Integrimi Ekonomik I Evropës
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
University of Business and Technology in Kosovo UBT Knowledge Center Theses and Dissertations Student Work Summer 7-2019 INTEGRIMI EKONOMIK I EVROPËS Drilon Demaku Follow this and additional works at: https://knowledgecenter.ubt-uni.net/etd Part of the Business Commons Kolegji UBT Fakulteti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi INTEGRIMI EKONOMIK I EVROPËS Shkalla Bachelor Drilon Demaku Korrik, 2019 Prishtinё Kolegji UBT Fakulteti për Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi Punim Diplome Viti akademik 2016-2017 Drilon Demaku INTEGRIMI EKONOMIK I EVROPËS Mentori: Feim Brava Korrik, 2019 Ky punim është përpiluar dhe dorëzuar në përmbushjen e kërkesave të pjesshme për Shkallën Bachelor ABSTRAKT Procesi i vazhdueshëm i integrimit ekonomik në Evropë ka arritur ndryshime të thella, e që kanë gjasa të manifestohet edhe me shumë ndryshimë për popullin evropian. Përbrenda Evropës, ekonomitë qëndrore sic ishte planifikuar, tani janë bashkuar dhe janë pjesë e Unionit Evropian, me synim për unifikimit të politikave, valutës dhe tregjeve. Në një shkallë më globale, fermerët në vendet në zhvillim kërkojnë të integrohen në sistemin tregtarë botërorë për të hequr pabarazitë e eknomive në zhvillim. Megjithatë, cështjet që lidhen me pabarazitë ekonomike nuk janë më të kufizuara vetëm për ekonomitë në zhvillim. Në të vërtetë, ndërgjegjësimi i pabarazive të të ardhurave the ndikimi i tyre në ekonominë e vendit po rritet midis kombeve të industrializuara. Dikush i cili e viziton për herë të parë Evropën, mund të e kuptojë së BE ekziston, por nuk mund të kuptojë saktësisht se çfarë është ai. Duke udhëtuar rreth vendeve të BE-së, mund të shohë flamurin e dallueshëm. Të gjitha këto aspekte të integrimit ekonomik do të shqyrtohen në këtë temë, si është themeluar Bashkimi Evropian, Traktetet të cilat sollën deri në themelimin e një Bashkimi të cilin e njohim sot, tregun unik evropian, levizjen e lirë të njerëzve në zonën Shengen, unifikimin e valutës së përbashkët dhe të ardhmen e kësaj Evrope të unifikuar në shumë aspkte, si ekonomike, ashtu edhe sociale. I MIRËNJOHJE/FALENDERIME Dua të shpreh një mirënjohje të veçantë në sajë të këshilltarit tim Feim Brava, si mentor i jashtëzakonshëm për mua. Dëshiroj të ju falenderoj për inkurajimin në hulumtimet e mia përgjatë punës së temës dhe si student i juaji përgjatë ligjëratave akademike kuptim-plote. Dëshiroj të shprehë falenderimet e mia të sinqerta edhe për presidentin e UBT-së, prof. Edmond Hajrizi dhe të gjithë stafin e departamentit të MBE-së për ndihmën dhe mbështetjen e tyre që na e dhanë si studentë. Një falenderim i veçantë për ligjëruesin Selman Berisha, nga i cili përveç studimeve akademike, kuptova më thellë rëndësinë që kanë studimet pas përfundimit të universitetit. Mbështetja dhe angazhimi i kolegëve të mi nuk duhet lënë anash, bashkëpunimet dhe sfidat që kaluam përgjatë studimeve tona. Së fundi, më kryesorja, i falenderohem prindërve të mi për mbështetjen e vazhdueshme morale dhe financiare gjatë kohës së studimeve të mia. Këtë temë u dedikoj atyre të cilët më mësuan rëndësinë e edukimit – familjes time. II PËRMBAJTJA LISTA E FIGURAVE .................................................................................................... V LISTA E TABELAVE.................................................................................................... V FJALORI I TERMAVE ............................................................................................... VI 1. HYRJE ......................................................................................................................1 2. SHQYRTIMI I LITERATURËS ............................................................................2 2.1 Themelimi i Bashkimit Evropian .........................................................................2 2.1.1 Rëndësia dhe roli i Bashkimit Evropian .......................................................2 2.1.2 Periudhat dalluese të zhvillimit të BE-së .......................................................3 2.2 Integrimi i Evropës në marrëveshjet e tregtisë ...................................................5 2.2.1 Format kryesore të integrimeve ekonomike ndërkombëtare ......................6 2.3 Integrimi monetarë i Evropës ...............................................................................8 2.4 Organizatat dhe traktatet e Integrimit Evropian ...............................................9 2.4.1 Organizata Evropiane për Bashkëpunimin Ekonomik (OEEC) ................9 2.4.1. Anëtarësimet dhe struktura ........................................................................10 2.4.3 Roli dhe zhvillimi i OEEC ............................................................................10 2.4.4 Organizata për zhvillim dhe Bashkëpunim