DOCSLIB.ORG

Przywileje I Nadania Cerkwi I Możnym Ruskim W Wielkim Księstwie Litewskim

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Przywileje I Nadania Cerkwi I Możnym Ruskim W Wielkim Księstwie Litewskim Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim część III. Lata panowania Zygmunta Augusta Antoni Mironowicz Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim część III. Lata panowania Zygmunta Augusta Białystok 2020 Recenzenci: Ks. bp dr hab. ANDRZEJ (Borkowski) Ks. dr hab. WARSONOFIUSZ (Doroszkiewicz) Copyright @ by: Antoni Mironowicz Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej Korekta: Eugenia Mironowicz Opracowanie DTP i druk: Agencja Wydawnicza EkoPress tel. 601 311 838 Wydawca: Ośrodek Badań Europy Środkowo-Wschodniej Pl. Niezależnego Zrzeszenia Studentów 1/117 15-420 Białystok ISBN: 978-83-950711-7-1 Spis treści I. Cerkiew prawosławna na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach panowania Zygmunta Augusta .................................................... 7 II. Uwagi do publikowanego źródła Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim. Lata panowania Zygmunta Augusta ....................................................... 83 III. Przywileje i nadania Cerkwi i możnym ruskim w Wielkim Księstwie Litewskim, cz. III. Lata panowania Zygmunta Augusta ........................................ 102 Bibliografia ................................................................................................. 213 Aneks 1. Hierarchia cerkiewna w latach 1548-1572 ............................. 220 Aneks 2. Urzędnicy centralni i dostojnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego za panowania Zygmunta Augusta ................................... 222 – 5 – I. Cerkiew prawosławna na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach panowania Zygmunta Augusta zeczpospolita w połowie XVI wieku była krajem wielonaro- dowym i wielowyznaniowym. Według szacunkowych ustaleń R mniej aniżeli połowa jej obywateli była narodowości polskiej. Ponad 40% stanowili Białorusini, Ukraińcy i Litwini. Na pozostałe 10% społeczeństwa składali się Rosjanie, Niemcy, Łotysze, Żydzi, Ormianie i Tatarzy1. Trudno jest dziś ustalić procentowy stan wyznaniowy około 8-milionowej ludności państwa. Ziemie na wschód od linii rzek Bugu i Sanu były zdominowane przez wyznawców Kościoła wschodniego, a ludność rzymskokatolicka na tym obszarze skoncentrowana była w większych miastach litewsko-ruskich: Wilnie, Trokach, Grodnie, Brześciu i Lwowie. Rozwój wyznań reformowanych spowodował zmia- ny w strukturze wyznaniowej społeczeństwa Rzeczypospolitej. W poło- wie XVI wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego pojawili się liczni luteranie, kalwini, antytrynitarze, anabaptyści, arianie, menonici, kwakrzy i przedstawiciele innych wspólnot wyznań reformowanych. Do tej mozaiki religijnej należy dodać wyznawców Kościoła ormiańskiego, ludność wyznania mojżeszowego, islamskiego i karaimskiego. Szacunkowo można założyć, że wyznawcy Kościoła wschodniego stanowili około 40% ludności kraju. 1 S. Litak, W dobie reform i polemik religijnych, [w:] Chrześcijaństwo w Polsce. Zarys historyczny, red. J. Kłoczowski, Lublin 1992, s. 192. – 7 – Od 1458 roku do unii brzeskiej (1596) na ziemiach ruskich pań- stwa polsko-litewskiego Kościół prawosławny posiadał własną odrębną organizację w postaci metropolii kijowsko-halickiej podporządkowanej hierarchicznie patriarsze konstantynopolitańskiemu. Metropolia ki- jowska składała się z dziesięciu diecezji, z których siedem leżało w gra- nicach Wielkiego Księstwa Litewskiego (kijowsko-litewska, połocko- witebska, smoleńsko-siewierska, czernihowsko-brańska, turowsko-piń- ska, łucko-ostrogska i włodzimiersko-brzeska), a trzy w obrębie ziem ruskich Korony (chełmsko-bełska, przemysko-samborska i halicko- lwowska). Dwu bądź trzyczłonowe nazwy biskupstw wynikały z kulty- wowania historycznych nazw diecezji, określenia miejsca rezydencji ordynariusza