PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Spis treści WPROWADZENIE ...... 4 1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA ...... 4 2. METODYKA OPRACOWANIA...... 4 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE ...... 5 4. ZGODNOŚĆ PROGRAMU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI ...... 5 4.1. ZGODNOŚĆ NA SZCZEBLU REGIONALNYM ...... 7 4.2. ZGODNOŚĆ NA SZCZEBLU LOKALNYM ...... 9 OPIS INWENTARYZOWANEGO OBSZARU ...... 11 1. CHARAKTERYSTYKA GMINY ...... 11 1.1. KLIMAT ...... 12 2. STRUTKURA DEMOGRAFICZNA ...... 13 3. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA I ROLNICTWO ...... 14 4. INFRASTRUKTURA INŻYNIERYJNO – TECHNICZNA ...... 17 4.1. SIEĆ CIEPŁOWNICZA ...... 17 4.2. SIEĆ GAZOWA...... 17 4.3. SIEĆ DROGOWA ...... 18 REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY IZBICA ...... 20

STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 22 OCENA STANU ŚRODOWISKA W POSZCZEGÓLNYCH KOMPONENTACH ...... 24 1. OCHRONA KILMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 24 1.1. STAN AKTUALNY ...... 24 1.2. ANALIZA SWOT ...... 26 1.3. ZAGROŻENIA ...... 26 2. ZAGROŻENIA HAŁASEM ...... 27 2.1. STAN WYJŚCIOWY ...... 27 2.2. ANALIZA SWOT ...... 30

2.3. ZAGROŻENIA ...... 30 3. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 30 3.1. STAN WYJŚCIOWY ...... 30 3.2. ANALIZA SWOT ...... 32 4. GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 33 4.1. STAN WYJŚCIOWY ...... 33 4.1.1. WODY POWIERZCHNIOWE ...... 33 4.1.2. WODY PODZIEMNE ...... 36 4.2. ANALIZA SWOT ...... 39 4.3. ZAGROŻENIA ...... 40 5. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ...... 41 5.2. ANALIZA SWOT ...... 42 5.3. ZAGROŻENIA ...... 43

Strona | 2

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

6. ZASOBY GEOLOGICZNE ...... 43 6.1. STAN WYJŚCIOWY ...... 43 6.1.1. SUROWCE MINERALNE ...... 45 6.2. ANALIZA SWOT ...... 46 6.3. ZAGROŻENIA ...... 46 7. GLEBY ...... 47 7.1. STAN WYJŚCIOWY ...... 47 7.2. ANALIZA SWOT ...... 49 7.3. ZAGROŻENIA ...... 49

8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 50 8.1. STAN WYJŚCIOWY ...... 50 8.2. ANALIZA SWOT ...... 54 8.3. ZAGROŻENIA ...... 54 9. ZASOBY PRZYRODNICZE ...... 55 9.1. STAN WYJŚCIOWY ...... 55 9.1.1. OBSZARY CHRONIONE ...... 55 9.1.2. LASY ...... 61 9.2. ANALIZA SWOT ...... 62 9.3. ZAGROŻENIA ...... 63 10. ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU I ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 63 10.1. ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU ...... 63 10.2. ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI ...... 64 CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 67 1. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 67 1.1. CELE KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA ...... 67 1.2. HARMONOGRAM RZECZOWO - FINANSOWY ...... 76 2. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 84

3. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 92 3.1. MONITORING I KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 92 3.2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA...... 94 SPIS TABEL ...... 96 SPIS RYSUNKÓW ...... 97 SPIS WYRESÓW ...... 97

Strona | 3

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

WPROWADZENIE

1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA

Celem sporządzenia Programu Ochrony Środowiska jest realizacja przez jednostki samorządu terytorialnego polityki ochrony środowiska zgodnie z założeniami najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych na szczeblu krajowym, wojewódzkim i powiatowym. POŚ powinny stanowić podstawę funkcjonowania systemu zarządzania środowiskiem i być spójne ze wszystkimi dokumentami dotyczącymi zagadnień ochrony środowiska na szczeblu danej JST.

Niniejszy dokument zawiera analizę stanu środowiska naturalnego na terenie gminy, na podstawie której określono cele, kierunki i zadania wynikające z zagrożeń i problemów dla poszczególnych obszarów interwencji. Wskazano również źródła finansowania zaproponowanych działań oraz określono system realizacji Programu.

2. METODYKA OPRACOWANIA

Metodyka opracowania Programu polegała na:

 zebraniu materiałów źródłowych niezbędnych do opracowania Programu, na podstawie których dokonano oceny stanu aktualnego gminy,

 określeniu celów i kierunków wynikających ze zdiagnozowanych problemów i zagrożeń,

 sformułowaniu zadań oraz wskazaniu jednostek odpowiedzialnych za ich realizację z podziałem na zadania własne oraz zadania monitorowane,

 wskazaniu wskaźników monitorowania realizacji Programu,  wskazaniu możliwych źródeł finansowania,

 opracowaniu systemu realizacji Programu.

Źródłem informacji do Programu były dane pochodzące z dokumentów udostępnianych przez wyspecjalizowane jednostki zajmujące się ochroną środowiska, np. WIOŚ, RDOŚ, GDOŚ, dane statystyczne opracowywane przez GUS, dane pozyskane z Urzędu Gminy w Izbicy. Do opisu stanu środowiska wykorzystano najaktualniejsze dostępne dane, w głównej mierze określające stan na rok 2016.

Program Ochrony Środowiska został opracowany w oparciu o najnowsze „Wytyczne do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska” sporządzone przez

Ministerstwo Środowiska.

Do opracowania dokumentu wykorzystano model D-P-S-I-R, czyli model „siły naprawcze – presja – stan – wpływ – reakcja”. Polega on na opisaniu poszczególnych elementów oraz przedstawieniu jakie są

Strona | 4

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku przyczyny obecnego stanu środowiska, a także jak środowisko wpływa m.in. na życie społeczne i gospodarcze.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, projekt dokumentu poddany zostaje procedurom konsultacji społecznych, opiniowania oraz uzgadniania.

3. UWARUNKOWANIA PRAWNE

Opracowany dokument jest zgodny z obowiązującymi przepisami prawnymi w zakresie ochrony

środowiska. Podstawę prawną sporządzenia niniejszego opracowania stanowią m.in. wymienione poniżej ustawy oraz akty wykonawcze tych ustaw:

 Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519),  Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie,

udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (t.j. Dz.U. 2017 poz. 1405, ze zm.),

 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2134, ze zm.),

 Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (t.j. Dz.U. 2017 poz. 788, ze zm.),

 Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (t.j. Dz.U. 2017 poz. 1161, ze zm.),

 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j. Dz.U. 2017 poz. 1121, ze zm.),

 Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 328, ze zm.),

 Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz. U. 2016 r. poz. 1131, ze zm.),  Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. Dz. U. 2016 r. poz. 1987 ze zm.),

 Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (t.j. Dz.U. 2017 poz. 1289, ze zm.),

 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. 2017 poz. 1073, ze zm.),

 Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1789, ze zm.).

4. ZGODNOŚĆ PROGRAMU Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI

„Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku” został opracowany w oparciu o założenia wynikające z dokumentów strategicznych i programowych

Strona | 5

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku wyższego rzędu na szczeblu gminnym, powiatowym, wojewódzkim i krajowym, w szczególności z następującymi dokumentami:

 strategicznymi:

 Długookresową Strategią Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności,  Strategią Rozwoju Kraju 2020,  Strategią „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko”,  Strategią innowacyjności i efektywności gospodarki „Dynamiczna Polska 2020”,

 Strategią rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku),

 Strategią zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012 – 2020,  Strategią „Sprawne Państwo 2020”,  Strategią rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczpospolitej Polskiej 2022,

 Krajową strategią rozwoju regionalnego 2010 – 2020: regiony, miasta, obszary wiejskie,  Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020,  Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020,  Polityką Energetyczną Polski do 2030 roku,

 sektorowymi:

 Krajowym Programem Ochrony Powietrza do roku 2020,  Aktualizacją Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych,  Krajowym planem gospodarki odpadami 2014,

 Krajowym programem zapobiegania powstawaniu odpadów,  Programem ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Plan działań na lata 2015–2020,

 Strategicznym Planem Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030,

 Programem wodno-środowiskowym kraju,  programowymi:

 Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.),  Programem Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2016 – 2019 z perspektywą do roku 2023,

 Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnostawskiego na lata 2017-2020

z perspektywą na lata 2021-2024,

 Planem Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Izbica,

 Programem Rozwoju Gminy Izbica na lata 2015-2023,  Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego.

Strona | 6

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Ochrona środowiska jest przedmiotem planów, programów i strategii na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. Najważniejsze cele i kierunki interwencji w zakresie problemów środowiskowych, wymienionych wyżej dokumentów, przedstawiają się następująco:

4.1. ZGODNOŚĆ NA SZCZEBLU REGIONALNYM

Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (z perspektywą do 2030 r.)

4.5. Racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów przyrody dla potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy zachowaniu i ochronie walorów środowiska przyrodniczego

KIERUNKI DZIAŁAŃ/KIERUNKI INTERWENCJI:

 Wprowadzanie sposobów upraw i hodowli zmniejszających presję na środowisko przyrodnicze i umożliwiających adaptację do zmian klimatu.

 Poprawa jakości i efektywności korzystania z zasobów wodnych wraz z rozwojem funkcji towarzyszących (np. przeciwpowodziowa, gospodarcza, rekreacyjna, przyrodnicza).

 Wspieranie ekologicznie/ekonomicznie uzasadnionych działań na rzecz produkcji energii z odnawialnych źródeł.

 Wspieranie inicjatyw i działań na rzecz racjonalnego wykorzystania energii i zwiększenie efektywności energetycznej w różnych sektorach gospodarki np. w energetyce, budownictwie i przemyśle.

 Wspieranie działań na rzecz podejmowania i rozwijania racjonalnej eksploatacji zasobów kopalin

mogących mieć szczególny wpływ na rozwój i zmianę struktury gospodarczej województwa (np. gaz, węgiel).

 Wspieranie inicjatyw na rzecz racjonalnej gospodarki odpadami.

Program Ochrony Środowiska Województwa Lubelskiego na lata 2016 – 2019 z perspektywą do roku 2023

Cele Programu Ochrony Środowiska na lata 2016 – 2019 z perspektywą do roku 2023 przedstawiono w poniższej tabeli.

Przedstawione cele są spójne z założeniami opracowanego dokumentu.

Strona | 7

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Krasnostawskiego na lata 2017-2020 z perspektywą na lata 2021-2024

W dokumencie przedstawiono następujące cele i kierunki interwencji dla powiatu krasnostawskiego:

Obszar interwencji: Ochrona klimatu i jakości powietrza Zadania:

 Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej.  Wdrażanie OZE.

 Modernizacja budynków gminnych.  Modernizacja dróg. Obszar interwencji: Gospodarka wodno- ściekowa Zadania:

 Budowa sieci wodociągowej.  Budowa sieci kanalizacyjnej.

 Budowa oczyszczalni ścieków oraz przydomowych oczyszczalni ścieków.

Obszar interwencji: Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów Zadania:

 Usuwanie wyrobów zawierających azbest.

Strona | 8

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 Poprawa gospodarki odpadami. Obszar interwencji: Walory przyrodnicze Zadania:

 Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców gmin powiatu krasnostawskiego- edukacja.  Tworzenie nowych form ochrony przyrody.  Aktualizacja dokumentów strategicznych powiatu.

Przedstawione powyżej zadania są spójne z niniejszym dokumentem.

4.2. ZGODNOŚĆ NA SZCZEBLU LOKALNYM

Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Izbica

Główny cel Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Izbica brzmi: Ograniczenie emisji dwutlenku węgla oraz podniesienie efektywności energetycznej celem poprawy jakości powietrza w Gminie Izbica. Osiągnięciu celu głównego sprzyjać będą cele strategiczne i szczegółowe. Mając powyższe na względzie wyróżnia się następujące cele strategiczne przedmiotowego Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Izbica:

 wzrost liczby budynków komunalnych, mieszkalnych, użyteczności publicznej objętych termomodernizacją,

 rozwój i poprawa jakości ciepłownictwa, przede wszystkim źródeł ciepła,  ograniczenie „niskiej emisji” z mieszkalnictwa,  wzrost wykorzystania OZE w gospodarstwach indywidualnych i przedsiębiorstwach,

 wzrost liczby zmodernizowanych systemów grzewczych i wprowadzonych w tym zakresie technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii,

 wzrost liczby zmodernizowanego oświetlenia ulicznego,  wzrost liczby zmodernizowanego oświetlenia w budynkach użyteczności publicznej,

 kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców Gminy,  ograniczenie zużycia i kosztów energii używanej przez odbiorców,  wprowadzenie nowoczesnych technologii w budownictwie. Przedstawione cele są spójne z założeniami niniejszego dokumentu. Program Rozwoju Gminy Izbica na lata 2015-2023

Cel operacyjny II Rozwój i kreowanie funkcji turystyki i wypoczynku, w oparciu o walory przyrodnicze i krajobrazu kulturowego

Strona | 9

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

2.2 Wspieranie inicjatyw lokalnych związanych z wykorzystaniem walorów przyrodniczych i kulturalnych gminy. 2.3 Stworzenie bogatej oferty turystyczno-kulturowej, wykorzystującej lokalne zwyczaje oraz walory przyrodnicze. 2.4 Rozbudowa infrastruktury, obiektów i urządzeń małej architektury dla rozwoju różnych form turystyki i wypoczynku. 2.5 Rozwój rolnictwa ekologicznego, jako źródła zwiększonego dochodu dla małych gospodarstw rolnych.

2.6 Budowa zbiornika wodnego poprawiającego retencję oraz atrakcyjność turystyczną gminy.

Cel operacyjny III

Poprawa warunków życia i bezpieczeństwa mieszkańców gminy 3.1 Uregulowanie gospodarki wodnej dokończenie budowy sieci wodnokanalizacyjnej. 3.2 Podniesienie spójności gminy poprzez modernizacje i rozbudowę infrastruktury drogowej. 3.3 Zwiększanie świadomości ludności w zakresie zdrowego stylu życia, poprzez akcje promujące kulturę fizyczną.

3.4 Modernizacja i rozbudowa infrastruktury sportowej stanowiącej podstawę rozwoju różnych form kultury fizycznej. 3.5 Poprawa bezpieczeństwa publicznego poprzez budowę monitoringu wizyjnego w miejscach szczególnie niebezpiecznych. 3.6 Wspieranie działań mających na celu rozwój Odnawialnych Źródeł Energii poprzez pomoc w pozyskaniu środków finansowych oraz fachowe doradztwo.

Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego

Na terenie gminy Izbica obowiązuje kilka miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. W MPZP zawarto informację na temat możliwości rozwoju odnawialnych źródeł energii (szczególnie instalacji fotowoltaicznych) oraz wymiany nieekologicznych kotłów na terenie gminy.

Strona | 10

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

OPIS INWENTARYZOWANEGO OBSZARU

1. CHARAKTERYSTYKA GMINY

Gmina Izbica położona jest w południowo-wschodniej części polski, w województwie lubelskim (ok. 68 km na południe od miasta wojewódzkiego ). Według nowego podziału administracyjnego kraju, wprowadzonego 1 stycznia 1999 roku, należy do powiatu krasnostawskiego – jednego z 20 powiatów województwa lubelskiego. W dawnym podziale administracyjnym, Gmina Izbica należała do województwa zamojskiego.

Rysunek 1. Mapa gminy Izbica. Źródło: Program Rozwoju Gminy Izbica na lata 2015-2023.

Gmina Izbica graniczy z gminami:

 od południa z gminą Stary Zamość i Nielisz,  od zachodu z gmina Rudnik i Gorzków,  od wschodu z gminą Kraśniczyn i Skierbieszów,  oraz od północy z gminą .

Położenie gminy Izbica na tle powiatu krasnostawskiego przedstawia poniższy rysunek.

Strona | 11

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 2. Położenie gminy Izbica na tle powiatu krasnostawskiego. Źródło: LGD Krasnystaw.

Miejscowości w Gminie Izbica:

Bobliwo, Dworzyska, Izbica (osada), , Majdan Krynicki, Mchy, Orłów Drewniany, Orłów Drewniany

- Kolonia, Orłów Murowany, Orłów Murowany - Kolonia, Ostrzyca, Ostrówek, Romanów, Stryjów, Tarnogóra, Tarnogóra-Kolonia, Tarzymiechy Drugie, Tarzymiechy Pierwsze, Tarzymiechy Trzecie, Topola, Wał, , Wirkowice Pierwsze, Wólka Orłowska, Zalesie.

1.1. KLIMAT

Klimat obszaru Gminy Izbica został zaliczony do dzielnicy klimatycznej Lubelsko- Chełmskiej. Charakteryzuje się ona znacznymi sumami rocznych opadów atmosferycznych 500-600 mm, najwyższymi liczbami dni z opadami gradowymi (10-18 dni w roku) oraz najwyższymi wartościami usłonecznienia względnego w okresie letnim (45%-50%) przy niewielkich wartościach parowania wody (840-900 mm w roku). Najlepsze warunki cieplne panują w strefie I, potem kolejno w II, III, IV, V. Strefa I z wpływami klimatu morskiego posiada warunki najbardziej sprzyjające uprawie roślin zimozielonych i wrażliwych roślin iglastych i liściastych. W strefie IV zaznacza się już znaczny wpływ klimatu kontynentalnego i uprawa niektórych mało wytrzymałych roślin może być możliwa tylko w okresach między mroźnymi zimami. Izbica leży w strefie III.

Strona | 12

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Na obszarze gminy, klimat kształtowany jest przez masy powietrza polarnego, pochodzenia morskiego (około 65%). Rzadziej, bo tylko 25% masy są pochodzenia kontynentalnego. Zasadniczym typem pogody jest typ antycyklonalny tzn. pogoda słoneczna, o niebie bezchmurnym, przeważnie o wysokim ciśnieniu, wiatr o niewielkiej prędkości (poniżej 3 m/s), brak opadów atmosferycznych. W zimie występuje pogoda mroźna, w lecie sucha i ciepła, niekiedy upalna. Średnia temperatura roczna waha się w granicach 7,2°C przy średnicach wiosny 6,6-6,8°C, lata 17,6-17,8°C, zimy 2,2-2,4°C.

Czas trwania okresu wegetacyjnego wynosi 214-216 dni. Liczba dni z przymrozkami wynosi 48, czas trwania wiosny 56 dni, lata 97, jesieni 63, a zimy 79 dni. Ciśnienie atmosferyczne wynosi średnio 1015 – 1016 hPa i wpływa na rozmieszczenie kierunków wiatrów i ich prędkości. Średnie prędkości wiatrów osiągają 2,6 –3,8 m/s. Zachmurzenie wynosi średnio w roku

64%. W przebiegu rocznym zachmurzenia występują dwa okresy: zimowy o dużym zachmurzeniu 74% i letni o zachmurzeniu znacznie mniejszym ok. 57%. Nasłonecznienie względne waha się od 35,4 do 38,1%.

2. STRUTKURA DEMOGRAFICZNA

Liczba mieszkańców gminy Izbica z roku na rok spada. W roku 2016 liczba mieszkańców gminy wynosiła 8347 osób, dla porównania w roku 2010 liczba mieszkańców gminy stanowiła 8686. Na przestrzeni sześciu lat liczba mieszkańców zmniejszyła się o 339 osoby.

Liczba mieszkańców 8 800

8 700 8 686 8 629 8 600 8 560 8 500 8 504

8 400 8 425 8 372 8 347 8 300

8 200

8 100 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Wykres 1. Liczba ludności na terenie gminy Izbica w latach 2010 – 2016. Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS.

Od 2010 roku można zaobserwować systematyczny spadek liczby ludności, przyrost naturalny jest ujemny, liczba zgonów przewyższa liczbę urodzeń. Największym skupiskiem ludności jest Izbica,

Strona | 13

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku podzielona na dwa sołectwa: Izbica Osada oraz Izbica Wieś, łącznie zamieszkiwane są one przez 1864 osoby, co stanowi prawie 22% liczby mieszkańców Gminy.

Największe skupiska ludności znajdują się, więc w Izbicy oraz drugiej, co do wielkości miejscowości -

Tarnogóra, pozostała sieć osadnicza ma charakter rozproszony, a aż 10 sołectw zamieszkuje mniej niż 200 mieszkańców. Gęstość zaludnienia w 2016 roku w Gminie Izbica wynosiła 62 os./km2.

3. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA I ROLNICTWO

Liczba podmiotów gospodarczych na terenie gminy Izbica w latach 2010 – 2016 została przedstawiona na poniższym wykresie. Liczba podmiotów gospodarczych na przestrzeni lat wykazuje wahania wartości.

Liczba podmiotów gopodarczych 380

375 375

370 371 369 368 365 366 364

360 361

355

350 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Wykres 2. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie Gminy Izbica w latach 2010 – 2016.

Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS.

Gmina Izbica jest gminą rolniczą. W Gminie za najbardziej rozwojowe branże uważa się usługi budowlane, handel, mechanikę pojazdową, usługi stolarskie oraz transport osób i towarów. W zaniku są natomiast usługi z zakresu kowalstwa, krawiectwa czy rękodzieła artystycznego.

Tabela 1. Podmioty wg PKD 2007 i rodzajów działalności na terenie gminy Izbica. Podmioty wg PKD 2007 i rodzajów działalności 2016 OGÓŁEM 369

A. Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 25

B. Górnictwo i wydobywanie 1

C. Przetwórstwo przemysłowe 34

D. Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, 0 gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych

Strona | 14

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

E. Dostawa wody; gospodarowanie ciekami i odpadami oraz działalność 2 związana z rekultywacją

F. Budownictwo 48

G. Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, 103 włączając motocykle

H. Transport i gospodarka magazynowa 32

I. Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 10

J. Informacja i komunikacja 5

K. Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 8

L. Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 2

M. Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 19

N. Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 6

O. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe 17 zabezpieczenia społeczne

P. Edukacja 23

Q. Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 5

R. Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 8

S. Pozostała działalność usługowa w tym sekcja 21 T. Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Źródło: Główny Urząd Statystyczny, BDL (dane na 31.12.2016 r.)

