Program Rewitalizacji Dla Gminy Janowiec Wielkopolski Na Lata 2016-2023

Lokalny Program Rewitalizacji dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016-2023

Spis treści

Wprowadzenie ...... 3 I Opis powiązań Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi ...... 5 II Diagnoza gminy i określenie obszarów zdegradowanych oraz rewitalizacji w gminie ...... 11 II.1 Uproszczona diagnoza gminy ...... 11 II.1.1 Położenie, podział administracyjny i warunki środowiskowe ...... 11 II.1.2 Strefa społeczna...... 12 II.1.3 Sfera gospodarcza ...... 15 II.1.4 Sfera przestrzenno – funkcjonalna ...... 16 II.2 Określenie obszarów zdegradowanych gminy Janowiec Wielkopolski ...... 17 II. 3 Określenie obszaru rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski ...... 30 II.4 Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji ...... 38 II.4.1 Analiza czynników i zjawisk kryzysowych...... 38 II.4.2 Skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych ...... 47 II.4.3 Potencjał obszaru rewitalizacji ...... 63 III Proces rewitalizacji w gminie ...... 65 III.1 Wizja obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu procesu ...... 65 III.2 Cele i kierunki działań w ramach procesu rewitalizacji ...... 66 III.3 Główne projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne ...... 69 III.4 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne ...... 75 III.5 Mechanizmy zapewnienia komplementarności między przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz podmiotami i ich działaniami realizowanymi na obszarze rewitalizacji ...... 79 III.6 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji ...... 82 III.6.1 Partycypacja społeczna na etapie opracowywania Programu Rewitalizacji...... 83 III.6.2 Partycypacja społeczna na etapie zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji ...... 84 IV Zarządzanie wdrażaniem Programu Rewitalizacji ...... 86 IV.1 Szacunkowe ramy finansowe przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz harmonogram ich wdrażania ...... 86 IV.2 System zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji ...... 89 IV.3 System monitoringu, oceny skuteczności i wprowadzania modyfikacji do Programu Rewitalizacji ...... 91 Spis tabel ...... 93 Spis rysunków ...... 94

Wprowadzenie

Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach rewitalizacyjnych na lata 2014-2020 pod pojęciem rewitalizacji należy rozumieć: „proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez działania kompleksowe (…) integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji”. Takimi zasadami kierowano się również, opracowując Program Rewitalizacji dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016-2023. Program został przygotowany i opracowany zgodnie z wymogami określonymi w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020 Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 lipca 2015 roku (dalej: Wytyczne) oraz Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014 – 2020. Poszczególne części niniejszego Programu odpowiadają wymogom zawartym w obu wyżej wymienionych dokumentach. W rozdziale pierwszym opisano powiązania Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi. Przeanalizowano przede wszystkim powiązania między Programem a Strategią Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2022jako podstawowym dokumentem wyznaczającym kierunki rozwojowe gminy. Następnie skupiono się na bardziej „specjalistycznych” dokumentach, koncentrujących się wokół pewnych rodzajów działalności samorządu gminnego. Wśród nich znalazło się studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, strategia rozwiązywania problemów społecznych czy program ochrony środowiska. Ostatnim elementem tej części było odniesienie do dokumentów ponadgminnych – w tym wypadku strategii ORSG Powiatu Żnińskiego oraz Lokalnej Strategii Rozwoju. Część druga Programu ma charakter diagnostyczny i opiera się na określeniu „pozycji” gminy na tle województwa kujawsko-pomorskiego oraz powiatu żnińskiego. W kolejnym etapie natomiast nastąpiło zejście do poziomu samej gminy – poszczególne dane analizowano już na poziomie wyodrębnionych osiedli miasta Janowiec Wielkopolski oraz sołectw na terenie gminy.

Część trzecia ma charakter projektowy i odnosi się do kształtu procesu rewitalizacji w gminie. Przede wszystkim wskazano wizję obszarów rewitalizacji po przeprowadzeniu tego procesu, a także cele i kierunki działań. Projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne zgłoszone przez podmioty z terenu gminy zostały uporządkowane w ramach dwóch list – przedsięwzięć podstawowych i uzupełniających. Następnie opisano mechanizmy zapewnienia komplementarności tych przedsięwzięć. Ostatnim elementem tej części był opis procesu partycypacji społecznej, który przeprowadzono na etapie opracowywania dokumentu, jak również zaproponowano możliwe formy włączania lokalnej społeczności na etapie wdrażania Programu Rewitalizacji. Chodzi o utrzymanie zainteresowania mieszkańców realizowanymi przedsięwzięciami, bowiem bez współpracy z nimi nie uda się osiągnąć pozytywnych efektów, zwłaszcza w wymiarze społecznym. Ostatnia część dokumentu odnosi się do zarządzania wdrażaniem procesu rewitalizacji. W sposób zbiorczy przedstawiono tu szacunkowe ramy finansowe zaproponowanych przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych, a także harmonogram ich realizacji. Następnie opisano system zarządzania realizacją Programu, monitoringu, oceny skuteczności oraz wprowadzania zmian do niniejszego dokumentu.

I Opis powiązań Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi

Program Rewitalizacji jest jednym z wielu dokumentów strategicznych i planistycznych tworzonych w gminach. Chociaż każdy z tych dokumentów ma swoją specyfikę, to jednak wszystkie muszą pozostawać ze sobą spójne, aby móc pozytywnie oddziaływać na rozwój lokalny. Z tego względu w niniejszym rozdziale przeanalizowano zgodność założeń Programu Rewitalizacji z innymi dokumentami strategicznymi – zarówno na poziomie gminnym, jak i innych. Dokumentami „najwyższego rzędu” w gminach są strategie rozwoju, które w sposób szeroki analizują i projektują rozwój lokalny. Strategia Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2022wyodrębnia cztery cele strategiczne i odpowiadające im cele operacyjne oraz zadania, które mają przełożyć się pozytywnie na rozwój gminy. W sferze infrastrukturalnej celem strategicznym jest rozwój infrastruktury przyczyniającej się do poprawy warunków życia mieszkańców oraz podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej miasta i gminy, który może zostać osiągnięty dzięki realizacji celów operacyjnych, takich jak poprawa stanu dróg i połączeń komunikacyjnych, rozbudowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej oraz poprawa dostępności i jakości wody pitnej, podjęcie działań w kierunku gazyfikacji gminy, poprawa jakości sieci energetycznej i dostępu do Internetu oraz rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej. W sferze gospodarczej wskazano jako priorytetowy cel rozwoju gospodarczego poprzez nowoczesne i rozwinięte rolnictwo, stworzenie sprzyjających warunków do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości oraz wykorzystanie walorów turystycznych gminy. Służą temu cele operacyjne polegające na unowocześnieniu rolnictwa i rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, tworzeniu korzystnych warunków do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości oraz przyczyniających się do wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej gminy, a także do lepszego wykorzystania możliwości turystycznych. Celem strategicznym w sferze przestrzenno- środowiskowej jest jej rozwój poprzez racjonalne i ekologiczne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, uregulowanie gospodarki komunalnej oraz zachowanie ładu przestrzennego. Do tego niezbędne jest osiąganie następujących celów operacyjnych: regulacja systemu gospodarki odpadami, ochrona powietrza i zapobieganie jego zanieczyszczeniu oraz wykorzystanie OZE, ochrona wód powierzchniowych i podziemnych oraz zagospodarowanie doliny rzeki Wełny i terenów przybrzeżnych

5 jezior, wdrożenie systemu edukacji ekologicznej, realizacja działań przyczyniających się do kompleksowego zagospodarowania terenu miasta oraz zapewnienia ładu przestrzennego w gminie, a także wykorzystanie sprzyjającego położenia geograficznego w celu podwyższenia atrakcyjności gminy. Ostatnim celem strategicznym została budowa tożsamości lokalnej i aktywnej integracji społecznej, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz zwiększanie zdolności adaptacyjnej mieszkańców do zmian społecznych i gospodarczych. Do niego dopasowano 7 celów operacyjnych, w tym podjęcie działań zmierzających do zmniejszenia bezrobocia i aktywizacji lokalnego rynku pracy, poprawę warunków do rozwoju aktywności społecznej i integracji różnych środowisk, poprawę warunków zdobywania wiedzy, umiejętności i wychowania poprzez inwestycje w infrastrukturę edukacyjną, tworzenie warunków do pełnego rozwoju młodego pokolenia mieszkańców, poprawę opieki zdrowotnej oraz pomocy społecznej, podjęcie działań na rzecz rozwiązania trudnych problemów społecznych w obszarach zagrożonych patologiami oraz zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego. W Strategii Rozwoju nie odniesiono się bezpośrednio do procesów rewitalizacji, jednak cele, kierunki działań i przedsięwzięcia rewitalizacyjne uwzględnione w Programie Rewitalizacji nawiązują do wskazań strategicznych. Działania w zakresie Celu 1 odnoszą się do aktywizacji zawodowej mieszkańców, przewidziano projekty wspierające młodzież, seniorów (co przekłada się na aktywność i integrację społeczną). Projekty zgłoszone przez M-GOPS z kolei rozszerzają ustawowo przypisane tej jednostce kompetencje i zadania, rozwijając sferę pomocy społecznej w gminie. Wśród przedsięwzięć podstawowych i uzupełniających znalazły się te o charakterze infrastrukturalnym, wspierające i rozwijające infrastrukturę społeczną oraz drogową. Zatem w procesie rewitalizacji wykorzystano część założeń strategicznych, dostosowując je do zdiagnozowanych na obszarach rewitalizacji problemów. W 2010 r. uchwalono Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Janowiec Wielkopolski. Jako cele tworzenia tego dokumentu wskazano wielofunkcyjny rozwój miasta i wsi oraz poprawę warunków życia mieszkańców, rozbudowę infrastruktury technicznej i modernizację układu komunikacyjnego, tworzenie przyjaznych warunków dla lokalizacji nowych inwestycji i miejsc pracy, właściwe wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej i rozwój otoczenia rolnictwa, wykorzystanie OZE, zwiększenie powierzchni leśnej, wskazanie

6 obszarów cennych przyrodniczo i ich wykorzystanie do promocji gminy, ochronę i rewitalizację zabytków wraz z ich wykorzystaniem do promocji gminy, rozwój turystyki i rekreacji. W efekcie przeprowadzonej diagnozy obszarów zdegradowanych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski i wynikających z niej potrzeb rewitalizacyjnych, do Programu Rewitalizacji „przeniesiono” tylko pewien wycinek wskazanych w Studium celów. Przede wszystkim dzięki zmienionemu podejściu do rewitalizacji udało się włączyć do działań rewitalizacyjnych zarówno fragment miasta, jak i obszary wiejskie gminy. Projekty „miękkie”, mające poprawić jakość i warunki życia, realizowane będą w obu częściach gminy. Jednocześnie przedsięwzięcia infrastrukturalne także skierowano do miasta i wsi. Na liście przedsięwzięć uzupełniających znalazły się te, które realizują modernizację układu komunikacyjnego gminy, odnosząc się w ten sposób do zapisów Studium i uwzględniając je w miarę możliwości w Programie Rewitalizacji. Dokumentem stricte poświęconym sferze społecznej jest Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2014-2020. Jako misję samorządu wskazała ona stwarzanie mieszkańcom możliwości rozwoju, zaspokajanie ich potrzeb oraz dążenie do integracji społecznej. Służyć temu mają trzy cele strategiczne: 1) Przeciwdziałanie bezrobociu, ubóstwu i bezdomności oraz zapobieganie ich skutkom, 2)Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży, 3) Zwiększenie udziału osób starszych i niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym, 4) Zwiększenie dostępu mieszkańców do opieki zdrowotnej oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa publicznego w gminie, 5) Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego. Każdemu z celów strategicznych przyporządkowano kilka celów operacyjnych, wśród których następujące pozostają w spójności z celami, kierunkami działań i przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi: - wsparcie bezrobotnych i poszukujących pracy, - wzmacnianie rodzin, podnoszenie poziomu ich funkcjonowania, udzielanie pomocy rodzinom będącym w kryzysie, rozwijanie systemu wsparcia, - przeciwdziałanie uzależnieniom i przemocy w rodzinie, - usprawnianie osób starszych i zapewnienie im właściwej opieki. Aby zrealizować powyższe cele, w Programie Rewitalizacji znalazły się projekty rewitalizacyjne wspierające osoby powyżej 50 roku życia, budujące integrację międzypokoleniową, solidarność społeczną, wspierające rodziny ze środowisk

7 marginalizowanych społecznie z dziećmi, aktywizujące bezrobotnych i podnoszące ich kompetencje. Cel związany z przeciwdziałaniem uzależnieniom i przemocy w rodzinie nie został uwzględniony „literalnie” w niniejszym dokumencie, a w sposób pośredni – poprzez organizację czasu wolnego rodzinom oraz dzieci i młodzieży, co ma również zapobiegać podejmowaniu przez te osoby zachowań społecznie niepożądanych. W sferze środowiskowej bardzo szczegółowo do sytuacji gminy odnosi się Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016-2020 z perspektywą na lata 2021-2024. Większość celów co prawda poświęconych jest w nim ekologii i nie w pełni odpowiada istocie procesów rewitalizacyjnych. Jednak należy zauważyć, że niektóre przedsięwzięcia rewitalizacyjne odpowiadają na cele wskazane w Programie Ochrony Środowiska. Przede wszystkim więc w dokumencie tym pojawił się zapis o konieczności zachowania, właściwego wykorzystania oraz odnawiania i przywracania do stanu właściwego składników przyrody (cel 6.3). Służyć temu ma m.in. pielęgnacja i rozbudowa terenów zielonych w gminie, co jest realizowane przez przedsięwzięcie rewitalizacyjne polegające na zagospodarowaniu terenów zielonych na obszarze rewitalizacji Janowiec Wielkopolski. Cel 4 – utrzymanie standardów jakości powietrza na dobrym poziomie oraz stała redukcja emisji pyłów, gazów i odorów realizowany powinien być m.in. przez wspieranie termomodernizacji obiektów oraz stałą modernizację układu komunikacyjnego. Osiągnięciu tego celu sprzyjają przebudowy budynku wielorodzinnego czy Komisariatu Policji, w ramach których zaplanowano także termomodernizację, a dodatkowo także przebudowa trzech odcinków dróg na obszarach rewitalizacji zlokalizowanych w części wiejskiej gminy. Modernizacja ciągów komunikacyjnych to również sposób na osiągnięcie celu 6.5 – zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska. Na poziomie ponadlokalnym przeanalizowano dwa dokumenty strategiczne. Pierwszym z nich jest Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Żnińskiego. Dla ORSG Powiatu Żnińskiego przyjęto w niniejszym dokumencie cztery cele strategiczne: 1) harmonijny rozwój gospodarczy z centralnym ośrodkiem w Żninie, 2) rozwój infrastruktury technicznej i ochrona walorów środowiska naturalnego, 3) zapewnienie mieszkańcom wysokiej jakości usług społecznych, 4) zapobieganie i ograniczenie skutków negatywnych zjawisk społecznych. Każdemu ze wskazanych w Strategii celów strategicznych odpowiadają cele operacyjne będące jednocześnie

8 priorytetami inwestycyjnymi. Po przeprowadzeniu diagnozy problemów na terenie gminy Janowiec Wielkopolski, mającej na celu wskazanie obszarów zdegradowanych i następnie rewitalizowanych, do niniejszego dokumentu przeniesiono cele: - II.2. Modernizacja i budowa obiektów i instalacji publicznych w ramach gospodarki niskoemisyjnej i rozwój systemów OZE – poprzez remonty budynków, m.in. termomodernizację Komisariatu Policji; - II.3. Rozbudowa i dostosowanie składników infrastruktury technicznej do wymaganych standardów i potrzeb mieszkańców – poprzez przebudowę dróg lokalnych na obszarach rewitalizacji zlokalizowanych w części wiejskiej gminy; - III.2. Dostosowanie oferty opieki nad dziećmi do potrzeb mieszkańców – poprzez organizację świetlicy pokoleniowej oraz realizację projektu w świetlicy szkolnej (dzięki ofercie opieki i wsparcia dzieci w nauce); - III.4. Rozwój atrakcyjnej oferty kulturalnej dla turystów i mieszkańców ORSG – poprzez skierowane do osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz osób w wieku „50+” projekty, przewidujące np. wyjazdy do kin czy teatrów; - IV.1. Ograniczanie skali i skutków bezrobocia – poprzez realizację projektów aktywizujących zawodowo i podnoszących kompetencje osób pozostających bez zatrudnienia. Ponadto w powyższym dokumencie pojawiło się odniesienie do potrzeb rewitalizacyjnych, jednak obszary, które w opinii samorządu gminnego powinny podlegać tym procesom nie zostały wprost wskazane. Podkreślono jedynie, że będą to tereny ze zdiagnozowanym wysokim poziomem negatywnych zjawisk społecznych, co zostało uwzględnione w diagnozie na potrzeby Programu Rewitalizacji. W ramach Lokalnej Grupy Działania, do której należy również gmina Janowiec Wielkopolski, opracowano Lokalną Strategię Rozwoju na lata 2014-2020 Lokalnej Grupy Działania Pałuki – Wspólna Sprawa. Dokument ten obejmuje 3 cele ogólne, 5 celów szczegółowych oraz 9 przedsięwzięć. Cele ogólne to: 1) wsparcie przedsiębiorczości na obszarze LSR, 2) wzrost konkurencyjności obszaru LSR oraz 3) wspieranie włączenia społecznego i aktywizacja mieszkańców obszaru LSR. Wszystkie one obejmują horyzont czasowy do 2023 roku. W Programie Rewitalizacji nawiązano do celu 2 i 3 w zakresie celów szczegółowych: 2.1 Rozbudowa i poprawa standardu infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej oraz rewitalizacja i poprawa estetyki na obszarze LSR do 2023 r., 3.1 Wspieranie włączenia społecznego na obszarze LSR do 2023 r. oraz 3.2 Wzmocnienie

9 kapitału społecznego, aktywizacja i integracja mieszkańców obszaru LSR do 2023 roku. Każdemu z celów szczegółowych odpowiadają różnego rodzaju przedsięwzięcia, do których odniesienie można znaleźć w Programie Rewitalizacji. Należą do nich przedsięwzięcia 2.1.2 Rewitalizacja obszarów wiejskich w kontekście włączenia społecznego na obszarze LSR, 3.1.1 Inicjatywy w zakresie włączenia społecznego na obszarze LSR oraz 3.1.2 Inicjatywy w zakresie aktywizacji i integracji mieszkańców obszaru LSR. Cel 2.1 i odpowiadające mu przedsięwzięcie 2.1.2 ma charakter inwestycyjny i spośród przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które go realizują, należy wymienić przede wszystkim przebudowę i remonty świetlic wiejskich w Kołdrąbiu i Tonowie. Z kolei cel 3.1 i 3.2 odnosi się do problemów społecznych i jest realizowany przez szereg projektów „miękkich” zaproponowanych w niniejszym dokumencie.

