Program Ochrony Środowiska

GMINA TERESIN

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

DLA GMINY TERESIN

NA LATA 2015-2018

Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2019-2022

Grudzień 2014

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

ul. Daleka 33, 60 – 124 Poznań tel. (+48 61) 65 58 100 fax: (+48 61) 65 58 101 www.abrys.pl e – mail: [email protected]

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA

DLA GMINY TERESIN

NA LATA 2015-2018

Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2019-2022

Zespół autorski: dr Jacek Zatoński mgr Michał Grek

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Spis treści

1. Wstęp ...... 7 1.1. Przedmiot opracowania ...... 7 1.2. Zakres opracowania ...... 7 1.3. Podstawa prawna opracowania ...... 7 1.4. Źródła danych ...... 8 1.5. Polityka Ekologiczna Państwa ...... 8 2. Charakterystyka systemu społeczno-gospodarczego gminy ...... 11 2.1. Położenie i uwarunkowania z nim związane...... 11 2.2. Ludność ...... 13 2.3. Gospodarka ...... 14 2.4. Infrastruktura inżynieryjno-techniczna ...... 16 2.4.1. Infrastruktura transportowa ...... 16 2.4.2. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę ...... 16 2.4.3. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych od mieszkańców 17 2.4.4. Zaopatrzenia gminy w gaz ziemny...... 19 2.4.5. Zaopatrzenia gminy w energię elektryczną ...... 20 2.5. Gospodarka odpadami ...... 20 2.5.1. System gospodarowania odpadami ...... 20 2.5.2. Rodzaje, źródła powstawania i ilość wytworzonych odpadów .....23 2.5.3. Odpady azbestowe na terenie gminy i sposoby ich zagospodarowania ...... 25 2.5.4. Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów ....25 3. Charakterystyka systemu przyrodniczego gminy Teresin ...... 27 3.1. Położenie fizyczno-geograficzne i rzeźba terenu ...... 27 3.2. Budowa geologiczna i złoża kopalin ...... 29 3.3. Warunki klimatyczne i powietrze atmosferyczne ...... 30 3.3.1. Stan czystości powietrza atmosferycznego ...... 31 3.4. Gleby ...... 37 3.5. Wody powierzchniowe ...... 38 3.5.1. Stan czystości wód powierzchniowych ...... 38 3

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

3.6. Wody podziemne ...... 40 3.6.1. Stan czystości wód podziemnych ...... 40 3.7. Lasy i gospodarka leśna ...... 40 3.8. Fauna i flora ...... 41 3.9. Formy ochrony przyrody ...... 42 3.10. Hałas ...... 44 3.11. Pola elektromagnetyczne ...... 45 4. Podsumowanie i wnioski z charakterystyki gminy Teresin ...... 47 5. Zarządzanie programem ochrony środowiska ...... 49 5.1. Instrumenty realizacji programu ...... 49 5.1.1. Instrumenty prawne ...... 49 5.2. Organizacja zarządzania środowiskiem ...... 59 5.3. Systemy zarządzania środowiskowego ...... 59 6. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach programu ..60 7. Mierniki realizacji aktualizacji programu ochrony środowiska ...... 71 8. Podsumowanie i streszczenie ...... 74 9. Literatura ...... 78

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Spis tabel Tabela 1 Wykaz miejscowości na terenie gminy Teresin ...... 12 Tabela 2 Liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach ...... 13 Tabela 3 Podmioty gospodarcze sektora prywatnego zarejestrowane na terytorium Gminy z podziałem na sekcje PKD ...... 15 Tabela 4 Wykaz ujęć wody na terenie gminy ...... 17 Tabela 5 informacje dotyczące oczyszczalni ścieków ...... 18 Tabela 6 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika - Granice ...... 18 Tabela 7 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika - Szymanów ..18 Tabela 8 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika - Pawłowice ..19 Tabela 9 Charakterystyka sieci gazowej na terenie gminy Teresin ...... 19 Tabela 10 Ilość i sposób gospodarowania odpadami wytwarzanymi na terenie gminy ...... 23 Tabela 11 Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych oraz instalacje zastępcze dla płockiego regionu gospodarki odpadami komunalnymi ...... 26 Tabela 12 Wymagane metody ocen rocznych prowadzonych w oparciu o kryteria dotyczące ochrony zdrowia dla: SO2, NO2, CO, C6H6, PM10, PM2,5, Pb .....32 Tabela 13 Wymagane metody ocen rocznych prowadzonych w oparciu o kryteria dotyczące ochrony zdrowia dla: As, Cd, Ni, B(a)P ...... 33

Tabela 14 Wymagane metody ocen rocznych dla ozonu (O3) w oparciu o kryteria dotyczące ochrony zdrowia ...... 34 Tabela 15 Klasyfikacja strefy mazowieckiej dla celu ochrony zdrowia ...... 35 Tabela 16 Sumy emisji zanieczyszczeń dla powiatu sochaczewskiego w 2013 r...... 36 Tabela 17 Średnia suma emisji zanieczyszczeń dla powiatów województwa mazowieckiego w 2013 r...... 36 Tabela 18 Dane statystyczne dotyczące gruntów leśnych na terenie gminy...41 Tabela 19 Wskaźniki monitorowania Programu ...... 72

Spis rycin

Ryc. 1 Lokalizacja gminy na tle Polski i województwa ...... 11 Ryc. 2 Gminy sąsiednie ...... 12 Ryc. 3 Saldo migracji i liczba nowo zameldowanych w gminie (źródło: GUS) 13 Ryc. 4 Ludność według płci i wieku w 2013 r. (źródło: GUS) ...... 14 Ryc. 5 Mapa ogólna gminy (źródło: OSM) ...... 28 Ryc. 6 Utwory powierzchniowe (źródło: Mapa Geologiczna Polski 1 :500 000) ...... 29

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ryc. 7 Gleby na terenie gminy wg Dobrzański i in. 1984 ...... 37 Ryc. 8 Ocena stanu/potencjału ekologicznego JCWP rzecznych woj. mazowieckiego na podstawie badań 2010-2013 (źródło: WIOŚ w Warszawie) ...... 39 Ryc. 9 Wycinek mapy rozmieszczenia ludności eksponowanej na hałas dla

(LDWN) wzdłuż drogi nr 92 na terenie gminy Teresin (źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad) ...... 45

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Wstęp

1.1. Przedmiot opracowania

Przedmiotem niniejszego dokumentu jest opracowania zaktualizowanej wersji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin. Niniejszy Program jest kontynuacją poprzednich:

 Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2004 – 2015 przyjętego i zatwierdzonego Uchwałą Rady Gminy Teresin Nr VII/36/05 z dnia 27 lipca 2005 r.  Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2011- 2014 z perspektywą na lata 2015-2018 przyjętego i zatwierdzonego Uchwałą Rady Gminy Teresin Nr XVI/110/2011 z dnia 30 grudnia 2011 r.

1.2. Zakres opracowania

Program swoją strukturą bezpośrednio nawiązuje do Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015-2018 z perspektywą na lata 2017-2020, określający kierunki polityki ekologicznej należy traktować jako wypełnienie obowiązku realizacji Polityki Ekologicznej Państwa, a więc odniesienia jej celów i niezbędnych działań do aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz stanu środowiska. Potrzeba tej aktualizacji wynika z prawa ochrony środowiska. Stwarza to, z jednej strony szansę szybkiego rozwiązania wielu problemów ochrony środowiska i poprawy jakości życia mieszkańców, przykładowo poprzez możliwość korzystania ze środków finansowych UE, z drugiej strony oznacza konieczność spełnienia wymagań wynikających z Traktatu Akcesyjnego oraz osiągania celów wspólnotowej polityki ekologicznej, określonych w Szóstym Wspólnotowym Programie Działań w dziedzinie środowiska naturalnego.

Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 17 ust. 1 (Dz.U. 2013 poz. 1232 ze zm.) wprowadza obowiązek przygotowywania i aktualizowania programu ochrony środowiska, zgodnie z wytycznymi opracowania i przyjęcia przez Państwo Polityki Ekologicznej.

1.3. Podstawa prawna opracowania

Obowiązek wykonania Programu Ochrony Środowiska wynika z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. 2013 poz. 1232 ze zm. - POŚ). Zgodnie z przepisami ww. ustawy z wykonania programów gminy sporządzają co 2 lata raporty, które przedstawiane są radzie gminy (art. 18 POŚ). Aktualizacja programu ochrony środowiska jest odzwierciedleniem Polityki Ekologicznej Państwa, mającym wdrożyć jej ustalenia na odpowiednio niższym poziomie. Politykę

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ekologiczną Państwa przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata.

1.4. Źródła danych

Opracowując program wykorzystano dane uzyskane z poniżej przedstawionych jednostek i dokumentów:

 Urząd Gminy w Teresinie,  Starostwo Powiatowe w Sochaczewie  Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie (WIOŚ),  Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie,  Państwowy Instytut Geologiczny (IKAR, MIDAS),  Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (GEOPORTAL),  Główny Urząd Statystyczny (GUS),  Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMiGW).  Wojewódzki Program Ochrony Środowiska,  Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami,  Powiatowy Program Ochrony Środowiska,  Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego dla Gminy Teresin,  Inne materiały dostępne w sieci internet oraz publikacjach (spis literatury na końcu opracowania),  Ankiety.

1.5. Polityka Ekologiczna Państwa

W grudniu 2008 r. Rada Ministrów przyjęła Politykę Ekologiczną Państwa na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016.

Polityka Ekologiczna jest dokumentem strategicznym, określającym cele i priorytety ekologiczne, a poprzez to wskazującym kierunek działań koniecznych dla zapewnienia właściwej ochrony środowisku naturalnemu. Do realizacji tych założeń władze samorządowe przygotowują odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska.

Priorytety polityki ekologicznej na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016:

 zakończenie prac nad wyznaczaniem obszarów siedliskowych w ramach Natura 2000,  przyjęcie projektu ustawy o organizmach genetycznie modyfikowanych, zgodnie z prawem UE,

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

 zamknięcie wysypisk nie spełniających wymogów UE,  wprowadzenie w życie tzw. zielonych zamówień publicznych,  wzmocnienie kadry inspekcji ochrony środowiska, która usprawni ochronę środowiska i pozwoli na kontrolę przestrzegania prawa,  wspieranie platform technologicznych i ekoinnowacyjności w ochronie środowiska,  przywrócenie podstawowej roli miejscowym planom zagospodarowania przestrzennego, jako podstawy lokalizacji inwestycji,  zwiększenie retencji wody,  opracowanie krajowej strategii ochrony gleb,  promocja wykorzystania metanu z pokładu węgla,  ochrona atmosfery,  ochrona wód,  gospodarka odpadami,  modernizacja systemu energetycznego.

Cele pośrednie kładą nacisk na ochronę powietrza i przeciwdziałanie zmianom klimatu, a przede wszystkim spełnianie standardów określonych przez UE w tym temacie. Dla terenów, które ich nie spełniają muszą zostać opracowane i wykonane programy naprawcze. Polska powinna także położyć duży nacisk na promocję energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł energii (OZE), a także modernizację już istniejącego przemysłu energetycznego.

Wypełnianie założeń Polityki Ekologicznej stało się bodźcem do powołania nowych organów – Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i regionalnych dyrektorów ochrony środowiska. Jest to krok mający na celu uproszczenie i przyspieszenie procedur środowiskowych.

Priorytetem jest weryfikacja listy obszarów NATURA 2000, jak również kontynuacja zalesień i zadrzewień w celu tworzenia korytarzy ekologicznych łączących kompleksy leśne. Ma to ogromne znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej fauny i flory. Wszystkie państwa, w tym także Polska muszą pamiętać o racjonalnym gospodarowaniu zasobami naturalnymi, w szczególności wodą.

Polityka Ekologiczna kładzie nacisk na racjonalne korzystanie z zasobów geologicznych i poprawę gospodarki odpadami, zwłaszcza komunalnymi. Gospodarowanie pieniędzmi pozyskanymi z Unii Europejskiej powinno być bardziej efektywne i w dużej mierze skupić się na wyposażaniu kolejnych aglomeracji w oczyszczalnie ścieków i systemy wodno-kanalizacyjne.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Polityka Ekologiczna zawsze kładzie też duży nacisk na podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa zgodnie z zasadą - „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Polska powinna zadbać również o opracowanie ryzyka powodziowego, ochronę gleb, rekultywację terenów zdegradowanych i ochronę przed hałasem.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

2. Charakterystyka systemu społeczno-gospodarczego gminy

2.1. Położenie i uwarunkowania z nim związane

Gmina Teresin położna jest w granicach województwa mazowieckiego, w powiecie sochaczewskim. Jej powierzchnia wynosi 87,98km2. Sąsiaduje z gminami: Baranów, Błonie, Kampinos, Leszno, Nowa Sucha, Sochaczew i Wiskitki.

Ryc. 1 Lokalizacja gminy na tle Polski i województwa Gmina ma charakter wiejski, tworzy ją 28 sołectw: Elżbietów, Szymanów, Paprotnia, Topołowa, Granice, Nowe Paski, Stare Paski, Gaj, Budki Piaseckie, Dębówka, Seroki-Wieś, Skrzelew, Teresin-Gaj, Pawłówek, Maurycew, Witoldów, Mikołajew, Ludwików, Seroki-Parcela, Nowa Piasecznica, Lisice, Izbiska, Maszna, Nowe Gnatowice, Pawłowice, Granice Osiedle, Kawęczyn, Teresin. Wykaz miejscowości znajduję się w

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 1.

Położona jest na szlakach komunikacyjnych – drogowym i kolejowym. Przez teren gminy przebiegają drogi krajowe nr 92 oraz 50. Teresin leży 14 km od Sochaczewa i 55 km od Warszawy. Przez teren gminy przebiega szlak kolejowy E-20 łączący Europę Wschodnią i Zachodnią.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 1 Wykaz miejscowości na terenie gminy Teresin

Nazwa Rodzaj Nazwa Rodzaj Miejscowości miejscowości Miejscowości miejscowości Budki Piaseckie wieś Nowe Paski wieś Dębówka kolonia Paprotnia wieś Dębówka wieś Pawłowice wieś Elżbietów wieś Pawłówek wieś Gaj wieś Seroki-Parcela wieś Granice wieś Seroki-Wieś wieś Izbiska wieś Skotniki osada Kawęczyn wieś Skrzelew wieś Lisice wieś Stare Paski wieś Ludwików wieś Strugi osada Maszna wieś Szymanów wieś Maurycew wieś Teresin wieś Mikołajew wieś Topołowa wieś Nowa wieś Witoldów wieś Piasecznica Nowe Gnatowice wieś Witoldów kolonia Źródło: GUS - Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (http://www.stat.gov.pl/broker/access/index.jspa)

Ryc. 2 Gminy sąsiednie

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

2.2. Ludność

Na terenie gminy Teresin łączna liczba ludności stałej wynosi 11 330 osób (stan na 31.12.2013 r.), w tym 2 243 w wieku przedprodukcyjnym. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 129 os/km2.

Tabela 2 Liczba mieszkańców w poszczególnych miejscowościach

Lp. Nazwa Liczba Lp. Nazwa Liczba miejscowości mieszkańców miejscowości mieszkańców 1 Budki Piaseckie 164 16 Paprotnia 1624 2 Dębówka 262 17 Pawłowice 413 3 Elżbietów 320 18 Pawłówek 86 4 Gaj 44 19 Seroki-Parcela 614 5 Granice 992 20 Seroki-Wieś 289 6 Izbiska 60 21 Skotniki 76 7 Kawęczyn 238 22 Skrzelew 164 8 Lisice 63 23 Stara 47 Piasecznica 9 Ludwików 143 24 Stare Paski 131 10 Maszna 311 25 Strugi 26 11 Maurycew 113 26 Szymanów 809 12 Mikołajew 152 27 Teresin-Gaj 241 13 Nowa 274 28 Teresin 2896 Piasecznica 14 Nowe 146 29 Topołowa 215 Gnatowice 15 Nowe Paski 135 30 Witoldów 69 Źródło: Urząd Gminy Teresin

Liczba mieszkańców w gminie Teresin ma lekką tendencję zniżkową (Ryc. 3). W 2013 roku saldo migracji było ujemne a przyrost naturalny był zerowy. Prognozy demograficzna dla Mazowsza do roku 2035 (GUS) wskazuje, że liczba ludności w gminie w roku 2035 utrzyma się lub spadnie o maksymalnie 10%.

