DOCSLIB.ORG

Aństwo 4 Ciekawostki L Marek Orlik

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Aństwo 4 Ciekawostki L Marek Orlik Spis treści Metodyka i praktyka szkolna Szanowni Państwo 4 Ciekawostki l Marek Orlik jesiennym wydaniu naszego czasopisma niemało miejsca zajmuje tematyka Nagród Nobla i – dla rów- Wnowagi – tzw. Antynobli. O ile opisywanie kolejnych wyróżnień Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk nie wyma- ga uzasadnień, o tyle Antynoble (czy ściślej - Ig Noble) mogą sprawić wrażenie materiału wręcz humorystycznego, a przez to – może mniej wartościowego. Oczywiście, nie mają one nawet w przybliżeniu takiej wagi jak autentyczne Noble, ale nie znaczy to, iż trzeba je ignorować. Jak nam przypominają Państwo mgr Iwona i Krzysztof Orlińscy - Autorzy opracowania o przyzna- nych dotychczas chemicznych „Antynoblach”, laureaci otrzy- mują je „za osiągnięcia, które najpierw powodują śmiech, ale potem zmuszają do myślenia”. Tym, co charakteryzuje lau- reatów Antynobli jest bowiem niczym nieskrępowana fantazja i pomysłowość, która może niekiedy przerodzić się w drogę do autentycznego naukowego odkrycia, a przykładem jest wspomniany w tym artykule „Ignoblista” z fi zyki, Andre Geim, który najpierw zmusił żabę do lewitacji w polu magnetycznym, 6 Chemiczne IgNoble l Iwona Orlińska, Krzysztof Orliński a w 10 lat później odebrał Nagrodę Nobla z fi zyki (razem z Konstantinem Novoselovem) za przełomowe eksperymenty Otrzymywanie nanocząstek srebra z zastosowaniem z grafenem. Być może to właśnie owa niczym nieskrępowana 12 surowców pochodzenia naturalnego fantazja, nawet na granicy pozytywnie pojmowanego sza- l Agnieszka Kurek, Jakub leństwa, sprzyja niekonwencjonalnym badaniom, odważnym Barbasz, Dagmara Malina hipotezom i w końcu przełomowym odkryciom. Nie znaczy to, że musimy bezkrytycznie wierzyć w „pamięć wody” czy zimną 14 Innowacja pedagogiczna z chemii – chemia a odżywianie fuzję jąder atomowych w temperaturze pokojowej, ale prze- l Ilona Chmiel cież śmiech to zdrowie, a ponadto – całkiem zdrowy sposób na nauczanie… Znaczną część niniejszego numeru zajmują także zadania o bardzo zróżnicowanym stopniu trudności – od propozycji te- Nauka i technika matów dla gimnazjów, pióra p. dr M. Czai, po problemy najtrud- niejsze, wywodzące się z ostatniej Międzynarodowej Olimpiady 16 Fajans i chwila... l Romuald Hassa Chemicznej. W pewnym sensie zestawienie to jest symboliczne – pokazuje, jak długą drogę mogą przebywać uzdolnieni ucznio- 46 Żółto i niebiesko – barwnik elektrochromowy l Marek Ples wie – od elementarnego, wspólnego dla wszystkich, szkolnego wykształcenia po elitarne zawody klasy międzynarodowej. Kolorowa chemia uatrakcyjni każdą lekcję i nie jest ko- nieczne dogłębne zrozumienie obserwowanych przez uczniów eksperymentów, aby zdali sobie sprawę przynajmniej z tego, iż poznają zjawiska ważne i ciekawe, których znaczenie dopiero w przyszłości będą w stanie docenić. Z tą myślą publikujemy opracowanie zespołu krakowskich Autorów, opisujące niezwykle prosty sposób otrzymywania i wykazywania optycznych właś- ciwości nanocząstek srebra, a nikogo dziś nie trzeba przekony- wać, że świat obiektów o skali nano to potężna dziedzina badań. Z kolei Pan mgr Marek Ples konsekwentnie rozwija przed nami świat barwnych związków chemicznych, tym razem na przykładzie błękitu pruskiego i pokazuje w ten sposób, na jakiej zasadzie może działać wyświetlacz oparty na reakcjach redoks. A Pan dr Olimpiady i konkursy Romuald Hassa kontynuuje wprowadzanie nas w świat egzo- tycznych pierwiastków, przywołując tym razem także zasłużoną Propozycja zadań testowych z chemii dla uczniów gimnazjum postać Kazimierza Fajansa, znanego m. in. jako współautora reguł 19 l Małgorzata Czaja Fajansa-Soddye’ego, a przy tym współpracownika wielu znanych, współczesnych mu uczonych. 