Fontes Archaeologici Posnanienses
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
M U Z E U M A R C H E O L O G I C Z N E W P O Z N A N I U FONTES ARCHAEOLOGICI POSNANIENSES ANNALES MUSEI ARCHAEOLOGICI POSNANIENSIS VOL. 55 POZNAŃ 2019 Rada Redakcyjna Janusz Czebreszuk, Michał Kobusiewicz, Aleksander Kośko, Hanna Kóčka-Krenz, Marzena Szmyt Redaktor naczelny Marzena Szmyt Redaktor tomu Marzena Szmyt Recenzenci tomu Krzysztof Ciałowicz, Lucyna Domańska, Jacek Kabaciński, Maciej Kaczmarek, Michał Kara, Hanna Kóčka-Krenz, Aleksander Kośko, Przemysław Makarowicz, Andrzej Michałowski, Jan Schuster, Piotr Włodarczak Redakcja techniczna Tomasz Kasprowicz Teksty angielskie Agata Drejer-Kowalska i Autorzy Adres redakcji ul. Wodna 27, 61-781 Poznań tel./fax: 0-61 852 82 51 e-mail: [email protected] Ilustracja na okładce: Płytka kościana z Głuchowa. Fot. Patrycja Silska ISSN 0071-6863 DOI 10.34868/fap.55 Muzeum Archeologiczne w Poznaniu Druk i oprawa Drukarnia Biały Kruk Milewscy Sobolewo, ul. Tygrysia 50, 15-509 Białystok woj. podlaskie Spis treści Od Redakcji ....................................................................................................................................................... 5 Studia Agnieszka Mączyńska Geneza neolitycznej ceramiki dolnoegipskiej ............................................................................. 7 The origins of Lower Egyptian Neolithic pottery ....................................................................... 31 DOI 10.34868/FAP.55.001 Jacek Kabaciński, Iwona Sobkowiak-Tabaka Wytwórczość krzemieniarska społeczności kultury pucharów lejkowatych w Wielkopolsce ................................................................................................................................ 33 Flint industry of the Funnel Beaker culture communities in Wielkopolska ........................... 62 DOI 10.34868/FAP.55.002 Tomasz J. Chmielewski, Mateusz Krupski Zespół kamiennych toporów ze stanowiska Iwiny 13, woj. dolnośląskie. Glosa w kwestii wschodniego zasięgu występowania fasetowanych toporów kultury ceramiki sznurowej ........................................................................................................... 65 The assemblage of stone axes from Iwiny, site 13, Lower Silesia Province. A voice on the issue of eastern distribution range of Corded Ware culture faceted axes .................... 99 DOI 10.34868/FAP.55.003 Materiały Janusz Czebreszuk, Marzena Szmyt Osadnictwo z III i II tys. przed Chr. na stanowiskach 1 i 24 w Głuchowie, woj. wielkopolskie .......................................................................................................................... 101 Settlement from the 2nd and 3rd millennia BC at Głuchowo, sites 1 and 24, Wielkopolska Province .................................................................................................................. 144 DOI 10.34868/FAP.55.004 Maciej Kaczmarek, Artur Sobucki, Michał Krueger Dwa groby szkieletowe ludności kultury mogiłowej z Górzycy nad Odrą .............................. 147 Two skeletal graves of the Tumulus culture communities from Górzyca on the Oder River ................................................................................................... 164 DOI 10.34868/FAP.55.005 Paweł Banaszak, Piotr Wawrzyniak Osadnictwo pradziejowe na stanowisku 20A w Kowanówku, woj. wielkopolskie ................. 165 Prehistoric settlement at site 20A in Kowanówko, Wielkopolska Province ............................ 193 DOI 10.34868/FAP.55.007 Milena Teska, Daniel Żychliński, Zbigniew Woźniak Będlewo 20/27 – nowe stanowisko na mapie osadnictwa z okresu przedrzymskiego w Wielkopolsce ............................................................................................................................... 195 Będlewo 20/27 – a new point on the map of Pre-Roman Period settlements in Wielkopolska ............................................................................................................................... 215 DOI 10.34868/FAP.55.010 Tomasz Stępnik, Jarosław Rola Mielerz ze stanowiska 40 w miejscowości Skórka, woj. wielkopolskie. Przyczynek do dziejów produkcji węgla drzewnego ................................................................. 217 A charcoal pile from Skórka, site 40, Wielkopolska Province. Contribution to the charcoal production history ...................................................................... 230 DOI 10.34868/FAP.55.006 Historia archeologii Anna Marciniak-Kajzer O badaniach wielkopolskich „grodzisk stożkowatych” .............................................................. 233 About the research on motte-and-bailey strongholds in Wielkopolska .................................. 242 DOI 10.34868/FAP.55.008 Varia Mateusz Stróżyk Sprawozdanie z działalności Muzeum Archeologicznego w Poznaniu w 2018 roku ............. 