II Diagnoza gminy i określenie obszarów zdegradowanych oraz rewitalizacji w gminie

II.1 Uproszczona diagnoza gminy

II.1.1 Położenie, podział administracyjny i warunki środowiskowe

Gmina Janowiec Wielkopolski jest gminą miejsko-wiejską, leżącą w powiecie żnińskim w południowo-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego.

Rys. 1 Położenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle powiatu żnińskiego.

Źródło: http://www.znin.pl/mapa/mapa.html.

Powierzchnia gminy Janowiec Wielkopolski wynosi 130,73 km², z czego miasto Janowiec Wielkopolski zajmuje 3,04 km². Na sieć osadniczą gminy składa się miasto Janowiec Wielkopolski oraz 27 miejscowości wiejskich, które tworzą 22 sołectwa : Bielawy, Brudzyń, Chrzanowo, Flantrowo, Gącz, Janowiec-Wieś, Juncewo, Kołdrąb, Laskowo, Miniszewo, Obiecanowo, Ośno, Posługowo, Puzdrowiec, Sarbinowo Drugie, Świątkowo, Tonowo, Wełna, Włoszanowo, Wybranowo, Zrazim, Żerniki, Żużoły.

II.1.2 Strefa społeczna

Ludność

Według danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim na koniec 2015 r. gminę Janowiec Wielkopolski zamieszkiwały 9162 osoby, przy czym miasto 4011 osób, a obszar wiejski gminy 5151. Janowiec Wielkopolski jest gminą, w której występuje równowaga jeśli chodzi o udział kobiet i mężczyzn w ogólnej liczbie mieszkańców, z niewielką przewagą tych pierwszych. W gminie zauważalny jest przeważający udział ludności mieszkającej na terenach wiejskich w ogólnej liczbie ludności gminy Janowiec Wielkopolski. Wśród sołectwa najliczniejsze to: Świątkowo z 563 mieszkańcami, Sarbinowo Drugie z 500, Juncewo z 381, Brudzyń z 377, Tonowo z 373 oraz Bielawy z 354. Do sołectw o najmniejszej liczbie ludności należy zaliczyć: Obiecanowo z 86 osobami, Wełnę z 80, Wybranowo z 77, Żużoły z 52 oraz Puzdrowiec z 42. Struktura ludności miasta i gminy Janowiec Wielkopolski według wieku odzwierciedla postępujące zjawisko starzenia się społeczeństwa. Zmniejsza się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym przy jednoczesnym wzroście osób, w wieku poprodukcyjnym.

Rys. 2 Struktura ludności gminy Janowiec Wielkopolski w podziale na ekonomiczne grupy wieku w latach 2010 – 2015.

2015

2014

2013

2012

2011

2010

0% 20% 40% 60% 80% 100%

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na terenach wiejskich w gminie największy udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności (wyższy niż średnia dla gminy - 17%) występował w sołectwie: Tonowo (25,7% - najwyższy udział osób w wieku poprodukcyjnym w całej gminie), Włoszanowo (21,8%), Żerniki (18,8), Kołdrąb (18,4%) oraz Świątkowo (17,6). Jeśli chodzi o obszar miasta, to oprócz osiedla I, pozostałe trzy

12 zamieszkiwała znaczna liczba osób starszych. Ich największy odsetek odnotowano na osiedlu III – 19,4%, osiedlu II – 19,3% oraz osiedlu IV – 19,2%.

Rynek pracy – bezrobocie

Niestety sytuacja dotycząca poziomu bezrobocia w gminie Janowiec Wielkopolski jest jedną z najmniej korzystnych wśród wszystkich gmin powiatu żnińskiego. Gorsze wartości wskaźnika udziału bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym notuje się jedynie w gminie Gąsawa.

Tab. 1 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej licznie osób w wieku produkcyjnym w gminach powiatu żnińskiego w latach 2010 – 2015.

Jednostka 2010 2011 2012 2013 2014 2015 powiat żniński 11,8 12,6 12,8 13,1 10,8 9,5 gmina Barcin 10,7 11,1 12,4 12,2 9,6 9,1 gmina Gąsawa 13,7 14,4 14,0 15,0 12,1 10,7 gmina Janowiec Wielkopolski 13,6 14,4 14,1 14,2 11,8 10,5 gmina Łabiszyn 10,9 12,3 11,8 12,5 10,3 9,1 gmina Rogowo 11,0 12,7 12,8 13,0 13,0 9,4 gmina Żnin 11,9 12,6 12,6 13,0 13,0 9,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Biorąc pod uwagę dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Żninie, na koniec 2015 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła w gminie: 602 osoby. Zdecydowanie gorzej w tym zakresie wypada część wiejska gminy, gdzie liczba bezrobotnych wynosiła 340 osób. Udział bezrobotnych długotrwale pozostających bez pracy w ogóle bezrobotnych wynosił w gminie ponad 60% i to zarówno na obszarach wiejskich, jak i w mieście. Ludność do 25 roku życia stanowiła w 2015 r. 13,4% ogółu bezrobotnych w mieście i 14,1% na wsiach. Wśród osób bezrobotnych zarówno w mieście, jak i na wsiach dominują osoby z wykształceniem podstawowym lub zawodowym, a zdecydowana większość osób bezrobotnych w gminie to kobiety – ok. 60%. Analizując udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, wynosił on w gminie średnio 10,5%. Największy udział bezrobotnych w odniesieniu do ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w Żużołach (24,3%), Sarbinowie Drugim (16,1%), Posługowie (16,0%), Miniszewie (15,9%), Brudzyniu (13,3%), Wełnie (13,0%), Żernikach (11,1%), Zrazimiu (10,7%) oraz Flantrowie (10,6%).

W przypadku miasta największy odsetek bezrobotnych w odniesieniu do ludności w wieku produkcyjnym zanotowano na osiedlu III – 11,4%, osiedlu I – 11,3% oraz osiedlu II – 10,8%. Na koniec 2015r. w gminie bez pracy powyżej 12 miesięcy i więcej pozostawało łącznie 368 bezrobotnych, w tym 163 w mieście i 205 na wsiach. Stosunek osób długotrwale bezrobotnych względem ludności w wieku produkcyjnym na dany obszarze największy był w: Żużołach (13,5%, Wełnie (11,1%), Sarbinowie Drugim (10,9%), Posługowie (9,4%), Tonowie (7,5%) oraz Żernikach (7,4%). W mieście terenami o największym udziale osób długotrwale bezrobotnych są: osiedle III – 7,2%, osiedle I – 7,0% i osiedle II – 6,8%.

Pomoc społeczna

Zadania pomocy społecznej, będące w gestii gminy, pełni Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim. W 2015 r. z jego pomocy skorzystało 519 osób pochodzących z terenów wiejskich gminy oraz 268 osób z miasta. Ośrodek pomaga głównie osobom dotkniętym ubóstwem oraz bezrobociem (tab. 2).

Tab. 2 Liczba osób korzystająca z pomocy Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy społecznej w gminie Janowiec Wielkopolski oraz liczba „Niebieskich kart” w 2015 roku.

Pomoc ze względu na: obszar miejski gminy obszar wiejski gminy ubóstwo 251 484 niepełnosprawność 60 54 bezrobocie 121 213 alkoholizm i narkomanię 21 16 liczba „Niebieskich kart” 33 10 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim.

Biorąc pod uwagę przestrzenne rozmieszczenie ubóstwa w gminie Janowiec Wielkopolski, na terenach wiejskich największa koncentracja osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogóle ludności występowała we wsiach Żużoły - 23,1%, Sarbinowo Drugie – 16,4%, Tonowo - 16,1%, Miniszewo - 16%, Posługowo - 15%, Ośno - 14,1% oraz Gącz - 13%. Na terenie miasta sytuacja w tym zakresie jest zdecydowanie lepsza, gdyż żadne z osiedli nie przekracza średniej w tym zakresie wynoszącej 8,5%. Największa liczba „Niebieskich Kart” w przeliczeniu na 1000 mieszkańców występowała we wsiach: Włoszanowo – 8,4, Zrazim – 7,8; Kołdrąb – 6,3 oraz Gącz – 4,8.

Do osiedli miejskich o największej liczbie „Niebieskich Kart” w odniesieniu liczby mieszkańców należały w kolejności osiedle IV – 13,5, osiedle I – 6,3 i osiedle III – 6,2.

Przestępczość

Ostatnim problemem odnoszącym się do sfery społecznej jest stosunkowo wysoki poziom przestępczości występujący w gminie. Według danych Komisariatu Policji w Janowcu Wielkopolskim w 2015 r. w gminie łącznie stwierdzono 279 czynów karalnych, w tym aż 158 w mieście. Do obszarów o dużej koncentracji przestępczości, mierzonych wskaźnikiem przestępstw kryminalnych (popełnionych na danym obszarze na 1000 mieszkańców) należą: Zrazim 85,6, Wełna 62,5, Laskowo 35,4 oraz Kołdrąb 31,6.Natomiast w mieście przestępczość skupiała się przede wszystkim na terenach i ulicach leżących w obrębie osiedla III. Wskaźnik przestępstw kryminalnych wyniósł dla niego 77,9‰ i było to jedyne osiedle w mieście, które znacznie przewyższało średnią dla gminy.

II.1.3 Sfera gospodarcza

Podmioty gospodarcze

Gmina Janowiec Wielkopolski charakteryzuje się wysokim poziomem przedsiębiorczości, co wyraża się stosunkowo dużą liczbą podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym - prawie 9. Przy tym zdecydowanie w tym względzie prym wiedzie miasto. Niekorzystną sytuacją w zakresie przedsiębiorczości charakteryzuje się natomiast większość miejscowości wiejskich (18 z 23). Słabo rozwinięta przedsiębiorczość jest w: Wybranowie, Posługowie, Włoszanowie, Tonowie, Brudzyniu, Laskowie oraz Żernikach, w których liczba podmiotów gospodarczych nie przekracza 3 na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wśród zarejestrowanych podmiotów przeważają mikro i małe przedsiębiorstwa. Najwięcej podmiotów zarejestrowano w sekcjach: handel, transport, budownictwo, przetwórstwo przemysłowe i usługi. W gminie dominują następujące branże przemysłu: - handel hurtowy i detaliczny, - przemysł przetwórczy, - transport i gospodarka magazynowa, - przemysł rolno-spożywczy.

II.1.4 Sfera przestrzenno – funkcjonalna

Sposób użytkowania terenów

Gmina Janowiec Wielkopolski należy do gmin rolniczych. Ze względu na posiadanie stosunkowo dobrych gleb istnieją na jej terenie dobre warunki do rozwoju rolnictwa. Gmina posiada wyjątkowo niski wskaźnik lesistości, który wynosi 5,7% powierzchni ogólnej gminy. Ma to ścisły związek z urodzajnymi glebami pokrywającymi gminę, które wykorzystywane są przede wszystkim dla potrzeb gospodarki rolnej. Typowo rolniczy charakter gminy Janowiec Wielkopolski przy niewielkim udziale przemysłu, wpływa na stosunkowo dobry stan powietrza i gleb. Obszary użytkowane rolniczo stanowią ponad 80% ogólnej powierzchni gminy. Ponadto gmina posiada liczne walory krajobrazowe sprzyjające rozwojowi turystyki pieszej, rowerowej oraz kajakowej. Na terenie gminy znajdują się 64 pomniki przyrody. O walorach krajobrazowych oraz jakości środowiska przyrodniczego w gminie świadczy stosunkowo niewielki areał powierzchni zdegradowanych. W 2015 r. udział powierzchni zdegradowanych wynosił w całej gminie 0,16% powierzchni, przy czym więcej terenów zdegradowanych znajduje się na terenie miasta Janowiec Wielkopolski niż na obszarach wiejskich.

Wnioski Miejsko – wiejska gmina Janowiec Wielkopolski jest gminą, w której w obszarze sfery społecznej zidentyfikować można pewne kluczowe problemy. Należą do nich przede wszystkim: starzenie się społeczeństwa, znaczny poziom bezrobocia zwłaszcza na obszarach wiejskich, którego pokłosiem jest duży odsetek osób borykających się z ubóstwem oraz korzystających w związku z tym z pomocy społecznej. W gminie występuje niestety także, głównie na terenach wiejskich oraz wybranych obszarach miasta, stosunkowo wysoki poziom przestępczości. W odniesieniu do sfery społecznej, sferę gospodarczą oraz przestrzenno – funkcjonalną należy traktować jako sfery o stosunkowo dobrym poziomie rozwoju. W przypadku sfery gospodarczej jej obszarami problematycznymi są przede wszystkim tereny wiejskie, które charakteryzują się dość niskim poziomem przedsiębiorczości. W odniesieniu do sfery przestrzenno-

16 funkcjonalnej w gminie Janowiec Wielkopolski występuje sytuacja odwrotna - to tereny miejskie cechują się stosunkowo wysokim udziałem powierzchni zdegradowanych.

II.2 Określenie obszarów zdegradowanych gminy Janowiec Wielkopolski

Prezentowana w niniejszym dokumencie diagnoza stanowi wypadkową zaleceń wskazanych zarówno w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 (Dz. U. 2015 poz. 1777 ze zm.), "Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020" Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 lipca 2015 r. , jak i w „Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014 – 2020” . Zgodnie z tymi dokumentami diagnoza opierać powinna się na mierzalnych wskaźnikach opisujących głównie zjawiska i problemy społeczne na danym terenie. Uwzględniając zalecenia, że obszar wymagający wsparcia stanowi jednostkę charakteryzującą się kumulacją negatywnych zjawisk i procesów oraz stanowi szczególne znaczenie dla rozwoju lokalnego, dokonano analizy podstawowych sfer funkcjonowania gminy. Prezentowana w dokumencie diagnoza stanowi kompilację zaleceń wskazanych w niniejszych dokumentach, opracowanych zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym. Dla potrzeb wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie Janowiec Wielkopolski określono zestaw wskaźników diagnozujących poszczególne sfery funkcjonowania gminy w zakresie sytuacji społeczno-gospodarczej. Starano się, by przyjęte wskaźniki były zgodne z zapisami powyższych dokumentów, zwłaszcza z „Zasadami programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014 – 2020”. Zgodnie z „Zasadami programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych……” dla gmin miejsko-wiejskich, a do takich zaliczamy gminę Janowiec Wielkopolski - gdy miasto koncentruje więcej niż 30% ludności gminy (w tym wypadku jest to 43,8% ludności gminy), przyjmuje się, że proces delimitacji obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji przeprowadza się według tzw. metody mieszanej, czyli:

• dla miasta - delimitację obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji przeprowadza się według metody dla gmin miejskich; • dla obszaru wiejskiego - delimitację obu obszarów (tj. zdegradowanego i rewitalizacji) przeprowadza się według metody dla gmin wiejskich, określonych w ww. „Zasadach programowania….”. Ponadto w gminach miejsko-wiejskich przyjmuje się zasadę prowadzenia rewitalizacji zarówno w mieście, jak i na obszarach wiejskich (poza wyjątkowymi sytuacjami), a obszar zdegradowany gminy może być uznany za obszar rewitalizacji, jeśli łącznie nie przekracza 20% powierzchni gminy i 30% ludności gminy. „Zasady programowania…” wskazują, iż obszarem zdegradowanym na terenach wiejskich jest ta miejscowość, która spełnia jednocześnie następujące kryteria: • na jej terenie identyfikuje się co najmniej 2 problemy społeczne mierzone wskaźnikami; jednocześnie wskaźniki te przyjmują w miejscowości wartości mniej korzystne od średniej ich wartości dla gminy; • na jej terenie znajdują się przestrzenie zdegradowane lub inne zjawiska negatywne reprezentujące jedną ze sfer (gospodarczą, środowiskową, przestrzenno – funkcjonalną lub techniczną). Natomiast w przypadku gmin miejskich (małych miast) delimitacja obszaru zdegradowanego odbywa się poprzez podział miasta na tzw. jednostki struktury przestrzeni miejskiej, a następnie zdiagnozowanie ich sytuacji za pomocą wskaźników, przy jednoczesnym spełnieniu poniższych warunków: a. do analizy jednostki strukturalnej należy wybrać 4 wskaźniki z listy wskaźników stanu kryzysowego dla małych miast lub 4 wskaźniki, z których przynajmniej 2 będą z listy wskaźników stanu kryzysowego dla małych miast, a pozostałe będą autorskim wskaźnikiem gminy; b. w przypadku wyboru wskaźników autorskich muszą one spełniać następujące warunki: być mierzalne; pochodzić z wiarygodnych źródeł; dawać możliwość systematycznego pozyskiwania do nich danych w kolejnych latach monitorowania sytuacji na obszarze ze stanem kryzysowym; przynajmniej jeden wybrany wskaźnik musi dotyczyć sfery społecznej. Również w tym przypadku dla wskaźników wybranych do charakterystyki stanu kryzysowego w jednostkach struktury przestrzeni miejskiej należy odnieść się do średniej dla całej gminy.

