DOCSLIB.ORG

Wieringen, Het Geheime Eiland

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text

Load more

Aardkundig excursiepunt 9 CEES DE JONG Tapuitlaan 96, 7905 CZ Hoogeveen, [email protected] WIERINGEN, HET GEHEIME EILAND 10 GRONDBOOR & HAMER NR 1 - 2007 Naam: over de stuwwal heen ligt gedeeltelijk is geërodeerd, zijn Wieringen op tal van plaatsen veel zwerfstenen te zien. Bij eb kan men op de wadplaten aan de noordzijde van het eiland, Locatie: waar de keileem dicht onder het oppervlak ligt, nog al• Provincie Noord-Holland, Gemeente Wieringen. lerlei soorten zwerfstenen vinden. Om bezoekers behulpzaam te zijn bij het verkennen van Bereikbaarheid: het eiland zijn een viertal fietsroutes uitgezet en een Het voormalige eiland Wieringen is gelegen aanslui• viertal wandelroutes. Door gebruik te maken van deze tend aan de noordkant van de Wieringermeerpolder. routes maakt men kennis met Wieringen op het gebied Het is via de N99 bereikbaar vanuit het Oosten vanaf van de natuur en de cultuur. Al fietsend of wandelend de Afsluitdijk en vanuit het Westen langs het Amstel- krijgt men te maken met een glooiend landschap met meer. Voorts kan men het vanuit het zuiden via de A7 (naast de hoofdweg N99) smalle slingerende weggetjes bij Den Oever bereiken. Het informatiepaneel staat op omzoomd door meidoornhagen. Over de gehele lengte• x = 123,7, y = 545,2 iets ten noorden van het kerkje van richting van het eiland zijn verhogingen te zien. Dat zijn Westerland (afb. 2). de door het landijs gevormde stuwwallen. Met name bij Oosterland, Stroe (afb. 4) en Westerland (afb. 5) zijn ze Toegankelijkheid: goed zichtbaar. Over het gehele eiland zijn vele zwerf• Het voormalig eiland Wieringen is normaal toegankelijk. stenen te zien en te vinden. Eigenaar: Bijvoorbeeld bij Westerklief (afb. 6). Vooral aan de Particulier en deels Staatsbosbeheer. Waddenkant kan men op diverse plaatsen kleine zwerf• stenen van allerlei typen aantreffen. Aan de zuidelijke oever van het voormalige eiland, dat glooiend afloopt Afbeelding 1, Linkerpagina. stond vroeger een zeewering bestaande uit een dub• Hoogtekaart op basis van het Actueel Hoogtebestand bele rij palen, die aaneengesloten verticaal in de grond Nederland. De begrenzing van het aardkundige monu• werden gezet. In de tussenruimte van zo'n 2 meter ment staat aangegeven. Bron: Adviesdienst Geo-informa- werd zeegras gepropt en afgedicht met zand. Als gevolg e tie en ICT te Delft / Provincie Noord-Holland. van het toeslaan van de paalworm in de 18 eeuw is dit geheel vernietigd. Afbeelding 2. Topografische kaart van Wieringen en omgeving. Bron: Topografische Dienst Emmen. Wat is er te zien? Afbeelding 3. Wieringen lijkt niet op het Noord-Holland zoals we het Luchtfoto van allemaal kennen. Het is een glooiend gebied bestaande Westerland en uit stuwwallen die zijn gevormd tijdens de voorlaatste omgeving. Bij de ijstijd, het Saalien, zo'n 150.000 jaar geleden (Afb.1). wegkruising staat Het hoogste punt ligt op 12,8 m boven NAP even ten de Nicolaaskerk. noordwesten van de Nicolaaskerk te Westerland (Afb. 3). In de scherpe bocht Dit punt geeft een mooi uitzicht, zowel naar het noorden midden rechts op (Waddenzee) als naar het zuiden (Wieringermeer en de foto staat het Amstelmeer). Een mooie hoogtereferentie is de kerk• informatiepaneel. toren van Westerland. Bron: BOHO-team. Tijdens