ACTUALITEIT

LEZING VAN DR.IR. J. IJFF (ZIE OOK PAG. 13): gevolge heeft. Inee n droog zomerhalrjaar overtreft deverdampin g van het meer de neerslag met ongeveer 0,4meter .Bi j een polder van40.00 0h agaa t her dan om 160 "Markerwaardgunsti g miljoen kubieke meter water dat minder nodig iso m het peil te handhaven. voortoekomsti g Geenecht e problemen dus met de waterkwaliteits-e n kwantiteitsproblema- tiek ten gevolge van de inpoldering?Ja , waterbeheer" misschien toch wel. Momenteel voldoet hetMarkermee rz o ongeveer aand eeutrofiëringsnormen , maar Watzij n debelangrijkst e redeneno meengroo tvoorstande r tezij n vand e aanlegvan een Marker ­ toch isi n deondiep egedeelten ,du s in het waardvan 40.00 0hectare ,onde rmee ri nhe tlich tvan he tveranderend edenke nove rwaterbeheer ? randmeergedeelte,a fe n toesprak eva nalgen - Hetsterkst eargumen t ligt ind e ruimtelijke nodenvan he toude land. Heelvee lprobleme ndaa r groeie n -bloei.Da tkom t onder anderedoo r zouden kunnen wordenopgelos twanneer agrariër sd ekan svan bedrtjjsverplaatsing zouworde n derelatie flang everblijftij d van circaander ­ geboden.N u moetonteigen dvvorde nvoo rvel etientailengulden spe rvierkant emeter ,al sda ta l halfjaar van het water in het Markermeer mogelijk is.Den kbijvoorbeel d aan de wens om aan de binnenduinrand debollenteel tteru g tedrin ­ waardoordi egroe izij n kans krijgt.Mee r gen.Den kaa n landinrichtingsplannen waarbij' agrariërsmoete nwijke n voornatuurbou w ofrecre­ doorspoelen endu s kortere verblijfsduur atie. Denkaan stads- en dorpsuitbreiding, enaan de uitbreiding van deinfrastructuur . Daaromis blijkt geen oplossing tezijn , omdat erda n de aanleg vande Markerwaar d injinanciël ezi nsuperrendabel . meeralge nworde n aangevoerd vanuit het IJsselmeer.Toc h isd ealgenoverlas t slechtsd e Diemaatschappelijk e rentabiliteit water in te laten enzorg t er dus voor dat de helft van wato pgron d van bekende relaties wordt bepaald door het verschil in aanleg- zeergrot e randmeren lagere vrachten tussen eutrofiëring, chlorofylgehalte, water- kosten van minder dan tien gulden per vier­ verontreinigende stoffen ontvangen dan het dieptee n lichthoeveelheid mag worden kante meter tot dekoste n dieo p het oude huidige Markermeer. Dit komt in de eerste verwacht.Di t komt door het geringe door­ land moeten worden betaald voor het uitko­ plaats,omda t door deaanle gva nd e(tweede ) zichtva n het water alsgevol gva n relatief penva n agrariërs.I kwi lhe t ookva nee n Oostvaardersdiepdijk hetzout e uitslagwater heelvee lopwervelen d bodemslibonde r andere kant benaderen. Wordt hier niet een vanFlevoland , tezamen met het uitslagwa­ invloed vangolfvorming . Zaldi t verschijnsel zeer hoogwaardig cultuurgoed gecreëerd ter van deMarkerwaard , heeldirec t naar het verslechteren doord einpoldering ? Hetzo u waar wehee l erg trots opkunne n zijn? Noordzeekanaal kan worden geleid,alwaa r kunnen, want doord ekleiner e afmetingen Onbegrijpelijk dus dat het openbaar het kan worden gebruikt om dei n die vand erandmere n zale rminde r golfvorming bestuur het niet aandurft om de laatste omgeving nog aanwezige brakwatervegeta- ontstaan endu s minder vertroebelingoptre ­ polder van het grootse werk van Lelyi n ties kunstmatig wat langer in stand te den.Toe n in 1983 dedepartemente n ten uitvoering te nemen. houden. Ind e tweede plaats wordt dit behoeveva nd eafrondin g vand ePKB-proce - veroorzaakr doordat het wateroppervlak van dureallerle iargumente n proe ncontr ad e Waterkwantiteit en -kwaliteit het oorspronkelijke Markermeer tot een inpoldering moesten becommentariëren, was Watgaa te r waterstaatkundig veranderen derde isteruggebracht , hetgeen eennave ­ ditéé nva nd etwe eonderwerpe n waaroverd e wanneer hetMarkermee r tweederde vanzij n nante vermindering vand e verdamping ten departementen het nieteen skonde n worden. oppervlakteverlies tdoo r inpoldering vand e Markerwaard?He t Markermeer heeft een beterewaterkwalitei t dan hetIJsselmeer . Tochword t hetdoorgespoel d met Ijsselmeer- watervanui tEnkhuize n naarhe tNoordzee ­ kanaalo mhe tzoutgehalt e onder degren s van20 0 mg/l tehouden .Vanui tFlevolan di s namelijk uitslagva nzou t kwelwater ophe t Markermeer. Omdat verdernauwelijk s eutro- fiërende lozingen ophe tMarkermee rvoorko ­ men,voldoe the twate r tochz oongevee r aan detotaalfosfaatnor m van0,1 5mg/ l en wordt hetgraa ggebruik t omi ndrog erijde n de Schermerboezem door tespoele ndi eno gz o eutroofis ,da t het uitslagwater daarvan bij denHelde r enZaanda m een totaalfosfaatge- halteheef t van tussen de1 en 2mg/l .