Za obszar zdegradowany w obrębie małego miasta mogą być uznane te jednostki struktury, w których co najmniej 2 z 4 wybranych wskaźników przyjmują wartości mniej korzystne od średnich wartości dla gminy, przy czym jeden wskaźnik musi być wskaźnikiem z zakresu sfery społecznej i jeden ze sfery pozaspołecznej W celu wyodrębnienia jednostek struktury miasto Janowiec Wielkopolski podzielono w oparciu o istniejące determinanty przestrzenne np. naturalną rzeźbę terenu, czy występowanie barier geograficznych – tory kolejowe, cieki wodne itp., na cztery osiedla.

Rys. 3 Podział miasta Janowiec Wielkopolski na jednostki struktury przestrzeni miejskiej – osiedla, w oparciu o determinanty przestrzenne.

Źródło: opracowanie własne.

W skład osiedla I weszły następujące ulice: Brudzyńska, Działkowa, J. Słowackiego, Kościuszki (fragment położony na zachód od linii kolejowej), Kwiatowa, Leśna, Młyńska, Nowa, Pułaskiego, Sportowa, Strzelecka, Świerkowa i Zielona. W skład osiedla II weszły ulice: A. Mickiewicza, E. Orzeszkowej, K. Janickiego, Łąkowa, M. Konopnickiej, Osiedlowa, Śniadeckich (fragment na północ od rzeki Wełny). Natomiast na osiedlu III zlokalizowane są następujące ulice: 22 Styczna, 3 Maja (między ul. 8 Marca a 22 Stycznia), Dworcowa, Gnieźnieńska, Kościuszki (fragment położony na wschód od linii kolejowej), Towarowa, Ogrodowa, Półwiejska, Parkowa, Plac Wolności, Podgórna, Powstańców Wielkopolskich, Szkolna, Śniadeckich (na południe od rzeki Wełny). Do osiedla IV przynależą ulice: 8 Marca, 3 Maja (od 8 Marca do granic miasta – kierunek wschodni), Bielawska, Brzozowa, I. Krasickiego, Kręta, Krótka, Pałucka, Parterowa, Plonowa, Podmiejska, Polna, Południowa, Rolnicza, Tysiąclecia, Dębowa, Obrońców Kłecka, W. Daniela, H. Sawickiej, Spółdzielcza, S. Staszica. Biorąc pod uwagę powyższe oraz kierując się zasadą, że wskaźniki muszą mieć przede wszystkim charakter ilościowy i w możliwie najlepszy sposób identyfikować

20 negatywne zjawiska zachodzące w przestrzeni gminy zdecydowano, że do delimitacji obszarów zdegradowanych w gminie Janowiec Wielkopolski dla obszarów wiejskich i na terenie miasta wykorzystany zostanie zestaw wskaźników, który prezentuje poniższa tabela.

Tab. 3Wskaźniki służące do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie miejsko- wiejskiej Janowiec Wielkopolski.

Poziom, dla którego Sfera Zjawisko Wskaźnik wykorzystano wskaźnik Zaawansowanie • Udział ludności w wieku - obszar miejski procesu starzenia się poprodukcyjnym w gminy ludności ludności ogółem na - obszar wiejski danym obszarze gminy Problemy rynku pracy • Udział bezrobotnych w - obszar miejski ludności w wieku gminy produkcyjnym na danym - obszar wiejski obszarze; gminy • Stosunek osób bezrobotnych pozostających bez pracy 12 miesięcy i dłużej względem ludności w wieku produkcyjnym na Sfera społeczna danym obszarze; Zagrożenie • Wskaźnik przestępstw - obszar miejski przestępczością kryminalnych gminy (popełnionych na danym - obszar wiejski obszarze) na 1000 gminy mieszkańców Pomoc społeczna • Udział osób - obszar miejski korzystających z pomocy gminy społecznej ze względu na - obszar wiejski ubóstwo w ogólnej liczbie gminy ludności na danym obszarze • „Niebieskie karty” na 1000 mieszkańców Poziom Wskaźnik liczby - obszar miejski przedsiębiorczości zarejestrowanych gminy Sfera podmiotów gospodarczych - obszar wiejski gospodarcza osób fizycznych na 100 gminy mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym

Poziom, dla którego Sfera Zjawisko Wskaźnik wykorzystano wskaźnik obszarze Sposób użytkowania Udział przestrzeni - obszar miejski Strefa terenów zdegradowanej w gminy przestrzenno powierzchni ogólnej - obszar wiejski funkcjonalna danego obszaru gminy Źródło: opracowanie własne.

*) W tabeli na niebiesko zaznaczono wskaźniki autorskie Gminy niewymienione w dokumencie „Zasady programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014-2020” – uzgodnione z Departamentem Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego.

Starano się tak dobrać wskaźniki, by jak najlepiej zidentyfikować obszary zdegradowane na obszarze gminy, mając do dyspozycji bardzo ograniczone dane statystyczne. Sferę społeczną, która stanowi istotę działań rewitalizacyjnych, starano się przedstawić w kompleksowy sposób, poprzez przybliżenie jej najważniejszych aspektów (z tego też względu sferę społeczną reprezentuje aż 6 wskaźników). Takie podejście jest zasadne, gdyż pozwala na wybór do rewitalizacji tylko tych obszarów, które charakteryzują się rzeczywistą kumulacją negatywnych zjawisk w zakresie sfery społecznej, a nie przypadkowych terenów. Większość przyjętych do analizy wskaźników ma charakter destymulant, tylko wskaźnik z zakresu przedsiębiorczości jest stymulantą. Stymulanty to cechy, których wysoka wartość wskaźnika wyraża wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, a niska - degradację w tym zakresie. W przypadku destymulant sytuacja jest odwrotna: wysokie wartości wskaźnika obrazują degradację społeczno-gospodarczą, a niskie wartości - wysoki stopień rozwoju w badanym zakresie. Zgodnie z „Zasadami programowania …”obszar zdegradowany to ten, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy, czyli kumulację negatywnych zjawisk reprezentujących przede wszystkim sferę społeczną. W związku z powyższym poddano analizie miejscowości wiejskie gminy Janowiec Wielkopolski oraz wyodrębnione na terenie miasta jednostki strukturalne – osiedla. .Przyjęto, że za obszar spełniający kryterium koncentracji problemów uznana zostanie miejscowość wiejska, w której identyfikuje się co najmniej 2 problemy społeczne, mierzone wskaźnikami, których wartości są mniej korzystne od średniej ich wartości dla gminy oraz miejscowość ta

22 posiada przestrzenie zdegradowane lub charakteryzuje się negatywnymi zjawiskami przynajmniej w jednej ze sfer (np. gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno – funkcjonalnej czy technicznej). Natomiast w przypadku obszaru miejskiego za kryterium wydzielenia terenów zdegradowanych przyjęto jednostki strukturalne, w których co najmniej 2 z 81 wybranych wskaźników przyjmują wartości mniej korzystne od średnich wartości dla gminy. Przy czym przynajmniej jeden ze wskaźników przyjmujących wartość mniej korzystną od średniej wartości dla gminy musi być wskaźnikiem ze sfery społecznej i przynajmniej jednym ze wskaźników przyjmujących wartość mniej korzystną od średniej wartości dla gminy musi być wskaźnik spoza sfery społecznej. W diagnozie wykorzystano przede wszystkim dane otrzymane z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim oraz pochodzące z ogólnodostępnych źródeł, przede wszystkim Banku Danych Lokalnych GUS (www.stat.gov.pl). W diagnozie opierano się na danych odnoszących się do 2015 roku. W myśl Ustawy o rewitalizacji istotę podjęcia działań rewitalizacyjnych na danym obszarze stanowi występująca na nim kumulacja zjawisk w sferze społecznej. Przedstawiona poniżej analiza negatywnych zjawisk społecznych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski wykazała ich szczególną koncentrację w określonych miejscowościach wiejskich gminy i częściach (osiedlach) miasta. Na procesy degradacji najbardziej narażone są sołectwa: Brudzyń, Gącz, Kołdrąb, Posługowo, Sarbinowo Drugie, Tonowo, Wełna, Włoszanowo, Zrazim, Żerniki, Żużoły, przy czym szczególne nasilenie negatywnych zjawisk zaobserwować można w sołectwie Zrazim, (na 8 analizowanych wskaźników 6 przyjmowało wartości gorsze od średniej dla gminy, w tym 4 z zakresu sfery społecznej). Wsie borykające się z problemami należą do małych i średnich, liczących nie więcej niż 500 mieszkańców. Największą liczbę mieszkańców posiadają Sarbinowo Drugie - 500, Brudzyń – 377 i Tonowo – 373. Na terenie miasta szczególna koncentracja degradacji ma miejsce na Osiedlu I i Osiedlu III. Przeprowadzona analiza dla gminy miejsko-wiejskiej Janowiec Wielkopolski wykazała występowanie na jej terenie obszarów charakteryzujących się koncentracją negatywnych zjawisk w określonych sferach, w tym zwłaszcza w sferze społecznej.

1 Mimo iż „Zasady programowania…” mówią o 4 wskaźnikach w niniejszym dokumencie przyjęto 8 wskaźników, w tym 6 z zakresu sfery społecznej i 2 z poza niej. Takie podejście miało na celu identyfikację obszarów o wysokiej koncentracji negatywnych i kryzysowych zjawisk w przestrzeni gminy. 23

Konsekwencją tego jest występowanie obszarów zdegradowanych wymagających kompleksowych działań rewitalizacyjnych. Obszary o zidentyfikowanym stanie kryzysowym, w odniesieniu do których podejmowane będą działania rewitalizacyjne, powinny być istotne z punktu widzenia rozwoju lokalnego, a w przypadku terenów miejskich powinny być ponadto zwarte przestrzennie. W niniejszej analizie przyjęto, że obszar zdegradowany to terytorium, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy, czyli kumulację negatywnych zjawisk reprezentujących przede wszystkim sferę społeczną, uzupełnioną choć w jedną z pozostałych sfer (gospodarczą, środowiskową, przestrzenno – funkcjonalną lub techniczną) także charakteryzującą się koncentracją negatywnych zjawisk. W przypadku miejscowości wiejskich, za wieś spełniającą kryteria koncentracji uznana zostanie ta miejscowość, w której identyfikuje się co najmniej 2 problemy społeczne, mierzone wskaźnikami, których wartości są mniej korzystne od średniej ich wartości dla gminy oraz miejscowość ta posiada przestrzenie zdegradowane lub charakteryzuje się negatywnymi zjawiskami przynajmniej w jednej ze sfer (np. gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno – funkcjonalnej czy technicznej). W odniesieniu do obszaru miejskiego za kryterium wydzielenia terenów zdegradowanych przyjęto jednostki strukturalne, w których co najmniej 2 z 82 wybranych wskaźników przyjmują wartości mniej korzystne od średnich wartości dla gminy. Przy czym przynajmniej jeden ze wskaźników przyjmujących wartość mniej korzystną od średniej wartości dla gminy musi być wskaźnik ze sfery społecznej i przynajmniej jednym ze wskaźników przyjmujących wartość mniej korzystną od średniej wartości dla gminy musi być wskaźnik spoza sfery społecznej. W związku z powyższym do obszarów zdegradowanych na terenie Gminy Janowiec Wielkopolski zaliczono 11 sołectw i dwie jednostki strukturalne na terenie miasta (por. tab. 5 i 6). Są to: • Brudzyń, • Gącz, • Kołdrąb, • Posługowo,

2 Mimo iż „Zasady programowania…” mówią o 4 wskaźnikach w niniejszym dokumencie przyjęto 8 wskaźników, w tym 6 z zakresu sfery społecznej i 2 z poza niej. Takie podejście miało na celu identyfikację obszarów o wysokiej koncentracji negatywnych i kryzysowych zjawisk w przestrzeni gminy. 24

• Sarbinowo Drugie, • Tonowo, • Wełna, • Włoszanowo, • Zrazim, • Żerniki, • Żużoły, • Osiedle I, • Osiedle III.

Rys. 4 Obszary zdegradowane w gminie Janowiec Wielkopolski.

Źródło: opracowanie własne na podkładzie OpenStreetMap.

Tab. 4 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach wiejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku.

lędu lędu

Jednostka z orzystających

(%)

obszarze

kryterium

obszarze (%) obszarze

mieszkańców mieszkańców

Wskaźnik liczby liczby Wskaźnik

Udział przestrzeni Udziałprzestrzeni

danym obszarze (%) obszarze danym

Stosunek liczby osób osób liczby Stosunek

Liczba wskaźników o o wskaźników Liczba

Wskaźnik przestępstw przestępstw Wskaźnik

Udział ludności w wieku wieku w Udziałludności

produkcyjnym na danym danym na produkcyjnym danym na produkcyjnym

pracy 12 miesięcy i dłużej dłużej i miesięcy 12 pracy 1000 na obszarze) danym

wartościach spełniających spełniających wartościach

w wieku produkcyjnym na produkcyjnym wieku w

„Niebieskie karty” na 1000 1000 na karty” „Niebieskie

na ubóstw w ogólnej liczbie ogólnej w ubóstw na

względem ludności w wieku wieku w ludności względem

poprodukcyjnym w ludności ludności w poprodukcyjnym

Udział osób k Udziałosób

ogólnej danego obszaru (ha)* (ha)* obszaru danego ogólnej

na 100 mieszkańców w wieku wieku w mieszkańców 100 na

zarejestrowanych podmiotów podmiotów zarejestrowanych

pomocy społecznej ze wzg ze społecznej pomocy

zdegradowanej w powierzchni powierzchni w zdegradowanej

gospodarczych osób fizycznych osób gospodarczych

ogółem na danym obszarze (%) obszarze danym na ogółem

Udział bezrobotnych w ludności ludności w Udziałbezrobotnych

kryminalnych (popełnionych na (popełnionych kryminalnych

bezrobotnych pozostających bez bez pozostających bezrobotnych ludności na danym obszarze (%) obszarze danym na ludności GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 10,5 6,4 8,0 4,7 30,5 8,9 0,16 (średnia dla Gminy) Bielawy 9,9 10,2 5,7 5,1 0,0 16,9 5 0,01 1 Brudzyń 13,3 13,3 8,6 9,8 2,7 23,9 2 0,03 4 Chrzanowo 11,5 5,1 3,8 8,0 0,0 8,8 4 0,00 1 Flantrowo 13,9 10,6 4,5 9,1 0,0 9,6 9 0,00 2 Gącz 13,9 9,4 5,0 13,0 4,8 28,8 6 0,00 3 Janowiec -Wieś 7,9 6,5 5,2 0,9 0,0 17,5 14 0,00 0 Juncewo 15,2 8,8 6,0 3,1 2,6 18,4 10 0,01 0 Kołdrąb 18,4 10,3 6,2 6,3 6,3 31,6 7 0,02 4 Laskowo 13,1 2,4 1,6 0,5 0,0 35,4 3 0,00 2 Miniszewo 16,0 15,9 6,3 16,0 0,0 10,0 10 0,00 2 Obiecanowo 10,5 6,5 3,2 8,1 0,0 11,6 8 0,00 2 Ośno 15,6 7,6 5,0 14,1 0,0 26,0 12 0,00 1

Posługowo 15,5 16,0 9,4 15,0 0,0 26,7 1 0,00 4 Puzdrowiec 9,5 8,0 4,0 0,0 0,0 0,0 4 0,00 1 Sarbinowo Drugie 13,2 16,1 10,9 16,4 4,0 26,0 4 0,03 4 Świątkowo 17,6 8,3 3,4 8,0 0,0 14,2 6 0,00 2 Tonowo 25,7 10,0 7,5 16,1 0,0 8,0 2 0,00 4 Wełna 13,8 13,0 11,1 3,8 0,0 62,5 7 0,00 4 Włoszanowo 21,8 9,3 4,7 4,2 8,4 21,0 2 0,00 3 Wybranowo 14,3 6,1 4,1 10,4 0,0 0,0 0 0,00 2 Zrazim 11,7 10,7 6,0 14,0 7,8 85,6 5 2,23 6 Żerniki 18,8 11,1 7,4 5,5 0,0 27,4 3 0,02 4 Żużoły 5,8 24,3 13,5 23,1 0,0 0,0 8 0,00 4

* Za tereny zdegradowane przyjęto: Budynki/tereny (także budynki towarzyszące zasadniczej funkcji – np. w przypadku terenów przemysłowych lub gospodarstw rolnych także budynki zajmowane przez administrację, bazy pojazdów, itp.), place manewrowe, place kładowe, tereny obsługi komunikacyjnej, tereny wyrobisk, tereny składowisk, budynki dworcowe, urządzenia stacyjne, rampy załadowcze, obiekty magazynowo-składowe.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Tab. 5 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach miejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku.