de stuwwalvorming zijn tal van zwerfstenen meegekomen uit Scandinavië. Omdat de keileem, die GRONDBOOR & HAMER NR 1 - 2007 11 Afbeelding 4. Zicht vanaf Ooster- land over de lagere erosiegeul richting Stroe. Bron: BOHO- team. Een deel van deze wering is onlangs gereconstrueerd. ten Oosten van Texel in de Waddenzee ligt de keileem Zo kan de bezoeker goed zien hoe men vroeger zich op een diepte van meer dan 25 m beneden NAP. In het beschermde tegen de zee (afb. 7). Daarnaast biedt het diepste deel van het bekken ligt de keileem op een voormalige eiland voor de natuurliefhebber meer dan diepte van bijna 50 m. voldoende om aan zijn trekken te komen. Op en om het eiland is het een eldorado voor vele soorten wadvogels Tijdens een latere fase is het landijs verder uitgebreid en trekvogels, zoals de Grutto, Aalscholver, Rotgans, en over de stuwwallen heen geschoven en is een dikke Scholekster, e.d. De plantenliefhebbers kunnen wilde planten aantreffen zoals de koekoeksbloem, ratelaar, fonteinkruid, egelskop, enz. De genoemde stuwwal in de ondergrond van Wieringen is tijdens de Saalien ijsbedekking gevormd, ongeveer 150.000 jaar geleden. Getuigen daarvan zijn de preglaci- ale afzettingen (de afzettingen die voor de komst van het landijs zijn afgezet) die in de heuvels bij Westerland (afb. 8) en Oosterland liggen opgestuwd. Een ijslob bewoog zich in die tijd in zuidwestelijke richting en schuurde in de ondergrond een diep bekken uit. Het sediment werd aan weerszijden van de ijslob uit het bekken omhoogge- perst en hierdoor ontstonden aan weerszijden stuwwal• len: een noordelijke die over het huidige Texel liep en waarvan de Hoge Berg op Texel een onderdeel is en een zuidelijke die voor de opstuwing van de preglaciale af• zettingen in de ondergrond van Wieringen heeft gezorgd. Onder het ijs werd keileem afgezet. In de Texelstroom Afbeelding 5. Zicht vanaf de vlakte met getijdeafzettin• gen richting de Nico• laaskerk op de hoger gelegen stuwwal. Afbeelding 6. Jotnische zandsteen bij Westerklief. Bron: BOHO-team. 12 GRONDBOOR & HAMER NR 1 - 2007 Laag keileem over de stuwwal afgezet. Er zijn twee typen keileem op Wieringen aanwezig. De eerst afgezette laag wordt de Eerste Oostbaltische keileem genoemd. De richting van de ijsstroom veranderde later en is materiaal uit Midden- en Zuid-Zweden afgezet: de Westbaltische keileem. De zeespiegel lag tijdens deze 'koude' tijd een stuk lager dan nu. Dit was en gevolg van het feit dat een enorme hoeveelheid water in het landijs was vastgelegd en dus niet terugstroomde naar zee. De Noordzee lag hierdoor tot ver in het Noorden droog Nadat het landijs aan het eind van het Saalien was ver• dwenen, brak er ca. 120.000 jaar geleden weer een 'warme' tijd aan, het Eemien en steeg de zeespiegel weer. Toen de zee op haar hoogste stand stond bedekte deze delen van West- en Noord-Nederland. Bij Wierin• gen lag de kustlijn precies aan de westkant bij Wester• land. Op het huidige strand langs het Amstelmeer ligt een dikke laag mariene schelpen waarin mogelijk ook schelpen uit het Eemien voorkomen. Aan het eind van het Eemien, ca. 110.000 jaar geleden, brak er weer een 'koude' tijd aan, het Weichselien. Hoewel het landijs in die tijd ons land niet heeft bereikt, stond het wel onder Afbeelding 7. invloed van het soms koude klimaat. De zeespiegel zakt Reconstructie van een wierdijk