Ryc. 3 Saldo migracji i liczba nowo zameldowanych w gminie (źródło: GUS)

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ryc. 4 Ludność według płci i wieku w 2013 r. (źródło: GUS)

2.3. Gospodarka

Gmina ma charakter rolniczo-przemysłowy. Największe znaczenie odgrywa przemysł przemysł przetwórstwa rolno-spożywczego oraz branża dystrybucyjna. Na terenie gminy prowadziło działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej 1131 podmiotów, z czego z sektora publicznego 20, a z sektora prywatnego 1111 (

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 3).

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 3 Podmioty gospodarcze sektora prywatnego zarejestrowane na terytorium Gminy z podziałem na sekcje PKD

Liczba Sekcja PKD podmiotów Sekcja A - Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 19 Sekcja B - Górnictwo i wydobywanie Sekcja C - Przetwórstwo przemysłowe 110 Sekcja D - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E - Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 5 Sekcja F - Budownictwo 144 Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych 349 Sekcja H - Transport i gospodarka magazynowa 150 Sekcja I - Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 50 Sekcja J - Informacja i komunikacja 32 Sekcja K - Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 20 Sekcja L - Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 16 Sekcja M - Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 53 Sekcja N - Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 28 Sekcja O - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 7 Sekcja P - Edukacja 21 Sekcja Q - Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 29 Sekcja R - Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 12 Sekcja S i T - Pozostała działalność usługowa 66 Ogółem 1111 Źródło: GUS Największe podmioty gospodarczych na terenie gminy to:

 Bakoma S.A. Zakład Produkcyjny w Elżbietowie - zakład produkcyjny spożywczo-mleczarski zajmujący się produkcją przetworów mlecznych ze znakiem BAKOMA, przetwórstwo mleka, produkcja roślinna i zwierzęca, lider produkcji jogurtów w Polsce;  Polskie Młyny (dawne ZPZ Szymanów) - lider branży zbożowo - młynarskiej, pierwsza grupa producencka w sektorze przetwórstwa zbożowo-młynarskiego;  ProLogis Poland Management sp. z o.o. - spółka będąca właścicielem i operatorem największej globalnej sieci wysokiej klasy obiektów dystrybucji hurtowej, obiektów przemysłu lekkiego oraz fachowo

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

zaplanowanych obszarów przemysłowych z pełnym serwisem umożliwiającym firmom jednorazową dystrybucję;  "Tesco" Polska sp. z o.o. - centrum dystrybucji sieci największego brytyjskiego inwestora w Polsce hipermarketów;  "Anser" w Szymanowie - zakłady chemiczne;  Greiner Packaging sp. z o.o. - jedna z wiodących firm na rynku, produkujących opakowania i formy z tworzyw sztucznych dla przemysłu spożywczego;  Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie, Zakład Doświadczalny w Kawęczynie.

Na terenie gminy w zakresie turystyki dominuje jednodniowa turystyka sakralna do Niepokalanowa, jest to miejsce kultu Św. O. Maksymiliana Kolbe. Turystyka jednak nie odgrywa większego znaczenia w gminie, wg danych GUS na jej terenie znajduję się tylko jeden obiekt noclegowy.

Powierzchnia rolniczych gospodarstw indywidualnych obejmuje 64% gminy (5648 ha). W większości są to grunty orne, a średnia powierzchnia gospodarstwa wynosi 4,75 ha.

2.4. Infrastruktura inżynieryjno-techniczna

2.4.1. Infrastruktura transportowa Przez gminę przechodzą drogowe i kolejowe szlaki komunikacyjne. Droga krajowa nr 92 przechodzi przez północną część gminy, jest to droga wiodąca ze wschodu (Mińsk Mazowiecki) na zachód (Rzepin) Polski, która jest równoległa do autostrady A2. Droga krajowa nr 50 biegnie wzdłuż południowo-zachodniej granicy gminy, stanowi ona obwodnice aglomeracji warszawskiej, łączy Ciechanów z Ostrowem Mazowieckim. Brak dróg wojewódzkich, komunikacje na terenie gminy zapewniają drogi powiatowe i gminne.

Przez teren gminy przebiega szlak kolejowy E-20 łączący Europę Wschodnią i Zachodnią.

2.4.2. Zaopatrzenie mieszkańców w wodę Na terenie gminy znajduję się 4 ujęcia wody ze stacjami uzdatniania w: Maurycewie, Nowej Piasecznicy, Serokach i Granicach (Tabela 4). Północno- zachodnia część gminy zasilana jest w wodę ze stacji SUW Szczytno. Sieć wodociągowa w całej gminie jest połączona, co umożliwia w razie awarii zasilenie wodociągów z innej stacji uzdatniania wody,

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ujęcia czerpią wody podziemne z piętra trzeciorzędowego. Dostarczana woda spełnia wymagane normy sanitarne i pokrywa zapotrzebowanie na cele bytowo- gospodarcze oraz przeciwpożarowe

Własne ujęcia wód podziemnych posiadają:

 Zakład Polskie Młyny w Teresinie - studnia czwartorzędowa nr A-1 i studnia trzeciorzędowa nr 3;  „JW. CONSTRUCTION” w Teresinie - studnia czwartorzędowa nr 1 i nr 2;  Zakład Produkcyjny „BAKOMA” w Elżbietowie;  „Elter” sp. z o.o. w Teresinie.

Sieć wodociągowa ma 197 km długości, jest do niej podłączonych 3087 budynków, obsługuje ona 81,5% mieszkańców (GUS 2013).

Tabela 4 Wykaz ujęć wody na terenie gminy

rodzaj pobór pobór ujęcia wydajność wody wody miejsce liczba miejscowości obsługiwane (podziemn ujęcia wody na na ujęcia wody studni 3 przez SUW e/powierzc m /h koniec koniec hniowe) 2012 r. 2013 r. Nowa Ujęcie 2 Studnia nr 1- Kawęczyn, Dębówka, 203.541 147.95 Piasecznica podziemne 60,0 m3/h Piasecznica, Budki Piasecki, m3 4 m3 Studnia nr 2- Topołowa, Teresin Gaj, Granice, 30,0 m3/h Paprotnia, Witoldów, Mikołajew, Maszna Seroki Wieś Ujęcie 1 Studnia nr 1- Granice, Seroki Wieś, Seroki - 49.080 52.271 podziemne 30,0 m3/h Parcela, Pawłowice Lisice, m3 m3 Izbiska i Maszna Granice Ujęcie 4 104 m3/h Teresin, Granice, Paprotnia, 242.803 292.42 podziemne Ludwików, Teresin - Gaj, Seroki - m3 5 m3 Wieś Maurycew Ujęcie 2 Studnia nr 1- Maurycew, Skrzelew, 114.531 91.534 podziemne 42,0 m3/h Szymanów, Elżbietów, m3 m3 Studnia nr 2- Pawłówek, Strugi, Skotniki 42,0 m3/h Źródło: Urząd Gminy Teresin

2.4.3. Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków komunalnych od mieszkańców Długość sieci kanalizacyjnej w gminie wynosi 28,8 km. Do sieci połączonych jest 1087 budynków mieszkalnych, obsługuje ona 38,1% mieszkańców. Na terenie gminy znajdują się trzy mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie ścieków w miejscowościach Granice, Pawłowice i Szymanów (

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 5, Tabela 6, Tabela 7, Tabela 8). Pod koniec roku 2014 do kanalizacji sanitarnej obsługiwanej przez oczyszczalnię Granice umożliwiono podłączenie części mieszkańców miejscowości Teresin – Gaj.

Tabela 5 informacje dotyczące oczyszczalni ścieków

bezpośredni miejscowości przepustowość odbiornik lokalizacja rodzaj obsługiwane m3/dobę ścieków oczyszczonych 3 Granice Teresin, Granice, Mechaniczno- Qdśr=2 106 m /d Teresinka Paprotnia biologiczna

3 Szymanów Szymanów Bloki Mechaniczno- Qdśr=90 m /d Rów melioracyjny biologiczna P-34

3 Pawłowice Pawłowice Bloki Mechaniczno- Qdśr=46 m /d Utrata biologiczna

Źródło: Urząd Gminy Teresin

Tabela 6 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika - Granice

średnie roczne wartości wskaźników za rok 2012 wskaźnik w ściekach w ściekach dopływających do odpływających z oczyszczalni oczyszczalni 3 BZT5 [mgO2/dm ] 230713 2450 3 ChZT [mgO2/dm ] 689093 14835 zawiesina ogólna [mg/dm3] 363184 2787 azot ogólny [mg/dm3] 48295 8856 fosfor ogólny [mg/dm3] 5251 642 Źródło: Urząd Gminy Teresin

Tabela 7 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika - Szymanów

średnie roczne wartości wskaźników za rok 2012 wskaźnik w ściekach w ściekach dopływających do odpływających z oczyszczalni oczyszczalni 3 BZT5 [mgO2/dm ] 3832 142 3 ChZT [mgO2/dm ] 9500 817 zawiesina ogólna [mg/dm3] 3886 106 azot ogólny [mg/dm3] 969 753 fosfor ogólny [mg/dm3] 127 50 Źródło: Urząd Gminy Teresin

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 8 Jakość ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni oraz stężenie zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach do odbiornika - Pawłowice

średnie roczne wartości wskaźników za rok 2012 wskaźnik w ściekach w ściekach dopływających do odpływających z oczyszczalni oczyszczalni 3 BZT5 [mgO2/dm ] 2088 22 3 ChZT [mgO2/dm ] 5035 289 zawiesina ogólna [mg/dm3] 1652 34 azot ogólny [mg/dm3] 1091 471 fosfor ogólny [mg/dm3] 113 60 Źródło: Urząd Gminy Teresin Na terenie gminy znajduje się również oczyszczalnia ścieków Zakładu Produkcyjnego BAKOMA S.A. w Elżbietowie o docelowej przepustowości 1920 m3/dobę.

Od 2012 roku część gminy objęta jest aglomeracją Teresin o RLM 9524 - uchwała nr 16/2012 Sejmiku Województwa Mazowieckiego z dnia 6 lutego 2012 roku.

2.4.4. Zaopatrzenia gminy w gaz ziemny Długość przesyłowej sieci gazowej na terenie gminy wynosi 29,5 km. Do sieci podłączonych jest 4,8% ludności gminy (GUS 2013). Od roku 2009 systematycznie rośnie liczba ludności podłączonej do sieci kanalizacyjnej (Tabela 9).

Tabela 9 Charakterystyka sieci gazowej na terenie gminy Teresin

Jednostka 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Cecha miary długość czynnej sieci ogółem w m m 15729 15729 17455 19154 22419 29465 czynne przyłącza do budynków szt. mieszkalnych i niemieszkalnych 0 6 63 115 149 218 odbiorcy gazu gosp. 0 5 62 93 117 184 zużycie gazu w tys. m3 tys.m3 0,00 0,80 69,90 139,50 255,8 85,0 ludność korzystająca z sieci osoba gazowej 0 15 187 280 350 543 Źródło: GUS Wzrost stopnia gazyfikacji ma istotne znaczenie dla ograniczenia zjawiska tzw. niskiej emisji. Pozostali mieszkańcy do celów socjalno-bytowych wykorzystują system butli gazowych.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

2.4.5. Zaopatrzenia gminy w energię elektryczną Teren Gminy zasilany jest w energię elektryczną z GPZ-tu znajdującego się w Teresinie - Gaju (stacja 110/15 kV „Teresin”). Stacja ta połączona jest z systemem elektroenergetycznym 110 kV napowietrznymi liniami 110 kV: „Teresin -Sochaczew” i „Teresin - Bielnik (Żyrardów)”. W gminie dominują linie napowietrzane niskiego napięcia.

Wg danych Urzędu Gminy Teresin w gminie nie wykorzystuje się odnawialnych źródeł energii. Brakuje inwentaryzacji gospodarstwach stosujących instalacje grzewcze i elektryczne oparte o energie słońca oraz gruntu.

2.5. Gospodarka odpadami

2.5.1. System gospodarowania odpadami Deklaracja o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składana przez właścicieli nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy została podjęta Uchwałą nr XXVII/208/2012 Rady Gminy Teresin z dnia 20 grudnia 2012 r.

Zgodnie z nowelizacją ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 2013 poz. 1399 ze zm.) w roku 2012 przyjęto nowy system gospodarki odpadami Uchwałą nr XXVII/208/2012 Rady Gminy Teresin z dnia 20 grudnia 2012 r., a następnie znowelizowano go Uchwałą nr XXXIV/251/2013 Rady Gminy Teresin z dnia 27 czerwca 2013 r.

Zgodnie z w/w Uchwałą Rady Gminy Teresin właściciele nieruchomości zamieszkałych byli zobowiązani do złożenia deklaracji w terminie:

 14 dni od dnia zamieszkania na danej nieruchomości pierwszego mieszkania, bądź, w terminie  14 dni od daty nastąpienia zmiany danych adresowych , personalnych lub zmiany ilości mieszkańców

Zamieszkujących nieruchomości, określonych w deklaracji, które są następstwem ustalenia wysokości należnej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Na terenie Gminy Teresin zgodnie z Uchwałą nr XXVII/206/2012 Rady Gminy Teresin z dnia 20 grudnia 2012 r. ,,w sprawie wyboru metody ustalenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki takiej opłaty’’ dokonano wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od nieruchomości na której zamieszkują mieszkańcy. Rada Gminy

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Teresin wybrała metodę zależną od liczby mieszkańców zamieszkałych na danej nieruchomości. Metoda ta stanowi iloczyn liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość oraz stawki opłaty ustalonej w odrębnej uchwale.

Na terenie gminy Teresin obowiązują następujące opłaty:

 6 zł od osoby/m-c dla osób które zadeklarowały chęć segregowania odpadów.  12 zł od osoby/m-c dla osób które nie segregując odpadów

W zabudowie jednorodzinnej system zbierania odpadów komunalnych funkcjonuje na zasadzie segregacji ,,u źródła’’. Jeden worek jest przeznaczony na szkło, zaś drugi na pozostałe odpady selektywnie zbierane, czyli (tworzywa sztuczne, metale, papier oraz opakowania wielomateriałowe). Ponadto każda nieruchomość zamieszkana została wyposażona w pojemniki na odpady zmieszane.

Częstotliwość odbioru w/w odpadów jest następująca: worki na szkło raz na 3 miesiące, worki na tworzywa sztuczne, metale, papier oraz opakowania wielomateriałowe co cztery tygodnie oraz odpady zmieszane co 4 tygodnie.

W zabudowie wielorodzinnej system odbioru odpadów komunalnych funkcjonuje na zasadzie pojemników, tzw. ,,dzwonków’’ przeznaczonych na następujące selektywnie zbierane odpady: szkło, papier, tworzywa sztuczne, metale i opakowania wielomateriałowe oraz pojemniki na odpady zmieszane. W domostwach wielorodzinnych odpady selektywnie zbierane są odbierane raz na 2 tygodnie (szkło, papier) lub raz na tydzień (tworzywa sztuczne, metale i opakowania wielomateriałowe), natomiast odpady zmieszane odbierane są co 2 tygodnie.

W przydomowe kompostowniki wyposażonych jest 57% mieszkańców gminy.

Na terenie gminy aktualnie nie funkcjonuje Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), jest on jednak przewidziany w planach gminy.