ędu ędu

anym anym

obszarze (%) obszarze

Jednostka

(%)

obszarze

kryterium

mieszkańców mieszkańców

Wskaźnik liczby liczby Wskaźnik

danym obszarze (%) obszarze danym

Udział przestrzeni Udziałprzestrzeni

Liczba wskaźników o o wskaźników Liczba

Wskaźnik przestępstw przestępstw Wskaźnik

na (%) obszarze danym na

Udział ludności w wieku wieku w Udziałludności

produkcyjnym na d na produkcyjnym

danym obszarze) na 1000 na obszarze) danym

wartościach spełniających spełniających wartościach

„Niebieskie karty” na 1000 1000 na karty” „Niebieskie

pozostających bez pracy 12 pracy bez pozostających względem dłużej i miesięcy

na ubóstw w ogólnej liczbie liczbie ogólnej w ubóstw na

poprodukcyjnym w ludności ludności w poprodukcyjnym

Udział osób korzystających z z korzystających Udziałosób

Stosunek osób bezrobotnych bezrobotnych osób Stosunek

ogólnej danego obszaru (ha)* (ha)* obszaru danego ogólnej

na 100 mieszkańców w wieku wieku w mieszkańców 100 na

Udział liczby bezrobotnych w w bezrobotnych Udziałliczby

zarejestrowanych podmiotów podmiotów zarejestrowanych

pomocy społecznej ze wzgl ze społecznej pomocy

zdegradowanej w powierzchni powierzchni w zdegradowanej

gospodarczych osób fizycznych osób gospodarczych

ogółem na danym obszarze (%) obszarze danym na ogółem

kryminalnych (popełnionych na (popełnionych kryminalnych

ludności w wieku produkcyjnym produkcyjnym wieku w ludności produkcyjnym wieku w ludności ludności na danym danym na ludności GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 10,5 6,4 8,0 4,7 30,5 8,9 0,16 (średnia dla Gminy) OSIEDLE I 15,8 11,3 7,0 6,9 6,3 26,8 13 0,71 4 OSIEDLE II 19,3 10,8 6,8 7,1 0 20,4 10 0 3 OSIEDLE III 18,9 11,7 7,3 7,7 6,1 82,8 15 10,71 6 OSIEDLE IV 19,7 8,5 5,3 4,0 13,0 19,2 11 0 2

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

II. 3 Określenie obszaru rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski

Na zidentyfikowanych w trakcie analizy terenach wiejskich: Brudzyń, Gącz, Kołdrąb, Posługowo, Sarbinowo Drugie, Tonowo, Wełna, Włoszanowo, Zrazim, Żerniki, Żużoły oraz miejskich: Osiedle I oraz Osiedle III, wykazano istnienie stanu kryzysowego, spowodowanego koncentracją negatywnych zjawisk przede wszystkim w sferze społecznej, zwłaszcza w zakresie wysokiego poziomu bezrobocia, ubóstwa oraz wysokiego poziomu przestępczości, a w mniejszym stopniu również innych analizowanych zjawisk, których wartości są mniej korzystne niż średnio w gminie. Obszary te stanowiły podstawę do wyznaczania w gminie obszarów rewitalizacji. Należy w tym miejscu podkreślić, że obszar zdegradowany gminy w przypadku gmin miejsko – wiejskich (znajdujący się zarówno w części miejskiej gminy, jak i na obszarze wiejskim lub tylko na jednym z tych obszarów) może być uznany za obszar rewitalizacji, jeśli łącznie nie przekracza 20% powierzchni gminy i 30% ludności gminy. Wybór obszarów rewitalizacji spośród miejscowości wiejskich podyktowany był także wskazaniem - w wyniku konsultacji społecznych, wniosków płynących z analizy wskaźników oraz warunków określonych w „Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych…” - następujących kierunków działań rewitalizacyjnych: 1. Przekształcenie przestrzeni zdegradowanej na cele aktywizacji społecznej (dla obszarów rewitalizacji Kołdrąb i Tonowo). 2. Zwiększenie partycypacji w życiu społecznym dla społeczności w rejonach o wysokim uzależnieniu od świadczeń pomocy społecznej (dla wszystkich obszarów rewitalizacji). Na terenie miasta jako obszar rewitalizacji zostało wskazane Osiedle III, na którym zidentyfikowano koncentrację problemów społecznych i innych. W związku z powyższym oraz w wyniku konsultacji społecznych przeprowadzonych w gminie zdecydowano, iż obszarami poddanymi procesom rewitalizacji będą na obszarach wiejskich gminy wsie: Kołdrąb, Tonowo, Zrazim, a na obszarze miasta Osiedle III. Tereny objęte rewitalizacją zamieszkuje 2105 osób (Kołdrąb – 158, Tonowo – 373, Zrazim – 257, Osiedle III – 1317), co stanowi 23% ludności gminy, a ich powierzchnia stanowi 18,23% (2.398,873 ha) powierzchni gminy Janowiec Wielkopolski.

Tab. 6Obszary wykazujące stan kryzysowy na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 r., stanowiące podstawę do wyznaczenia

obszarów rewitalizacji w gminie.

ędu na ędu

ludności ludności

osób osób

mieszkańców w w mieszkańców liczby liczby

Jednostka

(%)

lnej liczbie lnejliczbie

obszarze

obszarze (%) obszarze

mieszkańców mieszkańców

obszaru (ha)* (%) (ha)* obszaru

Stosunek Stosunek

Wskaźnik przestępstw przestępstw Wskaźnik

na danym obszarze (%) obszarze danym na

Udział ludności w wieku wieku w Udziałludności

spełniających kryterium spełniających

danym obszarze) na 1000 na obszarze) danym

pracy 12 miesięcy i dłużej dłużej i miesięcy 12 pracy

„Niebieskie karty” na 1000 1000 na karty” „Niebieskie

względem ludności w wieku wieku w ludności względem

poprodukcyjnym w ludności ludności w poprodukcyjnym

Udział osób korzystających z z korzystających osób Udział

w powierzchni ogólnej danego danego ogólnej powierzchni w

działbezrobotnych w ludności w w ludności w działbezrobotnych

ogółem na danym obszarze (%) obszarze danym na ogółem

wieku produkcyjnym na danym danym na produkcyjnym wieku danym na produkcyjnym wieku

kryminalnych (popełnionych na (popełnionych kryminalnych osób gospodarczych podmiotów

bezrobotnych pozostających bez bez pozostających bezrobotnych

pomocy społecznej ze wzgl ze społecznej pomocy

ubóstw w ogó w ubóstw

U wartościach o wskaźników Liczba

fizycznych na 100 100 na fizycznych

Udział przestrzeni zdegradowanej zdegradowanej Udziałprzestrzeni

produkcyjnym na danym obszarze obszarze danym na produkcyjnym Wskaźnik liczby zarejestrowanych zarejestrowanych liczby Wskaźnik GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 10,5 6,4 8,0 4,7 30,5 8,9 0,16 (średnia dla Gminy) Brudzyń 13,3 13,3 8,6 9,8 2,7 23,9 2 0,03 4 Gącz 13,9 9,4 5,0 13,0 4,8 28,8 6 0,00 3 Kołdrąb 18,4 10,3 6,2 6,3 6,3 31,6 7 0,02 4 Posługowo 15,5 16,0 9,4 15,0 0,0 26,7 1 0,00 4 Sarbinowo Drugie 13,2 16,1 10,9 16,4 4,0 26,0 4 0,03 4 Tonowo 25,7 10,0 7,5 16,1 0,0 8,0 2 0,00 4 Wełna 13,8 13,0 11,1 3,8 0,0 62,5 7 0,00 4 Włoszanowo 21,8 9,3 4,7 4,2 8,4 21,0 2 0,00 3 Zrazim 11,7 10,7 6,0 14,0 7,8 85,6 5 2,23 6 Żerniki 18,8 11,1 7,4 5,5 0,0 27,4 3 0,02 4 Żużoły 5,8 24,3 13,5 23,1 0,0 0,0 8 0,00 4

OSIEDLE I 15,8 11,3 7,0 6,9 6,3 26,8 13 0,71 4 Osiedle III 18,9 11,7 7,3 7,7 6,1 82,8 15 10,71 6

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Tab. 7 Obszary rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski.

hni

na 1000 na

) bez pracy 12 pracy bez

Jednostka

w ogólnej liczbie liczbie ogólnej w

obszarze

nik przestępstw przestępstw nik

obszarze (%) obszarze

mieszkańców mieszkańców

Wskaźnik liczby liczby Wskaźnik

Udział przestrzeni Udziałprzestrzeni

Wskaź

na danym obszarze (%) obszarze danym na

Udział ludności w wieku wieku w Udziałludności

spełniających kryterium spełniających

produkcyjnym na danym danym na produkcyjnym

ubóstw

danym obszarze danym

100 mieszkańców w wieku wieku w 100mieszkańców

„Niebieskie karty” na 1000 1000 na karty” „Niebieskie

miesięcy i dłużej względem względem dłużej i miesięcy

pozostających

poprodukcyjnym w ludności ludności w poprodukcyjnym

Stosunek osób bezrobotnych bezrobotnych osób Stosunek

Udział osób korzystających z z korzystających osób Udział

zarejestrowanych podmiotów podmiotów zarejestrowanych

Liczba wskaźników o wartości wartości o wskaźników Liczba

zdegradowanej w powierzc w zdegradowanej

ogółem na danym obszarze (%) obszarze danym na ogółem

Udział bezrobotnych w ludności ludności w Udziałbezrobotnych

kryminalnych (popełnionych na (popełnionych kryminalnych

ludności w wieku produkcyjnym produkcyjnym wieku w ludności

ludności na danym obszarze (%) obszarze danym na ludności

pomocy społecznej ze względu na względu ze społecznej pomocy

ogólnej danego obszaru (ha)* (%) (ha)* obszaru danego ogólnej

w wieku produkcyjnym na danym danym na produkcyjnym wieku w gospodarczych osób fizycznych na fizycznych osób gospodarczych GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 10,5 6,4 8,0 4,7 30,5 8,9 0,16 (średnia dla Gminy) Kołdrąb 18,4 10,3 6,2 6,3 6,3 31,6 7 0,02 4 Tonowo 25,7 10,0 7,5 16,1 0,0 8,0 2 0,00 4 Zrazim 11,7 10,7 6,0 14,0 7,8 85,6 5 2,23 6 Osiedle III 18,9 11,7 7,3 7,7 6,1 82,8 15 10,71 6

Źródło: opracowanie własne

Rys. 5 Obszar rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III).

Źródło: opracowanie własne na podkładzie OpenStreetMap.

Rys. 6 Obszar rewitalizacji Kołdrąb.

Źródło: opracowanie własne na podkładzie OpenStreetMap.

Rys. 7 Obszar rewitalizacji Tonowo.

Źródło: opracowanie własne na podkładzie OpenStreetMap.

Rys. 8 Obszar rewitalizacji Zrazim.

Źródło: opracowanie własne na podkładzie OpenStreetMap.

II.4 Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji

II.4.1 Analiza czynników i zjawisk kryzysowych

a) Sfera społeczna

Starzejące się społeczeństwo

Jednym z istotniejszych problemów z zakresu sfery społecznej, nie tylko gminy Janowiec Wielkopolski, ale i całego kraju, jest malejąca liczba ludności oraz starzejące się społeczeństwo. Według danych na koniec 2015 r. gminę zamieszkiwały łącznie 9162 osoby, przy czym miasto 4011 osób, a obszar wiejski gminy - 5151. W porównaniu do 2010 r. liczba mieszkańców gminy zmniejszyła się o 167 osób, czyli prawie o 2%. Pod względem ekonomicznych grup wieku wśród ludności gminy dominują osoby w wieku produkcyjnym, które na koniec 2015 r. stanowiły 62% mieszkańców gminy. Odsetek ten z nieznacznymi wahnięciami utrzymuje się od 2010 roku. Natomiast o powolnym starzeniu się społeczeństwa gminy świadczy malejący udział ludności w wieku przedprodukcyjnym (w ogólnej liczbie mieszkańców), który spadł z 19,5% w 2010 r. do 19% w 2015 r. i rosnący udział osób starszych, tj. w wieku poprodukcyjnym, który zwiększył się w omawianym okresie z 15,1% do 18,5%. W grupie tej dominują kobiety, których w 2015 r. było 1158, podczas gdy mężczyzn jedynie 539. Na terenach wiejskich w gminie największy udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności (wyższy niż średnia dla gminy - 17%) występował w sołectwach: Tonowo (25,7% - najwyższy udział osób w wieku poprodukcyjnym w całej gminie), Włoszanowo (21,8%), Żerniki (18,8), Kołdrąb (18,4%) oraz Świątkowo (17,6). Jeśli chodzi o obszar miasta, to oprócz osiedla I, pozostałe trzy zamieszkiwała znaczna liczba osób starszych. Ich największy odsetek odnotowano na osiedlu III – 19,4%, osiedlu II – 19,3% oraz osiedlu IV – 19,2%.

Tab. 8 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Udział ludności w Udział ludności w wieku wieku Jednostka Jednostka poprodukcyjnym w poprodukcyjnym w ludności ogółem ludności ogółem (%) (%) GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)17,0 Bielawy 9,9 Sarbinowo Drugie 13,2 Brudzyń 13,3 Świątkowo 17,6 Chrzanowo 11,5 Tonowo 25,7 Flantrowo 13,9 Wełna 13,8 Gącz 13,9 Włoszanowo 21,8 Janowiec -Wieś 7,9 Wybranowo 14,3 Juncewo 15,2 Zrazim 11,7 Kołdrąb 18,4 Żerniki 18,8 Laskowo 13,1 Żużoły 5,8 Miniszewo 16,0 OSIEDLE I 15,8 Obiecanowo 10,5 OSIEDLE II 19,3 Ośno 15,6 OSIEDLE III 18,9 Posługowo 15,5 OSIEDLE IV 19,7 Puzdrowiec 9,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

Poziom bezrobocia Kolejnym problemem gminy Janowiec Wielkopolski jest dość wysoki poziom bezrobocia. Na koniec 2015r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła w gminie: 602 osoby. Zdecydowanie gorzej w tym zakresie wypada wieś, gdzie liczba bezrobotnych wynosiła 340 osób. Biorąc pod uwagę udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym to wynosił on w gminie średnio 10,5%. Największy udział bezrobotnych w odniesieniu do ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w Żużołach (24,3%), Sarbinowie Drugim (16,1%), Posługowie (16,0%), Miniszewie (15,9%), Brudzyniu (13,3%), Wełnie (13,0%), Żernikach (11,1%), Zrazimiu (10,7%) oraz Flantrowie (10,6%). W przypadku miasta największy odsetek bezrobotnych w odniesieniu do ludności w wieku produkcyjnym zanotowano na osiedlu III – 11,4%, osiedlu I – 11,3% oraz osiedlu II – 10,8%.

Tab. 9 Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Udział bezrobotnych Udział bezrobotnych Jednostka w ludności w wieku Jednostka w ludności w wieku produkcyjnym (%) produkcyjnym (%) GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)10,5 Bielawy 10,2 Sarbinowo Drugie 16,1 Brudzyń 13,3 Świątkowo 8,3 Chrzanowo 5,1 Tonowo 10,0 Flantrowo 10,6 Wełna 13,0 Gącz 9,4 Włoszanowo 9,3 Janowiec -Wieś 6,5 Wybranowo 6,1 Juncewo 8,8 Zrazim 10,7 Kołdrąb 10,3 Żerniki 11,1 Laskowo 2,4 Żużoły 24,3 Miniszewo 15,9 OSIEDLE I 11,3 Obiecanowo 6,5 OSIEDLE II 10,8 Ośno 7,6 OSIEDLE III 11,7 Posługowo 16,0 OSIEDLE IV 8,5 Puzdrowiec 8,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim oraz Powiatowego Urzędu Pracy w Żninie.