met verticale palen en horizontale dwarshouten. opnieuw doordat grote gebieden van het noordelijk half• Bron: NGV afdeling West Friesland, Wim Bos. rond door landijs werd bedekt. Tijdens de koudste fase lag de zeespiegel zelfs ca. 125 m lager dan nu en lag de Noordzee weer tot ver in het noorden droog. Soms werd Omstreeks 3800 jaar voor heden Lag de westkant van het zo koud dat er nauwelijks begroeiing was en de wind Wieringen aan een Waddenzee. Door het ontstaan van vat op het zand kreeg. De ondergrond was in die tijd moerassen in dit gebied lag Wieringen ongeveer 2600 gedurende vrijwel het gehele jaar bevroren (permafrost jaar geleden midden in een moerasgebied met de zee genoemd) en de bovenlaag van het zand ontdooide in achter een strandwalgordel ver in het westen. Pas tij• de zomer en het droge zand werd door de wind mee• dens de Vroege Middeleeuwen, ca. 800 jaar na het begin gevoerd en al een deken over het land neergelegd. Ook van de jaartelling, lag de noordkant van Wieringen weer Wieringen is plaatselijk met dit zand, dekzand genoemd, aan een waddenzee, zoals nu nog steeds het geval is. bedekt met een dikte van soms twee meter. Een goed ruimtelijk beeld van de bovengeschetste aard• Ongeveer 10.000 jaar geleden verbeterde het klimaat kundige geschiedenis krijgt men door vergelijking van weer en brak de huidige 'warme' tijd, het Holoceen aan. de afbeeldingen 1 en 9. De hoogste delen van afbeelding De zeespiegel steeg snel met in het begin snelheden van 1, bij Westerland, Oosterland en Stroe komen over een 85 cm per eeuw. Na ca. 7000 jaar voor heden begon de met de eenheid 'hoge stuwwal' (10B6; gestuwde grond- snelheid af te nemen en begon onze kustlijn zich te vor• morene). Ook de eenheid 'lage stuwwal' (4K9; gestuwde men. Ca. 5000 jaar geleden was de kustlijn door de nog grondmorene al dan niet bedekt met dekzand) rijst op steeds stijgende zeespiegel verder oostwaarts opge• afbeelding 1 nog op temidden van lager gelegen zeeaf• schoven en bedekte de zee delen van West-Nederland. zettingen. Laatstgenoemden bestaan uit 'abrasievlakte' (2M43), 'vlakte van getijafzettingen' (2M35) en enkele De verder stijgende zeespiegel vulde het gebied op en de 'zeeerosiegeulen' (2R14). kustlijn verplaatste zich daardoor in westelijke richting. Afbeelding 8. Geologisch profiel dat staat afgebeeld op het inforrmatie- paneel. Bron: provin• cie Noord-Holland. GRONDBOOR & HAMER NR 1 - 2007 13 Afbeelding 9. Uitsnede uit de geomorfologische kaart 1: 50.000. Toelichting legenda: zie tekst. Bron: Alterra (Wageningen UR). In de VOC-tijd werd Wieringen gebruikt om zeelieden aan De naam Wieringen is waarschijnlijk afgeleid van het land te zetten van wie verdacht werd dat ze een tropische oud-Friese 'wir' hetgeen 'hoogte' betekent. In de vroege ziekte hadden opgelopen. Ze moesten in quarantaine. Middeleeuwen lag achter de kustrook een groot veen• Vandaar het kustgebied 'Quarantaine' gelegen ten NW gebied. In de 6e en 7e eeuw was voor het eerst sprake van Westerland. Sinds 1840 valt Wieringen onder de van bewoning. Van Gelderland kwamen de eerste Provincie Noord-Holland. Aan het eilandbestaan kwam mensen die toegerust waren met verbeterde landbouw• in 1924 een einde toen het Amsteldiep werd afgesloten. technieken. Deze periode was een nogal duistere tijd.
Recommended publications
  • Annual Report Fishing for Litter 2011