Aanlegva nd eMarkerwaar d vermindert om tebeginne n denoodzaa k omIJsselmeer -

H2O # 25/Z6.2000 | 41 DeD.G.' sbeslote n toen opee n termijn van randmeren zou het dehelf t goedkoper zijn. dingskans vangemiddel d 1 op 1000, ofva n tweemaande n eenaanvullen d adviest e Een andere oplossing ishe t wegbaggeren welket ekieze n waarde.Daarnaast ookno g vragenaa nd edirecteure n vanhe tRIZA , van dekleilaa gi nd erandmeren .Da n zorgt devtaa gwelk e invloed dieaanle gheef t op RIVM,RI Ne nRIV . Ikmoch tda t gezelschap dewarerkolo m van het randmeer voord e dedijke n van het oude land en langsZuide ­ voorzitten. Hetlukt ezowaar .D econclusi e tegendruk. Dieoplossin gzo u weervee l lijk Flevoland. Bijgelijkblijven d peil zullen wasda td ekan so ppermanent e dominantie duurder zijn. Eenvarian t hierop is het dieminde r zwaar worden belastomda t de vanblauwalge n gering ise nnie t principieel plaatselijk vaksgewijs ontgraven van deklei ­ ruimte om opwaaiing engolve n te laten verschillend isme t enzonde r Markerwaard. laage n het opvullen van dezevakke n met ontstaan afneemt. Op het Markermeer moet Eenverschuivin gi n deverhoudin g vand e zand tot boven deoorspronkelijk e meerbo­ rekening worden gehouden mergolve n van frequentie waarmeeblauwalgsoorte n tot dem.Da t zand kan dan tevens alsfilter circaéé n meter hoogte.D ebestaand e dijken tijdelijke bloeikunne n komenwer dnie t dienen. Omdat dit ideeno gnie t eerder was zijn onvoldoende hooge n onvoldoende uitgesloten geacht.Doo r hetdoorspoelre - toegepast, moest eenproefd e toepasbaar­ stabiel.Noord-Hollan d heefr bovendien de gimee ndoo rhe t watander s vormgeven van heid ervan aantonen. Bij het gemaal Block Markermeerdijken vanuit cultuurhistorisch derandmere n kandi t ingunstig e zin vanKuffele r langs deOosrvaardersdij k heefr oogpunt voorgedragen als provinciaal worden beïnvloed.Di tzo uzelf s totee n eenproe fo ppraktijkschaa l plaatsgevonden. monument. Erma g dan niet tevee lmee r verkorting vanhe t dijktracé leiden.Lo s van Daartoe werd eengeperforeerd e buis van7 0 meegebeuren .Allee n deaanle g vand e deeventuel e inpoldering moet het strevene r cmdiamete r 30 meter degron d ingedreven, Markerwaard lijkr daarmede in overeen­ uiteraard permanent opzij n gericht omd e dekle i weggegraven en een oppervlak van stemming. Det evermijde n kosren van eutrofiëring verder teverminderen , almoe t 300vierkant emete r opgevuld met een zand- aanpassinge n onderhoud vand e bestaande wordenbedach tda t veeleurrofiërend e stof­ grind filter. dijken zijn, maarschappelijk gezien, ten fen zijn geaccumuleerd in het bodemslib. Wari sd ecapacitei t vanzo' n filter, hoe gunste vand eMarkerwaar d te brengen. Verderonderzoe kwer d aanbevolen.Dit snelslib t het dicht en hoeka n het filter Voord eHourribdij k gaat het om een bedrag leiddeto t het promotieonderzoek vanLi zva n worden geregenereerd? Dat