Odnośnie odpadów problemowych przyjęto następujące rozwiązania:

a) przeterminowane leki należy wydzielać z powstających odpadów komunalnych oraz wrzucać do oznakowanych pojemników przeznaczonych na ww. odpady, rozmieszczonych w wyznaczonych punktach – w godzinach ich pracy; b) zużyte baterie i akumulatory małogabarytowe należy umieszczać w odpowiednio oznakowanych pojemnikach na ww. odpady, rozmieszczonych w wyznaczonych punktach oraz w punktach sprzedaży baterii i akumulatorów - w godzinach ich pracy; c) zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny będzie odbierany co najmniej 2 razy do roku z terenu gminy od poszczególnych właścicieli budynków mieszkalnych

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

lub z wyznaczonych punktów w formie mobilnego punktu selektywnej zbiórki odpadów; d) chemikalia oraz zużyte opony będą odbierane co najmniej 2 razy do roku z terenu gminy od poszczególnych właścicieli budynków mieszkalnych lub z wyznaczonych punktów w formie mobilnego punktu selektywnej zbiórki odpadów; e) meble oraz inne odpady wielkogabarytowe będą odbierane co najmniej 2 razy do roku z terenu gminy od poszczególnych właścicieli budynków mieszkalnych lub z wyznaczonych punktów w formie mobilnego punktu selektywnej zbiórki odpadów; f) odpady budowlane i rozbiórkowe pochodzące z remontów będą odbierane z wyznaczonych punktów w formie mobilnego punktu selektywnej zbiórki odpadów co najmniej 2 razy do roku.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

2.5.2. Rodzaje, źródła powstawania i ilość wytworzonych odpadów Ilość i sposób gospodarowania odpadami wytwarzanymi na terenie gminy obrazuje Tabela 10.

Tabela 10 Ilość i sposób gospodarowania odpadami wytwarzanymi na terenie gminy

Łączna Łączna Rodzaj ilość ilość Sposób Sposób Kod zebranych/ zebranych/ zebranych/ zagospodarowania zagospodarowania odpadu odebranych odebranych odebranych odpadów odpadów (*) odpadów odpadów w odpadów w 2012 r. [Mg] 2013 r. [Mg] Odpady komunalne Niesegregowane 2204,5 R15 2115 R12 200301 odpady 53,4 D5 komunalne 81,2 B8 29,6 D8 Opakowania z 150101 86,6 B6 67,1 B6 papieru i tektury Opakowania z 33,9 R15 37,7 R12 150102 tworzyw 7,1 R13 sztucznych Opakowanie z 3,2 R15 2,8 R12 150104 metali 1,8 R13 Opakowania 150105 31,1 D16 wielomateriałowe Zmieszane 150106 odpady 20,1 R12 materiałowe 0,9 R15 97,2 R12 Opakowania ze 150107 101,7 R5 0,1 R5 szkła 1,4 R13 Opakowania z 150109ex tekstyliów 1,5 B6 (normalnych) 160103 Zużyte opony 9 R Odpady betonu oraz gruz 170101 betonowy z 16,1 R14 rozbiórek i remontów Materiały izolacyjne inne 170604 11,3 D5 niż wymienione w 170601 i 170603 Zmieszane odpady z budowy, remontów i 170904 11 R13 66,7 R12 demontażu inne niż wymienione w 170901, 170902, 170903 Papier i tektura 8,4 B6 13,3 B6 200101 6 B2

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

0,4 R13 200102 Szkło 2,4 R5 Odpady kuchenne 200108 0,2 B4 ulegające biodegradacji Urządzenia 200123* zawierające 0,2 R12 freony Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne inne niż 200135* 0,8 R12 wymienione w 200121 i 200123 zawierające niebezpieczne składniki Zużyte urządzenia elektryczne i elektroniczne 200136 0,2 R12 inne niż wymienione w 200121, 200123 i 200135 Tworzywa 0,7 R15 200139 sztuczne 5 R13 0,9 R15 200140 Metale 0,9 B13 Odpady 1,4 B1 67,2 B1 200201 ulegające 1,3 B4 biodegradacji Odpady 200307 11,6 R12 wielkogabarytowe Źródło: Urząd Gminy Teresin W ostatnich latach obserwuję się sukcesywny wzrost ilości osób od których odbierane są odpady. Obecnie systemem odbioru odpadów objętych jest 10 740 mieszkańców gminy, co w porównaniu do danych GUS stanowi 95% liczby mieszkańców. Dane GUS jednak nie są dokładne, np. bazują na meldunkach osób i nie obejmują osób, które opuściły teren gminy czasowo lub trwale, nie zmieniając miejsca zameldowania. Można więc przyjąć, że wszyscy mieszkańcy gminy są obecnie objęci systemem odbioru odpadów. W roku 2013 nie stwierdzono żadnych właścicieli nieruchomości, którzy zbierają odpady komunalne w sposób niezgodny z regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie gminy.

Zdecydowana większość mieszkańców, bo 94% segreguje odpady. Jednak osiągnięty poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wynosi tylko 22,17%. Jest to dobry wynik w skali Polski, trzeba jednak dalej go zwiększać.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Wszystkie odpady z ternu gminy poddawane są innym niż składowanie procesom przetwarzania, głownie są to metody mechaniczno-biologiczne. Poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w roku 2013 wyniósł 1,32%. Jest to bardzo dobry wskaźnik.

2.5.3. Odpady azbestowe na terenie gminy i sposoby ich zagospodarowania Gmina posiada programu usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest przyjęty Uchwałą Nr XI/65/07 Rady Gminy Teresin z dn. 09.08.2007r.

Na terenie gminy w roku 2007 zinwentaryzowano 147 000 m2 wyrobów azbestowych. Ich występowanie stwierdzono tylko u osób fizycznych.

W latach 2011 – 2013 uśnięto z terenu gminy, 12 944,40 m2 odpadów azbestowych.

2.5.4. Istniejące instalacje do odzysku i unieszkodliwiania odpadów Na terenie Gminy znajduje się nieczynne składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne zlokalizowane na dz. nr ew. 160 w miejscowości Topołowa. Składowisko jest własnością Gminy Teresin, jednak zarządzającym jest Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej w Teresinie. Dla składowiska odpadów w m. Topołowa została wydana Decyzja Marszałka Województwa Mazowieckiego udzielająca zgody Gminie Teresin na zamknięcie składowiska. Przyjmowanie odpadów do składowania na składowisku w Topołowej zakończono 31 grudnia 2009 r. Natomiast prace rekultywacyjne na składowisku odpadów w Topołowej zostały zakończone w miesiącu maju 2014 r. Monitoring prowadzony na składowisku odpadów obejmuje:

 badania wielkości opadu atmosferycznego;  badania parametrów wskaźnikowych i poziomu wód podziemnych;  badania objętości i składu wód odciekowych;  badania wielkości przepływu składu wód powierzchniowych;  badania gazu składowiskowego.

W gminie brak innych instalacji do odzysku bądź unieszkodliwiania odpadów. Odpady komunalne z terenu gminy powinny trafiać do regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) przewidzianych w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012 – 2017 z uwzględnieniem lat 2018 – 2023. Według WPGO Gmina Teresin znajduje się w płockim regionie gospodarki odpadami komunalnymi, wykaz instalacji wskazanych do obsługi tego regionu zawiera Tabela 11. Do obsługi gminy wyznaczone zostały instalacje Zakład

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Utylizacji Odpadów Komunalnych w Kobiernikach k/Płocka Sp. z o.o. oraz Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Płońsku. Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Kobiernikach k/Płocka Sp. z o.o. w piśmie z 2013 roku poinformował o braku możliwości przyjęcia odpadów z terenu gminy.

Tabela 11 Regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych oraz instalacje zastępcze dla płockiego regionu gospodarki odpadami komunalnymi

Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012 – 2017 z uwzględnieniem lat 2018 – 2023

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

3. Charakterystyka systemu przyrodniczego gminy Teresin

3.1. Położenie fizyczno-geograficzne i rzeźba terenu

Obszar gminy zgodnie z podziałem Polski na jednostki fizycznogeograficzne J. Kondrackiego (1998), należy do podprowincji Niziny Środkowopolskie (318), w obrębie makroregionu Nizina Środkowomazowiecka (318.7) w mezoregionie Równina Łowicko-Błońska (318.72).

Mezoregion ten jest morenową równiną denudacyjną, tworząc jeden z najbardziej płaskich krajobrazów na Mazowszu. Rzeźba powierzchni terenu gminy jest stosunkowo mało urozmaicona. Jest to teren płaski z niewielkim spadkiem w kierunku północno – wschodnim, rozcięty płytkimi dolinami niewielkich dopływów Bzury: Pisi i Utraty oraz dopływu Utraty-Teresinki.

Kulminacje powierzchni terenu znajduj ą się w południowej części gminy (rzędne powierzchni terenu osiągają ponad 95,0 m n.p.m., a punktowo na wschód od wsi Maurycew ponad 97,5 m n.p.m.). Ku północy powierzchnia terenu łagodnie opada w kierunku wyraźnie zaznaczającej się doliny Pisi Gągoliny, rozciągającej się równoleżnikowo ze wschodu na zachód terenu gminy. Najniżej położone fragmenty terenu gminy znajduj ą się na północny wschód od Skotnik i wynoszą od 80,0 do 82,5 m n.p.m. W kierunku północnym powierzchnia terenu łagodnie wznosi się do wysokości ponad 90,0 m n.p.m. Lokalnie w północnej części gminy, na obszarze o wyraźnych formach eolicznych, spadki powierzchni terenu są większe i zamykają się w przedziale 2 - 5 %, a miejscami przekraczają 5 %. W rejonie wsi Izbiska granica pomiędzy wysoczyzną a doliną Utraty biegnie wzdłuż stromej krawędzi o wysokości względnej przekraczającej 10,0 m.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ryc. 5 Mapa ogólna gminy (źródło: OSM)

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

3.2. Budowa geologiczna i złoża kopalin

Ryc. 6 Utwory powierzchniowe (źródło: Mapa Geologiczna Polski 1 :500 000) Obszar gminy położony jest w obrębie niecki mazowieckiej, gdzie na powierzchni terenu występują osady czwartorzędowe. Są to głównie gliny zwałowe stadium mazowiecko – podlaskiego zlodowacenia środkowopolskiego i eluwia glin zwałowych. Na północy, w rejonie Teresina spotkać można również piaski eoliczne i piaski eoliczne w formie wydm, leżące na osadach plejstoceńskich: glinach zwałowych stadiału mazowiecko – podlaskiego zlodowacenia środkowopolskiego oraz piaskach, żwirach oraz głazach tego samego wieku. Na północnym – wschodzie na powierzchni występują iły i mułki zlodowacenia północnopolskiego. Dna dolin

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

rzecznych Utraty, Pisi i w mniejszej skali Teresinki wypełniają luźne utwory piaszczyste z zawartością części organicznych i pyłów.

Miąższość utworów czwartorzędowych w opisanym rejonie jest bardzo zmienna od ok. 20 m w Szymanowie, do ponad 100 m w samym Teresinie. Są to głównie gliny zwałowe, lokalnie z soczewkami piasków zawodnionych występujących na różnych głębokościach. Poniżej utworów czwartorzędowych w opisanym rejonie występują utwory trzeciorzędowe – głównie plioceńskie iły i pyły, a od ok. 150 m p.p.t. utwory mioceńskie (iły, pyły, piaski, piaski z węglem brunatnym). Gliny zwałowe, piaski fluwioglacjalne i piaski eoliczne stanowią dobre podłoże budowlane, jedynie doliny rzek oraz wypełnienia obniżeń bezodpływowych stanowią grunty o obniżonej nośności.

Na terenie Gminy zlokalizowane jest jedno złoże kruszywa położone pomiędzy miejscowościami Maszna i Granice. Złoże jest nieeksploatowane, stanowi rezerwę materiałów przeznaczonych pod budowę nasypów wstrzymanej rozbudowy Centralnej Magistrali Kolejowej (nie planuje się jej przebiegu przez teren gminy).

3.3. Warunki klimatyczne i powietrze atmosferyczne

Gmina Teresin znajduje się w strefie przejściowej pomiędzy klimatem morskim Europy Zachodniej a kontynentalnym Europy Wschodniej. Leży w dzielnicy klimatycznej zwanej dzielnicą klimatu Wielkich Dolin na pograniczu regionu wielkopolsko–mazowieckiego i mazowiecko–podlaskiego. Średnia temperatura powietrza wynosi 7º C. Okolice Gminy wyróżniają się jedną z najwyższych rocznych sum całkowitego promieniowania słonecznego w Polsce.

Rozkład opadów atmosferycznych przedstawia się niekorzystnie: średnia suma opadów jest niska i wynosi ok. 550 mm. Średnia suma opadów w półroczu zimowym dochodzi do 200 mm, a w półroczu letnim osiąga około 340 – 350 mm. Liczba dni z opadami jest zmienna i sięga 190 dni. Niski poziom odpadów, przy dłuższym nasłonecznieniu, powoduje okresowo niedobór wody w glebie i wpływa na ilość i jakość plonów. Pokrywa śnieżna zalega na terenie gminy przez ok. 50-60 dni w roku.

Przeważają wiatry z sektora zachodniego, w zimie zaś w kierunku północno- zachodnim. Średnia roczna prędkość wiatrów wynosi około 3,5 m/s. Maksimum przypada na okres zimowy, a minimum w okresie lata. Czas trwania okresu wegetacji wynosi ok. 220 dni.

Znaczne obszary gminy, a zwłaszcza doliny rzek i obniżenia bezodpływowe charakteryzują się gorszymi warunkami przewietrzania i płytkim występowaniem wód gruntowych, w związku z tym predysponowane są do występowania inwersji termicznych i zwiększonej częstości występowania mgieł.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ogólnie warunki klimatyczne należy ocenić jako względnie korzystne.

3.3.1. Stan czystości powietrza atmosferycznego Badanie i ocena jakości powietrza w województwie mazowieckim w latach 2009-2013 roku realizowane były w oparciu o art. 85 - 95 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2013 poz. 1232 ze zm.)

W ramach monitoringu powietrza prowadzono pomiary na 27 stacjach pomiarowych, w tym: 19 z automatycznym pomiarem, 8 z pomiarem manualnym. Monitorowano stężenia następujących substancji: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku azotu, tlenków azotu, ozonu, benzenu, tlenku węgla, pyłu zawieszonego PM10, PM2,5 oraz rtęci w stanie gazowym. Poza tym w pyle PM10 wykonywano oznaczenia stężeń metali (arsenu, niklu, kadmu, ołowiu) oraz na 1 stanowisku wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, w tym benzo(a)pirenu. Dodatkowo monitorowano również stężenia etylobenzenu, toluenu, m-ksylenu p- ksylenu, o ksylenu i parametry meteorologiczne.

Zgodnie z art. 88 ustawy Prawo ochrony środowiska odrębnie dla każdego zanieczyszczenia wyznaczono strefy, w których:

 przekroczone są poziomy dopuszczalne, docelowe, celów długoterminowych,  poziom substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego/docelowego i jest wyższy od górnego progu oszacowania,  poziom substancji nie przekracza górnego progu oszacowania i jest wyższy od dolnego progu oszacowania,  poziom substancji nie przekracza dolnego progu oszacowania.

Przekroczenie górnego i dolnego progu oszacowania oceniane było na podstawie wielkości stężeń zanieczyszczeń z okresu ostatnich pięciu lat. Próg oszacowania zgodnie z wytycznymi GIOŚ uznawany był za przekroczony, gdy:

 dla benzenu, dwutlenku azotu, tlenków azotu, dwutlenku siarki, ołowiu, pyłu PM10, pyłu PM2,5, tlenku węgla oraz dla arsenu, kadmu, niklu, benzo(a)pirenu  w pyle PM10 – był przekraczany w trzech lub więcej odrębnych latach (niekoniecznie na tym samym obszarze strefy, np. reprezentowanym przez jedną lub więcej stacji pomiarowych),  dla ozonu – był przekroczony przynajmniej w jednym roku.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Wymagane sposoby monitoringu jakości powietrza oraz metody stosowane w ocenach rocznych w zależności od wielkości stężeń otrzymanych z rocznych serii pomiarowych z okresu 5 lat przedstawiają poniższe tabele.