243 Report on the activities of the Poznań Archaeological Museum in 2018 ............................... 243 Aneks Publikacje pracowników Muzeum Archeologicznego w Poznaniu w 2018 roku ................... 250 DOI 10.34868/FAP.55.009 Od Redakcji W roku 2019 całe poznańskie środowisko archeologiczne świętowało 100-lecie archeologii akademickiej. Na Wszechnicy Piastowskiej, utworzonej po zakończeniu I wojny światowej oraz po zwycięskim Powstaniu Wielkopolskim, archeologia była wykładana od samego początku. Wszak jednym z czterech założycieli tej pierwszej wyższej uczelni w Poznaniu, przemianowanej później na Uniwersytet Poznański, był Józef Kostrzewski – naukowiec, którego dorobek do dziś stanowi podwaliny naszej dyscypliny. Z tego powodu wiosna roku 2019 upływała pod znakiem świętowania jubileuszu Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, który jest głównym spadkobiercą Wszechnicy i z którego biorą początek inne, dziś niezależne, uczelnie. Kulminacja obchodów rocznicowych przypadała na maj, gdy w wielu miejscach Poznania odbywały się spotkania, koncerty, festyny i wykłady nawiązujące do wydarzeń sprzed 100 lat. Swój udział w świętowaniu miało również Muzeum Archeologiczne w Poznaniu, w którym przez kilka miesięcy można było oglądać jubileuszową wystawę Instytutu Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, zatytułowaną „Skarby czasu”. Jej celem było pokazanie nie tyle przeszłości archeologii, lecz raczej kierunków jej dynamicznych przeobrażeń i poszerzania możliwości badawczych. Jak się wkrótce okazało, ekspozycja ta symbolicznie za- mykała istnienie Instytutu, a otwierała działalność pierwszego w naszym kraju Wydziału Archeologii. Cie- szymy się, że mogliśmy wspólnie z Koleżankami i Kolegami z Uniwersytetu uczestniczyć w rocznicowych obchodach i życzymy im wielu sukcesów w kolejnych latach! Tegoroczny tom „Fontes Archaeologici Posnanienses” nawiązuje do jubileuszu poznańskiej archeologii akademickiej na kilka sposobów. Przede wszystkim zdecydowana większość autorów wywodzi się z kręgu absolwentów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Z kolei przedmiotowy zakres tworzących tom prac jest dobrą ilustracją rozwoju archeologii, która łączy zainteresowanie lokalnymi i regionalnymi przeobraże- niami kulturowymi z szerszymi perspektywami – kontynentalnymi i globalnymi. W tym samym względzie znaczący jest chronologiczny zakres tematyki poruszanej w publikowanych tu artykułach, które dotyczą okresu od VI tysiąclecia przed Chr. aż do wieku XVIII, tj. nowożytności. Wszędzie tam archeologia wnosi dane podstawowe lub w istotny sposób uzupełnia wiedzę historyczną. W dziale Studia zamieszczone są trzy artykuły poświęcone kolejno: genezie ceramiki neolitycznej w Dol- nym Egipcie, krzemieniarstwu społeczności kultury pucharów lejkowatych w Wielkopolsce oraz kamien- nym toporom z III tys. przed Chr. Dział Materiały przynosi nowe zespoły źródeł archeologicznych ze stano- wisk datowanych na III i II tysiąclecie przed Chr., a także zasiedlanych wielokrotnie od pradziejów po czasy nowożytne. Warto też zwrócić uwagę na wieloaspektową analizę obiektów związanych z XVIII-wieczną produkcją węgla drzewnego na północy regionu. W dziale Historia archeologii znajduje się artykuł podsu- mowujący badania nad średniowiecznymi grodziskami stożkowatymi na terenie Wielkopolski. Tom kończy dział Varia, zawierający kolejne z systematycznie publikowanych sprawozdań z działalności Muzeum Ar- cheologicznego w Poznaniu. Marzena Szmyt Fontes Archaeologici Posnanienses, vol. 55, Poznań 2019 ISSN 0071-6863, DOI 10.34868/fap.55 DOI 10.34868/fap.55.001 Geneza neolitycznej ceramiki dolnoegipskiej Agnieszka Mączyńska The origins of Lower Egyptian Neolithic pottery Artykuł odnosi się do problemu genezy ceramiki neolitycznej, która pojawiła się w Dolnym Egipcie w połowie VI tysiąclecia BC. Jako punkt wyjścia do badań autor nawiązuje do 2 hipotez badawczych funkcjonujących w literaturze przedmiotu. Pierwsza z nich zakłada lewantyńskie pochodzenie ceramiki, która miała dotrzeć do Dolnego Egiptu z przybyszami ze wschodu razem z udomo- wionymi roślinami i zwierzętami. W drugiej hipotezie sugeruje się obszar Pustyni Zachodniej jako miejsca pochodzenia ceramiki dolnoegipskiej. Idea wytwarzania naczyń z gliny miała pojawić się w północnym Egipcie jako rezultat ruchów ludności spowodo- wanych zmianami klimatycznymi na terenie wschodniej Sahary. Główna koncepcja prezentowanych badań opiera się na analizach porównawczych inwentarzy ceramicznych z Dolnego Egiptu, południowego Lewantu oraz centralnej i północnej części Pustyni Zachodniej. Ich wyniki pozwoliły na stworzenie nowego modelu pojawienia się tradycji garncarskiej w Egipcie w VI tysiącleciu BC. Słowa kluczowe: ceramika neolityczna, Dolny Egipt, Pustynia Zachodnia, południowy Lewant, Fajum The paper discusses