waren de vragen van circa 30miljoe n gulden. Duin,da td econclusie s vand ecommissi e waar deproe fee n antwoord opmoes rgeven . Langsd ekus t van het oude land wil bevestigde.Gee nwezenlij k beletsel dus Na eenpaa rjaa r meten bleek in 19510 het men vooroevers aanleggen, zowel ter verbe- vanuit waterhuishoudkundig gezichtspunt antwoord posirief Bijzo' n 400filters lang s reringva n deecologisch e kwaliteit van het omd eMarkerwaar d aant eleggen . deMarkerwaarddi jk zo u eree n te verwaar­ gebied alsva nd ewaterkerend e functie van lozen invloed ophe t oudelan d zijn. Kosten: dedijken . Datzelfde kan gebeuren mer de Geohydrologie 200miljoe n gulden, inclusiefd egekapitali ­ Markerwaarddijken. Door devooroever s Dewaterstaatkundig e aspecten vand e seerdeafnemend e exploitatiekosten gedu­ daarvan in zand uit tevoere n kunnen ze aanlegva nd eMarkerwaar d beperkenzic h rende 30jaar , deperiod e dienodi g wordt tevens defuncti e vanzandfilre r vervullen en nier tothe t Markermeergebied. Ookd e geacht om eennieu wevenwich t te realise­ zoworde ngeïntegreer d met denoodzake ­ omliggende gebieden kunnen er door beïn­ ren.Di ekoste n komen dus bij deaanlegkos - lijke geohydrologische maatregelen. Er kan vloedworden .Ee n inpoldering verandert ten van deMarkerwaard . Geohydrologische nog verder worden gegaan.D e dijken ookd egrondwaterstromin g enwe li n diezi n verschijnselen zijn geen belemmering voor kunnen geheelva nzan d worden aangelegd dat eengrondwaterstromin g tot stand komt deaanle g vand e Markerwaard. in plaats van met basalt en andere harde naar dedrooggevalle n polder toe,waa r het materialen teworde n bekleed. Een duinach­ alskwe lt evoorschij n komt.Weliswaa r is Dijken tiglandscha p met bredezandig e vooroevers onder de4 à 5 meter diepebode m van het Waterstaatkundig isnatuurlij k één van kan evenveelbeschermin g bieden en is zelfs Markermeer en in deomgevin gee n1 0à 1 5 deeerst evrage n hoehoo ge nho ezwaa r de goedkoper ensnelle r rerealiseren .E r zijn meter dikke,zee rslech t doorlatende, kleilaag dijken van deMarkerwaar d moeten zijn in bedragengenoem d van 10,respectievelij k6, aanwezig, maar toch zullen inklinkingsver- relatie tot det e handhaven peilen opd e gulden per km. schijnselen van depolderbode m enva nd e randmeren, uitgaande van eenoverschrij ­ Dewestelijk e randmeren kunnen door omringende gebieden optreden.Schad ezo u met name kunnen ontstaan ind ebebouwd e gebieden direct langs dekus t van het Markermeer.Ui t berekeningen bleek,da rd e inklinking totee ndecimete r zou kunnen bedragen. Hier en daar hebben diezettinge n zich alvoorgedaa n waardoor geen nieuwe zerringen reverwachte n zijn.Di t ishe t geval bij Enkhuizen door deaanle gva nd eKrab - bersgatsluizen en het isoo kz oi nhe t gebied van dedroogmakerije n waarzo' n honderd jaar geleden velehonderde n gasbronnen doord ekleilaa gzij n geboord.