Do największych przedsiębiorstw na terenie gminy, należą:

 Fischer-Draht Polska Sp. z o.o.;  Gminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o.;  Tadeusz Matwiej Firma Handlowo-Produkcyjna „Timm”;

 Kasperczyk Piotr Firma Handlowo-Produkcyjna „Matrix”;  Stacja Paliw i Usługi Transportowe w Ostrzycy;  „Auto-Moto” S.C Drygasiewicz Dariusz i Michał;  Grzegorz Piłat „Auto-Komplet II”;

 Leszek Zych „Dwor-Trans”;  Łukasz Bartnik „Kasztelan”;  Robert Dubiela Rozwój;

 Wiesław Paluch Zakład Usług Budowlanych.

Rolnictwo

Strona | 15

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Potencjał przyrodniczy województwa lubelskiego jest bardzo korzystny w porównaniu do pozostałych regionów w kraju. Wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej według skali IUNG w Puławach wyniósł dla województwa lubelskiego 74,1 pkt (kraj 66,6 pkt).

W Gminie Izbica omawiany wskaźnik wynosi ponad 80 pkt co sprawia, że dominującą gałęzią gospodarki jest rolnictwo. Na jej terenie znajduje się 1 644 gospodarstw rolnych indywidualnych jednak tylko 1 564 prowadzi działalność rozliczą. Jest to największa ilość w Powiecie krasnostawskim w stosunku do pozostałych gmin. Pracuje w nich ok. 2 061 osób, z czego ok. 1 124 mężczyzn i 937 kobiet. Przeważają małe gospodarstwa rodzinne o powierzchni do 10 ha.

Średnia powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego w gminie Izbica wynosi 5,90 ha, w województwie 7,54 ha, w Polsce 10,48 ha. Ze struktury obszarowej indywidualnych gospodarstw rolnych wynika, że udział gospodarstw małych, do 5 ha, wynosi w gminie Izbica 61,8 % ogółu gospodarstw, w województwie lubelskim 66 %. Natomiast udział gospodarstw średnich od 5 do 10 ha wynosi w gminie 19,8 %. Łącznie w gminie Izbica ponad 81,6 % indywidualnych gospodarstw rolnych, to gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych do 10 ha.

W gminie Izbica sektor rolny i działalność gospodarcza około rolnicza ma bardzo duże znaczenie społeczno-gospodarcze. Rolnictwo jest główną gałęzią gospodarki, która ma znaczący wpływ na poziom rozwoju gminy i standard życia mieszkańców. Rolnictwo gminy Izbica charakteryzuje się stosunkowo niskim stopniem towarowości produkcji rolniczej.

Działalność rolnicza jest źródłem zarobkowania dla ponad połowy mieszkańców gminy. Znaczna część indywidualnych gospodarstw rolnych prowadzi działalność wyłącznie bądź głównie dla zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych rodzin związanych z tymi gospodarstwami. Z ogólnej liczby 1564 gospodarstw rolnych /pow. 1 ha/ w gminie, wiele jest takich, które produkują wyłącznie na własne potrzeby, bądź głównie na własne potrzeby. W przedstawionej strukturze użytkowania gruntów największy udział we władaniu mają gospodarstwa indywidualne 99,7 %. Jedynie 0,3% pozostaje we władaniu podmiotów państwowych.

Znaczący odsetek gospodarstw rolnych prowadzi produkcję wielokierunkową, bez wyraźnie określonej specjalności. Sytuacja ta nie sprzyja unowocześnianiu produkcji, warunkującej obniżkę kosztów i poprawę jakości. W konsekwencji powoduje to niską konkurencyjność gospodarstw.

Dominującą grupą upraw są zboża, których udział w ogólnej powierzchni zasiewów wynosi 77,1 % ( w woj. 71,8 %, Polska 69,6 % ). Na terenie gminy funkcjonuje kilkadziesiąt znakomitych gospodarstw sadowniczych. Rolnicy produkują znaczne ilości owoców (jabłko, wiśnia, śliwa, porzeczka, malina) i warzyw (pomidor, por, kalafior, cebula).

Podstawowymi gałęziami produkcji zwierzęcej na terenie gminy Izbica jest trzoda chlewna, bydło mleczne oraz drób. Odgrywają one znaczącą rolę w produkcji rolniczej gminy. Udział produkcji zwierzęcej

Strona | 16

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku w ciągu ostatnich 10 lat uległ wielkim przemianom zarówno pod względem wielkości jak i struktury hodowli. Zupełnie zanikła hodowla owiec, znacznie obniżyło się pogłowie koni. Mimo to pogłowie koni w województwie lubelskim wyniosło w 2012 r. 23,3 tys. sztuk, co dawało 2 pozycję zaraz po woj. mazowieckim. Hodowla zwierząt gospodarskich oraz ich struktura gatunkowa nie zawsze wykazuje związki z naturalnymi warunkami przyrodniczymi i strukturą zasiewów.

4. INFRASTRUKTURA INŻYNIERYJNO – TECHNICZNA

4.1. SIEĆ CIEPŁOWNICZA

Gmina nie posiada centralnego systemu ciepłowniczego. Istniejące źródła ciepła, tj. kotły opalane paliwami stałymi i płynnymi zaspokajają potrzeby mieszkańców Gminy, jednakże wymagają ciągłego utrzymywania w ich dobrym stanie technicznym.

Strukturę wykorzystywanych paliw na terenie gminy przedstawiono na poniższym wykresie.

Wykres 3. Udział paliw w zużyciu energii w gospodarstwach domowych w Gminie Izbica. Źródło: Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Izbica.

Przedstawione powyżej dane wykazują, że ponad 97,37% paliwa spalanego przez gospodarstwa domowe są to paliwa stałe tj. węgiel, torf, drewno, przy czym około 27,45% ogółu paliw stanowią paliwa nieodnawialne tj np. gaz ziemny, węgiel kamienny, węgiel brunatny.

4.2. SIEĆ GAZOWA

Strona | 17

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Gmina Izbica jest obszarem zgazyfikowanym, który obsługiwany jest przez spółkę: Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A. Przyłączenia nowych Klientów do sieci gazowej realizowane są indywidualnie na podstawie zawieranych umów przyłączeniowych, zgodnie z procedurami obowiązującymi w Polskiej Spółce Gazownictwa sp. z o.o.

W poniższej tabeli przedstawiono charakterystykę sieci gazowej na omawianym obszarze.

Tabela 2. Charakterystyka sieci gazowej na terenie gminy Izbica (stan na 31.12.2016 r.)

Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość

1 Długość czynnej sieci ogółem m 57 358

2 Długość czynnej sieci rozdzielczej m 41 422

Czynne przyłącza do budynków mieszkalnych 3 szt. 595 i niemieszkalnych

4 Odbiorcy gazu gosp. dom. 310

5 Ludność korzystająca z sieci gazowej liczba osób 874

6 Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem gosp. dom. 194

7 Zużycie gazu tys.m3 172,6

8 Zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań tys.m3 132,7

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, BDL.

Wyposażenie mieszkań w instalacje techniczne jest niedostateczne w szczególności w zakresie instalacji gazowych. Według stanu na koniec 2016 roku tylko 582 lokale mieszkaniowe posiadają podłączenie do sieci gazowej, z czego ponad połowa podłączeń zlokalizowana jest w sołectwach: Izbica-Osada, Izbica Wieś i Wólka Orłowska. Pozostałe sołectwa posiadające instalacje gazowe to Dworzyska, Orłów Drewniany, Orłów Drewniany Kolonia, Romanów, Topola i Wał. Zła sytuacja w tym zakresie wynika z bardzo wysokich kosztów budowy gazociągu i przyłączy. Zwiększone koszty budowy są spowodowane rozproszonym charakterem zabudowy Gminy.

4.3. SIEĆ DROGOWA

Gmina Izbica położona jest na trasie drogi krajowej szybkiego ruchu Nr 17 przebiegającej z Warszawy przez Lublin, Zamość, przejście graniczne w miejscowości Hrebenne do Lwowa na Ukrainie.

Jest to trasa o dużym natężeniu ruchu i przebiega bezpośrednio przez miejscowość Izbica.

Sieć drogowa gminy została przedstawiona na poniższym rysunku.

Strona | 18

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 3. Sieć dróg na terenie Gminy Izbica. Źródło: Program Rozwoju Gminy Izbica na lata 2015-2023.

Tabela 3. Długość dróg gminnych według rodzaju nawierzchni.

Źródło: Program Rozwoju Gminy Izbica na lata 2015-2023.

Strona | 19

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 4. Drogi o znaczeniu powiatowym na terenie Gminy Izbica.

Źródło: Program Rozwoju Gminy Izbica na lata 2015-2023.

REALIZACJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY IZBICA

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2021 z perspektywą do 2026 roku stanowi kontynuację Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2011 – 2014.

Efekty realizacji wytyczonych zadań obserwowane są zwykle w długim horyzoncie czasowym, przy założonej ciągłości realizacji zadań poprawy i utrzymania stanu środowiska.

Przyjęty Program Ochrony Środowiska formułował zadania inwestycyjne i pozainwestycyjne tak dla gminy Izbica, jak również dla szeregu instytucji i przedsiębiorstw uczestniczących w wywieraniu wpływu na stan

środowiska na terenie gminy. Określenie stanu ich realizacji nie jest sprawą oczywistą i prostą ze względu na szereg elementów wpływających na realizację zadań, w tym m.in.: - zmiany sytuacji ekonomiczno – gospodarczej kraju, województwa, powiatu i gminy, - zmiany priorytetów realizacyjnych w okresie

Strona | 20

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku obowiązywania programu. Poniżej przedstawiono zrealizowane działania zakresie poszczególnych komponentów środowiska:

 Ochrona powietrza: W 2014 r. wybudowano 276 szt. kompletnych instalacji solarnych na

budynkach mieszkalnych oraz w 2 szt. na budynkach użyteczności publicznej tj. Zespole Szkół w Izbicy oraz Świetlicy w Izbicy. Również zastępuje się kotłownie węglowe kotłowniami gazowymi lub na olej opałowy. W planach jest dalsza rozbudowa instalacji solarnych oraz budowa farm fotowoltaicznych.

 Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych, gospodarka wodno-ściekowa: dotyczyły głównie: - rozbudowy istniejącej sieci kanalizacyjnej na terenie gminy, - opracowywanie dokumentacji technicznych nowych inwestycji w gospodarkę wodno - ściekową, - współpracy ze środowiskami rolniczymi w zakresie wdrażania dobrych praktyk rolniczych, niezbędnych dla

skutecznej ochrony wód przed zanieczyszczeniem obszarowym, - badania jakości wód (WIOŚ).

 Ochrona gleb i powierzchni ziemi: Zadania w zakresie ochrony powierzchni ziemi realizowane były m.in. przez wprowadzanie odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, zabezpieczając dotychczasowe elementy litosfery

i wprowadzające działania prewencyjne, m.in. dotyczące strefowania poszczególnych zamierzeń

i stref ochronnych..

 Ochrona przyrody: Realizowane zadania dotyczyły głównie: - wzmocnienia roli rekreacyjnej zieleni, - ochrony i zwiększania różnorodności biologicznej, - zalesianiu gruntów nieprzydatnych

do produkcji rolnej.

 Ochrona przed hałasem: Zadania związane z ochroną przed hałasem dotyczyły głównie modernizacji dróg, zgodnie z wyznaczonym harmonogramem, realizowane były tak przez gminę

jak i przez zarządców dróg oraz związane były z: - przebudową i modernizacją nawierzchni dróg, - przestrzeganiem zasad strefowania w planowaniu przestrzennym, - usprawnianiem organizacji

ruchu drogowego.

 Zapobieganie awariom przemysłowym: Realizowane zadania związane były głównie ze: -

szkoleniami, aktualizacją planów operacyjnych przez zakłady i PSP, - informowaniem społeczeństwa o skutkach ewentualnych sytuacji awaryjnych.

 Edukacja ekologiczna: Zadania w dziedzinie edukacji ekologicznej to szereg zadań realizowanych głównie przez placówki oświatowe oraz organizacje pozarządowe.

Strona | 21

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM

„Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2021 z perspektywą do 2026 roku” został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519, ze zm.) jako narzędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w gminie.

 Gmina Izbica położona jest w południowo-wschodniej części polski, w województwie lubelskim (ok. 68 km na południe od miasta wojewódzkiego Lublin). Według nowego podziału

administracyjnego kraju, wprowadzonego 1 stycznia 1999 roku, należy do powiatu krasnostawskiego – jednego z 20 powiatów województwa lubelskiego.  W Gminie Izbica nie prowadzono badań dotyczących wielkości i struktury zużycia energii.

Z obserwacji wynika, że sektorami, w których następuje zużycie energii są: budynki i urządzenia komunalne/użyteczności publicznej, budynki i urządzenia usługowe (przedsiębiorstwa), budynki mieszkalne/gospodarstw domowych, oświetlenie uliczne. Podstawowymi nośnikami wykorzystywanymi do produkcji ciepła w obiektach na terenie Gminy są przede wszystkim węgiel

kamienny, drewno opałowe i gaz ziemny.

 Głównym źródłem hałasu na terenie gminy Izbica jest hałas komunikacyjny. Ciągły wzrost ilości pojazdów mechanicznych, przy jednoczesnym braku właściwych rozwiązań drogowych, braku obwodnic miejskich, złej jakości nawierzchni znacząco powiększa obszar środowiska

o ponadnormatywnym hałasie drogowym. Przez teren gminy przebiega droga nr 17 : Warszawa – Lublin – Krasnystaw – Zamość – Tomaszów Lubelski – Hrebenne (w kierunku granicy państwowej z Ukrainą) która powoduje największe zagrożenie hałasem na terenie gminy. Na

wzrost poziomu hałasu ma wpływ również mechanizacja rolnictwa.

Badania prowadzone w roku 2015 wzdłuż drogi krajowej nr 17, która przebiega przez centrum gminy Izbica wykazały przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu zarówno dla pory dziennej jak i nocnej.

 Na terenie gminy Izbica brak jest realnego zagrożenia nadmiernym poziomem pól elektromagnetycznych.

 Stan wód powierzchniowych na terenie gminy oceniono jako zły (podobnie jak na terenie całego województwa) . Wszystkie JCWP na terenie gminy są zagrożone nieosiągnięciem celów

środowiskowych. Stan wód podziemnych w punkcie pomiarowym zlokalizowanym na terenie

gminy oceniono jako dobry.

 Na terenie gminy Izbica łącznie z sieci wodociągowej korzysta 84,5 % mieszkańców, natomiast z sieci kanalizacyjnej zaledwie 14,3 % mieszkańców. Ścieki nieobjęte systemem kanalizacyjnym

i gromadzone w zbiornikach przydomowych wywożone są taborem asenizacyjnym do

Strona | 22

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

oczyszczalni ścieków. W 2016 r. istniało na terenie gminy Izbica 555 bezodpływowych zbiorników oraz 59 przydomowych oczyszczalni ścieków.

 Rolnictwo na terenie gminy bazuje na glebach dość wysokich klas bonitacyjnych. Gleby w klasach

II-IV zajmują ok. 89,65 % powierzchni użytków rolnych, w powierzchni ogólnej gminy grunty użytkowane rolniczo zajmują około ok. 73,45 % obszaru. Wśród typów i podtypów gleb występujących na terenie gminy Izbica można wyróżnić następujące: gleby bielicowe i pseudobielicowe, gleby brunatne właściwe, gleby brunatne wyługowane i kwaśne, czarne

ziemie właściwe, gleby mułowo-torfowe i torfowomułowe, gleby torfowe i murszowo-torfowe,

mady i rędziny brunatne.

 Na terenie gminy Izbica znajdują się obszary chronione w postaci pomników przyrody, obszarów Natura 2000 oraz Skierbieszowski Park Krajobrazowy.

 Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż powierzchnia lasów na terenie gminy Izbica wynosi 2577,07 ha, co daje lesistość na poziomie 18,64 %. Wskaźnik lesistości dla omawianego obszaru jest zatem znacznie niższy niż średnia krajowa, która wynosi 30,0 %.

Podsumowując, dla poprawy stanu środowiska należy w pierwszym rzędzie rozwiązać problem zwodociągowania i kanalizacji dużych skupisk ludności, oczyszczania ścieków i usuwania odpadów.

Bardzo ważnym elementem utrzymującym równowagę w środowisku przyrodniczym są lasy. Należy więc podnieść tempo zalesiania nieużytków i gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa.

W ramach opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica przedstawiono cele i kierunki działań jakie musi realizować gmina w celu poprawy jakości środowiska. W ramach opracowania dokumentu przedstawiono także szczegółowy harmonogram realizacji działań.

Realizacja zadań inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska wymaga nakładów finansowych znacznie przewyższających możliwości budżetowe jednostek samorządu terytorialnego. Istnieje zatem potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowego wsparcia przedsięwzięć inwestycyjnych. W tym celu wskazano potencjalne źródła finansowania wyznaczonych zadań.

Właściwe wykorzystanie możliwych rozwiązań o charakterze organizacyjnym ma istotne znaczenie w procesie wdrażania programu i jego realizacji. Wprowadzenie zasad monitoringu umożliwi sprawną realizację działań, jak również pozwoli na bieżącą aktualizację celów programu.

Strona | 23

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

OCENA STANU ŚRODOWISKA W POSZCZEGÓLNYCH KOMPONENTACH

1. OCHRONA KILMATU I JAKOŚCI POWIETRZA 1.1. STAN AKTUALNY

Zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. 2017 r. poz. 519), Państwowy Monitoring Środowiska stanowi systemem pomiarów, ocen i prognoz stanu

środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku.

Podstawowym celem monitoringu jakości powietrza jest uzyskanie informacji o poziomach stężeń substancji w otaczającym powietrzu oraz wyników ocen jakości powietrza.

Roczna ocena jakości powietrza pozwala uzyskać informacje na temat stężeń: dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, tlenku węgla, benzenu, pyłu zawieszonego PM2,5, pyłu zawieszonego PM10, benzo(a)pirenu, arsenu, kadmu, niklu, ołowiu i ozonu. Uzyskane informacje umożliwiają sklasyfikowanie strefy w oparciu o przyjęte kryteria, ustanowione ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin, tj. poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, poziomy docelowe, poziomy celów długoterminowych dla ozonu, poziomy alarmowe oraz poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu, (Dz. U. z 2012 r. poz. 1031). Wynikiem oceny dla wszystkich substancji podlegających ocenie na terenie strefy jest zaliczenie strefy do jednej z poniżej wymienionych klas:

 klasa A – jeżeli stężenia zanieczyszczeń nie przekraczają odpowiednio poziomów dopuszczalnych albo poziomów docelowych,

 klasa B – jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczają

poziomów dopuszczalnych, powiększonych o margines tolerancji,

 klasa C – jeżeli stężenia zanieczyszczeń przekraczają poziomy dopuszczalne, powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne albo przekraczają poziomy docelowe.

W przypadku poziomów celów długoterminowych dla ozonu przyjęto następujące oznaczenie klas:

 klasa D1 – jeżeli stężenia ozonu nie przekraczają poziomu celu długoterminowego,  klasa D2 – jeżeli stężenia ozonu przekraczają poziom celu długoterminowego.

W celu oceny jakości powietrza na terenie województwa lubelskiego, wyznaczono 2 strefy:

 Aglomeracja Lubelska,

 Strefa lubelska, do której należy gmina Izbica.

Strona | 24

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Wyniki klasyfikacji jakości powietrza wynikające z Oceny jakości powietrza w Województwie Lubelskim za rok 2016 z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia ludzkiego oraz ochrony roślin, dla strefy lubelskiej przedstawiono w poniższych tabelach.

Tabela 5. Wynikowe klasy dla strefy lubelskiej w województwie lubelskim dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia.

Źródło: Ocena jakości powietrza w Województwie Lubelskim za rok 2016.

Wynik oceny strefy lubelskiej za rok 2016, w której położona jest gmina Izbica wskazuje, że dotrzymane są poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe substancji w powietrzu (klasa A) ustanowione ze względu na ochronę zdrowia dla następujących zanieczyszczeń:

 dwutlenku siarki,  dwutlenku azotu,

 ołowiu,  benzenu,  tlenku węgla,

 arsenu,  kadmu,  niklu,  pyłu PM2,5,

 ozonu.

Roczna ocena jakości powietrza w województwie lubelskim, dla strefy lubelskiej wskazała, iż przekroczone zostały dopuszczalne poziomy dla:

 pyłu PM10,

 benzo(a)pirenu.

Stężenia zanieczyszczeń na terenie strefy lubelskiej, ze względu na ochronę roślin, nie zostały przekroczone. Zestawienie wszystkich wynikowych klas strefy lubelskiej z uwzględnieniem kryterium ochrony roślin, zostało przedstawione w poniższej tabeli.

Tabela 6. Wynikowe klasy strefy lubelskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń, uzyskane w ocenie rocznej za 2016 r. dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin.

Strona | 25

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Źródło: Ocena jakości powietrza w Województwie Lubelskim za rok 2016.

Stan powietrza na terenie gminy Izbica

W Gminie Izbica nie prowadzono badań dotyczących wielkości i struktury zużycia energii. Z obserwacji wynika, że sektorami, w których następuje zużycie energii są: budynki i urządzenia komunalne/użyteczności publicznej, budynki i urządzenia usługowe (przedsiębiorstwa), budynki mieszkalne/gospodarstw domowych, oświetlenie uliczne. Podstawowymi nośnikami wykorzystywanymi do produkcji ciepła w obiektach na terenie Gminy są przede wszystkim węgiel kamienny, drewno opałowe i gaz ziemny.

Na terenie Gminy nie jest prowadzony również monitoring emisji CO2. Monitoringiem objęta jest cała strefa lubelska, w której znajduje się Gmina a wartości emisji zanieczyszczeń są wartościami uśrednionymi.