bądź przeniesienia jurysdykcji wraz z tytułem do nowej miejscowości. Tak było w przypadku przeniesienia stolicy biskupstwa z Turowa do Pińska czy z Halicza do Lwowa. Najistotniejszym moty- wem wprowadzenia wieloczłonowych nazw diecezji była chęć ściślej- szego określenia w samym tytule obszaru diecezji i tym samym określenia zasięgu terytorialnego jurysdykcji danego biskupa. Miasta, których nazwy znajdowały się w tytułach władyctw były przeważnie ważnymi ośrodkami administracji państwowej (ziem, województw). Obszar metropolii kijowskiej pokrywał się z granicami państwa. Po zajęciu przez Moskwę na początku XVI wieku Ziemi Siewiersko- Czernihowskiej i Ziemi Smoleńskiej (1514) od metropolii kijowskiej odpadły biskupstwa smoleńskie i czernihowskie. W ten sam sposób w 1563 roku od metropolii kijowskiej odeszło władyctwo połockie. Biskupstwo to, po zdobyciu w 1579 roku Połocka przez wojska Stefana Batorego, ponownie znalazło się w granicach Wielkiego Księstwa Litewskiego i metropolii kijowskiej. W 1539 roku władyctwo halickie przemianowano na biskupstwo halicko-lwowsko-kamienieckie. Do 1596 roku nie nastąpiły zmiany w strukturze diecezjalnej metropolii kijow- – 8 – skiej. W granicach Rzeczypospolitej pozostawało osiem diecezji pra- wosławnych2. Obszaru poszczególnych diecezji prawosławnych nie można do- kładnie określić. Ostatnie ustalenia historyków pozwalają precyzyjnie wykreślić granice tylko niektórych diecezji, choć i w tych przypadkach pojawiają się wątpliwości. Dokładne dane, dotyczące granic eparchii Kościoła wschodniego, odnoszą się dopiero do drugiej połowy XVIII wieku. Dane te dotyczą wyłącznie diecezji unickich. Zamieszczona w pracy mapa diecezji prawosławnych przed 1596 rokiem posiada nadal charakter hipotetyczny. Warto podkreślić, że struktura teryto- rialna diecezji ustaliła się w zasadzie już w XIV wieku, ale granice zmieniały się również w następnych stuleciach. Zmiany te można uchwycić analizując przebieg granic poszczególnych diecezji. Począt- kowo obszary diecezji włodzimierskiej i chełmskiej pokrywały się z granicami XIII-wiecznych księstw ruskich. Włączenie włości Lubom- la i Ratna, należących wcześniej do eparchii włodzimierskiej, do Ziemi Chełmskiej w 1366 roku i dostosowanie podziału diecezjalnego do granic państwowych zmieniło kształt obydwu władyctw3. Na podstawie tego przykładu można przypuszczać, że granice biskupstw pierwotnie pokrywały się z granicami państwowymi i administracyjnymi wew- 2 K. Chodynicki, Kościół prawosławny a Rzeczpospolita Polska. Zarys Historyczny, Warszawa 1934, s. 105, 116; Митрополит Макарий, История Русской Церкви, т. IX, Санкт-Петербург 1879, с. 166-177, 334, 335, 493-502, 516-519, 541-546, 576- 579; М. Грушевський, Історія України-Руси, т. V, Львів – Київ 1905, с. 432-442, 459, 460; A. Łapiński, Zygmunt Stary a Kościół prawosławny, Warszawa 1937, s. 2-3; L. Bieńkowski, Organizacja Kościoła wschodniego w Polsce, [w:] Kościół w Polsce. Studia nad historią Kościoła katolickiego w Polsce, red. J. Kłoczowski, t. II, cz. 2, Kraków 1969, s. 794, 795; A. Mironowicz, Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów, Białystok 2003, s. 209; tenże, Kościół prawosławny w Polsce, Białystok 2006, s. 201-202. 3 A. Gil, Prawosławna eparchia chełmska do 1596 roku, Lublin 1999, s. 99-114. – 9 – nątrz państwa. Tereny jednostek administracyjnych pokrywały się na ogół z granicami diecezji. W skład diecezji chełmsko-bełskiej wcho- dziła w XVI wieku Ziemia Chełmska i województwo bełskie. Rekon- strukcja granicy między biskupstwem metropolitalnym i włodzimier- skim na Podlasiu potwierdza owe spostrzeżenia w stosunku do pozo- stałych diecezji. Dokładne określenie granic poszczególnych biskupstw nakazuje uwzględniać zachodzące w XVI stuleciu zmiany administra- cyjne i własnościowe4. Najważniejsze sprawy dotyczące Kościoła prawosławnego w Rze- czypospolitej były rozpatrywane na soborach lokalnych. Sobory zwo- ływane były przez metropolitę po uzyskaniu zgody