24 49. Międzynarodowa Olimpiada Chemiczna. Zadania teoretyczne l Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik Życzę Państwu przyjemnej lektury 43 Sprawozdanie z 49. Międzynarodowej Olimpiady Chemicznej w Nakhon Pathom (Tajlandia) 6.-15.07.2017 r. l Marek Orlik, Aleksandra Misicka-Kęsik CZASOPISMO DLA NAUCZYCIELI Nakład 3000 egz. Redakcja Marek Orlik (re dak tor na czel ny – [email protected]) Adres redakcji ul. Warchałowskiego 2/58, 02-776 Warszawa Wydawnictwo Agencja AS Józef Szewczyk, ul. Warchałowskiego 2/58, 02-776 Warszawa, tel. 606-201-244, e-mail: [email protected], CENA 25,00 zł (w tym 5% VAT) www.aspress.com.pl, NIP: 951-134-91-51 Wydawca Jó zef Szew czyk, tel. 606-201-244, [email protected] Prenumerata Prenumerata www.aspress.com.pl/prenumerata-2018/, e-mail: [email protected] Reklama Jędrzej Chodakowski [email protected] Zdjęcie na okładce: Marek Ples Skład i ła ma nie Ve ga de sign Druk i opra wa Paper&Tinta, ul. Ceglana 34, 05-270 Nadma Re dak cja nie zwra ca na de sła nych ma te ria łów, za strze ga so bie pra wo for mal nych zmian w tre ści ar ty ku łów i nie od po wia da za treść płat nych NUMER 5 WRZESIEŃ/PAŹDZIERNIK 2017 330 (LXIII) indeks 354562 ISSN 0411-8634 re klam. www.aspress.com.plChemia w Szkole | 3/2014 | 3 Nauka i technika Fajans i chwila… Wbrew pierwszym skojarzeniom niniejszy artykuł nie będzie poświęcony materiałowi ceramicznemu, ale Kazimierzowi Fajansowi i protaktynowi – jednemu Kryształ protaktynu; https://en.wikipedia.org/wiki/Pro- z pierwiastków chemicznych. tactinium#/media/File:Protactinium.jpg Romuald Hassa niotwórczym pierwiastków następuje 214 214 - — rozgałęzianie). 83 Bi → 84 Po + e + ν e Rozszyfrowując kod izotopów ofnijmy się do roku 1887, radu obecnie powiedzielibyśmy, – przemiana β+ – przemiana ta pro- w którym to w Warszawie, że bizmut-214 ulega przemianie α wadzi do pierwiastka znajdującego w polsko-żydowskiej rodzi- do talu-210, zaś podczas rozpadu β- się w układzie okresowym o jedno nie urodził się Kazimierz Fa- powstaje polon-214. Zjawisko bifur- miejsce wcześniej, przy czym liczba Cjans. W 1909 roku w wieku 22 lat masowa nie ulega zmianie. kacji jest obserwowane dla różnych uzyskał tytuł doktora nauk chemicz- izotopów bizmutu a także innych 15 25 + nych za badania poświęcone stereo- pierwiastków (np. aktyn-227 i polon- 8 O → 7 N + e + νe selektywnej katalizie związków chi- 215) i charakteryzuje się różnymi ralnych. Zagadnienie to nie było już „udziałami procentowymi” obu roz- W roku 1932 roku J. Chadwick nigdy więcej przedmiotem badań K. padów. odkrył neutron, a 5 lat później L. Fajansa. W roku 1912 Kazimierz Fajans W. Alvarez odkrył przemianę pro- odkrył, niezależnie od Fredericka mieniotwórczą – tzw. wychwyt K, Bifurkacja Soddy’ego, prawo przesunięć pro- w której elektron z powłoki K zostaje mieniotwórczych, nazywane na cześć przechwycony przez