1.2. ANALIZA SWOT

OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY - Duże natężenie ruchu na drodze - opracowany Plan Gospodarki Niskoemisyjnej tranzytowej - brak znaczących przedsiębiorstw generujących - Znaczny udział niskosprawnych węglowych emisję przemysłową źródeł ciepła w ogrzewaniu indywidualnym - brak pomiarów powietrza na terenie gminy SZANSE ZAGROŻENIA - wysoki koszt inwestycji w zakresie - Możliwość wsparcia finansowego na realizację odnawialnych źródeł energii przedsięwzięć podnoszących efektywność - wzrost emisji gazów związany ze wzrostem energetyczną (fundusze europejskie i krajowe) natężenia ruchu komunikacyjnego - Wymiana środków transportu na pojazdy - niska świadomość ekologiczna społeczeństwa efektywniejsze i energooszczędne w zakresie zmian klimatu i skutków niskiej emisji

1.3. ZAGROŻENIA

Główne problemy emisyjne w Gminie Izbica obejmują ogrzewanie budynków indywidualnymi oraz budynków użyteczności publicznej źródłami ciepła, co generuje głównie emisję dwutlenku węgla, pyłu zawieszonego oraz tlenków azotu. Obiekty wykorzystujące indywidualne źródła ciepła wykorzystują głównie paliwa stałe. Instytucje użyteczności publicznej w Gminie Izbica zlokalizowane są często w starych, obiektach, z czym wiąże się wysokie roczne zużycie energii cieplnej oraz duża emisja szkodliwych gazów i pyłów do atmosfery. Wysoka energochłonność tych budynków generuje nadmierne koszty ich utrzymania (szczególnie w sezonie grzewczym), co jest znaczącym obciążeniem budżetowym dla podmiotów prowadzących w nich swoją działalność.

Strona | 26

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Podjęcie niezbędnych działań termomodernizacyjnych, obniży emisję szkodliwych gazów i pyłów do atmosfery, pozwoli na znaczne obniżenie kosztów związanych z utrzymaniem tych obiektów oraz przyczyni się do podniesienia jakości warunków pracy.

Dodatkowym problemem Gminy, wpływającym znacząco na zapotrzebowanie na ciepło, jest niska sprawność instalacji grzewczych. Użytkowanie przestarzałych technicznie źródeł powoduje zużywanie dużej ilość energii. Skutkiem tego są zbyt wysokie koszty, które często nie gwarantują odpowiedniego ogrzania pomieszczeń.

Podobny problem dotyczący braku prac termomodernizacyjnych oraz niskiej sprawności instalacji grzewczych dotyczy również gospodarstw domowych. Ponadto jakość i rodzaj spalanego paliwa w domowych instalacjach jest często nieodpowiednia. Ze względu na brak monitoringu i dokładnej inwentaryzacji źródeł oraz wielkości emisji oraz danych o rodzaju i ilościach stosowanych paliw, niezwykle trudne jest oszacowanie wpływu palenisk domowych na stan powietrza atmosferycznego na terenie Gminy. Bardzo często w celu ogrzewania budynków wykorzystywany jest węgiel o niskiej jakości lub nawet odpady (pocięte opony, worki foliowe, butelki plastikowe itp.).

Kolejnym obszarem problemowym występującym w Gminie Izbica jest też niewielka świadomość społeczeństwa w zakresie oszczędności energii, alternatywnych źródeł energii, szkodliwości spalania w piecach i kominkach wszelkiego rodzaju materiałów czy wpływu emisji szkodliwych gazów i pyłów na atmosferę, a tym samym na zdrowie mieszkańców. Wraz z brakiem świadomości ww. zagadnień występują również obawy przed znaczącymi kosztami jakiejkolwiek modernizacji czy zmiany.

2. ZAGROŻENIA HAŁASEM 2.1. STAN WYJŚCIOWY

Kryteria dopuszczalności hałasu drogowego określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia

14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (t.j. Dz. U. z 2014 r. poz.112 z późn. zm.).

Zgodnie z definicją określoną w ustawie Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519, ze zm.), hałas to dźwięki o częstotliwości od 16 do 16 000 Hz. Hałas jest jednym z poważniejszych zagrożeń wpływających na stan zdrowia człowieka i jego otoczenia. Nadmierny hałas może wywoływać niekorzystne zmiany w organizmie człowieka, m.in. zaburzenia snu i wypoczynku, wpływa niekorzystnie na układ nerwowy, utrudnia pracę i naukę, zwiększa podatność na choroby psychiczne.

W związku ze stwierdzoną uciążliwością akustyczną hałasów komunikacyjnych Państwowy Zakład

Higieny opracował skalę subiektywnej uciążliwości zewnętrznych tego rodzaju hałasów. Zgodnie z dokonaną klasyfikacją uciążliwość hałasów komunikacyjnych zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i wynosi odpowiednio:

Strona | 27

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 mała uciążliwość LAeq< 52 dB,  średnia uciążliwość 52 dB

 bardzo duża uciążliwość LAeq> 70 dB.

Źródła hałasu możemy podzielić w następujący sposób:  komunikacyjne,  przemysłowe i rolnicze,  pozostałe.

Tabela 7. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami LAeq D i LAeq N, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby.

Źródło: WIOŚ Lublin.

Hałas komunikacyjny

Hałas komunikacyjny ma dominujący wpływ na klimat akustyczny środowiska. Czynniki wpływające na poziom hałasu komunikacyjnego to: natężenie i płynność ruchu, udział pojazdów ciężarowych w strumieniu pojazdów, prędkość strumienia pojazdów, położenie dróg oraz rodzaj

Strona | 28

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku nawierzchni, ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa komunikacyjna, charakter obudowy trasy i rodzaj sąsiadującej z trasą zabudowy. Hałas ten koncentruje się wzdłuż szlaków komunikacyjnych, ma więc charakter liniowy.

Dla hałasu drogowego, dopuszczalne wartości poziomów hałasu wynoszą w porze dziennej – w zależności od funkcji terenu – od 50 do 65 dB, w porze nocnej 45 do 56 dB.

Głównym źródłem hałasu na terenie gminy Izbica jest hałas komunikacyjny. Ciągły wzrost ilości pojazdów mechanicznych, przy jednoczesnym braku właściwych rozwiązań drogowych, braku obwodnic miejskich, złej jakości nawierzchni znacząco powiększa obszar środowiska o ponadnormatywnym hałasie drogowym. Przez teren gminy przebiega droga nr 17 : Warszawa – Lublin – Krasnystaw – Zamość – Tomaszów Lubelski – Hrebenne (w kierunku granicy państwowej z Ukrainą) która powoduje największe zagrożenie hałasem na terenie gminy. Na wzrost poziomu hałasu ma wpływ również mechanizacja rolnictwa. Źródłem hałasu są traktory i kombajny; w okresie prac polowych hałas może być odczuwalny nawet po zmierzchu.

W roku 2015 zarządzający drogami na terenie województwa lubelskiego prowadzili pomiary okresowe dla dróg publicznych o średniorocznym natężeniu ruchu powyżej 3 mln pojazdów lub o procentowym udziale pojazdów ciężkich w potoku ruchu powyżej 20%, w przypadku średniego dobowego ruchu przekraczającego 5 tys. pojazdów. Wzdłuż drogi nr 17 badania hałasu przeprowadzono na odcinku Krasnystaw – Tuligłowy w bezpośrednim kontakcie z gminą Izbica. Wyniki przeprowadzonych pomiarów przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 8. Wyniki badań wzdłuż drogi krajowej nr 17 w roku 2015.

Wartość Lokalizacja punktu Data Czas Przekroczenie Laeq [dB] dopuszczalna pomiarowego pomiaru odniesienia [dB] [dB]

2015-11-04 Dzień 16h 67,6 65 2,6 DK nr 17, Krasnystaw - Tuligłowy (km 145+050 2015-11-04 Noc 8h 62,3 56 6,3

Źródło: WIOŚ, Lublin.

Jak wynika z powyższej tabeli zarówno dla pory dziennej jak i nocnej na odcinku pomiarowy Krasnystaw – Tuligłowy występują przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu (większe dla pory nocnej).

W związku z tym można założyć iż na terenie gminy Izbica również występują przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu.

Hałas przemysłowy

Hałas przemysłowy na terenie gminy Izbica stanowi zagrożenie o charakterze lokalnym, występujące głównie na terenach sąsiadujących z zakładami produkcyjnymi i usługowymi. Poziom hałasu

Strona | 29

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależy m.in. od parku maszynowego, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych, zastosowanych urządzeń wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, transportu wewnątrz zakładu.

2.2. ANALIZA SWOT

ZAGROŻENIA HAŁASEM

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

- przekroczenia wartości dopuszczalnych hałasu - bieżące remonty dróg komunikacyjnego wzdłuż drogi DK 17 - duży udział dróg wymagających remontu

SZANSE ZAGROŻENIA

- konieczność prowadzenia ocen oddziaływania - rosnąca liczba pojazdów na drogach inwestycji na środowisko i monitoringu środowiska - wzrost udziału hałasu przemysłowego na terenie w zakresie zagrożenia hałasem gminy - dostępność zabezpieczeń akustycznych dla budynków - dalsze przekroczenia wartości dopuszczalnych (np. dźwiękoszczelne okna) hałasu komunikacyjnego na terenie gminy

2.3. ZAGROŻENIA

Uciążliwości hałasowe na terenie gminy Izbica spowodowane są głównie przez emisje hałasu komunikacyjnego. Jest to związane z przebiegiem przez centrum gminy drogi krajowej DK17. Ponadto wpływ na poziom hałasu na terenie gminy może mieć fakt, iż znaczna część dróg w granicach gminy wymaga remontów i modernizacji.

3. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE 3.1. STAN WYJŚCIOWY

Pola elektromagnetyczne występujące w środowisku mogą negatywnie oddziaływać na poszczególne jego elementy, w tym na organizmy żywe. Właściwości pola, a więc i jego oddziaływanie na otoczenie zmieniają się w zależności od częstotliwości pola, w związku z tym wyróżnia się promieniowanie jonizujące (promienie X, gamma, ultrafiolet) lub niejonizujące (promieniowanie widzialne, podczerwień, radiofale, promieniowanie do urządzeń elektrycznych linii przesyłowych).

Promieniowanie jonizujące nie stanowi zagrożenia w Gminie, poza niewielkim promieniowaniem naturalnym.

Do źródeł promieniowania niejonizującego zaliczyć można:

• elektroenergetyczne linie napowietrzne wysokiego napięcia,

Strona | 30

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

• stacje elektroenergetyczne, • stacje radiowe i telewizyjne, • łączność radiowa, radiotelefony, telefonia komórkowa i inne urządzenia powszechnego użytku, np. kuchenki mikrofalowe,

• stacje radiolokacji i radionawigacji.

Oddziaływanie pól elektromagnetycznych może mieć negatywny wpływ na życie człowieka i przebieg różnych procesów życiowych. Wystąpić mogą m.in. zaburzenia funkcji ośrodkowego układu nerwowego, układu rozrodczego, hormonalnego i krwionośnego oraz narządów słuchu i wzroku. Obecność pól elektromagnetycznych może mieć również niekorzystny wpływ na rośliny i zwierzęta: u roślin – opóźniony wzrost i zmiany w budowie zewnętrznej, u zwierząt – zaburzenia neurologiczne, zakłócenia wzrostu, żywotności i płodności.

Ograniczenia lub sposoby korzystania z obszarów położonych bezpośrednio pod liniami elektromagnetycznymi oraz w ich sąsiedztwie powinny być zapisane w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na utrzymaniu poziomów pól elektromagnetycznych poniżej poziomów dopuszczalnych lub na tych poziomach oraz poprzez zmniejszenie poziomów tych pól do wartości dopuszczalnych jeśli zostały przekroczone.

Szczegółowe zasady ochrony przed polami elektromagnetycznymi występującymi w otoczeniu linii elektroenergetycznych zostały zapisane w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października

2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. z 2003 r., nr 192, poz. 1883).

W gminie Izbica głównymi źródłami pól elektromagnetycznych są:

 linie elektroenergetyczne

 stacje bazowe telefonii komórkowej.

Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie gminy Izbica została przedstawiona na poniższym rysunku.

Strona | 31

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 4. Lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej na terenie gminy Izbica. Źródło: www.btsearch.pl

Tabela 9. Charakterystyka stacji bazowych na terenie gminy Izbica.

Lp. Gmina Miejscowość Adres Operator

T-Mobile, 1 Izbica Izbica ul. Lubelska - maszt Orange Orange

2 Izbica Zalesie - Plus

Źródło: www.btsearch.pl (dane na 31.12.2016 r.)

Na terenie gminy Izbica w ostatnich latach nie prowadzono pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych. W roku 2016, podobnie jak w latach ubiegłych, w trakcie badań na obszarze całego województwa i w żadnym z punktów pomiarowych nie stwierdzono przekroczeń poziomów PEM. Mimo postępującego wzrostu liczby źródeł pól elektromagnetycznych nie obserwuje się znaczącego wzrostu natężenia poziomów pól w środowisku. W związku z tym należy wykluczyć zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym na terenie gminy Izbica.

3.2. ANALIZA SWOT

Strona | 32

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

POLE ELEKTROMAGNETYCZNE

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

- brak przekroczeń natężeń pól - elektromagnetycznych

SZANSE ZAGROŻENIA - utrzymanie wartości natężenia pola elektromagnetycznego na terenie gminy na - wzrost natężeń pól elektromagnetycznych stałym poziomie

4. GOSPODAROWANIE WODAMI 4.1. STAN WYJŚCIOWY 4.1.1. WODY POWIERZCHNIOWE

Przez teren gminy Izbica przebiega wododział wód powierzchniowych II rzędu, dzieląc obszar na zlewnię rzeki wieprz. Centralną część gminy zajmuje dolina rzeki Wieprz.

Wieprz jest rzeką we wschodniej Polsce, prawy dopływ Wisły. Długość rzeki wynosi 303 km, a powierzchnia jej dorzecza 10,4 tys. km². Swoje źródła bierze z okolic Wieprzowego Jeziora w pobliżu

Tomaszowa Lubelskiego, a uchodzi do Wisły w okolicy Dęblina. Rzeka jest połączona z Krzną przez Kanał Wieprz-Krzna. Dopływy od źródeł do ujścia: prawostronne: Łabuńka, Wolica, Wojsławka, Krupianka,

Mogielnica, Świnka, Tyśmienica, Irenka oraz lewostronne Por z Gorajcem, Żółkiewka, Łopa, Giełczew, Bystrzyca z Ciemięgą, Minina, Bylina. Na rzece znajduje się zbiornik w Nieliszu Stan techniczny rzeki (odpowiednie obwałowania, spadki podłużne) mają decydujący wpływ na stosunki wodne w regionie. Wieloletnie zaniedbania w zakresie konserwacji rzeki doprowadziły do jej znacznego zamulenia i wypłycenia, co w połączeniu z zakrzaczeniami i powalonymi drzewami w nurcie rzeki powoduje okresowe podtapianie gruntów ornych.

Drugą rzeką przebiegającą przez gminę jest Wolica, prawy dopływ Wieprza. Dawniej rzeka nazywała się Kalinówka, Wołucza, Wotyka. Długość rzeki wynosi 42 km. Swoje źródła bierze z okolic Topola, a uchodzi do Wieprza w okolicy Wólki Orłowskiej. W rejonie Skierbieszowa koryto rzeki rozszerza się, tworząc duży obszar bagien i niedostępnych mokradeł. Przed wiekami wody Wolicy wypełniały całą szerokość doliny tworząc jezioro. Przeprowadzona po wojnie melioracja nie zamieniła całego obszaru tych niedostępnych i nieużytkowanych bagien w żyzne łąki, natomiast przyniosła sporo szkód ekologicznych. Miejscowości nad Wolicą: Skierbieszów, Topola, Cieszyn, Zawoda, Wólka Orłowska.

Strona | 33

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 10. Rzeki na terenie gminy Izbica. Długość na terenie gminy Odcinek Lp. Rzeka [km] Przepływa przez [km] uregulowany Izbicę, Tarnogórę, Wieprz - długość Romanów, 1 18,00 - 303 km Dworzyska, Wał, Wirkowice

Orłów Murowany

Wolica - długość Kolonia, Orłów 2 10,37 10,37 42,25 Drewniany, Topola, Wólka Orłowska

Źródło: Program Gminy Izbica na lata 2015-2023.

Do charakterystycznych elementów sieci wodnej gminy należą również mniejsze zbiorniki wodne zaliczane do obiektów małej retencji wodnej. Są to stawy oraz śródpolne oczka wodne. W Gminie Izbica tego typu zbiorniki są płytkie i zarastające. Pełnią one nie tylko znaczącą funkcję biocenotyczną, ale stanowią także cenny element urozmaicenia krajobrazu rolniczego.

Tabela 11. Zbiorniki wodne na terenie Gminy Izbica. Zbiorniki wodne - stawy Powierzchnia Uwagi (lokalizacja) (w ha)

staw ZO PZW w Zamościu Węzeł wodny Tarnogóra „Staw Kaśki” 0,90 (dzierżawa)

Stryjów 4,30 stawy

Orłów Murowany 12,86 stawy

Źródło: Program Gminy Izbica na lata 2015-2023. W granicach gminy Izbica zlokalizowane są następujące JCWP:

 Wieprz od Zbiornika Nielisz do Żółkiewki RW2000152435

 Dopływ spod Bryczówki RW2000624314  Łopuszanka RW20006243169  Marianka RW20006243296  Wojsławka RW2000624349

 Wolica od dopł. spod Huszczki Dużej do ujścia RW20009243299

Stan wód na terenie województwa lubelskiego w latach 2010 – 2015 przedstawiono na poniższym rysunku.

Strona | 34

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 5. Stan wód powierzchniowych na terenie województwa lubelskiego. Źródło: WIOŚ, Lublin.

W poniższej tabeli przedstawiono ocenę jednolitych części wód powierzchniowych znajdujących się na terenie gminy Izbica objętych monitoringiem.

Tabela 12. Ocena JCWP na terenie gminy Izbica w latach 2010 – 2015. Klasa Klasa Klasa Stan/Potencj elementów elementów elementów Stan Nazwa i kod JCW ał Stan biologiczn hydromorfol fizykochemiczn chemiczny ekologiczny ych ogicznych ych

Wieprz od Zbiornika IV I II SŁABY - ZŁY Nielisz do Żółkiewki

Wojsławka IV II II SŁABY - ZŁY

Wolica od dopł. spod UMIARKO III I II - ZŁY Huszczki Dużej do ujścia WANY

Źródło: WIOŚ, Lublin.

Strona | 35

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Stan jednolitych części wód przepływających przez teren gminy Izbica oceniono jako zły. Wyznaczone cele środowiskowe dla JCWP znajdujących się na terenie gminy przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 13. Wyznaczone cele środowiskowe dla JCWP na terenie gminy Izbica.

Ryzyko nieosiągnięcia Nazwa i kod JCWP Cel środowiskowy celów środowiskowych

dobry stan ekologiczny, Wieprz od Zbiornika Nielisz do Żółkiewki Zagrożona dobry stan chemiczny

dobry stan ekologiczny, Wojsławka Zagrożona dobry stan chemiczny

dobry stan ekologiczny, Wolica od dopł. spod Huszczki Dużej do ujścia Zagrożona dobry stan chemiczny

Źródło: Aktualizacja Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły.

4.1.2. WODY PODZIEMNE

Na terenie Gminy Izbica występują dwa poziomy wodonośne: czwartorzędowy i kredowy. Wody poziomu czwartorzędowego występują na głębokości od 5,0 m do ~ 15,0 m 18 p.p.t. Zwierciadło wody poziomu czwartorzędowego jest swobodne lub napięte i stabilizuje się na głębokości od 5,0 m do 11,0 m p.p.t.

Kredowy poziom wodonośny stanowi główne źródło zaopatrzenia ludności w wodę pitną i występuje na głębokości od 13,0 do 64,0 m p.p.t. a stabilizuje się na głębokości od 6,0 m do 11,0 m p.p.t. Wody kredowe są dobrej jakości i mogą być wykorzystywane jako wody mineralne i stołowe.

Obszar Gminy Izbica położony jest w obrębie Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 407 tj. Niecce Lubelskiej (Chełm – Zamość), który jest jednym ze 180 wytypowanych przez prof. A. S.

Kleczkowskiego.

Zgodnie z opracowaną Strategią Ochrony Wód Podziemnych w Polsce obszar gminy zakwalifikowany został do obszarów – OWO – obszarów wysokiej ochrony wód podziemnych.

Oceniając stopień naturalnej ochrony kredowego poziomu wodonośnego od wpływu ognisk zanieczyszczeń, w którym jako kryterium przyjęto miąższość warstw izolujących, teren Gminy Izbica charakteryzuje się generalnie średnim stopniem zagrożenia wód podziemnych – nakład warstwy wodonośnej posiada niezbyt dużą miąższość.

Przepływ wód podziemnych jest zaliczony do szybkiego oraz średnio szybkiego osiągający ok. 100- 130 m/rok (przepływ szybki) lub ok. 30- 100 m/rok (przepływ średnio szybki). Wody podziemne charakteryzują się dobrą jakością. Na podstawie badania zwykłych wód podziemnych w punkcie pomiarowym we wsi Kryniczki stwierdzono II klasę czystości wód podziemnych. Wskaźnikami granicznymi i decydującymi o klasie są azotany, wodorowęglany i wapń. Wartość azotanów wyniosła 10,5 mg/l. Ocena mikrobiologiczna

Strona | 36

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku przeprowadzana jest na podstawie liczby bakterii coli i w badanym punkcie wyniosłą 15 bakterii na 100 ml w tym 9 typu kałowego.

Rysunek 6. Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w województwie lubelskim - lokalizacja i jakość wód. Źródło: WIOŚ Lublin.

Gmina Izbica występuje w obrębie Jednolitej Części Wód Podziemnych nr 90 (na podstawie nowego podziału obszaru Polski na 172 części wód podziemnych).

Strona | 37

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 14. Charakterystyka JCWPd nr 90. Powierzchnia 4901.0

Dorzecze Wisły

Województwo lubelskie

Liczba pięter wodonośnych 3

Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna.

Rysunek 7. Lokalizacja JCWPd nr 90. Źródło: Państwowa Służba Hydrogeologiczna.

Na szczeblu krajowym monitoringiem wód podziemnych zajmuje się GIOŚ, natomiast na szczeblu regionalnym WIOŚ, uzupełniając pomiary prowadzone w skali kraju.

Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 85). Klasyfikacja elementów fizykochemicznych stanu wód podziemnych obejmuje pięć klas jakości wód podziemnych:

 Klasa I – wody bardzo dobrej jakości, w których: a) wartości elementów fizykochemicznych są kształtowane wyłącznie w efekcie naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych i mieszczą się w zakresie wartości stężeń charakterystycznych dla badanych wód podziemnych (tła hydrogeochemicznego), b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka.

Strona | 38

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 Klasa II – wody dobrej jakości, w których: a) wartości niektórych elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych, b) wartości elementów fizykochemicznych nie wskazują na wpływ działalności człowieka albo jest to wpływ bardzo słaby.