Tabela 12 Wymagane metody ocen rocznych prowadzonych w oparciu o kryteria dotyczące ochrony zdrowia dla: SO2, NO2, CO, C6H6, PM10, PM2,5, Pb

Klasa aglomeracji

(innej strefy) Najwyższe stężenia w aglomeracji/ uzyskana w Wymagania dotyczące metod ocen rocznych innej strefie ocenie pięcioletniej

Pomiary wysokiej jakości w stałych punktach. Wyniki pomiarów w stałych punktach mogą być Powyżej górnego progu uzupełniane informacjami z innych źródeł, np. oszacowania i równocześnie 3b* modelowania. Obowiązek lub priorytet powyżej poziomu dopuszczalnego prowadzenia pomiarów intensywnych na obszarach przekroczeń poziomów dopuszczalnych w strefie. Powyżej górnego progu Pomiary wysokiej jakości w stałych punktach. oszacowania, lecz nie Wyniki pomiarów w stałych punktach mogą być 3a przekraczające poziomu uzupełniane informacjami z innych źródeł, np. dopuszczalnego modelowania. Pomiary w stałych punktach – program mniej Pomiędzy górnym i dolnym intensywny. Wyniki pomiarów w stałych punktach 2 progiem oszacowania uzupełniane informacjami z innych źródeł, np. modelowania. Wystarczające mogą być: modelowanie matematyczne, pomiary wskaźnikowe, obiektywne metody szacowania.

Obowiązek prowadzenia ciągłych pomiarów stężeń na stałych stanowiskach w odniesieniu do:

SO2, NO2 oraz O3 na terenie aglomeracji o liczbie Poniżej dolnego progu mieszkańców powyżej 250 tysięcy, pyłu PM2,5 na 1 oszacowania terenie aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy i miast o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys.

Zaleca się jednak prowadzenie pomiarów przynajmniej na jednym stanowisku w aglomeracji oraz w mieście powyżej 100 tys. mieszkańców, w połączeniu z modelowaniem lub obiektywnymi metodami szacowania. *- klasę 3b przypisuje się strefie, w której na danym obszarze przekroczony został górny próg oszacowania i przynajmniej w jednym roku przekroczony został poziom dopuszczalny substancji

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 13 Wymagane metody ocen rocznych prowadzonych w oparciu o kryteria dotyczące ochrony zdrowia dla: As, Cd, Ni, B(a)P

Klasa aglomeracji

(innej strefy) Najwyższe stężenia w aglomeracji/ uzyskana w Wymagania dotyczące metod ocen rocznych innej strefie ocenie pięcioletniej

Pomiary wysokiej jakości w stałych punktach. Wyniki pomiarów w stałych punktach mogą być Powyżej górnego progu uzupełniane informacjami z innych źródeł, np. oszacowania i równocześnie 3b* modelowania. powyżej poziomu dopuszczalnego Obowiązek lub priorytet prowadzenia pomiarów intensywnych na obszarach przekroczeń poziomów docelowych w strefie. Powyżej górnego progu Pomiary wysokiej jakości w stałych punktach. oszacowania, lecz nie Wyniki pomiarów w stałych punktach mogą być 3a przekraczające poziomu uzupełniane informacjami z innych źródeł, np. dopuszczalnego modelowania. Pomiary w stałych punktach – program mniej Pomiędzy górnym i dolnym intensywny. Wyniki pomiarów w stałych punktach 2 progiem oszacowania uzupełniane informacjami z innych źródeł, np. modelowania. Wystarczające mogą być: modelowanie matematyczne, pomiary wskaźnikowe, obiektywne metody szacowania.

Poniżej dolnego progu 1 Zaleca się jednak prowadzenie pomiarów oszacowania intensywnych przynamniej na jednym stanowisku w strefie aglomeracji powyżej 250 tysięcy mieszkańców oraz w strefie - mieście powyżej 100 tys. mieszkańców, w połączeniu z modelowaniem matematycznym lub obiektywnym szacowaniem. *- klasę 3b przypisuje się strefie, w której na danym obszarze przekroczony został górny próg oszacowania i przynajmniej w jednym roku przekroczony został poziom docelowy substancji

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Tabela 14 Wymagane metody ocen rocznych dla ozonu (O3) w oparciu o kryteria dotyczące ochrony zdrowia

Klasa aglomeracji

(innej strefy) Najwyższe stężenia w aglomeracji/ uzyskana w Wymagania dotyczące metod ocen rocznych innej strefie ocenie pięcioletniej

Pomiary wysokiej jakości w stałych punktach (ciągłe automatyczne). Wyniki pomiarów w stałych Powyżej górnego progu punktach mogą być uzupełniane informacjami z oszacowania i równocześnie 3b* innych źródeł, np. modelowania. powyżej poziomu docelowego Obowiązek lub priorytet prowadzenia pomiarów intensywnych na obszarach przekroczeń poziomów docelowych w strefie. Powyżej górnego progu Pomiary wysokiej jakości w stałych punktach oszacowania, lecz nie (ciągłe automatyczne). Wyniki pomiarów w stałych 3a przekraczające poziomu punktach mogą być uzupełniane informacjami z docelowego innych źródeł, np. modelowania. Pomiary w stałych punktach – program mniej Pomiędzy górnym i dolnym intensywny. Wyniki pomiarów w stałych punktach 2 progiem oszacowania uzupełniane informacjami z innych źródeł, np. modelowania. Wymagane pomiary intensywne na stałych stanowiskach – w ograniczonym zakresie, w połączeniu z innymi metodami oceny: modelowaniem matematycznym, pomiarami wskaźnikowymi , innymi metodami szacowania. W przypadku gdy wyniki ze stałych stacji pomiarowych są wyłącznym źródłem informacji, pomiary stężeń ozonu powinny być prowadzone przynajmniej na jednym stanowisku w strefie. Na terenie stref-aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, w przypadku ozonu oceny poziomów stężeń w powietrzu dokonuje się na Poniżej dolnego progu podstawie pomiarów ciągłych na stałych 1 stanowiskach pomiarowych (przynajmniej na oszacowania jednym stanowisku). Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane informacjami z innych źródeł, takich jak: modelowanie matematyczne, pomiary wskaźnikowe, obiektywne szacowanie. Zaleca się prowadzenie ciągłych pomiarów stężeń ozonu, przynajmniej na jednym stałym stanowisku, w strefach-miastach o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. Wyniki pomiarów mogą być uzupełniane informacjami z innych źródeł, takich jak: modelowanie matematyczne, pomiary wskaźnikowe, obiektywne szacowanie. *- klasę 3b przypisuje się strefie, w której na danym obszarze przekroczony został górny próg oszacowania i przekroczony był poziom docelowy przynajmniej w jednym roku w okresie objętym oceną (wartość uśredniana odpowiednio dla 1-3 lat - ochrona zdrowia)

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Żadna ze stacji pomiarowych nie znajdowała się na terenie gminy Teresin, najbliższe stacje zlokalizowane są w Żyrardowie (ok 16 km) oraz na granicy Kampinoskiego Parku Narodowego (ok 10 km).

Pięcioletnią ocenę jakości powietrza (Tabela 15) wykonano według układu stref w województwie. Gmina Teresin znalazła się w strefie mazowieckiej, stanowiącej obszar województwa niewchodzący w skład aglomeracji warszawskiej oraz miast Płock i Radom.

Tabela 15 Klasyfikacja strefy mazowieckiej dla celu ochrony zdrowia

źródło: WIOŚ w Warszawie Strefa mazowiecka zdaję się nie mieć obecnie problemów z zanieczyszczeniem powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki, dwutlenkiem azotu, tlenkiem węgla, benzenu, arsenu, kadmu, niklu i ołowiu.

Stężenie ozonu jest wysokie, ale mieści się w dopuszczalnych normach. Normy natomiast były przekraczane w zakresie pyłu zawieszonego, zarówno w przedziale do 10 mikrometrów, jak i do 2,5 mikrometra oraz w zakresie benzo(a)pirenu w pyle.

W łącznej emisji pyłu zawieszonego oraz zawartego w nim benzo(a)pirenu, największy udział ma emisja niska z sektora komunalno-bytowego. W ograniczaniu zagrożeń pyłem PM10 i benzo(a)pirenem istotne jest zwrócenie uwagi na problem emisji niskiej, wynikający z działalności człowieka m.in.: poprzez stosowanie w paleniskach domowych paliwa złej jakości czy też spalanie odpadów, która może powodować występowanie lokalnych zagrożeń. Ograniczenie tego typu zagrożeń wymaga ciągłej edukacji ekologicznej oraz stwarzania zachęt ekonomicznych do stosowania paliw mniej szkodzących środowisku (gaz, olej opałowy).

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Należy zaznaczyć, że poziom i przestrzenny rozkład stężeń zanieczyszczeń powietrza zależy od wzajemnego oddziaływania wielu czynników. Od wielkości lokalnej emisji na danym obszarze, od napływu zanieczyszczeń spoza analizowanego obszaru, od całego pakietu parametrów atmosferycznych oraz od pokrycia terenu (gęstości i wysokości zabudowy, zadrzewienia itp.). Dlatego ocena dla obszaru województwa może nie oddawać stanu lokalnego w gminie Teresin.

Poziom emisji zanieczyszczeń dla powiatu sochaczewskiego przedstawia Tabela 16. W porównaniu do innych powiatów województwa mazowieckiego jest on poniżej średniej (Tabela 17), wyjątek stanowią: dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz pyły pochodzące ze źródeł komunikacyjnych, które cechuję wyższy poziom niż średnia dla powiatów.

Tabela 16 Sumy emisji zanieczyszczeń dla powiatu sochaczewskiego w 2013 r.

Rodzaj emisji SO2 NOx CO PM10 PM2,5 B(a)P As Cd Ni Pb C6H6 [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] [kg] [kg] [kg] [kg] [kg] [Mg] przemysłowe 24 14 78 15 7 0,001 0,274 0,137 0,421 0,535 -

związane z 364 229 3325 863 681 102 56,97 83,18 262,07 524,15 27,63 indywidualnym ogrzewaniem domów

związane z 99 1266 2572 578 138 7 - 3 30,3 134,1 14,1 komunikacją

źródło: WIOŚ w Warszawie

Tabela 17 Średnia suma emisji zanieczyszczeń dla powiatów województwa mazowieckiego w 2013 r.

Rodzaj emisji SO2 NOx CO PM10 PM2, B(a)P As Cd Ni Pb C6H6 5 [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] [Mg] [kg] [kg] [kg] [kg] [kg] [Mg] przemysłowe 1698,6 887,2 275,3 81,7 33,7 10,5 24,3 3,4 76,7 31,1 -

związane z 517,9 306,0 4737,9 1225,7 964,4 143,3 81,8 119,4 376,1 752,2 38,5 indywidualnym ogrzewaniem domów

związane z 84,3 1124,4 4305,0 437,4 104,6 8,5 - 3,3 32,9 236,4 21,1 komunikacją

źródło: WIOŚ w Warszawie

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

3.4. Gleby

Ryc. 7 Gleby na terenie gminy wg Dobrzański i in. 1984

Na terenie gminy występują gleby dobre: pyłowe, bielicowe i czarne ziemie, stąd większość powierzchni gminy obejmują tereny rolnicze. Ze względu na jakość gleb teren gminy Teresin można podzielić na dwa obszary. Pierwsza część w części południowej zajmuje ok. 15 % powierzchni, charakteryzuje się glebami słabymi i niską produkcją towarową. Druga część posiada gleby dobre i średnie, II i III klasy bonitacyjnej. W uprawach dominują pszenica, kukurydza, buraki cukrowe i warzywa gruntowe.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

3.5. Wody powierzchniowe

Zgodnie z podziałem hydrograficznym Polski (Podział hydrograficzny Polski, Instytut Meteorologii Gospodarki Wodnej, Warszawa 1983 r.) obszar gminy Teresin położony jest w zlewni Wisły, w dorzeczu Bzury i jej systemie rzecznym. Część południowa gminy położona jest na obszarze zlewni rzeki Pisi, a część północna w zlewni Utraty - lewego dopływu Bzury.

Spływ wód następuje w kierunku zachodnim. Z terenu wysoczyzny do dolin Utraty i Pisi wody powierzchniowe prowadzone są rowami melioracyjnymi w kierunkach południowych. Wody w kierunku wschodnim prowadzi rzeka Teresinka (w kierunku przeciwnym do generalnego spływu).

Cieki odwadniające omawiany obszar charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania. W ciągu roku występuje jeden okres wezbraniowy i jeden okres niżówkowy. Po osiągnięciu wiosennego maksimum stany i przepływy wody zmniejszają się wyraźnie. Kulminacje stanów występują najczęściej na wiosnę, co jest efektem topnienia śniegu oraz rozmarzania gruntu w tym okresie.

Na terenie gminy znajdują się liczne zagłębienia bezodpływowe w których gromadzą się wody powierzchniowe. Na analizowanym obszarze nie występują większe naturalne zbiorniki wodne.

Obszary zagrożenia powodziowego na terenie gminy występują wzdłuż rzek:

 Utrata: strefa od 13+800 do 22+810 punktu kilometrowego  Pisia: strefa od 9+900 do 18+177 punktu kilometrowego

3.5.1. Stan czystości wód powierzchniowych Ocena jakości wód powierzchniowych monitorowanych w latach 2010-2013, w województwie mazowieckim, została wykonana na podstawie projektu rozporządzenia Ministra Środowiska o zmianie rozporządzenia w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych oraz wytycznych GIOŚ.

Rozporządzenie wymaga dokonania oceny stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód. Stan ekologiczny wyznacza się w jednolitych częściach wód w ciekach naturalnych, zaś potencjał ekologiczny w sztucznych i silnie zmienionych jednolitych częściach wód. Sposób klasyfikacji potencjału ekologicznego jest porównywalny z procedurą określania stanu ekologicznego.

Ocenę stanu biologicznego wykonuje się w oparciu o badania fitoplanktonu, fitobentosu, makrofitów, makrozoobentosu oraz ichtiofauny. Klasyfikacja elementów biologicznych polega na dokonaniu wspólnej oceny badanych elementów poprzez

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

przypisanie im jednej z 5 klas jakości. O wyniku oceny decyduje element biologiczny, któremu przypisano najniższą klasę.

Oceniane elementy fizykochemiczne (wspierające elementy biologiczne) podzielone zostały na grupy wskaźników charakteryzujących stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie i warunki biogenne. Rozporządzenie rozróżnia wartości graniczne dla klasy I i II, z wyłączeniem jezior, dla których ustalone są wartości graniczne jedynie dla klasy II. Jeśli wyniki badań nie spełniają kryteriów dla klasy II wtedy jakość wód ocenia się jako „poniżej stanu/potencjału dobrego”.

Na podstawie badań przeprowadzanych w latach 2010-2013 wykonano ocenę JCWP monitorowanych z zastosowaniem metody dziedziczenia wyników z trzech lat (przez co należy rozumieć przeniesienie wyników oceny elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były one objęte monitoringiem).

Ocena stanu ekologicznego na terenie gminy Teresin została wykonana tylko dla zlewni rzeki Utraty, jej stan został sklasyfikowany jako umiarkowany (Ryc. 8).

Ryc. 8 Ocena stanu/potencjału ekologicznego JCWP rzecznych woj. mazowieckiego na podstawie badań 2010-2013 (źródło: WIOŚ w Warszawie) O wynikach stanu i potencjału ekologicznego wód decydowały najczęściej wskaźniki biologiczne oraz wskaźniki fizykochemiczne, takie jak: fosforany, azot Kjeldahla, OWO, BZT5, ChZT-Mn, fosfor ogólny.

Brak pomiarów stanu chemicznego na terenie gminy. Stan wód wyznaczony jest na podstawie stanu ekologicznego i chemicznego. Wody powierzchniowe na terenie gminy jak i 99% wód w województwie mazowieckim to wody o złym stanie.