Zijn er maatregelen denkbaar diedez e effecten tegengaan?Ja .Z ezij n gericht op het realiseren van een tegendruk in de water­ voerende laagonde r de kleilaagva n roà 1 5 meter dik.Da t kan door infdrratieputten op het oude land ofi n derandmeren . In de

42 H2O ff ^/itf-zooo verdubbeling van opdez e wijze vormgege ­ 'Natte Hart' tochblijve n spuien opd e oudsher gevestigde belangen, biedt een ven,e n beschutting biedende, oeverlengte Waddenzee.He t besefdring t echter door, Markerwaard diegelegenhei d wel vanwege een forse bijdrage leveren aand e verbetering dat wedaarme e niet eeuwigkunne n door­ deblanc o beginsituatie. van deecologisch e hoofdstrucruur vanon s gaan. Ookvoo r het oplossen van een tekorr land, zoals dezei n devierd eNot a water­ Daarom kreegd eCommissi eTielrooi j de aan water -e n ookd e kans daarop zou in de huishouding alsdoe l isgeformuleerd . De opdracht om na tegaa n hoeNederlan d ind e roekomst toenemen, isee n Markerwaard randmeren zijn in het bijzonder door hun 21eeeu w met haar waterhuishouding zou gunstig. Gemiddeld ishe t verdampings­ overgang vanondie p naar diep water van moeten omgaan. Devoornaamst e bood­ overschot in dezomerperiod e van april rot groot ecologisch belang. Het watervlak van schap isda t water meer deruimt e moet krij­ oktobet 130 mm. Voorhe t Markermeer ise r de toekomstige Markerwaard is daarentegen gen, fysiek en vooral planologisch.D e dan7 8miljoe n kubieke meter water uit het ecologisch van marginaal belangdoo r de volgende trits wordt centraal gesteld: vast- IJsselmeer nodigo m het peil te handhaven. grote waterdiepte van vier tot vijf meter. houden-bergen-afvoeren. Ermoe t meer Met eenMarkerwaar d van40.00 0h a is dat wateroppervlak beschikbaar komen om bij maar 26miljoe n kubieke meter.D eoverig e Ruimte voor water- en peilbe­ plotseling heelgrot e aanvoeren alsbuffe r te 52 miljoen kubieke meter komt dan extra ter heer kunnen dienen.Aa nbestaan d wateropper­ beschikking voor het oude land van Noord- Wekunnen , als het om de waterstaat­ vlak magnie t wordengeknabbel d en er Holland, Friesland en Groningen. Vanwege kundige aspecten van deMarkerwaar d gaat, moeten gebieden worden aangewezen, die het grondwater hoeft deMarkerwaar d zelf niet heen om deactuel ediscussi e over de alsoverlaa t kunnen worden gebruikt.Dus , inee ngemiddel d droogjaa r nietgesup ­ toekomst van het waterbeheer, zoalsda t is wordt ergezegd , moet het Markermeer pleerd tewotden . Inee nzee r droogjaar, een onderzocht doord eCommissi e Waterbeheer altijd water blijven. zogenaamd 10 procent droogjaar, is het 21eeeuw .Ho emoere n weon s land waters- Isda t waar, eni s hetz o simpel? neerslagtekort veelgrote r en isd ewater ­ raatkundig inrichten, en welke randvoor­ winst navenant groter, tot wel 100 miljoen waarden vloeiendaarui t voort alsd e Nee, het isnie t waar en her isvri j inge­ kubieke meter. Kortom, een Markerwaard komende eeuw dezeespiege l mer een halve wikkeld.O m te kunnen bergen moet het levert eenzee rposiriev e bijdrage aan her meter stijgt en klimaatveranderingen voor waterpeil wel verlaagd kunnen worden. Dus toekomstige waterbeheer. Het geeft een een veranderende verdeling vand e wateraf­ in de winter een lager peilda n het lagere krachtig instrumenr in handen om in het voer over hetjaa r zorgen? Meer piekafvoeren winterpeil dan nu voor het IJsselmeer wordt 'Natte Hatt' vanNederlan d ooki n de door deIJsse le ngroter e pieken in de neer­ voorgesteld. Kanhe t peil wel substantieel toekomst een optimaal peilbeheer tevetwe - slag.Wa tbeteken t dat voord ediscussi e over worden verlaagd?Nee ,da t kan niet door zenlijken. de Markerwaard? allerlei buitendijkse activiteiten, waard e Destudi e overd e waterhuishouding in aanlegva n IJburgéé nva n demees t recente Conclusie hetNatt e Hart (WIN)leverd eonde r