 Klasa III – wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub

słabego wpływu działalności człowieka.

 Klasa IV – wody niezadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych oraz wyraźnego wpływu działalności człowieka.

 Klasa V – wody złej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych potwierdzają znaczący wpływ działalności człowieka.

Wyniki pomiarów przeprowadzonych przez WIOŚ w Lublinie w roku 2016 w punkcie pomiarowym najbliżej gminy Izbica przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 15. Ocena jednolitej części wód podziemnych w punkcie pomiarowym zlokalizowanym na terenie gminy Izbica.

Klasa jakości Stan Ryzyko nieosiągnięcia Nr Miejscowość wody w chemiczny w Cel środowiskowy celów JCWPd punkcie punkcie środowiskowych

Dobry stan 90 Suchodoły III Dobry ilościowy i Niezagrożona chemiczny

Źródło: WIOŚ Lublin, Aktualizacja Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły.

4.2. ANALIZA SWOT

GOSPODAROWANIE WODAMI

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

- zasoby wód powierzchniowych i podziemnych - Zły stan wód powierzchniowych - dobry stan wód podziemnych

SZANSE ZAGROŻENIA - regulacje ogólnokrajowe i międzynarodowe - niska świadomość ekologiczna społeczeństwa zobowiązujące do podniesienia jakości środowiska w zakresie gospodarowania wodami - edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie - niebezpieczeństwo obniżenia poziomu wód ochrony jakości wód i racjonalnego korzystania i zakłócenia stosunków hydrologicznych z zasobów wodnych - zagrożenie nieosiągnięciem celów środowiskowych dla JCWP na terenie gminy

Strona | 39

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

4.3. ZAGROŻENIA

Głównym zanieczyszczeniem wód powierzchniowych poprzez niekontrolowane spływy powierzchniowe z obszarów rolnych, w tym chemizowanych i nawożonych. Pomimo, że ilość wywożonej gnojowicy w ostatnich latach znacznie zmalała (ze względu na spadek pogłowia zwierząt), stanowi ona nadal lokalną uciążliwość dla środowiska. Zmniejszył się niekorzystny wpływ nawozów sztucznych wykorzystywanych w rolnictwie poprzez wprowadzenie programów rolno-środowiskowych finansowanych ze środków Unii Europejskiej, które limitują ilość wysiewanych nawozów. Również nowe technologie wprowadzania nawozów do gleby np. w postaci płynnej (RSM) powodują ich większą przyswajalność przez rośliny a przez to są w mniejszym stopniu wypłukiwane z gleby. Czynniki te wpływają na zmniejszenie niekorzystnego wpływu rolnictwa na stan czystości wód. Innym problemem są ścieki z gospodarstw rolnych w większości gromadzone są w zbiornikach, z których zanieczyszczenia przedostają się do wód powierzchniowych lub do ziemi.

W Gminie Izbicy problem stanowi ujmowanie i odprowadzanie wód deszczowych. Głównym odbiornikiem ścieków deszczowych jest rzeka Wieprz oraz rowy melioracyjne, uchodzące do pozostałych cieków znajdujących się na terenie gminy. Celem poprawy stanu czystości wód powierzchniowych należy przewidzieć podczyszczenie wód opadowych. Szczególnie dotyczy to obszarów zabudowanych, gdzie koncentracja ścieków deszczowych jest największa z uwagi na umocnione nawierzchnie dróg, placów, powierzchni dachowych.

Problemem zagrażającym dla jakości wód podziemnych na terenie gminy Izbica są:

 nieposiadające wymaganych zabezpieczeń składowiska odpadów komunalnych i tzw. „dzikie” wysypiska odpadów;

 nieposiadające wymaganych zabezpieczeń stacje paliw, magazyny ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych;

 szlaki komunikacyjne: drogi parkingi i place postojowe samochodów, fermy zwierząt (Izbica i Wólka Orłowska);

 nawożenie i stosowanie środków ochrony roślin, rolnicze wykorzystywanie ścieków, ścieki (surowe lub niedostatecznie oczyszczone) wprowadzane do gleby;

 brak płyt gnojowych oraz zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach rolnych. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych (wód płytkiego krążenia jak i wód wgłębnych) stanowią także nieczynne i źle zabezpieczone studnie wiercone. Są one źródłem bakteriologicznego skażenia warstwy wodonośnej. Likwidacja zakładów posiadających własne ujęcia (dawne PGR-y, zlewnie mleka, szkoły wiejskie itp.) przy równoczesnym braku bezwzględnego obowiązku likwidacji starych i nieeksploatowanych studni wierconych powoduje, że liczba nieczynnych ujęć prawdopodobnie wzrasta. Zagrożeniem dla jakości i ilości zasobów wód podziemnych może być także budowa w obszarach

Strona | 40

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku zasobowych ujęć komunalnych nowych studni i ujęć nie związanych z poborem wody na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia. 5. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA 5.1. STAN WYJŚCIOWY Zaopatrzenie w wodę

Na terenie gminy Izbica łącznie z sieci wodociągowej korzysta 84,5 % mieszkańców. Charakterystyka sieci wodociągowej została przedstawiona w poniższej tabeli.

Tabela 16. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie gminy Izbica stan na 31.12.2016 r.)

Wskaźnik Jednostka Wartość Lp.

Długość czynnej sieci rozdzielczej km 125,0 1

Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych szt. 2398 2 i zbiorowego zamieszkania

Woda dostarczona gospodarstwom domowym dam3 186,7 3

Ludność korzystająca z sieci wodociągowej osoba 7056 4

% ludności korzystający z instalacji % 84,5 5

Zużycie wody na jednego mieszkańca m3 2,4 6

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, BDL.

Woda do zaopatrzenia mieszkańców Gminy pobierana jest z pięciu ujęć podziemnych. Ujęcia zlokalizowane są w miejscowościach: Tarzymiechy, , Tarnogóra, Izbica, Wał. Ujęcia te nie są ze sobą połączone i nie tworzą jednej sieci wodociągowej. Woda z ujęć rozprowadzana jest grawitacyjnie za wyjątkiem ujęcia Wał gdzie odbywa się poprzez zespół pomp tłocznych. Woda z ujęć nadaje się do bezpośredniego rozprowadzenia do mieszkańców i nie wymaga uzdatniania. Chlorowanie stosuje się tylko po wystąpieniu awarii.

Sieć kanalizacyjna

Na terenie gminy Izbica z kanalizacji korzysta zaledwie 14,3 % mieszkańców. Charakterystykę sieci kanalizacyjnej na terenie gminy przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 17. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Izbica (stan na 31.12.2016 r.). Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość

Długość czynnej sieci kanalizacyjnej km 11,8 1

Przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych szt. 380 2 i zbiorowego zamieszkania, pozostali odbiorcy

Strona | 41

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Ścieki odprowadzone dam3 28,0 3

Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej osoba 1197 4

% ludności korzystający z instalacji % 14,3 5

Źródło: Główny Urząd Statystyczny, BDL.

Ścieki nieobjęte systemem kanalizacyjnym i gromadzone w zbiornikach przydomowych wywożone są taborem asenizacyjnym do oczyszczalni ścieków. W 2016 r. istniało na terenie gminy Izbica 555 bezodpływowych zbiorników oraz 59 przydomowych oczyszczalni ścieków.

Oczyszczanie ścieków

Na terenie gminy Izbica znajduje się jedna oczyszczalnia ścieków. Odbiornikiem ścieków jest rzeka Wieprz. Charakterystyka oczyszczalni została przedstawiona w poniższej tabeli.

Tabela 18. Charakterystyka oczyszczalni ścieków odprowadzających ścieki z terenu gminy Izbica (stan na rok 2016).

Lp. Wskaźnik Jednostka Wartość

1 Przepustowość oczyszczalni biologicznej m3/doba 441

2 Ścieki oczyszczone w ciągu roku dam3/rok 28

Ścieki oczyszczone biologicznie z podwyższonym usuwaniem 3 % 100,0 biogenów w % ścieków ogółem

Źródło: BDL.

Dane na temat redukcji zanieczyszczeń w wyniku oczyszczania ścieków w 2016 roku na terenie gminy Izbica przedstawione zostały w poniższej tabeli.

Tabela 19. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu (stan na rok 2016). Stopień Lp. Wskaźnik Jednostka redukcji 1 BzT5 108

2 ChzT kg/rok 1320

3 zawiesina ogólna 250

Źródło: BDL.

Gospodarką wodno – ściekową na terenie gminy zajmuje się Gminne Przedsiębiorstwo Gospodarki

Komunalnej Sp. z o.o. z siedzibą w Izbicy.

5.2. ANALIZA SWOT

Strona | 42

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

GOSPODARKA WODNO - ŚCIEKOWA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

- niski poziom skanalizowania gminy - istniejąca, oczyszczalnia ścieków - brak pełnego zwodociągowania gminy

SZANSE ZAGROŻENIA

- bieżąca modernizacja sieci wodociągowo – -- nieprawidłowa gospodarka ściekami na kanalizacyjnej terenie gminy - rozbudowa sieci kanalizacyjnej - nieszczelne zbiorniki bezodpływowe

5.3. ZAGROŻENIA

Do głównych zagrożeń jakie mogą wystąpić na terenie gminy związanych z gospodarką wodno – ściekową należy niewłaściwe odprowadzanie ścieków komunalnych oraz brak inwestycji w zakresie dalszej rozbudowy sieci kanalizacyjnej na terenie Gminy Izbica.

Zagrożenie może stanowić także, nieszczelność zbiorników bezodpływowych na terenie gminy.

6. ZASOBY GEOLOGICZNE 6.1. STAN WYJŚCIOWY

Gmin Izbica położona jest w południowo – wschodniej części Województwa Lubelskiego na obszarze makroregionu Wyżyny Lubelskiej w częściach dwóch mezoregionow: Wyniosłości Giełczewskiej i działow Grabowieckich.

Wzniosłość Giełczewska jest wzniesieniem osiągającym wysokość do 306 m n.p.m. (w formie ostańcow), zbudowanym z przewarstwionych marglami opok. W południowo-zachodniej części regionu występują dodatkowo płaty lessów. Doliny Wyniosłości Giełczewskiej są asymetryczne, sieć wodna ma natomiast układ promienisty. Gleby regionu to przede wszystkim rędziny i gleby brunatno ziemne. Mezoregion jest regionem rolniczym. Działy Grabwieckie stanowią teren z głębokimi jarami i dolinami oraz pagórkami sięgającymi 311 m n.p.m. Północną granicę Działów Grabowieckich wyznacza dolina Siennicy, na południu rozciągają się obszary Kotliny Zamojskiej. W lessowe podłoże głęboko wcinają się wąwozy dopływow Wieprza: Wojsławki i Wolicy. Zbocza jarów dochodzą do 100 m wysokości. Podłoże zbudowane jest z utworów kredowych i czwartorzędowych. Strop utworów kredowych wykazuje przegłębienia rozmycia, nieregularność w dolinach rzeki Wieprza i Wolicy. W dolinie Wieprza utwory kredowe są rozmyte do głębokości od 20 do 40 m poniżej powierzchni terenu, a w dolinie Wolicy do 20 m p.p.t.

Strona | 43

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

W miejscach rozmycia i wypreparowania utworów kredowych zostały osadzone utwory czwartorzędowe. W strefach rozmycia podłoże kredowe stanowią margle i utwory kredy piszącej. Natomiast płaty kredowe występują płytko i na powierzchni stanowią opoki, margle i opoki margliste. Czwartorzęd reprezentowany jest przez utwory holocenu i plejstocenu. W dolinach rzek holocen wykształcony został w postaci torfów, namułów, pyłów, piasków, glin zwietrzelinowych i glin deluwialnych. Natomiast utwory plejstocenu stanowią piaski, mułki rzeczne, żwiry, pyły, pyły piaszczyste i gliniaste. Utwory czwartorzędowe osiągają miąższość w rejonie Izbicy od 11,0 do 13,0 m w miejscowości

Tarzymiechy i w Wirkowicach do 48,5 m, natomiast w Ostrzycy i Tarnogórze do 71,5 – 75,0 m.

Rysunek 8. Podział stratygraficzny ziemi. Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2011 – 2014.

Strona | 44

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 9. Podział stratygraficzny czwartorzędu. Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2011 – 2014.

6.1.1. SUROWCE MINERALNE

Gmina Izbica nie należy do bogatych pod względem zasobów w surowce mineralne, które nie stanowią bazy dla rozwoju przemysłu wydobywczego. Znaczenie dla Gminy mają kruszywa naturalne. Udokumentowane złoża lessów występują w miejscowościach Stryjów i Izbica. Na terenie Gminy Izbica występują w postaci glin morenowych, czwartorzędowych iłów warwowych i trzeciorzędowych iłów pstrych. Z uwagi na swe właściwości najbardziej poszukiwane są iły zastoiskowe(warwowe). Inne złoża surowców, które mogą być przedmiotem zainteresowania przedsiębiorców, to złoża dokumentowane, ale zaniechane. Są to złoża surowców ilastych do produkcji kruszywa lekkiego Izbica I.

Wykaz złóż wraz ze stanem zagospodarowania na terenie gminy Izbica przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 20. Wykaz złóż na terenie gminy Izbica.

Złoża geologiczne Nazwa złoża Kopalina Stan zagospodarowania bilansowe [t]

Dworzyska KRUSZYWA NATURALNE 3,168 złoże zagospodarowane

KAMIENIE DROGOWE I Izbica 1,400 eksploatacja złoża zaniechana BUDOWLANE

Strona | 45

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

SUROWCE ILASTE D/P Izbica 16,525 złoże rozpoznane wstępnie KRUSZYWA LEKKIEGO

złoże rozpoznane Izbica Piasek KRUSZYWA NATURALNE 1,036 szczegółowo

SUROWCE ILASTE D/P Izbica V 9,460 eksploatacja złoża zaniechana CEMENTU

SUROWCE ILASTE Izbica-Osada 14,660 eksploatacja złoża zaniechana CERAMIKI BUDOWLANEJ

SUROWCE ILASTE Stryjów 1,2236 eksploatacja złoża zaniechana CERAMIKI BUDOWLANEJ

Tarnogóra 2 KRUSZYWA NATURALNE 1,768 złoże zagospodarowane

Tarzymiechy 2 KRUSZYWA NATURALNE 1,7963 złoże zagospodarowane

złoże eksploatowane Tarzymiechy 3 KRUSZYWA NATURALNE 6,7539 okresowo

Wał I KRUSZYWA NATURALNE 1,410 eksploatacja złoża zaniechana

KAMIENIE DROGOWE I złoże rozpoznane Wirkowice 2,060 BUDOWLANE szczegółowo

Źródło: infogeoskarb.

6.2. ANALIZA SWOT

ZASOBY GEOLOGICZNE

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

- ciekawa budowa geologiczna - - złoża naturalne w graniach gminy

SZANSE ZAGROŻENIA

- przemyślane działanie i korzystanie z zasobów - nielegalna eksploatacja złóż geologicznych

6.3. ZAGROŻENIA

Do podstawowych problemów związanych z eksploatacją złóż na terenie gminy zaliczyć można nielegalne wydobycie złóż – bez posiadania stosownych koncesji, w sposób niezgodny ze sztuką oraz naruszający zasady ochrony środowiska i przyrody.

Strona | 46

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

7. GLEBY 7.1. STAN WYJŚCIOWY

W poniższej tabeli przedstawiono strukturę użytkowania gruntów na terenie gminy Izbica. Największy udział w całkowitym bilansie gminy mają użytki rolne, które stanowią ponad 77 % bilansu gminy.

Tabela 21. Struktura użytkowania gruntów na terenie gminy Izbica. % powierzchni Kierunek wykorzystania gruntu Powierzchnia [ha] gminy

Użytki rolne ogółem, 10673 77,19% w tym grunty orne 8167 59,07% Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 2607 18,85%

Grunty pod wodami 70 0,51%

Grunty zabudowane i zurbanizowane 411 2,97%

Nieużytki 58 0,42%

Tereny różne 8 0,06%

Razem 13827 100,00%

Źródło: BDL.

Gmina Izbica jest typową gminą rolniczą ze specjalizacją w zakresie sadownictwa i zielarstwa. Rolnictwo na terenie gminy bazuje na glebach dość wysokich klas bonitacyjnych. Gleby w klasach II-IV zajmują ok. 89,65 % powierzchni użytków rolnych, w powierzchni ogólnej gminy grunty użytkowane rolniczo zajmują około ok. 73,45 % obszaru.

Strona | 47

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 10. Zestawienie klas bonitacyjnych gleb. Źródło: opracowanie własne.

Wśród typów i podtypów gleb występujących na terenie gminy Izbica można wyróżnić następujące: gleby bielicowe i pseudobielicowe, gleby brunatne właściwe, gleby brunatne wyługowane i kwaśne, czarne ziemie właściwe, gleby mułowo-torfowe i torfowomułowe, gleby torfowe i murszowo-torfowe, mady i rędziny brunatne.

Natomiast wśród rodzajów i gatunków gleb spotykane są: piaski luźne, piaski słabo gliniaste, piaski gliniaste lekkie i mocne, gliny lekkie i średnie, pyły zwykłe (gleby pyłowe lekkie i średnie), pyły ilaste (gleby pyłowe mocne), iły pylaste (gleby ilaste ciężkie i średnie), torfy niskie, gleby mułowo-torfowe, lessy i utwory lessowate (gleby lessowe i lessowate lekkie i średnie), lessy i utwory lessowate ilaste (gleby lessowe i lessowate mocne), skała lita, skała wapienna, rędziny węglanowe (średnie, ciężkie, mieszane

średnie i mieszane ciężkie).

Podłożem macierzystym dla gleb gminy Izbica są utwory węglanowe kredy górnej i trzeciorzędu, osady lodowcowe i wodnolodowcowe (piaski i gliny) oraz namuły. W podziale na rejony glebowo-rolnicze Lubelszczyzny obszar gminy leży w rejonie terenów wyżynnych.

Zachodnia część gminy należy do Regionu Rudnickiego (Wyniosłość Giełczewska). Wśród gruntów ornych przeważają gleby kompleksów II i III, wykształcone z utworów pyłowych zwykłych i ilastych całkowitych lub na wapieniach oraz wapieni kredowych, zaliczane do gleb brunatnych i płowych, rędzin brunatnych i czarnoziemnych. Środkowa część gminy do Regionu Grabowieckiego (Działy Grabowieckie).

W regionie gminy przeważają gleby kompleksów II, III, IV oraz zajmujące mały procent powierzchni gminy gleby V i VI kompleksu.

Strona | 48

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Wykształciły się one z utworów lessowych, ilastych i zwykłych oraz wapieni kredowych. Zaliczone zostały gleb brunatnych i czarnoziemnych, oraz powstałe z utworów lessowych lub pyłowych niecałkowitych, zalegających na różnych głębokościach na piaskach lub wapieniach oraz gleby piaszczyste.

W miejscach rozmycia i wypreparowania utworów kredowych zostały osadzone utwory czwartorzędowe. W strefach rozmycia podłoże kredowe stanowią margle i utwory kredy piszącej. Natomiast płaty kredowe występują płytko i na powierzchni stanowią opoki, margle i opoki margliste. Czwartorzęd reprezentowany jest przez utwory holocenu i plejstocenu. W dolinach rzek holocen wykształcony został w postaci torfów, namułów, pyłów, piasków, glin zwietrzelinowych i glin deluwialnych. Natomiast utwory plejstocenu stanowią piaski, mułki rzeczne, żwiry, pyły, pyły piaszczyste i gliniaste.

7.2. ANALIZA SWOT

GLEBY

MOCNE STRONY SŁABE STRONY - gleby dobrej jakości - stosowanie środków ochrony roślin i nawozów - niski udział gleb słabych (IV – VI klasy w rolnictwie bonitacyjnej) - erozja gleb SZANSE ZAGROŻENIA - edukacja ekologiczna mieszkańców w zakresie ochrony powierzchni ziemi oraz promowanie - degradacja gleb związana z rolnictwem rolnictwa ekologicznego - rozwój ekologicznego rolnictwa

7.3. ZAGROŻENIA

Z uwagi na fakt, iż przeważająca część gminy Izbica to tereny uprawne, istotny wpływ na środowisko glebowe ma rolnictwo. Wynika to z faktu, iż obejmuje ono swoim oddziaływaniem duży obszar i powoduje zasadnicze zmiany w środowisku naturalnym. Najbardziej istotne zagrożenia związane z rolniczym użytkowaniem gruntów to:

 stosowanie na całej powierzchni upraw polowych środków ochrony roślin, powodujące ubożenie

i zanikanie roślinności segetalnej,

 zakwaszenie gleb na terenie gminy Izbica.

Zagrożeniem naturalnym gruntów jest erozja. Województwo lubelskie zajmuje czwarte miejsce w kraju pod względem zagrożenia erozją wietrzną gleb użytkowanych rolniczo (35,5% powierzchni ogólnej, kraj – 27,6%), przy czym w większości jest to zagrożenie słabe i średnie. Ze względu na zagrożenie erozją wodną powierzchniową gruntów rolnych i leśnych, województwo lubelskie zajmuje siódme miejsce w kraju (30,2% powierzchni ogólnej, kraj – 28,5%). Natomiast erozją wąwozową zagrożone jest 13,9% powierzchni ogólnej gruntów rolnych i leśnych, co daje 10 miejsce w kraju (średnia Strona | 49

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku dla kraju: 17,5%). Erozja wodna najsilniej objawia się min. na Wyżynie Lubelskiej (powiat lubelski, opolski, kraśnicki, świdnicki, krasnostawski). Inną grupą naturalnych zagrożeń są zjawiska powodujące osuwanie powierzchni ziemi na skutek działania czynników klimatycznych, sił przyrody, a także czasami działalności ludzkiej. Lubelskie należy do województw o umiarkowanym zagrożeniu powstawaniem osuwisk (południowa i centralna część województwa).

Zagrożenie dla gleb na terenie gminy Izbica stanowi wzrastająca liczba pojazdów. Wpływ motoryzacji na gleby objawia się przede wszystkim w zanieczyszczeniu terenów przy drogach związkami ołowiu i cynku oraz związkami pochodzącymi ze ścierania opon i nawierzchni dróg. Przez wiele lat uważano, że zasięg zanieczyszczeń obejmuje obszar najbliższego sąsiedztwa drogi, natomiast badania wykonane w ostatnich latach wskazują, że zasięg ten jest znacznie większy i może dochodzić nawet do 300 m.

8. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW 8.1. STAN WYJŚCIOWY

Podstawą prawną regulującą gospodarowanie odpadami na terenie województwa lubelskiego jest

„Plan gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego 2022”, jest to jeden z elementów służących do osiągnięcia celów założonych w polityce ekologicznej państwa oraz wypełnienie wymogu ustawowego wyrażonego w nowej ustawie o odpadach. Obowiązująca ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r. (t.j. Dz. U. 2016 r. poz. 1987 ze zm.) zniosła obowiązek opracowywania gminnych i powiatowych planów gospodarki odpadami.

Gmina Izbica należy do regionu centralno – wschodniego regionu gospodarowania odpadami komunalnymi w województwie lubelskim, co przedstawia poniższy rysunek.

Strona | 50

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 11. Obszar regionu centralno – wschodniego województwie lubelskim. Źródło: Plan gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego 2022.

Wykaz instalacji regionalnych obsługujących region centralno – wschodni przedstawiono w poniższej tabeli.

Strona | 51

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 22. Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych i instalacje przewidziane do zastępczej obsługi Regionu Centralno-Wschodniego (stan na czerwiec 2016 r.).

Źródło: Plan gospodarki odpadami dla województwa lubelskiego 2022.

Strona | 52

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Gospodarka odpadami na terenie gminy Izbica W wyniku nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach od dnia 1 lipca 2013 r. zaczęły obowiązywać nowe zasady odbioru odpadów w Gminie Izbica. Nowy system objął wszystkich mieszkańców gminy. Przyjęcie takiego rozwiązania przyczyniło się do zwiększenia odbioru odpadów trafiających do instalacji odzysku, jak również do zaniku nielegalnie składowanych odpadów w miejscach niedozwolonych. Na terenie gminy funkcjonuje Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), który mieści się w byłym Zakładzie Produkcyjnym „Klinkiernia” w Izbicy przy ul. Fabrycznej 29. Punkt prowadzi

Gminne Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. siedzibą w Izbicy. Punkt PSZOK przyjmuje odpady komunalne zbierane selektywnie, w szczególności: papier, tworzywa sztuczne, metale, szkło (w tym opakowania z tych materiałów), zużyte opony, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, akumulatory, baterie, odpady zielone i inne odpady wielkogabarytowe w dni robocze od godz. 7.00 do godziny 15.00.

W 2016 roku wytworzonych zostało i odebranych od właścicieli nieruchomości z terenu gminy 671,503 Mg odpadów komunalnych. Poziomy recyklingu na terenie gminy Izbica

 Osiągnięty poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania: Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 676) w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczenia poziomu ograniczania masy tych odpadów, w 2016 r. dopuszczalny (maksymalny) poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. wynosi 45%.

Na terenie gminy Izbica wymagany poziom został osiągnięty i wyniósł 44,8%.

 Osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 grudnia 2016 r. (Dz. U. z 2016 r., poz. 2167) w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych, w 2016 r. dopuszczalny (minimalny) poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wynosi 18%. Na terenie gminy Izbica wymagany poziom został prawie osiągnięty i wyniósł 17,8%.

Azbest na terenie gminy Izbica

W celu oczyszczenia Gminy Izbica z niebezpiecznego odpadu zawierającego azbest uchwałą Nr

XLII/250/2014 z dnia 7 listopada 2014 roku, Rada Gminy Izbica przyjęła „Program usuwania wyrobów

Strona | 53

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku zawierających azbest dla Gminy Izbica na lata 2014-2032”. Ze względu na zagrożenie, jakie stwarzają te wyroby, powinny zostać usunięte ze wszystkich obiektów na terenie gminy do końca 2032 roku.

Na podstawie informacji umieszczonych w bazie azbestowej na terenie gminy Izbica zinwentaryzowano

11 266 477 kg wyrobów azbestowych, w tym 95,8 % to azbest należący do osób fizycznych. Pozostałego do unieszkodliwienia azbestu pozostało 10 920 252 kg, co oznacza iż usunięto zaledwie 3,1 % wyrobów azbestowych na terenie gminy.

Masę usuniętych wyrobów azbestowych w ostatnich latach przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 23. Dane dotyczące usuwania wyrobów zawierających azbest w latach 2011-2014.

Źródło: Dane własne Urzędu Gminy Izbica.

8.2. ANALIZA SWOT

GOSPODARKA ODPADAMI MOCNE STRONY SŁABE STRONY - duża ilość wyrobów zawierających azbest - działający PSZOK na terenie gminy zainstalowanych w obiektach budowlanych - zorganizowany system gospodarki odpadami - niewystarczający poziom selektywnie zebranych odpadów na terenie gminy SZANSE ZAGROŻENIA

- zwiększenie poziomów recyklingu na terenie - brak działań w zakresie zwiększenia gminy poziomów recyklingu

8.3. ZAGROŻENIA

Do zagrożeń jakie mogą wystąpić na terenie gminy, związanych z gospodarką odpadami można zaliczyć:

 nieprawidłowe praktyki dotyczące gospodarowania odpadami przez mieszkańców (np. spalanie odpadów komunalnych, pozbywanie się odpadów w sposób niezgodny z przepisami prawa),

 nieprawidłowe praktyki stosowane przez turystów,

Strona | 54

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 niewystarczający poziom selektywnej zbiórki odpadów oraz mały poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania,

 występowaniem wyrobów zawierających azbest.

9. ZASOBY PRZYRODNICZE 9.1. STAN WYJŚCIOWY 9.1.1. OBSZARY CHRONIONE

Pojęcie ochrona przyrody oznacza ogół działań ukierunkowanych na zachowanie w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, a także krajobrazu. Głównym celem ochrony przyrody jest utrzymanie stabilności ekosystemów i procesów ekologicznych oraz zachowanie różnorodności biologicznej. Na terenie gminy Izbica występują następujące formy ochrony przyrody:

 Pomniki przyrody,  Park krajobrazowy,  Obszary Natura 2000. Park krajobrazowy

We wschodniej części gminy zlokalizowany jest Skierbieszowski Park Krajobrazowy. Park ten utworzono Rozporządzeniem Nr 9 Wojewody Zamojskiego z dnia 23 stycznia 1995 roku (Dz. Urz. Woj. Zam. Nr 4 poz. 25) na obszarze 25.830 ha z otuliną o pow. 8.707 ha na części obszarów gmin województwa zamojskiego: Grabowiec, Izbica. Miączyn, Sitno, Skierbieszów i Stary Zamość oraz Rozporządzeniem Nr 16 Wojewody Chełmskiego z dnia 29 grudnia 1995 roku na obszarze 9 658 ha na części obszarów gmin woj. chełmskiego: Kraśniczyn, Krasnystaw i Siennica Różana. Łączna powierzchnia Parku wynosi 35 488 ha oraz otuliny 12 478.

Celem utworzenia Parku było zachowanie unikalnych walorów przyrodniczych, historycznych, kulturowych i krajobrazowych Działów Grabowieckich, najwyższej części Wyżyny Lubelskiej (190 – 313 m n.p.m), oraz mozaiki siedlisk muraw kserotermicznych i lasów bukowych przy północno-wschodniej granicy ich gromadnego występowania z charakterystyczną fauną i florą. Skierbieszowski Park Krajobrazowy prawie w całości pokryty jest warstwą lessu dochodzącą do 3 m grubości. Lessowa pokrywa sprawia, że obszar cechuje żywa dynamiczna rzeźba z systemem wysokich wciętych wąwozów. Na terenie parku przeważa krajobraz wyżynny, posiadający niekiedy cechy krajobrazu podgórskiego.

Skład się na to typ rzeźby falisto – pagórkowej, niekiedy urwiste skłony często zalesione lub zadarnione. Krajobraz o charakterze nizinnym występuje w dolinie rzeki Wolicy. Zlewnia rzeki zbiera część wód z terenu Parku i odprowadzą ją do Wieprza. Dolina rzeki jest wyraźnie wcięta w otaczający ją teren. Dno doliny jest okresowo podmokłe. Rzeka Wolica na całej długości w obszarze Parku została uregulowana,

Strona | 55

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku zaś liczne meandry zostały zlikwidowane. Na terenie Parku nielicznie występują stawy rybne. Dawne stawy w Stryjowie użytkowane jeszcze w czasach 60-tych zarośnięte są roślinnością zbiorowisk szuwarowych przeważnie trzciną i pałką wodną.

Na terenie Parku tylko w tzw. części zamojskiej zarejestrowano bardzo liczne wypływy wód podziemnych (133). Przeważnie występują tu źródliska skupiające od kilku do kilkudziesięciu małych źródełek. Występują one w dolinach u podnóża terasy nadzalewowej albo u podnóża stromych zboczy większych dolin. W zachodniej części dorzecza Wolicy źródeł jest stosunkowo mało i większość z nich to wpływy z utworów czwartorzędowych.

Głównym zbiornikiem wód podziemnych na obszarze Parku są silnie szczelinowe utwory kredowe. Poziom zalegania wód poziomu zasadniczego jest zróżnicowany (od 0,5 m w dolinach do 58,7 m w pobliżu Majdanu Skierbieszowskiego).

Lasy występujące na obszarze Parku nie tworzą zwartego obszaru, lecz występują w postaci wysp rozrzuconych wśród pól uprawnych. Największe połacie lasów występują w zachodniej i południowej części dorzecza Wolicy na obszarach wierzchowinowych, obszary leśne zajmują jedynie 21 % powierzchni Parku. Tereny leśne wywierają istotny wpływ na stosunki wodne w Parku, hamując szybkość spływów powierzchniowych, opóźniając topnienie śniegu oraz zmniejszając erozję i denudację.

Również charakterystycznym dla Działów Grabowieckich i obszaru Parku jest występowanie lasów bukowych przy północno – wschodniej granicy ich zasięgu. Na miejscach wilgotnych zaznacza się często w buczynach duży udział klonu i jaworu, w niektórych miejscach wiązu górskiego i lipy szerokolistnej

(„Głęboka Dolina” w gm. Kraśniczyn). Buk budujący lasy Parku charakteryzuje się dorodnością i ekspansywnością. Osiągając wysokość ponad 30 m i bardzo dobrze odnawia się bez potrzeby posadzeń. Ogólny udział buka w drzewostanach i podroście wynosi około 25%. Lasy bukowe tego terenu nie są buczynami typu karpackiego. Nawiązują one składem runa do grądów i stanowią pośrednie ogniwo pomiędzy buczyna karpacką, a grądem lipowo-grabowym. Buczyny z terenu Parku nie charakteryzują się występowaniem jakiegokolwiek gatunku runa lub mchu. Można tu jedynie mówić o niemal stałej domieszce lub stałym przechodzeniu w lasy z udziałem graba. Gatunek ten jest częstym składnikiem sukcesyjnym lasów bukowych terenu Parku. Dominującym zespołem jest las grabowy Tilio – carpinetium, stanowiący 90% powierzchni leśnej Parku. Występuje na glebach brunatnych wytworzonych z lessów, na podłożu kredowym. U podnóży wzgórz, w dnach dolin występują łęgi wiązowe jesionowe Fraxinoulmetum. Bory z klasy Vaccino – Piceetea występują na małych powierzchniach w południowo – wschodniej części Padołu na glebach pseudobielicowych wytworzonych z piasków gliniastych. W głębszych warstwach profilu występują zwykle margle kredowe. Walory przybierają charakter mieszany i zaliczono je do Serrotulo – pinetum subborealnego boru mieszanego. Najcenniejsze fragmenty drzewostanów projektowane są do objęcia ochroną rezerwatową.

Strona | 56

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Na obszarze Parku rozpowszechnione są zarośla kserotermiczne (zespoły: Ligustro - Prunetum i Pruno – Grateagetum) na słonecznych zboczach kredowych niekiedy lessowych i gliniastych o odczynie alkalicznym. W skład ich wchodzą: ligustr pospolity, głóg jednoszyjkowy, głóg prostokielichowy, jeżyna popielica i dereń świdwa. W kilku miejscach na słonecznych zboczach kredowych i lessowych występują murawy kserotermiczne z klasy Festuco – brometea. Najcenniejsze fragmenty kseroterm objęto ochroną prawną (rezerwat „Broczówka” stanowisko pomnikowe „Zalesie”). Torfowiska przejściowe i bagna występują małymi płatami w rozszerzeniach dolin rzecznych. Stwierdzono tu występowanie trzech zespołów roślinnych Carici – Agrostidetum, Caricetum davalliane i Equisetum variegatum.

Rysunek 12. Skierbieszowski Park Krajobrazowy. Źródło: Urząd Gminy Izbica.

Strona | 57

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Obszary Natura 2000

Obszar Natura 2000 Las Orłowski (PLH 060061) - Obszar posiada powierzchnię 367,3 ha. Obszar obejmuje grąd subkontynentalny (Tilio- Carpinetum betuli) z panującym w drzewostanie bukiem (Fagus sylvatica) i grabem (Carpinus betulus). W runie oprócz gatunków charakterystycznych dla grądów: turzyca orzęsiona (Carex pilosa), przytulia wiosenna (Cruciata glabra), trzmielina brodawkowata (Euonymus verrucosus), gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea), marzanka wonna (Galium odoratum), zawilec gajowy (Anemone nemorosa), gajowiec żółty (Galeobdolon lutea), żakiel zwyczajny (Sanicula europaea) i in. pojawiają się także gatunki typowe dla buczyn - żywiec bulwkowaty (Dentaria glandulosa) i buławnik wielkokwiatowy (Cephalanthera damasonium). Na podłożu wapiennym, przy ekspozycji południowej wykształca się ciepła odmiana grądu, składem gatunkowym nawiązująca do dąbrowy świetlistej, występują tam: malina kamionka (Rubus saxatilis), miodownik melisowaty (Mellitis melissophyllum), dzwonek brzoskwiniolistny (Campanula persicifolia), wilczomlecz kątowy (Euphorbia angulata) i pięciornik biały (Potentilla alba). W lesie rosną liczne gatunki chronione, m.in.: wawrzynek wilczełyko (Daphne mezereum), kopytnik pospolity (Asarum europaeum), gnieźnik leśny (Neottia nidus-avis), listera jajowata (Listera ovata).

Na skraju lasu na podłożu wapiennym wykształcają się zarośla kserotermiczne oraz wąski pas murawy.

W zaroślach utrzymują się fragmenty Inuletum ensifoliae. Natomiast na granicy lasu i pól znajduje się dobrze zachowane zbiorowisko z dominacją kłosownicy pierzastej (Brachypodium pinnatum) i ożanki właściwej (Teucrium chamaedrys). W murawach rosną rzadkie gatunki tj. len złocisty (Linum flavum) i zaraza (Orobanche sp.).

Na terenie obszaru występują dwa typy siedlisk z Zał. I oraz jeden gatunek roślin z Zał. II Dyrektywy

Siedliskowej oraz jeden gatunek ptaka z zał. I Dyrektywy Ptasiej. Obszar ważny ze względu na zachowanie dobrze wykształconego grądu subkontynentalnego z udziałem buka, będącego tu na granicy swego zasięgu oraz populacji Cypripedium calceolus i Linum flavum.

Strona | 58

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rysunek 13. Obszar Natura 2000 Las Orłowski. Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2011 – 2014.

Obszar Natura 2000 Izbicki Przełom Wieprza (PLH 060030) zatwierdzony decyzją z 12.2008 roku posiada powierzchnię 1778,1 ha. Obszar obejmuje fragment doliny rzeki Wieprz, od wsi Tarzymiechy do miasta Krasnystaw. Koryto rzeki zachowało tu swój naturalny charakter (liczne meandry). Towarzyszą mu starorzecza i zastoiska. W dnie doliny dominują ekstensywnie użytkowane łąki. Miejscami występują interesujące ziołorośla nadrzeczne i okrajkowe. Niektóre fragmenty zboczy doliny są strome. Tu, na podłożu lessowym, wykształciły się murawy kserotermiczne. Obszar obejmuje fragment naturalnej doliny

Wieprza, ważny dla zachowania siedlisk podmokłych i okresowo podtapianych łąk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG (zidentyfikowano 5 rodzajów siedlisk z tego Załącznika):

 Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne - 2%,  Zalewane muliste brzegi rzek - 1%,  Murawy kserotermiczne (Festuco-Brometea) - priorytetowe są tylko murawy z istotnymi stanowiskami storczyków - 3%,

 Ziołorośla górskie (Adenostylion alliariae) i ziołorośla nadrzeczne (Convolvuletalia sepium) - 10%,  Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) - 20%.

Obszar ważny również dla gatunków bezkręgowców z Załącznika II tej dyrektywy. Łącznie występuje tu 8 gatunków z Załącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Jest to też miejsce występowania zagrożonych w

Strona | 59

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Polsce gatunków roślin naczyniowych, m. in. jedyne w Polsce stanowisko Veronica paniculata subsp. paniculata. Obszar o dużych walorach krajobrazowych. Korytarz ekologiczny rangi krajowej.

Rysunek 14. Obszar Natura 2000 Izbicki przełom Wieprza. Źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2011 – 2014.

Pomniki przyrody

Wykaz pomników przyrody na terenie gminy Izbica przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 24. Pomniki przyrody na terenie gminy Izbica. Data Tekstowy opis Miejscowość Nazwa pomnika utworzenia położenia Tytuł aktu prawnego L.p. przyrody pomnika Nr działki miejsce publikacji przyrody (forma własności) ewidencyjnej na skraju lasu obok Orzeczenie z dnia Wólka Orłowska Dąb szypułkowy tamy wodnej na 14.12.1987r Nr 3 Wojewody 1. 14.12.1987r - Quercus robur rzece Wolica Zamojskiego (Dz.Urz. Woj. Nr ewid. 187/1 (teren prywatny) Zam. Nr 1, poz. 2 z 1988r) drzewo rośnie w Orzeczenie z dnia parku palacowym Tarnogóra 02.12.1988r Nr 1 Wojewody Dąb błotny - obok boiska 2. 02.12.1988r Zamojskiego (Dz.Urz. Woj. Quercus palustris sportowego 200 m Nr ewid. 4560 Zam. Nr 16, poz. 152 z od pałacu 1988r) (teren prywatny)

Modrzew polski 3. - Larix decidua rosną w parku Orłów Murowany Rozporządzenie podworskim w Kolonia Wojewody Zamojskiego Nr subsp 20.07.1992r Orłowie Murowanym 21 z dnia 20.07.1992r Lipa 4. (teren prywatny) Nr ewid. 39/10 (Dz.Urz. Woj. Zam. Nr 15) drobnolistna -

Strona | 60

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tilia cordata Lipa 5. drobnolistna - Tilia cordata Sosna amerykańska 6. (Wejmutka) - Pinus strobus Tarnogóra Zbocza śródpolnego 4816-4822; 4825- Zarządzenie Wojewody Stanowisko wąwozu przy polnej 4833; 4890-4895; Zamojskiego Nr 35 z dnia 7. roślinności 10.11.1989r drodze z Ostrzycy do 5202-5209; 10.11.1989r (Dz. Urz. Woj. stepowej Wirkowic 5210/1; 5211/1; Zam. Nr 18 poz.302) (teren prywatny) 5462 Południowe zbocz Zarządzenie Wojewody Stanowisko śródpolnej suchej Zalesie Kolonia Zamojskiego Nr 35 z dnia 8. roślinności 10.11.1989r doliny uchodzącej do 10.11.1989r (Dz. Urz. Woj. stepowej rzeki Wieprz Nr ewid. 3572 Zam. Nr 18 poz.302) (teren prywatny) Miejscowość Kryniczki- pomnik Kryniczki Uchwała z dnia 29.12.1997r Zespół źródeł w 9. 29.12.1997r przyrody Nr XXIX/247/97 Rada Kryniczkach nieożywionej Nr ewid.741 Gminy Izbica (Gmina Izbica) Źródło: Urząd Gminy Izbica.

9.1.2. LASY

Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, iż powierzchnia lasów na terenie gminy Izbica wynosi 2577,07 ha, co daje lesistość na poziomie 18,64 %. Wskaźnik lesistości dla omawianego obszaru jest zatem znacznie niższy niż średnia krajowa, która wynosi 30,0 %.

Strukturę gruntów leśnych na terenie gminy przedstawiono w poniższej tabeli.

Strona | 61

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 25. Struktura gruntów leśnych na terenie gminy Izbica. Jednostka Wartość [ha]

Lasy ogółem 2577,07

Lasy publiczne ogółem: 1472,07

Lasy publiczne Skarbu Państwa 1466,07

lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów 1451,67 ha Państwowych 10,40 Lasy publiczne Skarbu Państwa w zasobie Własności Rolnej SP

Lasy publiczne gminne 6,00

,Lasy prywatne ogółem 1105,00

Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS.

Lasy gminy Izbica przydzielono do Nadleśnictwa Krasnystaw. Ze względu na warunki siedliskowe i klimatyczne na obszarze gminy dominują lasy mieszane. Na glebach lekkich występują lasy iglaste z przewagą sosny do 85% powierzchni oraz gatunki liściaste z brzozą, grabem i osiką. Na glebach

żyźniejszych zadomowiły się gatunki liściaste do 80% powierzchni z udziałem dębu, buka, grabu oraz brzozy.

9.2. ANALIZA SWOT

ZASOBY PRZYRODNICZE

MOCNE STRONY SŁABE STRONY - bogactwo obszarów cennych przyrodniczo - Zadowalający stan zdrowotny lasów - lesistość niższa od średniej krajowej - Wysoka różnorodność krajobrazowa, - Spadek ilości zalesień i zakrzaczeń ekosystemowa, siedliskowa, gatunkowa i śródpolnych genetyczna, występowanie rzadkich gatunków stanowiących ostoje zwierzyny drobnej roślinnych i zwierzęcych SZANSE ZAGROŻENIA - Zagrożenie rodzimych gatunków flory i fauny - tworzenie nowych form ochrony przyrody przez obce gatunki inwazyjne - możliwość uzyskania zewnętrznych środków - niska świadomość ekologiczna społeczeństwa finansowanych na realizację zadań związanych - brak nowych obszarów chronionych z ochroną zasobów przyrodniczych - dewastacja przyrody przez mieszkańców i turystów

Strona | 62

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

9.3. ZAGROŻENIA

Do najważniejszych zagrożeń obszarów przyrodniczych zaliczyć należy:

 zagrożenia pożarowe obszarów leśnych i torfowisk,  urbanizacja obszarów cennych przyrodniczo,

 zagrożenia związane z gospodarką komunalną,  nadmierna eksploatacja przez turystykę i rekreację obszarów o wyjątkowej atrakcyjności. Do zagrożeń obszarów Natura 2000 na terenie gminy Izbica należą m.in.:

 zanieczyszczenie wód Wieprza,

 wahania poziomu wód, związane z funkcjonowaniem zbiornika retencyjnego, położonego ok. 8 km powyżej ostoi,

 presja w kierunku zabudowy niektórych partii wierzchowiny w pobliżu krawędzi doliny,

 koncepcja regulacji stosunków wodnych w dolinie (wykonywanie koniecznych prac z zakresu ochrony przeciwpowodziowej powinno sie odbywać z uwzględnieniem wymogów ochrony siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków z załączników Dyrektywy Siedliskowej).

10. ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU I ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI 10.1. ADAPTACJA DO ZMIAN KLIMATU

Skutki zmian klimatu, zwłaszcza wzrost temperatury, częstotliwości i nasilenia zjawisk ekstremalnych, występujące w ostatnich kilku dekadach pogłębiają się i z tego względu stały się przedmiotem zainteresowania rządów i społeczności międzynarodowej. Wyniki badań naukowych jednoznacznie wskazują, że zjawiska powodowane przez zmiany klimatu stanowią zagrożenie dla społecznego i gospodarczego rozwoju wielu krajów na świecie, w tym także dla Polski. W Polsce przygotowano „Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030” (SPA 2020) z myślą o zapewnieniu warunków stabilnego rozwoju społeczno-gospodarczego w obliczu ryzyk, jakie niosą ze sobą zmiany klimatu, ale również z myślą o wykorzystaniu pozytywnego wpływu, jaki działania adaptacyjne mogą mieć nie tylko na stan polskiego środowiska, ale również wzrost gospodarczy.

Wyniki prognoz pokazują, że do roku 2030 zmiany klimatu będą miały dwojaki, pozytywny i negatywny wpływ na gospodarkę i społeczeństwo. Wzrost średniej temperatury powietrza będzie miał pozytywne skutki m.in. w postaci wydłużenia okresu wegetacyjnego, skrócenia okresu grzewczego oraz wydłużeniu sezonu turystycznego. Dominujące są jednak przewidywane negatywne konsekwencje zmian klimatu. Ze zmianami klimatycznymi wiążą się niekorzystne zmiany warunków hydrologicznych. Wprawdzie roczne sumy opadów nie ulegają zasadniczym zmianom, jednak ich charakter staje się bardziej losowy i

Strona | 63

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku nierównomierny, czego skutkiem są dłuższe okresy bezopadowe, przerywane gwałtownymi i nawalnymi opadami. Poziom wód gruntowych będzie się obniżał, co negatywnie wpłynie na różnorodność biologiczną i formy ochrony przyrody, w szczególności na zbiorniki wodne i tereny podmokłe. Zmiany będą do zaobserwowania również w porze zimowej, gdzie skróci się okres zalegania pokrywy śnieżnej i jej grubość. Jednocześnie efektem zmian klimatu będzie zwiększanie częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych i katastrof, które będą miały istotny wpływ na obszary wrażliwe i gospodarkę kraju. Podstawowe znaczenie będą miały ulewne deszcze niosące ryzyko powodzi i podtopień, a także osuwisk – głównie na obszarach górskich i wyżynnych, ale również na zboczach dolin rzecznych. Coraz częściej będzie można zaobserwować silne wiatry, a nawet towarzyszące im incydentalnie trąby powietrzne i wyładowania atmosferyczne, które mogą znacząco wpłynąć m.in. na budownictwo oraz infrastrukturę energetyczną i transportową. Bezpośrednie negatywne skutki zmian klimatu to również nasilenie się zjawiska eutrofizacji wód śródlądowych, zwiększenie zagrożenia dla życia i zdrowia w wyniku stresu termicznego i wzrostu zanieczyszczeń powietrza, większe zapotrzebowanie na energię elektryczną w porze letniej, zmniejszenie potencjału chłodniczego elektrowni czego skutkiem będzie spadek mocy produkcyjnej i wiele innych.

Wpływ zmian klimatu:

Niewłaściwa gospodarka przestrzenna, w szczególności inwestowanie na terenach zagrożonych, w tym w strefach zalewowych rzek oraz zbyt niska pojemność retencyjna naturalna jak i sztucznych zbiorników, nie tylko w dolinach rzek, ogranicza skuteczne działania w sytuacjach nadmiaru lub deficytu wód powierzchniowych. Istnieje ryzyko, że w przyszłości zjawiska te będą występować ze zwiększoną częstotliwością. Wyniki przeanalizowanych scenariuszy wskazują na zwiększone prawdopodobieństwo występowania powodzi błyskawicznych wywołanych silnymi opadami mogących powodować zalewanie obszarów, na których nieodpowiednio prowadzona jest gospodarka przestrzenna.

Na terenie gminy losowo występują gwałtowne opady, wichury, śnieżyce, które mogą stanowić zagrożenia dla bezpieczeństwa ludzi i mienia. Zagrożenie klęskami żywiołowymi jest w gminie Izbica podobne jak dla innych gmin tego regionu.

10.2. ZAGROŻENIA POWAŻNYMI AWARIAMI

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie Prawo Ochrony Środowiska (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 519, ze zm.) mówiąc o: a) „poważnej awarii – rozumie się przez to zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem”. b) „poważnej awarii przemysłowej – rozumie się przez to poważną awarię w zakładzie”.

Strona | 64

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Jak wynika z definicji poważnej awarii, jej źródłami mogą być:

 procesy przemysłowe i magazynowanie substancji niebezpiecznych,  transport materiałów niebezpiecznych.

Procesy przemysłowe i magazynowanie substancji niebezpiecznych

Z racji tego iż gmina Izbica jest gminą typowo rolniczą zagrożenia zanieczyszczenia środowiska przez ten sektor są znikome i w głównej mierze mogą pochodzić spoza terenu gminy.

Transport materiałów niebezpiecznych

Na terenie gminy Izbica przypadki poważnych awarii przemysłowych mogą dotyczyć wycieków ropopochodnych w wyniku wypadków lub kolizji drogowych, gazu propanbutan z uszkodzonych ciśnieniowych zbiorników stacjonarnych i rurociągu. Po wycieku produkty naftowe przechodzą do warstwy wodonośnej, ulegając po części adsorpcji na materiale skalnym, glebie, a po części zaś infiltrując aż do osiągnięcia zwierciadła wody podziemnej lub wody gruntowej.

Na terenie gminy Izbica największe zagrożenie występuje wzdłuż drogi krajowej nr 17- Warszawa – Lublin – Hrebenne.

Zagrożenia naturalne

Zagrożeniami środowiska mającymi charakter naturalny, jakie mogą wystąpić na terenie gminy Izbica są:

 pożary,

 susze,  powodzie.

Zagrożenie powodziowe

Na terenie gminy Izbica istnieje zagrożenie powodziowe, które może być spowodowane zbyt wysokim stanem wód rzecznych oraz występowaniem znacznych ilości wód opadowych. Gmina jest dość bogata w wody powierzchniowe jak i źródłowe. Przez teren gminy przepływa rzeka Wieprz. Długość całkowita rzeki Wieprz wynosi 303,2 km, z czego na terenie długość rzeki wynosi 18 km. Największe zagrożenie powodziowe może wystąpić w związku z nagłym przyborem wód, mogącym zaistnieć w przypadku odwilży i długotrwałych opadów występujących w okresie wiosennym, a także z zatorami kry. Na terenie gminy terenami najbardziej zagrożonymi powodziowo są: Izbica ul. Kronlanda, Zielona, Gminna oraz Romanów, Tarnogóra i Wirkowice). Na podstawie analizy zaistniałych zdarzeń na terenie powiatu stwierdza się, iż w ostatnich latach zdarzenia związane z zagrożeniem powodziowym spowodowane były przede wszystkim gwałtownymi opadami atmosferycznymi oraz gwałtownymi przyborami wód.

W maju 2014 roku w wyniku wystąpienia wód rzeki Wieprz zalane częściowo zostały Izbica i Tarnogóra. W czasie powodzi ucierpiało ponad 50 gospodarstw. Poniżej załączona jest mapa udostępniona przez

Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej przedstawiająca tereny zagrożone powodzią w Izbicy i Tarnogórze.

Strona | 65

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Najjaśniejszym kolorem niebieskim zaznaczone są obszary zagrożone powodzią raz na 500 lat a pokrywają się one z majową powodzią.

Rysunek 15. Terasy zagrożone powodzią w Izbicy i Tarnogórze. Źródło: http://mapy.isok.gov.pl - 2015 rok.

Zagrożenie pożarowe

Największe zagrożenie pożarowe na obszarach leśnych powodowane jest przez osoby korzystające z letniego wypoczynku na tych obszarach oraz przez osoby zbierające owoce runa leśnego. Zagrożenie pożarowe lasów jest związane z nagminnym naruszaniem przepisów przeciwpożarowych, a przede wszystkim z używaniem ognia otwartego w lasach, to jest paleniem papierosów, ognisk, użytkowaniem grilli, w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Ponadto pożary lasów powstają w wyniku wyrzucania niedopałków papierosów z przejeżdżających przez tereny leśne samochodów.

Podatność lasów na pożar zależy przede wszystkim od warunków pogodowych.

Wpływają one na wilgotność ściółki, której spadek poniżej 28% znacznie zwiększa podatność na zapalenie ściółki. Las jest doskonałym materiałem palnym. Jednak, aby powstał pożar potrzebne jest źródło ognia

- to człowiek odpowiada za ponad 90% pożarów lasów. Umyślne podpalenia, wczesnowiosenne wypalanie roślinności, nieostrożność ludzi to tylko niektóre przyczyny pojawienia się ognia w lesie.

Strona | 66

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Większość pożarów występuje przy najwyższym III stopniu zagrożenia pożarowego lasu. Z reguły mają one charakter powierzchniowy, pali się poszycie leśne, zarośla i pojedyncze drzewa. Utrzymujące się wysokie temperatury powodują wysychanie ściółki i roślinności dna lasu. Najbardziej zagrożone pożarem są drzewostany młodszych klas wieku, lasy młode zwłaszcza sadzone przez człowieka (I i II kl. wieku). W takich drzewostanach ogień w pokrywie ściółkowej łatwo przeistacza się w pożar wierzchołkowy, trudny do opanowania i ugaszenia.

Oprócz warunków przyrodniczo-leśnych na zagrożenie pożarowe duży wpływ ma dostępność drzewostanów dla ogółu ludności oraz rozwijający się ruch turystyczny poprzez większe prawdopodobieństwo pojawienia się bodźców energetycznych mogących wzniecić pożar.

W przypadku utrzymującego się katastrofalnego zagrożenia pożarami, występującego najczęściej w okresie wakacyjnym, wprowadzane są okresowe zakazy wstępu do lasu. Wystąpienie 5 dniowego okresu, w którym wilgotność ściółki mierzona o godz. 9.00 jest niższa od 10% nadleśniczy, dyrektor parku narodowego wprowadza zakaz wstępu do lasu. Podstawą do wprowadzenia zakazu są określane codziennie prognozy zagrożenia pożarowego lasu.

Lasy na terenie gminy Izbica administrowane są przez Nadleśnictwo Krasnystaw z siedzibą w Krasnymstawie przy ul. Leśnej 1. Powyższe nadleśnictwo należy do Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Lublinie.

CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

1. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE

1.1. CELE KIERUNKI INTERWENCJI I ZADANIA

Dla obszarów wymagających interwencji wyznaczono cele, kierunki oraz zadania, które służyć mają poprawie stanu środowiska, co przedstawiono w poniższej tabeli. Oprócz tego wyznaczono zadania, które służyć mają ochronie i zachowaniu obecnego stanu pozostałych komponentów środowiska. Do każdego zadania przypisano jednostkę odpowiedzialną za wykonanie zadania, zaproponowano wskaźnik monitorowania oraz przypisano możliwe ryzyka, jakie wiążą się z realizacją danego zadania

Strona | 67

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 13. Cele programu ochrony środowiska, kierunki interwencji, zadania Wskaźnik Lp Podmiot Obszar interwencji Cel długookresowy Wartość Wartość Kierunek interwencji `Zadania Ryzyka . Nazwa odpowiedzialny bazowa docelowa GŁÓWNE OBSZARY INTERWENCJI

- Nieotrzymanie Wymiana (rozbudowa) dofinansowania ze Liczba nowych instalacji OZE [szt.] moc oświetlenia ulicznego Gmina Izbica środków instalacji OZE [MWh] na terenie gminy Izbica zewnętrznych

Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Izbica (prace - Nieotrzymanie objęte działaniem: dofinansowania ze wymiana stolarki - Gmina Izbica środków okiennej i drzwiowej, zewnętrznych docieplenie ścian Spełnienie norm Realizacja działań w ramach zewnętrznych, Ochrona klimatu jakości powietrza 1. Planu Gospodarki wymiana źródła i jakości powietrza atmosferycznego na Niskoemisyjnej ogrzewania, wymiana terenie gminy oświetlenia)

Odnawialne źródła energii w Gminie Izbica (montaż urządzeń - Nieotrzymanie wykorzystujących OZE dofinansowania ze Liczba zrealizowanych działań [szt.] w budynkach Gmina Izbica środków mieszkalnych i w zewnętrznych budynkach użyteczności publicznej)

Gmina Izbica, - Liczba instalacji OZE [szt.] Wykonanie instalacji kolektorów mieszkańcy

Strona | 68

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

słonecznych w 478 budynkach osób prywatnych

- Nieotrzymanie Działania edukacyjne dofinansowania ze - skierowane do Gmina Izbica środków mieszkańców gminy zewnętrznych

- Nieotrzymanie Przebudowa i dofinansowania ze Długość zmodernizowanych dróg [km] modernizacja dróg Gmina Izbica środków gminnych zewnętrznych

- Nieotrzymanie Przebudowa drogi dofinansowania ze gminnej Nr 1009941L Długość zmodernizowanych dróg [km] Gmina Izbica środków od km 0+917,87 do zewnętrznych 1+678 Izbica - Zalesie

Ograniczenie uciążliwości 1 systemu komunikacyjnego Przebudowa drogi - Nieotrzymanie gminnej Nr 1009900L dofinansowania ze Długość zmodernizowanych dróg [km] od km 4+136,13 do Gmina Izbica środków 4+676 Zalesie - zewnętrznych Stryjów

Remont (modernizacja) - Nieotrzymanie drogi gminnej Nr dofinansowania ze 10990L od km Długość zmodernizowanych dróg [km] Gmina Izbica środków 0+000.00 do 0+200.00 zewnętrznych w miejscowości

Kryniczki

1 Kierunek interwencji dotyczy także zagrożenia przed hałasem.

Strona | 69

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

- Nieotrzymanie Przebudowa i Powiat dofinansowania ze Długość zmodernizowanych dróg [km] modernizacja dróg krasnostawski, środków powiatowych Gmina Izbica zewnętrznych

Tworzenie zabezpieczeń przed oddziaływaniem hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie - brak wprowadzania Liczba rozpisanych przetargów na odpowiednich zapisów Gmina Izbica, odpowiednich modernizację/przebudowę dróg, które w SIWZ uwzględniające zarządcy dróg zapisów w SIWZ uwzględniają takie zapisy m.in. montowanie dźwiękoszczelnych okien, kładzenie cichej nawierzchni i budowę ekranów akustycznych Ograniczenie Podniesienie komfortu życia uciążliwości Gmina Izbica, - Brak 2. Zagrożenia mieszkańców gminy poprzez Prowadzenie akustycznej dla Liczba punktów pomiarowych WIOŚ w prowadzonych hałasem eliminację zagrożeń hałasem pomiarów hałasu mieszkańców gminy Lublinie badań

Wprowadzanie - Przedłużająca się standardów procedura Odpowiednie zapisy w planach akustycznych Gmina Izbica wprowadzania zmian zagospodarowania przestrzennego w planach do przepisów prawa zagospodarowania miejscowego przestrzennego

Kontrola emisji hałasu do środowiska z WIOŚ w - Brak prowadzonej - obiektów działalności Lublinie kontroli gospodarczej

Wybór Ochrona przed Podniesienie komfortu życia Właściciele niskokonfliktowych Pola działaniem mieszkańców (operatorzy) - Brak możliwości Istnienie rejestru źródeł promieniowania terenów do lokalizacji 3 elektromagnetyczn promieniowania gminy poprzez eliminację sieci technicznych do elektromagnetycznego nowych urządzeń e elektromagnetyczne zagrożeń promieniowaniem elektroenergety realizacji inwestycji wytwarzających pola go elektromagnetycznym cznych elektromagnetyczne

Strona | 70

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Uwzględnienie zapisów dotyczących ochrony przed - Przedłużająca się ponadnormatywnym procedura Odpowiednie zapisy w planach promieniowaniem Gmina Izbica wprowadzania zmian zagospodarowania przestrzennego elektromagnetycznym do przepisów prawa w miejscowych planach miejscowego zagospodarowania przestrzennego gminy Dobry stan wód powierzchniowych i Zapobieganie podziemnych. - Brak prowadzenia zanieczyszczeniu wód Racjonalizacja ich Prowadzenie stałego monitoringu powierzchniowych Gospodarowanie wykorzystania oraz Liczba przeprowadzonych kontroli jakości wód lokalnego WIOŚ - Zanieczyszczenia 4 i podziemnych, ze wodami zapewnienie na terenie gminy i regionalnego w Lublinie ze strony szczególnym naciskiem na wszystkim monitoringu wód mieszkańców zapobieganie u źródła mieszkańcom Gminy i przedsiębiorców

wody pitnej odpowiedniej jakości - Brak działań w zakresie bieżącej Rozbudowa sieci Długość sieci kanalizacyjnej [km] Gmina Izbica modernizacji sieci wodociągowej wodociągowej i kanalizacyjnej Podniesienie Budowa sieci komfortu życia wodociągowej w mieszkańców gminy miejscowościach Orłów - Brak działań Rozbudowa i modernizacja poprzez stworzenie Murowany Kolonia, w zakresie bieżącej Gospodarka wodno infrastruktury związanej 5 nowoczesnej Długość sieci wodociągowej [km] Kryniczki, Majdan Gmina Izbica modernizacji sieci - ściekowa z gospodarką wodno – infrastruktury Krynicki (z przyłączami wodociągowej ściekową związanej z do budynków i kanalizacyjnej gospodarką wodno- mieszkalnych w ilości ściekową 101 szt. ) - Brak działań w zakresie bieżącej Rozbudowa sieci Długość sieci wodociągowej [km] Gmina Izbica modernizacji sieci kanalizacyjnej wodociągowej i kanalizacyjnej

Strona | 71

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

- Brak działań Bieżąca modernizacja w zakresie bieżącej Długość sieci kanalizacyjnej [km] sieci wodociągowej i Gmina Izbica modernizacji sieci kanalizacyjnej wodociągowej i kanalizacyjnej

Inwentaryzacja - Brak aktualizacji Liczba zinwentaryzowanych zbiorników zbiorników Gmina Izbica zinwentaryzowanych bezodpływowych bezodpływowych danych

Ochrona zasobów złóż - brak kontroli nad kopalin poprzez Zapobieganie degradacji złożami naturalnymi, Powierzchnia surowców naturalnych uwzględnianie ich Gmina Izbica zasobów złóż naturalnych - degradacja w dokumentach zasobów złóż Racjonalne planistycznych i efektywne Uwzględnianie w Zasoby 6 gospodarowanie miejscowych planach geologiczne - Przedłużająca się zasobami kopalin ze zagospodarowania procedura złóż Odpowiednie zapisy w planach Ochrona ukształtowania przestrzennego Gmina Izbica wprowadzania zmian zagospodarowania przestrzennego powierzchni ziemi zapisów dotyczących do przepisów prawa ochrony naturalnego miejscowego ukształtowania powierzchni ziemi - Brak Wdrażanie zasad zainteresowania „Dobrych Praktyk właściciele właścicieli gruntów Rolnicy biorący udział w kampanii Rolniczych” oraz gruntów - Brak promowanie rolnictwa zainteresowania Racjonalne ekologicznego Ochrona gleb przed inwestorów 7 Gleby wykorzystanie degradacją i dewastacją zasobów glebowych Zrekultywowanie gleb - Brak zdegradowanych w właściciele zainteresowania Powierzchnia gleb zdegradowanych [ha] kierunku rolnym, gruntów właścicieli gruntów leśnym i rekreacyjno-

wypoczynkowym

Strona | 72

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez - Brak możliwie jak najdłuższe właściciele zainteresowania Powierzchnia gleb podatnych na erozje [ha] utrzymywanie pokrywy gruntów właścicieli gruntów roślinnej w postaci

wprowadzenia upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów - Brak prowadzenia monitoringu Łączna powierzchnia gruntów ornych na Polepszanie kultury - Niewłaściwe Właściciele których stosowane jest zmianowanie upraw rolnej oraz użytkowanie ze gruntów [ha] zmianowanie upraw strony właścicieli gruntów

Instytut Uprawy, Brak prowadzenia Nawożenia monitoringu Prowadzenie i - Niewłaściwe Liczba przeprowadzonych kontroli jakości gleb monitoringu jakości Gleboznawstwa użytkowanie ze na terenie gminy gleb , Główny strony właścicieli Inspektorat gruntów Ochrony Środowiska - brak Łączna powierzchnia zrekultywowanych Rekultywacja terenów Właściciele zainteresowania ze gruntów [ha] zdegradowanych gruntów strony właścicieli gruntów - Brak możliwości Zwiększenie poziomu technicznych do recyklingu - realizacji zadania Gospodarka przygotowania do - Ograniczenie masy odpadami Racjonalne ponownego użycia Prawidłowe prowadzenie odpadów 8 i zapobieganie gospodarowanie Osiągnięty poziom recyklingu [%] następujących frakcji Mieszkańcy gospodarki odpadami komunalnych powstawaniu odpadami odpadów ulegających odpadów komunalnych: papieru, biodegradacji metali, tworzyw przekazywanych do sztucznych i szkła oraz składowania

Strona | 73

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

innych niż niebezpieczne Uszczelnianie - Brak możliwości gminnego systemu technicznych do gospodarowania realizacji zadania odpadami - Ograniczenie masy komunalnymi – odpadów Osiągnięty poziom recyklingu [%] weryfikacja Gmina Izbica komunalnych mieszkańców ulegających uchylających się biodegradacji od obowiązku złożenia przekazywanych do deklaracji i wnoszenia składowania opłat - Nieotrzymanie dofinansowania ze Gmina Izbica, środków Realizacja Programu Systematyczne Masa usuniętych wyrobów azbestowych [Mg] mieszkańcy, zewnętrznych Usuwania Azbestu usuwanie azbestu inne jednostki - Małe zainteresowanie mieszkańców Bieżąca pielęgnacja - Dewastacja ze zasobów strony mieszkańców Powierzchnia obiektów i obszarów prawnie przyrodniczych wraz Gmina Izbica, i turystów chronionych [ha] z ochroną obszarów RDOŚ - brak zgody i obiektów prawnie posiadaczy chronionych nieruchomości Zachowanie, odtworzenie i zrównoważone Ochrona zieleni, zasobów - Brak działań w Zasoby użytkowanie Powierzchnia obiektów i obszarów prawnie leśnych oraz obszarów Tworzenie nowych Gmina Izbica, zakresie tworzenia 9 przyrodnicze bioróżnorodności chronionych [ha] o szczególnych walorach form ochrony przyrody RDOŚ nowych form i georóżnorodności przyrodniczych ochrony przyrody oraz ochrona - Dewastacja ze przyrody Ochrona zasobów Zarządcy lasów, strony mieszkańców, leśnych oraz w tym lasów - szkodniki, prowadzenie stałego Powierzchnia gruntów leśnych [ha] stanowiących - niekorzystne monitoringu w celu własność warunki zapobiegania Skarbu Państwa atmosferyczne zagrożeniom (wichury)

Strona | 74

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

- pożary Uwzględnienie w planach - Przedłużająca się Zwiększanie powierzchni zagospodarowania procedura Odpowiednie zapisy w planach obszarów chronionych przestrzennego Gmina Izbica wprowadzania zmian zagospodarowania przestrzennego i leśnych obszarów do przepisów prawa przeznaczonych pod miejscowego zalesianie Poprawa stanu przygotowania gminy do podejmowania działań w Doposażenie gminnych sytuacji zagrożenia poprzez OSP w nowoczesny Gmina Izbica, - Przedłużający się Liczba przeprowadzonych inwestycji polepszenie warunków sprzęt ratowniczy- inne jednostki termin inwestycji Adaptacja do użytkowych gaśniczy Minimalizacja zmian klimatu i i funkcjonalnych budynków potencjalnych 10 zagrożenia OSP negatywnych poważnymi Kreowanie właściwych skutków awarii awariami zachowań mieszkańców gminy Gmina Izbica, Szkolenia z zakresu - Brak działań w tym Liczba przeprowadzonych szkoleń w przypadku wystąpienia OSP, inne ratowniczo-gaśniczego zakresie zagrożeń życia i środowiska z jednostki tytułu wystąpienia awarii przemysłowych

Działania edukacyjne Gmina Izbica, Edukacja Edukacja ekologiczna Zwiększanie świadomości - Brak działań w tym 11 Liczba przeprowadzonych szkoleń w szkołach na terenie szkoły, inne ekologiczna mieszkańców ekologicznej zakresie gminy jednostki

Źródło: Opracowanie własne.