W gminie Janowiec Wielkopolski również wysoki jest udział bezrobotnych do 25 roku życia w ogóle bezrobotnych, który wynosił prawie14%. Bardzo istotną kwestią, jeśli chodzi o bezrobocie, jest czas pozostawania bez pracy, gdyż to on w głównej mierze determinuje chęć podjęcia ponownego zatrudnienia. Długotrwałe pozostawanie bez aktywności zawodowej powoduje tzw. spiralę upadku, czyli nie możność znalezienia zatrudnienia z powodu zbyt długiej przerwy zawodowej. To dodatkowo negatywnie wpływa na bezrobotnych, gdyż utrwala w nich przekonanie o barku możliwości zatrudnienia. W ten sposób tworzy się błędne koło określane niejednokrotnie właśnie tzw. spiralą upadku. Na koniec 2015r. w gminie bez pracy powyżej 12 miesięcy i więcej pozostawało łącznie 368 bezrobotnych, w tym 163 w mieście i 205 na wsiach. Stosunek osób długotrwale bezrobotnych3 względem ludności w wieku produkcyjnym na dany obszarze największy był w: Żużołach (13,5%, Wełnie (11,1%), Sarbinowie Drugim (10,9%), Posługowie (9,4%), Tonowie (7,5%) oraz Żernikach (7,4%).

3 Pozostający bez pracy 12 miesięcy i dłużej. 40

W mieście terenami o największym udziale osób długotrwale bezrobotnych są: osiedle III – 7,2%, osiedle I – 7,0% i osiedle II – 6,8%.

Tab. 10 Stosunek osób bezrobotnych pozostających bez pracy 12 miesięcy i dłużej względem ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Stosunek osób Stosunek osób bezrobotnych bezrobotnych pozostających bez pracy pozostających bez pracy Jednostka 12 miesięcy i dłużej Jednostka 12 miesięcy i dłużej względem ludności w względem ludności w wieku produkcyjnym wieku produkcyjnym (%) (%) GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)6,4 Bielawy 5,7 Sarbinowo Drugie 10,9 Brudzyń 8,6 Świątkowo 3,4 Chrzanowo 3,8 Tonowo 7,5 Flantrowo 4,5 Wełna 11,1 Gącz 5,0 Włoszanowo 4,7 Janowiec -Wieś 5,2 Wybranowo 4,1 Juncewo 6,0 Zrazim 6,0 Kołdrąb 6,2 Żerniki 7,4 Laskowo 1,6 Żużoły 13,5 Miniszewo 6,3 OSIEDLE I 7,0 Obiecanowo 3,2 OSIEDLE II 6,8 Ośno 5,0 OSIEDLE III 7,3 Posługowo 9,4 OSIEDLE IV 5,3 Puzdrowiec 4,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Żninie.

Ubóstwo Kolejnym problemem społecznym gminy Janowiec Wielkopolski jest wysoki poziom ubóstwa. Wyraża się to wysokim udziałem osób korzystających z pomocy społecznej. Według informacji otrzymanych od Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z jego usług w 2015 r. skorzystało 787 osób, czyli 8,5% ludności gminy. Z obszarów wiejskich pochodziło 66% z nich. Wśród osób korzystających z pomocy Ośrodka najwięcej jest osób dotkniętych ubóstwem – 735, w tym tylko 251 pochodzących z terenu miasta. Kolejnymi przyczynami są bezrobocie (344 osób), niepełnosprawność (114) oraz alkoholizm i narkomania (37).

Biorąc pod uwagę przestrzenne rozmieszczenie ubóstwa w gminie Janowiec Wielkopolski, to na terenach wiejskich największa koncentracja osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogóle ludności występowała we wsiach Żużoły - 23,1%, Sarbinowo Drugie – 16,4%, Tonowo - 16,1%, Miniszewo - 16%, Posługowo - 15%, Ośno - 14,1% oraz Gącz - 13%. Na terenie miasta sytuacja w tym zakresie jest zdecydowanie lepsza, gdyż żadne z osiedli nie przekracza średniej w tym zakresie wynoszącej 8,5%.

Tab. 11Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej licznie ludności na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Udział osób Udział osób korzystających z korzystających z pomocy społecznej ze pomocy społecznej ze Jednostka Jednostka względu na ubóstwo w względu na ubóstwo ogólnej liczbie w ogólnej licznie ludności (%) ludności (%) GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)8,0 Bielawy 5,1 Sarbinowo Drugie 16,4 Brudzyń 9,8 Świątkowo 8,0 Chrzanowo 8,0 Tonowo 16,1 Flantrowo 9,1 Wełna 3,8 Gącz 13,0 Włoszanowo 4,2 Janowiec- Wieś 0,9 Wybranowo 10,4 Juncewo 3,1 Zrazim 14,0 Kołdrąb 6,3 Żerniki 5,5 Laskowo 0,5 Żużoły 23,1 Miniszewo 16,0 OSIEDLE I 6,9 Obiecanowo 8,1 OSIEDLE II 7,1 Ośno 14,1 OSIEDLE III 7,7 Posługowo 15,0 OSIEDLE IV 4,0 Puzdrowiec 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim oraz Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim.

Liczba „Niebieskich kart” Procedura „Niebieskiej karty” obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych w związku uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Według Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim w 2015 r. z jego pomocy pod tym względem skorzystały 43 osoby, w tym 33 z terenu miasta.

Największa liczba „Niebieskich Kart” w przeliczeniu na 1000 mieszkańców występowała we wsiach: Włoszanowo – 8,4, Zrazim – 7,8; Kołdrąb – 6,3 oraz Gącz – 4,8. Do osiedli miejskich o największej liczbie „Niebieskich Kart” w odniesieniu liczby mieszkańców należały w kolejności osiedle IV – 13,5, osiedle I – 6,3 i osiedle III – 6,2.

Tab. 12„Niebieskie karty” na 1000 mieszkańców z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

„Niebieskie karty” „Niebieskie karty” Jednostka na 1000 Jednostka na 1000 mieszkańców mieszkańców GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)4,7 Bielawy 0,0 Sarbinowo Drugie 4,0 Brudzyń 2,7 Świątkowo 0,0 Chrzanowo 0,0 Tonowo 0,0 Flantrowo 0,0 Wełna 0,0 Gącz 4,8 Włoszanowo 8,4 Janowiec -Wieś 0,0 Wybranowo 0,0 Juncewo 2,6 Zrazim 7,8 Kołdrąb 6,3 Żerniki 0,0 Laskowo 0,0 Żużoły 0,0 Miniszewo 0,0 OSIEDLE I 6,3 Obiecanowo 0,0 OSIEDLE II 0 Ośno 0,0 OSIEDLE III 6,1 Posługowo 0,0 OSIEDLE IV 13,0 Puzdrowiec 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim.

Przestępczość Ostatnim problemem odnoszącym się do sfery społecznej jest stosunkowo wysoki poziom przestępczości występujący w gminie. Według danych Komisariatu Policji w Janowcu Wielkopolskim w 2015 r. w gminie łącznie stwierdzono 279 czynów karalnych, w tym aż 158 w mieście. Do obszarów o dużej koncentracji przestępczości, mierzonych wskaźnikiem przestępstw kryminalnych (popełnionych na danym obszarze na 1000 mieszkańców) należą: Zrazim 85,6, Wełna 62,5, Laskowo 35,4 oraz Kołdrąb 31,6. Natomiast w mieście przestępczość skupiała się przede wszystkim na terenach i ulicach leżących w obrębie osiedla III. Wskaźnik przestępstw kryminalnych wyniósł dla

43 niego 77,9‰ i było to jedyne osiedle w mieście, które znacznie przewyższało średnią dla gminy.

Tab. 13Wskaźnik przestępstw kryminalnych (popełnionych na danym obszarze) na 1000 mieszkańców z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Wskaźnik Wskaźnik przestępstw przestępstw Jednostka Jednostka kryminalnych na kryminalnych na 1000 mieszkańców 1000 mieszkańców GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)30,5 Bielawy 16,9 Sarbinowo Drugie 26,0 Brudzyń 23,9 Świątkowo 14,2 Chrzanowo 8,8 Tonowo 8,0 Flantrowo 9,6 Wełna 62,5 Gącz 28,8 Włoszanowo 21,0 Janowiec- Wieś 17,5 Wybranowo 0,0 Juncewo 18,4 Zrazim 85,6 Kołdrąb 31,6 Żerniki 27,4 Laskowo 35,4 Żużoły 0,0 Miniszewo 10,0 OSIEDLE I 26,8 Obiecanowo 11,6 OSIEDLE II 20,4 Ośno 26,0 OSIEDLE III 82,8 Posługowo 26,7 OSIEDLE IV 19,2 Puzdrowiec 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim oraz Komisariatu Policji w Janowcu Wielkopolskim.

b) Sfera gospodarcza

Poziom przedsiębiorczości Gmina Janowiec Wielkopolski charakteryzuje się wysokim poziomem przedsiębiorczości, co wyraża się stosunkowo dużą liczbą podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym - prawie 9. Przy tym zdecydowanie w tym względzie prym wiedzie miasto. Niekorzystną sytuacją w zakresie przedsiębiorczości charakteryzuje się natomiast większość miejscowości wiejskich (18 z 23). Słabo rozwinięta przedsiębiorczość jest w: Wybranowie, Posługowie, Włoszanowie, Tonowie, Brudzyniu, Laskowie oraz Żernikach, w których liczba podmiotów gospodarczych nie przekracza 3 na 100 osób w wieku produkcyjnym.

Tab. 14Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika poniżej średniej dla gminy.

Wskaźnik liczby Wskaźnik liczby zarejestrowanych zarejestrowanych podmiotów podmiotów Jednostka gospodarczych osób Jednostka gospodarczych osób fizycznych na 100 fizycznych na 100 mieszkańców w mieszkańców w wieku produkcyjnym wieku produkcyjnym GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)8,9 Bielawy 5 Sarbinowo Drugie 4 Brudzyń 2 Świątkowo 6 Chrzanowo 4 Tonowo 2 Flantrowo 9 Wełna 7 Gącz 6 Włoszanowo 2 Janowiec -Wieś 14 Wybranowo 0 Juncewo 10 Zrazim 5 Kołdrąb 7 Żerniki 3 Laskowo 3 Żużoły 8 Miniszewo 10 OSIEDLE I 13 Obiecanowo 8 OSIEDLE II 10 Ośno 12 OSIEDLE III 15 Posługowo 1 OSIEDLE IV 11 Puzdrowiec 4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

c) Sfera przestrzenno – funkcjonalna

Powierzchnie zdegradowane Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski występują obszary zdegradowane. Do obszarów tych zaliczono m.in. zdegradowane budynki, place manewrowe, place składowe, tereny obsługi komunikacyjnej, tereny wyrobisk, tereny składowisk, budynki dworcowe, urządzenia stacyjne, rampy załadowcze, obiekty magazynowo - składowe. Według informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim w 2015 r. powierzchnia wymienionych wyżej obszarów zdegradowanych wynosiła 20,8 ha, co stanowiło 0,16% całkowitej powierzchni gminy. Dla porównania tereny zielone gminy (do których zaliczono m.in. trawniki, parki, skwery, tereny wzdłuż cieków wodnych, tereny międzyblokowe, tereny na boiska, place zabaw) zajmują niecałe 18 ha i stanowią 0,14% powierzchni gminy. Na terenach wiejskich gminy występuje tylko jedna miejscowość charakteryzująca się występowaniem powierzchni zdegradowanych powyżej średniej

45 dla gminy, a mianowicie – Zrazim, w którym powierzchnia zdegradowana stanowi ponad 2,23% powierzchni całej wsi. W przypadku miasta Janowiec Wielkopolski, największa koncentracja obszarów zdegradowanych ma miejsce na terenie osiedla III, gdzie udział powierzchni zdegradowanej w powierzchni całkowitej osiedla wynosi ponad 10,71%, natomiast na obszarze osiedla I – 0,71%.

Tab. 15Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej danego obszaru (ha)* (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Udział przestrzeni Udział przestrzeni zdegradowanej w zdegradowanej w Jednostka powierzchni ogólnej Jednostka powierzchni ogólnej danego obszaru danego obszaru (ha)* (ha)* (%) (%) GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)0,16 Bielawy 0,01 Sarbinowo Drugie 0,03 Brudzyń 0,03 Świątkowo 0,00 Chrzanowo 0,00 Tonowo 0,00 Flantrowo 0,00 Wełna 0,00 Gącz 0,00 Włoszanowo 0,00 Janowiec- Wieś 0,00 Wybranowo 0,00 Juncewo 0,01 Zrazim 2,23 Kołdrąb 0,02 Żerniki 0,02 Laskowo 0,00 Żużoły 0,00 Miniszewo 0,00 OSIEDLE I 0,71 Obiecanowo 0,00 OSIEDLE II 0 Ośno 0,00 OSIEDLE III 10,71 Posługowo 0,00 OSIEDLE IV 0 Puzdrowiec 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

Biorąc pod uwagę wartości poszczególnych wskaźników z zakresu sfery społecznej, to w przypadku udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności, jedynie Zrazim odnotował wartości powyżej średniej. Pozostałe obszary wykazują znaczny udział osób starszych, nieaktywnych zawodowo na swoim terenie. Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym najwyższy jest natomiast w Zrazimiu i na Osiedlu III miasta Janowiec Wielkopolski. Wysoki udział osób długotrwale bezrobotnych w ogóle ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w Tonowie i na Osiedlu III. Analizując udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo to najgorzej sytuacja wygląda w Tonowie i Zrazimiu. Oprócz

Tonowa, pozostałe tereny charakteryzują się również wysoką liczbą tzw. „Niebieskich kart”, które w pewien sposób informują o przemocy jak ma miejsce w rodzinach zamieszkujących dany obszar. Wskaźnik ten jest ponadto wysoko skorelowany z liczbą przestępstw kryminalnych popełnianych na danym terenie. Wszystkie wymienione mierniki wskazują, że wybrane do rewitalizacji obszary borykają się z poważnymi problemami w sferze społecznej, których bez odpowiedniego wsparcia i konkretnych rozwiązań nie da się przezwyciężyć. Problemy w sferze społecznej bez wątpienia przekładają się i korelują z problemami w sferze gospodarczej, zwłaszcza na obszarach wiejskich, gdzie wskaźniki przedsiębiorczości są znacznie poniżej średniej dla gminy. Najbardziej zdegradowane obszary w sferze społecznej (Zrazim i Osiedle III) cechują się również największym udziałem powierzchni zdegradowanych w całej gminie Janowiec Wielkopolski. Wybrane do rewitalizacji tereny są więc jak najbardziej zasadne, ponieważ poprawa sytuacji z zakresu sfery społecznej bez wątpienia przyczyni się do poprawy warunków w pozostałych sferach.

II.4.2 Skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych

Obszarami, w których podjęte będą działania rewitalizacyjne w Gminie Janowiec Wielkopolski, będą 3 wsie: Kołdrąb, Tonowo, Zrazim oraz Osiedle III zlokalizowane w mieście Janowiec Wielkopolski.

Obszar rewitalizacji Kołdrąb Wieś położona we wschodniej części gminy Janowiec Wielkopolski o powierzchni 642 ha. Wieś graniczy z następującymi wsiami gminy: Posługowo, Bielawy, Miniszewo oraz Sarbinowo Drugie. Położona jest nad Jeziorem Kołdrąbskim, którego powierzchnia wynosi 92,3 ha i które posiada liczne walory środowiskowo- przyrodnicze. Na koniec 2015 r. wieś zamieszkiwało 158 osób, co stanowiło 1,7% ludności gminy, z czego 50,6% stanowiły kobiety. Największy udział miały osoby w wieku produkcyjnym – 61,4%. Niekorzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosił 18,4% i był wyższy od średniej dla gminy wynoszącej

47 w tym zakresie – 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego4 w Kołdrąbiu był wyższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił 62,9%.

Rys. 9 Struktura wiekowa ludności wsi Kołdrąb w 2015 roku.