ekonomik (OECD) ...............11 2.4.5 Traktati i Mastrihtit ......................................................................................12 2.4.6 Traktati i Nicës ..............................................................................................14 2.5 Raporti Kosovë – Bashkim Evropian .................................................................15 III 2.6 E ardhmja e Evropës së unifikuar ......................................................................17 3. DEKLARIMI I PROBLEMIT .................................................................................20 4. METODOLOGJIA ....................................................................................................22 5. PREZANTIMI DHE ANALIZA E REZULTATEVE ...........................................23 6. KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME ............................................................26 7. REFERENCAT ..........................................................................................................27 IV LISTA E FIGURAVE Figura 1. Alokimi i vendeve që përfituar nga plani Marshall (%) ..................................11 Figura 2. Bashkimi Evropian (BE) me shtete anëtare dhe antarësimet në pritje .............18 LISTA E TABELAVE Tabela 1. Fazat e integrimit të shteteve në EU ndër vite. ..................................................5 Tabela 2. Antarësimet e MSA ndër vite ..........................................................................17 Tabela 3. Indeksi i Korrupsion në Kosovë ......................................................................25 V FJALORI I TERMAVE CAFTA – Shoqata e Amerikës Qëndrore e Tregtisë së Lirë LAFTA – Shoqata Latino-Amerikane e Tregtisë së Lirë CARIFTA – Shoqata e Karaibeve e Tregtisë së Lirë CRD – Ko-operimi regjional për zhvillim ASEAN – Shoqata e Vendeve të Asië Jug-Lindore AEC – Tregu i Përbashkët Arab OPEC – Organizata e Vendeve Arave Prodhuese të Naftës OCAM – Organizata e Përbashkët Afro-Malagashe UCEAC – Unioni Doganor dhe Ekonomik i Afrikës Qëndrore OEEC – Organizata Evropiane për Bashkëpunim Ekonomik OECD – Organizata për Zhvillim dhe Bashkëpunim Ekonomik GDP – Prodhimi i Brendshëm Bruto DAC – Komiteti për Ndihmë dhe Zhvillim GATT – Marrëveshjet e Përgjithshme mbi Tregtinë dhe Tarifat EMS – Sistemi Monetarë i Evropës BE – Bashkimi Evropian OJQ – Organizata Jo-Qeveritare. MTL – Marrëveshje të Tregtisë së Lirë MSA – Marrëveshja për Stabilizim dhe Asocim MPB – Ministria e Punëve të Brendshme EURS – European Union Special Representative UNMIK – United States Mission in Kosovo EULEX – European Union Rule of Law Mission in Kosovo EBC – Banka Qëndrore Evropiane VI 1. HYRJE Në gjysmën e dytë të shekullit XX, mënyra dhe stili i jetesës tek populli Evropian u transformuan tej mase. Në vitin 1950, pas luftës së Dytë Botërore një numër i konsiderueshëm i rezidentëve të këtij kontinenti akoma ngroheshin duke përdorur thëngjillin, prezervimi i ushqimit me metoda të vjetra dhe mungesa bazike të nevojave fiziologjike për një individ. GDP për kokë banori, e të mirave dhe shërbime nga të hyrat tipike që posedon një rezident u trefishuan në gjysëm e dytë të shekullit të XX-të. Kualiteti dhe cilësia e jetës u përmirësuan më shumë se sa ishte pritur nga matjet e bëra. Numri i orëve pune u zvogëlua për 1 të 3-tat, duke ofruar më shumë kohë të lirë. Jetëgjatësua u zgjat për shkaqe të përmirësimit të ngritjes së vlera ushqyese dhe zhvillimit të shkencave mjekësore. Por, jo gjithqka ishte duke shkuar mirë. Niveli i papunësisë ishte në rritje. Barra për pagimin e taksave ishte e pashmangshme, degradim i ambientit, represioni politik dhe kufizime në pavarësinë e konsumatorëve mbi regjimin që ka dominuar mbi Evropën Lindore për katër dekada pas luftës së dytë botërore. Jo të gjitha pjesët e Evropës ndanin të njëjtin nivel të zhvillimit, si ekonomik ashtu edhe social. Evropa Jugore u zhvillua më shpejtë se Evropa Veriore, pjesa e Evropës Perëndimore më shpejtë e më shumë se ajo Lindore. Zhvillimi ishte më i ngadaltë pas viteve 1973, se sa më parë. Kjo ngecje, ky stagnim ishte shumë më i theksuar në Evropën Lindore ku arriti kulminacion duke dëmtuar jo vetëm ekonomike e këtij regjioni, por edhe strukturën autoritare politike. Fillimisht, mëkëbmjen Evropa e morri me meremetimin e dëmeve të luftës, ndërtimi i tregut të kapitalit, dhe rikuperimi i kapaciteteve të njësive ushtarake për punën normale e të përditshme. Ekspanzioni i hovshëm ekonomik i viteve të pasluftës, nuk ishte ndonjë zhvillim ekonomik, por ishte një “rritje për të u barazuar” me gjendjes e para-luftës. E më pas, Evropa do të mundte të mbante apo edhe të rriste këtë zhvillim duke eksploatuar avancime të teknologjisë që ishin përdorur gjatë luftës, por të pa-lancuara në mënyrë komerciale. Kjo ndjekje për barazim, e cila ndikoi në formimin e tregut të kapitalit, ri- alokimin