KWARTALNIK POLICYJNY
Łukasz Wilczak, Łukasz Iglewski Udział nauczycieli policyjnych Zakładu Szkoleń 46 Specjalnych CSP w zabezpieczeniu pirotechnicznym Szczytu NATO oraz ŚDM Paweł Wittich, Tomasz Pasieka System monitoringu wizyjnego w zabezpieczeniu 48 imprez organizowanych w przestrzeni miasta Czasopismo Centrum Szkolenia Policji w Legionowie i zwalczaniu zagrożeń terrorystycznych i Centrum Szkolenia Żandarmerii Wojskowej w Mińsku Mazowieckim dobre praktyki Tomasz Kmiecik 55 Dobre praktyki garnizonu małopolskiego w zabezpieczaniu imprez masowych i zgromadzeń Maciej Mierkułow W NUMERZE 62 Doświadczenia garnizonu śląskiego w zabezpieczeniu imprez masowych Magdalena Bieniak imprezy masowe – aspekty prawne, praktyczne 66 Zabezpieczenie demonstracji oraz obchodów i psychologiczne Narodowego Święta Niepodległości przez KSP Marcin Maludy Leszek Dyduch Realizacja zabezpieczenia festiwalu „Przystanek Imprezy masowe i zgromadzenia w sprawach 70 2 Woodstock” przez KWP w Gorzowie Wielkopolskim publicznych – aspekty prawne i praktyczne Kamila Sitkowska sportowe imprezy masowe 14 Psychologiczne aspekty zarządzania tłumem Rafał Hołubowski szczyt nato i Śdm 73 Zabezpieczenie imprez masowych, w tym ME w Piłce Ręcznej Mężczyzn EHF 2016, przez KWP w Gdańsku Sebastian Fit Jacek Giszczak Wykorzystanie analizy ryzyka w zabezpieczeniu Rola Policji w dynamicznym zabezpieczeniu wyścigu 20 imprez masowych na przykładzie działań 77 kolarskiego na przykładzie Tour de Pologne podejmowanych przez Biuro Kryminalne KGP Dariusz Wójcik Mateusz Kaźmierczak 82 Polscy policjanci na EURO 2016 we Francji Zabezpieczenie imprez masowych o zasięgu 22 międzynarodowym w kontekście zadań Biura warsztaty dla policjantów NPPP Międzynarodowej Współpracy Policji KGP Krystian Szczerbaty, Tomasz Midro, Krzysztof Mikosza Andrzej Kropiwiec 24 86 Spostrzeżenia z przebiegu 18 edycji warsztatów dla Operacja „Przymierze” policjantów NPPP (CSP, 2015–2016) Beata Biesiadecka 26 Bezpieczeństwo systemów teleinformacyjnych prawo w kontekście operacji „Przymierze” Aleksandra Iwanowska, Anna Rybicka Włodzimierz Czwarno 89 Osoby nietrzeźwe w PdOZ – stan obecny 28 Działania Biura Ochrony Rządu w kontekście a perspektywa zmian zabezpieczenia Szczytu NATO i ŚDM Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie Paweł Bielec 31 Realizacja zadań przez Żandarmerię Wojskową Dorota Cyma-Końska, Dorota Kozłowska podczas Szczytu NATO oraz ŚDM 91 Ośrodek dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Dom”. Standardy i procedury działania Piotr Oćwieja 36 Zadania Centralnego Biura Śledczego Policji vademecum policjanta w zabezpieczeniu Szczytu NATO i ŚDM Justyna Setniewska, Marta Paw Agnieszka Golias Kategorie praw jazdy oraz znaczenie kodów Zaangażowanie Straży Granicznej w zabezpieczenie 95 40 umieszczonych w rubryce 12. prawa jazdy Szczytu NATO i ŚDM Mariusz Herbuś Bartłomiej Stańczyk Wyniki testu sprawności fizycznej dla kandydatów Działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa 101 42 uczestnikom i pielgrzymom ŚDM korzystającym do służby w Policji a poziom sprawności fizycznej z komunikacji kolejowej na terenie woj. śląskiego podczas szkolenia zawodowego podstawowego Radosław Wola KĄCIK JĘZYKOWY Udział zagranicznych policjantów w zabezpieczeniu 44 Renata Cedro wizyty papieża Franciszka w Częstochowie 104 w ramach ŚDM Język angielski dla policjantów
Czekamy na listy, propozycje tematów i opinie na temat zamieszczonych tekstów. Prosimy je przesyłać na adres [email protected]. Redakcja zastrzega sobie prawo skracania tekstów i dokonywania w nich zmian oraz możliwość nieodpłatnego wykorzystania 1 publikowanych materiałów na stronie internetowej www.kwartalnik.csp.edu.pl. i m pr ez y m a s ow e
Imprezy masowe i zgromadzenia w sprawach publicznych – aspekty prawne i praktyczne
podinsp. Leszek Dyduch starszy wykładowca Zakładu Służby Prewencyjnej CSP
Konstytucyjna wolność przeprowadzania imprez masowych oraz zgromadzeń w sprawach publicznych i uczestniczenia w nich jest jednym z elementów demokracji i dorobku cywilizacyjnego. Posiada dużą wartość społeczną, gdyż pozwala ludziom w szczególny sposób się relaksować, wyrażać emocje, komuniko- wać się ze sobą, uzgadniać stanowiska i wyrażać poglądy. Nowoczesne środki masowego przekazu pozwa- lają milionom osób zapoznawać się z przebiegiem takich spotkań. Nie jest to wolność absolutna, lecz podlegająca prawnym ograniczeniom i rygorom.
W minionym dziesięcioleciu temat przeprowadzania imprez widowiska lub prezentacje, wzbudzając u odbiorców głębokie masowych i zgromadzeń w sprawach publicznych zyskał przeżycia i silne emocje. W rezultacie możemy zaobserwować duże zainteresowanie i często był poruszany w naszym kra- swoiste zjawisko społeczne, które posiada różne zabarwienia ju. Istotną rolę w tym procesie odegrało powierzenie przez i stopień zaangażowania obywateli, w zależności od tego, czy UEFA Polsce i Ukrainie prawa organizacji i wspólnego prze- jest to impreza rozrywkowa, sportowa (np. występująca w od- prowadzenia finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce niesieniu do skoków narciarskich tzw. małyszomania), spotka- Nożnej UEFA EURO 2012. Przedsięwzięcie to przeszło do nia, uroczystości i przedsięwzięcia o charakterze religijnym historii jako największa impreza sportowa zorganizowana lub państwowym, widowiska i pokazy dla pewnych kręgów dotychczas w Polsce. Także duże zainteresowanie wzbudzi- hobbistycznych (np. pielgrzymki religijne, międzynarodowe ły kolejne, przeprowadzone w naszym kraju, ważne impre- konferencje i spotkania VIP-ów, obchody świąt państwowych, zy sportowe i zgromadzenia w sprawach publicznych, takie pokazy lotnicze, rajdy i wyścigi rowerowe lub samochodowe, jak: Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian wystawy psów lub gołębi). klimatu (COP19), zorganizowana w Warszawie w 2013 r., Doniosłość społeczna tego rodzaju masowych spotkań wiąże Mistrzostwa Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn w 2014 r., się z ich genezą. Od początku istnienia cywilizacji ludzie gro- Szczyt Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) madzili się w rożnych miejscach i obiektach publicznych, aby w Warszawie i Światowe Dni Młodzieży w br. Obecnie emocji wzbogacać swoją wiedzę i wymieniać doświadczenia, czerpać dostarczają również realizowane na bieżąco masowe imprezy pozytywne emocje ze wzajemnych rozmów, modlitwy, zaba- sportowe, szczególnie mecze piłki nożnej, zgromadzenia i ma- wy, manifestowania poglądów, wyrażania opinii lub obserwacji nifestacje publiczne, takie jak np. obchody Święta Pracy lub różnych pokazów albo występów. Tego rodzaju zachowania, Święta Niepodległości. Zabezpieczenie tego rodzaju przedsię- będąc przejawem postępu cywilizacyjnego, uspołecznienia wzięć stanowi element szeroko pojętej problematyki obejmu- i kultury, wytworzyły zjawisko społeczne określane mianem jącej bezpieczeństwo i porządek publiczny oraz bezpieczeń- imprez masowych i zgromadzeń publicznych, które oprócz stwo obywateli i ich mienia, wywierając istotny wpływ na pozytywnych cech i wartości społecznych wywołuje często kształtowanie się bezpieczeństwa całego kraju. konkretne problemy i zagrożenia. Ich powstanie najbardziej jest Znaczenie omawianego tematu wzrasta z uwagi na obecny roz- związane z uwarunkowaniami takich spotkań − koniecznością wój środków masowego przekazu, które pozwalają zapozna- dłuższego przebywania na małym obszarze lub w niewielkim wać się z przebiegiem takich spotkań nawet setkom milionów obiekcie znacznej liczby osób, czasem o różnych upodoba- osób. Z tym przekazem łączą się różnego rodzaju reklamy, niach, światopoglądzie, preferencjach, potrzebą stosowania
2 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
Kluczowe pojęcia w przepisach prawnych
środków technicznych służących do przemieszczania i komu- zatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami pra- nikowania się uczestników, nawet z wielu bardzo oddalonych wa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony od siebie krajów. W rezultacie skala problemów związanych przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000, z imprezami masowymi i zgromadzeniami w sprawach pu- b) w hali sportowej lub w innym budynku umożliwiającym blicznych diametralnie rośnie wraz z liczbą ich uczestników przeprowadzenie imprezy masowej, w których liczba udo- i rodzajem takich spotkań, stawiając przed organizatorami, or- stępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona ganami władzy publicznej i administracji coraz większe wyma- zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami gania. Problemy i zagrożenia są zwłaszcza widoczne na szla- dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej kach i w węzłach komunikacyjnych, w środkach komunikacji niż 5002. publicznej, na ulicach i placach miast, lokalach gastronomicz- Masowa impreza sportowa to impreza masowa mająca na nych, w pobliżu i na terenie obiektów, a także miejsc imprez celu współzawodnictwo sportowe lub popularyzowanie kultu- masowych lub zgromadzeń. Zachowanie wielu osób wymusza ry fizycznej, organizowana na: zmiany dotychczasowego rytmu funkcjonowania wielu syste- a) stadionie lub w innym obiekcie niebędącym budynkiem, mów i dziedzin życia społecznego. Niekiedy może przybrać na którym liczba udostępnionych przez organizatora postać naruszeń obowiązujących norm prawnych i społecznych miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa bu- bądź przekształcić się w zachowanie charakterystyczne dla dowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciw- agresywnego tłumu lub prowadzić do powstania sytuacji kry- pożarowej, wynosi nie mniej niż 1000, a w przypadku hali zysowej podobnej do katastrofy naturalnej i awarii technicznej. sportowej lub innego budynku umożliwiającego przepro- W celu zapewnienia prawidłowej organizacji i przeprowadzania wadzenie imprezy masowej − nie mniej niż 300, imprez masowych oraz odbywania zgromadzeń publicznych b) terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy maso- omawiana tematyka została uregulowana w aktach prawnych wej, na którym liczba udostępnionych przez organizatora o randze ustawy. miejsc dla osób wynosi nie mniej niż 1000. Mecz piłki nożnej − masowa impreza sportowa mająca na celu współzawodnictwo w dyscyplinie piłki nożnej, organi- zowana na stadionie lub w innym obiekcie sportowym, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla Kluczowe pojęcia dla stosowania przepisów osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz prawnych regulujących imprezy masowe przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi i zgromadzenia w sprawach publicznych nie mniej niż 10003. Wśród imprez masowych mecze piłki nożnej charakteryzują się Warunkiem sine qua non prawidłowego stosowania przepi- negatywnymi zjawiskami i odbierane są jako te, które generu- sów prawnych w zakresie imprez masowych i zgromadzeń ją wiele problemów w zakresie bezpieczeństwa na stadionach, w sprawach publicznych jest znajomość występujących w tym problem stosowania przemocy i agresji zachowania w nich kluczowych pojęć. W języku potocznym wyrażenia tzw. pseudokibiców, określanych też mianem chuliganów sta- „impreza” i „zgromadzenie” mają inne znaczenie niż na grun- dionowych. Dlatego ustawodawca uregulował je drobiazgowo cie przepisów prawa. w ustawie z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez Impreza masowa to impreza masowa artystyczno-rozrywko- masowych4 (określana dalej skrótem ubim), w odrębnym roz- wa, masowa impreza sportowa, w tym mecz piłki nożnej, przy dziale, wskazując, że regulacja ta ma odpowiednie zastosowa- czym statusu tego nie posiadają imprezy organizowane: nie do imprez masowych o podwyższonym ryzyku, czyli takich a) w teatrach, operach, operetkach, filharmoniach, kinach, imprez, w czasie których, zgodnie z informacją o przewidy- muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki wanych zagrożeniach lub dotychczasowymi doświadczeniami lub w innych podobnych obiektach, dotyczącymi zachowania osób uczestniczących, istnieje obawa b) w szkołach i placówkach oświatowych przez zarządzają- wystąpienia aktów przemocy lub agresji5. Liczebność służby cych tymi szkołami i placówkami, porządkowej oraz służby informacyjnej na tego rodzaju impre- c) w ramach współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży, zie powinna wynieść co najmniej 15 członków służb: porząd- d) dla sportowców niepełnosprawnych, kowej i informacyjnej na 200 osób, które mogą być obecne na e) na terenie otwartym dla uprawiania sportu powszechne- imprezie masowej, i co najmniej 2 członków służb: porządko- go o charakterze rekreacji ruchowej, ogólnodostępnym wej lub informacyjnej na każde następne 100 osób, przy czym i nieodpłatnym, nie mniej niż 50% ogólnej liczby członków służb stanowią f) przez pracodawców dla ich pracowników − jeżeli rodzaj członkowie służby porządkowej6. Liczby udostępnionych przez imprezy odpowiada przeznaczeniu obiektu lub terenu, gdzie organizatora miejsc dla osób wynoszą nie mniej niż: 300 − dla ma się ona odbyć, i impreza ma charakter zamknięty1. stadionu, innego obiektu niebędącego budynkiem lub terenu Zastosowanie przez ustawodawcę techniki wyliczenia ele- umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej i po 200 mentów definiowanego pojęcia wymaga objaśnienia tych − dla hali sportowej lub innego budynku umożliwiającego prze- elementów. Impreza masowa artystyczno-rozrywkowa to prowadzenie imprezy masowej, albo dla meczu piłki nożnej7. impreza o charakterze artystycznym, rozrywkowym lub zor- Natomiast zgromadzeniem jest zgrupowanie osób na otwar- ganizowane publiczne oglądanie przekazu telewizyjnego na tej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób ekranach lub urządzeniach umożliwiających uzyskanie obrazu w określonym miejscu w celu odbycia wspólnych obrad lub o przekątnej przekraczającej 3 m, która ma się odbyć: w celu wspólnego wyrażenia stanowiska w sprawach publicz- a) na stadionie, w innym obiekcie niebędącym budynkiem nych8. Ten rodzaj zgromadzeń należy określić mianem zwy- lub na terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy kłych (zaplanowanych) w odróżnieniu od zgromadzeń sponta- masowej, na których liczba udostępnionych przez organi- nicznych definiowanych jako zgromadzenia, które odbywają się
3 i m pr ez y m a s ow e
w związku z zaistniałym nagłym i niemożliwym do wcześniej- gastronomiczne, medyczne, przeciwpożarowe, nadzór wizyj- szego przewidzenia wydarzeniem związanym ze sferą publicz- ny, zarządzanie kontrolą dostępu do wyznaczonych miejsc, ną, którego odbycie w innym terminie byłoby niecelowe lub zarządzanie tłumem, zapewnienie ochrony osób ważnych mało istotne z punktu widzenia debaty publicznej9. Na gruncie i funkcyjnych. Oczywiście te regulacje odnoszą się do miejsca ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach nie imprez masowych lub zgromadzeń, a inne akty prawne regu- są zgromadzeniami zgrupowania osób organizowane przez or- lują kwestie przemieszczania się uczestników na spotkanie gany władzy publicznej lub odbywane w ramach działalności i po jego zakończeniu środkami komunikacji, bezpiecznego kościołów i innych związków wyznaniowych. Z tych względów gromadzenia się ludzi w miejscach i obiektach publicznych. i braku podstaw zastosowania ubim do tego wydarzenia, sejm RP Wszystkie przedstawione płaszczyzny łączy konieczność za- w dniu 18 marca 2016 r. uchwalił ustawę o szczególnych rozwią- pewnienia bezpieczeństwa w znaczeniu ogólnym i związa- zaniach związanych z organizacją wizyty Jego Świątobliwości nego z nim poczucia bezpieczeństwa osób uczestniczących. Papieża Franciszka w Rzeczypospolitej Polskiej oraz Świato- Z tych względów zasadnicze znaczenie w regulacji prawnej wych Dni Młodzieży – Kraków 201610. Dodatkowo wzięto pod posiadają ustawy: z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeń- uwagę przewidywaną dużą liczbę uczestników tego wydarzenia stwie imprez masowych i z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo (około 2,5 mln), konieczność stworzenia szczególnych rozwią- o zgromadzeniach (określana dalej skrótem upoz), które swo- zań prawnych umożliwiających zapewnienie bezpieczeństwa je źródło posiadają w art. 57 Konstytucji Rzeczypospolitej jego uczestników (w tym medycznego i sanitarnego) i nadanie Polskiej15 z dnia 2 kwietnia 1997 r. Zgodnie z tym przepisem służbom odpowiedzialnym za bezpieczeństwo szczególnych Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu obywatelowi wol- uprawnień. Policji przyznano dodatkowe prawa w zakresie ność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestnicze- gromadzenia i przetwarzania danych o osobach stwarzających nia w nich. W ten sposób każdy ma możliwość manifestacji zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym własnych poglądów i wpływu na procesy polityczne, a także uzyskanych i przetwarzanych przez inne organy i służby, a tak- kształtowania demokratycznej opinii publicznej. Ograniczenia że w wyniku wykonywania czynności operacyjno-rozpoznaw- tej wolności może wyznaczać tylko ustawa16. czych, jak również uzyskanych i przetwarzanych przez organy Ubim określa: ścigania innych państw. ▪▪ zasady postępowania, warunki oraz zasady gromadzenia Należy wskazać, że w przedstawionych definicjach pojęcia i przetwarzania informacji konieczne do zapewnienia bez- „zgromadzenie” kluczową rolę odgrywa wyrażenie „sprawa pieczeństwa imprez masowych, (sfera) publiczna”. W znaczeniu słownikowym pojęcie „spra- ▪▪ zasady i tryb wydawania zezwoleń na przeprowadzanie im- wa” to interes, rzecz do załatwienia, wielkie zadanie, wzniosły prez masowych, cel, któremu poświęca się wiele osób11. Przymiotnik „publicz- ▪▪ zasady odpowiedzialności organizatorów za szkody wyrzą- ny” to inaczej dotyczący ogółu, służący ogółowi ludzi, prze- dzone w związku ze zorganizowaniem imprez masowych. znaczony, dostępny dla wszystkich, ogólny, powszechny, spo- Ustawa reguluje również status dwóch podstawowych podmio- łeczny, nieprywatny12. W literaturze zwrot „sprawa publiczna” tów, tj. organizatora imprezy masowej oraz uczestników takiej jest definiowany jako wszelkie działania lub zaniechania osób imprezy (kibiców-widzów, sportowców, działaczy itp.). Służby tworzących skład osobowy organów władzy publicznej bądź porządkowe i informacyjne organizatora zalicza do jego apa- legalnie uczestniczących w procesie wykonywania powierzo- ratu wykonawczego. Natomiast odrębnie niejako ustawa okre- nych im zadań i kompetencji publicznoprawnych13. Zdaniem śla status instytucji i formacji wspierających organizatora, autora artykułu zwrot „sprawa publiczna” należy rozumieć tj. Policji, Państwowej Straży Pożarnej, kierownika jednostki jako nieprywatne, istotne społecznie zadanie lub cel dotyczący organizacyjnej pomocy doraźnej (pogotowia ratunkowego), określonej społeczności lub społeczeństwa (ogółu). kierownika właściwego miejscowo państwowego inspektoratu sanitarnego, organów administracji rządowej i samorządowej, państwowych jednostek organizacyjnych, związków i klubów sportowych, właścicieli obiektów sportowych, organizato- rów imprez masowych oraz organizatorów podróży i pobytu, Podstawy prawne przeprowadzania w zakresie, w jakim realizują zadania związane z organizowa- imprez masowych i zgromadzeń niem masowych imprez sportowych. Przy czym organizato- w sprawach publicznych rem imprezy masowej jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, Najstarszym aktem prawnym regulującym przeprowadzanie przeprowadzająca imprezę masową17. imprez masowych w Polsce jest Dekret Naczelnika Państwa Natomiast upoz zastąpiła ustawę z dnia 5 lipca 1990 r. – Prawo w przedmiocie przepisów tymczasowych o widowiskach z dnia o zgromadzeniach18 i reguluje zasady oraz tryb organizowania, 7 lutego 1919 r.14, określający głównie kwestie wydawania ze- odbywania, a także rozwiązywania zgromadzeń, z wyjątkiem zwoleń dla właścicieli zakładów widowiskowych i rozrywko- zgromadzeń organizowanych przez organy władzy publicznej wych oraz uzyskania zgody na publiczne produkowanie utwo- lub odbywanych w ramach działalności kościołów i innych rów z tekstem słownym i obrazów świetlnych. Obecnie obo- związków wyznaniowych19. Natomiast pierwszym aktem wiązujący w naszym kraju system aktów prawnych w zakresie prawnym w Polsce regulującym zgromadzenia była ustawa organizacji i przeprowadzania imprez masowych i zgroma- z dnia 11 marca 1932 r. o zgromadzeniach. Dzieliła ona zgro- dzeń stanowi swoisty konglomerat regulujący takie dziedziny, madzenia na publiczne i niepubliczne, czyli zebrania. Przy jak: bezpieczeństwo uczestników spotkań, w tym zabezpie- czym publiczne dzieliła na zgromadzenia „w lokalach” lub czenie antyterrorystyczne, właściwy obieg informacji, w tym „pod gołem niebem”, a w ramach tych ostatnich wyróżniała współpracę z mediami, wymogi techniczne obiektów i tere- manifestacje publiczne, pochody i przejazdy manifestacyjne nów, zarządzanie nimi, zabezpieczenie higieniczno-sanitarne, na wozach i w samochodach20.
4 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
warun ki przeprowadzania imprez masowych
obecnych na imprezie w czasie jej trwania, ochrony porząd- Warunki przeprowadzania imprez masowych ku publicznego, zabezpieczenia pod względem medycznym, i zgromadzeń w sprawach publicznych a także stanu technicznego obiektów budowlanych wraz ze służącymi tym obiektom instalacjami i urządzeniami tech- Organizacja i przeprowadzenie imprezy masowej lub zgro- nicznymi, w szczególności przeciwpożarowymi i sanitarnymi. madzenia w sprawach publicznych stanowią złożony, wielo- Nie zastąpi ono pozostałych aspektów takiej imprezy (np. or- aspektowy problem i wymagają kompleksowego podejścia, ganizacyjnego, finansowego lub logistycznego), ale jego brak 27 zarówno w fazie planowania, realizacji, jak i zakończenia oraz powoduje, że pozostałe jej aspekty tracą znaczenie . rozliczenia. Z tych względów takie przedsięwzięcie − aby Przepisy ubim wyróżniają jeszcze wyrażenie „zabezpiecze- osiągnęło zakładane cele − powinno się opierać na ścisłej współ- nie imprezy masowej”, definiując je jako ogół skoordyno- pracy i koordynacji wielu podmiotów, wskazanych w przepi- wanych przedsięwzięć podejmowanych w celu zapewnienia sach prawnych, odpowiedzialnych za osiąganie tych celów, bezpieczeństwa i porządku publicznego w związku z im- w tym szczególnie organizatora, instytucji odpowiedzial- prezą masową przez organizatora imprezy i inne wskazane 28 nych za bezpieczeństwo, przewoźników itp. Skalę i złożo- w tej ustawie podmioty . Tym samym obarczają jej organi- ność omawianej problematyki w zakresie imprez masowych zatora odpowiedzialnością za zapewnienie bezpieczeństwa obrazuje prowadzona przez Policję statystyka21, zgodnie i porządku publicznego w czasie imprezy masowej oraz z którą w 2015 r. zorganizowano 7193 imprezy masowe objęte w miejscu jej trwania. Tego ciężaru nie może przekazać innym jej działaniami zabezpieczająco-ochronnymi (dla porównania profesjonalnym podmiotom, nawet jeśli ich zadaniem byłoby w 2014 r. − 7261). Spośród tej liczby status imprezy masowej utrzymanie takiego stanu w czasie trwania imprezy masowej podwyższonego ryzyka otrzymało 200 (w 2014 r. odnotowano (Policja, firmy ochrony osób i mienia). Oprócz organizatora, 240 takich imprez). Najwięcej było imprez masowych arty- ustawa wskazuje inne podmioty, które w zakresie określo- styczno-rozrywkowych, których odnotowano 3646 (50,7% ogó- nym jej przepisami oraz przepisami innych aktów prawnych łu imprez); następnie to masowe imprezy sportowe22 w liczbie są zobligowane uczestniczyć w zapewnieniu bezpieczeństwa 2504 (34,8% ogółu imprez) i mecze piłki nożnej w liczbie 1043 i porządku imprez masowych. Do podmiotów tych ustawa za- (14,5% ogółu imprez)23. W omawianym okresie odnotowano licza wójta, burmistrza, prezydenta miasta, wojewodę, Poli- 996 przestępstw (o 84 mniej niż w 2014 r.) i ujawniono 9109 cję, Państwową Straż Pożarną i inne jednostki organizacyjne wykroczeń (w 2014 r. 13 035 wykroczeń) w związku z prze- ochrony przeciwpożarowej, służby odpowiedzialne za bez- prowadzonymi imprezami masowymi, policjanci zatrzymali pieczeństwo i porządek publiczny na obszarach kolejowych, 1055 osób (o 166 mniej niż w 2014 r.). Statystyka dotycząca służbę zdrowia, a w razie potrzeby także inne właściwe służby zgromadzeń w sprawach publicznych prezentuje się inaczej niż i organy. Tym samym ustawa pozostawia otwartą kwestię w odniesieniu do imprez masowych, gdyż zgromadzenia należą w zakresie zwiększenia liczby takich podmiotów. do zadań zleconych gmin i brak jest podmiotu, który prowadził- Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że imprezy maso- by ogólnokrajową statystykę w tym zakresie24. we i zgromadzenia w sprawach publicznych należy trakto- Organizator imprezy masowej lub zgromadzenia w sprawach wać jako potencjonalne sytuacje kryzysowe, w czasie któ- publicznych, podmioty zobowiązane do udziału w zabezpiecza- rych mogą wystąpić i nasilić się pojedyncze, a także zbiorowe niu tych przedsięwzięć oraz sami uczestnicy powinny przestrze- przypadki naruszenia lub zakłócenia porządku publicznego, gać praw i wolności osób w nich uczestniczących, szanować próby nielegalnych zgromadzeń, manifestacji i protestów, ich godność oraz nie przejawiać zachowań dyskryminacyjnych. usiłowania aktów terrorystycznych wymierzonych przeciwko Organy i instytucje władzy i administracji publicznej powinny uczestnikom, w tym VIP, polegające między innymi na: przestrzegać praw i wolności zapisanych w Europejskiej kon- ▪▪ możliwości podłożenia ładunków wybuchowych w miej- wencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności25, scach grupowania się dużych skupisk ludzkich, w tym szczególnie art. 14 ww. konwencji, który brzmi: „Korzy- ▪▪ wystąpieniu wzmożonej aktywności grup oraz osób zajmują- stanie z praw i wolności wymienionych w niniejszej konwencji cych się przestępczością kryminalną (np. kradzieże kieszon- powinno być zapewnione bez dyskryminacji wynikającej z ta- kowe w środkach transportu zbiorowego, obiektach gastro- kich powodów, jak płeć, rasa, kolor skóry, język, religia, prze- nomiczno-rozrywkowych, na dworcach, w pociągach), konania polityczne i inne, pochodzenie narodowe lub społeczne, ▪▪ nasileniu się zjawiska obrotu detalicznego towarami pod- przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie rabianymi, w tym fałszywymi biletami na mecze, środkami bądź z jakichkolwiek innych przyczyn”, a także przestrzegać o działaniu odurzającym, pobudzającymi, praw i wolności obywatelskich określonych w Konstytucji RP ▪▪ wzroście zagrożenia chorobami zakaźnymi, z 1997 r.26 oraz aktów prawnych wykonawczych do niej. ▪▪ wzroście zagrożenia pożarowego i przejawach paniki. Imprezy masowe o podwyższonym ryzyku, przemieszczanie się ich uczestników i zgromadzenia, w związku z organiza- cją których na podstawie analizy zagrożeń może dojść do za- grożenia życia i zdrowia ludzi lub mienia, a także dla bezpie- Znaczenie bezpieczeństwa czeństwa i porządku publicznego, są zaliczane przez przepisy w przeprowadzaniu imprez masowych wewnętrzne Policji do kategorii zdarzeń kryzysowych29. i zgromadzeń w sprawach publicznych W zależności od skali i rodzaju zagrożenia, działania Policji mogą przyjąć różne formy organizacyjne: interwencyjną (ina- Bezpieczeństwo imprezy masowej w znaczeniu podanym czej podstawową), zabezpieczenia prewencyjnego, akcji poli- w ubim jest pewnym stanem oraz jednocześnie procesem uzy- cyjnej (taktyczną), operacji policyjnej (strategiczną)30. skiwanym i utrzymywanym w wyniku spełnienia przez orga- Na gruncie przepisów ubim Policja – jako jeden z podmio- nizatora imprezy wymogów w zakresie: bezpieczeństwa osób tów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo imprez masowych
5 i m pr ez y m a s ow e
– pełni rolę opiniodawczą i analityczną na etapie wydawania informacji dotyczących organizowanych masowych imprez na zezwolenia na przeprowadzenie imprezy masowej oraz rolę podległym im terenie, jak również przekazywania podmiotom asekuracyjno-porządkową wobec zagrożeń w czasie realiza- do tego uprawnionym takich informacji odnoszących się do cji imprezy, gdyby działania służb porządkowych i informa- imprez masowych organizowanych na obszarze działania tych cyjnych okazały się bezskuteczne. Na ile to rozwiązanie jest komendantów37. Przepisy te określają także podmioty upraw- słuszne? Przepisy wewnętrzne Policji obarczają kierowników nione w zakresie swoich zadań ustawowych do otrzymywania jednostek organizacyjnych szczebla centralnego i terenowe- od tegoż komendanta informacji dotyczących bezpieczeństwa go obowiązkiem zapewnienia bezpieczeństwa imprez maso- imprez masowych oraz podmioty zobowiązane do przekazy- wych, określając zadania w zakresie rozpoznania, zapobie- wania mu takich informacji. Zawierają również zasady przeka- gania oraz zwalczania przestępstw i wykroczeń związanych zywania, gromadzenia i udostępniania takich informacji oraz z imprezami sportowymi, a także w zakresie gromadzenia informacji, jakie są zaliczane do grupy danych niezbędnych do i przetwarzania informacji dotyczących bezpieczeństwa imprez zapewnienia bezpieczeństwa masowych imprez sportowych38. masowych31. Na bieżąco zadania te realizują zespoły do spraw kibiców, zespoły monitorujące kibiców i punkty kontakto- we do spraw imprez masowych. Od około 10 lat funkcjonuje Obowiązki organizatora imprezy masowej w Polsce instytucja spottersa, którego zadania posiadają cha- lub zgromadzenia w sprawach publicznych rakter prewencyjno-opiekuńczo-wychowawczy w odniesieniu do kibiców. Spottersi nie powinni stosować represji, a wspie- rać policjantów pracujących na rzecz bezpieczeństwa imprez Aby można mówić o prawidłowym przeprowadzeniu imprezy masowych32. Zdecydowanie inną rolę i zadania w zakresie za- masowej, organizator takiej imprezy powinien wykonać za- pewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego przypisuje warte w ubim prawne i faktyczne obowiązki. Pierwsze z nich Policji nowa ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o zgromadzeniach, stanowią powinności z zakresu zapewnienia bezpieczeństwa która przyznaje funkcjonariuszowi Policji prawo zwrócenia się i zapewnienia wymogów logistyki39, zgodnie z którymi musi on: do przedstawiciela organu gminy o rozwiązanie zgromadzenia, 1) zapewnić: osobom obecnym na imprezie bezpieczeństwo jeżeli jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mie- oraz porządek podczas jej trwania, służby − porządkową niu w znacznych rozmiarach lub narusza przepisy ustawy albo i informacyjną o liczebności wskazanej przepisami ubim, przepisy karne, a przewodniczący zgromadzenia, uprzedzony odpowiednio wyszkolone i wyposażone, wyraźnie wy- przez przedstawiciela organu gminy o konieczności rozwiąza- różniające się elementami ubioru, identyfikatorami i pod- nia zgromadzenia, nie rozwiązuje go33. Ponadto zgromadze- porządkowane kierownikowi do spraw bezpieczeństwa, nie spontaniczne może być rozwiązane przez funkcjonariusza pomoc medyczną oraz zaplecze higieniczno-sanitarne, wa- kierującego działaniami Policji poprzez wydanie ustnej decy- runki zorganizowania łączności pomiędzy podmiotami bio- zji podlegającej natychmiastowemu wykonaniu, poprzedzonej rącymi udział w zabezpieczeniu imprezy, sprzętu ratowni- dwukrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia sponta- czego i gaśniczego oraz środków gaśniczych niezbędnych nicznego o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszo- do zabezpieczenia działań ratowniczo-gaśniczych; nej publicznie uczestnikom tego zgromadzenia, gdy stwierdzi 2) spełnić wymogi określone w przepisach prawa, w szcze- on wystąpienie jednej przyczyn określonych w upoz34. gólności prawa budowlanego, w przepisach sanitarnych i ochrony przeciwpożarowej; 3) wyznaczyć drogi ewakuacyjne i dojazdowe służb ratowni- czych oraz Policji; Gromadzenie i przetwarzanie informacji 4) wydzielić pomieszczenia dla służb kierujących zabezpie- o imprezach masowych czeniem; 5) udostępnić regulamin obiektu osobom uczestniczącym w takiej imprezie lub opracować i udostępnić regulamin Kluczową rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku pu- imprezy masowej, zawierający warunki uczestnictwa i za- blicznego w czasie imprezy masowej odgrywa kwestia gro- sady zachowania się osób na niej obecnych, opracować madzenia i przetwarzania informacji dotyczących bezpieczeń- instrukcję postępowania w przypadku pożaru lub innego stwa masowych imprez sportowych. Została ona przydzielona zagrożenia w miejscu i w czasie imprezy. do realizacji Komendantowi Głównemu Policji, jako właści- Kolejną grupę stanowią obowiązki organizatora w zakresie wemu w tych sprawach centralnemu organowi administracji legalności i porządku imprezy masowej40, zgodnie z którymi rządowej. Czynności te są realizowane w celu zapobiegania powinien on: przestępstwom i wykroczeniom, związanym z tymi impreza- 1) zapewnić identyfikację osób biorących udział w ma- mi, oraz ich zwalczania35. Ponadto ten organ prowadzi bazę sowej imprezie sportowej o podwyższonym ryzyku danych i opracowywuje analizy informacji dotyczących bez- (w zakresie tożsamości), poprzez ustalenie ich danych pieczeństwa masowych imprez sportowych, w tym meczów obejmujących imię i nazwisko oraz numer PESEL, piłki nożnej, współpracując w tym zakresie z podmiotami za- a w przypadku osób, którym nie nadano tego numeru − granicznymi. Zapewnia również bezpieczeństwo przetwarza- rodzaj i numer dokumentu potwierdzającego tożsamość; nych informacji dotyczących bezpieczeństwa imprez maso- 2) zapewnić utrwalanie przebiegu imprezy przeprowa- wych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. dzanej na stadionie, a w szczególności − zachowania o ochronie danych osobowych36. osób, za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk, Dodatkowo przepisy ubim przyznają komendantom wojewódz- jeżeli obiekt został objęty decyzją administracyjną wła- kim (Komendantowi Stołecznemu) Policji i komendantom po- ściwego miejscowo wojewody albo jeżeli impreza posia- wiatowym (rejonowym, miejskim) Policji prawo otrzymywania da status imprezy masowej podwyższonego ryzyka;
6 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
obowiąz ki organizatora imprezy masowej
3) zapewnić osobom uczestniczącym sprzedaż biletów 1) żądania od kupującego, podczas sprzedaży biletów, wstępu lub przekazania innych dokumentów uprawnia- wstępu na imprezę masową, okazania dokumentu po- jących do przebywania na wyznaczonych miejscach, gdy twierdzającego jego tożsamość (uprawnienie to może chodzi o mecz piłki nożnej; przy czym bilet lub uprawnia- scedować na wskazany przez siebie podmiot), z wyjąt- jący dokument jest ważny wraz z dokumentem potwierdza- kiem sprzedaży biletu wstępu na mecz piłki nożnej lub jącym tożsamość, a organizator meczu piłki nożnej klubu przekazania innego dokumentu uprawniającego do prze- uczestniczącego w rozgrywkach jednej z trzech najwyż- bywania na nim określonej osoby, na których umieszcza szych ligowych klas rozgrywkowych rywalizacji mężczyzn, się dane identyfikujące osobę oraz numer miejsca, którego niezależnie od rodzaju rozgrywek, tj. krajowych czy między- dotyczy ten bilet lub dokument uprawniający do przeby- narodowych, zapewnia identyfikację osób uczestniczących wania na meczu (z uwagi na kompatybilne między sobą w tej imprezie i powinien posiadać dane identyfikujące oso- elektroniczne systemy służące do identyfikacji i kontroli bę i numer przydzielonego jej miejsca; osób oraz dostępu do miejsc, sprzedaży biletów oraz we- 4) odmówić sprzedaży biletu wstępu lub innego doku- ryfikacji informacji)46; mentu uprawniającego do uczestniczenia w meczu 2) odmowy wstępu na imprezę masową i przebywania na piłki nożnej lub imprezie masowej podwyższonego niej osobie, której dane znajdują się w bazie danych ryzyka, w charakterze widza, osobie objętej: orzecze- dotyczącej bezpieczeństwa imprez masowych lub obję- niem sądu zakazującym wstępu na imprezę masową lub tej zakazem klubowym lub zagranicznym47, przy czym zobowiązującym do powstrzymania się od przebywania zakaz klubowy polega na zastosowaniu przez organizato- w miejscach przeprowadzania imprez masowych, zaka- ra meczu piłki nożnej zakazu uczestniczenia, przez okres zem klubowym lub zagranicznym, uzasadnionym podej- nie dłuższy niż 2 lata, w kolejnych imprezach masowych rzeniem stwarzania zagrożenia dla bezpieczeństwa im- przeprowadzanych przez tegoż organizatora lub z udzia- prezy masowej w miejscu i w czasie jej trwania; łem jego drużyny poza siedzibą organizatora wobec oso- 5) wystąpić do właściwego organu władzy samorządowej, by, która naruszyła regulamin obiektu (terenu) lub regu- nie później niż na 30 dni przed planowanym terminem roz- laminu imprezy masowej48, a zakaz zagraniczny to zakaz poczęcia imprezy masowej, z wnioskiem o wydanie zezwo- stadionowy, nałożony przez uprawnione do tego podmioty lenia na jej przeprowadzenie i załączenia do niego doku- innych państw, o którym informację przekazano Komen- mentów wymaganych art. 25−27 ubim oraz potwierdzają- dantowi Głównemu Policji49; cych spełnienie wskazanych w tych przepisach wymogów; 3) utrwalania przebiegu imprezy masowej, a w szczegól- 6) na bieżąco przekazywać Komendantowi Głównemu ności zachowania osób w niej uczestniczących, za pomo- Policji posiadane informacje dotyczące bezpieczeń- cą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk, z wyjątkiem stwa imprez masowych; imprez, co do których utrwalanie takie jest obowiązko- 7) ponosić odpowiedzialność za szkody, które zostały wy- we50; rządzone przez Policję lub inne służby w związku z ich 4) wykonywania czynności porządkowych względem działaniami w miejscu i w czasie trwania odpłatnej im- uczestników imprezy masowej za pomocą pracowników prezy masowej41; podległych służb porządkowych i informacyjnych, którzy 8) zawrzeć umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cy- mają prawo do: wilnej za szkody wyrządzone osobom w niej uczestni- ▪▪ sprawdzania i stwierdzania uprawnień osób do uczest- czącym42; niczenia w takiej imprezie, a w przypadku stwierdzenia 9) niezwłocznie przekazać materiały utrwalania przebie- braku takich uprawnień – żądania jej opuszczenia, gu imprezy masowej, dających podstawę do wszczęcia ▪▪ legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości, i prowadzenia postępowania karnego, właściwemu miej- ▪▪ przeglądania zawartości bagaży i odzieży osób w przy- scowo prokuratorowi rejonowemu lub komendantowi padku podejrzenia, że osoby te wnoszą lub posiadają powiatowemu (miejskiemu, rejonowemu) Policji; broń, materiały wybuchowe, materiały pożarowo nie- 10) przechowywać pozostałe materiały utrwalania prze- bezpieczne, napoje alkoholowe, środki odurzające lub biegu imprezy masowej przez okres co najmniej substancje psychotropowe, 30 dni, a następnie komisyjnie je zniszczyć43. ▪▪ wydawania poleceń porządkowych osobom zakłócają- W przypadku zgromadzeń publicznych przepisy upoz nakładają cym porządek publiczny lub zachowującym się niezgod- na ich organizatora następujące obowiązki; nie z regulaminem imprezy masowej lub regulaminem ▪▪ posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych44; obiektu (terenu), a w przypadku niewykonania tych po- ▪▪ niedopuszczenia, aby w zgromadzeniu uczestniczyły osoby po- leceń − wezwania ich do opuszczenia imprezy, siadające przy sobie broń, materiały wybuchowe, wyroby piro- ▪▪ ujęcia, w celu niezwłocznego przekazania Policji, osób techniczne lub inne niebezpieczne materiały lub narzędzia45. stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla chronionych dóbr i osób popełniających czyny zabronione, ▪▪ użycia lub wykorzystania środków przymusu bezpo- Uprawnienia organizatora imprezy masowej średniego w postaci technik transportowych lub obrony lub zgromadzenia w sprawach publicznych siły fizycznej, kajdanek zakładanych na ręce, chemicz- nych środków obezwładniających w postaci ręcznych miotaczy substancji obezwładniających w przypadku Konieczność zapewnienia sprawnej realizacji ciążących na or- konieczności podjęcia co najmniej jednego z następują- ganizatorze imprezy masowej obowiązków bezpiecznego jej cych działań: wyegzekwowania wymaganego prawem przeprowadzenia spowodowała, że ustawodawca przyznał mu zachowania zgodnie z wydanym przez uprawnionego w ubim uprawnienia do: poleceniem lub odparcia bezpośredniego, bezpraw-
7 i m pr ez y m a s ow e
nego zamachu na życie, zdrowie lub wolność uprawnio- działająca w imieniu organizatora, która wyrazi pisemną zgo- nego lub innej osoby51. dę na przyjęcie obowiązków przewodniczącego zgromadze- Prawa ww. służb powinny być wykonywane z poszanowaniem nia, w przypadku gdy organizatorem zgromadzenia jest osoba godności ludzkiej oraz innych dóbr osobistych, osób, w sto- prawna lub inna organizacja57. sunku do których zostały podjęte52. Ponadto służby porządkowe są obowiązane odmówić wstępu na imprezę masową osobie, która: a) jest objęta orzeczeniem sądu zakazującym wstępu na im- prezę masową lub zobowiązującym do powstrzymania Status osób uczestniczących w imprezie się od przebywania w miejscach przeprowadzania imprez masowej lub zgromadzeniu w sprawach masowych, zakazem klubowym lub zagranicznym, uza- publicznych sadnionym podejrzeniem stwarzania zagrożenia dla bez- pieczeństwa imprezy masowej w miejscu i w czasie jej W przypadku imprezy masowej osoby w niej uczestniczące trwania; powinny się zachowywać w sposób niezagrażający bezpie- b) nie poddaje się czynnościom: sprawdzania i stwierdzania czeństwu innych osób obecnych na tej imprezie, a w szcze- uprawnień do uczestniczenia w imprezie, legitymowania gólności przestrzegać postanowień regulaminów obiektu lub przeglądania zawartości jej bagaży i odzieży; (terenu) i imprezy masowej. Zabrania się wnoszenia na im- c) znajduje się pod widocznym wpływem alkoholu, środków prezę masową i posiadania broni lub innych niebezpiecznych odurzających, psychotropowych lub innych podobnie przedmiotów, materiałów wybuchowych, wyrobów pirotech- działających środków; nicznych, materiałów pożarowo niebezpiecznych, napojów d) posiada broń lub inne niebezpieczne przedmioty, materia- alkoholowych, środków odurzających lub substancji psycho- ły, wyroby, napoje, środki lub substancje, o których mowa tropowych. Zakaz ten nie dotyczy napojów alkoholowych w art. 8 ust. 2 ubim; zawierających nie więcej niż 3,5% alkoholu, gdy organizator e) zachowuje się agresywnie, prowokacyjnie albo w inny uzyskał zezwolenie na ich sprzedaż, podawanie i spożywanie sposób stwarza zagrożenie dla bezpieczeństwa lub po- wyłącznie w miejscach do tego wyznaczonych. Przy czym rządku publicznego; zakazana jest sprzedaż napojów alkoholowych w twardych f) nie posiada biletu wstępu lub innego dokumentu upraw- opakowaniach, w szczególności wykonanych ze szkła, metalu niającego do przebywania na imprezie masowej. lub tworzyw sztucznych, które wykorzystane niezgodnie z ich Służby te mają prawo usunąć z miejsca przeprowadzania przeznaczeniem mogą stanowić zagrożenie dla życia lub zdro- imprezy masowej osoby, które swoim zachowaniem zakłóca- wia ludzkiego58. Podobnie, zabrania się osobom uczestniczą- ją porządek publiczny lub naruszają regulamin obiektu (tere- cym w zgromadzeniach odbywanych w sprawach publicznych nu) albo tej imprezy oraz osoby wymienione w poprzednim posiadania przy sobie broni, materiałów wybuchowych, wyro- zdaniu lit. a−c53. bów pirotechnicznych lub innych niebezpiecznych materiałów Natomiast służby informacyjne są obowiązane: informować lub narzędzi59. osoby uczestniczące w imprezie o kwestiach związanych z bezpieczeństwem i punktach pomocy medycznej, gastrono- micznych i sanitarnych, nadzorować ich bezpieczne wejścia i wyjścia oraz nie dopuszczać do nadmiernego zagęszczenia i do miejsc zakazanych dla publiczności, niezwłocznie reago- Tryb uzyskania zezwolenia wać na incydenty i zagrożenia oraz podejmować niezbędne na przeprowadzenie imprezy masowej działania zaradcze, w szczególności poprzez informowanie lub zgromadzenia w sprawach publicznych o nich służb porządkowych, obserwować obszary potencjal- nych zagrożeń i przeciwdziałać zagrożeniom, czuwać nad Istotnym gwarantem zapewnienia bezpieczeństwa w czasie przestrzeganiem regulaminu obiektu (terenu) i regulaminu imprezy masowej jest przestrzeganie procedury dotyczącej imprezy masowej, reagować na skargi składane przez osoby uzyskania zezwolenia na jej przeprowadzenie przez orga- uczestniczące w imprezie masowej54. nizatora imprezy masowej. Tryb wymagany w tym zakresie W sytuacji gdy działania podjęte przez służby porządkowe pozwala na kontrolę uprawnionych organów władzy samorzą- organizatora imprezy masowej są nieskuteczne, organizator dowej, warunków przygotowania, organizacji oraz realizacji imprezy lub kierownik do spraw bezpieczeństwa, w imieniu takiej imprezy. Tymi organami są wójt, burmistrz albo prezy- organizatora imprezy, występuje o pomoc do Policji, a je- dent miasta (zwany dalej uprawnionym organem), właściwy żeli impreza taka jest przeprowadzana na terenach będących ze względu na miejsce przeprowadzenia imprezy, do których w zarządzie jednostek organizacyjnych podległych, podpo- organizator imprezy masowej występuje nie później niż na rządkowanych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony 30 dni przed planowanym terminem jej rozpoczęcia z wnio- Narodowej − do Żandarmerii Wojskowej, potwierdzając ten skiem o wydanie zezwolenia na przeprowadzenie imprezy fakt pisemnym zgłoszeniem. Wówczas służby te wykonują masowej60. Termin ten może zostać skrócony do 14 dni w wy- polecenia Policji albo Żandarmerii Wojskowej55. jątkowych i uzasadnionych przypadkach61. Do wniosku powi- W przypadku zgromadzeń publicznych przepisy upoz przy- nien dołączyć dokumenty i informacje wymienione w ubim, znają organizatorowi prawo organizowania tego rodzaju zgro- np. instrukcję określającą zadania służby porządkowej oraz madzeń, gdy posiada on pełną zdolność do czynności praw- służby informacyjnej, programy imprezy, regulaminy, termi- nych56, przy czym zgromadzeniem kieruje przewodniczący, narze rozgrywek, graficzny plan obiektu (terenu), na którym którym może być osoba fizyczna, gdy wyrazi na to pisemną ma być przeprowadzona impreza62. zgodę (w tym również organizator zgromadzenia) lub osoba Aby uprawniony organ rozpatrzył zezwolenie na przepro-
8 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
try b uz yskania zezwolenia wadzenie imprezy masowej, musi otrzymać również opinię nia, podmiotom wydającym opinie (wymienionym w art. 25 o niezbędnej wielkości sił i środków potrzebnych do zabez- ust. 1 pkt 2 ubim) i wojewodzie. Organizatorowi przysługuje pieczenia imprezy masowej, zastrzeżeniach do stanu tech- prawo do odwołania się od przedmiotowej decyzji bez wstrzy- nicznego obiektu (terenu) oraz o przewidywanych zagroże- mania jej wykonania70. niach od właściwego miejscowo: komendanta powiatowego Jeżeli imprezy masowe są przeprowadzane przez tego same- (rejonowego, miejskiego) Policji, komendanta powiatowego go organizatora w tych samych obiektach (terenach) umożli- (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej, dysponenta zespo- wiających przeprowadzenie imprezy masowej co najmniej 2 łów ratownictwa medycznego i państwowego inspektora sani- razy w roku lub są to imprezy masowe, dla których opraco- tarnego. Wymienione podmioty wydają tę opinię w terminie wano terminarz imprez masowych organizowanych cyklicznie 14 dni od dnia otrzymania wniosku o ich wydanie od organiza- (w przypadku meczu piłki nożnej wydawane jest na okres tora imprezy masowej (w wyjątkowych i uzasadnionych przy- wskazany w terminarzu rozgrywek meczów piłki nożnej, padkach, o których mowa w art. 25 ust. 1a ubim, w terminie o którym mowa w art. 26 ust. 1 pkt 3), organ wydaje zbior- 7 dni od dnia otrzymania wniosku), który zwraca się do nich cze zezwolenie na przeprowadzenie wskazanej przez orga- z przedmiotowym wnioskiem nie później niż na 30 dni przed nizatora liczby imprez masowych lub ich przeprowadzenie planowanym terminem jej rozpoczęcia63, także w tym termi- w okresie jednego roku. Organizator imprez masowych prze- nie powiadamia właściwego miejscowo komendanta oddzia- prowadzanych na podstawie zbiorczego zezwolenia przeka- łu Straży Granicznej, w przypadku przeprowadzania imprezy zuje na 14 dni przed planowanym terminem ich przeprowa- masowej w strefie nadgranicznej lub komendanta terenowej dzenia, właściwym ze względu na miejsce przeprowadzenia jednostki organizacyjnej Żandarmerii Wojskowej, w przypad- imprezy masowej podmiotom współodpowiedzialnym za jej ku przeprowadzania imprezy masowej na terenach będących zabezpieczenie informacje, o których mowa w art. 25 ust. 2 w zarządzie jednostek organizacyjnych podległych, podpo- pkt 2 i 3 i art. 26 ust. 1 pkt 4−6 ubim71. rządkowanych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Natomiast w kwestii uzyskania zezwolenia na przeprowa- Narodowej64. Wymienione podmioty są zobligowane do wy- dzenie zgromadzenia w sprawach publicznych obowiązuje dania przedmiotowej opinii, na podstawie wyników lustracji tryb zwykły lub uproszczony. Pierwszy z nich jest stosowany, obiektu (terenu), na którym ma być przeprowadzona impreza, gdy planowane zgromadzenie, zdaniem organizatora, może oraz przedłożonych przez organizatora dokumentów i infor- powodować utrudnienia w ruchu drogowym, a w szczególno- macji załączonych do wniosku o zezwolenie na przeprowa- ści wywołać zmiany w jego organizacji, przy czym rada gminy dzenie imprezy, a właściwy miejscowo komendant powiatowy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadze- (rejonowy, miejski) Policji uwzględnia jeszcze analizę ryzyka, nia nie wymaga zawiadomienia72. W ramach omawianego określającą przewidywane zagrożenia bezpieczeństwa i po- trybu organizator powinien: rządku publicznego mogące wystąpić w związku z imprezą65. 1) zawiadomić organ gminy lub gmin (jeżeli zgromadzenie Uprawniony organ może zażądać od organizatora dodat- jest organizowane na terenie więcej niż jednej gminy, kowej dokumentacji w postaci: kopii aktualnych protokołów w każdej z nich prowadzi się odrębne postępowanie) z kontroli wymogów prawa budowlanego66, dokumentu po- o zamiarze zorganizowania zgromadzenia nie wcześniej świadczającego spełnienie obowiązku zawarcia umowy ubez- niż na 30 dni i nie później niż na 6 dni przed planowaną pieczenia o odpowiedzialności cywilnej lub pisemnej zgody datą zgromadzenia73; na przeprowadzenie imprezy masowej na terenach będących 2) kierować zgromadzeniem i podejmować przewidziane w zarządzie Lasów Państwowych67. Organ ten wydaje zezwo- w ustawie środki (dotyczy również przewodniczącego lenie albo odmawia jego wydania w drodze decyzji admini- zgromadzenia, który działa w imieniu organizatora74 w taki stracyjnej, w terminie co najmniej 7 dni przed planowanym sposób, aby zapewnić jego przebieg zgodny z przepisami terminem przeprowadzenia imprezy masowej. W zezwoleniu prawa i zapobiec powstaniu szkód z winy uczestników może on zakwalifikować imprezę jako imprezę masową pod- zgromadzenia; przewodniczący zgromadzenia (należy do- wyższonego ryzyka, w przypadku gdy wynika to z: informacji mniemywać na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 2 upoz, że rów- o przewidywanych zagrożeniach bezpieczeństwa i porządku nież organizator zgromadzenia, gdy przewodniczący nie publicznego, opinii komendanta powiatowego (rejonowego, jest ustanowiony) jest obowiązany pozostawać w kontakcie miejskiego) Policji lub wniosku podmiotu zarządzającego z przedstawicielem organu gminy lub funkcjonariuszami rozgrywkami68. Odmawia wydania zezwolenia w przypadku: Policji w przypadku ich przybycia na miejsce zgroma- niezłożenia przez organizatora wymaganych przepisami ubim dzenia, nieprzerwanie posiadając w widocznym miej- opinii i dokumentów lub niespełnienia przez organizatora obo- scu wyróżniający go identyfikator. Żąda on opuszczenia wiązków i wymogów, o których mowa w art. 6 lub w art. 13 zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem ust. 2 ubim (obowiązek organizatora meczu piłki nożnej narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje − odpowiednio imprezy masowej o podwyższonym ryzyku udaremnić zgromadzenie, a gdy nie zastosuje się ona do − wyposażenia w kompatybilne między sobą elektroniczne żądania, zwraca się o pomoc w tej sprawie do Policji lub systemy służące do identyfikacji osób, sprzedaży biletów, straży gminnej (miejskiej); przewodniczący rozwiązuje kontroli przebywania w miejscu i w czasie trwania meczu zgromadzenie, jeżeli uczestnicy nie podporządkują się piłki nożnej, kontroli dostępu do określonych miejsc oraz jego poleceniom lub gdy przebieg zgromadzenia naru- weryfikacji informacji o osobie, której organizator odmawia sza przepisy niniejszej ustawy albo przepisy karne, przy wstępu na imprezę, obiektów do rozgrywania meczów piłki czym uczestnicy zgromadzenia z chwilą jego rozwiąza- nożnej klubów należących do jednej z trzech najwyższych li- nia są obowiązani niezwłocznie opuścić miejsce, w któ- gowych klas rozgrywkowych rywalizacji mężczyzn)69. rym odbywało się zgromadzenie75; gdy przewodniczący Kopię ww. decyzji uprawniony organ przekazuje niezwłocz- zgromadzenia, uprzedzony przez przedstawiciela organu nie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jej wyda- gminy o konieczności rozwiązania zgromadzenia, nie
9 i m pr ez y m a s ow e
rozwiązuje go, może ono być rozwiązane przez przed- stawiciela organu gminy w tym samym trybie i z tych samych stawiciela organu gminy z własnej inicjatywy lub na powodów co zgromadzenie przeprowadzane w trybie zwyczaj- wniosek funkcjonariusza Policji, jeżeli jego przebieg za- nym oraz gdy powoduje istotne zagrożenie bezpieczeństwa lub graża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych porządku ruchu drogowego na drogach publicznych79. Organi- rozmiarach lub narusza przepisy niniejszej ustawy albo zator ma wówczas prawo do wniesienia odwołania od decyzji przepisy karne; rozwiązanie to następuje przez wydanie o rozwiązaniu zgromadzenia do sądu okręgowego właściwego decyzji ustnej podlegającej natychmiastowemu wykona- ze względu na siedzibę organu gminy. Obowiązuje ten sam tryb niu, poprzedzonej dwukrotnym ostrzeżeniem uczestników postępowania przed tym sądem oraz prawo do wniesienia za- zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania, a następnie żalenia do sądu apelacyjnego, a jego rozpatrzenie jest uregulo- ogłoszonej przewodniczącemu zgromadzenia lub ogło- wane w upoz tak samo jak w przypadku zgromadzeń przepro- szonej publicznie uczestnikom zgromadzenia w przypad- wadzanych w trybie zwyczajnym80. Podobne rozwiązania jak ku niemożności skontaktowania się z przewodniczącym w trybie zwyczajnym mają zastosowanie do zgromadzeń w try- zgromadzenia; decyzję tę doręcza się na piśmie w termi- bie uproszczonym w kwestii: nie 72 godzin od jej podjęcia organizatorowi zgromadze- ▪▪ wyznaczenia przez organ gminy swojego przedstawiciela do nia, któremu przysługuje prawo wniesienia odwołania od udziału w zgromadzeniu, decyzji o rozwiązaniu zgromadzenia do sądu okręgowego ▪▪ zapewnienia przebiegu zgromadzenia zgodnie z przepisa- właściwego ze względu na siedzibę organu gminy w ter- mi prawa oraz do przeprowadzenia zgromadzenia w taki minie 7 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia; przepisy sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z winy uczestników art. 16 ust. 2−5 upoz stosuje się odpowiednio, z tym że sąd zgromadzenia, okręgowy rozpatruje odwołanie nie później niż w terminie ▪▪ żądania opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swo- 30 dni od dnia otrzymania odwołania, a na jego postano- im zachowaniem narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia wienie w tej materii przysługuje w terminie 5 dni od dnia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie, doręczenia postanowienia zażalenie do sądu apelacyjne- ▪▪ rozwiązania zgromadzenia81. go; od postanowienia sądu apelacyjnego nie przysługuje skarga kasacyjna76. Organizator zgromadzenia może uzyskać zezwolenie na jego przeprowadzenie w trybie postępowania uproszczone- go, gdy stwierdzi, że planowane zgromadzenie nie będzie Nadzór i kontrola przeprowadzania imprez powodować utrudnień w ruchu drogowym, a w szczegól- masowych lub zgromadzeń w sprawach ności wywoływać zmiany w jego organizacji77. Wówczas publicznych zawiadamia telefonicznie lub na adres poczty elektronicznej o zamiarze zorganizowania zgromadzenia właściwe gminne W sytuacji wydania decyzji zezwalającej na przeprowadzenie (miejskie) centrum zarządzania kryzysowego, a w przypadku konkretnej imprezy masowej uprawniony organ ma obowiązek gdy w danej gminie nie zostało ono utworzone − wojewódzkie kontrolowania poprzez uprawnionego przedstawiciela zgod- centrum zarządzania kryzysowego. Czynności tej dokona nie ności przebiegu imprezy masowej podwyższonego ryzyka wcześniej niż na 30 dni i nie później niż na 2 dni przed plano- z warunkami określonymi w zezwoleniu, a w przypadku po- waną datą zgromadzenia, podając swoje dane identyfikacyjne, zostałych imprez masowych kontrola taka ma charakter fakulta- adres poczty elektronicznej i numer telefonu umożliwiające tywny. W związku z przeprowadzaną kontrolą ma prawo do: kontakt z nim, datę, godzinę i miejsce rozpoczęcia zgromadze- ▪▪ żądania od organizatora informacji, dokumentów i danych, nia, przewidywany czas trwania, przewidywaną liczbę uczest- niezbędnych do sprawowania kontroli, ników oraz ewentualną trasę przejścia ze wskazaniem miejsca ▪▪ przeprowadzania lustracji i swobodnego wstępu do miejsca zakończenia zgromadzenia oraz ewentualne zagrożenia, któ- przeprowadzania imprezy masowej i innych pomieszczeń re w jego ocenie mogą pojawić się w trakcie zgromadzenia. związanych bezpośrednio z przeprowadzaniem takiej imprezy, Zgodnie z art. 8 upoz właściwe centrum zarządzania kryzyso- ▪▪ żądania od osób działających w imieniu i na rzecz orga- wego informuje komendanta powiatowego (miejskiego, rejo- nizatora udzielenia informacji w formie ustnej i pisemnej nowego) Policji o planowanym zgromadzeniu, a odpowiednie w zakresie przeprowadzanej kontroli; może korzystać z sił podmioty − o miejscu, terminie oraz o przewidywanej liczbie i środków właściwych miejscowo podmiotów zobowiąza- uczestników zgromadzenia. nych do wydania opinii wymaganych do podjęcia decyzji Organ gminy i wojewoda właściwy miejscowo udostępniają na o zezwoleniu na przeprowadzenie imprezy masowej82. stronie podmiotowej w Biuletynie Informacji Publicznej infor- W przypadku stwierdzenia niespełnienia przez organizato- macje o numerze telefonu oraz adresie poczty elektronicznej, ra warunków określonych w zezwoleniu uprawniony or- na które kieruje się zawiadomienie o zamiarze zorganizowania gan może wydać decyzję o przerwaniu imprezy masowej, zgromadzenia, informację o miejscu i terminie zgromadzenia, nadając tej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności, którego dotyczy zawiadomienie i które ma zostać zorganizo- o czym niezwłocznie powiadamia właściwego wojewodę. wane na terenie gminy78. W trakcie trwania zgromadzenia jego Przy podejmowaniu decyzji bierze również pod uwagę za- organizator jest obowiązany do ciągłego posiadania w widocz- grożenie bezpieczeństwa, które może zostać spowodowane nym miejscu elementów wyróżniających go i wskazujących na przerwaniem imprezy masowej. Decyzję doręcza się or- pełnienie przez niego funkcji organizatora zgromadzenia. Roz- ganizatorowi w terminie 7 dni od dnia przerwania imprezy. wiązuje zgromadzenie, jeżeli uczestnicy zgromadzenia nie pod- O wydanie takiej decyzji mogą wnioskować podmioty opiniu- porządkują się jego poleceniom lub gdy przebieg zgromadzenia jące warunki bezpieczeństwa imprezy na etapie wnioskowania narusza przepisy niniejszej ustawy albo przepisy karne. Nato- o zezwolenie na jej przeprowadzenie, w przypadku stwierdze- miast zgromadzenie takie może być rozwiązane przez przed- nia naruszenia warunków bezpieczeństwa imprezy masowej
10 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
nadzór i kontrola przeprowadzania imprez masowych przez jej organizatora83. Ponadto organ ten wydaje decyzję gających ochronie Biura Ochrony Rządu), Komendanta o zakazie przeprowadzenia imprezy masowej, jeżeli po wy- Straży Marszałkowskiej (jeśli w pobliżu obiektów podle- daniu zezwolenia stwierdzi, że zostały naruszone warunki gających ochronie Straży Marszałkowskiej ), komendan- bezpieczeństwa dające podstawę do jego wydania84. ta terenowej jednostki organizacyjnej Żandarmerii Woj- Od decyzji o zakazie przeprowadzenia lub o przerwaniu im- skowej (jeśli w pobliżu obiektów jednostki wojskowej) prezy masowej organizatorowi przysługuje odwołanie do sa- o miejscu, terminie, oraz o przewidywanej liczbie uczest- morządowego kolegium odwoławczego, które rozpatruje ją ników zgromadzenia, zmianie miejsca, terminu albo w terminie 4 dni od dnia jego wniesienia85. o wydaniu decyzji o zakazie zgromadzenia92; Bardziej restrykcyjne uprawnienia posiada właściwy dla miej- 4) wyegzekwowania od organizatora zgromadzenia sca przeprowadzania imprezy masowej wojewoda. Może on wszystkich informacji, jakie powinno zawierać zawia- wprowadzić, w formie decyzji administracyjnej dla określo- domienie o zamiarze zorganizowania zgromadzenia, nego organizatora imprezy masowej, zakaz przeprowadza- m.in.: danych dotyczących identyfikacji tegoż organi- nia imprez masowych na terenie województwa lub jego zatora i przewodniczącego zgromadzenia, jeśli został części na czas określony lub do odwołania, albo zakazać ustanowiony, adres do korespondencji, adres poczty przeprowadzenia imprezy masowej z udziałem publicz- elektronicznej i numer telefonu umożliwiające kontakt ności w przypadku negatywnej oceny stanu bezpieczeństwa z tą osobą, cel zgromadzenia (w tym wskazanie spraw pu- i porządku publicznego w związku z planowaną lub przepro- blicznych, których ma dotyczyć zgromadzenie), daty go- wadzoną imprezą masową86. Kopię tej decyzji niezwłocznie dziny i miejsca rozpoczęcia zgromadzenia, przewidywa- po jej wydaniu wojewoda przesyła organizatorowi i podmio- nego czasu trwania, przewidywanej liczby uczestników tom zobligowanym do wydania opinii lub uprawnionym do oraz ewentualnej trasy przejścia ze wskazaniem miejsca informacji o planowanej imprezie masowej. Organizatorowi zakończenia zgromadzenia, informacji o środkach służą- imprezy masowej przysługuje odwołanie od przedmiotowej cych zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia, decyzji do ministra właściwego do spraw wewnętrznych, któ- o ile organizator zgromadzenia je zaplanował93; re nie wstrzymuje jej wykonania87. Ponadto, również w formie 5) niezwłocznego poinformowania organizatora zgroma- decyzji administracyjnej z rygorem natychmiastowej wyko- dzenia o stwierdzonych brakach formalnych zawiado- nalności, wojewoda może przerwać imprezę masową, jeżeli mienia o zamiarze zorganizowania zgromadzenia, z uwagi jej dalszy przebieg może zagrozić życiu lub zdrowiu osób albo na fakt liczenia nowego terminu uzupełnionego zawiado- mieniu w znacznych rozmiarach, a działania podejmowane mienia94; przez organizatora są niewystarczające do zapewnienia bez- 6) przeprowadzenia rozprawy administracyjnej, jeże- pieczeństwa i porządku publicznego. Wydając decyzję, wo- li usprawni to uzgodnienie zmiany miejsca lub czasu jewoda bierze pod uwagę także zagrożenie bezpieczeństwa, zgromadzeń, gdy wniesiono zawiadomienia o zamiarze które może spowodować przerwanie imprezy masowej. O tre- zorganizowania dwóch lub większej liczby zgromadzeń, ści decyzji wojewoda zawiadamia niezwłocznie organizatora które mają zostać zorganizowane chociażby częściowo imprezy masowej oraz podmioty opiniujące warunki bezpie- w tym samym miejscu i czasie, i nie jest możliwe ich od- czeństwa imprezy na etapie wnioskowania o zezwolenie na jej bycie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu przeprowadzenie lub uprawnione do informacji o planowanej lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach95; imprezie, przy czym organizatorowi doręcza się ją w terminie 7) wydania decyzji o zakazie zgromadzenia nie później 7 dni od dnia przerwania imprezy88. niż na 96 godzin przed planowaną datą zgromadzenia, je- W przypadku zgromadzeń w sprawach publicznych przepisy żeli jego cel narusza wolność pokojowego zgromadzania upoz zaliczają do zadań zleconych gminy89, na obszarze któ- się, jego odbycie narusza art. 4 upoz lub zasady organi- rej jest organizowane zgromadzenie, rozpatrywanie wszelkich zowania zgromadzeń albo cel zgromadzenia lub jego od- kwestii z tym związanych, nakładając na jej organy wykonaw- bycie naruszają przepisy karne, albo może zagrażać życiu cze obowiązek: lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach, 1) rejestracji wniesionego zawiadomienia o zamiarze w tym gdy zagrożenia tego nie udało się usunąć96; zorganizowania zgromadzenia z uwzględnieniem daty, 8) niezwłocznego udostępnienia wydanej decyzji o za- godziny oraz minuty wniesienia zawiadomienia, które kazie zgromadzenia na stronie podmiotowej w Biule- decydują o kolejności wniesienia tego zawiadomienia tynie Informacji Publicznej (jako sposób doręczenia) w zależności od wykorzystanego do zgłoszenia środka i przekazanie jej organizatorowi zgromadzenia za pomo- (faksu, ustnie do protokołu lub za pomocą środków ko- cą środków komunikacji elektronicznej wraz z informacją munikacji elektronicznej)90; o jej udostępnieniu, a także przekazanie tej decyzji wraz 2) udostępnienia na stronie podmiotowej w Biuletynie z aktami sprawy właściwemu sądowi okręgowemu97; Informacji Publicznej informacji o miejscu i terminie 9) uczestniczenia w postępowaniu sądu okręgowego organizowanego zgromadzenia, niezwłocznie po otrzy- właściwego ze względu na siedzibę organu gminy, maniu zawiadomienia o zamiarze jego zorganizowania91; gdy organizator zgromadzenia wniósł odwołanie od 3) niezwłocznego informowania właściwego komen- decyzji o zakazie zgromadzenia w terminie 24 godzin danta powiatowego (miejskiego, rejonowego) Policji od jej udostępnienia w Biuletynie Informacji Publicznej; o organizowanym zgromadzeniu, przekazując zawiado- wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji mienie o zamiarze zorganizowania zgromadzenia, a także o zakazie zgromadzenia; odwołanie to sąd okręgowy roz- adekwatnie do miejsca zgłoszonego zgromadzenia takie patruje w postępowaniu nieprocesowym niezwłocznie, podmioty, jak: ministra właściwego do spraw zagranicz- nie później jednak niż w terminie 24 godzin od wniesie- nych (jeśli w pobliżu placówek dyplomatycznych), Szefa nia odwołania; postanowienie uwzględniające odwołanie Biura Ochrony Rządu (jeśli w pobliżu obiektów podle- podlega natychmiastowemu wykonaniu; na postanowie-
11 i m pr ez y m a s ow e
nie sądu okręgowego przysługuje w terminie 24 godzin sce zamieszkania ukaranego, komendanta powiatowego (rejo- od jego wydania zażalenie do sądu apelacyjnego, który nowego, miejskiego) Policji. Obowiązek stawiennictwa orze- rozpoznaje je w terminie 24 godzin; od postanowienia ka się na okres od 6 miesięcy do lat 3, nieprzekraczający okre- sądu apelacyjnego nie przysługuje skarga kasacyjna su, na jaki orzeczono zakaz wstępu na imprezę masową103. Sąd i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu98; orzeka także środek karny zakazu wstępu na imprezę maso- 10) prawo wyznaczenia swojego przedstawiciela do wą wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, udziału w zgromadzeniu lub obowiązek takiego wy- przeciwko bezpieczeństwu powszechnemu oraz przestępstw znaczenia w przypadku, gdy istnieje niebezpieczeństwo określonych w ubim, popełnionych w związku z masową im- naruszenia porządku publicznego w trakcie trwania zgro- prezą sportową, w tym meczem piłki nożnej. Orzeczony przez madzenia z jednoczesnym poinformowaniem organizato- sąd zakaz dotyczy również meczu piłki nożnej rozgrywanego ra zgromadzenia o takim wyznaczeniu99. przez polską kadrę narodową i polski klub sportowy poza te- Upoz dopuszcza organizowanie zgromadzenia spontanicz- rytorium Rzeczypospolitej Polskiej104. nego, zastrzegając, że uczestnicy nie mogą zakłócać przebie- Przepisy upoz odsyłają do zmienionego art. 52 ustawy z dnia gu zgromadzenia zwykłego100. Zgromadzenie spontaniczne 20 maja 1971 r. – Kodeks wykroczeń105, który określa zabro- może być rozwiązane przez funkcjonariusza kierującego nione zachowania jako wykroczenia, przewidując za ich po- działaniami Policji przez wydanie decyzji ustnej podlegają- pełnienie sankcje w postaci kary aresztu do 14 dni, kary ogra- cej natychmiastowemu wykonaniu, poprzedzonej dwukrot- niczenia wolności albo kary grzywny106. Należy zaznaczyć, nym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia spontanicznego że podżeganie i pomocnictwo do przedmiotowych wykroczeń o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej pu- związanych z odbywaniem zgromadzeń w sprawach publicz- blicznie uczestnikom tego zgromadzenia, jeżeli: jego przebieg nych są karalne107. zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych roz- miarach, powoduje poważne zagrożenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego, zagrożenie bezpieczeństwa lub porząd- 1 Art. 3 pkt 2 ubim. ku ruchu drogowego na drogach publicznych, bądź narusza 2 Art. 3 pkt 1 ubim. przepisy niniejszej ustawy albo przepisy karne lub zakłóca 3 Art. 3 pkt 4 ubim. przebieg zgromadzenia zwyczajnego. 4 Dz. U. z 2015 r. poz. 2139, z późn. zm. 5 Art. 3 pkt 5 ubim. 6 Art. 6 ust. 2 pkt 2 ubim. 7 Art. 7 ubim. 8 Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach (Dz. U. poz. 1485). W dniu 2 grudnia 2016 r. Sejm Rzeczypospolitej Odpowiedzialność za naruszenie przepisów uchwalił, a następnie przesłał do Senatu ustawę o zmianie ustawy – prawnych regulujących przeprowadzanie Prawo o zgromadzeniach, która m.in. wprowadza: imprez masowych i zgromadzeń w sprawach –– zakaz organizowania zgromadzeń w tym samym miejscu i czasie, publicznych w którym odbywają się zgromadzenia organizowane przez orga- ny władzy publicznej, kościoły oraz związki wyznaniowe; –– zgromadzenia organizowane cyklicznie, tj. organizowane przez tego Duże znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa i porządku pu- samego organizatora w tym samym miejscu lub na tej samej trasie co blicznego w czasie imprez masowych i zgromadzeń w sprawach najmniej cztery razy w roku według opracowanego terminarza lub co publicznych ma kwestia właściwego stosowania przepisów kar- najmniej raz w roku w dniach świąt państwowych i narodowych, które nych zawartych w ubim i upoz i związanego z tym prewencyj- odbywały się w ciągu ostatnich trzech lat, chociażby nie w formie zgromadzeń i miały na celu w szczególności uczczenie doniosłych nego oddziaływania. Wykroczenia związane z zabezpiecza- i istotnych dla historii Rzeczypospolitej Polskiej wydarzeń, gdy orga- niem imprez masowych zagrożone są karą aresztu, ogranicze- nizator zwróci się z uzasadnionym wnioskiem do wojewody o wyra- nia wolności albo grzywny nie niższą niż 2000 zł101 (wszystkimi żenie zgody na cykliczne organizowanie tych zgromadzeń, a ten po- karami lub niektórymi z nich). Natomiast przestępstwa w tym dejmuje pozytywną decyzję w tej kwestii przy zachowaniu określonej zakresie zagrożone są karą grzywny nie mniejszą niż 120−240 w tej ustawie procedury, a do odbywania tego rodzaju zgromadzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotychczasowej ustawy – Prawo stawek dziennych, ograniczenia wolności, albo pozbawienia o zgromadzeniach, tj: art. 8, art. 10–20; 102 wolności (wszystkimi karami lub niektórymi z nich). –– prawo organu gminy do wydawania decyzji o zakazie zgromadze- Postępowania w sprawach o ww. wykroczenia i przestępstwa nia, jeżeli ma ono odbyć się w miejscu i czasie, w którym odbywa się prowadzi się na podstawie przepisów o postępowaniu przy- zgromadzenie cykliczne. spieszonym, na podstawie Kodeksu postępowania w sprawach 9 Tamże, art. 3 ust. 2. 10 Dz. U. poz. 393, z późn. zm. o wykroczenia lub Kodeksu postępowania karnego. W razie 11 Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. S. Dubisza, t. III, ukarania za niektóre (wymienione w ubim) wykroczenia, po- PWN, Warszawa 2003, s. 1347. pełnione w związku z imprezą masową artystyczno-rozryw- 12 Tamże, s. 843. kową, sąd może orzec środek karny zakazu wstępu na im- 13 M. Jabłoński, K. Wygoda, Dostęp do informacji i jego granice. Wol- prezę masową na okres od 2 do 6 lat. Sąd orzeka taki środek ność informacji, prawo dostępu do informacji publicznej, ochrona da- w razie ukarania za niektóre (wymienione w ubim) wykro- nych osobowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wro- cław 2002, s. 112. czenia popełnione w związku z masową imprezą sportową, 14 Dz. U. Nr 14, poz. 177, z późn. zm. (nie obowiązuje od 30 lipca 1939 r.). w tym meczem piłki nożnej, i dodatkowo może orzec wobec 15 Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm. ukaranego obowiązek stawiennictwa, w czasie trwania wska- 16 Art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. zanej imprezy masowej, dotyczącej sportowców z określo- 17 Art. 3 pkt 9 i art. 5 ust. 3 ubim. 18 nego klubu sportowego lub przeprowadzanej w określonym Dz. U. z 2013 r. poz. 397, z późn. zm. (nie obowiązuje od 14 paździer- nika 2015 r.). zakresie terytorialnym, w jednostce organizacyjnej Policji lub 19 Art. 1 i 2 upoz. w miejscu określonym przez właściwego, ze względu na miej- 20 Dz. U. z 1932 r. Nr 48, poz. 450 (nie obowiązuje od 20 kwietnia 1962 r.).