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000

1000 32 97 29

0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Kołdrąb Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

W 2015 r. w Kołdrąbiu liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy wynosiła 10 osób, z czego 6 pozostawało bez zatrudnienia powyżej 12 miesięcy. Dwie osoby były w wieku poniżej 25 lat, a trzy miały ponad 50 lat. Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym wsi wynosił 10,3% i był nieznacznie niższy niż średnio w gminie (10,5%). Również udział osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy względem osób w wieku produkcyjnym był we wsi niższy (wynosząc 6,2%) niż średnio w gminie, dla której wskaźnik ten wyniósł 6,4%. Według danych z Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie 21 osób. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 13,3% ogółu mieszkańców wsi i był znacznie wyższy niż średnio w gminie (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, we wsi Kołdrąb sytuacja była lepsza niż w gminie. We wsi wskaźnik ten wynosił 6,3% a dla gminy - 8%. Natomiast we wsi zdecydowanie gorzej w odniesieniu do gminy wygląda sytuacja

4Wskaźnik obciążenia demograficznego liczony jako udział osób w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym) w ludności w wieku produkcyjnym. 48 dotycząca liczby „Niebieskich kart”: średnia dla gminy w tym zakresie wynosiła 4,7 (liczba „Niebieskich kart” na 1000 mieszkańców) podczas gdy dla wsi Kołdrąb 6,3. Bezpieczeństwo publiczne we wsi zapewnia funkcjonujący w Janowcu Wielkopolskim Posterunek Policji podlegający Komisariatowi Policji w Żninie. Według informacji uzyskanych z Posterunku w 2015r. w Kołdrąbiu popełniono 5 przestępstw kryminalnych, co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców dawało wskaźnik przestępczości na poziomie 31,6. Wskaźnik ten był wyższy niż średnia dla gminy (30,5). Na koniec 2015 r. we wsi, zarejestrowanych w rejestrze REGON było 7 podmiotów. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił 7 i był niższy niż średnia dla gminy wynosząca 8,9. Kołdrąb należy do wsi o niewielkim udziale powierzchni zdegradowanych w powierzchni całkowitej wsi. Wskaźnik ten był w Kołdrąbiu bardzo niski i wynosił zaledwie 0,02% powierzchni miejscowości, co przy średniej dla gminy wynoszącej 0,16% wskazuje na duże walory, przede wszystkim środowiskowe, wsi. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Janowcu Wielkopolskim posiada w swojej strukturze świetlicę wiejską m.in. w Kołdrąbiu. Mieści się tu też zespół pałacowo- parkowy oraz zespół kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela, które to obiekty należą do strefy A, czyli pełnej ochrony konserwatorskiej. Ponadto we wsi sferą B objęte są zespół wiejski oraz cmentarz parafialny. Dodatkowo we wsi występuje strefa „AW" - ścisłej ochrony archeologicznej, którą objęto grodzisko wczesnośredniowieczne oraz strefa „W" ochrony archeologicznej, czyli stanowiska i zespoły stanowisk zawierających ważne relikty archeologiczne, które znajdują się wzdłuż jeziora i rzek na terenie wsi. Ponadto w Kołdrąbiu funkcjonuje Dom Dziecka „Słoneczna Przystań" prowadzony przez CARITAS Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Dom Dziecka jest placówką zapewniającą całodobową opiekę oraz optymalne warunki do prawidłowego rozwoju psychofizycznego dzieci osieroconych społecznie i naturalnie. Stale przebywa w nim 44 wychowanków. W placówce znajdują się profesjonalnie wyposażone pracownie: informatyczna, logopedyczna, studio muzyczne, gabinet psychologiczny oraz trzy świetlice ze sprzętem audio-wizualnym. Dom leży nad Jeziorem Kołdrąbskim i zaopatrzony jest w bazę sprzętu sportowo-rekreacyjną.

Przez Kołdrąb przebiega niebieski szlak rowerowy - tzw. „Szlak Czterech Gmin”. Jego łączna długość wynosi 75 km. Poza Kołdrąbiem biegnie przez Janowiec Wielkopolski, Żerniki i Świątkowo. Przez Kołdrąb przebiega droga powiatowa nr 2325c Janowiec – Posługowo – Kołdrąb.

Tab. 16 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Kołdrąb.

Wartość Wartość wskaźnika Nazwa wskaźnika wskaźnika dla wsi dla gminy

Udział ludności w wieku produkcyjnym w ludności ogółem 18,4 17,0 na danym obszarze (%)

Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na 10,3 10,5 danym obszarze (%)

Stosunek osób bezrobotnych pozostających bez pracy 12 miesięcy i dłużej względem ludności w wieku produkcyjnym 6,2 6,4 na danym obszarze (%)

Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na danym obszarze 6,3 8,0 (%)

„Niebieskie karty” na 1000 mieszkańców 6,3 4,7

Wskaźnik przestępstw kryminalnych (popełnionych na 31,5 30,5 danym obszarze) na 1000 mieszkańców

Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w 7 8,9 wieku produkcyjnym na danym obszarze

Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej 0,02 0,16 danego obszaru (ha)

Średnia wartość wskaźnika dla Gminy Janowiec Wielkopolski Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla Gminy Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Źródło: opracowanie własne.

Poniżej przedstawiono podsumowanie diagnozy wsi Kołdrąb. Z jednej strony przedstawiono negatywne zjawiska a z drugiej potencjał, jaki posiada.

Rys. 10 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Kołdrąb.

Zjawiska Potencjały negatywne • Korzystny wskaźnik • Wysoki odsetek ludności w ludności bezrobotnej w wieku poprodukcyjnym ogóle ludności w wieku produkcyjnym • Duża liczba „Niebieskich kart” • Korzystny wskaźnik na 1000 mieszkańców długotrwale bezrobotnych

• Wysoka przestępczość • Korzystny wskaźnik liczby mierzona wskaźnikiem osób korzystającej z przestępstw kryminalnych na pomocy społecznej ze 1000 mieszkańców względu na ubóstwo

• Niekorzystne wskaźniki liczby zarejestrowanych podmiotów • Obecność infrastruktury osób fizycznych na 100 kulturalnej (świetlica mieszkańców w wieku wiejska) produkcyjnym • Niski udział przestrzeni zdegradowanych wskazujący na wysokie

walory środowiskowo- przyrodnicze wsi.

• Występowanie infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej Źródło: opracowanie własne.

Obszar rewitalizacji Tonowo

Tonowo to wieś położona we wschodniej części gminy Janowiec Wielkopolski o powierzchni986,35 ha. Graniczy z następującymi miejscowościami gminy: Żerniki, Zrazim, Wełna. Leży nad malowniczym Jeziorem Tonowo, którego powierzchnia wynosi 159,9 ha, i które posiada liczne walory środowiskowo-przyrodnicze. Na koniec 2015 r. wieś zamieszkiwały 373 osoby, co stanowiło 4% mieszkańców gminy, z czego 52% to kobiety. Wśród mieszkańców największy udział stanowiły osoby w wieku produkcyjnym - 52%. Niekorzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosi 25,7% i był znacznie wyższy od średniej dla gminy, wynoszącej w tym zakresie 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Tonowie był dużo wyższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił ponad 85%.

Rys. 11 Struktura wiekowa ludności wsi Tonowo w 2015roku.

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000

1000 76 201 96

0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Tonowo Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

W 2015r. w Tonowie liczba bezrobotnych zarejestrowanych wynosiła 20 osób, z czego 15 osób pozostawało bez zatrudnienia powyżej 12 miesięcy. Trzy osoby były w wieku poniżej 25 roku życia, a dwie w wieku 50+. Udział mieszkańców bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym wsi wynosił 10% i był nieznacznie niższy niż średnio w gminie (10,5%).Udział osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy w liczbie osób w wieku produkcyjnym był we wsi wyższy (7,5%) niż średnio w gminie, dla której wskaźnik ten wyniósł 6,4%. Według danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie 61 osób. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 16,4% ogółu mieszkańców wsi i był prawie dwukrotnie wyższy niż średnio w gminie (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, we wsi Tonowo sytuacja była znacznie gorsza niż w gminie –we wsi wskaźnik ten wynosił 16,1%, dla gminy 8%. Tonowo jest jedną z 13 wsi w gminie, która według danych MGOPS, nie posiada w ogóle w swoim obszarze „Niebieskich kart”. Bezpieczeństwo publiczne we wsi zapewnia funkcjonujący w Janowcu Wielkopolskim Posterunek Policji. Według informacji uzyskanych od Policji, w 2015r. w Tonowie popełniono 3 przestępstwa kryminalne, co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców dawało wskaźnik przestępczości na poziomie 8. Był on znacznie niższy niż średnia dla gminy – 30,5.

Na koniec 2015 r. we wsi zarejestrowane w rejestrze REGON były zaledwie 4 podmioty. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił zaledwie 2 i był znacznie niższy niż średnia dla gminy - 8,9. Tonowo należy do wsi, w których brak jest powierzchni zdegradowanych, co wskazuje na duże walory, przede wszystkim środowiskowe. Główną rolę w animacji kultury w gminie zapewnia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Janowcu Wielkopolskim, który prowadzi w Tonowie świetlicę wiejską. Ponadto we wsi znajduje się zespół dworsko-parkowy, który należy do strefy A, czyli pełnej ochrony konserwatorskiej. Ponadto we wsi strefą B objęto zespół wiejski z pozostałościami zespołu folwarcznego oraz cmentarz ewangelicki. Na terenie wsi znajdują się dwa pomniki przyrody -dwie lipy drobnolistne o obwodach 520 i 470 cm w parku dworskim. Obecnie w zespole dworsko-parkowym z poł. XIX w. mieści się Państwowy Dom Pomocy Społecznej. Przeznaczony jest dla osób przewlekle psychicznie chorych, a liczba miejsc w placówce wynosi 80. Tonowo położone jest nad Jeziorem Tonowskim, które jest jeziorem rynnowym, zasilanym wodami rzeki Wełny. Na jeziorze znajduje się nieduża wyspa. Brzegi stanowią głównie obszary rolnicze, które mogą być wykorzystywane także rekreacyjnie i turystycznie. Przez Tonowo przebiega droga powiatowa nr 2319c – Świątkowo - Tonowo. We wsi działa (jedna z pięciu w gminie) stacja uzdatniania wody.

Tab. 17 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Tonowo.

Wartość Wartość wskaźnika Nazwa wskaźnika wskaźnika dla wsi dla Gminy

Udział ludności w wieku produkcyjnym w ludności ogółem 25,7 17,0 na danym obszarze (%)

Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na 10,0 10,5 danym obszarze (%)

Stosunek osób bezrobotnych pozostających bez pracy 12 miesięcy i dłużej względem ludności w wieku produkcyjnym 7,5 6,4 na danym obszarze (%)

Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na danym obszarze 16,1 8,0 (%)

„Niebieskie karty” na 1000 mieszkańców 0,0 4,7

Wskaźnik przestępstw kryminalnych (popełnionych na 8,0 30,5 danym obszarze) na 1000 mieszkańców

Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w 2 8,9 wieku produkcyjnym na danym obszarze

Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej 0,00 0,16 danego obszaru (ha)

Średnia wartość wskaźnika dla Gminy Janowiec Wielkopolski Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla Gminy Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Źródło: opracowanie własne.

Poniżej przedstawiono podsumowanie diagnozy wsi Tonowo. Z jednej strony ujęto negatywne zjawiska, a z drugiej potencjał.

Rys. 12 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Tonowo. Zjawiska Potencjały negatywne

• Korzystny wskaźnik • Wysoki odsetek ludności w ludności bezrobotnej w wieku poprodukcyjnym ogóle ludności w wieku produkcyjnym

• Niski poziom przestępczości mierzony wskaźnikiem przestępstw • Wysoki udział osób długotrwale kryminalnych bezrobotnych (popełnionych na danym obszarze) na 1000 mieszkańców

• Brak we wsi rodzin • Wysoki odsetek osób dotkniętych przemocą w korzystających z pomocy rodzenie. Brak „Niebieskich społecznej ze względu na ubóstw kart.

• Brak przestrzeni • Niekorzystne wskaźniki liczby zdegradowanych zarejestrowanych podmiotów wskazujący na wysokie osób fizycznych na 100 walory środowiskowo- mieszkańców w wieku przyrodnicze wsi produkcyjnym • Infrastruktura społeczna w postaci świetlicy wiejskiej.

Źródło: opracowanie własne.

Obszar rewitalizacji Zrazim

Wieś położona jest w północnej części gminy Janowiec Wielkopolski, liczy 718,18 ha powierzchni. Graniczy z miejscowościami gminy: Wełna, Żerniki, Żużoły, Włoszanowo, Chrzanowo.

Na koniec 2015 r. wieś zamieszkiwało 257 osób, co stanowiło 2,8% ludności gminy, z czego 45,5% stanowiły kobiety. Największy udział wśród mieszkańców stanowiły osoby w wieku produkcyjnym – 65,4%. Korzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosił 11,7% i był niższy od średniej dla gminy na poziomie 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Zrazimiu był niższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił53%.

Rys. 13 Struktura wiekowa ludności wsi Zrazim w 2015 roku.

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000

1000 59 168 30

0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Zrazim Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

W 2015r. w liczba bezrobotnych zarejestrowanych wynosiła 18 osób, z czego 10 osób pozostawało bez zatrudnienia powyżej 12 miesięcy. Osiem osób było w wieku poniżej 25 roku życia i tylko jedna w wieku 50+. Udział mieszkańców bezrobotnych w ludności wsi w wieku produkcyjnym kształtował się na poziomie 10,7% i był nieznacznie wyższy niż średnio w gminie (10,5%). Natomiast udział osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy w liczbie osób w wieku produkcyjnym był we wsi niższy (6%) niż średnio w gminie, dla której wskaźnik ten wyniósł 6,4%. Według danych otrzymanych z Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie 36 osób. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 14% ogółu mieszkańców wsi i był znacznie wyższy niż średnio w gminie (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, we wsi Kołdrąb sytuacja w tym zakresie była znacznie gorsza niż w gminie. We wsi wskaźnik ten wynosił 14%, podczas gdy dla gminy jego wartość to 8%.Niestety we wsi, według

55 danych otrzymanych z MGOPS, zdecydowanie grzej na tle gminy wygląda sytuacja dotycząca liczby „Niebieskich kart”. Średnia dla gminy w tym zakresie wynosiła 4,7 (liczba „Niebieskich kart” na 1000 mieszkańców), podczas gdy dla wsi Zrazim 7,8. Bezpieczeństwo publiczne we wsi również zapewnia Posterunek Policji w Janowcu Wielkopolskim. W 2015 r. w Zrazimiu popełniono aż 22 przestępstwa kryminalne (najwięcej ze wszystkich wsi gminy), co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców dawało wskaźnik przestępczości na poziomie 85,6. Wskaźnik ten był prawie trzykrotnie wyższy niż średnia dla gminy, wynosząca 30,5. Na koniec 2015 r. we wsi zarejestrowanych w rejestrze REGON było 8 podmiotów. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił 5 i był niższy niż średnia dla gminy wynosząca 8,9. Zrazim posiada znaczny udziale powierzchni zdegradowanych w powierzchni ogólnej wsi. Wskaźnik ten był w Zrazimiu wysoki i wynosił ponad 2,23%jej powierzchni, przy średniej dla gminy wynoszącej 0,16%. Tak wysoka wartość wskaźnika zdegradowania powierzchni plasowała wieś na pierwszym miejscu wśród wszystkich miejscowości wiejskich gminy. Znaczny udział powierzchni zdegradowanych w Zrazimiu może wynikać z faktu, iż do 2009 r. w Zrazimiu funkcjonowało gminne składowisko odpadów komunalnych. Z początkiem 2010 r. składowisko zostało zamknięte i poddane rekultywacji, lecz nadal znaczna część powierzchni wymaga działań w tym zakresie. Zrazim nie posiada żadnej infrastruktury kulturalnej ani sportowo-rekreacyjnej. W Zrazimiu znajduje się strefa „W" ochrony archeologicznej, która obejmuje stanowiska i zespoły stanowisk zawierających ważne relikty archeologiczne, leżące wzdłuż jeziora i rzek na terenie wsi. Ponadto w rejestrze zabytków nieruchomych wojewódzkiego konserwatora zabytków znajduje się zespół kościoła ewangelickiego w Zrazimiu z 1892 roku. W skład zespołu wchodzi kościół, pastorówka i park. Przez Zrazim przebiega żółty szlak turystyczny pieszy „im. Hipolita Cegielskiego" - rozpoczyna się w Zrazimiu i biegnie do Ławek k. Gniezna. Szlak ma długość 15,5 km.

Tab. 18 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Zrazim.

Wartość Wartość wskaźnika Nazwa wskaźnika wskaźnika dla wsi dla Gminy

Udział ludności w wieku produkcyjnym w ludności ogółem 11,7 17,0 na danym obszarze (%)

Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na 10,7 10,5 danym obszarze (%)

Stosunek osób bezrobotnych pozostających bez pracy 12 miesięcy i dłużej względem ludności w wieku produkcyjnym 6,0 6,4 na danym obszarze (%)

Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na danym obszarze 14,0 8,0 (%)

„Niebieskie karty” na 1000 mieszkańców 7,8 4,7

Wskaźnik przestępstw kryminalnych (popełnionych na 85,6 30,5 danym obszarze) na 1000 mieszkańców

Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w 5 8,9 wieku produkcyjnym na danym obszarze

Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej 2,23 0,16 danego obszaru (ha)

Średnia wartość wskaźnika dla Gminy Janowiec Wielkopolski Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla Gminy Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Źródło: opracowanie własne.

Poniżej przedstawiono podsumowanie diagnozy wsi Zrazim. Z jednej strony ujęto negatywne zjawiska a z drugiej potencjał, jaki ona posiada.

Rys. 14 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Zrazim.