proton z jądra Podczas rocznego stażu w Man- odkrywców prawem Fajansa-Sod- (w wyniku czego tworzy się neutron chesterze, w laboratorium Ernesta dy’ego. Prawo to opisuje, w jaki spo- i neutrino elektronowe). Przemiana Rutherforda (1910-11) badał zjawi- sób dany typ przemiany promienio- ta prowadzi do pierwiastka znajdu- sko promieniotwórczości. W labora- twórczej warunkuje powstanie okre- jącego się w układzie okresowym torium przebywali wówczas m.in. ślonych izotopów. W oryginale skła- o jedno miejsce wcześniej, przy czym Henry G. Moseley, James Chadwick, dają się na nie dwie prawidłowości: liczba masowa nie ulega zmianie. Hans Geiger i Georg von Hevesy. „1) pierwiastek powstający w prze- Przemianę K ilustruje równanie: W trakcie swoich badań K. Fajans mianie α jest o dwa miejsca 235 235 Np + e- → U + ν ustalił czasy połowicznego rozpadu cofnięty w układzie okresowym 93 92 e izotopów promieniotwórczych w sze- w stosunku do pierwiastka macie- Izotopia regu uranowo-aktynowym i izoto- rzystego, przy czym powstały pów toru. Odkrył zjawisko bifur- pierwiastek ma liczbę masową Prawo Fajansa-Soddy’ego pozwo- kacji dla substancji promieniotwór- o cztery jednostki mniejszą; liło jednoznacznie opisać około trzy- czej nazywanej wówczas radem C: 2) przemiana β prowadzi do pier- stu znanych wówczas i uznawanych „(…) w szeregu uranowo-radowym wiastka przesuniętego w ukła- za osobne pierwiastki, substancji pro- część atomów radu C ulega przemia- dzie okresowym o jedno miejsce mieniotwórczych jako odmian zaled- nie1 β, przekształcając się w rad C’, naprzód, przy czym liczba maso- wie kilku pierwiastków (zajmujących część zaś (mniejsza) w przemianie α wa nie ulega zmianie.” miejsca w układzie okresowym mię- wytwarza rad C”(…)”. Współcześnie prawo Soddy’ego- dzy ołowiem a uranem). Zbiór takich Bifurkacja (od łacińskiego słowa -Fajansa (uzupełnione o przemianę odmian jednego pierwiastka Fajans bifurcus – rozwidlony, rozdwo- β+) zobrazować można przykładowy- nazywał plejadami – odkrył zatem jony; pochodzącego od: bi – dwa mi równaniami: zjawisko izotopii (z greckich słów: oraz furca – widły) polega na dwu- – przemiana α isos – równy oraz topos – miejsce). torowym przebiegu procesu rozpadu Do podobnych wniosków doszedł 214 214 4 (2+) promieniotwórczego, czyli jednocze- 83 Bi → 81 Tl + 2 He kilka miesięcy później F. Soddy – snym przebiegu rozpadu α i rozpadu oficjalnie uznawany za „ojca izoto- β danego izotopu (w szeregu promie- – przemiana β- pii”. Co ciekawe nazwę izotopy pod- 1 Ponieważ elektron (e-) został odkryty w 1897 roku przez J. J. Thomsona, a pozyton (e+) dopiero w roku 1932 przez C. Andersona, należy zatem pamiętać, że ilekroć w tekście jest mowa o przemianie β, to należy tę przemianę rozumieć wyłącznie jako przemianę β- (chyba że podano inaczej). 16 | Chemia w Szkole | 5/2017 Nauka i technika sunęła Soddy’emu Margaret Todd nek elektryczny, a anion F- jest – zaprzyjaźniona lekarka. Analizując mały (133 pm). Jodek galu jest masy atomowe ołowiu powstającego, związkiem kowalencyjnym, gdyż jako trwały produkt końcowy, w róż- kation
Load more

Recommended publications
  • Badania Kazimierza Fajansa* W Dziedzinie Promieniotwórczości I Izotopii