Strona | 75

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

1.2. HARMONOGRAM RZECZOWO - FINANSOWY

W poniższej tabeli przedstawiono harmonogram rzeczowo-finansowy zadań własnych gminy Izbica oraz zadań monitorowanych, opracowany w celu ochrony środowiska na terenie gminy. Pod zadaniami własnymi należy rozumieć te przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków budżetowych i pozabudżetowych będących w dyspozycji gminy. Natomiast pod zadaniami monitorowanymi należy rozumieć pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków samorządów gminnych, instytucji i przedsiębiorstw, osób fizycznych oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wyższego, bądź instytucji działających na terenie gminy, ale podległych bezpośrednio organom centralnym.

Strona | 76

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 14. Harmonogram realizacji zadań własnych oraz zadań monitorowanych wraz z ich finansowaniem Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania (zł) odpowiedzialny L Obszar Źródła Zadanie za realizację 2023- p. interwencji 2018 2019 2020 2021 2022 razem finansowania (+ jednostki 2026 włączone) Zadania własne i monitorowane

Wymiana (rozbudowa) środki własne, oświetlenia ulicznego na Gmina Izbica 3 000 000 inne środki terenie gminy Izbica

Termomodernizacja budynków użyteczności publicznej w Gminie Izbica (prace objęte działaniem: wymiana środki własne, stolarki okiennej i Gmina Izbica 4 000 000 inne środki drzwiowej, docieplenie ścian zewnętrznych, wymiana źródła Ochrona ogrzewania, wymiana klimatu oświetlenia) 1 i jakości powietrza Odnawialne źródła energii w Gminie Izbica (montaż urządzeń środki własne, wykorzystujących OZE w Gmina Izbica 19 000 000 inne środki budynkach mieszkalnych i w budynkach użyteczności publicznej)

Wykonanie instalacji kolektorów słonecznych w Gmina Izbica, W miarę środki własne,

478 budynkach osób mieszkańcy potrzeb RPO WL prywatnych

Działania edukacyjne Działanie bez środki własne, skierowane do Gmina Izbica kosztowe inne środki mieszkańców gminy

Strona | 77

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Przebudowa i W miarę środki własne, modernizacja dróg Gmina Izbica potrzeb inne środki gminnych

Przebudowa drogi Środki własne, gminnej Nr 1009941L od W miarę TFOGR Gmina Izbica km 0+917,87 do 1+678 potrzeb Województwa Izbica - Zalesie Lubelskiego

Przebudowa drogi Środki własne, gminnej Nr 1009900L od W miarę TFOGR Gmina Izbica km 4+136,13 do 4+676 potrzeb Województwa Zalesie - Stryjów Lubelskiego

Remont (modernizacja) Środki własne, drogi gminnej Nr 10990L W miarę TFOGR od km 0+000.00 do Gmina Izbica potrzeb Województwa 0+200.00 w miejscowości Lubelskiego Kryniczki Przebudowa i Powiat W miarę środki własne, modernizacja dróg krasnostawski, potrzeb inne środki powiatowych Gmina Izbica

Zadania własne Tworzenie zabezpieczeń przed oddziaływaniem hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie W miarę odpowiednich zapisów w potrzeb Gmina Izbica, środki własne, SIWZ uwzględniające i dostępnych zarządcy dróg inne środki Zagrożenia m.in. montowanie środków 2 hałasem dźwiękoszczelnych okien, finansowych kładzenie cichej nawierzchni i budowę ekranów akustycznych W miarę potrzeb Prowadzenie pomiarów Gmina Izbica, środki własne, i dostępnych hałasu WIOŚ w Lublinie inne środki środków finansowych

Strona | 78

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Wprowadzanie Brak kosztów standardów akustycznych dodatkowych, w planach Gmina Izbica - w ramach prac nad zagospodarowania pzp przestrzennego

Zadania monitorowane

Kontrola emisji hałasu do W miarę środki własne, środowiska z obiektów WIOŚ w Lublinie potrzeb inne środki działalności gospodarczej

Zadania własne Uwzględnienie zapisów dotyczących ochrony przed Brak kosztów ponadnormatywnym dodatkowych, promieniowaniem Gmina Izbica - w ramach prac nad elektromagnetycznym Pola pzp w planach 3 elektromagnety zagospodarowania czne przestrzennego gminy

Zadania monitorowane

Wybór niskokonfliktowych Właściciele terenów do lokalizacji (operatorzy) sieci Brak kosztów nowych urządzeń - elektroenergetycz dodatkowych wytwarzających pola nych elektromagnetyczne

Zadania monitorowane

Gospodarowani Prowadzenie stałego 4 W ramach e wodami lokalnego środki własne, WIOŚ w Lublinie monitoringu i regionalnego inne środki państwowego monitoringu wód

5 Zadania własne

Strona | 79

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Rozbudowa sieci W miarę środki własne, Gmina Izbica wodociągowej potrzeb inne środki

Budowa sieci wodociągowej w miejscowościach Orłów Murowany Kolonia, W miarę środki własne, Gmina Izbica Kryniczki, Majdan Krynicki potrzeb środki PROW (z przyłączami do Gospodarka budynków mieszkalnych wodno - w ilości 101 szt. ) ściekowa Rozbudowa sieci W miarę środki własne, Gmina Izbica kanalizacyjnej potrzeb inne środki

Bieżąca modernizacja W miarę środki własne, sieci wodociągowej i Gmina Izbica potrzeb inne środki kanalizacyjnej

Inwentaryzacja W miarę środki własne, zbiorników Gmina Izbica potrzeb inne środki bezodpływowych

Zadania własne i monitorowane

Brak kosztów Ochrona zasobów złóż dodatkowych, kopalin poprzez w ramach prac nad uwzględnianie ich Gmina Izbica - pzp w dokumentach i innymi planistycznych Zasoby dokumentami 6 geologiczne Uwzględnianie w miejscowych planach Brak kosztów zagospodarowania dodatkowych, przestrzennego zapisów w ramach prac nad Gmina Izbica - dotyczących ochrony pzp naturalnego i innymi ukształtowania dokumentami powierzchni ziemi

Strona | 80

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Zadania monitorowane

Wdrażanie zasad „Dobrych Praktyk właściciele W miarę środki własne, Rolniczych” oraz gruntów potrzeb inne środki promowanie rolnictwa ekologicznego

Polepszanie kultury rolnej Właściciele W miarę środki własne

oraz zmianowanie upraw gruntów potrzeb

Rekultywacja terenów Właściciele W miarę środki własne

zdegradowanych, gruntów potrzeb

Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, 7 Gleby Prowadzenie monitoringu W miarę środki własne, Główny jakości gleb potrzeb inne środki Inspektorat Ochrony Środowiska Zrekultywowanie gleb zdegradowanych w właściciele W miarę środki własne kierunku rolnym, leśnym i gruntów potrzeb rekreacyjno- wypoczynkowym Ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleby poprzez możliwie jak najdłuższe utrzymywanie właściciele W miarę środki własne,

pokrywy roślinnej w gruntów potrzeb inne środki postaci wprowadzenia upraw wieloletnich oraz wsiewek i poplonów

Gospodarka Zadania własne odpadami W miarę 8 i zapobieganie Gmina Izbica, Systematyczne usuwanie dostępnych Środki własne powstawaniu mieszkańcy, inne azbestu środków i inne jednostki odpadów finansowych

Strona | 81

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Uszczelnianie gminnego systemu gospodarowania W miarę odpadami komunalnymi – dostępnych Środki własne weryfikacja mieszkańców Gmina Izbica środków i inne uchylających się finansowych od obowiązku złożenia deklaracji i wnoszenia opłat

Zadania monitorowane

Zwiększenie poziomu recyklingu - przygotowania do ponownego użycia środki własne, następujących frakcji Mieszkańcy W miarę możliwości inne środki odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła, oraz innych niż niebezpieczne

Zadania własne

Bieżąca pielęgnacja zasobów przyrodniczych wraz Gmina Izbica, środki własne, 30 000,00 z ochroną obszarów RDOŚ inne środki i obiektów prawnie chronionych Zasoby 9 Tworzenie nowych form Gmina Izbica, środki własne, W miarę możliwości przyrodnicze ochrony przyrody RDOŚ inne środki

Uwzględnienie w Planach Brak kosztów Zagospodarowania dodatkowych, Przestrzennego obszarów Gmina Izbica - w ramach prac nad przeznaczonych pod pzp zalesianie

Zadania monitorowane

Strona | 82

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Ochrona zasobów leśnych Zarządcy lasów, W miarę oraz prowadzenie stałego w tym lasów potrzeb środki własne, monitoringu w celu stanowiących i dostępnych inne środki zapobiegania własność Skarbu środków zagrożeniom Państwa finansowych Nadleśnictwo, W miarę potrzeb Zalesianie gruntów i dostępnych środki własne, właściciele porolnych środków inne środki gruntów finansowych

Zadania własne W zależności od Doposażenie gminnych Adaptacja do Gmina Izbica, inne potrzeb Środki własne, OSP w nowoczesny sprzęt zmian klimatu i jednostki i dostępnych inne środki ratowniczy- gaśniczy 10 zagrożenia środków poważnymi W miarę potrzeb awariami Szkolenia z zakresu Gmina Izbica, OSP, Środki własne, i dostępnych ratowniczo-gaśniczego inne jednostki inne środki środków finansowych

Zadania własne

Edukacja W miarę 11 Działania edukacyjne Gmina Izbica, potrzeb Środki własne, ekologiczna w szkołach na terenie szkoły, inne i dostępnych inne środki gminy jednostki środków (WFOŚiGW) finansowych

Źródło: Opracowanie własne.

Strona | 83

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

2. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI Z ZAKRESU OCHRONY ŚRODOWISKA

Realizacja zadań określonych w Programie Ochrony Środowiska wiąże się z wysokimi nakładami finansowymi. Wdrażanie Programu powinno być zatem możliwe dzięki stworzeniu odpowiedniego systemu finansowego. Podstawowymi źródłami finansowania są środki publiczne (budżetowe państwa, gminy lub pozabudżetowe instytucji publicznych), prywatne (np. fundusze inwestycyjne) oraz prywatno-publiczne (np. ze spółek handlowych z udziałem gminy). Do głównych instrumentów finansowych gminy w zakresie ochrony środowiska należą opłaty oraz kary za korzystanie ze środowiska.

Potencjalne źródła finansowania zadań określonych w niniejszym Programie przedstawiono poniżej.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

Publiczna instytucja finansowa, działająca jako państwowa osoba prawna. Głównym jej celem działania jest udzielanie wsparcia finansowego przedsięwzięciom służącym ochronie środowiska i gospodarce wodnej.

Podstawą do przyjmowania i rozpatrywania wniosków o dofinansowanie są programy priorytetowe, które określają zasady udzielania wsparcia oraz kryteria wyboru przedsięwzięć. Listę priorytetowych programów NFOŚiGW zatwierdza corocznie Rada Nadzorcza NFOŚiGW.

Zgodnie z „Listą priorytetowych programów NFOŚiGW na 2018 r.”, ustala się następujące programy:

1. Ochrona i zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi:

 Gospodarka wodno-ściekowa w aglomeracjach,  Budowa, przebudowa i odbudowa obiektów hydrotechnicznych,  Inwestycje w gospodarce ściekowej poza granicami kraju, w zlewni rzeki Bug.

2. Racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi:

 Racjonalna gospodarka odpadami,  Ochrona powierzchni ziemi,  Geologia i górnictwo.

3. Ochrona atmosfery:

 Poprawa jakości powietrza,  System zielonych inwestycji (GIS – Green Investment Scheme).

4. Ochrona różnorodności biologicznej i funkcji ekosystemów:

 Ochrona i przywracanie różnorodności biologicznej.

Strona | 84

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie (WFOŚiGW)

Podstawowym zadaniem wojewódzkich funduszy jest finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w dziedzinie ochrony środowiska i gospodarki wodnej w celu realizacji zasady zrównoważonego rozwoju.

Lista przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie przewidzianych do dofinansowania w roku 2018

Gospodarka wodno-ściekowa

Wspieranie działań służących realizacji celów: Dyrektywy 2000/60/WE (tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej), Dyrektywy 91/271/EWG (tzw. Dyrektywy Ściekowej) oraz Dyrektywy 2007/60/WE (tzw. Dyrektywy

Powodziowej) poprzez:

 budowę, rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków oraz budowę kanalizacji sanitarnej zgodnie z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych,

 porządkowanie gospodarki osadowej w oczyszczalniach ścieków,

 budowę przydomowych oczyszczalni ścieków,  poprawę zaopatrzenia w wodę pitną, w tym: budowę i modernizację stacji uzdatniania wody oraz budowę i modernizację sieci wodociągowych, a także inwestycje mające na celu zmniejszenie zużycia wody,

 realizację programu małej retencji, programu gospodarki wodnej województwa lubelskiego oraz programu ochrony przed suszą, w tym działania wynikające z Planu przeciwdziałania skutkom suszy,

 kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, w tym Głównych Zbiorników Wód Podziemnych oraz

działania związane z utrzymaniem wód,

 realizację zadań wynikających z Programu wodno-środowiskowego kraju,

 realizację zadań i celów związanych z wdrażaniem Dyrektywy Powodziowej wraz z zarządzaniem ryzykiem powodziowym,

 działania ograniczające dopływ zanieczyszczeń ze źródeł rolniczych na obszarach wrażliwych na zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych.

Ochrona powietrza

W ramach ochrony powietrza Fundusz będzie wspierał:

 ograniczenie niskiej emisji szczególnie w obszarach, gdzie wykazano przekroczenia pyłów PM2,5, PM10 i benzo(a)pirenu,

 budowę odnawialnych źródeł energii,

Strona | 85

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 działania zmierzające do ograniczenia emisji do powietrza i zwiększenie efektywności energetycznej podejmowane przez jednostki samorządu terytorialnego, zakłady przemysłowe, zakłady energetyki zawodowej i inne podmioty w zakresie wytwarzania, przesyłu i użytkowania

energii,

 realizację zatwierdzonych programów ochrony powietrza,  działania ukierunkowane na obniżenie emisji benzo(a)pirenu poprzez opracowanie i realizację planów działań krótkoterminowych i programów ochrony powietrza,

 ochronę przed hałasem, drganiami mechanicznymi i polem elektromagnetycznym.

Ochrona powierzchni ziemi i gospodarka odpadami

Priorytetem w dziedzinie ochrony powierzchni ziemi i gospodarka odpadami będzie wspieranie działań ukierunkowanych na ograniczenie wytwarzania odpadów wynikających z Krajowego programu zapobiegania powstawaniu odpadów przewidzianych do finansowania ze środków wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, m.in. takich jak:

 zmiana technologii na niskoodpadowe i bezodpadowe,  wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego,

 budowa i modernizacja instalacji przetwarzania odpadów w tym Regionalnych Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK),

 usprawnienie systemu selektywnej zbiórki odpadów m. in. poprzez organizację i doposażenie

Punktów Selektywnego Zbierania Odpadów (PSZOK),

 rekultywacja terenu składowisk odpadów niespełniających wymogów ochrony środowiska oraz tych, których eksploatacja została zakończona,

 unieszkodliwianie wyrobów zawierających azbest zgodnie z Programem usuwania wyrobów

zawierających azbest dla terenu województwa lubelskiego na lata 2012- 2032.

 budowa kwater na odpady azbestowe.

Ochrona przyrody

Przedsięwzięcia służące: utrzymaniu i przywracaniu do właściwego stanu zasobów przyrody, stabilności ekosystemów, zapewnieniu ciągłości istnienia gatunków wraz z ich siedliskami, zmierzające do zachowania różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz cennych zasobów środowiskowych:

 wykonywanie zabiegów czynnej ochrony przyrody na terenach obszarów Natura 2000, parków narodowych oraz rezerwatów przyrody w województwie lubelskim,

 opracowywanie planów ochrony dla parków krajobrazowych oraz rezerwatów przyrody,

 inwentaryzacja siedlisk przyrodniczych oraz populacji gatunków roślin i zwierząt,  realizacja czynnej ochrony zagrożonych gatunków roślin i zwierząt, w tym wdrażanie „Programu odbudowy populacji zwierzyny drobnej w województwie lubelskim w latach 2009 - 2020”,

Strona | 86

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 monitoring siedlisk przyrodniczych, gatunków fauny i flory w województwie lubelskim oraz ocena efektów prowadzonych działań ochronnych,

 zwalczanie inwazyjnych gatunków obcych, zagrażających gatunkom rodzimym lub siedliskom

przyrodniczym,

 rewaloryzacja zieleni w parkach będących przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami,

 prace leczniczo pielęgnacyjne drzew ze szczególnym uwzględnieniem pomników przyrody,

 urządzanie nowych terenów zieleni i zadrzewienia,

 ochrona zasobów leśnych województwa.

Edukacja ekologiczna

Działania mające na celu podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa, kształtowanie postaw i zachowań proekologicznych, upowszechnianie idei zrównoważonego rozwoju oraz racjonalnego korzystania z zasobów naturalnych.

Monitoring stanu środowiska

Wspieranie organizacji systemów kontrolno-pomiarowych stanu środowiska przez doposażanie placówek wykonujących badania ujęte w programach Państwowego Monitoringu Środowiska.

Zapobieganie oraz likwidacja poważnych awarii i ich skutków

Przedsięwzięcia w zakresie:

 przeciwdziałania oraz wspomagania działań polegających na zapobieganiu i likwidacji skutków nadzwyczajnych zagrożeń środowiska,

 wspieranie zadań z dziedziny ratownictwa ekologicznego i chemicznego,  zapobiegania i naprawy szkód w środowisku.

Oficjalny serwis internetowy: http://www.wfosigw.pl

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (POIiŚ)

Krajowy program wspierający gospodarkę niskoemisyjną, ochronę środowiska, przeciwdziałanie i adaptację do zmian klimatu, transport i bezpieczeństwo energetyczne. Głównym źródłem finansowania Programu są środki unijne z Funduszu Spójności. Najważniejszymi beneficjentami Programu są podmioty publiczne (w tym JST) oraz podmioty prywatne (przede wszystkim duże przedsiębiorstwa).

Zakres finansowania w obszarze energetyki i środowiska przedstawiono poniżej.

I Oś priorytetowa - Zmniejszenie emisyjności gospodarki:

 produkcja, dystrybucja oraz wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE), np. budowa, rozbudowa farm wiatrowych, instalacji na biomasę bądź biogaz,

Strona | 87

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 poprawa efektywności energetycznej w sektorze publicznym i mieszkaniowym,  rozwój i wdrażanie inteligentnych systemów dystrybucji, np. budowa sieci dystrybucyjnych średniego i niskiego napięcia.

II Oś priorytetowa - Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu:

 rozwój infrastruktury środowiskowej (np. oczyszczalnie ścieków, sieć kanalizacyjna oraz wodociągowa, instalacje do zagospodarowania odpadów komunalnych, w tym do ich termicznego przetwarzania),

 ochrona i przywrócenie różnorodności biologicznej, poprawa jakości środowiska miejskiego (np. redukcja zanieczyszczenia powietrza i rekultywacja terenów zdegradowanych),

 dostosowanie do zmian klimatu, np. zabezpieczenie obszarów miejskich przed niekorzystnymi zjawiskami pogodowymi, zarządzanie wodami opadowymi, projekty z zakresu małej retencji oraz

systemy zarządzania klęskami żywiołowymi.

Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Lubelskiego na lata 2014 – 2020

OŚ PRIORYTETOWA 4 ENERGIA PRZYJAZNA ŚRODOWISKU

W ramach działań związanych z promowaniem wykorzystywania energii ze źródeł odnawialnych, wspierane będą projekty z zakresu:

 budowy i przebudowy infrastruktury służącej do produkcji energii pochodzącej ze źródeł

odnawialnych,

 budowy instalacji do produkcji biokomponentów i biopaliw 2 i 3 generacji,  inwestycje w zakresie budowy lub modernizacji jednostek wytwarzania energii cieplnej, wykorzystujące w pierwszej kolejności energię słoneczną i biomasę, ale także biogaz, energię

wiatru oraz wody,

 inwestycji związanych z budową i modernizacją dystrybucyjnych sieci elektroenergetycznych w pełni dedykowanych przyłączeniu nowych jednostek wytwórczych energii z OZE,

 kogeneracja rozproszona oparta na zidentyfikowanych lokalnych zasobach, tj. budowa lokalnych,

małych źródeł energii produkujących zarówno energię elektryczną, jak i ciepło na potrzeby lokalne, niewymagająca przesyłania jej na duże odległości oraz poprawa sprawności wytwarzania ciepła poprzez zmianę źródeł ciepła na jednostki wysokosprawnej kogeneracji z OZE,

 przyłącza jednostek wytwarzania do najbliższej istniejącej sieci (w ramach budowy i modernizacji

sieci).

OŚ PRIORYTETOWA 5 EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA I GOSPODARKA NISKOEMISYJNA

Strona | 88

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Priorytet inwestycyjny 4b: Promowanie efektywności energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsiębiorstwach

Realizacja celu oszczędności energii w sektorze produkcyjnym będzie obejmować w szczególności :

 wsparcie dla głębokiej termomodernizacji obiektów w przedsiębiorstwach,  zastosowanie technologii odzysku energii wraz z systemem wykorzystania energii ciepła odpadowego w ramach przedsiębiorstwa, wprowadzanie systemów zarządzania energią,

 projekty przedsiębiorstw redukujące ilość strat energii, ciepła, wody, w tym pozwalające na odzysk

i ponowne wykorzystanie ciepła odpadowego,

 zastosowanie energooszczędnych (energia elektryczna, ciepło, chłód, woda) technologii produkcji i użytkowania energii;

 budowa i przebudowa instalacji OZE (o ile wynika to z przeprowadzonego audytu

energetycznego),

 przebudowa linii produkcyjnych na bardziej efektywne energetycznie.

Priorytet inwestycyjny 4c: Wspieranie efektywności energetycznej, inteligentnego zarządzania energią i wykorzystania odnawialnych źródeł energii w infrastrukturze publicznej, w tym w budynkach publicznych, i w sektorze mieszkaniowym

Realizacja celu oszczędności energii w sektorze publicznym i mieszkaniowym wielorodzinnym będzie obejmować:

 wsparcie dla głębokiej termomodernizacji obiektów użyteczności publicznej, w tym będących w zasobie JST (m.in. szpitali, szkół) oraz wielorodzinnych budynków mieszkalnych,

 zmiany wyposażania ww. obiektów w urządzenia o najwyższej, uzasadnionej ekonomicznie, klasie efektywności energetycznej (np. ocieplenie obiektów, wymiana drzwi i okien, modernizacja

systemów grzewczych wraz z wymianą źródła ciepła na zasilane OZE15 (z wyłączeniem indywidualnych źródeł ciepła), modernizacja systemów wentylacji, klimatyzacji).

Priorytet inwestycyjny 4e :Promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególności dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównoważonej multimodalnej mobilności miejskiej i działań adaptacyjnych mających oddziaływanie łagodzące na zmiany klimatu

Realizacja priorytetu służyć będzie w szczególności:

 zwiększeniu udziału w przewozie osób gałęzi transportu alternatywnych w stosunku do transportu indywidualnego (transport publiczny w obszarach metropolitalnych);

 ograniczaniu emisji zanieczyszczeń do powietrza, a także bezpieczeństwa i podwyższenia jakości środowiska życia.

Strona | 89

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

OŚ PRIORYTETOWA 6 OCHRONA ŚRODOWISKA I EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW

Priorytet inwestycyjny 5b: Wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagrożeń przy jednoczesnym zwiększeniu odporności na klęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarządzania klęskami i katastrofami

Wsparcie w ramach priorytetu będzie polegać na:

 realizacji projektów w zakresie małej retencji, wpisujących się w kompleksową realizację zadań dotyczących danej zlewni, z uwzględnieniem zapisów Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy

Siedliskowej, zgodnych z dokumentami dotyczącymi zagospodarowania przestrzennego oraz przyczyniających się do rozwoju systemu zarządzania ryzykiem powodziowym z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań (jako uzupełniający element wsparcia),

 zakupach specjalistycznego sprzętu i wyposażeniu obiektów dla OSP, niezbędnego do

skutecznego prowadzenia akcji ratowniczych oraz usuwania skutków zagrożeń naturalnych i poważnych awarii w celu zmaksymalizowania możliwości operacyjnych służb ratowniczych tak, aby minimalizować negatywne skutki powyższych zjawisk dla ludzkiego zdrowia, środowiska, działalności gospodarczej i kulturalnej.

Priorytet inwestycyjny 6a: Inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych określonych przez państwa członkowskie

Działania podejmowane w ramach priorytetu będą skierowane na zwiększenie udziału odzysku, w szczególności recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak również odzysku energii z odpadów, zgodnego z wymogami ochrony środowiska.

Priorytet inwestycyjny 6b: Inwestowanie w sektor gospodarki wodnej celem wypełnienia zobowiązań określonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczających poza te zobowiązania potrzeb inwestycyjnych, określonych przez państwa członkowskie

W ramach powyższego priorytetu w zakresie gospodarki wodnościekowej wspierane będą projekty skoncentrowane na:

 kompleksowej budowie i modernizacji sieci kanalizacyjnych dla ścieków komunalnych oraz budowie i modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych w aglomeracjach od 2 do 10 tys. RLM,

 wsparciu projektów w zakresie gospodarki ściekowej na obszarach osadnictwa rozproszonego w aglomeracjach od 2 do 10 tys. RLM,

 budowie i modernizacji systemów zaopatrzenia w wodę, w tym również wyposażenia w systemy zmniejszające straty w dostawach i zmniejszające ryzyko wystąpienia awarii,

Strona | 90

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 wyposażeniu w odpowiedni sprzęt służb, zajmujących się monitoringiem jakości oczyszczonych ścieków i wody przeznaczonej do celów konsumpcyjnych.

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014-2020)

Celem głównym PROW 2014 – 2020 jest poprawa konkurencyjności rolnictwa, zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich.

Program będzie realizował wszystkie sześć priorytetów wyznaczonych dla unijnej polityki rozwoju obszarów wiejskich na lata 2014 – 2020, a mianowicie:

 ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich,

 poprawa konkurencyjności wszystkich rodzajów gospodarki rolnej i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych,

 poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie,

 odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa,  wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach: rolnym, spożywczym i leśnym,

 zwiększanie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego

na obszarach wiejskich.

Program LIFE

Jedyny instrument finansowy Unii Europejskiej poświęcony wyłącznie współfinansowaniu projektów z dziedziny ochrony środowiska i klimatu. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdrażania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja unijnej polityki w tym zakresie, a także identyfikacja i promocja nowych rozwiązań dla problemów dotyczących środowiska w tym przyrody.

Program LIFE na lata 2014-2020 podzielono na dwa podprogramy: na rzecz środowiska oraz na rzecz klimatu. Obszary priorytetowe Programu przedstawiają się następująco:

Program na rzecz środowiska:

 ochrona środowiska i efektywne gospodarowanie zasobami,

 przyroda i różnorodność biologiczna,  zarządzanie i informacja w zakresie środowiska.

Program na rzecz klimatu:

 ograniczenie wpływu człowieka na klimat,

 dostosowanie się do skutków zmian klimatu,

Strona | 91

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

 zarządzanie i informacja w zakresie klimatu.

Wśród pozostałych funduszy i programów, mogących stanowić źródło finansowania w ramach zadań związanych z ochroną środowiska, wymienić można m.in.:

 środki norweskie i EOG – Mechanizm Finansowy EOG oraz Norweski Mechanizm Finansowy (fundusze norweskie), w ramach których funkcjonują Programy Operacyjne: „Ochrona różnorodności biologicznej i ekosystemów”, „Wzmocnienie monitoringu środowiska oraz działań kontrolnych”, „Oszczędzanie energii i promowanie odnawialnych źródeł energii”.

 Bank Ochrony Środowiska – oferuje kredyty na rzecz inwestycji proekologicznych,  Bank Gospodarstwa Krajowego – stanowi ważne ogniwo w zakresie finansowania przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska, w tym rynku oszczędności energii.

3. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

3.1. MONITORING I KONTROLA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Monitoring dostarcza informacji, w oparciu o które ocenić można, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej.

Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu:

 monitoring jakości środowiska,  monitoring polityki środowiskowej.

Obydwa rodzaje monitoringu są ze sobą ściśle powiązane. Monitoring jakości środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring także będzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska. Celem monitoringu jest zwiększenie efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Informacja o stanie

środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinien służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom.

W poniższej tabeli przedstawiono harmonogram wdrażania programu ochrony środowiska dla gminy Izbica.

Strona | 92

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

Tabela 26. Harmonogram wdrażania programu ochrony środowiska dla gminy Izbica.

Monitoring realizacji Programu

2018 2019 2020 2021 2022 Itd.

Monitoring stanu środowiska X X X

Monitoring polityki środowiskowej

Mierniki efektywności Programu X X

Ocena realizacji planu X X operacyjnego

Raporty z realizacji Programu X X

Ocena realizacji celów i kierunków X działań

Aktualizacja Programu ochrony X środowiska

Źródło: Opracowanie własne.

Kontrola i monitoring realizacji celów i zadań programu ochrony środowiska winny obejmować:

 określenie stopnia wykonania poszczególnych działań:

 określenie stopnia realizacji przyjętych celów,  ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,

 analizę przyczyn rozbieżności.

Listę proponowanych wskaźników monitorowania dla gminy Izbica przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 27. Zestawienie wskaźników dla monitorowania osiąganych celów dla gminy Izbica.

Lp. Wskaźniki Jednostka miary

Ochrona klimatu i jakości powietrza

Liczba przeprowadzonych działań nie inwestycyjnych 1 szt. w zakresie ochrony powietrza przez gminę Liczba instalacji OZE na terenie gminy (na budynkach 2 szt. gminnych) 3 Liczba ztermodernizowanych budynków gminnych Szt. 4 Długość zmodernizowanych dróg gminnych/powiatowych km

Zagrożenia hałasem

1 Długość zmodernizowanych dróg gminnych/powiatowych km

Pola elektromagnetyczne

1 Liczba bazowych stacji telefonii komórkowych szt.

Gospodarowanie wodami/gospodarka wodno - ściekowa

1 Długość sieci kanalizacyjnej km

2 Długość sieci wodociągowej km

Strona | 93

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

3 Liczba przyłączy kanalizacyjnych szt.

4 Liczba przyłączy wodociągowych szt.

5 Przydomowe oczyszczalnie ścieków szt.

6 Liczba mieszkańców korzystająca z sieci wodociągowej liczba osób

7 Liczba mieszkańców korzystająca z kanalizacji sanitarnej liczba osób

Zasoby geologiczne

1 Liczba uwzględnionych złóż w dokumentach planistycznych szt. Gleby

1 Powierzchnia gruntów zrekultywowanych ha

Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

1 Ilość usuniętych wyrobów zawierających azbest Mg

2 Osiągnięty poziom recyklingu %

Poziom ograniczenia masy odpadów ulegających biodegradacji 3 % przekazanych do składowania

Odsetek mieszkańców gminy objętych zorganizowanym 4 % systemem zbierania i odbierania odpadów komunalnych

Odsetek mieszkańców gminy objętych zorganizowanym 5 systemem selektywnego zbierania i odbierania odpadów % komunalnych Zasoby przyrodnicze

1 Lesistość Gminy %

2 Liczba form ochrony przyrody szt.

Zagrożenia poważnymi awariami

Liczba inwestycji w zakresie rozbudowy i modernizacji OSP 1 szt. gminnych wraz z nowoczesnym doposażeniem

Źródło: Opracowanie własne.

3.2. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA

Program ochrony środowiska dla gminy Izbica zostaje przyjęty do realizacji na podstawie uchwały Rady Gminy. Efektywne wdrożenie i zarządzanie niniejszym programem wymaga dużego zaangażowania administracji samorządowej, a także współpracy pomiędzy wszystkimi instytucjami zaangażowanymi w zagadnienia ochrony środowiska.

Za realizację programu odpowiedzialne są Władze Gminy, które powinny wyznaczyć koordynatora wdrażania programu.

W latach 2018-2022 koordynator wdrażania Programu co dwa lata oceniał będzie postęp w zakresie wdrażania zdefiniowanych działań, a pod koniec 2022 r. nastąpi ewentualna ocena rozbieżności między

Strona | 94

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku celami zdefiniowanymi w Programie wraz z analizą przyczyn tych rozbieżności. Wyniki oceny będą stanowiły wykładnię dla kolejnego Programu, w którym zostaną zdefiniowane cele i zadania.

Program będzie wdrażany przy udziale wielu partnerów, wśród których należy wymienić:

 poszczególne referaty Urzędu Gminy Izbica.  zakłady przemysłowe i podmioty gospodarcze,  instytucje kontrolujące,  organizacje pozarządowe,

 rolników,  nauczycieli,  mieszkańców i innych. Wszystkie jednostki będą musiały ze sobą współpracować poprzez stałą wymianę informacji i wiedzy. Jednocześnie każdy z partnerów powinien być informowany o postępach we wdrażaniu Programu. W celu usprawnienia tych działań zaleca się opracować szczegółowy harmonogram spotkań partnerów uczestniczących we wdrażaniu Programu. Bardzo ważna jest również współpraca z sąsiednimi gminami i miastami, bowiem zagrożenia dla środowiska mają pochodzenie lokalne, ale mogą one oddziaływać także na znacznie większych obszarach. Stąd też wynika potrzeba rozwiązań tych problemów w oparciu o współpracę międzygminną, np. w zakresie gospodarki odpadami. Współpraca taka, oprócz pozytywnych efektów dla środowiska może przynieść także korzyści ekonomiczne.

Aktywność społeczna wspierana jest również poprzez, różnorodne wydawnictwa, programy telewizyjne, akcje edukacyjne i promocyjne oraz Internet. Duże znaczenie dla ekspansji obywatelskiej aktywności ma nowe ustawodawstwo stwarzając powszechny dostęp do informacji o środowisku i procedury udziału społeczeństwa w zarządzaniu środowiskiem (Ustawa Prawo Ochrony Środowiska oraz

Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie

środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko).

Strona | 95

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

SPIS TABEL

TABELA 1. PODMIOTY WG PKD 2007 I RODZAJÓW DZIAŁALNOŚCI NA TERENIE GMINY IZBICA...... 14 TABELA 2. CHARAKTERYSTYKA SIECI GAZOWEJ NA TERENIE GMINY IZBICA (STAN NA 31.12.2016 R.) ...... 18 TABELA 3. DŁUGOŚĆ DRÓG GMINNYCH WEDŁUG RODZAJU NAWIERZCHNI...... 19 TABELA 4. DROGI O ZNACZENIU POWIATOWYM NA TERENIE GMINY IZBICA...... 20 TABELA 5. WYNIKOWE KLASY DLA STREFY LUBELSKIEJ W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM DLA POSZCZEGÓLNYCH ZANIECZYSZCZEŃ, UZYSKANE W OCENIE ROCZNEJ ZA 2016 R. DOKONANEJ Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIÓW USTANOWIONYCH W CELU OCHRONY ZDROWIA...... 25 TABELA 6. WYNIKOWE KLASY STREFY LUBELSKIEJ DLA POSZCZEGÓLNYCH ZANIECZYSZCZEŃ, UZYSKANE W OCENIE ROCZNEJ ZA 2016 R. DOKONANEJ Z UWZGLĘDNIENIEM KRYTERIÓW USTANOWIONYCH W CELU OCHRONY ROŚLIN...... 25 TABELA 7. DOPUSZCZALNE POZIOMY HAŁASU W ŚRODOWISKU POWODOWANEGO PRZEZ POSZCZEGÓLNE GRUPY ŹRÓDEŁ HAŁASU, Z WYŁĄCZENIEM HAŁASU POWODOWANEGO PRZEZ STARTY, LĄDOWANIA I PRZELOTY STATKÓW POWIETRZNYCH ORAZ LINIE ELEKTROENERGETYCZNE, WYRAŻONE WSKAŹNIKAMI LAEQ D I LAEQ N, KTÓRE TO WSKAŹNIKI MAJĄ ZASTOSOWANIE DO USTALANIA I KONTROLI WARUNKÓW KORZYSTANIA ZE ŚRODOWISKA, W ODNIESIENIU DO JEDNEJ DOBY...... 28 TABELA 8. WYNIKI BADAŃ WZDŁUŻ DROGI KRAJOWEJ NR 17 W ROKU 2015...... 29 TABELA 9. CHARAKTERYSTYKA STACJI BAZOWYCH NA TERENIE GMINY IZBICA...... 32 TABELA 10. RZEKI NA TERENIE GMINY IZBICA...... 34 TABELA 11. ZBIORNIKI WODNE NA TERENIE GMINY IZBICA...... 34 TABELA 12. OCENA JCWP NA TERENIE GMINY IZBICA W LATACH 2010 – 2015...... 35 TABELA 13. WYZNACZONE CELE ŚRODOWISKOWE DLA JCWP NA TERENIE GMINY IZBICA...... 36 TABELA 14. CHARAKTERYSTYKA JCWPD NR 90...... 38 TABELA 15. OCENA JEDNOLITEJ CZĘŚCI WÓD PODZIEMNYCH W PUNKCIE POMIAROWYM ZLOKALIZOWANYM NA TERENIE GMINY IZBICA...... 39 TABELA 16. CHARAKTERYSTYKA SIECI WODOCIĄGOWEJ NA TERENIE GMINY IZBICA STAN NA 31.12.2016 R.) ...... 41 TABELA 17. CHARAKTERYSTYKA SIECI KANALIZACYJNEJ NA TERENIE GMINY IZBICA (STAN NA 31.12.2016 R.)...... 41 TABELA 18. CHARAKTERYSTYKA OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW ODPROWADZAJĄCYCH ŚCIEKI Z TERENU GMINY IZBICA (STAN NA ROK 2016)...... 42 TABELA 19. ŁADUNKI ZANIECZYSZCZEŃ W ŚCIEKACH PO OCZYSZCZENIU (STAN NA ROK 2016)...... 42 TABELA 20. WYKAZ ZŁÓŻ NA TERENIE GMINY IZBICA...... 45 TABELA 21. STRUKTURA UŻYTKOWANIA GRUNTÓW NA TERENIE GMINY IZBICA...... 47 TABELA 22. REGIONALNE INSTALACJE DO PRZETWARZANIA ODPADÓW KOMUNALNYCH I INSTALACJE PRZEWIDZIANE DO ZASTĘPCZEJ OBSŁUGI REGIONU CENTRALNO-WSCHODNIEGO (STAN NA CZERWIEC 2016 R.)...... 52 TABELA 23. DANE DOTYCZĄCE USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJĄCYCH AZBEST W LATACH 2011-2014...... 54 TABELA 24. STRUKTURA GRUNTÓW LEŚNYCH NA TERENIE GMINY IZBICA...... 62 TABELA 25. HARMONOGRAM WDRAŻANIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY IZBICA...... 93

Strona | 96

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Izbica na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku

TABELA 26. ZESTAWIENIE WSKAŹNIKÓW DLA MONITOROWANIA OSIĄGANYCH CELÓW DLA GMINY IZBICA...... 93

SPIS RYSUNKÓW

RYSUNEK 1. MAPA GMINY IZBICA...... 11 RYSUNEK 2. POŁOŻENIE GMINY IZBICA NA TLE POWIATU KRASNOSTAWSKIEGO...... 12 RYSUNEK 3. SIEĆ DRÓG NA TERENIE GMINY IZBICA...... 19 RYSUNEK 4. LOKALIZACJA STACJI BAZOWYCH TELEFONII KOMÓRKOWEJ NA TERENIE GMINY IZBICA...... 32 RYSUNEK 5. STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO...... 35 RYSUNEK 6. GŁÓWNE ZBIORNIKI WÓD PODZIEMNYCH W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM - LOKALIZACJA I JAKOŚĆ WÓD...... 37 RYSUNEK 7. LOKALIZACJA JCWPD NR 90...... 38 RYSUNEK 8. PODZIAŁ STRATYGRAFICZNY ZIEMI...... 44 RYSUNEK 9. PODZIAŁ STRATYGRAFICZNY CZWARTORZĘDU...... 45 RYSUNEK 10. ZESTAWIENIE KLAS BONITACYJNYCH GLEB...... 48 RYSUNEK 11. OBSZAR REGIONU CENTRALNO – WSCHODNIEGO WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM...... 51

RYSUNEK 12. SKIERBIESZOWSKI PARK KRAJOBRAZOWY...... 57 RYSUNEK 13. OBSZAR NATURA 2000 LAS ORŁOWSKI...... 59 RYSUNEK 14. OBSZAR NATURA 2000 IZBICKI PRZEŁOM WIEPRZA...... 60 RYSUNEK 15. TERASY ZAGROŻONE POWODZIĄ W IZBICY I TARNOGÓRZE...... 66

SPIS WYRESÓW

WYKRES 1. LICZBA LUDNOŚCI NA TERENIE GMINY IZBICA W LATACH 2010 – 2016...... 13 WYKRES 2. LICZBA ZAREJESTROWANYCH PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH NA TERENIE GMINY IZBICA W LATACH 2010 – 2016...... 14 WYKRES 3. UDZIAŁ PALIW W ZUŻYCIU ENERGII W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH W GMINIE IZBICA...... 17

Strona | 97