STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008 – 2020

Krasnystaw, 2008 r.

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie ...... 4 2. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu krasnostawskiego 6 2.1 Przestrzeń i środowisko ...... 6 2.1.1 Położenie geograficzne powiatu...... 6 2.1.2 Charakterystyka sieci osadniczej ...... 8 2.1.3 Zasoby naturalne ...... 11 2.1.3.1 Zasoby wodne ...... 11 2.1.3.2 Zasoby surowców mineralnych ...... 15 2.1.3.3 Zasoby glebowe ...... 16 2.1.4 Zasoby kulturowe ...... 16 2.1.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze przestrzeń i środowisko ...... 17 2.2 Sfera społeczna ...... 19 2.2.1 Sytuacja demograficzna ...... 19 2.2.2 Poziom wykształcenia ...... 22 2.2.3 Rynek pracy i bezrobocie ...... 23 2.2.4 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa ...... 28 2.2.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze społecznej ...... 31 2.3 Sfera gospodarcza ...... 33 2.3.1 Główni pracodawcy ...... 33 2.3.2 Rolnictwo ...... 40 2.3.3 Przemysł ...... 47 2.3.4 Usługi ...... 50 2.3.5 Turystyka ...... 51 2.3.5.1 Infrastruktura i atrakcje turystyczne ...... 51 2.3.5.2 Baza noclegowa ...... 58 2.3.6 Identyfikacja problemów powiatu w sferze gospodarczej ...... 59 2.4 Infrastruktura techniczna ...... 61 2.4.1 Infrastruktura komunikacyjna ...... 61 2.4.2 Infrastruktura ochrony środowiska ...... 64 2.4.2.1 Gospodarka wodna ...... 64 2.4.2.2 Gospodarka ściekowa ...... 67 2.4.2.3 Gospodarka odpadami ...... 71 2.4.3 Infrastruktura energetyczna ...... 72 2.4.3.1 Sieć gazowa ...... 72 2.4.3.2 Energia elektryczna ...... 73 2.4.3.3 Ciepłownictwo ...... 74 2.4.4 Zasoby mieszkaniowe ...... 75 2.4.5 Identyfikacja problemów powiatu w infrastrukturze technicznej ...... 80 2.5 Infrastruktura społeczna ...... 82 2.5.1 Edukacja ...... 82 2.5.2 Sport...... 84 2.5.3 Kultura ...... 85 2.5.4 Ochrona zdrowia i opieka społeczna ...... 92

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2 2.5.4.1 Ochrona zdrowia ...... 92 2.5.4.2 Opieka społeczna ...... 94 2.5.5 Identyfikacja problemów powiatu w infrastrukturze społecznej ...... 96 2.6 Zarządzanie ...... 97 2.6.1 Analiza budżetu powiatu krasnostawskiego wraz z prognozą do roku 2018 ...... 97 2.6.2 Planowanie strategiczne ...... 107 2.6.3 Doświadczenie powiatu krasnostawskiego w pozyskiwaniu środków unijnych ...... 109 3. Analiza SWOT ...... 123 4. Wizja i misja Strategii ...... 136 5. Cele strategiczne (obszary priorytetowe) ...... 137 6. Cele operacyjne i proponowane kierunki działań ...... 138 7. Wskaźniki monitoringu osiąganych efektów realizacji planowanych inwestycji ...... 141 8. Zgodność Strategii z krajowymi dokumentami planistycznymi i zasadami zrównoważonego rozwoju ...... 148 8.1 Zgodność z krajowymi dokumentami planistycznymi ...... 148 8.2. Zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju ...... 150 9. System wdrażania i monitorowania ...... 151 9.1 Wdrożenie Strategii ...... 151 9.2 Monitoring Strategii ...... 153 10. Public Relations Programu Rozwoju Lokalnego ...... 156 11. Źródła finansowania ...... 157 Załączniki: ...... 159 A. Raport z konsultacji społecznych ...... 159 B. Wieloletni Plan Inwestycyjny ...... 171

3 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 1. Wprowadzenie Strategia jest dokumentem długookresowym, określającym generalny kierunek działania powiatu oraz przedstawiającym metody i narzędzia jego wdrażania.1

Opracowanie strategii rozwoju jest obowiązkiem wynikającym z ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2006 r. Nr 227 poz. 1658).

Potrzeba stworzenia jednego, wspólnego drogowskazu dla wszystkich zainteresowanych pomyślnym rozwojem powiatu krasnostawskiego, a także ograniczone środki finansowe na jego rozwój były główną przesłanką opracowania niniejszej Strategii. Również potrzeba posiadania takiego dokumentu, by aplikować o środki zewnętrzne na rozwój powiatu zadecydowała o opracowaniu niniejszego dokumentu. Zabieganie o fundusze z zewnętrznych źródeł, w tym zwłaszcza o fundusze pomocowe, musi wynikać z dokumentów o charakterze planów strategicznych. Strategie rozwoju są wyrazem inicjatywnej funkcji władzy oraz podstawowymi dokumentami programowania rozwoju w krajach Unii Europejskiej.

„Strategia Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008– 2020” to zbiór celów strategicznych, priorytetów, celów operacyjnych i zadań realizacyjnych przeznaczonych do wprowadzenia w życie w celu poprawy sytuacji społeczno – gospodarczej wspólnoty lokalnej. Jest to zarazem plan umożliwiający pozyskanie środków finansowych, które zostaną przeznaczone na realizację wyznaczonych w nim zadań. Zadania wskazane w niniejszym dokumencie stanowią wynik dogłębnej analizy funkcjonowania wielu jednostek organizacyjnych z terenu powiatu, a także wynik konsultacji społecznych przeprowadzonych na etapie opracowywania niniejszego dokumentu.

1 Strategie Rozwoju Lokalnego w latach 2007-2015. Vademecum dla jednostek samorządu terytorialnego województwa lubelskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego, Lublin, Lipiec 2007

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 4 Opracowanie składa się z następujących części: • analitycznej, zawierającej diagnozę sytuacji społeczno – gospodarczej połączoną z identyfikacją problemów; • analizy SWOT (sił, słabości, szans i zagrożeń), która porządkuje informacje i dane zawarte w diagnozie, w układzie wymaganym dla zidentyfikowania celów strategicznych i operacyjnych. • zadaniowej, którą stanowi opis działań, jakie należy podjąć, aby rozwiązać problemy zdiagnozowane w części analitycznej (zawiera zapis celu nadrzędnego i celów strategicznych, wynikających zarówno z analizy SWOT, jak i rozpoznanych w drodze konsultacji, preferencji szeroko rozumianych środowisk lokalnych; przekład celów strategicznych na cele operacyjne i zadania); • opisującej system wdrażania oraz monitoring zawierający zapis podstawowych wskaźników statystycznych i miar jakościowych, umożliwiających śledzenie tempa oraz zakresu osiągania celów i realizacji zadań.

Strategia jest zatem kluczowym dokumentem programowym, określającym zasady i kierunki długofalowej koncepcji rozwoju powiatu krasnostawskiego. Jej realizacja pozwoli na zwiększenie spójności społeczno – ekonomicznej i konkurencyjności powiatu krasnostawskiego poprzez stworzenie warunków do pełniejszego wykorzystania jego potencjału.

Adresaci „Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego ….” to: • mieszkańcy powiatu, • władze samorządu powiatu, samorządu gminnego, samorządu wojewódzkiego, administracji państwowej, • instytucje użyteczności publicznej, • krajowe i zagraniczne instytucje finansowe dysponujące funduszami wspierania rozwoju, • podmioty gospodarcze lokalne i zewnętrzne, • instytucje wspierające gospodarkę i rozwój lokalny, • partnerzy zagraniczni.

5 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Już w trakcie opracowywania Strategii można uznać ten dokument jako „żywy”.. Atrybutem Strategii jest to, że będzie ona podlegać ciągłym zmianom, czyli będą pojawiać się nowe, ważne cele, a część z przedstawionych w dokumencie straci swoją aktualność. Ten ciągły proces zmian jest jak najbardziej pożądany, ponieważ będzie on miernikiem działań i dążeń społeczności powiatu krasnostawskiego. Zakłada się więc, iż niniejsza Strategia jest opracowaniem elastycznym oraz dynamicznym wobec przyszłości. Jest dokumentem otwartym i poddawana będzie okresowej weryfikacji oraz niezbędnym modyfikacjom w zależności od zaistniałych w trakcie jej realizacji potrzeb, ze względu na zmieniające się uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne powiatu.

Opracowana Strategia została zaplanowana na lata 2008-2020.

2. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej powiatu krasnostawskiego 2.1 Przestrzeń i środowisko 2.1.1 Położenie geograficzne powiatu Powiat krasnostawski zajmuje powierzchnię 1031,44 km 2 (11 miejsce wśród 20 powiatów województwa lubelskiego).

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 6

Tabela 1. Powierzchnia powiatu krasnostawskiego na tle innych powiatów województwa lubelskiego

Lp. Jednostka terytorialna ogółem w km Wartość % 1 Powiat bialski 2 803,68 11,16% 2 Powiat chełmski 1 920,89 7,65% 3 Powiat zamojski 1 900,63 7,57% 4 Powiat lubelski 1 826,99 7,27% 5 Powiat biłgorajski 1 681,09 6,69% 6 Powiat tomaszowski 1 488,91 5,93% 7 Powiat łukowski 1 394,21 5,55% 8 Powiat lubartowski 1 288,75 5,13% 9 Powiat hrubieszowski 1 268,02 5,05% 10 Powiat włodawski 1 256,42 5,00% 11 Powiat krasnostawski 1 031,44 4,11% 12 Powiat kraśnicki 1 005,30 4,00% 13 Powiat radzyński 965,06 3,84% 14 Powiat parczewski 952,20 3,79% 15 Powiat puławski 933,47 3,72% 16 Powiat janowski 875,27 3,48% 17 Powiat opolski 810,48 3,23% 18 Powiat łęczyński 636,65 2,53% 19 Powiat rycki 614,70 2,45% 20 Powiat świdnicki 468,33 1,86% OGÓŁEM 25 122,49 100,00%

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Na terenie powiatu leży jedno miasto oraz 191 miejscowości. Zamieszkuje go 68 995 osób ( stan na dzień 31.12.2006r.) Powiat leży w centrum województwa lubelskiego. Sąsiaduje z pięcioma powiatami, a mianowicie: z powiatem – chełmskim, zamojskim, biłgorajskim, lubelskim i świdnickim. Miasto Krasnystaw położone jest w bliskiej odległości od większych miast, takich jak: Lublin – 55km, Chełm – 30 km, Zamość – 32 km.

W odległości 56 km od Krasnegostawu znajduje się przejście graniczne z Ukrainą w Dorohusku, natomiast w odległości 83 km przejście graniczne w Zosinie, również z Ukrainą.

7 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Rys. 1. Powiat krasnostawski

2.1.2 Charakterystyka sieci osadniczej Powiat tworzy gmina miejska Krasnystaw oraz 9 gmin wiejskich. Gminy wchodzące w skład powiatu krasnostawskiego to: ™ Gmina Fajsławice Gmina Fajsławice zajmuje powierzchnię 70 km2 i zamieszkuje w niej 5029 osób. Fajsławice leżą 33 km od Lublina i 20 km od Krasnegostawu, przy trasie krajowej Warszawa - Lublin - Zamość. Gmina należy do krajowych potentatów w produkcji prawie wszystkich gatunków ziół, wykorzystywanych w przetwórstwie leczniczym, spożywczym. Gmina dysponuje wieloma terenami pod lokalizację zakładów przemysłu rolno-spożywczego. ™ Gmina Gorzków Gmina położona jest w dolinie rzeki Żółkiewka na trasie Kraśnik - Krasnystaw, 66 km od Lublina i 13 km od Krasnegostawu. Zajmuje obszar 96 km2 i zamieszkuje ją 4045 osób. Krajobrazowo teren gminy charakteryzuje się licznymi wąwozami z dużym spadkiem terenu. Gmina

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 8 wybitnie rolnicza, przeważają uprawy zbóż, rzepaku, chmielu oraz upraw sadowniczych z przewagą owoców miękkich. ™ Gmina Izbica Gmina Izbica obejmuje obszar 139 km2. Zamieszkuje w niej 8888 osób. Położona jest w dorzeczach rzek Wieprz i Wolica, w odległości 65 km od Lublina, przy drodze krajowej nr 17 i linii kolejowej Lublin - Zamość. Jest gminą typowo rolniczą ze specjalizacją w kierunku zielarstwa, sadownictwa i chmielarstwa. Gmina posiada dużą bazę magazynową oraz warunki dla potencjalnego rozwoju funkcji turystyczno-wypoczynkowej. Jej atrakcyjność podnoszą zabytki architektury, m.in. zespoły pałacowo-parkowe w Tarnogórze oraz Orłowie Murowanym. ™ Gmina Krasnystaw Gmina Krasnystaw zajmuje 151 km2. Liczy 9172 mieszkańców. Przez teren gminy przebiega droga ekspresowa S-17 Warszawa - Lublin - Krasnystaw - Zamość - Hrebenne. Gmina ma charakter gospodarczy rolno - przemysłowy. W produkcji rolnej dominuje uprawa zbóż i buraków cukrowych oraz hodowla bydła mlecznego i trzody chlewnej. Największe zakłady przemysłowe gminy to: Oddział Krajowej Spółki Cukrowej S.A.- Cukrownia Krasnystaw w Siennicy Nadolnej oraz Elewator Zbożowy „Elewarr Sp. z o.o. Oddział Krupiec. ™ Miasto Krasnystaw Krasnystaw ma powierzchnię 42 km2. Miasto liczy 19361 mieszkańców. Jest odległe od Lublina o 53 km. Przebiegają przez nie dwa ważne szlaki komunikacyjne: droga ekspresowa nr 17 Warszawa - Lublin - Krasnystaw - Zamość - Hrebenne oraz droga krajowa Biała Podlaska - Chełm - Krasnystaw – Zamość, a także linia kolejowa Lublin – Rejowiec – Zamość. Największe firmy to: OSM Krasnystaw, Cersanit IV Sp. z o.o., ”Kartonex” Sp. z o.o., „CORA-TEX” S.A. Dla inwestorów zostały przygotowane tereny uzbrojone w infrastrukturę techniczną. Mogą oni liczyć na wsparcie władz miasta przy załatwianiu formalności oraz na ulgi w opłatach i podatkach lokalnych. ™ Gmina Kraśniczyn Gmina Kraśniczyn zajmuje powierzchnię 110 km2. Skupia 20 miejscowości. W gminie mieszka 4301 osób. Odległość Kraśniczyna od Krasnegostawu

9 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 wynosi 17 km, natomiast od Lublina 70 km. Żyzne gleby zdecydowały o rolniczym charakterze gminy. W produkcji rolnej występuje głównie uprawa zbóż, buraków cukrowych i ziemniaków. Bogactwem gminy są jej walory przyrodnicze i krajobrazowe. Stwarza to szerokie możliwości rozwoju różnych form turystyki i wypoczynku. ™ Gmina Łopiennik Górny Gmina Łopiennik Górny zajmuje powierzchnię 105 km2. Liczba ludności wynosi 4281 osób. Łopiennik Górny jest odległy od Lublina o 40 km, a od Krasnegostawu o 13 km. Przez gminę przebiega linia kolejowa Lublin - Rejowiec - Zamość oraz droga krajowa nr 17 Lublin - Krasnystaw - Zamość - Hrebenne. Jest to gmina o charakterze typowo rolniczym. ™ Gmina Rudnik Gmina rozciąga się w południowej części powiatu krasnostawskiego. Jej powierzchnia wynosi 88 km2. Mieszka tu 3453 osób. Jest oddalona od Lublina o ok. 78 km, a od Krasnegostawu o 25 km. Jest gminą o charakterze rolniczym. Władze lokalne zainteresowane są utworzeniem na jej terenie skupu płodów rolnych i żywca, rozwojem usług dla rolnictwa i drobnego rzemiosła oraz lokalizacją zakładu przetwórstwa owocowo-warzywnego. ™ Gmina Siennica Różana Gmina Siennica Różana oddalona jest o 65 km od Lublina, a o 12 km od Krasnegostawu. Powierzchnia gminy wynosi 98 km2. Liczba ludności 4365. Podstawową gałęzią gospodarki jest rolnictwo. Na terenie gminy funkcjonują gospodarstwa agroturystyczne. Władze gminy są zainteresowane nawiązaniem współpracy z podmiotami gospodarczymi, chętnymi do wspierania rozwoju działalności usługowej oraz przetwórstwa rolno- spożywczego. ™ Gmina Żółkiewka Gmina Żółkiewka położona jest w zachodniej części powiatu krasnostawskiego. Powierzchnia gminy wynosi 130 km2 . Jej obszar jest podzielony na 29 sołectw. Gminę zamieszkuje 6108 mieszkańców. Główną funkcją gminy jest rolnictwo o charakterze surowcowym. W dolinie rzeki Żółkiewka jest usytuowany zalew o powierzchni 15 ha, który pełni rolę

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 10 rekreacyjną. Na terenie gminy funkcjonuje drobny przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego oraz produkcji materiałów budowlanych.

Tabela 2. Liczba ludności i powierzchnia gmin powiatu krasnostawskiego

L.p. Miasto i Gminy Powierzchnia Ludność w km² ogółem mężczyźni kobiety na 1km² 1. Krasnystaw Miasto 42,1 19 361 9 185 10 176 460 2. Fajsławice 70,7 5 029 2 489 2 540 71 3. Gorzków 96,4 4 045 1 894 2 151 42 4. Izbica 138,3 8 888 4 348 4 540 64 5. Krasnystaw 151,1 9 172 4 538 4 634 61 6. Kraśniczyn 110,1 4 293 2 116 2 177 39 7. Łopiennik Górny 106,2 4 281 2 104 2 177 40 8. Rudnik 88,5 3 453 1 693 1 760 39 9. Siennica Różana 98,4 4 365 2 114 2 251 47 10. Żółkiewka 129,7 6 108 2 934 3 174 47

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl (stan w dniu 31 XII 2006r.)

2.1.3 Zasoby naturalne 2.1.3.1 Zasoby wodne2

Na terenie powiatu występują dwa poziomy wodonośne: czwartorzędowy i kredowy. Wody poziomu czwartorzędowego występują na głębokości od 5,0 do 15,0 m p.p.t. Kredowy poziom wodonośny stanowi główne źródło zaopatrzenia ludności w wodę pitną i występuje na głębokości od 13,0 do 64,0 m p.p.t.. Wody kredowe są dobrej jakości i mogą być wykorzystywane jako wody mineralne i stołowe. Powiat Krasnystaw jest dość bogaty w wody powierzchniowe jak i źródłowe. Na terenie powiatu znajduje się dorzecze rzeki głównej Wieprz. Długość całkowita rzeki Wieprz wynosi 303,2 km, z czego na terenie powiatu

2 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnystaw na lata 2004 – 2007 z perspektywą na lata 2008 - 2011

11 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 krasnostawskiego długość rzeki wynosi 44 km. Rzeka Wieprz przepływa przez gminy: Izbica, Krasnystaw, miasto Krasnystaw, Łopiennik Górny. Poniższa tabela zawiera dane odnośnie ważniejszych rzek (cieków wodnych) na terenie powiatu krasnostawskiego z uwzględnieniem ich długości w jego granicach

Tabela 3. Wybrane rzeki na terenie powiatu krasnostawskiego Długość na Odcinek Lp. Rzeka terenie uregulowany Przepływa przez Gminę powiatu (km) (km) Wieprz (cały 303,20 Izbica, Krasnystaw, m. 1. 44,00 3,00 km) Krasnystaw, Łopiennik Górny 2. Wolica 10,37 10,37 Izbica Kraśniczyn, Krasnystaw, m. 3. Wojsławka 20,90 16,95 Krasnystaw Żółkiewka, Gorzków, 4. Żółkiewka 33,51 31,52 Krasnystaw, m. Krasnystaw Siennica Różana, 5. Siennica 23,00 23,00 Krasnystaw 6. Rejka 8,60 - Łopiennik Górny 7. Łopa 12,72 12,72 Łopiennik Górny 8. Łętownia 7,33 3,53 Rudnik. Żółkiewka 9. Werbka 9,50 - Rudnik 10. Rakówka 3,50 0,27 Rudnik 11. Marianka 3,90 1,00 Fajsławice 12. Kukawka 3,60 3,60 Kraśniczyn Razem: 180,93

Podział wód powierzchniowych na terenie powiatu krasnostawskiego prezentuje poniższa tabela. Jest to podział według geodezyjnych kryteriów ewidencyjnych

Tabela 4. Ewidencja wód powierzchniowych Wody śródlądowe (ha) Grunty w (ha) pod: Lp. Gmina/Miasto płynące stojące Stawami rowami 1 Fajsławice 1 - 17 3 2 Gorzków 13 - 11 4 3 Izbica 68 - 70 55 4 Krasnystaw 62 68 29 39 5 Miasto Krasnystaw 49 4 - 10 6 Kraśniczyn 20 14 10 17 7 Łopiennik Górny 49 2 12 17 8 Rudnik 4 - - 10 9 Siennica Różana 10 31 91 26 10 Żółkiewka 19 2 4 12 Razem 295 121 244 193

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 12 Na terenie powiatu krasnostawskiego istnieje zagrożenie powodziowe. Największe może wystąpić w związku z nagłym przyborem wód, mogącym zaistnieć w przypadku odwilży i długotrwałych opadów występujących w okresie wiosennym, a także z zatorami kry. Na podstawie danych otrzymanych z urzędów poszczególnych gmin i oceny własnej powierzchnia terenów zalewowych wynosi około 493 ha, z czego 97% stanowią tereny rolnicze (użytki zielone, łąki, pastwiska w dolinie rzeki Wieprz oraz w dorzeczach dopływów) około 3% terenu zagrożonego stanowią obszary zabudowane. Tereny zalewowe występują na obszarze: • miasta Krasnystaw, • gminy Krasnystaw, • gminy Izbica, • gminy Łopiennik Górny. Ciekiem wodnym stwarzającym największe zagrożenie powodziowe na terenie powiatu jest rzeka Wieprz3. Stan techniczny rzeki ma decydujący wpływ na stosunki wodne w regionie. W obrębie powiatu RZGW Warszawa Inspektorat w Lublinie w latach 2000-2003 r. wykonał na rzece Wieprz /odc. 44 km/ prace udrażniające jego koryto. Prace polegały na usunięciu miejscowych przetamowań w nurcie rzeki powstałych z powalonych drzew i niesionych zanieczyszczeń oraz usunięciu kęp krzaków i drzew rosnących w dnie i na skarpach rzeki.

Na terenie miasta Krasnegostawu są wyznaczone poziomy ostrzegawczy i alarmowy, które przedstawiają się następująco: • poziom ostrzegawczy - 400 cm • poziom alarmowy - 450 cm Na terenie miasta Krasnegostawu zlokalizowane są również wały przeciwpowodziowe, które obejmują koryto rzeki Wieprz na długości 1,2 km oraz koryto rzeki Żółkiewka na długości 1,2 km.

3 strazkrasnystaw.pl

13 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Obszary zagrożone powodzią: • Miasto Krasnystaw (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące ulice: Grobla, Lwowska, Przemysłowa, Miodowa, Łąkowa, Nieczaja, Krótka, Rejowiecka, Partyzantów, Rzeczna, Zawieprze, Kościuszki, Kołowrót, Pszczela, Błonia, Kacza, Mostowa, Gawryłowa, Zaułek Nadrzeczny, Przeskok, Torowa). • Gmina Krasnystaw (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące miejscowości: Latyczów, Stężyca Nadwieprzańska, Stężyca Łęczyńska, Wincentów oraz dolina rzeki Wojsławka obejmująca miejscowość Małochwiej Duży). • Gmina Izbica (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące miejscowości: Izbica ul. Kronlanda, Zielona, Gminna oraz Romanów, Tarnogóra i Wirkowice). • Gmina Łopiennik Górny (dorzecze rzeki Wieprz, obejmujące miejscowości: Łopiennik Dolny, Łopiennik Podleśny, Borowica, Dobryniów)4. Analiza zaistniałych na terenie powiatu krasnostawskiego zdarzeń niosących ze sobą zagrożenie powodziowe wykazała, że ryzyko powstania powodzi spowodowane było przede wszystkim gwałtownymi opadami atmosferycznymi oraz gwałtownymi przyborami wód.

Jeśli chodzi o czystość wód w powiecie krasnostawskim, to nie jest ona najlepsza. Z oceny przeprowadzonej w 2006r. dla rzek w zlewni Wieprza w 16 punktach pomiarowo - kontrolnych5 wynika, że: - nie wystąpiły wody I i II klasy czystości, - wody zadowalającej jakości III klasy (5 ppk. ok.31%), - wody niezadowalającej jakości IV klasa (10 ppk. ok. 63%), - wody złej jakości V klasa (ok. 6%) stwierdzono w 1 ppk6.

4 strazkrasnystaw.pl 5 Informacja o stanie środowiska Powiatu Krasnostawskiego w 2006r., WIOŚ w Lublinie Delegatura w Chełmie, wrzesień 2007. 6 Wody naturalne w Polsce, zgodnie z prawem wodnym, dzieli się na 3 klasy czystości; podział ten stanowi podstawę ochrony wód warunkiem zakwalifikowania wody do danej klasy jest nie przekroczenie ustalonych dla niej wartości wszystkich wskaźników zanieczyszczenia. Do I klasy czystości zalicza się wody, które mogą być używane do hodowli ryb łososiowatych, a po uzdatnieniu do picia; w II klasie znajdują się wody nadające się do hodowli ryb, zwierząt gospodarskich, rekreacji; III

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 14 W konkluzji cytowanej Informacji WIOŚ stwierdza się, że mimo utrzymywania się klasyfikacji na podobnym poziomie maleje ilość wskaźników zanieczyszczeń przekraczających dopuszczalne normy, nie rejestruje się też związanych z gospodarczą aktywnością człowieka zawartości substancji toksycznych i niebezpiecznych tj. metali ciężkich, fenoli, detergentów i pestycydów. Na podstawie badania zwykłych wód podziemnych w punktach pomiarowych, stwierdzono wysoką jakość (Kl. Ib) wód. Od 1999 r. jakość tych wód utrzymuje się na tym samym poziomie. Prowadzone badania pięciu źródeł: Kraśniczyn, Kryniczki, Krasnystaw, Stryjów i Żdżanne wykazały wysoką jakość wód podziemnych – Ib, gdzie Ib to klasa wody odpowiadająca wymogom do celów pitnych i gospodarczych, możliwe okresowe uzdatnianie7.

2.1.3.2 Zasoby surowców mineralnych Na terenie powiatu krasnostawskiego występują surowce mineralne pospolite, głównie kruszywo naturalne (piaski) i surowce ilaste (gliny lessowe). Jest to baza surowcowa w obecnej sytuacji mało wykorzystywana, ponieważ złoża, które wcześniej udokumentowano, w większości są zaniechane – głównie z powodu braków finansowych na ich uporządkowaną eksploatację. Eksploatowane złoża to: Siennica Nadolna, Wincentów I, Wał, Zagroda oraz złoże Borowica w gm. Łopiennik Górny – są to udokumentowane złoża piasku wykorzystywanego do drogownictwa, Stryjów gm. Izbica – złoże lessów dla potrzeb lokalnej cegielni, Izbica I, Izbica III – surowce ilaste. Inne złoża, które mogą być przedmiotem zainteresowania przedsiębiorców, to złoża dokumentowane, ale zaniechane. Są to: − Zagrody gm. Łopiennik Górny – kruszywo naturalne; − Wierzchowina i Wola Żółkiewska gm. Żółkiewka – surowce ilaste ceramiki budowlanej; klasa czystości obejmuje wody przeznaczone do niektórych celów przemysłowych i rolniczych. Wody, które nie spełniają wymagań III klasy czystości mogą być użytkowane tylko do żeglugi. 7 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnystaw na lata 2004 – 2007 z perspektywą na lata 2008 - 2011

15 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 − Majdan Średni gm. Rudnik – surowce ilaste ceramiki budowlanej; − Izbica I – surowce ilaste do produkcji kruszywa lekkiego. 2.1.3.3 Zasoby glebowe Budowa geologiczna analizowanego obszaru jest dość zróżnicowana. Podłoże zbudowane jest z utworów kredowych i czwartorzędowych. Strop utworów kredowych wykazuje przegłębienia, rozmycia, nieregularność zwłaszcza w dolinach rzek Wieprza i Wolicy. W miejscach rozmycia i wypreparowania utworów kredowych zostały osadzone utwory czwartorzędowe. Czwartorzęd reprezentowany jest przez utwory holocenu i pleistocenu. W dolinach rzek holocen wykształcony został w postaci torfów, namułów, pyłów, piasków, glin zwietrzelinowych i glin deluwialnych. Natomiast utwory pleistocenu stanowią piaski, mułki rzeczne, żwiry, pyły, pyły piaszczyste i gliniaste. Powiat krasnostawski charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem gleb. Występują tu wszystkie typy gleb właściwych dla terenów nizinnych i wyżynnych Polski. Z poszczególnych typów genetycznych gleb największą powierzchnię ok. 35% obszaru powiatu zajmują gleby bielicowe wytworzone z piasków. Połączenie dobrych gleb z warunkami klimatycznymi stanowi doskonałą podstawę do rozwoju rolnictwa i przemysłu rolno-spożywczego na terenie powiatu krasnostawskiego.

2.1.4 Zasoby kulturowe Tereny Lubelszczyzny stanowią niezwykle atrakcyjne tereny pod względem dziedzictwa kulturowego, bowiem przez wieki Lubelszczyzna była obszarem pogranicza kulturowego. Taki stan rzeczy sprzyjał wytworzeniu się spuścizny duchowej i cywilizacyjnej, zawierającej wielo kulturowe elementy narodowe i religijne. Materialne dziedzictwo kulturowe zachowane jest najpełniej w dziełach architektury. Na terenie powiatu krasnostawskiego zachowało się kilka obiektów (miejsc) szczególnie cennych pod względem kulturowym. Są to: • architektura obronna:

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 16 o ruiny zamku renesansowego (zamek otoczony mokrą fosą) w miejscowości Krupe (gm. Krasnystaw), • architektura sakralna: o zespól kościelno-klasztorny pw. św. Franciszka w Krasnymstawie, o murowane kościoły parafialne w miejscowościach: Bończa, Gorzków, Fajsławice, Żółkiewka o drewniane kościoły parafialne i filialne w Borowicy, Chłaniowie i Płonce, o murowana, klasycystyczna cerkiew prawosławna w Bończy, • architektura dworska i pałacowa: o zespoły pałacowe i dworskie z zabudowaniami folwarcznymi i parkiem w miejscowościach: Tarnogóra, Surhów, Stryjów, Olszanka, • architektura użyteczności publicznej: o stado ogierów w Białce k/ Krasnegostawu, • zabytkowe zespoły urbanistyczne: o zabytkowy układ urbanistyczny rynku w Krasnymstawie, Miejscowe tradycje i kulturę ludową podtrzymują mieszkający na terenie powiatu twórcy ludowi, kapele ludowe, ludowe zespoły śpiewacze. Sztukę ludową upowszechniają także rzeźbiarze, chociażby z Siedlisk i Boniewa. Szczegółowe informacje dotyczące tematu „kultura” w podrozdziale 2.5.3 Kultura. 2.1.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze przestrzeń i środowisko

Analizując zagadnienia składające się na ten podrozdział nie można nie wspomnieć o dogodnym położeniu, albowiem powiat leży w centrum województwa lubelskiego. Stosunkowo niewielka odległość dzieli go od większych miast takich jak Lublin, Chełm, czy Zamość. Stanowi to na pewno duży atut powiatu. Środowisko naturalne, bogactwo kulturowe jest dużym (jednak stosunkowo mało wykorzystanym jak dotąd) kapitałem, który powinien stymulować rozwój turystyki w powiecie w większym stopniu niż

17 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 dotychczas, albowiem dziedzictwo kulturowe, wraz z przyrodniczym to główny fundament tworzenia nowych produktów turystycznych. Istotnym problemem powiatu krasnostawskiego w sferze przestrzeń i środowisko jest niewielka współpraca z bliskim sąsiadem zagranicznym – Ukrainą (przejścia graniczne: w Dorohusku i Zosinie). Należałoby stale tworzyć warunki do jej rozwoju. Wpłynęłoby to z pewnością na rozwój przedsiębiorczości w powiecie, a tym samym na jakość życia jego mieszkańców. Problem stanowi także stan czystości wód w powiecie. Brak wód klasy I i II stwarza poważny kłopot. Systematyczne, pogłębiające się zjawisko pogarszania jakości wód w konsekwencji powoduje ograniczenie ich użyteczności. Powiat krasnostawski winien dążyć do realizacji zadań w dziedzinie ochrony wód, winien przedsięwziąć działania techniczne i organizacyjno - prawne, których celem byłoby zachowanie lub przywrócenie wodom naturalnym pełnej przydatności jakościowej oraz utrzymanie równowagi bilansu wodno - gospodarczego.

Nieprzewidywalność pogody, przejawiająca się w ostatnich latach silnymi opadami i nagłe roztopy powodują wezbrania wód i silne podtopienia wielu gospodarstw domowych. Brak odpowiedniego zabezpieczenia przeciwpowodziowego na terenie powiatu krasnostawskiego, a szczególnie w mieście Krasnystaw, stwarza poważne zagrożenie powodziowe i jest problemem do rozwiązania w najbliższych latach. Obserwuje się częste wezbrania wód Wieprza i zalewanie dużych ilości gospodarstw domowych, szczególnie po północnej stronie rzeki. Należałoby zatem stworzyć system zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu krasnostawskiego, który kompleksowo chroniłby cały powiat krasnostawski przed powodziami. Chodziłoby tu w szczególności o zbudowanie systemu biernego i czynnego zabezpieczenia przeciwpowodziowego, ochronę środowiska przyrodniczego i czystości wód, usuwanie szkód powodziowych, prewencyjne zagospodarowanie przestrzenne. Na terenie powiatu krasnostawskiego istnieje również inny problem związany z możliwością wystąpienia zagrożeń środowiskowych.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 18 Zlokalizowane są tu zakłady takie jak Cukrownia „Krasnystaw" w Siennicy Nadolnej – Oddział Krajowej Spółki Cukrowej S.A w Toruniu, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie, "Cersanit IV" Sp. z o.o. w Krasnymstawie, które użytkują substancje chemiczne. Zagrożenia w tych zakładach mogą powstać w związku z awarią instalacji i uwolnienia substancji chemicznych. Zdarzenia takie mogą zagrozić okolicznym skupiskom ludzkim oraz środowisku naturalnemu.

2.2 Sfera społeczna 2.2.1 Sytuacja demograficzna Według danych statystycznych GUS na dzień 31 grudnia 2006 roku, powiat krasnostawski zamieszkiwało 68 995 osób. (Tabela 5). Tabela 5. Ludności wg miejsca zameldowania/zamieszkania i płci w powiecie krasnostawskim w latach 2000 - 2006 J. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* Ogółem stałe miejsce zameldowania stan na 30 VI ogółem osoba 80 243 79 792 79 233 78 590 77 893 77 280 69 810 mężczyźni osoba 38 889 38 669 38 384 38 039 37 705 37 436 33 782 kobiety osoba 41 354 41 123 40 849 40 551 40 188 39 844 36 028 stan na 31 XII ogółem osoba 80 024 79 557 78 915 78 251 77 569 77 002 69 487 mężczyźni osoba 38 799 38 555 38 205 37 865 37 582 37 278 33 624 kobiety osoba 41 225 41 002 40 710 40 386 39 987 39 724 35 863 faktyczne miejsce zamieszkania stan na 30 VI ogółem osoba 79 350 78 930 78 340 77 777 77 006 76 508 69 274 mężczyźni osoba 38 488 38 300 38 042 37 697 37 305 37 123 33 564 kobiety osoba 40 862 40 630 40 298 40 080 39 701 39 385 35 710 stan na 31 XII ogółem osoba 79 162 78 664 78 102 77 364 76 797 76 335 68 995 mężczyźni osoba 38 430 38 213 37 863 37 465 37 269 37 015 33 415 kobiety osoba 40 732 40 451 40 239 39 899 39 528 39 320 35 580 * znaczny spadek liczby ludności w 2006r. spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Pod względem liczby ludności w województwie lubelskim, powiat krasnostawski zajmuje trzynaste miejsce. Analizując dane dotyczące ludności powiatu można od razu zauważyć, że liczba kobiet jest większa niż mężczyzn i różnica ta waha się w granicach od 2100 do 2400.

19 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Tabela 6. Stosunek liczby kobiet do mężczyzn 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* ludność ogółem, w tym: 79 162 78 664 78 102 77 364 76 797 76 335 68 995 mężczyźni 38 430 38 213 37 863 37 465 37 269 37 015 33 415 kobiety 40 732 40 451 40 239 39 899 39 528 39 320 35 580 współczynnik feminizacji 105,99 105,86 106,28 106,50 106,06 106,23 106,48 * znaczny spadek liczby ludności spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Struktura wieku ludności w powiecie krasnostawskim na koniec 2006 roku, według danych Głównego Urzędu Statystycznego przedstawia się następująco: • ludność w wieku przedprodukcyjnym - 13.641 osób, • ludność w wieku produkcyjnym – 41.169 osób, • ludność w wieku poprodukcyjnym – 14.185 osób.

Wykres 1. Struktura wieku ludności w powiecie krasnostawskim w latach 2000 – 2006

50 000 43 983 44 285 44 657 44 860 45 119 45 289 45 000 41 169

40 000

35 000

30 000

25 000 osoby 20 000 18 846 15 000 18 149 16 614 16 333 17 395 15 500 10 000 15 995 13 641 16 230 16 050 15 890 15 683 5 000 15 546 14 185

0 rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym

* znaczny spadek liczby ludności w 2006 r. w powiecie spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl Na przestrzeni analizowanych lat można stwierdzić, że od roku 2000 do 2005 systematycznie wzrastała liczba osób w wieku produkcyjnym (w 2005 r. w porównaniu do roku 2000 liczba ta wzrosła o 1.306 osób).

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 20 Zauważalne jest zmniejszanie się liczby osób w wieku przedprodukcyjnym Jest to niepokojący trend, któremu towarzyszy starzenie się populacji powiatu krasnostawskiego. Jest on niestety zjawiskiem charakterystycznym dla opisywanego obszaru, jak też dla niemal całego terytorium Polski, gdyż jest on wynikiem niżu demograficznego.

Tabela 7. Wskaźnik obciążenia demograficznego dla powiatu krasnostawskiego w latach 2000 - 2006 2000 r. 2001 r. 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. ludność w wieku nieprodukcyjnym 79,98 77,63 74,89 72,46 70,21 68,55 67,59 na 100 osób w wieku produkcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku 86,67 89,43 92,27 95,64 98,05 100,30 103,99 przedprodukcyjnym ludność w wieku poprodukcyjnym 37,13 36,65 35,94 35,42 34,76 34,33 34,46 na 100 osób w wieku produkcyjnym źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Tabela 8. Wskaźniki modułu gminnego dla powiatu krasnostawskiego w latach 2002 - 2006 Powiat Krasnystaw Polska 2002 2003 2004 2005 2006 2006 ludność na 1 km2 69 68 67 67 67 122 kobiety na 100 mężczyzn 106 106 106 106 106 107 małżeństwa na 1000 ludności 5,0 4,7 5,1 5,7 5,6 5,9 urodzenia żywe na 1000 8,3 8,3 8,3 8,9 8,5 9,8 ludności zgony na 1000 ludności 13,4 13,5 14,5 13,7 13,5 9,7 przyrost naturalny na 1000 -5,1 -5,1 -6,2 -4,8 -5,0 0,1 ludności źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Korelując wyniki powyższej tabeli ze wskaźnikami ogólnokrajowymi wskazać można na dość niską, w stosunku do średniej krajowej, gęstość zaludnienia: w powiecie krasnostawskim wynosi ona 67, a w kraju 122 osoby/km2. Zanotowane zostało także negatywne zjawisko ujemnego przyrostu naturalnego na poziomie -5,0. Wyższy w porównaniu do wskaźnika obrazującego sytuację w Polsce jest wskaźnik zgony na 1000 ludności. Ujemny przyrost naturalny i większa liczba zgonów w powiecie krasnostawskim w porównaniu do całego kraju, świadczy o starzeniu się społeczeństwa powiatu.