Zjawiska Potencjały negatywne

• Wysoki odsetek osób

bezrobotnych w ogóle ludności w wieku produkcyjnym

• Wysoki odsetek osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstw

• Niekorzystny wskaźnik • Korzystny wskaźnik występowania „Niebieskich kart” ludności w wieku na 1000 mieszkańców poprodukcyjnym w ludności ogółem • Wysoki poziom przestępczości mierzony liczbą przestępstw kryminalnych na 1000 • Korzystny wskaźnik osób mieszkańców długotrwale bezrobotnych

• Niekorzystne wskaźniki liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100

mieszkańców w wieku produkcyjnym

• Duży udział powierzchni zdegradowanych w ogólnej

powierzchni wsi

• Brak infrastruktury kulturalnej

(np. świetlicy wiejskiej)

Źródło: opracowanie własne.

Obszar Rewitalizacji Janowiec Wielkopolski - Osiedle III Osiedle III leży w centralnej części miasta Janowiec Wielkopolski. W jego skład wchodzą następujące ulice: 22 Styczna, 3 Maja , Dworcowa, Gnieźnieńska, Towarowa, Ogrodowa, Półwiejska, Parkowa, Plac Wolności, Powstańców Wielkopolskich, Szkolna. Na koniec 2015 r. Osiedle III zamieszkiwało 1317 osób, co stanowiło 14,4% mieszkańców gminy i 32,8% mieszkańców miasta Janowiec Wielkopolski. Ponad połowa mieszkańców osiedla to kobiety. Największy udział w ogóle mieszkańców stanowiły osoby w wieku produkcyjnym - prawie 62%. Niekorzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosi 18,9% i był wyższy od średniej dla gminy, wynoszącej 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego na Osiedlu III był także wyższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił ponad 62%.

Rys. 15 Struktura wiekowa ludności Osiedla III w Janowcu Wielkopolskim w 2015 roku.

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000 813 1000 255 249

0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Osiedle III Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

Z danych otrzymanych z Powiatowego Urzędu Pracy w 2015r. na Osiedlu III liczba bezrobotnych zarejestrowanych wynosiła łącznie 95 osób, z czego 59 osób pozostawało bez zatrudnienia powyżej 12 miesięcy. Dziewięć osób było w wieku poniżej 25 roku życia i 24w wieku 50+. Udział mieszkańców bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym Osiedla III kształtował się na poziomie 11,7% i był znacznie wyższy niż średnio w gminie (10,5%). Również udział osób bezrobotnych pozostających bez pracy powyżej 12 miesięcy w liczbie osób w wieku produkcyjnym był na Osiedlu III wyższy (7,3%) niż średnio w gminie, dla której wskaźnik ten wyniósł 6,4%. Według danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie 114 osób. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 8,6% ogółu mieszkańców Osiedla i był porównywalny ze średnią dla gminy (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, na Osiedlu III sytuacja w tym zakresie była korzystniejsza niż w gminie. Dla Osiedla III wskaźnik ten wynosił 7,7%, podczas gdy dla Gminy 8%.Na osiedlu 8 rodzin objętych jest procedurą „Niebieskiej karty”, co w przeliczeniu na 1000 mieszkańców daje wskaźnik 6,1. Jego wartość była niestety wyższa niż średnia wartość tego miernika dla gminy - 4,7%. Bezpieczeństwo publiczne na Osiedlu III zapewnia Posterunek Policji w Janowcu Wielkopolskim. Według informacji uzyskanych od Policji, w 2015r. na Osiedlu III popełniono łącznie 109 przestępstw kryminalnych, co w przeliczeniu na 1000

59 mieszkańców dawało wskaźnik przestępczości na poziomie 82,8. Wskaźnik ten był ponad dwukrotnie wyższy niż średnia dla gminy - 30,5. Na koniec 2015 r. na Osiedlu III zarejestrowanych w rejestrze REGON było 120 podmiotów. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił15 i był prawie dwukrotnie wyższy niż średnia dla gminy (8,9). Osiedle III należy niestety do osiedli o największym udziale przestrzeni zdegradowanej w całej gminie. Wskaźnik ten był prawie 67 razy wyższy niż średnia dla gminy wynosząca 0,16%. Dla Osiedla III jego wartość wyniosła 10,71%.

Tab. 19 Podsumowanie analizy wskaźnikowej Osiedla III miasta Janowiec Wielkopolski.

Wartość Wartość wskaźnika Nazwa wskaźnika wskaźnika dla wsi dla Gminy

Udział ludności w wieku produkcyjnym w ludności ogółem 18,9 17,0 na danym obszarze (%)

Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na 11,7 10,5 danym obszarze (%)

Stosunek osób bezrobotnych pozostających bez pracy 12 miesięcy i dłużej względem ludności w wieku produkcyjnym 7,3 6,4 na danym obszarze (%)

Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na danym obszarze 7,7 8,0 (%)

„Niebieskie karty” na 1000 mieszkańców 6,1 4,7

Wskaźnik przestępstw kryminalnych (popełnionych na 82,8 30,5 danym obszarze) na 1000 mieszkańców

Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w 15 8,9 wieku produkcyjnym na danym obszarze

Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej 10,71 0,16 danego obszaru (ha)

Średnia wartość wskaźnika dla Gminy Janowiec Wielkopolski Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla Gminy Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Źródło: opracowanie własne.

Poniżej przedstawiono podsumowanie diagnozy Osiedla III w mieście Janowiec Wielkopolski. Z jednej strony ujęto negatywne zjawiska, które mają w nim miejsce, a z drugiej jego potencjał.

Rys. 16Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III). Zjawiska Potencjały negatywne

• Wysoki odsetek ludności w

wieku poprodukcyjnym

• Wysoki udział osób • Korzystny wskaźnik liczby bezrobotnych w ludności w osób korzystającej z wieku produkcyjnym pomocy społecznej ze względu na ubóstwo

• Korzystny wskaźniki liczby zarejestrowanych • Wysoki udział osób długotrwale podmiotów osób fizycznych bezrobotnych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym

• Znaczna liczba osób objętych „Niebieską kartą” na 1000

mieszkańców

• Wysoki poziom przestępczości mierzony wskaźnikiem przestępstw kryminalnych na 1000 mieszkańców

• Wysoki udział przestrzeni zdegradowanych w powierzchni

Osiedla

• Brak infrastruktury kulturalnej i

sportowo - rekreacyjnej

Źródło: opracowanie własne.

Wnioski płynące z analizy wskaźników potwierdziły przeprowadzone w gminie konsultacje społeczne. W ich wyniku zdecydowano, że obszarami poddanymi procesom rewitalizacji będą wsie Kołdrąb, Tonowo, Zrazim, a na obszarze miasta Osiedle III. Wybór tych terenów wynikał także z kumulacji problemów, które mają w nich miejsce, a które znane są przede wszystkim lokalnym decydentom i mieszkańcom. Do najważniejszych problemów zidentyfikowanych podczas konsultacji społecznych w odniesieniu do obszarów wiejskich należą: • z zakresu sfery społecznej: wysokie bezrobocie, wysoka przestępczość, niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym mieszkańców tych miejscowości oraz ich słabe zaangażowanie w prace na rzecz wsi, stagnacja, duże zagrożenie mieszkańców tych obszarów wykluczeniem społecznym związane pośrednio z niskim poziomem wykształcenia lokalnej społeczności; • z zakresu sfery gospodarczej: niski poziom przedsiębiorczości wynikający z wysokiego i długotrwałego bezrobocia oraz niskiego poziomu wykształcenia

mieszkańców, brak zakładów pracy pozwalających na znalezienie zatrudnienia w pobliżu miejsca zamieszkania; • z zakresu sfery przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej: brak dostępu w tych miejscowościach do podstawowych usług, poważna degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych, niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną, niski poziom obsługi komunikacyjnej obszarów wiejskich powodujący nawarstwiające się ich wykluczenie, brak kanalizacji, lokalnych dróg i ścieżek rowerowych w miejscowościach, chaos zabudowy oraz niewielkie walory wizualne obejść gospodarczych; • z zakresu sfery środowiskowej: zanieczyszczenie wód gruntowych nielegalnymi zrzutami ścieków, zanieczyszczenie powietrza poprzez spalanie różnych odpadów, brak rozwiązań technicznych pozwalających na ochronę środowiska przyrodniczego. Biorąc pod uwagę Osiedle III z terenu miasta Janowiec Wielkopolski, do najważniejszych problemów zgłoszonych podczas konsultacji społecznych należą: • z zakresu sfery społecznej: wysoki poziom bezrobocia, w tym długotrwałego, znaczny udział ludności starszej, sukcesywne zmniejszanie się liczby mieszkańców, alkoholizm i wysoki poziom przemocy w rodzinie, ogólny marazm i apatia, zbyt mała liczba wydarzeń kulturalnych oraz imprez integracyjnych dla lokalnych mieszkańców; • z zakresu sfery gospodarczej: słaba kondycja lokalnych przedsiębiorstw i ich niewystarczająca liczba, niski stopień przedsiębiorczości; • z zakresu sfery przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej: niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną, niska jakość i mała użyteczność terenów publicznych np. parku miejskiego czy stadionu, znaczna degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych; niski poziom obsługi komunikacyjnej i słaba komunikacja z ościennymi miastami, problemy z miejscami parkingowymi (zbyt mała liczba), niska jakość techniczna chodników i ulic oraz niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do potrzeb mieszkańców; • z zakresu sfery środowiskowej: zanieczyszczanie powietrza poprzez opalanie mieszkań odpadami, co powoduje obecność szkodliwych pyłów i gazów, brak sieci gazowej umożliwiającej korzystanie z alternatywnych źródeł ciepła, obecność odpadów stwarzających zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz stanu środowiska przyrodniczego (magazyn chemikaliów).

Przedstawione powyżej wnioski z przeprowadzonych konsultacji pokrywają się w dużej mierze z wnioskami z przeprowadzonej analizy statystycznej obszarów rewitalizacji i wskazują na znaczne potrzeby rewitalizacyjne tych terenów. Wybór właściwych zadań rewitalizacyjnych pozwoli na zniwelowanie w dużej mierze dysproporcji rozwojowych tych terenów.

II.4.3 Potencjał obszaru rewitalizacji

Wytypowane do rewitalizacji obszary: Kołdrąb, Tonowo, Zrazim oraz Osiedle III posiadają znaczny potencjał, dzięki któremu zaplanowane w odniesieniu do nich działania rewitalizacyjnie przyczynią się do osiągnięcia zamierzonych celów rewitalizacyjnych, zwłaszcza z zakresu sfery społecznej. Jednym z największych potencjałów wytypowanych obszarów jest zaangażowanie i aktywność lokalnych liderów oraz mieszkańców, co bez wątpienia będzie miało olbrzymi wpływ na realizację przez nich zadań rewitalizacyjnych. Do najważniejszych potencjałów wsi Kołdrąb należy zaliczyć: • korzystny wskaźnik liczby ludności bezrobotnej w ogóle ludności w wieku produkcyjnym; • korzystny wskaźnik liczby osób długotrwale bezrobotnych; • korzystny wskaźnik liczby osób korzystającej z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo; • obecność infrastruktury kulturalnej (świetlica wiejska); • niski udział przestrzeni zdegradowanych wskazujący na wysokie walory środowiskowo-przyrodnicze wsi; • występowanie infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej; • znaczną liczbę zabytków. Głównymi atutami wsi Tonowo są: • korzystny wskaźnik udziału ludności bezrobotnej w ogóle ludności w wieku produkcyjnym; • niski poziom przestępczości mierzony wskaźnikiem przestępstw kryminalnych (popełnionych na danym obszarze) na 1000 mieszkańców; • brak we wsi rodzin dotkniętych przemocą w rodzenie - brak "Niebieskich kart”;

• brak przestrzeni zdegradowanych wskazujący na wysokie walory środowiskowo-przyrodnicze wsi; • infrastruktura społeczna w postaci świetlicy wiejskiej; • liczne zabytki. Wieś Zrazim charakteryzuje się natomiast następującymi potencjałami: • korzystny wskaźnik udziału liczby ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem; • korzystny wskaźnik osób długotrwale bezrobotnych; • zabytki i atrakcje turystyczne. W odniesieniu do Osiedla III w mieście Janowiec Wielkopolski to do najważniejszych jego atutów należy zaliczyć przed wszystkim: • korzystny wskaźnik liczby osób korzystającej z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo; • korzystny wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. W kontekście możliwości realizacji przedsięwzięć społecznych, zwłaszcza ukierunkowanych na włączaniu społecznym osób z rodzin ubogich, istotne może być funkcjonowanie na terenie gminy Młodzieżowej Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim. Są to osoby aktywne, które posiadają rozpoznane potrzeby dzieci i młodzieży. W związku z tym mogą wykazać się zaangażowaniem na etapie realizacji konkretnych projektów rewitalizacyjnych. Samorząd gminy od wielu lat podejmuje działania oraz prowadzi inwestycje poprawiające zasięg i stan infrastruktury (wodociągi, kanalizacja sanitarna i deszczowa, drogi lokalne), co sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości i dopływowi kapitału, podnosząc atrakcyjność inwestycyjną dostępnych obiektów i terenów.

III Proces rewitalizacji w gminie

III.1 Wizja obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu procesu

Wizja obszaru rewitalizacji przedstawia jego obraz stanowiący efekt działań rewitalizacyjnych, będący jednocześnie pożądanym z punktu widzenia mieszkańców i innych interesariuszy. Pokazuje, jakie pozytywne skutki przyniosły wiązki przedsięwzięć. Kształt wizji odpowiada zarówno potrzebom i oczekiwaniom lokalnych społeczności, jak i zdiagnozowanym wcześniej problemom, a co za tym idzie – określonym na ich podstawie celom projektowanych działań.

Wizja dla obszarów rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski:

Obszary rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski staną się miejscami zamieszkanymi przez aktywnych mieszkańców, zintegrowanych w ramach różnych grup społecznych i wiekowych. Mieszkańcy zyskają dostęp do wiedzy oraz będą aktywnie spędzać czas wolny. Wzrosną ich kompetencje zawodowe oraz poziom zatrudnienia. Dzięki wsparciu na rzecz rodzin z dziećmi ograniczone zostaną negatywne zjawiska, jak uzależnienia czy przemoc w rodzinie, zwiększeniu ulegną kompetencje rodzicielskie. Dzięki inwestycjom w infrastrukturę społeczną zwiększy się uczestnictwo mieszkańców obszarów wiejskich gminy w inicjatywach społecznych.

Celem przedsięwzięć rewitalizacyjnych jest zwiększenie aktywności mieszkańców – niezależnie od ich statusu materialnego czy wieku. Ze względu na to, że w wyniku diagnozy problemowej zidentyfikowano na obszarach rewitalizacji wyzwania związane z dużym udziałem osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle mieszkańców, gmina podejmie działania zmierzające do ich włączenia w główny nurt życia społecznego, aktywizację i integrację – w tym międzypokoleniową. Ze względu na zdiagnozowaną dużą liczbę osób korzystających z pomocy społecznej przede wszystkim z powodu ubóstwa, przygotowane zostaną działania wspierające rodziny. Dzięki nim wzrosną kompetencje społeczne uczestników projektów, poprawi funkcjonowanie rodzin z obszarów rewitalizacji. W efekcie zmniejszy się poziom liczby Niebieskich kart poprzez ograniczenie problemu przemocy w rodzinie (dzięki wsparciu rodzin).

Ze względu na niedostosowanie świetlic wiejskich zlokalizowanych w Kołdrąbiu i Tonowie do pełnienia funkcji społecznych i realizacji ważnych projektów rozwiązujących problemy społeczne, zostaną one wyremontowane. Poprawa infrastruktury wykorzystywanej przez Policję wpłynie pozytywnie na ich warunki pracy, a w następstwie również na jej wydajność. Ponadto zagospodarowane zostaną tereny zielone, aby można było na nich realizować projekty miękkie, zwłaszcza nastawione na integrację międzypokoleniową czy na potrzeby rodzinnych imprez.

III.2 Cele i kierunki działań w ramach procesu rewitalizacji

Wizja rozwoju obszarów rewitalizacji wyznaczonych w gminie Janowiec Wielkopolski znajduje swoje operacyjne odzwierciedlenie w wytyczonych celach rewitalizacji oraz precyzujących i uzupełniających je kierunkach działania. Ze względu na to, że problemy obszarów rewitalizacji są zbieżne, wyznaczono wspólną wizję rozwoju oraz wspólne cele.

Rys. 12 Cele rewitalizacji na obszarach rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski.

Zagospodarowanie Ożywienie społeczne zdegradowanych sprzyjające włączeniu przestrzeni pozwalające społecznemu na na aktywizację obszarach rewitalizacji społeczności obszarów rewitalizacji

Źródło: opracowanie własne.

W ramach celu 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji przewiduje się realizację działań aktywizujących

66 mieszkańców obszarów rewitalizacji. Aktywizacja ta dotyczy różnych sfer życia, zarówno odnosi się do posiadania pracy, jak i kwestii społecznych, integrujących mieszkańców czy pozwalających na ich rozwój osobisty. Z tego względu w celu 1 proponuje się następujące kierunki działań:

1.1 Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych i podniesienie kwalifikacji zawodowych. 1.2 Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej. 1.3 Działania na rzecz osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. 1.4 Animowanie aktywności lokalnej.