    Annual Report Fishing for Litter 2011

    Annual Report Fishing for Litter 2011 Fishing For Litter Annual Report Fishing for Litter project 2011 Edited by KIMO Nederland en België March 2012 Bert Veerman Visual design: Baasimmedia Annual Report Fishing for Litter project 2011 Index: Pag: Message from the Chairman ................................................................................................. 5 1.0 Introduction .............................................................................................................. 7 2.0 Project description ................................................................................................... 8 3.0 Goals of the project .................................................................................................. 9 4.0 Monitors ................................................................................................................ 10 4.1 Waste from the beaches of Ameland ......................................................... 10 4.2 Waste through the ports ............................................................................ 10 5.0 Consultation structure ............................................................................... 11 6.0 Administration ........................................................................................... 11 7.0 Publicity .................................................................................................... 11 7.1 Documentary “Fishing for Litter” ................................................................ 11 8.0 A summary of activities
  • The Cultural Heritage of the Wadden Sea

    The Cultural Heritage of the Wadden Sea

    The Cultural Heritage of the Wadden Sea 1. Overview Name: Wadden Sea Delimitation: Between the Zeegat van Texel (i.e. Marsdiep, 52° 59´N, 4° 44´E) in the west, and Blåvands Huk in the north-east. On its seaward side it is bordered by the West, East and North Frisian Islands, the Danish Islands of Fanø, Rømø and Mandø and the North Sea. Its landward border is formed by embankments along the Dutch provinces of North- Holland, Friesland and Groningen, the German state of Lower Saxony and southern Denmark and Schleswig-Holstein. Size: Approx. 12,500 square km. Location-map: Borders from west to east the southern mainland-shore of the North Sea in Western Europe. Origin of name: ‘Wad’, ‘watt’ or ‘vad’ meaning a ford or shallow place. This is presumably derives from the fact that it is possible to cross by foot large areas of this sea during the ebb-tides (comparable to Latin vadum, vado, a fordable sea or lake). Relationship/similarities with other cultural entities: Has a direct relationship with the Frisian Islands and the western Danish islands and the coast of the Netherlands, Lower Saxony, Schleswig-Holstein and south Denmark. Characteristic elements and ensembles: The Wadden Sea is a tidal-flat area and as such the largest of its kind in Europe. A tidal-flat area is a relatively wide area (for the most part separated from the open sea – North Sea ̶ by a chain of barrier- islands, the Frisian Islands) which is for the greater part covered by seawater at high tides but uncovered at low tides.
  • Het Recreatielandschap Van Ameland

    Het Recreatielandschap Van Ameland

    Het recreatielandschap van Ameland Een interdisciplinair onderzoek naar de historische ontwikkeling van de relatie tussen de recreatie en het landschap op Ameland tussen 1855 en 1980 Robin Weiland Voorblad: Duinoord 1929. Familie Postma:Jacob Postma en Hiske Westhof met hun kinderen Metty, Klaas, Jelly, Jan en Grietje (en nog meer families). Foto is van Jaap Postma, zoon van Jan. Het Postmapad is naar hen vernoemd. 1e overgang vanaf de Strandweg. (Amelander historie) Opgeweld uit wier en zand gans omspoeld door zilte baren Moge God het steeds bewaren ons plekje, rijk aan duin en strand het ons zo lieve Ameland! 2 Kollum, april 2019. Auteur: Robin Weiland Masterscriptie Landschapsgeschiedenis Rijksuniversiteit Groningen Scriptiebegeleider: prof. dr. ir. Th. (Theo) Spek (Rijksuniversiteit Groningen) Tweede lezer: drs. Anne Wolff (Rijksuniversiteit Groningen) Het recreatielandschap van Ameland Een interdisciplinair onderzoek naar de historische ontwikkeling van de relatie tussen de recreatie en het landschap op Ameland tussen 1852 en 1980 3 Samenvatting Recreatie is een betrekkelijk nieuw verschijnsel, dat echter zijn stempel stevig op het landschap heeft gedrukt. Dit onderzoek richt zich op de recreatie aan zee, specifiek op het eiland Ameland. Hoe is de recreatie hier ontstaan, hoe reguleerde de lokale, regionale en nationale overheden de toeristenstroom en hoe pasten de Amelanders de recreatie in in de beperkte ruimte die het eiland verschaft? In het eerste deel staat het landschap van Ameland centraal. Hoe is Ameland ontstaan en met welke omstandigheden hebben de eilanders te doen gehad? Ook wordt er uiteengezet welke bodemtypen Ameland bevat en hoe een standaardeiland is opgebouwd. Dit verklaart de ligging van de dorpen en schijnt een licht op waar de ruimtelijke kansen voor recreatie lagen.
  • A Viking Find from the Isle of Texel (Netherlands) and Its Implications Ijssennagger, Nelleke L