21 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

2.2.2 Poziom wykształcenia Wykształcenie jest czynnikiem wyraźnie zwiększającym możliwości polepszania sytuacji materialnej ludzi. Zwiększa ludzką aktywność przełamując bezradność w decydowaniu o własnym losie, pozwala na pełniejsze wykorzystanie posiadanych możliwości. Wyższy poziom wykształcenia ułatwia aktywny udział w życiu swojego środowiska, pozwala na pełniejsze rozwijanie zainteresowań, możliwości, lepszą organizację czasu wolnego. Korzyści z wykształcenia osiągane przez każdego z mieszkańców przekładają się na korzyści społeczne. Lepiej wykształceni mieszkańcy powodują większą konkurencyjność gospodarki, szybszy wzrost dochodu narodowego, lepsze wykorzystanie zasobów, spadek bezrobocia, zmniejszenie się obszarów ubóstwa, marginesu społecznego, a także lepsze funkcjonowanie lokalnych społeczności i struktur demokratycznych. Poziom wykształcenia ma też związek z zachowaniami pro zdrowotnymi i profilaktycznymi. Oferta szkolnictwa ponadgimnazjalnego na terenie powiatu krasnostawskiego jest bardzo wszechstronna i ciekawa, natomiast problemem jest brak szkolnictwa wyższego. Młodzi ludzie, rozpoczynając swoją edukację na poziomie wyższym korzystają z oferty innych miast takich jak Lublin, Chełm, czy Zamość. Często też na czas nauki przenoszą się z powiatu krasnostawskiego do wyżej wymienionych miast. Skutkuje to integracją i uczestnictwem w życiu miasta, w którym pobierają nauki. Ponadto niezadowalający rozwój przedsiębiorczości i związana z tym niepewność co do zatrudnienia po powrocie (po odbyciu nauki w innym mieście), potęguje zachowania młodzieży polegające na podejmowaniu decyzji, aby pozostać w większych miastach lub wyjechać za granicę w poszukiwaniu źródła dochodów. Brak ośrodków kształcenia dla dorosłych na terenie powiatu stanowi także duży problem. Rosną wymagania pracodawców, zmienia się technika i organizacja pracy. Wciąż zmieniające się potrzeby na rynku zawodowym,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 22 wymuszają więc na mieszkańcach konieczność przekwalifikowania się lub też ciągłego dokształcania. Poziom zatrudnienia i bezrobocia w powiecie w dużym stopniu zależą od poziomu wykształcenia. Powszechnie znana tendencja w tej dziedzinie to taka, że wskaźniki zatrudnienia osób o wyższym poziomie wykształcenia są dwukrotnie wyższe niż osób o niższych kwalifikacjach, a stopy bezrobocia rosną natomiast wraz ze spadkiem kwalifikacji.

2.2.3 Rynek pracy i bezrobocie

Powiat krasnostawski w znacznym stopniu buduje swój potencjał gospodarczy opierając się na rolnictwie. Nie brakuje jednak na jego terenie liczących się w skali kraju przedsiębiorstw przemysłowych. Najbardziej znaną marką jest "Cersanit IV Sp. z o.o. Krasnystaw, produkujący ceramiczne wyroby sanitarne. Bardzo dobrą renomą cieszy się Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie, która opanowała znaczną część krajowego rynku. Inne znane firmy to: Zakład Przemysłu Odzieżowego "CORA-TEX" S.A., firma "Kartonex" Sp. z o.o., „ENERGOREMONT” Sp. z o.o. Ważną rolę w zagospodarowaniu produktów rolnictwa odgrywa Cukrownia: "Krasnystaw" – oddział KSC S.A. w Siennicy Nadolnej oraz FTK Sp. z o.o. w Krasnymstawie. Na dzień 31 grudnia 2006 roku zarejestrowano 9.029 osób bezrobotnych w powiecie krasnostawskim, z czego 50,12% stanowiły kobiety, a 49,88% mężczyźni. Tabela 9. Pracujący wg płci w powiecie krasnostawskim w latach 2003 - 2006 J. m. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r.* ogółem osoba 23 213 23 044 23 270 22 369 mężczyźni osoba 12 209 12 109 12 291 11 792 kobiety osoba 11 004 10 935 10 979 10 577 * znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

23 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 W 2006 roku osoby zatrudnione stanowiły 32,42 % ogółu wszystkich mieszkańców powiatu krasnostawskiego, a 54,33% liczby ludności w wieku produkcyjnym.

Tabela 10. Pracujący powiatu krasnostawskiego wg sektorów ekonomicznych i płci w latach 2003 – 2006

J.m. 2003 2004 2005 2006* ogółem ogółem osoba 23 213 23 044 23 270 22 369 mężczyźni osoba 12 209 12 109 12 291 11 792 kobiety osoba 11 004 10 935 10 979 10 577 sektor rolniczy ogółem osoba 13 600 13 589 13 582 13 551 mężczyźni osoba 7 501 7 499 7 493 7 465 kobiety osoba 6 099 6 090 6 089 6 086 sektor przemysłowy ogółem osoba 4 001 3 838 4 096 3 619 mężczyźni osoba 2 702 2 678 2 891 2 596 kobiety osoba 1 299 1 160 1 205 1 023 sektor usługowy razem ogółem osoba 5 612 5 617 5 592 5 199 mężczyźni osoba 2 006 1 932 1 907 1 731 kobiety osoba 3 606 3 685 3 685 3 468

• znaczny spadek liczby ludności spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Największa liczba osób zatrudniona była w sektorze rolnym – 61%, następnie w sektorze przemysłowym – 23% (Wykres 2). Odmiennym sektorem jest sektor usługowy (najmniej liczny w powiecie), w którym przeważającą grupę pracowniczą stanowią kobiety. W 2006 roku stanowiły one 66,71% ogółu pracowników zatrudnionych w sektorze usług.

Tabela 11. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 24 J. m. 2002 2003 2004 2005 2006 ogółem zł 1 746,44 1 786,44 1 875,20 1 943,03 2 069,11 przeciętne miesięczne wynagrodzenia % 78,0 77,2 77,8 77,5 78,5 brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Wykres 2. Struktura zatrudnienia w powiecie krasnostawskim w 2006 r.

23%

16% 61%

sektor rolniczy sektor przemysłowy sektor usługowy

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Stopa bezrobocia w powiecie krasnostawskim nie odbiega znacząco od stopy bezrobocia w kraju czy na terenie województwa lubelskiego. W grudniu 2006 roku wynosiła ona 13,9 %. Natomiast rok później 12,8% i stale spada. Bezrobotni stanowią natomiast 6,6% ogółu mieszkańców powiatu krasnostawskiego oraz 11,1% mieszkańców w wieku produkcyjnym.

25 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Tabela 12. Bezrobotni zarejestrowani wg wieku i płci w powiecie krasnostawskim w latach 2000 - 2006 J.m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* ogółem ogółem osoba 5 505 5 932 6 274 6 141 6 119 5 719 4 580 mężczyźni osoba 2 718 3 017 3 296 3 212 3 188 2 914 2 199 kobiety osoba 2 787 2 915 2 978 2 929 2 931 2 805 2 381 24 i mniej ogółem osoba 2 175 2 228 2 340 2 094 1 964 1 750 1 274 mężczyźni osoba 1 019 1 082 1 216 1 087 983 840 519 kobiety osoba 1 156 1 146 1 124 1 007 981 910 755 25-34 ogółem osoba 1 564 1 785 1 876 1 913 1 987 1 860 1 563 mężczyźni osoba 724 836 901 908 946 869 709 kobiety osoba 840 949 975 1 005 1 041 991 854 35-44 ogółem osoba 1 046 1 080 1 105 1 111 1 102 999 761 mężczyźni osoba 533 587 602 586 579 508 383 kobiety osoba 513 493 503 525 523 491 378 45-54 ogółem osoba 664 762 856 905 931 919 783 mężczyźni osoba 392 445 491 528 566 541 439 kobiety osoba 272 317 365 377 365 378 344 55 i więcej ogółem osoba 56 77 97 118 135 191 199 mężczyźni osoba 50 67 86 103 114 156 149 kobiety osoba 6 10 11 15 21 35 50

• znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Najliczniejszą grupą zarejestrowanych bezrobotnych są osoby w wieku 25-34 lata oraz osoby dopiero wchodzące na rynek pracy - w wieku 24 i mniej. Powyższa sytuacja stanowi dość poważny problem w powiecie. Z jednej strony obserwuje się dużą grupę wykształconych młodych ludzi gotowych do pracy, z drugiej zaś brak miejsc pracy. Należałoby więc tworzyć warunki sprzyjające rozwojowi przedsiębiorczości w powiecie. Brak działań zmierzających do poprawy zaistniałej sytuacji, może skutkować w przyszłości emigracją młodych, zdolnych mieszkańców powiatu, obecnie zarejestrowanych jako bezrobotnych, do większych aglomeracji lub za granicę w poszukiwaniu źródeł dochodu.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 26 Tabela 13. Bezrobotni zarejestrowani wg poziomu wykształcenia i płci w powiecie krasnostawskim w latach 2000 – 2005 2000 2001 2002 2003 2004 2005 ogółem 5 505 5 932 6 274 6 141 6 119 5 719 wyższe 145 221 323 354 407 393 policealne, średnie zawodowe 1 513 1 706 1 723 1 704 1 741 1 662 średnie ogólnokształcące 378 443 496 486 481 486 zasadnicze zawodowe 1 962 1 969 2 026 1 893 1 798 1 542 podstawowe i bez 1 507 1 593 - - - - wykształcenia gimnazjalne i poniżej - - 1 706 1 704 1 692 1 636 źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Wykres 3. Bezrobotni zarejestrowani wg poziomu wykształcenia w powiecie krasnostawskim w 2006 r.

1 341 1 299 1 400 1 186

1 200

1 000

800

600 417 337 400

200

0 wyższe policealne, średnie średnie zasadnicze gimnazjalne i zawodowe ogólnokształcące zawodowe poniżej

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Tabela 14. Bezrobotni zarejestrowani wg stażu pracy w powiecie krasnostawskim w latach 2003 - 2006 2003 2004 2005 2006* bez stażu pracy 3 035 2 997 2 922 2 341 1 rok i mniej 984 1 000 851 641 1-5 lat 775 808 735 592 5-10 lat 463 443 418 333 10-20 lat 552 548 475 392 20-30 lat 307 302 291 255 powyżej 30 lat 25 21 27 26 • znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

27 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Wykres 4. Bezrobotni zarejestrowani wg czasu pozostawania bez pracy w powiecie krasnostawskim w 2006 r.

powyżej 24 miesięcy 1 761

12 - 24 miesięcy 775

6 - 12 miesięcy 606

3 - 6 miesięcy 514

3 miesiące i mniej 924

0 200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 osoby

Jak widać z powyższej tabeli największa liczba bezrobotnych to osoby pozostające bez pracy ponad dwa lata. Wielu z nich straciło nadzieję, że są w stanie znaleźć pracę. Przystosowują się więc do zastanej sytuacji. Znajdują czasem krótkotrwałe zajęcia dorywcze, które pozwalają im na utrzymanie się. Najmniejsza grupa bezrobotnych to osoby, które utraciły pracę i pozostają bez niej w okresie do pół roku. Są najbardziej aktywni w jej poszukiwaniu, bądź w przypadku jej nie znalezienia podejmują decyzję o wyjeździe za granicę.

2.2.4 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa

Poczucie bezpieczeństwa jest czynnikiem warunkującym o sprawnym funkcjonowaniu każdego człowieka. Jest gwarancją sprawnego pod względem fizycznym i psychicznym rozwoju człowieka, a zarazem jakości życia i rozwoju całego społeczeństwa. Na terenie powiatu krasnostawskiego porządku publicznego strzeże Komenda Powiatowa Policji w Krasnymstawie, Straż Miejska w Krasnymstawie oraz posterunki policji w miejscowościach: Gorzków, Izbica, Łopiennik Górny, Siennica Różana i Żółkiewka. W 2005 roku wszczęte zostały 1433 postępowania przygotowawcze. Stwierdzono 1500 przestępstw, z których 1171 zostało wykrytych.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 28 W przestępczości kryminalnej - w ostatnich latach - odnotowano spadek zarówno wszczętych postępowań przygotowawczych, jak i przestępstw stwierdzonych.

Wskaźnik dynamiki przestępstw stwierdzonych wyniósł – 96,4 % (w liczbach bezwzględnych – 1446, ubiegły rok – 1500). Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż od 2 lat przestępczość na terenie powiatu ma wyraźnie tendencję spadkową, gdyż w roku 2004 odnotowaliśmy 2034 przestępstwa, a w roku 2006 – 1446 przestępstw. We wszczętych ogółem 1277 postępowaniach przygotowawczych stwierdzono – 1446 przestępstw z których 1178 zostało wykrytych. Ogólny wskaźnik wykrywalności wyniósł – 80,1 % i jest on wyższy o 4,8 pkt procentowego w porównaniu do roku 2005 i o 8,8 pkt procentowego w porównaniu do roku 2004. Wskaźnik zagrożenia przestępczością liczony ilością przestępstw na 10 tysięcy ludności wyniósł – 208,7 (wojewódzki – 263,6) i sklasyfikowało to powiat na 6 miejscu w województwie. W przestępczości kryminalnej w analizowanym okresie odnotowano również spadek wszczętych postępowań przygotowawczych (w liczbach bezwzględnych – 756, rok 2005 – 850). W przestępstwach stwierdzonych wskaźnik dynamiki wyniósł – 99,0 %. W przestępczości nieletnich odnotowano wzrost ujawnionych czynów karalnych z 51 w roku 2005 do 59 w roku 2006. W ujawnianiu przestępczości gospodarczej w 2006 roku odnotowano wyraźny spadek dynamiki wszczętych postępowań przygotowawczych, który wyniósł – 80,9 %. W przestępstwach stwierdzonych natomiast nastąpił wyraźny wzrost dynamiki, który wyniósł – 123,3 % i sklasyfikowało to komendę na 6 miejscu w województwie.

Ponadto w 2006 roku policjanci pionu prewencji KPP: zatrzymali 423 sprawców przestępstw na gorącym uczynku, w tym 79 sprawców przestępstw kryminalnych (ubiegły rok zatrzymano – 528 sprawców). Przeprowadzili

29 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2977 interwencji, w tym domowych – 1059 z których 58 dotyczyło przemocy w rodzinie.

Stan bezpieczeństwa na drogach powiatu krasnostawskiego w roku 2006 uległ poprawie. Odnotowano 53 wypadki (ubiegły rok – 56). W wypadkach tych 10 osób poniosło śmierć (ubiegły rok – 16) oraz 56 osób zostało rannych (ubiegły rok – 59). Najwięcej wypadków spowodowali kierujący – 36 co stanowi – 67,9 % ogółu wypadków. Piesi przyczynili się do spowodowania 12 wypadków drogowych co stanowi 22,6 % ogółu wypadków. W analizowanym okresie na drogach powiatu odnotowano 310 kolizji drogowych (ubiegły rok – 394) tak więc nastąpił spadek kolizji o 21,0 %. Najwięcej kolizji drogowych zaistniało na terenie miasta i gminy Krasnystaw – 155 oraz gminy Fajsławice – 36 i gminy Izbica – 32.

W 2006 roku policjanci KPP w Krasnymstawie ujawnili 316 nietrzeźwych kierujących (ubiegły rok – 390). Stanowi to 21,85 % ogółu przestępstw stwierdzonych.

Ważnym podkreślenia jest fakt, iż na terenie powiatu krasnostawskiego funkcjonuje Areszt Śledczy w Krasnymstawie. Jest on przeznaczony dla tymczasowo aresztowanych mężczyzn. Od 15 grudnia 2006 r. w ramach aresztu utworzony został oddział zakładu karnego typu zamkniętego dla skazanych odbywających karę po raz pierwszy oraz młodocianych. Od grudnia 2006 r. pojemność jednostki wynosi 278 miejsc. Oprócz wymienionej kategorii skazanych, obecnie w areszcie przebywają zarówno tymczasowo aresztowani, jak i skazani pozostający do dyspozycji Prokuratury i Sądu Rejonowego w Krasnymstawie.

Na terenie powiatu krasnostawskiego, bezpieczeństwa strzeże także Państwowa Straż Pożarna. Jest ona zawodową, umundurowaną i wyposażoną w specjalistyczny sprzęt formacją, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 30 Komenda Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej posiada w swojej codziennej pracy do dyspozycji następujący sprzęt: 4 samochody ratowniczo-gaśnicze, 6 samochodów specjalnych, oraz 3 samochody operacyjne i rozpoznawcze. Ponadto strażacy dysponują następującym sprzętem specjalistycznym: - zestawy hydrauliczne ratownictwa drogowego – 3 - zestawy medyczne PSP R1 – 3 - łódź z silnikiem zaburtowym – 1 - pompy szlamowe i pływające – 5 - agregat oddymiający – 1 - ubrania gazoszczelne – 4 - ubrania żaroodporne – 4 - detektory i wykrywacze gazów – 2 - agregaty prądotwórcze i sprzęt oświetleniowy – 5 - piły do betonu i stali – 3 - piły do drewna – 7 - poduszki pneumatyczne wysokiego ciśnienia – 3

Jeżeli chodzi o częstotliwość interwencji to średnio w latach 2002-2007 kształtowała się ona następująco : • interwencji ogółem – ok. 700 w tym: - pożary – ok. 200 - inne miejscowe zagrożenia – ok. 490 - alarmy fałszywe – ok. 10

2.2.5 Identyfikacja problemów powiatu w sferze społecznej

Na terenie powiatu krasnostawskiego obserwuje się niekorzystne zmiany struktury demograficznej - „starzenie się” społeczeństwa i niski przyrost naturalny. Zauważa się także odpływ ludności do innych miast, zwłaszcza w obrębie grup najlepiej wykształconych (emigracja zarobkowa szczególnie młodych ludzi).

31 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Głównie w gminach wiejskich powiatu krasnostawskiego wyraźnie obserwuje się zjawisko emigracji dobrze wykształconej młodzieży do większych aglomeracji miejskich. W gospodarstwach pozostają na ogół starsi rolnicy (utrzymujący się z rent i emerytur), którzy nie są w stanie rozwijać produkcji.

Ponadto, do podstawowych problemów społecznych zaliczyć można niewątpliwie: ¾ niski poziom przedsiębiorczości i słabe otoczenie biznesu, ¾ niezadowalające działania dostosowujące wykształcenie mieszkańców powiatu do zmieniających się wymogów rynku pracy, ¾ niskie dochody ludności i znaczny w nich udział pomocy socjalnej, ¾ patologie społeczne.

Największą szansą dla powiatu służącą jej rozwojowi jest inwestowanie i stwarzanie możliwości oraz warunków do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Stworzenie poczucia stabilizacji szczególnie wśród młodych ludzi, którzy kończą swoją edukację i wkraczają w dorosłe życie jest niezwykle ważne. Stanowić powinno kierunek działania władz gmin i powiatu. Zainteresowanie młodego pokolenia rozwijającą się na terenie powiatu przedsiębiorczością, spowoduje, że chętnie osiądą na stałe, zakładając swoje rodziny i angażując się w życie i rozwój powiatu.

Niezwykle ważne są działania w kierunku rozwoju turystyki na terenie powiatu krasnostawskiego, która stanowiłaby źródło utrzymania niejednej rodziny i poprawiła jej sytuację finansową oraz stworzyłaby możliwości do ubiegania się o dotacje pochodzące z funduszy unijnych. W tych działaniach należy upatrywać szanse na polepszenie warunków i jakości życia mieszkańców.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 32 2.3 Sfera gospodarcza 2.3.1 Główni pracodawcy

Na koniec 2006 roku na terenie powiatu krasnostawskiego działały 3294 podmioty gospodarki narodowej tj. 2,19% podmiotów województwa lubelskiego. Z racji tego, że centrum powiatu to miasto Krasnystaw, stąd też zarejestrowano w nim największą liczbę przedsiębiorstw (46,87% ogółu podmiotów z terenu powiatu). Na terenie powiatu dominują przedsiębiorstwa prywatne. Jest to znaczna część ogółu podmiotów gospodarki narodowej, bo aż 93%. Sektor publiczny to 7% ogółu podmiotów gospodarki narodowej funkcjonujących na terenie powiatu. Przeważająca liczba spośród funkcjonujących podmiotów gospodarczych to jednoosobowe podmioty gospodarcze lub firmy rodzinne nie zatrudniające pracowników i nie posiadające planów na zwiększenie zatrudnienia.

Tabela 15. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze regon wg sekcji PKD w powiecie krasnostawskim w latach 2002 – 2006 na tle województwa lubelskiego

2002 2003 2004 2005 2006* powiat krasnostawski ogółem 3 797 3 925 3 546 3 488 3 294 sektor publiczny 240 239 242 237 218 sektor prywatny 3 557 3 686 3 304 3 251 3 076 woj. lubelskie ogółem 149 411 154 849 149 478 149 019 150 579

* spadek z uwagi na odłączenie od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego

źródło: www.stat.gov.pl

33 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Wykres 5. Udział podmiotów gospodarki narodowej w poszczególnych gminach powiatu krasnostawskiego w 2006 r.

7,19% 2,85% 6,62% 4,16%

3,40% 46,87%

10,29%

10,63% 3,10% 4,89%

m. Krasnystaw Fajsławice Gorzków Izbica Krasnystaw Kraśniczyn Łopiennik Górny Rudnik Siennica Różana Żółkiewka

źródło: www.stat.gov.pl

Szczegółowe dane ukazujące liczbę podmiotów gospodarczych w powiecie w latach 2002 – 2006 przedstawione zostały w poniższej tabeli.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 34 Tabela 16. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze regon wg sekcji PKD w gminach powiatu krasnostawskiego w latach 2002 - 2006 2002 2003 2004 2005 2006* ogółem publiczny prywatny ogółem publiczny prywatny ogółem publiczny prywatny ogółem publiczny prywatny ogółem publiczny prywatny m. Krasnystaw 1 563 94 1 469 1 554 94 1 460 1 507 97 1 410 1 525 95 1 430 1 544 93 1 451 Fajsławice 179 10 169 190 11 179 157 11 146 152 11 141 161 12 149 Gorzków 137 10 127 148 10 138 119 10 109 112 10 102 102 10 92 Izbica 421 25 396 433 25 408 373 25 348 365 27 338 350 26 324 Krasnystaw 369 23 346 396 22 374 350 21 329 336 18 318 339 18 321 Kraśniczyn 119 11 108 130 10 120 112 10 102 108 10 98 112 10 102 Łopiennik Górny 169 11 158 184 11 173 140 11 129 125 11 114 137 11 126 Rejowiec* 271 16 255 260 15 245 231 16 215 226 16 210 - - - Rudnik 98 9 89 116 9 107 98 9 89 90 9 81 94 9 85 Siennica Różana 216 16 200 234 16 218 218 16 202 215 15 200 218 14 204 Żółkiewka 255 15 240 280 16 264 241 16 225 234 15 219 237 15 222 RAZEM 3 797 240 3 557 3 925 239 3 686 3 546 242 3 304 3 488 237 3 251 3 294 218 3 076 * spadek z uwagi na odłączenie od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: www.stat.gov.pl

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 35 Największy udział w ogólnej liczbie podmiotów mają spółki prawa handlowego. W całym kraju ten rodzaj działalności rozwija się najbardziej dynamicznie, ponieważ nie wymaga z reguły dużych nakładów finansowych, które to stanowią główną barierę w tworzeniu nowych przedsiębiorstw.

W zakresie prowadzonej przez podmioty gospodarcze działalności, powiat krasnostawski nie odbiega znacząco od statystyki województwa lubelskiego, czy też kraju. Przejawia podobną jak województwo sytuację w takich dziedzinach prowadzonej działalności jak: „przemysł”, „budownictwo”, „handel i naprawy”, „hotele i restauracje”, „transport, gospodarka magazynowa, łączność”. Z uwagi na to, że ukształtowanie terenu powiatu sprzyja rozwojowi rolnictwa, odsetek podmiotów gospodarki narodowej według sekcji „rolnictwo, łowiectwo i rybołówstwo” jest zdecydowanie wyższy niż średnio w województwie i kraju.

Na terenie powiatu krasnostawskiego funkcjonuje kilka dużych przedsiębiorstw, które są największymi pracodawcami również dla mieszkańców okolicznych gmin. Są to:

™ Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Krasnymstawie8 – to nowoczesna firma współpracująca z blisko trzystoma dystrybutorami produktów nabiałowych w Polsce i odbierająca mleko od ponad 10 tysięcy dostawców z 23 powiatów województwa lubelskiego i podkarpackiego, przetwarzająca rocznie 160 mln litrów mleka i dynamicznie zwiększająca przychody. To firma z blisko 100 letnią tradycją i jednocześnie największy pracodawca zatrudniający blisko 800 osób. OSM Krasnystaw nieustannie inwestuje w swój rozwój: wprowadza nowoczesne rozwiązania i technologie, które mają za zadanie udoskonalić produkcję i zapewnić najwyższą jakość produktów tak, aby skutecznie konkurowały z innymi produktami mleczarskimi. Produkcja jest w całości zautomatyzowana.

8 www.krasnystaw.eu

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 36 Nowoczesne metody zastosowane w technice i technologii produkcji wyrobów z logo „Krasnystaw" zapewniają im wysoki standard rynkowy co sprawia, że świetnie sprzedają się nie tylko na rynku krajowym ale także na rynkach krajów Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych.

™ CERSANIT IV Sp. z o.o. Krasnystaw wchodzący w skład koncernu Cersanit S.A. - firmy handlowo-usługowa produkującej ceramiczne wyroby sanitarne, jednej z największych producentów w kraju oraz eksporter swoich wyrobów do Niemiec, Francji, Danii, Litwy i Estonii. W roku 2000 ze struktur organizacyjnych Cersanit S.A. wydzielono działalność produkcyjną i przeniesiono do nowo powstałej spółki zależnej - Cersanit IV Sp. z o.o. Krasnystaw. Fabryka została gruntownie zmodernizowana. W wyniku kilkuletniego procesu inwestycyjnego moce produkcyjne zakładu wzrosły do 2,2 milionów sztuk ceramiki rocznie. W krasnostawskiej fabryce zainstalowano m.in. nowoczesne urządzenia nisko- i wysokociśnieniowego odlewnia wyrobów sanitarnych, agregaty i kabiny do szkliwienia wyrobów, suszarnie komorowe oraz nowoczesne piece tunelowe. Tym samym spółka stała się jednym z największych i najnowocześniejszych w Europie producentów ceramiki sanitarnej. Fabryka wykorzystuje w pełni zwiększone moce produkcyjne. Spółka otrzymała certyfikat ISO 14001 i jako jedyna w Europie posiada zintegrowany system zarządzania jakością ISO 9001 i ISO 14001.

™ „CORA-TEX“ S.A.9 - firma istnieje na rynku odzieżowym od 1972 r. Specjalizuje się w produkcji odzieży wierzchniej damskiej i męskiej. Prowadzi współpracę z firmami z całego świata. Odzież firmy „CORA- TEX” S.A. jest znana nie tylko w całym kraju, ale też za granicą poczynając od Japonii przez wszystkie kraje Europy Zachodniej oraz USA i Kanadę. W żakiety, płaszcze i kamizelki z Krasnegostawu ubrany jest również personel LUFTHANSY. W firmie realizowane są też zlecenia mundurowe tj. okrycia dla Straży Granicznej i MON w kraju

9 www.coratex.com.pl

37 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 oraz płaszcze wodoszczelne dla włoskiej policji finansowej i włoskiej armii. Spółka zapewnia wysoką jakość wyrobów, wdrożony został System Zarządzania Jakością, posiada Certyfikat ISO 9001:2000. Wykwalifikowana i doświadczona załoga licząca ok. 350 osób, oraz nowoczesny park maszynowy pozwalają sprostać wymaganiom szerokiego grona odbiorców. Przygotowanie produkcji wspomagane jest przez zintegrowany system CAD firmy INVESTRONICA.

™ Kartonex Sp. z o.o. – to firma produkująca opakowania tekturowe, worki papierowe, torby i torebki papierowe. Spółka wdrożyła system HACCP zintegrowany z wdrożonym Systemem Zapewniania Jakości ISO9001:2001. Park maszynowy pozwala na wykonywanie opakowań z tektur falistych 3 i 5- cio warstwowych, mikrofali, jak również opakowań z tektur litych. Posiada także pełną linię do produkcji wielowarstwowych worków wentylowanych, jak również szytych. Firma działa na rynku już od pół wieku.

™ Cukrownia „Krasnystaw” – to oddział Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Podstawowy przedmiot działalności cukrowni w Krasnymstawie stanowi produkcja i sprzedaż cukru oraz wyrobów powstałych w trakcie jego wytwarzania. W cukrowni jest obecnie przeprowadzana modernizacja co pozwoli zmniejszyć zużycie energii oraz skrócić czas trwania kampanii.

™ ENERGOREMONT Sp. z o.o. w Krasnymstawie posiada specjalizuje się w remontach, modernizacji, wytwarzaniu i montażu rurowych wymienników ciepła dla energetyki zawodowej, przemysłu papierniczego, chemicznego oraz dla cukrownictwa w oparciu o własną opatentowaną technologię. Posiada wszelkie wymagane uprawnienia Urzędu Dozoru Technicznego do naprawy, modernizacji i wytwarzania elementów ciśnieniowych, a także do wytwarzania urządzeń ciśnieniowych zgodnie z Dyrektywą 97/23/WE. Firma posiada także

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 38 certyfikaty potwierdzające spełnienie wymagań normy ISO 9001, ISO 14001 i PN-N-18001

™ FTK Sp. z o.o. w Krasnymstawie10 - to dynamicznie rozwijającą się firma branży tytoniowej. Przedmiotem działalności Spółki jest: kontraktacja i skup liści tytoniowych, produkcja tytoniu przemysłowego, składowanie tytoniu przemysłowego, działalność handlowa w zakresie sprzedaży hurtowej przetworzonego i nieprzetworzonego tytoniu, produkcja krajanek tytoniowych i ich konfekcjonowanie w jednostkowe opakowania, sprzedaż hurtowa wyrobów tytoniowych. Firma założona została w 1951 roku jako pierwszy zakład przemysłowy w powiecie krasnostawskim. Współpracuje z plantatorami indywidualnymi oraz grupami producenckimi. Plantatorzy pochodzą z całej Polski, a przede wszystkim z regionu lubelsko - podkarpackiego, który obfituje w najbardziej wartościowy tytoń w Polsce.

Na terenie powiatu prowadzą działalność także liczne oddziały i punkty kasowe banków:

ƒ PKO BP S.A., Oddział Krasnystaw, ƒ Pekao S.A., Oddział Krasnystaw, ƒ Bank Spółdzielczy w Krasnymstawie, ƒ Bank Spółdzielczy w Izbicy, ƒ Kredyt Bank S.A., Oddział Krasnystaw. ƒ Getin Bank, Oddział Krasnystaw.

10 www.ftk.pl

39 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2.3.2 Rolnictwo Rozwój terenów wiejskich powiatu krasnostawskiego zdeterminowany jest przez środowisko przyrodnicze, a w szczególności: zasoby wodne, warunki klimatyczne oraz rodzaj gleb. W ujęciu makro zasoby wodne powiatu ocenia się jako dobre. Jednak ze względu na fakt, że podobnie jak w całym województwie zaopatrzenie ludności w wodę pitną odbywa się wyłącznie z ujęć podziemnych przy jednoczesnym zbyt małym potencjale retencjonowania wód powierzchniowych, niezbędne jest oszczędne gospodarowanie wodą. Dotyczy to bezwzględnie wszystkich odbiorców wody. Powiat posiada dość korzystne warunki do rozwoju różnorodnej produkcji rolniczej. Wpływ na to mają dobre gleby i warunki klimatyczne. Te czynniki stanowią doskonałą podstawę do rozwoju rolnictwa na terenie powiatu krasnostawskiego. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Lublinie11 (stan na dzień 31 grudnia 2006r.) pracujących w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie jest około 13,5tys. osób. Ogólna powierzchnia użytków rolnych w powiecie wynosi 83.380 ha przy poniższym udziale klas bonitacyjnych: klasa I-II – 3.658 ha, III-IV – 74.674 ha, V-VI – 4.855 ha oraz 193 ha gruntów pod rowami bez określonej klasy gleby. Gleby klasy III i IV stanowią ponad 89% ogólnej powierzchni użytków rolnych, zaś klasa V i VI jedynie niecałe 6,0%. Powyższe uwarunkowania glebowe bezpośrednio przekładają się na strukturę zasiewów w powiecie. Dominują zboża, rzepak, strączkowe i rośliny przemysłowe między innymi: buraki cukrowe, tytoń, chmiel.

11 www.stat.gov.pl/lublin

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 40 Tabela 17. Struktura użytkowania gruntów powiatu krasnostawskiego w latach 2000 – 2006 J. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* UŻYTKI ROLNE Powierzchnia użytków rolnych powierzchnia użytków rolnych ogółem ha 85 225 85 071 84 984 84 239 84 588 84 643 83380 w gospodarstwach indywidualnych ha 79 988 79 877 - - - - - grunty orne ogółem ha 74 449 74 402 74 442 72 761 73 125 73 323 70549 w gospodarstwach indywidualnych ha 70 365 70 216 - - - - - sady ogółem ha 1 447 1 437 1 503 1 721 1 803 1 833 1524 w gospodarstwach indywidualnych ha 1 305 1 307 - - - - - łąki ogółem ha 7 554 7 565 7 543 7 522 7 617 7 686 7061 w gospodarstwach indywidualnych ha 6 813 6 866 - - - - - pastwiska ogółem ha 1 775 1 667 1 496 2 235 2 043 1 801 964 w gospodarstwach indywidualnych ha 1 505 1 488 - - - - - LASY Lasy i grunty leśne ogółem ha 17 864 17 976 18 126 18 190 18 194 18 301 15934 w gospodarstwach indywidualnych ha 5 101 5 154 - - - - - POZOSTAŁE GRUNTY I NIEUŻYTKI Pozostałe grunty i nieużytki ogółem ha 10 698 10 740 10 677 11 358 11 005 10 843 3830 w gospodarstwach indywidualnych ha 5 477 5 829 - - - - -

* spadek z uwagi na odłączenie od dnia 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego

źródło: Starostwo Powiatowe ewidencja gruntów stan na dzień 31.12.2006 r.

Walory rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie powiatu krasnostawskiego przedstawia poniższa tabela.

Tabela 18. Powierzchnia i struktura gleb z podziałem na klasy Powierzchnia użytków Klasy gleb [%] rolnych (UR) VI Pow. w [ha] Lp. powiatu w tym 193ha w I II III IV V [km2] grunty pod ogółem tym rowami bez VI z klasy gleb 1. 1031,4 (83380-193) 10 3648 51720 22954 3870 985 - 2. 100% 0,01% 4,39% 62,17% 27,59% 4,65% 1,19% -

41 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Wykres 6. Klasa gleb w powiecie krasnostawskim

1,18% 4,65% 4,40%

89,77%

I-II II-IV V VI

Tabela 19. Grupa siedlisk łąkowych i ich procentowy udział w ogólnej powierzchni trwałych użytków zielonych Powierzchnia Siedliska łąkowe (%) Powiat trwałych Lp. pow. użytków w [km2] zielonych w łęgowe grądowe pobagienne [ha] 1. 1031,4 8025 4173 1685 2167 2. 100% 52 21 27

Tabela 20. Struktura użytkowania gruntów w powiecie krasnostawskim Użytki rolne, % pow. ogółem Grunty Powiat Powierzchnia pod Nieużytki Lp. pow. powiatu w tym: wodami % pow. w [km2] ogółem [ha] razem grunty użytki % pow. ogółem sady stawy orne zielone ogółem 1. 1031,4 103144 83380 70549 8025 1524 244 416 416 2. 100% 80,84 68,40 7,78 1,48 0,24 0,40 0,40 Źródło: Starostwo Powiatowe - ewidencja gruntów stan na dzień 01.01.2007r.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 42 Wykres 7. Struktura użytkowania gruntów w powiecie krasnostawskim w 2006 r.

22,34%

1,48%

7,78% 68,40%

grunty orne użytki zielone sady pozostałe

Powierzchnia gruntów leśnych na terenie powiatu to 15.680 ha z czego 5339ha są to grunty leśne nie stanowiące własności Skarbu Państwa w tym: 5088ha osób fizycznych; 177 ha wspólnot gruntowych oraz 23 ha to grunty gmin. Średnia lesistość województwa wynosi 22,5% w powiecie krasnostawskim – 15,00%. Największa lesistość występuje w gminach: Kraśniczyn – 22,10%, Siennica Różana - 21,90% oraz Łopiennik Górny - 20,20%. Na przeciwnym biegunie znajdują się gminy: Fajsławice, Rudnik i Żółkiewka odpowiednio: 4,10% oraz 8,60% i 8,70%. W celu poprawy lesistości prowadzone są prace zalesieniowe z wykorzystaniem gruntów o niskiej klasie bonitacyjnej i niekorzystnym ukształtowaniu terenu. Rozwój rolnictwa warunkują również elementy demograficzne, aktywność zawodowa oraz wykształcenie ludności. Rolnictwo w powiecie krasnostawskim przechodzi przyspieszony proces jakościowych przemian od czasu integracji z Unią Europejską. Podstawowa funkcja wsi wspierana przez państwo to funkcja „wyżywienia – produkcja surowców”. Możliwa dla wielu terenów jest funkcja rekreacyjno-ekologiczna.

43 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Rozwój rolnictwa na najbliższe lata na terenie powiatu to daleko idące przemiany związane z zachowaniem w/w funkcji. Zachodzące zmiany świadczą że tworzą się grupy które podejmują produkcję surowców na dużą skalę dla przemysłu rolno-spożywczego. Lokalizacja tych gospodarstw uzależniona jest od wielu czynników: ekonomicznych, przyrodniczo-glebowych, rynków zbytu, infrastruktury oraz przygotowania rolników. Uwzględniając najważniejsze uwarunkowania produkcyjne na terenie powiatu należy uznać, że w strukturach zasiewów dominować będą: uprawa zbóż, rzepaku, roślin strączkowych, upraw okopowych. Lokalnie na terenie gmin powiatu uprawiane są rośliny przemysłowe takie jak: chmiel, tytoń, len, zioła, owoce, warzywa oraz produkcja w działach specjalnych. Coraz większe zainteresowanie wśród rolników odgrywać będzie uprawa roślin energetycznych – skala upraw uzależniona będzie od rynków zbytu oraz odpowiedniej polityki państwa w dziedzinie wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Duże nadzieje związane z produkcja energii ze źródeł odnawialnych powodują, że rolnicy biorą to pod uwagę i przygotowują się do tego typu produkcji rolnej. Ważną rolę może odegrać także powstanie ferm wiatrowych produkujących energię nie tylko na potrzeby rolnictwa. Duża grupa gospodarstw to gospodarstwa małe i średnie w przedziale od jednego do pięciu hektarów produkujące dla potrzeb własnych lub na rynek lokalny. Do grupy tych gospodarstw zaliczyć należy rolników produkujących owoce miękkie wymagające dużych nakładów siły roboczej.

Rysunek 2. Rolnictwo – przetwórstwo rolno-spożywcze, przestrzenne rozmieszczenie głównych zakładów w województwie lubelskim

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 44

źródło: www.plan.lubelskie.pl

45 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Uwzględniając korzystne uwarunkowania krajobrazowe na terenie powiatu następuje rozwój grup ekologicznych i agroturystycznych. Coraz większe zainteresowanie zdrową żywnością ze strony konsumentów umożliwia rozwój gospodarstw które będą specjalizować się w produkcji takiej właśnie żywności. Na terenie powiatu uprawy ekologiczne prowadzone są na łącznej powierzchni 35,14ha12. Na tą powierzchnię składa się sześć gospodarstw z następującą strukturą upraw: • rolnicze – 27,30ha, • warzywne – 0,91ha, • sadownicze – 0,65ha, • plantacje jagodowe – 3,28ha • łąki i pastwiska 3,00ha.

W roku 2008 na terenie powiatu taką działalność prowadzi już 45 gospodarstw13 na ogólnej powierzchni ponad 36 ha.

Uzupełnieniem dochodów dla niektórych gospodarstw jest działalność agroturystyczna. Położenie gospodarstw w miejscowościach wkomponowanych w istniejący krajobraz umożliwia rozwój takich gospodarstw. Zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi powinno się stale zwiększać. Dla wielu rolników to duża szansa na uzyskanie dodatkowego dochodu. Łącznie na terenie powiatu działa 12 gospodarstw agroturystycznych. Krasnostawskie Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych zrzesza 9 gospodarstw (stan na początek 2008r). Poza stowarzyszeniem działalność prowadzą jeszcze 3 gospodarstwa. Rozwój produkcji zwierzęcej to przede wszystkim produkcja mleka. Szybko rozwijający się przemysł przetwórczy w nowoczesnych zakładach. To duża szansa dla tych rolników, którzy podejmują taką produkcję.

12 Raport o stanie środowiska województwa lubelskiego w 2003r 13 ODR Końskowola O/Rejowiec PZDR Krasnystaw

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 46 Produkcja wieprzowiny to drugi z kolei kierunek produkcji zwierzęcej w powiecie. Pomimo niewielkiej bazy przetwórczej produkcja mięsa wieprzowego będzie kontynuowana. Szansą dla wielu rolników jest rozbudowa przetwórstwa w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w Zagrodzie. Rozwój terenów wiejskich to zadanie dla wielu społeczności. Naczelną rolę odgrywają tutaj samorządy poszczególnych szczebli. Pomysłowość, inicjatywa i zaangażowanie samorządu determinuje rozwój gmin powiatu. Infrastruktura decyduje i będzie decydować o rozwoju gospodarstw rolnych oraz firm i zakładów związanych z rolnictwem.

2.3.3 Przemysł Powiat krasnostawski jest obszarem typowo rolniczym, przemysł jest w tym regionie mało rozwinięty, w porównaniu do bazy, jaką dysponuje, np. wolnymi terenami pod lokalizację zakładów przemysłowych (zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, handlu i usług). Przemysł w powiecie reprezentuje kilka dużych przedsiębiorstw, tj.: ƒ Cersanit IV Sp. z o.o. Krasnystaw, ƒ OSM Krasnystaw ƒ CORA-TEX S.A., ƒ KARTONEX Sp. z o.o., ƒ Cukrownia „Krasnystaw” S.A., ƒ FTK Sp. z o.o. w Krasnymstawie, ƒ „ELEWARR” Elewator Zbożowy Krupiec Sp. z o.o..

W zakładach tych znajduje zatrudnienie duża część mieszkańców powiatu.