    A R TYKUŁY Józej Hurvoic (Marsylia) BADANIA KAZIMIERZA FAJANSA * W DZIEDZINIE PROMIENIOTWÓRCZOŚCI I IZOTOPII W 10 rocznicą śmierci Był to rok 1910. Sława 39-letniego wtedy Ernesta Rutherforda, już od dwóch lat laureata nagrody Nobla, ściągała do jego pracowni w Man­ chesterze badaczy z różnych krajów. Znajdowali się tu w tym okresie: Anglicy J. Chadwick, Charles Galton Darwin — wnuk słynnego twórcy teorii ewolucji, W. Makower, H. G. J. Moseley i J. M. Nuttal, Australij­ czyk D. C. H. Florance, Kanadyjczyk R. W. Boyle, Nowozelandczyk J. A. Gray, Amerykanin ze Stanów Zjednoczonych Alois F. Kowarik, Niemiec H. Geiger, Rosjanin G. N. Amltonow (Anitonoff) i Węgier G. von Hevesy. Do tego grona przybył Kazimierz Fajans. Urodzony 27 maja 1887 ro­ ku w Warszawie, po ukończeniu tamże gimnazjum studiował chemię na uniwersytecie w Lipsku, następnie w Heidelbergu uzyskał doktorat za pracę z zakresu chemii fizycznej organicznej wykonaną pod opieką pro­ fesora Georga Brediga, a w Zurychu odbył uzupełniający staż podoklor­ ski w dziedzinie chemii organicznej. Tam jednak, stwierdziwszy, że ze względu na empiryczny charakter ówczesnej chemii organicznej nie znajduje upodobania w tej gałęzi wiedzy, postanawia zająć się badaniem promieniotwórczości. Wraz ze świeżo poślubioną Salomeą Kapłan, war­ szawianką studiującą na uniwersytecie w Heidelbergu, wybiera się na rok akademicki 1910—1911 do Manchesteru. Najbliższym współpracownikiem Rutherforda był wtedy Hans Geiger, którego imię nosi licznik do pomiarów promieniotwórczości, wynalezio­ ny w 1912 r., a później przy udziale W. Müllera ulepszony. Dla Fajansa Geiger stał się głównym przewodnikiem i doradcą. Złożyły się na to * ur. 27 maja 1887 r., Warszawa — zm. 18 maja 1975 r., Ann Arbor.
    [Show full text]
  • Sterns Lebensdaten Und Chronologie Seines Wirkens
    Sterns Lebensdaten und Chronologie seines Wirkens Diese Chronologie von Otto Sterns Wirken basiert auf folgenden Quellen: 1. Otto Sterns selbst verfassten Lebensläufen, 2. Sterns Briefen und Sterns Publikationen, 3. Sterns Reisepässen 4. Sterns Züricher Interview 1961 5. Dokumenten der Hochschularchive (17.2.1888 bis 17.8.1969) 1888 Geb. 17.2.1888 als Otto Stern in Sohrau/Oberschlesien In allen Lebensläufen und Dokumenten findet man immer nur den VornamenOt- to. Im polizeilichen Führungszeugnis ausgestellt am 12.7.1912 vom königlichen Polizeipräsidium Abt. IV in Breslau wird bei Stern ebenfalls nur der Vorname Otto erwähnt. Nur im Emeritierungsdokument des Carnegie Institutes of Tech- nology wird ein zweiter Vorname Otto M. Stern erwähnt. Vater: Mühlenbesitzer Oskar Stern (*1850–1919) und Mutter Eugenie Stern geb. Rosenthal (*1863–1907) Nach Angabe von Diana Templeton-Killan, der Enkeltochter von Berta Kamm und somit Großnichte von Otto Stern (E-Mail vom 3.12.2015 an Horst Schmidt- Böcking) war Ottos Großvater Abraham Stern. Abraham hatte 5 Kinder mit seiner ersten Frau Nanni Freund. Nanni starb kurz nach der Geburt des fünften Kindes. Bald danach heiratete Abraham Berta Ben- der, mit der er 6 weitere Kinder hatte. Ottos Vater Oskar war das dritte Kind von Berta. Abraham und Nannis erstes Kind war Heinrich Stern (1833–1908). Heinrich hatte 4 Kinder. Das erste Kind war Richard Stern (1865–1911), der Toni Asch © Springer-Verlag GmbH Deutschland 2018 325 H. Schmidt-Böcking, A. Templeton, W. Trageser (Hrsg.), Otto Sterns gesammelte Briefe – Band 1, https://doi.org/10.1007/978-3-662-55735-8 326 Sterns Lebensdaten und Chronologie seines Wirkens heiratete.