Wpływ na taki stan wód powierzchniowych posiada gospodarka wodno - ściekowa, szczególnie brak kanalizacji, brak kontroli zrzutów ścieków z gospodarstw indywidualnych oraz niedostateczna ilość oczyszczalni ścieków. Do rzek przedostają się również zanieczyszczenia pochodzące ze spływów z pól, ścieki bytowe

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

z nieszczelnych szamb i ścieki gospodarcze. Istnieje też szereg punktów, w których ścieki bezpośrednio kierowane są do wód powierzchniowych

3.6. Wody podziemne

Woda gruntowa wstępuje płytko pod powierzchnią terenu, w postaci sączeń w piaszczystych przewarstwieniach wśród glin na głębokości od ok. 1,5 m do ok. 7,3 m (najgłębsze studnie kopalne). Poniżej, na bardzo różnych głębokościach (od 7 - 9 m do 30 m n.p.m. ) występują lokalne zawodnione przewarstwienia piaszczyste i soczewki. Za główne źródło zaopatrzenia w wodę na tych terenach uznaje się utwory trzeciorzędowe. W związku z intensywnym poborem wód podziemnych i powstaniem rozległych lejów depresyjnych Gmina Teresin leży w strefie narastającego deficytu wód podziemnych.

3.6.1. Stan czystości wód podziemnych Badania i ocena stanu chemicznego wód podziemnych wykonywane są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Badania prowadzone są w jednolitych częściach wód podziemnych (JCWPd), w tym w częściach uznanych za zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenie związkami azotu pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane są w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawcą badań oraz oceny stanu wód w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilościowych jest Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB).

Teren gminy i jednolite części wód podziemnych znajdujące się pod terenem gminy nie były poddawane w ostatnich latach ocenie. Można przyjąć, że cechuję je dobry stan chemiczny – III klasa jakości, ponieważ cechują się nią wody podziemne na blisko 80% terenu województwa. Ze względu na rolniczy charakter gminy można się spodziewać wysokich stężenia azotanów pochodzących ze stosowania nawozów, jednak w celu tego potwierdzenia konieczne są badania.

3.7. Lasy i gospodarka leśna

Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej gmina znajduje się w Krainie IV Mazowiecko-Podlaskiej, dzielnicy Równiny Warszawsko-Kutnowskiej, w strefie roślinności lasów mieszanych środkowo-europejskich. Cały obszar gminy położony jest w Nadleśnictwie Radziwiłłów, w Leśnictwie Teresin.

Teren Gminy charakteryzuje się niską lesistością. Na południowy – zachód od Teresina występuje jeden duży kompleks leśny o powierzchni 469 ha. Znajdują się tutaj drzewostany wyrośnięte, w wieku powyżej 40 lat, objęte gospodarką państwową. Gatunkiem dominującym w drzewostanach jest sosna zajmująca 70,9% powierzchni jako gatunek dominujący, drugie miejsce ma dąb - drzewostany z dębem

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

jako gatunkiem panującym zajmują 11,4% powierzchni leśnej (całego nadleśnictwa). Dominują siedliska żyzne, odporne na zanieczyszczenie.

Lasy nadleśnictwa, obok funkcji gospodarczych, spełniają funkcje ochronne, dydaktyczne, rekreacyjno-turystyczne, historyczne, ekologiczne, krajobrazowe i kulturowe.

Pozostałe obszary leśne różnych użytkowników zajmują niewielkie powierzchnie i występują głównie w północnej części gminy na obszarach wydmowych. Mała lesistość związana jest z występowaniem powszechnie gleb wysokiej bonitacji.

Powierzchnia gruntów leśnych na terenie gminy Teresin wynosi 493,6 ha, z czego 453,5 ha należy do Skarbu Państwa a 54 ha to lasy prywatne. Co stanowi 5,6% ogólnej powierzchni gminy.

Tabela 18 Dane statystyczne dotyczące gruntów leśnych na terenie gminy

Cecha Wartość powierzchnia gruntów leśnych 507,4 lesistość w % 5,6 grunty leśne publiczne Skarbu Państwa 453,4 grunty leśne prywatne 54 grunty nieleśne przeznaczone do zalesienia 0 Źródło: GUS

3.8. Fauna i flora

Na terenie gminy Teresin występują gleby o wysokiej bonitacji, a co za tym idzie dużym udziałem rolnictwa w krajobrazie gminy i zaledwie jednym większym zwartym kompleksem leśnym. Fauna i flora występująca na tym terenie charakterystyczna jest zatem dla obszarów rolniczych z nielicznymi zadrzewieniami, dla ekosystemów otwartych przestrzeni i w miarę czystego środowiska. Znajdziemy tu typową roślinność łąk, pastwisk i zadrzewień śródpolnych (np. kocanki piaskowe, kruszczyk błotny, naparstnicę lekarską). Wśród fauny obszaru gminy znajdziemy tu między innymi takie gatunki zwierząt, jak żaba moczarowa, jaszczurka zwinka, trznadel, gil, bocian biały, pleszka, pliszka siwa, bogatka, jastrząb, myszołów, kuropatwa, kopciuszek, sójka, gąsiorek, zięba, rudzik, jeż wschodni, ryjówka malutka, zając, sarna

Północne tereny gminy Teresin położone są w niewielkiej odległości od otuliny Kampinoskiego Parku Narodowego jednak leżą poza granicami strefy krajobrazu chronionego. Ponieważ jednak przyroda Parku wymaga łączności z terenami leśnymi w Planie Ochrony Parku wyznaczono tzw. „korytarze ekologiczne”. Tworzą one sieć,

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

stanowiącą schronienie dla zwierząt, będącą swoistym szlakiem komunikacyjnym dla wielu gatunków roślin i zwierząt.

Pod względem roślinności potencjalnej obszar gminy jest mało zróżnicowany. Dominujący zbiorowiskiem jest grąd subatlantycki, seria żyzna (Stellario- Carpinetum), na utworach piaszczystych grąd tej występowały w serii ubogiej, a w dolinach rzecznych dominował by niżowy łęg wiązowo-dębowy (Ficario-Ulmetum chrysosplenietosum).

3.9. Formy ochrony przyrody

Na terenie gminy Teresin funkcjonują następujące formy ochrony przyrody: pomniki przyrody, użytki ekologiczne, część obszaru chronionego krajobrazu oraz ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.

Zgodnie z Ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. 2013 nr 0 poz. 627 ze zm.) powyższe formy ochrony przyrody oznaczają:

pomniki przyrody - pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie;

użytki ekologiczne - zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej — naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania;

obszary chronionego krajobrazu - obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych;

ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów - ochrona gatunkowa ma na celu zapewnienie przetrwania i właściwego stanu ochrony dziko występujących roślin, zwierząt i grzybów oraz ich siedlisk, gatunków rzadko występujących, endemicznych, podatnych na zagrożenia i zagrożonych wyginięciem oraz objętych ochroną na podstawie umów międzynarodowych, a także zachowanie różnorodności gatunkowej i genetycznej.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ochrona przyrody w postaci użytków ekologicznych obejmuje trzy obszar o łącznej powierzchni 1,8 ha. Wszystkie występują w obrębie jedynego zwartego kompleksu leśnego w okolicach Teresina:

 oddział 62b (wg ewidencji leśnej) - zadrzewienie (wierzba 66 lat i osika 46 lat);  oddział 67b;  oddział 69c - samosiew (olsza 26 lat).

Na północy w granice gminy wchodzi niewielka, bo ok 41ha część Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (obejmuje 148 tys. ha). Obszar ten obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowy ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Warszawski Obszar Chronionego Krajobrazu to cały system powiązanych ze sobą przestrzennie terenów związanych z przebiegiem przecinających aglomerację dolin rzecznych Wisły i Narwi wraz z dopływami oraz towarzyszącymi im kompleksami lasów

Największą liczbę pomników przyrody na terenie powiatu gminy Teresin stanowią stare okazy drzew, zarówno pojedyncze o pięknym pokroju, jak i skupione w alejach lub kępach.

Wg danych GUS na terenie gminy znajduje się 19 pomników przyrody. Aleje wpisane do rejestru zabytków stanowią:

 aleja jesionowa z domieszką kasztanów i klonów Skotniki-Strugi,  aleja lipowa Strugi – Szymanów,  aleja akacjowa wzdłuż ograniczenia parkowego w Strugach,  aleja kasztanowo – jesionowa Strugi – Marianów,  aleja lipowa Strugi – Kawęczyn,  aleja węzłowo – lipowa Skotniki – Kazimierzów (drzewostan z okresem XIX w.)

Na północ od granicy gminy w odległości 600 m znajduje się otulina Kampinoskiego Parku Narodowego, granica samego park znajduję się 3 km na północ od granicy gminy. Ponieważ jednak przyroda Parku wymaga łączności z terenami leśnymi, w Planie Ochrony Parku wyznaczono tzw. „korytarze ekologiczne”. W przyszłości istnieją plany utworzenia na terenie gminy Teresin „korytarza ekologicznego” będącego kontynuacją ciągu korytarza z gminy Kampinos [korytarz KPN- Łazy- Pasikonie - dolina Utraty, dolina Pisi (Tucznej i Gągoliny)].

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

„Korytarze ekologiczne” tworzą sieć, stanowiącą schronienie dla zwierząt, będącą swoistym szlakiem komunikacyjnym dla wielu gatunków roślin i zwierząt. Dlatego też aby nie utrudniać im przemieszczania się popiera się na takim terenie istnienie zabudowy luźnej- zagrodowej, a nie dopuszcza się do powstawania zabudowy zwartej.

3.10. Hałas

Hałas jest czynnikiem stresogennym. Przy długotrwałej ekspozycji powoduje m. in. choroby układu krążenia, choroby psychiczne i zaburzenia snu. Według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. 2014 poz. 112 z zm.), terenami podlegającymi ochronie akustycznej są tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, wielorodzinnej, zagrodowej, tereny szpitali, szkół, domów opieki społecznej, uzdrowisk oraz tereny rekreacyjno-wypoczynkowe. Oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje się na podstawie wskaźników krótkookresowych i długookresowych. Wskaźniki krótkookresowe w odniesieniu do jednej doby dla pory dnia LAeq D (od godz. 6.00 do godz. 22:00) i dla pory nocy LAeq N ( od godz. 22:00 do godz. 6:00) mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska. Wskaźniki długookresowe dla przedziału odniesienia równemu wszystkim dobom w roku dla pory dzienno-wieczorno-nocnej LDWN i nocnej LN (pora dnia od 6:00 do 18:00, pora wieczoru od 18:00 do 22:00, pora nocy od 22:00 do 6:00) stosuje się do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem np. podczas sporządzania map akustycznych i programów ochrony środowiska.

Najistotniejsze źródła mogące powodować hałas na terenie gminy to źródła komunikacyjne, przemysłowe i punktowe związane z działalnością usługową.

Rozkład hałasu oraz ekspozycje mieszkańców wzdłuż drogi nr 92 na terenie gminy przedstawia Ryc. 9. Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach dla terenów zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej wynosi 55 dB. Analizując rozkład hałasu można dojść do wniosku, że na terenie gminy co najmniej kilkaset osób zamieszkuje w strefie ponadnormatywnego hałasu. Można przypuszczać, że hałas wzdłuż pozostałych dróg w gminie ze względu na znacznie mniejsze natężenie ruchu nie powoduje uciążliwości dla mieszkańców, brak jednak szczegółowych badań.

Hałas przemysłowy występuje lokalnie, w warunkach gminy Teresin może być emitowany przez niektóre zakłady przemysłowe.

Imisja hałasu (Ldwn) Liczba mieszkańców eksponowanych na hałas (Ldwn)

Ryc. 9 Wycinek mapy rozmieszczenia ludności eksponowanej na hałas dla (LDWN) wzdłuż drogi nr 92 na terenie gminy Teresin (źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad) 3.11. Pola elektromagnetyczne

Na terenie Gminy Teresin znajdują się następujące stacje bazowe telefonii komórkowej w:

 Elżbietów (2 nadajniki)  Paprotnia  Szymanów  Teresin (2 nadajniki)

Przez jej teren przechodzą również linie niskiego i średniego napięcia. Główny GPZ znajduje się w Teresinie – Gaju (stacja 110/15 kV „Teresin”).

W gminie w ostatnich latach nie prowadzono monitoringu pól elektromagnetycznych. Niewątpliwie występują one przy wspomnianych stacjach bazowych oraz przy infrastrukturze energetycznej.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

4. Podsumowanie i wnioski z charakterystyki gminy Teresin

Gmina znajduję się w strefie oddziaływań aglomeracji Warszawskiej, jest z nią powiązana społeczno-gospodarczo. Dzięki bliskości Warszawy i dobrej lokalizacji przy szlakach komunikacyjnych powstało tu wiele firm dystrybucyjnych.

Liczba ludności na terenie gminy w ostatnich latach ma tendencje zniżkową, ale nie przewiduje się aby do roku 2035 spadła poniżej 10% obecnej liczby. Dobre gleby sprzyjają rozwojowi rolnictwa, co doprowadziło do rozwoju przemysłu przetwórstwa rolno-spożywczego, który nie wiąże się ze znaczącym negatywnym oddziaływaniem na środowisko. Z drugiej strony spowodowało to wykarczowanie lasów pod uprawy, przez co dzisiejsza lesistość gminy wynosi tylko 5,6%.

Krajobraz rolniczy nie cechują ponadlokalne walory przyrodnicze, w związku z tym formami ochrony przyrody na terenie gminy objęto tylko 1,8 ha użytków ekologicznych. Do tego występują pojedyncze pomniki przyrody. Ochrona przyrody nie wprowadza znacznych ograniczeń w rozwoju gminy. Wskazane jest jednak zwiększenie jej lesistości oraz liczby zadrzewień śródpolnych.

Główne zasoby wody pitnej znajdują się w zasobach trzeciorzędowych, już sama ich głębokość zalegania powoduje, że są dobrze zabezpieczone przez przenikaniem zanieczyszczeń. Ilość wody możliwa do pozyskania z tych ujęć jest wystarczająca do zapewnienia potrzeb mieszkańców gminy. Obecnie 81,5% mieszkańców jest podłączonych do sieci wodociągowej, jednak tylko 38,1% mieszkańców jest podłączonych do sieci kanalizacyjnej. Taka dysproporcja może sprzyjać niewłaściwej gospodarce ściekami w niektórych gospodarstwach (np. nieszczelne szamba, wylewanie ścieków bezpośrednio do gruntu lub wód). Należy jak najszybciej rozbudować sieć kanalizacyjną.

Gmina jak i całe województwo ma problem z niską emisją do powietrza, powoduje ona przekroczenie norm czystości powietrza w zakresie pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu. Należałoby podjąć działania w zakresie ograniczenia spalania węgla i odpadów w przydomowych piecach. Paliwa te można zastąpić odnawialnymi źródłami energii, w tym szczególnie biomasą (ze względu na rolniczy charakter gminy). Sieć dystrybucji gazu w ostatnich latach rozwija się dynamicznie, jednak dalej obejmuje tylko 4,8% ludności więc nie może być jeszcze znaczącą alternatywą dla węgla.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

skali kraju, jednak konieczne są dalsze działania w celu zwiększenia tego poziomu. W gminie należy jak najszybciej zorganizować sieć Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Od lat problemem jest zaleganie wyrobów zawierających azbest, przy obecnym tempie ich usuwania może nie udać się pozbycie się ich z terenu gminy do roku 2035, dlatego w tej dziedzinie należy wzmożyć działania.

Klimat na ternie gminy jest sprzyjający osadnictwu i rolnictwu. Duże nasłonecznienie stwarza dobre warunki do pozyskiwania energii cieplnej i elektrycznej z promieniowania słonecznego. Bilans wodny w poprzednich latach był niski lub ujemny, w związku z czym należy zwiększyć działania w zakresie małej retencji. Klimat akustyczny jest niesprzyjający głównie wzdłuż tras komunikacyjnych.

