2002 POLITIEK WETENSCHAP ESSAY Privatisering Ophouden of doorgaan! Het oordeel van de c o m m i s s i e v a n t h i j n Devisiesvan PI ETER BOOT, FERD CRONE, ARNOLD HEERTJE, WIBO KOOLE & FRANS VAN WAARDEN ssjb SOCIALISME & DEMOCRATIE Maandblad van de Wiardi Beekman Stichting, wetenschappelijk bureau uan de Partij uan de Arbeid JAARGANG 59 NUMMER 1 2002 REDACTIE UITGEVER René Cuperus (eindredacteur) Uitgeverij Boom Maarten Hajer Prinsengracht 747-751 Paul Kalma (secretaris) 1017 jx Amsterdam Marijke Linthorst www.uitgeverijboom.nl CoenTeulings Margo Trappenburg Bart Tromp ABONNEMENTEN Bel (0522) 237 555 voor een abonnement RE DACTI ERAAD of kennismakingsnummer. Thijs Wöltgens (uoorzitter) Broer Akkerboom De abonnementsprijs bedraagt £ 60,- Greetjevan den Bergh per jaar. Instellingen en buitenlandse Rein Bloem abonnementen: c n o ,-. Studenten / Jet Bussemaker aio/oio of js-abonnement: e 35,-. Jacobus Delwaide Losse nummers €7,50. Hugo Keuzenkamp Een abonnement kan op elk gewenst Frans Leijnse moment ingaan. Opzeggen kan tot één maand Willem Witteveen voor het einde van de jaargang. Administratie REDACTIEADRES Boom Distributieentrum Wiardi Beekman Stichting Postbus 400 Postbus 1310 7940 ak Meppel 1000 bh Amsterdam telefoon (0522) 237 555 telefoon (020) 551 21 55 telefax (0522) 253 864 telefax (020) 551 22 50 e-mail s&d(a)pvda.nl Vormgeving internet www.wbst.nl Jos B. Koene (lay-out) René van derVooren (omslag & basisontwerp) De redactie verwelkomt bijdragen ter beoordeling. © 2002 Kopij graag toezenden Uitgeverij Boom, Amsterdam per e-mail (in Word of ISSN 0037-8135 WordPerfect) of per post vergezeld van een diskette. Niets uit deze uitgave mag worden oermenigouldigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. OMSLAGFOTO WILLEM MIDDELKOOP | HOLLANDSE HOOGTE COLUMN De levenslooprekening Hans Wijers liet als minister indertijd een over­ er is meer nodig. Zo moet er een collectieve zorg- leg met de Tweede Kamer afzeggen omdat zijn verlofverzekering komen voor situaties waarin dochter jarig was. Ad Melkert maakt als het even mensen voor een langere periode te maken krij­ kangeen afspraken voor 10.00 uur ’sochtends gen met een ernstig ziek kind of geliefde. En er is om zijn dochters naar school te kunnen brengen. veel meer tussen- en naschoolse opvang nodig, Deze ‘publieke geheimen’ over vaders in de po­ zodat ouders meer dan alleen gestolen uurtjes litiek zijn nuttig. Ze bieden een interessant rol­ kunnen werken. model en kunnen ook bijdragen aan een andere Dit alles noopt tot een andere ordening van politieke cultuur. rechten en voorzieningen. Modernisering kan Maar soms wordt de inzet van het persoon- immers niet een ongelimiteerde uitbreiding van lijkleven in de politiek iets te veel. Jan Peter nieuwe voorzieningen betekenen. Dat zijn wel Balkenende heeft bij mij de grens nu wel bereikt. leuke dingen voor de mensen, maar passen niet Sinds hij fractievoorzitter van het cda is, wordt bij het idee van een activerende verzorgings­ hij niet moe te vertellen over de deeltijdbaan van staat. Bovendien is het probleem breder, want zijn vrouw Bianca en de sinaasappelhapjes die behalve de combinatie van arbeid en zorg, gaat hij zijn dochter Amelie ’s ochtends geeft. Bal­ het er ook om nieuwe combinaties van werken kenende heeft wat uit te leggen. Hoe kan hij als en leren en van uitrusten en werken