    [Show full text]
  • Inorganic Chemistry for Dummies® Published by John Wiley & Sons, Inc
    Inorganic Chemistry Inorganic Chemistry by Michael L. Matson and Alvin W. Orbaek Inorganic Chemistry For Dummies® Published by John Wiley & Sons, Inc. 111 River St. Hoboken, NJ 07030-5774 www.wiley.com Copyright © 2013 by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey Published by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey Published simultaneously in Canada No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, scanning or otherwise, except as permitted under Sections 107 or 108 of the 1976 United States Copyright Act, without either the prior written permis- sion of the Publisher, or authorization through payment of the appropriate per-copy fee to the Copyright Clearance Center, 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, (978) 750-8400, fax (978) 646-8600. Requests to the Publisher for permission should be addressed to the Permissions Department, John Wiley & Sons, Inc., 111 River Street, Hoboken, NJ 07030, (201) 748-6011, fax (201) 748-6008, or online at http://www.wiley. com/go/permissions. Trademarks: Wiley, the Wiley logo, For Dummies, the Dummies Man logo, A Reference for the Rest of Us!, The Dummies Way, Dummies Daily, The Fun and Easy Way, Dummies.com, Making Everything Easier, and related trade dress are trademarks or registered trademarks of John Wiley & Sons, Inc. and/or its affiliates in the United States and other countries, and may not be used without written permission. All other trade- marks are the property of their respective owners. John Wiley & Sons, Inc., is not associated with any product or vendor mentioned in this book.
    [Show full text]
  • Sylwetka Naukowa Kazimierza Fajansa
    POLSKA AKADEMIA UMIEJĘTNOŚCI TOM II PRACE KOMISJI HISTORII NAUKI 2000 Józef HURWIC SYLWETKA NAUKOWA KAZIMIERZA FAJANSA Kazimierz Fajans był jednym z najwybitniejszych fizykochemików pierw­ szej połowy naszego stulecia. W 1929 r. został wybrany na członka czynnego Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Polskiej Akademii Umiejętności. Mimo dużej różnicy wieku miałem zaszczyt i szczęście utrzymywać z nim i jego rodziną stosunki przyjaźni. W 1991 r. Instytut Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN wydał nakładem Ossolineum opracowaną przeze mnie dość obszerną biografię Fajansa1 do której odsyłam bliżej zainteresowanych jego osobą i dziełem. W niniejszym referacie postaram się zwięźle przedstawić najważniejsze jego dokonania naukowe. Kazimierz Fajans urodził się 27 maja 1887 r. w Warszawie w spolonizo­ wanej rodzinie żydowskiej bardzo dla Polski zasłużonej. Po ukończeniu w 1904 r. szkoły średniej w rodzinnym mieście wyjeżdża na studia chemiczne do Lipska, które następnie kontynuuje w Heidelbergu. Tu pod opieką Georga Brediga wykonuje pracę doktorską na temat katalizy stereospecyficznej2. Pracę obronił w 1909 r. Do jej tematu więcej nie wrócił. Bardziej zainteresowała go promie­ niotwórczość. W roku akademickim 1910-1911 odbył staż w sławnej pracowni Ernesta Rutherforda w Manchesterze. Przebywali tam wówczas m.in.: James Chadwick, Hans Geiger, Georg von Hevesy, H. J. G. Moseley, J. M. Nuttal. Fajans znalazł się w centrum badań, które w 1911 r. doprowadziły Rutherforda do odkrycia jądra atomowego na podstawie analizy rozpraszania cząstek a przez cienką folię metalową3. Fajans był obecny na historycznym posiedzeniu Man- chesterskiego Towarzystwa Filozoficznego, gdy Rutherford referował to epoko­ we odkrycie. Na sali znajdowali się przeważnie młodzi rówieśnicy Fajansa. Po 1 J. Hurwic, Kazimierz Fajans (1887-1975). Sylwetka Uczonego, Ossolineum, Wro- cław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1991.
    [Show full text]
  • Listening to Black Holes
    Issue 03 Feb 2017 REDISCOVERING SCHOOL SCIENCE Page 4 LISTENING TO BLACK HOLES A publication from Azim Premji University i wonder No. 134, Doddakannelli Next to Wipro Corporate Office Sarjapur Road, Bangalore - 560 035. India Tel: +91 80 6614 9000/01/02 Fax: +91 806614 4903 www.azimpremjifoundation.org Also visit Azim Premji University website at www.azimpremjiuniversity.edu.in A soft copy of this issue can be downloaded from www.http://azimpremjiuniversity.edu.in/SitePages/resources-iwonder.aspx Editors Ramgopal (RamG) Vallath Chitra Ravi Editorial Committee REDISCOVERING SCHOOL SCIENCE Anand Narayanan Chandrika Muralidhar Geetha Iyer Hridaykant Dewan Editor’s Desk Jayalekshmy Ayyer Julfikar Ali Propelled by science, humanity is at the cusp of becoming a spacefaring Radha Gopalan civilisation, with ‘eyes’ firmly set on distant stars and feet taking the first Rajaram Nityananda baby steps towards other planets in the Solar system. At this juncture, it Reeteka Sud is important to remember that science education can no longer be limited Richard Fernandes to telling students a plethora of facts, as if they are a given. Rather, the role of science education, as emphasized in the article Why Science Saurav Shome Matters, is to enable children understand and appreciate the scientific Sushil Joshi process that has led to the most plausible hypotheses being proven with Yasmin Jayathirtha hard data and then being presented as theories. It is also about Advisors encouraging children to make use of this process, not only in scientific Falguni Sarangi quests, but also in their day-to-day life. Effective science teachers can convey the beauty of this process and share the wonder it brings with Manoj P their students.