królewskiej. Sobory lokalne składały się z biskupów, reprezentacji duchowieństwa zakon- nego i świeckiego oraz przedstawicieli społeczności wiernych, w tym bractw cerkiewnych. Sobory zbierały się rzadko, a najbardziej znaczące postanowienia zapadły w Wilnie w 1509 roku. Sobór wileński podjął postanowienia dotyczące stosunku duchowieństwa do władzy świec- kiej, określił sposób wyłaniania kandydatów na stanowiska kościelne, regulował życie kleru i sprawy sądownictwa5. Również królowie w celu podniesienia poziomu moralnego duchowieństwa próbowali zwoływać sobory duchowieństwa prawosławnego. Taką próbę podjął Zygmunt August w 1546 roku. Nie wiemy, czy ostatecznie sobór ten doszedł do skutku. Z zachowanych źródeł dowiadujemy się o soborach w latach 4 A. Mironowicz, Podlaskie ośrodki i organizacje prawosławne w XVI i XVII w., Białystok 1991, s. 66-70; tenże, Przynależność diecezjalna Brześcia do końca XVI wieku, „Białoruskie Zeszyty Historyczne”, nr 27, Białystok 2007, s. 5-16; tenże, История Туровско-Пинской епархии (XI – конец XVI вв.), [в:] Православие в духовной жизни Беларуси, Брест 2012, с. 7-9. 5 Акты исторические собранные и изданные Археографической комиссиею, т. I, Санкт-Петербург 1841, c. 525; „Русская Историческая Библиотека”, т. IV, кн. 1, Санкт-Петербург 1878, c. 5-18; A. Mironowicz, Kościół prawosławny w państwie Piastów i Jagiellonów, s. 223, 225. – 10 – 1514 i 1558. Oba sobory przyniosły usprawnienie organizacji we- wnętrznej Kościoła prawosławnego oraz podniosły dyscyplinę i stan moralny duchowieństwa ruskiego. Na soborze w 1514 roku doszło do kanonizacji Elizeusza, archimandryty monasteru ławryszewskiego6. Cechą charakterystyczną funkcjonowania Kościoła prawosław- nego w Rzeczypospolitej był szeroki udział czynnika świeckiego. Udział świeckich w życiu Cerkwi znajdował swój wyraz w soborach lokalnych (prowincjonalnych), które choć odbywały
Load more

Recommended publications
  • 15Th-17Th Century) Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary (15Th-17Th Century) Edited by Giovanna Siedina
    45 BIBLIOTECA DI STUDI SLAVISTICI Giovanna Siedina Giovanna Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary Civilization in the Slavic World Civilization in the Slavic World (15th-17th Century) Civilization in the Slavic World of Humanistic and Renaissance Literary Essays on the Spread (15th-17th Century) edited by Giovanna Siedina FUP FIRENZE PRESUNIVERSITYS BIBLIOTECA DI STUDI SLAVISTICI ISSN 2612-7687 (PRINT) - ISSN 2612-7679 (ONLINE) – 45 – BIBLIOTECA DI STUDI SLAVISTICI Editor-in-Chief Laura Salmon, University of Genoa, Italy Associate editor Maria Bidovec, University of Naples L’Orientale, Italy Scientific Board Rosanna Benacchio, University of Padua, Italy Maria Cristina Bragone, University of Pavia, Italy Claudia Olivieri, University of Catania, Italy Francesca Romoli, University of Pisa, Italy Laura Rossi, University of Milan, Italy Marco Sabbatini, University of Pisa, Italy International Scientific Board Giovanna Brogi Bercoff, University of Milan, Italy Maria Giovanna Di Salvo, University of Milan, Italy Alexander Etkind, European University Institute, Italy Lazar Fleishman, Stanford University, United States Marcello Garzaniti, University of Florence, Italy Harvey Goldblatt, Yale University, United States Mark Lipoveckij, University of Colorado-Boulder , United States Jordan Ljuckanov, Bulgarian Academy of Sciences, Bulgaria Roland Marti, Saarland University, Germany Michael Moser, University of Vienna, Austria Ivo Pospíšil, Masaryk University, Czech Republic Editorial Board Giuseppe Dell’Agata, University of Pisa, Italy Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary Civilization in the Slavic World (15th-17th Century) edited by Giovanna Siedina FIRENZE UNIVERSITY PRESS 2020 Essays on the Spread of Humanistic and Renaissance Literary Civilization in the Slavic World (15th- 17th Century) / edited by Giovanna Siedina. – Firenze : Firenze University Press, 2020.