12 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
21 www. policja.pl/, Krajowy Punkt Kontaktowy, Raport: Bezpieczeństwo 74 Art. 18 ust. 2 pkt 2 upoz. imprez masowych w 2015 r., KGP, Warszawa luty 2016 r. 75 Art. 19 upoz. 22 Według Krajowego Punktu Kontaktowego, Raport: Bezpieczeństwo 76 Art. 20 upoz. imprez masowych w 2015 r., KGP, Warszawa luty 2016 . 77 Art. 21 upoz. 23 www. policja.pl/, Krajowy Punkt Kontaktowy, Raport z zabezpie- 78 Art. 22 upoz. czenia imprez masowych w 2015 r., Warszawa luty 2016 r., KGP, 79 Art. 25 ust. 1−3 upoz. s. 2 [dostęp: 28 listopada 2016 r.]. 80 Art. 25 ust. 4−5 upoz. 24 www.bezpieczna.um.warszawa.pl/bezpieczeństwo-publiczne/bezpie- 81 Art. 26 upoz. czeństwo-w- liczbach [dostęp: 28 listopada 2016 r.]. 82 Art. 31 ust. 1−3 i 3a ubim. 25 Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167. 83 Art. 31 ust. 4, 4a i 5 ubim. 26 Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. 84 Art. 32 ubim. 27 Art. 5 ust. 1−2 ubim. 85 Art. 33 ubim. 28 Art. 3 pkt 16 ubim. 86 Art. 34 ust. 1 ubim. 29 § 3 zarządzenia nr 23 Komendanta Głównego Policji z dnia 87 Art. 34 ust. 2−4 ubim. 24 września 2014 r. w sprawie metod i form przygotowania i realiza- 88 Art. 34a ust. 2−4 ubim. cji działań Policji w związku ze zdarzeniami kryzysowymi (Dz. Urz. 89 Art. 6 upoz. KGP z 2014 r. poz. 65), zmienione zarządzeniem nr 5 Komendanta 90 Art. 9 ust. 1−4 upoz. Głównego Policji z dnia 5 marca 2015 r. zmieniającym zarządzenie 91 Art. 7 ust. 3 upoz. w sprawie metod i form przygotowania i realizacji działań Policji 92 Art. 8 ust. 1−6 upoz. w związku ze zdarzeniami kryzysowymi (Dz. Urz. KGP poz. 16). 93 Art. 10 ust. 1 upoz. 30 § 2 ust. 1 pkt 12‒15 w zw. z § 4 pkt 4 zarządzenia nr 23/2014 KGP. 94 Art. 11 upoz. 31 Zasady organizacji i tryb wykonywania przez Policję zadań w tym za- 95 Art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 upoz. kresie reguluje zarządzenie nr 982 Komendanta Głównego Policji z 96 Art. 14 upoz. dnia 21 września 2007 r. w sprawie zasad organizacji i trybu wyko- 97 Art. 15 ust. 1−2 upoz. nywania przez Policję zadań związanych z rozpoznaniem, zapobiega- 98 Art. 16 ust. 1−7 upoz. niem, zwalczaniem przestępstw i wykroczeń popełnianych w związku 99 Art. 17 ust. 1−2 upoz. z imprezami sportowymi oraz gromadzenia i przetwarzania informacji 100 Art. 27 upoz. dotyczących bezpieczeństwa masowych imprez sportowych (Dz. Urz. 101 Art. 54−57a ubim. KGP Nr 17, poz.129). 102 Art. 54−57a ubim. 32 T. Organek, Spottersi w Policji; L. Dyduch, Nabór, szkolenie i przygo- 103Art. 63−65 ubim. towanie spottersów – Policji sportowej nie tylko na Euro 2012, „Kwar- 104 Art. 66−67 ubim. talnik Policyjny” 2011, nr 3. 105Dz. U. z 2015 r. poz. 1094, z późn. zm. 33 Art. 20 ust. 1−2 i art. 25 ust. 1−2 upoz. 106 Art. 29 ust. 1−3 upoz. 34 Tamże, art. 2 ust. 2 upoz. 107 Art. 29 ust. 4 upoz. 35 Art. 35 i 36 ubim. 36 Dz. U. z 2016 r. poz. 922, z późn. zm. 37 Art. 38 ust. 3 ubim. Summary 38 Art. 38−51 ubim. 39 Określa je głównie art. 6 ubim. Mass events and gatherings in public affairs – legal and 40 Art. 11 ust. 2−4, 8, art. 13 i 15 ubim. practical aspects 41 Art. 52 ust. 1 ubim. 42 Art. 53 ust. 1 ubim. Constitutional freedom of conducting mass events and gather- 43 Art. 11 ust. 2−3 ubim. ings in the area of public affairs and participating in such kind of 44 Art. 4 ust. 1 upoz. meetings are the essential elements of democracy and civilization 45 Art. 4 ust. 2 upoz. heritage. 46 Art. 9, 15 ust. 1, 13 ust. 4 ubim. It has a social considerable value, because it allows people in the 47 Art. 10 ubim. special way to relax, express emotions, communicate with one an- 48 Art. 14 ust. 1−2 ubim. other, establish common positions and express opinions. Modern 49 Art. 3 pkt 17 ubim. media, allow millions of people to familiarize with the course of 50 Art. 11 ust. 1, 4 i 8 ubim. such meetings. However it is not total freedom. It subjects to le- 51 Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu gal restrictions and discipline. Preparation and implementation of bezpośredniego i broni palnej (Dz. U. poz. 628, z późn. zm.). that kind of meetings were regulated in detail in acts, which par- 52 Art. 20 ust. 1−4 ubim. 53 ticularly stressed widely comprehended security of participants of Art. 22 ust. 1 i 1a ubim. such events, conditioning other areas and basic purposes. 54 Art. 22 ust. 2 ubim. Determined problems and threats, which create for organizers 55 Art. 22 ust. 5−6 ubim. and public and administrative authorities greater and greater re- 56 Art. 4 ust. 1 upoz. 57 Art. 18 upoz. quirements, are often connected with the implementation of that 58 Art. 8 i 8a ubim. kind of meetings 59 Art. 4 ust. 2 upoz. Experience in this respect demands that mass events as well as 60 Art. 25 ust. 1 pkt 1 ubim. gatherings in the area of public affairs should be treated as po- 61 Art. 25 ust. 1a ubim. tential crises situation, during which single and mass cases of the 62 Art. 25 ust. 1 i 26 ubim. infringement of public order, attempts of illegal gatherings, man- 63 Art. 25 ust. 1 pkt 2 i art. 26 ust. 3 i 3b ubim. ifestations and protests, attempts of terrorist attacks and other 64 Art. 25 ust. 1 pkt 3 ubim. threats can take place and intensify. 65 Art. 28 ubim. To prevent and eliminate threats it is necessary to obey the law 66 Dz. U. z 2016 r. poz. 290, z późn. zm. and duties of the entities involved in such kind of meetings as well 67 Art. 27 ubim. as legal mechanisms associated with the control of permissions to 68 Art. 29 ust. 3 ubim. conduct them, their supervision enabling to apply legal bans 69 Art. 29 ust. 4 ubim. and restrictions, and even their termination or applying legal 70 Art. 29 ust. 5 i 6 ubim. sanctions for the violation of regulations of the law being in force. 71 Art. 30 ust. 1−3 ubim. 72 Art. 5 upoz. Tłumaczenie: Renata Cedro, WP 73 Art. 7 ust. 1−2 upoz.
13 i m pr ez y m a s ow e
Psychologiczne aspekty zarządzania tłumem
st. sierż. Kamila Sitkowska instruktor Studium Doradztwa Dydaktycznego i Psychologii CSP
Jednostka w tłumie to ziarnko piasku wśród innych ziarenek, którym wiatr miota według własnego kaprysu. Gustaw Le Bon, Psychologia tłumu
wych jest jak taniec na linie: wymaga doskonałego balansu Wstęp między użyciem środków zapobiegawczych, często uprzy- krzających obywatelom życie, a utrzymaniem atmosfery Przebywanie w dużych skupiskach ludzi jest obecnie czymś święta”4. Jako przykład można podać Mistrzostwa Europy normalnym, a nawet nieuniknionym. Przyzwyczailiśmy się w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, Szczyt NATO w Warsza- do życia w świecie, w którym każdego dnia wchodzimy wie, jak również wspomniane wcześniej Światowe Dni Mło- w interakcję z rożnymi grupami, często obcych nam osób. dzieży w Krakowie, które są idealnym przykładem imprez Gustaw Le Bon w publikacji z 1895 r. pt. Psychologia tłumu masowych, w trakcie których ta równowaga została zacho- zwrócił uwagę na to, że tłumy odgrywają i będą odgrywać wana. Obaw przed organizacją każdego z tych trzech spotkań coraz większą rolę w funkcjonowaniu społeczeństw1. było jednak wiele. W 2007 r., gdy Polska i Ukraina otrzy- Imprezy masowe, w trakcie których gromadzą się tłumy, mały prawo do organizacji Mistrzostw Europy w Piłce Noż- są formą spędzania wolnego czasu (np. bieg Orlen Warsaw nej, poza stanem ogólnej euforii odczuwany był też strach. Marathon), niosą za sobą wartości istotne z punktu widzenia Podobne uczucie dominowało w okresie poprzedzającym identyfikacji społecznej (np. Marsz Niepodległości), budują Szczyt NATO w Warszawie oraz Światowe Dni Młodzieży. wrażliwość społeczną i są okazją do rozwijania empatii (np. Najczęściej wymienianymi zagrożeniami w kontekście tych Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy), mogą być związa- trzech wydarzeń były: terroryzm, agresja i panika tłumu. ne z doświadczeniem więzi pokoleniowej (np. Przystanek Służby liczyły się z tym, że ewentualny zamach terrorystycz- Woodstock) czy też lokalnej (np. pikniki, festyny)2. Organi- ny, zamieszki czy też zdarzenie sugerujące zagrożenie mogą zowane na wielką skalę koncerty, imprezy sportowe i wy- doprowadzić do wybuchu paniki tłumu5. darzenia kulturalne są w stanie przyciągnąć nawet 70 000 Przygotowując zabezpieczenie imprezy masowej, należy osób3. Jak pokazuje statystyka – najliczniejszą grupę ludzi zawsze przyjmować założenie, że „(…) każda impreza ma- gromadzą masowe spotkania o charakterze religijnym, takie sowa to potencjalna katastrofa”6. Świadomość możliwych jak np. Światowe Dni Młodzieży, zorganizowane w Polsce zagrożeń stwarzanych przez ogromne skupiska ludzi może w lipcu 2016 r., na które przybyły setki tysięcy pielgrzymów w znaczny sposób wpłynąć na wyeliminowanie lub ogra- z całego świata. niczenie liczby ofiar w sytuacjach kryzysowych. Perspek- Organizatorzy imprez masowych, władze oraz służby powo- tywiczne planowanie oraz uwzględnienie jak najszerszego łane do zapewnienia i utrzymania porządku publicznego zda- spektrum przyczyn paniki i utrudnień w ewakuacji tłumu sta- ją sobie sprawę z tego, że tłum zgromadzony w jednym miej- nowią niewątpliwie duże wyzwania w dobie zglobalizowa- scu stanowi bardzo duże wyzwanie i jednocześnie ogromne nej i silnie zurbanizowanej cywilizacji7. To właśnie wysoce zagrożenie. Obrazowo przedstawił to Bogusław Pacek, który rozwinięta cywilizacja sprawia, że zarządzanie w sytuacjach w ten oto sposób mówił o zapewnieniu bezpieczeństwa kryzysowych, zagrażających porządkowi i bezpieczeństwu w trakcie imprez masowych: „Kontrolowanie imprez maso- publicznemu, jest niezwykle skomplikowanym procesem.
14 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
tłum i jednost ka w tłumie
Naukowcy opracowują reprezentatywne modele i symulato- Świadomość obecności dużej liczby osób i tymczasowa ry tłumu (np. w stanach paniki), które będą zdolne przewi- zbieżność interesów są głównymi czynnikami powstania dzieć i zinterpretować zagrożenia, a co za tym idzie, ułatwią tłumu, czyli zjawiska, które jest krótkotrwałe, przypadkowe pracę służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo8. Dopóki oraz charakteryzuje się brakiem wewnętrznej organizacji. jednak modele te nie zostaną ulepszone w obszarze związa- Tłum cechuje się również: impulsywnością, zmiennością nym z aspektem psychologicznym, konieczne jest rozwijanie i drażliwością, podatnością na sugestię i łatwowiernością, wiedzy z obszaru psychologii tłumu. przesadą i prostotą w uczuciach, nietolerancją, autorytary- zmem i konserwatyzmem, a także podwójną moralnością14. Duże zbiorowiska ludzi odbierają jednostkom poczucie in- dywidualizmu. W tłumie psychologicznym różnorodność 15 Tłum i jednostka w tłumie stapia się w jednorodność . Przebywanie w grupie sprawia, że człowiek zachowuje się zupełnie inaczej niż w momencie, gdy jest sam. Tłum jest żywiołem, który może porwać jed- Słowniki języka polskiego definiują tłum jako bardzo dużą, nostkę wbrew jej woli. Pojedynczy człowiek staje się bezsil- niezorganizowaną liczbę ludzi zgromadzonych w jakimś ny w momencie, gdy znajduje się w niekontrolowanym tłu- 9 miejscu . mie16. Jednostki są mimowolnie manipulowanie przez tłum17. W socjologii mianem tłumu określa się tymczasowy, przelot- Osoba będąca w tłumie nabywa poczucia niezwyciężonej po- ny agregat społeczny, zgromadzenie stosunkowo dużej licz- tęgi i robi rzeczy, o które nigdy by siebie nie podejrzewała18. by osób, obecnych w tym samym czasie w jednym miejscu Bycie jednym z uczestników tłumu zapewnia bowiem wyso- ze względu na jakieś wydarzenie, które umożliwia względnie ki poziom anonimowości. Człowiek staje się podmiotem bez stały i otwarty kontakt słowno-percepcyjny. W przypadku nazwiska, twarzy, statusu społecznego czy też stanowiska. tej definicji agregat społeczny należy rozumieć jako duże Rezultatem anonimowości jest to, że uruchamiają się w oso- skupisko anonimowych ludzi, wzajemnie niezintegrowanych bie negatywne instynkty. Racjonalne myślenie zostaje zastą- jednostek, które znalazły się w bliskim fizycznym sąsiedz- pione impulsywnym działaniem. Mówimy wtedy o procesie 10 twie . dezindywiduacji, który sprawia, że człowiek traci poczucie Tłumem określamy zbiorowisko jakichkolwiek jednostek, świadomości własnego JA, przestaje kierować się standar- niezależnie od ich narodowości, płci, wyznania, a także od dami moralnymi oraz wyzbywa się lęku przed społeczną 11 przyczyny, która je zgromadziła . oceną. Anonimowość w tłumie prowadzi do zwiększenia się w człowieku poziomu agresji, co sprawia, że wykazuje on większą gotowość do angażowania się w zachowania spo- 19 W ujęciu psychologicznym tłumem nie są uliczni łecznie niepożądane . Obecność innych zmniejsza szansę na to, że jednostka zostanie rozpoznana w tłumie i poniesie kon- przechodnie w centrum miasta ani też widzowie wy- sekwencje swojego działania20. Tłum powoduje rozproszenie pełniający salę widowiskową czy też stadion, nie są odpowiedzialności, które przyczynia się do tego, że im więk- nim również pasażerowie oczekujący na peronie na sza liczba osób, tym mniejsze prawdopodobieństwo tego, że przyjazd pociągu. Ludzie należący do wyżej wymie- ktoś zareaguje na zachowanie patologiczne, oraz sprawia, że zmniejsza się osobista odpowiedzialność za udzielenie po- nionych struktur na własną rękę analizują dostęp- mocy w sytuacji kryzysowej21. W tłumie rzadko kiedy od- ne informacje, dokonują oceny zaistniałej sytuacji czuwamy empatię, współczucie czy troskę o innych. Stajemy i budują własne, subiektywne wersje wydarzeń. się nieczuli, ponieważ nie mamy czasu, aby skoncentrować W tłumie psychologicznym nie jest to możliwe, gdyż się na innym człowieku i spostrzec go jako indywidualną jednostkę22. zanikają cechy indywidualne. Ponadto zachodzą Jednostka w tłumie jest podatna na sugestię. Myśli i uczucia zmiany psychiczne powodujące powstanie jedno- człowieka ulegają kierunkowi nadanemu przez tłum. Bada- ści umysłowej, która w dalszej kolejności prowadzi nia pokazują, że uczestnik czynnego tłumu popada w stan, do efektu pojawienia się u jednostek osobliwych który jest zbliżony do stanu fascynacji, w jakim znajduje się 23 zachowań, dotychczas uśpionych w ich umysłach człowiek uśpiony przez hipnotyzera . Osoby w tłumie re- 12 agują w identyczny sposób, tzn. pod wpływem pobudzenia i aktywowanych jedynie wewnątrz tłumu . emocjonalnego wykazują to samo zachowanie oraz jedna- kowy stan psychiczny. Silne reakcje emocjonalne, takie jak np. strach, przenikają przez tłum w ekspresowym tempie. Podobne zdanie miał francuski socjolog i psycholog Gustaw Mamy wtedy do czynienia z nasiloną osmozą psychologicz- Le Bon – prekursor badań dotyczących analizy zachowa- ną, czyli zarażeniem się emocjami ludzi znajdujących się nia tłumu – który twierdził, że: „(...) przy zbiegu pewnych w najbliższej odległości. Ślepe naśladownictwo prowadzi do okoliczności i tylko w tych okolicznościach zbiorowość lu- rozprzestrzeniania się fałszywych spostrzeżeń i sugestii, któ- dzi nabiera zupełnie nowych właściwości, różnych od tych, re mogą stanowić zagrożenie24. Wzrost pobudzenia emocjo- jakie posiadają poszczególne jednostki składające się w da- nalnego pojawiającego się u uczestników tłumu w znaczny nym wypadku na tłum. W tłumie zanika świadomość wła- sposób obniża poziom ich procesów poznawczych, a co za snej odrębności, uczucia i myśli wszystkich jednostek mają tym idzie – zdolność do odbioru informacji, zapamiętywania, jeden tylko kierunek. Powstaje zatem zbiorowa dusza, która koncentrowania uwagi czy też zrozumienia komunikatów25. – chociaż jej istnienie jest bez wątpienia bardzo krótkie – ma Warto również zaznaczyć, że na osobę w stanie pobudzenia cechy nadzwyczaj wyraźne”13. w istotny sposób wpływają czynniki środowiskowe. Każdy
15 i m pr ez y m a s ow e
człowiek w dużych zgromadze- Wykres 1. Liczba wypadków śmiertelnych z udziałem tłumu pod wpływem paniki niach narażony jest na zaburzenie poczucia prywatności spowodo- wane zakłóceniem odległości mię- dzyludzkich. Zatłoczenie powoduje naruszenie sfer opisywanych przez proksemikę, tj. sfery intymnej, in- dywidualnej, społecznej oraz pu- blicznej. Stopień uciążliwości tego dyskomfortu zależy od reakcji osobniczej26. Otaczający człowieka tłum doprowadza do spadku wy- dajności percepcyjnej i do tego, że odczuwa on rozdrażnienie, zmęcze- nie, lęk oraz poczucie ograniczenia wolności wywołane niemożnością swobodnego poruszania się. Duży natłok bodźców zewnętrznych, do których ludzki umysł nie jest przy- Źródło: M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości ludzkich w stanach paniki, zwyczajony (oświetlenie, tempera- Kraków 2013, s. 9, http://winntbg.bg.agh.edu.pl/rozprawy2/10622/full10622.pdf tura, hałas), zwiększa odczuwany [dostęp: 31 października 2016 r.]. przez jednostkę poziom stresu. Dys- komfort w tłumie odczuwają głównie osoby, które charakte- się z niebezpieczeństwem. Panikę może wywołać np. wybuch ryzują się np. niskim poziomem poczucia bezpieczeństwa czy bomby, pożar, niebezpieczny obiekt, przypadkowy wystrzał, też wysokim poziomem lęku27. źle zrozumiane słowa, krzyk, obłok kurzu czy nawet plotka Znajomość psychospołecznych podstaw zachowań tłumu o nieistniejącym zagrożeniu. Wystąpienie informacji ze- jest jednym z istotnych elementów pracy odpowiednich pod- wnętrznej (np. krzyku) utożsamianej z sygnałem zagrożenia miotów bezpieczeństwa wewnętrznego podczas organizacji wywołuje u człowieka bardzo silne pobudzenie emocjonalne, imprez masowych, w trakcie których może dojść do sytuacji które jest wzmagane i utrwalane przez widok innych osób kryzysowych związanych np. z wybuchem paniki. Spaniko- znajdujących się w identycznym stanie. Następuje przejście wany tłum jest gwałtowny, niebezpieczny i trudny do opa- na przyjmowanie informacji zewnętrznych, przetwarzanych nowania. przez pryzmat emocji, co prowadzi do osłabienia krytycyzmu. Nasilenie się tego stanu może doprowadzić w niektórych przy- padkach do obrazu rzeczywistej psychozy. Być może właśnie dlatego niektórzy uznają panikę za najbardziej jaskrawy stan pobudzenia emocjonalnego29. Zjawisko paniki W tłumie strach może przybrać bardzo groźną postać zbio- rowej paniki. Tłum sprzyja wytworzeniu się wyjątkowo za- Zdarza się, że tłum wymyka się spod kontroli, staje w obliczu raźliwej reakcji, która nie musi być adekwatna do realnej zagrożenia spowodowanego realnym, wyolbrzymionym bądź oceny zaistniałego niebezpieczeństwa. Badacze zajmujący urojonym niebezpieczeństwem i wpada w stan paniki. się procesami zachodzącymi w tłumie zwracają uwagę na Panika jest zjawiskiem, które wybucha nieoczekiwanie i cza- zjawisko zwane zarażeniem emocjonalnym. Charakteryzuje sami trudno jest stwierdzić, co ją wywołało. Polega ona na się ono tym, że u wszystkich jednostek w tłumie wytwarzają doświadczaniu przejmującego strachu, który może przerodzić się identyczne lub podobne stany napięcia, które powstają się w przerażenie związane z zagrożeniem życia i zdrowia. na gruncie podobnych postaw, nastrojów i oczekiwań. Jak Gwałtowne zmiany emocjonalne, które zachodzą w człowieku pokazują badania, przekaz emocji pozytywnych w tłumie w związku z odczuwanym strachem, są mechanizmem przy- następuje powoli i nieufnie, natomiast złe emocje rozprze- stosowawczym, który ukształtował się na drodze ewolucji strzeniają się zaskakująco szybko30. Osoba panikująca zara- w celu ochrony przed niebezpieczeństwem. ża swymi emocjami ludzi wokół siebie. Stan paniki szybko Badacze zauważają u człowieka dwa rodzaje symptomów udziela się otoczeniu i gwałtownie wzrasta. Tłum jest zatem, związanych z wystąpieniem paniki. Symptomy o charakterze świadomym bądź nie, nośnikiem paniki31. Ludzie w zabu- poznawczym – w postaci intensywnej obawy przed wystą- rzony sposób zaczynają postrzegać rzeczywistość i działa- pieniem czegoś, jak również symptomy o charakterze soma- ją w sposób, który jest niebezpieczny dla nich samych i dla tycznym – tj. przyśpieszony i spłycony oddech, przyśpieszone otoczenia. Jednostka w tłumie ma poczucie nieuchronnie bicie serca, zawroty głowy, drżenie czy też nadmierne pocenie zbliżającej się katastrofy32. Osoby działające pod wpływem się. Uczucie paniki może trwać od kwadransa do pół godziny, paniki tracą możliwość racjonalnej oceny sytuacji, w któ- choć jak pokazują wyniki badań, w niektórych sytuacjach stan rej się znalazły. Ponadto uruchamia się w nich silny i bez- ten może nie ustępować przez godzinę, a nawet dłużej28. względny instynkt ucieczki z miejsca, które stanowi realne Panika może wystąpić niezależnie od obiektywnej sytuacji. zagrożenie, lub też z miejsca uznanego za zagrażające. Jak Bardzo często powstaje wskutek deficytu informacji. Gdy pokazują liczne przykłady, panika stanowi dużo większe człowiek nie wie, co się dzieje, nawet najbardziej niepewna zagrożenie niż pierwotne zjawisko, które ją wywołało33. Co informacja wydaje się bardziej prawdopodobna, jeżeli wiąże ciekawe, zachowanie osoby panikującej może również przy-
16 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
z jawi s ko paniki brać stan zobojętnienia wobec niebezpieczeństwa. Traci ona stanie uznany tylko i wyłącznie za fizyczną przeszkodę, która wtedy zdolność do działania, czasem staje się odrętwiała, stoi na drodze do przetrwania. Ludzie mogą zacząć stosować a w związku z tym może nie mieć możliwości poruszania, rozwiązania siłowe, takie jak: przepychanie, odpychanie czy co uniemożliwia sprawną ewakuację z zagrożonego terenu34. też przeciskanie, które mogą doprowadzić do śmiertelnego Nierzadko reaguje irracjonalną agresją w stosunku do służb niebezpieczeństwa, jakim jest upadek. Tłum nieświadomy porządkowych i ratowników, którzy będą chcieli jej pomóc35. tego, co się dzieje, może stratować osobę, a nawet grupę Panika może wystąpić szczególnie łatwo, gdy zachodzą wa- osób39. runki wewnętrzne i zewnętrzne, które sprzyjają jej powsta- Podsumowując tematykę związaną z tłumem oraz paniką tłu- waniu. Zwarta zbiorowość ludzka, silne pobudzenie, nie- mu, należy stwierdzić, że uporządkowane i racjonalne zacho- pewność, deficyt informacji, poczucie zagrożenia, wrażenie wanie człowieka w obliczu wydarzeń, w których uczestniczy braku możliwości ucieczki, zły stan moralny i psychofizyczny jako członek zbiorowości, może stać się nieprzewidywalne ludzi, jak również obserwowanie niepewnych i chaotycznych i różne od pożądanego40. reakcji służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porzą- dek mogą doprowadzić do skrajnie niebezpiecznych sytuacji, podczas których setki osób tracą zdrowie bądź życie. Przy- kładem mogą być wydarzenia z 24 lipca 2010 r. z niemiec- Zapobieganie panice tłumu kiego Duisburga, w którym podczas festiwalu Love Parade w następstwie paniki zginęło 21 osób, a 511 zostało rannych. Poniższy wykres obrazuje wzrost liczby wypadków w udzia- Panika tłumu jest zjawiskiem złożonym i niebywale trudnym łem tłumu36. W Polsce do wybuchu paniki doszło w nocy do kontrolowania. Współcześnie mamy możliwość przewidy- z 14 na 15 października 2015 r., kiedy to w trakcie otrzęsin na wania potencjalnych scenariuszy związanych z paniką oraz terenie kampusu Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodnicze- zastosowania odpowiednich sposobów jej zapobiegania. We- go w Bydgoszczy jedna osoba zginęła stratowana przez tłum, dług P. Rasmusa, W. Machały, M. Ćwietkowskiej i T. Sobowa a 15 zostało rannych37. istnieją dwa zasadnicze i komplementarne sposoby, dzięki któ- Tłum stanowi specyficzne środowisko, w którym w wyniku rym można zmniejszyć ryzyko wystąpienia panicznej reakcji pewnych zbiegów okoliczności może zacząć toczyć się gra tłumu: o przetrwanie. Potwierdzają to słowa Gustawa Le Bona, który ■■ działanie w perspektywie długofalowej, znacznie wyprze- uważał, że tłum ma moc niszczącą38. Opanowanie tłumu ogar- dzającej ewentualne zagrożenie, czyli przewidywanie i pla- niętego paniką jest bardzo trudne. Emocje, które zaczynają nowanie infrastruktury z uwzględnieniem zagęszczenia ludzi wtedy rządzić człowiekiem, nie idą bowiem w parze z rozu- na danym, potencjalnie zagrożonym obszarze – dróg ewaku- mem. W sytuacji paniki działa również efekt owczego pędu, acji itp.; który polega na tym, że w sytuacji zagrożenia ludzie zaczy- ■■ oddziaływanie na tłum przez służby odpowiadające za bez- nają bezmyślnie podążać za większością. Świadomość bycia pieczeństwo i wszelkie możliwe drogi komunikacji z tłu- 41 w grupie daje bowiem człowiekowi poczucie bezpieczeństwa. mem . Jak się jednak okazuje, może być to poczucie złudne. Człowiek przesta- Schemat 1. Model FIST je poszukiwać innych możliwych dróg ucieczki na własną rękę. Idzie tam, gdzie idzie tłum. Tłum, który tamuje najbardziej oblegane wyj- ścia ewakuacyjne, podczas gdy inne zostają niezauważone. Okazuje się, że samodzielne poruszanie się spra- wia, że osoba jest w stanie ewaku- ować się szybciej z niebezpiecznego miejsca, niż robi to grupa osób. Nie zmienia to faktu, że w niektórych sytuacjach uczestnikom tłumu naj- zwyczajniej w świecie opłaca się ze sobą współpracować, gdyż może to zmaksymalizować szansę prze- trwania. Ludzie chcący uniknąć zagrożenia szukają ratunku, kierując się in- stynktem ucieczki. Bardzo często poczucie spójności z innymi osoba- mi zanika. W panikującym tłumie człowiek dąży do tego, by mieć szansę uratowania życia. Irracjonal- ny strach i panika, które zaczynają nim rządzić, mogą doprowadzić na- Źródło: P. Rasmus, W. Machała, M. Ćwietkowska, T. Sobów, Zjawisko paniki i kontrolowanie reakcji tłumu, „Anestezjologia i Ratownictwo” 2014, nr 8, s. 203–204. wet do tego, że drugi człowiek zo-
17 i m pr ez y m a s ow e
W przypadku, gdy mamy do czynienia z tłumem spaniko- Powyższy model pokazuje, jak istotne jest uświadomienie wanym, ogromne znaczenie ma komunikacja, a każde wy- niebezpieczeństw związanych z tłumem. Właściwe rozpo- powiedziane słowo jest istotne. Komunikaty przekazywane znanie sytuacji pozwala na planowanie przestrzeni, czasu przez Policję powinny być skuteczne. Muszą być zrozumiałe i informacji oraz form komunikacji (werbalnej i niewerbal- dla odbiorców, dlatego też nie mogą zawierać zbyt skom- nej) – czyli czynników, które mają istotny wpływ na zarzą- plikowanych zwrotów, np. terminów policyjnych czy też dzanie tłumem w sytuacjach kryzysowych46. prawniczych. Skuteczny komunikat to taki, który jest krótki i konkretny. Ponadto powinien zostać kilkukrotnie powtórzo- ny ze względu na to, że pod wpływem silnych stanów emo- cjonalnych zmienia się poziom procesów poznawczych czło- Podsumowanie wieka. Powtarzanie komunikatu czyni go skuteczniejszym (technika zdartej płyty). Przekazywane komunikaty powinny informować, a nie straszyć. Ton wypowiedzi osoby wygła- Efektywna komunikacja z tłumem stanowi kluczowy element szającej komunikat powinien być modulowany w zależności strategii zarządzania nim, a w przypadku wybuchu paniki po- od wypowiadanych treści, w celu zwrócenia uwagi uczest- zwala na przeprowadzenie bezpiecznej ewakuacji. W związ- ników tłumu. Komunikatów nie należy przekazywać bardzo ku z powyższym służby czuwające nad bezpieczeństwem szybko, gdyż mogą wywołać nerwową atmosferę oraz spra- imprez masowych powinny być szkolone nie tylko z zakresu wiać wrażenie, że osoba, która przekazuje informacje, jest psychospołecznych podstaw zachowań tłumu i komunikacji np. zdenerwowana42. Stanowczy ton głosu osoby wypowia- z nim, ale również z technik rozwiązywania konfliktów oraz dającej komunikat świadczy o jej pewności siebie i sprawia, technik przeciwdziałania zachowaniom agresywnym. iż słuchacz ma poczucie, że ma do czynienia z osobą wiary- godną. Nerwowość nadawcy natomiast zmniejsza wiarygod- ność komunikatu, a tym samym jego skuteczność43. Sposób wypowiadania komunikatów powinien być płynny, wyraźny i zrozumiały. Stosowanie pauz zwiększa szansę na to, że ko- munikat zostanie prawidłowo zrozumiany. Poprawny komu- 1 nikat to taki, który wskazuje, co osoby mają w danej sytuacji G. Le Bon, Psychologia tłumu, Wydawnictwo Marek Drewiecki, zrobić, np. niezwłocznie opuścić budynek. Polecenia zawarte Kęty 2009, s. 11–14. w komunikatach powinny być możliwe do realizacji. Komu- 2 B. Pacek, Psychologiczne aspekty zabezpieczenia imprez maso- nikat typu: „5 minut na opuszczenie obiektu” nie jest moż- wych przez organy porządku publicznego na przykładzie EURO liwy do wykonania w przypadku, gdy chodzi o takie obiek- 2012, „Rocznik Naukowy AWFiS w Gdańsku” 2012, s. 82. ty, jak stadion, hala koncertowa, szkoła czy wielopiętrowy 3 J.J. Fruin, The causes and prevention of crown disasters, http:// biurowiec. Podanie takiego komunikatu może doprowadzić www.crowdsafe.com/fruincauses.pdf [dostęp: 4 listopada 2016 r.]. do tragedii, gdyż niektórzy mogą zacząć w pośpiechu szukać 4 B. Pacek, Psychologiczne aspekty zabezpieczenia imprez maso- drogi wyjścia, nie zwracając uwagi na innych współtowa- wych przez organy porządku publicznego na przykładzie EURO rzyszy. Mało skuteczne są komunikaty zakazujące zachowań 2012, s. 83. niedozwolonych, gdyż potęgują one ich nasilenie. Możemy 5 wtedy otrzymać efekt odwrotny do zamierzonego. Komuni- Tamże, s. 84–85. katy tego typu powinny zostać przekształcone np. zamiast 6 W. Gaszyński, Obowiązki administracji publicznej w procesach „Nie krzycz” należy powiedzieć „Bądź spokojny”. Wykorzy- zarządzania kryzysowego oraz w zakresie zapewnienia bezpie- stujemy wówczas perswazję, która ma na celu zmianę zacho- czeństwa. Planowanie zabezpieczenia medycznego imprez maso- wania uczestników tłumu. Warto również pamiętać o tym, że wych, w: Nowe zarządzanie kryzysowe w praktyce. Gotowe pro- lepiej jest informować i prosić, niż zakazywać. Niezwykle cedury, plany działania, schematy organizacyjne według nowych istotne jest także to, aby komunikaty docierały do wszystkich przepisów, red. J. Bagiński, Wydawnictwo FORUM, Poznań zgromadzonych osób. Dlatego też w przypadku komunikacji 2008, s. 10. z tłumem powinno się wykorzystywać urządzenia głośno- 7 P. Rasmus, W. Machała, M. Ćwietkowska, T. Sobów, Zjawisko mówiące, które zapewnią dotarcie informacji do wszystkich paniki i kontrolowanie reakcji tłumu, „Anestezjologia i Ratow- uczestników zgromadzenia. Każde słowo powinno być do- nictwo” 2014, nr 8, s. 200–204. brze usłyszane i zrozumiane przez osoby, do których kiero- 8 J. Piwiński, Modelowanie zbiorowych zachowań ludzkich jako 44 wany jest komunikat . narzędzie wspomagające zarządzanie kryzysowe, „Pomiary. Au- tomatyka. Robotyka” 2010, nr 2, s. 209–216. 9 M. Szymczak, Słownik języka polskiego. Tom III, Wydawnictwo John Fruin (badacz zjawiska crowdingu, czyli gro- Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 506 oraz E. Sobol, Mały madzenia się) opracował model FIST45, który jest słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, War- narzędziem umożliwiającym sprawne zarządzanie szawa 1995, s. 941. tłumem. Na podstawie analizy tragicznych wyda- 10 P. Suski, Zgromadzenia i imprezy masowe, Lexis Nexis, Warsza- rzeń z udziałem dużych grup osób wyodrębnił on wa 2014, s. 54–55. 11 najistotniejsze czynniki związane z kontrolowaniem Pakiet edukacyjny Program lokalnego doskonalenia zawodo- wego dla policjantów przygotowanych do realizacji zadań służ- reakcji tłumu. Czynniki te przedstawia schemat 1. bowych podczas operacji Mistrzostwa Europy 2012 w zakresie psychologicznych uwarunkowań zachowań uczestników imprez
18 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 imprezy m a s ow e
masowych oraz stosowania technik deeskalacyjnych opartych na 33 P. Rasmus, W. Machała, M. Ćwietkowska, T. Sobów, Zjawisko umiejętnościach interpersonalnych, KGP, Warszawa 2012, s. 14. paniki i kontrolowanie reakcji tłumu, s. 202. 12 M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości 34 M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości ludzkich w stanach paniki, Kraków 2013, s. 17, http://winntbg. ludzkich w stanach paniki, s. 31. bg.agh.edu.pl/rozprawy2/10622/full10622.pdf [dostęp: 31 paź- 35 Pakiet edukacyjny. Program lokalnego doskonalenia zawodo- dziernika 2016 r.]. wego dla policjantów przygotowanych do realizacji zadań służ- 13 G. Le Bon, Psychologia tłumu, s. 15. bowych podczas operacji Mistrzostwa Europy 2012 w zakresie 14 Tamże, s. 21–32. psychologicznych uwarunkowań zachowań uczestników imprez masowych oraz stosowania technik deeskalacyjnych opartych na 15 Tamże, s. 18. umiejętnościach interpersonalnych, s. 17. 16 Pakiet edukacyjny. Program lokalnego doskonalenia zawodo- 36 M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości wego dla policjantów przygotowanych do realizacji zadań służ- ludzkich w stanach paniki, s. 13.
bowych podczas operacji Mistrzostwa Europy 2012 w zakresie 37 psychologicznych uwarunkowań zachowań uczestników imprez Panika w tłumie na imprezie studenckiej. Policja przesłuchała już masowych oraz stosowania technik deeskalacyjnych opartych na kilkanaście osób, TVN24 [online] http://www.tvn24.pl/wiado- umiejętnościach interpersonalnych, s. 16. mosci-z-kraju,3/bydgoszcz-panika-na-studenckiej-imprezie-ran- ni-w-szpitalach,585996.html [dostęp: 11 listopada 2016 r.]. 17 M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości 38 ludzkich w stanach paniki, s. 16. G. Le Bon, Psychologia tłumu, s. 13. 39 18 G. Le Bon, Psychologia tłumu, s. 18. M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości ludzkich w stanach paniki, s. 31–35. 19 W. Wosińska, Psychologia życia społecznego, Gdańskie Wydaw- 40 nictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, s. 266–267. Pakiet edukacyjny. Program lokalnego doskonalenia zawodo- wego dla policjantów przygotowanych do realizacji zadań służ- 20 E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert, Psychologia społeczna. Ser- bowych podczas operacji Mistrzostwa Europy 2012 w zakresie ce i umysł, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 1997, s. 366–371. psychologicznych uwarunkowań zachowań uczestników imprez 21 R.B. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi. Teoria i praktyka, masowych oraz stosowania technik deeskalacyjnych opartych na Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2004, s. 124. umiejętnościach interpersonalnych, s. 11. 22 M. Florkowski, Niebezpieczny tłum – co robić, by nie wpaść 41 P. Rasmus, W. Machała, M. Ćwietkowska, T. Sobów, Zjawisko w panikę, http://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/emocje/ paniki i kontrolowanie reakcji tłumu, s. 203. niebezpieczny-tlum-co-robic-by-nie-wpasc-w-panike_39365. 42 P. Sobiech, A. Wilisowski, P. Sitko, A. Kubicka-Tomczyk, Zasady html [dostęp: 2 listopada 2016 r.]. i formy wydawania komunikatów przy rozpraszaniu tłumu agre- 23 G. Le Bon, Psychologia tłumu, s. 19. sywnego, Wydawnictwo Szkoły Policji w Katowicach, Katowice 2015, s. 17–23. 24 M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości ludzkich w stanach paniki, s. 28–29. 43 M. Tokarz, Argumentacja. Perswazja. Manipulacja, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006, s. 219–229. 25 Pakiet edukacyjny. Program lokalnego doskonalenia zawodo- wego dla policjantów przygotowanych do realizacji zadań służ- 44 P. Sobiech, A. Wilisowski, P. Sitko, A. Kubicka-Tomczyk, Zasady bowych podczas operacji Mistrzostwa Europy 2012 w zakresie i formy wydawania komunikatów przy rozpraszaniu tłumu agre- psychologicznych uwarunkowań zachowań uczestników imprez sywnego, s. 17–23. masowych oraz stosowania technik deeskalacyjnych opartych na 45 Więcej na ten temat: J.J. Fruin, The causes and prevention of umiejętnościach interpersonalnych, s. 14. crown disasters. 26 P. Rasmus, W. Machała, M. Ćwietkowska, T. Sobów, Zjawisko 46 P. Rasmus, W. Machała, M. Ćwietkowska, T. Sobów, Zjawisko paniki i kontrolowanie reakcji tłumu, s. 202. paniki i kontrolowanie reakcji tłumu, s. 203–204. 27 Pakiet edukacyjny. Program lokalnego doskonalenia zawodo- wego dla policjantów przygotowanych do realizacji zadań służ- bowych podczas operacji Mistrzostwa Europy 2012 w zakresie psychologicznych uwarunkowań zachowań uczestników imprez masowych oraz stosowania technik deeskalacyjnych opartych na umiejętnościach interpersonalnych, s. 16. Summary 28 D. Doliński, Mechanizmy wzbudzania emocji, w: Psycho- Psychological aspects of crowd management logia. Podręcznik akademicki. Tom 2. Psychologia ogólna, Services ensuring safety of mass events should be trained in the red. J. Strelau, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk area of crowd psychology. The panicked crowd is violent, danger- 2004, s. 336–349. ous and difficult to be managed. Dense crowd, agitation, uncer- tainty, lack of information, sense of threat, impression of impos- 29 B. Pacek, Psychologiczne aspekty zabezpieczenia imprez maso- sibility of escape, poor moral and psychophysical state as well as wych przez organy porządku publicznego na przykładzie EURO indecisive and chaotic reactions of services responsible for safety 2012, s. 84. and public order can lead to extremely dangerous situations which constitute a serious threat to health or life of hundreds of people. 30 M. Zajdel, Komputerowe modelowanie zachowań zbiorowości Awareness of potential hazards posed by the crowd can contrib- ludzkich w stanach paniki, s. 30. ute to elimination or minimisation of the number of causalities in 31 Tamże, s. 33. crisis situations. Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP 32 Tamże, s. 31.
19 S zczyt nato i śdm
Wykorzystanie analizy ryzyka w zabezpieczeniu imprez masowych na przykładzie działań podejmowanych przez Biuro Kryminalne KGP
kom. Sebastian Fit ekspert Wydziału Kryminalnego Biura Kryminalnego KGP
W ostatnich latach dużym wyzwaniem dla Policji jest zabez- dzonej operacji, tj. ochrony życia i zdrowia ludzi oraz mie- pieczanie imprez o charakterze masowym, zgromadzeń i waż- nia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, nych uroczystości. Podczas wspomnianych działań poza służ- a także ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, bami prewencji w dużym stopniu wykorzystywany jest pion w Biurze Kryminalnym Komendy Głównej Policji sporządza- kryminalny. no cyklicznie analizy ryzyka dla poszczególnych wydarzeń Oprócz fizycznego udziału w działaniach realizowanych objętych zainteresowaniem w ramach przedmiotowej operacji. w czasie i miejscu odbywania się imprezy, mającego postać Zgodnie z definicją utrwaloną w literaturze analiza ryzyka np. patroli operacyjnych, grup ds. rekonesansu czy też reali- to proces dążący do poznania charakteru ryzyka oraz określenia zacyjnych, policjanci komórek kryminalnych tworzą bardzo poziomu ryzyka1. Pozwala na identyfikację, ocenę i monitoro- często zespoły ds. rozpoznania i analiz lub jest im powierza- wanie poziomu ryzyka w sposób jakościowy i ilościowy, jest ne prowadzenie podoperacji policyjnej w czasie zarządzonej jednym z podstawowych elementów procesu zarządzania ry- operacji. zykiem. Powyższa definicja odnosi się głównie do zagadnień Takie zadanie powierzono służbom kryminalnym Komendy ekonomicznych, jednakże przez analogię można ją odnieść do Głównej Policji, wyznaczając Dyrektora BK KGP insp. Nata- działań Policji. lię Rost na dowódcę podoperacji policyjnej pod kryptonimem „Rozpoznanie” w ramach operacji policyjnej „Przymierze” dotyczącej zabezpieczenia m.in. Szczytu NATO w dniach 8–9 lipca 2016 r. w Warszawie, Światowych Dni Młodzieży w dniach 26–31 lipca br. w Krakowie oraz wizyty w Polsce Analiza ma wykazać elementy, które zagrażają Papieża Franciszka w dniach 27–31 lipca bieżącego roku. bezpieczeństwu wydarzenia i jego uczestnikom, Jako podstawowe zadania nałożone na podoperację wskazano: i poprzez sformułowane wnioski pozwolić na pra- ■■ nadzorowanie, koordynowanie i wspieranie działań w za- kresie czynności operacyjno-rozpoznawczych i dochodze- widłową reakcję i tym samym na niedopuszczenie niowo-śledczych, a także działań w zakresie zwalczania do sytuacji kryzysowej, względnie minimalizację przestępczości kryminalnej, gospodarczej, korupcyjnej jej skutków. oraz cyberprzestępczości; ■■ koordynowanie międzynarodowej współpracy Policji; ■■ zapewnianie całodobowej wymiany informacji o charakte- rze kryminalnym, w ramach międzynarodowej współpracy Policji; Punktem wyjściowym do sporządzanych przez Wydział Kry- ■■ koordynowanie czynności w zakresie kryminalistyki, minalny BK KGP analiz ryzyka podczas operacji „Przymie- a w szczególności techniki kryminalistycznej, wykorzy- rze” były informacje uzyskiwane z: stywanej w procesie zapobiegania przestępstwom oraz ich ■■ Wydziału dw. z Cyberprzestępczością BK KGP w zakresie wykrywania i zwalczania, a także prace eksperckie i anali- bieżącego monitoringu sieci Internet oraz zagrożeń dla cy- tyczne w tym zakresie. berprzestrzeni; Aby zapewnić prawidłowe przygotowanie się do działań ■■ Biura Międzynarodowej Współpracy Policji w zakresie podejmowanych w ramach operacji policyjnej krypt. „Przy- informacji uzyskiwanych przez policje i służby innych mierze”, jak również osiągnięcie podstawowego celu zarzą- państw, EUROPOL i INTERPOL;
20 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
anali z a ryzyka
■■ Biura Wywiadu i Informacji Kryminalnych w zakresie in- Patrząc chronologicznie na etap tworzenia analizy ryzyka, na- formacji pozyskiwanych z dostępnych baz danych, w tym leży wskazać następujące etapy jej powstawania: niejawnych; ■■ powzięcie informacji o planowanym zgromadzeniu, wystą- ■■ Centralnego Biura Śledczego Policji w zakresie zagrożeń pieniu społecznym itp., dla którego konieczne jest sporzą- o charakterze terrorystycznym i ekstremistycznym; dzenie analizy ryzyka; ■■ Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego Policji ■■ opracowanie wytycznych dla podległych jednostek, za- w zakresie prac eksperckich i analitycznych; wierających polecenia w zakresie gromadzenia informacji ■■ komend wojewódzkich Policji/Komendy Stołecznej Po- przydatnych dla zapewnienia bezpieczeństwa imprezy i jej licji (wydziałów kryminalnych KWP/KSP, wydziałów uczestników; ds. zwalczania przestępczości pseudokibiców KWP/KSP, ■■ zwrócenie się do jednostek i komórek organizacyjnych Po- wydziału dw. z terrorem kryminalnym i zabójstw KSP) licji, innych służb i instytucji w celu uzyskania informacji w zakresie szczegółowego rozpoznania zagrożeń, w szcze- zawierających dane niezbędne do prawidłowego zabezpie- gólności mogących wystąpić ze strony osób, grup mają- czenia działań (np. BMWP w zakresie informacji od za- cych powiązania z organizacjami terrorystycznymi i eks- granicznych partnerów policyjnych, CBŚP w odniesieniu tremistycznymi oraz osób i grup mogących wykorzystać do rozpoznania zagrożeń o charakterze terrorystycznym ww. imprezę do prowadzenia pospolitej działalności prze- i ekstremistycznym, WPA KWP – osoby posiadające broń stępczej. na danym terenie, ABW – informacje dotyczące zagrożeń Ponadto nawiązano współpracę i prowadzono bieżącą wymia- terrorystycznych, PKP – rozkład ruchu pociągów na danym nę informacji m.in. z Agencją Bezpieczeństwa Wewnętrzne- terenie); go, Agencją Wywiadu, Centrum Antyterrorystycznym, Strażą ■■ zlecenie komórkom dw. z cyberprzestępczością dokonania Graniczną, Żandarmerią Wojskową. monitoringu zasobów sieci Internet, w tym portali spo- Uzyskiwane od ww. jednostek i komórek organizacyjnych Po- łecznościowych, stron internetowych ugrupowań skrajnie licji oraz od innych służb informacje były poddawane bieżącej prawicowych i lewicowych, forów pseudokibicowskich analizie. itp. pod kątem gromadzenia informacji dotyczących liczby Duży nacisk położono na szybkie dystrybuowanie pozyskiwa- osób planujących udział w zgromadzeniu, możliwych kon- nych informacji do właściwych adresatów w celu ich weryfi- trmanifestacjach; kacji i ewentualnej realizacji. ■■ opracowanie szczegółowej analizy ryzyka zawierającej wcześniej opisane elementy na podstawie uzyskanych in- formacji od ww. podmiotów; ■■ właściwe zaadresowanie sporządzonej analizy do jedno- Przyjęto, że analiza ryzyka stek/komórek organizacyjnych Policji, względnie innych będzie zawierać następujące elementy: służb, w celu zapewnienia właściwej reakcji na ujawnione zagrożenia dla bezpieczeństwa planowanego wydarzenia i jego uczestników. Odpowiednio wcześnie sporządzona analiza pozwala na pra- ■■ analizę sytuacji operacyjnej – uwzględniającą widłowe rozdysponowanie sił i środków, a także na podjęcie szczegółowe informacje o poszczególnych wydarze- działań eliminujących zagrożenie jeszcze w fazie ewentualne- niach, organizatorach, a w przypadku imprez cyklicz- go przygotowania przestępstwa czy też zakłócenia porządku nych (np. Przystanek Woodstock) – dane dotyczące publicznego przez sprawców. poprzednich edycji itp.;
■■ stan rozpoznania – zagrożenia mogące wpływać na Sukces analizy jest uzależniony od jakości informa- bezpieczeństwo – element dokumentu, w którym cji, które są pozyskiwane przez poszczególne jed- zawierano informacje pozyskiwane przez poszcze- gólne biura KGP, CBŚP oraz KWP/KSP, dodatkowo nostki/komórki organizacyjne Policji i inne służby. zamieszczano potwierdzone informacje o plano- wanej liczbie uczestników z poszczególnych miejsc w kraju i na świecie, trasach przemieszczania, środ- Analizy ryzyka opracowywane w Wydziale Kryminalnym kach transportu, miejscach pobytu itp.; BK KGP pozwalają jednocześnie na scalenie w jednym doku- mencie wszystkich istotnych informacji z całego kraju, co jest bardziej przejrzyste podczas planowania i realizacji działań o charakterze ogólnopolskim. ■■ wnioski – w tej części analizy, na podstawie uzyska- Podsumowując, należy stwierdzić, że wypracowany przez nych informacji oraz doświadczeń z innych podob- Biuro Kryminalne model analizy ryzyka jest niezwykle po- nych działań, były formułowane wnioski dotyczące mocny przy podejmowaniu istotnych, kluczowych decyzji zagrożeń i możliwości ich wyeliminowania, wskazy- związanych z zabezpieczeniem imprez masowych, zgroma- wano, które informacje są zweryfikowane pozytywnie dzeń itp. i odegrał istotną rolę podczas wydarzeń objętych lub negatywnie, podawano łączne liczby w odniesie- operacją policyjną „Przymierze”. niu np. do pielgrzymów przybywających na Światowe Dni Młodzieży.
1 www.isoslownik.pl [dostęp: 28 listopada 2016 r.].
21 S zczyt nato i śdm
Zabezpieczenie imprez masowych o zasięgu międzynarodowym w kontekście zadań Biura Międzynarodowej Współpracy Policji KGP
sierż. szt. Mateusz Kaźmierczak asystent Wydziału Koordynacji Międzynarodowej Wymiany Informacji, BMWP KGP
Rok 2016 postawił przed polską Policją dużo wyzwań po- ropol. Podobne zapytania kierowane są również do oficerów wiązanych z zapewnieniem bezpieczeństwa publicznego łącznikowych polskiej Policji za granicą i oficerów łączni- w związku z organizowanymi w naszym kraju i poza nim kowych policji zagranicznych akredytowanych przy placów- wydarzeniami o zasięgu międzynarodowym. Już w styczniu kach dyplomatycznych mających przedstawicielstwo w Pol- Polska była gospodarzem Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej sce. Spływające informacje poddawane są bieżącej analizie, Mężczyzn EHF Euro 2016, a latem odbył się Szczyt Orga- a następnie przekazywane zbiorczo (w przypadku odpowiedzi nizacji Traktatu Północnoatlantyckiego NATO w Warszawie o braku wiedzy na temat zagrożeń) lub niezwłocznie (w po- oraz przybył z wizytą Jego Świętobliwość Papież Franciszek zostałych przypadkach) do Biura Kryminalnego KGP i Głów- w ramach obchodów Światowych Dni Młodzieży. Nie należy nego Sztabu Policji KGP. Podczas trwania samych imprez za również zapominać o Mistrzostwach Europy w Piłce Nożnej bieżącą wymianę informacji o charakterze międzynarodowym UEFA Euro 2016 w czerwcu oraz lipcu we Francji, które odpowiada Sekcja Całodobowej Obsługi Międzynarodowego z uwagi na uczestnictwo naszej drużyny narodowej cieszyły Przepływu Informacji Wydziału Koordynacji Międzynarodo- się dużym zainteresowaniem polskich kibiców. wej Wymiany Informacji BMWP KGP. Sekcja ta przekazuje Pamiętając o niedawnych zamachach terrorystycznych, a tak- raporty doraźne i dobowe niezbędne do analizy sytuacji. że mając na uwadze fakt, iż obecnie na terenie Europy prze- Ustawa o Policji oraz ustawa o wymianie informacji z organa- pływ osób jest swobodny, każde z wydarzeń o tak ogromnym mi ścigania państw członkowskich Unii Europejskiej umożli- zasięgu, zainteresowaniu i skali uczestnictwa stawiało przed wia współpracę policyjną, która obejmuje przede wszystkim policjantami realizującymi zabezpieczenie szczególnie trudne wymianę informacji operacyjnych poprzez: wyzwania, których celem było zapewnienie bezpieczeństwa ■■ System Informacyjny Schengen (SIS); wszystkim ich uczestnikom. ■■ Europol; BMWP KGP, realizując swoje cele regulaminowe, brało czyn- ■■ Interpol; ny udział w zabezpieczeniu ww. imprez poprzez współdziała- ■■ współpracę w ramach sieci oficerów łącznikowych polskiej nie z policjami innych państw oraz organizacjami międzyna- Policji działających w takich państwach Unii Europejskiej, rodowymi i agencjami UE. jak: Francja, Norwegia, Niemcy, Wielka Brytania, oraz Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji KGP stanowi w państwach spoza UE, tj. na Białorusi, w Rosji i na Ukra- okno na świat polskiej Policji, ale także innych krajowych inie, a także współpracę z zagranicznymi oficerami łączni- podmiotów odpowiedzialnych z zwalczanie przestępczości, kowymi akredytowanymi w Polsce; np. Straży Granicznej. Wszelkie informacje wysyłane do ■■ bezpośredni dostęp do międzynarodowych baz danych. partnerów zagranicznych lub od nich otrzymywane podlega- Podczas trwania zabezpieczeń BMWP prowadzi do kilkudzie- ją centralnej koordynacji przez Biuro. Jednym z elementów sięciu spraw związanych z różnego typu informacjami lub in- niezbędnych do prawidłowej oceny ryzyka w prowadzonych cydentami, często o poważnym charakterze, zbierając i prze- przez Policję analizach na potrzeby właściwego przygotowa- kazując wiedzę operacyjną, koordynując działania wielu służb nia zabezpieczenia imprezy masowej jest odpowiednie prowa- i krajów z odrębną legislacją w celu skutecznego zapobiega- dzenie koordynacji wymiany informacji na poziomie między- nia, wykrywania i zwalczania przestępczości oraz zapewnie- narodowym. W ramach międzynarodowej wymiany informa- nia porządku publicznego. cji kryminalnych BMWP KGP zwraca się do partnerów za- Oprócz analizy ryzyka do zadań BMWP w zakresie zabezpie- granicznych o przekazywanie wszelkich informacji mogących czenia imprez masowych należy również: przyczynić się do prawidłowej organizacji i bezpiecznego ■■ rozpoznanie umiejętności posługiwania się wybranymi ję- przebiegu zabezpieczanych wydarzeń. Takie wnioski przesy- zykami obcymi wśród policjantów i pracowników cywil- łane są do krajów członkowskich organizacji Interpol oraz Eu- nych odpowiedzialnych za realizację zabezpieczeń;
22 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
D ziałania BMWP KGP
■■ ustalenie możliwości zapewnienia dyżurów biegłych tłu- Specjaliści z IMEST pełnili służbę w Policyjnym Centrum maczy sądowych, w tym również płatnych; Dowodzenia w CSP w Legionowie i w ramach powierzonych ■■ sprawdzenie możliwości zapewnienia współpracy z pod- im obowiązków ściśle współpracowali z dyżurującymi w PCD miotami cywilnymi, takimi jak związki wyznaniowe, funkcjonariuszami i pracownikami BMWP, podobnie jak to izby lekarskie, uczelnie wyższe, w zakresie ewentualnego miało miejsce podczas zabezpieczenia EURO 2012. Ich głów- wsparcia w celu zapewnienia szybkiego dostępu do osób nym zadaniem było przeszukiwanie baz danych Interpolu oraz władających rzadkimi językami obcymi; w przypadku zaistnienia potrzeby pilnych ustaleń – nawiąza- ■■ udzielanie wsparcia w ramach wizyt przedstawicieli zagra- nie natychmiastowego kontaktu z krajowymi biurami innych nicznych organów ścigania; państw członkowskich lub z centralą Interpolu. ■■ organizacja szkoleń, także zagranicznych, w celu zdobycia Tworzenie i funkcjonowanie centrum dowodzenia Policji, i poszerzenia wiedzy funkcjonariuszy odpowiedzialnych gdzie w jednym miejscu zgromadzeni są przedstawiciele za zabezpieczenie (przykładem może być wyjazd zastęp- wszystkich służb odpowiedzialnych za dane zabezpieczenie, ców komendantów wojewódzkich Policji w Katowicach jest dobrą praktyką stosowaną na całym świecie. Podczas Mi- i w Krakowie do Belgii i Francji w celu zdobycia wiedzy strzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2016 strona fran- o zdarzeniach terrorystycznych i ich następstwach, zorgani- cuska również utworzyła podobną strukturę. Minister Spraw zowany w ramach operacji „Przymierze”); Wewnętrznych Republiki Francji wystosował zaproszenia ■■ organizacja przyjazdów funkcjonariuszy policji innych do wszystkich 24 krajów biorących udział w Mistrzostwach państw w celu wsparcia ich współobywateli poprzez do- o wysłanie delegacji policyjnych celem zabezpieczenia impre- radztwo, jak to miało miejsce podczas Światowych Dni zy. W składzie delegacji, oprócz dowódcy oraz 6 policjantów Młodzieży; -spottersów, był oficer łącznikowy wyznaczony przez BMWP ■■ zapewnienie wsparcia językowego poprzez wyznaczenie KGP. Zadaniem dowódcy delegacji oraz oficera łącznikowego grupy osób do dyżurów telefonicznych; była współpraca w ramach Międzynarodowego Policyjne- ■■ dokonywanie sprawdzeń w dostępnych międzynarodowych go Centrum Wymiany Informacji (CCPI) w mieście Lognes bazach danych dla takich podmiotów, jak BOR lub ABW; pod Paryżem. Głównym celem udziału polskich policjantów ■■ zapewnienie niezbędnego wsparcia osobowego innym biu- w operacji zabezpieczenia Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej rom KGP. UEFA EURO 2016 we Francji było szeroko pojęte wsparcie Z uwagi na istotność niektórych wydarzeń oraz konieczność policji i żandarmerii francuskiej w ramach współpracy mię- prowadzenia na bieżąco analiz ryzyka danej imprezy masowej dzynarodowej, w szczególności poprzez wymianę wszelkich o charakterze międzynarodowym, która odbywa się na terenie informacji dotyczących kibiców oraz osób poszkodowanych naszego kraju, na wniosek BMWP Europol oddelegowuje ana- lub sprawców przestępstw i wykroczeń posiadających obywa- lityków z mobilnym dostępem do baz danych Europolu (tzw. telstwo polskie. Delegacje, na podstawie zebranych w danym mobile office) do Polski. Zadania dla mobile office to przede kraju informacji, przed każdym meczem tworzyły specjalne wszystkim bezpośredni dostęp do wszystkich baz danych i moż- meldunki, w których uwzględniały dane dotyczące liczby ki- liwość ich przeszukiwania w czasie rzeczywistym. Ponadto na biców podróżujących na mecz, potencjalnych zagrożeń, tras podstawie zbieranych w trakcie trwania wydarzeń informacji przejazdu itp. W razie potrzeby meldunki te były na bieżąco od funkcjonariuszy współpracujących w centrum dowodzenia uzupełniane. Służba w Centrum była pełniona w systemie analityk tworzy analizy operacyjne. Organizacja Interpol dyspo- 24-godzinnym dla strony francuskiej i 12-godzinnym dla nuje podobnymi narzędziami.W przypadkach organizowania na członków poszczególnych delegacji. Wyjątkiem od tej reguły terytorium państwa członkowskiego Interpolu dużej imprezy ma- były dni meczowe, kiedy służba w Centrum kończyła się wraz sowej (np. rozgrywek sportowych, spotkań międzynarodowych z meldunkiem zespołu mobilnego o zakończeniu zabezpiecze- na wysokim szczeblu itp.) istnieje możliwość uzyskania ze nia na terenie miasta, w którym odbywał się mecz. strony Interpolu wsparcia służb państwa-organizatora odpowie- Rola i znaczenie współpracy międzynarodowej nieustanie ro- dzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa publicznego.Wspar- sną, co jest doskonale widoczne chociażby w kontekście wy- cie to polega na wysłaniu do danego państwa członkowskiego, darzeń o charakterze masowym organizowanych w Polsce i za w okresie trwania imprezy, zespołu IMEST (Interpolowskiej granicą, szczególnie w Europie, w 2016 r. Grupy Wsparcia Wydarzeń Wysokiej Rangi), którego zadaniem jest udzielanie pomocy w przeszukiwaniu baz danych oraz bie- żące utrzymywanie kontaktu z biurami Interpolu innych państw Summary członkowskich. Zespoły IMEST udzielały wsparcia polskiej Policji w zabezpieczeniu m.in. Szczytu Klimatycznego, który Securing international mass events in the context of tasks of odbywał się w Warszawie w 2013 r., oraz Mistrzostw Europy the International Police Cooperation Bureau of the National w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. W 2016 r. BMWP podję- Police Headquarters ło starania mające na celu oddelegowanie zespołów IMEST do Free movement of persons in Europe, in the context of securing inter- national mass events, is a challenge in ensuring public safety. Year 2016 Polski oraz sporządzenie przez Sekretariat Generalny Interpo- was full of such sport, political and religious events. lu analizy zagrożeń dla bezpieczeństwa przedmiotowych wy- The International Police Cooperation Bureau of the National Police darzeń. W następstwie wymiany korespondencji z Interpolem Headquarters as its statutory tasks, takes an active part in securing the i Głównym Sztabem Policji ustalono, że do Polski przyjadą dwa mentioned events via cooperation with the foreign police, international jednoosobowe zespoły IMEST: organisations and UE agencies. Therefore they ensure proper coordi- nation of criminal information exchange with foreign partners. For this ■■ pierwszy w okresie 3–11 lipca, w związku z zabezpiecze- purpose, there are used tools of information exchange by Interpol, Eu- niem Szczytu NATO; ropol, SIS and liaison officers. ■■ drugi, w okresie 19 lipca – 3 sierpnia, w związku z zabez- Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP pieczeniem ŚDM.