    A Viking Find from the Isle of Texel (Netherlands) and Its Implications Ijssennagger, Nelleke L

    University of Groningen A Viking Find from the Isle of Texel (Netherlands) and its Implications IJssennagger, Nelleke L. Published in: Viking and Medieval Scandinavia DOI: 10.1484/J.VMS.5.109601 IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2015 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): IJssennagger, N. L. (2015). A Viking Find from the Isle of Texel (Netherlands) and its Implications. Viking and Medieval Scandinavia, 11, 127-142. https://doi.org/10.1484/J.VMS.5.109601 Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). The publication may also be distributed here under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license. More information can be found on the University of Groningen website: https://www.rug.nl/library/open-access/self-archiving-pure/taverne- amendment. Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): http://www.rug.nl/research/portal. For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum.
  • Geology of the Dutch Coast

    Geology of the Dutch Coast

    Geology of the Dutch coast The effect of lithological variation on coastal morphodynamics Deltores Title Geology of the Dutch coast Client Project Reference Pages Rijkswaterstaat Water, 1220040-007 1220040-007-ZKS-0003 43 Verkeer en Leefomgeving Keywords Geology, erodibility, long-term evolution, coastal zone Abstract This report provides an overview of the build-up of the subsurface along the Dutch shorelines. The overview can be used to identify areas where the morphological evolution is partly controlled by the presence of erosion-resistant deposits. The report shows that the build-up is heterogeneous and contains several erosion-resistant deposits that could influence both the short- and long-term evolution of these coastal zones and especially tidal channels. The nature of these resistant deposits is very variable, reflecting the diverse geological development of The Netherlands over the last 65 million years. In the southwestern part of The Netherlands they are mostly Tertiary deposits and Holocene peat-clay sequences that are relatively resistant to erosion. Also in South- and North-Holland Holocene peat-clay sequences have been preserved, but in the Rhine-Meuse river-mouth area Late Pleistocene• early Holocene floodplain deposits form additional resistant layers. In northern North-Holland shallow occurrences of clayey Eemian-Weichselian deposits influence coastal evolution. In the northern part of The Netherlands it are mostly Holocene peat-clay sequences, glacial till and over consolidated sand and clay layers that form the resistant deposits. The areas with resistant deposits at relevant depths and position have been outlined in a map. The report also zooms in on a few tidal inlets to quick scan the potential role of the subsurface in their evolution.
  • Terschelling in Historisch Perspectief

    Terschelling in Historisch Perspectief

    Deel 1 Terschelling in historisch perspectief 13 Het waddengebied Ontstaan Ooit strekte het Europese waddengebied zich uit van de krijtheuvels bij Calais tot aan de ijstijd- morenes van Noord-Jutland.1 Het ontstond na het Pleistoceen, zo’n 200.000 jaar geleden. Toen bevonden zich in het gebied dat wij nu als de Noordzee kennen enorme zandmassa’s, die daar in de laatste IJstijd door de zuidelijker gelegen rivieren (Thames, Rijn, Maas, Eems, Weser, Elbe) en door het ijs uit het noorden heen waren gestuwd. Golven en stroming transporteerden dit zand in de richting van de vastelandkust waardoor er, vermoedelijk vanaf ongeveer 4.000 jaar voor Chr., evenwijdig aan die kust een aantal zogeheten strandwallen ontstond.2 De vorming van de strandwallen hing samen met de overstroming van het Nauw van Calais, zo’n 5.000 jaar voor Chr. De stromingen in de Noordzee veranderden daardoor en gingen meer parallel aan de kust lopen.3 Deze strandwallen waren van elkaar gescheiden door diepe geulen: restanten van rivieren en inhammen uit het veengebied dat tussen wallen en kust was ontstaan. De vorming van de wal- len had tot gevolg dat tegen de flauw oplopende helling van de zeebodem een branding kwam te staan, die op zijn beurt door zandtransport weer tot gevolg had dat er nog meer wallen en ruggen werden gevormd, evenwijdig aan de vorige.4 Op de strandwallen ontstonden de oude duinen, die minder hoog waren dan de tegenwoordige zeeduinen.5 Duinvorming is het resultaat van ophoping met door wind en water aangevoerd Sedimentatie langs de Friese waddenkust (Johan van der Wal) 1 Wadden zijn droogtes die alleen bij vloed onder water staan.
  • Rijkswaterstaat Waddenarchieven