    [Show full text]
  • Marie Skłodowska Curie a Special Issue Commemorating the 100Th Anniversary of Her Nobel Prize in Chemistry
    The News Magazine of the International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) CHEMISTRY International January-February 2011 Volume 33 No. 1 Marie Skłodowska Curie a special issue commemorating the 100th anniversary of her Nobel Prize in Chemistry ii CHEMISTRY International September-October 2003 January 2011 cover.indd ii 1/3/2011 3:53:43 PM From the Editor CHEMISTRY International Special The News Magazine of the International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) s we embark on the International Year of Chemistry, it is hard to Aimagine a more fitting symbol of chemistry’s potential, power, and www.iupac.org/publications/ci peril than Madame Marie Skłodowska Curie. For this one pathbreaking woman embodies all of the goals of our year-long celebration of chem- Managing Editor: Fabienne Meyers istry. Her story illustrates the role of chemistry in meeting world needs, it Production Editor: Chris Brouwer can help encourage interest in chemistry among young people, and can Design: pubsimple generate enthusiasm for the creative future of chemistry. And, quite obvi- ously, in Marie Curie we have an opportunity All correspondence to be addressed to: to celebrate the contributions of women to Fabienne Meyers science and to highlight the benefits of inter- IUPAC, c/o Department of Chemistry national scientific collaboration. Boston University In preparing this special issue of Chemistry Metcalf Center for Science and Engineering International devoted entirely to Marie Curie, 590 Commonwealth Ave. guests editors Robert Guillaumont, Jerzy Kroh, Boston, MA 02215, USA Stanislaw Penczek, and Jean-Pierre Vairon made a point of celebrating not only her sci- E-mail: [email protected] entific achievements, but also the person and Phone: +1 617 358 0410 the woman.
    [Show full text]
  • Roberto Caciuffo
    Actinide Research with Neutrons and hard Synchrotron Radiation [email protected] Roberto Caciuffo European Commission, Joint Research Centre Institute for Transuranium Elements, Karlsruhe, Germany [email protected] Hercules Specialized Courses, 14-18 September 2015, Grenoble The Actinide Series [email protected] A series of radioactive metallic elements in Group 3 of the periodic table including the 14 elements with atomic numbers 90 through 103. The Actinide Series [email protected] As the atomic number increases in the series, added electrons enter the 4pr2 R 2 highly anisotropic 5f electron orbitals. nℓ 5fy3 5fx3 5fz3 5fx(z2-y2) 5fy(z2-x2) 5fz(x2-y2) 5fxyz P.G. Hay 5fxyz The Actinide Series [email protected] Thorium (1828) Jens Esmark (N) Jons J. Berzelius (S) Uranium (1789) Martin H. Klaproth (D) Th and U are the only actinides found in the Earth's crust in large quantities. The Actinide Series [email protected] André-Louis Debierne (F) Actinium (1899) Protactinium (1913) Kazimierz Fajans (P), Oswald Helmuth Göhring (D) Ac and Pa are found in nature as decay products of some Th and U isotopes. All the others An are synthetic elements. Their discovery is strictly linked to the progress in nuclear physics during the 1930 1940 decades. Small amounts of Np and Pu have been found in U ores. The Actinide Series [email protected] Np(1940) discovered by Edwin M. McMillan and Philip Abelson Neptunium Pu: discovered in 1940 by Glenn T. Seaborg, J. W.Kennedy, E.