    [Show full text]
  • Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės Monetos Coins of the Grand Duchy
    Vincas RUZAS Lietuvosmonetos Didžiosios KunigaikštystėsLietuvos banko KATALOGASPinigų muziejuje / CATALOGUE Coins of the Grand Duchy of Lithuania at the Money Museum of the Bank of Lithuania Vilnius 2015 UDK 737(474.5)(091) Ru218 Fotografai / Photographers Rolandas Ginaitis, Eugenijus Ivanauskas Dizaineris / Designer Romanas Tumėnas Piešinių autorius / Author of the drawings Dainius Mikalauskas Redaktorė / Lithuanian text edited by Ramutė Macienė Į anglų kalbą vertė / Translated into English by Dalia Šatienė © Lietuvos bankas, 2015 © Vincas Ruzas, 2015 ISBN 978-9986-651-84-0 Turinys / Contents Įvadas / Introduction ......................................................................................................... 5 Lietuviški piniginiai lydiniai / Lithuanian currency bars .............................................................................. 55 Jogaila ................................................................................................................. 72 Vytautas .............................................................................................................. 94 LDK sritinės kunigaikštystės / Regional duchies of the GDL ...................................................................... 115 Kazimieras Jogailaitis / Casimir Jagiellon ...............................................................................................124 Aleksandras / Alexander ......................................................................................................... 146 Žygimantas Senasis / Sigismund
    [Show full text]
  • Robert A. Friedl
    Polen und sein Osten am Vorabend einer Katastrophe. Der große Kosaken- und Bauernaufstand des Jahres 1648. Inaugural-Dissertation zur Erlangung des Doktorgrades an der Philosophischen Fakultät der Heinrich-Heine-Universität Düsseldorf vorgelegt von Robert A. Friedl aus Sommerfeld Düsseldorf, im November 2004 -D 61- Disputation: 6. Dezember 2005 Gutachter: Univ.-Prof. Dr. Hans Hecker Univ.-Prof. Dr. Hansgeorg Molitor 1 Vorwort Die vorliegende Publikation ist eine geringfügig überarbeitete und erweiterte Fassung meiner Arbeit, die 2005 von der Philosophischen Fakultät der Heinrich- Heine-Universität Düsseldorf als Dissertation angenommen wurde. Aus der ursprünglich geplanten Arbeit, die zunächst in einer vergleichenden Perspektive die Entwicklungen bei Juden und Kosaken untersuchen sollte, ist eine etwas andere Arbeit geworden: „Polen und sein Osten am Vorabend einer Katastrophe. Der große Kosaken- und Bauernaufstand des Jahres 1648“. Im Laufe meiner Nachforschungen rückten die Hauptakteure der Handlung immer weiter in den Hintergrund. Die Recherchen eröffneten ein breites Spektrum von Problemen, die zum Ausbruch des damaligen Aufstandes führten. Juden und Kosaken stellen im Endergebnis der Arbeit lediglich zwei Elemente der ermittelten Ursachen dar. Meinen besonderen Dank möchte ich vor allem meinen akademischen Lehrern Herren Professoren Hans Hecker und Hans-Georg Molitor, beide Heinrich-Heine- Universität Düsseldorf, aussprechen. Mit Interesse betreuten sie die Entwicklung der Arbeit und standen mir mit Ihren wertvollen Ratschlägen stets zur Seite. Robert A. Friedl 2 INHALTSVERZEICHNIS Seite 1. EINLEITUNG 4 1.1. ZIEL DER ARBEIT 4 1.2. DIE QUELLENLAGE 6 1.3. DER ZEITRAHMEN 7 1.4. DER GEOGRAPHISCHE RAHMEN 7 1.5. LITERATURBESPRECHUNG 9 1.5.1. DEUTSCHSPRACHIGE 9 LITERATUR 1.5.2. RUSSISCHE, SOWJETISCHE UND 13 UKRAINISCHE LITERATUR 1.5.3.
    [Show full text]
  • Praca Magisterska W Uniwersystecie Szczecińskim, Wydziale Prawa
    UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI W SZCZECINIE Wydział Prawa i Administracji Przemysław Płaskowicki UprawnieniaUprawnienia prawoprawodawczedawcze hetmahetmanównów popolskiclskichh nnaa tletle wojskowośwojskowościci ww okresieokresie oodd XVIXVI dodo XXVIIIVIII w.w. Historia Prawa Praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Zofii Kulejewskiej Szczecin 2003 - 2 - - 3 - Oświadczam, że przedkładaną pracę magisterską kończącą studia magisterskie napisałem samodzielnie. Oznacza to, że przy pisaniu pracy poza niezbędnymi konsultacjami, nie korzystałem z pomocy innych osób, a w szczególności nie zlecałem opracowania rozpra- wy lub jej części innym osobom, ani nie odpisywałem tej rozprawy lub jej części od innych osób. Jednocześnie przyjmuję do wiadomości, że gdyby powyższe oświadczenie okazało się nieprawdziwe, decyzja o wydaniu mi dy- plomu zostanie cofnięta. Przemysław Płaskowicki - 4 - Spis treści SPIS TREŚCI ..................................................................................... 5 WSTĘP .............................................................................................. 8 1 ZNACZENIE POSPOLITEGO RUSZENIA, KONIECZNOŚĆ STOSO- WANIA WOJSK ZACIĘŻNYCH ......................................................... 11 1.1 Stan pospolitego ruszenia w XV w. .............................................. 11 1.2 Wojsko zaciężne w XV wieku ...................................................... 16 1.3 Dalszy spadek znaczenia pospolitego ruszenia ........................... 18 2 WOJSKO POLSKIE W XVI I XVII W. ............................................