23 S zczyt nato i śdm Operacja „Przymierze”
nadkom. Andrzej Kropiwiec Zespół Opiniodawczo-Doradczy Biura Logistyki Policji KGP
Przygotowania do operacji „Przymierze” rozpoczęły się z chwilą wyboru Polski na gospodarza Światowych Dni Młodzieży oraz Szczytu Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w Rzeczypospolitej Polskiej w War- szawie w 2016 r. Wówczas nikt nie przypuszczał, że taki kryptonim zostanie nadany tej operacji, lecz wszyscy mieli poczucie, że będzie to zadanie złożone i ambitne, a zabezpieczenie przedsięwzięcia pod względem logistycznym będzie miało istotny wpływ na powodzenie całej operacji.
Operacja „Przymierze” trwała od 3 lipca do 3 sierpnia br., jed- Stołecznej Policji oraz w komendach wojewódzkich Policji nak przygotowania do zabezpieczenia logistycznego rozpo- w Krakowie i Katowicach, przy wsparciu komend wojewódz- częły się już w pierwszej połowie 2015 r. wraz z pracami nad kich w Opolu i Rzeszowie. ustawą budżetową na 2016 r. Z kolei proces kontraktowania usług oraz procedury związane z zakupami sprzętu rozpoczęto już na przełomie roku. W tym czasie realizowano m.in. zada- Specustawy nia określone w planie działania dowódcy podoperacji o kryp- tonimie „Zaplecze”. Jej celem było zapewnienie właściwej re- W celu profesjonalnego przygotowania oraz ze względu na alizacji zadań związanych z zabezpieczeniem logistycznym sił rangę i charakter wydarzeń, jakimi były Szczyt NATO oraz Policji biorących udział w działaniach operacji „Przymierze”. Światowe Dni Młodzieży, ustawodawca opracował dwie Na dowódcę podoperacji „Zaplecze” Komendant Główny Po- tzw. „specustawy”, które głównie ingerowały w sferę stosowa- licji wyznaczył insp. Małgorzatę Borowik, dyrektora Biura nia ustawy Prawo zamówień publicznych. Były to: Logistyki Policji KGP. Do jej zadań należała w szczególności ■■ ustawa z dnia 16 marca 2016 r. o szczególnych rozwiąza- koordynacja przedsięwzięć związanych z zapewnieniem opty- niach związanych z organizacją Szczytu Organizacji Trak- malnych warunków kwatermistrzowskich, socjalnych, trans- tatu Północnoatlantyckiego w Rzeczypospolitej Polskiej portu, uzbrojenia i techniki policyjnej, jak również zabezpie- w Warszawie w 2016 r. (Dz. U. poz. 379, z późn. zm.); czenia logistycznego w zakresie kwaterowania i wyżywienia ■■ ustawa z dnia 18 marca 2016 r. o szczególnych rozwią- sił wsparcia w ramach prowadzonych podoperacji „Szczyt”, zaniach związanych z organizacją wizyty Jego Świąto- „Rubin”, „Katowice” i „Woodstock”. Zadaniem służb logi- bliwości Papieża Franciszka w Rzeczypospolitej Polskiej stycznych, oprócz udzielania pomocy dowódcom podoperacji oraz Światowych Dni Młodzieży – Kraków 2016 (Dz. U. i wsparcia w zakresie realizowanych zadań na potrzeby ope- poz. 393, z późn. zm.). racji policyjnej, była również natychmiastowa reakcja w razie Intencją ustawodawcy w szczególności było to, aby zamówie- wystąpienia sytuacji nadzwyczajnych. W pełnej gotowości do nia na dostawy, usługi i roboty budowlane były realizowane wsparcia tego typu działań postawiono następujące komórki z pominięciem pewnych reguł prawa zamówień publicznych, organizacyjne Biura Logistyki Policji KGP: Wydział Koordy- z zachowaniem podstawowych standardów, takich jak racjo- nacji Gospodarki Uzbrojeniem i Techniką Policyjną, Wydział nalność i rzetelność oraz stosowanie zasad uczciwej konku- Koordynacji Gospodarki Kwatermistrzowskiej oraz Wydział rencji. Jak podkreślał ustawodawca, było to spowodowane Koordynacji Gospodarki Transportowej. względami zapewnienia bezpieczeństwa oraz sprawnego Główny ciężar realizacji zadań spoczywał jednak na funk- przygotowania do wydarzeń. Warto przypomnieć, że tzw. spe- cjonariuszach i pracownikach pionu logistyki w Komendzie custawa jest uchwalana według zwyczajnych procedur stano-
24 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
s p e c us tawy wienia prawa, czyli tak jak inne ustawy, ale to właśnie taki durowania dla motocyklistów, opaski i znaczki metalowe do rodzaj ustawy ma pierwszeństwo nad innymi ustawami. identyfikacji oraz właściwej organizacji współdziałania służb policyjnych. Na zakupy przeznaczono ponad 200 tys. zł. Do tej kwoty należy dodać wartość elementów umundurowania Łączność i teleinformatyka przekazanego ze stanu KGP do jednostek organizacyjnych za- angażowanych w operację „Przymierze”. Organizację łączności oraz wyposażenie sił w środki łączno- ści, a także przedsięwzięcia związane z funkcjonowaniem sys- temów teleinformatycznych koordynował zastępca dowódcy Zakwaterowanie i wyżywienie podoperacji „Zaplecze” insp. Przemysław Więcław, dyrektor Biura Łączności i Informatyki KGP. Do jego zadań należało Zakwaterowanie i wyżywienie sił policyjnych zostało zorga- także zapewnienie bezpieczeństwa teleinformatycznego syste- nizowane we współpracy z poszczególnymi komendami wo- mów i sieci teleinformatycznych oraz zarządzanie informacją, jewódzkimi Policji. Podczas trwania podoperacji zapewnio- w tym zapewnienie właściwego funkcjonowania centralnych no zakwaterowanie dla niemal 8 tys. funkcjonariuszy. Koszt systemów telekomunikacyjnych Policji, a także poczty elek- kwaterunku i wyżywienia funkcjonariuszy uczestniczących tronicznej Lotus. Warto dodać, że na modernizację i serwis w operacji „Przymierze” to ponad 8,1 mln zł. systemów teleinformatycznych oraz zakupy sprzętu łączności Warto wspomnieć, że podczas operacji „Przymierze” do wy- i informatyki na potrzeby operacji „Przymierze” przeznaczono grodzenia miejsc pobytu papieża Franciszka oraz tras przejaz- około 13 mln zł. du wykorzystano 4723 płoty zaporowe, które przetranspor- towano do KWP w Krakowie ze wszystkich jednostek orga- nizacyjnych w kraju. Łączna długość rozłożonych płotów po- Gospodarka transportowa i lotnictwo licyjnych przekroczyła 8,5 km, w tym ogrodzenie wokół Sta- dionu Narodowego miało długość niemal 3 km. Niewątpliwie Na potrzeby operacji „Przymierze” zmodernizowano park było to jedno z trudniejszych do realizacji przedsięwzięć logi- transportowy i kupiono ponad 30 samochodów osobowych, stycznych. oznakowanych i nieoznakowanych, 38 samochodów typu fur- Dodatkowo, na potrzeby operacji „Przymierze”, wykonano gon, w tym samochód pirotechniczny, 4 samochody osobowo prace modernizacyjne i remontowe obiektów. Głównie wyre- -terenowe dla jednostek antyterrorystycznych, 10 motocykli montowano jednostki Policji w Krakowie – koszt to 1,6 mln zł. w policyjnej wersji oznakowanej oraz samochód ciężarowy. Z kolei w KMP w Częstochowie za kwotę ponad 1 mln zł prze- Na zakup tych pojazdów przeznaczono prawie 1,7 mln zł. prowadzono remont oraz uruchomiono i wyposażono Centrum Przemieszczanie się sił i środków wsparcia w ramach operacji Dowodzenia. Centrum będzie również wykorzystywane pod- „Przymierze” odbywało się z wykorzystaniem kolumny trans- czas kolejnych operacji policyjnych na terenie działania KMP portowej Policji, ale nie tylko. Celem usprawnienia przejazdu w Częstochowie. z miejsc kwaterowania do miejsc pełnienia służby nieetato- wych oddziałów i pododdziałów prewencji Policji, na potrze- Wykorzystano materiały: by podoperacji „Rubin” wykorzystano Przewozy Regionalne A. Kropiwiec, Zabezpieczenie logistyczne, PKP. Koszty transportu sił wsparcia koleją to niemal 542 tys. zł. „Policja 997” 2016, numer specjalny nr 6, s. 14. Na potrzeby operacji dokonano również remontu głównego oraz modernizacji śmigłowca Mi-8 za kwotę ponad 8 mln zł oraz kupiono m.in. urządzenie umożliwiające cyfrową trans- misję sygnału z kamer pokładowych. Koszt zakupu urządzeń to ponad 1,2 mln zł. Summary
“Alliance” Operation Uzbrojenie i technika The article describes preparations and implementation, in logistic area, of the operation code-named “Alliance”, in frames of which Biuro Logistyki Policji KGP zrealizowało zadania związane World Youth Day and NATO Summit were held in the Republic of z zabezpieczeniem materiałowo-technicznym jednostek Poli- Poland in Warsaw in 2016. In the article there were described the cji na czas trwania operacji policyjnej „Przymierze”. Kwota role and tasks of persons responsible for conducting the actions, zakupów to niemal 10 mln zł. Do policjantów uczestniczących particularly the ones of the commandant of the sub-operation col. w zabezpieczeniu trafiły m.in.: kaski i tarcze ochronne, maski Małgorzata Borowik - Director of the Logistics Bureau of Nation- przeciwgazowe, broń wraz z osprzętem, w tym pistolety ma- al Police Headquarters. The whole actions, which were to provide the optimal quartermaster, social, transportation and equipment szynowe, strzelby, karabinki szturmowe i parasnajperskie oraz conditions as well as logistic support in the field of accommoda- karabiny wyborowe. Ponadto zakupiono roboty pirotechnicz- tion and board of forces taking part in actions, were described. The ne, zagłuszarki do fal radiowych, wykrywacze i detektory ma- task of logistic services, except providing help for commandants of teriałów wybuchowych, a także inne niezbędne wyposażenie. sub-operations and support in the realization of tasks for the benefit of the police operation, was also the immediate reaction in case of emergency. There were described in details individual areas from Umundurowanie i wyposażenie specjalne the scope of logistics starting with communication and IT through transportation and air force, weaponry and police technique, uni- Policjanci wchodzący w skład sił wsparcia mieli umunduro- forms and special equipping finishing with the description of ac- wanie i wyposażenie specjalne, przydzielane w zależności od commodation and board. rodzaju formacji oraz realizowanych zadań. Biuro Logistyki Tłumaczenie: Renata Cedro, WP Policji KGP wyposażyło policjantów m.in. w elementy umun-
25 S zczyt nato i śdm
Bezpieczeństwo systemów teleinformacyjnych w kontekście operacji „Przymierze”
Beata Biesiadecka kierownik Kancelarii Tajnej Biura Bezpieczeństwa Informacji KGP
Pion ochrony informacji niejawnych Komendy Głównej Policji bierze czynny udział w przedsięwzięciach związanych z przetwarzaniem informacji niejawnych, w tym w niejawnych systemach teleinformatycznych w Policyjnym Centrum Dowodzenia w Legionowie. W obiekcie Policyjnego Centrum Dowodzenia w Legiono- wie od 1 lipca do 3 sierpnia 2016 r. w okresie operacji „Przymierze” funkcjonował oddział Kancelarii Tajnej KGP, a także stanowiska dostępowe siedmiu niejawnych systemów teleinformatycznych. Zawarto także porozumienie pomiędzy Komendantem Głównym Policji a Komendantem Centrum Szkolenia Policji w Legionowie dotyczące uregulowań w zakresie funkcjonowania oddziału kancelarii tajnej, zasady podle- głości personalnej oraz finansowej pracowników Komendy Głównej Policji i Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. Za zapewnienie przestrzegania przepisów o ochronie informacji niejawnych w Policyjnym Centrum Dowodzenia w Legionowie odpowiadał zastępca pełnomocnika Komendanta Głównego Policji ds. ochrony informacji niejawnych.
W związku z koniecznością zapewnienia możliwości prze- ■■ ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji nie- twarzania informacji niejawnych w okresie trwania operacji jawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1167); policyjnej „Przymierze”, w Policyjnym Centrum Dowodzenia ■■ rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 grudnia w Legionowie na podstawie § 14 ust. 1 zarządzenia nr 1041 2011 r. w sprawie nadawania, przyjmowania, przewożenia, Komendanta Głównego Policji z dnia 28 września 2007 r. wydawania i ochrony materiałów zawierających informacje w sprawie szczegółowych zasad organizacji i zakresu działa- niejawne (Dz. U. Nr 271, poz. 1603); nia komend, komisariatów i innych jednostek organizacyjnych ■■ rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2011 r. Policji (Dz. Urz. KGP z 2013 r. poz. 50, z późn. zm.) urucho- w sprawie organizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych miono oddział kancelarii tajnej Komendy Głównej Policji. oraz sposobu i trybu przetwarzania informacji niejawnych Biorąc pod uwagę zakres funkcjonowania Kancelarii Tajnej (Dz. U. Nr 276, poz. 1631); Międzynarodowej w Komendzie Głównej Policji, uzyskano ■■ rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 grudnia także zgodę Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego na 2011 r. w sprawie sposobu oznaczania materiałów i umiesz- czasowe przetwarzanie informacji międzynarodowych na tere- czania na nich klauzul tajności (Dz. U. Nr 288, poz. 1692); nie Policyjnego Centrum Dowodzenia w Legionowie, zgodnie ■■ rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 maja 2012 r. z wytycznymi Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego w sprawie środków bezpieczeństwa fizycznego stosowanych z dnia 31 grudnia 2010 r. w sprawie postępowania z informa- do zabezpieczenia informacji niejawnych (Dz. U. poz. 683); cjami niejawnymi międzynarodowymi. ■■ rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lipca Przetwarzanie dokumentów niejawnych na terenie Policyjne- 2011 r. w sprawie podstawowych wymagań bezpieczeń- go Centrum Dowodzenia odbywało się na podstawie: stwa teleinformatycznego (Dz. U. Nr 159, poz. 948);
26 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
bezpieczeństwo systemów teleinformacyjnych
■■ zarządzenia nr 2020 Komendanta Głównego Policji z dnia kompletnej dokumentacji bezpieczeństwa systemu teleinfor- 30 grudnia 2010 r. w sprawie szczególnego sposobu orga- matycznego. W uzasadnionych przypadkach, w szczególności nizacji i funkcjonowania kancelarii tajnych i innych niż wynikających z rozległości systemu i stopnia jego skompliko- kancelaria tajna komórek organizacyjnych odpowiedzial- wania, termin ten może być przedłużony o kolejne 6 miesięcy. nych za przetwarzanie materiałów niejawnych, sposobu Od odmowy udzielenia akredytacji nie służy odwołanie. i trybu przetwarzania informacji niejawnych oraz doboru i stosowania środków bezpieczeństwa fizycznego infor- macji niejawnych w Policji (Dz. Urz. KGP z 2011 r. Nr 1, Potwierdzeniem udzielenia przez Agencję Bezpie- poz. 5); czeństwa Wewnętrznego albo Służbę Kontrwywiadu ■■ zarządzenia nr 132 Komendanta Głównego Policji z dnia Wojskowego akredytacji jest świadectwo akredyta- 5 października 2012 r. zmieniającego zarządzenie w spra- cji bezpieczeństwa systemu teleinformatycznego, wie szczególnego sposobu organizacji i funkcjonowania które wydaje się na podstawie: kancelarii tajnych i innych niż kancelaria tajna komórek organizacyjnych odpowiedzialnych za przetwarzanie ma- teriałów niejawnych, sposobu i trybu przetwarzania infor- ■■ zatwierdzonej przez ABW lub SKW dokumentacji bezpie- macji niejawnych oraz doboru i stosowania środków bez- czeństwa systemu teleinformatycznego; pieczeństwa fizycznego informacji niejawnych w Policji ■■ wyników audytu bezpieczeństwa systemu teleinforma- (Dz. Urz. poz. 52); tycznego przeprowadzonego przez ABW albo SKW. ■■ wytycznych Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego z dnia 31 grudnia 2010 r. w sprawie postępowania z infor- Dokumentację bezpieczeństwa systemu teleinfor- macjami niejawnymi międzynarodowymi; matycznego stanowią: ■■ porozumienia z dnia 15 czerwca 2016 r. Komendanta Głównego Policji i Komendanta Centrum Szkolenia Policji w Legionowie w sprawie przetwarzania informacji niejaw- ■■ szczególne wymagania bezpieczeństwa teleinformatycz- nych krajowych i międzynarodowych na potrzeby Policyj- nego, nego Centrum Dowodzenia w Legionowie podczas trwania ■■ procedury bezpiecznej eksploatacji systemu teleinforma- operacji policyjnej o kryptonimie „Przymierze”; tycznego. ■■ regulaminu czytelni kancelarii tajnej UE/NATO (sporzą- dzonego na podstawie wytycznych Szefa Agencji Bezpie- czeństwa Wewnętrznego z dnia 31 grudnia 2010 r. w spra- W związku z powyższym, aby możliwe było przetwarzanie wie postępowania z informacjami niejawnymi międzyna- w Policyjnym Centrum Dowodzenia informacji niejawnych rodowymi); na stanowiskach dostępowych, musiały zostać spełnione wy- ■■ aneksu do planu ochrony informacji niejawnych Policyjne- magania bezpieczeństwa teleinformatycznego systemów nie- go Centrum Dowodzenia w Legionowie (sporządzonego na jawnych i uzyskane świadectwa akredytacji. podstawie art. 15 ustawy o ochronie informacji niejawnych Wraz z zakończeniem operacji policyjnej „Przymierze” zawie- i § 9 rozporządzenia w sprawie środków bezpieczeństwa szono działanie niejawnych systemów teleinformatycznych, fizycznego stosowanych do zabezpieczenia informacji nie- uruchomionych przez KGP na potrzeby Policyjnego Centrum jawnych); Dowodzenia do czasu jego ponownego uruchomienia. ■■ planu postępowania z materiałami niejawnym krajowymi i międzynarodowymi w Policyjnym Centrum Dowodzenia w razie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego (sporządzo- nego na podstawie art. 15 ustawy o ochronie informacji niejawnych i § 9 rozporządzenia w sprawie środków bez- pieczeństwa fizycznego stosowanych do zabezpieczenia informacji niejawnych); Summary ■■ zasad korzystania z systemów przetwarzających informacje Security of ICT systems during the police operation code- niejawne znajdujących się w Policyjnym Centrum Dowo- named „Alliance” dzenia w Legionowie; Units of the National Police Headquarters, the aim of which is protec- ■■ dokumentacji bezpieczeństwa kilku systemów teleinforma- tion of classified information are actively involved in actions including tycznych niejawnych. processing classified information also contained in the classified ICT Zgodnie z art. 48 ustawy o ochronie informacji niejawnych systems in the Police Command Centre in Legionowo. A branch of the podmiotami odpowiedzialnymi za akredytację systemów Registry of the National Police Headquarters as well as the access sta- niejawnych, w których przetwarza się informacje niejawne tions of seven classified ICT systems were located in the Police Com- mand Centre in Legionowo from 1 July, 2016 to 3 October, 2016 during o klauzuli „ściśle tajne”, „tajne”, „poufne”, są odpowiednio the police operation code-named “Alliance”. Moreover, the Command- Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Agencja Bezpieczeń- er-in-Chief of the Police and the Commander of the Police Training Cen- stwa Wewnętrznego. tre in Legionowo signed an agreement on the regulations concerning Służba Kontrwywiadu Wojskowego albo Agencja Bezpie- the branch of the Registry, rules of the reporting line and payment of czeństwa Wewnętrznego udzielają akredytacji bezpieczeństwa salaries of employees of the involved institutions. The Deputy Manager for Classified Information Protection of the Commander-in-Chief of the teleinformatycznego dla systemu teleinformatycznego prze- Police was responsible for compliance with regulations on the protec- znaczonego do przetwarzania informacji niejawnych o klauzu- tion of classified information in the Police Command Centre. li „poufne” lub wyższej. SKW lub ABW udziela albo odmawia Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP udzielenia akredytacji w terminie 6 miesięcy od otrzymania
27
Działania BIURA OCHRONY RZĄDU w kontekście zabezpieczenia Szczytu NATO i ŚDM
płk Włodzimierz Czwarno Biuro Ochrony Rządu
Zabezpieczenie imprez masowych, zgromadzeń, a także spotkań z udziałem licznych delegacji państw obcych to zadanie wysokiego ryzyka dla wszystkich służb i podmiotów odpowiedzialnych za ich sprawny przebieg oraz bezpieczeństwo uczestników. Podczas tego rodzaju wydarzeń Biuro Ochrony Rządu koncentruje się na ochro- nie VIP-ów i w ramach ustawowych kompetencji oraz uprawnień (ustawa z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu, Dz. U. z 2016 r. poz. 552, z późn. zm.) zobowiązane jest do zapewnienia bezpieczeństwa.
Niezależnie od charakteru przedsięwzięć, skuteczna i kom- wspólny, mozolnie wypracowany sukces wszystkich formacji, pleksowa ochrona to umiejętna synteza rozciągniętych w tym – Biura Ochrony Rządu. Z uwagi na fakt, iż większość w czasie czynności, do których należą: szeroko rozumiana procedur i działań BOR-u to informacje o charakterze niejaw- profilaktyka (ze szczególnym uwzględnieniem rozpoznania nym, obostrzenia wynikające z nakazu ich ochrony uniemożli- i analizy potencjalnych zagrożeń), zabezpieczenie obiektów wiają szeroką prezentację szczegółów zabezpieczeń. i urządzeń, koordynacja realizacji działań ochronnych, ochro- na bezpośrednia osób oraz wieloetapowa, ścisła współpraca z instytucjami partnerskimi i służbami w ramach istniejących ZABEZPIECZENIE porozumień (m.in. z Policją, ABW, AW, SKW, SWW, Żandar- Szczytu Nato merią Wojskową oraz Strażą Graniczną). Odpowiednio zabez- pieczone przedsięwzięcie to sprawdzian umiejętności kadry W dniach 8–9 lipca br. odbył się zorganizowany przez Mini- zarządzającej oraz rzeszy funkcjonariuszy i pracowników, sterstwo Obrony Narodowej Szczyt NATO w Warszawie. To wykonujących wielomiesięczną, mrówczą pracę. strategiczne dla europejskiego bezpieczeństwa wydarzenie Z pełną odpowiedzialnością można stwierdzić, iż kluczowe, stanowiło dla Biura Ochrony Rządu wyzwanie bez precedensu, tegoroczne wydarzenia – Szczyt NATO oraz wizyta Papie- z uwagi na liczbę delegacji. Ochronę zapewniono przybyłym ża Franciszka w ramach Światowych Dni Młodzieży – to z zagranicy 17 prezydentom, 20 premierom, 2 wicepremie-
28 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016
25 000 osób na Stadionie Narodowym oraz w miejscach uro- czystych kolacji (Pałacu Prezydenckim, Zamku Królewskim i Teatrze Wielkim). Sprawdzono 19 400 sztuk bagażu, zaś w trakcie kontroli zatrzymano 301 przedmiotów potencjalnie niebezpiecznych. Z uwagi na konieczność zapewnienia bez- pieczeństwa transportu, kontroli pirotechnicznej poddano aż 3574 pojazdy.
Największe wyzwanie dla BOR-u stanowiła ko- ordynacja przejazdu i podjazdu kolumn specjalnych z miejsc zakwaterowania (hotele w różnych punktach miasta) do miejsca obrad (Stadion Narodowy). Bar- dzo ważna była również bezwzględna konieczność ich synchronizacji w ograniczonym, krótkim czasie dla wszystkich przedstawicieli (MON, MSZ, szefów rządów, szefów państw) biorących udział w Szczycie i uroczystościach z nim związanych.
Napięcie wzmagała również świadomość potencjalnego za- grożenia, jakiemu sprzyjała obecność w jednym miejscu i cza- sie przedstawicieli najważniejszych państw i struktur Europy, mogących się znajdować w zainteresowaniu organizacji ter- rorystycznych lub podmiotów motywowanych politycznym ekstremizmem. ZABEZPIECZENIE Światowych Dni Młodzieży Działania Biura Ochrony Rządu w ramach Światowych Dni Młodzieży różniły się biegunowo od przedstawionej powyżej ochrony warszawskiego Szczytu NATO (zarówno charakterem zabezpieczenia, jak i odmiennym rozłożeniem jego akcentów). Zadaniem kluczowym BOR-u było zapew- nienie bezpieczeństwa specjalnemu gościowi – Papieżowi Franciszkowi. W trakcie trwania uroczystości działania rom, 36 ministrom spraw zagranicznych, 5 przedstawicielom ochronne realizowano również wobec trzech delegacji za- organizacji międzynarodowych oraz osobom objętym ochroną granicznych oraz przedstawicieli najwyższych władz pań- na podstawie odrębnych decyzji. Skoordynowano 122 przy- stwowych RP. loty i odloty ww. osób na lotniskach WPL i MDL Warszawa Dla wszystkich służb i formacji zabezpieczenie Światowych „Okęcie” oraz MPL Modlin. Dni Młodzieży było prawdziwym wyzwaniem – z uwagi na W sumie BOR objął ochroną ponad 85 osób, zabezpieczał dużą liczbę uczestników, ich anonimowość i trudną do we- miejsca ich czasowego pobytu i zakwaterowania (goście zo- ryfikacji tożsamość oraz mocno „rozciągnięte” ramy czaso- stali umieszczeni w piętnastu warszawskich hotelach prze- we uroczystości (wielu pielgrzymów przyjechało do Polski obrażonych w bezpieczne twierdze), zapewnił bezpieczeń- znacznie wcześniej). Ponadto specyficzny charakter tego typu stwo transportu oraz był odpowiedzialny za ochronę Stadio- uroczystości zwielokrotnia niełatwe do przewidzenia reak- nu Narodowego, czyli centralnego miejsca spotkań przedsta- cje oraz potencjalne niebezpieczeństwo, w miarę narastania wicieli państw – członków Sojuszu. W ramach realizacji za- ewentualnych zagrożeń. Mimo założenia, iż motywowani re- dań Biuro Ochrony Rządu poddało kontroli bezpieczeństwa ligijnie pielgrzymi są przyjaźnie nastawieni, a zgromadzenie
29 S zczyt nato i śdm
ma charakter pokojowy, nie sposób wyklu- czyć naruszeń porządku lub zdarzeń wprost zagrażających bezpieczeństwu osób ochra- nianych. Jak pokazały tegoroczna oraz minione wi- zyty papieży, należy liczyć się z przeróż- nymi zachowaniami wśród wiernych usiłu- jących maksymalnie zbliżyć się do osoby ochranianej (gwałtowne wtargnięcia, blo- kowanie drogi dojazdowej, próby dotknię- cia Gościa, „wyszarpania” skrawka papie- skiej szaty, wręczenia osobie ochranianej przedmiotów kultu lub kwiatów). Tego ro- dzaju incydenty (charakteryzujące się dużą nieprzewidywalnością i spontanicznością) muszą być eliminowane w zarodku, a za- danie to spoczywa przede wszystkim na funkcjonariuszach ochrony bezpośredniej (przykłady takiego działania obserwowa- liśmy podczas pobytu papieża Franciszka w Krakowie). Niestety, są one obarczone ryzykiem natychmiastowej i niejednokrot- nie gwałtownej interwencji, która jednak- że jest konieczna w celu minimalizacji wszelkiego zagrożenia bezpieczeństwa osoby ochranianej (nawet w sytuacji, gdy owo zagrożenie było jedynie pozorne, a incydent zaistniał w wyniku zwykłej bez- myślności – trudno bowiem zweryfikować faktyczne zamiary osoby podbiegającej do papieża). W powyższe zagrożenie idealnie wpisuje się element przesądzający o wyjątkowo-
ści tegorocznej pielgrzymki (biorąc pod zdj. archiwum BOR uwagę specyficzną i oryginalną trudność w realizacji działań ochronnych). Jest nim zachowanie papieża Franciszka, preferującego bliski kontakt Podobnie jak w przypadku Szczytu NATO, o rozmachu i za- z wiernymi ponad wszystko, a w zasadzie ponad wyśrubowa- kresie działań ochronnych realizowanych przez BOR w ra- ne standardy bezpieczeństwa. mach ŚDM świadczą liczby. Od 26 do 31 lipca przy zabez- W trakcie wizyty miały miejsce jednak sytuacje niezaplanowane pieczeniu wizyty Papieża Franciszka pracowało około 900 (zmiana trasy, dodatkowe miejsce czasowego pobytu w związku funkcjonariuszy, odpowiedzialnych m.in. za jego bezpośred- z odwiedzinami kardynała Macharskiego czy choćby sponta- nią ochronę, zabezpieczenie miejsc jego pobytu oraz miejsc niczne zatrzymanie i błogosławieństwo dziecka w tłumie). głównych uroczystości w Krakowie, Brzegach, Oświęcimiu i Częstochowie. Kontrolę pirotechniczno-radiologiczną prze- szło w sumie 156 000 osób (pielgrzymów, wolontariuszy oraz dziennikarzy). Sprawdzono 139 000 sztuk bagażu, 1979 Wyzwaniem dla BOR-u były spontaniczność, pojazdów (zakwestionowano 22 457 przedmiotów niebez- otwartość oraz niestandardowość osoby ochrania- piecznych). Ponad 74 000 osób zostało sprawdzonych w tzw. nej, wymuszające rygor, dyscyplinę i elastyczność strefach zero, czyli miejscach, które znajdowały się najbliżej umożliwiającą błyskawiczne dostosowanie się do papieża (575 zweryfikowano negatywnie). Do transportu Jego zaistniałych sytuacji. Świadomi powagi sytuacji, Świątobliwości zorganizowano i wykorzystano śmigłowce w ramach przygotowania do wizyty funkcjonariusze specjalne, samochód otwarty typu papamobile, samochód BOR-u wykorzystali doświadczenie służb watykań- osobowy, pojazd elektryczny Melex oraz tramwaj miejski. skich, poznając zwyczaje i wymagania Ojca Świętego Samochody BOR-u przejechały w sumie prawie 400 000 km, w miejscu jego stałego zamieszkania. Brali też udział a sama kolumna papieska – około 1200 km. Innym ważnym elementem było zabezpieczenie wszystkich dróg, po których w ćwiczeniach z Żandarmerią Watykańską oraz wło- przemieszczał się Papież (w tym tras z Krakowa do Często- ską policją. chowy oraz z Krakowa do Oświęcimia). Tu również pojawił się element zaskoczenia – planowaną podróż śmigłowcem na Jasną Górę oraz do obozu Auschwitz w ostatniej chwili zamie- Z punktu widzenia rozmiaru miejsca celebry, w tym strefy niono na przejazd samochodem. Wymagało to błyskawicznej „zero”, największym wyzwaniem były oddalone o kilkanaście reakcji, skutecznego i szybkiego działania grup rekonesanso- kilometrów od Krakowa Brzegi, gdzie odbyło się nocne czu- wych oraz koordynowania innych służb na drodze przejazdu wanie oraz odprawiono mszę kończącą ŚDM. kolumny papieskiej.
30 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016
Realizacja zadań przez Żandarmerię Wojskową podczas Szczytu NATO oraz ŚDM
mjr Paweł Bielec specjalista Wydziału Prewencji Komendy Głównej ŻW
Na przestrzeni ostatnich lat żołnierze Żandarmerii Wojskowej wielokrotnie realizowali zadania prewen- cyjno-ochronne związane ze spotkaniami na szczeblu państwowym oraz imprezami o charakterze maso- wym. Bardzo często mieli okazję współpracować przy tym z innymi służbami odpowiedzialnymi za bezpie- czeństwo państwa.
W lipcu 2016 r. Polska była gospodarzem dwóch niezwykle Z punktu widzenia organizatora zabezpieczenia były to przed- istotnych wydarzeń o charakterze międzynarodowym: Szczy- sięwzięcia o różnej specyfice i charakterze. Szczyt NATO od- tu Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w Warszawie bywał się na terenie Warszawy, co wiązało się m.in. z licz- oraz Wizyty Jego Świątobliwości Papieża Franciszka w ra- nymi utrudnieniami w ruchu drogowym w związku z całko- mach Światowych Dni Młodzieży w Krakowie. Wysoka ranga witym lub czasowym wyłączeniem ważnych arterii i węzłów przedstawicieli państw uczestniczących w Szczycie NATO komunikacyjnych. Natomiast celebracje ŚDM miały miejsce oraz masowy charakter spotkań wiernych podczas ŚDM spo- w Krakowie oraz w podkrakowskich Brzegach, w Częstocho- wodowały, że oczy całego świata były skierowane, w tamtym wie, Wieliczce oraz w wielu innych miastach i praktycznie we czasie, na nasz kraj. Polska na kilka dni stała się najpierw wszystkich polskich diecezjach. Liczba imprez towarzyszą- stolicą świata politycznego, a następnie katolickiego świata cych wizycie papieża Franciszka spowodowała konieczność duchowego. Spowodowało to konieczność maksymalizacji odpowiedniego doboru i podziału ludzi oraz sprzętu w celu działań ukierunkowanych na zapewnienie bezpieczeństwa pu- właściwego zabezpieczenia wszystkich miejsc, gdzie odbywa- blicznego. ły się spotkania młodych katolików.
31 S zczyt nato i śdm
W trakcie organizacji Szczytu NATO i Światowych Dni Młodzieży Żandarme- ria Wojskowa korzystała z doświadczeń zdobytych podczas realizacji zadań o cha- rakterze prewencyjno-ochronnym, m.in.: w czasie nieformalnego spotkania mini- strów obrony państw NATO w Krakowie w 2009 r., nieformalnego spotkania mini- strów obrony Unii Europejskiej we Wrocła- wiu w 2011 r., a także w trakcie mistrzostw Europy w Piłce Nożnej – EURO 2012 w kilku polskich miastach. Zabezpieczanie tych wydarzeń spowodowało niewątpli- wie wzrost doświadczenia żołnierzy ŻW w kwestii organizacji i realizacji zabez- pieczania imprezo charakterze masowym i międzynarodowym, jak również wiązało się z koniecznością zacieśniania współpra- cy z innymi służbami odpowiedzialnymi za bezpieczeństwo publiczne. Przygotowania do zabezpieczenia Szczytu NATO i ŚDM rozpoczęły się z ponadrocz- nym wyprzedzeniem. Już w kwietniu 2015 r. Żandarmeria Wojskowa powołała zespół za- daniowy, którego celem były przygotowanie i realizacja zabezpieczenia prewencyjnego tych wydarzeń. W czerwcu 2015 r. zapla- nowano środki finansowe do realizacji zało- żonych celów w ramach zabezpieczeń oraz przedstawiono plan szkolenia dla poszcze- gólnych grup zadaniowych. Za priorytetowe uznano: przeszkolenie pirotechniczne, szko- lenie grup ochrony oraz pododdziałów spe- cjalnych, w związku z zagrożeniami terro- rystycznymi. Ponadto przeprowadzono cykl szkoleń z zakresu specjalistycznych technik jazdy. Doskonalono umiejętności poruszania się w kolumnie Podstawą prawną do działania Żandarmerii Wojskowej oraz kierowania pojazdem uprzywilejowanym. w ramach organizacji Szczytu NATO i ŚDM, poza przepisa- W związku z faktem, iż Szczyt NATO miał miejsce w War- mi normującymi działalność ŻW, były akty prawne wydane szawie, na dziesięć dni przed wydarzeniem skoszarowano na na potrzeby realizacji czynności ochronnych. Ustawa z dnia terenie stolicy żołnierzy biorących udział w zabezpieczeniu. 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych (Dz. U. Wiązało się to niewątpliwie z dużym wysiłkiem logistycznym poz. 904, z późn. zm.), w art. 23 ust. 1, umożliwiła tzw. „spe- i planistycznym, a celem tych działań było zgranie wszystkich cjalne użycie broni” w ramach działań kontrterrorystycznych: osób uczestniczących w zabezpieczeniu oraz przeprowadzenie „[…] jeżeli jest to niezbędne do przeciwdziałania bezpośred- szkoleń w miejscu realnych działań. Na końcu zrealizowano niemu, bezprawnemu, gwałtownemu zamachowi na życie lub wspólne szkolenie zespołów wsparcia taktycznego ŻW i BOR, zdrowie człowieka lub do uwolnienia zakładnika, a użycie bro- sprawdzono system łączności we współdziałaniu z jednostka- ni palnej w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szko- mi MSWiA oraz opracowano koncepcję działania Żandarmerii dę jest niewystarczające i przeciwdziałanie takiemu zamacho- Wojskowej na potrzeby Szczytu NATO. wi lub uwolnienie zakładnika w inny sposób nie jest możliwe, Wielomiesięczne przygotowania wiązały się również z dużą dopuszcza się, z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zda- liczbą spotkań zarówno bilateralnych, jak i multilateralnych, rzenia o charakterze terrorystycznym oraz możliwości działań a także pracą w zespołach/komisjach powołanych specjalnie kontrterrorystycznych, użycie broni palnej przeciwko osobie w celu organizacji Szczytu i ŚDM. Przeprowadzono liczne dokonującej zamachu albo biorącej lub przetrzymującej za- rekonesanse w miejscach czasowego pobytu delegacji oraz kładnika, którego skutkiem może być śmierć lub bezpośrednie na trasach przejazdów kolumn. Organizatorzy byli w stałym zagrożenie życia lub zdrowia tej osoby”. Ustawa posłużyła kontakcie z przedstawicielami Zespołu Zadaniowego Kwatery za podstawę prawną do wprowadzenia, przez premier Beatę Głównej NATO, którzy w ramach wizyt roboczych dokony- Szydło, stopnia alarmowego ALFA i BRAVO-CRP (cyber- wali sprawdzenia stanu realizacji przygotowań do wydarze- przestrzeń) na czas trwania Szczytu NATO i ŚDM, zgodnie z nia. Prace obejmowały również zaplanowanie odpowiednie- zarządzeniem nr 96 z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie wprowa- go zaplecza logistycznego, zakup sprzętu specjalistycznego, dzenia stopni alarmowych. Spowodowało to m.in.: wzmożo- wynajęcie limuzyn oraz zatrudnienie cywilnych kierowców do ną kontrolę miejsc użyteczności publicznej i dużych skupisk przewozu osób ochranianych. ludności oraz zwiększoną wymianę informacji pomiędzy służ-
32 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
zadania żandarmerii Wojskowej bami. Ponadto zarządzenie nakładało na Schemat 1. Współpraca Żandarmerii Wojskowej z innymi podmiotami organy administracji państwowej obowią- zek sprawdzenia instalacji alarmowych, przepustowości dróg ewakuacyjnych oraz przeglądu procedur związanych z wprowa- dzeniem wyższych stopni alarmowych. Na czas Światowych Dni Młodzieży Żan- darmeria Wojskowa korzystała z art. 18a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2016 r. poz. 1782), w myśl któ- rego: „W razie zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, jeżeli siły Policji są niewystarczające lub mogą okazać się niewystarczające do wykonania ich zadań w zakresie ochrony bezpieczeństwa i po- rządku publicznego, Prezes Rady Mini- strów, na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych uzgodniony z Mini- strem Obrony Narodowej, może zarządzić użycie żołnierzy Żandarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Policji”. Efektem zasto- sowania powyższego artykułu było nadanie żołnierzom ŻW uprawnień policyjnych. Od początku przygotowań do realizacji Źródło: opracowanie własne zabezpieczenia prewencyjnego Szczytu NATO i ŚDM niezwykle istotnym ele- mentem była współpraca pomiędzy Żandarmerią Wojskową Głównym zadaniem żołnierzy ŻW było zabezpieczenie ochron- a innymi podmiotami – głównie Biurem Ochrony Rządu ne osób uczestniczących w uroczystości. Ilość sił i środków za- i Policją, lecz również z innymi jednostkami podległymi angażowanych w tym czasie to blisko 1300 żandarmów oraz Ministerstwu Obrony Narodowej i Ministerstwu Spraw We- 500 pojazdów. wnętrznych i Administracji oraz Mazowieckim Urzędem Wojewódzkim i Urzędem Miasta Stołecznego Warszawy. Za W ramach szeroko rozumianego zabezpieczenia podstawę współpracy służyły porozumienia obustronne lub ochronnego Żandarmeria Wojskowa realizowała: uzgodnienia podpisane przez komendantów oraz szefów po- szczególnych służb w sprawie współdziałania w zakresie re- alizacji czynności prewencyjno-ochronnych. Ostatnim prak- ochronę samolotów na terenach wojskowych; tycznym sprawdzianem przygotowania sił i środków ŻW do realizacji zabezpieczenia ochronnego lipcowych wydarzeń transport VIP-ów podlegających ochronie ŻW; był udział w ćwiczeniu z wojskami pk. ANAKONDA-16, w ramach którego wszystkie jednostki organizacyj- bezpośrednią ochronę ministrów ne ŻW realizowały zadania ustawowe na terenie kraju. obrony i szefów sztabu. Etap wykonawczy Szczytu NATO trwał od 6 do 10 lipca 2016 r.
33 S zczyt nato i śdm
Dowództwa Operacyjnego Sił Zbrojnych oraz Żandarmerii Natomiast wspólnie z Biurem Ochrony Wojskowej. Na Stadionie PGE Narodowym zlokalizowano Rządu i Policją zrealizowano zadania: centrum dowodzenia siłami i środkami ŻW, które pozostawa- ło w ścisłych relacjach z centrum dowodzenia BOR i Policji. współdziałanie w zabezpieczeniu Etap wykonawczy Światowych Dni Młodzieży trwał od 25 do wewnętrznym i ochronie obiektu głównego 31 lipca 2016 r. W jego trakcie Żandarmeria Wojskowa wspól- (Stadionu PGE Narodowego); nie z Policją, Strażą Graniczną i BOR prowadziła działania służące ochronie życia i zdrowia ludzi, a także utrzymaniu współudział w zabezpieczeniu ochronnym miejsc bezpieczeństwa i porządku publicznego. spotkań oficjalnych, hoteli i miejsc Głównym zadaniem ŻW było wsparcie służb odpowiedzial- imprez towarzyszących; nych za bezpieczeństwo i porządek publiczny oraz realiza- cja własnych zadań ustawowych. Do wsparcia innych służb współudział w zabezpieczeniu w ramach ŚDM oddelegowano ponad 900 żandarmów i 140 antyterrorystycznym obiektów. pojazdów.
We współdziałaniu z Policją realizowano następujące zadania:
ochrona życia i zdrowia ludzi oraz utrzymywanie bezpieczeństwa i porządku publicznego;
działania prewencyjne w miejscach uroczystości oraz ceremonii patriotyczno-religijnych, zgodnie z potrzebami zgłaszanymi przez Komendę Wojewódzką Policji w Krakowie i Komendę Miejską Policji w Częstochowie;
zapewnienie bezkolizyjnego przejazdu Jego Świątobliwości Papieża Franciszka po wyznaczonych trasach;
zabezpieczenie dróg i ciągów komunikacyjnych oraz kierowanie ruchem na skrzyżowaniach;
niedopuszczenie do zakłócania porządku publicznego na trasach przejazdu oraz w miejscach uroczystości religijnych.
Do wspólnych działań z Biurem Ochrony Rządu wydzielono mających przeszkolenie pirotechniczne żołnierzy zespołów wsparcia taktycznego, posterunków obserwacyjno-meldunko- wych oraz przewodników psów służbowych z psami. Realizo- wali oni następujące zadania: ■■ zapewnienie ochrony Jego Świątobliwości Papieżowi Fran- Biorąc pod uwagę zagrożenia, jakie były wskazywane przed ciszkowi oraz osobom towarzyszącym; Szczytem NATO, zwłaszcza te dotyczące aktów terrorystycz- ■■ zapewnienie ochrony osób w trakcie przejazdów oraz nych, żołnierze ŻW realizowali zadania związane z zabezpie- w miejscach uroczystości i miejscach czasowego przebywania, czeniem pirotechnicznym, kontrterrorystycznym, pilotowa- ■■ wsparcie działań ochronnych na lotnisku wojskowym Kra- niem kolumn pojazdów, zabezpieczeniem operacyjno-rozpo- ków-Balice; znawczym i dochodzeniowo-śledczym oraz zabezpieczeniem ■■ prowadzenie rozpoznania pirotechnicznego miejsc pobytu logistycznym wszelkich działań wspólnie z przedstawicielami osób podlegających ochronie. służb podległych MSWiA. W ramach współpracy ze Strażą Graniczną wydzielono siły Istotnym aspektem przy realizacji tych zadań była współpra- i środki do Nadodrzańskiego, Morskiego, Nadbużańskiego, ca z innymi służbami, polegająca nie tylko na sprzężonym Bieszczadzkiego, Karpackiego, Śląsko-Małopolskiego Od- realizowaniu zadań, ale również na wymianie informacji. działu Straży Granicznej, aby realizować zadania: W celu koordynacji przedsięwzięć utworzono Policyjne Cen- ■■ wsparcie działań na przejściach granicznych poprzez trum Dowodzenia w Legionowie. Pracowali w nim przedsta- wspólne kontrole osób i pojazdów w czasie tymczasowego wiciele wszystkich formacji podległych MSWiA, ale także ofi- przywrócenia kontroli granicznej na granicy wewnętrznej cerowie łącznikowi z Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Unii Europejskiej oraz na granicy zewnętrznej;
34 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
współdziałanie Żw i Policji
Wykres 1. Liczba żołnierzy Żandarmerii Wojskowej oddelegowanych logistyczne stanowiły podstawę do dalszej do realizacji zadań związanych z zabezpieczeniem ŚDM – we współpracy realizacji czynności. Podobne procedury z innymi służbami oraz w ramach realizacji własnych zadań ustawowych oraz terminologia obowiązujące w Żan- darmerii Wojskowej i Policji pozwoliły na dobrą i bezkolizyjną współpracę. łącznie: 922 Niewątpliwie należałoby usprawnić zinte- growaną i bezawaryjną łączność pomiędzy poszczególnymi służbami oraz zapewnić przeszkolenie z topografii miejsc, w których realizowane są zadania, dla osób niepocho- dzących z miejscowości, gdzie organizowa- ne jest zabezpieczenie. Istotną sprawą jest również stworzenie takich przepisów, które umożliwiają kierowanie ruchem drogowym żołnierzom Żandarmerii Wojskowej, nie tylko w trakcie pilotowania kolumn woj- skowych i przemieszczania wojsk. W celu zgrania wspólnych działań należałoby także przeprowadzać coroczne ćwiczenia dosko- nalące dla funkcjonariuszy służb realizują- Źródło: opracowanie własne cych zadania zabezpieczania imprez maso- wych i żołnierzy ŻW. Podsumowując, należy uznać, iż zabez- ■■ wsparcie działań w strefie nadgranicznej poprzez wysta- pieczenie Szczytu NATO i Światowych Dni Młodzieży było wianie wspólnych patroli. zrealizowane na najwyższym poziomie. Wszystkie służby Mając na uwadze ogrom wniesionej pracy, dużą rangę wyda- bardzo dobrze wykonały postawione im zadania. Intensyfi- rzeń, jak również szeroki zakres współdziałania poszczegól- kacja współpracy pomiędzy poszczególnymi służbami będzie nych podmiotów biorących udział w zabezpieczeniu należy procentowała w czasie kolejnych wspólnych zabezpieczeń uznać zapewnienie bezpieczeństwa uczestnikom uroczystości, oraz ułatwi realizację bieżących zadań służbowych. Ponadto podczas Szczytu NATO oraz Światowych Dni Młodzieży za doświadczenia płynące z realizacji lipcowych przedsięwzięć sukces wszystkich zaangażowanych służb. Jednakże tak spek- stanowią cenny materiał szkoleniowy oraz poglądowy dla żoł- takularne wydarzenia nie mogły się obyć bez incydentów. nierzy i funkcjonariuszy. Przyczynią się one także do wzmoc- Podczas uroczystego obiadu w ramach Szczytu NATO doszło nienia bezpieczeństwa publicznego, jak również wpłyną na do kilkudziesięciominutowej utraty łączności głównej. Na pozytywne postrzeganie tych służb zarówno w kraju, jak i za taką okoliczność była przewidziana łączność zapasowa, która granicą. umożliwiła prawidłowe wykonanie zadania. W ramach zabezpieczenia dochodzeniowo-śledczego ŚDM odnotowano łącznie kilkanaście zdarzeń będących w zaintere- Summary sowaniu ŻW. Ich skutkiem było wdrożenie przez Żandarmerię Wojskową dwóch postępowań sprawdzających oraz w jednym Tasks of the Military Police during NATO Summit and World Youth Day przypadku czynności wyjaśniających w sprawie o wykrocze- nie. Ponadto wobec sprawcy czynności w sprawie o wykrocze- The Military Police participated, in cooperation with the Police and the Government Protection Bureau, in ensuring security of two nie, zgodnie z właściwością podmiotową, postępowanie wdro- important international events: NATO Summit and World Youth żyła Policja, po wykonaniu wstępnych czynności przez ŻW. Day and the visit of Pope Francis. Preparations to securing both W dwóch przypadkach żołnierze ŻW ujawnili sprawców prze- events lasted many months and were conducted in parallel. In or- stępstwa ściganego z urzędu (osoby cywilne), a następnie prze- der to properly provide security of participants of NATO Summit kazali ich, zgodnie z właściwością podmiotową – Policji. Po- and World Youth Day, there were adapted provisions of law to al- low the Military Police to act on the same conditions as apply to nadto doszło do kilku incydentów dotyczących posiadania nie- the Police. Moreover there were various explorations, meetings legalnych substancji oraz przedmiotów przez osoby cywilne, and training courses, the aim of which was an integration of ac- wobec których Policja i prokuratura prowadziła dalsze czyn- tions of all services involved in the protection of the events. The ności w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa okre- Military Police was responsible for protection of planes on the mil- ślonego w Kodeksie karnym oraz w związku z podejrzeniem po- itary premises, transport of VIPs and direct protection of ministers of defence and chiefs of staff. Additionally in cooperation with the pełnienia wykroczenia określonego w ustawie o broni i amunicji. Police and the Government Protection Bureau, it provided securi- Poszczególne negatywne wydarzenia nie miały większego ty of hotels, accompanying events and official places of meetings. wpływu na bezpieczeństwo osób ochranianych, obywateli Supporting other services responsible for safety and public order oraz na wykonanie postawionych zadań przez funkcjonariuszy as well as execution of its own statutory tasks were the main duties oraz żołnierzy ŻW. of the Military Police during World Youth Day. Taking into account effort required, prestige of the event and the scope of coopera- Przygotowanie i zabezpieczenie obu wydarzeń pozwoliło tion between entities involved in the protection of NATO Summit dostrzec pozytywne aspekty oraz wskazało te, które należy and World Youth Day, ensuring security of the mentioned events usprawnić podczas zabezpieczenia kolejnych przedsięwzięć. should be considered a great success. Dobrze przeprowadzone szkolenia, zabezpieczenie wystarcza- Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP jącej ilości środków finansowych oraz właściwe planowanie zdj. Sylwia Guzowska, KG ŻW
35 S zczyt nato i śdm
ZAdania centralnego biura śledczego policji w zabezpieczeniu Szczytu NATO i ŚDM
asp. szt. Piotr Oćwieja specjalista Zespołu Operacyjno-Rozpoznawczego Wydziału do Zwalczania Aktów Terroru Centralne Biuro Śledcze Policji
Do 9 października 2014 r. Centralne Biuro Śledcze funkcjono- W dniu 29 czerwca 2016 r. w CBŚP opracowano plan działa- wało jako komórka organizacyjna Komendy Głównej Policji. nia dowódcy podoperacji policyjnych „Terror”, zatwierdzony Obecnie funkcjonuje w postaci jednostki Policji o nazwie Cen- przez dowódcę operacji policyjnej „Przymierze” – Zastępcę tralne Buro Śledcze Policji. Komendanta Głównego Policji insp. Jana Lacha. Podstawowe działania CBŚP mają na celu zwalczanie prze- W Wydziale do Zwalczania Aktów Terroru CBŚP, na podsta- stępczości zorganizowanej o charakterze transgranicznym, wie decyzji nr 137 Komendanta Centralnego Biura Śledczego kryminalnym, narkotykowym i ekonomicznym oraz związanej Policji z dnia 29 kwietnia 2016 r. w sprawie utworzenia zespo- z aktami terrorystycznymi. łów do koordynacji przepływu informacji w CBŚP w zakresie CBŚ i CBŚP, po przekształceniu w jednostkę, nie miało sta- zabezpieczenia Szczytu Organizacji Traktatu Północnoatlan- wianych zadań związanych z zabezpieczeniem imprez maso- tyckiego oraz wizyty Jego Świątobliwości Papieża Francisz- wych. Działania w tym zakresie dotyczyły przede wszystkim ka i wsparcia organizacji Światowych Dni Młodzieży oraz rozpoznania w toku prowadzonych czynności operacyjno-roz- tymczasowego rozkładu czasu służby niektórych policjantów poznawczych, zagrożeń o charakterze terrorystycznym i eks- Centralnego Biura Śledczego Policji na czas trwania opera- tremistycznym oraz wsparcia fizycznego poprzez delegowanie cji policyjnej pod kryptonimem „Przymierze”, powołano pięć funkcjonariuszy w miejsca objęte operacjami policyjnymi do nieetatowych zespołów do koordynacji przepływu informacji właściwych miejscowo jednostek Policji. w CBŚP w ramach tych przedsięwzięć. W 2016 r. w związku z dwoma przedsięwzięciami, tj. Szczytem Do zadań zespołów należało dokonywanie sprawdzeń w do- NATO i Światowymi Dniami Młodzieży, w tym wizyty Papie- stępnych bazach informacyjnych Policji i służb partnerskich, ża, CBŚP wszczęło podoperację policyjną o kryptonimie „Ter- krajowych i zagranicznych, za pośrednictwem CAT ABW in- ror” i opracowało plan działania jej dowódcy w ramach operacji formacji nadsyłanych przez podmioty krajowe i zagraniczne; policyjnej „Przymierze”. Dowódcą podoperacji policyjnej „Ter- bieżąca współpraca z CAT ABW; analiza informacji, koordy- ror” był Komendant Centralnego Biura Śledczego Policji. nacja przepływu informacji oraz kierunkowe, zgodne z wła- Głównymi zadaniami podoperacji było rozpoznanie wszelkich ściwością miejscową przesyłanie posiadanych i otrzymywa- zagrożeń o charakterze terrorystycznym oraz zapewnienie pra- nych informacji, a także wsparcia analitycznego. widłowego przebiegu przepływu informacji między Policją a Centrum Antyterrorystycznym Agencji Bezpieczeństwa We- Zespoły przekazywały informacje o wszelkich zagrożeniach wnętrznego. o charakterze terrorystycznym, ekstremistycznym oraz z uży- Dodatkowo funkcjonariusze CBŚP byli delegowani jako wspar- ciem materiałów i urządzeń wybuchowych do: cie do innych równorzędnych podoperacji prowadzonych w ra- ■■ Policyjnego Centrum Dowodzenia w Legionowie (operacja mach operacji „Przymierze”. policyjna pod kryptonimem „Przymierze”), Należy również wskazać, że zabezpieczenia, podoperacje poli- ■■ Biura Wywiadu i Informacji Kryminalnej KGP, cyjne dotyczyły także zabezpieczenia „Przystanku Woodstock”. ■■ Biura Kryminalnego KGP, Przed podjęciem zadań związanych ze wspomnianą podope- ■■ Głównego Sztabu Policji KGP, racją w Centralnym Biurze Śledczym Policji, w Wydziale do ■■ Biura Operacji Antyterrorystycznych KGP, Zwalczania Aktów Terroru, już w lipcu 2015 r. prowadzono ■■ Centrum Antyterrorystycznego Agencji Bezpieczeństwa We- pierwsze przygotowania, a w grudniu 2015 r. wszczęto opera- wnętrznego, cyjne rozpoznanie w zakresie zagrożeń terrorystycznych, eks- ■■ Biura Ochrony Rządu. tremistycznych, jak również z użyciem materiałów i urządzeń Do dyspozycji zespołów do koordynacji przepływu informa- wybuchowych na terenie całego kraju. cji w CBŚP, w zarządach CBŚP wyznaczono funkcjonariuszy,
36 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
zadania centralnego biura śledczego policji których zadaniem było weryfikowanie na podległym im tere- lub związkiem kieruje, podlega karze pozbawienia wolności na nie informacji nadesłanych przez inne służby oraz jednostki czas nie krótszy od lat 3. Policji o mogących wystąpić ewentualnych zagrożeniach dla Wydział do Zwalczania Aktów Terroru CBŚP realizuje za- uczestników ww. przedsięwzięć. dania związane z planowaniem i koordynowaniem działań, Działania w ramach podoperacji policyjnej „Terror” rozpoczę- które są ukierunkowane na rozpoznawanie i zwalczanie to w dniu 3 lipca 2016 r. o godz. 8.00. Brało w nich udział łącz- przestępczości zorganizowanej krajowej i międzynarodowej, nie 1084 funkcjonariuszy CBŚP (liczba osób pełniących służbę w szczególności o charakterze kryminalnym, a także w za- w poszczególnych dniach pomnożona przez liczbę dni podope- kresie rozpoznawania operacyjnego zagrożeń terrorystycz- racji), którzy przepracowali łącznie 8772 godz. W działaniach nych i ekstremistycznych (zarządzenia nr 54 Komendanta wykorzystano 131 radiowozów nieoznakowanych (zliczone Głównego Policji z dnia 7 października 2014 r. w sprawie or- liczby jednostkowe z danej doby), które przejechały łącznie ganizacji, rzeczowego i miejscowego zakresu działania oraz 14 226 km. W trakcie podoperacji „Terror” funkcjonariusze zasad współdziałania Centralnego Biura Śledczego Policji CBŚP prowadzili czynności operacyjno-rozpoznawcze i do- z innymi jednostkami organizacyjnymi Policji, Dz. Urz. chodzeniowo-śledcze do 44 spraw związanych z zabezpiecze- KGP poz. 121). niem przedmiotowych uroczystości. 724 razy dokonano wy- miany informacji z PCD, BK KGP, BMWP KGP, GSP KGP, Czynności służbowe wykonywane są na podstawie: BOA KGP, KWP i KSP, zarządami CBŚP, służbami partnerski- ■■ ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2016 r. mi, w szczególności ABW i CAT ABW. Monitorowano i koor- poz. 1782); dynowano działania w odniesieniu do 150 incydentów i infor- ■■ ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywioło- macji dotyczących potencjalnych zagrożeń dla bezpieczeństwa wej (Dz. U. z 2014 r. poz. 333, z późn. zm.); imprez objętych operacją policyjną „Przymierze”. ■■ ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzyso- W toku prowadzonych czynności dokonano zatrzymania wym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1168, z późn. zm.); 5 osób, w tym: wobec 2 osób zastosowano areszt deporta- ■■ rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 lipca 2016 r. cyjny, 2 zostały zwolnione po czynnościach, w tym jednej w sprawie użycia oddziałów i pododdziałów Policji oraz z nich postawiono zarzuty o czyny z art. 224a i 190 kk, 2 oso- Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w razie zagroże- by funkcjonariusze ABW zatrzymali na podstawie materia- nia bezpieczeństwa publicznego lub zakłócenia porządku łu zgromadzonego przez Wydział w Bielsku-Białej Zarządu publicznego (Dz. U. poz.1090); w Katowicach CBŚP. Wobec jednej z nich zastosowano śro- ■■ zarządzenia nr pf-6 Komendanta Głównego Policji z dnia dek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania za 6 lutego 2003 r. w sprawie metod i form działania podod- czyny z art. 262 § 1 i 270 § 1 kk, natomiast druga została działów antyterrorystycznych oraz komórek minersko-pi- umieszczona w areszcie deportacyjnym. Ponadto w ramach rotechnicznych w Policji; podoperacji „Terror” i podoperacji „Rozpoznanie”, Centralne ■■ zarządzenia nr pf-845 Komendanta Głównego Policji z dnia Biuro Śledcze Policji ściśle współpracowało z Biurem Krymi- 29 lipca 2004 r. w sprawie organizacji pracy i zasad działa- nalnym Komendy Głównej Policji. nia Policji w przypadku aktu terroru z użyciem materiałów Decyzją dowódcy operacji „Przymierze” podoperację „Terror” wybuchowych oraz innych zdarzeń o charakterze terrory- zakończono w dniu 2 sierpnia 2016 r. o godzinie 12.00. stycznym i ekstremistycznym; Wspomniana powyżej podoperacja została oparta na regulacjach ■■ zarządzenia nr 1429 KGP z dnia 31 grudnia 2004 r. w spra- określających zadania Wydziału do Zwalczania Aktów Terroru wie wprowadzenia w Policji procedur reagowania w sytu- CBŚP – komórka ta w codziennej służbie prowadzi zbliżone acjach kryzysowych (Dz. Urz. KGP z 2005 r. Nr 3, poz. 8); i tożsame zadania, które obejmowała podoperacja. Na czas pod- ■■ zarządzenia nr pf-634 Komendanta Głównego Policji z dnia operacji wydział został wsparty przez inne komórki organiza- 30 czerwca 2006 r. w sprawie metod i form wykonywania cyjne działające w utworzonych zespołach koordynacyjnych, przez Policję czynności operacyjno-rozpoznawczych; jak również przez funkcjonariuszy CBŚP operujących na tere- ■■ zarządzenia nr pf-1292 Komendanta Głównego Policji z dnia nie całego kraju w celu weryfikacji informacji i prowadzenia 19 grudnia 2008 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie me- czynności operacyjnych zleconych przez zespoły. tod i form wykonywania przez Policję czynności operacyjno Do działań CBŚP należy ściganie sprawców przestępstw, którzy -rozpoznawczych; tworzą zorganizowane grupy przestępcze, a do takich zalicza się ■■ zarządzenia nr pf-11 Komendanta Głównego Policji z dnia osoby tworzące komórki organizacji terrorystycznych, do któ- 7 czerwca 2011 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie rych odnosi się art. 258 kk: metod i form wykonywania przez Policję czynności opera- § 1. Kto bierze udział w zorganizowanej grupie albo związ- cyjno-rozpoznawczych; ku mających na celu popełnienie przestępstwa lub przestępstwa ■■ zarządzenia nr pf-671 Komendanta Głównego Policji z dnia skarbowego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesię- 7 czerwca 2011 r. zmieniającego zarządzenie w sprawie cy do lat 5. metod i form wykonywania przez Policję czynności opera- § 2. Jeżeli grupa albo związek określone w § 1 mają charak- cyjno-rozpoznawczych; ter zbrojny albo mają na celu popełnienie przestępstwa o cha- ■■ zarządzenia nr 12 Komendanta Głównego Policji z dnia rakterze terrorystycznym, sprawca podlega karze pozbawienia 8 kwietnia 2014 r. w sprawie postępowania policjantów wolności od 6 miesięcy do lat 8. w przypadku uzyskania informacji o podłożeniu urządze- § 3. Kto grupę albo związek określone w § 1, w tym mające nia wybuchowego (Dz. Urz. KGP poz. 32, z późn. zm.); charakter zbrojny, zakłada lub taką grupą albo związkiem kieru- ■■ zarządzenia nr 23 Komendanta Głównego Policji z dnia je, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. 24 września 2014 r. w sprawie metod i form przygotowania § 4. Kto grupę albo związek mające na celu popełnienie prze- i realizacji działań Policji w związku ze zdarzeniami kryzy- stępstwa o charakterze terrorystycznym zakłada lub taką grupą sowymi (Dz. Urz. KGP poz. 65);
37 S zczyt nato i śdm
■■ wytycznych nr 3 Komendanta Głównego Policji z dnia w Wydziale do Zwalczania Aktów Terroru CBŚP. Wymiana in- 16 czerwca 2000 r. w sprawie postępowania Policji w warunkach formacji operacyjnych odbywa się za pośrednictwem łączności katastrofy naturalnej i awarii technicznej oraz w czasie innych jawnej oraz kryptograficznej. Dodatkowo minimum dwa razy zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu ludzi i środowiska. w roku odbywają się spotkania robocze PWGT, w toku których Wydział został podzielony na zespoły – Zespół Operacyj- omawiane są bieżące problemy, podejmowane sprawy oraz no-Rozpoznawczy, Zespół Minersko-Pirotechniczny oraz strategia działania na przyszłość. Podobnym systemem wymia- Zespół Obsługi Zdarzeń – co usprawnia działanie i celo- ny informacji jest CT Europol – Counter Terrorism Europol. wość przydzielania zadań. Do czynności Zespołu Operacyj- Wymienione systemy elektronicznej wymiany informacji są no-Rozpoznawczego należy w szczególności prowadzenie jedynymi funkcjonującymi w Polsce. Wymiana informacji za form i wykorzystywanie metod pracy operacyjnej, ukierun- pomocą PWGT i CT Europol prowadzona jest przez Zespół kowane na gromadzenie i weryfikację informacji o osobach Operacyjno-Rozpoznawczy Wydziału do Zwalczania Aktów i grupach przestępczych, powiązanych z nielegalnym nabywa- Terroru CBSP. Na platformie tej odbywa się w ciągłym syste- niem, wytwarzaniem oraz używaniem materiałów i urządzeń mie wymiana informacjami między służbami EU, jak również wybuchowych, w tym o charakterze aktów terroru, a także są przekazywane sposoby działania sprawców, dane sprawców z incydentami noszącymi znamiona fałszywych powiadomień i inne informacje niezbędne do scharakteryzowania, oceny o podłożeniu materiałów lub urządzeń wybuchowych. Ponad- i analizy. Zasadniczą zaletą przytoczonych systemów jest moż- to operacyjnie pozyskiwana i wykorzystywana jest wiedza liwość współpracy poprzez wymianę informacji bezpośrednio z otwartych źródeł informacji, m.in. z prasy i internetu, do- przez zainteresowane strony bez konieczności uruchamiania tycząca zdarzeń, zagadnień oraz osób powiązanych z aktami oficerów łącznikowych czy też korzystania z pomocy prawnej. terroru z użyciem materiałów i urządzeń wybuchowych lub Systemy te w znacznym stopniu ograniczają czas pozyskania wymagających objęcia zainteresowaniem operacyjnym z uwa- informacji. gi na nielegalne nabywanie, wytwarzanie lub zbywanie takich Funkcjonariusze Zespołu biorą też udział w spotkaniach Gru- materiałów bądź urządzeń oraz na temat członków środowisk py Roboczej Państw Grupy Wyszehradzkiej i Austrii (V4+1), ekstremistycznych podejrzewanych o taką działalność prze- do zadań której należy m.in. monitorowanie działalności or- stępczą. Prowadzone czynności operacyjno-rozpoznawcze ganizacji skrajnych w poszczególnych krajach (Grupy V4+1), ukierunkowane są na osoby podejrzane o działalność terrory- zastosowanych rozwiązań prawnych w przeciwdziałaniu styczną lub ekstremistyczną. Skierowane są przede wszystkim ekstremizmowi oraz wymiana informacji i bezpośrednia na rozpoznanie potencjalnych zagrożeń, które mogą dotyczyć współpraca operacyjna prowadzona w ramach realizowanych osób podejrzewanych o działalność terrorystyczną, wspierają- spraw. Dodatkowo policjanci biorą udział w Grupie Roboczej cych ją lub środowisk narażonych na werbunek. W toku czyn- do spraw Terroryzmu (WPT – Working Part on Terrorism), ności zabezpiecza się informacje o osobach i obiektach wy- w kompetencji której leży przeciwdziałanie i zwalczanie ter- magających szczególnego nadzoru i ochrony. Zebrane dane są roryzmu występującego na terytorium państw członkowskich rejestrowane i przetwarzane w dedykowanym zbiorze danych. UE. W grupie WPT zasiadają z reguły przedstawiciele służb Zbiory dotyczą zaistniałych zdarzeń o ww. charakterze oraz specjalnych oraz policji państw członkowskich. Kolejnym osób powiązanych z tymi przestępstwami, jak również wszel- elementem współpracy międzynarodowej jest współpraca bi- kie informacje z zakresu zagrożeń terrorystycznych, łącznie lateralna z oficerami łącznikowymi Policji akredytowanymi z danymi osobowymi, cechami przedmiotów etc. w Polsce. Obie strony niejednokrotnie podkreślały efektyw- Policjanci Zespołu koordynują i w szczególnych przypadkach ność i szybkość tej współpracy, obejmującej przekazywanie nadzorują sprawy operacyjne oraz postępowania przygoto- informacji o potencjalnych zagrożeniach oraz sprawdzenia wawcze prowadzone przez jednostki organizacyjne Policji osób podejrzewanych o działalność terrorystyczną. Szeroki i zarządy CBŚP, w szczególności w przypadku tożsamych pod- zakres zadań funkcjonariuszy, a także współpraca prowadzo- miotowo zdarzeń z nielegalnym użyciem materiałów i urzą- na na szczeblu krajowym i międzynarodowym umożliwiają dzeń wybuchowych, w tym o charakterze aktów terroru, a tak- rozpoznawanie potrzeb, możliwości oraz problemów Policji że incydentów noszących znamiona fałszywych powiadomień w zakresie przeciwdziałania terroryzmowi i zwalczania go. o podłożeniu materiałów i urządzeń wybuchowych oraz o cha- Czynności operacyjno-rozpoznawcze realizuje również Ze- rakterze terrorystycznym. W systemie ciągłym jest prowadzona spół Minersko-Pirotechniczny Wydziału do Zwalczania Aktów współpraca z Centrum Antyterrorystycznym ABW oraz inny- Terroru, lecz w mniejszym zakresie i ograniczonym do osób mi służbami i instytucjami zaangażowanymi lub pomocnymi i grup przestępczych zajmujących się nabywaniem, zbiera- w zwalczaniu zagrożeń związanych z nielegalnym posiada- niem, udostępnianiem materiałów i urządzeń wybuchowych, niem, obrotem, wytwarzaniem lub użyciem materiałów i urzą- w tym również prekursorów materiałów wybuchowych i innych dzeń wybuchowych. substancji niebezpiecznych. Ponadto Zespół udziela wsparcia Następnym zadaniem Zespołu jest współpraca i wymiana in- merytorycznego i technicznego podczas realizacji spraw przez formacji z Policyjną Grupą Roboczą do spraw Terroryzmu komórki organizacyjne CBŚP oraz komórki i jednostki organi- (PWGT), Unią Europejską, Europolem i Interpolem w zakresie zacyjne Policji, w zakresie ujawniania materiałów i urządzeń zagrożeń terrorystycznych lub aktów terroru z użyciem mate- wybuchowych oraz ich właściwego zabezpieczenia na miejscu riałów wybuchowych oraz zagrożeń powodowanych aktywno- zdarzenia pod kątem procesowym. Dodatkowo funkcjonariusze ścią członków środowisk ekstremistycznych podejrzewanych zespołu biorą czynny udział w czynnościach na miejscu zdarze- o taką działalność. Główną funkcją PWGT jest prowadzona po- nia po wybuchu urządzenia wybuchowego, w sprawach pozo- między państwami zrzeszonymi w grupie bieżąca wymiana in- stających w zainteresowaniu CBŚP, a także współpracują z wła- formacji o zagrożeniach terrorystycznych i ekstremistycznych ściwymi miejscowo komórkami minersko-pirotechnicznymi, na terenie Europy. Polska Policja przystąpiła do PWGT w listo- patrolami saperskimi i innymi służbami w zakresie transportu padzie 2001 r. Krajowy punkt kontaktowy został usytuowany i neutralizacji odnalezionych materiałów niebezpiecznych.