47 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Rysunek 3. Przedsiębiorczość pozarolnicza – struktura gałęziowa przemysłu według ilość podmiotów w 1999 r.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 48 Powiat krasnostawski charakteryzuje stosunkowo niskie uprzemysłowienie, pomimo, że istnieją doskonałe warunki do rozwoju przemysłu rolno-spożywczego na terenie powiatu.

Gmina Fajsławice dysponuje wolnymi terenami pod lokalizację zakładów przetwórstwa rolno-spożywczego, handlu i usług. Położenie gminy przy trasie krajowej T-17 oraz potencjał rolny stwarzają dogodne warunki dla inwestorów. W gminie Gorzków mieszkańcy zainteresowani są powstaniem zakładu przetwórstwa owocowo –warzywnego, ze szczególnym uwzględnieniem owoców miękkich. Gmina Izbica posiada dużą niewykorzystaną bazę magazynową. Gmina wiejska Krasnystaw ma charakter gospodarczy rolno - przemysłowy. Największe zakłady przemysłowe gminy to: Cukrownia "Krasnystaw" S.A. w Siennicy Nadolnej oraz Elewator Zbożowy "ELEWARR" Sp. z o.o. w Krupcu. Gmina Rudnik – mieszkańcy zainteresowani są utworzeniem na jej terenie skupu płodów rolnych i żywca, rozwojem usług dla rolnictwa i drobnego rzemiosła oraz lokalizacją zakładu przetwórstwa owocowo- warzywnego. Władze gminy Siennica Różana są zainteresowane nawiązaniem współpracy z podmiotami gospodarczymi, chętnymi do wspierania rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego. Na terenie gminy Żółkiewka funkcjonuje drobny przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego oraz produkcji materiałów budowlanych. W mieście Krasnystaw dominuje przemysł spożywczy: mleczarnia z proszkownią mleka, fermentownia tytoniu. Znajdują się tam także przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją odzieżową, sanitarną, opakowań tekturowych i materiałów budowlanych.

49 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2.3.4 Usługi Na terenie powiatu krasnostawskiego nie ma uciążliwego przemysłu zanieczyszczającego środowisko. Powiat jest obszarem o charakterze rolniczym. W sferze usług, większość mieszkańców prowadzących działalność gospodarczą zajmuje się handlem, a nieliczni gastronomią.

Środowisko naturalne, obszary cenne przyrodniczo, dziedzictwo kulturowe stwarzają wiele możliwości do rozwoju usług turystycznych, rozwoju różnych form turystyki i wypoczynku. Szansą na rozwój sektora usług w powiecie jest wykorzystanie jego walorów przyrodniczych i krajobrazowych poprzez tworzenie gospodarstw agroturystycznych i świadczenia turystom usług agroturystycznych, być może połączonych z rozwojem produkcji ekologicznej i wytwarzania „ekoproduktów”. Powiat krasnostawski posiada dogodne warunki dla potencjalnego rozwoju funkcji turystyczno - wypoczynkowej. W dolinie rzeki Żółkiewka na terenie gminy Żółkiewka jest usytuowany zalew o powierzchni 15 ha, który może pełnić rolę rekreacyjną. Istniejące na terenie powiatu gospodarstwa agroturystyczne, chociażby w gminie Siennica Różana cieszą się dużym zainteresowaniem, funkcjonują efektywnie. Stąd można przypuszczać, że rozwój usług turystycznych, z racji niskiego uprzemysłowienia powiatu, byłby najskuteczniejszą formą prowadzonej przez mieszkańców działalności, która napędzałaby przedsiębiorczość na tym terenie.

Władze powiatu są zainteresowane nawiązaniem współpracy z podmiotami gospodarczymi, chętnymi do wspierania rozwoju działalności usługowej. Potencjalnym inwestorom powiat oferuje nieruchomości oraz tereny do zagospodarowania z możliwością prowadzenia agroturystyki, ośrodka wypoczynkowego i „wczasów w siodle”.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 50 2.3.5 Turystyka 2.3.5.1 Infrastruktura i atrakcje turystyczne Obszar powiatu krasnostawskiego jest niezwykle atrakcyjny turystycznie. Zachodnia część powiatu to Wyniosłość Giełczewska, z rozległymi wzniesieniami o łagodnych stokach i setkami wąwozów o stromych zboczach, wcinających się w lessowe podłoże. W rezerwacie „Wodny Dół”, zajmującym powierzchnię 186 ha, nie dość że sieć wąwozów jest gęsta jak labirynt Minotaura, to jeszcze niektóre z nich sięgają kilkuset metrów długości i do 30m głębokości. Równie bogatą rzeźbą terenu przyciąga turystów wschodnia część powiatu, położona na terenie Działów Grabowieckich nad rzeką Wojsławką. Głębokie wąwozy i jary o stromych zboczach, często porośniętych lasami stanowią na tyle unikatowy obszar, że objęto go ochroną, tworząc na granicy powiatów krasnostawskiego i zamojskiego Skierbieszowski Park Krajobrazowy z rezerwatem „Głęboka Dolina”. Od strony północno-wschodniej zróżnicowany krajobraz powiatu podkreślają Pagóry Chełmskie, a od północy Obniżenie Dorohuckie, wchodzące w skład regionu Polesia Lubelskiego - krainy torfowisk, bagiennych rozlewisk i łąk. Na południe od powiatu rozpościera się Roztocze, jedno z najpiękniejszych i najmniej skażonych cywilizacją obszarów Europy.14

Unikalny krajobraz, czyste powietrze i gościnni mieszkańcy to wymarzone warunki do wypoczynku na terenie powiatu . W Bobliwie powstał w ostatnich latach stok narciarski – najdłuższy na Lubelszczyźnie. W Białce k/Krasnegostawu ma swoją siedzibę stado ogierów, które ma już 80- cio letnią tradycję. Na terenie szkółki „Borek” zlokalizowano ścieżkę dydaktyczną pozwalającą na praktyczne zapoznanie się z etapami prac przy produkcji sadzonek. Na całej trasie ścieżki rozmieszczono liczne barwne tablice, dzięki którym zwiedzający poznają życie lasu oraz większość drzew i krzewów występujących na tym terenie.

14 www.krasnystaw-powiat.pl

51 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Na terenie powiatu krasnostawskiego występuje wiele obszarów chronionych. Do nich zalicza się: • Parki Krajobrazowe Skierbieszowski Park Krajobrazowy. Powierzchnia ogółem parku zajmuje 9 658 ha. Celem utworzenia Parku Krajobrazowego jest utrzymanie procesów ekologicznych i stabilnych ekosystemów, zachowania różnorodności gatunkowej obszaru. Ponadto utworzenie parku krajobrazowego ma służyć zapewnieniu zachowania dziedzictwa geologicznego, ciągłości ekosystemów. Jednocześnie ma wspomagać przywrócenie do stanu właściwego zasobów i składników przyrodniczych, kształtowaniu poprawnych postaw człowieka wobec przyrody. Otulina dla Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego Powierzchnia ogółem zajmuje 3 772 ha. Celem utworzenia Otuliny Parku Krajobrazowego było zabezpieczenie przed szkodliwym oddziaływaniem czynników zewnętrznych wokół Skierbieszowskiego Parku Krajobrazowego.

• Obszary chronionego krajobrazu

Grabowiecko - Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu Grabowiecko – Strzelecki Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony na podstawie Rozporządzenia Wojewody Chełmskiego Nr 52 z dnia 26 06 1998r Dz. U. Nr 10 poz. 88. Powierzchnia ogółem obszaru zajmuje 26 963 ha.

• Rezerwaty przyrody Rezerwat Przyrody „Głęboka Dolina” utworzony na podstawie Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 31 10 1996r. Powierzchnia ogółem rezerwatu przyrody zajmuje 289,12 ha. Rezerwat przyrody utworzono celem zachowania ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych malowniczych rozcięć erozyjnych w postaci dolin z wąwozami oraz lasów jaworowo-dębowych z bukiem występującym na granicy zasięgu. Bardzo interesujący rezerwat chroniący gęstą sieć malowniczych wąwozów, porośniętych przez wielogatunkowe lasy z wiązem

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 52 górskim i lipą drobnolistną na czele. Osobliwością rezerwatu są również źródła wypływające ze zboczy, które tworzą stałe, dość duże strumyki.

Rezerwat Przyrody „Wodny Dół” utworzony na podstawie Zarządzenia Ministra Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych z dnia 14 06 1996r MP. Nr 42 p. 414 jest wyjątkowo dobrym obiektem turystycznym. Powierzchnia ogółem rezerwatu przyrody zajmuje 185,85 ha. Rezerwat przyrody utworzono celem zachowania ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych szczególnego krajobrazu Wyniosłości Giełczewskiej w tym malowniczych rozcięć erozyjnych pokrytych lasem z występującymi z rzadkimi i chronionymi roślinami. Mając na uwadze fakt, iż bogata i rozbudowana sieć dróg leśnych tego rezerwatu pozwalała na wytyczenie interesującej trasy umożliwiającej poznawanie rezerwatu, w 2002r. na obrzeżach rezerwatu i przez obszary chronionego krajobrazu została utworzona ścieżka turystyczna o charakterze edukacyjno- rekreacyjnym. W lasach występuje lipa drobno i szerokolistna, jawor, buk, klon oraz wiąz górski. Na terenie rezerwatu występuje też cieszynianka wiosenna, bardzo rzadka w Polsce roślina. Pomimo znacznego zniekształcenia szaty roślinnej rezerwatu w runie odnaleźć można szereg osobliwości florystycznych.. Obszar rezerwatu „Wodny Dół ” cieszy się zainteresowaniem naukowców, prowadzone są badania w wielu dziedzinach takich jak np. botanika, fitosocjologia, genetyka dendrologia, zoologia, ochrona lasu, fizjologia roślin drzewiastych i inne15.

• Użytki ekologiczne Wykaz użytków ekologicznych na terenie Powiatu Krasnystaw zaprezentowano w poniższej tabeli.

15 www.krasnystaw.ug.gov.pl

53 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Tabela 21. Użytki ekologiczne na terenie powiatu krasnostawskiego Lp. Przedmiot poddany ochronie Parametry Lokalizacja G. Fajsławice 1. Naturalny zalesiony wąwóz 6,20 ha m. Siedliska I G. Fajsławice 2. Obszar źródliskowy rzeki Marianki 6,50 ha m. Suchodoły G. Fajsławice 3. Wąwóz porośnięty przez zarośla 1,50 ha m. Siedliska G. Fajsławice 4. Nieczynny zarośnięty kamieniołom 0,92 ha m. Wola Idzikowska G. Fajsławice 5. Łęg olszowy w rejonie źródeł Krynicy 5,00 ha m. Fajsławice źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnystaw na lata 2004 - 2007 z perspektywą na lata 2008 - 2011

• Pomniki Przyrody Na terenie powiatu występuje ogółem 187 pomników przyrody, w tym: 66 drzew pojedynczych, 19 grup drzew i jedna aleja. Najstarsze i najbardziej okazałe to: − lipa drobnolistna (340 cm) przy ul. Poniatowskiego w Krasnymstawie, − lipa drobnolistna (570 cm) we wsi Drewniki gm. Kraśniczyn.

Walory turystyczno - krajoznawcze ziemi krasnostawskiej stwarzają idealne warunki do wypoczynku o każdej porze roku. Stosunkowo niewielkie uprzemysłowienie terenu Powiatu podnosi jego atrakcyjność dla wszystkich zmęczonych cywilizacją. Lasy z rezerwatami przyrody obfitują w rzadką roślinność, zwierzynę, ptactwo i grzyby. Położony częściowo na terenie powiatu krasnostawskiego Skierbieszowski Park Krajobrazowy to niezwykle cenny obszar pod względem flory i fauny tam występującej. Na terenie Parku znajdują się dwa rezerwaty przyrody: rezerwat stepowy Rezerwat przyrody Broczówka (6,17 ha), chroniący murawy i fragmenty lasów ze zbiorowiskami roślinności kserotermicznej, oraz rezerwat leśno-krajobrazowy Głęboka Dolina (289,12 ha), chroniący urozmaicony krajobraz z dolinami i wąwozami porośniętymi lasami jaworowo-dębowymi z bukiem16.

16 www.roztocze.info

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 54 Ponadto, rezerwaty przyrody „Wodny Dół” oraz „Głęboka Dolina” to niezwykle atrakcyjne pod względem flory i fauny tereny.

Odwiedzający powiat krasnostawski turysta ma możliwość skorzystania z istniejących na terenie powiatu krasnostawskiego szlaków turystycznych, w tym z dwóch szlaków samochodowych: ™ szlaki turystyczne17: − Szlak Ariański - rozpoczynający się w Pawłowie (pow. chełmski), przez Marynin, Hruszów (gm. Rejowiec), Wzgórze Ariańskie, Krynicę, Krupe, Siennicę Nadolną (gm. Krasnystaw), Surhów, Brzeziny i Drewniki (gm. Kraśniczyn) kończący bieg w Skierbieszowie (pow. zamojski). − Szlak Tadeusza Kościuszki - rozpoczynający się w Mościskach k/Dubienki (pow.chełmski), następnie biegnie przez Bończę, Wolicę, Czajki, Brzeziny, Surhów, (gm. Kraśniczyn), Kryniczki, Orłów Murowany, Topolę (gm. Izbica), Małochwiej Duży, Kol. Zastawie (gm. Krasnystaw) kończy bieg w Krasnymstawie (dworzec PKP), − Szlak Nadwieprzański po Wyniosłości Giełczewskiej - rozpoczynający się w Krasnymstawie Fabrycznym PKP przez Wincentów (gm. Krasnystaw) Borowicę, Łopiennik Górny, Olszankę (gm. Łopiennik), Kol. Jaślików, rezerwat „Wodny Dół” Białkę, Rońsko (gm. Krasnystaw) do dworca PKP w Krasnymstawie. − Szlak Mikołaja Reja - rozpoczynający się w Rejowcu Fabrycznym, przez Rejowiec, Adamów, Popówkę, Kobyle (gm. Rejowiec), „Wzgórze Ariańskie”, Krynicę, Krupe, Kol. Siennica Nadolna, Siennicę Nadolną, (gm. Krasnystaw), Lubańki do dworca PKP w Krasnymstawie. − Szlak Stawów Kańskich - rozpoczynający się w Rejowcu Fabrycznym PKP, przez Pawłów, Obszar Chronionego Krajobrazu, wokół stawów do Kaniego, dalej przez Liszno (pow. Chełmski), Czechów Kąt, Żulin, (gm. Łopiennik) do Krynicy (gm. Krasnystaw), gdzie kończy swój bieg.

17 www.krasnystaw-powiat.pl

55 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ™ szlaki turystyczne – samochodowe18: − Szlak Turystyczny – samochodowy Chełm - Białka k/Krasnegostawu, długość 37 km Przebieg: • Chełm • Zawadówka • Rejowiec (zespół pałacowy XIX w., cerkiew unicka z XVIIIw.) • Krupe (ruiny zamku XVI w.) • Krasnystaw (kościół rzym-kat. p.w. Franciszka Ksawerego XVII/XVIII w., stary kościół klasztor augustianów, Muzeum Regionalne, rynek z kamieniczkami XVIII i XIX w.) • Białka (jazda konno, przejażdżki bryczkami, kuligi, aukcje koni, baza noclegowa)

− Szlak Turystyczny – samochodowy Krasnystaw - Hrubieszów, długość 62 km. Przebieg: • Krasnystaw (kościół rzym-kat. p.w. Franciszka Ksawerego XVII/XVIII w., stary kościół i klasztor augustianów, Muzeum Regionalne, rynek z kamieniczkami XVIII i XIX w.) • Kraśniczyn (kościół rzym-kat. XIX w.) • Bończa (kościół rzym-kat. z XVI w., cerkiew prawosławna) • Wojsławice (kościół rzym-kat. XVI/XVII w., synagoga XIX w.) • Uchanie • Hrubieszów

18 www.krasnystaw-powiat.pl

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 56 Rysunek 8. Schemat szlaków pieszych na terenie powiatu krasnostawskiego na tle głównych szlaków pieszych w woj. lubelskim

źródło: http://www.e-lublin.pl/mapapowiaty/powiaty/lublin.php

57 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2.3.5.2 Baza noclegowa Powiat krasnostawski ma ogromne możliwości w dziedzinie agroturystyki, aczkolwiek nie w pełni wykorzystane. Dużą szansą dla mieszkańców powiatu jest rozwijająca się turystyka. Kilkunastu mieszkańców powiatu podjęło decyzję o utworzeniu gospodarstw agroturystycznych. Na gości czekają gospodarstwa zrzeszone m.in. w Krasnostawskim Stowarzyszeniu Gospodarstw Agroturystycznych. Na turystów, oprócz wymienionych gospodarstw, czeka także inna baza noclegowa, która w ostatnich latach znacznie się powiększa. Dwa hotele w Krasnymstawie – hotel „Rapa” (30 miejsc) i hotel „Staromiejski” (20 miejsc plus dostawki) oraz Zajazd „Barbara” (62 miejsca) w Zakręciu pod Krasnymstawem to główna baza noclegowa. Ponadto funkcjonują także pokoje gościnne w stadninie w Białce. Dodatkowo w czasie wolnym od nauki szkolnej można skorzystać ze Szkolnego Schroniska Młodzieżowego oraz jego filii (budynek internatu I LO w Krasnymstawie oraz internatu ZSOiZ w Izbicy. Turyści pragnący spędzić trochę czasu w Powiecie mogą skorzystać z istniejącego Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Krasnymstawie. Ośrodek dysponuje: krytą pływalnią, sauną, solarium. Przebudowa stadionu i zaplecza technicznego umożliwi korzystanie z różnych form sportu. Osoby, które mają zamiłowanie do koni mogą odwiedzić Stado Ogierów w Białce k/Krasnegostawu, które oferuje przejażdżki konne, naukę jazdy konnej, przejażdżki bryczkami, kuligi, pokazy koni arabskich. Dosyć prężnie rozwija się również bazę sportu konnego w Krupcu. Oczywiście, na terenie powiatu działa także baza gastronomiczna, dostępna dla każdego, kto pragnie odwiedzić powiat krasnostawski.

Statystyki prowadzone przez Instytut Turystyki w Warszawie informują, że w 2005 roku z bazy noclegowej istniejącej na terenie powiatu krasnostawskiego skorzystało 6.516 osób, z czego 563 osoby to cudzoziemcy (ok. 9% ogółu korzystających z bazy noclegowej).

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 58 Tabela 22. Korzystający z bazy noclegowej na terenie powiatu krasnostawskiego w 2005 roku Liczba Liczba Liczba korzystających udzielonych wynajętych pokoi

Rodzaj obiektu em em em ł ł ł ogó ogó ogó Wyk. pokoi (%) cudzoziemcy cudzoziemcy cudzoziemcy Wyk. miejsc nocleg. (%) 24.2 Wszystkie obiekty 6516 563 8727 1129 5700 973 33.7

27.9 Hotele 1700 295 2637 793 2269 737 39.1

25.9 Inne hotelowe 4584 256 5721 320 3431 236 30.8

Inne 232 12 369 16 0 0 8.1 0.0 niesklasyfikowane źródło: www.intur.com.pl

2.3.6 Identyfikacja problemów powiatu w sferze gospodarczej

Tereny powiatu krasnostawskiego to obszary o charakterze typowo rolniczym. Gminy rolnicze specjalizują się w kierunku zielarstwa, sadownictwa i chmielarstwa, uprawy zbóż i buraków cukrowych. Jednakże, w tej sferze powiat zmaga się z problemem małej ilości zakładów zajmujących się prefabrykacją płodów rolnych takich jak sortownie, chłodnie, czy też brakiem jednostek integrujących rozproszoną produkcję, zajmujących się dystrybucją płodów rolnych z terenu powiatu, w tym z niewielka ilością grup producenckich. Obserwowane coraz częściej zjawisko braku rynków zbytu dla produktów rolnych oraz wysokie ceny środków niezbędnych do realizacji produkcji, powodują nieopłacalność pracy, a to z kolei implikuje migrację młodych ludzi ze wsi z terenu powiatu krasnostawskiego do miast lub za granicę w poszukiwaniu źródła zarobku. Pozostali w gospodarstwach na ogół starsi rolnicy (emeryci i renciści utrzymujący się głównie z emerytur) nie są

59 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 w stanie rozwijać produkcji. Problemem powiatu krasnostawskiego jest więc nie w pełni wykorzystany potencjał rolniczy. Przecież rolnictwo w powiecie ma liczne atuty z punktu widzenia możliwości rozwoju ekologicznego sposobu gospodarowania. Szczególnie w gminach powiatu charakteryzujących się działalnością typowo rolniczą ze względu na warunki przyrodnicze i niski stopień uprzemysłowienia, a tym samym małym zanieczyszczeniem środowiska naturalnego sprzyjającego produkcji ekologicznej. Pobudzenie działań w kierunku produkcji ekologicznej jest niezwykle ważnym działaniem w kierunku rozwoju powiatu krasnostawskiego. Wykorzystanie potencjału rolniczego w kierunku produkcji ekologicznej pobudziłoby przedsiębiorczość w powiecie.

Kolejnym problemem powiatu w sferze gospodarczej jest niedostateczne wsparcie rozwoju przedsiębiorców, brak konkretnych działań w kierunku stworzenia warunków do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, niewykorzystany potencjał współpracy z bliskim sąsiadem – Ukrainą. Na terenie powiatu znajdują się jak dotąd nie zagospodarowane tereny przygotowane pod inwestycje, dogodnie położone w układzie komunikacyjnym. Przyszli inwestorzy mają do dyspozycji liczne oddziały banków. Wymienione elementy stanowić powinny zachętę do rozwoju przedsiębiorczości. Inny problem istnieje w obszarze turystyki. Na terenie powiatu znajduje się szereg obiektów przyrodniczych i kulturowych, które nie są zintegrowane w konkretny produkt turystyczny. Powiat powinien wykorzystać drzemiący na tym terenie potencjał turystyczny. Na terenie powiatu nie ma przygotowanego produktu turystycznego dla tzw. masowego turysty, a raczej turysty nastawionego na formy sportowo- rekreacyjne. Przyrodnicze walory powiatu powinny odgrywać duża rolę w rozwoju atrakcyjnej oferty usług agroturystycznych, z uwagi na położenie wielu gospodarstw agroturystycznych w sąsiedztwie bogatych pod względem przyrodniczym terenów. Szansą rozwoju powiatu jest zatem agroturystyka.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 60 Władze powiatu mają świadomość możliwości i potrzeb w zakresie słabo rozwiniętej turystyki. Dlatego też dążąc do wykorzystania turystyki jako jednego ze strategicznych kierunków rozwoju, powiat musi bardziej zdecydowanie, różnymi narzędziami i sposobami wesprzeć jej rozwój.

2.4 Infrastruktura techniczna 2.4.1 Infrastruktura komunikacyjna

Sieć drogowa w powiecie krasnostawskim łącznie mierzy 1162,756 km. Na sieć drogową składają się drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne:

™ krajowe – 37,046 km

™ wojewódzkie – 109,083 km

™ powiatowe – 466,868 km

™ gminne – 547,785 km.

Razem drogi – 1160,782 km

Przez teren powiatu krasnostawskiego przebiega jedna droga krajowa nr 17 przechodząca przez gminy Fajsławice, Łopiennik, Krasnystaw i Izbica. Łączna długość tej drogi to 37,046 km.

Na terenie powiatu jest sześć dróg wojewódzkich o łącznej długości 109,083 km:

ƒ Chełm – Krasnystaw (nr 812) o długości 11,700 km;

ƒ Piaski – Sitaniec (nr 837) o długości 22,923 km;

ƒ Fajsławice – Trawniki (nr 838)o długości 2,347 km;

ƒ Wysokie – Krasnystaw (nr 842) o długości 31,579 km;

ƒ Chełm – Zamość (nr 843) o długości 19,808 km;

ƒ Krasnystaw – Hrubieszów (nr 846) o długości 20,726 km.

Drogi powiatowe o łącznej długości 466,868 km. Większość tych dróg, bo 86,72% (404,878 km) ogółu dróg powiatowych na terenie powiatu to drogi

61 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 utwardzone, a tylko 13,28% (61,990 km) stanowią drogi powiatowe o nawierzchni gruntowej. Podział dróg powiatowych na klasy techniczne przedstawia poniższa tabela: Tabela 23. Zestawienie ogólne sieci dróg powiatowych na terenie powiatu krasnostawskiego Długość w km Lp. Nazwa drogi twarde gruntowe ogółem 1 Drogi główne 102,660 102,660 2 Drogi zbiorcze 200,119 21,066 212,638 3 Drogi lokalne 143,320 40,924 151,570 Razem drogi powiatowe 404,878 61,990 466,868 Źródło: Raport o stanie dróg powiatowych za rok 2007

Długość dróg gminnych przebiegających przez teren powiatu to 547,785 km.

Na jeden kilometr kwadratowy powierzchni powiatu krasnostawskiego przypada 1,092 km sieci dróg (w tym nieutwardzone i powiatowe). Gęstość sieci drogowej na terenie powiatu bez uwzględnienia dróg nieutwardzonych i dróg gminnych wynosi 0,538 km. Jest to rzeczywista sieć dróg na terenie powiatu, która obsługuje około 98% ruchu.

Stan nawierzchni dróg w powiecie określony został na podstawie tzw. oceny wizualnej i polegający na zanotowaniu rodzaju, zakresu i stopnia szkodliwości uszkodzeń występujący na ocenianym odcinku dróg przedstawia się następująco: • stan dobry (A) zarejestrowano na długości 187,111 km, co stanowi 35,96% ogólnej długości dróg. Oceniono, że na ww. nawierzchniach w ciągu ostatnich pięciu lat wymagane będą prace w postaci niewielkich remontów cząstkowych lub zabiegów konserwujących. • stan zadowalający (B) zarejestrowano na długości 118,600 km, co stanowi 22,78% ogólnej długości dróg. Na drogach tych występuje konieczność wykonania remontów cząstkowych, lokalnych wzmocnień lub odnowy nawierzchni.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 62 • stan niezadowalający (C) zarejestrowano na długości 96,963 km, co stanowi 18,64% ogólnej długości dróg. Na drogach tych nawierzchnie wymagają wykonania remontów, odnowy nawierzchni, wzmocnień, a nawet przebudowy dróg. • stan zły (D) zarejestrowano na długości 46,976 km, co stanowi 9,03% ogólnej długości dróg. Na drogach tych w trybie pilnym nawierzchnie wymagają wykonania remontów kapitalnych z powodu na znaczną degradację19.

Wykres 9. Aktualny stan techniczny dróg powiatowych na terenie powiatu krasnostawskiego

14%

9% 35%

19%

23%

stan dobry stan zadowalający stan niezadowalający stan zły gruntowe

Źródło: Strategia rozwoju sieci drogowej w powiecie krasnostawskim, Krasnystaw 2007

Ze względu na stan techniczny sieć drogowa w powiecie krasnostawskim określana jest jako niekorzystna. Obecny stan wynika z ciągłej degradacji nawierzchni dróg.

19 Strategia rozwoju sieci drogowej w powiecie krasnostawskim, Krasnystaw 2007

63 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Największe problemy w zakresie infrastruktury drogowej na terenie powiatu to: − rosnące zatłoczenie dróg, − niskie standardy techniczne istniejących dróg, − niski poziom utrzymania dróg,

Sytuacja ta powoduje wymóg ciągłych modernizacji i remontów dróg i ulic, a także mostów znajdujących się na terenie powiatu.

2.4.2 Infrastruktura ochrony środowiska

2.4.2.1 Gospodarka wodna

Wody podziemne należą do zasobów odnawialnych. Są one podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę do celów pitnych, gospodarczych i przemysłowych. Pobór wody przez gospodarstwa domowe na terenie powiatu krasnostawskiego wyniósł w 2006 r. 1.589,6 dam3. Poniższa tabela szczegółowo przedstawia zużycie wody na terenie powiatu w latach 2000 - 2006.

Tabela 24. Zużycie wody na terenie powiatu krasnostawskiego Rolnictwo Eksploatacja Gospodarstwa Ogółem Przemysł i sieci Lata domowe leśnictwo wodociągowej dam3 /rok 2000 18.263,3 1.805 14.362 2.096,3 brak danych 2001 16.083,3 1.653 12.544 1.886,3 brak danych 2002 15.249,2 1.230 12.144 1.875,2 brak danych 2003 9.591,3 1.082 6.283 2.226,3 1.831,1 2004 9.416,8 1.135 6.143 2.138,8 1.706,1 2005 8.614,7 1.189 5.191 2.234,7 1.727,3 2006* 7.680,8 1.164 4.482 2.034,8 1.589,6 * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl – Bank Danych Regionalnych

Na terenie powiatu zidentyfikowano występowanie 184 ujęć wód podziemnych.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 64

Tabela 25. Zestawienie ilościowe ujęć wód podziemnych w poszczególnych gminach powiatu krasnostawskiego

Gmina Ilość ujęć Fajsławice 8 Gorzków 9 Izbica 26 Krasnystaw 36 Krasnystaw Miasto 23 Kraśniczyn 26 Łopiennik Górny 11 Rudnik 9 Siennica Różana 16 Żółkiewka 20

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnystaw na lata 2004- 2007 z perspektywą na lata 2008-2011

Tabela 26. Wodociągi na terenie powiatu krasnostawskiego

Podłączenia Zużycie wody z wodociągów w Sieć do budynków gospodarstwach domowych Lata wodociągowa mieszkalnych m3/ m3/ rozdzielcza (km) (szt.) 1 mieszkańca 1 korzystającego 2000 761,0 14519 brak danych brak danych 2001 793,2 14827 brak danych brak danych 2002 797,5 14972 25,3 28,6 2003 850,1 15510 26,0 29,4 2004 884,5 15860 25,7 28,9 2005 910,7 16333 26,5 30,0 2006* 820,4 14590 26,1 29,3 * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego

Długość sieci wodociągowej w powiecie krasnostawskim systematycznie rośnie. W latach 2000-2005 wybudowano około 150 km sieci wodociągowej.

65 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Wykres 10. Podłączenia sieci wodociągowej do budynków mieszkalnych w powiecie krasnostawskim w latach 2000-2006

16500 16333

16000 15860 15510 15500 14972 15000 14827 14519 14590 14500 czenia do budynków czenia do budynków

łą mieszkalnych [szt.] 14000 pod 13500 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 lata

* spadek zarejestrowany w 2006 r. spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Liczba budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej w powiecie wzrasta wraz ze wzrostem długości sieci (Wykres 10). Na przestrzeni lat 2000-2005 do sieci podłączono ponad 1800 budynków mieszkalnych. Spadek liczby podłączeń w 2006 roku wynika z wyłączenia Gminy Rejowiec z powiatu krasnostawskiego.

Tabela 27. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej w powiecie krasnostawskim w latach 2000 - 2006 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [osoba] Lata na terenach ogółem w miastach wiejskich 2000 brak danych 18598 brak danych 2001 brak danych 18548 brak danych 2002 58280 17477 40803 2003 58004 17424 40580 2004 57926 17422 40504 2005 58654 17379 41275 2006* 52958 17234 35724 * znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego Źródło: www.stat.gov.pl

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 66

Wykres 11. Ludność korzystająca z sieci wodociągowej na terenie powiatu krasnostawskiego w latach 2000-2006

70000

60000

50000 ca zca sieci ą 40000

gowej [osoba] gowej 30000 ą korzystaj

ść 20000

wodoci 10000 ludno 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 lata ogółem w miastach na terenach wiejskich

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Liczba ludności korzystającej z sieci wodociągowej na terenie powiatu utrzymuje się na w miarę stałym poziomie. Z sieci wodociągowej korzysta około 77% faktycznej liczby ludności powiatu krasnostawskiego (stan z dn. 31.12.2006). Liczba ludności korzystającej z wodociągów na terenach wiejskich stanowi około 70% ogółu, a na terenach miejskich 30%.

2.4.2.2 Gospodarka ściekowa

Obszar powiatu krasnostawskiego jest dość słabo skanalizowany. Trwają jednak działania zmierzające do rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Dotychczasowym rozwiązaniem problemu związanego z brakiem sprawnego komunalnego systemu odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych, były przyzakładowe oczyszczalnie ścieków. Ścieki komunalne z osiedli zlokalizowanych na terenach przyległych do zakładów takich jak: Cukrownia „Krasnystaw” S.A. w Siennicy Nadolnej, czy też Elewator Zbożowy „ELEWARR” w Krupcu, odprowadzano do oczyszczalni zakładowych. Ścieki komunalne powstające w indywidualnych gospodarstwach domowych

67 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 w większości przypadków zbierane są w zbiornikach bezodpływowych, a następnie wywożone do oczyszczalni. Na terenie powiatu funkcjonują również oczyszczalnie przydomowe.

Tabela 28. Kanalizacja na terenie powiatu krasnostawskiego Czynna sieć Podłączenia Ścieki odprowadzone Lata kanalizacyjna do budynków (dam3) (km) mieszkalnych (szt.) 2000 76,9 1319 987,0 2001 85,8 1477 964,0 2002 91,9 1576 919,0 2003 102,5 1776 914,8 2004 105,6 1856 938,1 2005 117,7 2183 1026,9 2006* 123,6 2122 924,8 * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego Źródło: GUS

Wykres 12. Długość czynnej sieci kanalizacyjnej w powiecie krasnostawskim w latach 2000-2006

140 123,6 117,7 120 102,5 105,6 91,9 100 85,8 76,9 80

czynnej sieci 60 ść 40 ugo ł kanalizacyjnej [km] d 20

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 lata

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 68 Długość sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu systematycznie wzrasta (Wykres 12). Na przestrzeni lat 2000-2006 wybudowano prawie 50 km sieci kanalizacyjnej, co w 2006 r. łącznie dało ponad 123 km. W porównaniu z rozbudową sieci wodociągowej, sieć kanalizacyjna rozwija się stosunkowo wolno. W rozpatrywanym okresie czasu wybudowano od 3,1 do 10,6 km sieci kanalizacyjnej rocznie, co daje średnio około 8 km/rok. Natomiast sieć wodociągową przedłużono nawet o 52,6 km – 2002-2003 rok, średnio około 30 km/rok.

Liczba podłączeń sieci kanalizacyjnej w powiecie krasnostawskim stale wzrasta, co wiąże się z rozbudową sieci. W latach 2000-2005 do sieci kanalizacyjnej podłączono 864 budynki mieszkalne. W 2006 roku liczba podłączeń do kanalizacji w powiecie spadła, ze względu na przeniesienie jednej z gmin do sąsiedniego powiatu. Mimo rozbudowy sieci kanalizacyjnej ilość ścieków odprowadzanych z terenu powiatu utrzymuje się na stosunkowo stałym poziomie, z nieznaczną tendencją wzrostową, zauważalną na przestrzeni lat 2003-2005.

Tabela 29. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej [osoba] Lata na terenach ogółem w miastach wiejskich 2000 brak danych 16625 brak danych 2001 brak danych 16589 brak danych 2002 20116 14108 6008 2003 20532 14068 6464 2004 20682 14120 6562 2005 21448 14097 7351 2006* 19935 13984 5951 * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego Źródło: GUS

69 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Wykres 13. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu krasnostawskiego w latach 2000-2006

25000 i

20000 ca z siec ca z ą 15000

10000 korzystaj ść

kanalizacyjnej [szt.] 5000 ludno 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

lata ogółem w miastach na terenach wiejskich

• spadek liczby ludności w 2006 r. spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Na terenie powiatu z kanalizacji korzysta niecałe 30% liczby ludności. Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej na terenach miejskich stanowi około 70% ogółu ludności korzystającej z sieci, natomiast ludność na terenach wiejskich to jedynie 30%. Świadczy to o bardzo słabym skanalizowaniu obszarów wiejskich, które stanowią przeważającą część powiatu. Na przestrzeni lat 2000-2005 można jednak zauważyć powolny wzrost liczby ludności korzystającej z kanalizacji (Wykres 13). Na terenie powiatu krasnostawskiego w 2006 roku zanotowano funkcjonowanie łącznie 12 komunalnych oczyszczalni ścieków, z czego 11 to oczyszczalnie biologiczne, a 1 jest obiektem z możliwością podwyższonego usuwania biogenów. Funkcjonuje 8 przemysłowych oczyszczalni ścieków, w tym 5 biologicznych, 2 chemiczne i 1 mechaniczna.

Zgodnie z danymi GUS na terenie powiatu krasnostawskiego w 2006 r. odprowadzono 924,8 dam3 ścieków komunalnych i 947 dam3 ścieków przemysłowych. Z oczyszczalni korzysta ponad 96% ludności z terenów miejskich i ponad 18% ludności z terenów wiejskich.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 70 2.4.2.3 Gospodarka odpadami

Powiat krasnostawski prowadzi proekologiczną gospodarkę komunalną ukierunkowaną na selektywną zbiórkę odpadów. Zebrane z terenu powiatu odpady aktualnie deponowane są na trzech składowiskach odpadów komunalnych zlokalizowanych na terenie gmin: Krasnystaw, Siennica Różana oraz Żółkiewka (Tabela 30). Docelowym rozwiązaniem jest „skupienie” gmin wokół Zakładu Zagospodarowania Odpadów o znaczeniu ponadlokalnym. Region Borownica – Wincentów składać się będzie z trzech obiektów, w tym z ZZO Międzygminne Składowiska Odpadów Komunalnych „Kras-Eko” Sp. z o.o. w Wincentowie.

Tabela 30. Wykaz składowisk odpadów komunalnych w powiecie krasnostawskim

Siennica Gmina Krasnystaw Żółkiewka Różana

Wola Miejscowość Wincentów Zagroda Żółkiewska M.S.O.K. Urząd Gminy Zakład Usług Kras – Eko Zarządca w Siennicy Komunalnych Sp. z o.o. Różanej w Żółkiewce Wincentów Pojemność składowiska [m3] 413000 53200 8500 Powierzchnia składowiska [ha] 3,26 1,20 1,43 29418,8 1892,5 1758,0 Ilość odpadów [Mg] 6653,7 147,8 183,0 zgromadzonych do 2006 r. 24 25 40 Ilość odpadów [Mg] nagromadzonych w 2006 r.

Stopień wykorzystania % Źródło: WIOŚ Lublin

Ponadto, na terenie powiatu funkcjonowały następujące składowiska odpadów20: − Składowisko Odpadów w m. Chorupnik – zamknięte i zrekultywowane

20 Starostwo Powiatowe w Krasnymstawie

71 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 − Tymczasowe Miejskie Składowisko Odpadów Komunalnych w Niemienicach (Krakowskie Przedmieście) – zamknięte, trwają prace związane z rekultywacją − Gminne składowisko w m. Drewniki – zamknięte i zrekultywowane − Składowisko odpadów w m. Suchodoły – zamknięte w 2005 r.

Z danych gromadzonych przez WIOŚ w Lublinie wynika, że w 2006 r. na terenie powiatu krasnostawskiego wytworzono łącznie 333 763,89 Mg odpadów (Tabela 31).

Tabela 31. Ilość odpadów w powiecie krasnostawskim w 2006 r. Ilość odpadów [Mg] Wytworzonych 333 763,89 Magazynowanych 1 172,20 Odzyskanych 333 598,12 Unieszkodliwionych poza 340,91 składowiskiem Składowanych 155,40 Odpady z lat ubiegłych 1502,74 zagospodarowane w 2006 r. Źródło: WIOŚ Lublin

W posiadaniu starostwa jest wykaz firm posiadających uregulowany stan formalno-prawny prowadzących działalność w zakresie transportu odpadów oraz firm posiadających uregulowany stan formalno-prawny prowadzących działalność w zakresie usuwania wyrobów zawierających azbest.

2.4.3 Infrastruktura energetyczna

2.4.3.1 Sieć gazowa

Powiat krasnostawski jest częściowo zgazyfikowany. Zgodnie z danymi GUS w 2005 r. długość czynnej sieci gazowej ogółem liczyła 439,6 km. Ogólna liczba odbiorców gazu to 7124 gospodarstwa domowe, przy 5352 czynnych podłączeniach do budynków mieszkalnych. Liczba ludności korzystająca z sieci gazowej, to 19185 osób, co stanowi około 28% faktycznej

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 72 liczby ludności w powiecie. Rozbudowa sieci gazowej jest procesem dość powolnym, o czym świadczy tempo rozbudowy – około 5 km w ciągu trzech lat.

Tabela 32. Sieć gazowa w powiecie Krasnostawskim w latach 2000-2005 Czynne Długość Długość Ludność podłączenia do czynnej sieci czynnej sieci korzystająca z Lata budynków ogółem rozdzielczej sieci gazowej mieszkalnych (km) (km) (osoba) (szt.) 2000 brak danych 333,5 4693 brak danych 2001 brak danych brak danych 4928 brak danych 2002 brak danych brak danych 5185 brak danych 2003 434,5 363,3 5289 19248 2004 434,5 363,3 5307 19232 2005 439,6 365,9 5352 19185 Źródło: GUS

Liczba ludności korzystającej z sieci gazowej w powiecie krasnostawskim stopniowo wzrasta. Na terenach miejskich z sieci korzysta około 65% gospodarstw domowych, a na terenach wiejskich blisko 35%.