    [Show full text]
  • Działalność Wojskowa Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” W Latach 1572–1579
    ZAPISKI HISTORYCZNE — TOM LXXVI — ROK 2011 Zeszyt 1 PIOTR ŁABĘDŹ (Toruń) DZIAŁALNOŚĆ WOJSKOWA KRZYSZTOFA RADZIWIŁŁA „PIORUNA” W LATACH 1572–1579 Słowa kluczowe: magnateria litewska, Radziwiłłowie, Infl anty, historia wojskowości Krzysztof Radziwiłł urodził się w Wilnie w 1547 r. Był drugim synem Mikołaja Radziwiłła „Rudego” i Katarzyny z Tomic Iwańskiej. Po krótkiej domowej eduka- cji w młodym wieku rozpoczął służbę wojskową. W tamtym czasie Radziwiłłowie (szczególnie z linii birżańskiej) wciąż budowali swoją karierę na podstawie służby wojskowej. Dlatego też już od najmłodszych lat zaprawiali się w sztuce dowodze- nia wojskiem i prowadzenia działań wojennych przeciwko wrogom Rzeczypospo- litej1. W myśl tej zasady „Rudy” zabierał swych synów na różne wyprawy, aby tam podpatrywali i uczyli się tajników sztuki wojennej. Krzysztof Radziwiłł jako sie- demnastolatek brał udział w zwycięskiej bitwie nad rzeką Ułą w styczniu 1564 r. Zapewne towarzyszył również ojcu w kolejnych kampaniach przeciwko Moskwie w latach 1564–1565. Szczegóły jego ówczesnej ewentualnej obecności przy boku ojca nie są jednak znane. Ukoronowaniem kilkuletniej służby wojskowej Krzysztofa Radziwiłła była no- minacja na urząd hetmana polnego litewskiego (10 V 1572 r.)2. Radziwiłł otrzymał tę godność, mając zaledwie 25 lat. Hetman polny podlegał bezpośrednio rozkazom hetmana wielkiego litewskiego i dowodził obroną potoczną litewską (rotami za- ciężnymi). W przypadku nieobecności hetmana wielkiego przejmował dowódz- two nad całością wojsk. Hetmanów polnych charakteryzowała też większa dyspo- zycyjność aniżeli hetmanów wielkich, stali oni na straży granic Rzeczypospolitej i w przypadku najazdu wroga organizowali pierwszą obronę3. Ogromne znaczenie miało to wówczas na Litwie, gdzie niebezpieczeństwo ataku moskiewskiego było niemal stałe. 1 M. Chachaj, Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku, Lublin 1995, s.