38 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
zadania centralnego biura śledczego policji
Zespół Minersko-Pirotechniczny Wydziału do Zwalczania Ak- ności publicznej, o znaczeniu strategicznym, istotnych dla pra- tów Terroru CBŚP koordynuje również czynności realizowane widłowego funkcjonowania państwa lub gospodarki narodo- w poszczególnych zarządach terenowych CBŚP, mające zwią- wej. Natężenie masowych, fałszywych alarmów bombowych, zek ze zdarzeniami z użyciem materiałów i urządzeń wybu- tzw. kaskadowych powiadomień, poważnie zakłóca funkcjo- chowych na terenie kraju, oraz prowadzi szkolenia z zakresu nowanie instytucji czy też urzędów i w przypadku nieskutecz- śledztwa po wybuchu i bezpiecznego obchodzenia się z mate- ności w ustalaniu ich sprawców osłabia wizerunek państwa riałami i urządzeniami wybuchowymi ujawnionymi na miejscu w oczach opinii publicznej. zdarzenia – dla funkcjonariuszy zespołów do zwalczania aktów Do zadań wydziału w ramach współpracy z Centrum Anty- terroru kryminalnego (zespołów ATK – zgodnie z zarządzeniem terrorystycznym ABW należy wymiana i koordynacja prze- nr 845/pf Komendanta Głównego Policji z dnia 29 lipca 2004 r. pływu informacji, jak również powiadamianie CAT o zdarze- w sprawie organizacji pracy i zasad działania Policji w przy- niach ujętych w katalogu incydentów i zdarzeń zgłaszanych padku aktu terroru z użyciem materiałów wybuchowych oraz do Centrum Antyterrorystycznego – rozporządzenie Ministra innych zdarzeń o charakterze terrorystycznym i ekstremistycz- Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 lipca 2016 r. nym). Koordynacja wojewódzkich zespołów ATK polega na w sprawie katalogu incydentów o charakterze terrorystycznym zbieraniu danych dotyczących wydarzeń bombowych na terenie (Dz. U. poz. 1092).Wydział przekazuje informacje spływające kraju, koordynowaniu czynności prowadzonych przy zdarze- z całego kraju do CAT ABW, jednostki częściowo są zobligo- niach, typowaniu sprawców na podstawie modus operandi ich wane do przekazywania wskazanych informacji przytaczanym działania oraz analizowanych zdarzeń, wykonaniu meldunku powyżej zarządzeniem nr 845 Pf /2004 Komendanta Główne- specjalnego dla Komendanta Głównego Policji ze zdarzeń bom- go Policji. Obecnie trwają prace nad nowelizacją tego zarzą- bowych na terenie kraju w systemie półrocznym oraz statystyki dzenia. Nowelizacja ma na celu m.in. literalne uregulowanie zdarzeń bombowych, w tym także fałszywych powiadomień przepływu informacji, jak również dostosowanie działań Poli- o podłożeniu materiałów lub urządzeń wybuchowych. cji do ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyter- Funkcjonariusze tej komórki biorą udział w spotkaniach Grupy rorystycznych (Dz. U. poz. 904). Roboczej Komisji Europejskiej ds. materiałów wybuchowych Przytoczona ustawa uregulowała w części kompetencje w za- do użytku cywilnego, która zajmuje się opiniowaniem nowych kresie przeciwdziałania i zwalczania terroryzmu, nadała kom- metod wytwarzania materiałów wybuchowych i środków pi- petencje rozpoznania i koordynowania działań antyterrorystycz- rotechnicznych sposobem domowym oraz wypracowywaniem nych Szefowi ABW, stąd też prace nad nowelizacją zarządzenia przepisów przeciwdziałających temu procederowi, unifikacją nr 845/Pf KGP. Ustawa narzuciła również obowiązek przekazy- przepisów dotyczących materiałów wybuchowych, opiniowa- wania wszelkich informacji w zakresie zagrożeń terrorystycz- niem przepisów ADR w sprawie przewozu materiałów wybu- nych Szefowi ABW, kwestia ta zostanie uregulowana w projek- chowych, a także opiniowaniem postępu prac grupy roboczej cie nowych uregulowań wewnętrznych Policji i zgodnie z obo- ds. systemu SCEPYLT (system do śledzenia transportów ma- wiązującymi unormowaniami zadanie to będzie pełnił CBŚP, teriałów wybuchowych), która ma na celu monitorowanie po- a dokładnie – Wydział do Zwalczania Aktów Terroru. stępu prac nad wdrażaniem systemu SCEPYLT w UE. Centralne Biuro Śledcze Policji sporządziło kilkadziesiąt ana- Natomiast Zespół Obsługi Zdarzeń Wydziału do Zwalczania liz zagrożeń opartych na własnej wiedzy, jak również przyję- Aktów Terroru realizuje zadania związane z zapewnieniem tej od służb partnerskich i partnerów zagranicznych w ramach właściwego obiegu informacji o zdarzeniach znajdujących się prowadzonej podoperacji „Terror” i wspomnianego operacyj- w zainteresowaniu CBŚP. Istotnym elementem jest także utrzy- nego rozpoznania. Analizy posiadały i posiadają nadal klauzu- mywanie stałego kontaktu z policjantami wyznaczonymi do lę dokumentów niejawnych, ponieważ ich źródła wywodziły pełnienia służby w godzinach od 14.00 do 22.00 i dyżurów do- się z własnej pracy operacyjno-rozpoznawczej, jak również mowych w zarządach terenowych CBŚP oraz koordynowanie innych służb krajowych i zagranicznych. Sposób prowadze- przebiegu realizowanych przez komórki organizacyjne CBŚP nia i koordynowania czynności operacyjnych jest informacją działań na terenie całego kraju oraz w warunkach sytuacji niejawną, dodatkowo umowy regulowane w porozumieniach nadzwyczajnych. Dyżurujący policjanci dokonują sprawdzeń między służbami krajowymi i partnerami zagranicznymi wy- w dostępnych zbiorach danych na potrzeby realizowanych czyn- muszają nadanie klauzuli „tajne” na pozyskane tymi drogami ności służbowych, opracowują informacje dzienne dla potrzeb wszelkie informacje od źródeł osobowych oraz innych. Pod- kierownictwa CBŚP oraz realizują procedurę alarmową na po- czas prowadzonych analiz sprawdzeniu i rozdystrybuowaniu lecenie Komendanta CBŚP lub Zastępców Komendanta CBŚP. poddano kilkaset pozyskanych informacji dotyczących m.in. Do ich zadań należy też uruchamianie w trybie alarmowym fizycznych zagrożeń ze strony religijnych radykałów, anarchi- dostępnych sił i środków na polecenie uprawnionych człon- stów, lewackich i prawicowych ugrupowań, jak również osób ków kierownictwa CBŚP, wymiana informacji z jednostkami dokonujących lustracji obiektów sakralnych i wyznaczonych i komórkami organizacyjnymi Policji oraz innymi służbami miejsc skupisk ludzi, ataków w cyberprzestrzeni. Analizie i instytucjami w celu bezzwłocznego reagowania na zagroże- poddano anonimy, listy, informacje przekazane telefonicznie, nia i incydenty godzące w bezpieczeństwo i porządek publiczny zasłyszane, informacje o zakupach materiałów pirotechnicz- oraz bezpośrednie wydawanie rekomendacji w zakresie prowa- nych, pojazdów specjalnych typu ambulans, o próbach zakupu dzenia ewakuacji z zagrożonych obiektów po uzyskaniu infor- broni, przemytu ludzi i broni, a także prekursorów materiałów macji o podłożeniu materiałów lub urządzeń wybuchowych. wybuchowych. Ogrom zebranych informacji i przeprowadzo- Oprócz priorytetowych zadań prowadzonych w celu rozpo- nych analiz, a następie czynności i w końcu sam sposób zabez- znawania zagrożeń terrorystycznych, wykonywane są rów- pieczenia pozwoliły stwierdzić, że zabezpieczane w ramach nież czynności dotyczące sprawców fałszywych powiadomień operacji wydarzenia nie były zagrożone aktami terrorystycz- o podłożeniach ładunków wybuchowych w instytucjach, nymi czy też aktami terroru z użyciem broni palnej, materia- obiektach administracji państwowej, samorządowej, użytecz- łów i urządzeń wybuchowych lub broni masowej.
39
Zaangażowanie Straży Granicznej w zabezpieczenie Szczytu NATO i ŚDM
ppor. SG Agnieszka Golias rzecznik prasowy Komendanta Głównego Straży Granicznej
Zadania lę pirotechniczną i radiometryczną obiektów oraz sprawdzali osoby wschodzące do sektorów „0” na krakowskich Błoniach i w Brzegach. Do najważniejszych zadań Straży Granicznej związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa podczas szczytu NATO i ŚDM należała ochrona granicy RP i kontrola osób przyjeż- dżających do Polski. Działania Straży Granicznej koncentro- Efekty działań wały się na prowadzeniu sprawnej i jednocześnie skutecznej Od 4 lipca do 2 sierpnia Straż Graniczna, tylko w ramach tym- kontroli granicznej – zarówno na granicy zewnętrznej, jak czasowo przywróconej kontroli granicznej, skontrolowała aż i na granicy wewnętrznej, gdzie ze względu na Szczyt NATO 484 986 osób i 54 338 środków transportu. Odmówiła wjaz- i ŚDM kontrolę graniczną tymczasowo przywrócono. du 144 osobom i zatrzymała 321 osób, w tym osoby ścigane W działaniach związanych bezpośrednio z bezpieczeństwem przez polski wymiar sprawiedliwości, poszukiwane Europej- szczytu NATO Straż Graniczna wspierała również Biuro skim Nakazem Aresztowania i notą Europolu. Wśród wszyst- Ochrony Rządu. Była odpowiedzialna m.in. za kontrolę piro- kich 321 zatrzymanych byli obywatele 43 państw, w tym: 122 techniczną kolumn pojazdów VIP-ów, zabezpieczenie trasy obywateli Ukrainy, 89 obywateli RP, 12 obywateli Rosji, 11 ich przejazdu, a także za bezpieczeństwo w portach lotni- obywateli Litwy, 11 obywateli Mołdowy i 8 obywateli Biało- czych w Warszawie, Modlinie i w Łodzi. Funkcjonariusze rusi. Najliczniejszą grupę osób zatrzymanych za przekrocze- SG zabezpieczali również hotele, w których byli zakwatero- nie granicy RP wbrew przepisom stanowili obywatele Ukrainy wani uczestnicy szczytu, oraz sam Stadion Narodowy, gdzie (93), natomiast wśród ściganych listami gończymi najwięcej prowadzili kontrolę bezpieczeństwa osób wchodzących na było Polaków (78). teren obiektu. Podczas trwania Szczytu NATO w Warszawie funkcjonariusze Podczas pielgrzymki papieża Franciszka funkcjonariusze Straży Granicznej sprawdzili blisko 20 000 osób wchodzących Straży Granicznej byli odpowiedzialni za zabezpieczenie na teren Stadionu Narodowego oraz wykonali ponad 420 spraw- miejsc jego wizyt i spotkań z wiernymi. Prowadzili kontro- dzeń pirotechnicznych kolumn pojazdów VIP na lotnisku Okęcie.
40 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
zadania straży granicznej
Dobre praktyki Realizując zadania w ramach kon- troli granicznej, Straż Graniczna nie tylko zapobiegała przyjazdowi osób niepożądanych do naszego kraju. Korzystając z możliwości, jakie dają przepisy, zapewniała pielgrzymom sprawne dotarcie na ŚDM. Procedu- rę stosowaną w sytuacjach szczegól- nych, umożliwiającą przekroczenie granicy RP pielgrzymom niespełnia- jącym wszystkich warunków wjazdu na terytorium RP, funkcjonariusze SG zastosowali wobec 61 osób, m.in. wobec pielgrzymów z Republiki De- mokratycznej Wysp Świętego Toma- sza i Książęcej, Filipin, Wietnamu, Kongo, USA, Dominikany i Ekwa- doru. Kodeks Graniczny Schengen i ustawa o cudzoziemcach dopuszczają możliwość wjazdu oby- watela państwa trzeciego do Polski na okres nie dłuższy niż 15 dni pomimo niespełnienia wszystkich warunków wjazdu. Ze- zwolenie na wjazd następuje ze względów humanitarnych, ze względu na interes narodowy lub zobowiązania międzynarodo- we, po wcześniejszym dokładnym sprawdzeniu osoby.
Zaangażowanie W działaniach mających bezpośredni wpływ na bezpieczeń- stwo Szczytu NATO i ŚDM brało udział ok. 11 000 funkcjo- nariuszy Straży Granicznej. W tymczasowo przywrócone kon- trole na granicy wewnętrznej zaangażowanych było prawie 1500 funkcjonariuszy. Kolejnych 200 realizowało w Warsza- wie zadania w ramach wsparcia dla BOR. W inne działania, istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa państwa i mające pośredni wpływ na bezpieczny przebieg szczytu NATO, czy- li w ochronę granicy zewnętrznej, przejść granicznych oraz w ramach wzmocnienia ochrony „granicy zielonej” zaangażo- wanych było około 7500 funkcjonariuszy. Działania związane z kontrolą legalności pobytu, prowadzone na terytorium całe- go kraju, realizowało około 2600 funkcjonariuszy SG.
Summary
Involvement of the Border Guard in securing NATO Sum- mit and World Youth Day Protection of borders and control of people arriving to Poland were the most important tasks of the Border Guard during NATO Sum- mit and World Youth Day. From 4 July to 2 October officers of the Border Guard controlled more than 4,6 million people. Control activities were conducted not only on the external EU border but also on the internal one where the control was temporarily restored. Polish Border Guard performed the above mentioned tasks for the third time. They used past experience but also took into consid- eration a current situation of Europe and potential risks for both events. Tasks were adjusted to the needs determined on the basis of a risk analysis. As a result, officers of the Border Guard controlled seven times more people that during EURO 2012 and Climate Sum- mit Cop-19. Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP zdj. archiwum SG 41
źródło: www.slaska.policja.gov.pl [dostęp: 24.11.2016 r.] [dostęp: 24.11.2016 źródło: www.slaska.policja.gov.pl Działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom i pielgrzymom ŚDM korzystającym z komunikacji kolejowej na terenie województwa śląskiego
nadkom. Mariusz Herbuś specjalista Zespołu ds. Organizacji Służby Wydziału Prewencji KWP w Katowicach
Jednym z wielu działań w trakcie Światowych Dni Młodzieży W ramach wyżej wymienionego planu, w okresie 20–25.07.2016 r. i poprzedzającego ich „Tygodnia w Diecezjach” było zapew- („Tygodnia w Diecezjach”) patrole rajdujące Policji w trak- nienie bezpieczeństwa przejazdów uczestników i pielgrzy- cie 21 służb zrealizowały zadania ochronne w 47 wytypowa- mów środkami komunikacji kolejowej. nych pociągach pasażerskich w komunikacji krajowej i mię- Działania zmierzające do zagwarantowania bezpieczeństwa dzynarodowej, a także w pociągach podmiejskich na wybra- w pociągach rejsowych (stałego kursowania) były realizowane nych odcinkach tras kursowania. Natomiast w czasie trwania w ramach „Planu prewencyjnego zabezpieczenia zagrożonych Światowych Dni Młodzieży w ramach 17 służb zrealizowały pociągów pasażerskich w komunikacji krajowej i międzyna- działania ochronne w 48 pociągach pasażerskich. W tym okre- rodowej w okresie od 24.06.2016 r. do 31.08.2016 r.”. Działa- sie 2-osobowe patrole Policji prowadziły działania ochronne nia te prowadzone są stale i mają charakter ponadpowiatowy, w pociągach rejsowych: Polonia, Sobieski, Silesia kursują- ponadwojewódzki. Zaangażowane w ich realizację są również cych w relacji międzynarodowej oraz w pociągach podmiej- inne służby, takie jak Straż Ochrony Kolei, Straż Graniczna. skich. Jednocześnie w trakcie Światowych Dni Młodzieży Wiąże się to ze wspólnym ustalaniem przebiegu działań i or- i poprzedzającego ich „Tygodnia w Diecezjach” 2-osobowy ganizacji służb podczas spotkania roboczego organizowanego umundurowany patrol z komendy miejskiej zabezpieczał pre- raz na kwartał. Koordynatorem działań jest funkcjonariusz wencyjnie na terenie dworca kolejowego w Katowicach wjazd z Wydziału Prewencji KWP w Katowicach, który w przypad- wytypowanych pociągów rejsowych na peron, ich postój i od- ku wystąpienia zmian w rozkładzie jazdy pociągów lub zagro- jazd w celu zapewnienia bezpieczeństwa podróżnym w trakcie żeń w innych pociągach niż ujętych w planie dokonuje korekty wsiadania i wysiadania z wytypowanych pociągów. planu w formie aneksu. Działania prewencyjne w pociągach Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego podczas przejazdu realizowane są przez policjantów z OPP w Katowicach, SPPP pociągów specjalnych było realizowane w głównej mierze po- w Bielsku-Białej i Częstochowie oraz KMP w Bielsku-Białej, przez wystawienie patroli z jednostek terenowych Policji na Częstochowie, Gliwicach i Katowicach. terenie dworców, stacji i przystanków kolejowych wzdłuż tras
42 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
B ezpieczeństwo pielgrzymów
zowały działania zmierzające do zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego poprzez pełnienie służby patrolowej w pociągach na wytypowanym odcinku przejazdu. Ich zada- niem było obserwowanie zachowań osób oraz sytuacji w wa- gonach, zwracanie uwagi na podejrzanie wyglądające baga- że pozostawione bez opieki, natychmiastowe reagowanie na zakłócenia ładu i porządku publicznego. W trakcie postojów pociągów na stacjach pośrednich patrole wychodziły na peron, obserwując panującą na nim sytuację. Patrole zmotoryzowane przemieszczały się za patrolami realizującymi służbę w po- ciągach do stacji końcowej wybranego odcinka przejazdu. Po przybyciu na teren stacji pełniły służbę w patrolu pieszym, za- bezpieczając prewencyjnie wjazd pociągu na peron. Następnie patrole wspólnie zabezpieczały prewencyjnie postój i odjazd pociągu. Potem razem wracały pojazdem służbowym w rejon dworca kolejowego w Katowicach. W trakcie pełnienia służby patrolowej nie odnotowano zakłó- ceń ładu i porządku publicznego w pociągach dedykowanych i specjalnych, z których korzystali uczestnicy i pielgrzymi Światowych Dni Młodzieży.
nadkom. Mariusz Herbuś – specjalista Zespołu ds. Organizacji Służby Wydziału Prewencji KWP w Katowicach; służbę w Policji pełni od września 1995 r. W latach 2005–2010 organizował i pro- wadził spotkania Wojewódzkiego Zespołu ds. Bezpieczeństwa na obszarach kolejowych województwa śląskiego. Od 2008 r. planu- je, organizuje i koordynuje wspólne działania prewencyjne Policji ze Strażą Ochrony Kolei, Strażą Graniczną i Żandarmerią Wojsko- wą w środkach komunikacji kolejowej na terenie województwa śląskiego oraz dworca kolejowego w Katowicach.
Summary
Actions taken to ensure security of participants źródło: www.slaska.policja.gov.pl [dostęp: 24.11.2016 r.] [dostęp: 24.11.2016 źródło: www.slaska.policja.gov.pl and pilgrims of World Youth Day who travel by rail in Silesia province przejazdu tych pociągów. W celu dostosowania służb do reali- Ensuring security of participants and pilgrims who travel by rail was one zacji tego zadania przekazano do komend miejskich i powia- of many actions taken during World Youth Day and the earlier “Week- towych Policji, opracowane w Ekspozyturze Zarządzania Ru- end in dioceses” . chem Kolejowym w Sosnowcu PLK S.A., zestawienia wyka- Operations conducted to provide security in scheduled trains were zów pociągów specjalnych przejeżdżających przez teren woje- based on the “Preventive plan of securing threatened passenger trains in local and international communication from 24 June, 2016 to 31 Au- wództwa śląskiego. Z analizy zestawień wynika, że w okresie gust, 2016”. od 20 lipca do 2 sierpnia przez teren województwa śląskiego Within the mentioned plan, from 20 July, 2016 to 1 August , 2016, po- przejechało 180 pociągów okazjonalnych (specjalnych). lice patrols equipped with off-road vehicles were involved in protective Ponadto w związku z wizytą Papieża Franciszka w sanktu- actions on 95 selected passenger trains in local and international com- munication and on suburban trains on selected sections of the route. Si- arium na Jasnej Górze w Częstochowie, w celu wzmocnienia multaneously a team of two uniformed policemen from the urban head- działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa uczest- quarters provided security of arrival, stand and departure of the chosen nikom i pielgrzymom ŚDM, funkcjonariusze z Wydziału Pre- scheduled trains at the railway station in Katowice. Safety of passengers wencji oraz Wydziału Policji Sądowej i Konwojowego KWP who board the train or disembark from it was the aim of that actions. Public safety during running of special trains was provided by patrols at w Katowicach pełnili służbę patrolową w dniu 28 lipca 2016 r. the stations along the transit routes. w godz. 0.15–8.15 w pociągach dedykowanych i specjalnych Moreover, on 28 July, 2016 at 0.15-8.15 policemen from the Prevention Kolei Śląskich relacji: Katowice – Częstochowa Osobowa Unit and Judiciary Police and Convoy Unit from the Provincial Police Headquarters in Katowice patrolled dedicated and special trains of przez Sosnowiec – Zawiercie, Katowice – Częstochowa Stra- Koleje Śląskie on the routes: Katowice – Częstochowa Osobowa przez dom przez Tarnowskie Góry – Lubliniec. W tym czasie działa- Sosnowiec – Zawiercie, Katowice – Częstochowa Stradom przez Tar- niami ochronnymi objęto 8 pociągów. nowskie Góry – Lubliniec. Funkcjonariusze zostali podzieleni na dwa zespoły składające Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP się z patrolu pieszego i zmotoryzowanego. Patrole piesze reali-
43
Udział zagranicznych policjantów w zabezpieczeniu wizyty papieża Franciszka w częstochowie w ramach ŚDM
podinsp. Radosław Wola ekspert Zespołu ds. Organizacji Służby Wydziału Prewencji KWP w Katowicach
W dniach 25 lipca – 1 sierpnia 2016 r. w związku z uroczysto- W tym właśnie dniu, we wczesnych godzinach rannych, w Ko- ściami religijnymi dotyczącymi organizacji Światowych Dni mendzie Wojewódzkiej Policji w Katowicach, odbyła się od- Młodzieży i wizyty Jego Świętobliwości Papieża Franciszka, prawa służbowa dla 12 policjantów delegacji zagranicznych, Komenda Główna Policji podjęła decyzję o zaproszeniu funk- z udziałem Naczelnika Wydziału Prewencji podinsp. Dawida cjonariuszy 6 europejskich państw do udziału w zabezpiecze- Kaszuby. Omówiono na niej szczegóły zabezpieczenia wizyty niu tych uroczystości. Podstawą tej decyzji było duże zainte- Jego Świątobliwości Papieża Franciszka w Częstochowie i rolę resowanie przedmiotowym wydarzeniem ze strony młodzieży policjantów zagranicznych w tym przedsięwzięciu. W ramach z wielu krajów świata, a także doświadczenia z podobnych odprawy wykorzystano środki multimedialne, w tym przed- tego typu zabezpieczeń. Przy wyborze przedstawicieli za- stawiono wizualizację miejsca zabezpieczenia, harmonogram granicznych, których zaproszono do współpracy, brano pod pobytu Papieża oraz najważniejsze informacje i zadania. Prze- uwagę przewidywaną dużą liczbę pielgrzymów z krajów, widziano, iż dwóch policjantów z różnych krajów będzie pełnić w których na co dzień pełnią oni służbę. Ostatecznie do wspar- służbę wraz z doświadczonym polskim policjantem biegle po- cia działań naszych służb wydelegowano po dwóch policjan- sługującym się językiem angielskim. Polscy policjanci poznali tów z: Czech, Węgier, Włoch, Hiszpanii, Niemiec i Rumunii. wcześniej topografię i miejsce pełnienia służby w ramach bez- Policjanci na stałe zostali zakwaterowani na terenie miasta Kra- pośredniej wizyty w mieście Częstochowa i odprawy zorgani- kowa, wspierając zabezpieczenie Światowych Dni Młodzieży zowanej przez miejscową komórkę sztabową. Zostali ponadto w tym mieście, a w dniu 28 lipca 2016 r. zabezpieczyli wizytę wyposażeni w stosowne środki łączności, a także zaznajomieni Jego Świątobliwości Papieża Franciszka w Częstochowie. z danymi radiowymi dotyczącymi zabezpieczenia. Wszystkim
44 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016
durowaniu właściwym dla policji z krajów, z których pochodzili. Z jednej strony ułatwiało to pielgrzymom ich rozpoznanie, z dru- giej – wzbudzało zainteresowanie także polskich pielgrzymów, którzy chętnie uwieczniali te spotkania przez wspólne zdjęcia. Na szczęście, w trakcie zabezpieczenia nie stwierdzono sytuacji zagrożenia życia i zdrowa lub utraty mienia przez zagranicznych pielgrzymów, które skutkowałyby koniecznością podejmowania czynności w tym zakresie przez policjantów z ich krajów, a ich działania ograniczyły się do przekazania informacji pomocnych pielgrzymom. W trakcie zabezpieczenia w Częstochowie zagraniczni policjan- ci odwiedzili częstochowskie Centrum Operacyjne i Centrum Prasowe mieszczące się w miejscowej Komendzie Miejskiej Po- licji, gdzie mieli okazję zapoznać się z głównym ośrodkiem do- wodzenia i koordynacji różnych rodzajów służb uczestniczących w zabezpieczeniu wizyty Jego Świętobliwości Papieża Francisz- ka. Szczególnie zainteresował ich obszar sprawnej współpracy i koordynacji służb podczas tak ogromnego przedsięwzięcia. Po zakończonych działaniach w Częstochowie goście z zagranicy mieli okazję spotkać się z samorządem Miasta Tarnowskie Góry i zapoznać się z funkcjonującą w tym mieście komórką zarzą- dzania kryzysowego. Ponadto na zakończenie wizyty w woje- wództwie śląskim odwiedzili Międzynarodowy Port Lotniczy w Katowicach-Pyrzowicach, gdzie m.in. zostały im przybliżone procedury bezpieczeństwa związane z obsługą pielgrzymów. Po powrocie do Krakowa, w kolejnych dniach wspierali naszą Poli- cję w dalszym zabezpieczeniu Światowych Dni Młodzieży.
Summary
Involvement of foreign policemen in securing the visit of Pope Francis in Częstochowa on 28 July 2016 as part of World Youth Day On 28 July 2016 12 foreign policemen from Czech Republic, Hungary, Italy, Spain, Germany and Romania provided support to Polish police for securing religious celebrations related to the visit of Pope Francis in policjantom przekazano mapki sytuacyjne miejsca uroczystości Częstochowa. Policemen were invited by the National Police Headquar- ters. They were permanently in Cracow and helped in securing World i tras przemieszczania się pielgrzymów. Youth Day. Securing the visit of Pope Francis began with the briefing Zaraz po odprawie policjanci z Czech, Węgier, Włoch, Hiszpa- in the early morning in the Provincial Police Headquarters in Katowice. nii, Niemiec i Rumunii wraz z policjantami garnizonu śląskiej Later invited guests and Polish policemen assigned to them from the Policji przemieścili się do Częstochowy, by w okolicach Jasnej Silesian police who were acquainted with topography of the city and de- tails of the operation moved together to the place of the main communi- Góry wspomagać pracę służb zabezpieczających uroczystość. cation route which leads to the Jasna Góra Sanctuary. They helped the Przed przybyciem Ojca Świętego oraz w trakcie jego pobytu pilgrims in the areas of information points and provided necessary in- w sanktuarium i odprawianego nabożeństwa funkcjonariusze formation, especially those from their home countries. Policemen wore pełnili służbę w rejonach punktów informacyjnych zlokalizowa- real uniform from their countries. It facilitated pilgrims their proper recognition but also attracted interest among Polish comers. Foreign nych w okolicy Jasnej Góry. Punkty te w większości mieściły się policemen visited Operational Centre and Media Centre in Częstochowa przy głównej drodze przemieszczania się pielgrzymów, tj. Alei that are located in municipal headquarters. They had an opportunity to Najświętszej Marii Panny. Zadaniem policjantów było wspiera- see the main command centre. They were particularly interested in the nie pielgrzymów, w szczególności przybyłych z ich rodzimych topic of efficient cooperation and coordination of various forces involved in securing such a large event. krajów, i udzielanie niezbędnych informacji w kilku europej- Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP skich językach. Stróże prawa wykonywali obowiązki w umun- zdj. archiwum KWP w Katowicach 45
Udział nauczycieli policyjnych Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP w zabezpieczeniu pirotechnicznym Szczytu NATO oraz ŚDM
mł. asp. Łukasz Wilczak sierż. szt. Łukasz Iglewski młodszy wykładowca instruktor Zakład Szkoleń Specjalnych CSP Zakład Szkoleń Specjalnych CSP
Lipiec 2016 r. był dla policjantów i innych funkcjonariuszy Woodstock, podczas którego o bezpieczeństwo uczestników podległych Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji dbali policjanci. miesiącem wytężonej i ciężkiej pracy na rzecz bezpieczeństwa W ciągu kilku miesięcy poprzedzających Szczyt NATO oraz i porządku państwa. Wiązało się to oczywiście z dwiema wiel- ŚDM, jak również bezpośrednio przed nimi ze świata docie- kimi imprezami organizowanymi na terenie Polski. Pierwszą rały niepokojące sygnały o różnych zamachach terrorystycz- z nich był Szczyt NATO, który odbył się w Warszawie na nych, między innymi z użyciem materiałów wybuchowych. terenie Stadionu Narodowego w dniach 8−9 lipca. Drugim, W Stambule w dniu 19 marca zamachowiec samobójca wysa- znacznie większym wydarzeniem były Światowe Dni Mło- dził ładunek wybuchowy, zabijając 6 osób i raniąc 36. Kilka dzieży organizowane w Krakowie i Częstochowie w dniach dni później na lotnisku oraz w wagonie metra w Brukseli trzech 27−31 lipca. Główne uroczystości ŚDM odbywały się w Kra- zamachowców-samobójców zabiło 32 osoby i raniło 340. kowie, ale wierni z całego świata, w liczbie ok. 1,5 miliona, W połowie kwietnia w Niemczech w miejscowości Essen dwóch przemierzali całą Polskę, w związku z tym na terenie całe- muzułmańskich nastolatków podłożyło ładunki wybuchowe, go kraju wprowadzono stan najwyższej gotowości. Między które zraniły 3 osoby. Tuż przed Szczytem NATO 28 czerwca Szczytem NATO i Światowymi Dniami Młodzieży w dniach w Stambule doszło do krwawego zamachu, w wyniku któ- 14−16 lipca w Kostrzynie nad Odrą odbył się Przystanek rego po wybuchu bomby na lotnisku życie straciło 48 osób,
46 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
udział nauczycieli zakładu szkoleń specjalnych CSP
a 239 zostało rannych. Wszystkie wymienione zamachy zosta- ły zorganizowane przez osoby związane lub utożsamiające się z tzw. Państwem Islamskim. W dniu 14 lipca w Nicei islam- ski zamachowiec wjechał rozpędzoną ciężarówką w tłum lu- dzi spacerujących po Promenadzie Anglików i zabił 84 osoby. W Polsce, we Wrocławiu w dniu 19 maja doszło do zamachu, w którym użyto materiału wybuchowego, a konstrukcja ła- dunku była podobna do bomb stosowanych przez terrorystów islamskich. Zamachy te wzmogły czujność wszystkich służb przed organi- zowanymi w lipcu wydarzeniami. Pirotechnicy oraz policjanci Nieetatowej Grupy Rozpoznania Minersko-Pirotechnicznego (NGRM-P) musieli być przygotowani na wszelkiego rodza- ju zagrożenia, które mogły się pojawić w każdym momen-
Budowa ołtarza w Brzegach cie. W związku z powyższym, na kilka dni przed przyjazdem pierwszych gości na Szczyt NATO, funkcjonariusze dokony- wali wielu sprawdzeń i zabezpieczeń pirotechnicznych. Całe trasy przejazdów VIP-ów zostały szczegółowo przeszukane, a policjanci musieli się wykazywać nie tylko znajomością urządzeń i materiałów wybuchowych, ale również umiejęt- nością stosowania technik wysokościowych, które wykorzy- stywano podczas sprawdzeń m.in. mostów, latarni i dachu Stadionu Narodowego. W związku z potrzebą wzmocnienia zabezpieczenia tych wy- darzeń pod kątem pirotechnicznym trzech nauczyciel z Zespo- łu Minersko-Pirotechnicznego Zakładu Szkoleń Specjalnych Centrum Szkolenia Policji zostało oddelegowanych do Biura Operacji Antyterrorystycznych KGP. W okresie przygotowa- nia do Szczytu NATO oraz w trakcie jego trwania pełnili oni służbę w Warszawie wraz z policjantami Komórki Minersko -Pirotechnicznej Wydziału Realizacyjnego KSP. Współpracu- jąc z policjantami NGRM-P, brali także udział w przeszukaniu minersko-pirotechnicznym Stadionu Narodowego oraz innych miejsc związanych ze Szczytem. Wykonywane czynności były żmudne i bardzo odpowiedzialne. Zadania, które realizowali, wymagały skupienia i zaangażowania, a przeszukania były wykonywane w różnych porach dnia. Praca ta wymagała du- żego wysiłku fizycznego i psychicznego. Ponadto funkcjona- riusze podejmowali doraźne czynności dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa w przedmiotowym zakresie. W trakcie Światowych Dni Młodzieży jeden z nauczycieli CSP wraz z policjantami Komórki Minersko-Pirotechnicznej WR KSP został oddelegowany do pełnienia służby w Kra- kowie, gdzie realizował zadania związane z bezpośrednim zabezpieczeniem minersko-pirotechnicznym wizyty papieża Droga pielgrzymów do miejsca modlitwy Franciszka. Sprawdzone musiały zostać trasy przemieszcza- nia się pielgrzymów i papieża oraz miejsca ich spotkań. Naj- większym wyzwaniem było zapewnienie bezpieczeństwa na terenie Kampusu Miłosierdzia w Brzegach, gdzie przez całą noc modliło się około 1,5 miliona wiernych. W tym czasie pozostałych dwóch nauczycieli pełniło służbę w Wydziale Realizacyjnym Komendy Stołecznej Policji, gdzie byli odpo- wiedzialni za bezpieczeństwo pielgrzymów przejeżdżających przez Warszawę oraz zabezpieczeniem innych wydarzeń, m.in. obchodów rocznicy powstania warszawskiego. 4 sierpnia wykładowcy wrócili do wykonywania swoich obo- wiązków służbowych w Centrum Szkolenia Policji w Legio- nowie. Udział nauczycieli policyjnych Zakładu Szkoleń Specjalnych CSP w zabezpieczeniu Szczytu NATO i ŚDM stanowił cenne doświadczenie, a także przyczynił się do ich rozwoju zawo- Spotkanie papieża z wolontariuszami w Krakowie dowego. zdj. ZM-P ZSS CSP 47 S zczyt nato i śdm System monitoringu wizyjnego
w zabezpieczeniu imprez organizowanych w przestrzeni miasta i zwalczaniu zagrożeń terrorystycznych
Paweł Wittich Tomasz Pasieka psycholog kierownik Akademia Monitoringu Wizyjnego referatu ds. Obsługi Systemu Monitoringu Wizyjnego Miasta Częstochowy
wizyjnego. Na podstawie wspomnianych wyżej doświad- Doświadczenia częstochowskiego czeń został wypracowany model współpracy operatorów ze monitoringu przy zabezpieczeniu służbami odpowiedzialnymi za zapewnienie bezpieczeństwa Światowych Dni Młodzieży w mieście, opierający się na ulokowaniu stacji podglądowych systemu CCTV w komendach i komisariatach. W myśl zasady, że „obraz znaczy więcej niż 1000 słów”, operatorzy wyświe- Podstawowe informacje o systemie CCTV tlają zdalnie na stanowiskach dyżurnych obrazy z kamery, za Częstochowski system monitoringu wizyjnego składa się pomocą której wykryli zagrożenie. Dyżurni decydują o spo- z 71 kamer rozmieszczonych w Śródmieściu, na Jasnej Górze sobie reakcji. W kontekście przygotowań do Światowych Dni i w dzielnicy Raków, we wschodniej części miasta. Sercem Młodzieży zarządzający miejskim monitoringiem zadecydo- systemu jest Centrum Oglądowe wyposażone w 11 stanowisk wali, że w zakresie technicznym nie będą wprowadzać zmian. operatorskich, 1 stanowisko koordynatora i 1 informatyka. Uznano także, że wypracowane procedury postępowania, Nadzór prowadzony jest całodobowo, 7 dni w tygodniu. Ze- zabezpieczenie infrastruktury i urządzeń na wypadek przerw spół operatorski liczy 33 osoby. w zasilaniu i sabotażu są wystarczające. Od uruchomienia miej- skiego monitoringu w 2009 r. operatorzy byli systematycznie szkoleni w wykrywaniu i obsłudze zagrożeń pojawiających się Przygotowania na ulicach Częstochowy. Uczyli się m.in. rozpoznawania za- Rocznie operatorzy częstochowskiego systemu CCTV przeka- chowań odbiegających od normy i sygnalizujących zdarzenie, zują dyżurnym Policji i Straży Miejskiej ponad 2 tys. zdarzeń takich jak np. pozostawanie przez dług czas w jednym miejscu różnych kategorii – od kradzieży i bójek, po osoby wymaga- bez wyraźnego celu, obserwacja otoczenia i ofiary, zbliżanie jące pomocy medycznej i zagubione dzieci. W zdecydowanej się do ofiary lub celu, przygotowanie narzędzi, gesty agresji większości kończą się one interwencją. Co roku, w sierpnio- i obrony przed napastnikiem. Doskonalili podążanie kamerą wym „szczycie pielgrzymkowym” dbają o bezpieczeństwo za poruszającymi się osobami, grupami i pojazdami czy wy- dziesiątków tysięcy wiernych przybywających do Częstocho- konywanie ujęć wymaganych dla zarejestrowania nagrania do wy z Polski i zza granicy. Przejście przez aleję Najświętszej celów dowodowych – identyfikacji, prezentacji sylwetki (ry- Maryi Panny, biegnącej przez całe śródmieście, aż do klaszto- sopisu), numerów rejestracyjnych pojazdu itd. Zebrane do- ru oo. Paulinów na Jasnej Górze, jest nieodłącznym punktem świadczenia wskazywały, że te umiejętności są uniwersalne wizyty każdej grupy pielgrzymkowej. Operatorzy monitoringu – zapewnią skuteczny nadzór nad ważnym wydarzeniem wielokrotnie brali udział w zabezpieczeniu wizyt Prezydenta organizowanym w przestrzeni miasta, tak samo jak przy RP, członków rządu, parlamentarzystów i w zabezpieczeniach wykrywaniu i rejestracji wykroczeń i przestępstw. wydarzeń okolicznościowych, kulturalnych i sportowych, dla- Doniesienia zza granicy, gdzie od stycznia do czerwca 2016 r. tego decyzja, że Częstochowa będzie gościła Ojca Świętego, doszło do serii zamachów terrorystycznych, narastał kryzys nie zaskoczyła personelu miejskiego systemu monitoringu migracyjny, a także fakt, iż we Wrocławiu podłożono bombę
48 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
działania przed wizytą w autobusie, zachęciły personel częstochowskiego monitorin- odpowiedzialnych za naprawy w przypadku awarii kamer gu do opracowania dodatkowych scenariuszy szkoleń, w któ- i osprzętu – czas, w jakim usuwana jest awaria kamery, określa rych nacisk położono na postępowanie pojedynczego operatora przydatność monitoringu wizyjnego w czasie zabezpieczenia. i całego zespołu, gdy w polu dozoru kamery pojawia się kilka incydentów lub „zdarzenie” ewoluuje. Doskonalono wykrywa- Przepływ informacji nie pozostawionych bagaży i pakunków. Operatorzy zaangażo- wali się w przygotowanie zabezpieczenia – samodzielnie ana- W Centrum Operacyjnym Komendy Miejskiej Policji w Czę- lizowali doniesienia medialne i budowali scenariusze zdarzeń, stochowie zostało utworzone drugie, autonomiczne stanowi- które mogą zaistnieć w czasie Światowych Dni Młodzieży. sko podglądowe miejskiego systemu CCTV, co było rozwiąza- W efekcie ćwiczeń scenariuszowych wytypowani zostali ob- niem niestosowanym wcześniej. Okazało się, że trafnie ziden- serwatorzy o najwyższym poziomie sprawności, którzy na czas tyfikowano wyzwanie, jakim jest szybka wymiana informacji wizyty papieża Franciszka stworzyli wydzielony zespół do ob- między zespołem operatorskim a koordynującymi działania sługi kamer w strefie wizyty. Pozostali operatorzy wspierali ich służb z Centrum Operacyjnego. Zakładano, że mogą pojawić pracę, monitorując codzienną aktywność miasta. się zadania nieujęte w procedurach lub konflikt priorytetów w dostępie do kamer między różnymi służbami i instytucjami. Warto pamiętać, iż w Centrum Operacyjnym KMP pracowali Działania przed wizytą funkcjonariusze Policji z Komendy Głównej i Komendy Wo- Odrębnym obszarem problemowym była obecność w plano- jewódzkiej, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa wanej strefie zabezpieczenia przedstawicieli służb i agend. Wewnętrznego, antyterroryści, przedstawiciele wojska, In- Przykładowo operatorzy systemu CCTV wypatrzyli osoby, spekcji Transportu Drogowego, Wydziału Zarządzania Kryzy- które z samochodu zaparkowanego w sąsiedztwie klaszto- sowego Urzędu Miasta i Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. ru jasnogórskiego filmowały budowę podium dla VIP-ów. Na czas wizyty papieża Franciszka stanowisko monitoringu Wytężona obserwacja pozwoliła stwierdzić, że w pojeździe w Centrum Operacyjnym KMP stało się nadrzędne i kierowni- znajdują się elementy wskazujące na jego uprzywilejowanie cze wobec Centrum Obsługi Monitoringu w Straży Miejskiej. i przynależność do służb. Zgodnie z wytycznymi otrzymany- Dla zapewnienia skutecznego wykorzystania systemu CCTV mi od Policji, obecność tych osób i podobne sytuacje zgłasza- na stanowisku w KMP zapewniono dostęp do wszystkich no dyżurnemu Komendy Miejskiej Policji. W strefie zabezpie- kamer w systemie i do ewidencji obserwacji i zdarzeń pro- czenia wizyty papieża Franciszka operatorzy często ujawniali wadzonej przez operatorów. Zespołem operatorskim, ze sta- przedstawicieli miejskich służb komunalnych, wystawców nowiska w Centrum Operacyjnym, dowodził kierownik czę- telebimów, techników systemów nagłośnienia itd. Należy stochowskiego monitoringu, który otrzymywał ad hoc zadania z rezerwą podejść do twierdzenia, że pracowali oni pod „bacz- od dowodzących zabezpieczeniem. To rozwiązanie zapewniło nym okiem kamer”. Operatorzy miejskiego monitoringu wie- skuteczne koordynowanie działań operatorów – pracowni- lokrotnie mierzyli się z dylematem: Czy osoba bez widocz- cy monitoringu mieli pewność, że otrzymują polecenia od nych emblematów jest pracownikiem firmy zaangażowanej uprawnionej do tego osoby; jednocześnie kierownik na pod- w przygotowania, czy tylko ciekawskim przechodniem? Czy stawie znajomości swojego zespołu, możliwości technicznych stanowi zagrożenie? Dostęp do miejsc przygotowywanych i rozmieszczenia kamer mógł informować dowodzących za- na wydarzenie publiczne wymaga wypracowania jednoli- bezpieczeniem, jakie zadania może zrealizować jego zespół. tych standardów w działaniu miejskich systemów CCTV, Zarządzającym pozwoliło to koordynować działania m.in. Policji i straży miejskich. związane z przepustowością wejść na teren spotkania z pa- Wyzwaniem dla zespołu operatorskiego było polecenie wy- pieżem, oceną zapełnienia sektorów dla wiernych, monitoro- krywania przelotów dronów nad ulicami Częstochowy, które waniem przepustowości dróg dla karetek itd. Pozytywnie na to zadanie wyznaczyła Policja. Z uwagi na miejsca instalacji, skuteczność działania zespołu operatorskiego wpłynęło przy- kształt obudów kamer PTZ, budynki i drzewa w polu widze- dzielenie funkcjonariuszy pionu kryminalnego do stanowiska nia kamer, możliwości operatorów w zakresie prowadzenia monitoringu w Centrum Operacyjnym KMP. Analizowali oni obserwacji nieba były ograniczone. W celu rozwiązania tego obrazy pod kątem posiadanych informacji, specyfiki swoich problemu operatorom monitoringu polecono, aby koncentro- działań i dzielili się spostrzeżeniami z koordynującym pracę wali się na operatorach dronów i w przypadku ich wykrycia monitoringu, co pozwalało ukierunkować obserwację prowa- zapewnili ich identyfikację i pojazdów, którymi się poruszają. dzoną przez operatorów. Mankamentem tymczasowego stano- Obserwacje prowadzone przez operatorów bezpośrednio wiska oglądowego okazał się słaby zasięg radiostacji Straży przed wizytą generowały dużą ilość informacji. Porządkowa- Miejskiej w budynku Komendy Miejskiej Policji (nie zainsta- no je za pomocą wykorzystywanej na co dzień w częstochow- lowano tymczasowej anteny) i brak bezpośredniego połączenia skim monitoringu elektronicznej książki zdarzeń. Ewidencja telefonicznego ze stanowiskami operatorskimi. Korzystanie obserwacji i oznaczanie (tagowanie) na nagraniach wykrytych z telefonu stacjonarnego wymagało wybierania całego numeru sytuacji i elementów pojawiających się w strefie zabezpiecze- i łączenia przez centralę Straży Miejskiej, co nadmiernie wy- nia pozwalały śledzić postęp prac bez żmudnego przeszukiwa- dłużało czas potrzebny na przekazanie informacji, więc prefe- nia materiału archiwalnego. rowano wykorzystanie telefonów komórkowych. Tydzień przed wizytą papieża Franciszka zespołom opera- torskim wyznaczono strefy obligatoryjnego i fakultatywnego Działania w trakcie wizyty papieża Franciszka dozoru, doprecyzowano katalog zadań i adresatów informacji w ramach komórek organizacyjnych Policji, Straży Miejskiej Jednym z najważniejszych scenariuszy zrealizowanych przez i Miejsko-Powiatowego Centrum Zarządzania Kryzysowego. operatorów częstochowskiego monitoringu było prowadzenie Ustalono zasady wstępu do strefy zabezpieczenia techników dynamicznej obserwacji przemieszczających się kolumn sa-
49 S zczyt nato i śdm
mochodowych Prezydenta RP i papieża Franciszka. Pozwoliło 7. Prezentacja obrazów z kamer w sposób, który umoż- to zarządzającym zabezpieczeniem ocenić, czy nie pojawia- liwia równoczesne śledzenie przebiegu zdarzeń przed- ją się utrudnienia w ruchu i jak zachowują się ludzie wzdłuż stawicielom różnych instytucji. trasy przejazdu. Było to działanie wielokrotnie ćwiczone Niestety, standardem w polskich miastach jest raczej nie- w przeszłości, m.in. pod kątem utrzymywania w polu widze- włączanie zespołu monitoringu wizyjnego do przygotowania nia autobusu lub tramwaju, którym przemieszcza się podej- zabezpieczenia. W wymiarze praktycznym skutkuje to ogra- rzana osoba, lub śledzenia za pomocą kamer skradzionego niczeniem skuteczności działania systemu monitoringu wi- samochodu itd. Innym przykładem skutecznego działania ope- zyjnego w trakcie zabezpieczenia. Jednym z podstawowych ratorów było „wyłuskanie w tłumie” mężczyzny, który chciał problemów jest zasłanianie lub ograniczanie pola widzenia wzbudzić zainteresowanie Policji, kilkukrotnie telefonicznie albo oślepianie kamer, ponieważ organizatorzy wydarzenia zgłaszając obecność młodych ludzi z plecakami. Mimo że nie konsultują pod tym kątem rozmieszczenia bannerów re- zgłaszający najpierw przebywał w tłumie ludzi, a potem prze- klamowych, telebimów, wozów technicznych lub oświetle- mieszczał się w trudnym do obserwacji terenie parków w oko- nia. Brak ćwiczeń z udziałem personelu częstochowskiego licy Jasnej Góry (gęsto rosnące drzewa), został poprawnie wy- monitoringu przed Światowymi Dniami Młodzieży nie po- typowany na podstawie zachowania i był „prowadzony” przez zwolił na wcześniejsze wykrycie i wyeliminowanie manka- operatorów za pomocą kolejnych kamer aż do czynności pod- mentów związanych m.in. z łącznością i w komunikacji na jętych przez nieumundurowanych funkcjonariuszy. Trudności linii operatorzy – funkcjonariusze. Badania naukowe1 i ra- w wymianie koordynatorów między operatorem i interweniu- port Najwyższej Izby Kontroli2 pokazują, że występują duże jącymi funkcjonariuszami, jakie pojawiły się w tym zdarzeniu różnice w efektywności miejskich systemów CCTV3, a klu- – w alei zapełnionej wielotysięcznym tłumem, gdzie brako- czowym czynnikiem są tu kompetencje operatorów, standar- wało charakterystycznych punktów odniesienia – wskazują dy prowadzenia obserwacji i jakość współpracy ze służbami na potrzebę realizacji szkoleń dotyczących przekazywania odpowiedzialnymi za reakcję na zagrożenia4 (a nie techni- i przyjmowania wskazówek przez funkcjonariuszy i operato- ka, jak stereotypowo wyobraża to sobie wiele osób). Bez rów zaangażowanych w zabezpieczenie. praktycznego sprawdzenia tych elementów zarządzający Pracownikom częstochowskiego monitoringu udało się także zabezpieczeniem ryzykują, że monitoring nie zrealizuje odnaleźć 8-letniego chłopca, którego zaginięcie zgłosili rodzice, stawianych przed nim zadań. kiedy wierni rozchodzili się po zakończeniu spotkania z papie- Grzechem wobec koncepcji wykorzystania systemu kamer żem. Dziecko zostało zidentyfikowane na podstawie podanego podczas imprezy masowej jest niczym niepoparte przeko- rysopisu. Ta sytuacja potwierdza doświadczenia wyniesione nanie, że „samoistnie” operatorzy lub „inteligencja kamer” z innych zabezpieczeń – rozchodzenie się tłumu nie zwalania pozwolą wychwycić zagrożenie w tłumie. Niestety, część operatorów z obowiązku utrzymywania wytężonej koncentracji miast, zatrudniając obserwatorów, nie weryfikuje ich pre- i analizowania zachowania obserwowanych osób. dyspozycji do prowadzenia długotrwałej obserwacji w śro- dowisku CCTV – nie potrafią oni wykrywać i prawidłowo oceniać nietypowych zachowań czy sygnałów zagrożenia. To podejście wynika z błędnego przeświadczenia, że monitoring Wnioski z zabezpieczenia to mało wymagająca praca, „dla emerytów”. Zgubne jest tak- Światowych Dni Młodzieży że przekonanie, że mundur czyni specjalistę od obserwacji. Nieprawidłową praktyką jest powierzanie kamer dyżurnym, ponieważ z uwagi na dużą liczbę podstawowych obowiąz- Doświadczenia zdobyte podczas Światowych Dni Młodzieży ków nie są oni w stanie się koncentrować na prowadzeniu wskazują, że dla optymalnego wykorzystania miejskiego sys- obserwacji; często też ich znajomość sprzętu ogranicza się temu CCTV podczas zabezpieczenia wydarzenia organizowa- do podstawowych funkcji. nego w przestrzeni miasta warto spełnić kilka niżej wymienio- W przypadku operatorów monitoringu wizyjnego tak samo nych standardów. ważnym aspektem jak selekcja jest proces utrzymywania 1. Odpowiednio wczesne opracowanie planu zabezpie- i systematycznego podnoszenia sprawności i wiedzy zawo- czenia wydarzenia i zweryfikowanie go przez prak- dowej. Operator, który nie zna faz zdarzenia, występujących tyczne ćwiczenia z wykorzystaniem miejskich syste- w nich charakterystycznych zachowań, sposobów działania mów CCTV. sprawców czy psychologii tłumu, będzie biernym widzem. 2. Wybór operatorów pod kątem predyspozycji do pro- Ćwiczenia ze scenariuszy zagrożeń przeprowadzone przez wadzenia długotrwałej obserwacji za pomocą kamer zespół częstochowskiego monitoringu przed Światowymi CCTV. Dniami Młodzieży wykazały, że: 3. Przygotowanie operatorów do realizacji zadań i sce- ■■ ukierunkowanie operatorów na nietypowe zachowania jed- nariuszy, które mogą się pojawić podczas wydarzenia nostek w obserwowanym tłumie powinno się koncentrować gromadzącego wiele osób w przestrzeni publicznej. na fakcie ujawnienia zagrożenia i na usprawnieniu proce- 4. Ustalenie transparentnego modelu zarządzania syste- su wymiany informacji ze służbami odpowiedzialnymi za mem monitoringu wizyjnego na czas zabezpieczenia. właściwą interwencję; 5. Zapewnienie bezawaryjnych i szybkich kanałów ko- ■■ szkoleniem należy objąć umiejętność „prowadzenia” przez munikacji między operatorami miejskiego systemu operatora obiektu za pomocą kamer i posługiwanie się siat- CCTV a zarządzającymi zabezpieczeniem. ką pojęć jednoznacznie opisujących lokalizację w obszarze 6. Zapewnienie sprawnej komunikacji między operatora- objętym nadzorem; mi a funkcjonariuszami odpowiedzialnymi za reakcję ■■ w fazie przygotowań do zabezpieczenia imprezy niezbęd- na zdarzenia obsługiwane przez system CCTV. ne jest dokonanie analizy terenu objętego dozorem kamer,
50 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
wnios k i z zabezpieczenia ŚDM
ustalenie charakterystycznych punktów odniesienia, ogra- 2013 r. do lipca 2014 r.9, nie została przygotowana ustawa, niczeń widzenia i zasięgów kamer itd.; która w całościowy sposób określałaby zasady funkcjonowa- ■■ w ramach wspólnego szkolenia operatorów z przedstawi- nia systemów CCTV w Polsce. Według autorów tego artyku- cielami służb ochrony porządku publicznego niezbędna jest łu, wyznaczenie standardów wykorzystania tych systemów dla komunikacja zwrotna „do operatora”, jakie działania ma miast i służb publicznych na poziomie aktu prawnego pozwo- podjąć; liłoby zwiększyć ich efektywność, m.in. pod kątem zabezpie- ■■ w ramach współwykorzystywania obrazu z kamer monito- czenia wydarzeń organizowanych w miastach i przeciwdziała- ringu wizyjnego przez przedstawicieli różnych instytucji nia zagrożeniom terrorystycznym. Niestety, aktualnie rząd nie należy ustalić priorytety w dostępie do kamer i zaplanować prowadzi prac nad ustawą dla systemów CCTV. sposób działania operatorów na wypadek utraty łączności z dowódcą zabezpieczenia. W związku z powyższym zaleca się regularne organizowanie szkoleń i ćwiczeń, niezależnie od terminu imprezy, z przy- Kamery nie powstrzymują jęciem docelowych standardów pracy systemu i kooperacji zamachowców ze służbami realizującymi zabezpieczenie. Analogicznie do umiejętności jazdy samochodem utrzymanie wysokiego po- ziomu działania operatorów wymaga powtarzalności i prak- Pod kątem zabezpieczenia wydarzeń organizowanych w mia- tyki. Szkolenie zorganizowane „na pięć minut przed” zabez- stach warto przeanalizować role, jakie odegrały systemy mo- pieczeniem nie pozwoli zbudować wymaganych kompetencji nitoringu wizyjnego podczas zamachów terrorystycznych, i biegłości w działaniu. które w ostatnich latach miały miejsce w Europie i Stanach Z uwagi na skalę i zaangażowanie wielu służb Światowe Dni Zjednoczonych. Młodzieży wydają się wyjątkowym wydarzeniem. Z punktu Po pierwsze – należy podkreślić, że obecność kamer monito- widzenia wykorzystania miejskich systemów CCTV w zabez- ringu wizyjnego nie powstrzymuje zamachowców przed ata- pieczeniu wydarzeń organizowanych w przestrzeni miasta, kiem. Na stacjach londyńskiego metra w 2005 r., na dworcu niezależnie od skali imprezy i wielkości miasta, standardy głównym w Bonn w 2012 r., przy trasie bostońskiego mara- przygotowań i działania powinny być takie same dla mara- tonu w 2013, na lotnisku w Brukseli w 2016 r. były zainsta- tonu, miejskiego Sylwestra, festiwalu muzycznego i meczu lowane kamery publicznych i prywatnych systemów CCTV. piłki nożnej o podwyższonym ryzyku, ponieważ wymaga- Urządzenia były także w autobusie i na trasie, którą poruszał ne od zespołu operatorskiego kompetencje podczas każdego się wrocławski „bomber”10. z wymienionych wydarzeń będą takie same. Po drugie – jednym z efektów wzrastającej liczby kamer w miastach, sklepach, na dworcach, lotniskach i w środkach transportu mogą być podejmowane przez zamachowców pró- by ukrycia swojej tożsamości. Podejrzany z Bonn założył zimową czapkę, bluzę i kurtkę z kapturem, co w połączeniu Brak ustawy – brak standardów z obfitym zarostem utrudniło jego identyfikację11. Napastnik z Wrocławia naciągnął kaptur na głowę i założył ciemne oku- W polskim prawie nie ma ustawowej regulacji w zakresie lary12, podobnie starszy z braci Carnajewów (zamiast kaptura systemów monitoringu wizyjnego, która wychodziłaby poza założył czapkę z daszkiem)13. Ukrywanie tożsamości przez za- uprawnienia Policji5, straży gminnych6 (miejskich) lub innych machowców nie musi być powodowane tylko przez obecność służb7. W efekcie ustawodawca nie stawia przed podmiotami kamer CCTV, ale także przez potencjalnych świadków. Wyda- prowadzącymi miejskie systemy monitoringu wymagań doty- je się jednak, że terroryści stają się świadomi wzrastającej roli czących techniki, organizacji, szkoleń ani oceny skuteczności systemów CCTV w ustalaniu ich tożsamości, bo tak jak zwy- tych systemów. Tym samym nie można także wskazać stan- kli ludzie mogą zobaczyć, że telewizja i media elektroniczne dardów zabezpieczenia wydarzeń organizowanych w prze- przy relacjonowaniu zamachów chętnie przywołują nagrania strzeni miasta. Wobec braku ustawy dotyczącej monitoringu z kamer CCTV, docierając do wielu odbiorców na całym świe- kluczową rolę powinna odgrywać Policja, która koordynu- cie, a więc prawdopodobieństwo ich rozpoznania wzrasta. jąc zabezpieczenie, może, wspólnie z miastem, wypracować Analogiczny mechanizm można zaobserwować u sprawców standardy działania miejskiego systemu CCTV, zapewnić napadów na banki, którzy od pewnego czasu nie tylko zasła- łączność, wypracować strategie nadzoru itd., zwłaszcza jeżeli niają górną część twarzy (kaptury, czapki z daszkiem, ciemne pracownicy miejskiego monitoringu nie dysponują praktyczną okulary), ale także zakrywają wysokimi kołnierzami i komi- wiedzą i schematami działania. Warto rozpowszechniać do- niarkami żuchwę i szyję14. Jest to efektem ich wiedzy o tym, bre praktyki w tym zakresie i budować regularną współpracę że w bankach zamontowano kamery nie tylko pod sufitem, między monitoringiem a Policją – przepisy ustawy o strażach ale także na wysokości 1–1,5 m nad posadzką, żeby uzyskać gminnych (miejskich), które najczęściej zarządzają systemami wizerunek napastnika „od spodu”, gdy zasłania twarz kaptu- monitoringu wizyjnego, dają możliwość zawarcia pomiędzy rem lub czapką z daszkiem. Osobną grupę stanowią sprawcy komendantami obu służb porozumień o współpracy; jednym samobójczych zamachów, którzy nie chronią swojej tożsamo- z elementów porozumienia mogą być działania, które zapew- ści, ponieważ wobec własnej śmierci nie obawiają się, co się nią pełne wykorzystanie potencjału systemu CCTV. z nimi stanie po ataku. Na zdjęciach z systemu monitoringu Na marginesie należy zaznaczyć, że mimo wielu wartościowych wizyjnego londyńskiego metra łatwo można rozpoznać spraw- propozycji, które zostały złożone przez podmioty publiczne ców zamachów z 2005 r. w trakcie dwóch rekonesansów15 i prywatne8 w ramach konsultacji założeń do ustawy o moni- i w dniu zamachu16. Otwarcie działali także zamachowcy – sa- toringu wizyjnym, organizowanych przez MSWiA od grudnia mobójcy z lotniska w Brukseli17.