    Rijkswaterstaat Waddenarchieven

    RIJKSWATERSTAAT WADDENARCHIEVEN Versie 20-10-2010 Onderstaand overzicht behoort tot het project Waddenarchieven, dat wordt gefaciliteerd door de Waddenacademie (www.waddenacademie.knaw.nl). Heeft u vragen over het project of aanvullende informatie over specifieke waddenarchieven, dan nodigen wij u uit om contact op te nemen met de Waddenacademie: tel. 058-2339032, e-mail: [email protected] INLEIDING In onderstaand overzicht vindt u materiaal met betrekking tot het waddengebied afkomstig uit diverse waterstaatsarchieven, met name van Rijkswaterstaat. Het waddenmateriaal uit de waterstaatarchieven aanwezig in het Nationaal Archief moet voor het overgrote deel nog worden geïnventariseerd. De meeste Rijkswaterstaatarchieven aanwezig in Noord-Hollands Archief, Tresoar en Groninger Archieven zijn geïnventariseerd. De archieven van de Dienstkringen Terschelling (1823 – 1953) en Vlieland (1870 – 1936), RWS Friesland (1978-1993), Rijkswaterstaat in Groningen (1849-1945), RWS Directie Groningen (1981-1993), Waddencomité RWS (1977-1993) en Directoraat-Generaal Scheepvaart en Maritieme Zaken Regio Noord (1980-1992) staan in de planning om geïnventariseerd te worden. De opbouw van het overzicht is als volgt: - Nationaal Archief - Noord-Hollands Archief - Tresoar - Groninger Archieven 1 NATIONAAL ARCHIEF 2.04.07: Ministerie van Binnenlandse Zaken, Afdeling Waterstaat, 1814-1877 1 Periode 1814-1819 1.1.Verbalen, nrs. 1-767 1.2.Toegangen - Registers van ingekomen stukken, Algemene indices, Afdelingsindices, Klappers op de algemene indices, Hoofdenlijsten, Klapper op Koninklijke Besluiten 2 Periode 1820 - 1823 oktober 14 2.4 Rivieren, droogmakerijen en calamiteuze polders in Zeeland (commissaris H. Ewyck), nrs. 1017-1168 - 1135: Het Reitdiep [dossier 129] 2.5 Zeewerken, ijsgang en overstromingen, calamiteuze polders in Zeeuws-Vlaanderen, provinciale werken en algemene zaken (commissaris J.F.J.
  • The Exploitation of Living Resources in the Dutch Wadden Sea: a Historical Overview

    The Exploitation of Living Resources in the Dutch Wadden Sea: a Historical Overview

    Helgol Mar Res (2005) 59: 31–38 DOI 10.1007/s10152-004-0204-4 ORIGINAL ARTICLE Wim J. Wolff The exploitation of living resources in the Dutch Wadden Sea: a historical overview Received: 5 July 2004 / Revised: 5 September 2004 / Accepted: 6 September 2004 / Published online: 18 January 2005 Ó Springer-Verlag and AWI 2005 Abstract An overview, based on written sources and the past 2,000 years: at least 10 species of algae, 10 personal observations, is presented of exploitation of invertebrates, 13 fish, five birds and four marine mam- living resources in and around the Dutch Wadden Sea mals. Habitat destruction played a part in at least 26 during the past few centuries. It is concluded that before cases, overexploitation in probably 17 cases, and in at about 1900 exploitation was almost unrestricted. least three cases pollution was involved. Two species Exploitation of plants has been documented for salt- disappeared due to unknown causes. The introduction marshes and eelgrass beds. Fisheries have occurred for of exotic marine species was not involved in any of the two species of hydroids, two species of polychaetes, one extirpation cases. echinoderm species, at least seven species of molluscs, So, habitat destruction and overexploitation stand three species of crustaceans, and tens of species of fish. out as the most important causes of disappearance of Hunting and egg collecting targeted almost all species of species from the Dutch Wadden Sea. The importance birds. Finally, two species of seals were exploited: of habitat change and destruction is immediately clear if information on exploitation of cetaceans is not avail- one considers the long history of embankments and able.
  • Landschapselementen Hoge Berg