Tabela 33. Ludność korzystająca z sieci gazowej Ludność korzystająca z sieci gazowej (gosp.dom) Lata na terenach ogółem w miastach wiejskich 2000 6267 brak danych brak danych 2001 6421 brak danych brak danych 2002 6659 4549 2110 2003 7184 4603 2581 2004 brak danych brak danych brak danych 2005 7124 4762 2362 Źródło: GUS

2.4.3.2 Energia elektryczna

Liczba odbiorców energii elektrycznej w powiecie krasnostawskim, w latach 2000-2005, uległa znacznemu wzrostowi. Do roku 2004 na terenach miejskich zlokalizowane było około 60% gospodarstw domowych korzystających z energii elektrycznej.

73 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Tabela 34. Energia elektryczna w gospodarstwach domowych w powiecie krasnostawskim w latach 2000 - 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Energia elektryczna w gospodarstwach domowych w miastach zużycie energii elektrycznej MW*h 10 320 10 842 10 806 11 097 11 159 11 886 12 380 na niskim napięciu Energia elektryczna w gospodarstwach domowych wg lokalizacji odbiorcy odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu ogółem szt 11 416 11 621 11 715 11 896 11 693 30 691 na wsi szt 4 501 4 499 4 580 4 746 4 545 22 953 w miastach szt 6 915 7 122 7 135 7 150 7 148 7 738 Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Tabela 35. Energia elektryczna w gospodarstwach domowych wg lokalizacji odbiorcy Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu (szt.) Lata na terenach ogółem w miastach wiejskich 2000 11416 6915 4501 2001 11621 7122 4499 2002 11715 7135 4580 2003 11896 7150 4746 2004 11693 7148 4545 Źródło: GUS

2.4.3.3 Ciepłownictwo

Na terenie powiatu krasnostawskiego sieć cieplna jest słabo rozbudowaną. Siecią objęte jest głównie miasto Krasnystaw. Sprzedaż energii cieplnej w Powiecie na przestrzeni lat 2001-2005, ulegała zmianom. W roku 2005, w porównaniu z 2004 r. sprzedaż energii cieplnej spadła. Ze względu na źródło pozyskania, najwięcej energii cieplnej sprzedawane jest z własnych kotłowni na cele komunalno-bytowe (176432 GJ), a w dalszej kolejności ze źródeł obcych (25739 GJ). W 2005 r. najwięcej energii cieplnej sprzedano w celu ogrzania budynków mieszkalnych (128065,6 GJ) oraz budynków urzędów i instytucji (29706,1 GJ). Na terenie powiatu w 2005 r. zlokalizowano ogółem 12 kotłowni, przy łącznej długości sieci cieplnej przesyłowej równej 8,1 km.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 74 2.4.4 Zasoby mieszkaniowe

Sytuacja mieszkaniowa na terenie powiatu krasnostawskiego jest dobra. Średnia powierzchnia użytkowa mieszkania z roku na rok wzrasta. W 2006 roku wynosiła 77,2 m² i jest zamieszkiwana przez 3 osoby. Średnio na jednego domownika przypada 26,3 m². Jest to metraż, który zapewnia w miarę komfortową sytuację domownika. Z racji dużej powierzchni terenów wiejskich, na terenie powiatu krasnostawskiego większy odsetek mieszkań, bo aż 71 % ogółu mieszkań w powiecie znajduje się na terenach wiejskich (wskaźnik obliczony za 2006 r.).

Wykres 14. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w powiecie krasnostawskim w latach 2002 - 2006

90,0

80,0 77,2 76,1 75,3 75,5 75,6 70,0

60,0

50,0 m2 40,0

30,0 25,1 25,4 25,6 26,3 23,4 20,0

10,0

0,0 2002 2003 2004 2005 2006 1 mieszkania na 1 osobę

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Identyczną sytuację obserwuje się w latach 2002 – 2006 (Tabela 36). Największą grupę właścicieli mieszkań na terenie powiatu stanowią osoby fizyczne, a następnie spółdzielnie mieszkaniowe. W 2006 roku osoby fizyczne stanowiły 82,33% ogółu wszystkich właścicieli mieszkań w powiecie. Niestety, bardzo niewielki odsetek mieszkań znajduje się w posiadaniu Towarzystw Budownictwa Społecznego (TBS). Jeszcze mniejszy odsetek mieszkań (0,81% ogółu wszystkich mieszkań w powiecie w 2006 r.) to

75 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 mieszkania komunalne. Z roku na rok zmniejsza się ich liczba. Tylko w 2006 roku w porównaniu do 2005 r. liczba mieszkań komunalnych zmniejszyła się o 53.

Tabela 36. Zasoby mieszkaniowe w powiecie krasnostawskim wg lokalizacji w latach 2002 - 2006 2002 2003 2004 2005 2006* ogółem mieszkania miesz. 24 041 25 768 25 810 25 873 23 471 izby izba 87 711 93 068 93 336 93 748 86 094 pow. użytkowa m2 1 828 930 1 941 513 1 947 915 1 955 609 1 811 368 mieszkań w miastach mieszkania miesz. 6 260 6 603 6 619 6 662 6 698 izby izba 23 286 24 500 24 619 24 905 25 112 pow. użytkowa m2 418 065 442 978 445 777 451 142 455 240 mieszkań na wsi mieszkania miesz. 17 781 19 165 19 191 19 211 16 773 izby izba 64 425 68 568 68 717 68 843 60 982 pow. użytkowa m2 1 410 865 1 498 535 1 502 138 1 504 467 1 356 128 mieszkań * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: www.stat.gov.pl

Wykres 15. Struktura zasobów mieszkaniowych w powiecie krasnostawskim w 2006 r.

0,26% 1,18% 0,81% 14,69% 0,72%

82,33%

zasoby gmin (komunalne) zasoby spółdzielni mieszkaniowych zasoby zakładów pracy zasoby osób fizycznych zasoby Towarzystw Budownictwa Społecznego (TBS) zasoby pozostałych podmiotów

źródło: Opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 76 Tabela 37. Zasoby form własności według form własności w powiecie krasnostawskim w latach 2000 - 2006 J. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* ogółem 26 26 mieszkania miesz. 992 996 24 041 25 768 25 810 25 873 23 471 87 88 izby izba 999 215 87 711 93 068 93 336 93 748 86 094 powierzchnia użytkowa 1 699 1 705 1 828 1 941 1 947 1 955 1 811 mieszkań m2 633 232 930 513 915 609 368 zasoby gmin (komunalne) mieszkania miesz. 560 573 661 498 498 244 191 izby izba 1 618 1 669 1 789 1 276 1 276 614 473 powierzchnia użytkowa 24 24 mieszkań m2 087 406 29 426 20 443 20 443 9 212 7 017 zasoby spółdzielni mieszkaniowych mieszkania miesz. - - 3 930 3 903 3 903 3 879 3 448 izby izba - - 13 256 13 151 13 151 13 062 11 645 powierzchnia użytkowa 201 198 mieszkań m2 - - 684 527 198 527 197 365 174 422 zasoby zakładów pracy mieszkania miesz. - - 302 297 297 209 169 izby izba - - 894 882 882 629 519 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 - - 15 239 15 148 15 148 10 637 8 605 zasoby osób fizycznych mieszkania miesz. - - 20 746 20 971 21 019 21 196 19 324 izby izba - - 76 625 77 454 77 739 78 507 72 535 powierzchnia użytkowa 1 684 1 701 1 708 1 722 1 605 mieszkań m2 - - 601 807 514 060 120 zasoby Towarzystw Budownictwa Społecznego (TBS) mieszkania miesz. - - 31 31 26 278 278 izby izba - - 88 88 77 725 725 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 - - 1 455 1 455 1 270 12 322 12 322 zasoby pozostałych podmiotów mieszkania miesz. - - 68 68 67 67 61 izby izba - - 217 217 211 211 197 powierzchnia użytkowa mieszkań m2 - - 4 133 4 133 4 013 4 013 3 882 * znaczny spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: www.stat.gov.pl

W dobie nowoczesności, istnieje ciągła potrzeba wyposażenia mieszkań w podstawowe instalacje. Dotyczy to głównie terenów wiejskich powiatu

77 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 krasnostawskiego. Wciąż duża liczba mieszkańców nie posiada jeszcze kanalizacji sanitarnej. W łazienkę na terenach wiejskich powiatu wyposażonych jest niewiele - ponad połowa mieszkań (według stanu na dzień 31 grudnia 2006 r. 53,6% ogółu wszystkich mieszkań na terenach wiejskich). Podobnie wygląda sytuacja z dostępem do gazu sieciowego. W mieście podłączonych jest blisko 5 tys. mieszkań, natomiast na wsi nieco ponad 2 tysiące mieszkań.

Tabela 38. Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne J.m. 2002 2003 2004 2005 2006* ogółem wodociąg miesz. 21 797 21 563 21 605 21 670 19 636 ustęp spłukiwany miesz. 15 366 15 389 15 436 15 502 14 113 łazienka miesz. 16 208 16 213 16 260 16 326 14 909 centralne ogrzewanie miesz. 14 957 14 967 15 014 15 080 13 822 gaz sieciowy miesz. 6 342 6 390 6 419 6 452 6 836 w miastach wodociąg miesz. 6 282 6 273 6 289 6 333 6 371 ustęp spłukiwany miesz. 5 804 5 825 5 845 5 889 5 927 łazienka miesz. 5 794 5 814 5 834 5 878 5 916 centralne ogrzewanie miesz. 5 620 5 646 5 666 5 710 5 747 gaz sieciowy miesz. 4 473 4 510 4 529 4 557 4 786 na wsi wodociąg miesz. 15 515 15 290 15 316 15 337 13 265 ustęp spłukiwany miesz. 9 562 9 564 9 591 9 613 8 186 łazienka miesz. 10 414 10 399 10 426 10 448 8 993 centralne ogrzewanie miesz. 9 337 9 321 9 348 9 370 8 075 gaz sieciowy miesz. 1 869 1 880 1 890 1 895 2 050 * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: www.stat.gov.pl

Tabela 39. Mieszkania wyposażone w instalacje (w % ogółu mieszkań) w powiecie krasnostawskim w latach 2003 – 2006 J.m. 2003 2004 2005 2006* w miastach wodociąg % 95,0 95,0 95,1 95,1 łazienka % 88,1 88,1 88,2 88,3 centralne ogrzewanie % 85,5 85,6 85,7 85,8 na wsi wodociąg % 79,8 79,8 79,8 79,1 łazienka % 54,3 54,3 54,4 53,6 centralne ogrzewanie % 48,6 48,7 48,8 48,1 * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: www.stat.gov.pl

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 78 Na przestrzeni siedmiu ostatnich lat w powiecie krasnostawskim oddano do użytku około 450 mieszkań, z czego prawie 87 % stanowiły mieszkania indywidualne. W 2006 roku, na 1000 ludności oddano zaledwie 1 mieszkanie, na 1000 zawartych małżeństw – 181 mieszkań. Analizując dane statystyczne w tym zakresie można więc stwierdzić, że liczba oddanych do użytku mieszkań jest ciągle za mała w porównaniu do istniejących potrzeb.

Tabela 40. Mieszkania oddane do użytkowania w powiecie krasnostawskim w latach 2002 - 2006 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* ogółem mieszkania miesz. 89 74 49 34 51 79 71 izby izba 407 359 284 210 303 498 384 powierzchnia użytkowa m2 8 701 8 010 7 027 5 163 7 216 9 259 7 537 spółdzielcze mieszkania miesz. 36 0 0 0 0 0 0 izby izba 108 0 0 0 0 0 0 powierzchnia użytkowa m2 1 800 0 0 0 0 0 0 zakładowe mieszkania miesz. 0 0 0 0 0 0 0 izby izba 0 0 0 0 0 0 0 powierzchnia użytkowa m2 0 0 0 0 0 0 0 komunalne mieszkania miesz. 0 0 0 0 0 0 0 izby izba 0 0 0 0 0 0 0 powierzchnia użytkowa m2 0 0 0 0 0 0 0 społeczne czynszowe mieszkania miesz. 0 24 0 0 0 0 0 izby izba 0 72 0 0 0 0 0 powierzchnia użytkowa m2 0 1 185 0 0 0 0 0 przeznaczone na sprzedaż lub wynajem mieszkania miesz. 0 0 0 0 0 0 0 izby izba 0 0 0 0 0 0 0 powierzchnia użytkowa m2 0 0 0 0 0 0 0 indywidualne mieszkania miesz. 53 50 49 34 51 79 71 izby izba 299 287 284 210 303 498 384 powierzchnia użytkowa m2 6 901 6 825 7 027 5 163 7 216 9 259 7 537 * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: www.stat.gov.pl

79 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2.4.5 Identyfikacja problemów powiatu w infrastrukturze technicznej

Powiat krasnostawski nie boryka się z problemem jakości samego środowiska naturalnego, gdyż jest terenem mało uprzemysłowionym i niezwykle atrakcyjnym pod względem przyrodniczym. W sferze infrastruktury technicznej zmaga się z kilkoma problemami. Zalicza się do nich:

™ Zły stan techniczny dróg powiatowych Stan infrastruktury transportowej jest jednym z najważniejszych kryteriów oceny poziomu rozwoju społeczno - gospodarczego. Na terenie powiatu krasnostawskiego wiele dróg wymaga wykonania prac remontowych. Aktualny stan techniczny dróg na terenie powiatu potrzebuje zdecydowanych działań zmierzających do poprawy ich jakości polegających na ich stopniowym ulepszaniu i utwardzaniu. Remontów wymagają także licznie występujące w powiecie mosty (na terenie powiatu występuje 28 mostów). Poprawa układu komunikacyjnego na terenie powiatu jest konieczna. Przedsięwzięcia drogowe to najbardziej pilny rodzaj inwestycji w powiecie w najbliższej przyszłości.

™ niecałkowite uzbrojenie w sieci wodociągowe, kanalizacyjne, sanitarne, gazowe, telekomunikację. Zły stan techniczny ww. urządzeń Na terenie powiatu wciąż brakuje całkowitego uzbrojenia w sieci techniczne. Stan infrastruktury wymaga zrealizowania licznych zadań inwestycyjnych w kierunku modernizacji i ulepszania urządzeń infrastruktury ochrony środowiska i infrastruktury energetycznej.

™ stan zasobów mieszkaniowych w powiecie jest niewystarczający zarówno z punktu widzenia potrzeb społecznych jak i gospodarczych. Stan budynków mieszkaniowych na terenie powiatu krasnostawskiego jest stosunkowo dobry. Niepokojąca jest natomiast niewielka liczba corocznie oddawanych do użytku mieszkań - jest ciągle za mała w porównaniu do

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 80 istniejących potrzeb (przykładowo na 1000 zawartych małżeństw, w 2006 roku oddano 181 mieszkań). Realizacja głównych kierunków działania władz powiatu to: dążenie do rozwoju powiatu, koncentracja działań w kierunku wspierania przedsiębiorczości, zatrzymanie młodych ludzi w powiecie i stworzenie im stabilnych podstaw do zakładania rodzin, wymaga inwestycji mających na celu poprawę stanu zasobów mieszkaniowych.

™ występowanie na terenie powiatu dużej ilości wyrobów zawierających azbest, głównie w postaci pokryć dachowych. Azbest jak wiadomo jest czynnikiem szkodliwym dla środowiska. Należy dążyć do całkowitego wyeliminowania tego typu wyrobów. Proces usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu powiatu będzie procesem długofalowym, jednakże „Krajowy program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest” określa ostateczny termin usunięcia ww. wyrobów na 2032 rok. Konieczne jest zatem podjęcie właściwych działań w powiecie mających na celu likwidacje tego stanu rzeczy.

™ niedostateczna świadomość społeczeństwa w kwestii racjonalnego gospodarowania energią Codziennie wykonujemy setki czynności, podczas których konieczne jest korzystanie z energii elektrycznej. Jasne i ciepłe mieszkanie, gorący prysznic, pachnące pranie, smaczne jedzenie i dobry film to dla większości podstawa wygodnego życia. Każda z tych rzeczy wiąże się ze zużyciem energii. Energia elektryczna jest zatem niezbędnym elementem naszego życia - ułatwia je, stwarza komfortowe warunki do pracy i odpoczynku, dzięki niej żyjemy wygodnie i bezpiecznie. Jednak nie należy jej używać niepotrzebnie. Oszczędzanie energii polega na zmniejszeniu zużycia energii przy zachowaniu takich samych rezultatów. Mniejsze zużycie energii ma wiele pozytywnych stron – można oszczędzić pieniądze i równocześnie pomóc środowisku. Mniejsze zużycie energii elektrycznej to mniejsze rachunki z prąd. Skutek racjonalnego gospodarowania energią powinien być silnym wyznacznikiem pobudzania w społeczności powiatu krasnostawskiego zachowań polegających na oszczędzaniu energii.

81 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Poza tym jest to także oszczędzanie środowiska. Większość osób mieszkających na terenie powiatu krasnostawskiego może bezproblemowo zmniejszyć zużycie energii elektrycznej w swoim mieszkaniu nie rezygnując z komfortu.

™ występujące na terenie powiatu dzikie wysypiska śmieci Na terenie powiatu ujawniają się problemy z nielegalnymi wysypiskami. Ludzie szukają innych, nielegalnych dróg oczyszczania swoich gospodarstw, ponieważ składowanie i wywóz odpadów wiąże się z ponoszeniem dość wysokich kosztów. Sam fakt istnienia dzikich wysypisk śmieci nie jest może aż tak zatrważający w porównaniu do skutków, jakie owe wysypiska wywołują w środowisku naturalnym. Rozmaite materiały mieszają się, wywołując reakcje chemiczne powodujące powstawanie jeszcze bardziej trujących substancji. Produktem ich rozkładu są niejednokrotnie trujące i szkodliwe toksyny, które przenikają do gleby, dostają się do wody itp. Dzikie składowiska odpadów szpecą krajobraz i stanowią duże zagrożenie dla mieszkańców oraz wód gruntowych. Powiat krasnostawski powinien dołożyć zatem wszelkich starań, aby doprowadzić do zminimalizowania, a w przyszłości do całkowitego zlikwidowania dzikich wysypisk.

2.5 Infrastruktura społeczna 2.5.1 Edukacja Stan infrastruktury edukacyjnej i dostęp do niej to jeden z najważniejszych czynników rozwoju danego regionu. Powiat krasnostawski ma bardzo dobrze rozbudowane zaplecze edukacyjne na poziomie szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego i ponadgimnazjalnego (Tabela 41). Placówki edukacyjne na poziomie wyższym zlokalizowane są w miastach takich jak: Lublin, Zamość, Chełm nieznacznie oddalonych od Krasnegostawu.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 82 Tabela 41. Wykaz szkół ponadgimnazjalnych i policealnych znajdujących się na terenie powiatu krasnostawskiego Telefon, Fax, Organ Lp. Powiat /Gmina Placówka Adres www prowadzący ul. Piłsudskiego tel./fax. 082 I Liceum Ogólnokształcące 50 5762146 Powiat 1. Krasnostawski im. Wł. Jagiełły 22-300 www.1lo.krasn Krasnostawski Krasnystaw ystaw.pl tel./fax. 082 ul. Okrzei 5 II Liceum Ogólnokształcące 5762528 Powiat 2. Krasnostawski 22-300 im. C.K. Norwida www.norwid.in Krasnostawski Krasnystaw tercom.pl Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 im. T. tel./fax. 082 Kościuszki 5763755 III Liceum Ogólnokształcące ul. Zamkowa 1 www.zspnr1- Powiat 3. Krasnostawski Technikum Nr 1 22-300 krasnystaw.xt. Krasnostawski Technikum Uzupełniające Nr 1 Krasnystaw pl Zasadnicza Szkoła Zawodowa Nr

1 Szkoła Policealna Nr 1 Zespół Szkół tel. 082 Ponadgimnazjalnych Nr 2 im. B. 5763065 Głowackiego ul. Sobieskiego 5 fax.082 Powiat 4. Krasnostawski IV Liceum Ogólnokształcące 22-300 5763061 Krasnostawski II Liceum Profilowane Krasnystaw www.glowacki. Technikum Nr 2 p9.pl Szkoła Policealna Nr 2 Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Tarnogórze tel./fax 084 Gimnazjum ul. Krakowskie 6183021 Krasnostawski Liceum Ogólnokształcące Powiat 5. Przedmieście 5 www.iotarnogo Izbica Liceum Profilowane Krasnostawski 22-375 Izbica ra.republika.pl Zasadnicza Szkoła Zawodowa

Technikum Uzupełniające Szkoła Policealna Zespół Szkół tel./fax. 084 Ponadgimnazjalnych 6831681 Liceum Ogólnokształcące Krasnostawski Zaburze 46 www.zspzolkie Powiat 6. Technikum Żółkiewka 22-335 Żółkiewka wka.republika. Krasnostawski Zasadnicza Szkoła Zawodowa pl Technikum Uzupełniające

Szkoła Policealna tel./fax 082 ul. PCK 1 5762308 Specjalny Ośrodek Szkolno - 22-300 Powiat Krasnostawski www.sosw- 7. Wychowawczy Krasnystaw Krasnostawski krasnystaw.ne

ostrada.pl tel. / fax 082 6753608 ul. Sobieskiego 3 Poradnia Psychologiczno - http://krasnys Powiat Krasnostawski 22-300 8. Pedagogiczna taw_poradnia.r Krasnostawski Krasnystaw epublika.pl/

Ministerstwo tel. 082 Rolnictwa Krasnostawski 5759287 Zespół Szkół Rolniczych 22-304 Siennica i Rozwoju Wsi 8. Siennica www.zssiennic Ministerstwa Rolnictwa Różana Różana a.scholaris.pl

tel./fax.082 Społeczne ul. Odrodzenia 45 Zespół Szkół Społecznych im. 5764505 Towarzystwo 9. Krasnostawski 22-300 H. Jana Zamoyskiego www.slo- Oświatowe w Krasnystaw krasnystaw.pl Krasnymstawie

83 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Telefon, Fax, Organ Lp. Powiat /Gmina Placówka Adres www prowadzący tel./fax. 025 Centrum 6449311 Liceum Ogólnokształcące dla Łopiennik Górny Edukacyjne S.C. 10. Krasnostawski www.centrume Dorosłych w Łopienniku Górnym 5A Jolanta i Cezary dukacyjne.az.p Dzioba l tel. 081 ul. Okrzei 25 Policealna Szkoła Agroturystyki 5322128 Stowarzyszenie 11. Krasnostawski 22-300 dla Dorosłych www. szansa- „Szansa” Krasnystaw lublin.edu.pl ul. Odrodzenia 45 Małgorzata 12. Krasnostawski Prywatna Szkoła Policealna 22-300 604486553 Młynek Krasnystaw Leszek Franczak

Na terenie powiatu funkcjonuje ponadto 17 gimnazjów, 36 szkół podstawowych i 8 przedszkoli.

Analizując sytuację Powiatu Krasnostawskiego w sferze edukacji, należy wspomnieć o Młodzieżowym Domu Kultury im. Marii Konopnickiej w Krasnymstawie (ujęty w niniejszym opracowaniu w Podrozdziale 2.5.3 Kultura)

2.5.2 Sport

Na terenie powiatu krasnostawskiego prowadzi swoja działalność wiele klubów sportowych. Jest ich w sumie 40, z tego 27 uczniowskich klubów sportowych, 7 klubów i 1 zrzeszenie zarejestrowane są w KRS. Ponadto działalność sportową i rekreacyjną prowadzą Szkolny Związek Sportowy, Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 84

Tabela 42. Kluby Sportowe i zrzeszenia zarejestrowane w KRS Rok Kadencja lp. Nazwa Klubu Siedziba Nr akt założenia rady 22-300 Krasnystaw Sygn.akt LU XI NS Miejsko-Gminny Klub ul. Piłsudskiego 48 1. Rej KRS 1944 4 Sportowy START 1944 tel. 576 22-03 3737/02/696 0502 735828 22-300 Krasnystaw Sygn akt St 196 Krasnostawski Klub 2. ul.Graniczna 7 dz.A poz rej. 1996 2 Sportowy SOKÓŁ tel. 576 2825 SZS196 Zakładowo- Gminny Klub 22-302 Siennica 3. Sportowy Nadolna KRS 2978 1994 4 BRAT-CUKROWNIK tel.5770211 Białka KRS 65360 4. Ludowy Klub Sportowy 22-300 Krasnystaw 1997

tel.fax577 1200 21-060 Fajsławice Parafialno- Gminny Klub 5. tel. 081 5853012 KRS 63758 1998 4 Sportowy Frassati fax 585 3025 22- 300 Sygn.akt SZS Powiatowe Zrzeszenie Krasnystaw 6. 120/99 dz.B 2000 4 Ludowe Zespoły Sportowe ul. Oleszczyńskiego 4 poz.SZS 61 tel. 576 2187 Sygn.akt. LU XI Krasnostawskie Wodne 22- 300 Krasnystaw ns.rj.KRS 7. Ochotnicze Pogotowie Piotr Banaszkiewicz 2000 5 5370/03/914 Ratunkowe tel. 0606741984 KRS 167821 Gminny Klub Sportowy 8. 22-335 Żółkiewka Nr. Rej. SZS A 89 2000 4 HETMAN

2.5.3 Kultura Obszar powiatu krasnostawskiego bogaty jest w walory związane z dziedzictwem kulturowym. Istnieją tu stare, tradycyjne formy kultury duchowej, materialnej i społecznej.

Zgodnie ze statystyką Krajowego Rejestru Ewidencji Zabytków, powiat krasnostawski może poszczycić się m.in. następującymi zabytkami: Gmina Fajsławice − Fajsławice - kościół p.w. św. Jana Nepomucena z końca XVIII w. wraz z dzwonnicą z przełomu XVIII/XIX, zespół dworsko-parkowy z II połowy XVIII-XX w. w skład którego wchodzą: dwór z drugiej połowy XVII w., oficyna, kuchnia, gorzelnia, brama murowana i park.

85 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 − Siedliska - zespół dworsko-parkowy z dworem z początku XIX w., oficynami, stajnią, gorzelnią, młynem i parkiem krajobrazowym. − Suchodoły - zespół pałacowy z przełomu XVIII-XIX w. z pałacem, parkiem z aleją dojazdową, spichlerzem, budynkami towarzyszącymi.

Gmina Gorzków − Gorzków-Osada - kościół p.w. św. Stanisława w z 1623r. Dzwonnica z 1801r., cmentarz przykościelny, kaplica grobowa Skawińskich, − Wielkopole - zespół dworski z II połowy XIX w. (dwór, park, młyn drewniany).

Gmina Izbica − Dworzyska - zespół dworski z XIX/XX w. ze spichlerzem, − Izbica - cmentarz wojenny z I wojny światowej, cmentarz żydowski z II połowy XVIII w., − Orłów Murowany - ruiny „zamku”– dworu obronnego z II połowy XVI/ XVII w. (pałac, 2 oficyny, park z aleją dojazdową), − Stryjów - zespół pałacowo-parkowy z I połowy XIX w., − Tarnogóra - zespół kościoła par. p.w. św. Zofii z I połowy XIX w.; zespół pałacowy z I połowy XIX w. (z parkiem oraz z aleją dojazdową).

Gmina wiejska Krasnystaw − Krupe - cerkiew prawosławna (obecnie kościół rzymsko-katolicki p.w. MB Częstochowskiej datowany na 1900-1905 r.); ruiny późnorenesansowego zamku z XVI-XVIII w.; fortyfikacje ziemno- murowane z XVI-XVII w. Dwór wzniesiony w latach 1779-1782 przez Mikołaja Reja, − Krynica – murowany grobowiec „Arianka” wraz ze wzniesieniem z I połowy XIX w. na którym jest usytuowane mauzoleum słynnego działacza sejmowego – arianina Pawła Orzechowskiego, − Tuligłowy - wiatrak koźlak z II połowy XIX w.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 86 − Białka – Zespół zabudowy Stada Ogierów, wraz z dworem z II połowy XIX w. (z budynkami gospodarczymi i czworakami oraz 9,5 ha parkiem).

Miasto Krasnystaw − zespół klasztorny augustianów – nowy kościół św. Trójcy i klasztor Augustianów przy ul. Okrzei, wzniesiony w latach 1824-1839, − zespół klasztorny jezuitów, − barokowy kościół, p.w. św. Franciszka Ksawerego wzniesiony w latach 1695-1717 według projektu Jana Delamars, − zespół zabudowy staromiejskiej z kamienicami z XVII-XIX w. z dawnym ”Domem Sejmikowym” zbudowany w 1928 r., − dwór „Starościński” z I połowy XIX w., − gmach Kolegium *Pojezuickiego – wzniesiony w latach 1695-1740,

Gmina Kraśniczyn − Bończa - dawny zbór kalwiński, obecnie kościół rzymsko-katolicki p.w. św. Stanisława Biskupa z II połowy XVI w. (datowany na 1577 r.) z barokową dzwonnicą z XVIII/XIX w., − Bończa - cerkiew prawosławna p.w. Opieki Matki Boskiej Dobrej Opieki, wzniesiona w II połowie XIX w. (datowany na 1878-1880), − Bończa - zespół dworski z początku XIX w. otoczony parkiem krajobrazowym, − Bończa – kapliczka z początku XX w. z rzeźbą ludową, − Kraśniczyn - dawna cerkiew grecko-kat., obecnie kościół rzymsko- katolicki p.w. Wniebowzięcia NMP (datowany w latach 1840-1857), − Kraśniczyn – zajazd murowany z 1895 r., − Surhów - kościół p.w. Nawiedzenia NMP i św. Łukasza, (datowany na rok 1820-1876), a także mur cmentarny z kapliczkami z przełomu XVIII i XIX w., − Surhów - zespół pałacowo-parkowy z początku XIX w.,

87 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Gmina Łopiennik Górny − Borowica - kościół drewniany p.w. Przemienienia Pańskiego wzniesiony w latach 1797-1799 r., − Łopiennik Górny - kościół p.w. św. Bartłomieja (datowany w latach 1909-1913), − Łopiennik Górny – kurhany średniowieczne – pozostałości bitwy stoczonej z Jadźwingami na polach Łopiennika przez króla Leszka Czarnego, − Łopiennik Górny – Kopiec usypany w 1834 r. przy szosie jako pamiątka ukończenia budowy szosy z Lublina do Zamościa, na nasypie słup kamienny i zegar słoneczny, − Łopiennik Dolny - zespół dworski z II połowy XIX w., park, − Nowiny - zespół dworski, ok. 1860r., park (ogród kwaterowy), − Olszanka - zespół pałacowy z początku XIX w. z parkiem, stajnią cugową − Żulin – grodek wzniesiony w zachodniej części wzgórza, datowany na późne średniowiecze ,

Gmina Rudnik − Maszów Dolny - zespół dworski z parkiem, przełomu wieku XVIII-XIX w., − Płonka - kościół p.w. Narodzenia NMP, drewniany z 1793r., wraz z dzwonnicą, drewnianą, cmentarzem rzymsko - katolickim powstałym w 1825 r., parkiem dworskim z I połowy XIX w., − Wierzbica – dwór z XVII-XIX w. z parkiem z aleją dojazdową,

Gmina Siennica Różana − Siennica Różana – kościół p.w. Najświętszej Marii Panny wzniesiony w latach 1840-1844, − zespół dworski z II połowy XIX w., zajazd z 1830r., − Zagroda - park dworski z XVIII-XIX w. (pozostałości parku krajobrazowego), − Zagroda – dawny zajazd z 1790 r.,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 88 − Żdżanne - zespół dawnej cerkwi unickiej, kościół p.w. św. Michała Archanioła z 1806r z dzwonnicą drewnianą z XIX w. i plebanią z 1840 r.

Gmina Żółkiewka − Chłaniów - kościół p.w. św. Mateusza Apostoła Ewangelisty zbudowany z drewna z I połowy XVIII w. wraz z dzwonnicą drewnianą, kaplicą grobową rodziny Mogilnickich z II połowy XIX w., − Dąbie - zespół dworski z 1848r., − Olchowiec - zespół dworski z II połowy XIX w. wraz z parkiem, − Wola Żółkiewska - zespół dworski z XVIII-XIX w. wraz z oficyną, rządcówką, − Zaburze - dworek „Wronówka”, − Żółkiewka - kościół p.w. św. Wawrzyńca z II połowy XVIII w., obok późnobarokowa dzwonnica-brama z końca XVIII w., − Żółkiewka – cerkiew p.w. Św. Michała Archanioła wzniesiona ok. 1865 r., przeniesiona z Rogatowa w powiecie gorlickim, − Wólka – kapliczka św. Jana Nepomucena, murowana ok. 1788 oraz zespół dworski z I połowy XIX w.

W powiecie krasnostawskim sieć strukturalną instytucji kultury tworzy 21 bibliotek publicznych, 11 ośrodków i domów kultury oraz trzy świetlice. Znaczącą placówką jest Muzeum Regionalne w Krasnymstawie oraz Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia ( placówka oświatowa) oraz stowarzyszenia twórcze i regionalne. Powiat posiada wielu twórców: poetów, plastyków, muzyków, wokalistów, śpiewaków, tancerzy, świetnych działaczy i animatorów kultury. Organizowane są imprezy, które na stałe weszły do kalendarza imprez krajowych i regionalnych. Powiększa się bazę lokalową dla ośrodków kultury. W domach kultury działa blisko 90 zespołów artystycznych zrzeszających ok. 1 800 wykonawców w różnych grupach wiekowych.

89 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Na terenie powiatu działa 21 placówek bibliotecznych, w tym jedna biblioteka powiatowa, 10 bibliotek gminnych oraz 10 ich filii. Niestety zmniejsza się ich liczba. Niezadowalające jest także to, że tylko zaledwie 3 z 21 bibliotek na terenie powiatu posiada infrastrukturę przystosowaną dla potrzeb osób niepełnosprawnych.

Powyższą sytuację ukazuje tabela 43.

Tabela 43. Placówki biblioteczne w powiecie krasnostawskim w latach 2000 - 2006 J. m. 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006* biblioteki i filie ob. 25 25 25 25 24 24 21 pracownicy osoba 39 41 41 39 39 39 39 bibliotek księgozbiór wol. 312 960 308 221 306 522 304 413 294 894 291 157 267 201 czytelnicy w osoba 11 173 13 106 14 132 14 196 14 084 13 952 12 530 ciągu roku wypożyczenia księgozbioru na wol. 197 185 223 932 245 482 246 915 265 844 253 624 237 121 zewnątrz punkty biblioteczne na ob. 3 3 3 3 3 2 2 wsi obiekty przystosowane dla osób ob. 2 1 1 1 2 2 3 poruszających się na wózkach inwalidzkich * spadek spowodowany jest odłączeniem od 01.01.2006 r. gminy Rejowiec od powiatu krasnostawskiego źródło: www.stat.gov.pl

Powiatowa Biblioteka Publiczna w Krasnymstawie została powołana 30 sierpnia 2000 roku. Jest samorządową instytucją kultury. Biblioteka zapewnia obsługę biblioteczną mieszkańcom powiatu, służy rozwijaniu i zaspokajaniu potrzeb czytelniczych i informacyjnych jego mieszkańców, służy upowszechnianiu wiedzy i nauki, rozwojowi kultury, dba o sprawne funkcjonowanie sieci bibliotecznej i systemu informacyjnego na terenie powiatu oraz prowadzi działalność badawczą, popularyzatorską i wydawniczą w zakresie regionalizmu. Niewątpliwie, ważną instytucją kultury na terenie powiatu krasnostawskiego jest Muzeum Regionalne w Krasnymstawie.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 90 Siedzibą Muzeum jest zabytkowe Kolegium Pojezuickie wzniesione w latach 1695 - 1740. Muzeum Regionalne w Krasnymstawie utworzono w 1958 r. z inicjatywy "Koła Miłośników Historii Krasnegostawu i Okolic" W latach 1958-1962 pozyskiwano eksponaty wyłącznie drogą darowizn i przekazów. Zgromadzono około 1000 eksponatów z różnych dziedzin, które zapoczątkowały obecne działy muzealne. Aktualnie muzeum posiada około 10 000 eksponatów w działach: archeologii, etnografii, historii, numizmatyki, sztuki dawnej i sakralnej. Muzeum gromadzi także zbiory z dziedziny chmielarstwa i piwowarstwa. Jest to niewielki zbiór liczący około 100 pozycji zgromadzono w związku z “dożynkami” chmielowymi pn. “Krasnostawskie chmielaki” jakie odbywają się w mieście od 1971 r. Zbiory obejmują zarówno stare kufle i naczynia służące do picia i przechowywania piwa jak i wyroby pamiątkarskie związane z “chmielakami”. W 1973 r. rozpoczęto gromadzenie księgozbioru fachowego, co doprowadziło do utworzenia biblioteki muzealnej, która obecnie posiada ok. 6 000 woluminów. W jednym z pomieszczeń (dawnym refektarzu) znajdują się rokokowe freski z I połowy XVIII w. Po remoncie i rekonstrukcji malarstwa sala przeznaczona jest na kameralną salę koncertową.

W Krasnymstawie funkcjonuje kino „Morskie Oko„ istniejące w strukturach Krasnostawskiego Domu Kultury. Pełni rolę jednego z wielu ośrodków kultury w powiecie. Jest to obiekt przystosowany dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich. Posiada salę z 212 miejscami na widowni.

Powiat krasnostawski może także poszczycić się wieloma funkcjonującymi stowarzyszeniami. Są to związki, towarzystwa, zrzeszenia i inne organizacje pozarządowe. Łącznie w liczbie blisko sześćdziesięciu.

91 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 2.5.4 Ochrona zdrowia i opieka społeczna 2.5.4.1 Ochrona zdrowia Na terenie powiatu krasnostawskiego znajdują się następujące placówki świadczące opiekę zdrowotną: Fajsławice Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej DMP. Gorzków 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Lekarz Rodzinny Tadeusz Basiński: 2) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Lekarza Rodzinnego Julitta Kaszycka-Policha: 3) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Przychodnia Lekarza Rodzinnego Grażyna Brych-Pietraś: Izbica 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Filia w Wirkowicach 2) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Izbicy 3) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Orłowie Murowanym Krasnystaw (gmina i miasto) 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Ośrodek Rehabilitacyjno- Terapeutyczny dla Dzieci Niepełnosprawnych - Zakład Rehabilitacji Leczniczej 2) Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krasnymstawie a) Oddział Laboratoryjny b) Oddział Nadzoru Sanitarnego 3) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Laboratorium Diagnostyczne APMED Andrzej Piech 4) Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Krasnymstawie a) Dział Pomocy Doraźnej - zespół stacjonarny b) Przychodnia c) Szpital • Apteka szpitalna • Blok operacyjny • Centralna sterylizatornia

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 92 • Dział radiodiagnostyki i ultrasonografii • Oddział anestezjologii i intensywnej terapii • Oddział chirurgii ogólnej i urazowo-ortopedycznej • Oddział chorób wewnętrznych i intensywnej opieki kardiologicznej wraz z łóżkami hematologicznymi i gastrologicznymi • Oddział noworodków • Oddział dziecięcy • Oddział gruźlicy i chorób płuc • Oddział neonatologiczny • Oddział neurologiczny z pododdziałem leczenia udarów mózgu • Oddział okulistyczny • Oddział opieki długoterminowej • Oddział położniczo-ginekologiczny • Oddział reumatologiczny • Oddział urologiczny • Pracownia diagnostyki kardiologicznej • Pracownia diagnostyki układu oddechowego • Pracownia encefalografii • Pracownia endoskopii • Szpitalny oddział ratunkowy 5) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krasnymstawie a) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krasnymstawie- Przychodnia 6) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Stomatologia" Magdalena Miazek 7) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Maria Szumigaj 8) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej lek. Roman Gałan, Krasnystaw 9) Zakład Opieki Zdrowotnej Aresztu Śledczego w Krasnymstawie 10) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Familia”

Kraśniczyn 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej: Łopiennik Górny 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krasnymstawie,

93 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 a) Poradnia w Krasnymstawie b) Poradnia w Łopienniku c) Poradnia w Żulinie Rudnik 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ośrodek Zdrowia s.c. w Rudniku, Siennica Różana 2) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Siennicy Różanej, Żółkiewka 1) Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Żółkiewce,

Na terenie powiatu funkcjonuje 21 aptek oraz 3 punkty apteczne. Największym problemem z jakim boryka się powiat w sferze ochrony zdrowia jest niezadowalający stan wyposażenia placówek ochrony zdrowia.

2.5.4.2 Opieka społeczna Samorządową jednostką pomocy społecznej jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Krasnymstawie. PCPR sprawuje nadzór nad 4 domami pomocy społecznej (oraz 3 filiami) i 3 placówkami opiekuńczo- wychowawczymi. Są to: 1) Dom Pomocy Społecznej w Bończy dla osób przewlekle psychicznie chorych. Ośrodek ten dysponuje 85 miejscami. 2) Dom Pomocy Społecznej w Krasnymstawie (łącznie z Filiami w Stężycy Nadwieprzańskiej, Ostrowie Krupskim i Bzowcu). Dysponując 295 miejscami, udziela on pomocy osobom przewlekle somatycznie chorym, osobom niepełnosprawnym intelektualnie oraz osobom przewlekle psychicznie chorym. 3) Dom Pomocy Społecznej w Surhowie oferuje pomoc osobom przewlekle psychicznie chorym. Dysponuje 75 miejscami. 4) Dom Pomocy Społecznej w Żułowie - Prowadzony jest przez Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Laskach używając nazwy własnej: Zakład Opiekuńczo-Rehabilitacyjny dla Niewidomych Kobiet w Żułowie. Pomoc

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 94 udzielana jest osobom fizycznie niepełnosprawnym. DPS dysponuje 70 miejscami.