51 S zczyt nato i śdm
Uzyskanie wizerunku sprawcy z nagrania CCTV nie gwaran- Systemy CCTV mogą odegrać ważną tuje szybkiej identyfikacji, ponieważ współcześni terroryści rolę w zwalczaniu terrorystów, ujawniają się dopiero w momencie ataku – tak było w Bo- ale nie samodzielnie stonie, Bonn, we Wrocławiu, a także w przypadku Andersa Breivika, a wcześniej Davida Copelanda (nail bomber – za- machy w Londynie w 1999 r.28). Służby odpowiedzialne za W wyżej wymienionych atakach terrorystycznych systemy zwalczanie terroryzmu i Policja nie mogą w takich sytuacjach monitoringu wizyjnego, w większości wypadków po fak- posiłkować się zdjęciami z baz danych osób poszukiwanych. cie, odegrały ważną rolę w zatrzymaniu lub ustaleniu Zdarza się, że mimo podejrzeń o radykalizację, dysponowania tożsamości sprawców. Samodzielnie nie umożliwiły ich przez służby informacjami o wyjazdach w rejony, gdzie pro- identyfikacji, bo w każdym przypadku potrzebne były wadzona jest indoktrynacja, czy o nawiązywaniu kontaktów dodatkowe informacje. W atakach w Bostonie i Londynie z osobami, które nawołują do działań terrorystycznych, nie punktem wyjścia, oprócz zbadania szczątków bomby, była skutkuje to umieszczaniem podejrzanej osoby w bazie osób analiza materiałów, z których wykonane były plecaki lub tor- poszukiwanych, niebezpiecznych29. by użyte przez terrorystów do przeniesienia ładunków. Śled- czy z Bostonu ustalili, że był to czarny nylon18 i pod kątem osoby z czarną torbą lub plecakiem przesłuchano świadków i przeanalizowano nagrania z kamer systemów monitoringu Skuteczność systemów CCTV wizyjnego, zdjęcia i nagrania z telefonów komórkowych, w przeciwdziałaniu zamachom osobistych kamer i aparatów fotograficznych. W zareje- terrorystycznym strowanych obrazach i filmach wideo śledczy znaleźli wie- le osób z czarnymi plecakami, stojących lub poruszających się wzdłuż trasy maratonu. O wytypowaniu podejrzanych Oceniając skuteczność systemów monitoringu wizyjnego „1” i „2” zdecydowała m.in. zarejestrowana przez kame- w zapobieganiu aktom terroryzmu, można wskazać, że są rę monitoringu wizyjnego nietypowa reakcja na eksplozję one przydatne przede wszystkim po ataku, co wynika z moż- bomby – jeden z mężczyzn odpowiadający rysopisowi za- liwości technicznych współczesnych systemów CCTV. Ataki chował spokój, podczas gdy większość osób na nagraniu przeprowadzone w ostatniej dekadzie w Europie pokazują, przestraszyła się wybuchu; po chwili oddalił się i rozpoczął że do zamachu może dojść w dowolnym punkcie miasta, ale rozmowę przez telefon komórkowy, kiedy inni wykazywali często terroryści wybierają obiekty związane z transportem zainteresowanie eksplozją lub nerwowość19. Kluczowy oka- – stacje metra (Londyn, Bruksela), kolei podmiejskiej (Ma- zał się film z kamery CCTV umieszczonej na dachu sklepu dryt), lotniska (Bruksela) i środki transportu (Wrocław, Lon- Lord & Taylor20, ponieważ jakość nagrania pozwoliła na upu- dyn). Łatwiej jest uzyskać wizerunek sprawcy w obiektach blicznienie wizerunków zamachowców, choć śledczy nadal z ograniczoną liczbą wejść i wyjść, ze stałymi warunkami nie wiedzieli, kim oni są. W efekcie zamachowcy przestra- oświetleniowymi i gdzie architektura wymusza przechodze- szyli się rozpoznania i podjęli dwie udane próby kradzieży nie pieszych określonymi drogami, ponieważ te czynniki samochodów. Przy drugim incydencie zostali zidentyfikowa- ułatwiają instalację i ustawienie kamer pod kątem rejestra- ni przez policjanta, w wyniku czego doszło do strzelaniny, po cji wizerunków. Uzyskanie tego samego efektu na otwartej której w szpitalu zmarł starszy z braci – Tamerlan. Dopiero przestrzeni jest dużo trudniejsze z uwagi na ograniczone za- na podstawie pobranych odcisków palców udało się ustalić sięgi kamer; utrudnieniem są zmiany natężenia światła, drze- jego tożsamość i tożsamość jego brata21. Co ważne, według wa, szyldy reklamowe itd. Ze względu na wysokie koszty amerykańskich śledczych upublicznienie wizerunku po- tworzenia rozbudowanych, publicznych systemów CCTV, wstrzymało Carnajewów przed kolejnymi atakami, bo należy uznać, że pod kątem ewentualnej rejestracji wizerun- w trakcie ich zatrzymania policja znalazła przygotowane ków terrorystów kamery powinny być instalowane w strate- bomby22. Najprawdopodobniej powstrzymało także przed gicznych punktach miasta. Umożliwia to skuteczne wyko- atakiem bombowym Zabrzanina, który w tramwaju dźgnął rzystanie monitoringu w trakcie zabezpieczeń, np. miejskie igłą niezwiązaną z nim kobietę, która natychmiast zgłosiła imprezy organizuje się na placach, na których zainstalowano sprawę Policji. Mieszkańcy, którzy odpowiedzieli na apel kamery; grupy kibiców, które mogą powodować zagrożenie, Policji o pomoc, nie potrafili podać jego imienia i nazwi- są prowadzone na stadion ulicami objętymi monitoringiem ska, ale wskazali miejsca, w których bywał, co pozwoliło itd. Intensywny rozwój techniki CCTV oraz zwiększająca się policjantom go zatrzymać23. Nie zawsze jednak apele Poli- liczba publicznych i prywatnych kamer w miastach pozwala- cji przynoszą efekt. Mimo że niemieckie koleje wyznaczy- ją przypuszczać, że w przyszłości coraz większa powierzch- ły nagrodę w wysokości 50 tys. euro, nikt nie rozpoznał nia będzie objęta rejestracją obrazów. mężczyzny, który podłożył bombę na dworcu w Bonn24. W kontekście zwalczania terroryzmu spore nadzieje wiąże Zarzuty wobec podejrzanego – Marca G. ‒ zostały sformu- się z rozwojem automatycznej analizy obrazu, która może łowane na podstawie DNA jego żony i dziecka, znalezione- zwiększyć potencjał systemów CCTV przez wykrywanie go na elementach użytych do budowy bomby i na podsta- i alterowanie zagrożenia, zanim dojdzie do ataku. Naukow- wie obecności w jego mieszkaniu substancji wykorzystanej cy i producenci algorytmów koncentrują się m.in. na wy- w ładunku25. Proces w tej sprawie rozpoczął się w 2014 r.26 krywaniu „wałęsania się” – zbyt długiego pozostawania Analogicznie polska Policja wskazuje, że zatrzymanie wro- w określonym obszarze bez celu – i na porzuceniu bagażu cławskiego „bombera” było wynikiem analizy danych z róż- (w którym może być ukryta bomba). Warto pamiętać, że nych źródeł, nie akcentując szczególnej roli nagrań z kamer te narzędzia mają swoje ograniczenia. Simon Harris z IMS CCTV27. Research, firmy badawczej zajmującej się m.in. nowościa-
52 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 Szczyt nato i śdm
s k uteczność systemów Cctv mi w obszarze monitoringu, zwrócił uwagę, że przy wpro- obiektywów w jeden obraz, który można obserwować w cało- wadzaniu systemów na rynek nieprawdziwie przedstawiano ści, a wybrane obszary w powiększeniu – jednocześnie. Wiele możliwości algorytmów analizy obrazu, wyolbrzymiając ośrodków i firm w Polsce oraz na świecie prowadzi prace nad je30. Zastosowane w niewłaściwym miejscu, źle zdefinio- doskonaleniem automatycznej analizy obrazu. wane, nie zadziałają lub będą generować wiele fałszywych alarmów. Operatorzy monitoringu, pracownicy ochrony czy policjanci będą ignorować inicjowane w ten sposób alarmy, co stworzy ryzyko, że przeoczą realne zagrożenie. Doświad- Podsumowanie czenia częstochowskiego monitoringu ze Światowych Dni Młodzieży wskazują, że wobec wielotysięcznego tłumu Analiza rozwoju systemów monitoringu wizyjnego wskazu- algorytmy analizy obrazu nie są przydatne. Wydaje się, je na to, iż ich potencjał w kontekście zwalczania terroryzmu że z uwagi na stałe czynniki środowiskowe implementacja i zabezpieczenia wydarzeń organizowanych w przestrzeni algorytmów może być łatwiejsza na lotniskach i na dwor- miasta najprawdopodobniej będzie wzrastał. Na obecnym eta- cach kolejowych czy stacjach metra. Z drugiej strony wiado- pie ich rozwoju kluczowa jest wysoka jakość uzyskiwanych mo, że wykrywanie pozostawionego bagażu w potoku ludzi obrazów, profesjonalizacja działań operatorów i ich skuteczna w godzinach porannego i popołudniowego szczytu jest prak- współpraca z przedstawicielami Policji i innych służb. Wyko- tycznie niemożliwe, więc algorytmy mogą się okazać przy- rzystując systemy monitoringu wizyjnego i wprowadzając no- datne tylko w określonych strefach obiektu lub określonych wości techniczne, które mają zwiększyć ich skuteczność, war- godzinach, np. kiedy ruch osób jest mniejszy i kamery mogą to pamiętać, że jest to jedno z wielu narzędzi, które może „zobaczyć” pozostawione obiekty. Londyńskie zamachy, być zastosowane dla zapewnienia bezpieczeństwa podczas podczas których terroryści-samobójcy cały czas mieli ple- miejskich wydarzeń i że należy dążyć do synergicznego caki-bomby przy sobie, przestrzegają, że nie zawsze postę- wykorzystania monitoringu i innych zasobów (łączenie in- powanie sprawców wypełnia założenia algorytmu. Brakuje formacji i możliwości, jakie dają różne narzędzia i zespoły obiektywnych narzędzi oceny skuteczności analizy obrazu ludzkie). – wyjątkiem jest tu system standardów i certyfikacji stwo- rzony przez brytyjskie Home Office (wcześniej I-Lids, obec- nie CAST – Centre for Applied Science and Technology)31. Wydaje się, że algorytmy analizy obrazu mogą wspierać działania prewencyjne, ale warto przed ich instalacją mgr Paweł Wittich – psycholog, trener prowadzący szkolenia dla dokonać testów w środowisku, w którym mają działać, zarządzających i operatorów miejskich systemów CCTV; przepro- zwracając uwagę na dobowy, tygodniowy rytm funkcjo- wadza audyty skuteczności i bierze udział w opracowaniu koncep- nowania danego miejsca i schematy zachowań ludzi, któ- cji rozwoju tych systemów m.in. dla Krakowa, Katowic, Oleśnicy, rzy z niego korzystają. Rudy Śląskiej. Włocławka i Zabrza. Do automatycznego identyfikowania terrorystów na podsta- wie wizerunku uzyskiwanego z kamer CCTV także należy mgr Tomasz Pasieka – kierownik referatu ds. Obsługi Systemu podejść z ostrożnością – państwowe badania przeprowadzo- Monitoringu Wizyjnego Miasta Częstochowy, odpowiedzialny za ne w Niemczech i USA wykazały realną skuteczność tych przygotowanie procedur, szkolenia wewnętrzne dla zespołu ope- systemów w granicach 15–30%32. Naukowcy z krakowskiej ratorskiego. Organizował współpracę pomiędzy Urzędem Miasta AGH, realizujący badania nad systemem INDECT, wskazu- i Komendą Miejską Policji oraz nadzorował wdrożenie systemu ją, że z technicznego punktu widzenia jest to bardzo trudne monitoringu wizyjnego Częstochowy. Koordynował działania sys- zagadnienie33. temu w czasie wizyty papieża i Światowych Dni Młodzieży w Czę- stochowie. Użyteczne mogą być algorytmy do przeszukiwania już zareje- strowanego obrazu CCTV, tzw. forensic search. Pozwalają one wyszukać w nagraniu np. wszystkie osoby, które były ubrane w czerwoną bluzkę, kurtkę lub sweter. Media spekulują, że FBI i policja wykorzystały automatyczne przeszukiwanie na- grań po zamachu w Bostonie, co pozwoliło szybko dokonać 34 preselekcji podejrzanych ze 120 000 zdjęć i 13 000 nagrań . 1 B.C. Welsh, D.P. Farrington, Public Area CCTV and Crime Preven- Warto podkreślić, że dopiero metodyczna analiza zacho- tion: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis, „Justice wania wytypowanych w ten sposób osób, przeprowadzona Quarterly”, 26:4, s. 730. przez funkcjonariuszy, pozwoliła ustalić sprawców. W nie- 2 Raport Najwyższej Izby Kontroli o funkcjonowaniu miejskich sys- których przypadkach jedna osoba oglądała to samo nagra- 35 temów monitoringu wizyjnego, s. 18–20, https://www.nik.gov.pl/ nie 400 razy . plik/id,6400,vp,8169.pdf. Warto podkreślić, że technika CCTV cały czas dynamicznie 3 się rozwija. Po wprowadzeniu na rynek kamer megapikselo- Więcej: P. Wittich, Instalacja kamer to za mało, żeby zbudować wych popularność zyskuje standard 4K, czyli czterokrotność skuteczny miejski system monitoringu wizyjnego, „Kwartalnik Po- pikseli w stosunku do standardu Full HD. Oznacza to wyższą licyjny” 2016, nr 1, s. 36. rozdzielczość, a co za tym idzie – możliwość powiększania 4 Funkcjonowanie Centrów Nadzoru systemu monitoringu wizyjne- wybranych obszarów z zarejestrowanego obrazu i zwiększanie go – wnioski z obserwacji, red. M. Gill, wydanie polskie – Akade- zasięgu kamer. Na rynku są już dostępne kamery wieloobiek- mia Monitoringu Wizyjnego, Gliwice 2005. tywowe, a producenci wprowadzają oprogramowanie umożli- 5 Art. 15 ust. 1 pkt 5a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji wiające w niewidoczny dla oka sposób łączyć obrazy z kilku (Dz. U. z 2016 r. poz. 1782).
53 S zczyt nato i śdm
6 Art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych 29 M. Golarz, Zamach w Londynie z 7 lipca 2005 r. Przygotowanie, (Dz. U. z 2016 r. poz. 706). przebieg, skutki i podjęte działania, „Kwartalnik Policyjny” 2016, 7 Art. 11 ust.1 pkt 7 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Stra- nr 1, s. 32. ży Granicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1643) oraz art. 11 ustawy 30 http://www.systemyalarmowe.com.pl/index.php/pl/wywiady/414. z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych 31 https://www.gov.uk/guidance/cast-resources-for-the-crime-pre- (Dz. U. z 2015 r. poz. 2139, z późn. zm.). vention-industry. 8 Więcej: P. Wittich, Druga propozycja MSW dla systemów CCTV, 32 P. Waszkiewicz, Wielki Brat. Rok 2011, Warszawa 2011, s. 50–51. „Systemy Alarmowe” 2014, nr 5, s. 26 i P. Wittich, Druga propozy- 33 https://niebezpiecznik.pl/post/indect-nie-taki-orwell-straszny-jak- cja MSW dla systemów CCTV, cz. II Uwagi użytkowników, „Syste- go-maluja/. my Alarmowe” 2014, nr 6. 34 http://channel.nationalgeographic.com/inside-the-hunt-for-the-bo- 9 https://bip.mswia.gov.pl/bip/projekty-aktow-praw- ston-bombers/articles/how-they-identified-the-bombers/. nyc/2013/22768,Projekt-zalozen-do-projektu-ustawy-o-monito- 35 ringu-wizyjnym.html?search=1023530. Tamże. 10 http://www.tvn24.pl/wroclaw,44/ekspert-o-bomberze-z-wroclawia -zimny-profesjonalizm,646106.html. 11 http://www.focus.de/politik/deutschland/versuchter-anschla- g-auf-bonner-hbf-komplizen-versuchten-drahtzieher-aus-u-ha- ft-zu-befreien_id_5110181.html oraz https://www.google.pl/ Summary search?q=bonn+terrorist+attack&client=firefox-b-ab&source=l- nms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwiR1PfYy9fPAhVK1iw- Video surveillance system for the purpose of both KHRSuAgMQ_AUICSgC#imgrc=O5lAcB8XqN7NIM%3A. securing mass events organised in the cities and combating terrorist threats 12 http://www.tvn24.pl/wroclaw,44/ekspert-o-bomberze-z-wroclawia -zimny-profesjonalizm,646106.html. Urban video surveillance systems can support securing events or- 13 http://www.dailymail.co.uk/news/article-2312387/Boston-bom- ganised in the cities. The article describes experience in prepara- bers-Dzhokhar-Tsarnaev-Tamerlan-Tsarnaev-plant-MORE-devi- tions and performance of tasks of CCTV System of Częstochowa ces.html. during World Youth Day and the visit of Pope Francis. The men- tioned example indicates equipment and organizational actions, 14 http://www.vanessa.fm/policja-publikuje-nagranie-monitoring-za- the aim of which is to use the full potential of video surveillance rejestrowal-sprawce-napadu/. in the cities during mass events. Operators’ skills in communica- 15 http://www.dailymail.co.uk/news/article-1359148/7-7-inquest tion, detection of threats and unusual situations as well as proper -How-MI5-blundered-photo-2-bombers.html. camera control that allows one to follow people and vehicles and 16 http://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/77-bombin- take pictures enabling identification and analysis of the course gs-london-anniversary-live-profiles-of-the-four-bombers-who-kil- of actions are the essential elements of the monitoring system. led-52-people-in-london-10369984.html. However police officers and representatives of other services who 17 http://www.trtworld.com/europe/third-brussels-attacker-charged work with operators of video surveillance system should have -with-two-other-offenders-75951. good sense of direction and provide high competences in the area of transmitting and receiving information. Experience of Często- 18 http://www.cse.msu.edu/rgroups/biometrics/Publications/Face/ chowa shows that taking into consideration the leading role of the KlontzJain_CaseStudyUnconstrainedFacialRecognition_Bo- Police, they are actually responsible for ensuring technical and stonMarathonBombimgSuspects.pdf. organisational background of urban video surveillance especially 19 http://channel.nationalgeographic.com/inside-the-hunt-for-the-bo- if employees of CCTV system do not have a proven model of act- ston-bombers/articles/how-they-identified-the-bombers/. ing. Operators’ competence should not be acquired ad hoc but on 20 http://www.thesmokinggun.com/documents/investigation/camera the basis of the regular training and exercises. Experience gained -key-to-marathon-investigation-874231. during World Youth Day proves that competences required of op- 21 http://channel.nationalgeographic.com/inside-the-hunt-for-the-bo- erators are universal because they can be used regardless of the ston-bombers/articles/how-they-identified-the-bombers/. size of an event and a city as well as in everyday patrolling the 22 http://www.dailymail.co.uk/news/article-2312387/Boston-bom- streets. bers-Dzhokhar-Tsarnaev-Tamerlan-Tsarnaev-plant-MORE-devi- Taking the example of terrorist attacks in the previous decade in ces.html. Europe and the USA, the article also describes capabilities of video surveillance systems in the area of identification and assistance in 23 http://www.tvn24.pl/katowice,51/zabrze-mezczyzna-z-tramwaju capturing terrorists. The analysis proves that usefulness of CCTV -w-areszcie-w-domu-mial-bombe,681343.html. systems depends on various factors. Undoubtedly, identification 24 http://www.dw.com/pl/wysoka-nagroda-za-wska- or capturing terrorists on the basis of pictures from CCTV cam- z%C3%B3wki-ws-sprawc%C3%B3w-zamachu-na-dworcu- eras requires information gained from other sources and actions g%C5%82%C3%B3wnym-w-bonn/a-16546460. of the police and authorities responsible for combating terrorism. 25 http://www.dw.com/pl/po-dna-do-k%C5%82%C4%99bka-policja So called “intelligent” picture analysis for specific behaviours or -na-tropie-zamachowc%C3%B3w-z-bonn/a-16835331. automatic identification of the suspects on the basis of the pictures 26 http://www.newsweek.pl/swiat/niemcy-proces-islamistow-zamach from CCTV cameras during events that gather many people are -w-bonn,artykuly,282126,1.html. still not an efficient tool but rather a technical innovation. Devel- opment of video technology and IT tools can change this situation 27 http://wiadomosci.onet.pl/wroclaw/bomber-z-wroclawia-przyznal -sie-do-zarzutow-kim-jest-22-latek/ls1ml5. in the future. 28 https://en.wikipedia.org/wiki/David_Copeland. Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP
54 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016
Dobre praktyki garnizonu małopolskiego w zabezpieczaniu imprez masowych i zgromadzeń
kom. Tomasz Kmiecik specjalista Zespołu do spraw Operacji Policyjnych Sztabu Policji KWP w Krakowie
małopolscy policjanci, dbający o bezpieczeństwo turystów. WSTĘP Warto zwrócić uwagę, że na terenie województwa małopol- skiego organizuje się wiele imprez masowych o charakterze Komenda Wojewódzka Policji w Krakowie obejmuje swym artystyczno-rozrywkowym oraz sportowym. W 2015 r. na te- zasięgiem województwo małopolskie. W jej skład wchodzą renie Małopolski odbyło się 600 imprez masowych, do zabez- trzy komendy miejskie oraz siedemnaście komend powiato- pieczania których zaangażowano 27 711 policjantów. Do naj- wych. Ze względu na położenie geograficzne i tradycje kul- większych imprez sportowych należy zaliczyć konkurs Pucha- turowe Małopolska cieszy się ogromnym zainteresowaniem ru Świata w Skokach Narciarskich w Zakopanem czy sporą turystycznym. Liczne atrakcje przyrodnicze (Tatry, Pieniny, część wyścigu kolarskiego Tour de Pologne. W 2016 r. było to Ojcowski Park Narodowy), zabytki (kopalnia soli w Wie- dziewięć etapów przebiegających przez obszar naszego woje- liczce, Rynek Główny w Krakowie, Zamek Królewski na wództwa. Organizowane są również pokazy lotnicze, koncerty Wawelu) i miejsca pamięci, jak choćby Muzeum Auschwitz i imprezy cykliczne (jak np. „Wianki), nierzadko skupiające -Birkenau w Oświęcimiu, sprawiają, że corocznie Mało- dziesiątki tysięcy uczestników. Oprócz wymienionych im- polskę odwiedza kilkanaście milionów turystów. W 2015 r. prez, które powodują konieczność angażowania znacznych sił samo miasto Kraków odwiedziło 10 050 000 turystów, czy- i środków, największym wyzwaniem są mecze piłkarskie i to- li o 150 000 więcej niż w 2014 r. Wpływa to korzystnie na warzyszące im zagrożenia. Aktualnie w Ekstraklasie występu- gospodarkę i wizerunek Małopolski w kraju i na świecie, ale ją trzy drużyny z Małopolski: Wisła Kraków, MKS Cracovia wiąże się również z potężną pracą, jaką wykonują na co dzień oraz Termalica Bruk Bet Nieciecza.
55 d o b r e praktyki
W kwestii organizacji dużych zabezpieczeń, generujących ko- W bezpośrednie działania zabezpieczające zaangażowano nieczność użycia ogromnych zasobów ludzkich, należy wspo- około 5000 policjantów z całego kraju. mnieć o wizytach papieskich. Do równie dużych zabezpieczeń należy zaliczyć także prze- prowadzone na przestrzeni lat zabezpieczenia związane z obchodami 50., 60. i kolejnych rocznic wyzwolenia obozu I pielgrzymka (2–10 czerwca 1979 r.) koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, gdzie wśród zapro- Kraków, Kalwaria Zebrzydowska, Wadowice, Oświęcim, Nowy Targ szonych gości byli m.in. Władimir Putin czy George Bush. Kraków i inne miejscowości bywają również miejscem licz- II pielgrzymka (16–23 czerwca 1983 r.) nych spotkań osób objętych ochroną BOR, co każdorazowo Kraków wymaga właściwego przygotowania i znacznego zaangażowa- nia sił i środków, jak np. w trakcie corocznego Forum Ekono- III pielgrzymka (8–14 czerwca 1987 r.) micznego w Krynicy. Tarnów, Kraków Tylko w tym roku małopolska Policja zrealizowała już 216 zabezpieczeń związanych z wizytami osób objętych ochroną IV pielgrzymka (1–9 czerwca, 13–20 sierpnia 1991 r.) BOR. Kraków, Wadowice Na terenie Małopolski odbywa się również bardzo dużo zgro- madzeń publicznych, które wymagają odpowiedniego zabez- VI pielgrzymka (31 maja–10 czerwca 1997 r.) pieczenia. W 2015 r. zabezpieczono 391 zgromadzeń, w trak- Zakopane, Ludźmierz, Kraków cie których zostało zaangażowanych 4141 policjantów. Jak można zauważyć na podstawie powyższych przykładów, VII pielgrzymka (5–17 czerwca 1999 r.) dla małopolskiej Policji przygotowanie się do dużych zabez- Kraków, Stary Sącz,Wadowice pieczeń, nawet organizowanych ad hoc, nie jest czymś wy- jątkowym, każdorazowo wymaga jednak ogromnego nakładu VIII pielgrzymka (16–19 sierpnia 2002 r.) pracy. Dzięki sprawdzonej i doświadczonej kadrze dowódczej, Kraków, Kalwaria Zebrzydowska a także właściwemu realizowaniu zadań przez policjantów biorących bezpośredni udział w poszczególnych działaniach, Pielgrzymka papieża Benedykta XVI (25–28 maja 2006 r.) zabezpieczenia przebiegają bez większych zakłóceń. Wadowice, Kalwaria Zebrzydowska, Kraków, Oświęcim W dalszej część artykułu zostaną przedstawione dobre prakty- ki wynikające z wieloletniego doświadczenia garnizonu ma- Szerokie spektrum doświadczeń, jakie w ciągu lat zdobyła łopolskiego. małopolska Policja podczas wspomnianych wizyt oraz nowe rozwiązania, jakie obecnie zastosowano, przyczyniły się do profesjonalnego zabezpieczenia tegorocznych Światowych Dni Młodzieży. Dobre praktyki Warto podkreślić, że są wydarzenia, o których wiadomo dużo wcześniej, a zdarzają się takie, których zabezpieczenie należy Zabezpieczenie imprez masowych przeprowadzić błyskawicznie. Przygotowania do Światowych Dni Młodzieży np. rozpoczęto już w 2014 r., co pozwoli- Podstawową zasadą podczas realizacji zabezpieczeń sporto- ło na zaplanowanie części działań z dużym wyprzedzeniem. wych imprez masowych na terenie Krakowa jest zasada „Zero Zupełnie inny tryb należało przyjąć wobec nagłego pogrzebu tolerancji” realizowana już od 2004 r. Policjanci biorący udział Pary Prezydenckiej po katastrofie smoleńskiej w 2010 r. KWP w działaniach reagują na wszelkie popełniane przez pseudo- w Krakowie na przygotowanie operacji miała zaledwie cztery kibiców wykroczenia, zarówno w drodze na stadion, w jego dni. W związku z tym tragicznym wydarzeniem w uroczysto- otoczeniu, w trakcie imprezy, jak i podczas rozprowadzania ściach pogrzebowych zapowiedzieli swój udział przedstawi- kibiców po zawodach. ciele kilkudziesięciu państw, hierarchowie kościelni oraz wie- Kolejnym elementem zabezpieczenia policyjnego meczów le osób podlegających szczególnej ochronie. Do najważniej- piłki nożnej, wynikającym z doświadczenia, jest kierowanie szych gości, którzy zaplanowali swój udział w uroczystościach na stanowisko dowodzenia policjanta pionu dochodzeniowego pogrzebowych, należy zaliczyć w szczególności prezydentów wyposażonego w niezbędną dokumentację do obsługi zdarzeń USA (który finalnie nie dotarł) i Rosji. W przypadku wizyt związanych z przebiegiem meczu. Rozwiązanie to pozwala takich gości czynności przygotowawcze przeważnie trwają na skrócenie czasu przesłuchania świadków (głównie służby kilka miesięcy, na co składa się konieczność przeprowadzenia porządkowej i informacyjnej), z zastosowaniem przepisów wywiadów posesyjnych, rozpoznania operacyjnego, wyzna- o postępowaniu przyspieszonym. Wspomniany policjant dys- czenia tras przejazdów kolumn specjalnych (głównych i zapa- ponuje na stadionie osobnym pomieszczeniem, w którym sowych), zaplanowanie zabezpieczenia osobowo-techniczne- może spokojnie prowadzić czynności procesowe z udziałem go, logistycznego (wyżywienia i zakwaterowania policjantów) świadków. W ramach zabezpieczenia procesowego w działa- oraz mnóstwo innych czynników, których wymaga właściwe niach biorą również udział technicy kryminalistyki. przygotowanie zabezpieczenia. W tym przypadku małopolska Należy wspomnieć o współpracy z podmiotami pozapolicyj- Policja, naturalnie ze wsparciem KGP, całość działań przygo- nymi oraz podejmowaniu działań w celu zwiększenia popra- towawczych zamknęła w ciągu paru dni. Wymagało to prak- wy bezpieczeństwa imprez masowych. Na szczególną uwagę tycznie całodobowego zaangażowania, zarówno policjantów zasługuje fakt współpracy z Miejskim Przedsiębiorstwem przygotowujących, jak i bezpośrednio odpowiedzialnych za Komunikacyjnym i Zarządem Infrastruktury Komunalnej poszczególne odcinki zabezpieczania na każdym jego etapie. i Transportu w Krakowie w zakresie nieodpłatnego udostęp-
56 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
dobre praktyki garnizonu małopolskiego nienia autobusów i przewozu kibiców drużyn przyjezdnych Zabezpieczenie zgromadzeń publicznych z dworców kolejowych na stadion. Trzeba przyznać, że wśród Większość zgromadzeń organizowanych na obszarze woje- kibiców przyjezdnych pojawiają się osoby powiązane ze śro- wództwa małopolskiego odbywa się na terenie miasta Kra- dowiskami pseudokibiców, które nie potrafią docenić faktu kowa. Wtedy działania zabezpieczające realizują policjanci bezpłatnego przewiezienia ich pod stadion i dopuszczają się Wydziału Sztab Policji KMP w Krakowie. Funkcjonariusze ci prób demolowania autobusów. Powoduje to szybką i bez- posiadają specjalistyczne przeszkolenie z zakresu dowodzenia względną reakcję policjantów zabezpieczających przejazd. operacjami policyjnymi bądź w zakresie dowódczo-sztabo- Przykładem może być zatrzymanie siedmiu pseudokibiców wym. Nie bez znaczenia jest ich wieloletnie doświadczenie Korony Kielce w dniu 2 października 2016 r., którzy w trak- w zabezpieczaniu tego typu wydarzeń. Pozwala to na na- cie przejazdu na mecz z Cracovią zakłócili porządek praw- wiązywanie kontaktu z organizatorami i przewodniczącymi ny. Takie działanie powoduje, że w razie potrzeby podmioty zgromadzeń w celu ustalenia zasad współpracy oraz ułatwia zawiadujące komunikacją miejską nie mają oporów, by pod- wypracowanie kompromisów, tak aby wystąpienia społecz- stawić autobusy do dyspozycji Policji – nawet w bardzo krót- ne odbywały się w sposób jak najmniej uciążliwy dla innych kim czasie. obywateli. Naczelną zasadą jest ochrona uczestników niezaka- Na wysokim poziomie przebiega także współpraca z PKP zanego zgromadzenia i zapewnienie im wolności zgromadzeń i SOK na terenie dworców kolejowych w przypadku prze- wynikającej z art. 57 Konstytucji RP, niezależnie od głoszonych mieszczania się zorganizowanych grup kibiców. Stały kontakt haseł. Wspomniane doświadczenie sprawia, że zdecydowana utrzymywany przez właściwy dla terenów kolejowych ko- większość zgromadzeń publicznych odbywa się bez zakłóceń. misariat Policji pozwala na przykład na ustalenie dogodnego We właściwym przygotowaniu zabezpieczenia dużą rolę od- peronu podjazdu pociągu celem przejęcia kibiców, bieżącą grywa sporządzanie przez Wydział Kryminalny analizy ryzyka zmianę godziny przyjazdu lub odjazdu pociągu, a nawet pod- w celu rozpoznania ewentualnych zagrożeń w trakcie trwania stawienie dodatkowych wagonów dla kibiców w przypadku zgromadzenia. Pamiętajmy, że zgodnie z nową ustawą – Pra- ich podróży pociągami rejsowymi. wo o zgromadzeniach, większość z nich jest zgłaszana w trybie Podczas zabezpieczenia imprez masowych, zarówno sporto- uproszczonym, z dwudniowym zaledwie wyprzedzeniem i co wych, jak i rozrywkowych, istotne są porozumienia zawarte ważniejsze – bez podania celu zgromadzenia. Analiza ryzyka z rektorami krakowskich uczelni wyższych m.in. z Politechni- umożliwia właściwe zaplanowanie sił i środków niezbędnych ką Krakowską, Akademią Górniczo-Hutniczą, Uniwersyteta- do zabezpieczenia niezakłóconego przebiegu zgromadzenia. mi: Jagiellońskim, Ekonomicznym, Rolniczym i Pedagogicz- Przygotowanie zabezpieczenia zgromadzeń publicznych wy- nym, upoważniające funkcjonariuszy Policji do wejścia na maga ścisłej współpracy z właściwym wydziałem bezpie- tereny uczelni, objęte dotychczas tzw. eksterytorialnością, i do czeństwa i zarządzania kryzysowego urzędu gminy, odpowie- podejmowania interwencji w określonych w porozumieniach dzialnym za notyfikację zgromadzeń, zarówno jeżeli chodzi sytuacjach. Na uwagę zasługuje porozumienie z rektorem o otrzymywanie bieżących, a nawet wyprzedzających in- AGH im. Stanisława Staszica w Krakowie, w którym rektor formacji dotyczących zgłoszeń zgromadzeń (szczególnie wyraża zgodę na pełnienie służby patrolowej przez funkcjona- w trybie uproszczonym), jak i w zakresie współpracy podczas riuszy Policji na terenie uczelni w dniach odbywania się im- przebiegu zgromadzeń, na których obecność przedstawiciela prez sportowych na Stadionie Miejskim przy ul. Reymonta 22 gminy jest obowiązkowa. w Krakowie, tj. na stadionie, na którym rozgrywa mecze Wisła Kraków. Przed zawarciem porozumienia pseudokibi- ce nagminnie wykorzystywali teren campusu akademickiego Zabezpieczenie Światowych Dni Młodzieży AGH jako swoistego schronienia przed działaniami policyj- nymi. Sprzyja temu rozległa infrastruktura campusu, dużo ►► Wcześniejsze przygotowanie planu terenów zielonych, ławek i innych miejsc, gdzie pseudokibi- łączności teleinformatycznej ce udający się na mecz lub po jego zakończeniu gromadzili W zakresie łączności teleinformatycznej za „dobrą praktykę” się i naruszali porządek prawny m.in. poprzez spożywanie al- można uznać odpowiednio wcześniejsze przygotowanie pla- koholu. nu łączności i rozesłanie go do właściwych jednostek. Było to Współpraca z organizatorami imprez sportowych odbywa się szczególnie ważne w przypadku sił przyjezdnych, ponieważ poprzez bieżącą wymianę informacji przed planowaną impre- pozwoliło tamtejszym służbom technicznym na sprawdzenie zą. W ramach spotkań odbywających się w związku z lustracją sprzętu i ewentualne uzupełnienie obsady kanałowej posiada- poszczególnych obiektów sportowych omawiane są kwestie nych radiotelefonów. W czasie ŚDM zdarzyły się sporadyczne infrastruktury obiektu (terenu) imprezy masowej, planowa- przypadki braku właściwych kanałów pracy, co powodowało nych działań (przygotowań) zmierzających do zapewnienia konieczność dostarczenia takiego sprzętu do KWP i wgrania jej bezpiecznego przebiegu oraz zasad współpracy i strategii tymczasowego oprogramowania obsady kanałowej. postępowania w przypadkach stwierdzenia zjawisk mogą- ►► Opracowanie ceduł patrolowych dla służb cych stanowić źródło zagrożenia bezpieczeństwa i porządku biorących udział w zabezpieczeniu publicznego. Ponadto przed każdą masową imprezą sportową Ceduły zostały opracowane dla poszczególnych pododcin- (meczem piłki nożnej), odbywa się odprawa przedmeczowa ków, a w przypadku terenu głównych uroczystości w m. Brze- z udziałem służb i podmiotów biorących udział w zabezpie- gi opracowano je dla poszczególnych obszarów dowodzenia. czeniu. Na odprawie ustalane są szczegóły dotyczące bez- Zawierały charakterystykę terenu, zadania do służby, mapę, pieczeństwa w trakcie realizacji zabezpieczenia. Szczególną dane teleradiowe, wykaz miejsc zagrożonych, taktykę peł- uwagę poświęca się współpracy spikera z Policją w związku nienia służby, wykazy miejsc zakwaterowania pielgrzymów. z ewentualnymi zagrożeniami występującymi podczas trwania Do najważniejszych elementów składowych ceduły należała imprez masowych. mapa obszaru oraz trasa patrolowa, dzięki czemu siły wsparcia
57 d o b r e praktyki
sprawnie poruszały się w nowym dla nich terenie. Dla podod- ▪▪ dla przedstawicieli Służby Celnej; cinków związanych z zabezpieczeniem terenu powiatu wyty- ▪▪ dla pozostałych instytucji: MUW, PKP, SOK, Prokuratury czono trasy patrolowe, które były przedstawione na mapach i innych. z jednoczesnym umiejscowieniem miejsc zagrożonych. W sytuacji podejmowania dynamicznych działań taka organi- ►► Odprawy i rekonesanse terenu zacja pracy sztabu w pełni zdała egzamin. Pomiędzy przedsta- Z uwagi na zapewnienie właściwego przygotowania i orga- wicieli poszczególnych służb rozdzielano zadania do realizacji nizacji policyjnego zabezpieczenia, a w przypadku ŚDM i informacja zwrotna była bardzo szybka i kompletna, co po- – wieloetapowość przygotowań oraz złożoność działań, do- zwalało na skuteczne podejmowanie dalszych decyzji. brym rozwiązaniem było zastosowanie odpraw i rekonesan- ►► Udział policjantów w spotkaniach Komitetu Organizacyjnego sów terenu z poszczególnymi dowódcami wyznaczonymi do ŚDM działań, jak również dowódcami oddziałów skierowanych do Jeszcze na etapie przygotowań do ŚDM Komendant Woje- działań w ramach sił wsparcia. Umożliwiło to wcześniejsze wódzki Policji w Krakowie wyznaczył dwóch policjantów zapoznanie z charakterystyką terenu, obszarem odpowiedzial- Sztabu Policji KWP w Krakowie do bezpośredniej współ- ności, miejscami zagrożonymi, zadaniami do służby. Ponad- pracy z Komitetem Organizacyjnym ŚDM. Wyznaczeni poli- to sporządzona i przekazana z wyprzedzeniem dyslokacja cjanci od 20 października 2014 r. do czasu zakończenia fazy umożliwiła dostosowanie ilości sił przez poszczególnych do- przygotowawczej uczestniczyli w spotkaniach roboczych wódców przydzielonych oddziałów na wcześniejszym etapie. organizowanych przez Komitet. Tematami spotkań były sze- Przydzielone związki taktyczne były już przedyslokowane roko pojęte kwestie organizacyjne, począwszy od wyżywie- przez swojego dowódcę, co przyczyniło się do sprawnych od- nia uczestników, ich zakwaterowania, lokalizacji miasteczek praw służbowych na miejscu prowadzonych działań. namiotowych, wstępnego programu wizyty Ojca Świętego, ►► Wyznaczenie tzw. policjantów rozprowadzających programu pobytu uczestników, organizacji łączności i współ- Kolejnym dobrym rozwiązaniem było wyznaczenie tzw. po- pracy Policji, wolontariuszy, innych służb oraz organizacji licjantów rozprowadzających. Policjant ze stanu osobowego Centrów Informacyjno-Rejestracyjnych. Powyższe rozwiąza- jednostki, na terenie której prowadzone są działania – znają- nie usprawniło wymianę informacji na linii Komitet Organiza- cy charakterystykę terenu i przebieg tras patrolowych – został cyjny – Policja. zobowiązany do przemieszczenia przydzielonego związku ►► Całodobowa służba kwatermistrzowska taktycznego z miejsca pobrania do miejsca pełnienia służby. W miejscach zakwaterowania sił przydzielonych służbę peł- Umożliwiło to sprawne przemieszczanie znacznej liczby funk- nili, również całodobowo, kwatermistrzowie odpowiedzialni cjonariuszy po dużym obszarze i wyeliminowało ewentualne za sprawy zakwaterowania, wyżywienia i innej obsługi logi- problemy z trafieniem do miejsca pełnienia służby. stycznej. Takie rozwiązanie wpłynęło korzystnie na szybkie ►► Sposób organizacji pracy sztabu reagowanie na stwierdzone niedociągnięcia. Na potrzeby dowódcy podoperacji „Rubin”, w celu właści- ►► Wcześniejsze przygotowanie pakietu informacji wego koordynowania całością działań, w budynku KWP dla sił wsparcia w Krakowie zaadaptowano salę konferencyjną, którą kom- Na podstawie „Zestawienia sił i środków operacji policyjnej pleksowo wyposażono w sprzęt gwarantujący odpowiednie o kryptonimie «Przymierze»” w Sztabie Policji KWP w Kra- warunki pracy. Utworzono trzy zespoły: dyslokacji służby, kowie opracowano podstawowe informacje dla dowódców po- meldunkowy, a także obsługi sztabu. W każdym zespole wy- szczególnych związków taktycznych i policjantów sił wspar- znaczono kierownika zespołu oraz zapewniono całodobową cia z terenu kraju w zakresie: zakwaterowania, wyżywienia, obsługę, angażując policjantów Sztabu Policji i Wydziału transportu oraz dyslokację służby, odrębnie dla policjantów Prewencji KWP oraz OPP w Krakowie. Każdemu policjanto- prewencji, ruchu drogowego i pionu kryminalnego. Więk- wi pracującemu na swoim stanowisku przekazano konkretne szość informacji pogrupowano w załącznikach. Opracowanie zadania do realizacji. Stanowiska były utworzone w postaci to miało na celu przekazanie „w pigułce” najważniejszych tzw. „wysp”, co gwarantowało szybki przekaz informacji kon- i niezbędnych informacji, m.in.: kretnym osobom odpowiedzialnym za dane zadanie. Całość ▪▪ informacji w zakresie zakwaterowania i wyżywienia sił działań nadzorował całodobowo szef oraz zastępca szefa szta- wsparcia; bu. Taka organizacja miejsc pracy wyeliminowała zniekształ- ▪▪ informacji dla policjantów ruchu drogowego; cenie przekazywanych informacji. Dodatkowo w tym samym ▪▪ informacji dla policjantów pionu kryminalnego; pomieszczeniu przygotowano i wyposażono odrębne stanowi- ▪▪ informacji w zakresie gospodarki transportowej; ska dla innych służb i instytucji, których przedstawiciele peł- ▪▪ informacji z zakresu łączności; nili całodobowe dyżury. W ramach współpracy zorganizowa- ▪▪ informacji dla policjantów OPP/SPPP i NOP; no następujące stanowiska: ▪▪ umundurowania i wyposażenia. ▪▪ do spraw eskort policyjnych i koordynacji RD; W dokumencie tym, potocznie nazywanym „paczką”, znajdo- ▪▪ do spraw rozpoznania, analiz i obsługi procesowej; wał się plan zakwaterowania sił wsparcia, harmonogram pobytu ▪▪ do spraw obsługi medialnej; sił wsparcia ŚDM i ich lokalizacji, harmonogram przyjazdów ▪▪ do spraw zabezpieczenia logistycznego; i przydziałów sił wsparcia, dyslokacja służby, wyciąg z danych ▪▪ do spraw zabezpieczenia łączności i informatyki; radiowych, mapy i dane kontaktowe łączników czy osób od- ▪▪ dla przedstawicieli Straży Granicznej; powiedzialnych w KWP w Krakowie za poszczególne kwestie. ▪▪ dla przedstawicieli Biura Ochrony Rządu; Praktyka wskazała, że było to bardzo dobre posunięcie. Związki ▪▪ dla przedstawicieli Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; taktyczne, dowódcy, a nawet poszczególni policjanci mieli peł- ▪▪ dla przedstawicieli Służby Kontrwywiadu Wojskowego; ną informację jeszcze przed przyjazdem do Małopolski. ▪▪ dla przedstawicieli Sił Zbrojnych RP; Policjanci wiedzieli z wyprzedzeniem, gdzie będą kwaterowa- ▪▪ dla przedstawicieli Żandarmerii Wojskowej; ni i żywieni, z kim mają się kontaktować w razie pytań czy
58 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
dobre praktyki garnizonu małopolskiego
w znacznym stopniu przyczyniło się do szybkości, efektywno- ści i sprawności prowadzenia działań policyjnych, a w konse- kwencji do zapewnienia wysokiego poziomu bezpieczeństwa w trakcie zabezpieczania na obszarze województwa małopol- skiego przebiegu XXXI Światowych Dni Młodzieży i wizyty papieża Franciszka. ►► Policyjny portal internetowy dotyczący przygotowań do ŚDM Jak już wcześniej wspomniano, w przygotowaniach do Świa- towych Dni Młodzieży uczestniczyły wszystkie komórki i jednostki KWP w Krakowie. Niemal codziennie, począwszy od końca 2014 r., na różnych szczeblach i płaszczyznach od- bywały się spotkania, narady policjantów z organizatorami,
Mapa rozlokowania instytucjami i podmiotami zewnętrznymi. Generowało to co- raz więcej informacji, które musiały być niezwłocznie prze- kazywane, zarówno do Sztabu Policji KWP w Krakowie jak i do innych zainteresowanych. Najczęściej wykorzystywano w tym celu kanał elektroniczny, pocztę resortową. Szybko okazało się jednak, że sposób ten jest niewydolny, po pierw- sze z uwagi na ilość oraz na znaczną objętość materiału gra- ficznego (mapy, wykresy itp.), który z reguły przesyłany był w plikach o dużych rozmiarach (np. 50 Mb). Po zdiagnozo- waniu tego problemu w KWP w Krakowie opracowano portal internetowy, umiejscowiony na serwerach policyjnych, w któ- rym umieszczane były wszystkie ważne informacje związane z przygotowaniem do ŚDM. Do tego serwisu dostęp uzyskali policjanci garnizonu mało- polskiego biorący udział w przygotowaniu zabezpieczenia. W zauważalny sposób usprawniło to przepływ niezbędnych informacji. Pożądane dokumenty czy inne pliki nie były już Policyjny portal internetowy dotyczący przygotowań do ŚDM wielokrotnie kopiowane, a wszystko znajdowało się w jednym miejscu. problemów, posiadali namiary na swoich łączników, na do- wódców poszczególnych odcinków i pododcinków wraz z peł- ną dyslokacją służby. Pozwoliło to znacznie skrócić czas trwa- Polityka medialna w trakcie wszystkich prowadzonych nia poszczególnych odpraw służbowych i uniknąć mnóstwa działań pytań i niepotrzebnego zamieszania. W dokumencie zawarto W celu przeciwdziałania chaosowi informacyjnemu, wy- m.in. przykładowe mapy dojazdowe z miejsc zakwaterowania nikającemu z konieczności niezwłocznego przekazywania do najbliższej stacji paliw. informacji dziennikarzom, wprowadzono system, dzięki ►► Platforma wymiany informacji „MULTIINFO” któremu dzwoniący po kilku sygnałach był przełączany Kolejnym novum w trakcie zabezpieczenia było wprowadze- automatycznie na dyżurny telefon komórkowy (który cało- nie systemu „MULTIINFO”. Jest to specjalna platforma wy- dobowo obsługiwała osoba z zespołu prasowego). miany informacji stworzona dla firm i instytucji w celu szyb- Jeśli impreza masowa, zgromadzenie czy wizyta odbywa kiego i efektywnego komunikowania się za pośrednictwem się w weekend, wówczas osoba, która danego dnia pełni wiadomości SMS, od kilku lat wykorzystywana przez Komen- dyżur, dopilnowuje, aby odpowiednie plany dotyczące za- dę Wojewódzką Policji w Krakowie. Podczas Światowych Dni bezpieczenia, przygotowywane przez sztab, dotarły do niej Młodzieży przedmiotowe narzędzie informatyczne wykorzy- z odpowiednim wyprzedzeniem. stywane było przez Sztab Dowódcy Podoperacji Policyjnej Przed rozpoczęciem zgromadzenia ustalany jest z dowódcą pk. „Rubin” do wspomagania dowodzenia i przekazywania zabezpieczenia sposób, w jaki informacja z miejsca zda- informacji tekstowych, wysyłanych ze stanowiska kompute- rzenia będzie przekazywana do Zespołu Prasowego KWP. rowego drogą elektroniczną poprzez sieć telefonii komórko- W razie potrzeby osoba z zespołu prasowego jest na miej- wej na mobilne urządzenia telefoniczne, których adresatami scu zabezpieczenia, uzyskuje informacje już bezpośrednio byli dowódcy poszczególnych odcinków funkcjonujących ze źródła i w odpowiedniej formie przekazuje je dzienni- w ramach podoperacji. Dowódców odcinków informowano karzom. w ten sposób np. o aktualnej lokalizacji Ojca Świętego, kwe- Bezpiecznym rozwiązaniem, pozwalającym na uniknięcie stiach mających wpływ na zapewnienie właściwego poziomu przekłamań, niedomówień i nadinterpretacji, jest umiesz- bezpieczeństwa Papieżowi, przybyłym pielgrzymom, wolon- czenie komunikatu na stronie internetowej małopolskiej tariuszom oraz mieszkańcom województwa małopolskiego. Policji. Ponadto za pośrednictwem platformy „MULTIINFO” przeka- W trakcie ŚDM stworzono całodobowe Centrum Prasowo zywanych było wiele innych istotnych informacji, mających -Informacyjne, które było odpowiedzialne za politykę me- na celu zapewnienie właściwej i sprawnej koordynacji działań dialną Komendanta Wojewódzkiego Policji w Krakowie. policyjnych prowadzonych w ramach podoperacji. Wyko- Do najważniejszych zadań CPI należało oczywiście bie- rzystywanie przez Sztab Dowódcy Podoperacji możliwości żące informowanie dziennikarzy o wszelkich zdarzeniach, technicznych platformy wymiany informacji „MULTIINFO”, zabezpieczeniach, przejazdach itp., ale również informo-
59 d o b r e praktyki
wanie sztabu dowódcy podoperacji o zdiagnozowanych sytuacjach (np. uzyskanych od dziennikarzy lub podczas monitoringu mediów), które mogły mieć wpływ na prze- bieg zabezpieczenia podoperacji. Podczas głównych uroczystości i spotkań z papieżem, a także w miejscach działań Policji, stworzono pododci- nek mobilny, aby informować o sytuacji „na miejscu”, bez konieczności angażowania służb i policjantów będących w dyspozycji dowódców innych odcinków. Umożliwiało to szybki przekaz informacji o zdarzeniach o charakterze me- dialnym, a nie zawsze ważnych z punktu widzenia Policji. Do pracy w CPI KWP zostali delegowani oficerowie pra- sowi z komend miejskich i powiatowych województwa małopolskiego. Z perspektywy czasu można stwierdzić, że było to bardzo dobre doświadczenie, zarówno dla delego- wanych, jak i dla stałych pracowników zespołu. Spotkania z pielgrzymami
Ponadto na poziomie KMP do „dobrych praktyk” należy zaliczyć poniższe rozwiązania.
Stworzenie dodatkowego stanowiska operatora numeru alarmowe- go 997, które pozwoliło odciążyć pracę pozostałych operatorów oraz umożliwiło łatwiejszy kontakt zgłaszającym z numerem alarmowym.
Uruchomienie stanowiska do telefonicznej obsługi osób kontaktujących się na numer alarmowy 997 w celu uzyskania informacji o utrudnieniach drogowych, planowanych zamknięciach odcinków dróg, jak również po- mocy w dotarciu do wyznaczonego miejsca. Stanowisko to pozwoliło w znacznym stopniu wyeliminować prowadzenie długotrwałych rozmów telefonicznych przez operatorów przyjmujących zgłoszenia na numer alarmowy, jednocześnie ułatwiając kontakt obywatela z Policją. Centrum Operacyjne KWP w Krakowie
Stworzenie dodatkowego stanowiska eksperta Zespołu Stanowiska Kierowania, celem usprawnienia pracy tej komórki (na przykładzie KMP Ścisła współpraca z organizatorami oraz wolontariuszami, w Krakowie). Zadaniem eksperta była obsługa „szybkiej linii” pomiędzy Strażą Miejską a Policją, przekazywanie informacji pomiędzy Stanowi- pozwalająca realizować zadania zapewniające bezpieczeń- skiem Kierowania a sztabem dowódcy odcinka „Kraków” oraz wsparcie stwo pielgrzymom. przy obsłudze zdarzeń związanych z obchodami ŚDM. Zapewnienie monitoringu przenośnego w miejscach nieob- jętych przez kamery monitoringu miejskiego. Porozumienie Komendanta Miejskiego Policji w Krakowie z Komendan- Utworzenie strefy buforowej w bezpośrednim rejonie tem Straży Miejskiej dotyczące „szybkiej linii”, dzięki czemu uzyskano dworca PKP oraz na drogach dojścia pielgrzymów. Stre- bezpośrednie połączenie na linii Policja – Straż Miejska. fy zostały wygrodzone poprzez zastosowanie płotków za- porowych, pojazdów policyjnych oraz linie posterunków. Stworzenie dodatkowego stanowiska do obsługi zdarzeń niewymaga- Do każdej wydzielonej strefy zostali skierowani policjanci jących interwencji Policji na miejscu, związanych z obchodami Świato- z urządzeniami rozgłaśniającymi, w tym sprzętem LRAD, wych Dni Młodzieży. Osoba pełniąca służbę na tym stanowisku była lo- którzy w kilku językach przekazywali informacje na temat gowana do SWD na odrębną odpowiedzialność, „dyspozytor ds. ŚDM”. przyjazdu poszczególnych pociągów. Było to związane Stanowisko to pozwoliło w znacznym stopniu wyeliminować koniecz- z koniecznością bardzo ścisłej współpracy ze służbami ko- ność prowadzenia długotrwałych rozmów telefonicznych przez służbę lei, aby informacja o przyjeździe pociągów była precyzyjna dyżurną Komendy Miejskiej Policji w Krakowie, przy jednoczesnym za- i dokładna. Powyższe rozwiązanie pozwoliło na kontrolo- chowaniu dotychczasowego poziomu obsługi interwencji. wane i bezpieczne dojście pielgrzymów na perony. Wydzielenie w rejonie dworców obszarów „poczekalni”, umożliwiających oczekiwanie pielgrzymów na pociąg. Jedno- Przygotowanie, organizacja i taktyka zabezpieczenia cześnie w tych miejscach zorganizowano punkty informacyj- ne, punkty pomocy medycznej oraz wydawania wody pitnej. W przypadku realizacji zabezpieczeń na terenie całego miasta (Festiwal Młodych) organizowanie odpraw dla sił biorących udział w zabezpieczeniu w jednym centralnym Na zakończenie zostanie omówione nowe rozwiązanie, miejscu, celem sprawnej dyslokacji sił na poszczególne jakie zostało wdrożone w trakcie ŚDM, czyli selektywna rejony służbowe z uwzględnieniem zmian wynikających kontrola bezpieczeństwa. z nieprzewidzianych i nagłych zdarzeń. W ramach zabezpieczenia ŚDM koniecznym elementem oka- Wspólne prowadzenie odpraw dla służb mundurowych zało się zapewnienie bezpieczeństwa w rejonach/sektorach i operacyjnych, umożliwiające zapoznanie się z wizerun- uroczystości poza strefami zero, gdzie wiodącą rolę odgrywał kiem policjantów biorących udział w zabezpieczeniu i uła- BOR. Należy zaznaczyć, że z czysto technicznych względów twiające współdziałanie. skontrolowanie pod kątem pirotechnicznym setek tysięcy osób
60 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
przygotowanie, organizacja i taktyka zabezpieczenia byłoby niewykonalne. Pożądany efekt był możliwy do osią- gnięcia poprzez wdrożoną selektywną kontrolę bezpieczeń- Podsumowanie stwa osób przybywających w miejsca wydarzeń (np. z użyciem urządzeń specjalistycznych typu Heimann, przeznaczonych do Jak już wcześniej opisano, bardzo ważnym i podstawowym ele- prześwietlania bagażu lub za pomocą ręcznych detektorów do mentem wypracowanym przez KWP w Krakowie oraz podle- wykrywania metali). głe jednostki realizujące czynności związane z zabezpieczeniem W świetle powyższego przyjęto założenie, że sprawdzenie po- imprez masowych, zgromadzeń oraz innych imprez (w tym winno się prowadzić w punktach selektywnej kontroli. Dzia- ostatnich wydarzeń związanych z wizytą papieża Franciszka łania w tych punktach polegały na wybiórczym poddaniu kon- i organizacją Światowych Dni Młodzieży na terenie Krakowa troli osób i bagażu uczestników uroczystości zmierzających i Wieliczki) jest nawiązanie ścisłej współpracy z instytucjami, do miejsc wydarzeń. Za typowanie osób poddawanych kontro- służbami, władzami samorządowymi, przedstawicielami zarów- li byli odpowiedzialni policjanci operacyjni, zwani „obserwa- no organizatora, jak i strony kościelnej (w przypadku ŚDM) na torami”, którzy wskazywali je policjantom umundurowanym. etapie wcześniejszych przygotowań. Wszelkie zgłaszane przez Policjanci umundurowani przeprowadzali kontrolę poprzez Policję uwagi, sugestie czy propozycje mogły i mogą być z od- sprawdzenie osoby i zawartości bagażu za pomocą ręcznych powiednim wyprzedzeniem uwzględniane i wdrażane w celu detektorów do wykrywania metali, natomiast bagaże o więk- usprawnienia wspólnych działań, co przynosi wymierne efekty szych gabarytach były sprawdzane za pomocą urządzenia w postaci prawidłowego, a co najważniejsze ‒ bezpiecznego mobilnego typu Heimann. Punkty selektywnej kontroli bez- realizowania zadań związanych z poszczególnymi zabezpiecze- pieczeństwa usytuowano na wszystkich głównych wejściach niami. na teren Błoń, Campusu Misericordiae oraz uroczystości Ponadto bardzo ważnym elementem w trakcie przygotowań do w Łagiewnikach. zabezpieczeń oraz ich realizacji jest właściwy dobór dowódców W celu określenia możliwości technicznych urządzeń typu (na każdym szczeblu), którzy wykorzystując swoje doświad- Heimann dokonano ustaleń, z których wynikało, że Służba czenie, profesjonalizm, odpowiednie zaangażowanie podle- Celna posiada osiem tego typu urządzeń, pozostających do głych policjantów, sprawną koordynację całości działań, przy- dyspozycji przy ŚDM. Do każdego urządzenia Służba Cel- czyniają się w znaczny sposób do spokojnego i bezpiecznego na desygnowała dwu- lub trzyosobową obsługę pracującą zabezpieczenia imprez. Przykładem może być zabezpieczenie w systemie po 12 godzin. Dodatkowo do obsługi urządzenia ŚDM, które dzięki właściwemu dowodzeniu zarówno na szcze- wyznaczono dwóch policjantów (w miejscu, gdzie bagaż jest blu centralnym, jak i lokalnym oraz ogromnemu zaangażowa- do urządzenia wkładany, i tam, gdzie urządzenie opuszcza). niu wszystkich policjantów biorących udział w operacji spotka- W przypadku, gdy obsługa z SC przekazywała informację ło się z uznaniem ze strony najwyższych władz państwowych, o podejrzanej zawartości prześwietlanego bagażu, policjant przedstawicieli mediów krajowych i zagranicznych, uczestni- dokonywał szczegółowego przeglądu zawartości bagażu. Przy ków ŚDM oraz samego papieża Franciszka. organizacji punktu kontroli z urządzeniem Heimann koniecz- ne było wydzielenie bufora dla osób oczekujących na prze- prowadzenie kontroli, co ograniczało ryzyko utrudnienia bądź sparaliżowania ruchu wiernych. Do pracy w selektywnych punktach zaangażowano: ▪▪ 4 policjantów operacyjnych, tzw. obserwatorów; ▪▪ 8 policjantów umundurowanych, w tym: Summary ––wyznaczonego dowódcę, ––co najmniej jedną policjantkę, Good practices of the police of Małopolskie province in ––dwóch policjantów pomagających przy obsłudze urzą- securing mass events and gatherings dzenia Heimann; Close cooperation with other institutions and forces, local author- ponadto: ities, representatives of both the organizer and the church (in the ▪▪ case of World Youth Day) during early preparations to the event is ––2 osoby ze Służby Celnej, an essential element, developed by the Provincial Police Headquar- ––2 osoby z Żandarmerii Wojskowej, ters in Kraków and subordinate units, of providing security for mass ––przewodnika z psem do wyszukiwania materiałów wy- events, gatherings and other celebrations (including recent events – buchowych lub narkotyków, the visit of Pope Francis and World Youth Day in Kraków and Wiel- ––osoby z wolontariatu ze znajomością języka angielskie- iczka). All comments, suggestions and proposals submitted by the go, włoskiego, hiszpańskiego. police could and can be taken into consideration and implemented Punkty selektywnej kontroli zostały specjalnie oznakowane: with appropriate advance in order to improve operations. It results in proper and, most importantly, safe performance of tasks in the niebieski napis w języku polskim i angielskim o treści: „Punkt area of particular events. kontroli bezpieczeństwa” na białym tle. Przyjęto, że ważnym Moreover, the proper selection of commanders (at all levels) is elementem będzie współpraca z organizatorem uroczystości a crucial element of providing security. Their experience, profes- i wcześniejsze poinformowanie uczestników (akcja informacyjna) sionalism, involvement of subordinate policemen and efficient co- o organizacji kontroli selektywnej. Pielgrzymi nie powinni zostać ordination of actions exert significant influence on a peaceful and zaskoczeni koniecznością poddawania się kontroli. safe course of the event. Providing security for World Youth Day is a great example of the mentioned rules. Thanks to the appropriate Ustalono, że każdy punkt kontroli będzie miał wyznaczonego command at central and local level and great involvement of all par- dowódcę – policjanta umundurowanego – mającego łączność ra- ticipating policemen, securing World Youth Day was appreciated diową z dowódcami odcinka „Selekcja”, którzy w przypadku po- and highly assessed by the highest authorities of the state, represen- trzeby nawiązania współpracy z danym pododcinkiem („Błonia”, tatives of local and national media, participants of World Youth Day „Brzegi”, „Łagiewniki”) nawiążą konieczną łączność. Dowódcy and Pope Francis himself. dodatkowo zostali wyposażeni w kamery nasobne do rejestracji Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP zdarzeń, wymagających udokumentowania w takiej formie.