    [Show full text]
  • Tom II Okresy Panowań Królów Elekcyjnych XVI–XVII Wiek
    Tom II Okresy panowań królów elekcyjnych XVI–XVII wiek Opracował Henryk Lulewicz 9 788375 430868 http://rcin.org.pl AKTA ZJAZDÓW STANÓW WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO T. II: OKRESY PANOWAŃ KRÓLÓW ELEKCYJNYCH XVI–XVII wiek http://rcin.org.pl http://rcin.org.pl AKTA ZJAZDÓW STANÓW WIELKIEGO KSIĘSTWA LITEWSKIEGO T. II: OKRESY PANOWAŃ KRÓLÓW ELEKCYJNYCH XVI–XVII wiek Opracował Henryk Lulewicz Wydawnictwo Neriton Instytut Historii PAN Warszawa 2009 http://rcin.org.pl Korekta Jolanta Rudzińska Indeksy zestawił Henryk Lulewicz Opracowanie grafi czne Mariola Szcześniak Na okładce Pieczęcie i podpisy uczestników konwokacji wileńskiej pod uchwałą z 11 X 1614 r. (dokument 46) (Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Radziwiłłów, dz. II, nr 614, s. 20–21) © Copyright by Henryk Lulewicz © Copyright by Wydawnictwo Neriton © Copyright by Instytut Historii PAN ISBN 978–83–7543–086–8 Tytuł dotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego Wydawnictwo Neriton Wydanie I, Warszawa 2009 Rynek Starego Miasta 29/31, 00–272 Warszawa tel. (22) 831–02–61 w. 26 www.neriton.apnet.pl [email protected] Nakład 500 egzemplarzy Objętość 23 arkusze wydawnicze Druk i oprawa Fabryka Druku http://rcin.org.pl Spis treści Wstęp ................................................................................................................. 9 Wykaz skrótów i symboli .................................................................................. 27 Wykaz skrótów bibliografi cznych ..................................................................... 29 I. Panowanie Stefana Batorego (1576–1586) 1. Zjazd główny zwołany do Wilna na 3 III 1577, który nie odbył się. ...... 35 2. Zjazd (albo sejmik) główny stanów WKsL w Wołkowysku (6–18 VII 1577) ........................................................................................ 35 3. Zjazd senatorski w Wilnie (9–10 VIII 1577) ........................................... 56 4. Zjazd stanów WKsL zwołany do Nowogródka na 29 IX 1578, przeniesiony potem do Wilna, który jednak nie odbył się ......................
    [Show full text]
  • O Ziemię Naszą, Nie Waszą
    N O ZIEMIĘ NASZĄ, NIE WASZĄ N Ideowe aspekty procesów narodowotwórczych w Europie Środkowej i Wschodniej Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia N O ZIEMIĘ NASZĄ, NIE WASZĄ N Ideowe aspekty procesów narodowotwórczych w Europie Środkowej i Wschodniej Pod redakcją Łukasza Adamskiego Warszawa 2017 © Copyright by Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia 2017 Recenzent: prof. Andrzej Gil Redakcja tekstu: Małgorzata Krystyniak Korekta: Katarzyna Staniewska Redakcja techniczna: Dorota Dołęgowska Projekt okładki: Piotr Perzyna, ALC Marketing Wyklejki: Jan Matejko, Unia lubelska, 1869 Mychajło Chmelko, Na wieki z Moskwą, na wieki z narodem rosyjskim, 1951 ISBN: 978-83-64486-61-6 Wydawca: Centrum Polsko-Rosyjskiego Dialogu i Porozumienia ul. Jasna 14/16a, 00-041 Warszawa tel. + 48 22 295 00 30, fax + 48 22 295 00 31 e-mail: [email protected], www.cprdip.pl Druk i oprawa: Centrum Poligrafii Sp. z o.o. 02-232 Warszawa, ul. Łopuszańska 53 Spis treści Łukasz Adamski .................................................................................... 9 Myśl polityczna wobec procesów unarodowiania i przenarodowiania się Europy Środkowej i Wschodniej N Hieronim Grala ..................................................................................... 19 Rzeczpospolita wobec pretensji Moskwy/Rosji do ziem ruskich Kiriłł Koczegarow ................................................................................. 59 „Dziwną jest rzeczą Polakom ruskiej ziemi dziedzicami nazywać się”. Przeszłość dawnej Rusi w koncepcjach politycznych starszyzny
    [Show full text]
  • Genealogia Rodu Sanguszków Księcia Symeona Samuela Sanguszki*
    Studia Źródłoznawcze, t. LVI p-ISSN 0081–7147 e-ISSN 2451–1331 Jakub ROGULSKI Wydział Historyczny Uniwersytetu Jagiellońskiego Genealogia rodu Sanguszków księcia Symeona Samuela Sanguszki* Zarys treści: Genealogia rodu Sanguszków autorstwa Symeona Samuela Sanguszki (zm. 1638) znana jest z trzech rękopisów: oryginału oraz dwóch XVIII-wiecznych kopii. W pracy przedstawiono fi liację znanych oraz ustalonych rękopisów, określono czas ich powstania, przeznaczenie oraz losy archiwalno-biblioteczne. Następnie ustalono źródła informacji: piśmiennictwo historyczne oraz pamięć zbiorową rodu, a na tej podstawie omówiono warsztat historyczny autora oraz kulturę pamięci jego familii. Na koniec zaprezentowano znaczenie genealogii dla tożsa- mości rodu Sanguszków oraz staropolskich badań genealogicznych. W aneksie zamieszczono edycję tekstu źródła, odtworzonego na podstawie staropolskich rękopisów oraz XIX-wiecznej transkrypcji oryginału. Abstract: A genealogy of the Sanguszko Family produced by Symeon Samuel Sanguszko (died 1638) has been preserved in three versions: the original and its two 18th-century copies. The work contains the fi liation of known and established manuscript texts, time of their creation, their purpose, and their archival and library history. Next, the sources of information are established: historical writings and the collective memory of the family, and based on this the historian’s craft of the author and the memory culture of his family are discussed. And fi nally, the importance of the genealogy for the Sanguszko Family’s identity
    [Show full text]
  • Show Publication Content!
    Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich ZABŁUDÓW XV - XVIII w. Prawa i przywileje miasta i dóbr ziemskich ZABŁUDÓW XV - ��XVIII w. opracował · Józef Maroszek . : : · · Białystok 1994 Recenzenci: Prof. dr hab. Stanisław Alexandrowicz dr Włodzimierz J annolik ISBN 83-86423-05-6 Projekt graficzny obwoluty Waldemar Wilczewski :Qpracowanie techniczne Władysław Pietruk Skład kompµterowy Stanisław Zukowski. Publikacja dotowana przez Filię Uniwer.rytętu War.szawskiego w Bialymstoku oraz Towarzystwo Pn.yjaciól Ziemi Zabludowskiej (praca Nr 2) ... DZIAŁ WYDAWNICTW FILII UW W BIAŁYMSTOKU 1994 Nakład 250 egz., ark. wyd. 21, papier offset. kl. I, 80 e;r., nr ·zam. 20/94 Wykonano w Dziale Wydawnictw ·Filii UW w Białymstoku Cena 80 .OOO zł. Zainteresowanie przeszłością własnej okolicy, parafii, miasteczka czy wsi jest rzeczą godną pochwały. Pozwala lepiej zrozumieć tradycję przeka­ zaną przez przodków, ukazuje liczne powiązania jakie zachodziły między dziejami całego kraju, a historią regionalną i lokalną. Można powołać się tu na słowa Joachima Chreptowicza, który przed 200 laty dedykując dzieciom „Pamiętnik'' swego rodu stwierdził: „Nie żadna próżność urodzenia albo dzieł okazałych jest mi do tego powodem, ale rozumiem, Że jest przyzwoitą ciekawością każdego człowieka - jakiegokolwiek kto jest stanu i powołania - wiedzieć kto byli i co czynili jego przodkowie i co się z niemi działo" .1 W czasach, gdy odchodzimy od socjalistcznych stereotypów, gdzie przy­ kłady z historii lokalnej miały wyłącznie służyć jako ilustracje do dialektyki dziejów i walki klas, musimy na nowo wrócić do dziejów naszych „małych oj czyzn" , przyjrzeć się im uważnie, by odbudowując nasz kraj po okre­ sie sowietyzacji przenieść jak najwięcej dziedzictwa, które pozostawili nam przodkowie. Poznać przeszłość własnej okolicy winniśmy też dlatego, by nie niszczyć wartości nam przekazanych, zrozumieć siebie i otoczenie, kul­ turę i mentalność ludzi.
    [Show full text]
  • The Identity of Ruthenian Szlachta (Noblemen) of the Grand Duchy of Lithuania at the Time of the Union of Lublin (The Case of Filon Kmita Czarnobylski)
    DOI: http://dx.doi.org/10.11649/ch.2016.004 Colloquia Humanistica 5 (2016) Nation. “Natsiya.” Ethnie COLLOQUIA HUMANISTICA Irina Koluzaeva Faculty of “Artes Liberales” University of Warsaw, Warsaw [email protected] “Within One’s Inner Circle”: The Identity of Ruthenian Szlachta (Noblemen) of the Grand Duchy of Lithuania at the Time of the Union of Lublin (the Case of Filon Kmita Czarnobylski) Abstract Ianushkevich The main aim of this article is to reconstruct the Ruthenian nobleman’s (szlachcic) perception of “us” and “the sphere of familiarity” in the second half of the sixteenth century and to place him within his respective communities and social groups by analyzing successive levels of his identity. It seems to be particularly important to study ideas and awareness of the common representative of the Ruthenian political nation of the Grand Duchy of Lithuania, as scholars have so far been paying attention only to the notions of identity held by particular representatives of the elite, or else by intellectuals. Clientelist relationships of particular Ruthenian families, which are of crucial importance for reconstructing the complete image of the period, have not commonly been the subject of scientific research. The main thesis posited by this work is that the perception of one’s inner, familiar circle, of “us” as opposed to “them,” in the case of Ruthenian nobility was as multilevel as their national identity. To elucidate the posed questions, I am going to analyze Filon Kmita’s personal correspondence, his public, family and matrimonial relationships, the social practices he engaged in, and military and official environments to which he belonged.
