Cultuurhistorische Kansenkaarten Wisselse Poort
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Cultuurhistorische Kansenkaarten Wisselse Poort Kansen voor meekoppeling van cultuur- historie in de integrale opgaven voor de Wisselse Poort, in het bijzonder deel- gebieden Tongeren-Wissel en Zuuk-Grift Vista landschapsarchitectuur en stedenbouw i.s.m. Lantschap Juni 2011 Uitgebracht op verzoek van: Provincie Gelderland Contactpersoon: dhr P Thissen Door: Vista landschapsarchitectuur en stedenbouw Contactpersoon: Klaas Jan Wardenaar Prinsengracht 253 1016 GV Amsterdam telefoon: 020 622 44 31 [email protected] Lantschap adviesbureau voor landschap en cultuurhistorie Contactpersoon: Adriaan Haartsen Herenstraat 19 4175 CC Haaften telefoon: 0418 594141 [email protected] Cultuurhistorische Kansenkaarten Wisselse Poort Inhoud 1 Aanleiding en doelstelling 6 Aanleiding: integrale opgaven in waardevol landschap 7 Deelgebieden: Tongeren-Wissel en Zuuk-Grift 9 Doelstelling en leeswijzer 6 2 Kenschets en historische ontwikkeling Wisselse Poort 8 Het ontstaan van het natuurlijke landschap 9 Bewonings- en ontginningsgeschiedenis 11 Landgoederen en buitenplaatsen 23 Ontginning en landverbetering 24 3 Kansenkaarten: Waardering en relevantie cultuurhistorische elementen 28 Waardering van het onderzoeksgebied als geheel 29 Waardevolle gebieden en ensembles 32 Relevante relicten in het kader van de gebiedsontwikkeling 35 Gedetailleerde analyse van de sprengenbeken 40 4 Uitwerkingen Kansenkaarten: Voorstellen voor toepassing van cultuurhistorie in gebiedsontwikkeling 54 Mogelijke toepassing relevante relicten 55 Integrale beelden deelgebieden 63 Integraal beeld Deelgebied Tongeren-Wissel 69 Integraal beeld Deelgebied Zuuk-Grift 71 5 Bronnen en verantwoording 72 1 Aanleiding en doelstelling 6 Plangebied Epe-Vaassen “In Epe-Vaassen werken verschillende organisaties Aanleiding: integrale opgaven in waardevol landschap samen aan een vitaal landelijk gebied, met een Aan de oostflank van het Veluwemassief, op de overgang naar de gezonde landbouw, sterke natuurwaarden, duurzaam waterbeheer, een schoon milieu en een aantrekkelijk PlangebiedBlauwe Bron Epe-Vaassen IJsselvallei, ligt een gebied met vele gebiedsontwikkelingsopgaven, Herstel duurzaam watersysteem voor landschap met goede recreatiemogelijkheden” drinkwaterwinning en natuur vooral in de sfeer van ecologie en waterbeheer, maar bijvoorbeeld ook Wisselse Veen, Tongerense Veen en Vossenbroek voor functieverandering zoals de stichting van nieuwe landgoederen Blauwe Bron Ontwikkelen van natte natuur Vemderbroek, Gulbroek, Dijkhuizen MeedenkenHerstel duurzaam over watersysteem realisatie voor van WeteringseOntwikkeling Broek van natuur, landgoederen drinkwaterwinning en natuur en recreatie Een aantrekkelijk landschap met ruimte en hergebruik van gebouwen in het buitengebied. Dit is een gebied Wisselse Veen, Tongerense Veen en voor landbouw, recreatie, natuur, wonen en Vossenbroek werken. Dat is wat de gemeente Apeldoorn, Ontwikkelen van natte natuur Vemderbroek, Gulbroek, Dijkhuizen met hoge cultuurhistorische en landschappelijke kwaliteiten, een de gemeente Voorst en Waterschap Veluwe Ontwikkeling van natuur, landgoederen willen bereiken met het