Zadania samorządu powiatowego w zakresie zapewnienia opieki i wychowania dzieci całkowicie lub częściowo pozbawionych opieki rodziców, wypełniają: - Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Krasnymstawie, w skład którego wchodzą: Placówka socjalizacyjna (40 miejsc) wraz z Autonomiczną Grupa Usamodzielniającą (10 miejsc) oraz Placówka Interwencyjna (10 miejsc). Jest to zespół koedukacyjny zapewniający podopiecznym całodobową opiekę i wychowanie oraz zaspokajający ich niezbędne potrzeby. Prowadzi zajęcia socjalizacyjne, korekcyjne, kompensacyjne i inne, a ponadto zapewnia dzieciom kształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych.

- Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza w Krasnymstawie realizuje zadania placówki socjalizacyjnej poprzez zapewnienie dzieciom całodobowej opieki oraz zadania przewidziane dla placówki wsparcia dziennego w formie Ogniska Wychowawczego. Wielofunkcyjna placówka stwarza warunki mieszkaniowe, warunki prawidłowego rozwoju psychofizycznego dla 20 dzieci ( w szczególnych przypadkach do 23) w wieku od 6 do 18 lat, a w przypadku młodzieży uczącej się do czasu ukończenia szkoły, nie dłużej niż do ukończenia 24 lat. Placówka socjalizacyjna jest placówką koedukacyjną, pracującą przez cały rok, przez wszystkie dni w tygodniu. Placówka wsparcia dziennego (Ognisko Wychowawcze dysponuje 20 miejscami dla dzieci w wieku od 6 do 18 lat, którym rodzice nie zapewniają opieki i podstawowych potrzeb socjalnych, szczególnie dzieci żyjących w ubóstwie, z rodzin niewydolnych wychowawczo. Pobyt w placówce wsparcia dziennego jest nieodpłatny i dobrowolny. Dzieciom zapewnia się pomoc w nauce, w rozwiązywaniu trudności oraz organizuje się im czas wolny.

95 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Krasnymstawie aktywnie uczestniczy w sferze pomocy społecznej udzielanej na terenie powiatu. Pracownicy Centrum udzielają informacji o prawach i uprawnieniach z zakresu pomocy społecznej. Osoby zainteresowane mają możliwość uzyskania informacji z zakresu różnych dziedzin prawa. PCPR organizuje także opiekę w rodzinach zastępczych. Zapewnia szkolenia i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu oraz doradztwo metodyczne dla ośrodków pomocy społecznej i pracowników socjalnych. Ponadto krasnostawski PCPR pomaga zaopatrzyć osoby potrzebujące w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze.

W każdej gminie na terenie powiatu krasnostawskiego, funkcjonują gminne oraz miejski ośrodek pomocy społecznej. Do powyżej przedstawionych placówek opieki społecznej należy dodać Niepubliczny Zespół Placówek Opiekuńczo - Wychowawczych w Tuligłowach Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP im. Bł. E. Bojanowskiej dysponujący 45 miejscami.

2.5.5 Identyfikacja problemów powiatu w infrastrukturze społecznej Infrastruktura społeczna na terenie powiatu krasnostawskiego, tj. urządzenia, które stanowią materialną podstawę przekazu usług socjalnych i kulturalnych (np.: szpital, dom pomoc społecznej, szkoły, obiekty kulturalne) niezmiennie wymagają ponoszenia nakładów inwestycyjnych. Inwestycje w tym zakresie są bardzo potrzebne ze względu na rolę jaką pełni wyżej wymieniona infrastruktura, bowiem jest to zespół urządzeń publicznych zaspokajających potrzeby socjalne, oświatowe i kulturalne społeczności lokalnej powiatu krasnostawskiego.

Problemem w zakresie infrastruktury społecznej w powiecie krasnostawskim jest przede wszystkim: ¾ zły stan techniczny części placówek oświaty, ochrony zdrowia, opieki społecznej, obiektów bezpieczeństwa publicznego, ¾ zły stan techniczny części obiektów dziedzictwa narodowego,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 96 ¾ wyeksploatowane i zużyte pomoce naukowe w szkołach ¾ brak środków na bieżącą modernizację bazy dydaktycznej do kształcenia zawodowego ¾ potrzeba bieżącej wymiany wyposażenia pracowni komputerowych w placówkach oświatowych i obiektach użyteczności publicznej ¾ brak pełnego monitoringu szkół ¾ brak ośrodków kształcenia na poziomie studiów wyższych , w tym ośrodków kształcenia dla dorosłych. Wzrasta liczba osób starszych w powiecie, stąd też zauważa się brak placówek kształcenia ustawicznego dla osób starszych, typu „Uniwersytet III Wieku”. Wraz z wiekiem coraz większego znaczenia dla stanu zdrowia nabiera czynnik psychologiczno-społeczny przynależności do grupy, zainteresowanie własną osobą, jak również poczucie użyteczności społecznej. Niezbędne jest więc zaangażowanie najstarszych mieszkańców powiatu poprzez stworzenie im zajęć indywidualnych i grupowych, w tym zajęć w pracowniach komputerowych. Celem zajęć byłoby budowanie poczucia własnej wartości, nauczanie aktywnego pokonywania trudności życiowych, korzystania z nowoczesnych środków komunikacji publicznej.

Istnieje pilna potrzeba poprawy stanu technicznego części placówek infrastruktury społecznej oraz dostosowywania ich do wymogów technicznych i standardów unijnych. Należy dołożyć starań, aby zachęcić mieszkańców powiatu do aktywnego spędzania czasu wolnego na bazie istniejącej już w powiecie infrastruktury. Dobrym rozwiązaniem jest pomysł utworzenia pracowni komputerowych ogólnodostępnych, organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla uczniów w ramach istniejącej bazy lokalowej szkół, a także placówek kultury i placówek wychowania pozaszkolnego.

2.6 Zarządzanie 2.6.1 Analiza budżetu powiatu krasnostawskiego wraz z prognozą do roku 2018

97 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Analizę finansową powiatu krasnostawskiego sporządzono w oparciu o następujące dokumenty: 1.Sprawozdanie roczne Zarządu Powiatu Krasnostawskiego z wykonania budżetu za 2003 rok, 2.Sprawozdanie roczne Zarządu Powiatu Krasnostawskiego o przebiegu wykonania budżetu za 2004 rok, 3.Sprawozdanie roczne Zarządu Powiatu Krasnostawskiego z wykonania budżetu za 2005 rok, 4.Sprawozdanie roczne Zarządu Powiatu Krasnostawskiego o przebiegu wykonania budżetu za 2006 rok, 5.Roczne sprawozdanie o nadwyżce/deficycie (Rb-NDS), roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych (Rb-27S), roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych (Rb-28S); za rok 2003, 6.Roczne sprawozdanie o nadwyżce/deficycie (Rb-NDS), roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych (Rb-27S), roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych (Rb-28S); za rok 2004, 7.Roczne sprawozdanie o nadwyżce/deficycie (Rb-NDS), roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych (Rb-27S), roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych (Rb-28S); za rok 2005, 8.Roczne sprawozdanie o nadwyżce/deficycie (Rb-NDS), roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych (Rb-27S), roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych (Rb-28S); za rok 2006, 9.Roczne sprawozdanie o nadwyżce/deficycie (Rb-NDS), roczne sprawozdanie z wykonania planu dochodów budżetowych (Rb-27S), roczne sprawozdanie z wykonania planu wydatków budżetowych (Rb-28S); za rok 2007, 10.Prognoza budżetu Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 – 2018.

Zakres i rodzaj powierzonych powiatowi zadań oraz kształt systemu finansowego określają zakres jego samodzielności w tym samodzielności finansowej. Samodzielność ta związana jest z uprawnieniami do otrzymywania dochodów własnych (samodzielność dochodowa) i swobodnego ich wydatkowania (samodzielność wydatkowa), przy czym bardzo istotne jest

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 98 dostosowanie dochodów powiatu do wydatków, które musi on ponosić na realizację powierzonych zadań. Ogólny obraz kształtowania się poszczególnych kategorii finansowych za lata 2003-2007 oraz ich dynamikę przedstawia poniższa tabela.

99 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Tabela 44. Dochody i wydatki powiatu i dynamika za lata 2003 – 2007 (w PLN) Lata Dynamika Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 04/03 05/04 06/05 07/06 Dochody ogółem 42 226 200 49 582 489 54 906 836 61 236 084 55 318 092 117% 111% 112% 90% Wydatki ogółem 44 904 700 50 524 763 59 436 672 64 993 758 56 199 807 113% 118% 109% 86%

Tabela 45. Struktura dochodów i wydatków powiatu i dynamika za lata 2003 – 2007 (w PLN) 2003 2004 2005 2006 2007 Dynamika w % wykonanie wykonanie wykonanie wykonanie wykonanie 2004/2003 2005/2004 2006/2005 2007/2006 Dochody 42 226 200 49 582 489 54 906 836 61 236 084 55 318 092 117,42% 110,74% 111,53% 90,34% Dochody własne 3 788 830 12 603 378 18 666 401 24 939 413 15 040 926 332,65% 148,11% 133,61% 60,31% Subwencje 22 373 240 22 450 420 23 341 987 22 171 827 21 798 803 100,34% 103,97% 94,99% 98,32% ogólne Dotacje celowe 14 687 655 14 528 692 12 898 536 14 124 844 18 478 363 98,92% 88,78% 109,51% 130,82% Wydatki 44 904 719 50 524 763 59 436 672 64 993 758 56 199 807 112,52% 117,64% 109,35% 86,47% Rolnictwo i 196 945 322 484 243 650 233 050 1 197 234 163,74% 75,55% 95,65% 513,72% łowiectwo Leśnictwo 122 347 154 652 165 701 168 028 146 444 126,40% 107,14% 101,40% 87,15% Transport i 46 118 376 5 542 003 13 521 107 15 733 849 5 270 118 12,02% 243,98% 116,37% 33,50% łączność Gospodarka 51 000 24 000 26 043 13 095 26 714 47,06% 108,51% 50,28% 204,00% mieszkaniowa Działalność 216 584 259 403 257 977 304 870 359 538 119,77% 99,45% 118,18% 117,93% usługowa Informatyka 52 092 Administracja 3 677 573 3 847 113 4 030 837 4 617 211 4 603 238 104,61% 104,78% 114,55% 99,70% publiczna Bezpieczeństwo 2 009 067 2 265 495 2 264 482 2 918 952 22 762 420 112,76% 99,96% 128,90% 779,81% publiczne Obsługa długu 660 832 1 164 561 639 237 1 629 920 2 102 722 176,23% 54,89% 254,98% 129,01%

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 100 2003 2004 2005 2006 2007 Dynamika w % wykonanie wykonanie wykonanie wykonanie wykonanie 2004/2003 2005/2004 2006/2005 2007/2006 Oświata i 14 516 774 16 110 874 16 404 943 15 507 241 15 350 340 110,98% 101,83% 94,53% 98,99% wychowanie Szkolnictwo 39 900 wyższe Ochrona zdrowia 2 366 465 1 686 470 1 353 644 1 180 990 1 319 090 71,27% 80,26% 87,25% 111,69%

Pomoc społeczna 0 14 426 460 15 106 451 15 568 723 14 641 053 - 104,71% 103,06% 94,04% Pozostałe zadania w 12 450 325 820 837 812 742 1 006 395 1 081 282 6,59% 99,01% 123,83% 107,44% zakresie polityki społecznej Edukacyjna opieka 3 421 720 3 309 832 3 799 906 4 013 492 3 794 871 96,73% 114,81% 105,62% 94,55% wychowawcza Kultura i ochrona 576 500 552 676 635 394 1 942 771 3 408 373 95,87% 114,97% 305,76% 175,44% dziedzictwa nar. Kultura fizyczna 20 184 10 000 19 908 14 442 44 378 49,54% 199,08% 72,54% 307,29% i sport źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie

101 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020

Z analizy struktury dochodów budżetowych wynika, że od 2003 roku do 2006 r. dochody własne wykazują tendencję wzrostową. W wyniku wprowadzenia ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, zasadniczym sposobem finansowania powiatu stały się dochody własne i subwencja ogólna, zaś dotacje celowe spełniają rolę uzupełniającą. Nastąpiło zatem zwiększenie samodzielności powiatu w dysponowaniu środkami finansowymi. Zmiana struktury dochodów nie wykazała znacznych zmian w strukturze wydatków. Struktura wydatków w poszczególnych latach jest podobna. Największy udział w budżecie na 2003 rok mają wydatki na oświatę i wychowanie (32,33 %), zadania w zakresie pomocy społecznej (27,73 %) oraz transport i łączność (10,28 %). Znaczny udział wydatków na opiekę społeczną jest uwarunkowany przez obowiązek prowadzenia domów pomocy społecznej i finansowaniem świadczeń na rzecz rodzin zastępczych. Podsumowując, ok. 60 % budżetu przeznacza się na pomoc społeczną oraz oświatę i wychowanie, pozostałe 40 % można wykorzystać na inne dziedziny. Przedstawiony plan finansowy powiatu krasnostawskiego obejmuje lata 2003-2007 (dane z lat 2003-2007 są zgodne z wykonaniem budżetów w poszczególnych latach).

Analiza źródeł finansowania zadań inwestycyjnych powiatu krasnostawskiego Podstawą realizacji postawionych przed powiatem zadań są dochody. To one wyznaczają potencjalne możliwości wykonania zadań o charakterze obligatoryjnym, zwłaszcza wpływają na ich jakość i zakres. Dochody również są podstawą finansowania zadań majątkowych w tym inwestycji. Ten obszar jest szczególnie istotny w kreowaniu rozwoju społeczności lokalnych, które swoim oddziaływaniem obejmuje powiat. O rozwoju będzie świadczyć m.in. lepsza jakość wykonywanych zadań, zmiany ilościowo – jakościowe

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 102 w infrastrukturze technicznej, zwiększające się nakłady inwestycyjne w czasie, wpływające na jakość oraz zakres realizowanych zadań. Powiat krasnostawski ze względu na kompetencje i wielkość dochodów nie ma większych możliwości na realizację inwestycji. Niemniej jednak racjonalne wydatkowanie środków na realizację zadań bieżących oraz korzystanie ze środków zwrotnych (kredytów i pożyczek) daje możliwości inwestowania również w przypadku powiatu krasnostawskiego. Dokonując analizy możliwości finansowych powiatu krasnostawskiego oparto się na globalnych kwotach dochodów ogółem, wydatków bieżących oraz kwoty środków dostępnych na inwestycje i obsługę zadłużenia. Określono także wartości przychodów i rozchodów.

Tabela 46. Zestawienie kwot dochodów i wydatków oraz zestawienie wartości przychodów i rozchodów budżetu powiatu (w tys. złotych). Lp. Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007 A DOCHODY OGÓŁEM 42 226 200 49 582 489 54 906 836 61 236 084 55 318 092 Dochody związane z 1 37 888 300 12 603 378 18 666 401 24 939 413 15 040 926 realizacją zadań wł. Dochody związane z 2 realizacją zadań 4 313 448 4 193 442 3 946 918 4 783 040 5 589 743 zleconych B PRZYCHODY OGÓŁEM 3 710 000 3 357 161 7 614 482 7 063 553 6 545 762 1 Kredyty i pożyczki 371 000 3 357 161 7 277 389 6 011 160 6 545 762 2 Inne źródła 0 0 337 093 365 990 0 C WYDATKI OGÓŁEM 44 904 700 50 524 763 59 436 672 64 993 758 56 199 807 Wydatki związane z 1 realizacją zadań 40 566 800 46 331 321 55 489 754 60 210 717 50 610 064 własnych a majątkowe 3 503 000 5 994 301 12 705 976 15 909 395 6 473 665 b bieżące 37 063 800 44 530 462 46 730 696 49 084 363 44 136 399 w tym obsługa zadłużenia (odsetki od 460 800 723 351 636 237 521 722 771 122 kredytów i pożyczki) pozostałe wydatki 36 603 000 43 807 111 46 094 459 48 562 641 43 365 277 Wydatki związane z 2 realizacją zadań 4 337 900 4 193 443 3 946 918 4 783 040 5 589 743 administracji rządowej D ROZCHODY OGÓŁEM 784 600 2 077 794 2 718 744 3 305 880 5 080 387 Spłaty kredytów i 1 784 600 2 077 794 2 718 744 1 705 880 5 080 387 pożyczki 2 Inne 0 0 0 0 0 ŁĄCZNA KWOTA E DŁUGU NA KONIEC 7 301 100 8 566 991 11 574 297 14 689 465 16 341 877 ROKU

103 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Lp. Wyszczególnienie 2003 2004 2005 2006 2007

ŁĄCZNA KWOTA PRZYPADAJĄCYCH DO SPŁATY W DANYM F ROKU KREDYTÓW I 1 445 400 2 801 145 3 357 981 2 227 602 3 623 448 POŻYCZEK WRAZ Z NALEŻNYMI ODSETKAMI w tym odsetki od 460 800 723 351 636 237 521 722 771 122 kredytów i pożyczek źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie

Ważnym elementem potwierdzającym zdolność finansową powiatu krasnostawskiego do wdrożenia Planu Rozwoju Lokalnego jest jego bieżąca sytuacja finansowa. Bowiem jak wyżej wspomniano warunkiem wygenerowania środków na inwestycje jest także możliwość zadłużenia się tego powiatu w latach przyszłych. Korzystanie ze zwrotnych źródeł przychodów obwarowane jest szeregiem ograniczeń. Powiat krasnostawski należy do jednostek samorządu terytorialnego o stabilnym i niezagrożonym budżecie, w związku z czym nie istnieje żadne zagrożenie dla realizacji Planu Rozwoju Lokalnego wynikające z utraty jego płynności finansowej. Przedstawiona prognoza dochodów i wydatków pokazuje także kształtowanie się środków na wydatki inwestycyjne. Kwota ta określa możliwości działań inwestycyjnych powiatu i jest miernikiem finansowego potencjału tej jednostki samorządu. Skorzystanie z kredytów bądź innych instrumentów dłużnych pozwoli przesunąć w czasie ów potencjał i szybciej zrealizować zadania inwestycyjne. Korzystanie z tego rodzaju źródła jest ograniczone terminem jego zwrotu i pułapu wskazanego w ustawie o finansach publicznych. Należy także pamiętać, że wnoszący kapitał obcy mają prawo do wynagrodzenia w postaci odsetek i prowizji, co dla jednostek samorządu terytorialnego generuje dodatkowe koszty.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 104 Tabela 47. Wydatki inwestycyjne powiatu krasnostawskiego w latach 2003 - 2007 2003 2004 2005 2006 2007 Wydatki 3 503 000 5 994 301 12 705 976 15 909 395 6 473 665 inwestycyjne źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie

Wydatki inwestycyjne w latach 2003 wynosiły 3.503 tyś. zł, natomiast w 2006 roku – wzrosły do 15.909 tys. zł (wskaźnik dynamiki wydatków inwestycyjnych 2006/2003 → 454%). Wydatki inwestycyjne w 2007 roku oscylowały na poziomie 6.473 tyś. zł. Poziom wydatków inwestycyjnych w 2007 roku, mimo obserwowanego zmniejszenia w porównaniu z rokiem 2006, jest zadowalający, co jest pozytywną przesłanką tezy, że powiat stwarza w dalszych latach finansowe podstawy do współfinansowania wielu znaczących dla powiatu projektów.

Dla pełniejszego obrazu sytuacji finansowej beneficjenta poddano analizie również wybrane wskaźniki. Wskaźniki te wiążą się ściśle z poziomem dochodów budżetowych oraz ze stopniem zamożności powiatu krasnostawskiego.

Tabela 48. Wskaźniki finansowe powiatu krasnostawskiego w latach 2003 -2007r. Wykonanie Wykonanie Wykonanie Wykonanie Wykonanie 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. Wskaźnik dochodowości (dochody/liczba ludności) 545,81 645,63 719,29 887,54 801,77 Wskaźnik obciążenia finansowego powiatu w % (kredyty do spłaty w roku/ 1,86% 4,19% 4,95% 2,79% 9,18% dochody) Wskaźnik poziomu wydatków inwestycyjnych (wydatki 8,30% 12,09% 23,14% 25,98% 11,70% inwestycyjne/dochody) Wskaźnik inwestycyjny (wydatki inwestycyjne 7,80% 11,86% 21,38% 24,48% 11,52% /wydatki ogółem) Wskaźnik zadłużenia < 60% (zadłużenie/dochody) 17,29% 17,28% 21,08% 23,99% 29,51% Źródło: Opracowania własne na podstawie budżetów powiatu

105 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Jednym z mierników zamożności powiatu jest wskaźnik dochodowości. W przypadku powiatu krasnostawskiego wskaźnik ten w ostatnich latach kształtuje się na ustabilizowanym poziomie w granicach ok. 545,81 – 887,54 zł na jednego mieszkańca. Powiat lokuje się w kategorii powiatów niezamożnych. Prognozuje się dalszy wzrost dochodowości. Wskaźnik obciążenia finansowego powiatu w latach 2003 – 2007 kształtuje się na poziomie 1,86% – 9,18% i nie przekracza ustawowo dopuszczonego poziomu 15%. Wskaźnik poziomu wydatków inwestycyjnych, który pośrednio wskazuje na poziom zamożności powiatu, kształtuje się w powiecie krasnostawskim na poziomie kilkunastu procent (ok. 8,30% - 25,98%). Wskaźnik zadłużenia wskazuje, że nie przekracza wartości granicznej, a nawet jest znacznie poniżej tego poziomu. Ogólne wartości wskaźników można ocenić jako dobre, wskazujące na rozsądne gospodarowanie przez władze powiatu krasnostawskiego dostępnymi środkami. Analiza prognozy budżetu do roku 2018 sprzyja także wdrażaniu działań zaplanowanych w Planie Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego. Zgodnie z analizami Skarbnika powiatu krasnostawskiego dochody oraz wydatki powiatu będą kształtować się na w miarę stałym poziomie. Jednocześnie, prognozuje się stopniowe zmniejszanie się zadłużenia powiatu. Tabela 49. Prognoza budżetu na lata 2008-2020 Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Lata 2009 2010 2011 2012 2013 Dochody 59 112 069 56 765 275 57 618 188 56 113 988 55 641 607 Wydatki 55 819 697 55 343 440 55 944 388 54 584 028 53 970 000 Zadłużenie 15 223 191 13 801 356 12 127 556 10 597 596 8 925 989

Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Lata 2014 2015 2016 2017 2018 Dochody 58 130 855 59 668 800 58 463 300 52 796 900 63 647 912 Wydatki 56 878 000 57 983 200 56 338 500 50 899 000 61 683 078 Zadłużenie 7 673 134 5 987 534 3 862 734 1 235 611 -

źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 106

W świetle przedstawionej analizy w kolejnych latach programowania stwierdzić należy, że powiat dysponuje środkami niezbędnymi do realizacji założonych zadań, przynajmniej w zakresie wkładu własnego. Należy zatem skorzystać z dofinansowania funduszami Unii Europejskiej, jest to bowiem szansa na finansowanie inwestycji prorozwojowych.

2.6.2 Planowanie strategiczne

Strategiczne planowanie jest sformalizowanym procesem długofalowego planowania ukierunkowane na określanie i realizację celów organizacji. Charakteryzuje się następującymi cechami21: • Dotyczy zagadnień podstawowych. Planowanie strategiczne udziela odpowiedzi na takie pytania, jak: „czym się zajmujemy i czym się powinniśmy zajmować”. • Tworzy ramy dla planowania taktycznego i operacyjnego oraz podstawy codziennych decyzji. Wobec konieczności podjęcia takiej decyzji, kierownik może zapytać: „który z możliwych kierunków działania będzie najlepiej odpowiadać naszej strategii?”. • Wiąże się z dłuższym okresem niż inne rodzaje planowania. • Ułatwia koncentrację energii i zasobów organizacji na najważniejszych działaniach. • Jest działalnością najwyższego szczebla w tym znaczeniu, że musi w nim czynnie uczestniczyć kierownictwo naczelne, gdyż tylko ono ma dostateczne zasoby wiedzy i doświadczenia, aby uwzględnić wszystkie aspekty funkcjonowania danej organizacji. Jego zaangażowanie jest ponadto konieczne dla wywołania i podtrzymania zaangażowania na niższych szczeblach. Planowanie w zasadniczej mierze jest działaniem opartym na prognozowaniu i polega na opracowaniu koncepcji działania i wariantów planu oraz przygotowaniu dokumentacji analitycznej i planistycznej dla

21 Stoner J., Wankel C., Kierowanie, PWE, Warszawa 1994, str. 99-100

107 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 instytucji i poszczególnych jednostek organizacyjnych. Warianty planu to projekty decyzji, podlegające następnie akceptacji przez zarządzających. Planowanie strategiczne powinno być integralną częścią zarządzania jednostką, w związku z czym musi uwzględniać ograniczenia stawiane przez uwarunkowania takie jak chociażby: bariery finansowe, ograniczenia zasobowe, niedostatek informacji, potencjał strategiczny, braki kompetencji, przewidywane zmiany w otoczeniu, itp.

Przystąpienie Polski do UE zobowiązuje wszystkie struktury administracji państwowej i samorządowej na różnych szczeblach do sprawnego funkcjonowania w nowych okolicznościach, zobowiązuje w tym także powiat krasnostawski. Niezbędne i konieczne jest zatem przygotowanie strategii rozwoju lokalnego tego powiatu, która określi zasadnicze kierunki oraz metody działania pozwalające na zwiększenie tempa rozwoju powiatu, bądź przyjęcie takich założeń, które wpisywać się będą w możliwości wspomagania inicjatyw samorządów gmin i powiatu ze środków Unii Europejskiej.

Zatem „Strategia Rozwoju Lokalnego dla Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 – 2020” winna być podstawowym narzędziem służącym efektywnemu zarządzaniu powiatem. Celem samorządu lokalnego jest stymulowanie rozwoju społeczności lokalnej. Samorząd powiatu krasnostawskiego posiada ku temu środki, napotyka jednak też na różnorodne bariery i ograniczenia. Wieloletnie planowanie strategiczne daje możliwość optymalnego wykorzystania zasobów do realizacji najbardziej potrzebnych z punktu widzenia rozwoju lokalnego zadań. Przygotowana Strategia uwzględni podstawowe poziomy zarządzania strategicznego.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 108 2.6.3 Doświadczenie powiatu krasnostawskiego w pozyskiwaniu środków unijnych Nie sposób mówić o rozwoju gospodarczym kraju bez odniesienia się do szans na przyśpieszony rozwój gospodarczy jakie daje fakt przystąpienia naszego kraju do struktur Unii Europejskiej. Istnieje wiele możliwości uzyskania wsparcia finansowego ze środków unijnych, szczególnie przy realizacji zadań inwestycyjnych. Możliwości te otworzyły się również przed wszystkimi samorządami w Polsce, w tym również przed powiatem krasnostawskim.

W trosce o rozwój lokalny, powiat krasnostawski podejmuje od wielu lat starania i aplikuje o środki unijne na inwestycje służące rozwojowi powiatu. W związku z powyższym, Powiat krasnostawski posiada już bogate doświadczenie we wdrażaniu projektów współfinansowanych z funduszy zewnętrznych, m.in. z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz z wielu innych, np. Phare. Poniższej przedstawione zostało doświadczenie Powiatu Krasnostawskiego w realizacji tego typu projektów (wymienione zostały projekty, których beneficjentem był Powiat oraz powiatowe jednostki organizacyjne):

1. Tytuł projektu: „Stypendium strukturalne równym startem młodzieży wiejskiej do matury” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa Wartość projektu: 661.219,50 PLN Kwota dofinansowania: EFS – 68,05% (449.959,87), budżet państwa - 31,95% (211.259,63) Okres realizacji projektu: 21.10.2004-30.07.2005 Zakres: Projekt miał na celu wspieranie rozwoju edukacyjnego młodzieży wiejskiej poprzez udzielanie stypendiów. Środkiem do osiągnięcia tego celu były

109 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 stypendia przyznawane uczniom znajdującym się w wyjątkowo trudnej sytuacji materialnej. Projekt skierowany był do młodzieży wiejskiej ze szkół ponadgimnazjalnych kończących naukę egzaminem maturalnym.

2. Tytuł projektu: „Eurostudent – Program stypendialny województwa lubelskiego 2004-2005” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa Wartość projektu: 139 500 PLN Kwota dofinansowania: EFS – 75% (104.625 PLN), budżet państwa - 25% (34.875 PLN) Okres realizacji projektu: 21.10.2004-31.08.2005

3. Tytuł projektu: „Eurostudent – Program stypendialny dla województwa lubelskiego 2005-2006” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Wartość projektu: 139.500 PLN Kwota dofinansowania: EFS – 75%, ( 104.625 PLN), budżet państwa - 25% (34.875 PLN) Okres realizacji projektu: 01.10.2005-31.08.2006

4. Tytuł projektu: „Eurostudent – Program stypendialny dla województwa lubelskiego 2006-2007” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Wartość projektu: 57.000 PLN Kwota dofinansowania: EFS – 75% (42.750 PLN), budżet państwa - 25% (14.250 PLN) Okres realizacji projektu: 01.09.2006-31.08.2007 Zakres: Środkiem do osiągnięcia celu były stypendia przyznawane studentom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 110 5. Tytuł projektu: „Stypendium strukturalne szansą dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych powiatu krasnostawskiego” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa - Działanie 2.2 ZPORR Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne Wartość projektu: 661.219,50 PLN Kwota dofinansowania: EFS -68,05% (449.959,87 PLN), budżet państwa – 31,95% (211.259,63 PLN) Okres realizacji projektu: 01.09.2005 - 31.08.2006 Zakres: Projekt skierowany był do młodzieży wiejskiej ze szkół ponadgimnazjalnych kończących się egzaminem maturalnym. Projekt zakładał przekazanie stypendiów dla 617 uczniów na pokrycie wydatków związanych z nauką.

6. Tytuł projektu: „Stypendium strukturalne szansą dla młodzieży szkół ponadgimnazjalnych powiatu krasnostawskiego- edycja 2006” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa - Działanie 2.2 ZPORR Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne Wartość projektu: 426.624,90 PLN Kwota dofinansowania: EFS- 68,05% (290.318,24 PLN), budżet państwa – 31,95% (136.306, 66 PLN) Okres realizacji projektu: 01.09.2006 - 31.08.2007 Zakres: Projekt zgodnie z Uzupełnieniem ZPORR miał na celu podniesienie dostępu do kształcenia na poziomie ponadgimnazjalnym dla uczniów pochodzących z obszarów wiejskich znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej.

7. Tytuł projektu: „Restauracja Kolegium Pojezuickiego w Krasnymstawie” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski

111 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa, Działanie 3.1 ZPORR Obszary wiejskie Wartość projektu: 5.198.667,81 PLN Kwota dofinansowania: Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – 3.609.640,13 PLN, budżet państwa – 481.285,33 PLN, środki własne – 1.107.742,35 PLN Okres realizacji projektu: 27.01.2006 - 30.06.2008 Zakres: Przedmiotem projektu była restauracja Kolegium Pojezuickiego w Krasnymstawie obejmująca remont skrzydła południowo-wschodniego Kolegium, w którym mieścić się będą trzy instytucje: Muzeum Regionalne, Młodzieżowy Dom Kultury, Powiatowa Biblioteka Publiczna oraz dodatkowo utworzony punkt informacji turystycznej i kulturalnej. Zakres robót obejmuje: • przywrócenie pierwotnego charakteru bryły budynku poprzez: rozebranie zniszczonego dachu, jego podwyższenie do pierwotnej wysokości i wykonanie nowego tzw. dachu krakowskiego, wg rysunku inwentaryzacyjnego z 1837r. (co dodatkowo zwiększy powierzchnię użytkową); • wymianę i odtworzenie historycznej stolarki okiennej i drzwiowej; • odgrzybienie, izolację i impregnację ścian fundamentowych i pomieszczeń; • częściową wymianę stropów oraz wprowadzenie nowych rozwiązań konstrukcyjnych w nowym układzie komunikacyjnym budynku; • roboty instalacyjne i wykończeniowe z dostosowaniem do nowego układu funkcjonalnego; • wykonanie elewacji zewnętrznych z odtworzeniem historycznych detali architektonicznych; • zagospodarowanie terenu działki.

8. Tytuł projektu: „Utworzenie Powiatowego Centrum Obsługi Kontaktów Transgranicznych w Krasnymstawie” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 112 Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i programu TACIS CBS Program Sąsiedztwa Polska- Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/TACIS/CBC Wartość projektu: 538.831,28 PLN Kwota dofinansowania: EFRR i programu TACIS CBS Program Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/TACIS/CBC - 404.123,43 (75%), wkład własny - 134.707,85 (25%) Okres realizacji projektu: 01.02.2006 - 30.09.2007 Zakres: Działaniami projektu były: a. Utworzenie i uruchomienie CENTRUM koordynującego następne etapy projektu. b. Spotkanie przedstawicieli samorządów dla wypracowania szczegółowej strategii współpracy oraz opracowania stosownych dokumentów c. Festyn sportowy dla młodzieży i osób niepełnosprawnych – EUROBIEGI d. POWIATOWE FORUM GOSPODARCZE z udziałem przedsiębiorców ukraińskich e. Warsztaty organizowane przez Młodzieżowy Dom Kultury dla grup tanecznych i plastycznych z obu regionów, połączone z prezentacją dorobku zaangażowanych instytucji. f. Festyn rolniczy z udziałem Ukraińskiej grupy folklorystycznej oraz spotkaniem roboczym osób zajmujących się problemami rolnictwa g. w regionach. h. Seminarium podsumowujące dotychczasowe działania. Dzięki spotkaniom zostaną nawiązane bezpośrednie kontakty pomiędzy samorządami oraz instytucjami zajmującymi się sportem, kulturą, rolnictwem po obu stronach granicy. Przeszkolone w ramach projektu osoby będą inicjowały po stronie ukraińskiej działania dla stworzenia lustrzanego centrum współpracy w Łucku oraz animowania dalszej współpracy. i. Cztery dwutygodniowe staże szkoleniowe w zakresie tworzenia i realizacji projektów finansowanych ze środków UE.

113 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 9. Tytuł projektu: „e-Powiat – Elektroniczny system obiegu dokumentów oraz PIAP w Starostwie Powiatowym w Krasnymstawie” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego z Działania 1.5 ZPORR Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego Wartość projektu: 284.600,00 PLN Kwota dofinansowania: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - 75% (213.450,00 PLN), Wkład własny - 25% (71.150,00 PLN) Okres realizacji projektu: 01.08.2006 - 21.12.2006 Zakres: W wyniku realizacji projektu wdrożone zostały 2 systemy archiwizacji i backupu danych, utworzony został portal o funkcjonalności umożliwiającej kontakt on-line obywatela z urzędem, publiczny punkt dostępu do Internetu (PIAP) wyposażony w 6 stanowisk, zakupione zostały 2 serwery oraz istniejąca sieć LAN. Ponadto został wdrożony system elektronicznego obiegu dokumentów w Starostwie Powiatowym w Krasnymstawie. PIAP został utworzony w Powiatowej Bibliotece Publicznej. Nad całością PIAPu będą czuwały osoby na co dzień zatrudnione w bibliotece.

10. Tytuł projektu: „Stworzenie pakietu komplementarnych projektów transgranicznych dla placówek kulturalnych powiatów: Krasnostawskiego i Łuckiego” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i programu TACIS CBS Program Sąsiedztwa Polska-Białoruś-Ukraina INTERREG IIIA/TACIS/CBC Wartość projektu: 75.580,00 PLN Kwota dofinansowania: Całość przedsięwzięcia finansowana jest z następujących źródeł: fundusze europejskie (INTERREG – mikroprojekty) – 56.685 PLN (75%)budżet państwa – 7.558 PLN (10%), środki własne powiatu krasnostawskiego – 11.337 PLN (15%).

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 114 Strona ukraińska ponosi jedynie koszty przejazdu swoich przedstawicieli z Łucka do Krasnegostawu i z powrotem. Okres realizacji projektu: 01.08.2006 - 31.05.2007 Zakres: Udoskonalenie umiejętności pisania projektów u obu partnerów – powiatów Krasnostawskiego i Łuckiego. Wspólne wypracowanie i przetworzenie do postaci projektów pomysłów na współpracę pomiędzy konkretnymi placówkami oświatowymi, kulturalnymi i samorządowymi.

11. Tytuł projektu: „Rozwój umiejętności pracowników lokalnych instytucji publicznych w powiecie krasnostawskim” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Europejski Fundusz Społeczny i budżet państwa – Działanie 2.1 ZPORR Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie Wartość projektu: 221.391,00 PLN Kwota dofinansowania: Europejski Fundusz Społeczny- 75% (166.043,25 PLN), budżet państwa – 25% (55.347,75 PLN) Okres realizacji projektu: 01.09.2006 - 31.10.2007 Zakres: Powiat krasnostawski uzyskał dofinansowanie ze środków UE na „Rozwój umiejętności pracowników lokalnych instytucji publicznych w powiecie krasnostawskim”, dostosowujący umiejętności pracowników instytucji podległych Starostwu Powiatowemu oraz bezpośrednio z nim współpracujących

12. Tytuł projektu: „Kompleksowy program wyrównywania uczniowskich szans edukacyjnych w powiecie krasnostawskim” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Europejski Fundusz Społeczny i budżet państwa – Działanie 2.1 SPO RZL Zwiększenie dostępu do edukacji – promocja kształcenia przez całe życie. Wartość projektu: 1.000.222 PLN

115 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Kwota dofinansowania: Europejski Fundusz Społeczny- 74,99% (750.066,48 PLN), budżet państwa - 25,01% (250.155,52 PLN) Okres realizacji projektu: 01.03.2007 - 30.04.2008 Zakres: W ramach projektu zostały opracowane i wdrożone 62 programy rozwojowe w szkołach podstawowych, gimnazjach i ponadgimnazjalnych powiatu. Wsparcie objęło 1928 uczniów, co stanowi ok. 16,93% wszystkich uczących się w powiecie.

13. Tytuł projektu: „Projekt scalenia gruntów wsi Wola Idzikowska gm. Fajsławice powiat krasnostawski” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiat Krasnostawski Źródło finansowania: Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszar wiejskich 2004-2006, Działanie 2.2 Wartość projektu: 2 599 786 PLN Kwota dofinansowania: UE -80%, budżet państwa -20% Okres realizacji projektu: 27.02.2006-25.06.2008 Zakres: Poprawa rozłogu gruntów w gospodarstwach, opracowanie sieci dróg dojazdowych do działek, likwidacja uciążliwej szachownicy gruntów, uwzględnienie elementów przeciwdziałających erozji gleb, poprawa wyniku ekonomicznego rolników.

14. Tytuł projektu: „Zakup sprzętu medycznego dla SP ZOZ w Krasnymstawie celem podniesienia standardu świadczonych usług” Jednostka odpowiedzialna za realizację: SP ZOZ w Krasnymstawie Źródło finansowania: Projekt finansowany z EFRR i środków własnych Wartość projektu: 2.047.980,00 PLN Kwota dofinansowania: EFRR –75% (1.537.469,62 PLN), środki własne- 25% (512.489,88 PLN) Okres realizacji projektu: 28.04.2005 -28.07.2005

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 116 Zakres: Zakup sprzętu medycznego dla SP ZOZ w Krasnymstawie celem podniesienia standardu świadczonych usług.

15. Tytuł projektu: „Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej w regionie Krasnegostawu (przebudowa drogi powiatowej nr 06238 Krasnystaw- Siennica Różana)” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Zarząd Dróg Powiatowych w Krasnymstawie Źródło finansowania: Phare SSIG 2003 i budżet ZDP Wartość projektu: 4.252.314,66 Euro Kwota dofinansowania: 69% (2.934.269,10) Okres realizacji projektu: 16.03.2004-30.11.2006 Zakres: Kontrakt 1 obejmował przebudowę drogi nr 06238 Krasnystaw- Siennica Różana do klasy G tj. poszerzenie jezdni do wymaganych szerokości, wykonanie wzmocnienia istniejącej konstrukcji nawierzchni, przebudowę łuków nienormatywnych, remont mostów, przebudowa przepustów, budowę zatok autobusowych, chodników oraz zjazdów na posesje. Kontrakt 2 obejmował przebudowę dróg powiatowych nr 3133L Kasjan – Siennica Różana, nr 1863L Siennica Różana- Maciejów (z remontem mostu) o łącznej długości około 1,250 km oraz budowę dróg gminnych: nr 109861L Siennica Królewska Mała- Siennica Różana i nr 109875L na odcinku od drogi nr 109861L do drogi 06238- łączna długość około 1,000 km, a także modernizację 950 m² parkingu w miejscowości Siennica Różana Kontrakt 3 obejmował modernizację ul. Ułańskiej ( droga nr 1098222) i budowę oświetlenia ulicznego wzdłuż ul. Witosa w Krasnymstawie.

16. Tytuł projektu: „Przebudowa drogi powiatowej klasy G nr 2122 L Łopiennik – Rejowiec na długości 6,895 km” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Zarząd Dróg Powiatowych w Krasnymstawie

117 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego z Działania 1.1 ZPORR. Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego. Wartość projektu: 3.681.460,07 PLN, Kwota dofinansowania: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - 75% (2.726.325,05 PLN), Wkład własny - 25% (955.135,02 PLN) Okres realizacji projektu: 01.03.2005 - 30.09.2005 Zakres: Celem ogólnym Projektu było wzrost atrakcyjności obszaru Powiatu Krasnostawskiego poprzez poprawę dostępności komunikacyjnej obszarów gmin Łopiennik Górny oraz Rejowiec. Przebudowa dotyczyła dwóch odcinków: • o długości 4,751 od km 0+000 do km 4+751 km, od drogi krajowej nr 17 do skrzyżowania z drogą powiatową nr 1120 L (Trawniki – Krasnystaw) w miejscowości Łopiennik Dolny; • o długości 2,144 km od km 17+891 do km 20+035, od skrzyżowania z drogą gminną w miejscowości Hruszów do drogi wojewódzkiej nr 812.