61
doświadczenia garnizonu śląskiego w zabezpieczeniu imprez masowych
nadkom. Maciej Mierkułow specjalista Zespołu Operacji Policyjnych Sztabu Policji KWP w Katowicach
Poruszając tematykę zabezpieczenia imprez masowych na te- Jednakże to zawsze ,,noga” gromadziła największe rzesze ki- renie województwa śląskiego, należy cofnąć się do ubiegłe- biców. Szybki rozwój tej gry zespołowej sprzyjał powstawaniu go wieku, w którym to ,,rodziły się” kluby sportowe należące nowych obiektów sportowych, na których pracownicy wraz dzisiaj do największych w kraju. Jedne powstawały w wyniku z rodzinami mogli kibicować ,,swoim”. Głęboko zakorzeniona, połączenia kliku mniejszych, inne przez lata były na tyle silne, wieloletnia tradycja piłkarska, jak również mnogość klubów że przetrwały niemalże w niezmienionej formie z zachowa- z dużymi sukcesami, stawia Śląsk pod tym względem na pierw- niem pierwotnej nazwy. szym miejscu w kraju. To tutaj przez wiele pokoleń przekazy- Aglomeracja śląska jest regionem specyficznym, na którym wana była miłość do ,,swojego” klubu, a przychodzenie na sta- przez lata rozwijał się przemysł ciężki, głównie górnictwo dion całymi rodzinami było na porządku dziennym. i hutnictwo. Dynamicznie rozwijające się kopalnie i huty Niestety duża liczba klubów na tak małym obszarze, gdzie każ- sprzyjały powstawaniu przyzakładowych klubów sportowych, dy mógł sobie wybrać zespół, któremu chce kibicować, poza w których najczęściej grali sami pracownicy. Silny związek pięknymi tradycjami, sprzyjała również powstawaniu antago- z zakładami pracy znajdował swoje odzwierciedlenie w na- nizmów pomiędzy ich sympatykami. I tak po latach zaczął się zwach klubów np.: HKS – Hutniczy Klub Sportowy ,,Ruch” tworzyć potężny ruch kibicowski ze swoimi liderami, piosenka- Chorzów, GKS – Górniczy Klub Sportowy, Katowice, Jastrzę- mi, flagami, szalikami, a barwy klubowe nabierały większego, bie, Tychy, ,,Górnik” Zabrze itp. Do najbardziej popularnych niespotykanego dotychczas, znaczenia. To wszystko sprzyjało dyscyplin należały: piłka nożna, hokej, zapasy, boks, judo. wzmacnianiu więzi wewnątrz grupy oraz tworzeniu się coraz
62 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
dobre praktyki garnizonu śląskiego silniejszych antagonizmów pomiędzy kibicami różnych drużyn, na zasadzie ,,kto nie jest z nami, ten przeciw nam”. Obecnie w rozgrywkach piłkarskich organizowanych na szczeblu centralnym łącznie bierze udział 11 śląskich klubów (2 kluby w Ekstraklasie – „Ruch” Chorzów, „Piast” Gliwice, 5 klubów w I lidze – ,,Podbeskidzie” Bielsko-Biała, ,,Górnik” Zabrze, GKS Katowice, GKS Tychy, ,,Zagłębie” Sosnowiec oraz 4 kluby w II lidze – Energetyk ROW 1964 Rybnik, ,,Po- lonia” Bytom, ,,Raków” Częstochowa, ,,Rozwój” Katowice). Taka liczba klubów sprawia, że niemalże w każdym tygodniu na terenie Śląska rozgrywanych jest kilkanaście meczów pił- ki nożnej różnych klas rozgrywkowych. Niezależnie od tego, w tym samym czasie organizowane są masowe imprezy kultu- ralne, rozrywkowe, artystyczne. Dobrze rozwinięta infrastruktura drogowa, kolejowa oraz licz- ba klubów znajdujących się na Śląsku sprawia, że każdego tygodnia tysiące fanów przemieszczają się po terenie woje- wództwa. Nad bezpieczeństwem kibiców oraz mieszkańców czuwają śląscy policjanci, których można zauważyć na tra- sach przejazdu, stacjach benzynowych, dworcach kolejowych, w pociągach, jak również w rejonach obiektów, na których odbywają się imprezy masowe. Ponadto przez aglomerację śląską przemieszczają się kibice spoza naszego regionu, dla których Śląsk jest jedynie punktem tranzytowym, jednakże ich przejazd również wymaga zabezpieczenia przez stosowne siły policyjne. Z uwagi na fakt, że bardzo często kibice przemieszczający się
na imprezy korzystają z komunikacji miejskiej (KZK GOP) w Katowicach Archiwum Sztabu Policji KWP zdj. oraz kolejowej (PKP), kierownictwo Komendy Wojewódz- kiej Policji w Katowicach dostrzegło potrzebę zacieśnienia w której pracuje. Wypracowany model obiegu informacji daje współpracy z podmiotami świadczącymi tego typu usługi. pełen obraz wydarzeń oraz zagrożeń, które mogą zaistnieć na W wyniku podjętych działań poprawie uległa wymiana infor- terenie Śląska, a tym samym umożliwia odpowiednie przygo- macji pomiędzy zainteresowanymi stronami. Ponadto ustalo- towanie się do nich. Szczególnie dotyczy to przemieszczania no i wdrożono działania polegające na wsparciu drużyn kon- się uczestników, których przejazdy wymagają policyjnego za- duktorskich w trakcie sprawdzania biletów. Powyższe rozwią- bezpieczenia. zanie przyczynia się do poprawy bezpieczeństwa wszystkich Przez lata policjanci zabezpieczający przejazdy kibiców oraz podróżnych i jednocześnie spełnia funkcję dyscyplinującą wszelkiego rodzaju imprezy odbywające się na Śląsku zdoby- osoby, które przejazd komunikacją miejską i kolejową bardzo li bardzo duże doświadczenie w tym zakresie. Polscy stróże często traktują jako darmowy. prawa mieli okazję wymieniać doświadczenie (w tematyce za- Aby przybliżyć czytelnikom skalę omawianych przedsię- bezpieczenia imprez masowych) poza granicami kraju, m.in. wzięć, warto przytoczyć dane statystyczne za lata 2014–2016 w Czechach, Austrii, Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii, (do września włącznie). Jak wynika z wykresu nr 1, liczba Danii, gdzie od swoich zagranicznych kolegów uczyli się in- zabezpieczonych imprez masowych na terenie Śląska wynosi nego, nowego podejścia do zabezpieczenia imprez masowych. ponad 600 w każdym roku, prawdopodobnie nie będzie błę- Efektem wymiany informacji oraz doświadczeń było pojawie- dem hipotetyczne założenie, że do końca grudnia 2016 r. zo- nie się w 2010 r. policjantów – spottersów oraz w 2013 r. Ze- stanie ta granica przekroczona, skoro już we wrześniu wynosi społu Antykonfliktowego Policji. Policja wprowadziła nowe 557. W związku z ich zabezpieczeniem policjanci wykonali rozwiązanie polegające na szukaniu dialogu z uczestnikami odpowiednio: w 2014 r. – 42 805 służb, w 2015 r. – 43 626 imprez masowych, manifestacji, demonstracji (spottersi oraz służb, 01–09 2016 r. – 33 605 służb. Również w tym przypad- ZAP pracują jawnie w charakterystycznych niebieskich lub ku można założyć, że do końca roku liczba służb wykonanych zielonych kamizelkach). W trakcie służby wyżej wymienieni przez policjantów przekroczy 400 000. funkcjonariusze dostosowują swoją taktykę do zagrożeń, jakie Zabezpieczenie tak wielu imprez, nie tylko masowych, jak mogą wystąpić podczas imprez masowych, manifestacji de- również przejazdów kibiców przez teren województwa de- monstracji itp. W większości przypadków ich praca polega na terminuje podejmowanie działań koordynujących na naj- obserwowaniu, rozmowie oraz przewidywaniu zachowań tłu- wyższym poziomie. Jedną z takich czynności jest wymiana mu. W przypadku rozwijania się sytuacji konfliktowej ich rolą informacji w tym zakresie pomiędzy wszystkimi jednostka- jest błyskawiczna reakcja i dążenie do obniżenia negatywnych mi Policji garnizonu śląskiego. Funkcjonariusze z Komendy emocji. W czasie prowadzonych rozmów policjanci zachowu- Wojewódzkiej Policji w Katowicach odpowiedzialni są za ją spokój, nie dają się sprowokować ani zdenerwować. Pod- sporządzenie dokumentu zawierającego wykaz najważniej- czas wykonywania czynności służbowych muszą odznaczać szych planowanych imprez, zgromadzeń, manifestacji itp. się bardzo wysoką kulturą osobistą, a także wykazywać zain- w województwie. To zestawienie dostępne jest dla każdego teresowanie problemami przedstawianymi przez drugą stronę. zainteresowanego policjanta, niezależnie od jednostki Policji, Wprowadzenie tych nowych rozwiązań, od wielu lat spraw-
63 d o b r e praktyki
Wykres nr 1. Liczba zabezpieczonych Wykres nr 2. Liczba zaangażowanych policjantów imprez masowych na terenie województwa śląskiego (wykonanych służb) do zabezpieczenia imprez masowych w latach 2014–2016 (do września włącznie) w latach 2014–2016 (do września włącznie)
dzonych i stosowanych w Europie Zachodniej, miało na celu tykanym, było zaplanowanie już na etapie tworzenia planów m.in. poprawę wizerunku Policji jako formacji, nawiązanie ,,tymczasowego komisariatu Policji” w obiekcie. Takie po- kontaktu z tłumem, poznanie nastrojów w nim panujących mieszczenie zostało wybudowane oraz odpowiednio wyposa- oraz stopniowanie używanych przez Policję sił i środków od żone na stadionie w Gliwicach i jest ,,uruchamiane” każdora- rozmowy do środków przymusu bezpośredniego. zowo podczas odbywających się tam imprez masowych. Do- Kolejnym elementem, na który należy zwrócić uwagę strzegając wiele korzyści, jakie daje taki ,,komisariat stadiono- w kontekście zabezpieczenia imprez masowych na terenie wy” podczas zabezpieczenia imprez masowych w Gliwicach, województwa śląskiego, jest liczba nowo budowanych obiek- funkcjonariusze biorący udział w konsultacjach związanych tów sportowych, tj. stadionów piłkarskich (Gliwice, Zabrze, z modernizacją Stadionu Śląskiego w Chorzowie wskazali za- Tychy, Bielsko-Biała, Stadion Śląski w Chorzowie) oraz hal lety takiego rozwiązania, a ich sugestie zostały uwzględnione sportowych (Częstochowa, Gliwice). Już na etapie projekto- i są realizowane w trakcie przebudowy tego obiektu. wania policjanci biorą udział w konsultacjach, następnie pro- Wprowadzenie takich pomysłów, procentujących w przyszło- wadzone są rozmowy oraz spotkania w każdej fazie budowy, ści, możliwe jest tylko dzięki wiedzy, doświadczeniu oraz zaan- co ma wpływ na bezpieczeństwo organizowanych w przyszło- gażowaniu policjantów już na etapie planowania budowy. ści imprez masowych. Omawiając zabezpieczenie licznych imprez na terenie woje- Policjanci uczestniczący w takich spotkaniach dzielą się zdo- wództwa śląskiego, nie można pominąć innych wydarzeń, czyli bytym doświadczeniem, w zakresie stosowanych rozwiązań, tzw. imprez niemasowych. Pojęcie imprezy masowej definiuje aby nowo budowany obiekt był bezpieczny. Już na etapie pla- ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez maso- nowania uzgadniane są takie szczegóły, jak połączenie moni- wych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2139, z późn. zm.). Natomiast każda toringu stadionowego z monitoringiem miejskim i przekazy- inna impreza niż masowa jest imprezą niemasową. Wartością wanie obrazu w jedno miejsce, np. do stanowiska dowodzenia odróżniającą te dwa wydarzenia jest liczba miejsc udostępnio- w obiekcie lub do komendy miejskiej czy powiatowej Policji, nych przez organizatora dla publiczności, ponadto bierze się pod tak aby można było w jednym miejscu obserwować drogę ki- uwagę zagrożenie, które może wystąpić podczas organizacji im- biców na stadion, jak również ich wejście i pobyt w obiekcie. prezy. Na Śląsku istnieje wiele klubów sportowych posiadają- Takie rozwiązanie daje pełen obraz sytuacji, umożliwia podej- cych obiekty nieprzystosowane do organizowania imprez maso- mowanie trafnych decyzji oraz znacznie skraca czas reakcji wych. Jednakże nie zmienia to faktu, że na trybunach może po- w przypadku powstania zagrożenia. Warto również podkre- jawiać się nawet kilkaset osób, którym zarówno organizator, jak ślić, że pulpit obsługi monitoringu udostępniony policjantom i Policja muszą zapewnić bezpieczeństwo. Zdecydowana więk- ma priorytet wobec innych służb, co oznacza, że w określo- szość meczów piłki nożnej III i niższych klas rozgrywkowych nych przypadkach w pierwszej kolejności kamery monitorują (podlegających pod Śląski Związek Piłki Nożnej) organizowana miejsca będące w zainteresowaniu funkcjonariuszy Policji. jest jako imprezy niemasowe. Również w tym zakresie Policja, Ponadto podczas różnych zabezpieczeń policjanci korzystają w trosce o uczestników tych wydarzeń sportowych, wzmocniła z ruchomych stanowisk dowodzenia. Są to samochody wy- współpracę ze Śląskim Związkiem Piłki Nożnej. Cyklicznie od- posażone w liczne kamery oraz radiostacje, z których można bywają się posiedzenia, w których biorą udział przedstawiciele sprawnie dowodzić zabezpieczeniem. Aby jeszcze bardziej ŚlZPN, kierownicy do spraw bezpieczeństwa oraz przedstawi- wykorzystać możliwości tych pojazdów, infrastruktura te- ciele Policji. Głównym celem takich spotkań jest wymiana in- leinformatyczna w nowych obiektach jest tak budowana, by formacji pomiędzy poszczególnymi podmiotami, wskazywanie umożliwiała przekazywanie obrazu pomiędzy ruchomym sta- możliwych zagrożeń oraz szukanie najbardziej optymalnych nowiskiem dowodzenia (RSD) a stanowiskiem dowodzenia rozwiązań w zakresie właściwego przygotowania się do takiego w obiekcie. To rozwiązanie pozwala na monitorowanie miejsc, zabezpieczenia, zwłaszcza że organizacja tzw. imprez niema- których nie obejmują kamery zainstalowane na stadionie. Wy- sowych nie jest obecnie usytuowana w jakichkolwiek ramach starczy skierować w taki rejon wspomniany wyżej samochód, powszechnie obowiązującego prawa. a obraz przez niego nagrywany trafi do stanowiska kierowania. W latach 2014–2015 w Katowicach odbyły się dwie bardzo Kolejnym innowacyjnym rozwiązaniem, wcześniej niespo- duże imprezy masowe, skupiające wielotysięczne rzesze ki-
64 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
dobre praktyki garnizonu śląskiego biców z całego świata, mowa tu o Mistrzostwach Świata cieli strony kościelnej, kończąc na przewoźnikach – PKP oraz w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2014 oraz Mistrzostwach Eu- Portu Lotniczego w Katowicach-Pyrzowicach. W związku ropy w Piłce Ręcznej Mężczyzn 2015. Przygotowanie oraz z tym przyjęto koncepcję utworzenia dwóch miejsc, jednego zabezpieczenie tak prestiżowych wydarzeń były nie lada w Częstochowie, drugiego w KWP w Katowicach, w których wyzwaniem, wymagającym wprowadzenia przez Policję no- to, w zależności od potrzeb, znajdowali się przedstawicie- wych rozwiązań. Na kilka tygodni do Katowic przyjechali le wymienionych instytucji, gdzie decyzyjne osoby mogły zagraniczni kibice, a najliczniejszą grupę stanowili Finowie, w jednym miejscu i czasie podejmować strategiczne dla całe- których w stolicy województwa było blisko 4000. Głównym go przedsięwzięcia decyzje wymagające udziału wielu służb. celem przyjazdu były oczywiście rozgrywki piłkarskie, jed- W Częstochowie zostało zorganizowane stanowisko dowo- nakże goście chcieli także poznać nasz region. Organizowali dzenia na potrzeby zabezpieczenia wydarzeń na terenie tego liczne wycieczki, wyjścia do pubów czy dyskotek. Policjanci miasta w związku z wizytą Ojca Świętego, natomiast w Ko- musieli zapewnić kibicom bezpieczeństwo, jednocześnie za- mendzie Wojewódzkiej Policji w Katowicach działało Cen- chowując maksimum dyskrecji, aby nie popsuć sportowego trum Operacyjne koordynujące zabezpieczenie na terenie święta ciągłym widokiem ,,ciężkozbrojnych” policjantów. całego województwa, w tym również podczas przejazdu Jego Fani mieli widzieć policjantów tylko wtedy, gdy było to ko- Świątobliwości Papieża Franciszka. Rozwiązanie to miało na nieczne, w innych sytuacjach działania funkcjonariuszy mia- celu jak najlepszą koordynację prowadzonych działań oraz ły być niezauważone. Najbliżej kibiców byli spottersi, którzy ograniczenie do absolutnego minimum czasu potrzebnego do w pierwszej kolejności mieli pomagać oraz rozwiązywać bie- podjęcia czynności przez poszczególne służby w ramach po- żące problemy, a w razie konieczności – interweniować. siadanych kompetencji. Inne nowe rozwiązania zastosowane przez śląską Policję pole- Podsumowując, należy podkreślić, iż wprowadzenie tego nie- gały m.in. na utworzeniu w katowickim ,,Spodku” komisariatu standardowego modelu działania miało bardzo duży wpływ Policji, o którego istnieniu informowały napisy w języku pol- na szybkość oraz zgranie czynności podejmowanych przez skim i angielskim. Ponadto uruchomione zostały dwa punkty wszystkie służby i instytucje. informacyjne Policji, jeden przed wcześniej wspomnianym komisariatem, drugi w okolicy strefy kibica. Do służby w tych punktach kierowani byli policjanci posługujący się językami obcymi. Na potrzeby tych imprez zostały przygotowane ulotki zawierające numery alarmowe, adresy wybranych instytucji, nadkom. Maciej Mierkułow – specjalista Zespołu Operacji Po- mapka poglądowa terenu przyległego do hali ,,Spodek” oraz licyjnych Sztabu Policji KWP w Katowicach; służbę w Policji pełni krótkie informacje na temat wykroczeń i przestępstw oraz od 1999 r. Realizuje zadania związane z zagadnieniami dotyczą- cymi problematyki zabezpieczania imprez masowych (spotters). konsekwencji za ich popełnienie. W latach 2013–2016 pełnił funkcję spottersa oraz Wojewódzkie- Wprowadzenie wyżej wymienionych, nowatorskich rozwią- go Koordynatora Spottersów w garnizonie śląskim. zań przyczyniło się do sprawnego zabezpieczenia imprez oraz budowania wizerunku Polski jako kraju bezpiecznego, otwar- tego na gości, w którym z powodzeniem można organizować największe imprezy sportowe. Wszystkie działania, które zostały opisane, podejmowane są w celu poprawy bezpieczeństwa organizowanych imprez ma- sowych, niemasowych, przejazdów kibiców, jak również osób postronnych, np. podróżnych. Warto podkreślić, że Policja jest Summary głównym, ale nie jedynym podmiotem odpowiedzialnym za Good practices resulted from many years of experience zapewnienie szeroko rozumianego bezpieczeństwa. Przedsta- (on the premises of the Silesian police) in securing mass wione przykłady miały na celu pokazanie, że myśląc o bezpie- events. Security of mass events czeństwie, należy spoglądać na ten temat bardzo szeroko oraz There are many football clubs with a long tradition reaching the be- współpracować, w zależności od sytuacji, z różnymi podmio- ginning of the previous century in the Silesian Province. The most tami oraz instytucjami. famous ones are: ,,Ruch” Chorzów, ,,Górnik” Zabrze, ,,Polonia” By- Poruszając tematykę zabezpieczenia imprez masowych or- tom oraz GKS Katowice. Due to the large group of football fans and ganizowanych na terenie województwa śląskiego, których hooligans who inhabit a small area, the Police are obliged to find integralną częścią jest widz, nie sposób pominąć wydarzenia, non-regulatory solutions to ensure security of participants of the mass events and ordinary citizens. Silesian policemen took the fol- które wprawdzie nie było typową imprezą masową, jednak- lowing actions: information exchange with carriers that are respon- że zgromadziło w jednym miejscu kilka razy więcej ludzi niż sible for transport of football fans, including teams of conductors może pomieścić Stadion Narodowy – mowa tu o Światowych (PKP); involvement of policemen spotters in securing mass events Dniach Młodzieży, a konkretnie o wizycie Ojca Świętego na – mainly football games; establishment of Anti-conflict Team of the Jasnej Górze w Częstochowie. Z rangi tego przedsięwzię- Police – securing protests, demonstrations and public gatherings, cia zdawali sobie sprawę wszyscy policjanci biorący udział Involvement of policemen in actions taken to build football stadi- w zabezpieczeniu – od dowódców po policjantów pełniących ums and sporting halls; use of Moveable Command Stations during służbę na ulicy. Wydarzenie to było prawdziwym egzaminem mass events, gatherings etc., including submission of full picture to the Operational Centre of the Provincial Police Commander in dla wszystkich, a wiedza i dotychczasowe doświadczenie Katowice; enhancing cooperation with Silesian Football Associa- w zabezpieczeniu imprez masowych miały pomóc go zdać. tion which is responsible for organization of football games of lower Zabezpieczenie ŚDM wymagało ciągłej współpracy pomiędzy leagues. różnymi instytucjami, zaczynając od tych odpowiedzialnych Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP za bezpieczeństwo państwa i obywateli, poprzez przedstawi-
65
Zabezpieczenie demonstracji oraz obchodów Narodowego Święta Niepodległości przez KSP
podinsp. Magdalena Bieniak ekspert Sekcji Prasowej Komenda Stołeczna Policji
nowymi, a przecież trzeba zadbać o bezpieczeństwo wszyst- Imprezy masowe, zgromadzenia, manifestacje kich uczestników biorących udział w imprezach sportowych. odbywające się w Warszawie mobilizują służby W Komendzie Stołecznej Policji funkcjonuje Wydział ds. Zwalczania Przestępczości Pseudokibiców, który realizuje do wytężonych działań. Na Policji spoczywa zadania w zakresie rozpoznawania, rozpracowywania, ujaw- ogromna odpowiedzialność za bezpieczeństwo niania i zwalczania przestępstw oraz wykroczeń popełnianych w środowisku pseudokibiców. Wydział składa się z trzech ze- uczestników oraz utrzymanie porządku społów: operacyjnego, spotters, dochodzeniowo-śledczego. publicznego. Spottersi – czyli kto? Z perspektywy Policji Spotters, czyli policjant siadający na stadionie z grupą kibi- ców, jeżdżący na wyjazdy klubowe, policjant i fan w jednym. Dla jednych imprezy masowe to dobra zabawa, dla innych, Funkcjonariusz, który łączy Policję, klub i kibiców. Pierwsi szczególnie dla Policji, stanowią one spore wyzwanie. Duża spottersi pojawili się w 1985 r. w Anglii, po drastycznych odpowiedzialność spoczywa na służbach, które zapewniają zajściach z udziałem kibiców, na stadionach piłkarskich. bezpieczeństwo uczestników imprez, jak również utrzymanie Spotters ogląda widowisko sportowe jawnie, będąc ubranym porządku publicznego. Dla mundurowych mecze piłkarskie w kamizelkę z napisem „Police”, to jest jego cecha charaktery- oznaczają często zamieszki i starcia z chuliganami stadio- styczna. Orientuje się, jaka jest specyfika klubu, kibiców oraz
66 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
d o b r e praktyki ksp
nastrojów panujących pośród nich. Do podstawowych zadań Policja wydaje opinię w zakresie bezpieczeństwa planowanej spottersa należy wykluczenie chuliganów ze stadionów. Ma on imprezy, niezbędną do uzyskania zezwolenia na przeprowadze- zapewnić fanom bezpieczeństwo oraz być łącznikiem kibiców nie imprezy masowej. Bezpośrednio przed realizacją przedsię- z klubem, organizatorem, służbami porządkowymi i Policją. wzięcia organizator jest zapraszany do KSP na odprawę. Orga- nizacja imprez masowych, w szczególności tych sportowych, w SSK to proces zbierania wszystkich możliwych do uzyskania Impreza masowa podwyższonego ryzyka Wśród imprez masowych występują również imprezy pod- wyższonego ryzyka, czyli takie, podczas których, zgodnie z informacjami o przewidywanych zagrożeniach czy też do- tychczasowymi doświadczeniami, istnieje obawa wystąpie- nia aktów agresji. W takich przypadkach bierze się np. pod uwagę, czy klub przyjeżdżający na rozgrywki do Warszawy żyje w antagonistycznych stosunkach z warszawską Legią czy Polonią. Jeśli tak jest, to mówimy o imprezie masowej pod- wyższonego ryzyka. Będąc w posiadaniu takiej wiedzy, aby zapewnić bezpieczeństwo uczestnikom meczu, zwiększa się liczbę sił, zarówno organizatora, jak i Policji. Wszystkie dzia- łania mają na celu wyeliminowanie ze stadionów chuliganów i objęcie ich zakazami stadionowymi. Priorytet jest jeden, na mecz mają przychodzić prawdziwi kibice i dobrze się bawić.
Stołeczne Stanowisko Kierowania W 2015 r. stołeczni policjanci zabezpieczyli 680 imprez ma- sowych oraz 768 protestów społecznych (w tym zgromadzeń publicznych). Stołeczne Stanowisko Kierowania to jeden z naj- ważniejszych wydziałów Komendy Stołecznej Policji. Jedną z funkcjonujących komórek w SSK jest Sekcja Operacji Policyj- nych. Do jej głównych zadań należy m.in. opracowanie projek- tów i założeń planów, organizowanie i koordynowanie przed- sięwzięć związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa i porząd- ku publicznego podczas imprez masowych z udziałem znacznej liczby osób, charakteryzujących się wysokim stopniem ryzy- ka naruszenia porządku prawnego, jak również uczestnictwo w spotkaniach z organizatorami imprez masowych. Przygoto- wanie do imprezy masowej wymaga współpracy Policji z pod- miotami realizującymi te imprezy. Na wniosek organizatora
67 d o b r e praktyki
informacji o przewidywanych zagrożeniach. Zebrane informacje po przetworzeniu i ana- lizie przekładają się na Plan Dowódcy Ope- racji Policyjnej. Odpowiedzialność spoczy- wająca na SSK za zabezpieczenie imprezy masowej jest ogromna.
Euro 2012 Podczas turnieju Euro 2012 podstawowym celem było zapewnienie uczestnikom: ki- bicom, drużynom piłkarskim i wszystkim, którzy odwiedzili Polskę, maksymalnego bezpieczeństwa. Cel został osiągnięty, go- ście i mieszkańcy mogli czuć się bezpiecz- nie. W zabezpieczeniu Euro 2012 uczest- niczyli policjanci z komend wojewódz- kich Policji, przede wszystkim z Gdańska, Lublina, Krakowa, Wrocławia, Poznania, Rzeszowa oraz Komendy Stołecznej Poli- cji. Każdego dnia turnieju nad bezpieczeń- stwem obywateli czuwało około 6 tysięcy policjantów, a w newralgicznym momencie nawet do 16 tysięcy funkcjonariuszy. Służ- by dołożyły wszelkich starań, aby podczas turnieju było bezpiecznie. Główny ośrodek koordynacji działań policyjnych stanowiło Policyjne Centrum Dowodzenia w Legio- nowie. W legionowskim centrum przez całą dobę pracowało jednocześnie 95 funkcjo- nariuszy. Dokonane inwestycje, przeprowa- dzone szkolenia, wdrożone procedury czy zdobyte podczas turnieju doświadczenie będą wykorzystywane przez służby do za- bezpieczenia innych imprez masowych.
Policyjne zabezpieczenie Szczyt NATO Podczas tegorocznego zabezpieczenia Szczytu NATO ponow- 11 listopada 2015 r. nie w Policyjnym Centrum Dowodzenia w Legionowie zebrali Narodowe Święto Niepodległości to najważniejsze święto się przedstawiciele nie tylko wszystkich formacji podległych państwowe, które przypomina Polakom, że 11 listopada 1918 r. MSWiA – Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu Polska odzyskała niepodległość po 123 latach zaborów. Kilka i Państwowej Straży Pożarnej, ale również ABW i Dowództwa tysięcy policjantów Komendy Stołecznej Policji przy wspar- Operacyjnego Sił Zbrojnych oraz zaproszeni eksperci Interpo- ciu funkcjonariuszy z kraju, a także żołnierzy Żandarmerii lu. Nad Warszawą krążyły policyjne śmigłowce wyposażone Wojskowej zabezpieczało w Warszawie obchody 97. roczni- w kamery, przekazujące na bieżąco obraz do legionowskiego cy odzyskania niepodległości. Z dużym wyprzedzeniem roz- centrum i Sztabu KSP. Część ulic w Śródmieściu, na Pradze-Po- poczęły się przygotowania do zabezpieczenia zgromadzeń, łudnie, Woli oraz Ochocie została wyłączona z ruchu, parkowa- manifestacji i imprez w związku ze Świętem Niepodległości. nia oraz zamknięta dla samochodów i rowerów. Wprowadzone W dniu 11 listopada skoro świt na ulicach Warszawy rozpoczę- zostały stałe wyłączenia z ruchu, głównie w okolicach stadionu li służbę policjanci prewencji, ruchu drogowego i służb kry- oraz trasy pomiędzy Rondem Waszyngtona a centrum miasta. minalnych. Ich zadaniem było bieżące rozpoznanie zagrożeń Pod szczególną ochroną Policji były hotele, w których zatrzy- i wskazanie miejsc podwyższonego ryzyka oraz reagowanie mali się przywódcy krajów NATO, a wśród nich Prezydent USA na rażące naruszenia prawa. W trakcie działań nie odnotowano Barack Obama, liderzy Unii Europejskiej, Banku Światowego żadnych poważnych incydentów. i ONZ. Policjanci zabezpieczyli pobyt 18 prezydentów, 21 sze- Coroczne zabezpieczenie obchodów Święta Niepodległości to fów rządu, 41 szefów MSZ oraz 39 ministrów obrony narodowej. jedna z największych operacji policyjnych. W ramach szczytu NATO policjanci zabezpieczyli też kilkanaście Przyjęta taktyka oraz sprawna współpraca z organizatorami zgromadzeń publicznych. W trakcie działań nie odnotowano żad- przyczyniają się do zapewnienia bezpiecznego przebiegu tych nych incydentów. Wielomiesięczne przygotowania pozwoliły na wydarzeń. zabezpieczenie tego wydarzenia na najwyższym poziomie.
68 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
P rzygotowanie do tegorocznych obchodów 11 listopada
dojścia, rozejścia się uczestników, miejsca zbiórki oraz trasy przemarszu. Po otrzy- maniu informacji o planowanych przedsię- wzięciach pierwszą czynnością jest prze- prowadzenie analizy zagrożeń, jakie mogą wystąpić podczas realizacji zabezpiecze- nia. Stołeczne Stanowisko Kierowania KSP przesyła uzyskane informacje do pio- nu kryminalnego w Komendzie Stołecznej Policji, który prowadzi bieżące rozpozna- nie. Realizowane są czynności operacyjne celem pozyskania informacji, które mogą zostać wykorzystane podczas realizacji zabezpieczenia. W ramach przygotowa- nia do zabezpieczenia centralnych obcho- dów Narodowego Święta Niepodległości w Warszawie Komendant Stołeczny Poli- cji powołuje Zespół Zadaniowy ds. przy- gotowania zabezpieczenia, którego szefem jest Naczelnik Stołecznego Stanowiska Kierowania KSP. Nadzór merytoryczny nad pracami zespołu zadaniowego spra- wuje I Zastępca Komendanta Stołecznego Policji ds. Prewencji. Kolejnym krokiem jest sporządzenie wstępnej kalkulacji sił i środków własnych, które mogą być użyte do realizacji planowanego zabezpieczenia. Gdy ilość własnych sił i środków policyj- nych okazuje się niewystarczająca – wdra- żane są procedury mające na celu wsparcie Komendy Stołecznej Policji przez inne ko- mendy wojewódzkie.
Wykorzystano materiały ze Stołecznego Magazynu Poli- cyjnego z lat 2013–2016 Przygotowanie do tegorocznych Akty prawne obchodów 11 listopada Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 2139, z późn. zm.). W tym roku obchodziliśmy 98. rocznicę odzyskania przez Ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach (Dz. U. Polskę niepodległości. Tego dnia na terenie Warszawy jak co poz. 1485). roku odbyły się liczne imprezy okolicznościowe, w tym cen- tralne uroczystości Święta Niepodległości na placu Marszał- ka Józefa Piłsudskiego, oraz zgromadzenia publiczne, część z nich była połączona z przemarszem. Uwzględniając do- świadczenia z poprzednich lat, Komenda Stołeczna Policji Summary skupia szczególną uwagę na zabezpieczenie przedsięwzięć organizowanych 11 listopada, gdyż tego dnia do Warszawy Best practice associated with the protection of demonstrations and celebrations of the National przybywają grupy osób z całej Polski. Niestety, nie wszyscy Independence Day przyjeżdżają do stolicy z zamiarem świętowania, niektórzy Metropolitan Police Headquarters secure about 1,400 sports szukają okazji do konfrontacji z Policją lub osobami mający- events, public gatherings and entertainment events every year. Ev- mi odmienne poglądy polityczne. Dokumentem regulującym ery police operation is a huge undertaking. It is proceeded by work- kwestie przygotowania i realizacji działań jest zarządzenie ing out of a project and guidelines of a plan, providing the proper nr 23 Komendanta Głównego Policji z dnia 24 września casting of the staff during conducted police actions, service brief- 2014 r. w sprawie metod i form przygotowania i realiza- ings and discussions with the organizers referring to last details of cji działań Policji w związku ze zdarzeniami kryzysowymi the planned actions. All the above factors allow to provide partici- (Dz. Urz. KGP poz. 65, z późn. zm.). Taktykę działań ustala pants with security on the highest possible level. One of the biggest police operations is managed in connection with the celebrations of się m.in. w zależności od rodzaju zagrożeń, liczby zgroma- the Independence Day in Warsaw. dzeń, uczestników, liczby służb porządkowych organizato- Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP ra. Podstawowe działania polegają na zabezpieczeniu dróg
69
realizacja Zabezpieczenia festiwalu „Przystanek Woodstock” przez KWP w Gorzowie Wielkopolskim
kom. Marcin Maludy rzecznik prasowy KWP w Gorzowie Wielkopolskim
W dniach 13–16 lipca 2016 r. odbyła się XXII edycja „Przy- z polem namiotowym zajmował obszar około 275 ha. Bezpie- stanku Woodstock”. W Kostrzynie nad Odrą to przedsięwzię- czeństwo na terenie imprezy zapewniały służby porządkowe cie zostało zorganizowane po raz trzynasty. Impreza miała, i informacyjne organizatora. jak co roku, charakter typowo muzyczny, była koncertem na Zabezpieczenie tegorocznego „Przystanku Woodstock” zo- wolnym powietrzu. stało przeprowadzone na podstawie planu działania dowódcy Osoby, które wzięły udział w festiwalu, w większości pocho- operacji policyjnej „Przymierze” – nadinsp. Jana Lacha – Za- dziły z terenu województwa lubuskiego oraz województw stępcy Komendanta Głównego Policji. W ramach tej operacji ościennych (zachodniopomorskiego, wielkopolskiego, dolno- wyodrębniono m.in. podoperację „Woodstock”. Jej dowódcą śląskiego). Liczną grupę uczestników stanowiły również oso- został insp. Krzysztof Sidorowicz, I Zastępca Komendanta by z innych regionów Polski oraz z krajów Europy Zachod- Wojewódzkiego Policji w Gorzowie Wlkp. W skład podopera- niej. Wzorem lat ubiegłych, przedsięwzięcie trwało cztery cji weszły poszczególne odcinki: „Miasto”, „Koncert”, „Dro- dni. Elementami, na które należało zwrócić szczególną uwagę ga”, „Kolej”, „Antyterror”. podczas organizacji zabezpieczenia, był dzień poprzedzający Dowodzenie i współdziałanie służb w trakcie imprezy było oraz kończący festiwal, tj. czas przyjazdu i wyjazdu uczestni- oparte na zintegrowanym centrum dowodzenia, wyposażo- ków, głównie z wykorzystaniem transportu kolejowego. nym w środki łączności radiowej i środki bezprzewodowej W ramach festiwalu odbywały się cztery imprezy masowe. łączności telefonicznej, w skład którego weszli m.in. przed- Teren wydzielony pod XXII „Przystanek Woodstock” łącznie stawiciele organizatora, Państwowej Straży Pożarnej i Policji.
70 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 dobre praktyki
dobre praktyki kwp w gorzowie wlkp.
W zabezpieczeniu XXII edycji „Przystanku Woodstock”, Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie oraz z Ogniwa oprócz służb organizatora i Policji, uczestniczyły: Państwo- Konnego Wydziału Zabezpieczenia Miasta Komendy Miejskiej wa Straż Pożarna, Powiatowa Inspekcja Sanitarna, pogotowie Policji w Poznaniu. Patrolowały tereny leśne wokół festiwalu. ratunkowe, Straż Ochrony Kolei, Straż Miejska, Izba Celna, Często był to teren trudno dostępny zarówno dla patroli zmotory- pogotowie energetyczne, gazowe, pogotowie wodociągów zowanych, jak i pieszych. Policjanci z patroli konnych współpra- i kanalizacji, służby komunalne miasta Kostrzyn nad Odrą cowali ze strażnikami leśnymi Lasów Państwowych. i przedstawiciele Urzędu Miasta w Kostrzynie nad Odrą. Policjanci z oddziałów prewencji od lat aktywnie zaangażo- W ramach zabezpieczenia Komenda Wojewódzka Policji wani są w zabezpieczenie jednego z największych festiwali. w Gorzowie Wlkp. nawiązała współpracę z Prezydium Policji To właśnie ci funkcjonariusze stanowią istotną policyjną siłę w Poczdamie w celu wykonywania wspólnych patroli na tere- w zapewnieniu spokojnego przebiegu festiwalu, tak by jego nie Kostrzyna nad Odrą i drogach dojazdowych. uczestnicy zapamiętali to wydarzenie wyłącznie w pozytyw- Przygotowania do przedsięwzięcia trwały kilka miesięcy. nym kontekście. Od kilku już lat w zabezpieczeniu festiwa- Były poprzedzone wieloma spotkaniami z organizatorem i in- lu policjantów z lubuskich oddziałów prewencji wspomagają nymi służbami. Jedno z ostatnich odbyło się 6 lipca, kilka dni mundurowi z innych województw. W tym roku do Kostrzyna przed oficjalnym rozpoczęciem imprezy. Na terenie festiwalu przyjechali policjanci z oddziałów prewencji z Łodzi, Pozna- dowodzący sprawdzali gotowość wszystkich służb. Omówio- nia, Warszawy i Wrocławia. Aby taka liczba funkcjonariuszy no szczegóły tej wielkiej podoperacji. To ostatnie ustalenia, była w pełni wykorzystana, niezbędne jest profesjonalne do- wskazówki i propozycje miały sprawić, że służby i organizator wodzenie oraz szybka i skuteczna realizacja poleceń wydawa- będą w pełni profesjonalnie wywiązywać się ze swych zadań, nych przez przełożonych. To gwarantuje wysoki poziom pracy zapewniając w ten sposób uczestnikom imprezy bezpieczeń- policjantów z oddziałów prewencji. Funkcjonariusze nie ogra- stwo. Na woodstockowym polu porównywano założenia za- niczali się jedynie do patrolowania ulic w Kostrzynie. Wspo- warte w planach z faktyczną sytuacją. Powstawała właśnie magali również policjantów z pozostałych pionów, aby zapew- festiwalowa infrastruktura. nić jak największy poziom bezpieczeństwa w czasie festiwalu. Policyjne działania w ramach podoperacji „Kolej” w Kostrzy- Wioska Policyjna znajdująca się na terenie festiwalu to projekt nie nad Odrą ruszyły wraz z pierwszym pociągiem specjalnym, Wydziału Prewencji KWP w Gorzowie Wlkp. Każdego roku realizacja Zabezpieczenia którym podróżowali woodstokowicze. Pierwsze składy przyje- do współpracy zapraszają wielu ciekawych gości, z którymi chały między innymi z Warszawy, Rzeszowa i Katowic. Tylko można porozmawiać. W sektorze informacyjnym udzielane w ciągu pierwszych dwóch dni pociągami specjalnymi dotarło były informacje na temat zjawisk patologicznych. Odwie- festiwalu „Przystanek Woodstock” ponad 4000 osób, a kolejne 2500 pociągami rejsowymi i mię- dzający pytali o takie problemy, jak: handel ludźmi, przemoc dzynarodowymi (z Berlina). Łącznie zarejestrowano 303 pocią- i cyberprzemoc, alkoholizm, narkomania. Został przeprowa- gi, w tym 53 specjalne i 104 międzynarodowe. Przybyło nimi dzony konkurs na hasło dotyczące przeciwdziałania przemo- 75 766 osób. Funkcjonariusze Policji nie tylko dbali o bezpie- cy. Działał także punkt promocyjny niemieckiej Policji Landu przez KWP w Gorzowie Wielkopolskim czeństwo wszystkich podróżnych, ale także służyli im pomo- Brandenburgii. Woodstokowicze mieli szansę wziąć udział cą. Można ich było spotkać na kostrzyńskim dworcu, a także w anonimowej ankiecie. Każdy mógł się wypowiedzieć na te- w jego okolicy. Dzięki specjalnie stworzonemu systemowi infor- mat bezpieczeństwa tegorocznego festiwalu. Prowadzone były matycznemu policjanci na bieżąco monitorowali pociągi zmie- także warsztaty z kontroli złości i radzenia sobie w sytuacjach rzające na Woodstock. Pierwsze informacje były przekazywane kryzysowych oraz warsztaty z komunikacji. Z możliwości z jednostki Policji, z której regionu wyjeżdżał specjalny kurs. zbadania swojej trzeźwości skorzystało ponad 35 000 osób. To zwiększało bezpieczeństwo podróżnych, bo w razie nagłego Łącznie w zabezpieczeniu wzięło udział 1585 policjantów, w tym wydarzenia policjanci mogli szybciej i skuteczniej zareagować. 535 stanowiło siły wsparcia delegowane decyzją Komendanta Jak co roku, nad bezpieczeństwem wszystkich osób, które do Głównego Policji z terenu kraju. Planowanie służb, dyslokacja, Kostrzyna postanowiły dojechać samochodem czy motocyklem, zarządzanie siłami i środkami odbywało się z wykorzystaniem czuwali policjanci z drogówki. To spore wyzwanie, bo przez kil- Systemu Wspomagania Dowodzenia. Sztab dowódcy podopera- kunastotysięczne miasta przejeżdża w krótkim czasie mnóstwo cji „Woodstock”, insp. Krzysztofa Sidorowicza, I Zastępcy Ko- aut. W związku z dużym natężeniem i zmianą organizacji ruchu mendanta Wojewódzkiego Policji w Gorzowie Wlkp., znajdował na ulicach Kostrzyna i drogach dojazdowych widoczni byli poli- się w kostrzyńskim komisariacie Policji. Setki komend, poleceń, cjanci ruchu drogowego. Regulowali ruch w miejscach szczegól- wskazówek i sposobów rozwiązań zdarzeń, które miały miejsce nego natężenia, kierowali podróżnych na parkingi, a także służyli w Kostrzynie nad Odrą, od lat odbywa się właśnie w komisaria- wszelką radą i pomocą – zarówno uczestnikom festiwalu, jak cie. To jest serce tej wielkiej podoperacji. W sztabie pracowało i mieszkańcom Kostrzyna. Mundurowych z lubuskiej drogówki wiele osób, które korzystając z najnowszych rozwiązań syste- wspomagali policjanci z województw: wielkopolskiego, zachod- mowych i teleinformatycznych, poprzez dowódców poszczegól- niopomorskiego i dolnośląskiego oraz Pododdziału Prewencji nych odcinków koordynowały służbę blisko 1600 policjantów. Policji z Gorzowa Wlkp. i funkcjonariusze Inspekcji Transportu Służba ta trwała bezustannie, przez 24 godziny na dobę. Kie- Drogowego. Taka współpraca miała na celu zapewnienie bez- dy jedni kończyli służbę, na ich zmianę byli przygotowani ich pieczeństwa wszystkim wybierającym się na festiwal, a po jego koledzy. Odbywało się to na każdym poziomie służbowym, bez zakończeniu – umożliwienie sprawnego powrotu. W sumie nad względu na stopień i rodzaj pełnionej funkcji. bezpieczeństwem w Kostrzynie i drogach dojazdowych czuwa- Sztab to centrum policyjnej koordynacji, w które zaangażo- ło blisko 160 policjantów ubranych w białe czapki. Tradycyjnie wani byli doświadczeni policjanci, gotowi do decyzji, nie najwięcej pracy policjanci mieli na głównych skrzyżowaniach zawsze łatwych, a które muszą być podjęte bardzo szybko w mieście i drogach dojazdowych. i sprawnie. Ponadto muszą być skuteczne, aby każdemu, kto Po raz pierwszy podczas „Przystanku Woodstock” służbę pełniły zdecydował się odwiedzić przygraniczny Kostrzyn, było za- patrole konne. Przyjechały z Sekcji Konnej Wydziału Prewencji pewnione bezpieczeństwo. Tylko dzięki skutecznemu i spraw-
71 d o b r e praktyki
Sztab operacyjny Służba oddziałów prewencji Policji
Patrole rowerowe Powrót do domu
nemu zarządzaniu swoimi siłami, można dotrzeć do miejsc, gdzie dane zdarzenie zaistniało. Dzięki rozwiniętym syste- mom policyjnym i pozapolicyjnym dysponowaliśmy zapisa- mi i obrazami, które ułatwiają funkcjonowanie, a co za tym idzie – poprawę bezpieczeństwa woodstockowiczów. Wiedza i doświadczenie policjantów w połączeniu z najnowocześniej- szymi rozwiązaniami technicznymi sprawiają, że ich działania są coraz bardziej profesjonalne. Korzysta na tym społeczeń- stwo, któremu Policja ma służyć.
Summary
Sprawdzenie minersko-pirotechniczne Presentation of best practice of Provincial Police Head- quarters in Gorzów Wlkp. in providing security for “Przystanek Woodstock” festival in recent years Woodstock festival took place for the thirteenth time in border Kostrzyn near the Odra river in the Lubuskie province. It is a huge undertaking which could not actually function without the partic- ipation of police officers. In the security of this one of the biggest mass events in Europe not only police officers from Lubuski garri- son are involved but also the ones from entire Poland. It constitutes almost 1600 officers from many divisions and units, who, by the in- tensive service, guarantee security for the festival enthusiasts. This experience also pays off in everyday service. Work of uniformed officers and their involvement are highly appraised after every an- nual event. Both the management and police officers being on duty, supported by officers of different services (Polish and foreign), con- stitute one, wonderfully and effectively functioning organism. Tłumaczenie: Renata Cedro, WP Wioska policyjna zdj. archiwum KWP w Gorzowie Wlkp. w Gorzowie zdj. archiwum KWP
72 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 sportowe imprezy m a s ow e
Zabezpieczenie imprez masowych, w tym ME w Piłce Ręcznej Mężczyzn EHF 2016, przez KWP w Gdańsku
kom. Rafał Hołubowski kierownik Sekcji Operacyjnej Sztabu Policji KWP w Gdańsku
Wstęp gulują kwestie realizowanych zadań przez poszczególne pod- Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego w tym zapew- mioty w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa w przestrzeni nienie spokoju w miejscach publicznych to jedno z podstawo- publicznej. wych zadań Policji, które wynika wprost z art. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2016 r. poz. 1782). Re- definicja i rodzaje imprez masowych alizacja tego zadania ma miejsce również przy organizacji im- prez masowych. Kwestia bezpieczeństwa uczestników imprezy Opisując zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa imprez maso- to nie tylko zadanie Policji, lecz wielu podmiotów i organów, wych, nie sposób nie odnieść się do definicji ustawowych, które które mają wpływ na bezpieczeństwo w przestrzeni publicznej. określają, czym jest impreza masowa i jakie są jej rodzaje. O swoistym podziale tych ról stanowi art. 5 ustawy z dnia Definicja imprezy masowej została przedstawiona w art. 3 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych (zwana dalej z 2015 r. poz. 2139, z późn. zm.). Określono w nim, że to orga- „uobim”), który zawiera katalog pojęć zawartych w tym akcie nizator imprezy masowej zapewnia bezpieczeństwo jej uczest- prawnym. nikom w miejscu i czasie trwania imprezy. Tak więc odpowie- Imprezy artystyczno-rozrywkowe niewątpliwie różnią się od dzialność organizatora rozpoczyna się z chwilą udostępnienia masowych imprez sportowych i nie wymagają angażowania tak obiektu lub terenu, na którym odbywa się impreza masowa, licznych nakładów sił i środków, choć w zależności od genero- osobom w niej uczestniczących i kończy w momencie opusz- wanych zagrożeń do ich zabezpieczenia kierowana jest różna czenia tego miejsca przez ostatniego z uczestników imprezy. ilość sił i środków. Zapewne można się domyślać, że najwięcej Zazwyczaj godziną rozpoczęcia imprezy jest godzina otwarcia problemów przysparzają mecze piłki nożnej w szczególności, bram wejściowych dla uczestników imprezy, natomiast zakoń- gdy mamy do czynienia z imprezą masową o podwyższonym czenie tej odpowiedzialności jest uzależnione od liczby widzów ryzyku. Wówczas do zabezpieczenia takiego meczu potrzebne oraz czasu opuszczenia przez nich obiektu lub terenu. jest zaangażowanie dodatkowych sił i środków z zasobów jed- Ustawodawca określił, że obowiązek zabezpieczenia imprezy nostek podległych KWP w Gdańsku, a niejednokrotnie zwróce- masowej – poza organizatorem – spoczywa również na: nie się do Komendanta Głównego Policji o dodatkowe podod- ■■ wójcie, burmistrzu, prezydencie miasta, działy z innych garnizonów w kraju. ■■ wojewodzie, ■■ Policji, Zabezpieczenie imprez masowych przez ■■ Państwowej Straży Pożarnej i innych jednostkach organiza- cyjnych ochrony przeciwpożarowej, Policję na terenie woj. pomorskiego ■■ służbach odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek Policja odgrywa podstawową rolę w systemie zabezpieczenia publiczny na obszarach kolejowych, imprezy masowej. Poza przygotowywaniem stosownych opinii ■■ służbie zdrowia, w tym zakresie musi prowadzić nadzór nad przemieszczaniem ■■ innych właściwych służbach i organach. się uczestników imprezy i być w stałym kontakcie zarówno z jej Powyższe wskazuje, iż przy zabezpieczeniu imprezy masowej organizatorem, jak i innymi, wspomnianymi służbami w celu powinno nastąpić współdziałanie organów i podmiotów odpo- możliwości właściwego przygotowania się do ewentualnego wiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne, a katalog realizo- natychmiastowego podjęcia działań w przypadku naruszenia wanych w tym zakresie zadań wynika wprost z przytoczonego porządku prawnego (również na terenie imprezy masowej, je- aktu prawnego, a także innych ustaw szczególnych, które re- żeli dojdzie do sytuacji, o której mowa w art. 22 ust. 4 uobim).
73 s portow e i m pr ezy masowe
Zgodnie z art. 22 ust. 4 uobim Policja podejmuje również Na kanwie doświadczeń związanych z organizacją imprezy Mi- działania przywracające porządek publiczny na stadionie, strzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, podjęto terenie lub w budynku w trakcie trwania imprezy masowej również rozwiązania systemowe, które usprawniają realiza- w przypadku, gdy działania służb porządkowych są niesku- cję zabezpieczeń imprez masowych organizowanych również teczne. Działania te podejmowane są przez Policję po wystą- we wspomnianej hali „Ergo Arena”. Wydział Bezpieczeństwa pieniu przez organizatora lub kierownika ds. bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku po o udzielenie pomocy, który niezwłocznie potwierdza ten fakt konsultacjach z Zarządem Dróg i Zieleni w Gdańsku, Urzędem pisemnym zgłoszeniem. Miejskim w Sopocie oraz Policją wprowadził rozwiązania or- Zadania Policji w zakresie bezpieczeństwa imprez masowych, ganizacyjne związane z zapewnieniem optymalnego zabezpie- poza ustawą z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji czy ustawą czenia na trasach dojazdowych do obiektu. Przyjęto trzy wa- o bezpieczeństwie imprez masowych, regulują również prze- rianty działań służb miejskich oraz Policji, uzależniając zmiany pisy wewnętrzne Komendanta Głównego Policji. Z uwagi w organizacji ruchu oraz formę realizowanego zabezpieczenia na wielość przepisów wewnętrznych, które mogą mieć za- od analizowanych zagrożeń i przewidywanej liczby widzów stosowanie przy wystąpieniu sytuacji kryzysowej związanej na obiekcie. Wariant I – udział do 5000 osób, wariant II – do z zabezpieczeniem imprezy masowej, poniżej wymieniono je- 7000 osób, wariant III – do 1100 osób. Ponadto główny nacisk dynie trzy akty prawne, do których najczęściej się odnosimy, kładzie się na maksymalne wykorzystanie środków transportu realizując zabezpieczenia imprez masowych, tj.: publicznego, dostosowując komunikację miejską: autobusową ■■ zarządzenie nr 23 KGP z dnia 24 września 2014 r. w spra- i tramwajową oraz Szybką Kolej Miejską w Trójmieście do po- wie metod i form przygotowania i realizacji działań Policji trzeb realizowanego przedsięwzięcia. Przy dużych imprezach w związku ze zdarzeniami kryzysowymi (Dz. Urz. KGP masowych rozwiązywane są również kwestie pokrywania przez poz. 65, z późn. zm.); organizatorów imprez części kosztów transportu publicznego. ■■ zarządzenie nr 3 KGP z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie Dzięki temu uczestnicy imprezy masowej mogą nieodpłatnie, prowadzenia Policyjnego Rejestru Imprez Masowych na podstawie biletu wstępu, poruszać się komunikacją publicz- (Dz. Urz. KGP poz. 14); ną w dniu imprezy. ■■ zarządzenie nr 982 KGP z dnia 21 września 2007 r. w spra- Organizatorem Mistrzostw Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn wie zasad organizacji i trybu wykonywania przez Policję EHF 2016 był Związek Piłki Ręcznej w Polsce z siedzibą zadań związanych z rozpoznaniem, zapobieganiem, zwal- w Warszawie przy ul. Puławskiej 300A. Podczas trwania me- czaniem przestępstw i wykroczeń popełnionych w związku czów organizator udostępniał dla publiczności 9401 miejsc z imprezami sportowymi oraz gromadzenia i przetwarzania znajdujących się w poszczególnych sektorach. informacji dotyczących bezpieczeństwa masowych imprez sportowych (Dz. Urz. KGP Nr 17, poz. 129). Mecze „Grupy D” W dniach od 15 do 31 stycznia 2016 r. w Polsce odbyły się Mi- strzostwa Europy w Piłce Ręcznej Mężczyzn EHF EURO 2016. odbywały się w następujących terminach: Jednym z miast-gospodarzy Mistrzostw był Gdańsk, gdzie 16 stycznia 2016 r. w hali ERGO ARENA usytuowanej na granicy miast Gdańska i Sopotu, przy Placu Dwóch Miast 1, odbywały się mecze Grupy D ■■ godz. 18:00 Węgry – Czarnogóra, z udziałem reprezentacji: Danii, Węgier, Rosji i Czarnogóry. ■■ godz. 20:15 Dania – Rosja, Hala ERGO ARENA to obiekt, który funkcjonuje od 2010 r. 18 stycznia 2016 r. i jest usytuowany na granicy dwóch miast, tj. Gdańska i Sopo- tu. Granica przebiega przez środek hali. Powyższa lokalizacja ■■ godz. 18:00 Rosja – Węgry, obiektu wymusiła niejako przyjęcie dodatkowych regulacji ■■ godz. 20:15 Czarnogóra – Dania, prawnych w celu określenia właściwości miejscowej poszcze- 20 stycznia 2016 r. gólnych organów w zakresie spraw administracyjnych i pro- cesowych. W 2010 r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze ■■ godz. 17:15 Rosja – Czarnogóra, w Gdańsku w ramach posiadanych kompetencji wskazało, iż ■■ godz. 20:00 Dania – Węgry. właściwym organem w sprawie wydawania zezwoleń na or- ganizację imprez masowych organizowanych w hali jest Pre- Poza meczami rozgrywanymi w hali ERGO ARENA, na terenie zydent Miasta Sopotu. Prokurator Okręgowy w Gdańsku uzgodnił Starego Miasta w Gdańsku, na Targu Węglowym, postawiono z Komendantem Wojewódzkim Policji w Gdańsku, że właści- tymczasowy obiekt budowlany będący halą namiotową o wymia- wa miejscowo w sprawach czynności procesowych w niezbęd- rach 30 m szerokości i 40 m długości, w którym zorganizowano nym zakresie w trybie art. 308 kpk dotyczących przestępstw tzw. strefę kibica o maksymalnej pojemności 900 miejsc. Nad popełnionych na terenie obiektu będzie Prokuratura Rejonowa bezpieczeństwem w strefie czuwało 18 pracowników ochrony w Sopocie i Komenda Miejska Policji w Sopocie. Ponadto mienia. Strefa kibica funkcjonowała od 15 do 31 stycznia 2016 r. Komendant Wojewódzki Policji w Gdańsku podjął decyzję, w godz. 16.00 – 00.00 i transmitowano w niej na żywo wszystkie w której wyznaczył Komendanta Miejskiego Policji w So- spotkania zarówno fazy wstępnej, jak i finałowej. pocie jako organ uprawniony do wydawania opinii, o której Obiektami treningowymi były płyta boczna w hali ERGO ARE- mowa w art. 25 ust. 1 pkt 2 uobim, w sprawie imprez maso- NA oraz hala AWFiS w Gdańsku, przy ul. Kazimierza Górskie- wych organizowanych w hali ERGO ARENA, zastrzegając, go 1. Zarówno drużyny, działacze EHP (European Handball iż w tym zakresie jest zobligowany do współpracy z Komen- Federation) oraz Związku Piłki Ręcznej w Polsce, jak i osoby dantem Miejskim Policji w Gdańsku, który z kolei jest odpo- z obsługi technicznej oraz medialnej mistrzostw były zakwate- wiedzialny za realizację policyjnego zabezpieczenia imprez rowane w hotelach zlokalizowanych na terenie miasta Gdańska. masowych organizowanych w tym obiekcie. Na podstawie analizy wyżej wymienionych informacji oraz
74 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 sportowe imprezy m a s ow e
mistrzostwa europy w Piłce Ręcznej wytycznych Komendanta Głównego Policji, Komendant Wo- ■■ zapoznano się z procedurami organizatora dotyczącymi jewódzki Policji w Gdańsku podjął decyzję, że zabezpieczenie sposobu zabezpieczenia obiektu, w tym także z syste- policyjne meczów oraz imprez i wydarzeń związanych z mi- mem awizacji przesyłek kierowanych do osób znajdują- strzostwami będzie realizowane w formie akcji policyjnej przez cych się w obiekcie; Komendę Miejską Policji w Gdańsku przy wsparciu tych dzia- ■■ uzgodniono dyżur pirotechniczny funkcjonariuszy łań siłami i środkami z Oddziału Prewencji Policji w Gdańsku w punkcie depozytowym ERGO ARENA. oraz zasobów jednostek garnizonu pomorskiego. 3. W dniu 21 grudnia 2015 r., zgodnie ze złożonym przez or- Przedsięwzięcia realizowane przez Policję, związane z zabez- ganizatora imprezy wnioskiem wraz z niezbędnymi doku- pieczeniem imprezy masowej, podzielono na dwa etapy: mentami, Komendant Miejski Policji w Sopocie po prze- ■■ I – czynności o charakterze organizacyjnym, w tym przy- prowadzonej lustracji obiektu, wydał pozytywną opinię gotowanie dokumentacji planistycznej; nt. sportowej imprezy masowej Mistrzostwa Europy w Pił- ■■ II – zabezpieczenie imprezy. ce Ręcznej Mężczyzn EHF EURO 2016 w obiekcie Wie- lofunkcyjnej Hali Widowiskowo-Sportowej ERGO ARE- NA. Etap I – czynności o charakterze organizacyjnym 4. W dniu 24 grudnia 2015 r. Komendant Wojewódzki Policji oraz przygotowanie dokumentacji planistycznej w Gdańsku wydał pozytywną opinię w sprawie zezwolenia 1. W dniu 9 listopada 2015 r. Wydział Bezpieczeństwa i Za- na wykorzystanie drogi, tj. Targu Węglowego w Gdańsku, rządzania Kryzysowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku w sposób szczególny podczas organizacji „Strefy Kibica zorganizował spotkanie robocze z udziałem przedstawicieli: EHF EURO 2016”. organizatora imprezy, tj. Związku Piłki Ręcznej w Polsce, 5. W tym samym dniu na podstawie § 13 zarządzenia nr 23 Urzędu Miejskiego w Gdańsku, Urzędu Miejskiego w So- Komendanta Głównego Policji z dnia 4 września 2014 r. pocie, Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku, Ko- oraz w oparciu o wytyczne zawarte w planie przedsięwzięć mendy Miejskiej Policji w Gdańsku i Komendy Miejskiej Komendanta Głównego Policji opracowano plan przedsię- Policji w Sopocie, Komendy Miejskiej Państwowej Straży wzięć Komendanta Wojewódzkiego Policji w Gdańsku. Pożarnej w Gdańsku, Straży Miejskiej w Gdańsku, Straży Wskazano w nim główne założenia dotyczące zadań re- Ochrony Kolei Region Gdańsk, Zakładu Komunikacji Miej- alizowanych przez podległe komórki i jednostki organiza- skiej w Gdańsku, PKP Szybka Kolej Miejska w Trójmieście, cyjne Policji, w tym przez KMP w Gdańsku bezpośrednio wolontariatu i innych podmiotów. Podczas spotkania: realizującą zabezpieczenie w formie akcji policyjnej. ■■ omówiono zasady dotyczące obiegu informacji, wy- 6. Następnie na podstawie § 6 ww. zarządzenia Komendant znaczono z poszczególnych podmiotów osoby do Miejski Policji w Gdańsku zarządził akcję policyjną pod współpracy z organizatorem imprezy oraz Wydziałem kryptonimem „Europa”, a na jej dowódcę wyznaczył na- Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego Urzędu czelnika Wydziału Sztabu Policji KMP w Gdańsku. Po- Miejskiego w Gdańsku, który był podmiotem koor- wołano również sztab dowódcy akcji, w ramach którego dynującym wszystkie zadania związane z bezpieczeń- funkcjonowały zespoły zadaniowe: rozpoznania i analiz, stwem w przestrzeni publicznej; taktyczny, obsługi procesowej, łączności i informatyki. ■■ przedstawiono ogólne założenia dotyczące funkcjono- 7. W dniu 5 stycznia 2016 r., korzystając z posiadanych in- wania strefy kibica jako imprezy niemasowej organizo- formacji na temat zagrożeń, szef sztabu opracował plan wanej w trybie art. 65 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. działania dowódcy akcji pod krypt. „Europa”, w którym – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, dokonał kalkulacji sił i środków niezbędnych do właści- z późn. zm.); wego zrealizowania policyjnego zabezpieczenia imprezy, ■■ omówiono organizację ruchu drogowego pod halą określając na każdy dzień meczowy i niemeczowy liczbę ERGO ARENA w dni meczowe, z uwzględnieniem wa- policjantów kierowanych do zabezpieczenia. W zależno- riantów działania, tj. wariantu II oraz – w przypadku na- ści od zagrożeń zaplanowano każdego dnia udział od 60 silenia ruchu drogowego i pieszego – wariantu III; do 140 funkcjonariuszy (w tym z OPP w Gdańsku oraz ■■ wstępnie przyjęto koncepcję nieprzydzielania eskort na wydziałów: prewencji, ruchu drogowego, kryminalnego, przejazdy drużyn narodowych z miejsca zakwaterowania dochodzeniowo-śledczego i innych komórek organiza- na mecz z uwagi na niewielkie odległości pomiędzy miej- cyjnych, np. Zespołu Minersko-Pirotechnicznego SPAP scem zakwaterowania a halą ERGO ARENA; przydzie- w Gdańsku oraz Nieetatowej Grupy Rozpoznania Mi- lono eskorty na przejazd transferowy z lotniska do hotelu nersko-Pirotechnicznego KWP w Gdańsku). Dodatkowo i w drodze powrotnej, po zakończeniu udziału w imprezie. dowódca akcji w czasie trwania zabezpieczenia mógł ko- 2. W dniu 1 grudnia 2015 r. zorganizowano spotkanie robocze rzystać z pomocy oficerów łącznikowych (tzw. TSLO) z udziałem przedstawicieli: Policji, kierownika ds. bezpie- przydzielonych przez Komendę Główną Policji do po- czeństwa imprezy, kierownika ds. bezpieczeństwa ERGO szczególnych drużyn narodowych. ARENA. Na spotkaniu: Na podstawie analizy ryzyka zdiagnozowano możliwość wy- ■■ ustalono wstępnie z kierownikiem ds. bezpieczeństwa stąpienia następujących zagrożeń: kwestie dotyczące sprawdzenia pirotechnicznego oraz ■■ zakłócenia bezpieczeństwa i porządku publicznego w strefie datę przekazania obiektu organizatorowi imprezy; kibica, w obiekcie, na trasach przemieszczania się uczestni- ■■ ustalono miejsce dla Policji w dniach meczowych na sta- ków imprez; nowisku dowodzenia w hali ERGO ARENA; ■■ utrudnień lub zakłóceń w komunikacji na terenie Gdańska; ■■ uzgodniono miejsce dla pojazdu informacyjnego Policji, ■■ wzrostu przestępczości pospolitej, tj. bójek, pobić, rozbojów, w którym w dni meczowe będą mieli służbę policjanci kradzieży kieszonkowych, kradzieży z miejsc zakwatero- ze znajomością języków obcych; wania uczestników imprezy, kradzieży samochodów oraz
75 s portow e i m pr ezy masowe
z samochodów; w tym około 1000 Duńczyków. Mecze rozgrywane 20 stycznia ■■ przestępczości narkotykowej, wzrostu sprzedaży środków br., tj. Rosja – Czarnogóra oraz Dania – Węgry, zgromadziły odurzających i substancji psychotropowych, środków za- odpowiednio 5300 i 8361 kibiców. W pierwszym spotkaniu nie stępczych oraz napojów alkoholowych i środków działają- ujawniono kibiców z Rosji i Czarnogóry, natomiast w drugim cych podobnie do alkoholu; meczu uczestniczyło 800 Duńczyków i 100 Węgrów. ■■ wprowadzenia do obrotu sfałszowanych biletów wstępu na Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, w dni meczowe Zarząd imprezę masową; Dróg i Zieleni UM w Gdańsku wprowadził zmiany w organi- ■■ fałszerstw pieniędzy; zacji ruchu drogowego oraz wyznaczył dodatkowe parkingi dla ■■ nieautoryzowanych wypłat pieniędzy z bankomatów; pojazdów, którymi przyjeżdżali kibice na mecze, dostosowano ■■ naruszenia bezpieczeństwa osobistego osób podlegających również komunikację publiczną do potrzeb prowadzonej impre- szczególnej ochronie oraz kluczowych gości organizatora zy masowej. Ponadto w WBiZK UM w Gdańsku uruchomiono Mistrzostw; Centrum Koordynacyjne, w którym służbę pełnili przedstawicie- ■■ zagrożeń związanych z przeprowadzeniem zamachu terrory- le podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo publiczne. stycznego. W trakcie zabezpieczenia nie odnotowano ekscesów chuligań- Na podstawie sytuacji operacyjnej dowódca akcji postanowił skich, nie doszło do zbiorowego zakłócenia bezpieczeństwa dokonać podziału akcji na następujące odcinki: „Przymorze”, i porządku publicznego oraz zdarzeń o charakterze kryminalnym „Śródmieście”, „Oliwa”, „Lotnisko”, „Trasa”, „Zagrożenia”, mających bezpośredni związek z organizowaną imprezą masową. „Sopot” i „Proces”. Opracowano warianty działań sił policyj- Podczas wszystkich spotkań w obiekcie dodatkowo przebywali nych najbardziej adekwatne do zdiagnozowanych zagrożeń. funkcjonariusze zajmujący się rozpoznaniem środowisk kibi- Zaplanowano również zaplecze logistyczne i medyczne dla po- ców, którzy monitorowali zachowania uczestników pod kątem trzeb prowadzonych przez Policję działań. ewentualnych negatywnych zachowań. Ponadto dla potrzeb planowanych działań, a także w trakcie re- W dniach meczowych w Komendzie Wojewódzkiej Policji alizacji zabezpieczenia z poziomu Komendy Wojewódzkiej Po- w Gdańsku funkcjonowało również Centrum Operacyjne, które licji w Gdańsku prowadzono stałą współpracę z Biurem Służby koordynowało działania na terenie województwa pomorskiego. Kryminalnej i Głównym Sztabem Policji KGP oraz Agencją Po przeprowadzonej analizie przebiegu zabezpieczenia akcji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Morskim Oddziałem Straży policyjnej uznano, że zakładane cele zostały osiągnięte, a za- Granicznej w zakresie wymiany informacji o zagrożeniach oraz bezpieczenie zrealizowano w sposób prawidłowy i skuteczny. o przemieszczaniu się zorganizowanych grup kibiców drużyn Nie ujawniono czynników mających negatywny wpływ na biorących udział w imprezie. przebieg zabezpieczenia. Ponadto przyjęte rozwiązania taktycz- ne oraz liczne przedsięwzięcia związane z realizacją zabezpie- czenia na terenie województwa pomorskiego zostały bardzo Etap II – zabezpieczenie imprezy dobrze ocenione przez organizatora imprezy oraz spotkały się Zgodnie z opracowanym planem działania dowódcy akcji z pozytywnym oddźwiękiem społecznym. w dniu 14 stycznia br. rozpoczęto realizację zadań związanych Podsumowując, należy podkreślić bardzo ważną rolę podmio- z fizycznym zabezpieczeniem imprezy. tów pozapolicyjnych, które włączyły się w realizację zabezpie- W dniach 14–22 stycznia 2016 r. nadzorem operacyjnym i pre- czenia, w tym m.in. Wydziału Bezpieczeństwa i Zarządzania wencyjnym został objęty rejon przyległy do: hali ERGO ARE- Kryzysowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku, przejmującego NA i „AWFiS”, hoteli i miejsc pobytu drużyn, sędziów oraz na siebie, od czasu przygotowań do „UEFA EURO 2012” cię- działaczy EHF, a także – na cały czas trwania Mistrzostw, tj. do żar związany z koordynacją działań związanych z planowaniem 31 stycznia 2016 r. – rejon strefy kibica na terenie Targu Węglo- i realizacją zabezpieczeń dużych imprez masowych organizo- wego w Gdańsku. Służby policyjne patrolowały poszczególne wanych w tym mieście. rejony służbowe w ramach funkcjonujących odcinków, nadzo- Summary rując trasy przemieszczania się kibiców zarówno z wykorzysta- niem transportu publicznego, jak i prywatnych pojazdów. Securing mass events, including the European Handball Monitorowano również główne ciągi komunikacyjne w kierun- Championships EHF 2016 by the Provincial Police Head- ku Gdańska we wszystkich powiatach na terenie województwa quarters in Gdańsk pomorskiego pod kątem ujawniania zorganizowanych grup ki- The article presents actions taken by the Police and other entities in the area of providing security of mass events on the example of the inter- biców udających się na mistrzostwa. national tournament – the European Handball ChampionshipsEHF W dniu 14 stycznia br. wykonano eskorty policyjne drużyn na EURO 2016 organised in January 2016. It draws attention to the need to trasie MPL Gdańsk Rębiechowo do miejsca zakwaterowania, involve numerous bodies in organisation of such events. a w dniu 21 stycznia br., po zakończeniu fazy rozgrywek grupo- Actions that are properly planned and adjusted to possible hazards, wych, z miejsca zakwaterowania – na lotnisko. guarantee smooth running and a positive assessment by its participants and inhabitants of the particular city. Ensuring security of participants W dniu 15 stycznia br. przeprowadzono również sprawdzenie of a mass event includes all actions conducted not only by the Police pirotechniczne hali ERGO ARENA i przekazano obiekt służbie and an event organiser but also by other entities and bodies. Choice of ochrony organizatora. a leading entity, the task of which is coordination of actions during pre- W dniu 16 stycznia br. podczas meczu Węgry – Czarnogóra paring and ensuring security, is an essential element of organisation of odnotowano frekwencję 5880 kibiców, w tym około 50 kibi- large mass events. In the process of organising such events in Gdańsk, Gdynia and Sopot, this task is performed by the local authorities. They ców z Węgier, natomiast spotkanie Danii z Rosją obserwowało designate subordinate security and crisis management units to act as 7800 kibiców, w tym grupa 150 kibiców z Rosji i 500-osobowa coordinators. The mentioned solutions are effective and may be a role grupa z Danii. 18 stycznia br. mecz Rosja – Węgry oglądało model for other cities and municipalities which deal with similar events 5239 kibiców, w tym 50 kibiców węgierskich i 150 Rosjan, on their premises. a mecz z udziałem Czarnogóry i Danii obserwowało 6800 osób, Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP
76 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 sportowe imprezy m a s ow e
Rola Policji w dynamicznym zabezpieczeniu wyścigu kolarskiego na przykładzie Tour de Pologne
kom. Jacek Giszczak ekspert Wydziału Opiniodawczo-Analitycznego Biura Ruchu Drogowego KGP
Organizacja i przeprowadzenie wyścigu kolarskiego są dużym wyzwaniem dla organizatora oraz służb porządkowych. Policja odgrywa najważniejszą rolę w dynamicznym zabezpieczeniu wyścigu kolarskiego. Polega ona przede wszystkim na zapewnieniu bezpieczeństwa zawodnikom od startu aż do mety oraz innym osobom poruszającym się po drodze podczas rywalizacji. Aby osiągnąć ten cel jest konieczna wła- ściwa współpraca z organizatorem w czasie przygotowań, jak również szybkość i skuteczność działania policjantów na każdym etapie wyścigu.
wojnie organizacja Wyścigu Dookoła Polski spotkała się z wie- Wprowadzenie loma trudnościami, ponieważ władze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej faworyzowały Wyścig Pokoju. Tour de Pologne jest międzynarodowym wyścigiem kolarskim W 1993 r. w organizację wyścigu zaangażował się Czesław i jednocześnie największym wydarzeniem sportowym w Pol- Lang – polski kolarz torowy i szosowy, wicemistrz olimpijski sce. Jego początki sięgają okresu międzywojennego, kiedy to oraz dwukrotny medalista szosowych mistrzostw świata. Na- pojawiła się idea organizacji narodowego wyścigu kolarskiego. stępnie, jako Dyrektor Generalny, spełnił swoją obietnicę stwo- Pierwszy peleton, liczący 71 kolarzy, wyruszył w 1928 r. z war- rzenia największego kolarskiego wydarzenia w Europie Środ- szawskiego toru na Dynasach w Bieg Dookoła Polski. Było to kowo-Wschodniej, bowiem w 2005 r. Tour de Pologne wszedł 10 lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości oraz osiem do grona największych wyścigów świata, uczestnicząc w no- lat po „Cudzie nad Wisłą” podczas Bitwy Warszawskiej. O ran- wej kategorii utworzonej przez Radę Kolarstwa Zawodowego dze wydarzenia może świadczyć fakt, że honorowy patronat UCI Pro Tour, a od 2011 r. UCI World Tour. Obecnie wyścig nad wyścigiem objął sam prezydent II Rzeczypospolitej Igna- ten cechuje najwyższy światowy poziom. Każdorazowo w Tour cy Mościcki, a przewodniczącym Komitetu Honorowego był de Pologne uczestniczy kilkanaście najlepszych ekip zawodo- Marszałek Józef Piłsudski. Podzielona na osiem etapów trasa wych świata, w których startują przedstawiciele kilkudziesięciu wyścigu liczyła 1491 kilometrów. Kolarze odwiedzili między narodowości. Ogólnopolski zasięg oraz transmisje „na żywo” innymi Lublin, Lwów, Rzeszów, Kraków, Poznań i Łódź, a na- przez dziesiątki stacji telewizyjnych na całym świecie sprawia- stępnie wrócili do Warszawy. Przed wojną wyścigi kolarskie ją, że to nie tylko wielkie widowisko sportowe, emocje milio- nie przypominały dzisiejszych widowisk sportowych. Kolarze nów osób znajdujących się na trasie i przed telewizorami, ale jechali ze średnią prędkością około 25 km/h, pokonywali etapy również doskonała okazja do promocji i rozwoju miast, pozna- liczące do 300 kilometrów, a zamiast wożenia bidonów i ba- nia ich historii i piękna. Jest to również okazja do odkrywania tonów, zatrzymywali się, aby zjeść posiłek. Przed wybuchem innych, nieznanych szerzej miejsc oraz poznawania nowych II wojny światowej udało się przeprowadzić pięć wyścigów. Po ludzi1.
77 s portow e i m pr ezy masowe
scenografii wyścigu. Od osób uczestniczących bezpośrednio Ogólny zarys przygotowań w zabezpieczeniu trasy wymagane jest odpowiednie ubranie do Tour de Pologne i wyposażenie, tj. mundury, odblaskowe kamizelki ostrzegaw- cze oraz identyfikatory. Ważne jest wskazanie danych kontak- Przygotowania do kolejnej edycji Tour de Pologne rozpoczy- towych osób odpowiedzialnych (po stronie organizatora) za nają się w zasadzie już w momencie zakończenia poprzedniej. poszczególne elementy przygotowania wyścigu. W organizację, promocję i zabezpieczenie wyścigu głównego Organizator zapewnia bezpieczeństwo i porządek również oraz imprez towarzyszących zaangażowane są tysiące osób. poprzez stosowanie różnych urządzeń zabezpieczających, np. W szczególności są to sponsorzy, partnerzy, media, przedsta- płotków metalowych czy taśmy wygrodzeniowej. W miastach wiciele miast startowych, etapowych i premii, wojewodowie, startowych i etapowych płotki powinny być rozstawione na marszałkowie, starostowie, ale również Policja, Straż Granicz- około 2 km przed metą, zgodnie z przyjętym planem. W po- na, Inspekcja Transportu Drogowego, Generalna Dyrekcja Dróg zostałych miejscach (odcinkach) w obszarze zabudowanym Krajowych i Autostrad, Polskie Linie Kolejowe2, Państwowa należy stosować taśmę wygrodzeniową. Odrębną kwestię sta- i Ochotnicza Straż Pożarna, straż gminna (miejska), służby me- nowi rejon mety – zabezpieczenie powinno być adekwatne do dyczne i wolontariusze. Przygotowania wymaga między innymi uwarunkowań lokalnych. odpowiednia baza noclegowa dla wszystkich uczestników i ob- Miejsca niebezpieczne na trasie wyścigu powinny być odpo- sługi wyścigu oraz zorganizowanie łączności3. Konieczna jest wiednio oznakowane poprzez przyjęty system znaków ostrze- koordynacja imprez towarzyszących4 z programem wyścigu. gawczych malowanych na nawierzchni farbami w kolorze Najważniejsze są jednak przygotowania tras na poszczególnych fluorescencyjnym lub poprzez przywieszone piktogramy. Po etapach wyścigu głównego. wyścigu znaki powinny być zdjęte z pasa drogowego. W celu Trasy wyścigu organizator wyznacza na odcinkach dróg, które ochrony zawodników w miejscach szczególnie niebezpiecz- łączą miasta oddalone od siebie nawet o 200 km. Są również nych (typu ostre wiraże, niebezpieczne zakręty) należy stosować pętle liczące kilka albo kilkadziesiąt kilometrów. Najczęściej materiały zabezpieczające w postaci materacy lub bloków ze trasa kolarska stanowi połączenie odcinka z pętlą. Przykładem słomy. Dodatkowo w tych miejscach powinny być odpowiednio może być trasa 73. Tour de Pologne (2016 r.) o łącznej długości ubrane osoby, których zadaniem jest ostrzeganie (gwizdkami 240 km, biegnąca z Zawiercia do Nowego Sącza, zakończona i chorągiewkami) przed niebezpieczeństwem. 3 pętlami po 7,4 km. Podobną charakterystykę miała trasa wyzna- Nie ulega wątpliwości, że najważniejszą rolę w zapewnieniu czona przez Bukowinę Tatrzańską (etap zwany „Królewskim”, bezpieczeństwa i porządku publicznego podczas trwania impre- z ostrymi podjazdami i zjazdami) o łącznej długości 194 km. zy, w tym na trasie wyścigu kolarskiego, niezależnie od starań Odcinek ten stanowiło 5 pętli, z których każda liczyła 38,9 km5. organizatora, odgrywa Policja. Mając na uwadze regulacje praw- Na pętli rozgrywana jest również jazda indywidualna na czas. ne oraz doświadczenia wynikające z praktyki, działania Policji Aby uzyskać zezwolenie na przeprowadzenie Tour de Pologne można podzielić na zabezpieczenie statyczne i dynamiczne. Za- po drogach publicznych, organizator musi spełnić wiele wymo- bezpieczeniem statycznym są objęte kluczowe miejsca imprezy gów określonych w Oddziale 5 – „Wykorzystanie dróg w spo- (np. trasy dojazdowe do startu, mety i premii lotnych) oraz sama sób szczególny” – ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo trasa przejazdu kolarzy. W ramach tego zabezpieczenia wysta- o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm.), wiane są blokady ruchu oraz posterunki kierowania ruchem m.in. w zakresie sporządzenia stosownych planów, regulami- w celu wskazywania kierującym pojazdami zorganizowanych nów, instrukcji i programów, zapewnienia pomocy medycznej objazdów. Ważna też jest kwestia informowania kierowców i przedmedycznej, dróg ewakuacyjnych i dojazdowych dla od- i pieszych o planowanym czasie startu kolarzy oraz ich dojeździe powiednich służb, odpowiedniego oznakowania służby porząd- do mety. Ponadto dla policjanta wykonującego zabezpieczenie kowej i informacyjnej oraz środków technicznych niezbędnych istotne znaczenie ma również wiedza, o której godzinie zostanie do zabezpieczenia imprezy. Ważna jest współpraca z Policją, po- dopuszczony normalny ruch na drodze publicznej. Pytania legająca w szczególności na wspólnych spotkaniach roboczych w tym zakresie są często zadawane przez pieszych i kierowców. (w odpowiednich terminach) organizowanych w celu uzgodnie- nia spraw związanych z zabezpieczeniem imprezy, uzgodnienia przebiegu trasy (miejsca imprezy) i na wspólnym jej objeździe, na uzgodnieniu oznakowania pojazdów uczestniczących w im- Zabezpieczenie dynamiczne prezie (lub jej towarzyszących), jak również ustaleniu wspólnej wyścigu kolarskiego organizacji łączności bezprzewodowej. Tour de Pologne jest przeprowadzany na drogach publicznych w warunkach ograniczonego lub zamkniętego ruchu drogowe- Bezpieczeństwo i porządek go. Ruch poprzeczny zamykany jest na czas przejazdu kolumny podczas trwania imprezy kolarskiej i wznawiany po jej przejeździe. Natomiast całkowicie wyłączony z normalnego ruchu jest etap jazdy indywidualnej na czas. Z formalnego punktu widzenia można przyjąć, że pojęcie Zadania porządkowo-zabezpieczające po stronie organizatora „wykorzystania drogi w sposób szczególny” dotyczy przemiesz- wykonują osoby bezpośrednio przemieszczające się z wyści- czającej się kolumny głównej wyścigu, której początek i koniec giem oraz siły porządkowe zorganizowane miejscowo, składa- stanowią radiowozy Policji z włączonymi sygnałami uprzywi- jące się z OSP, PSP, strażników gminnych (miejskich), ochot- lejowania. Oznacza to, że wszyscy kierujący pojazdami jadący ników (wolontariuszy) oraz innych osób, które są niezbędne poza kolumną wyścigu są zobowiązani do ścisłego przestrzega- do zabezpieczenia trasy, jak również wykonania i demontażu nia zasad i przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym.