meer en één vand e meest beperkende voorbeel­ Een aanral aspecten vand e waterstaat­ het voorstel opo m een natuurlijker peilver- den is.Bovendie n doen piekafvoeren zich kundige gevolgen van deaanle gva nd e loopove r hetjaa r in het IJsselmeer toe te over het algemeen kortstondig voor waar­ Markerwaard isgenoem d en oppervlakkig passen.N u zijn dat vastepeile n voor het door het belangrijk isda r devultij d van het behandeld. In werkelijkheid zijn zij de laat­ winterhalfjaar (-0,4 0m NAP ) en voor het reservebassin kort is.Di evultij d is afhanke­ stetwinti gjaa r zeer uitvoerig bestudeetd. zomerhalfjaar (-0,20m NAP) .Da t heeft al tot lijk van het peilverschil enda t kan dus niet Het tesultaat isda t ergee n overwegende moeilijkheden geleid, toen vanuit deScher ­ groot zijn tussen IJsselmeer en Markermeer. bezwaren zijn aan tevoete n tegen dieaanle g merboezem (-0,50 m NAP)nie t op het Maar stel nu dat er tijdig een peilverschil endat , integendeel,d eaanle gva nd e rand­ Markermeer kon wordengespuid , omdat vanbijvoorbeel d 0,50mete r kan worden merend enatt eecologisch e potenties van het hogezomerpei l tijdens een hoogwater­ gecreëerd.Allee nda n zou er in 60.000h a hetgebie d aanzienlijk kan vergroten. periode inseptembe t nog was ingesteld. Dit Markermeer zo'n 300miljoe n kubieke meter Hetzelfde geldt voord erecreatie .E nda t dus regime ligr vast in waterakkoorden, maar water kunnen worden geborgen. losva n depotentie s van de Markerwaard wanneer wordt overgegaan op flexibeler Zou, hoeparadoxaa l het ookma g klin­ zelf Daartegenover staat dat hetgebie d van peilen,verg t datee n veelsterke r van dag tot ken,juis t deaanle gva nd eMarkerwaar d ons deMarkerwaar d in natte vorm zeer magere dagoperationee l beheer, waarbij ookreke ­ kunnen helpen om eendergelijk e hoeveel­ ecologische waarden vertegenwoordigt en ning moet worden gehouden met het peil­ heid water ingeva l van nood tijdelijk snelr e eengevarenbro n is.Ee ningericht e Marker­ beheer in aangrenzendegebieden .Ee n te bergen?Ja ,da t is mogelijk. waard vertegenwoordigt een veelheid van laagzomerpei l kan deinnam e van water in andere waarden. Diemoete n worden afge­ Noord-Holland beperken enee n te hoog In eenMarkerwaar d van40.00 0h a is het wogen tegen deerme egepaar d gaande voorjaarspeil, in combinatie met opwaaiing, debedoelin g datee n belangrijk gedeelte als kosten.Maar ,zij n wehe te t bijvoorbeeld iszee rgevaarlij k voorbroedgebiede n langs natuurterrein wordt ingericht naar het niet over eensda t deOostvaardersplasse n in deoevers . voorbeeld van de Oostvaardersplassen, hun huidige vorm,dankzi j de inpoldering Naar aanleiding vand ewateroverlas t in terwijl vooree nande r gedeelte gedacht kan vanFlevoland , weliswaar andere, maar het najaar van 1998 isd enot a Aanpak Water­ worden aan bosbouw.Wannee r die gebieden belangrijker, waarden vertegenwoordigt dan overlastverschenen . Hieruit vloeit voortee n van het begin afaa n als inundatiegebieden datzelfde gebied vertegenwoordigde roen vergroting vand ecapacitei t van het gemaal voor noodgevallen worden aangelegd, ise r het nogIJsselmee r was? teIJmuide ne n een vergroting vand espui - een potentiëlediept e beschikbaar van vijf capaciteit in deAfsluitdijk . Daarmee zoud e meter en hebj e dus 6000h a nodig om zo'n Zou, tenslotte, het maatschappelijk vergrote waterafvoer vooree n halve eeuw 300miljoe n kubieke meter warer tijdelijk te tendement vand e inpoldering vand e onder controlezijn . Daarna kan door dijk­ kunnen bergen. Waaro p hetoud e land Markerwaard niet veelhoge r zijn dan de verhoging langs het IJsselmeer engeleide ­ inundatiezones in depractij k niet ofnauwe ­ aanlegva nd eHSL-lijn , ofva n deBetuwe ­ lijke verhoging van het IJsselmeerpeil het lijks zijn te realiseren vanwege alleva n lijn? f

; H20 25/26-2000 I 43