17. Tytuł projektu: „Modernizacja drogi powiatowej nr 2123 L ul. Okrzei odcinek od ul. Sienkiewicza do ul. Polewanej”. Jednostka odpowiedzialna za realizację: Zarząd Dróg Powiatowych w Krasnymstawie Źródło finansowania: Projekt finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego z Działania 1.1 ZPORR Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego. Wartość projektu: 2.214.893,75 PLN Kwota dofinansowania: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - 75% (1.651.105,31 PLN), Wkład własny - 25% (563.788,44 PLN) Okres realizacji projektu: 23.08.2005 - 15.11.2005 Zakres: W trakcie realizacji projektu zostały zmodernizowane dotychczas istniejące oraz powstaną nowe ciągi pieszych, co umożliwia bezpieczne przemieszczanie

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 118 się pieszych z centrum miasta do punktów handlowo – usługowych zlokalizowanych na obrzeżach.

18. Tytuł projektu: „MECHANIK XXI wieku – technologie IT w kształceniu zawodowym w powiecie krasnostawskim” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Krasnymstawie Źródło finansowania: Phare 2001 SSG, Promocja Zatrudnienia Rozwój Zasobów Ludzkich Wartość projektu: 211.473, 93 PLN Kwota dofinansowania: Phare 2001 – 59,43% (125.686 PLN) Okres realizacji projektu: 28.12.2004-03.2006 Zakres: Celem projektu było podniesienie poziomu wiedzy i umiejętności zawodowych uczniów, nauczycieli, bezrobotnych i osób czynnych zawodowo. Cel ten został osiągnięty przez wyposażenie warsztatów szkolnych w nowoczesny sprzęt oraz prowadzenie szkoleń w oparciu o opracowany program modułowy kształcenia w zawodzie technik mechanik o specjalności obsługa i naprawa pojazdów samochodowych.

19. Tytuł projektu: „Modernizacja oferty edukacyjnej w zakresie obsługi i naprawy pojazdów ZSP Nr 1 w Krasnymstawie” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Krasnymstawie Źródło finansowania: Phare 2003 i wkład własny, Promocja Zatrudnienia i Rozwój Zasobów Ludzkich – projekt regionalny. Program na modernizację oferty edukacyjnej Wartość projektu: 35.846,32 Euro Kwota dofinansowania: Phare 2003 – 75% (22.036,95 Euro) i wkład własny – 25% (7.345,65 Euro) Okres realizacji projektu: 01.12.2005-30.07.2006

119 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Zakres: Zasadniczym etapem było doposażenie pracowni diagnostyczno- samochodowej i utworzenie laboratorium multimedialnego do kształcenia modułowego: zawodu i przedsiębiorczości.

20. Tytuł projektu: „Pracownia gastronomiczna w zawodzie: technik hotelarstwa 341[04]” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Tarnogórze Źródło finansowania: Phare 2003, Promocja Zatrudnienia i Rozwój Zasobów Ludzkich – projekt regionalny. Program na modernizację oferty edukacyjnej Wartość projektu: 50.702, 06 Euro Kwota dofinansowania: Phare 2003 – 75% i wkład własny – 25% Okres realizacji projektu: 01.12.2005-31.08.2006 Zakres: W internacie w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Tarnogórze powstała pracownia gastronomiczna wyposażona w najnowocześniejszy sprzęt gastronomiczny, w której uczniowie odbywają zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe. Celem projektu było powstanie bazy dydaktycznej do prowadzenia praktycznej nauki zawodu w zawodach technik hotelarstwa i kucharz małej gastronomi.

21. Tytuł projektu: „Program aktywizacji zawodowej bezrobotnej młodzieży „TWOJA SZANSA” Działanie 1.2” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiatowy Urząd Pracy w Krasnymstawie Źródło finansowania: Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Pracy PUP, wkład własny, wkład prywatny Wartość projektu: 746.157 PLN Kwota dofinansowania: SPO RZL – 465.637 PLN, pozostałe – 280.520 PLN Okres realizacji projektu: 01.03.2005 - 30.06.2006

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 120 Zakres: Projekt zakładał objecie działaniami aktywizującymi 127 osób. Planowane było realizowanie kompleksowych usług na rzecz beneficjentów mających na celu podjęcie przez nich trwałego zatrudnienia po zakończeniu uczestnictwa w projekcie. Wszystkie osoby zostały objęte doradztwem zawodowym i pośrednictwem pracy

22. Tytuł projektu: „Program aktywizacji zawodowej osób długotrwale bezrobotnych – „Nowy start” Dz. 1.3” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiatowy Urząd Pracy w Krasnymstawie Źródło finansowania: Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Pracy PUP Wartość projektu: 426.191 PLN Kwota dofinansowania: Europejski Fundusz Społeczny - 73,7% (413.677 PLN), Fundusz Pracy PUP- 26,3% (12.234 PLN) Okres realizacji projektu: 01.04.2004 – 30.06.2005 Zakres: Celem strategicznym projektu było zmniejszenie bezrobocia wśród osób długotrwale bezrobotnych poprzez określenie predyspozycji psychofizycznych do wykonywania określonego zawodu przez objęcie doradztwem zawodowym (130 osobową grupę beneficjentów), uzyskanie pożądanych kwalifikacji zawodowych bezrobotnych, które umożliwiły im podjęcie zatrudnienia (przeszkolenie 130 osób w preferowanych przez lokalnych pracodawców zawodach), 5 osób długotrwale bezrobotnych zostało objętych subsydiowanym zatrudnieniem przez okres 3 miesięcy, a 9 osób otrzymało dotacje.

23. Tytuł projektu: „Program aktywizacji zawodowej osób długotrwale bezrobotnych – „NOWA PERSPEKTYWA” Dz. 1.3” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiatowy Urząd Pracy w Krasnymstawie Źródło finansowania: Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Pracy PUP, wkład własny, wkład prywatny

121 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Wartość projektu: 453.422 PLN Kwota dofinansowania: SPO RZL – 285.906 PLN, pozostałe – 167.516 PLN Okres realizacji projektu: 01.03.2005 - 30.06.2006 Zakres: Projekt zakładał objecie działaniami aktywizującymi 96 osób. Planowane było realizowanie kompleksowych usług na rzecz beneficjentów mających na celu podjęcie przez nich trwałego zatrudnienia po zakończeniu uczestnictwa w projekcie. Wszystkie osoby zostały objęte doradztwem zawodowym i pośrednictwem pracy.

24. Tytuł projektu: „Program aktywizacji zawodowej bezrobotnej młodzieży – ,,Bądź niezależny” Dz. 1.2” Jednostka odpowiedzialna za realizację: Powiatowy Urząd Pracy w Krasnymstawie Źródło finansowania: Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Pracy PUP Wartość projektu: 634.250 PLN Kwota dofinansowania: Europejski Fundusz Społeczny - 72,6% (622.016 PLN), Fundusz Pracy PUP- 27,4% (12.234 PLN) Okres realizacji projektu: 01.04.2004 – 30.06.2005 Zakres: Celem strategicznym projektu było zmniejszenie bezrobocia wśród młodzieży w wieku do 25 lat poprzez określenie predyspozycji psychofizycznych do wykonywania określonego zawodu przez objęcie doradztwem zawodowym, uzyskanie pożądanych kwalifikacji zawodowych młodzieży, które umożliwią im podjęcie zatrudnienia (przeszkolenie 106 osób w preferowanych przez lokalnych pracodawców zawodach), 71 osób zostało skierowanych na staż, 5 osób zostało objętych zatrudnieniem subsydiowanym, ponadto przyznano 15 środków na podjęcie własnej działalności gospodarczej.

Wszystkie z wymienionych projektów, których realizacja została zakończona, osiągnęły zamierzone rezultaty wyrażone wskaźnikami. Natomiast te projekty, których realizacja ciągle jest w toku, przebiegają bez

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 122 żadnych zakłóceń, zgodnie z obowiązującymi procedurami, zgodnie z zaplanowanym harmonogramem. Ponadto, powiat krasnostawski nadal koncentruje swe starania w kierunku tworzenia nowych, wynikających z potrzeb społeczności lokalnej i rozwoju powiatu projektów, na bazie których ubiegałaby się o fundusze europejskie w ramach EFS, EFRR.

3. Analiza SWOT

Jest jedną z prostszych i najczęściej stosowanych technik analitycznych. Skrót SWOT pochodzi od czterech angielskich słów: • Strenghts (silne strony) - wszystko to co stanowi atut, przewagę, zaletę analizowanego problemu/sytuacji, • Weaknesses (słabe strony) - wszystko to co stanowi słabość, barierę, wadę analizowanego problemu/sytuacji, • Opportunities (szanse) - wszystko to co stwarza dla analizowanego problemu/sytuacji szansę korzystnej zmiany, • Threats (zagrożenia) - wszystko to co stwarza dla analizowanego problemu/sytuacji niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej.

Analiza SWOT jest zatem odpowiednią metodą, aby przeanalizować dla celów opracowania niniejszej Strategii, atuty i słabości powiatu krasnostawskiego w zakresie prowadzonej tam polityki i działań, wobec szans i zagrożeń stwarzanych przez otoczenie.

Podstawę do opracowania takiej analizy stanowiły materiały informacyjne oraz przeprowadzone konsultacje społeczne, czy spotkanie robocze z pracownikami Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie oraz radnymi Rady Powiatu. Jednym z pierwszych zadań, jakie wykonano w tej części Strategii było postawienie diagnozy dotyczącej bieżącej sytuacji. Wzięto

123 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 pod uwagę sygnały płynące z otoczenia publicznych jednostek samorządu terytorialnego (czynniki ekonomiczne, polityczne, technologiczne, etyczne i społeczne), jak i otoczenia konkurencyjnego (instytucje pozarządowe działające na terenie powiatu). Następnie dokonano oceny zasobów będących w dyspozycji publicznych jednostek samorządu terytorialnego (fizycznych, ludzkich, finansowych i niematerialnych), określono cel działania i oczekiwania władz powiatu oraz zamieszkującego społeczeństwa.

Wnioski wynikające z analizy otoczenia społeczno-gospodarczego, zasobów oraz celów działania i oczekiwań władz i społeczeństwa co do prowadzonej na terenie powiatu polityki rozwoju, pozwoliły określić pozycję strategiczną realizowanej polityki na terenie powiatu krasnostawskiego. Przez pozycję strategiczną rozumiemy tu diagnozę sytuacji wyjściowej, która z kolei stanowi podstawę do zaprojektowania dalszych działań. Ponadto, analiza SWOT dotyczy sytuacji, w jakiej obecnie znajduje się powiat krasnostawski w zakresie prowadzonych działań, pozwala sformułować koncepcje rozwoju powiatu krasnostawskiego, a tym samym koncepcje rozwoju społecznego i gospodarczego.

Analiza SWOT pozwala zatem określić strategiczne czynniki, które mogą mieć wpływ na powodzenie i działalność realizowanej w tym przypadku polityki. Istotnym zadaniem staje się wydzielenie spośród nich czynników krytycznych, dzięki którym można będzie rozwijać silne strony prowadzonej polityki, niwelować (bądź ograniczać) strony słabe, maksymalnie wykorzystywać istniejące możliwości i pojawiające się szanse oraz unikać przewidywanych zagrożeń i niebezpieczeństw.

Poniżej ukazana została analiza SWOT w wybranych obszarach problemowych dot. podejmowanych działań służących rozwojowi na terenie powiatu krasnostawskiego.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 124 Tabela 50. Analiza SWOT dla powiatu krasnostawskiego w wybranych obszarach problematycznych PRZESTRZEŃ I ŚRODOWISKO MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ bogate dziedzictwo kulturowe ¾ brak planów ¾ atrakcyjne tereny inwestycyjne zagospodarowania ¾ duży odsetek obszarów o przestrzennego niskim poziomie degradacji ¾ zawiłe procedury obowiązujące środowiska przy tworzeniu planów ¾ wysoka jakość gleb zagospodarowania ¾ dobre zasoby wód przestrzennego podziemnych ¾ niewykorzystane zasoby ¾ duży odsetek obszarów naturalne chronionych ¾ postępująca degradacja ¾ potencjał przyrodniczy użytków zielonych stanowiący bazę dla rozwoju ¾ zbyt mała retencja wód usług turystycznych, w tym powierzchniowych agroturystycznych ¾ niska lesistość ¾ dobry stan przestrzeni ¾ mała świadomość rolniczej społeczeństwa w zakresie ¾ brak uciążliwego ekologicznie dbałości o środowisko przemysłu ¾ szeroka oferta rolnicza – uprawa zbóż, sadownictwo, zielarstwo, rolnictwo ekologiczne ¾ wielokulturowość regionu, ¾ bliskość dużych aglomeracji – Lublin, Chełm, Zamość ¾ atrakcyjna lokalizacja terenów – wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych

SZANSE ZAGROŻENIA ¾ popyt na zdrową żywność ¾ erozja gleb ¾ wzrost zainteresowania ¾ rozwój motoryzacji skutkujący terenami nieskażonymi z zwiększonym hałasem, przeznaczeniem pod zanieczyszczeniem gleb, działalność agroturystyczną powietrza ¾ popyt na usługi turystyczne i ¾ niska świadomość ekologiczna rekreacyjne mieszkańców ¾ położenie w bliskim ¾ nielegalne korzystanie z sąsiedztwie z Ukrainą zasobów naturalnych ¾ wykorzystanie środków środowiska (nielegalne wycinki finansowych z UE drzew, dzikie wysypiska śmieci ¾ alternatywne źródła energii itp.)

125 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 SFERA SPOŁECZNA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ poczucie estetyki mieszkańców ¾ niekorzystne zmiany ¾ wielopokoleniowość rodzin demograficzne - starzenie się ¾ gościnność społeczeństwa ¾ rozległa i dokładna znajomość ¾ wąski rynek pracy lokalnego rynku pracy ¾ emigracja zarobkowa ¾ atrakcyjne środowisko zwłaszcza osób młodych i przyrodnicze wykształconych ¾ znaczna część powiatu objęta ¾ brak zainteresowania ze strony formą ochrony poważnych strategicznych ¾ działalność agroturystyczna inwestorów, wyrażających chęć ¾ postępująca informatyzacja inwestowania na obszarze jednostek bezpieczeństwa powiatu publicznego ¾ małe tradycje własnej ¾ wypracowany model działania i przedsiębiorczości współdziałania w sytuacjach ¾ mała mobilność bezrobotnych kryzysowych związana z wykształceniem ¾ wąski zakres ofert pracy ¾ uboga infrastruktura turystyczna ¾ nieadekwatna co do potrzeb informacja i promocja powiatu ¾ brak elektronicznych systemów nadzoru ruchu drogowego ¾ brak środków finansowych na modernizację bazy lokalowej jednostek bezpieczeństwa publicznego, na zakupy sprzętu specjalistycznego i sprzętu ochrony indywidualnej

SZANSE ZAGROŻENIA ¾ reemigracja społeczeństwa ¾ dalsza emigracja młodego ¾ wykorzystanie doświadczeń pokolenia zdobytych za granicą ¾ starzejące się społeczeństwo, ¾ możliwość pozyskania środków niż demograficzny zewnętrznych (UE) ¾ nieprzyjazna polityka ¾ tworzenie warunków dla prorodzinna nowych inwestorów, którzy ¾ postępujące zjawisko patologii będą tworzyć nowe, stałe społecznych miejsca pracy, ¾ niedostosowana infrastruktura ¾ wzrost zainteresowania drogowa do panującego rekreacją, turystyką, sportem natężenia ruchu i zagrożeń w ¾ stworzenie strategii rozwoju transporcie drogowym turystyki na terenie powiatu ¾ rozbudowana biurokratyzacja ¾ opracowanie tras w dziedzinie bezpieczeństwa turystycznych, publicznego

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 126 ¾ oznakowanie obiektów ¾ rozwój przestępczości o zabytkowych charakterze międzynarodowym ¾ uczestnictwo w europejskich projektach i programach turystycznych ¾ wysoki wskaźnik zaufania społecznego względem jednostek bezpieczeństwa publicznego w powiecie ¾ wzrost nakładów na bezpieczeństwo publiczne

SFERA GOSPODARCZA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ dobrze rozwinięty sektor ¾ brak planów produkcji rolnej, zagospodarowania ¾ tradycyjne rolnictwo, przestrzennego zwłaszcza w dziedzinie warzyw, ¾ niewielka ilość inwestycji mleka, owoców, mięsa, prorozwojowych w powiecie ¾ korzystne warunki ekologiczne ¾ brak uzbrojonych terenów pod do produkcji żywności tzw. inwestycje tradycyjnej czy naturalnej, na ¾ brak wykwalifikowanej kadry którą zwiększa się popyt w pracowniczej skali międzynarodowej, ¾ brak lokalnych grup ¾ część dobrze prosperujących kapitałowych zdolnych zakładów uruchomić znaczące ¾ bliska odległość do dużych przedsięwzięcia, ośrodków miejskich ¾ niewystarczające powiązania ¾ przygraniczne położenie integracyjne pomiędzy umożliwiające nawiązanie lokalnymi dostawcami współpracy gospodarczej surowców a przetwórcami i (bliskie sąsiedztwo powiatu z sprzedawcami, Ukrainą) ¾ ubogi rynek pracy, ¾ atrakcyjność regionu dla ¾ wysoki koszt utrzymania lokalizacji kapitału ze względu pracownika na tranzytowe położenie ¾ niski popyt na rynkach ¾ istnienie dobrze produktów rolno-spożywczych prosperujących dużych ¾ słabo rozwinięty przemysł zakładów przemysłowych przetwórstwa owocowo – ¾ atrakcyjne tereny pod warzywnego względem turystycznym ¾ słabo rozwinięta infrastruktura wspierająca przedsiębiorców ¾ brak na lokalnym rynku pracy dostatecznej ilości większych firm tworzących nowe miejsca pracy ¾ brak bazy turystycznej ¾ zbyt silne postrzeganie regionu jako obszaru typowo rolniczego

127 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ¾ krótki sezon turystyczno- wypoczynkowy - wrażliwość oferty rekreacyjno - kulturalnej na pogodę SZANSE ZAGROŻENIA ¾ rozwój przemysłu, w tym ¾ brak skutecznych regulacji głównie przemysłu ułatwiających efektywny przetwórstwa rolnego i usług rozwój sektora małych i turystycznych, średnich przedsiębiorstw - ¾ wspieranie małej i średniej trudne do pokonania bariery przedsiębiorczości dostępu do kapitału. ograniczających ich rozwój, ¾ skomplikowane procedury ¾ tworzenie nowych miejsc pracy związane z prowadzeniem ¾ pozyskanie kapitału działalności gospodarczej zewnętrznego, ¾ niestabilność przepisów prawa ¾ wspólny rynek – globalizacja gospodarczego i finansowego, ¾ możliwość skorzystania ze ¾ brak kapitału inwestycyjnego, środków unijnych ¾ wysoki koszt utrzymania ¾ rozwój zainteresowania pracownika, regionem ¾ słaby rozwój przemysłu, ¾ rozwój turystyki (agroturystyki ¾ nieopłacalność produkcji i bazy hotelowej) rolnej, ¾ szansa rozwoju turystyki ¾ odpływ ludności w wieku rowerowej - planowane produkcyjnym działania w kierunku budowy ¾ wzrost liczby rodzin ścieżek rowerowych, niezdolnych do utrzymania się ¾ bliskość dużych aglomeracji na godziwym poziomie, (rynku zbytu-Lublin, Chełm) ¾ bariery prawne rozwoju ¾ polityka państwa skierowana przedsiębiorczości (system w stronę stymulowania podatkowy, prawo pracy itp.), rozwoju gospodarczego oraz ¾ wysoki poziom bezrobocia, aktywizacji osób bezrobotnych ¾ na obszarze powiatu brak ¾ promocja i „otwartość” interesujących, z punktu gospodarki powiatu na widzenia potencjalnych otoczenie zewnętrzne inwestorów zewnętrznych, ¾ rozwój przemysłu, usług i terenów inwestycyjnych przetwórstwa opartego o ¾ rosnące wymagania i lokalne surowce (płody rolne), konkurencja na rynku ofert wykreowanie markowych turystycznych produktów ¾ migracja zarobkowa ¾ niska przedsiębiorczość mieszkańców ¾ niestabilność prawa i sytuacji gospodarczej ¾ skomplikowane procedury pozyskiwania środków zewnętrznych

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 128 INFRASTRUKTURA TECHNICZNA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ zadowalająca sieć dróg ¾ zły stan infrastruktury powiatowych i gminnych drogowej ¾ sprzyjające położenie powiatu ¾ brak drogi ekspresowej o w układzie komunikacyjnym charakterze międzynarodowym ¾ znikome zanieczyszczenie ¾ słabo rozwinięta sieć środowiska (wskutek mało transportu kolejowego rozwiniętego przemysłu) ¾ zły stan obiektów inżynierii ¾ uregulowana sytuacja drogowej ( mosty, przepusty), formalno-prawna w zakresie ¾ niedostateczny rozwój gospodarki odpadami infrastruktury ochrony ¾ utrzymujący się poziom środowiska budownictwa mieszkalnego ¾ powolny rozwój segregacji jednorodzinnego odpadów ¾ rezerwy terenów pod ¾ brak planów budownictwo (mieszkaniowe, zagospodarowania turystyczne) przestrzennego ¾ brak przygotowanych terenów pod budownictwo ¾ brak programu w zakresie rozwoju mieszkalnictwa i rewitalizacji starej zabudowy

SZANSE ZAGROŻENIA ¾ budowa trasy szybkiego ruchu ¾ degradacja istniejącej łączący powiat z innymi infrastruktury drogowej i częściami kraju komunikacyjnej ¾ rozwój sieci drogowej ¾ niski poziom bezpieczeństwa ¾ rozwój infrastruktury drogowego obsługującej ruch graniczny ¾ drogie kredyty ograniczające ¾ możliwość korzystania ze działalność inwestycyjną i środków z funduszy budowlaną - niekorzystny strukturalnych Unii system finansowania i Europejskich. kredytowania budownictwa ¾ programy rolno środowiskowe mieszkaniowego i remontów ¾ korzystanie z odnawialnych zasobów istniejących - źródeł energii niezadowalający rozwój ¾ wprowadzanie ulg lub systemu budownictwa, dotacji na alternatywne źródła ¾ brak rozwiązań systemowych ciepła w ochronie środowiska ¾ edukacja ekologiczna ¾ zbyt duża biurokracja przy ¾ uruchomienie tanich kredytów ewentualnym korzystaniu z na budowę obiektów środków pomocowych mieszkalnych ¾ rosnące koszty rozwiązań ¾ tworzenie wspólnot prośrodowiskowych mieszkaniowych (ogrzewanie olejowe, gazowe) ¾ zniesienie ulgi budowlanej, ulgi kredytowej

129 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ¾ niski poziom dochodów ludności ¾ podniesienie podatku VAT w budownictwie

INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ wykwalifikowana kadra ¾ brak kształcenia ustawicznego pedagogiczna ¾ brak szkolnictwa wyższego w ¾ bliskość dużych aglomeracji powiecie (ośrodki akademickie) ¾ słabo rozwinięta oferta ¾ bogata oferta edukacyjna w rekreacyjna zakresie szkolnictwa ¾ niedostateczne wyposażenie ponadgimnazjalnego szkół w środki dydaktyczne i ¾ młoda, aktywna i dobrze pomoce naukowe wykształcona kadra ¾ zły stan techniczny części pedagogiczna, otwarta na budynków oświatowych zmiany i biorąca udział w ¾ brak systematycznego doskonaleniu kwalifikacji monitorowania rynku pracy zawodowych dla potrzeb edukacji ¾ duża baza i zasób ¾ brak centralnej sieci funkcjonujących na terenie informatycznej, w tym powiatu instytucji kultury monitoringu szkół i placówek ¾ dobry stan placówek kultury, ¾ brak środków na zajęcia ¾ organizacja różnorodnych pozalekcyjne, imprez kulturalno- ¾ brak dostatecznych środków oświatowych finansowych na działalność w ¾ istnienie na terenie powiatu sferze kultury, klubów i stowarzyszeń ¾ niedoinwestowanie obiektów sportowych, kulturalnych ¾ duże zainteresowanie ¾ niewystarczająca działalność rozwojem sportu w szkołach edukacyjna, której celem jest ¾ zaangażowanie działaczy, rozwój zainteresowań trenerów i sympatyków sportu dziedzictwem kulturowym i ¾ wybudowany stok narciarski historycznym wśród dzieci i ¾ stosunkowo dobrze młodzieży funkcjonujący szpital ¾ ograniczone środki finansowe ¾ wykwalifikowana kadra przeznaczone na sport i medyczna kulturę fizyczną ¾ zabezpieczanie i zaspokajanie ¾ niedoinwestowanie obiektów potrzeb medycznych sportowych społeczności lokalnej ¾ migracja kadry medycznej w poszukiwaniu lepszych zarobków, ¾ brak sprzętu specjalistycznego

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 130 ¾ zły stan infrastruktury ochrony zdrowia i niedoinwestowanie w wyposażenie, w tym w sprzęt i aparaturę medyczną ¾ brak sieci teleinformatycznej w zakresie ochrony zdrowia ¾ duże zadłużenie szpitala

SZANSE ZAGROŻENIA ¾ możliwość korzystania z ¾ niż demograficzny funduszy strukturalnych Unii ¾ niestabilny system Europejskiej ekonomiczny i prawny w ¾ zagospodarowanie czasu obszarze edukacji, wolnego uczniów ¾ odpływ absolwentów szkół za ¾ reaktywacja kształcenia granicę oraz do większych zawodowego na poziomie ośrodków miejskich zasadniczej szkoły zawodowej ¾ zbyt skromne środki finansowe ¾ rozwój szkolnictwa wyższego i w budżecie państwa na ponadgimnazjalnego działalność kulturalną, ¾ rozwój kształcenia ¾ brak oferty edukacyjnej z ustawicznego zakresu ochrony dziedzictwa ¾ możliwość pozyskiwania i kulturowego zwiększenia % udziału i historycznego w programach środków zewnętrznych nauczania dzieci i młodzieży. i „unijnych” w realizacji zadań ¾ niewystarczające środki z dziedziny kultury, finansowe do realizacji celów w ¾ ścisłe skoordynowanie działań upowszechnianiu kultury z ośrodkami i instytucjami fizycznej, kultury w zakresie ¾ konieczność modernizacji sal wypracowania przejrzystej gimnastycznych i boisk oferty kulturalnej, przyszkolnych oraz wymiany pozwalającej na szersze i sprzętu sportowego bardziej aktywne uczestnictwo ¾ dług szpitala wygenerowany w mieszkańców powiatu w latach poprzednich i brak kulturze rozwiązań systemowych w ¾ włączenie do programów zakresie jego oddłużenia imprez sportowych elementów ¾ położenie szpitala programu przeciwdziałania uniemożliwia włączenie patologiom społecznym, szpitala do sieci szpitali w ¾ organizowanie i regionie popularyzowanie masowych ¾ struktura demograficzna imprez sportowo- ludności- starzenie się rekreacyjnych oraz społeczeństwa ogólnodostępnych zajęć ¾ dalsza emigracja sportowych dla dzieci wykwalifikowanej kadry i młodzieży medycznej w poszukiwaniu ¾ współpraca z instytucjami lepszych zarobków działającymi na rzecz rozwoju

131 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 kultury fizycznej, umożliwiająca pozyskanie środków na sportowe szkolenie młodzieży ¾ systemowe reformy w dziedzinie ochrony zdrowia i ubezpieczeń społecznych ¾ utrzymanie szpitala w Krasnymstawie i jego rozwój

Podsumowanie – ogólna analiza SWOT dla powiatu krasnostawskiego: Przeprowadzona analiza pozwala na wyodrębnienie możliwych ścieżek rozwoju, którymi powiat krasnostawski powinien podążać. Widać wyraźnie, że są obszary, które dają powiatowi przewagę oraz dają mu szansę na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej w stosunku do innych powiatów. Te mocne strony są zasobem, bogactwem powiatu, które należy odpowiednio wykorzystać. Słabe strony pozwalają z kolei zidentyfikować problemy rozwojowe, wobec których stoi powiat krasnostawski w poszczególnych diagnozowanych dziedzinach. Najważniejsze jest rozwiązanie problemów rozwojowych. Szanse i zagrożenia to zewnętrzne, przyszłe okoliczności, w tym też i te niekorzystne, dla rozwiązania problemów powiatu. Nie są zależne od powiatu, ale dobrze zidentyfikowane, mogą stanowić podstawę do efektywnego rozwoju.

Mocne strony: • bogate zasoby przyrodniczo-kulturowe, • korzystne położenie (w bliskiej odległości od większych aglomeracji miejskich takich jak Lublin, Zamość, Chełm), • przygraniczne położenie umożliwiające nawiązywanie transgranicznej współpracy z Ukrainą, • dobre skomunikowanie zewnętrzne i wewnętrzne powiatu,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 132 • bardzo dobre warunki przyrodniczo-glebowe do produkcji rolnej, • personel w jednostkach organizacyjnych powiatu, pojmujący wagę wyzwań i trudności w zarządzaniu i gospodarowaniu, • sprzyjające warunki terenowe do rozwoju turystyki

Słabe strony: • starzenie się powiatu, postępujący niż demograficzny, • migracja młodych ludzi w poszukiwaniu źródła dochodu, • słabe wykorzystanie naturalnych walorów krajobrazowych, turystycznych i kulturowych dla rozwoju powiatu, w celu osiągnięcia korzyści gospodarczych • niedostateczne środki finansowe powiatu na realizację ważnych zadań w infrastrukturze technicznej i społecznej, w porównaniu do istniejących potrzeb, • bezrobocie, wąski rynek pracy, • niedostateczna jakość istniejącej infrastruktury drogowej (drogi, mosty, inne obiekty inżynierii drogowej), • słabo rozwinięty przemysł w powiecie (zbyt wysoki udział rolnictwa w stosunku do innych działów gospodarki w powiecie), • brak środków na rozwój i modernizację obiektów edukacji, kultury, ochrony zdrowia, pomocy społecznej i innych obiektów użyteczności publicznej, • brak konkretnej oferty turystycznej,

Szanse: • dynamiczny rozwój gospodarczy, • rozwój przemysłu, w tym przetwórstwa rolno-spożywczego, • możliwość lepszego wykorzystania rolniczego charakteru powiatu, w tym organizowanie grup producenckich, spółdzielni, • kształtowanie w powiecie przedsięwzięć gospodarczych związanych z usługami i turystyką

133 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 • możliwość skorzystania ze środków unijnych na finansowanie ważnych inwestycji w powiecie, • współpraca gospodarcza z sąsiadem zagranicznym – Ukrainą, w celu rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu, • działanie na zasadach partnerstwa, we współpracy z samorządami, • wzmocnienie roli środowiska naturalnego w życiu społeczeństwa: zainteresowanie naturalnymi, ekologicznymi produktami żywnościowymi, spędzaniem wolnego czasu na łonie natury, agroturystyką, • stworzenie warunków do rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, • opracowanie strategii rozwoju turystyki dla powiatu krasnostawskiego, • znaczne rezerwy terenów w powiecie dające możliwość zróżnicowanego zagospodarowania przestrzennego i rozwoju gospodarczego, • tendencja w krajach Unii Europejskiej do finansowania programów odnowy wsi, • skuteczne wdrażanie przez rząd programów gospodarczych,

Zagrożenia: • niedobór środków własnych powiatu, związany z powiększeniem zakresu zadań przy braku pełnego pokrycia ich kosztów, w związku z tym ryzyko, że powiat nie będzie w stanie wyłożyć środków finansowych na realizację projektów rozwojowych refinansowanych w części ze środków UE, • niestabilna sytuacja w zakresie finansów publicznych, brak perspektyw poprawy nakładów finansowych i środków otrzymywanych z budżetu państwa na inwestycje, oświatę, kulturę, sport, zdrowie, pomoc społeczną, bezpieczeństwo, • brak odpowiednich instrumentów polityki rolnej pozwalający na zwiększenie opłacalności mniejszych gospodarstw rolnych, • wciąż znaczna różnica technologiczna w porównaniu do gospodarki europejskiej i światowej,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 134 • emigracja wykształconych i przedsiębiorczych młodych ludzi za granicę lub do większych miast, • wysoki poziom fiskalizmu i skomplikowane procedury prowadzenia działalności, • niestabilny system ekonomiczny i prawny dla przedsiębiorstw, • wzrost natężenia ruchu pojazdów przy braku wydajnego systemu komunikacji międzyregionalnego.

Aby zapobiec niekorzystnym tendencjom, niesprzyjającym w chwili obecnej rozwojowi powiatu, oczywistym wydaje się zaproponowanie następujących obszarów rozwoju powiatu: ¾ rozwój szkolnictwa ponagimnazjalnego oraz kształcenia ustawicznego, ¾ poprawa jakości stanu infrastruktury drogowej, ¾ poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej, ¾ rozwój turystyki, ¾ rozwój przedsiębiorczości. Tylko dzięki zastosowaniu odpowiednich długofalowych bodźców wspierających sektor małych i średnich przedsiębiorstw możliwy jest trwały, systematyczny i zrównoważony rozwój powiatu krasnostawskiego.

Wyraźna determinacja władz powiatu krasnostawskiego do stworzenia długookresowej strategii rozwoju daje podstawy pozytywnego myślenia, w kierunku dynamicznego rozkwitu powiatu w sferze społecznej i gospodarczej w najbliższej przyszłości.

135 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 4. Wizja i misja Strategii Na podstawie przeprowadzonej podczas konsultacji społecznych analizy SWOT określona została wizja i misja powiatu krasnostawskiego. Określając misję dla powiatu krasnostawskiego, wyznaczamy kierunek działań, precyzujemy istotę działań samorządu, ze względu na jego rolę i podstawowe funkcje do spełnienia na rzecz zaspokojenia potrzeb mieszkańców powiatu jak i miejsca powiatu w województwie lubelskim.

Misja powiatu krasnostawskiego:

Rozwój społeczno- gospodarczy Powiatu

Wizja powiatu krasnostawskiego:

Stały rozwój społeczno-gospodarczy zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju22 i podążający za potrzebami społeczności lokalnej.

Dzięki tak skonstruowanej wizji, powiat krasnostawski będzie m.in. powiatem:

™ przyjaznym mieszkańcom i przedsiębiorcom, ™ o wysokiej jakości zarządzania, ™ aktywnym w kontaktach z partnerami zewnętrznymi krajowymi i zagranicznymi,

22 Zrównoważony rozwój należy rozumieć jako rozwój w zakresie: społecznym, gospodarczym, infrastruktury technicznej, przestrzeni, środowiska naturalnego, w oparciu o współpracę z samorządami i instytucjami w kraju i współpracy zagranicznej.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 136 ™ efektywnym we współpracy z organizacjami pozarządowymi w zakresie rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu, ™ o wysokiej jakości walorów środowiska naturalnego, sprzyjających rozwojowi turystyki, sportu, rekreacji oraz agroturystyki, ™ z uregulowaną gospodarką wodno – ściekową, osiągającą odpowiednie parametry czystości powietrza, wód powierzchniowych i gleby, ™ prowadzącym wspólnie z gminami, dynamiczną politykę proinwestycyjną, ™ o zmniejszającym się bezrobociu, ™ tworzącym warunki do poprawy w sposób znaczący infrastruktury na terenie powiatu, w tym infrastruktury drogowej.

5. Cele strategiczne (obszary priorytetowe) W ramach niniejszej strategii założono dążenie do osiągnięcia następujących celów strategicznych, prowadzących do spełnienia misji i wizji Powiatu Krasnostawskiego:

Cel strategiczny 1 - Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury społecznej

Cel strategiczny 2 - Aktywizacja funkcji gospodarczych – pobudzenie przedsiębiorczości w powiecie, szczególnie w zakresie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości

Cel strategiczny 3 - Rozwój turystyki, sportu i rekreacji wraz z promocją powiatu

Cel strategiczny 4 Ochrona środowiska wraz z doskonaleniem infrastruktury technicznej

137 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 6. Cele operacyjne i proponowane kierunki działań

1. Poprawa jakości życia mieszkańców poprzez rozwój infrastruktury społecznej

Cele operacyjne: 1. Doskonalenie opieki medycznej i ochrony zdrowia. 2. Doskonalenie bazy oświatowej, sportowej i kulturalnej. 3. Ochrona dziedzictwa kulturowego. 4. Promowanie wśród mieszkańców zdrowego i aktywnego stylu życia. 5. Efektywny system pomocy społecznej. 6. Poprawa stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego w powiecie. 7. Zorganizowany system pomocy osobom starszym, niepełnosprawnym, niedostosowanym społecznie. 8. Zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych. 9. Rozszerzenie oferty w zakresie organizacji czasu wolnego dzieci i młodzieży.

Przykładowe kierunki działań: ™ Poprawa stanu technicznego bazy lokalowej placówek opieki medycznej, wyposażenie w sprzęt i aparaturę medyczną, doskonalenie usług medycznych, ™ Poprawa i rozwój bazy lokalowej placówek oświaty, kultury, sportu, doposażenie w nowoczesny sprzęt i pomoce, doskonalenie oferty, ™ Wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, ™ Edukacja dorosłych poprzez rozwój kształcenia ustawicznego, ™ Kształtowanie i zaspokajanie potrzeb kulturalnych wśród społeczeństwa, ™ Rozwój rekreacji i wypoczynku mieszkańców powiatu poprzez organizację imprez sportowych i kulturalno-oświatowych, ™ Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 138 ™ Pozyskiwanie inwestorów celem tworzenia nowych miejsc pracy i niwelowania bezrobocia ™ Działania na rzecz osób starszych, niepełnosprawnych - likwidacja barier architektonicznych. ™ Zwalczanie patologii społecznych.

2. Aktywizacja funkcji gospodarczych – pobudzenie przedsiębiorczości w powiecie, szczególnie w zakresie rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości:

Cele operacyjne: 1. Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego. 2. Rozwój przedsiębiorczości pozarolniczej. 3. Tworzenie warunków stymulujących uruchomienie nowych miejsc pracy. 4. Wykorzystanie przygranicznego położenia powiatu dla długofalowego rozwoju gospodarki poprzez rozwój współpracy międzynarodowej. 5. Dostosowanie rolnictwa i jego otoczenia do wymogów gospodarki rynkowej i standardów unijnych. 6. Przygotowanie przestrzeni powiatu do aktywnego inwestowania. 7. Aktywna promocja gospodarcza szansą otwarcia powiatu dla inwestycji.

Przykładowe kierunki działań: ™ Dostosowanie struktury produkcji do potrzeb rynku, ™ Rozwój przetwórstwa miejscowych surowców rolnych, rozwój rynku produktów ekologicznych, ™ Pozyskiwanie inwestorów celem tworzenia nowych miejsc pracy i niwelowania bezrobocia, ™ Aktywizacja miejscowego rynku pracy, ™ Działania na rzecz ograniczania bezrobocia, ™ Rozwój agroturystyki, ™ Rozwój współpracy transgranicznej, ™ Przygotowanie i promocja terenów inwestycyjnych,

139 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 3. Rozwój turystyki, sportu i rekreacji wraz z promocją powiatu

Cele operacyjne: 1. Rozwój turystyki i sportu. 2. Organizacja i rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej. 3. Promocja walorów turystycznych powiatu.

Przykładowe kierunki działań: ™ Rozwój i podniesienie standardów infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, ™ Wspomaganie rozwoju gospodarstw agroturystycznych, ™ Organizacja szlaków turystyki aktywnej (szlaki piesze i rowerowe), ™ Promocja turystyki, ™ Rozbudowa i modernizacja bazy kulturalnej, ™ Koordynowanie oferty kulturalnej i sportowej, ™ Opracowanie i wdrożenie metod promocji powiatu, stworzenie produktów lokalnych. 4. Ochrona środowiska wraz z doskonaleniem infrastruktury technicznej

Cele operacyjne: 1. Rozwój infrastruktury technicznej, w tym komunikacyjnej. 2. Podniesienie świadomości ekologicznej w zakresie dbałości o stan środowiska naturalnego - ochrony wód, gruntu, powietrza oraz ochrony przed zanieczyszczeniami i hałasem. 3. Eliminacja emisji szkodliwych dla środowiska poprzez inwestycje w infrastrukturę techniczną. 4. Rozwój systemów telekomunikacyjnych i informatycznych. 5. Rozwój inwestycji wytwarzających energię ekologiczną. 6. Rozwój budownictwa mieszkaniowego.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 140 Przykładowe kierunki działań: ™ Poprawa funkcjonowania komunikacji, ™ Rozwój i modernizacja dróg, ™ Budowa parkingów, ™ Budowa i rozbudowa sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowniczej ™ Prawidłowa gospodarka odpadami stałymi, ™ Zmiana systemu ogrzewania budynków, ™ Rozwój alternatywnych źródeł wytwarzania energii, ™ Eliminacja źródeł hałasu oraz ochrona atmosfery i wód, ™ Zachowanie trwałości użytkowania zasobów i walorów środowiska, ™ Edukacja ekologiczna mieszkańców, ™ Rewitalizacja budownictwa wielorodzinnego.