Stan czystości wód powierzchniowych w regionie jest zły, wynika to z niskiego poziomu kanalizacji, kontroli zrzutów ścieków z gospodarstw indywidualnych oraz niedostateczna ilość oczyszczalni ścieków. Do rzek przedostają się również zanieczyszczenia pochodzące ze spływów z pól.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

5. Zarządzanie programem ochrony środowiska

5.1. Instrumenty realizacji programu

Polityka ekologiczna opiera się na ustawach, wśród których najważniejsze to: prawo ochrony środowiska, prawo wodne, ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o ochronie przyrody, ustawa o odpadach, prawo geologiczne i górnicze, prawo budowlane. Instrumenty realizacji programu ochrony środowiska wynikające z zapisów ustawowych można podzielić na:

 prawne,  finansowe,  społeczne,  polityczne,  strukturalne.

5.1.1. Instrumenty prawne Wśród instrumentów prawnych szczególne miejsce mają plany zagospodarowania przestrzennego (prawo miejscowe). Działania władz samorządowych, przedsiębiorstw i innych podmiotów związane z ochroną środowiska muszą być osadzone w realiach obowiązującego planu wojewódzkiego i planów miejscowych.

Zgodnie z ustawą z dnia 8 marca z 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 2013 poz. 594 z zm.) organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy. Ponadto ustawa przedstawia katalog zadań własnych gminy. Wśród nich są między innymi sprawy: ładu przestrzennego, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, składowania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zieleni gminnej i zadrzewienia. Zadania gminy w zakresie ochrony środowiska zawarte w ustawie są przedstawione ogólnikowo, jednakże każde z tych zadań jest uszczegółowione w szeregu innych aktów prawnych, do których przestrzegania gmina jest zobowiązana.

Poniżej wymienione zostały ważniejsze kompetencje organów gminy w zakresie ochrony środowiska, leśnictwa, rolnictwa.

Ustawa „Prawo ochrony środowiska”:

 sporządzanie (wójt) i uchwalanie (rada gminy) programów ochrony środowiska z realizacji programu wójt sporządza co 2 lata raporty, które przedstawia radzie gminy,

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

 udostępnianie każdemu informacji o środowisku i jego ochronie, znajdujących się w posiadaniu władz gminy,  okresowe przedkładanie marszałkowi województwa, przez wójta, informacji o rodzaju, ilości i miejscach występowania substancji stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska,  przeprowadzanie postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia mogącego znacząco oddziaływać na środowisko,  nakazywanie (w formie decyzji wójta) osobie fizycznej eksploatującej instalacje w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzające do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko,  wstrzymywanie użytkowania instalacji lub urządzenia, w drodze decyzji wójta, w razie naruszenia warunków decyzji określającej wymagania dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, prowadzonej przez osobę fizyczną w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub niedostosowania się do wymagań,  wyrażanie, w drodze decyzji wójta, na wniosek zainteresowanego, zgody na podjęcie wstrzymanej działalności po stwierdzeniu, iż ustały przyczyny wstrzymania działalności, lub oddania do eksploatacji obiektu budowlanego, zespołu obiektów lub instalacji. w przypadku zwykłego korzystania ze środowiska:

 przyjmowanie wyników pomiarów emisji prowadzonych przez użytkowników instalacji,  przyjmowanie zgłoszeń instalacji z której emisja nie wymaga pozwolenia lecz może negatywnie oddziaływać na środowisko.  sprawowanie, przez wójta, kontroli przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym właściwością władz szczebla gminnego. Do wykonywania funkcji kontrolnych wójt może upoważnić pracowników urzędu gminy lub straży miejskiej,  występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego (wójt lub osoby przez niego upoważnione) w sprawach o wykroczenie przeciw przepisom o ochronie środowiska,  występowanie przez gminę do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli stwierdzono naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska:

 rozpatrywanie przez radę gminy przynajmniej raz w roku, informacji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o stanie środowiska na obszarze województwa,  przyjmowanie od wojewódzkiego inspektoratu ochrony środowiska informacji o wynikach kontroli obiektów o podstawowym znaczeniu dla danego terenu,  wydawanie przez wójta, w przypadkach bezpośredniego zagrożenia środowiska, właściwemu organowi Inspektoratu ochrony środowiska polecenia podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego zagrożenia.

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym:

 sporządzanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, w którym uwzględnia się uwarunkowanie wynikające z dotychczasowego uzbrojenia terenu, stanu środowiska, wielkości i jakości zasobów wodnych, wymogów ochrony środowiska, infrastruktury technicznej w tym stopnia uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej,  sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

Ustawa „Prawo energetyczne”

 opracowywanie i wdrażanie planów zaopatrzenia w energię.

Ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach

 ustalanie w drodze uchwały szczegółowych zasad utrzymania czystości i porządku na terenie gminy,  nadzorowanie utrzymania czystości i porządku w gminie,  ochrona przed bezdomnymi zwierzętami, prowadzenie schronisk dla bezdomnych zwierząt,  wydawanie zezwoleń na świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych, a także grzebowisk i spalarni zwłok zwierzęcych i ich części.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Ustawa o odpadach

 nakazywanie posiadaczowi odpadów, w drodze decyzji wójta, usunięcia odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, ze wskazaniem sposobu wykonania tej decyzji,

Ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym

 przyjmowanie informacji od podmiotów zbierających zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny.

Ustawa o ochronie przyrody

 wykonywanie i popularyzacja ochrony przyrody,  wprowadzenie form ochrony przyrody (pomniki przyrody, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo- krajobrazowe),  sporządzanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów i obiektów poddawanych ochronie przez radę gminy,  umieszczanie tablic informujących o nazwie oraz obowiązujących zakazach na obszarach rezerwatu, stanowiska dokumentacyjnego i użytku ekologicznego,  wydawanie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów,  naliczanie opłat za usunięcie drzew lub krzewów,  wymierzanie administracyjnych kar pieniężnych za zniszczenie terenów zieleni, drzew lub krzewów oraz za ich usuwanie bez wymaganego zezwolenia.

Ustawa „Prawo wodne”

 zatwierdzanie ugody w sprawach zmian stosunków wodnych na gruntach,  wyznaczanie części nieruchomości umożliwiającej dostęp do wody objętej powszechnym korzystaniem z wód,  nakazywanie właścicielowi gruntu przywrócenia poprzedniego stanu wody lub wykonania urządzeń zapobiegających szkodom, jeśli spowodowane przez niego zmiany stanu wody na gruncie szkodliwie wpływają na grunty sąsiednie,  wyznaczanie miejsc wydobycia kamienia, żwiru, piasku oraz innych materiałów, w granicach powszechnego korzystania z wód.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Pozwolenia Kompetencje do wydawania pozwoleń w zakresie ochrony środowiska na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii podzielone są pomiędzy regionalnego dyrektora ochrony środowiska, marszałka województwa i starostę, przyjmując za podstawowe kryterium rodzaj przedsięwzięcia oddziaływującego na środowisko. Regionalny dyrektor ochrony środowiska posiada kompetencje w zakresie przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych.

Marszałek województwa posiada kompetencje w zakresie realizacji zadań wynikające z ustawy z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. 2015 poz. 140 ze zm.), zadania wynikające z ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz.U. 2013 poz. 1136 ze zm.) oraz prowadzenie publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie również prowadzenie spraw związanych z udostępnianiem informacji o środowisku i jego ochronie (ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko - Dz.U. 2013 poz. 1235 ze zm.).

Marszałek województwa posiada również kompetencje w zakresie:

 przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2013 poz. 1235 ze zm.),  przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2013 poz. 1235 ze zm.), realizowanego na terenach innych niż wymienione.

Do kompetencji wojewody należy natomiast rozpatrywanie odwołań od decyzji wydanych przez starostów na podstawie ustawy o handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych i innych substancji oraz wydawanie rozstrzygnięć w tym zakresie, wydawanie decyzji w sprawie utworzenia grupy instalacji jednego rodzaju w celu wspólnego rozliczania uprawnień do emisji przez prowadzącego instalację (Dz.U. z 2011 r. Nr 122, poz. 695 z zm.)

Kompetencje do wydawania pozwoleń, dotyczących obiektów zaliczonych do inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska posiada Starosta. Do tej kategorii

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

należą pozwolenia na wprowadzanie do środowiska substancji lub energii: w tym pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, pozwolenia wodno- prawne na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pozwolenia na wytwarzanie odpadów, zatwierdzanie projektów prac geologicznych, przyjmowanie dokumentacji geologicznych, wydawanie decyzji o uwarunkowaniach środowiskowych dla przedsięwzięcia.

Wójt jest organem ochrony środowiska działającym na poziomie gminy. Do jego kompetencji zaliczane są przede wszystkim zadania wynikające z planowania przestrzennego oraz rozpatrywanie wszelkich drobnych spraw, nie należących do kompetencji starosty lub powiązanych z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami.

Wójt posiada uprawnienia do wydawania następujących decyzji dotyczących korzystania ze środowiska:

 decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu;  zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości (Zezwolenie na wycinkę drzew i krzewów;  zezwolenie na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (Zadania samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki odpadami)  zezwolenie na prowadzenie przez przedsiębiorców działalności w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transporty nieczystości płynnych (Zadania samorządu terytorialnego w zakresie gospodarki odpadami)  decyzja w sprawie zatwierdzenia ugody zawartej pomiędzy właścicielami gruntów w sprawie zmiany stanu wody na gruntach (Obowiązki właścicieli nieruchomości przyległych do wód)  decyzja w sprawie nałożenia obowiązku prowadzenia pomiarów emisji (Wykonywanie pomiarów i przekazywanie wyników do właściwych organów)  decyzje ustalające wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia (Przestrzeganie wymogów określonych w wydanych decyzjach administracyjnych)  przyjmowanie określonych w ustawie POŚ wyników pomiarów, wykonywanych przez prowadzących instalacje (Wykonywanie pomiarów i przekazywanie wyników do właściwych organów)  przyjmowanie zgłoszeń instalacji, z których emisja nie wymaga pozwolenia, mogących negatywnie oddziaływać na środowisko (Zgłaszanie przydomowych oczyszczalni ścieków)

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

 przyjmowanie informacji o posiadanych substancjach stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska  wydawanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach planowanych przedsięwzięć mogących zawsze lub potencjalnie oddziaływać na środowisko  wydawanie postanowień w sprawie obowiązku przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko dla planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko  wydawanie postanowienia w sprawie zakresu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko  wydawanie postanowień w sprawie dodatkowych obowiązków związanych z ochroną obszarów NATURA 2000 dla przedsięwzięć innych niż przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które nie jest bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynika z tej ochrony, ale może potencjalnie znacząco oddziaływać na obszar NATURA 2000 (Procedura oceny przedsięwzięć mogących oddziaływać na obszary Natura 2000)

Zgodnie z artykułem 363 POŚ wójt może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycznej, której działalność negatywnie oddziałuje na środowisko, wykonania w określonym czasie czynności, które spowodują ograniczenie negatywnego oddziaływania (np. zabronić używania określonego rodzaju paliwa, nakazać ograniczenie hałasu itp.).

Jeżeli osoba fizyczna nie dostosowała się do w/w decyzji, wójt może w drodze decyzji wstrzymać użytkowanie takiej instalacji lub urządzenia (art. 368 POŚ).

Zgodnie z artykułem 379 POŚ wójt uprawniony jest do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska.

Rada gminy może z kolei, w drodze uchwały, ustanawiać ograniczenia co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko (ograniczenie to nie dotyczą instalacji i urządzeń znajdujących się w miejscu kultu religijnego). Do kompetencji rady gminy należy także uchwalanie programów ochrony środowiska na terenie gminy (Obowiązek sporządzenia programów ochrony środowiska), oraz regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminie (Zasady utrzymania czystości i porządku w gminie)

Kontrola przestrzegania prawa Główne kompetencje kontrolne posiada wojewoda, co wynika z podporządkowania mu wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, wykonującego w jego imieniu zadania Inspekcji Ochrony Środowiska, a zatem

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

odpowiadającego za kontrolę przestrzegania warunków określonych w pozwoleniach. Kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów ochrony środowiska sprawują również marszałek województwa, starosta oraz wójt, wójt lub prezydent miasta w zakresie objętym właściwością tych organów.

Monitoring stanu środowiska Szczególnym instrumentem prawnym stał się monitoring, czyli jakościowy i ilościowy pomiar stanu środowiska. Monitoring był zwykle zaliczany do instrumentów społecznych (informacyjnych), jako bardzo ważna podstawa analiz, ocen czy decyzji. Obecnie, wprowadzenie badań monitoringowych jako obowiązujących przez zapisy w niektórych aktach prawnych czyni je instrumentem o znaczeniu prawnym.

Instrumenty finansowe Zakłada się, że głównymi źródłami realizacji celów wyznaczonych dla Gminy Teresin będą:

 Środki własne gminy,  Środki Unii Europejskiej,  Środki budżetu Województwa (dotacje),  Środki budżetu Państwa (dotacje, subwencje),  Środki funduszy celowych jak: funduszu ochrony środowiska, funduszu pracy, funduszu osób niepełnosprawnych, inne,  Środki prywatne.

Dokładne określenie źródeł, a szczególnie wielkości środków stwarza duże trudności, szczególnie tych po roku 2013. Odnosi się to zarówno do środków własnych gminy jak i innych, w tym szczególnie dostępności środków unijnych w następnym okresie programowania.

Z informacji Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wynika, że planowane zmiany sięgają nawet samego układu dokumentów programowych. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Europejski Fundusz Rolny na Rzecz Obszarów Wiejskich – II filar (EFRRO) i Europejski Fundusz Morski i Rybacki (EFMR) oraz Fundusz Spójności (FS) (dalej fundusze WRS) zostały zobowiązane do realizacji wspólnych celów tematycznych wynikających z UE 2020, i w ślad za tym zostaną objęte Wspólnymi Ramami Strategicznymi (WRS) przygotowywanymi przez KE. Dokument ten ma pełnić formę zagwarantowania odpowiednich warunków do efektywnego i optymalnego inwestowania zarówno na etapie planowania strategicznego poprzez etap programowania i wdrażania wszystkich funduszy objętych WRS.

W projekcie zmian zawarto również propozycję podziału kompetencji we wdrażaniu funduszy pomiędzy szczeblami władzami centralnymi i regionalnymi.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

W latach 2014-2020 zakres decentralizacji systemu wdrażania funduszy w Polsce będzie większy niż obecnie. Oznacza to, że relatywnie więcej środków do dyspozycji otrzymają samorządy wojewódzkie. Pozostaną jednak programy krajowe, z których dofinansowane będą mogły zostać m.in. projekty reform systemowych czy inwestycje infrastrukturalne o znaczeniu lub zasięgu krajowym.

Środki własne gminy zaangażowane będą przede wszystkim w realizację inwestycji oraz projekty społeczne (ale nie będzie się zaniedbywać także innych istotnych dziedzin – poza projektami społecznymi), które uzyskają współfinansowanie ze źródeł zewnętrznych, ale również będą finansować zadania w całości. Wielkość środków budżetu gminy przeznaczana na zadania inwestycyjne będzie stanowiła nie mniej niż 25% wydatków ogółem na 1 mieszkańca.

Coraz większą rolę w realizacji Strategii winny odgrywać środki prywatne zarówno w realizacji zadań własnych przedsiębiorstw i gospodarstw indywidualnych jak i przy realizacji zadań publicznych w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Do instrumentów finansowych należą przede wszystkim: opłata za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjna kara pieniężna i fundusze celowe.

Opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska Opłaty te pełnią funkcje prewencyjne i redystrybucyjne. Funkcja prewencyjna realizowana jest poprzez zachęcanie podmiotów (dotyczy to podmiotów gospodarczych) do wyboru technologii, lokalizacji produkcji, instalowania urządzeń ochronnych oraz oszczędnego korzystania z zasobów naturalnych w sposób najodpowiedniejszy z punktu widzenia ochrony środowiska. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu i przemieszczaniu środków finansowych przeznaczonych na cele ochrony środowiska. Opłaty pobierane są za:

 wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,  pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,  składowanie odpadów,  wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji,  usuwanie drzew i krzewów.