    Landschapselementen Hoge Berg

    (Kleine) landschapselementen op Texel Module 1 Het Hoge Berg gebied Landschapselementen Module 1 – Hoge Berg Inleiding Van Texel wordt wel eens gezegd dat het Nederland in het klein is. En als je over het eiland fietst kom je zeker veel verschillende landschappen tegen. Een aantal kan je ook aan de vaste wal tegen komen, maar een aantal zijn echt “Texels”. Al deze landschappen beleven we door het totale plaatje van reliëf, bodem, weer, water, flora en fauna en ook het menselijk handelen. Een onderdeel van dit geheel zijn de kleine landschapselementen zoals die in deze modu- les beschreven worden. De betekenis van het woord “landschapselementen” is niet een- duidig. Wij hebben de volgende betekenis aangehouden: Landschapselementen zijn individuele, vaak kleine elementen in het landschap met visu- eel-landschappelijke en/of cultuurhistorische waarde. Daartoe worden ook belangrijke objecten met een geomorfologische en geologische oorsprong gerekend. Dus in gewone mensentaal: landschapselementen zijn het gevolg van natuurlijke en menselijke proces- sen die (in het verleden) invloed hebben (gehad) op het landschap. Dit heeft ook er ook voor gezorgd dat zowel de planten als de dieren zich hebben aangepast aan deze veran- deringen. Landschapselementen zijn vaak beeldbepalend en van belang voor de planten en dieren die er in voorkomen. Ze vormen vaak een herinnering aan het verleden en worden meestal zeer gewaardeerd door de recreanten, maar als het gebruik achterhaald is ver- dwijnen ze vaak uit het landschap. Het onderhoud is duur en ze staan vaak in de weg. Door aandacht te besteden aan deze kleine elementen hopen we daar meer waardering voor op te wekken en ze voor de toekomst te kunnen behouden.
  • A Review on Substances and Processes Relevant for Optical Remote Sensing of Extremely Turbid Marine Areas, with a Focus on the Wadden Sea

    A Review on Substances and Processes Relevant for Optical Remote Sensing of Extremely Turbid Marine Areas, with a Focus on the Wadden Sea

    Helgol Mar Res (2010) 64:75–92 DOI 10.1007/s10152-010-0191-6 REVIEW A review on substances and processes relevant for optical remote sensing of extremely turbid marine areas, with a focus on the Wadden Sea Annelies Hommersom · Marcel R. Wernand · Steef Peters · Jacob de Boer Received: 16 July 2009 / Revised: 8 January 2010 / Accepted: 15 January 2010 / Published online: 7 February 2010 © The Author(s) 2010. This article is published with open access at Springerlink.com Abstract The interpretation of optical remote sensing Introduction data of estuaries and tidal Xat areas is hampered by optical complexity and often extreme turbidity. Extremely high Monitoring water quality is an important issue in estuaries concentrations of suspended matter, chlorophyll and dis- and tidal Xat areas, since they are ecologically and econom- solved organic matter, local diVerences, seasonal and tidal ically important. These environments are very heterogenic variations and resuspension are important factors inXuenc- and show extreme concentrations of chlorophyll-a (Chl-a), ing the optical properties in such areas. This review gives suspended particulate matter (SPM) or coloured dissolved an overview of the processes in estuaries and tidal Xat areas organic matter (CDOM). Therefore, monitoring with opti- and the implications of these for remote sensing in such cal remote sensing using generic water quality algorithms is areas, using the Wadden Sea as a case study area. Results often not possible. Remote sensing of coastal zones is show that remote sensing research in extremely turbid estu- developing on a high speed and although there is literature aries and tidal areas is possible.
  • Migratory Waterbirds in the Wadden Sea 1987- 2008