    [Show full text]
  • Joint Newsletter of the NY and NJ Sections of The
    MAY 2020 Vol. 101 • No. 5 ISSN0019-6924 The North Jersey Section of the American Chemical Society Recognizes Its 2020 Fifty, Sixty and Seventy Year Members See write-ups on pages 12-14. www.theindicator.org www.njacs.org www.newyorkacs.org 2 THE INDICATOR-MAY 2020 THIS MONTH IN CHEMICAL HISTORY Harold Goldwhite, California State University, Los Angeles • [email protected] In a recent column I briefly mentioned the chemist Fajans, and suggested he was worthy of a full column. So here it is. I start with a recollection of my university’s inorganic chemistry course in the early 1950s. Sobering to reflect that was 70 years ago. In addition to hearing about crystal field theory, a brand new way of thinking about coordination compounds, we were taught Fajans’ rules. These rules indicate whether a bond between two atoms is likely to be covalent or ionic. Factors indicating ionic behavior include low positive charge; large cation; small anion. Covalence is indicated for high positive charge; small cations; and large anions. For example Al(III) and I- form aluminum iodide, which is likely to be covalent. Now- adays we talk about hard and soft acids and bases, but that is a re-statement of Fajans’ rules. Now to the man himself. Kazimierz Fajans, known after he moved to the U.S.A. as Kasimir Fajans, was born in Warsaw in May 1887 to a Jewish family. At that time Poland had no in- dependent identity, being partitioned between Germany and Russia. Fajans completed high school in Warsaw but studied chemistry at universities in Leipzig, Heidelberg, and Zurich where he earned his Ph.D.
    [Show full text]
  • 246Th National ACS Meeting, Fall 2013, Indianapolis, IN, HIST Program
    American Chemical Society DIVISION OF THE HISTORY OF CHEMISTRY PROGRAM AND ABSTRACTS 246th ACS National Meeting Indianapolis, IN September 8-12, 2013 S. C. Rasmussen, Program Chair DIVISION OF THE HISTORY OF CHEMISTRY Chair: Ned D. Heindel Councilor: Mary Virginia Orna Lehigh University Department of Chemistry Department of Chemistry College of New Rochelle Seeley G. Mudd Lab New Rochelle, NY 10805 Bethlehem, PA. 18015 Phone: (914) 654-5302 Phone: (610) 758-3464 Fax: (914) 654-5387 Fax: (610) 758-3461 Email: [email protected] Email: [email protected] Councilor: Roger A. Egolf Chair-Elect: Gary Patterson Pennsylvania State University - Lehigh Valley Department of Chemistry Campus, 2809 Saucon Valley Road Carnegie Mellon University Center Valley, PA 18034 Pittsburgh, PA 15213 Phone: (610) 285-5110 Phone: (412) 268-3324 Fax: (610) 285-5220 Fax: (412) 268-1061 Email: [email protected] Email: [email protected] Alternate Councilor: Joe Jeffers Past Chair: E. Thomas Strom Ouachita Baptist University Department of Chemistry and Biochemistry 410 Ouachita Street, Box 3786 University of Texas at Arlington Arkadelphia, AR 71998-0001 P. O. Box 19065 Phone: (870) 245-5216 Arlington, TX 76019-0065 Fax: (870) 245-5241 Phone: (817) 272-5441 Email: [email protected] Fax: (817) 272-3808 Alternate Councilor: Arthur Greenberg Email: [email protected] Department of Chemistry Secretary-Treasurer: Vera V. Mainz University of New Hampshire 2709 Holcomb Drive Parsons Hall Urbana, IL 61802 Durham, New Hampshire 03824 Phone: (217) 328-6158 Phone: 603 862-1180 Email: [email protected] Fax: 603 862-4278 Email: [email protected] Program Chair: Seth C.