Opłaty trafiają do funduszy celowych (fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz fundusz ochrony gruntów). Pobierają je organy administracji (np. Urząd Marszałkowski, organ gminy) lub jak w przypadku gruntów rolnych i leśnych, wnoszone są bezpośrednio do funduszu celowego. Podmiot korzystający ze środowiska ustala we własnym zakresie wysokość należnej opłaty (według stawek obowiązujących w okresie, w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce) i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub energii do środowiska oraz pozwolenia wodno-prawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną.

Administracyjne kary pieniężne Kary pieniężne nie są sensu stricto środkiem ekonomicznym, są raczej związane z instytucją odpowiedzialności prawnej. Spełniają jednak funkcje podobne do opłat. Kary pobiera się w tych samych sytuacjach co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu, karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów - organ gminy. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa prawo ochrony środowiska przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych.

Fundusze celowe Opłaty i kary zasilają fundusze celowe. Dla gminy istotne znaczenie mają fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej: NFOŚiGW w Warszawie i WFOŚiGW w Warszawie. Możliwe jest także wykorzystanie instrumentów nie będących w kompetencji władz gminy, poprzez porozumienie się z partnerami, w kompetencjach, których znajdują się dane instrumenty (starosta, wojewoda, samorząd wojewódzki).

Instrumenty społeczne Instrumenty społeczne służą realizacji zasady uspołecznienia zarządzania rozwojem gminy poprzez budowanie i usprawnianie partnerstwa. Z punktu widzenia władz samorządowych umownie wyróżnia się dwie kategorie działań:

 wewnętrzne, czyli dotyczące działań samorządów i realizowane poprzez działania edukacyjne,  zewnętrzne – polegające na budowaniu komunikacji społecznej (konsultacje, debaty publiczne, kampanie edukacyjne).

Instrumenty polityczne Do najważniejszych instrumentów politycznych należą zapisy składające się obowiązującą Politykę Ekologiczną Państwa, Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2012-2015 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2016-2019, Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego na lata 2011 – 2014 do, a także dokumenty składające się na politykę rozwoju dla Gminy Teresin – Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Teresin do 2020 roku, oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Teresin.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Instrumenty strukturalne Jako instrumenty strukturalne określić można strategie i programy wdrożeniowe oraz systemy zarządzania środowiskowego. Dokumentem wytyczającym główne tendencje i kierunki działań w ramach rozwoju gospodarczego, społecznego i ochrony środowiska w skali gminy jest Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Teresin do 2020 roku oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Teresin, które wspomagają proces zarządzania na poziomie lokalnym.

5.2. Organizacja zarządzania środowiskiem

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin jest zarówno planem polityki ochrony środowiska do 2022 r., jak i programem wdrożeniowym na najbliższe 4 lata (2015 - 2018). Program ten z jednej strony uwzględnia kierunki rozwoju poszczególnych działań i ich konsekwencje dla środowiska, a z drugiej strony wytycza pewne ramy tego rozwoju. Oznacza to, że działania realizowane np. w transporcie czy gospodarce komunalnej muszą być brane pod uwagę w programie ochrony środowiska, a jednocześnie ochrona środowiska wymaga podejmowania pewnych działań w poszczególnych dziedzinach gospodarki i codziennego bytowania mieszkańców gminy.

5.3. Systemy zarządzania środowiskowego

Koncepcja zarządzania środowiskowego jest odpowiedzią na sytuację, w której konieczne są nie tylko naprawy zaistniałych już szkód środowiskowych oraz spełniania wymogów określonych w pozwoleniach na korzystanie ze środowiska, ale także zapobieganie powstawaniu negatywnych oddziaływań i szkód. Na przedsiębiorstwach spoczywa obowiązek samodzielnego definiowania problemów środowiskowych i szukania, z wyprzedzeniem, środków zaradczych. Związane jest to z włączeniem zarządzania środowiskowego do celów strategicznych firmy i przypisanie tych zagadnień do kompetencji zarządu firmy. Idea ta jest realizowana poprzez wprowadzanie systemów zarządzania środowiskiem (systemy sformalizowane - np. normy ISO 14 001, EMAS, lub niesformalizowane - np. Program Czystszej Produkcji). Rolą władz gminy mogą być działania inspirujące przedsiębiorstwa do starań o wprowadzenie systemu zarządzania środowiskowego, choć ostateczne korzyści wynikające z jego wprowadzenia powinny znaleźć odzwierciedlenie w sytuacji rynkowej tych przedsiębiorstw. Wspomniane systemy zarządzania środowiskowego polecane są również dla zakładów gospodarki komunalnej oraz instytucji publicznych, w tym starostw powiatowych i urzędów gminnych.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

6. Lista przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w ramach programu Aktualny stan środowiska i przewidywane jego zmiany w aspekcie planowanego dalszego rozwoju Gminy wymuszają konieczność realizacji przedsięwzięć proekologicznych. Bardzo ważnym problemem jest dokonanie zobiektywizowanego wyboru celów poprzez ustalenie znaczenia i kolejności rozwiązania problemów z zakresu ochrony środowiska.

Wyboru celów ekologicznych dokonano w oparciu o diagnozę stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy, uwarunkowania zewnętrzne (obowiązujące akty prawne) i wewnętrzne, a także inne wymagania w zakresie jakości środowiska. Wyodrębnione zostały sześć obszarów celów głównych:

I. Stosunki wodne i jakość wód II. Racjonalna gospodarka energetyczna i ochrona atmosfery III. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów IV. Gospodarka odpadami V. Świadomość ekologiczna mieszkańców i edukacja ekologiczna VI. Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i działania systemowe

W ramach celów głównych wyodrębnione zostały cele szczegółowe i przedsięwzięcia dążące do osiągnięcia poprawy stanu środowiska. Zaproponowane przedsięwzięcia w przyszłości przyczynią się do poprawy stanu środowiska na terenie gminy.

Obszar I - Stosunki wodne i jakość wód

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł] Rozbudowa sieci 1 Rozbudowa kanalizacji sanitarnej 2015-2016 Samorząd Gminy 5 366 000 Budżet Gminy wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, Samorząd Gminy, 1 Budowa zbiorników bezodpływowych i przydomowych Realizacja budowa lokalnych 2 osoby b.d. Budżet Gminy, FOŚiGW, oczyszczalni ścieków w zabudowie rozproszonej ciągła oraz indywidualne Fundusze pomocowe indywidualnych UE, kredyty oczyszczalni preferencyjne oraz ścieków komercyjne Egzekwowanie obowiązku podłączania się do kanalizacji Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, środki 1 b.d. sanitarnej, likwidacja szamb ciągła Policja własne jednostki Kontrola Kontrola częstotliwości wywozu nieczystości ciekłych z Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, środki 2 2 b.d. gospodarki wodnej posesji mieszkaniowych ciągła Policja własne jednostki Kontrola miejsc nielegalnych odprowadzeń do wód Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, środki 3 b.d. powierzchniowych ciągła Policja, własne jednostki Budżet Gminy, środki Zagospodarowanie własne jednostki, gnojówki, Realizacja Rolnicy FOŚiGW, Fundusze 3 1 Budowa zbiorników na gnojowice i płyt obornikowych b.d. gnojowicy i ciągła indywidualni, ODR pomocowe UE, kredyty obornika preferencyjne oraz komercyjne Środki własne jednostki, Zapewnienie odpowiedniej przepustowości koryta rzeki Realizacja 1 2015-2016 ZMiUW 3 200 000 FOŚiGW, Fundusze Teresinki Programu małej pomocowe UE 4 retencji dla Środki własne jednostki, Województwa ZMiUW, Gminna 2 Odmulenie rowów i naprawy drenowania 2015 303 300 FOŚiGW, Fundusze Mazowieckiego Spółka Wodna pomocowe UE

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Obszar II - Racjonalna gospodarka energetyczna i ochrona atmosfery

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł]

Ograniczenie Samorząd Gminy, Budżet Gminy, Fundusze presji na Realizacja zarządcy dróg, pomocowe UE, banki- 1 1 Budowa ścieżek i miejsc postojowych dla rowerów b.d. powietrze ze ciągła zarządcy kredyty preferencyjne oraz źródeł mobilnych nieruchomości komercyjne

Ograniczenie FOŚiGW, Fundusze presji na Instalowanie urządzeń do redukcji zanieczyszczeń Realizacja Podmioty pomocowe UE, kredyty 2 powietrze ze 1 powstałych w procesach technologicznych oraz poprawa b.d. ciągła gospodarcze preferencyjne oraz źródeł sprawności obecnie funkcjonujących urządzeń komercyjne przemysłowych Realizacja SIME Polska sp. z Środki własne jednostki, 1 Rozwój sieci gazyfikacyjnej b.d. Rozbudowa, ciągła o.o. Fundusze pomocowe UE modernizacja Stopniowe zmniejszanie udziału węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach domowych – Samorząd Gminy, Budżet Gminy, Fundusze infrastruktury Realizacja energetycznej ze 2 zastąpienie go innymi bardziej ekologicznymi nośnikami szkoły, osoby b.d. pomocowe UE, FOŚiGW, 3 ciągła szczególnym energii w tym źródłami odnawialnymi (energia indywidualne środki prywatne uwzględnieniem geotermalna, słoneczna, wiatru i z biomasy) odnawialnych Podmioty Budżet Gminy, Fundusze Realizacja źródeł energii 3 Zwiększenie pozyskania biomasy na cele energetyczne gospodarcze, b.d. pomocowe UE, FOŚiGW, ciągła rolnicy środki prywatne Poprawa Budżet Gminy, Fundusze charakterystyki Termomodernizacja obiektów będących w gestii władz Realizacja pomocowe UE, FOŚiGW, 4 energetycznej 1 Samorząd Gminy b.d. samorządowych ciągła kredyty preferencyjne oraz budynków komercyjne publicznych Ograniczenie Ograniczenia intensywności ruchu kołowego, m.in. Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, zarządców 5 stresu miejskiego 1 poprzez zmiany w oznakowaniu dróg i ograniczeniach b.d. ciągła zarządcy dróg dróg i emisji hałasu prędkości

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł] Ograniczanie emisji hałasu pochodzącego z sektora Środki prywatne, fundusze gospodarczego, m.in. poprzez kontrole przestrzegania Realizacja WIOŚ, podmioty pomocowe UE, FOŚiGW, 2 b.d. dopuszczalnej emisji hałasu, wprowadzanie urządzeń ciągła gospodarcze kredyty preferencyjne oraz ograniczających emisję hałasu. komercyjne Podczas modernizacji i tworzenia nowych dróg na Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, zarządców 3 obszarach zamieszkałych stosowanie tzw. „cichych” b.d. ciągła zarządcy dróg dróg nawierzchni

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Obszar III - Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł] Utrzymanie terenów zieleni przy drogach gminnych, Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, zarządców 1 b.d. powiatowych, wojewódzkich, krajowych i osiedlowych ciągła zarządcy dróg dróg Bieżąca pielęgnacja pomników przyrody, w tym uzupełnienie Realizacja 2 Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy, FOŚiGW urzędowych oznakowań pomników przyrody ciągła ODR, ARiMR, ARR, Fundacja Promocja wśród rolników korzyści z zachowania drobno- Realizacja Pomocy dla Środki własne jednostek, 3 przestrzennych form krajobrazowych (np. miedz, zadrzewień b.d. ciągła Rolnictwa FAPA, prywatne śródpolnych, oczek wodnych, torfowisk, itp.) rolnicy Ochrona walorów indywidualni 1 i zasobów ODR, ARiMR, ARR, Fundacja przyrodniczych Rozwój tradycyjnych form gospodarowania (rolnictwo Realizacja Pomocy dla Środki własne jednostek, 4 ekologiczne, ekoturystyka, agroturystyka), które będą b.d. ciągła Rolnictwa FAPA, prywatne sprzyjały zachowaniu trwałości zasobów przyrodniczych rolnicy indywidualni ODR, ARiMR, ARR, Fundacja Środki własne jednostek, Realizacja Pomocy dla 5 Wdrażania programów rolno-środowiskowych b.d. prywatne, fundusze ciągła Rolnictwa FAPA, pomocowe UE rolnicy indywidualni ANR, Realizacja nadleśnictwo, Budżet ANR, nadleśnictw, Wzbogacanie i 1 Zalesienie nieużytków rolnych - gruntów kl. V i VI. b.d. racjonalne ciągła rolnicy środki prywatne 2 użytkowanie indywidualni zasobów leśnych Realizacja 2 Zwiększenie bioróżnorodności lasów Nadleśnictwa b.d. Budżet nadleśnictw, ciągła

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł] Stały monitoring środowiska leśnego w celu Realizacja Nadleśnictwa, Budżet nadleśnictw, OSP, 3 przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, b.d. ciągła OSP, PSP PSP szkody przemysłowe, degradacja) ODR, ARiMR, ARR, Fundacja Zmiany intensywnej produkcji rolnej na bardziej przyjazną Realizacja Pomocy dla Środki własne jednostek, 1 b.d. środowisku naturalnemu. ciągła Rolnictwa FAPA, prywatne rolnicy indywidualni ODR, ARiMR, ARR, Fundacja Racjonalne zużycie środków ochrony roślin i nawozów oraz Realizacja Pomocy dla Środki własne jednostek, 3 Ochrona gleb 2 b.d. używanie sprawnego sprzętu rolniczego ciągła Rolnictwa FAPA, prywatne rolnicy indywidualni ODR, ARiMR, ARR, Fundacja Wdrażanie i przestrzeganie zasad Kodeksu Dobrych Praktyk Realizacja Pomocy dla Środki własne jednostek, 3 b.d. Rolniczych ciągła Rolnictwa FAPA, prywatne rolnicy indywidualni

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Obszar IV - Gospodarka odpadami

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł] Zapewnienie możliwości i promowanie selektywnej zbiórki Realizacja 1 Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy Właściwe surowców wtórnych wszystkim mieszkańcom ciągła zagospodarowanie 1 odpadów na Samorząd Gminy, Budżet Gminy, terenie gminy 2 Usuwanie azbestu z terenu gminy do 2032 właściciele b.d. NFOŚiGW, WFOŚiGW, obiektów BOŚ Likwidacja zagrożeń dla Samorząd Gminy, Likwidacja nielegalnych miejsc składowania odpadów Realizacja Budżet Gminy, środki 2 środowiska ze 1 właściciele b.d. komunalnych ciągła prywatne składowania gruntów odpadów

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Obszar V - Świadomość ekologiczna mieszkańców i edukacja ekologiczna

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł] Bieżąca aktualizacja wykazu danych o dokumentach Realizacja 1 zawierających informację o środowisku i jego ochronie Samorząd Gminy, b.d. Budżet Gminy Pełen dostęp ciągła społeczeństwa do w Urzędzie Gminnym 1 danych w zakresie Samorząd Gminy, Prowadzenie akcji informacyjnych wśród społeczności ochrony środowiska Realizacja ekologiczne Budżet Gminy, środki 2 lokalnej dotyczącej możliwości dostępu do danych w b.d. w Gminie ciągła organizacje własne jednostek zakresie stanu i ochrony środowiska pozarządowe

Szkoły, Poprawa Prowadzenie zajęć dydaktycznych dla dzieci i młodzieży nadleśnictwa, świadomości szkolnej z zakresu edukacji leśnej z wykorzystaniem Realizacja Budżet Gminy, środki 1 ekologiczne b.d. ekologicznej istniejącego systemu ścieżek edukacyjnych i ciągła własne jednostek organizacje mieszkańców ze przyrodniczych oraz tras wycieczkowych pozarządowe szczególnym uwzględnieniem zasad prawidłowej gospodarki wodno- Doposażenie szkół w materiały edukacyjne i Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, środki 2 2 b.d. ściekowej, leśnej, informacyjne z zakresu ochrony środowiska ciągła szkoły własne jednostek rolnej, odpadami, oraz promocja zachowań w zakresie Samorząd Gminy, Aktywne uczestnictwo w corocznych imprezach szkoły, energooszczędności, Realizacja Budżet Gminy, środki 3 związanych z ochroną środowiska np. Sprzątanie Ziemi, ekologiczne b.d. zmniejszania emisji ciągła własne jednostek niskiej itp. Dzień bez samochodu, Dzień Ziemi organizacje pozarządowe