7. Wskaźniki monitoringu osiąganych efektów realizacji planowanych inwestycji

Wieloletni Plan Inwestycyjny opracowany na lata 2008 – 2020 wskazuje potrzebę realizowania na terenie powiatu krasnostawskiego wielu inwestycji różnego zakresu. Powiat krasnostawski jako beneficjent każdego planowanego projektu będzie aplikował o środki zewnętrzne na sfinansowanie zaplanowanych inwestycji. Ma on nadzieję, że źródłem dotacji zewnętrznych będzie w głównej mierze „Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na lata 2007 – 2013”, stąd też poniżej zostały przedstawione konkretne wskaźniki produktu i rezultatu dla przewidzianych do realizacji inwestycji, zgodne z wykazem wskaźników ujętych w „RPO WL lata 2007 – 2013”.

1. Inwestycje (według WPI na lata 2008 – 2020): ƒ Informatyzacja powiatowych jednostek organizacyjnych

141 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ƒ Budowa sieci teleinformatycznych z utworzeniem punktów dostępowych do sieci internetowych

Tabela 51. Wskaźniki produktu i rezultatu na poziomie działań OŚ PRIORYTETOWA IV: SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów w zakresie społeczeństwa informacyjnego szt. raz w roku - w tym projekty e-usług Liczba PIAP szt. raz w roku Wskaźniki rezultatu Liczba osób, które uzyskały dostęp do szerokopasmowego Internetu szt. raz w roku - w tym na obszarach wiejskich Liczba usług publicznych zrealizowanych on- szt. raz w roku line (liczba korzystających z usług on-line) źródło: Załącznik nr 4. Tabela wskaźników produktu i rezultatu na poziomie działań, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na 2007 – 2013

2. Inwestycje (według WPI na lata 2008 – 2020): ƒ Przebudowa drogi powiatowej nr 2900L (1900 L) Żółkiewka-Turobin 0+025 -1+100 (dł. 1,075km) ƒ Przebudowa drogi powiatowej nr 3124L Fajsławice - Ksawerówka 0+012-3+487 (dł. 3,475 km) ƒ Przebudowa drogi nr 3114 L Chorupnik - Izbica 9 + 465 - 12 + 835 (dł. 3,4 km) ƒ Przebudowa drogi nr 2126 L Orchowiec - Gorzków 5 + 750 - 13 + 329,71 i nr 3105L Olchowiec - Gorzków 7 + 411-8 + 462,01 (łączna dł. 8,630.72km) ƒ Przebudowa drogi nr 3127 L Wola Żulińska-Kasjan 2 + 600 - 6 + 661.31(dł. 4,1 km) i nr 3126 L Wincentów - Krupiec 4+ 358- 5+251 (dł. 0,9), łączna dł. 4,955 km ƒ Przebudowa drogi nr 3110 L Chorupnik - Mościska 6 + 055 - 9 + 571 (dł. 3,5 km) i nr 3107L Równiaki - Maszów 6+ 635 - 6+935 (dł. 0,3 km), łączna dł. 3,8 km

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 142 ƒ Przebudowa drogi nr 3150L Kraśniczyn - Anielpol 0+000-5+104 (dł. 5,104 km) ƒ Przebudowa drogi nr 3122 L Łopiennik - Rejowiec 4+ 751- 7 +551 (dł.2,08km) wraz z budową mostu w Borowicy 5+883 (rz. Wieprz 0 i rem. Mostu 6+924 (rz. Rejka), (dł. 1,041 km) ƒ Przebudowa drogi nr 3124 L Fajsławice - Ksawerówka 4,124 km+ droga nr 2122L Rybczewice - Marysin 0,872 km, łączna dł. 5,0 km) ƒ Przebudowa drogi nr 3114 L Chorupnik - Izbica 0+ 000 - 9+ 465, Ostrzyca (dł. 9,5 km) ƒ Przebudowa drogi nr 3117L Łopiennik- Orchowiec (dł. 10,8 km) ƒ Przebudowa drogi nr 3128 L – Bzite - Krynica (dł. 7,3 km) ƒ Przebudowa drogi nr 3110L Chorupnik - Rudnik 0+000- 6+0,55 (dł. 6,1 km) ƒ Modernizacja parku maszynowego w ZDP w Krasnymstawie Tabela 52. Wskaźniki produktu i rezultatu na poziomie działań OŚ PRIORYTETOWA V: TRANSPORT Działanie 5.1 Regionalny układ transportowy Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu regionalnego szt. raz w roku układu transportowego Długość nowych dróg regionalnych km raz w roku Długość zrekonstruowanych dróg regionalnych km raz w roku lokalnych Wskaźniki rezultatu Oszczędność czasu na nowych i zrekonstruowanych drogach w przewozach raz w roku pasażerskich i towarowych Działanie 5.2 Lokalny układ transportowy Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu lokalnego układu szt. raz w roku transportowego Długość nowych dróg lokalnych km raz w roku Długość zrekonstruowanych dróg lokalnych km raz w roku Wskaźniki rezultatu Oszczędność czasu w euro na nowych i zrekonstruowanych drogach w przewozach raz w roku pasażerskich i towarowych

143 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 źródło: Załącznik nr 4. Tabela wskaźników produktu i rezultatu na poziomie działań, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na 2007 – 2013

3. Inwestycje (według WPI na lata 2008 – 2020): ƒ Budowa kanalizacji deszczowej w Krasnymstawie na ul. Bojarczuka i Okrzei, Odbudowa drogi Bojarczuka i Graniczna dł. 1,5 km ƒ Budowa kanalizacji deszczowej w Krasnymstawie ul. Kościuszki, Szkolna, Mickiewicza, PCK, Oleszczyńskiego, Rzeczna (dł. 2,2 km) ƒ Termomodernizacja obiektów w SP ZOZ w Krasnymstawie ƒ Termomodernizacja budynku Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie ƒ Termomodernizacja budynku biurowego Zarządu Dróg Powiatowych w Krasnymstawie ƒ Budowa oczyszczalni ścieków w Domach Pomocy Społecznej w Krasnymstawie, Bończy, Surhowie ƒ Budowa oczyszczalni ścieków w Zakładzie Opiekuńczo - Rehabilitacyjnym dla Niewidomych Kobiet w Żułowie ƒ Termomodernizacja obiektów w DPS Krasnystaw

Tabela 53. Wskaźniki produktu i rezultatu na poziomie działań OŚ PRIORYTETOWA VI: ŚRODOWISKO I CZYSTA ENERGIA Działanie 6.1 Ochrona i kształtowanie środowiska Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu gospodarki szt. raz w roku odpadami Wskaźniki rezultatu Liczba osób przyłączonych do sieci osoby raz w roku wodociągowej w wyniku realizacji projektów Liczba osób przyłączonych do sieci osoby raz w roku kanalizacyjnej w wyniku realizacji projektów Liczba osób objętych selektywną zbiórką osoby w raz w roku odpadów w wyniku realizacji projektów mln. Powierzchnia terenów zrekultywowanych w ha raz w roku wyniku realizacji projektów Liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w osoby raz w roku wyniku realizacji projektów

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 144 Działanie 6.2 Energia przyjazna środowisku Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu energii odnawialnej szt. raz w roku Wskaźniki rezultatu Dodatkowa moc zainstalowana energii ze źródeł MW raz w roku odnawialnych (MW)

źródło: Załącznik nr 4. Tabela wskaźników produktu i rezultatu na poziomie działań, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na 2007 – 2013

4. Inwestycje (według WPI na lata 2008 – 2020): ƒ Rewitalizacja historycznej przestrzeni zabytkowego Zespołu Kościoła p.w. Św. Franciszka i Kolegium Pojezuickiego w Krasnymstawie ƒ Rewitalizacja Zespołu Pałacowo-Parkowego w DPS w Surhowie ƒ Prace konserwatorskie, restauratorskie zakup zabytków ruchomych dla Muzeum Regionalnego w Krasnymstawie ƒ Udostępnienie miejsc i obszarów atrakcyjnych turystycznie w powiecie krasnostawskim poprzez budowę ścieżek i tras rowerowych

Tabela 54. Wskaźniki produktu i rezultatu na poziomie działań

OŚ PRIORYTETOWA VII: KULTURA, TURYSTYKA I WSPÓŁPRACA MIĘDZYREGIONALNA Działanie 7.1 Infrastruktura kultury i turystyki Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu turystyki szt. raz w roku Liczba wybudowanych/zmodernizowanych szt. raz w roku obiektów kultury Wskaźniki rezultatu Liczba utworzonych miejsc pracy - w turystyce osoby raz w roku - w kulturze Nowe rodzaje usług/produktów/atrakcji szt. raz w roku oferowanych w wyniku realizacji projektów

Liczba odwiedzających, widzów osoby raz w roku

145 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Działanie 7.2 Promocja kultury i turystyki Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu turystyki szt. raz w roku Wskaźniki rezultatu Nowe rodzaje usług/produktów/atrakcji szt. raz w roku oferowanych w wyniku realizacji projektów Liczba odwiedzających, widzów osoby raz w roku Działanie 7.3 Współpraca międzyregionalna Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów współpracy międzyregionalnej szt. raz w roku Wskaźniki rezultatu Liczba odwiedzających, widzów osoby raz w roku

źródło: Załącznik nr 4. Tabela wskaźników produktu i rezultatu na poziomie działań, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na 2007 – 2013

5. Inwestycje (według WPI na lata 2008 – 2020):

ƒ Budowa budynku garażowego i modernizacja bazy lokalowej w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Żółkiewce ƒ Budowa kompleksu boisk sportowych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Krasnymstawie ƒ Termomodernizacja w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Krasnymstawie ƒ Modernizacja internatu i sali gimnastycznej w SOSW w Krasnymstawie ƒ Modernizacja warsztatów szkolnych wraz z zagospodarowaniem terenu w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Krasnymstawie ƒ Budowa sali gimnastycznej przy I LO im. Wł. Jagiełły w Krasnymstawie ƒ Modernizacja poddasza budynku szkoły w II LO im. C.K. Norwida w Krasnymstawie ƒ Modernizacja bazy lokalowej Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Krasnymstawie ƒ Zagospodarowanie terenu szkoły i internatu I LO im. Wł. Jagiełły w Krasnymstawie

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 146 ƒ Modernizacja bazy dydaktycznej w powiatowych jednostkach oświatowych (doposażenie szkół) ƒ Termomodernizacja budynku szkoły i internatu w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Tarnogórze ƒ Zakupy inwestycyjne sprzętu i aparatury medycznej ƒ Modernizacja bazy lokalowej Wielofunkcyjnej Placówki Opiekuńczo - Wychowawczej w Krasnymstawie ƒ Modernizacja Zespołu Placówek Opiekuńczo - Wychowawczych w Krasnymstawie w tym osiągnięcie standardów usług opiekuńczo - wychowawczych ƒ Modernizacja bazy lokalowej i zaplecza technicznego w DPS w Krasnymstawie ƒ Modernizacja bazy lokalowej i zaplecza technicznego oraz ogrodzenia terenu w DPS w Bończy ƒ Rozbudowa i modernizacja bazy lokalowej w tym zaplecza technicznego wraz z zagospodarowaniem terenu w DPS w Surhowie ƒ Modernizacja bazy technicznej w Zakładzie Opiekuńczo - Rehabilitacyjnym Dla Niewidomych Kobiet w Żułowie.

Tabela 55. Wskaźniki produktu i rezultatu na poziomie działań

OŚ PRIORYTETOWA VIII: INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA Działanie 8.2 Infrastruktura szkolna i sportowa Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu edukacji szt. raz w roku Liczba wspartych obiektów edukacyjnych: - szkoły ponadgimnazjalne szt. raz w roku - gimnazja - szkoły podstawowe Wskaźniki rezultatu Liczba obiektów edukacyjnych wykorzystywanych w kształceniu ustawicznym szt. raz w roku oraz zawodowym Liczba szkół wyposażonych w pracownie komputerowe szt. raz w roku

147 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Działanie 8.3 Ochrona zdrowia Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu ochrony zdrowia szt. raz w roku Liczba zmodernizowanych szpitali szt. raz w roku Liczba szpitali, które zakupiły sprzęt medyczny szt. raz w roku Wskaźniki rezultatu Potencjalna liczba specjalistycznych badań medycznych przeprowadzonych sprzętem szt. raz w roku zakupionym w wyniku realizacji projektów Wartość zakupionego sprzętu: - onkologia zł raz w roku - choroby układu krążenia Działanie 8.4 Pomoc społeczna Częstotliwość Rodzaj wskaźnika (definicja) Jednostka pomiaru Wskaźniki produktu Liczba projektów z zakresu pomocy społecznej szt. raz w roku Liczba zmodernizowanych obiektów pomocy szt. raz w roku społecznej

źródło: Załącznik nr 4. Tabela wskaźników produktu i rezultatu na poziomie działań, Regionalny Program Operacyjny Województwa Lubelskiego na 2007 – 2013

8. Zgodność Strategii z krajowymi dokumentami planistycznymi i zasadami zrównoważonego rozwoju

Dokumenty strategiczne opracowywane przez jednostki samorządu terytorialnego muszą wynikać z polityki Państwa i być zgodne z dokumentami programowymi. Realizacja niniejszej strategii zgodna jest z dokumentami programowymi wyszczególnionymi poniżej w zakresie planowania działań ukierunkowanych na osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju Polski.

8.1 Zgodność z krajowymi dokumentami planistycznymi Przedmiotowa strategia wykazuje zgodność z następującymi dokumentami strategicznymi RP:

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 148 8.1.1 Narodowy Plan Rozwoju Misja niniejszej Strategii wykazuje zgodność z misją wskazaną w Narodowym Planie Rozwoju, określoną jako podniesienie jakości życia obywateli w Polsce. Zgodność zachowana jest też na gruncie celów Narodowego Planu Rozwoju, wskazanych jako: utrzymanie gospodarki na ścieżce wysokiego wzrostu gospodarczego, wzmocnienie konkurencyjności regionów i przedsiębiorstw oraz wzrost zatrudnienia, podniesienie poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

8.1.2 Strategia Rozwoju Kraju Strategia Rozwoju Kraju dąży do osiągnięcia wizji Polski do 2015 r. jako kraju o wysokim poziomie i jakości życia mieszkańców oraz silnej i konkurencyjnej gospodarce, zdolnej do tworzenia nowych miejsc pracy. Natomiast cel główny opiera się na podniesieniu poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych rodzin i obywateli. Strategia Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 - 2020 opracowana została z zachowaniem zgodności ze Strategią Rozwoju Kraju.

8.1.3 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020 „Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020” przyjęła misję określoną jako: „Uruchomienie wielokierunkowych procesów rozwojowych w regionie umożliwiających trwały i zrównoważony rozwój województwa, przyczyniających się do poprawy jakości życia i wzrostu dobrobytu mieszkańców Lubelszczyzny”. Celem nadrzędnym „Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020” jest: „Osiąganie trwałego i zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego Lubelszczyzny poprzez zwiększenie konkurencyjności województwa oraz optymalne wykorzystanie jego wewnętrznych potencjałów rozwojowych”.

149 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Priorytetowymi kierunkami rozwoju województwa lubelskiego na lata 2006- 2020 są: 1. Wzrost konkurencyjności regionalnej gospodarki oraz jej zdolności do tworzenia miejsc pracy; 2. Rozwój nowoczesnego społeczeństwa i zasobów ludzkich dostosowanych do wymogów gospodarki opartej na wiedzy; 3. Poprawa atrakcyjności i spójności terytorialnej województwa lubelskiego; 4. Rozwój współpracy międzyregionalnej oraz poprawa skuteczności wdrażania polityki rozwoju regionu. Na podstawie powyższych informacji stwierdzić należy, iż misja, cele i inne założenia „Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego ….” zgodne są z założeniami „Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006 – 2020”.

8.2. Zgodność z zasadami zrównoważonego rozwoju „Zrównoważony rozwój to rozwój, który odpowiada potrzebom dzisiejszego pokolenia, nie zagrażając możliwościom przyszłych pokoleń, zaspokajając potrzeby obecne i przyszłe. Bazuje na dwóch podstawowych założeniach: • W pierwszej kolejności należy skupić się na koncepcji potrzeb, w szczególności potrzeb podstawowych najbiedniejszych mieszkańców. • Przy zaspokajaniu aktualnych i przyszłych potrzeb trzeba uwzględnić również ograniczone możliwości, nie ignorować granic wyznaczanych postępowi techniki i społecznego porządku przez środowisko naturalne.“23

Ze względu na wielość i różnorodność czynników wpływających na to zjawisko, wyodrębniono trzy główne obszary, na których należy skoncentrować się przy planowaniu skutecznej strategii osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.

23 Stappen R., Raport Brundtland, 2006

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 150 Jako najważniejsze obszary wskazano tu: ¾ ochronę środowiska i racjonalną gospodarkę zasobami naturalnymi (m. in. ograniczanie zanieczyszczenia środowiska, ochronę zagrożonych wyginięciem gatunków zwierząt i roślin, promocję odnawialnych źródeł energii), ¾ wzrost gospodarczy i sprawiedliwy podział korzyści z niego wynikających (m. in. ułatwienie dostępu do rynku, finansowanie rozwoju, zmiana nieracjonalnych wzorców konsumpcji i produkcji), ¾ rozwój społeczny (m. in. walka z ubóstwem, dostęp do edukacji, ochrony zdrowia). Niniejsza Strategia zakłada dążenie do rozwoju na każdej z wymienionych powyżej płaszczyzn i ze wzajemnym ich poszanowaniem. W związku z tym zgodna jest z zasadami zrównoważonego rozwoju.

9. System wdrażania i monitorowania

9.1 Wdrożenie Strategii We wdrożenie Strategii włączone zostanie całe Starostwo Powiatowe w Krasnymstawie, ponieważ strategia obejmuje różne sfery działalności powiatu. Koordynacja podejmowanych działań związanych z realizacją zadań z wielu dziedzin życia społeczno - gospodarczego powiatu krasnostawskiego pozostaje w kompetencjach Zarządu Powiatu. Zarząd Powiatu i Starosta będą je wykonywać przy pomocy Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie (jak wynika z uregulowań ustawowych), tj. pracowników, którzy wykonują swoją pracę w imieniu i z upoważnienia Zarządu. Kluczową postacią w procesie nadzoru nad przebiegiem realizacji „Strategii rozwoju lokalnego powiatu krasnostawskiego …” jest Starosta, który kieruje bieżącą działalnością powiatu. Do najważniejszych zadań Starosty w zakresie zarządzania należeć będzie bezpośredni nadzór nad wdrażaniem Strategii.

151 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Za realizację konkretnych przedsięwzięć zaplanowanych w Strategii będą odpowiedzialni pracownicy poszczególnych komórek organizacyjnych Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie: o w obszarze przedsiębiorczości - Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Ochrony Środowiska oraz Wydział Rozwoju i Polityki Społecznej oraz Promocji Powiatu. o zadania w obszarze turystyki winny pozostawać w kompetencjach Wydziału Oświaty, Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki oraz Wydziału Rozwoju i Polityki Społecznej, o zadania w obszarze infrastruktury technicznej - Wydział Komunikacji, Transportu i Dróg Publicznych oraz Wydział Architektury i Budownictwa. o obszar infrastruktury społecznej i edukacji - koordynować będą przedstawiciele Wydziału Oświaty, Kultury, Kultury Fizycznej i Turystyki oraz Wydziału Rozwoju i Polityki Społecznej oraz Promocji Powiatu.

Wdrażanie "Strategii rozwoju lokalnego powiatu krasnostawskiego na lata 2008 - 2020" jest procesem otwartym, który na każdym etapie podlega weryfikacji i aktualizacji. Wciąż zmieniająca się sytuacja społeczno- gospodarcza w kraju może spowodować konieczność modyfikacji celów przyjętych w strategii oraz wymuszać zmianę sposobów ich realizacji. Proces zmiany zapisów w Strategii, dostosowany do zmieniającej się rzeczywistości, prowadzony będzie przez pracowników Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie zaangażowanych w uczestnictwo w pracach nad ww. dokumentem, tj. przez pracowników wszystkich wymienianych Wydziałów, jak również przedstawiciela Wydziału Finansowego Starostwa, czyli ludzi dobrze zorientowanych w istniejącej sytuacji gospodarczej i społecznej zachodzącej w powiecie. Główne zadania tych osób polegać będą na: • bieżącej analizie stanu realizacji strategii w zależności od specyfiki danego projektu,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 152 • obserwacji uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych wpływających lub mogących wpłynąć na realizację strategii, • prowadzenia banku informacji, • ocenie stanu realizacji strategii, • zabezpieczaniu źródeł finansowania w postaci stosownego zapisu w budżecie, ponieważ budżet powiatu stanowić będzie odzwierciedlenie sposobu realizacji celów powiatu, • opiniowaniu stosownych umów partnerskich.

Starosta powiatu krasnostawskiego sprawować będzie nadzór nad przebiegiem realizacji strategii za pomocą monitoringu - poprzez analizę corocznych raportów (sprawozdań) opracowywanych przez pracowników poszczególnych Wydziałów Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie. Ostatecznie, każdego roku Zarząd Powiatu na odbywających się posiedzeniach dokona okresowego przeglądu realizacji działań strategii.

9.2 Monitoring Strategii Wdrożenie Strategii będzie podlegało procesowi monitorowania, ponieważ ważne jest, aby realizując zapisy niniejszej Strategii, obserwować zjawiska zachodzące w otoczeniu społeczno-gospodarczym powiatu.

Monitorowanie jest procesem ciągłego zbierania danych, które następnie są analizowane i stanowią podstawę do ewentualnych zmian i korekt strategii24.

Monitoring strategii rozwoju będzie więc stałym i ciągłym procesem obserwacji ilościowych i jakościowych zmian wybranych mierników, mającym na celu zapewnienie informacji na temat słuszności i skuteczności podejmowanych działań oraz ich zmianę w przypadku rozbieżności pomiędzy założeniami a rezultatami. Uzyskanie mierzalnych wyników progresji osiągnięcia celów Strategii, wymusza opracowanie szeregu wskaźników

24 Strategie Rozwoju Lokalnego w latach 2007 – 2015, Vademecum dla jednostek samorządu terytorialnego województwa lubelskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego

153 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ilościowych agregujących na poziomie strategicznym wyniki działań podejmowanych na rzecz rozwoju powiatu krasnostawskiego w ramach opracowanej Strategii, takich jak: czas realizacji projektu inwestycyjnego, liczba osób korzystających, planowane efekty inwestycyjne itp. Wskaźniki monitoringowe, stanowiące podstawę oceny stopnia realizacji Strategii, zostały określone i zamieszczone w Rozdziale 7. Wskaźniki monitoringu osiąganych efektów realizacji projektu. Poprzez ustalenie zasad procesu monitoringu zapewniona zostanie bieżąca i etapowa kontrola realizacji strategii.

Odpowiedzialność za prowadzenie procedury monitoringu spoczywać będzie na pracownikach poszczególnych Wydziałów Starostwa, w ramach powierzonych im w tym zakresie kompetencji. Monitoring strategii obejmował będzie następujące działania: • systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji dotyczących realizacji celów strategicznych, • przygotowywanie corocznych raportów (sprawozdań) ukazujących stopień realizacji strategii w głównych dziedzinach życia społeczno- gospodarczego, • ocenę osiągniętych rezultatów oraz określenie stopnia wykonania przyjętych celów i działań, ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a osiągniętymi rezultatami, • analizę przyczyn rozbieżności oraz identyfikację obszarów wymagających podjęcia działań interwencyjnych, • planowanie zmian w strategii oraz wdrożenie przyjętych działań.

Zakłada się, że raz w roku sporządzony zostanie raport (sprawozdanie) z postępów realizacji strategii. Zostanie przedłożony na posiedzeniu Zarządu Powiatu, odbywającym się przed sesją dotyczącą projektowania budżetu, bowiem proces projektowania budżetu powiatu uwzględniał będzie informacje zawarte w raporcie (sprawozdaniu) z realizacji zapisów strategii.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 154 W przypadku stwierdzonych odchyleń od przyjętych celów i kierunków rozwoju, uczestnicy posiedzenia Zarządu Powiatu wskażą propozycję działań korygujących zapisów Strategii lub wykażą konieczność ponownej ewaluacji Strategii. Ewaluacja Strategii będzie obejmowała w szczególności analizę SWOT oraz weryfikację celów rozwojowych. W przypadku ewaluacji Strategii, Starosta powiatu przedstawi Radzie Powiatu zaakceptowaną przez niego, a wcześniej opracowaną przez oddelegowanych w tym celu pracowników Starostwa, propozycję dokonania odpowiednich zmian w zapisach dokumentu strategicznego. Propozycja zmian wymagać będzie zaakceptowania tychże zapisów przez Radę Powiatu.

Bieżące działania podejmowane w ramach monitoringu strategii dadzą obraz postępu w realizacji poszczególnych przedsięwzięć zapisanych w dokumencie. Natomiast w perspektywie długofalowego monitoringu umożliwią obserwację dynamiki realizacji celów oraz zmian strukturalnych.

Niniejsza Strategia ma pobudzać do aktywności zarówno na poziomie lokalnym – współpraca pracowników Wydziałów Starostwa oddelegowanych do prac nad wdrażaniem i monitorowaniem zapisów Strategii oraz na poziomie ponad lokalnym, który oznacza zaangażowanie władz gminnych i regionalnych, banków, instytucji około biznesowych i wszystkich zainteresowanych lepszą przyszłością powiatu. Uznaje się za konieczne zaangażowanie organizacji pozarządowych w realizację wszystkich celów.

Ważne jest wypracowanie ścieżki partnerskiej współpracy pomiędzy organizacjami, a władzą powiatu i samorządami gminnymi wchodzącymi w skład powiatu krasnostawskiego. Sprzyjać to będzie bardziej efektywnym rozwiązaniom, nowatorskim podejściom służącym rozwojowi powiatu pod względem społecznym i gospodarczym.

155 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 10. Public Relations Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego 2008-2020.

Strategia Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego 2008-2020, jest wyrazem dążeń władz powiatu do poprawy warunków życia ludności oraz podnoszenia atrakcyjności inwestycyjnej powiatu. Konieczne jest zatem kształtowanie jej pozytywnego wizerunku. Oczywiście, public relations Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego musi być integralną częścią działalności promocyjnej powiatu. Należy zadbać o to, by odpowiednia wiedza, dotycząca projektów przekazywana była mieszkańcom Powiatu i podmiotom zewnętrznym, szczególnie potencjalnym inwestorom. „Strategia Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego …” po uchwaleniu przez Radę Powiatu powinna zostać udostępniona do publicznej wiadomości. Jej treść powinna być dostępna w każdym wydziale Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie i jednostkach powiatu oraz powinna zostać zamieszczona na witrynie internetowej Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie (www.krasnystaw-powiat.pl). Celem priorytetowym będzie nawiązanie kontaktu z otoczeniem lokalnym i potencjalnymi donatorami oraz inwestorami zewnętrznymi poprzez umiejętne zarządzanie komunikacją, wpływającą na postrzeganie powiatu i działań jego samorządu związanych z realizacją działań założonych w dokumentach. Komunikacja zapewniona będzie przez: • informacje zamieszczone w Biuletynie Informacji Publicznej, • tablice ogłoszeń, • informacje zamieszczane w mediach lokalnych i regionalnych, • uczestnictwo mieszkańców w sesjach Rady Powiatu.

Dzięki tym działaniom wzrośnie jawność zamierzeń władz powiatu, a także rozszerzony zostanie dialog społeczny na terenie powiatu krasnostawskiego.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 156 11. Źródła finansowania

Zadania przewidziane w ramach „Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 – 2020” realizowane powinny być przy współudziale środków zewnętrznych: krajowych i zagranicznych.

Przewidywane krajowe źródła finansowania przyjętych celów Strategii to: • Środki finansowe pochodzące z budżetu powiatu i z budżetów poszczególnych gmin w zakresie finansowania poszczególnych zadań własnych powiatu ujętych w Strategii, • Środki finansowe pochodzące z budżetu państwa na zadania zlecone Powiatowi i poszczególnym gminom przez administrację rządową, • Środki finansowe pochodzące ze źródeł organizacji pozarządowych. Pozyskiwaniem tych środków powinny się zająć podmioty funkcjonujące na terenie powiatu krasnostawskiego, • Środki finansowe pochodzące z funduszy krajowych, m.in. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Mieszkaniowy, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Fundusz Pracy, itp., • Powiatowy i Gminne Fundusze Ochrony Środowiska, • Fundusze inwestorów prywatnych (sponsorzy), • Programy Wojewódzkie: Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego oraz Urzędu Marszałkowskiego w Lublinie, • dotacje celowe poszczególnych ministerstw.

W latach 2008-2020 głównymi potencjalnymi źródłami dofinansowania projektów rozwojowych gmin/powiatów są fundusze UE, przede wszystkim w ramach: ƒ Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Lubelskiego – w zakresie projektów inwestycyjnych: infrastrukturalnych, rewitalizacyjnych, edukacyjnych,

157 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ƒ Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (POKL) – w zakresie projektów nie inwestycyjnych: edukacyjnych, społecznych, służących wyrównywaniu szans, a także promocji przedsiębiorczości, ƒ Programu Obszaru Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) – w zakresie projektów odnowy wsi, rozwoju mikroprzedsiębiorczości, rozwoju turystyki wiejskiej, ochrony lokalnego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego, lokalnej małej infrastruktury, ƒ Funduszu Spójności, RPO oraz Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIS) – w zakresie gospodarki ściekowej i gospodarowania odpadami, ƒ Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka (POIG) – w zakresie projektów związanych z tworzeniem atrakcyjności inwestycyjnej, ƒ Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej (POWT) Polska/Białoruś/Ukraina – w zakresie projektów rozwoju lokalnego, kulturowych, turystycznych, edukacyjnych, a także infrastruktury, ƒ Programów wspólnotowych UE, szczególnie Socrates (szkoły, wymiany międzynarodowe), Leonardo da Vinci (staże, wymiany międzynarodowe) i Młodzież (projekty z udziałem młodych ludzi). ƒ oraz inne środki zagraniczne. Brak możliwości pozyskiwania środków finansowych, ( w szczególności środków unijnych), może być powodem zmian nakreślonych zadań i celów, a co się z tym wiąże także zmian w Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 – 2020.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 158 Załączniki: A. Raport z konsultacji społecznych B. Wieloletni Plan Inwestycyjny

A. Raport z konsultacji społecznych Proces konsultacji społecznych pozwala na właściwe ukształtowanie dokumentu tak, aby w większym stopniu odpowiadał na zapotrzebowanie społeczne, określił kierunki działań na przyszłość oraz pozwalał na efektywne wykorzystanie środków budżetowych. Konsultacje społeczne realizują również zadania informacyjno-promocyjne, które koncentrują się na prezentacji samego dokumentu.

15 listopada 2007 r. w siedzibie Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie odbyły się konsultacje społeczne. Pracownicy starostwa zamieścili we wcześniejszym terminie informację o planowanym spotkaniu w prasie lokalnej oraz w lokalnych mediach. Spotkanie konsultacyjne służyło zaktywizowaniu społeczności lokalnej w opracowanie „Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 – 2020”. Miało na celu wywołanie szerokiej debaty na temat kierunków dalszego rozwoju powiatu. Na spotkanie przybyli mieszkańcy powiatu, którym zależy na włączeniu się w tworzenie drogi prowadzącej ku jego zrównoważonemu rozwojowi. Wśród zgromadzonych osób byli przedstawiciele następujących instytucji z terenu powiatu: − Starostwo Powiatowego w Krasnymstawie, − Urząd Gminy Siennica Różana, − Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Krasnymstawie, − Urząd Gminy Żółkiewka, − Urząd Gminy Izbica,

159 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 − Zarząd Dróg Powiatowych, − SP ZOZ w Kransymstawie, − ZSP Żółkiewka, − I Liceum Ogólnokształcące w Krasnymstawie, − Zespół Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Tarnogórze, − Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczne w Krasnymstawie, − Powiatowa Biblioteka Publiczna w Krasnymstawie, − Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Krasnymstawie, − Dom Pomocy Społecznej w Bończy, − Urząd Miasta Krasnystaw, − Młodzieżowy Dom Kultury w Krasnymstawie, − Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Krasnymstawie, − Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych w Krasnymstawie, − Muzeum Regionalne w Krasnymstawie, − Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Krasnymstawie, − Komenda Powiatowa Policji w Krasnymstawie, − Powiatowy Urząd Pracy w Krasnymstawie, − Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Krasnymstawie, − Dom Pomocy Społecznej w Krasnymstawie, − Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 1 w Krasnymstawie, − Urząd Gminy Rudnik. W spotkaniu uczestniczyli także Radni Powiatu.

W trakcie spotkania zgromadzonym osobom przedstawiono główne założenia dokumentu planistycznego jakim jest Strategia Rozwoju Lokalnego. Zaprezentowano diagnozę stanu społeczno – gospodarczo – infrastrukturalnego na terenie powiatu. Następnie, na podstawie prezentacji oraz własnych odczuć, doświadczeń i obserwacji sytuacji na terenie powiatu, zgromadzone osoby dokonały analizy SWOT. Zebrani mieszkańcy zostali podzieleni na 10 grup tematycznych: ™ rozwój gospodarczy i przedsiębiorczość, ™ gospodarka przestrzenna,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 160 ™ stan i ochrona środowiska, ™ opieka społeczna i bezrobocie, ™ ochrona zdrowia, ™ oświata, ™ mieszkalnictwo, ™ sport, rekreacja, turystyka, kultura i zabytki, ™ bezpieczeństwo publiczne, ™ transport, infrastruktura drogowa i komunikacyjna, z których każda otrzymała zagadnienie o charakterze społecznym, gospodarczym, bądź infrastrukturalnym do zbadania metodą analizy SWOT. By jednak każda z zebranych osób mogła uzupełnić cząstkową analizę SWOT po kolei przedstawiono 10 zagadnień. Dzięki temu zgromadzeni uczestnicy spotkania mogli wypowiedzieć się na każdy ze strategicznych tematów.

Kolejny punkt spotkania miał na celu uzyskanie od zebranych mieszkańców informacji, jakie działania i inwestycje są ich zdaniem potrzebne, by powiat krasnostawski rozwijał się społecznie i gospodarczo zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i podążał ustawicznie za potrzebami społeczności. Wszystkie zebrane informacje zostały wykorzystane w niniejszej strategii, a propozycje projektów uwzględnione w konstruowaniu wieloletniego planu inwestycyjnego.

Poniżej znajduje się analiza SWOT opracowana przez mieszkańców powiatu krasnostawskiego podczas spotkania:

161 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Tabela A1. Analiza SWOT opracowana podczas konsultacji społecznych 1. ROZWÓJ GOSPDARCZY I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ atrakcyjna oferta turystyczna, ¾ brak uzbrojonych terenów pod wiele ciekawych zabytków, inwestycje, ¾ położenie blisko granicy z ¾ brak planów zagospodarowania Ukrainą, przestrzennego, ¾ bliska odległość do dużych ¾ skomplikowane procedury ośrodków miejskich (Chełm, związane z prowadzeniem Lublin, Zamość), działalności gospodarczej, ¾ wykwalifikowana kadra, ¾ wysokie podatki, ¾ ogólne bezpieczeństwo na ¾ brak wykwalifikowanej kadry terenie powiatu pracowniczej, ¾ ubogi rynek pracy, ¾ starzejąca się populacja, ¾ wąski zakres ofert pracy, ¾ brak aktywności zawodowej, ¾ niskie zarobki, ¾ wysoki koszt utrzymania, ¾ bezrobocie, ¾ brak możliwości znalezienia pracy w wyuczonym zawodzie,

SZANSE ZAGROŻENIA ¾ możliwość pozyskania ¾ ograniczenia związane z emisją inwestorów w celu pozyskania zanieczyszczeń, środków na rozwój turystyki, ¾ odpływ ludności w wieku ¾ pozyskiwanie środków z produkcyjnym z powiatu, funduszy europejskich, ¾ niechętny powrót osób ¾ poprawa stanu dróg, kończących studia w większych ¾ pozyskanie funduszy miastach zewnętrznych, ¾ tworzenie nowych miejsc pracy, ¾ zwiększenie możliwości przekwalifikowań zawodowych 2. GOSPODARKA PRZESTRZENNA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ wykorzystanie infrastruktury ¾ rozdrobnienie własności w kreowaniu terenów przeznaczonych pod zagospodarowania i inwestycje, zainwestowania, ¾ brak planów zagospodarowania ¾ znaczna część powiatu jest przestrzennego objęta planem ¾ procedura obecnie zagospodarowania terenu obowiązująca przy tworzeniu ¾ atrakcyjność terenów pod miejscowego planu względem lokalizacji wzdłuż zagospodarowania głównych szlaków przestrzennego,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 162 komunikacyjnych – obszary ¾ ograniczone możliwości przygraniczne – droga krajowa finansowe potencjalnych – uaktywnienie gospodarcze inwestorów z terenu powiatu tych terenów, ¾ ograniczenie wynikające z ¾ atrakcyjność terenu dla ochrony środowiska wykorzystania do celów ¾ ukształtowanie terenu turystycznych, uniemożliwiające racjonalne agroturystycznych, do wykorzystanie – dużo obszarów produkcji zdrowej żywności przeznaczonych do zalesienia ¾ rolnictwo – specjalizowanie się w produkcji chmielu i ziół

SZANSE ZAGROŻENIA ¾ istniejąca przestrzeń rynkowa ¾ bezrobocie, dla powstawania nowych ¾ ucieczka młodych ludzi w podmiotów gospodarczych i poszukiwaniu lepszych zagospodarowania warunków pracy i lepszych przestrzennego, zarobków, ¾ położenie w pobliżu granicy ¾ zachwianie możliwości UE, inwestycyjnych ze względu na ¾ wzrost zainteresowania niestabilny rynek budowlany, terenami nieskażonymi, pod ¾ uwarunkowania wynikające z agroturystykę, produkcję planu zagospodarowania zdrowej żywności przestrzennego województwa lubelskiego

3. STAN I OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ małe zagrożenie dla ¾ niewystarczający rozwój środowiska przez istniejący infrastruktury (oczyszczalnie i przemysł, sieć kanalizacji), ¾ walory krajobrazowe, ¾ niewystarczające ¾ wysoka jakość gleb, zabezpieczenie ¾ dobre zasoby wód przeciwpowodziowe, podziemnych, ¾ zbyt powolny rozwój segregacji ¾ znaczna część powiatu objęta odpadów, różnymi formami ochrony ¾ postępująca degradacja przyrody, użytków zielonych, ¾ uregulowana sytuacja ¾ zbyt mała retencja wód formalno-prawna w zakresie powierzchniowych, gospodarki odpadami ¾ niska lesistość, ¾ mała świadomość społeczeństwa w zakresie dbałości o środowisko, ¾ duża liczba budynków mieszkalnych i gospodarczych pokryta azbestem

163 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 SZANSE ZAGROŻENIA ¾ rozwój gospodarstw, w tym ¾ erozja gleb, gospodarstw ekologicznych, ¾ rozwój motoryzacji – ¾ produkcja zdrowej żywności, zwiększony hałas, ¾ możliwość rozwoju zanieczyszczenie gleb, agroturystyki, powietrza, ¾ alternatywne źródła energii ¾ nielegalne korzystanie z (rośliny, woda, słońce), zasobów naturalnych ¾ wykorzystanie środków środowisku (kopalnie, finansowych (UE) w rozwoju przycinka drzew), infrastruktury chroniącej ¾ azbest na budynkach środowisko mieszkalnych i gospodarczych

4. OPIEKA SPOŁECZNA i BEZROBOCIE MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ atrakcyjność regionu dla ¾ brak nowych inwestycji lokalizacji kapitału ze względu skutkujących tworzeniem na tranzytowe położenie nowych miejsc pracy, powiatu, ¾ odpływ ludzi młodych i ¾ istnienie dobrze wykształconych z powiatu, prosperujących dużych ¾ rosnący odsetek ludności w zakładów przemysłowych, wieku nie mobilnym, ¾ doświadczenie służb ¾ dalsze ubożenie społeczeństwa, zatrudnienia w zakresie ¾ słabo funkcjonujący i prowadzenia aktywnej polityki niedostatecznie rozwinięty rynku pracy, system wolontariatu ¾ dobra infrastruktura ¾ brak zintegrowanych działań placówek, instytucji i kadr instytucji w zakresie pomocy społecznej rozwiązywania problemów ¾ dobrze rozwinięta struktura społecznych, organizacji pomocy społecznej, ¾ słaby rozwój środowiskowych ¾ otwarcie się społeczności form wspierania społeczności lokalnej na osoby lokalnych niepełnosprawne i ich problemy SZANSE ZAGROŻENIA ¾ wdrażanie nowych programów ¾ powiększająca się sfera aktywizujących osoby ubóstwa, bezrobotne, niepełnosprawne, ¾ wysoki udział zatrudnionych w wykluczone społecznie, rolnictwie, ¾ dynamizacja wydatków na ¾ starzenie się społeczeństwa, aktywne formy ¾ brak stabilności prawnej, przeciwdziałania bezrobociu, ¾ niewystarczające środki ¾ wzrost liczby osób finansowe na realizację zadań z podnoszących kwalifikacje, zakresu pomocy społecznej, ¾ wzrost kompetencji kadr ¾ brak zintegrowanych działań w ¾ dobrze rozwinięta zakresie rozwiązywania infrastruktura pomocy problemów lokalnych oraz społecznej zwiększająca istnienia barier społecznych