    [Show full text]
  • Józef Hurwic Sylwetka Naukowa Kazimierza Fajansa
    Józef Hurwic Sylwetka naukowa Kazimierza Fajansa Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności 2, 21-29 2000 POLSKA AKADEMIA UMIEJĘTNOŚCI TOM II PRACE KOMISJI HISTORII NAUKI 2000 Józef HURWIC SYLWETKA NAUKOWA KAZIMIERZA FAJANSA Kazimierz Fajans był jednym z najwybitniejszych fizykochemików pierw­ szej połowy naszego stulecia. W 1929 r. został wybrany na członka czynnego Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Polskiej Akademii Umiejętności. Mimo dużej różnicy wieku miałem zaszczyt i szczęście utrzymywać z nim i jego rodziną stosunki przyjaźni. W 1991 r. Instytut Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN wydał nakładem Ossolineum opracowaną przeze mnie dość obszerną biografię Fajansa1 do której odsyłam bliżej zainteresowanych jego osobą i dziełem. W niniejszym referacie postaram się zwięźle przedstawić najważniejsze jego dokonania naukowe. Kazimierz Fajans urodził się 27 maja 1887 r. w Warszawie w spolonizo­ wanej rodzinie żydowskiej bardzo dla Polski zasłużonej. Po ukończeniu w 1904 r. szkoły średniej w rodzinnym mieście wyjeżdża na studia chemiczne do Lipska, które następnie kontynuuje w Heidelbergu. Tu pod opieką Georga Brediga wykonuje pracę doktorską na temat katalizy stereospecyficznej2. Pracę obronił w 1909 r. Do jej tematu więcej nie wrócił. Bardziej zainteresowała go promie­ niotwórczość. W roku akademickim 1910-1911 odbył staż w sławnej pracowni Ernesta Rutherforda w Manchesterze. Przebywali tam wówczas m.in.: James Chadwick, Hans Geiger, Georg von Hevesy, H. J. G. Moseley, J. M. Nuttal. Fajans znalazł się w centrum badań, które w 1911 r. doprowadziły Rutherforda do odkrycia jądra atomowego na podstawie analizy rozpraszania cząstek a przez cienką folię metalową3. Fajans był obecny na historycznym posiedzeniu Man- chesterskiego Towarzystwa Filozoficznego, gdy Rutherford referował to epoko­ we odkrycie. Na sali znajdowali się przeważnie młodzi rówieśnicy Fajansa.
    [Show full text]
  • The Periodic Table: a Window to the History of Chemistry! Savita Ladage & Tejas Joshi
    8- ANNALS OF HISTORY THE PERIODIC TABLE: A WINDOW TO THE HISTORY OF CHEMISTRY! SAVITA LADAGE & TEJAS JOSHI The periodic table is central he periodic table is an integral part Early attempts to identify to chemistry education, of the chemistry we study today. natural elements and it can be just as central TBut, have you ever wondered how in exploring the inspiring elements were discovered? Or, how the The belief that all matter in the world history and evolution of periodic table has evolved to its present around us is made up of a limited pool of chemistry as a subject. This structure and format – especially in the building blocks has persisted since ancient article embarks on this absence of advanced analytical techniques, times. This has led to numerous attempts, historical journey, with the instruments or accessible literature? The from different civilisations, to identify these objective of showcasing its answers to these questions lie in the building blocks. value for both teachers and unflinching human quest for knowledge, One such attempt identified four students. a logical approach, and a great deal of elementary substances – Water, Air, Fire and foresight. As lucid and organized as it Earth. Aristotle added one more element – may appear today, the periodic table is in ‘Aether’, the element of the heavens, to this fact a reflection of the challenging and list. These finite building blocks were put uphill evolution of the very subject of together in a preliminary, but convincing, chemistry. Thus, learning about its history ‘table’ – becoming one of the first efforts is as invaluable for a teacher as it is for a to classify elements.
    [Show full text]
  • The Polish Contribution to Mathematical and Physical Sciences in the Years 1918—1970
    ORGANON 12/13 AUTEURS ET PROBLÈMES Jôzef Hurwic (France) THE POLISH CONTRIBUTION TO MATHEMATICAL AND PHYSICAL SCIENCES IN THE YEARS 1918—1970 The subject is so vast that it seems more suitable for a work in several volumes than for a short conference. I am therefore obliged to confine myself to an outline illustrated by examples taken at random. This review has thus inevitably a somewhat subjective nature. I shall begin by a short reminder of the achievements of mathemati- cians whose results are of foremost importance in the fifty odd years under consideration. It is not an accident that this subject has received such intensive study in Poland. The results achieved owe more to man's intelligence than to expensive apparatus. This latter has always suffered from a constant lack of funds but there has been no lack of mental activity. In 1920 Wacław Sierpiński, Zygmunt Janiszewski and Stefan Ma- zurkiewicz founded "Fundamenta Mathematicae" in Warsaw. This jour- nal concentrated efforts on the theory of sets and its neighbouring fields such as the theory of functions of real variable, topology, mathematical logic. This review rapidly became one of the most important in the mathematical world. It gave rise to the celebrated Warsaw mathematical school. At the same time Hugo Steinhaus and Stefan Banach founded an excellent centre for research in the field of functional analysis at Lvov. The spaces defined by Banach and called throughout the world Banach's spaces are now currently used in mathematics. At Cracow between the two world wars classical mathematics were above all cul- tivated: Stanisław Zaremba worked in the field of differential equations, Franciszek Leja contributed to the progress of the theory of analytic functions.
    [Show full text]