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł]

Podnoszenie kwalifikacji kadry Szkolenie pracowników Urzędu z zakresu zadań Realizacja Budżet Gminy, środki 3 Urzędu Gminy w 1 przewidzianych w POŚ, zrównoważonego rozwoju, ocen Samorząd Gminy b.d. ciągła własne jednostek dziedzinie ochronny oddziaływania na środowisko środowiska

Zwiększenie liczby Samorząd Gminy, Budowa ścieżek edukacyjnych, przyrodniczych i szlaków Realizacja Budżet Gminy, środki 4 obiektów edukacji 1 zarządcy dróg, b.d. rowerowych ciągła własne jednostek przyrodniczej nadleśnictwa

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Obszar VI - Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i działania systemowe

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł] Realizacja 1 Poprawa ładu przestrzennego w Gminie Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy ciągła Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym zagadnień ochrony: przyrody, walorów krajobrazowych, terenów Realizacja Planowanie 2 Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy przestrzenne zalewowych, złóż kopalin, gleb rolniczych oraz ujęć ciągła zgodne z wodnych 1 zasadami Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym zagadnień Realizacja zrównoważonego 3 minimalizacji oddziaływania na ludzi i środowisko: hałasu i Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy ciągła rozwoju pól elektromagnetycznych Uwzględnienie w planowaniu przestrzennym działań na Realizacja 4 rzecz optymalizacji potrzeb transportowych i Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy ciągła wykorzystywania odnawialnych źródeł energii Doposażenie jednostek PSP i OSP w sprzęt Bezpieczeństwo specjalistyczny z zakresu ratownictwa chemicznego (w tym Realizacja Samorząd Gminy, Budżet Gminy, środki 2 1 b.d. ekologiczne samochodów ratowniczo-gaśniczych) oraz usuwania ciągła OSP, PSP własne jednostek zagrożeń ekologicznych Wdrażanie zasad ochrony Uwzględnienie zasad ochrony środowiska w strategiach Realizacja 3 1 Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy środowiska w sektorowych ciągła polityce gminy

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Okres Nakłady Cele Działania Odpowiedzialny Źródła finansowania realizacji [zł]

Wdrażanie w przedsiębiorstwach na terenie gminy Wprowadzenie do oceny stosowanej w przetargach certyfikatów Realizacja 4 1 organizowanych przez gminę dodatkowych punktów za Samorząd Gminy b.d. Budżet Gminy ekologicznych ciągła posiadane certyfikaty ekologiczne (ISO 14001, EMAS, Zielone biuro)

Wykaz skrótów:

ANR - Agencja Nieruchomości Rolnych

ARiMR - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa

ARR - Agencja Rynku Rolnego

BOŚ - Bank Ochrony Środowiska

FOŚiGW - Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie

ODR - Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Warszawie

OSP, PSP - Ochotnicza i Państwowa Straż Pożarna

WIOŚ - Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska

ZMiUW - Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

7. Mierniki realizacji aktualizacji programu ochrony środowiska Nadrzędną zasadą realizacji niniejszego opracowania powinna być realizacja wyznaczonych zadań przez określone jednostki, którym poszczególne zadania przypisano. Z punktu widzenia aktualizacji Programu w realizacji poszczególnych zadań będą uczestniczyć:

 podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem,  podmioty realizujące zadania programu,  podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu,  społeczność gminy, jako główny podmiot odbierający wyniki działań programu.

Realizacja założeń aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin to poprawa stanu środowiska. Zmiany wartości wskaźników i mierników charakteryzujących elementy środowiska będą stanowiły wymierny efekt realizacji założeń Programu.

Ponadto zgodnie z art. 18 ustawy POŚ organ wykonawczy gminy jest zobowiązany sporządzać co dwa lata raporty z wykonania programów ochrony środowiska, które następnie przedstawia radzie gminy.

W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych. Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie Prawo ochrony środowiska, dotyczących okresu na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu.

Wdrażanie programu ochrony środowiska powinno podlegać regularnej ocenie w zakresie:

 efektywności wykonania zadań,  aktualności zidentyfikowanych problemów ekologicznych oraz adekwatności podjętych działań,  stopnia realizacji programu w odniesieniu do stopnia realizacji założonych działań i przyjętych celów,  rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,  przyczyn ewentualnych rozbieżności pomiędzy założonymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,  niezbędnych modyfikacji programu.

Dla prawidłowego przebiegu monitoringu realizacji celów i zadań Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin niezbędna jest okresowa wymiana

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

informacji, zwłaszcza pomiędzy jednostkami gminy, dotycząca stanu środowiska oraz stopnia zaawansowania realizacji poszczególnych zadań.

Monitoring obejmuje dwa podstawowe rodzaje kontrolowania zmian, które najogólniej można określić jako:

 monitoring ilościowy,  monitoring jakościowy.

Ujęcie ilościowe – obrazuje prognozę zmian konkretnych wielkości (wskaźników). Nie do wszystkich elementów środowiska da się przypisać wskaźniki (nie wszystkie dane są dostępne), aby dokonać prognozy ilościowej w niektórych elementach środowiska. Do prognozowania zmian wskaźników w przyszłości wykorzystano informacje o dynamice zmian tych wskaźników w przeszłości, nakładów w okresach poprzednich i planowanych do poniesienia (uwzględniono fakt, iż część zaplanowanych nakładów w poprzednim okresie nie została zrealizowana), oraz wymogi UE.

Ujęcie jakościowe – dla elementów środowiska, dla których nie można prognozować określonych wskaźników lub jest to utrudnione, wykorzystano ocenę jakościową, która stanowi jednocześnie uzupełnienie do oceny ilościowej. Listę tę można ewentualnie w przyszłości uzupełnić o pojedyncze nowe wskaźniki dotyczące jakości środowiska. Wskazane byłoby także dopasowanie odpowiednich wskaźników, do odpowiednich celów Aktualizacji POŚ.

Tabela 19 Wskaźniki monitorowania Programu

Lp. Wskaźnik Jednostka A. Wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko Jakość wód powierzchniowych; udział wód pozaklasowych wg oceny % 1. ogólnej Jakość wód podziemnych; udział wód o bardzo dobrej i dobrej 2. % jakości (klasa la i Ib) 3. Stopień zwodociągowania gminy % 4. Stopień skanalizowania gminy %

Ścieki przemysłowe i komunalne wymagające oczyszczenia 3 5. hm odprowadzane do wód powierzchniowych lub do ziemi 6. Długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej %

7. Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych / 1 mieszkańca na rok kg /m /r

8. Udział odpadów komunalnych składowanych na składowiskach %

9. Udział odpadów przemysłowych składowanych na składowiskach % 10. Wskaźnik lesistości gminy % 11. Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska tys. B. Wskaźniki świadomości społecznej Ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez 12. liczba mieszkańców 74

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

13. Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno- informacyjnych, liczba Źródło: opracowanie własne

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

8. Podsumowanie

Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2018 – 2022.

Podstawę niniejszego opracowania stanowi szereg dokumentów udostępnionych m.in. przez Urząd Gminy w Teresinie, Starostwo Powiatowe, Urząd Marszałkowski, GUS, WIOŚ, RDOŚ, OSChR, GDDKiA i PPIS. Informacje wykorzystane w opracowaniu posłużyły określeniu stanu aktualnego komponentów środowiska przyrodniczego oraz społeczno-gospodarczego:

Główne zasoby wody pitnej znajdują się w zasobach trzeciorzędowych, już sama ich głębokość zalegania powoduje, że są dobrze zabezpieczone przez przenikaniem zanieczyszczeń. Ilość wody możliwa do pozyskania z tych ujęć jest wystarczająca do zapewnienia potrzeb mieszkańców gminy. Obecnie 81,5% mieszkańców jest podłączonych do sieci wodociągowej, jednak tylko 38,1% mieszkańców jest podłączonych do sieci kanalizacyjnej. Taka dysproporcja może sprzyjać niewłaściwej gospodarce ściekami w niektórych gospodarstwach (np. nieszczelne szamba, wylewanie bezpośrednio do gruntu lub wód). Należy jak najszybciej rozbudować sieć kanalizacyjną.

Gmina jak i całe województwo ma problem z niską emisją powoduje ona przekroczenie norm czystości powietrza w zakresie pyłu zawieszonego i benzo(a)pirenu. Należałoby zacząć działać w zakresie ograniczenia palenia węglem i odpadami. Paliwa te można zastąpić odnawialnymi źródłami energii, w tym szczególnie biomasą (ze względu na rolniczy charakter gminy). Sieć dystrybucji gazu 76

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

w ostatnich latach rozwija się dynamicznie, jednak dalej obejmuje tylko 4,8% ludności, więc nie może być jeszcze znaczącą alternatywą do węgla.

Gospodarka odpadami w gminie jest w okresie zmian systemowych, jednak już osiąga znaczne efekty: system odbioru odpadów obejmuje niemal wszystkich mieszkańców gminy, większość mieszkańców sortuje odpady, a ponad połowa posiada kompostowniki. Poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła wynosi 22,17%, jest to dobry wynik w skali kraju, jednak konieczne są dalsze działania w celu zwiększenia tego poziomu. W gminie należy jak najszybciej zorganizować sieć Punktów Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Od lat problemem jest zaleganie wyrobów zawierających azbest, przy obecnym tempie ich usuwania może nie udać się pozbycie się ich z terenu gminy do roku 2035, w tej dziedzinie należy wzmożyć działania.

Program powinien być realizowany poprzez uwzględnienie zapisów wynikających z dokumentów rządowych, zwłaszcza wynikających z listy przedsięwzięć własnych i koordynowanych. Ponadto wszelkie działania winny wynikać z przedsięwzięć zawartych w opracowaniach na szczeblu regionalnym (Program Wojewódzki, Strategia Wojewódzka) oraz z dokumentów i koncepcji władz gminy i powiatu, postulatów rozmaitych środowisk, w tym organizacji pozarządowych i mieszkańców. Dodatkowo niektóre z przedsięwzięć zostały zaproponowane przez zespół autorski opracowujący Program.

Po dokonaniu diagnozy stanu poszczególnych komponentów środowiska na terenie gminy oraz kierując się uwarunkowaniami zewnętrznymi (obowiązujące akty prawne) i wewnętrznymi (lokalne opracowania planistyczne i strategiczne, stan środowiska przyrodniczego) wyodrębniono sześć obszarów celów głównych:

I. Stosunki wodne i jakość wód

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

II. Racjonalna gospodarka energetyczna i ochrona atmosfery

III. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów

IV. Gospodarka odpadami

V. Świadomość ekologiczna mieszkańców i edukacja ekologiczna

VI. Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i działania systemowe

W ramach celów głównych wyodrębnione zostały cele szczegółowe oraz przedsięwzięcia dążące do osiągnięcia poprawy stanu środowiska

Niniejszy dokument jest dokumentem planistycznym i nie stanowi przepisów prawa miejscowego. Nakreśla jedynie kierunek, w jakim powinien podążyć samorząd mając na celu zachowanie i poprawę stanu środowiska przyrodniczego.

Osiągnięcie priorytetów będzie możliwe poprzez realizację celów szczegółowych i zadań w obrębie dwudziestu dwu celów głównych:

Obszar I - Stosunki wodne i jakość wód

1. Rozbudowa sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej, budowa lokalnych oraz indywidualnych oczyszczalni ścieków 2. Kontrola gospodarki wodnej 3. Zagospodarowanie gnojówki, gnojowicy i obornika 4. Realizacja Programu małej retencji dla Województwa Mazowieckiego

Obszar II - Racjonalna gospodarka energetyczna i ochrona atmosfery

1. Ograniczenie presji na powietrze ze źródeł mobilnych 2. Ograniczenie presji na powietrze ze źródeł przemysłowych 3. Rozbudowa, modernizacja infrastruktury energetycznej ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii 4. Poprawa charakterystyki energetycznej budynków publicznych 5. Ograniczenie stresu miejskiego i emisji hałasu

Obszar III - Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów

1. Ochrona walorów i zasobów przyrodniczych 2. Wzbogacanie i racjonalne użytkowanie zasobów leśnych 3. Ochrona gleb

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Obszar IV - Gospodarka odpadami

1. Właściwe zagospodarowanie odpadów na terenie gminy 2. Likwidacja zagrożeń dla środowiska ze składowania odpadów

Obszar V - Świadomość ekologiczna mieszkańców i edukacja ekologiczna

1. Pełen dostęp społeczeństwa do danych w zakresie ochrony środowiska w Gminie 2. Poprawa świadomości ekologicznej mieszkańców ze szczególnym uwzględnieniem zasad prawidłowej gospodarki wodno- ściekowej, leśnej, rolnej, odpadami, oraz promocja zachowań w zakresie energooszczędności, zmniejszania emisji niskiej itp. 3. Podnoszenie kwalifikacji kadry Urzędu Gminnego w dziedzinie ochronny środowiska 4. Zwiększenie ilości obiektów edukacji przyrodniczej

Obszar VI - Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego i działania systemowe

1. Planowanie przestrzenne zgodne z zasadami zrównoważonego rozwoju 2. Bezpieczeństwo ekologiczne 3. Wdrażanie zasad ochrony środowiska w polityce gminy 4. Wdrażanie w przedsiębiorstwach na terenie gminy certyfikatów ekologicznych (ISO 14001, EMAS, Zielone biuro)

Przedsięwzięcia zaproponowane w obrębie wymienionych obszarów w przyszłości przyczynią się do poprawy stanu środowiska na terenie gminy.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

9. Literatura

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2011-2014 z perspektywą na lata 2015-2018

Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2010 r., PIG, Warszawa, 2011 r.,

Dane Głównego Urzędu Statystycznego,

Dobrzański B., Kuźnicki F., Białousz S.: Kryteria wyróżniania i przestrzenne ujęcie gleb według klasyfikacji FAO 1984

Informacje z Urzędu Gminnego w Teresinie,

Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014,

Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych 2010,

Krajowy Program Zwiększania Lesistości,

Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2009 – 2012 z uwzględnieniem perspektywy do roku 2016,

Programowanie ochrony środowiska w gminie, czyli jak skutecznie zaplanować i wdrożyć gminny program ochrony środowiska, Tom 1 – podręcznik, 2009 r., Arnold Bernaciak, Marcin Spychała,

Program małej retencji dla Województwa Mazowieckiego, 2008

Program Ochrony Środowiska Województwa Mazowieckiego na lata 2011-2014 z uwzględnieniem perspektywy do 2018,

Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest z terenu Gminy Teresin

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2004 – 2015

Raporty WIOŚ w Warszawie,

Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do 2020 roku,

Strategia Zrównoważonego Rozwoju Gminy Teresin do 2020 roku

Strony internetowe Centrum Informacji o Środowisku: www.cios.gov.pl,

Strony internetowe Ministerstwa Środowiska: www.mos.gov.pl,

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Strony internetowe Natura 2000: www.natura2000.mos.gov.pl/natura2000 i www.natura2000.org.pl,

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Teresin

Ustawa z dnia 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (Dz.U. 2013 poz. 888 ze zm.)

Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. 2014 poz. 1153 ze zm.),

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. 2013 poz. 627 ze zm.),

Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21 ze zm.),

Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz.U. 2013 poz. 1136 ze zm.),

Ustawa z dnia 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. 2015 poz. 140 ze zm.),

Ustawa z dnia 8 marca z 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. 2013 poz. 594 ze zm.)

Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz. U. z 2011 r. Nr 122, poz. 695 ze zm.)

Ustawa z dnia 3 października 2008 o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2013 poz. 1235 ze zm.),

Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 2013 poz. 1399 ze zm.),

Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. 2014 poz. 1789 ze zm.),

Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. 2015 poz. 139 ze zm.),

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. 2013 poz. 1232 ze zm.),

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2015 poz. 469 ze zm.),

Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012 – 2017 z uwzględnieniem lat 2018 – 2023,

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Teresin na lata 2015 – 2018 z perspektywą na lata 2019 – 2022

Wytyczne do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, grudzień 2002 r.