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 164 możliwości, dostępności do usług i zapewniająca mieszkańcom różnorodność usług według potrzeb, ¾ rozwój działalności organizacji pozarządowych w sferze pomocy społecznej na terenie powiatu 5. OCHRONA ZDROWIA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ wykwalifikowana kadra ¾ braki kadrowe medyczna, wykwalifikowanego personelu, ¾ funkcjonujący szpital, ¾ migracja kadry medycznej za ¾ świadczenie usług medycznych granicę w poszukiwaniu (szpitalnych), lepszych zarobków, ¾ zabezpieczanie i zaspokajanie ¾ niskie zarobki lekarzy, potrzeb medycznych ¾ niskie kontrakty z NFZ, społeczności lokalnej ¾ brak sprzętu specjalistycznego, ¾ długi czas oczekiwania na wizytę u specjalisty, ¾ niska dostępność do bezpłatnych usług stomatologicznych, ¾ słabo rozwinięta profilaktyka, ¾ zły stan infrastruktury, ¾ brak sieci teleinformatycznej, ¾ brak przepływu informacji między oddziałami szpitalnymi, ¾ duże zadłużenie szpitala SZANSE ZAGROŻENIA ¾ pozyskiwanie środków z ¾ dług szpitala wygenerowany w funduszy ministerialnych i latach poprzednich, zewnętrznych, ¾ brak rozwiązań systemowych w ¾ wprowadzenie usług wysoko zakresie oddłużenia szpitala, specjalistycznych, ¾ brak rozwiązań w kierunku ¾ zwiększenie dostępności usług poprawy sytuacji finansowej medycznych, służby zdrowia, ¾ poprawa infrastruktury ¾ brak koszyka gwarantowanych medycznej oraz technicznej, świadczeń medycznych ¾ utrzymanie szpitala w ¾ szpital, ze względu na Krasnymstawie i rozwój, położenie, może nie wejść do ¾ zwiększenie umowy na sieci szpitali, kontraktowanie świadczeń ¾ struktura demograficzna medycznych ludności – niż demograficzny, starzenie się społeczeństwa, ¾ odejścia specjalistycznej kadry medycznej w poszukiwaniu lepszych zarobków

165 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 6. OŚWIATA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ wykwalifikowana kadra ¾ brak nauczycieli przedmiotów pedagogiczna zawodowych, ¾ potrzeby edukacyjne ¾ brak dostatecznego zaspokajane są przez wyposażenia w pomoce odpowiednią ilość placówek dydaktyczne szkół i placówek, oświatowych (szkoły, ośrodki, ¾ zły stan techniczny części poradnie), budynków oświatowych, ¾ szkoły wyposażone są w ¾ niedobór pełnej bazy sportowej pracownie komputerowe i w obiektach szkolnych, centra multimedialne, ¾ przestarzała baza do nauki ¾ szkoły posiadają bogatą ofertę zawodu, edukacyjną ¾ brak centralnej sieci informatycznej, ¾ mała ilość zajęć pozalekcyjnych SZANSE ZAGROŻENIA ¾ pozyskiwanie funduszy ¾ wyjazd rodziców do pracy do unijnych – uczestnictwo w krajów UE – uczniowie programach, projektach, pozbawieni są właściwej opieki, ¾ zagospodarowanie czasu ¾ niskie płace kadry wolnego uczniów pedagogicznej powodują ¾ dogodne położenie powiatu odpływ wykształconych ludzi, umożliwia korzystanie z oferty ¾ zubożenie społeczeństwa, edukacyjnej miast ¾ niż demograficzny, akademickich, ¾ małe uprzemysłowienie – uboga ¾ reaktywacja kształcenia oferta pracy dla absolwentów, zawodowego na poziomie ¾ odpływ absolwentów zasadniczej szkoły zawodowej gimnazjalnych za granicę 7. MIESZKALNICTWO MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ utrzymujący się poziom ¾ brak przygotowanych, budownictwa mieszkalnego uzbrojonych terenów pod jednorodzinnego, budownictwo wielo jak i ¾ atrakcyjne tereny pod jednorodzinne budownictwo (w tym ¾ brak programu w zakresie turystyczne) rozwoju mieszkalnictwa i rewitalizacji starej zabudowy SZANSE ZAGROŻENIA ¾ uruchomienie tanich ¾ zniesienie ulg budowlanych, a kredytów, także ulgi kredytowej, ¾ tworzenie wspólnot ¾ niski poziom dochodów mieszkaniowych ludności, ¾ brak środków finansowych na wielorodzinne budownictwo komunalne, ¾ podniesienie podatku VAT w budownictwie

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 166 8. SPORT, REKREACJA, TURYSTYKA I ZABYTKI MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ duża liczba klubów i ¾ brak środków finansowych na stowarzyszeń sportowych, działalność klubów ¾ stok narciarski, sportowych, ¾ bardzo dobre warunki ¾ duża trudność w pozyskiwaniu ukształtowania terenu /walory środków finansowych, bariery krajobrazowe, administracyjne, ¾ mało skażone środowisko ¾ brak obiektów sportowych, naturalne, bazy rekreacyjnej ¾ agroturystyka, ¾ niedoinwestowanie obiektów ¾ pozyskiwanie środków sportowych, kulturalnych, unijnych, ¾ brak bazy turystycznej, ¾ nowo wybudowany budynek ¾ brak organizacji turystycznych, Centrum Kultury Powiatu, ¾ niedoinwestowanie obiektów ¾ dobry stan placówek kultury, kultury, ¾ duża liczba zespołów, twórców ¾ brak inwestycji w zakresie ludowych, renowacji zabytków ¾ znaczna część powiatu objęta formą ochrony, ¾ tradycje historyczne i kulturowe, ¾ organizacja różnorodnych imprez kulturalno- oświatowych

SZANSE ZAGROŻENIA ¾ zmiana ustaw/przepisów w ¾ brak środków finansowych zakresie dotowania np. klubów powoduje ograniczenie sportowych, działalności klubów i ¾ zwiększenie dofinansowania, stowarzyszeń sportowych, ¾ wzrost zainteresowania ¾ brak zaangażowania chętnych sportem, rekreacją, turystyką, do uczestnictwa w klubach, kulturą, ¾ brak zainteresowania ¾ promocja powiatu, społeczeństwa ¾ pozyskiwanie środków ¾ duże bezrobocie, unijnych, ¾ brak perspektyw rozwoju dla ¾ opracowanie tras młodych ludzi turystycznych ¾ oznakowanie obiektów zabytkowych, ¾ opracowanie strategii marketingowej ¾ uczestnictwo w europejskich programach i projektach

167 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 9. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ doświadczona, wykształcona i ¾ naliczenia osobowe dyspozycyjna kadra osobowa, nieadekwatne do realnych ¾ postępująca informatyzacja potrzeb, jednostek, ¾ centralizacja zarządzania ¾ szybka i skuteczna reakcja na finansami w Policji, zdarzenia i zagrożenia, ¾ wysoka rotacja kadrowa ¾ szkolenie i doskonalenie spowodowana niskim zawodowe oraz podnoszenie uposażeniem, kwalifikacji funkcjonariuszy, ¾ brak środków finansowych na ¾ wypracowany model działania i polepszanie bazy lokalowej, współdziałania w sytuacjach ¾ brak środków finansowych na kryzysowych zakupy sprzętu specjalistycznego i sprzętu ochrony indywidualnej, ¾ brak środków finansowych na systemy informatyczne, ¾ brak elektronicznych systemów nadzoru ruchu drogowego, ¾ duża migracja ludzi (członków OSP) obniżająca poziom bezpieczeństwa gmin i powiatu SZANSE ZAGROŻENIA ¾ wysoki wskaźnik zaufania ¾ częste zmiany przepisów społecznego, prawnych, ¾ deklarowana i realizowana ¾ obciążanie zadaniami nie chęć współpracy ze strony wynikającymi bezpośrednio z samorządów gmin i powiatu, charakteru służby, ¾ deklarowana i realizowana ¾ rozwój przestępczości o chęć współpracy ze strony charakterze międzynarodowym lokalnej społeczności, (stosunki gospodarcze, ¾ deklarowana i realizowana terroryzm, bioterroryzm, chęć współpracy ze strony przenikanie grup instytucji współdziałających i przestępczych), zakładów pracy ¾ bariery interpretacyjne ¾ możliwość wykorzystania przepisów prawnych w zakresie funduszy unijnych, współfinansowania projektów ¾ zapowiadany wzrost nakładów unijnych, na bezpieczeństwo w ramach ¾ brak pomocy budżetu Państwa ustawy modernizacyjnej służb w zakresie zabezpieczenia mundurowych, finansowego projektów ¾ dostępność nowych unijnych, technologii, w tym ¾ niedostosowana infrastruktura satelitarnych i drogowa do panującego teleinformatycznych, natężenia ruchu i zagrożeń w ¾ rosnąca ranga problematyki transporcie drogowym, społeczeństwa ¾ rozbudowana biurokratyzacja,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 168 ¾ brak jednolitego systemu pozwalającego na współpracę służb i instytucji (bazy danych, bazy materiałów niebezpiecznych, mapa cyfrowa z naniesionymi mediami), ¾ brak inwestycji operatorów telefonii stacjonarnej pod kątem służb ratowniczych (nr 112) 10. TRANSPORT, INFRASTRUKTURA DROGOWA I KOMUNIKACYJNA MOCNE STRONY SŁABE STRONY ¾ położenie regionu powiatu na ¾ zły stan infrastruktury międzynarodowych szlakach drogowej (techniczny, komunikacyjnych, parametry dróg), ¾ znaczna ilość terenów i ¾ brak drogi ekspresowej o obiektów poprzemysłowych do charakterze międzynarodowym, wykorzystania pod inwestycje, ¾ niski poziom wykorzystania ¾ wysoka jakość gleb, źródeł energii, ¾ przygraniczne położenie ¾ niska stopa inwestycji i mały umożliwiające nawiązywanie napływ inwestycji transgranicznej współpracy zagranicznych, gospodarczej, ¾ niski poziom infrastruktury ¾ obecność dużych firm technicznej, krajowych, przeciwpowodziowej, ¾ korzystne warunki ¾ słabo rozwinięta sieć przyrodnicze dla rozwoju transportu kolejowego, turystyki agroturystyki oraz ¾ brak planów zagospodarowania „ekologicznego przemysłu” przestrzennego ¾ zadowalająca sieć dróg powiatowych i gminnych SZANSE ZAGROŻENIA ¾ budowa tras szybkiego ruchu ¾ odwlekanie realizacji łączących powiat z innymi koniecznych inwestycji częściami kraju, drogowych ¾ rozwój sieci drogowej (budowa ¾ postępująca degradacja mostów), istniejącej sieci (brak środków), ¾ rozwój infrastruktury ¾ zagrożenia powodziowe, obsługującej ruch graniczny, ¾ niski poziom bezpieczeństwa ¾ koncentracja środków ruchu drogowego, pomocowych na inwestycjach i ¾ niski poziom absorpcji środków działaniach sprzyjających infrastrukturalnych, wzrostowi konkurencyjności i ¾ marginalizacja transportu tworzeniu miejsc pracy kolejowego, ¾ bardzo skomplikowane procedury związane z aplikowaniem o środki pomocowe

169 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 źródło: opracowano na podstawie spotkania konsultacyjnego zorganizowanego w Starostwie Powiatowym w Krasnymstawie w dn. 15.11.2007 r.

Po opracowaniu analizy SWOT przystąpiono do wytyczenia kierunków rozwoju powiatu krasnostawskiego. Zgłoszono następujące propozycje działań: − rozwój infrastruktury drogowej z bazą towarzyszącą, − poprawa stanu bazy edukacyjnej, − rozwój społeczeństwa informacyjnego (usługi tele-info, dostęp do Internetu), − ochrona poszczególnych obszarów przyrodniczych, − rozwój infrastruktury związanej z ochroną środowiska, − likwidacja bezpośrednich zagrożeń związanych ze stanem środowiska dla życia ludzkiego, − aktywizacja społeczności lokalnej, − rozwój bazy rekreacyjnej, − stworzenie sprzyjających warunków dla rozwoju przedsiębiorczości, − ochrona dziedzictwa kulturowego, − rozwój infrastruktury związanej z ochroną zdrowia, − promocja zdrowego trybu życia, − profilaktyka chorób, − rozwój kształcenia ustawicznego (możliwość przekwalifikowywania się), − pomoc przedsiębiorcom w rozwoju poprzez zorganizowanie instytucji świadczącej pomoc w pozyskiwaniu środków zewnętrznych, − wspólne działania samorządów powiatu i gmin w celu pozyskiwania środków finansowych na działania rozwojowe, − modernizacja bazy oświatowej, bazy związanej z ochroną zdrowia, − podejmowanie działań na rzecz integracji społecznej z osobami niepełnosprawnymi, w tym likwidacja barier architektonicznych, − rozwój pozaszkolnych form edukacji na każdym poziomie szkolnictwa, − wyrównywanie szans edukacyjnych, − rozwój wolontariatu.

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 170 B. Wieloletni Plan Inwestycyjny Inwestowanie to jeden z głównych obowiązków jednostek samorządu terytorialnego w stosunku do jego mieszkańców, celem poprawy ich życia i funkcjonowania na terenie Powiatu/Gminy. ™ Co to jest Wieloletnie Planowanie Inwestycyjne ? Długoterminowość to jedna z cech charakterystycznych współczesnego procesu inwestycyjnego. Skupia się w nim nie tylko sama wykonalność inwestycji, ale cały proces temu towarzyszący, czyli: przygotowanie inwestycji wraz z dokumentacją, poszukiwanie środków finansowych, w tym także zewnętrznych. Jednakże główną zasadą planowania wieloletniego jest wyłonienie takich konkretnych działań i pozyskanie środków na te inwestycje, które jak najdalej prowadzić będą jednostkę samorządu terytorialnego wraz z jej mieszkańcami ku zrównoważonemu rozwojowi, czyli symbiotycznego wzrostu gospodarczego w poszanowaniu dla środowiska celem poprawy warunków życia mieszkańców. ™ Co to jest Wieloletni Plan Inwestycyjny? Wieloletni Plan Inwestycyjny (WPI) to proces decyzyjny, w wyniku którego ustala się listę ważnych zadań inwestycyjnych w dłuższym horyzoncie czasu. realizacja inwestycji zapisanych w WPI prowadzić powinna do osiągnięcia jak najszerszych korzyści w kontekście finansowym, gospodarczym, społecznym oraz ekologicznym. ™ Cel opracowania Wieloletniego Planu Inwestycyjnego Wieloletni Plan Inwestycyjny ma na celu harmonijne oszacowanie niezbędnych dla powiatu krasnostawskiego inwestycji z dokładnym ich rozplanowaniem czasowym. Dzięki opracowaniu WPI inwestycje na terenie powiatu krasnostawskiego rozplanowane są do roku 2020, co umożliwia perspektywiczne poszukiwanie środków na ich realizację oraz pełne, odpowiednie przygotowanie do ich wdrażania.

171 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 Tabela A2. Wieloletni Plan Inwestycyjny na lata 2008 -2020

Planowana wielkość nakładów w poszczególnych latach (w tys. zł) Nazwa zadania i źródło wartość środki Lp źródła dotacji budżet finansowania /w tym beneficjent kosztorysowa w tys. zewnętrzne w środki środki środki środki . zewnętrznych powiatuw tys. zł programy/ zł tys. zł 2008 zewnętrzne 2009 zewnętrzne 2010 zewnętrzne 2011-2020 zewnętrzne w tys. zł w tys. zł w tys. zł w tys. zł I Społeczeństwo informacyjne Informatyzacja powiatowych 1. jednostek organizacyjnych Powiat Krasnostawski RPO WL 780 117 663 50 42 320 272 410 349

Budowa sieci teleinformatycznych z utworzeniem punktów dostępowych do sieci 2. internetowych Powiat Krasnostawski RPO WL 4 400,00 660 3 740,00 180 153 4 220,00 3 587,00 II Transport -Komunikacja drogowa Przebudowa drogi powiatowej nr 2900L (1900 L) Żółkiewka- Turobin 0+025 -1+100 (dł. 1. 1,075km) Powiat Krasnostawski 2 234,00 302,00 1 932,00 223,00 192,00 2 011,00 1 740,00

Przebudowa drogi powiatowej nr 3124L Fajsławice -Ksawerówka 2. 0+012-3+487 (dł. 3,475 km) Powiat Krasnostawski 6 382,00 862,00 5 520,00 641,00 552,00 5 741,00 4 968,00 Przebudowa drogi nr 3114 L Chorupnik - Izbica 9 + 465 - 12 + 3. 835(dł. 3,4 km) Powiat Krasnostawski 14 313,00 1 074,00 13 239,00 4 300,00 3 976,00 10 013,00 9 263,00

Przebudowa drogi nr 2126 L Orchowiec - Gorzków 5 + 750 - 13 + 329,71 i nr 3105L Olchowiec - Gorzków 7 + 411-8 + 4. 462,01 (łączna dł. 8,630.72km) Powiat Krasnostawski 15 656,00 1 174,00 14 482,00 5 500,00 5 086,00 10 156,00 9 396,00 Przebudowa drogi nr 3127 L Wola Żulińska-Kasjan 2 + 600 - 6 + 661.31(dł 4,1 km) i nr 3126 L Wincentów - Krupiec 4+ 358- 5+251 (dł. 0,9), łączna dł. 4,955 5. km Powiat Krasnostawski 8 879,00 666,00 8 213,00 35,00 8 844,00 8 213,00 Przebudowa drogi nr 3110 L Chorupnik - Mościska 6 + 055 - 9 + 571 (dł. 3,5 km) i nr 3107L Równiaki - Maszów 6+ 635 - 6+935 (dł. 0,3 km), łączna dł. 3,8 6. km Powiat Krasnostawski 9 044,00 678,00 8 366,00 9 044,00 8 366,00 Przebudowa drogi nr 3150L Kraśniczyn - Anielpol 0+000- 7. 5+104 (dł. 5,104 km) Powiat Krasnostawski 12 133,00 910,00 11 223,00 45,00 12 088,00 11 223,00

Przebudowa drogi nr 3122 L Łopiennik -Rejowiec 4+ 751- 7 +551 (dł.2,08km) wraz z budową mostu w Borowicy 5+883 (rz. Wieprz 0 i rem. Mostu 6+924 (rz. 8. Rejka), (dł. 1,041 km) Powiat Krasnostawski 15 000,00 1 125,00 13 875,00 15 000,00 13 875,00

RPO WL STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 172 Przebudowa drogi nr 3124 L Fajsławice - Ksawerówka 4,124 km+ droga nr 2122L Rybczewice - Marysin 0,872 km, łączna dł. 5,0 9. km) Powiat Krasnostawski 12 201,00 915,00 11 286,00 12 201,00 11 286,00 RPO WL Przebudowa drogi nr 3114 L Chorupnik - Izbica 0+ 000 - 9+ 10. 465 , Ostrzyca (dł. 9,5 km) Powiat Krasnostawski 23 875,00 1 790,00 22 085,00 23 875,00 22 085,00 Przebudowa drogi nr 3117L Łopiennik- Orchowiec (dł. 10,8 11. km) Powiat Krasnostawski 27 765,00 2 082,00 25 683,00 45,00 27 720,00 25 683,00 Przebudowa drogi nr 3128 L – 12. Bzite - Krynica (dł. 7,3 km) Powiat Krasnostawski 18 040,00 1 353,00 16 687,00 18 040,00 16 687,00 Przebudowa drogi nr 3110L Chorupnik - Rudnik 0+000- 13. 6+0,55 (dł. 6,1 km) Powiat Krasnostawski 14 840,00 1 113,00 13 727,00 14 840,00 13 727,00 Przebudowa drogi nr 3101L – Powiat Krasnostawski Średnia Wieś –Bzowiec- Gruszka 14. (dł. 15,5 km) 15 500,00 1 163,00 14 386,00 15 500,00 14 386,00 Powiat Krasnostawski Przebudowa drogi nr 2120L - Krasnystaw – Stężyca Łęczyńska 15. – Trawniki (dł. 12,7 km) 12 500,00 938,00 12 162,00 12 500,00 12 162,00 Przebudowa drogi nr 2272L – Powiat Krasnostawski Żółkiewka – Krzczonów – (dł.4,7 16. km) 4 500,00 338,00 4 162,00 4 500,00 4 162,00 Przebudowa drogi nr 3102L – Powiat Krasnostawski Markiewiczów – Koszarsko – 17. Gany (dł. 6,6 km) 6 500,00 488,00 6 012,00 6 500,00 6 012,00 Przebudowa drogi nr 3158L u Powiat Krasnostawski zbiegu ulic: Mostowa – Zamkowa - 18. Browarna 1 500,00 113,00 1 387,00 1 500,00 1 387,00 Przebudowa drogi nr 3155L – ul. Powiat Krasnostawski Tokarzewskiego w 19. Krasnymstawie (dł. 0,434 km) 1 000,00 75,00 925,00 1 000,00 925,00 Przebudowa drogi nr 3109L - Powiat Krasnostawski 20. Płonka – Bzowiec (dł. 7,4 km) 7 500,00 563,00 6 937,00 7 500,00 6 937,00 Budowa chodnika (droga nr Powiat Krasnostawski 3121L) – ul. Krakowskie Przedmieście w Krasnymstawie 21. (dł. 1,2 km) 480,00 36,00 464,00 480,00 464,00 Przebudowa skrzyzowania ulic: Powiat Krasnostawski Oleszczyńskiego, Matysiaka, 22. PCK, Okrzei w Krasnymstawie 1 000,00 75,00 925,00 1 000,00 925,00 Budowa mostu na rzece Wieprz Powiat Krasnostawski 23. w Krasnymstawie 20 000,00 20 000,00 20 000,00 20 000,00 Modernizacja parku maszynowego w ZDP Powiat Krasnostawski, 24. w Krasnymstawie ZDP w Krasnymstawie 1 290,00 1 290,00 1 290,00 Przebudowa drogi powiatowej nr 3140L Krasnystaw - Latyczów - Powiat Krasnostawski PRGiPID 6 000,00 3 000,00 3 000,00 25. Wał o dł. 7,681 km 6 000,00 3 000,00 Przebudowa drogi powiatowej nr 3147L od DK 17 o długości ok..4 km wraz z przebudową Powiat Krasnostawski PROW 4 000,00 1 455,00 2 545,00 skrzyżownia z drogą nr 3146L w m. Orłów Drewniany po 0,2 km w 26. obu kierunkach. 4 000,00 1 545,00

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 173 Rozbudowa drogi powiatowej nr 1863L Siennica Różana – Maciejów – Rakołupy – Powiat Krasnostawski PRGiPID 4 200,00 2 100,00 2 100,00 Leśniowice – Majdan Leśniowicki 27. dł. 2,557 km 4 200,00 2 100,00 Rozbudowa drogi powiatowej nr 2272L od granicy powiatu do Powiat Krasnostawski PRGiPID 4 500,00 2 250,00 drogi wojewódzkiej nr 837 o dł 28. 4,678 km 4 500,00 2 250,00 III. Środowisko i czysta energia Budowa kanalizacji deszczowej w Krasnymstawie na ul. Bojarczuka i Okrzei, Odbudowa drogi Bojarczuka i Graniczna dł. 1,5 29. km Powiat Krasnostawski 10 900,00 817 10 083,00 10 900,00 10 083,00

Budowa kanalizacji deszczowej w Krasnymstawie ul. Kościuszki, Szkolna, Mickiewicza, PCK, RPO WL, Oleszczyńskiego, Rzeczna (dł. NFOŚiGW, 30. 2,2 km) Powiat Krasnostawski WFOŚiGW , POIiŚ 8 165,00 612 7 553,00 8 165,00 7 553,00 Termomodernizacja obiektów SP ZOZ w NFOŚiGW, 31. w SP ZOZ w Krasnymstawie Krasnymstawie WFOŚiGW , POIiŚ 11 600,00 11 600,00 8 500,00 8 500,00 3 100,00 3 100,00 Termomodernizacja budynku Starostwa Powiatowego w 32. Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 480 72 408 480 408 Termomodernizacja budynku biurowego Zarządu Dróg 33. Powiatowych w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 240 120 120 240 120 Budowa oczyszczalni ścieków w Domach Pomocy Społecznej w RPO WL, Krasnymstawie, Bończy, NFOŚiGW, 34. Surchowie. Powiat Krasnostawski WFOŚiGW , POIiŚ 1 200,00 180 1 020,00 1 200,00 1 020,00 Budowa oczyszczalni ścieków w Zakładzie Opiekuńczo - RPO WL, Rehabilitacyjnym dla NFOŚiGW, 35. Niewidomych Kobiet w Żułowie Powiat Krasnostawski WFOŚiGW , POIiŚ 300 300 300 300 RPO WL, Termomodernizacja obiektów NFOŚiGW, 36. w DPS Krasnystaw Powiat Krasnostawski WFOŚiGW , POIiŚ 420 63 357 420 357 IV Kultura, turystyka Rewitalizacja historycznej przestrzeni zabytkowego Zespołu Kościoła p.w. Św. Franciszka i Kolegium Pojezuickiego w 37. Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 7 000,00 200 6 800,00 7 000,00 6 800,00 Rewitalizacja Zespołu Pałacowo- Parkowego w DPS 38. w Surhowie Powiat Krasnostawski 1 200,00 240 960 1 200,00 960 Prace konserwatorskie, RPO WL, MKiDN restauratorskie zakup zabytków ruchomych dla Muzeum 39. Regionalnego w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 450 45 405 450 405

Udostępnienie miejsc i obszarów atrakcyjnych turystycznie w powiecie krasnostawskim poprzez budowę ścieżek i tras 40. rowerowych Powiat Krasnostawski 2 500,00 100 2 400,00 2 500,00 2 400,00 V Infrastruktura społeczna

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 174 Budowa budynku garażowego i modernizacja bazy lokalowej

w Zespole Szkół środki własne budżetu 41. Ponadgimnazjalnych w Żółkiewce Powiat Krasnostawski powiatu RPO WL 760 335 425 110 150 500 425 Budowa kompleksu boisk sportowych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 42. w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 5 240,00 786 4 454,00 40 3 900,00 3 349,00 1 300,00 1 105,00 Termomodernizacja w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w 43. Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 2 303,00 345 1 958,00 42 2 261,00 1 958,00 Modernizacja internatu i sali gimnastycznej w SOSW w 44. Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 2 510,00 377 2 133,00 10 1 800,00 1 538,00 700 595 Modernizacja warsztatów szkolnych wraz z zagospodarowaniem terenu w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 45. w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 800 120 680 800 680 Budowa sali gimnastycznej w I LO im. Wł. Jagiełły 46. w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 2 700,00 400 2 300,00 2 700,00 2 295,00 Modernizacja poddasza budynku szkoły w II LO im. C.K. Norwida 47. w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 650 98 552 650 552 Modernizacja bazy lokalowej Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 48. w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 780 117 663 780 663 Zagospodarowanie terenu szkoły i internatu I LO im. Wł. Jagiełły w 49. Krasnymstawie Powiat Krasnostawski 340 51 289 340 289 Termomodernizacja budynku szkoły i internatu w Zespole Szkół Ogólnokształcących i 50. Zawodowych w Tarnogórze Powiat Krasnostawski 2 000,00 300 1 700,00 2 000,00 1 700,00

Modernizacja bazy dydaktycznej w powiatowych jednostkach 51. oświatowych (doposażenie szkół) Powiat Krasnostawski RPO WL 600 90 510 600 510 VI Infrastruktura społeczna Zakupy inwestycyjne sprzętu i aparatury medycznej SP ZOZ w 52. Krasnymstawie 2 000,00 2 000,00 2 000,00 2 000,00 Modernizacja bazy lokalowej Wielofunkcyjnej Placówki Opiekuńczo - Wychowawczej w Krasnymstawie 53. Modernizacja Zespołu Placówek Powiat Krasnostawski 140 21 119 100 85 20 17 20 17 Opiekuńczo - Wychowawczych 54. w Krasnymstawie w tym Powiat Krasnostawski 680 102 578 240 204 220 187 220 187 Modernizacja bazy lokalowej i zaplecza technicznego w DPS w Krasnymstawie 55. Powiat Krasnostawski 460 69 391 280 238 180 153 Modernizacja bazy lokalowej

56. Powiat Krasnostawski 397 122 275 177 88 100 85 120 102 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 175

PFRON RPO WL i zaplecza technicznego oraz ogrodzenia terenu w DPS w 56. Bończy Powiat Krasnostawski 397 122 275 177 88 100 85 120 102 Rozbudowa i modernizacja bazy lokalowej w tym zaplecza technicznego wraz z zagospodarowaniem terenu 57. w DPS w Surhowie Powiat Krasnostawski 520 78 442 200 170 140 119 180 153 Modernizacja bazy technicznej w Zakładzie Opiekuńczo - Rehabilitacyjnym dla 58. Niewidomych Kobiet w Żułowie Powiat Krasnostawski PFRON RPO WL 640 640 130 130 510 510 VII Bezpieczeństwo publiczne Modernizacja bazy lokalowej i zaplecza technicznego

w Komendzie Powiatowej Powiat Krasnostawski, Państwowej Straży Pożarnej KPPSP w 59. w Krasnymstawie Krasnymstawie RPO WL, MSWiA 2 230,00 2 230,00 950 950 500 500 350 350 430 430 Modernizacja bazy lokalowej w Komendzie Powiatowej Policji w 60. Krasnymstawie Powiat Krasnostawski RPO WL, MSWiA 650 650 100 100 250 250 300 300 Modernizacja bazy lokalowej w Powiatowym Inspektoracie 61. Weterynarii w Krasnymstawie Powiat Krasnostawski MSWiA 300 300 50 50 50 50 200 200 Ogółem: 347 167,00 34 565,00 311 021,00 10 793,00 10 382,00 20 733,00 18 277,00 13 630,00 12 442,00 301 886,00 271 165,00

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 176 Opis inwestycji:

I – Społeczeństwo informacyjne W dobie rozwoju społeczeństwa informacyjnego zarządzanie informacją, jej jakość oraz szybkość przepływu są nieodzownymi elementami budowania przewagi konkurencyjnej regionu25. Powiat krasnostawski przewidział do realizacji inwestycje, które służyć będą zmniejszeniu dysproporcji regionalnych w dostępie do usług on-line. Planuje się: ™ Udoskonalanie informatyzacji powiatowych jednostek organizacyjnych ™ Budowę sieci teleinformatycznych z utworzeniem punktów dostępnych do sieci internetowych

II – Transport – Komunikacja drogowa Przewidzianych jest do realizacji 14 inwestycji z zakresu infrastruktury drogowej, które przyczynią się do poprawy infrastruktury transportowej i komunikacyjnej w powiecie. W głównej mierze inwestycje skupiają się na modernizacji dróg powiatowych oraz ulic na terenie powiatu krasnostawskiego, będących drogami gminnymi i wewnętrznymi. Nieodzownymi działaniami towarzyszącymi poprawie infrastruktury drogowej na terenie powiatu będą modernizacje mostów, przejść dla pieszych, skrzyżowań, ciągów pieszych. Zaplanowane inwestycje: ™ Przebudowa drogi powiatowej nr 2900L (1900 L) Żółkiewka-Turobin 0+025 -1+100 (dł. 1,075km) ™ Przebudowa drogi powiatowej nr 3124L Fajsławice - Ksawerówka 0+012-3+487 (dł. 3,475 km) ™ Przebudowa drogi nr 3114 L Chorupnik - Izbica 9 + 465 - 12 + 835 (dł. 3,4 km ™ Przebudowa drogi nr 2126 L Orchowiec - Gorzków 5 + 750 - 13 + 329,71 i nr 3105L Olchowiec - Gorzków 7 + 411-8 + 462,01 (łączna dł. 8,630.72 km)

25 Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2006-2020

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 177 ™ Przebudowa drogi nr 3127 L Wola Żulińska-Kasjan 2 + 600 - 6 + 661.31(dł. 4,1 km) i nr 3126 L Wincentów - Krupiec 4+ 358- 5+251 (dł. 0,9), łączna dł. 4,955 km ™ Przebudowa drogi nr 3110 L Chorupnik - Mościska 6 + 055 - 9 + 571 (dł. 3,5 km) i nr 3107L Równiaki - Maszów 6+ 635 - 6+935 (dł. 0,3 km), łączna dł. 3,8 km ™ Przebudowa drogi nr 3150L Kraśniczyn - Anielpol 0+000-5+104 (dł. 5,104 km) ™ Przebudowa drogi nr 3122 L Łopiennik - Rejowiec 4+ 751- 7 +551 (dł.2,08km) wraz z budową mostu w Borowicy 5+883 (rz. Wieprz i rem. Mostu 6+924 (rz. Rejka), (dł. 1,041 km) ™ Przebudowa drogi nr 3124 L Fajsławice - Ksawerówka 4,124 km+ droga nr 2122L Rybczewice - Marysin 0,872 km, łączna dł. 5,0 km) ™ Przebudowa drogi nr 3114 L Chorupnik - Izbica 0+ 000 - 9+ 465, Ostrzyca (dł. 9,5 km) ™ Przebudowa drogi nr 3117L Łopiennik- Orchowiec (dł. 10,8 km) ™ Przebudowa drogi nr 3128 L – Bzite - Krynica (dł. 7,3 km) ™ Przebudowa drogi nr 3110L Chorupnik - Rudnik 0+000- 6 + 0,55 (dł. 6,1 km) ™ Przebudowa drogi nr 3117L Łopiennik- Orchowiec (dł. 10,8 km) ™ Przebudowa drogi nr 3101L – Średnia Wieś –Bzowiec- Gruszka (dł. 15,5 km) ™ Przebudowa drogi nr 2120L - Krasnystaw – Stężyca Łęczyńska – Trawniki (dł. 12,7 km) ™ Przebudowa drogi nr 2272L – Żółkiewka – Krzczonów – (dł.4,7 km) ™ Przebudowa drogi nr 3158L u zbiegu ulic: Mostowa – Zamkowa – Browarna ™ Przebudowa drogi nr 3155L – ul. Tokarzewskiego w Krasnymstawie (dł. 0,434 km) ™ Przebudowa drogi nr 3109L - Płonka – Bzowiec (dł. 7,4 km) ™ Budowa chodnika (droga nr 3121L) – ul. Krakowskie Przedmieście w Krasnymstawie (dł. 1,2 km)

178 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ™ Przebudowa skrzyżowania ulic: Oleszczyńskiego, Matysiaka, PCK, Okrzei w Krasnymstawie ™ Budowa mostu na rzece Wieprz w Krasnymstawie ™ Modernizacja parku maszynowego w ZDP w Krasnymstawie

III – Środowisko i czysta energia Działania powiatu skupiać się będą na inwestycjach służących poprawie stanu środowiska naturalnego, a tym samym na przedsięwzięciu działań służących zapobieganiu pogorszeniu się jego stanu. Planuje się szereg inwestycji takich jak: termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej, budowa kanalizacji deszczowych, oczyszczalni ścieków itp. Przewiduje się następujące inwestycje: ™ Budowa kanalizacji deszczowej w Krasnymstawie na ul. Bojarczuka i Okrzei, Odbudowa drogi Bojarczuka i Graniczna dł. 1,5 km ™ Budowa kanalizacji deszczowej w Krasnymstawie ul. Kościuszki, Szkolna, Mickiewicza, PCK, Oleszczyńskiego, Rzeczna (dł. 2,2 km) ™ Termomodernizacja obiektów w SP ZOZ w Krasnymstawie ™ Termomodernizacja budynku Starostwa Powiatowego w Krasnymstawie ™ Termomodernizacja budynku biurowego Zarządu Dróg Powiatowych w Krasnymstawie ™ Budowa oczyszczalni ścieków w Domach Pomocy Społecznej w Krasnymstawie, Bończy, Surhowie ™ Budowa oczyszczalni ścieków w Zakładzie Opiekuńczo - Rehabilitacyjnym dla Niewidomych Kobiet w Żułowie ™ Termomodernizacja obiektów w DPS Krasnystaw

IV – Kultura, Turystyka Przewiduje się rewitalizację zabytków na terenie powiatu. Inwestycje te mają na celu przeprowadzenie kompleksowego programu remontów, modernizacji zabudowy i przestrzeni publicznych, rewaloryzacji zabytków, w powiązaniu z rozwojem gospodarczym i społecznym. Rewitalizacja posłuży połączeniu działań technicznych - takich jak remonty - z programami ożywienia gospodarczego i działaniem na rzecz rozwiązania problemów społecznych,

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 179 występujących na tych obszarach: bezrobocia, przestępczości. Wieloletni Plan Inwestycyjny przewiduje także zadania służące poprawie Planuje się także działania w zakresie rozwoju turystyki w powiecie. Planowane inwestycje to: ™ Rewitalizacja historycznej przestrzeni zabytkowego Zespołu Kościoła p.w. Św. Franciszka i Kolegium Pojezuickiego w Krasnymstawie ™ Rewitalizacja Zespołu Pałacowo-Parkowego w DPS w Surhowie ™ Prace konserwatorskie, restauratorskie zakup zabytków ruchomych dla Muzeum Regionalnego w Krasnymstawie ™ Udostępnienie miejsc i obszarów atrakcyjnych turystycznie w powiecie krasnostawskim poprzez budowę ścieżek i tras rowerowych

V – Infrastruktura społeczna – szkolna i sportowa Głównym celem zaplanowanych inwestycji będzie poprawa jakości infrastruktury społecznej - bazy lokalowej szkolnej i sportowej. Przewiduje się wykonanie remontów wielu budynków oświatowych, doposażenia wielu placówek, budowę kompleksu boisk sportowych, itp. Działania zaplanowane do realizacji wpłynął na podniesienie atrakcyjności powiatu, a zarazem poprawę jakości życia mieszkańców. Przewiduje się następujące inwestycje: ™ Budowa budynku garażowego i modernizacja bazy lokalowej w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Żółkiewce ™ Budowa kompleksu boisk sportowych przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Krasnymstawie ™ Termomodernizacja w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Krasnymstawie ™ Modernizacja internatu i sali gimnastycznej w SOSW w Krasnymstawie ™ Modernizacja warsztatów szkolnych wraz z zagospodarowaniem terenu w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Krasnymstawie ™ Budowa Sali gimnastycznej przy I LO im. Wł. Jagiełły w Krasnymstawie. ™ Modernizacja poddasza budynku szkoły w II LO im. C.K. Norwida w Krasnymstawie

180 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 ™ Modernizacja bazy lokalowej Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Krasnymstawie ™ Zagospodarowanie terenu szkoły i internatu I LO im. Wł. Jagiełły w Krasnymstawie ™ Termomodernizacja budynku szkoły i internatu w Zespole Szkół Ogólnokształcących i Zawodowych w Tarnogórze ™ Modernizacja bazy dydaktycznej w powiatowych jednostkach oświatowych (doposażenie szkół)

VI – Infrastruktura społeczna – pomoc społeczna Jakość świadczonych usług socjalnych jest niewystarczająca z uwagi na przede wszystkim braki w bazie lokalowej i zapleczu technicznym. Sieć działających w powiecie placówek opieki społecznej wymaga lepszego dostosowania do potrzeb, stąd zaplanowano do realizacji następujące inwestycje: ™ Zakupy inwestycyjne sprzętu i aparatury medycznej ™ Modernizacja bazy lokalowej Wielofunkcyjnej Placówki Opiekuńczo - Wychowawczej w Krasnymstawie ™ Modernizacja Zespołu Placówek Opiekuńczo - Wychowawczych w Krasnymstawie w tym osiągnięcie standardów usług opiekuńczo - wychowawczych ™ Modernizacja bazy lokalowej i zaplecza technicznego w DPS w Krasnymstawie ™ Modernizacja bazy lokalowej i zaplecza technicznego oraz ogrodzenia terenu w DPS w Bończy ™ Rozbudowa i modernizacja bazy lokalowej w tym zaplecza technicznego wraz z zagospodarowaniem terenu w DPS w Surhowie ™ Modernizacja bazy technicznej w Zakładzie Opiekuńczo - Rehabilitacyjnym dla Niewidomych Kobiet w Żułowie

VII – Bezpieczeństwo publiczne Przewiduje się inwestycje polegające na modernizacji bazy lokalowej obiektów realizujących zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz

STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020 181 utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Obecny stan tej infrastruktury nie pozwala na w pełni efektywną pracę i podnoszenie jakości świadczonych usług. Chociaż należy zwrócić uwagę, że w tym przypadku Powiat może jedynie wspomagać wymienione poniżej zadania. Zaplanowane inwestycje to: ™ Modernizacja bazy lokalowej i zaplecza technicznego w Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Krasnymstawie ™ Modernizacja bazy lokalowej w Komendzie Powiatowej Policji w Krasnymstawie ™ Modernizacja bazy lokalowej w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii w Krasnymstawie

Zadania przedstawione w niniejszym Wieloletnim Planie Inwestycyjnym stanowią uszczegółowienie „Strategii Rozwoju Lokalnego Powiatu Krasnostawskiego na lata 2008 – 2020” opracowanej zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz metodą konsultacji społecznych, w trakcie których, mieszkańcy powiatu wyrazili swoje potrzeby i spostrzeżenia dotyczące podniesienia konkurencyjności powiatu oraz poprawy warunków ich życia. Wieloletni Plan Inwestycyjny stanowić powinien oparcie, na którym corocznie w miarę możliwości finansowych tworzy się budżet powiatu krasnostawskiego. Nie jest on jednak dokumentem zamkniętym. Jego istota wymaga wręcz wrażliwości na gruncie zakresu nim objętego, z uwzględnieniem potrzeb społecznych i konsultacji ze społecznością lokalną. Wrażliwość ta dotyczy także podziału źródeł finansowania. Każdorazowo zmiana w WPI powinna zostać przyjęta uchwałą Rady Powiatu w Krasnymstawie.

182 STRATEGIA ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO NA LATA 2008-2020