78 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 sportowe imprezy m a s ow e
tour de pologne
Schemat kolumny wyścigu Szyk przed startem
Gotowość do startu czoła kolumny wyścigu Organizowanie objazdów i nadzór Policji
Policyjni motocykliści w gotowości Pilot główny
W organizacji zabezpieczenia Tour de Pologne na szczególną również z wielu pojazdów należących do Policji, organizatora uwagę zasługuje dynamiczne zabezpieczenie kolumny głów- wyścigu i osób towarzyszących (partnerów, gości itp.), wielu nej wyścigu6. Warto dodać, że zgodnie z regulaminem wyścigu sędziów, radia wyścigu, ekip technicznych zawodników (w tym wszystkie samochody poruszające się w kolumnie muszą je- samochodów serwisu neutralnego), mediów, ratownictwa me- chać na światłach mijania oraz być oznakowane kolorowymi dycznego i motocyklistów – tzw. Marshalli. Ponadto długość nalepkami informacyjnymi otrzymanymi od organizatora przy kolumny głównej podczas wyścigu ulega ciągłym zmianom, akredytacji7. Ponadto różne pojazdy, np. sędziów czy organiza- Czasem dochodzi ona nawet do kilkunastu kilometrów. Czyn- tora, często zmieniają swoją pozycję w wyścigu. Dlatego też ze nik ten jest bardzo istotny przy planowaniu zamkniętych pętli, względów bezpieczeństwa przyjmuje się, że wyprzedzanie od- np. w obszarze miasta. W praktyce może bowiem się okazać, bywa się z lewej strony. Jadąc w kolumnie wyścigu, należy więc że kolumna główna na tyle „się rozciągnie”, że „czoło kolumny bacznie obserwować, co się dzieje z tyłu. Dla zwrócenia uwagi doścignie koniec”. W razie prawdopodobieństwa zaistnienia ta- kierowcy pojazdów wyprzedzających używają klaksonów. kiej sytuacji na pętlę powinny być wpuszczone tylko niezbędne Kolumna główna wyścigu składa się nie tylko z peletonu (dla pojazdy, tj. Policji, organizatora, sędziów. Ważne jest również przykładu listę startową do pierwszego etapu 73. Tour de Po- wskazanie, czy wyznaczona w formie pętli trasa „nie przecina logne podpisało 200 zawodników), w którym jadą kolarze, ale się” w jednym miejscu. Jeśli tak, to należy przewidzieć sytu-
79 s portow e i m pr ezy masowe
ację, że w trakcie wyścigu może dojść do „spotkania się” kola- informowanie pilota głównego o ważniejszych wydarzeniach, rzy nadjeżdżających z różnych kierunków. informowanie użytkowników drogi o sytuacji, jak również wydawanie im wiążących poleceń co do sposobu korzystania Rola załóg policyjnych w dynamicznym zabezpieczeniu wyścigu z drogi. W razie potrzeby pilot filtrujący powinien uniemożli- Organizacja dynamicznego zabezpieczenia kolumny wyścigu wić „wjechanie” do kolumny wyścigu (albo na jej czoło) in- wymaga wskazania załóg policyjnych, które można określić nych pojazdów. Natomiast zadaniem pilota zamykającego jest jako pilot filtrujący, pilot główny i pilot zamykający. Ze wzglę- niedopuszczenie do włączenia się w skład kolumny kolarskiej dów praktycznych bardzo dobrym pomysłem jest oznakowanie innych pojazdów (nieoznakowanych przez organizatora). pojazdów służbowych pilotów chorągiewkami, np. żółta – pi- Policyjni motocykliści powinni poruszać się przed pilotem lot filtrujący, czerwona – pilot główny, zielona – pilot zamy- głównym, pełniąc rolę „zespołu przemieszczających się poste- kający. Właściwe wydaje się również nadanie im podobnych runków kierowania ruchem”. Ich zadaniem jest wydawanie po- kryptonimów (czerwony, żółty i zielony). Z dobrym skutkiem leceń uczestnikom ruchu drogowego co do sposobu korzystania podobne rozwiązanie przyjęło się w np. garnizonach śląskim, z drogi, współdziałanie z osobami statycznie zabezpieczającymi małopolskim i podkarpackim. Z powodzeniem zdaje ono eg- trasę przejazdu oraz informowanie pilota głównego o sytuacji na zamin podczas przekazywania zadań równorzędnych pilotów trasie. W razie potrzeby jeden z motocyklistów może czasowo w sytuacji, gdy wyścig opuszcza granicę jednego garnizonu przejąć obowiązki pilota głównego albo pilota zamykającego. i wjeżdża do następnego województwa. Chorągiewki umożli- Warto podkreślić, że każdy policjant delegowany do kierowa- wiają szybką wzrokową identyfikację pojazdów pilotów. Waż- nia pojazdem podczas zabezpieczenia dynamicznego wyści- ne, aby do dynamicznego zabezpieczenia wyścigu wyznaczyć gu kolarskiego, powinien cechować się dobrą techniką jazdy kilku „wolnych” motocyklistów, którzy będą w ciągłej dyspo- motocyklem lub samochodem. Technika prowadzenia pojazdu zycji pilota głównego. W trakcie wyścigu ich zadaniem będzie jest przydatna w szczególności podczas jazdy krętymi górski- dodatkowe zabezpieczenie czoła kolumny wyścigu, a w razie mi drogami, ze znacznym stopniem zjazdu, w zmiennych wa- potrzeby – pełnienie funkcji pilotów łącznikowych. Rozwijając runkach atmosferycznych. ten wątek, należy wskazać, że bardzo często podczas wyścigu dochodzi do tzw. ucieczek kolarzy (pojedynczych lub grupy) Zabezpieczenie dynamiczne organizatora z peletonu. W tej sytuacji istnieje konieczność zabezpieczenia nie Zabezpieczenie dynamiczne w wyścigu kolarskim Tour de Po- tylko peletonu, ale również uciekających. Oczywiście częste są logne wykonują motocykliści ‒ zwani Marshallami. W praktyce sytuacje, że peleton dzieli się na więcej lub mniej grup, pomię- stanowią oni grupę kilkunastu – ubranych w żółte kurtki – mo- dzy którymi powstaje dość znaczna odległość czasowa (1 mi- tocyklistów, których zadaniem jest kierowanie ruchem w rejo- nuta i więcej). Stąd nieoceniona praca policyjnych motocykli- nach skrzyżowań lub innych ważniejszych miejscach na drodze, stów. Ponadto planujący zabezpieczenie dynamiczne powinien w tym miejscach niebezpiecznych (np. na rondach, przejściach rozważyć umieszczenie na końcu wyścigu załogi wypadkowej. dla pieszych, wysepkach, większych nierównościach na jezdni, W razie wypadku lub kolizji obowiązują ogólne zasady postę- wjazdach na przejazdy kolejowe itd.), ostrzeganie oraz wska- powania. Należy obowiązkowo zatrzymać pojazd, zorganizo- zywanie (za pomocą dwóch pomarańczowych chorągiewek wać ostrzeżenie o przeszkodzie dla pozostałych użytkowników i gwizdków) odpowiedniej drogi dla pojazdów poruszających drogi, udzielić pierwszej pomocy oraz powiadomić Policję. się w kolumnie wyścigu. Marshalle dbają również o to, aby piesi nie przekraczali jezdni w czasie zbliżania się kolumny wyścigu. Kompetencje i zadania załóg policyjnych zabezpieczenia Po wykonaniu zadania w jednym miejscu na drodze przemiesz- dynamicznego czają się sprawnie obok peletonu kolarskiego i zajmują kolejne Z praktycznych względów pilot główny powinien być jednocze- posterunki „kierowania ruchem” – i tak od startu aż do mety. śnie dowódcą zabezpieczenia dynamicznego. Funkcję tę powi- nien pełnić policjant mający formalne kompetencje dowódcze Kluczowe momenty w zabezpieczeniu dynamicznym wyści- (np. naczelnik wydziału lub jego zastępca, kierownik sekcji albo gu kolarskiego przynajmniej najstarszy stopniem policjant), doświadczenie Przyglądając się programom każdego z etapów wyścigu Tour de i wiedzę o specyfice zabezpieczenia tego typu imprez. Jego głów- Pologne (z wyjątkiem etapu jazdy indywidualnej na czas), moż- nym zadaniem jest bezpieczne prowadzenie kolumny wyścigu na powiedzieć, że wyglądają one podobnie. W odpowiednio wy- kolarskiego od startu do mety, utrzymywanie stałej łączności znaczonym czasie i miejscu przed wyścigiem następuje zbiórka z pozostałymi pilotami, motocyklistami, jak również organizato- ekipy reklamowej, pojazdów ekip sportowych (zawodników, rem (radiem wyścigu) oraz koordynowanie działań zabezpiecza- serwisu technicznego), gości itp. W ulokowanym w rejonie jących. Pilot główny powinien mieć wiedzę o aktualnej pozycji startu biurze wyścigu następuje podpisywanie list przez zawod- pilota filtrującego oraz pilota zamykającego, a także o ważniej- ników, akredytacja lokalnych mediów oraz VIP-ów. Następnie szych wydarzeniach podczas wyścigu, tak aby podejmowane autobusy zawodników przemieszczają się na metę, aby ode- przez niego decyzje były trafne oraz szybko i sprawnie wykony- brać zawodników po rozegranym etapie. W ustalonym czasie, wane przez pozostałych policjantów (w czasie wyścigu nie ma tj. około 30 minut przed startem zawodników, na trasę wyjeżdża czasu na dyskusje albo spory kompetencyjne). Dobrą praktyką kolumna reklamowa (kilkanaście albo nawet kilkadziesiąt aut), jest podawanie informacji przez pilota głównego o prędkości, którą stanowią „obrendowane”8 pojazdy sponsorów reklamują- z jaką porusza się kolumna kolarska. Natomiast błędem jest wy- cych swoją markę, produkty lub usługi. Za każdym razem temu znaczenie do roli pilota głównego policjanta, którego zadaniem przejazdowi towarzyszą muzyka i uśmiechy hostess. Należy jest tylko prowadzenie eskorty bez możliwości władczego wpły- jednakże podkreślić, że kierowcy i pasażerowie wskazanych wania na działania pozostałych funkcjonariuszy. wyżej pojazdów mają obowiązek przestrzegać przepisów Prawa Zadaniem pilota filtrującego jest przede wszystkim spraw- o ruchu drogowym9. Kilka minut przed startem zawodników ru- dzanie poziomu statycznego zabezpieczenia trasy przejazdu, szają pojazdy towarzyszące wyścigowi, np. wozy transmisyjne
80 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 sportowe imprezy m a s ow e
tour de pologne mediów i samochody VIP-ów. Piloci policyjni muszą pamiętać 1 Zob. http://tourdepologne.pl/pl/historia [dostęp: 28.11.2016 r.]. o ustawieniu swoich pojazdów w odpowiedniej odległości od 2 Przy organizacji wyścigu Tour de Pologne konieczne jest uzgod- miejsca startu (w przypadku pilota głównego konieczny jest nienie z Dyrekcją PLK zabezpieczenia przejazdów kolejowych kontakt wzrokowy z peletonem). oraz skoordynowanie ruchu pociągów z upoważnieniem do 20-mi- nutowego wstrzymania ruchu pociągów przez przejazdy kolejowe Jeden z kluczowych momentów policyjnego zabezpieczenia znajdujące się na trasie wyścigu. dynamicznego to start zawodników. Mimo że jest to zwykle 3 Funkcję tę pełni m.in. radio wyścigu (RADIO TOUR) nadające start honorowy, zawodnicy jadą dość szybko, czasami nawet w 2016 r. na częstotliwości 168/51/25 MHz. Radioodbiorniki 40 km/h. Jeśli więc po starcie pilot policyjny nie ruszy natychmiast (urządzenia nadawczo-odbiorcze) dla uczestników wyścigu oraz do przodu, to może się okazać, że zostanie zablokowany przez osób akredytowanych przydziela organizator. inne pojazdy albo nawet „wchłonięty” przez sam peleton kolar- 4 W 2016 r. Tour de Pologne, oprócz wyścigu głównego, obejmował ski. Taka sytuacja jest bardzo realna, gdy runda honorowa jest również wiele imprez towarzyszących, np.: Tour de Pologne Wo- wyznaczona w miejscu o wąskich i krętych uliczkach miejskich. men, Tour de Pologne Amatorów, Nutella Mini Tour de Pologne, W zależności od ustaleń organizatora po pewnym czasie (np. po Skandia Maraton Lang Team. 5 10 km) jest ustawione miejsce wskazujące na start ostry. W tym Ze względu na bardzo trudne warunki atmosferyczne etap ten zo- stał odwołany. Kolarze przejechali tylko jedno okrążenie. miejscu (a może nawet wcześniej) zawodnicy przyspieszają do 6 Zabezpieczenie dynamiczne wyścigu kolarskiego można wyko- około 50–60 km. Piloci muszą wcześniej zwiększyć odległość nywać na podstawie zarządzenia nr 1385 Komendanta Głównego od peletonu, gdyż kolarze potrafią błyskawicznie przyspieszyć Policji z dnia 17 listopada 2009 r. w sprawie metod i form wyko- i zaskoczyć tym policjantów. Zwiększenie odległości od pele- nywania przez policjantów zadań związanych z realizacją eskort tonu czy też od poszczególnych zawodników należy powtórzyć policyjnych (Dz. Urz. KGP Nr 15, poz. 69, z późń. zm.). obowiązkowo przed każdą premią lotną; przed miejscem, gdzie 7 Dla przykładu, pojazd dyrektora wyścigu jest oznakowany napi- następuje znaczny spadek terenu, w tym również z zakrętami sem „Dyrektor Wyścigu” (czerwone litery na białym tle). Gene- (kolarze jadą tam wyjątkowo szybko, prędkości dochodzą cza- ralnie zasada jest taka, że kolor tła, na którym umieszcza się od- sem do 100 km/h i więcej), ale przede wszystkim przed metą. powiedni napis (numer), jest zarezerwowany dla poszczególnych Meta jest ostatnim kluczowym miejscem dynamicznego za- ekip: czerwony – dla pojazdów uprzywilejowanych w kolumnie wyścigu oraz członków komisji sędziowskiej; żółty – dla pojaz- bezpieczenia wyścigu kolarskiego. Zgodnie z generalną zasa- dów organizacyjnych; różowy – dla pojazdów towarzyszących dą, pojazdy komisji sędziowskiej, pojazdy „uprzywilejowane” i kolumny reklamowej; zielony i granatowy – dla pojazdów me- (przez organizatora), wozy neutralne i medyczne mają prawo diów; pomarańczowy – dla pojazdów neutralnych. W celu spraw- przemieszczać się wzdłuż kolumny w trakcie trwania wyścigu. nego ustawienia samochodów na startach honorowych, organizator Podczas zbliżania się do mety wymienione pojazdy mają prawo wprowadza dodatkowe oznakowania naklejane na przedniej szy- przemieszczania się po rundach kończących etap. Pozostali kie- bie pojazdu, w prawym górnym rogu: biały kwadrat dla pojazdów rowcy muszą zjechać i zaparkować swoje pojazdy w wyznaczo- jadących za kolarzami, żółte kółko dla pojazdów jadących przed kolarzami. nych miejscach. Mając na uwadze fakt, że bezpośrednio przed 8 W języku angielskim rzeczownik „brand” oznacza markę. Obren- linią mety następuje walka zawodników o najlepszą lokatę dowanie pojazdu oznacza oklejenie jego karoserii (np. przedniej (Czesław Lang opisuje to obrazowo, że „wtedy w peletonie się i tylnej maski, błotników, drzwi, a nawet dachu) materiałem gra- buzuje”), często stosowaną praktyką jest zjazd w odpowiednich ficznym zawierającego nazwę sponsora czy nazwę reklamowanego miejscach wszystkich pojazdów jadących przed kolarzami. produktu. 9 Chodzi tu m.in. o kwestię prawidłowego zajęcia miejsca w pojeź- dzie oraz używania pasów bezpieczeństwa. Zakończenie Bibliografia Organizacja wyścigu kolarskiego to ogromne przedsięwzięcie, Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. wymagające zaangażowania wielu sił i środków, również ze z 2012 r. poz. 1137, z późn. zm.). strony Policji. Podczas przygotowania i przeprowadzania im- Regulamin 73. Tour de Pologne UCI World Tour. prezy konieczna jest właściwa współpraca Policji z organizato- Plan ogólny określający sposób zapewnienia bezpieczeństwa i po- rem wyścigu. Należy pamiętać, że sposób wykonywania zadań rządku publicznego podczas przebiegu 73. Tour de Pologne UCI przez polskich policjantów może być obserwowany niemalże Word TOUR w 2016 r. na całym świecie. http://tourdepologne.pl/pl/ Nieodłącznym elementem każdego wyścigu kolarskiego są kibice, ale także zwykli użytkownicy dróg. Dla większości „wyścig na rowerach” kojarzy się ze świętem kolarstwa, czyli głośnym i kolorowym kibicowaniem, dopingowaniem i po- Summary dziwianiem zawodników na trasie, którzy – de facto – są na wyciągnięcie ręki. Nie można zapominać o tych osobach, dla The role of the Police in dynamic securing cycling races on których wyścig kolarski jest przede wszystkim dużym utrud- the example of Tour de Pologne nieniem w korzystaniu z drogi. Organisation and running of the cycling race is a great challenge for an Rola Policji w zapewnieniu bezpieczeństwa i porządku pu- organizer and order services. The Police play the most important role in blicznego, w tym zwłaszcza w ruchu drogowym podczas securing cycling races. They are obliged to provide security for compet- zabezpieczenia dynamicznego kolumny głównej wyścigu, itors from start to finish and other participants of the race. In order to achieve that goal, the Police need to cooperate with the organizer during powinna polegać na dobrej organizacji oraz sprawności i sku- preparations and react quickly and effectively at all stages of the race. teczności działania. Ważne, aby po wyścigu szybko przywró- Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP cić normalne funkcjonowanie życia na drodze.
81
Polscy policjanci na EURO 2016 we Francji
mł. insp. Dariusz Wójcik radca Wydziału Operacyjnego GSP KGP
W wyniku zajęcia II miejsca w grupie eliminacyjnej reprezentacja Polski w piłce nożnej zakwalifikowała się do turnieju finałowego Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2016, którego gospodarzem w dniach od 10 czerwca do 10 lipca br. była Francja. Polacy znajdowali się w grupie turniejowej C pierwszej fazy Mistrzostw wraz z Niemcami, Irlandią Północną i Ukrainą. Swoje mecze rozegrali w dniach 12, 16, 21, 25 i 30 czerwca, odpowiednio – w Nicei, Saint Denis (pod Paryżem), Marsylii, St. Ettiene i ponownie w Marsylii.
Rozkazy personalne o delegowaniu zostały wydane na okres Zadania delegacji polskiej Policji od 5 czerwca do 13 lipca br., z zastrzeżeniem, że czas po- we Francji bytu policjantów na terytorium Francji jest uzależniony od dnia wyeliminowania reprezentacji narodowej z turnieju. Na Decyzją Komendanta Głównego Policji, w celu wspar- miejscu delegacja wykonywała zadania w dwóch zespołach: cia działań, na wniosek policji kraju-gospodarza, do Fran- w Międzynarodowym Centrum Współpracy Policji w Lo- cji udała się w dniu 5 czerwca br. delegacja składająca się gnes pod Paryżem (2 policjantów, w tym szef delegacji) oraz z ośmiu funkcjonariuszy Policji (transport kołowy: bus i po- w miastach turniejowych (zespół „mobilny”, 6 policjantów jazd osobowy), która powróciła do kraju w dniu 4 lipca br. – spottersów).
82 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 sportowe imprezy m a s ow e
zadania delegacji polskiej policji we francji
Skład delegacji: ■■ uczestniczono (szef delegacji) w dniach 20–22.04.2016 r. ■■ mł. insp. Jakub Gorczyński – szef delegacji (KWP Poznań), w konferencji przygotowawczej do EURO 2016 w Paryżu; ■■ mł. insp. Dariusz Wójcik – dowódca zespołu mobilnego ■■ nawiązano kontakt z Ambasadą RP w Paryżu oraz ustalono (Główny Sztab Policji KGP), zakres i formę współpracy z Konsulem Generalnym RP we ■■ st. sierż. Mateusz Kaźmierczak – oficer łącznikowy w CCPI Francji – panią Agnieszką Kucińską oraz oficerem łączni- (Biuro Międzynarodowej Współpracy Policji KGP), kowym Policji – mł. insp. Dariuszem Stachowiakiem. ■■ kom. Piotr Wolak (KWP Lublin), Na wniosek kraju-gospodarza, na podstawie uzgodnień ze ■■ podkom. Mirosław Ościłowski (KWP Białystok), stroną francuską i niemiecką (kraj przejazdu), wyposażono de- ■■ podkom. Radosław Kolasa (KWP Katowice), legację w: uzbrojenie indywidualne (pistolet), kamizelki kulo- ■■ asp. Bartosz Szymankiewicz (KWP Poznań), odporne, umundurowanie dostosowane do służby w wysokich ■■ sierż. Maciej Orysiak (Główny Sztab Policji KGP). temperaturach (zestaw umundurowania policjantów w patro- Zadania dla delegacji były tożsame z zadaniami „zagranicz- lach rowerowych), kamizelki spottersa oraz dwa zestawy do nych sił wsparcia” według zasad opisanych w Rezolucji Rady udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej w standardzie Unii Europejskiej z dnia 3 czerwca 2010 r. w sprawie zak- „R 0”. Przejazd do Francji zaplanowano przez teren Niemiec tualizowanego podręcznika z zaleceniami w zakresie mię- z noclegiem w Szkole Policji w Neuss (w okolicy Düselldorfu), dzynarodowej współpracy policyjnej oraz w zakresie działań z wykorzystaniem dwóch samochodów służbowych (Renault prewencyjnych i kontrolnych związanych z aktami przemocy Trafic,š koda Superb) KGP. Dokumentację dotyczącą przewozu i zakłóceniami porządku podczas międzynarodowych me- broni przesłano do adresatów w MSW Francji oraz Ambasadzie czów piłki nożnej, które dotyczą co najmniej jednego państwa RP w Paryżu z odpowiednim wyprzedzeniem. członkowskiego (2010/C 165/01). Należy podkreślić, że wykonywanie zadań policjantów – spot- tersów zazwyczaj polega na służbie bez broni palnej. Założe- nia są takie, że to lokalna policja zapewnia bezpieczeństwo Zadania zespołu reprezentującego Polskę poprzez swoją, odpowiednio liczebną i wyekwipowaną asystę. w Centrum Wymiany Informacji: Jednak działania we Francji odbywały się podczas trwającego ■■ wymiana wszelkich informacji o kibicach; w kraju stanu wyjątkowego uzasadnionego zagrożeniem ter- rorystycznym. ■■ wymiana informacji dotycząca osób poszkodowanych lub sprawców przestępstw i wykroczeń posiadających obywatelstwo polskie; Organizacja operacji zabezpieczenia ■■ wsparcie lokalnych struktur dowódczych i spottersów w miastach-gospodarzach poszczególnych EURO 2016 w kontekście wykorzystania meczów z udziałem reprezentacji Polski poprzez zagranicznych sił wsparcia przygotowywanie raportów przedmeczowych;
■■ wsparcie informacyjne dla kibiców polskich Wszystkie kraje uczestniczące w turnieju otrzymały od or- we Francji i krajach tranzytowych (we współpracy ganizatora zaproszenie do delegowania zespołów liczących z Ambasadą Polską w Paryżu i oficerami łącznikowymi 8 osób. Zastrzeżono, że jeżeli państwo delegujące dostrzega Policji krajów tranzytowych obecnych w CCPI); potrzebę skierowania większej liczby policjantów, to będzie to możliwe pod warunkiem poniesienia kosztów udziału (za- ■■ współpraca z PZPN oraz TSLO reprezentacji Polski. kwaterowania, wyżywienia, transportu) „ponadnormatywnej” grupy. Z polskich doświadczeń wynika, że w sytuacji udziału Zadania zespołu mobilnego polegały na: w imprezie wielu kibiców – chuliganów jest to niewystar- ■■ obserwacji przybywających na teren Francji kibiców z Polski czająca liczba policjantów do efektywnej realizacji zadań – pod kątem ewentualnych zachowań niezgodnych z prawem; wspierania lokalnej policji w drodze identyfikacji potencjal- nych „punktów zapalnych” na terenie miasta lub stadionu, ■■ wspieraniu miejscowej Policji w kontaktach z kibicami; strefy kibica. Należy nadmienić, że w roku 2012 polska Policja zgodziła się wymianie informacji na temat ewentualnej obecności ■■ na udział w zabezpieczeniu delegacji zagranicznych w skła- i ryzyka powodowanego przez „kibiców konfliktowych”; dach o liczebności uzgodnionej w trakcie przygotowań do za- ■■ udzielaniu niezbędnej pomocy i wsparcia kibicom z Polski. bezpieczenia turnieju. Wielkość delegacji wahała się wtedy od 5 policjantów (Irlandia) do 16 (Chorwacja) i była uzależniona od oceny ryzyka przedstawionej przez policję państwa dele- W ramach przygotowań do udziału delegacji polskiej Policji gującego siły. we Francji: Jak już wspomniano, delegacja polskiej Policji we Francji ■■ prowadzono bieżącą wymianę informacji o zagrożeniach po- składała się z dwóch zespołów: dwuosobowego „stacjonarne- przez tzw. sieć NFIP (National Football Information Point), go” wykonującego zadania w Centrum Wymiany Informacji którą w Polsce pełni Krajowy Punkt Informacyjny ds. Imprez (Lognes pod Paryżem), w którego składzie pozostawał szef Sportowych usytuowany w Głównym Sztabie Policji KGP; delegacji, oraz sześcioosobowego „mobilnego” – przeznaczo- ■■ GSP i BOA KGP przeprowadziły szkolenie dla całości de- nego do pełnienia służby w miastach meczowych, w których legacji z zakresu: sytuacji operacyjnej związanej z imprezą, reprezentacja danego kraju rozgrywała spotkania. zagrożenia terrorystycznego, pierwszej pomocy przedme- Gospodarz, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki dycznej oraz organizacji Euro 2016 we Francji; Francuskiej, przyjął rozwiązanie polegające na przydzielaniu
83 s portow e i m pr ezy masowe
Należy zauważyć, że tylko część z nich była w stanie efektyw- nie komunikować się w języku angielskim. Nie przechodzili oni specjalnego przeszkolenia dotyczącego zasad współpra- cy z zagranicznymi siłami wsparcia podczas zabezpieczania meczów międzynarodowych. Policjanci w niektórych z miast w związku z faktem reprezentowania komórek odpowiedzial- nych za nadzorowanie środowisk kibiców posiadali takie do- świadczenia z przeszłości (Paryż, Marsylia, St. Ettiene). Było to rozwiązanie odmienne od zastosowanego przez polską Policję w roku 2012 (EURO 2012). Przyjęto wtedy wariant współpracy w układzie 1:1 (policjant z zagranicy tworzył parę z polskim policjantem), przy czym część zespołu opiekunów wraz z koordynatorem (który był automatycznie partnerem dla szefa delegacji zagranicznej) przydzielona była na stałe i po- dróżowała (pojazdy służbowe, wspólne zakwaterowanie) z de- legacją po terenie kraju, towarzysząc jej w operacjach meczo- wych. W miastach-gospodarzach przydzielani byli pozostali policjanci miejscowi, którzy jednocześnie stanowili wsparcie dla całości grupy w zakresie znajomości topografii i uwarun- kowań lokalnych. Wszyscy polscy policjanci posiadali umie- jętności komunikowania się w języku angielskim, co było jednym z podstawowych kryteriów w czteroetapowym proce- sie ich doboru do realizacji tych zadań. Przed rozpoczęciem operacji wyselekcjonowani policjanci przeszli pięciodniowe przeszkolenie, którego tematem oprócz spraw logistycznych i organizacyjnych była współpraca z zagranicznymi siła- mi wsparcia w oparciu o zasady europejskiego podręcznika – w kontekście aktualnie obowiązujących w Polsce przepisów.
Wnioski i obserwacje
Trudno wskazać jednoznacznie silne i słabe strony współpracy z Gospodarzami w odniesieniu do całego Turnieju. Podczas współpracy z policjantami różnych jednostek (miast) dostrze- gano znaczące różnice w stylu pracy. Wytłumaczeniem może być fakt organizacyjnego podporządkowania policji w wymia- rze lokalnym strukturom administracji w stopniu większym niż w Polsce – co wynika z obowiązujących we Francji zasad ustrojowych. W dyskusjach z policjantami można było usły- szeć, że nie zastosowano szerokiej formuły jednolitych przy- gotowań do współpracy z zagranicznymi siłami wsparcia poza sprawami logistycznymi. Model współpracy merytorycznej i praktycznej w każdej lokalizacji wynikał ze zwyczaju przyję- tego przez policję miasta-gospodarza. Według zasad przyjętych przez gospodarza, policjanci „zespo- łu mobilnego” delegowani byli do miasta meczowego na dwa dni przed odbywającym się spotkaniem reprezentacji narodo- wej. Preferowanym środkiem transportu były połączenia kole- jowe realizowane z wykorzystaniem sieci TGV, co gwaranto- do współpracy z zespołami mobilnymi policjantów pełniących wało szybki i sprawny dojazd do miasta przeznaczenia. Przy- na co dzień służbę w mieście, gdzie jest rozgrywany mecz. kładowo dystans około 870 km pomiędzy Paryżem a Marsylią Oznaczało to, że zespół mobilny samodzielnie podróżował do (polski „zespół mobilny” podróżował na tej trasie dwukrotnie) danego miasta z wykorzystaniem transportu lotniczego lub pociąg ten pokonuje w czasie około 3 godz. 30 minut. Tylko kolejowego. Organizator zapewniał transport z hotelu „bazo- raz, podczas podróży powrotnej z Nicei, delegacja polskiej wego” (Serris pod Paryżem) na stację kolejową lub lotnisko Policji korzystała z transportu lotniczego. oraz asystę do momentu odjazdu lub odlotu. W mieście do- Zazwyczaj po przybyciu do miasta-gospodarza odbywał celowym delegacja była odbierana przez policjantów – opie- się ogólny rekonesans, podczas którego deponowano broń kunów (w układzie 4 na 6), którzy zajmowali się zespołem w miejscowej jednostce policji. Dalsza część tego dnia prze- do czasu wyjazdu w drogę powrotną do hotelu „bazowego”. znaczana była na odpoczynek przed intensywnym wysiłkiem,
84 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 sportowe imprezy m a s ow e
W nio s ki i obserwacje który następował w dwóch kolejnych. Dzień przed meczem Na przytoczenie zasługują opinie wypowiadane na temat dowódca „zespołu mobilnego” uczestniczył w odprawach or- delegacji polskiej Policji, przez policjantów z miast-gospo- ganizowanych zarówno przez policję, prefektury, jak i orga- darzy. W Nicei, gdzie praktycznie nie posiadano podobnych nizatora turnieju – UEFA. Reszta zespołu wraz z partnerami doświadczeń, po fazie grupowej podkreślano, że współpra- z lokalnej policji patrolowała w tym czasie centra miast, okolice ca z Polakami wskazała model funkcjonowania w później- stref kibica i wszelkie inne miejsca, w których mogli się gro- szych działaniach podczas wykonywania zadań z innymi madzić kibice. W dniu meczowym służba zaczynała się około delegacjami policyjnymi. Przejęte formy i metody okazały południa i trwała zazwyczaj do 2–3 godzin po zakończeniu me- się efektywne i akceptowalne przez inne delegacje. Szef ope- czu, nawet tego rozpoczętego o godz. 21.00, co w sumie dawa- racji meczowej z ramienia CRS w Marsylii, po dwukrotnym ło około 15 godzin aktywności. W tym miejscu warto zwrócić współdziałaniu z polskimi policjantami (mecze z Ukrainą uwagę na kompozycję polskiej delegacji, składającej się z poli- i Portugalią) wyraził opinię, że z tą delegacją współpraca cjantów, którzy poprzednio wielokrotnie uczestniczyli w takich układała się najlepiej. działaniach podczas rozgrywanych spotkań eliminacyjnych czy Ponadto wielokrotnie podkreślano i doceniano (także ze stro- klubowych (zarówno w kraju, jak i za granicą). Posiadane do- ny organizatorów – delegatów UEFA) proaktywne działanie świadczenie (umiejętność przygotowania się do wielogodzinnej polskich policjantów podczas zabezpieczeń, motywację do służby w uciążliwych, wynikających np. z klimatu śródziemno- służby (dyspozycyjność), łatwość nawiązywania współpracy morskiego, warunkach) umożliwiało bezproblemowe dostoso- (komunikacja) i trafność przewidywań co do zachowań ki- wanie się do wymagań i oczekiwań gospodarzy, co spotkało się biców. Bardzo wysoko w miastach-gospodarzach oceniano z wyrażanym przez nich uznaniem. jakość raportów przedmeczowych przygotowywanych przez Pod względem jakości i efektywności współpracy najlepiej na- przedstawicieli delegacji polskiej Policji pełniących służbę leży ocenić policję w Nicei. Była to jedyna jednostka policyj- w Centrum Wymiany Informacji. Podkreślano także przygoto- na na drodze delegacji polskiej Policji, która nie posiada wy- wanie logistyczne polskich policjantów do działań, a zwłasz- odrębnionej komórki („dywizji”) do spraw kibiców. Jednak do cza posiadanie umundurowania w tzw. „wzorze letnim” przy- współpracy z polskimi policjantami wyznaczono miejscowych datnego w klimacie śródziemnomorskim. funkcjonariuszy świetnie znających lokalne uwarunkowania W podsumowaniu można stwierdzić, że dotychczasowy mo- w zakresie bezpieczeństwa oraz bardzo dobrze komunikujących del przygotowania polskiej Policji do współdziałania w zabez- się w języku angielskim. Umożliwiło to wypracowanie efek- pieczeniu imprez masowych o wymiarze międzynarodowym tywnego i akceptowanego przez obie strony modelu współdzia- sprawdził się podczas współpracy w ramach zapewnienia bez- łania. Był to także jedyny przypadek, kiedy po zabezpieczeniu pieczeństwa Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO podczas „debriefingu” zwrócono się do dowódcy zespołu „mo- 2016. Wykorzystano doświadczenia nabyte w trakcie poprzed- bilnego” z prośbą o rzeczywistą, jeśli potrzeba – surową, ocenę nich imprez tej rangi, ze szczególnym uwzględnieniem ME działań lokalnej policji ze szczególnym naciskiem na obszary rozgrywanych w roku 2012 w Polsce i na Ukrainie. Dobrą wymagające doskonalenia. W tym przypadku zasugerowano praktyką jest także powołanie i wykorzystywanie podczas dopracowanie taktyki rozśrodkowania kibiców z okolicy sta- rozgrywanych w kraju meczów reprezentacji Polski zespołu dionu w kierunku centrum miasta (dystans około 8 km). „Spotters Team Polska”, którego przedstawiciele stanowili Na przeciwległym końcu skali można wskazać przykłady trzon delegacji. z Paryża, gdzie podczas meczu Polska – Niemcy (na stadionie Profesjonalizm działań polskich policjantów we Francji spo- Stade de France, St. Dennis) pozostawiono polskich policjan- tkał się również z dużym uznaniem w kraju, czego wyrazem tów bez asysty lokalnej policji. Ponadto przed meczem, pod- było m.in. spotkanie z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Ad- czas współdziałania na terenie miasta, angażowano polskich ministracji Mariuszem Błaszczakiem, Komendantem Głów- policjantów do asystowania w interwencjach wobec kibiców nym Policji nadinsp. Jarosławem Szymczykiem oraz Preze- innych reprezentacji narodowych. Szczególnie to pierwsze sem PZPN Zbigniewem Bońkiem, podczas którego wyrazili zachowanie poddano bezpośredniemu omówieniu wraz z ofi- podziękowania dla delegacji policyjnej na EURO 2016. cerem lokalnej policji koordynującym działanie zagranicz- nych sił wsparcia. Trzeba przypomnieć, że to właśnie Stade de France było miejscem jednego z zamachów, do których doszło w dniu 13 listopada 2015 r. W założeniach do operacji zabez- Summary pieczenia to miejsce było rozpatrywane jako bezdyskusyjny „hot-spot” (miejsce zagrożone). Trzeba przyznać, że ziden- Polish policemen during EURO 2016 in France tyfikowane na podstawie doświadczeń polskich policjantów During the European Football Championships UEFA EURO 2016 i wskazane jako ewentualne uchybienia zachowania zostały hosted by France from 10 June to 10 July 2016, Polish police were natychmiast skorygowane i dalsza współpraca odbywała się one of 23 foreign delegations involved in the event as foreign se- już według powszechnie uznanych w tym zakresie reguł. curity assistance force. The article describes the process of prepa- Zachowania polskich kibiców wobec polskich policjantów rations of Polish policemen for the mentioned mission. They had spotykanych na ulicach francuskich miast oraz na stadionach to be prepared substantively, organisationally and logistically. były bardzo pozytywne. Przeważały opinie w stylu „Dobrze The article presents how the international securing operations are was tu widzieć”, „Dziękujemy za obecność”. Nie brakowało conducted and draws special attention to the tasks performed by the policemen from Poland. The article also includes the compar- też akcentów humorystycznych, czego przykładem było za- ison between French organisational solutions applied in this area chowanie jednego z kibiców, który na widok polskich, umun- in 2016 and Polish ones used in 2012 during the European Foot- durowanych policjantów w Nicei zareagował wypowiedzią: ball Championships UEFA EURO 2012 organised with Ukraine. „Rozumiem dobrodziejstwa strefy Schengen, ale czy panowie Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP przypadkiem nie za daleko się pogubili na tym patrolu?”.
85 war sz taty d la policjantów nppp
Spostrzeżenia z przebiegu 18 edycji warsztatów dla policjantów NPPP (CSP, 2015–2016)
kom. Krystian Szczerbaty kom. Tomasz Midro kom. w st. spocz. Krzysztof Mikosza młodszy wykładowca młodszy wykładowca Zakładu Służby Prewencyjnej CSP Zakładu Służby Prewencyjnej CSP
W dniach 24–26 sierpnia 2015 r. w Centrum Szkolenia Policji nia zadań w nieetatowych pododdziałach prewencji Policji oraz odbyły się warsztaty przeznaczone dla policjantów realizują- wspierania swymi działaniami oddziałów prewencji Policji. cych zadania w ramach nieetatowych pododdziałów prewencji Nieetatowe pododdziały prewencji Policji uczestniczą w re- Policji (NPPP). Była to pierwsza edycja z osiemnastu, które alizacji akcji i operacji policyjnych związanych ze zbiorowym zostały przeprowadzone w CSP w 2015 i 2016 r. naruszeniem prawa; z koniecznością zapewnienia porząd- Program warsztatów został opracowany przez kadrę Zakła- ku publicznego podczas zgromadzeń, imprez i uroczystości; du Służby Prewencyjnej Centrum Szkolenia Policji w Le- koniecznością zapewnienia ochrony porządku publicznego gionowie oraz zatwierdzony decyzją Komendanta Centrum i mienia obywateli w czasie akcji ratowniczych podczas kata- Szkolenia Policji nr 180 z dnia 13 lipca 2015 r. w sprawie strof naturalnych, awarii technicznych i zagrożeń epidemio- programu warsztatów dla policjantów realizujących zadania logicznych lub ekologicznych; koniecznością organizowania w nieetatowych pododdziałach prewencji Policji na podsta- działań w ramach pościgów za niebezpiecznym przestępcą wie § 55 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrz- oraz innych wydarzeń nadzwyczajnych wymagających na- nych i Administracji z dnia 19 czerwca 2007 r. w sprawie tychmiastowego użycia zwiększonych sił policyjnych. szczegółowych warunków odbywania szkoleń zawodowych Do składu nieetatowych pododdziałów i oddziałów prewen- oraz doskonalenia zawodowego w Policji (Dz. U. Nr 126, cji Policji wyznacza się policjantów poszczególnych komend poz. 877, z późn. zm.). miejskich i powiatowych, pełniących służbę w komórkach or- Program został przekazany do komend wojewódzkich Policji ganizacyjnych Policji: prewencji, patrolowej, interwencyjnej, w celu określenia potrzeb szkoleniowych z zakresu objętego patrolowo-interwencyjnej, konwojowej, ochronnej, konwojo- warsztatem. Po podsumowaniu wszystkich nadesłanych odpo- wo-ochronnej, dzielnicowych i policji sądowej. wiedzi okazało się, że potrzeby te obejmują 520 policjantów Formą realizacji niniejszego doskonalenia centralnego były i policjantek z komend wojewódzkich w Białymstoku, Byd- warsztaty prowadzone w systemie stacjonarnym. W czasie goszczy, Gdańsku, Gorzowie Wielkopolskim, Katowicach, trwania warsztatów policjanci byli kwaterowani na terenie Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Opolu, Po- Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. znaniu, Radomiu, Rzeszowie, Szczecinie, Wrocławiu oraz Każda z edycji warsztatów trwała 3 dni, realizacja treści w Komendzie Stołecznej. kształcenia zawartych w programie wymagała bowiem prze- Łącznie we wszystkich dotychczasowych edycjach przeszko- prowadzenia 24 godzin lekcyjnych. lono 42 grupy szkoleniowe, tj. 826 policjantów oraz policjan- Założenia organizacyjno-programowe określały, że na realiza- tek, co wymagało przeprowadzenia w sumie 1008 godzin dy- cję warsztatów składały się m.in. 1 godzina lekcyjna przezna- daktycznych. czona na zapoznanie z regulaminami i organizacją warsztatów, Celem centralnego doskonalenia zawodowego dla funkcjo- 22 godziny lekcyjne zajęć programowych oraz 1 godzina na nariuszy było zarówno pogłębienie umiejętności praktycz- podsumowanie warsztatów. Poszczególne treści kształcenia nych, jak i przypomnienie wiedzy w obszarze współdziałania realizowano w grupach szkoleniowych, których liczebność – w strukturze pododdziałów zwartych Policji podczas przywra- ze względu na efektywność stosowanych metod (technik) dy- cania naruszonego ładu i porządku publicznego oraz zabezpie- daktycznych oraz cele zajęć – nie przekraczała 20 osób. czania miejsc zdarzeń. Z uwagi na specyfikę realizowanych warsztatów do realizacji Na warsztaty zostali skierowani policjanci z jednostek organiza- zajęć skierowano trzech policjantów Zakładu Służby Prewen- cyjnych Policji, wykonujący bądź przewidziani do wykonywa- cyjnej specjalizujących się w taktyce działań zespołowych Po-
86 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 warsztaty dla policjantów nppp
założenia organizacyjno-programowe
Ćwiczenia z formowania kształtów tyraliery licji. Byli to doświadczeni nauczyciele policyjni, którzy legi- czynności w ramach pododdziału. Uzyskanie przewidzianych tymowali się odpowiednią wiedzą i umiejętnościami z zakre- programem celów operacyjnych spowodowało, że nauczyciele su objętego treściami programowymi oraz doświadczeniem prowadzący zajęcia stosowali w szerokim zakresie znane za- praktycznym i dydaktycznym pozwalającym na prawidłową sady nauczania, takie jak: świadomy i aktywny udział uczest- realizację warsztatów dotyczących zarówno musztry indywi- ników w procesie nauczania, stopniowania trudności, poglą- dualnej i zespołowej oraz szyków porządkowych, jak i postę- dowości, systematyczności, jednolitości szkolenia zespołowe- powania policjanta w sytuacjach kryzysowych. go, trwałości przyswajania wiedzy, umiejętności i nawyków, Warto podkreślić, że poza warstwą merytoryczną duży na- łączenia teorii z praktyką. W celu podniesienia efektywności cisk podczas realizacji treści programowych kładziono na szkolenia przy elementach mniej złożonych czy wymagają- przestrzeganie praw człowieka oraz zasad etyki zawodowej, cych ćwiczeń w mniejszych grupach wyznaczeni uczestnicy szczególnie podczas ćwiczeń z zakresu stosowania środków warsztatów wydawali stosowne komendy samodzielnie pod przymusu bezpośredniego przez pododdziały Policji. W trak- nadzorem prowadzących zajęcia. Czas realizacji poszczegól- cie tych czynności realizujący zajęcia akcentowali kształtowa- nych elementów był regulowany elastycznie, w zależności od nie pożądanych postaw i zachowań uczestników warsztatów. obserwowanego na bieżąco poziomu opanowywania umiejęt- Warsztatowa forma realizacji zajęć spowodowała, że domi- ności praktycznych. Było to dobrze widoczne podczas ćwi- nowały zespołowe ćwiczenia praktyczne na placu manew- czeń praktycznych z zakresu szyków porządkowych, takich rowym z wykorzystaniem niezbędnego wyposażenia specja- jak kordony i dwukordony, rozwijania linii posterunków i linii listycznego. Przed przystąpieniem do ćwiczeń praktycznych patroli jedno- i dwuosobowych, formowania i manewrowania każdorazowo przedstawiano i omawiano podstawowe pojęcia tyralierą policyjną czy realizowania zadań związanych z od- z zakresu szyków porządkowych. W trakcie ćwiczeń uczest- blokowaniem obiektu przez Policję. nicy warsztatów podlegali ocenie kształtującej na podstawie Funkcjonariusze skierowani na warsztaty posiadali zróżnico- realizowanych zajęć praktycznych. Warunkiem ukończenia wane umiejętności współdziałania w pododdziałach zwartych warsztatów było uczestnictwo we wszystkich zajęciach reali- Policji, charakteryzowali się różnym stopniem zaangażowania zowanych w czasie ich trwania. Absolwenci warsztatów otrzy- w realizację tych zadań. Część policjantów uczestniczących mali zaświadczenie potwierdzające udział w warsztatach. w warsztatach wykonywała już w trakcie swojej służby zada- Stosując się do zasady poglądowości, każdy nowy element nia związane ze stosowaniem policyjnych szyków porządko- omawiano w połączeniu ze wzorowym pokazem z udziałem wych, dzięki czemu w dość dobrym stopniu potrafiła formu- uczestników warsztatów. Prowadzący na bieżąco korygowa- łować prawidłowe komendy oraz wykazywała się wysokim li zauważone błędy i niedociągnięcia, wskazując właściwe zaangażowaniem w trakcie prowadzonych zajęć, innym zaś rozwiązania dla ich eliminacji oraz kładąc nacisk na zgranie sprawiało to więcej trudności. Powodowało to potrzebę wska-
Ćwiczenia z formowania kolumny głębokiej
87 war ssz taty d la policjantów nppp
Ćwiczenia z formowania kordonów Wyprowadzenie z budynku osób okupujących zdj. Marcin Grzeszyk, CSP zywania tym policjantom prawidłowych komend, a także ko- Ankietowani wyrazili również chęć ćwiczenia zatrzymywania lejności części komendy, tj. zapowiedzi oraz hasła, co stanowi osób agresywnych podczas prowadzenia działań zespołowych, nieodłączne elementy komendy, tak aby była ona prawidłowo wprowadzenia zajęć teoretycznych z zakresu szyków, ugrupowań podawana oraz wykonana przez policjantów. oraz przemieszczania się oddziałów i pododdziałów prewencji Istotnym elementem zbierania informacji o tej formie dosko- Policji, konwojowania i zabezpieczania przejazdów kibiców, za- nalenia zawodowego jest ewaluacja. Policjanci biorący udział trzymywania osób agresywnie zachowujących się w pociągach w warsztatach nieetatowych pododdziałach prewencji (NPP) lub autobusach, ćwiczenia z wykorzystania map topograficznych przed ich zakończeniem otrzymali do wypełnienia anonimowe oraz nanoszenia akcji i operacji policyjnych na mapy. ankiety ewaluacyjne, w których mogli wyrazić swoje opinie Podsumowując, należy stwierdzić, że wysoka ocena zrealizo- na temat programu prowadzonych zajęć oraz ich organizacji. wanego przedsięwzięcia świadczy o profesjonalnym podejściu Funkcjonariusze odpowiadali na pytania związane z prze- kadry dydaktycznej. Zgłaszane przez uczestników potrzeby prowadzonymi warsztatami. Pytania dotyczyły atrakcyjności wymagałyby zmodyfikowania programu warsztatów, tj. wydłu- treści w odniesieniu do wykonywanych zadań służbowych, żenia czasu jego trwania, wykorzystania technicznych środków liczby zajęć teoretycznych i praktycznych, a także czasu trwa- wzmocnienia, których CSP nie posiada, oraz przeznaczenia nia warsztatów. W swych odpowiedziach określali, na jakim znacznych środków finansowych na zakup chemicznych środ- poziomie była przekazywana wiedza oraz przydatność ćwi- ków obezwładniających oraz amunicji i uzbrojenia wskazane- czonych umiejętności praktycznych. W ankiecie wzięła udział go w ankietach. Zakład Służby Prewencyjnej CSP pozytywnie reprezentatywna grupa 260 funkcjonariuszy. odnosi się do postulowanych przez uczestników potrzeb, jedno- Po podsumowaniu wyników badania ankietowego uzyskano cześnie wskazując na problemy natury finansowej i organizacyj- wiele istotnych informacji dotyczących warsztatów. Uczestni- nej pojawiające się przy próbie zrealizowania tych propozycji. cy zasadniczo bardzo dobrze ocenili przygotowanie kadry dy- daktycznej do realizacji zajęć, poziom organizacyjny i realiza- cyjny zajęć oraz przydatność omawianych treści w odniesie- niu do zadań wykonywanych przez nich w jednostkach orga- nizacyjnych Policji. Ankietowani wskazali jednak również Summary obszary, których w warsztatach nie ma, a które ich zdaniem są niezbędne, by ta forma szkolenia była kompletna i obejmowa- Observations from 18 editions of the workshops for ła całokształt potrzeb edukacyjnych w omawianym zakresie. policemen who perform service in the ad-hoc anti-riot Police subunits, conducted in the Police Training Centre in Otóż większość ankietowanych stwierdziła, że istnieje duża 2015 and 2016 potrzeba szkolenia policjantów NPP z zakresu użycia che- From August, 2015 to November, 2016 there were conducted 18 edi- micznych środków obezwładniających w działaniach podod- tions of workshops for policemen who perform tasks in the ad-hoc działów zwartych w trakcie przywracania naruszonego ładu anti-riot Police subunits. In total, 826 police officers attended the i porządku publicznego, tj. szkolenia z powszechnie stosowa- mentioned workshops. They were divided into 42 training groups. nych przez polską Policję chemicznych środków przymusu It required the completion of 1008 teaching hours. Every edition bezpośredniego, takich jak UGŁ-200/1, tj. Uniwersalnego lasted 3 days because the content included in the workshops pro- gramme was planned for 24 teaching hours. Granatu Łzawiącego-200/1 oraz z użycia urządzeń miotają- Participants of the workshops were policemen who perform or are cych środkami chemicznymi, takich jak RWGŁ-3, tj. Ręcznej going to perform tasks in the ad-hoc anti-riot Police subunits and Wyrzutni Granatów Łzawiących-3, jak i stosowanych na po- support anti-riot Police units. jeździe AWGŁ-3, tj. Automatycznej Wyrzutni Granatów Łza- The ad-hoc anti-riot Police subunits are involved in police actions wiących-3, oraz obsługi tych urządzeń. and operations in the area of collective law infringement, protection of public order and property of citizens during rescue actions caused Respondenci wskazali także na potrzebę szkolenia z zakresu by natural disasters, technical breakdowns or epidemiological or wykorzystania strzelby gładkolufowej z zastosowaniem amu- ecological threats, necessity to ensure public order during public nicji niepenetracyjnej w ramach pododdziału zwartego, czy meetings, events and ceremonies as well as organising pursuits of też szkolenie z wykorzystania środka przymusu bezpośrednie- dangerous criminals or any other exceptional occurrences that re- go nasadki SZO-84 do obezwładniania agresywnych i niebez- quire more policemen than usual. piecznych osób. Tłumaczenie: Joanna Łaszyn, WP
88 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 prawo
Osoby nietrzeźwe w PdOZ – stan obecny a perspektywa zmian
dr Aleksandra Iwanowska kom. Anna Rybicka Krajowy Mechanizm Prewencji Studium Doradztwa Dydaktycznego Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich i Psychologii CSP
Na Policji ciąży duża odpowiedzialność, ponieważ jako organi- nie do czasu utworzenia w całym kraju sieci wyspecjalizowanych zacja ma za zadanie przede wszystkim służyć obywatelom swo- placówek, które zapewniałyby odpowiednią pomoc osobom nie- jego kraju i ich chronić. Dotyczy to również osób znajdujących trzeźwym. Ponadto wskazał on, że w ciągu kilku ostatnich lat po- się pod wpływem alkoholu. Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy: dejmowano różne inicjatywy, w tym próbę zaangażowania władz 1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5‰ albo prowa- samorządowych w finansowanie powyższych placówek. Rozwa- dzi do stężenia przekraczającego tą wartość lub żano również zatrudnienie w nich lekarzy, jednakże przeprowadzo- 2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza prze- na w powyższym zakresie analiza wykazała, że wiązałoby się to kracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego z koniecznością zatrudnienia około 1650 lekarzy, a także z potrzebą tę wartość (art. 115 § 16 kk). przystosowania pomieszczeń i wyposażenia ich w sprzęt medycz- Kodeks karny wyróżnia również stan wskazujący na spożycie ny. Ponadto, według Ministra, takie rozwiązanie prowadziłoby do alkoholu. Wówczas zawartość alkoholu we krwi wynosi od 0,2 angażowania policjantów do innych zadań niż ochrona bezpieczeń- do 0,5‰, zaś obecność alkoholu wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg stwa i porządku publicznego. w 1 dm3 wydychanego powietrza. Osoba znajdująca się w stanie Z kolei w piśmie z dnia 4 grudnia 2013 r. Podsekretarz Stanu nietrzeźwości może zostać doprowadzona do pomieszczeń dla w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych poinformował, iż z inicja- osób zatrzymanych lub doprowadzonych w celu wytrzeźwienia tywy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych powołano nieformalny, w przypadku, gdy na terenie jej miejsca zamieszkania nie ma izby roboczy Międzyresortowy Zespół ds. Poprawy Poziomu Opieki wytrzeźwień. Świadczonej Osobom Nietrzeźwym, którego celem było wypra- Z ustaleń Krajowego Mechanizmu Prewencji (dalej: KMP lub cowanie rozwiązań systemowych w zakresie zapewnienia odpo- Mechanizm) wynika jednak, że w praktyce w wielu wypadkach wiednich standardów opieki nad osobami nietrzeźwymi. Jednym właśnie na Policję przerzucane są obowiązek i odpowiedzial- z wniosków wynikających z prac tego zespołu była zmiana art. 39 ność za opiekę nad osobami nietrzeźwymi. Przyczyny takiego ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości stanu rzeczy można upatrywać w niewystarczającej liczbie izb i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, poprzez wprowadzenie zapisu wytrzeźwień funkcjonujących głównie w dużych miastach. ustanawiającego obligatoryjność powoływania izb wytrzeźwień Zgodnie bowiem z art. 39 ustawy z dnia 26 października 1982 r. albo placówek pokrewnych przez organy samorządu terytorialne- o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi go i organy powiatu, w miastach powyżej 50 000 mieszkańców. (Dz. U. z 2016 r. poz. 487, z późn. zm.) organy samorządu te- Jako możliwe źródło finansowania tego typu placówek wskazano rytorialnego w miastach liczących ponad 50 000 mieszkańców m.in. dochody uzyskiwane przez samorządy z tytułu opłat za wy- i organy powiatu mogą organizować i prowadzić izby wytrzeź- dawane zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych, o któ- wień1. Taki kształt przepisu powoduje, że organy samorządu rych mowa w art. 92 przywołanej ustawy. terytorialnego z różnych względów, także i finansowych, likwi- Obecnie, stosownie do dyspozycji art. 93 ust. 1 ustawy o wycho- dują izby wytrzeźwień, wiedząc, że opiekę nad osobami nie- waniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, opłaty, trzeźwymi będzie musiała przejąć Policja2. Tymczasem wyniki o których mowa w art. 92 ust. 1, mogą być wykorzystane przez prewencyjnych wizytacji Mechanizmu oraz analiza dokumenta- zarządy województw wyłącznie na finansowanie zadań określo- cji ze zdarzeń nadzwyczajnych zaistniałych w pomieszczeniach nych w art. 4 ust. 1 ustawy, tj. na: podejmowanie działań zmie- dla osób zatrzymanych lub doprowadzonych do wytrzeźwienia rzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych oraz jednostek organizacyjnych Policji (dalej: PdOZ) prowadzą do zmiany struktury ich spożywania; inicjowanie i wspieranie przed- wniosku, że pomieszczenia nie są odpowiednio przygotowane sięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie sposobu do realizacji tego zadania. PdOZ nie zatrudniają przede wszyst- spożywania tych napojów; podejmowanie działań na rzecz trzeź- kim lekarza, który mógłby udzielić doraźnej profesjonalnej po- wości w miejscu pracy; przeciwdziałanie powstawaniu i usuwa- mocy medycznej w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia osób nie następstw nadużywania alkoholu; wspieranie w tym zakresie trzeźwiejących. KMP sygnalizuje przedstawiony problem już działalności organizacji społecznych i zakładów pracy, a także od 2012 r. zarówno w raportach rocznych z działalności Mecha- odpowiednie kształtowanie polityki społecznej (np. działalność nizmu3, jak i w korespondencji prowadzonej z Ministerstwem wychowawcza i informacyjna, ograniczanie dostępności alkoho- Spraw Wewnętrznych i Ministerstwem Zdrowia oraz w wystą- lu, przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, leczenie, rehabilitację pieniach generalnych kierowanych do Prezesa Rady Ministrów. i integrację osób uzależnionych od alkoholu). Minister Spraw Wewnętrznych w piśmie z dnia 29 sierpnia 2013 r. Jak wynika jednak z raportu Najwyższej Izby Kontroli z mar- skierowanym do prof. Ireny Lipowicz, ówczesnej Rzecznik Praw ca 2013 r. poświęconego analizie pobierania oraz wykorzystania Obywatelskich, wskazał, że według niego rozwiązanie, umożli- przez samorządy województw i gmin opłat za zezwolenia na sprze- wiające umieszczanie osoby nietrzeźwej w policyjnych izbach daż napojów alkoholowych, nie wszystkie wydatki zakwalifiko- zatrzymań, powinno mieć charakter doraźny i funkcjonować jedy- wane przez skontrolowane jednostki jako koszty realizacji zadań
89 prawo
z zakresu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych wystarczające do tego, by nowoczesne centra, takie jak w Krako- oraz przeciwdziałania narkomanii faktycznie służyły realizacji tego wie czy Bytomiu, mogły prawidłowo funkcjonować. rodzaju zadań. NIK ocenił, że finansowanie ze środków pochodzą- Problemy w funkcjonowaniu izb wytrzeźwień i umieszczania osób cych z opłat za zezwolenia na handel napojami alkoholowymi za- do wytrzeźwienia w PdOZ były przedmiotem wystąpień gene- dań innych niż wskazane w ustawie o wychowaniu w trzeźwości ralnych skierowanych do kolejnych Prezesów Rady Ministrów7. było działaniami nielegalnymi. Skala stwierdzonych nieprawidło- Rzecznik Praw Obywatelskich zaapelował w nich o podjęcie dzia- wości jest znacząca, skoro stwierdzono je w 3 z 8 (37,5%) skontro- łań zmierzających do usprawnienia systemu opieki nad osobami lowanych urzędów marszałkowskich i 19 z 32 (59,4%) skontrolo- nietrzeźwymi. W odpowiedzi na wystąpienie do Premiera Donalda wanych urzędów gmin. Przykłady nieprawidłowości stanowią wy- Tuska Rzecznik otrzymała stanowiska Ministra Spraw Wewnętrz- mowny obraz tego, że te środki są niewłaściwie wykorzystywane, nych i Ministra Zdrowia. Minister Spraw Wewnętrznych opowie- np. na zakup materiałów z okazji jubileuszu miasta, wyposażenie dział się za koniecznością wprowadzenia zmian systemowych sali gimnastycznej, zakup sprzętu muzycznego dla młodzieżowej w analizowanym zakresie8, Minister Zdrowia natomiast – za utrzy- orkiestry dętej, wynagrodzenia pracowników biura ds. uzależnień maniem obowiązującego stanu prawnego9. Wobec rozbieżności regionalnego ośrodka polityki społecznej czy zakup nieruchomości stanowisk dwóch resortów odpowiedzialnych za rozstrzygnięcie z zamiarem jej wykorzystania na potrzeby rozszerzenia działalno- RPO ponowiła wystąpienie, tym razem kierując je do Premier Ewy ści prowadzonej w Wojewódzkim Ośrodku Interwencji Kryzyso- Kopacz. W jego efekcie uzyskano z Ministerstwa Zdrowia zapew- wej i Rehabilitacji Młodzieży w Rogoźnie. nienie o podjęciu w tej mierze dialogu z Ministerstwem Spraw Pomysłowi finansowania działalności izb wytrzeźwień ze środ- Wewnętrznych10. Zapewnienie to, jak dotąd, nie znalazło niestety ków pochodzących ze zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholo- odzwierciedlenia w propozycji konkretnych rozwiązań gwarantu- wych sprzeciwił się jednak Minister Zdrowia4, według którego jących, że osoby nietrzeźwe trafiałyby do wyspecjalizowanych pla- bieżące funkcjonowanie izb wytrzeźwień stanowi zadanie gmin cówek przygotowanych do sprawowania nad nimi opieki. związane z zabezpieczeniem porządku publicznego, wynikające W związku z powyższym nad rozwiązaniem problemu syste- z ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym5 (Dz. U. mowego pracuje obecny Rzecznik Praw Obywatelskich. Dnia z 2016 r. poz. 446, z późn. zm.). Tymczasem jednak finansowanie 12 września 2016 r. w Biurze RPO odbyła się konferencja nt. izb wytrzeźwień ze środków przeznaczonych na zabezpieczenie Izby wytrzeźwień a policyjne pomieszczenia dla osób zatrzyma- porządku publicznego – jak pokazuje praktyka – oznacza właśnie nych – ku modelowi optymalnemu. Wzięli w niej udział przed- ich zamykanie i powierzenie Policji obowiązku opieki nad oso- stawiciele środowisk akademickich, pracownicy izb wytrzeź- bami nietrzeźwymi. Ponadto w dalszej korespondencji Podsekre- wień, przedstawiciele Komendy Głównej Policji, Ministerstwa tarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia6 przedstawił m.in. wykładnię Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Zdrowia, przepisów ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziała- Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, niu alkoholizmowi prowadzącą do wniosku, że zapewnienie bez- związku powiatów i województw, organizacji pozarządowych. pieczeństwa osobom nietrzeźwym leży w gestii Policji. Minister W trakcie dyskusji zebranych podzieliły m.in. kwestie związa- wskazał bowiem, iż zgodnie z art. 40 ust. 1 omawianej ustawy ne z zasadnością tworzenia nowych izb wytrzeźwień, transportu podstawą do podjęcia działań wobec osób nietrzeźwych jest da- osób nietrzeźwych (Policja czy inny podmiot w ramach delego- wanie przez nie powodu do zgorszenia w miejscu publicznym lub wania usług publicznych), źródeł finansowania izb, umieszcza- w zakładzie pracy, znajdowanie się przez nie w okolicznościach nia w izbach osób nietrzeźwych i jednocześnie zatrzymanych zagrażających ich życiu i zdrowiu albo zagrażających życiu lub w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa. Konferen- zdrowiu innych osób. Biorąc z kolei pod uwagę, że większość cja wyraźnie uwidoczniła, iż w tym obszarze nadal jest więcej interwencji wobec wyżej wymienionych osób jest związana wątpliwości i pytań niż gotowych propozycji rozwiązań. Jedno z naruszaniem przez nie porządku i spokoju publicznego, należy jest jednak pewne – istniejący system opieki nad osobami nie- uznać, że działania podejmowane wobec nich należą do zakresu trzeźwymi nie może być uznany za efektywny. W PdOZ każdego ustawowych zadań Policji. Niestety, w tej analizie Podsekretarz roku dochodzi do zgonów osób umieszczonych w celu wytrzeź- Stanu pominął chociażby tak oczywistą kwestię jak to, że podję- wienia. A jak podkreślił Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia cie interwencji wobec osoby nietrzeźwej przez funkcjonariuszy 7 stycznia 2004 r.11, „na organach państwa spoczywa obowiązek Policji nie jest tożsame z delegowaniem na Policję odpowiedzial- stanowienia takiego prawa, by chroniło ono życie, i to życie każ- ności za proces jej trzeźwienia. dego człowieka niezależnie od tego, w jakiej sytuacji się znajdu- Pomimo zastrzeżeń wyrażonych przez Ministerstwo Zdrowia wy- je”. W związku z powyższym kwestia ta będzie nadal monitoro- maga podkreślenia, iż niektóre z funkcjonujących na terenie kraju wana przez Rzecznika Praw Obywatelskich. izb wytrzeźwień zostały przekształcone w nowoczesne ośrodki łączące funkcje izby wytrzeźwień, ośrodka terapeutycznego i pla- 1 Dz. U. z 2016 r. poz. 487. cówki pomagającej rodzinie. Szczególnie Centrum Interwencji 2 Pozytywny wyjątek w tym zakresie stanowi Lublin, w którym ponownie uruchomiono izbę wytrzeźwień. Kryzysowej i Przeciwdziałania Uzależnieniom w Bytomiu oraz 3 Raport Rzecznika Praw Obywatelskich z działalności w Polsce Krajowego Miejskie Centrum Profilaktyki Uzależnień w Krakowie są tymi Mechanizmu Prewencji w roku 2012, Biuletyn Rzecznika Praw Obywatel- placówkami, których kształt i funkcjonowanie należy uznać za skich 2013, nr 5, s. 64; Raport RPO z działalności Krajowego mechanizmu Prewencji w 2013 r., Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2014, nr 4 modelowe. Oba centra są finansowane ze środków pochodzących Źródła, s. 112; Raport Rzecznika Praw Obywatelskich z działalności w Pol- z zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych. sce Krajowego Mechanizmu Prewencji w roku 2014, Biuletyn Rzecznika W przytoczonym raporcie Najwyższej Izby Kontroli wskazano, że Praw Obywatelskich 2015, nr 4 Źródła, s. 56; Raport Rzecznika Praw Oby- watelskich z działalności Krajowego Mechanizmu Prewencji w roku 2015, źródłem finansowania izb wytrzeźwień powinny być opłaty pobie- Biuletyn Rzecznika Praw Obywatelskich 2016, nr 4 Źródła, s. 58. rane od osób zatrzymanych (art. 42 ust. 5 ustawy o wychowaniu 4 Pismo z dnia 30 września 2013 r. 5 Dz. U. z 2016 r. poz. 466. w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi). Co do zasady, na- 6 Pismo z dnia 31stycznia 2014 r. leży zgodzić się z powyższym, jednakże, jak wynika z informacji 7 Wystąpienie z dnia 18 listopada 2013 r. oraz z dnia 8 stycznia 2015 r. Polskiej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, sza- 8 Pismo z dnia 4 grudnia 2013 r. 9 Pismo z dnia 31 stycznia 2014 r. cunkowa ściągalność opłat za pobyt w izbie wytrzeźwień utrzymu- 10 Pismo z dnia 30 stycznia 2015 r. je się na poziomie ok. 33% i tylko to źródło finansowania nie jest 11 K 14/03.