Weteringse Broek. en recreatie historisch industrieel landschap van watermolens, vervlochten in een Dit gebied is circa 500 hectare groot en ligt tussen Apeldoorn, Teuge en De Vecht. oud enkenlandschap. Behoud en versterking van deze kwaliteiten “Een goede samenwerking met mensen uit het gebied staat voorop bij het uitwerken bij gebiedsontwikkeling is een doel op landelijk, provinciaal en lokaal van plannen voor Weteringse Broek en het uitvoeren ervan”, legt Jolanda van Sikkelerus, beleidsmedewerker van de niveau (Nationaal Landschap, Waardevol (=provinciaal) Landschap, gemeente Apeldoorn uit. Via een enquête, themaavonden, keukentafelgesprekken en landschaps- en cultuurhistorisch beleid van de gemeente Epe). De in werkgroepen konden mensen meedenken over de toekomst van Weteringse Broek. “Onder meer uit deze reacties is een provinciale cultuurhistorische nota Belvoir3 benadrukt het inzetten van gebiedsvisie opgesteld, een programma voor de komende jaren”, zegt Van Sikkelerus. gebiedsidentiteiten bij ontwikkelingen. De provincie organiseert hier het “De eerste drie hectare nieuwe natuur met wandelpad is net gerealiseerd door Langs de A50 maakt een groot bord duidelijk dat aan het Weteringse broek wordt gewerkt. de gemeente Apeldoorn. In het voorjaar gebiedsproces Epe-Vaassen, om samen met instanties in het gebied van 2010 gaat de eerste particulier in de de grondeigenaar gunstig is agrarische belangstelling hebben, over particuliere bijvoorbeeld een ondernemer een theehuis gemeenteWISSELSE Voorst aan de slag met POORT de aanleg bebouwing te verruilen voor woningen. initiatieven voor natuurontwikkeling kunnen beginnen. te werken aan het vervullen van de opgaven en vernieuwing van het van twaalf hectare natuur en bijbehorende Agrariërs kunnen ook tegen vergoeding en landschapsbeheer. Het kan gaan om Het waterschap, Voorst en Apeldoorn wandelpaden.” natuur gaan ontwikkelen en beheren op hun natuurbeheer op eigen grond, maar willen graag weten welke wensen er eigen terrein. bijvoorbeeld ook om het inrichten van een leven in het gebied. Daarbij is een landschap. Landbouw Een van de punten in de gebiedsvisie is landgoed. Inmiddels hebben zich hiervoor klankbordgroep behulpzaam. Hierin zitten Weteringse Broek is van oudsher dat in het Weteringse Broek ruim 100 enkele partijen aangemeld.” vertegenwoordigers van allerlei organisaties landbouwgebied.WISSELSE Landbouw blijft een POORT hectare “nieuwe natuur” komt. “Het gaat L A N D B O U W G E B Ien E Dbelangenverenigingen in het gebied. belangrijke plek innemen. Van Sikkelerus: daarbij om bosjes en bloemrijk grasland, Fietsen en wandelen De klankbordgroep signaleert wat er speelt “Driekwart van het agrarische areaal blijft natuurvriendelijke oevers en tijdelijke Door het aanleggen vanIJSSELVALLEI een en geeft adviezen bij de uitvoering van de Onderdeel van de hoge cultuurhistorische en landschappelijke bestaan, vooral op drogere gronden. De verblijfplaatsen voor diersoorten die zich fietspadennetwerk en wandelroutes is gebiedsvisie. nattere gronden lijken geschikt voor het van het ene naar het andere natuurgebied het Weteringse Broek extra interessant kwaliteiten zijn de bekenclusters. In één van deze clusters is ontwikkelen van natuur en waterbeheer. verplaatsen”, zegt Van Sikkelerus. “Ook is het voor recreanten. Dat kunnen bewoners Momenteel bekijken we samen met de de bedoeling achttien hectare in te richten zijn uit het gebied zelf,L A uit N de D aangelegen B O U W G E B I E D kavelruilwerkgroep hoe een gunstige situatie met landschapselementen zoals houtwallen. nieuwbouwwijk Zuidbroek en omliggende Meer informatie: in opdracht van de provincie Gelderland in het kader van het kan ontstaan.” 