beter moge­ drukbezette fractievoorzitter de ideologie van lijk te maken en te spreiden over de levensloop. een ontspannen gezinsleven aan de mensen ver­ Er is geen standaardlevensloop meer; variëteit kopen? Hij doet verwoede pogingen ideologie en solidariteit dienen de beginselen te zijn van en praktijk bij elkaar te brengen. Maar gemak­ een nieuw stelsel. Daarbij valt te denken aan kelijk gaat dat niet. Balkenende verkeert in een een levenslooprekening, een tijdbankwaarje spagaat; hij predikt de moderne gezinsideologie, tijd kunt lenen en beleggen, uitbreiding van maar moet het zelf hebben van quality-hours. verlof- en tijdspaarregelingen, bonuspunten Het CDA-verkiezingsprogramma zal de zo bij het sparen voor goede doelen zoals sparen noodzakelijke verandering niet brengen. Dit voor ouderschapsverlof, flexibilisering van pre­ kenmerkt zich toch vooral door grote lastenver­ pensioen en post-leerplicht vouchers. lichting voor gezinnen, en weinig concrete Vanuit dat perspectief is de Wet arbeid en maatregelen om arbeid en zorg beter te kunnen zorg nog maar het begin van een hernieuwde combineren. Maar het is altijd nog beter dan modernisering van de verzorgingsstaat. 3 de vvd die aan de combinatiestress geen woord vuil maakt. De modernisering van de verzorgingsstaat zal dus echt van de PvdA moeten komen. Een eerste aanzet is gegeven met de Wet arbeid en zorg die vorige maand in werking is getreden, de eerste nieuwe sociale wet sinds vijftienjaar. J ET BUSSEMAKER Met deze wet bestaat nu recht op kortdurend Lid van de Tweede Kamer voor de PudA, zorgverlof, adoptieverlof en kraamverlof. Maar lid redactieraad S&D sS/v 1 | 2002 0^7 VERKIEZINGSJAAR 2002: DE HETE HANGIJZERS De vloek van de smalle marges Het hete hangijzer volgens Thijs Wöltgens Zelfs verstandige uitspraken kunnen te vaak zon van zijn uitzicht. En dat is bij de huidige gebruikt worden. Als cliché gaan zij zichzelf in de generatie politici wel anders. Zij houdt in het ge­ weg zitten. Neem de befaamde ‘smalle marges’, heel niet meer van ‘vergezichten’. die Den Uyl in de politiek ontwaarde. Op dat Vergezichten zijn in hun ogen intellectuele moment was dat gezond tegengif tegen het in- Spielerei; als zij al niet gevaarlijk zijn, dan zijn ze dertijd nog virulent maakbaarheidsgeloof. Maar in elk geval gespeend van realisme. Daarin open­ nu bestaat daarover zo’n verpletterende consen­ baart zich een vorm van populisme, die voor sus, dat van s p tot s g p deze Den Uyl met graagte iedere politicus iets verleidelijks heeft en dat is geciteerd wordt. En dat is weer niet onbegrijpe­ anti-intellectualisme.Bolkestein — ook hier niet lijk, want de ‘smalle marges’ waren de moderne ongevoelig voor de veronderstelde vox populi — vertaling van een adagium met een lange ge­ weigerde dan ook zichzelf intellectueel te noe­ schiedenis: de Bijbel, Burke en Bernstein waren men. Het had ook wel iets van een bezwerings­ hem reeds voorgegaan. Na de Tweede Wereld­ formule: op die manier hoopte hij wellicht te oorlog kreeg met name Karl Popper grote ontkomen aan het lot van zovele intellectuelen, bekendheid met zijn pleidooi voor piece-meal- die zich achteraf als politiek dwaallicht ontpopt engeneering, de politiek van de kleine stapjes. hebben. Maar dat helpt niet echt. Ook de niet- In de context van de totalitaire dreiging be­ intellectueel Bolkestein is in zijn