90 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
Ośrodek dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Dom” Standardy i procedury działania
nadkom. Dorota Cyma-Końska asp. Dorota Kozłowska starszy wykładowca instruktor Zakładu Służby Prewencyjnej CSP Zakładu Służby Prewencyjnej CSP
Psychospołeczna sytuacja osób dotkniętych przemocą w ro- Dzielnicy Praga Południe (udostępnienie lokalu na prowa- dzinie, mimo licznych inicjatyw społecznych i prób dosko- dzoną działalność), Urzędem Dzielnicy Praga Południe oraz nalenia metod niesienia im pomocy, nadal wydaje się trudna Wojewódzkim Urzędem Mazowieckim. i skomplikowana. Niestety wciąż się zdarza, że ofiary prze- mocy w rodzinie nie czują się bezpieczne nawet po wielokrot- nych interwencjach Policji i prowadzonych postępowaniach Do głównych zadań realizowanych sądowych. Często opuszczają miejsce swojego zamieszkania, przez Ośrodek należą: w którym pozostaje sprawca. Ważnym obszarem działań edukacyjnych jest nie tylko pod- ▪▪ zapewnienie bezpośredniej ochrony przed przemocą noszenie świadomości społecznej na temat zjawiska prze- (redukcja i likwidacja bezpośredniego zagrożenia ży- mocy w rodzinie, ale również upowszechnianie informacji, cia i/lub zdrowia osób doznających przemocy w rodzi- z wykorzystaniem różnych kanałów komunikacyjnych, nie poprzez udzielenie im bezpiecznego schronienia o możliwościach i formach udzielania pomocy osobom do- i kompleksowej pomocy w celu odzyskania ich bezpie- tkniętym przemocą w rodzinie. Jedną z form pomocy dla czeństwa fizycznego i psychicznego); takich osób stanowi udzielenie im schronienia. Ośrodek „Dom” to jedna z nielicznych na terenie Warszawy stacjonar- zwiększenie i ułatwienie dostępności, a także za- nych placówek pomocowych z funkcją schroniska z ponad ▪▪ pewnienie pomocy psychospołecznej, medycznej, 17-letnim doświadczeniem w pomaganiu ofiarom przemo- wsparcia psychologicznego, poradnictwa prawnego, cy. Centrum Szkolenia Policji w Legionowie współpracuje pedagogicznego dla osób zagrożonych i dotkniętych z nią od 2009 r. w ramach prowadzonego kursu specjalistycz- przemocą w rodzinie; nego dotyczącego przeciwdziałania przemocy w rodzinie, oznaczonego symbolem PPWR. Dla słuchaczy te zajęcia są szczególnie ważne, gdyż dzięki bezpośredniemu kontaktowi ▪▪ zmiana niszczącej sytuacji życiowej ofiar przemocy z osobami doświadczającymi przemocy w rodzinie można domowej w kierunku poprawy ich fizycznego, psy- uzyskać bezcenne informacje, na przykład na temat ocze- chicznego i społecznego funkcjonowania (m.in. po- kiwań osoby wobec patrolu interwencyjnego Policji. Po- przez odzyskanie siły, zdrowia i zdolności do obrony nadto możliwość rozmowy z tymi osobami rozwija wśród swoich praw, zwiększenie kontroli i wpływu nad swo- policjantów także poczucie empatii, która jest niezbędną im życiem, wzmocnienie i usprawnienie umiejętności umiejętnością podczas prowadzenia interwencji związanej społecznych, m.in. do korzystania z pomocy innych, z przemocą w rodzinie. Ośrodek dla Ofiar Przemocy w Rodzi- sprawowania właściwej opieki rodzicielskiej nad dzieć- nie „Dom” jest przede wszystkim stacjonarną (całodobową) mi, a także polepszenie sytuacji socjalno-bytowej, placówką dla kobiet i dzieci, doznających przemocy domo- m.in. zdobycie pracy, znalezienie mieszkania); wej i nią zagrożonych, prowadzoną przez organizację pożyt- ku publicznego pod nazwą Stowarzyszenie Pomocy i Inter- ▪▪ zwiększenie i pogłębienie świadomości społecznej wencji Społecznej. Ośrodek dla Ofiar Przemocy w Rodzinie na temat zjawiska przemocy w rodzinie (w tym m.in. „Dom” jest częścią Stowarzyszenia, funkcjonuje na terenie sytuacji ofiar przemocy i możliwości pomagania im), m.st. Warszawy od 1999 r. i świadczy kompleksową pomoc zwłaszcza w lokalnych społecznościach, do których dla ofiar przemocy domowej. Przy realizacji zadań pomo- należą podopieczni, i środowiskach zajmujących się cowych na rzecz ofiar przemocy placówka współpracuje niesieniem pomocy. z Urzędem m.st. Warszawy, Ośrodkiem Pomocy Społecznej
91 przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
Pracownicy Ośrodka świadczą specjalistyczną pomoc Ośrodek dysponuje pomieszczeniami mieszkalnymi, które obejmującą: składają się z miejsc sypialnych dla 21 osób, kuchni, łazie- ■■ udzielenie bezpiecznego schronienia i doraźnej pomocy nek, a także wspólnych pomieszczeń socjalnych (świetlicy), materialnej (w tym m.in. udostępnienie odzieży, artyku- miejsca zabaw i nauki dla dzieci oraz sali do zajęć grupo- łów spożywczych, środków); wych. ■■ całodobowe wsparcie opiekuńczo-wychowawcze; Z dostępnych w trybie stacjonarnym form pomocy (tj. schro- ■■ pracę socjalną; nienia, pomocy psychologicznej, pedagogicznej, prawnej, ■■ poradnictwo prawne; lekarskiej) mogą korzystać kobiety pełnoletnie oraz dzieci ■■ indywidualne konsultacje oraz porady psychologów i pe- pozostające pod ich opieką. Oferta jest skierowana do osób dagogów dla osób dorosłych i dzieci; pozbawionych możliwości przebywania w swoim miejscu ■■ wsparcie medyczne (ze strony lekarza psychiatry); zamieszkania z powodu narażenia na przemoc lub innego ro- ■■ grupę wsparcia dla kobiet nt. radzenia sobie z przemocą; dzaju zagrożenia ich życia lub zdrowia. ■■ indywidualną i grupową terapię psychologiczną; ■■ warsztaty umiejętności wychowawczych dla matek; ■■ warsztaty umiejętności zaradczych i rozwoju osobistego; Osoby potrzebujące wsparcia i specjalistycznej pomo- ■■ zajęcia opiekuńcze dla dzieci; ■■ zajęcia reedukacyjne dla dzieci; cy w zakresie wyzwalania się z przemocy domowej ■■ aktywizację społeczno-zawodową1. mogą zgłaszać się osobiście lub za pośrednictwem Placówka zatrudnia wysoko kwalifikowaną kadrę specja- takich instytucji, jak: Policja, sądy, ośrodki pomocy listów – realizatorów programu pomocy (m.in. psycholo- społecznej, placówki oświatowe, służba zdrowia lub gów, pedagogów, prawników, lekarza psychiatrę). Ośrodek organizacje pozarządowe. Po wstępnym wywiadzie korzysta też ze stałego wsparcia wolontariuszy i stażystów, i diagnozie sytuacji życiowej ośrodek zapewnia oso- głównie studentów kierunków psychologicznych i pedago- gicznych. Prowadzą oni na terenie placówki działania wspie- bom zakwalifikowanym do przyjęcia schronienie przez rające obejmujące prace biurowe, jak i czynności opiekuńcze okres do 3 miesięcy, a w wyjątkowych przypadkach, nad matką i dzieckiem. Cele, jakie realizuje ośrodek, jakość uzasadnionych sytuacją podopiecznej i prowadzony- i zakres świadczonych przez jego pracowników usług wpisu- mi przez nią działaniami zmierzającymi do wyjścia ją się w działalność specjalistycznych ośrodków wsparcia dla z kryzysu, czas przebywania w Ośrodku może być ofiar przemocy w rodzinie, które funkcjonują na podstawie przedłużony do 6 miesięcy. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych W ciągu pierwszych 2 tygodni tzw. pobytu interwencyjne- w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia go w placówce podopieczna wraz z prowadzącym pracow- oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosują- nikiem socjalnym opracowuje plan działań zmierzających cych przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzą- do pokonania kryzysowej sytuacji. Okres ten służy także cych oddziaływania korekcyjno-edukacyjne2. zweryfikowaniu sytuacji podopiecznej poprzez kontakt pra- cowników ośrodka z odpowiednimi instytucjami i służbami w miejscu poprzedniego pobytu. Ośrodek zapewnia swoim podopiecznym pomoc w zorganizowaniu działań interwen- cyjnych w miejscu ich zamieszkania we współpracy z Policją Warunki przyjęcia do Ośrodka i ośrodkami pomocy społecznej oraz chroni ofiary przemocy przed niepożądanymi kontaktami ze sprawcą4. Placówka przyjmuje nieodpłatnie i bez skierowania oso- Podopieczni/mieszkańcy, korzystający z pomocy Ośrodka by doznające przemocy w rodzinie (fizycznej, psychicznej, „Dom” w trybie stacjonarnym, mają obowiązek udostępnie- emocjonalnej, seksualnej lub ekonomicznej). Wśród nich są nia dokumentów potwierdzających własną tożsamość (do- zwykle kobiety, kobiety z dziećmi oraz dość często – osoby wód osobisty lub inny dokument ze zdjęciem) i pisemnego starsze. W szczególnych przypadkach podopiecznymi pla- wyrażenia zgody na przetwarzanie danych osobowych nie- cówki mogą być przez jakiś okres osoby niepełnoletnie, wo- zbędnych do organizowania i udzielania pomocy przez pla- bec których placówka posiada sądowe zabezpieczenie. cówkę. W większości klientami Ośrodka są osoby bez stałego za- Mieszkanki są zobowiązane do zapoznania się, w terminie trudnienia, uzależnione ekonomicznie od sprawców prze- 2 dni od daty przyjęcia, z istniejącymi w placówce proce- mocy, zazwyczaj z dwójką dzieci. Średni wiek kobiet to durami, które są udostępnione na tablicach ogłoszeń, poza ok. 32 lata. 70% wszystkich podopiecznych stanowią osoby tym do podejmowania aktywnych starań o poprawę własnej z rodzin z problemem alkoholowym. Dzieci przyjmowane sytuacji, w związku z którą zgłosiły się do placówki, tak aby do Ośrodka często doświadczają bezpośredniej lub pośred- zapewnić sobie bezpieczne miejsce pobytu po opuszczeniu niej przemocy w domu rodzinnym, w większości występują Ośrodka. u nich symptomy różnego typu zaniedbań ze strony rodzi- Ponadto muszą wykonywać wszelkie polecenia kierownic- ców. Ze względu na trudną sytuację socjalno-bytową około twa i personelu, mające na celu dbałość o bezpieczeństwo 80% wymaga pomocy socjalnej w formie zasiłków, aktywi- i zachowanie porządku na terenie placówki. zacji zawodowej oraz wsparcia w staraniach o uzyskanie lo- Mieszkanki Ośrodka „Dom” obowiązkowo uczestniczą we kalu mieszkalnego3. wszystkich zajęciach terapeutycznych (indywidualnych
92 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
procedury postępowania w ośrodku i grupowych) zleconych przez pracowników merytorycznych Osoba niepełnoletnia jest zobowiązana do przestrzegania placówki: dyrektora, pracowników socjalnych, psycholo- ustalonego regulaminu placówki. Będąc w Ośrodku, ma obo- gów, terapeutów, lekarzy. wiązek kontynuacji nauki. W przypadku uzasadnionej ko- Każdorazowa obecność na zajęciach zostaje potwierdzona nieczności następuje zmiana miejsca nauki. podpisem prowadzącego na tzw. kontrolkach, które miesz- W ramach wykonywanej opieki opiekun faktyczny ma prawo kanki otrzymują po przyjęciu do Ośrodka i mają obowiązek do natychmiastowego podejmowania decyzji istotnych dla je prowadzić. niepełnoletniego, o czym musi niezwłocznie poinformować Podopieczne zapewniają sobie utrzymanie na czas pobytu sąd poprzez skierowanie wniosku o wydanie zgody zastęp- w placówce. czej lub o rozstrzygnięciu o istotnych sprawach dziecka. Na terenie placówki zabrania się: W zakresie współpracy placówka może nawiązać kontakt ■■ wizyt sprawców przemocy, z rodziną niepełnoletniego oraz innymi instytucjami działa- ■■ stosowania siły fizycznej i przemocy w rozwiązaniu kon- jącymi na jego rzecz. fliktów, w tym bicia dzieci!, Utrzymanie niepełnoletniego jest obowiązkiem jego rodzi- ■■ używania słów uznawanych za wulgarne, ców, którzy mogą przekazać środki finansowe kuratorowi, ■■ zakłócania ciszy i wypoczynku innych osób, ewentualnie przesłać je na adres wskazany przez placówkę ■■ kradzieży, lub sąd. Środkami finansowymi dysponuje opiekun faktycz- ■■ pozostawiania dzieci bez opieki. ny. W tym celu prowadzi ,,zeszyt wydatków”. Za naruszenie zasad niniejszego regulaminu grożą konse- Placówka wspiera niepełnoletniego żywnością, odzieżą, kwencje w postaci rozwiązania umowy dotyczącej pobytu środkami higieny osobistej. Niepełnoletni przebywa w pla- w Ośrodku, włącznie z koniecznością opuszczenia placówki. cówce przez ustalony okres – maksimum do dwóch tygodni. W przypadku kiedy jego sytuacja nadal pozostaje nierozwią- zana, następuje zmiana placówki zgodnie z postanowieniem sądu. Procedury postępowania w Ośrodku „Dom”
Pomoc ambulatoryjna I. Procedura przyjmowania osób dorosłych do Ośrodka Ośrodka „Dom” Placówka przyjmuje dorosłe kobiety szukające schronienia z powodu przemocy w rodzinie i dzieci pozostające pod ich Ośrodek „Dom” prowadzi program pomocy ambulatoryjnej, opieką. Przyjęcie następuje bez skierowania, na podstawie głównie w zakresie poradnictwa psychologicznego (dla do- zgłoszenia doznawanej przemocy przez osobę zainteresowa- rosłych i dzieci) i socjalno-prawnego. Z oferty mogą sko- ną lub pracowników służb pośredniczących w przyjęciu. rzystać mieszkańcy Warszawy i województwa mazowieckie- Po przyjęciu osoby doświadczającej przemocy do Ośrodka go, w tym m.in. byłe mieszkanki Ośrodka, które ukończyły pracownik socjalny lub opiekun pedagogiczny: program pomocy stacjonarnej. Placówka organizuje również a) zapewnia klientce i jej dzieciom miejsce w pokoju; warsztaty wspierająco-rozwojowe, grupy dalszej pomocy b) zakłada podstawową dokumentację; psychologicznej, zajęcia reedukacyjne dla dzieci i porady c) zapoznaje klientkę z regulaminem placówki; lekarza psychiatry. Do programu pomocy ambulatoryjnej są d) dowiaduje się, czy są sprawy wymagające szybkich dzia- kwalifikowane osoby po wstępnych konsultacjach u specja- łań, takie jak potrzeba: listów pracy socjalnej po uprzednich zapisach. Z oferty po- –– zapewnienia pomocy lekarskiej dla osób przyjętych, mocy ambulatoryjnej mogą skorzystać również mężczyźni, –– wykonania lekarskiego opisu obrażeń, którzy są ofiarami przemocy w rodzinie. Tym trybem pomo- –– zapewnienia opieki osobom lub zwierzętom, które po- cy zostaje objętych rocznie około 150–200 osób. Placów- zostały ze sprawcą przemocy, ka „Dom” zapewnia osobom doświadczającym przemocy –– zabrania ważnych dokumentów lub innych przedmio- w rodzinie całodobowe i bezpieczne schronienie. Obejmu- tów z miejsca, w którym dochodziło do przemocy; je specjalistyczną pomocą poprzez kontakt z psychologiem, e) jeżeli zostanie stwierdzona konieczność podjęcia wymie- prawnikiem, pedagogiem, pracownikami socjalnymi, leka- nionych wyżej działań, pracownik niezwłocznie organizu- rzami. Stały dostęp do specjalistów, zapewniający ofiarom je je we współpracy z Policją, strażą miejską i służbą przemocy domowej ciągłość wsparcia, oraz tworzenie i re- zdrowia; alizacja indywidualnych planów pomocy na bieżąco monito- f) ustala, czy klientka potrzebuje żywności lub środków hi- rowanych przez pracowników placówki dążących do rozwią- gieny osobistej, i wydaje jej te przedmioty. zania problemów wynikających z przemocy domowej dają szansę na wyjście z przemocy. Podopieczni placówki mają II. Procedura postępowania w trakcie przyjmowania osób możliwość nawiązywania kontaktów społecznych, poprzez niepełnoletnich do placówki co widzą, że problem przemocy nie jest tylko ich jednost- Przyjęcie osoby niepełnoletniej do placówki odbywa się na kową sprawą, dzięki życiu w grupie mieszkanek placówki podstawie postanowienia wydanego przez sąd (Kodeks ro- czują siłę i wsparcie. Udział w różnego rodzaju zajęciach, dzinny i opiekuńczy, art. 109)5. Po przyjęciu do placówki np.: warsztatach umiejętności zaradczych, wychowawczych, pracownik socjalny Ośrodka pozostaje w stałym kontakcie grupie wsparcia – radzenia sobie z przemocą jest szansą z kuratorem wydziału rodzinnego i nieletnich właściwego nabycia nowych kompetencji społecznych, które w sposób dla sprawy sądu. zdecydowany przyczyniają się do efektywniejszego funk-
93 przeciwdziałanie przemocy w rodzinie
cjonowania na co dzień podopiecznych placówki. Na skutek scyplinarnych i grup roboczych w zakresie przeciwdziałania inicjowania różnego rodzaju przedsięwzięć dla podopiecznych przemocy w rodzinie. Nowatorskie aplikacje działań men- i pokazywania prawidłowych norm funkcjonowania, a także toringowych, tutoringowych i coachingowych powodują rozwijania ich zainteresowań i pasji, przełamywania ich lęku zwiększenie efektywności działań zespołów interdyscypli- i barier ofiara przemocy czuje wsparcie w instytucji, wie, że narnych i grup roboczych w pracy ze środowiskiem rodzin- miejsce, w którym czasowo przebywa, chroni ją i jej dzieci, nym doświadczającym przemocy. Są to niezwykle ciekawe i że ma możliwość podejmowania działań, na które być może warsztaty prowadzone przez zawodowego coacha – psycho- nie zdecydowałaby się w innych warunkach, przebywając np. loga w pracy z dziećmi i dorosłymi. Uczestnicy szkolenia, u rodziny, koleżanki. Osoby doświadczające przemocy, niekie- oprócz wiedzy, otrzymują wsparcie motywacyjne, a także dy przez wiele lat izolowane, mają możliwość decydowania ćwiczą rozwiązywanie problemów na podstawie konkret- o sobie, odnawiania kontaktów z rodziną, ze znajomymi, co nych przykładów. ma bardzo istotny wpływ na proces ich usamodzielniania. Nie- rzadko po odnowieniu kontaktu rodzina decyduje się pomóc, oferując, np. mieszkanie czy też wsparcie finansowe. Miesz- kanki mają możliwość nawiązywania nowych znajomości, po- 1 http://www.spb.org.pl/dom [dostęp: 16.04.2016 r.]. dejmowania wspólnych działań, np. po skończonym pobycie 2 Dz. U. Nr 50, poz. 259. w hostelu wynajmują mieszkania, wzajemnie pomagają sobie 3 Wystąpienie Dyrektora Ośrodka „Dom” pn. Pomoc ofiarom prze- w opiece nad dziećmi itp. Poprzez prowadzenie działalności mocy w schronisku „Dom” podczas Konferencji „Pomoc kobietom hostelowej (tym samym codzienny kontakt z mieszkankami ofiarom przestępstw”, Sejm RP, 5 marca 2013 r. zorganizowanej i ich problemami), połączonej ze współpracą z różnymi środo- przez Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie wiskami, zarówno podopieczne, jak i pracownicy, dzięki różne- „Niebieska Linia” Instytutu Psychologii Zdrowia oraz Centralny go rodzaju doświadczeniom mogą wnosić cenny głos w sprawie Zarząd Służby Więziennej, http://www.niebieskalinia.pl/4209-pod- nowelizowania przepisów mających służyć pomocą osobom sumowanie-konferencji-pomockobietom-ofiarom-przestepstw-ma- terialy-konferencyjne [dostęp: 16.04.2016 r.]. doświadczającym przemocy domowej6. 4 http://www.spb.org.pl/dom [dostęp: 16.04.2016 r.]. Podejmowane przez placówkę działania przyczyniają się 5 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy istotnie do wzmocnienia poczucia bezpieczeństwa fizycznego (Dz. U. z 2015 r. poz. 2082, z późn. zm.). i psychicznego podopiecznych (zmniejszenia napięcia i na- 6 Wystąpienie Dyrektora Ośrodka „Dom” pn. Pomoc ofiarom prze- stawień lękowych), poprawienia poczucia własnej wartości, mocy w schronisku „DOM” podczas Konferencji „Pomoc kobietom zdobywania lepszych umiejętności (m.in. dotyczących ko- ofiarom przestępstw”. rzystania z pomocy innych, wyrażania swoich potrzeb i praw, 7 E. Bilska, E. Wyrwich-Hejduk, Analiza potrzeb osób doświadczają- radzenia sobie z zachowaniami agresywnymi) niezbędnych do cych przemocy w rodzinie i korzystających z pomocy oraz wsparcia zwalczania trudności oraz poprawy psychofizycznego i spo- wybranych warszawskich organizacji pomocowych oraz ocena ja- łecznego funkcjonowania. Realizowany w placówce podsta- kości usług świadczonych przez te placówki. Raport z badania jako- wowy program pomocy dla osób doświadczających przemocy ściowego, Edukator, Warszawa 2014 r. A. Chudzyńska, Ewaluacja domowej jest wystandaryzowany i sprawdzony pod względem efektów pracy interwencyjno-terapeutycznej w Ośrodku dla ofiar skuteczności oddziaływań. przemocy „Dom” w Warszawie, Warszawa 2007. Dzięki pomocy Ośrodka wielu setkom osób udało się od- zyskać znaczną stabilizację życiową i bezpieczeństwo oraz możliwość usamodzielnienia. Działalność placówki stanowi ważne ogniwo w systemie pomagania ofiarom przemocy domowej na terenie m.st. Warszawy. Dotychczasowa działalność Ośrodka jest dobrze oceniana przez władze samorządowe oraz instytucje i orga- Summary nizacje współpracujące na rzecz przeciwdziałania przemocy, a przede wszystkim przez osoby bezpośrednio korzystające Centre for Victims of Domestic Violence “Home” ze wsparcia. Dzieje się tak zapewne dlatego, iż zakres pomo- – standards and operating procedures cy, który świadczy placówka, jest dostosowany do sytuacji Psychosocial situation of persons influenced by domestic violence, oraz potrzeb osób dotkniętych przemocą w rodzinie, o czym in spite of numerous social initiatives and attempts to improve mogą świadczyć liczne projekty badawcze przeprowadzane methods of provided aid, still seems difficult and complicated. Un- przez podmioty zewnętrzne analizujące standardy pomo- fortunately it still happens, that victims of domestic violence do not feel safe even after repeated police interventions and conducted ju- cy udzielanej przez kadrę ośrodka, jak również zachodzące dicial proceedings. They often leave their place of living in which the w zachowaniu i postawach podopiecznych korzystne zmiany perpetrator stays. 7 w wyniku kontaktu interwencyjno-terapeutycznego . Not only increasing the social awareness about the phenomenon of Rocznie ośrodek pomaga w sumie około 250–300 osobom, domestic violence, but also the information dissemination with the w tym około 100 kobiet i dzieci korzysta w placówce ze use of different communication channels about the possibilities and schronienia przez okres trzech i więcej miesięcy. Inter- forms of help for such persons, is an important area of educational wencyjny charakter Ośrodka „Dom” wyraża się także po- actions. For such persons providing the shelter constitutes one of forms of assistance. “Home” Centre is one of a few stationary aid przez dostępność całodobowego kontaktu telefonicznego institutions in the Warsaw area, with the function of the hostel, with – (22) 616 10 36 i możliwość uzyskania porady/wsparcia od longer than 17 years experience in providing aid for victims of do- dyżurujących całodobowo pracowników. mestic violence. Warto wspomnieć, iż pracownicy Ośrodka „Dom” prowadzą Tłumaczenie: Renata Cedro, WP na terenie m.st. Warszawy szkolenia dla zespołów interdy-
94 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 vademecum policjanta
VADEMECUM POLICJANTA WSKAZÓWKI I KOMENTARZE OPRACOWANE PRZEZ WYKŁADOWCÓW CSP
Zakład ruchu drogowego
Kategorie praw jazdy oraz znaczenie kodów umieszczonych w rubryce 12. prawa jazdy
Uprawnienia do kierowania pojazdami na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2016 r. poz. 627, z późn. zm.).
Zakres prawa jazdy Prawo jazdy stwierdza posiadanie uprawnienia do kierowania pojazdami zgodnie z zapisami ujętymi w tabeli:
Kategoria Zakres Wymagany minimalny prawa jazdy uprawnienia wiek do kierowania
■■ motorower ■■ czterokołowiec lekki AM 14 lat ■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu określonego dla tej kategorii wraz z przyczepą – na te terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ motocykl o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 125 cm3, mocy nieprzekraczającej 11 kW i stosunku mocy do masy własnej nieprzekraczającym 0,1 kW/kg A1 ■■ motocykl trójkołowy o mocy nieprzekraczającej 15 kW 16 lat ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki) ■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu określonego dla tej kategorii wraz z przyczepą – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ motocykl o mocy nieprzekraczającej 35 kW i stosunku mocy do masy własnej nieprzekraczającym 0,2 kW/kg, przy czym nie może on powstać w wyniku wprowadzenia zmian w pojeździe o mocy przekraczającej dwukrotność mocy tego motocykla A2 18 lat ■■ motocykl trójkołowy o mocy nieprzekraczającej 15 kW ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki) ■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu określonego dla tej kategorii wraz z przyczepą – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ motocykl 20 lat – pojazdy A ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower określone w prawie jazdy i czterokołowiec lekki) kategorii A,
95 vademecum policjanta
■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu określonego dla tej kategorii wraz z przyczepą jeżeli osoba co najmniej – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej od 2 lat posiada prawo jazdy kategorii A2 24 lata – pojazdy określone w prawie jazdy kategorii A – jeżeli osoba nie posiadała co najmniej przez 2 lata prawa jazdy kategorii A2
■■ czterokołowiec B1 16 lat ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki)
■■ pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t, z wyjątkiem autobusu i motocykla ■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t (z wyjątkiem autobusu i motocykla) oraz z przyczepy lekkiej ■■ motocykl o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 125 cm3, mocy nieprzekraczającej 11 kW i stosunku mocy do masy własnej nieprzekraczającym 0,1 kW/kg pod warunkiem, że osoba posiada prawo jazdy kategorii B od co najmniej 3 lat – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej B ■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie 18 lat całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t (z wyjątkiem autobusu i motocykla) oraz z przyczepy innej niż lekka, o ile łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu tych pojazdów nie przekracza 4250 kg (zespołem pojazdów, którego dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 t, może kierować osoba, która zdała część praktyczną egzaminu państwowego, potwierdzoną wpisem do prawa jazdy – kod „96” w prawie jazdy w rubryce „ograniczenia”) ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki) ■■ ciągnik rolniczy, pojazd wolnobieżny oraz zespół złożony z tego pojazdu i przyczepy lekkiej – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t i nieprzekraczającej 7,5 t, z wyjątkiem autobusu ■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t i nieprzekraczającej 7,5 t (z wyjątkiem autobusu) C1 oraz z przyczepy lekkiej 18 lat ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki) ■■ ciągnik rolniczy, pojazd wolnobieżny oraz zespół złożony z tego pojazdu i przyczepy lekkiej – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ pojazd samochodowy o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t, z wyjątkiem autobusu ■■ zespół pojazdów złożony z pojazdu samochodowego o dopuszczalnej masie C całkowitej przekraczającej 3,5 t (z wyjątkiem autobusu) oraz z przyczepy lekkiej 21 lat ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki) ■■ ciągnik rolniczy, pojazd wolnobieżny oraz zespół złożony z tego pojazdu i przyczepy lekkiej – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ autobus przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 17 osób łącznie z kierowcą, o długości nieprzekraczającej 8 m ■■ zespół pojazdów złożony z autobusu przeznaczonego konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 17 osób łącznie z kierowcą, o długości nieprzekraczającej 8 m 21 lat D1 oraz z przyczepy lekkiej ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki) ■■ ciągnik rolniczy, pojazd wolnobieżny oraz zespół złożony z tego pojazdu i przyczepy lekkiej – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
96 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 vademecum policjanta k ategorie praw jazdy
■■ autobus ■■ zespół pojazdów złożony z autobusu oraz z przyczepy lekkiej D ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki) 24 lata ■■ ciągnik rolniczy, pojazd wolnobieżny oraz zespół złożony z tego pojazdu i przyczepy lekkiej – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ ciągnik rolniczy lub pojazd wolnobieżny ■■ zespół pojazdów złożony z ciągnika rolniczego z przyczepą (przyczepami) lub T 16 lat pojazdu wolnobieżnego z przyczepą (przyczepami) ■■ pojazdy określone dla prawa jazdy kategorii AM (motorower i czterokołowiec lekki)
■■ pojazd określony odpowiednio w prawie jazdy kategorii B, C lub D, łącznie z przyczepą (przyczepami), przy czym w zakresie kategorii B+E dopuszczalna B+E, C+E masa całkowita ciągniętej przyczepy nie może przekraczać 3,5 t B+E – 18 lat lub D+E C+E – 21 lat ■■ zespół pojazdów złożony z ciągnika rolniczego z przyczepą (przyczepami) D+E – 24 lata lub pojazdu wolnobieżnego z przyczepą (przyczepami) – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ zespół pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 12 t, składający się z pojazdu ciągnącego określonego w prawie jazdy kategorii C1 i przyczepy C1+E 18 lat ■■ zespół pojazdów złożony z ciągnika rolniczego z przyczepą (przyczepami) lub pojazdu wolnobieżnego z przyczepą (przyczepami) – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
■■ zespół pojazdów składających się z pojazdu ciągnącego określonego w prawie jazdy kategorii D1 i przyczepy D1+E ■■ zespół pojazdów złożony z ciągnika rolniczego z przyczepą (przyczepami) 21 lub pojazdu wolnobieżnego z przyczepą (przyczepami) – na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
B i C1+E, ■■ zespół pojazdów określony w prawie jazdy kategorii B+E B i D1+E, B i C+E lub B i D+E
C+E i D ■■ zespół pojazdów określony w prawie jazdy kategorii D+E
Kolejką turystyczną może kierować osoba, która ukończyła 21 lat i posiada prawo jazdy odpowiedniej kategorii co naj- mniej od 2 lat. Należy pamiętać, że kolejka turystyczna to zespół pojazdów składający się z ciągnika rolniczego albo pojazdu wolnobieżnego oraz przyczepy (przyczep) dostosowanej do przewozu osób, co ma decydujący wpływ na dobór kategorii uprawnienia.
Inne dokumenty potwierdzające uprawnienia
Dokument stwierdzający posiadanie uprawnienia do kierowania Rodzaj pojazdu
pozwolenie na kierowanie tramwajem ■■ tramwaj
karta rowerowa lub prawo jazdy kategorii AM, A1, B1 lub T ■■ rower – w przypadku osób, które nie ukończyły 18 lat ■■ wózek rowerowy ■■ pojazd zaprzęgowy
Osoba, która ukończyła 18 lat, nie jest obowiązana do posiadania dokumentu stwierdzającego posiadanie uprawnienia do kierowania rowerem, wózkiem rowerowym lub pojazdem zaprzęgowym.
97 vademecum policjanta
Granice wiekowe
Wymagany minimalny wiek do kierowania Rodzaj pojazdu
10 lat rower
13 lat jadący po jezdni wózek inwalidzki
15 lat pojazd zaprzęgowy
rower wieloosobowy, rower lub wózek rowerowy przewożący 17 lat inną osobę
21 lat tramwaj, kolejka turystyczna
Wymagany minimalny wiek do kierowania dla żołnierzy kierujących pojazdami Sił Rodzaj pojazdu Zbrojnych RP
pojazdy określone w pozwoleniu wojskowym kategorii A, C 18 lat i C+E
19 lat pojazdy określone w pozwoleniu wojskowym kategorii D
Wymagany minimalny wiek do kierowania Rodzaj pojazdu
dla funkcjonariuszy kierujących pojazdami Policji oraz 18 lat Straży Granicznej, określonymi w prawie jazdy kategorii A
dla funkcjonariuszy kierujących pojazdami Państwowej 19 lat Straży Pożarnej, Policji, Straży Granicznej oraz Biura Ochrony Rządu, określonymi w prawie jazdy kategorii C
dla funkcjonariuszy kierujących pojazdami Państwowej 21 lat Straży Pożarnej, Policji, Straży Granicznej oraz Biura Ochrony Rządu, określonymi w prawie jazdy kategorii D
Wymagany minimalny wiek do kierowania dla osób, które uzyskały kwalifikację wstępną określoną Rodzaj pojazdu w przepisach rozdziału 7a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym
18 lat pojazdy określone w prawie jazdy kategorii C i C+E
21 lat pojazdy określone w prawie jazdy kategorii D i D+E
Wymagany minimalny wiek do kierowania dla osób, które uzyskały kwalifikację wstępną przyspieszoną, określoną w przepisach rozdziału Rodzaj pojazdu 7a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym
23 lata lub 21 lat, pojazdy określone w prawie jazdy kategorii D i D+E z tym że taka osoba może kierować wyłącznie pojazdami wykonującymi regularne przewozy osób na liniach komunikacyjnych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym na trasie nieprzekraczającej 50 km.
98 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 vademecum policjanta lic zb ow e oznaczenia kodów i subkodów
Zgodnie z załącznikiem nr 1 do rozporządzeniem Ministra 31 wymagane modyfikacje pedałów: Infrastruktury z dnia 20 maja 2016 r. w sprawie wzorów do- 31.01 – pedały równoległe, kumentów stwierdzających uprawnienia do kierowania po- 31.02 – pedały na tym samym lub prawie na tym sa- jazdami (Dz. U. 2016 r. poz. 702) w polach kolumny ozna- mym poziomie, czonej liczbą 12 umieszcza się liczbowe oznaczenia kodów 31.03 – składane lub odkręcane pedały hamowania i subkodów, które określają następujące ograniczenia w ko- i przyspieszenia, rzystaniu z uprawnień lub informacje dodatkowe. 31.04 – wypiętrzona podłoga; 32 wymagane wspólne modyfikacje układów ha- 01 wymagana korekta lub ochrona wzroku: mowania i przyspieszenia: 01.01 – okulary, 32.01 – obsługa układów przyspieszenia i hamowa- 01.02 – soczewka(i) kontaktowa(e), nia jedną ręką, 01.05 – przepaska na oko, 32.02 – obsługa układów przyspieszenia i hamowa- 01.06 – okulary lub soczewki kontaktowe, nia z użyciem zewnętrznego wspomagania; 01.07 – indywidualna korekta lub ochrona wzroku; 33 wymagane wspólne modyfikacje układów ha- 02 wymagana korekta słuchu lub wspomaganie mowania, przyspieszenia i kierowania: komunikacji; 33.01 – obsługa układów przyspieszenia, hamowa- 03 wymagane protezy lub szyny ortopedyczne nia i kierowania z użyciem zewnętrznego kończyn: wspomagania jedną ręką, 03.01 – proteza lub szyna ortopedyczna kończyny 33.02 – obsługa układów przyspieszenia, hamowa- górnej, nia i kierowania z użyciem zewnętrznego 03.02 – proteza lub szyna ortopedyczna kończyny wspomagania dwoma rękami; dolnej; 35 wymagane modyfikacje urządzeń sterowa- 10 wymagane modyfikacje w układzie zmiany nia (przełączniki świateł, wycieraczki szyby biegów: przedniej, spryskiwacz, sygnał dźwiękowy, 10.02 – bez pedału sprzęgła (albo dźwigni ręcznej kierunkowskazy): dla prawa jazdy kategorii AM, A1, A2 i A), 35.02 – urządzenia sterowania obsługiwane bez ko- 10.04 – zmodyfikowana dźwignia zmiany biegów; nieczności puszczenia kierownicy i akceso- 15 wymagana modyfikacja sprzęgła: riów (w tym gałek, dźwigni), 15.01 – zmodyfikowany pedał sprzęgła, 35.03 – urządzenia sterowania obsługiwane lewą 15.02 – sprzęgło sterowane ręcznie, ręką bez konieczności puszczenia kierow- 15.03 – sprzęgło automatyczne, nicy i akcesoriów, 15.04 – składany lub odkręcany pedał sprzęgła za 35.04 – urządzenia sterowania obsługiwane prawą przegrodą; ręką bez konieczności puszczenia kierow- 20 wymagane modyfikacje w układzie hamulco- nicy i akcesoriów, wym: 35.05 – urządzenia sterowania obsługiwane bez ko- 20.01 – zmodyfikowany pedał hamulca, nieczności puszczenia kierownicy i akceso- 20.03 – pedał hamulca dostosowany do obsługi riów ze wspólnymi mechanizmami hamo- lewą stopą, wania i przyspieszenia; 20.04 – pedał hamulca pod całą stopę, 40 wymagane modyfikacje w układzie kierowni- 20.05 – wychylny pedał hamulca, czym: 20.06 – ręcznie sterowany hamulec roboczy, 40.01 – zwykły układ kierowniczy ze wspomaga- 20.07 – możliwość efektywnego użycia pedału hamul- niem, ca z określoną siłą ...N – np. 20.07 (300N), 40.05 – zmodyfikowana kierownica (grubszy lub 20.09 – zmodyfikowany hamulec postojowy, cieńszy przekrój koła kierownicy, kierow- 20.12 – składany lub odkręcany pedał hamulca za nica o mniejszej średnicy), przegrodą, 40.06 – wychylne koło kierownicy, 20.13 – hamulec obsługiwany kolanem, 40.09 – kierowanie nożne, 20.14 – elektrycznie sterowany hamulec roboczy; 40.11 – gałka na kierownicy, 25 wymagane modyfikacje w układzie przyspie- 40.14 – alternatywny układ kierowania obsługiwa- szenia: ny jedną ręką (ramieniem), 25.01 – zmodyfikowany pedał przyspieszenia, 40.15 – alternatywny układ kierowania obsługiwa- 25.03 – wychylny pedał przyspieszenia, ny rękoma (ramionami); 25.04 – przyspieszenie sterowane ręcznie, 42 wymagane modyfikacje lusterka wstecznego 25.05 – przyspieszenie sterowane kolanem, (lusterek) lub urządzeń widzenia wstecznego: 25.06 – serwoprzyspieszacz (w tym elektroniczny, 42.01 – zmodyfikowane zewnętrzne lusterko prawe pneumatyczny), lub lewe albo zmodyfikowane urządzenie 25.08 – pedał przyspieszenia po lewej stronie, widzenia wstecznego, 25.09 – składany lub odkręcany pedał przyspiesze- 42.03 – dodatkowe wewnętrzne lusterko lub inne nia za przegrodą; urządzenie, pozwalające na obserwację ruchu,
99 vademecum policjanta
42.05 – lusterko lub inne urządzenie do obserwacji 70 wymiana prawa jazdy numer... wydanego martwych pól; przez ... (wyróżnik UE/ONZ w przypadku 43 wymagane modyfikacje fotela kierowcy: państwa trzeciego, np. 70.0123456789.NL); 43.01 – fotel kierowcy podwyższony dla dobrej wy- 71 wtórnik prawa jazdy numer... wydanego przez sokości obserwacyjnej, w normalnej odle- ... (wyróżnik UE/ONZ w przypadku państwa głości od kierownicy i pedałów, trzeciego, np. 71.987654321.HR); 43.02 – fotel kierowcy dostosowany do kształtu ciała, 73 wyłącznie dla pojazdów kategorii B z silni- 43.03 – fotel kierowcy z oparciem bocznym stabili- kiem, typów czterokołowych (B1); zującym pozycję, 78 wyłącznie pojazdy bez pedału sprzęgła (albo 43.04 – fotel kierowcy z podłokietnikiem, dźwigni ręcznej dla kategorii AM, A1, A2 i A); 43.06 – zmodyfikowany pas bezpieczeństwa, 43.07 – pas bezpieczeństwa szelkowy; 79 (...) – ograniczenie do pojazdów, które speł- niają wymogi specyfikacji wskazanej w na- 44 wymagane modyfikacje motocykli i motoro- wiasach – kod stosuje się wyłącznie w przy- werów (obowiązkowe stosowanie subkodów): padku przeniesienia ograniczeń z wymienia- 44.01 – hamulec z pojedynczym sterowaniem, nego prawa jazdy wydanego za granicą: 44.02 – zmodyfikowany hamulec ręczny, 79.01 – wyłącznie dla pojazdów dwukołowych z wóz- 44.03 – zmodyfikowany hamulec nożny, kiem bocznym lub bez, 44.04 – zmodyfikowana rączka przyspieszenia, 79.02 – wyłącznie dla pojazdów trójkołowych lub 44.08 – wysokość siedzenia pozwalająca kierowcy czterokołowych kategorii AM, na oparcie dwóch stóp na ziemi jednocze- 79.03 – wyłącznie dla pojazdów trójkołowych, śnie w pozycji siedzącej i zachowanie rów- 79.04 – wyłącznie dla pojazdów trójkołowych z przy- nowagi motocykla podczas zatrzymania czepą o dopuszczalnej masie całkowitej nie- i postoju, przekraczającej 750 kg, 44.09 – maksymalna siła pozwalająca na urucho- 79.05 – motocykl kategorii A1 o stosunku mocy do mienie hamulca ręcznego ....N – np. 44.09 masy przekraczającym 0,1 kW/kg, (140N), 79.06 – pojazd kategorii B+E, przy czym dopusz- 44.10 – maksymalna siła pozwalająca na urucho- czalna masa całkowita przyczepy przekra- mienie hamulca nożnego ....N – np. 44.10 cza 3500 kg; (240N), 44.11 – zmodyfikowany podnóżek, 80 wyłącznie dla posiadaczy prawa jazdy upoważ- 44.12 – zmodyfikowany uchwyt kierownicy; niającego do prowadzenia pojazdów kategorii A typu trójkołowego, w wieku poniżej 24 lat; 45 wyłącznie motocykle z wózkiem bocznym; 81 wyłącznie dla posiadaczy prawa jazdy upo- 46 wyłącznie pojazdy trójkołowe; ważniającego do prowadzenia pojazdów kate- 47 ograniczenie do pojazdów mających więcej gorii A, typu motocykl dwukołowy, w wieku niż dwa koła, które nie wymagają utrzymy- poniżej 21 lat; wania równowagi przez kierowcę w czasie 95 potwierdzenie posiadania świadectwa kwali- uruchamiania, zatrzymywania i postoju; fikacji zawodowej; 50 dla określonego pojazdu lub nadwozia (numer 96 pojazdy kategorii B łączone z przyczepą, któ- identyfikacyjny pojazdu, VIN); rej dopuszczalna masa całkowita przekracza 61 jazda w godzinach dziennych (od świtu do 750 kg, przy czym dopuszczalna masa cał- zmierzchu); kowita takiego zestawu pojazdów przekracza 62 jazda tylko w promieniu ...km od miejsca 3500 kg, ale nie przekracza 4250 kg; zamieszkania posiadacza prawa jazdy albo 97 nie posiada uprawnień do prowadzenia pojaz- w obrębie miasta / regionu (np. 62.nazwa mia- dów kategorii C1 objętych zakresem rozpo- sta/regionu albo 62...km); rządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 63 jazda bez pasażerów; (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. 64 jazda z prędkością nie większą niż ...km/h; w sprawie tachografów stosowanych w trans- porcie drogowym i uchylającego rozporzą- 65 jazda tylko w towarzystwie osoby posiadają- dzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie cej prawo jazdy co najmniej tej samej kate- urządzeń rejestrujących stosowanych w trans- gorii; porcie drogowym oraz zmieniającego roz- 66 bez prawa ciągnięcia przyczepy; porządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu 67 bez prawa jazdy po autostradach; Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji 68 zakaz spożywania alkoholu; niektórych przepisów socjalnych odnoszą- cych się do transportu drogowego (Dz. Urz. 69 jazda tylko pojazdem wyposażonym w bloka- UE L 60 z 28.02.2014, str. 1); dę alkoholową zgodnie z normą przenoszącą normę EN 50436; 101 wymagane dodatkowe oznakowanie pojazdu;
100 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 vademecum policjanta wyni k i testu sprawności fizycznej
102 wymiana uzyskanego przed dniem 1 lipca 107 wymagane dostosowanie pojazdu do rodzaju 1999 r. prawa jazdy kategorii C bez posiada- schorzenia; nia kategorii B prawa jazdy; 110 posiada orzeczenie lekarskie stwierdzające 103 wymiana uzyskanego przed dniem 1 lipca przeciwwskazania do kierowania pojazdami 1999 r. prawa jazdy kategorii D bez posiada- w zakresie prawa jazdy kategorii A1, A2 i A. nia kategorii B prawa jazdy; W przypadku gdy ograniczenie w korzystaniu z uprawnień 104 wymiana prawa jazdy kategorii M z ograni- do kierowania pojazdami lub informacja dodatkowa doty- czeniem do kierowania tylko pojazdami wol- czą wszystkich posiadanych przez osobę kategorii prawa nobieżnymi; jazdy, odpowiedni kod lub subkod umieszcza się wyłącznie 105 wymiana prawa jazdy kategorii trolejbusowej w ostatnim wierszu tabeli. z ograniczeniem do kierowania tylko trolejbu- Litery wykorzystywane razem z kodami od 01 do 44: sami; a – lewo, b – prawo, c – ręka, d – stopa, e – środek, f – ramię, 106 zakaz w zakresie kategorii B prawa jazdy przy g – kciuk. posiadaniu kategorii C1, C, D1 lub D prawa podkom. Justyna Setniewska, mł. wykładowca jazdy; mł. asp. Marta Paw, instruktor
Zakład interwencji policyjnych
nie zdało prób sprawnościowych testu ogólnej sprawności Wyniki testu fizycznej. Postanowiono zatem określić, w jakim stopniu test sprawności fizycznej – TSF (będący wstępnym te- sprawności fizycznej stem kwalifikacyjnym) i test ogólnej sprawności fizycznej dla kandydatów do służby w Policji – TOSF (prowadzony w trakcie szkolenia zawodowego a poziom sprawności fizycznej podczas podstawowego) są skorelowane. Można przypuszczać, że szkolenia zawodowego podstawowego skoro odsetek niezdających TOSF jest tak znaczny, to TSF nie mierzy cech, które podlegają ocenie w czasie testu ogól- nej sprawności fizycznej. Jeśli jednak TOSF i TSF mierzą Polską Policję utworzono jako umundurowaną i uzbrojoną wspólne cechy, należy znaleźć przyczynę tak dużej liczby formację służącą społeczeństwu. Jej główne zadanie stano- osób niezdających prób sprawnościowych. wi ochrona bezpieczeństwa obywateli oraz utrzymywanie Praca badawcza obejmowała zatem następujące kwestie: porządku publicznego (ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. ■■ określenie zależności pomiędzy wynikami „testu spraw- o Policji, Dz. U. z 2016 r. poz. 1782). ności fizycznej – TSF” dla kandydatów do służby Podczas realizowanych czynności policjant potencjalnie w Policji a wynikami „testu ogólnej sprawności fizycznej jest narażony na niebezpieczeństwo ze strony osób, wobec – TOSF” przeprowadzanego w trakcie szkolenia zawodo- których podejmowana jest interwencja. Psychomotoryczne wego podstawowego; kompetencje w takich sytuacjach mogą uratować zdrowie ■■ próbę znalezienia takiej normy czasowej testu sprawności lub nawet życie funkcjonariusza. D. Bukowiecka w swoich fizycznej, która gwarantuje pozytywny wynik w TOSF i te- badaniach wskazuje na związek wszechstronnej sprawności ście Coopera (obiektywny test służący sprawdzeniu zdolno- fizycznej z psychomotorycznymi kompetencjami funkcjona- ści wydolnościowych i wytrzymałościowych w populacji). riuszy Policji [1]. Podkreśla to fakt, że w tym zawodzie jest Materiałem opracowania są wyniki testu sprawności fizycz- istotna nie tylko odporność psychiczna, lecz także spraw- nej, testu ogólnej sprawności fizycznej oraz testu Coopera, ność fizyczna stanowi konieczny element osobowościowy wykonanych przez policjantów kursu podstawowego zawo- kandydata do służby w Policji. dowego w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie. Bada- Z założenia więc policjant to osoba sprawna, silna, zdrowa, niami zostało objętych 79 losowo wybranych policjantów która jest w stanie sprostać trudnościom, jakie napotyka. płci męskiej w wieku od 18 do 35 lat. Badania realizowane Aby uzyskać pracowników posiadających wyżej wymienio- były w określonych warunkach atmosferycznych: ne cechy, w służbach mundurowych na całym świecie za- ■■ temperatura powietrza: 10–18°C; częto stosować testy kwalifikacyjne. ■■ bezwietrznie; Tymczasem w mediach oraz opinii publicznej pojawiają się ■■ bezdeszczowo; informacje o otyłości i niskiej sprawności fizycznej polskich ■■ w godzinach popołudniowych między 15.00–18.00. policjantów. Zaczęto szukać potwierdzenia takich doniesień Wszystkie testy zostały przeprowadzone w pierwszym tygo- medialnych. dniu pobytu słuchaczy szkolenia zawodowego podstawowe- Zastanawiające okazało się zagadnienie poruszone przez go w Centrum Szkolenia Policji w Legionowie, co pozwo- T. Maczugę w artykule [2], w którym wskazywał, że 56,6% liło wyeliminować wpływ szkolenia z zakresu sprawności mężczyzn i 12,2% kobiet nowo przyjętych do Policji w 2009 r. motorycznej na zmienność osiąganych wyników.
101 vademecum policjanta
Zdawalność całości TOSF w zależności od czasu TSF
Tabela nr 1. Odsetek osób zdających próby sprawnościowe w trakcie szkolenia zawodowego podstawowego (TOSF) w zależności od czasu testu sprawności fizycznej (TSF) kandydata do służby w Policji
4 próby 3 próby TOSF zdane, 2 próby TOSF 1 próba TOSF zdana, 0 prób TOSF zdane, TSF [s] TOSF zdane, TSF zdany zdane, TSF zdany TSF zdany TSF zdany TSF zdany 62 100 0 0 0 0 76 100 0 0 0 0 77 100 0 0 0 0 78 92,3 7,7 0 0 0 79 85,7 14,3 0 0 0 80 88,9 11,1 0 0 0 81 89,5 10,5 0 0 0 82 87,5 12,5 0 0 0 83 85,2 14,8 0 0 0 84 78,1 21,9 0 0 0 85 79,4 20,6 0 0 0 86 70 25 5 0 0 87 69 26,2 4,8 0 0 88 69,8 25,6 4,7 0 0 89 62 32 6 0 0 90 56,9 32,8 8,6 1,7 0 91 57,4 32,8 8,2 1,6 0 92 57,1 31,7 7,9 3,2 0 93 53,7 32,8 9 4,5 0 94 51,4 32,9 10 4,3 1,4 95 50,7 32,9 9,6 5,5 1,4 96 50 32,4 9,5 6,8 1,4 99 48,1 32,5 11,7 6,5 1,3 100 48,1 32,5 11,7 6,5 1,3 101 48,1 32,5 11,7 6,5 1,3 102 48,1 32,5 11,7 6,5 1,3 103 47,4 33,3 11,5 6,4 1,3 104 47,4 33,3 11,5 6,4 1,3
Kolorem niebieskim oznaczono wynik, który przyjmowany jest za zdany w teście doborowym do Policji, natomiast białym czas TSF, który gwarantował w grupie badawczej zdanie wszystkich prób sprawnościowych testu ogólnej sprawności fizycznej szkolenia zawodowego podstawowego. Sposób czytania danych w tabeli nr 1. Bierzemy pod uwagę np. wynik TSF na poziome 90 sekund. Oznacza to, że 56,9% osób, które osiągają taki wynik, zdają wszystkie cztery próby sprawnościowe (TOSF). Jednak z tym wynikiem 32,8% zdaje trzy próby TOSF. Natomiast 8,6% zdaje tylko 2 próby TOSF i 1,7% jedną próbę TOSF. Z wynikiem 90 sekund TSF nie ma osób, które by nie zdawały żadnej próby TOSF. Okazuje się, że tylko 48,1% osób, które zdają TSF na poziomie 101 sekund (norma, która pozwala na kontynuowanie doboru do Policji), osiągają pozytywne wyniki ze wszystkich prób TOSF. Niektóre osoby, po zdaniu TSF z uzyskanym czasem 101 sekund nie zdają żadnej próby sprawnościowej (1,3% osób).
102 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 vademecum policjanta wyni k i testu sprawności fizycznej
Analiza przeprowadzanych te- Ryc. 1. Wyniki testu sprawności fizycznej (TSF) [s] stów wskazuje na związek testu ogólnej sprawności fizycznej z testem sprawności fizycznej. Korelacja pomiędzy poszcze- gólnymi próbami a testem fi- zycznym osiągała poziom po- między 0,5–0,6 (opracowanie wyników badań zostało prze- prowadzone za pomocą pod- stawowych działań statystycz- nych w programie R 3.0.2.), co oznacza, że występuje silna zależność między wynikami. Jest to pozytywny wynik, który Kolor szary oznacza poszczególne wyniki TSF w grupie badawczej, linia czarna oznacza średni wy- dowodzi, że dobór na podsta- nik grupy, niebieska linia to linia gwarantująca pozytywny wynik wszystkich prób sprawnościowych wie pokonania toru przeszkód szkolenia zawodowego podstawowego. (test sprawności fizycznej) ma związek z dalszym szkoleniem policjantów z zakresu spraw- ■■ Wyniki poszczególnych testów sprawnościowych po- ności fizycznej. twierdzają, że dobór na podstawie pokonania toru prze- Okazuje się jednak, że pomimo zależności między testami szkód (testu sprawności fizycznej) ma związek z dalszym aż 57 policjantów z badanej grupy (tj. 72%) nie zdało przy- kształtowaniem sprawności fizycznej w trakcie szkolenia najmniej jednej próby sprawnościowej TOSF. zawodowego podstawowego. Kolejnym etapem pracy było sprawdzenie zdolności wytrzy- ■■ Przeprowadzone wśród słuchaczy badania zdolności do małościowych słuchaczy z wykorzystaniem testu Coopera przedłużonego wysiłku wskazują, że około 17% policjan- (próba wytrzymałościowa polegająca na 12-minutowym tów uzyskuje wyniki złe, które plasują ich w grupie mniej nieprzerwanym biegu; w tym czasie należy przebiec jak naj- sprawnej niż przeciętna części populacji. większą odległość). Wynik testu Coopera w populacji okre- ■■ Wynikiem dającym prawie stuprocentową pewność pozy- ślany mianem „dobry” mieści się w przedziale 2400–2800 m. tywnego ukończenia prób sprawnościowych kandydata do Średni wynik osiągany w badanej grupie uplasował się na po- służby w Policji jest limit czasowy TSF wynoszący 77 s. ziomie 2583 m. Średnia ta umiejscawia badanych w spraw- ■■ Rezultaty testów przeprowadzonych na grupie badawczej niejszej części populacji. Negatywnie należy ocenić fakt, że wskazują, że poziomem progowym warunkującym pozy- 17% badanych słuchaczy osiągnęło wynik poniżej 2400 m, co tywny wynik testu sprawności fizycznej jest limit czasowy świadczy o tym, że nie są sprawniejsi od przeciętnego obywa- 1 minuta 17 sekund. tela. Kilka osób osiągnęło wynik poniżej 2100 m. Analizując osiągnięte wyniki w poszczególnych testach, Czy wiesz, że.. znaleziono limit czasowy TSF, który z niemal stuprocento- wym prawdopodobieństwem pozwala stwierdzić, że kandy- Średni wynik biegu grupy badawczej na 1000 m wynosił 232 s, najszybszy dat pozytywnie ukończy wszystkie próby sprawnościowe badany przebiegł ten dystans w 180 s, a najwolniejszy w 300 s. TOSF. Limit ten wynosi 77 sekund. Oznacza to, że aby przy- Średni wynik biegu ze zmianą kierunku (po kopercie) grupy badawczej wyno- jąć ludzi o sprawności tak wysokiej, jak wymagana jest od sił 25.9 s, najniższy uzyskany czas to 22.4 s, a najwyższy 29.9 s. funkcjonariuszy Policji, należałoby podnieść próg zdawal- ności testu sprawności fizycznej, obniżając limit czasowy Średni wynik rzutu piłką 3 kg grupy badawczej wynosił 8,6 m, najdalszy rzut w TSF o 24 sekundy, to jest z poziomu 1 minuty 41 sekund to 11,5 m, a najbliższy 6 m. do poziomu 1 minuty 17 sekund. Należy pamiętać, że niski Średni wynik siadów z leżenia tyłem w 30 s grupy badawczej wynosił 26 poziom sprawności fizycznej może przekładać się na trudno- powtórzeń, najwięcej powtórzeń to 33, a najmniej 14. ści w nabywaniu umiejętności technicznych i taktycznych, które są priorytetem programu z zakresu realizacji technik i taktyki interwencji (na te elementy w programie poświęco- st. sierż. Bartłomiej Stańczyk, instruktor no aż 120 godzin lekcyjnych). Bibliografia Bukowiecka D., Związek wszechstronnej sprawności fizycznej z poziomem Wnioski z przeprowadzonych badań kompetencji psychomotorycznych z zakresu działań interwencyjnych Przeprowadzona analiza wyników osiągniętych przez pod- funkcjonariuszy Policji, w: Trening militarny żołnierzy, red. A. Chodała, danych badaniom pozwala na wysnucie niżej wymienio- J. Klimczak, A. Rakowski, PTNKF, WSPol, Szczytno 2006. nych wniosków. Maczuga T., The level of overall physical fitness on the basic training in the Police Training Centre in Legionowo in 2009, “Ido Movement for Cultu- ■■ Istnieje wyraźna korelacja między wynikami kandydatów re. Journal of Martial Arts Anthropology” 2011, Vol. 11, no. 2. do służby w Policji uzyskiwanymi w teście kwalifikacyj- Stańczyk B., Wyniki testu sprawności fizycznej dla kandydatów do służby nym do służby i teście sprawności fizycznej stosowanym w Policji a poziom sprawności fizycznej podczas szkolenia podstawowe- w szkoleniu podstawowym zawodowym. go zawodowego, AWF Kraków – Zakład Fizjologii i Biochemii, 2014.
103 k ąci k języ k owy kącik językowy język angielski dla policjantów Bezpieczeństwo imprez masowych / Safety mass events
antyglobaliści antiglobalists impreza masowa mass event
armatka wodna water cannon impreza masowa entertainment mass artystyczno- event automatyczna wyrzutnia automatic tear gas -rozrywkowa granatów łzawiących grenade launcher impreza masowa increased risk mass brak zdolności do lack of capacity to act o podwyższonym ryzyku event czynności prawnych in law instytucje zagraniczne foreign institutions duration of a mass cel zgromadzenia event kamizelka ochronna protective waistcoat
chuligan hooligan kask ochronny protective helmet
czas trwania imprezy kibic fun moving targets masowej kibole hooligans decyzja decision kierownik do spraw security manager decyzja o zakazie decision on the ban bezpieczeństwa zgromadzenia on a gathering kontrola bezpieczeństwa control of a mass event to shoot at the shooting imprezy masowej security strzelać do tarczy target kordon cordon derby derby number of places for liczba miejsc dla osób na dokument potwierdzający document confirming persons taking part imprezie masowej tożsamość the identity in a mass event
drużyna team manifestacja demonstration
dwukordon double cordon masowa impreza sports mass event sportowa formowanie formation and i manewrowanie tyralierą manoeuvring of a police mecz piłki nożnej football match policyjną line formation miotacz gazu łzawiącego tear gas launcher formowanie kordonów formation of cordons i dwukordonów and double cordons miotacz gazu pepper gas launcher pieprzowego formowanie linii formation of lines of posterunków albo linii nagolenniki shin pads posts or lines of partols patroli nieetatowy pododdział ad-hoc police sub-unit graficzny plan obiektu graphic plan of a facility Policji
granat łzawiący tear gas grenade obowiązki organizatora organiser’s duties
identyfikator pass/ID ochraniacze na ręce hand pads
104 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016 kącik językowy Kącik języ k owy
oddział prewencji Policji riot police unit sfera publiczna public zone
odpowiedzialność za responsibility for służba informacyjna information service szkodę a damage służba porządkowa security service odwołania od decyzji appeals against o rozwiązaniu a decisions about stadion stadium zgromadzenia a gathering termination tarcza shield appeal against odwołanie od decyzji a decisions teren umożliwiający area designed to run przeprowadzenie imprezy organ organ a mass event masowej organ gminy municipal body teren zamknięty closed area organ władzy publicznej public authorities tyraliera line formation organizator organiser wniesienie reporting a crime organizator zawiadomienia organiser of a gathering zgromadzenia wstęp na imprezę admission for a mass pałka szturmowa truncheon masową event zabezpieczenie imprezy pełna zdolność do full capacity to act security of a mass event czynności prawnych in law masowej
petarda akustyczna zakaz klubowy club ban acoustic banger (hukowa) zakaz wstępu na imprezę stadium ban pies służbowy service dog masową
pistolet sygnalizacyjny signalling pistol zakaz zagraniczny foreign ban
pluton squad/platoon zakłócenie porządku disruption of public publicznego order pododdział zwarty Policji coherent police subunit zbiegowisko crowd pokojowy przebieg peaceful course zezwolenie permission manifestacji of a demonstration zezwolenie na permission to conduct porządek publiczny public order przeprowadzenie imprezy a mass event masowej przedstawiciel organu representative gminy of a municipal body zgromadzenie gathering
regulamin obiektu terms of use of a facility zgromadzenie spontaneous gathering spontanicznej rejestracja wniesienia registration of a crime zawiadomienia report związek wyznaniowy religious association
rękawica ochronna protective glove
rozwiązanie termination zgromadzenia of a gathering Przygotowanie wersji polskiej: kom. Tomasz Midro, ZSP Tłumaczenie na język angielski: gł. spec. Renata Cedro, WP CSP
105 z a s a d y p ub likowania i recenzowania
Zasady publikowania w „Kwartalniku Policyjnym”
1. Redakcja przyjmuje teksty dotąd niepublikowane o charakterze zawodo- –– jeżeli dzieło jest pracą zbiorową: wym lub naukowym, dotyczące zagadnień związanych z funkcjonowaniem Nowy leksykon PWN, red. A. Dyczkowski, Warszawa 1998, s. 684; Policji, szeroko rozumianym bezpieczeństwem, a także praktyki policyjnej –– jeżeli jest to artykuł w pracy zbiorowej: i współpracy formacji z innymi instytucjami ochrony porządku prawnego J. Szreniawski, Prawo do dobrej administracji prawem podmiotowym oraz z samorządem lokalnym. obywatela, w: Dobra administracja. Teoria i praktyka, red. J. Łukasie- 2. Materiały do publikacji należy przesyłać pocztą elektroniczną na adres: wicz, S. Wrzosek, Radom 2007, s. 256; [email protected] lub składać w sekretariacie Wydziału Wydawnictw –– jeżeli jest to artykuł w czasopiśmie: i Poligrafii Centrum Szkolenia Policji (ul. Zegrzyńska 121, 05-119 Legiono- B. Jankowska, Odpowiedzialność karna osób prawnych, „Państwo wo, tel. 22 605 33 72 lub 22 605 32 70). i Prawo” 1996, nr 7, s. 46; 3. Prace są kwalifikowane do druku przez zespół redakcyjny czasopisma. Re- –– jeżeli jest to akt prawny (należy wskazać publikator): dakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów i adiustacji tekstów Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2016 r. poz. 1782); oraz zmiany tytułów i śródtytułów. –– jeżeli jest to tekst opublikowany w Internecie: 4. W celu zapobiegania wszelkim przejawom nierzetelności, w tym zjawisku J. Kowalski, Edukacja online, www.gazeta.pl/forum?forumedukacyj- ghost-writing i guest authorship, redakcja wymaga ujawnienia przez auto- ne5645 [dostęp: 12 marca 2004 r.]. rów wkładu w powstanie publikacji. 5. Materiały są publikowane w „Kwartalniku Policyjnym” nieodpłatnie, po złożeniu przez autora pisemnego oświadczenia, zgodnie z otrzymanym od redakcji wzorem. 6. Nadesłanych materiałów do publikacji redakcja nie zwraca. 7. Wersją pierwotną (referencyjną) czasopisma jest wydanie papierowe. Po- nadto poszczególne numery są również dostępne w wersji elektronicznej na stronie internetowej: www.kwartalnik.csp.edu.pl. Zasady recenzowania artykułów 8. Wskazówki edytorskie dotyczące przygotowania materiału przez autorów: ■■ format A4, czcionka Times New Roman, wielkość 12 punktów, interlinia 1. Artykuły o charakterze naukowym są recenzowane przez dwóch niezależ- 1,5 wiersza, marginesy – 2,5 cm; nych recenzentów zewnętrznych, zgodnie z zasadami dotyczącymi tego ■■ na pierwszej stronie należy podać imię i nazwisko autora materiału, sto- rodzaju prac, w tym z Dobrymi praktykami w procedurach recenzyjnych pień (lub tytuł) naukowy (tytuł zawodowy), nazwę instytucji, w której autor w nauce opracowanymi przez Zespół do Spraw Etyki w Nauce pod prze- jest zatrudniony, nr telefonu, adres e-mailowy; wodnictwem prof. dr. hab. Witolda Marciszewskiego, opublikowanymi na ■■ do tekstu należy dołączyć streszczenie oraz tytuł pracy w języku angiel- stronie internetowej: http://www.nauka.gov.pl/publikacje2/dobre-prak- skim; tyki-w-procedurach-recenzyjnych-w-nauce.html. ■■ materiał ilustracyjny powinien być dostarczony w oddzielnych plikach 2. Autorzy i recenzenci nie znają swoich tożsamości, w innych przypadkach (rysunki lub fotografie w formacie jpg, rozdzielczość 300 dpi, minimalna recenzenci podpisują oświadczenie o niewystępowaniu konfliktu interesów wielkość 1,5 MB); między nimi a autorami, w tym m.in. bezpośrednich relacji osobistych, rela- ■■ schematy i wykresy zamieszczone w publikacji muszą być edytowalne, cji podległości zawodowej, bezpośredniej współpracy. tak aby można było nanieść korektę; 3. Recenzja ma formę pisemną. Zawiera syntetyczną charakterystykę artyku- ■■ przypisy należy umieścić na dole strony lub na końcu pracy; przypisy łu, część analityczną, ocenę ogólną i kończy się jednoznaczną konkluzją, wstawia się automatycznie i oznacza się cyframi arabskimi; tj. jest pozytywna, negatywna lub warunkowo pozytywna, jeśli recenzent ■■ zgodnie z normami wydawniczymi przypis bibliograficzny powinien wskazuje na konieczność wprowadzenia poprawek. Autorzy artykułów są zawierać: zobowiązani do ustosunkowania się do uwag i uwzględnienia sugerowa- –– imię i nazwisko autora, tytuł, wydawcę, miejsce i rok wydania, nu- nych zmian. mer strony: 4. Nazwiska recenzentów poszczególnych publikacji nie są ujawniane. Lista M. Olbrycht, J. Rutkowski, Taktyka minersko-pirotechniczna recenzentów współpracujących z czasopismem w każdym roku kalendarzo- w działaniach antyterrorystycznych, Centrum Szkolenia Policji, Legio- wym jest publikowana w ostatnim numerze danego roku. nowo 2003, s. 35–36;
„Kwartalnik Policyjny” – lista recenzentów artykułów naukowych w 2016 r.
■■ prof. dr hab. Jadwiga Stawnicka, UŚ w Katowicach ■■ insp. w st. spocz. dr Roman Stawicki ■■ prof. dr hab. Marek Galanty, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego ■■ płk w st. spocz. dr Jan Suliński ■■ prof. dr hab. Tadeusz Jezierski, Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN ■■ nadkom. dr Kornelia Stępień, Wyższa Szkoła Policji ■■ dr hab. Robert Socha, prof. Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej ■■ dr Tomasz Szankin, Wyższa Szkoła Biznesu w Bielsku Białej ■■ mł. insp. dr hab. Agata Tyburska, Wyższa Szkoła Policji ■■ dr Agnieszka Szołtek, Wyższa Szkoła Policji ■■ dr inż. Robert Maciejczyk, Komenda Główna Policji ■■ dr Jerzy Telak, Szkoła Główna Służby Pożarniczej w Warszawie ■■ płk dr Marek Brylonek, Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej ■■ dr Marta Walczak, Instytut Genetyki i Hodowli Zwierząt PAN
106 KWARTALNIK POLICYJNY 4/2016