    [Show full text]
  • Nr 44/2 (3/2018) Wydawca Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II | Wydział Zamiejscowy Prawa I Nauk O Społeczeństwie W Stalowej Woli
    lipiec–sierpień–wrzesień Nr 44/2 (3/2018) Wydawca Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II | Wydział Zamiejscowy Prawa i Nauk o Społeczeństwie w Stalowej Woli Adres redakcji Redakcja „Przeglądu Prawno-Ekonomicznego” | 37-450 Stalowa Wola, ul. Ofiar Katynia 6a | e-mail: [email protected] Zespół redakcyjny dr Artur Lis – redaktor naczelny (editor-in-chief) | dr David W. Lutz (Holy Cross College w Notre Dame, USA) | dr Dariusz Żak – zastępcy redaktora naczelnego (associate editors) | dr hab. Grzegorz Wolak – sekretarz redakcji (administrative editor) | dr hab. Piotr T. Nowakowski – redaktor ds. międzynarodowych (international editor) | dr Filip Ciepły, dr Isaac Desta (Holy Cross College w Notre Dame, USA), dr Dorota Tokarska, dr Dominik Tyrawa, dr Timothy Wright (Holy Cross College w Notre Dame, USA) – redaktorzy tematyczni (subject editors) | dr Piotr Pomorski – redaktor statystyczny (statistical editor) | mgr Agnieszka Lis – redaktor językowy polskojęzyczny (Polish-language editor) | mgr Tomasz Deptuła (USA) – redaktor językowy anglojęzyczny (English-language editor) | prof. dr hab. Nikołaj Gołowaty (Ukraina) – redaktor językowy rosyjskojęzyczny | dr Judyta Przyłuska-Schmitt – redaktor konsultant (consulting editor) | mgr Rafał Podleśny – redaktor techniczny (layout editor) Rada naukowa ks. prof. dr hab. Antoni DĘBIŃSKI (Rektor KUL Lublin) | prof. dr hab. Thomas Burzycki (Holy Cross College w Notre Dame, USA) | prof. dr hab. Wiktor CZEPURKO (Ukraina) | dr hab. Leszek ĆWIKŁA (KUL Stalowa Wola) | prof. dr hab. Czesław DEPTUŁA (KUL Lublin) | dr hab. Marzena DYJAKOWSKA (KUL Lublin) | abp. prof. dr hab. Andrzej DZIĘGA (Szczecin) | dr hab. Krzysztof GRZEGORCZYK (Wyższa Szkoła Humanistyczno- Przyrodnicza w Sandomierzu) | nadkom. dr Dominik Hryszkiewicz (Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie) | prof. dr hab. Aleks Jułdaszew (Interregional Academy of Personnel Management, Ukraina) | prof.
    [Show full text]
  • The Testament Donation of Knyaz Fedor Sanguszko for the Monastery of St
    http://dx.doi.org/10.18778/2084-140X.03.15 Studia Ceranea 3, 2013, p. 197–212 Bogusław Andrzej Baczyński (Tarnów) Małgorzata Baczyńska (Thessaloniki) To Anna – A Wife and Mother The Testament Donation of Knyaz Fedor Sanguszko for the Monastery of St. Paul of Xeropotamou on the Holy Mount Athos (9th November 1547) The aim of this article is to present several comments on the subject of the orig- inal Volhynian testament donation for the monastery of St. Paul of Xeropotamou on the Holy Mount Athos. The benefactor was knyaz Fedor Andreevič Sanguszko (Sanguškovič), marshall of the Volhynia, starosta of Volodymyr and Vinnytsia, who throughout his hard-working life gathered a great fortune in Volhynia1, gain- ing royal recognition and high social status2, and at the end of his life distributed his wealth, taking care to ensure financial security for his wife and children, as well as to provide for his body and soul after his death. The Sanguszkos (initially also Sanguškoviče) were one of the twenty aristo- cratic Lithuanian families, which controlled thirty percent of the Grand Duchy’s lands. The remaining area was owned by nineteen thousand minor boyars. The mil- itary review drawn up in 1528 gives a clear picture of the aristocratic dominance during the early years of knyaz Fedor’s activity. The Sanguszko family was placed only at the 12th position, fielding 170 knights, from the 2720 farms they owned3. The first known document in which the financial matters of the Sanguszkos are present (in the person of knyaz Fedor’s ancestor, father of Alexander, the progeni- tor of the Kamień Košyrski and Nesuchoeže branches of the family and Michał, the progenitor of the Kovel line) is the act of delimitation of his property Frol from 1 A.
    [Show full text]