opvattingen rustte dit pleidooi op het nuchtere inzicht, dat altijd de erfgenaam van meestal dode denkers, geluk niet maakbaar is en dat we mensen niet zelfs als hij de namen daarvan niet zou (willen) tot hun geluk mogen dwingen (een element, dat kennen. En dat geldt eveneens voor aldiegenen, in de huidige globaliseringsdiscussie nog wel die zich graag als nuchtere pragmatici affiche­ eens vergeten wordt). Buiten die context fun­ ren. In die zin zou je zelfs Dijkstal een intellec­ geert het al gauw als quasi-filosofische onder­ tueel kunnen noemen. bouwing van de onmaakbaarheid van de samen- Er is een groot nadeel aan deze zelf-verordon- 4 leving en derhalve van het meestal impliciete neerde weerzin tegen vergezichten en deze zich­ geloof, dat we nu al in de best denkbare van alle zelf-feliciterende visieloosheid. Zij plaatst je werelden leven. immers buiten spel in de discussie over de vraag Den Uyl zelf verbond aan zijn smalle marges in welke haven de tanker het beste kan landen. echter de metafoor van de oceaan-tanker, die met Als dat ergens zichtbaar wordt, dan is het wel in een graduele koerswijziging uiteindelijk wel een het debat over de toekomst van Europa. volstrekt andere haven binnenloopt. De beperkt­ heid van de koerscorrectie beperkte niet de hori- EUROPEES VERGEZICHT Over de auteur Thijs Wölttjens is voorzitter van Toen de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, de redactieraad uan S&D en PudA-senator Joschka Fischer, als gastdocent van de Univer­ S&D 1 | 2002 DE HETE HANGIJZERS ThijsWöltgens siteit van Berlijn zijn beeld van het nieuwe Euro­ beleidsterrein behoudt ons land nog politieke pa ontvouwd had, volgde in Nederland een oor­ bevoegdheden? Komt er (wat ik zeer zou toejui­ verdovend zwijgen. Desgevraagd liet Wim Kok chen) een Europees Constitutioneel Hof, dat de weten, dat hij niet zo veel op had met ‘vergezich­ wetgeving mag toetsen aan de nieuwe constitu­ ten’. Onze staatssecretaris voor Europa, Dick tie en dat de regeringen mag dwingen om met Benschop, moet Fischers rede ervaren hebben als wetgeving te komen, als de ‘Verfassungswirk- een ouderwetse oprisping van de doodgewaande lichkeit’ niet overeenkomt met de grondwette­ behoefte aan visie. Zij stond in elk geval haaks op lijke bedoelingen? Je kunt er nu al zeker van zijn, zijn eigen filosofie (nou, ja) van Europa als net­ dat zo’n hof de benoemde burgemeester en com­ werk, dat via ‘benchmarking’, ‘best practices’ en ‘peer reviews’ zijn vorm zou vinden. Wie zo be­ scheiden is in zijn inhoudelijke ambities beleeft Eris een groot nadeel al snel zijnjïnesthourals hij België een stempunt aan de zelf-verordonneerde kan afsnoepen en onze netto-contributie kan verlagen (waardoor we nu te veel Europees geld weerzin tegen vergezichten hebben voor te weinig werklozen). en de zichzelf-feliciterende De verlegenheid met het Fischer-initiatief was in Nederland kamerbreed. Toen het in dat visieloosheid kader kennelijk onvermij delijk was, dat er een soort charta van Europese burgerrechten zou worden geformuleerd, heeft ook de Kamer be­ missaris strijdig zal vinden met het Europese rust in het feit, dat de betekenis daarvan al bij constitutionele recht. Ons gedoogbeleid en onze voorbaat gemarginaliseerd werd. Het mocht euthanasiewetgeving zullen het ook niet makke­ hooguit een inventarisatie zijn zonder nieuwe lijk hebben.