    Migratory Waterbirds in the Wadden Sea 1987- 2008

    1 Migratory Waterbirds in the Wadden Sea 1987- 2008 WADDEN SEA ECOSYSTEM No. 30 - 2010 Wadden Sea Ecosystem No. 30 2010 2 Wadden Sea Ecosystem No. 30 2010 1 Migratory Waterbirds in the Wadden Sea 1987- 2008 Trend, Phenology, Distribution and Climate Aspects Wadden Sea Ecosystem No. 30 2010 2 Colophon Publishers Common Wadden Sea Secretariat (CWSS), Wilhelmshaven, Germany; Joint Monitoring Group of Migratory Birds in the Wadden Sea (JMMB). Authors Karsten Laursen, Danmarks Miljøundersøgelser / NERI, Aarhus University, Grenåvej 12, DK 8410 Rønde; Jan Blew, BioConsult SH, Brinckmannstr. 31, D25813 Husum; Kai Eskildsen, Nationalparkverwaltung SchleswigHolsteinisches Wattenmeer, Schloßgarten 1, D 25832 Tönning; Klaus Günther, Schutzstation Wattenmeer, NationalparkHaus Hafen Husum, Hafenstraße 3, D 25813 Husum; Bernd Hälterlein, Nationalparkverwaltung SchleswigHolsteinisches Wattenmeer, Schloßgarten 1, D 25832 Tönning; Romke Kleefstra, SOVON Vogelonderzoek Nederland, Toernooiveld 1, NL6503 GA Nijmegen; Gerold Lüerßen, Common Wadden Sea Secretariat, Virchowstr. 1, D 26382 Wilhelmshaven; Petra Potel, Nationalparkverwaltung Niedersächsisches Wattenmeer, Virchowstr. 1, D 26382 Wilhelmshaven; Stefan Schrader, Landesbetrieb für Küstenschutz, Nationalpark und Meeresschutz SchleswigHolstein, HerzogAdolfStr. 1, D 25813 Husum Language support Seabury Salmon Cover photo Bo Lassen Christiansen Layout and technical editing Common Wadden Sea Secretariat Graphic support Gerold Lüerßen Print LDruck GmbH, Rastede Paper Revive Pure Natural Matt 100% Recycling Paper Number of copies 1,500 Published 2010 ISSN 0946896X This publication should be cited as: Laursen, K., Blew, J., Eskildsen, K., Günther, K., Hälterlein, B., Kleefstra, R., Lüerßen, G., Potel, P., Schrader, S. 2010. Migratory Waterbirds in the Wadden Sea 1987 2008. Wadden Sea Ecosystem No.30. Common Wadden Sea Secretariat, Joint Monitoring Group of Migratory Birds in the Wadden Sea, Wilhelmshaven, Germany.
  • 4.5 the Dutch Wadden Sea Region 225

    4.5 the Dutch Wadden Sea Region 225

    Chapter 4.5 The Dutch Wadden Sea Region 225 4.5 The Dutch Wadden Sea Region 4.5 The Dutch Wadden Sea Region In the preceding chapter, Otto Knottnerus described the most important developments in by Adriaan Haartsen & Dré van Marrewijk the entire Wadden Sea Region, from Esbjerg to Alkmaar. In some respects the Dutch part occu- 4.5.1 Geographical position of the pies a unique position in this larger entity. Before Dutch Wadden Sea Region1 looking at the individual areas which make up the region we would first like to discuss the gen- The Dutch Wadden Sea Region covers the area eral characteristics of the Dutch part of the between the mouth of the Ems and the North Wadden Sea Region. Sea. The current Wadden Sea islands are part of One of the special aspects is the enormous it, as is the former Zuiderzee island of Wieringen. extent of the embanked coastal marshes and the And of course it includes the Wadden Sea itself. peat lands further inland. The Pleistocene subsoil The Wadden Sea is the shallow plain of unem- rises only very gradually (if we disregard the banked salt-marshes, mud flats and shoals, cut boulder clay hummocks of Winschoten, Texel through by channels and gullies, flooded by the and Wieringen) from north-west to south east, water at high tide, with large areas falling dry at so that a broad girdle of peat bog has developed low tide. Furthermore the name ‘Wadden Sea’ is and the marine clay deposits also cover a large fairly recent: formerly the entire area to the surface area.