25 particulieren hebben in Voorst en dorpen. Ook wordt gekekenIJSSELVALLEI naar nieuwe Jolanda van Sikkelerus, gemeente Apeldoorn, Sommige landbouwbedrijven gaan aan Apeldoorn al hun erven beplant, als resultaat mogelijkheden voor recreatie, bijvoorbeeld T (055) 580 17 15) Belvoirprogramma een onderzoek gedaan. Hierbij heeft Bureau de slag met natuurbeheer en/of recreatie. van een gezamenlijk georganiseerde het inrichten van een recreatieknooppunt. Ben Roeterd, gemeente Voorst, T (0571) 27 93 78 Stoppende agrariërs kunnen gebruik Landschapsdag. Op dit moment overleggen Dit is een locatie die als vertrekpunt kan Wim van Vilsteren, Waterschap Veluwe, Cultuurland voor de Stichting tot Behoud van de Veluwse Beken en maken van een regeling waarbij het voor de gemeenten met mensen die daarvoor dienen voor recreanten. Op zo’n plek zou T (055) 527 21 28. Cluster Smallertse beek en Kievitsveld Sprengen (Bekenstichting) gekeken hoe tot een vruchtbare aanpak van Natuurontwikkeling en dagrecreatie Stuurgroep Epe-Vaassen C. Rauwenhoff, Gelders Particulier Grondbezit Coördinatiegroep bekenzones gekomen kan worden. Conclusies zijn dat er een integrale H. KeereweerLandbouwontwikkelingsgebied (voorzitter), Gedeputeerde R.Zweers, Recron G. M. Kiljan (voorzitter), Gebiedsontwikkelaar Cluster SmallertseprovincieBeemte-Vaassen Gelderland beek en Kievitsveld Epe-Vaassen provincie Gelderland aanpak nodig is en dat er een duidelijke regie nodig is. De provincie wil NatuurontwikkelingG. Verwolf,Ruimte (vice-voorzitter), en creërendagrecreatie voor Dijkgraaf vestiging Agendaleden J. de Winter (secretaris), Dienst Landelijk Gebied Waterschapen uitbreiding Veluwe van intensieve J. Driessen, Vitens A. Koot, WaterschapG Veluwe R O E N E G.M. Kiljanveehouderijbedrijven (secretaris), Gebiedsontwikkelaar V. Vintges, Gelderse Milieufederatie J. van Sikkelerus, Gemeente Apeldoorn die nemen wanneer er provinciale opgaven aan de orde zijn. Epe-Vaassen provincieLandbouwontwikkelingsgebied Gelderland C. van den Berg, Wethouder gemeente Olst- H. Posthuma, GemeenteMAL Epe M. Bolck, provincieBeemte-Vaassen Gelderland Wijhe T. Roozen, Het Geldersch Landschap M. Boddeke, WethouderRuimte gemeente creëren voor Apeldoorn vestiging J.Weteringse Lieske , Wethouder Broek gemeente Heerde J. van Engelenburg (Vitens) J. van Muyden, Wethouder gemeente Voorst J. Kuper, Kroondomein G. Schenkel (agendalid) LTO Noord Colofon en uitbreiding van intensieve Ontwikkelen recreatief gebied voor G R O E N E J. van Nuijs, Wethouderveehouderijbedrijven gemeente Epe J.Apeldoorn de Winter-van en omliggende Roekel (adviseur), dorpen Dienst C. Rauwenhoff (agendalid), Gelders Particulier Deze informatiekrant over het gebied Epe-Vaassen Binnen het gebied Epe-Vaassen wordt de Wisselse Poort