Cel 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji wiąże społeczną i techniczną stronę rewitalizacji. Działania dotyczące przestrzeni publicznych mogą stać się wizytówką i celem odwiedzin mieszkańców czy turystów, co z kolei pozwoli na ich dalszy rozwój. Dlatego też zagospodarowanie przestrzeni zostało uznane za ważny cel działań rewitalizacyjnych, komplementarny z celem odnoszącym się do ożywienia społecznego. Proponuje się w nim następujące kierunki działań: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni. 2.2 Rozwój infrastruktury drogowej i komunalnej zwiększający dostępność obszarów rewitalizacji oraz bezpieczeństwo użytkowników. 2.3 Rozwój infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej i kulturalnej.

W odniesieniu do zaprezentowanych powyżej celów i kierunków działania procesu rewitalizacji zostały określone poziomy ich osiągnięcia. Odniesiono się tutaj zarówno do wskaźników produktów, które powstaną w wyniku realizacji przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych, jak również do wskaźników oddziaływania (tj. w odniesieniu do zdiagnozowanych problemów).

Tab. 20 Wskaźniki osiągnięcia celów rewitalizacji.

Rodzaj Wskaźnik Wartość bazowa Wartość docelowa wskaźnika

Cel 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Liczba osób, u których nastąpiło podniesienie kompetencji 0 100 społecznych i wzrost aktywności społecznej [os.] Liczba zorganizowanych w ramach 0 100 projektów przedsięwzięć [szt.] Liczba rodzin z dziećmi 0 30 uczestniczących w projektach produktu/ Cel 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na rezultatu aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Liczba zorganizowanych imprez 0 15 [szt.] Liczba budynków objętych 0 5 wsparciem [szt.] Powierzchnia obszarów objętych 0 40 rewitalizacją [m2] Liczba osób korzystających ze wspartych obiektów infrastruktury 60 125 [os.]

oddziały- Udział osób bezrobotnych w ogóle 10,5 9,7 wania mieszkańców w wieku produkcyjnym [%] Udział długotrwale bezrobotnych w 6,4 6,0 ogóle mieszkańców w wieku produkcyjnym [%] Udział osób otrzymujących 8,0 7,6 świadczenia społeczne z powodu ubóstwa w ogóle mieszkańców [‰] Liczba Niebieskich kart na 1000 4,7 3,9 mieszkańców [‰] Wskaźnik przestępczości [‰] 30,5 26,5 Wskaźnik przedsiębiorczości [‰] 8,9 10 Udział obszarów zdegradowanych w 0,16 0,1 całkowitej powierzchni [%] Źródło: opracowanie własne.

III.3 Główne projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne

Obszar Przedsięwzięcie Typ projektu Podmioty Zakres realizowanych zadań Lokalizacja Szacowana Prognozowane Sposób oceny i rewitalizacji /Projekt realizujące wartość rezultaty zmierzenia rezultatów w projektu odniesieniu do celów [zł] rewitalizacji OR Janowiec CEL REWITALIZACJI:1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Wielkopolski Kierunki działania:1.3Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej; 1.5 Animowanie społeczności lokalnej G15. społeczny Parafia Projekt zakłada organizację spotkań pl. Wolności 100.000,00 Podniesienie Umowy zlecenia z Świetlica Rzymsko- – regularnych (2 razy w tygodniu) i o 23, Janowiec kompetencji trenerami/prowadzącymi pokoleniowa – Katolicka w charakterze „uzupełniającym”, Wielkopolski społecznych i wzrost zajęcia bądźmy razem Janowcu okazjonalnych. Byłyby to spotkania aktywności u 20 osób Wielkopolskim tematyczne, warsztaty praktyczne, Listy obecności zajęcia sportowo-rehabilitacyjne, Liczba zorganizowanych prelekcje, dyskusje, terenowe (np. w ramach projektu Ankiety dla uczestników wycieczki, wyjścia do kina/teatru). przedsięwzięć - 80 Prowadzącymi będą m.in. Certyfikaty uczestnictwa w nauczyciele (czynni i emerytowani), zajęciach lokalni twórcy ludowi, przedstawiciele organizacji społecznych. Działania skierowane są przede wszystkim do osób starszych (w związku ze zidentyfikowanym wysokim udziałem liczby osób w wieku poprodukcyjnym) oraz młodzieży – aby nauczyć te grupy współpracy, wzajemnego szacunku oraz je zaktywizować. OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 1.Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Wielkopolski, Kierunki działania: 1.3Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej; 1.5 Animowanie społeczności lokalnej OR Kołdrąb, G.2 społeczny Miejsko - Projekt ma pobudzić aktywność M-GOPS w 200.000,00 Podniesienie Umowy zlecenia z OR Tonowo, Działajmy razem Gminny wśród osób powyżej 50 r.ż. (z Janowcu kompetencji trenerami/prowadzącymi

5 Przy numeracji projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych założono, że te z listy głównej oznaczane będą przy numerze porządkowym literą G, natomiast projekty/przedsięwzięcia z listy uzupełniającej – zyskają dodatkowo literę U.

OR Zrazim 50+ Ośrodek uwzględnieniem przede wszystkim Wielkopol- społecznych i wzrost zajęcia Pomocy osób zagrożonych wykluczeniem skim, aktywności u 80 osób Społecznej w społecznym), poprawić jakość czasu świetlice Listy obecności Janowcu wolnego oraz podnieść wiejskie w Liczba inicjatyw Wielkopolskim kompetencje społeczne. Obejmuje pozostałych zrealizowanych w Ankiety dla uczestników kilka elementów: miejscowoś- ramach projektu - 20 - utworzenie kawiarenki, w której ciach z Certyfikaty uczestnictwa w odbywać się będą spotkania obszaru zajęciach tematyczne: z poradami prawnymi, rewitalizacji psychologiem, dietetykiem, spotkania ze znanymi osobami, „tematyczne sobotnie potańcówki”; przewiduje się poczęstunek; - wyjazdy do opery, filharmonii; - „żyj zdrowo” – „wiem, co jem” – profilaktyka dietetyczna w kierunku długowieczności; - cykle tematyczne, np. „z komórką za pan brat” – jak wykorzystać wszystkie możliwości telefonu; - szkolenie z udzielania pierwszej pomocy; - dbamy o wygląd – cykle spotkań dot. higieny, makijażu, ubioru z zaproszonymi gośćmi (np. kosmetolog, wizażysta, ginekolog, androlog, dermatolog); - warsztaty z obsługi komputera i korzystania z Internetu; - warsztaty z obsługi bankowych kont internetowych; - „poznaj województwo” – wycieczki po najciekawszych miejscach; - „spędźmy lato w mieście” – koncert plenerowy - wspólny piknik z ogniskiem przy muzyce; wspólny wyjazd rowerowy

i poznawanie okolic. OR Janowiec CEL REWITALIZACJI:1.Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Wielkopolski, Kierunki działania: 1.3Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej; 1.4 Działania na rzecz osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym; OR Kołdrąb, 1.6 Animowanie społeczności lokalnej OR Tonowo, G.3 społeczny Miejsko - Głównym efektem projektu będzie M-GOPS w 200.000,00 Liczba rodzin z dziećmi Umowy zlecenia z OR Zrazim Z dziećmi Gminny pobudzenie aktywności wśród rodzin Janowcu uczestniczących w trenerami/prowadzącymi twórzmy Ośrodek z dziećmi (niepełnoletnimi) i poprawa Wielkopol- projekcie – 30 zajęcia przyszłość Pomocy jakości czasu wolnego. skim, Społecznej w Ukierunkowany jest przede świetlice Liczba zorganizowanych Listy obecności Janowcu wszystkim na rodziny ubogie, wiejskie w imprez - 15 Wielkopolskim zagrożone wykluczeniem pozostałych Ankiety dla uczestników społecznym. Zakłada cyklicznie miejscowoś- Szkoła realizowane inicjatywy: ciach z Certyfikaty uczestnictwa w Podstawowa - zorganizowanie miejsca i obszaru zajęciach im. T. wyznaczenie dni „Wymienianki – rewitalizacji Kościuszki w przeczytałeś, nie używasz, nie Janowcu nosisz? Podaruj drugie życie swoim Wielkopolskim rzeczom”. Np. w salach gimnastycznych mieszkańcy będą mogli przynieść niepotrzebne im rzeczy i wymieniać się nimi, natomiast dla dzieci w tym czasie zostanie zorganizowana strefa zabaw; - wspólne gotowanie, zawody sportowe i kulinarne dla rodzin, rajdy rowerowe, gry sportowe; - wspólnie obchodzimy Święta – integracja rodzin z dziećmi w okresie przedświątecznym poprzez przygotowania do świąt, wraz z wykonywaniem ozdób; - „masz prawo do…” – dzień z bezpłatnymi poradami prawnymi; - „czy wiesz, czym się zajmuję?” – warsztaty dla rodzin z dziećmi związane z wykonywanymi

71 zawodami; - coaching dla rodziców – dzieci pod opieką rodziców bawią się, uczą i integrują, a rodzice biorą udział w warsztatach tematycznych z zakresu rozwoju osobistego (np. radzenie sobie ze stresem, techniki koncentracji, właściwego zarządzania czasem); - „moja rodzina na zdjęciach” – warsztaty fotograficzne. W zorganizowanym studio fotograficznym każda rodzina tworzy sesję zdjęciową swojej rodziny przy udziale profesjonalistów, a najlepsze zdjęcia zostaną nagrodzone; - „wszystkie dzieci się bawią” – integracja z dziećmi niepełnosprawnymi, podczas której dzieci tańczą, poznają smaki, bawią się, tworząc jedną rodzinę. Wspólnie wybierają „nazwę” tej rodziny, pokonując bariery lęku i wstydu. Do wspólnych zabaw służą m.in. koce, materace, pluszami, gry planszowe; - „przytul dziecko” – utworzenie stałego klubu rodzica i dziecka; warsztaty i prelekcje dot. właściwego funkcjonowania rodziny, nowatorskie spotkania z psychologiem, sesje edukacyjne z zakresu relacji rodzic-dziecko, dziecko-rodzic; - wspólne wyjścia do kina; - „rodzina, czyli co zrobić, żeby nam się udało” – cykl spotkań tematycznych, np. proste przepisy,

dbanie o dom, dbanie o siebie i rodzinę, jak poprawić relacje w domu; - „a po szkole idę do klubu” – utworzenie klubów dziecka, w których organizowane będą zajęcia dodatkowe dla dzieci po skończonych lekcjach; program zajęć dostosowany do aktualnych potrzeb i zainteresowań; dodatkowo wsparcie korepetytorów w odrabianiu zadań domowych; - „a może nad morze, w góry lub do miasta?” – wycieczki w atrakcyjne turystycznie miejsca; - „Dzieci dzieciom” – grupa teatralna; utworzenie grupy do wspólnego czytania dzieciom bajek polskich autorów (przez inne dzieci); wspólne inscenizacje wybranych bajek, atrakcyjne omawianie ich; - wyjazdy sportowe, podczas których dzieci odwiedzą Aquapark, uczą się pływać, przechodzą kursy pierwszej pomocy. OR Kołdrąb CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Kierunki działania: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni; 2.4 Rozwój infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej i kulturalnej G.4 techniczne, Gmina Zakres działań: dobudowa Kołdrąb, 380.000,00 Liczba budynków Dokumentacja projektowa Rozbudowa przestrzenno- Janowiec pomieszczeń sanitarnych, zaplecza dz. 77/3 objętych wsparciem – 1 świetlicy funkcjonalne Wielkopolski gospodarczego, wykonanie Protokoły odbioru prac wiejskiej w instalacji c.o. i wod-kan, wymiana Powierzchnia obszarów budowlanych Kołdrąbiu dachu, ogrodzenie i utwardzenie objętych rewitalizacją – terenu wokół świetlicy. 40m2 OR Tonowo CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Kierunki działania: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni; 2.4 Rozwój infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej i kulturalnej G.5 techniczne, Gmina Zakres działań: dobudowa Tonowo, 350.000,00 Liczba budynków Dokumentacja projektowa Rozbudowa i przestrzenno- Janowiec pomieszczeń sanitarnych, zaplecza dz. nr 43 objętych wsparciem – 1

przebudowa funkcjonalne Wielkopolski gospodarczego, wykonanie Protokoły odbioru prac świetlicy instalacji c.o. i wod-kan, wymiana Powierzchnia obszarów budowlanych wiejskiej w dachu, ogrodzenie i utwardzenie objętych rewitalizacją – Tonowie terenu wokół świetlicy. 40m2 OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Wielkopolski Kierunki działania: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni; 2.4 Rozwój infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej i kulturalnej G.6 techniczne Gmina Rozbudowa istniejącego budynku z Janowiec 800.00,00 Liczba wspartych Dokumentacja projektowa Przebudowa i Janowiec przebudową wnętrza w celu Wielkopol- obiektów rozbudowa Wielkopolski utworzenia miejsca spotkań i ski, infrastruktury Protokoły odbioru prac budynku aktywności społecznej ul. Szkolna 4 zlokalizowanych na budowlanych świetlicy mieszkańców. rewitalizowanych szkolnej obszarach- 1 Listy obecności

Liczba osób korzystających ze wspartych obiektów infrastruktury – 30 OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Wielkopolski Kierunki działania: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni; 2.4 Rozwój infrastruktury rekreacyjno-wypoczynkowej i kulturalnej G.7 techniczne, Gmina Rozbudowa i przebudowa wieży Janowiec 350.000,00 Liczba wspartych Dokumentacja projektowa Remont wieży przestrzenno- Janowiec ciśnień w celu stworzenia miejsca Wielkopol- obiektów ciśnień w funkcjonalne Wielkopolski spotkań – szczególnie dla osób 50+. ski,ul. infrastruktury Protokoły odbioru prac Janowcu Zakres działań: utworzenie Powstańców zlokalizowanych na budowlanych Wielkopolskim pomieszczeń do zajęć, pomieszczeń Wlkp. 7 rewitalizowanych wraz z sanitarnych i gospodarczych, obszarach- 1 Listy obecności zagospodarowa wykonanie instalacji c.o. i wod-kan, niem terenu wymiana dachu; zagospodarowanie Liczba osób terenu przy wieży na cele korzystających ze rekreacyjno- wypoczynkowe; wspartych obiektów ogrodzenie i utwardzenie terenu infrastruktury – 80 wokół wieży ciśnień

III.4Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne

Obszar L.p. Typ przedsięwzięcia Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne rewitalizacji OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności Wielkopolski obszarów rewitalizacji Kierunki działania: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni 1. techniczne, U.1 przestrzenno- Przebudowa budynku Komisariatu Policji w Janowcu Wielkopolskim wraz z funkcjonalne zagospodarowaniem terenu

W związku ze zidentyfikowanym wysokim poziomem przestępczości na obszarach rewitalizacji, dodatkowo wzmocnionym przez wysoki wskaźnik liczby Niebieskich kart, wymagane jest przeprowadzenie przedsięwzięć związanych z warunkami pracy policji. W tym celu proponuje się przebudowę budynku Komisariatu Policji w Janowcu Wielkopolskim wraz z zagospodarowaniem terenu. Wpłynie to pozytywnie zarówno na stan przestrzeni publicznej, jak również podniesie funkcjonalność i poprawi warunki pracy funkcjonariuszy. Ponadto rozbudowa budynku komisariatu związana jest z koniecznością dostosowania go do wymaganych standardów. Prace, które powinny zostać wykonane to m.in. wymiana dachu, termomodernizacja, zagospodarowanie terenu wokół komisariatu (w tym budowa ogrodzenia, parkingów).

Obszar tematyczny: Infrastruktura i przestrzeń OR Kołdrąb, CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności OR Zrazim, obszarów rewitalizacji OR Tonowo Kierunki działania: 2.2 Rozwój infrastruktury drogowej i komunalnej zwiększający dostępność obszarów rewitalizacji oraz bezpieczeństwo użytkowników 2. przestrzenno- U.2 funkcjonalne Przebudowa dróg gminnych na obszarach rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski

W trakcie spotkań konsultacyjnych organizowanych w ramach prac nad dokumentem, mieszkańcy zgłaszali jako problem - zwłaszcza obszarów wiejskich gminy - niedostatek i zły stan dróg lokalnych. Z tego względu proponowana jest przebudowa dróg gminnych o nawierzchni tłuczniowo-gruntowej oraz częściowo dróg gruntowych. Ze względu na zły stan dróg w pierwszej kolejności należy objąć remontami drogi Kołdrąb-Posługowo, Tonowo-Świątkowo i w obrębie Zrazim Kolonia. Przedsięwzięcie to poprawi stan infrastruktury drogowej na terenie obszarów rewitalizacji oraz poprawi bezpieczeństwo drogowe. Mieszkańcy będą mogli łatwiej przemieszczać się po terenie gminy i docierać do innych jej części, co zwiększy dostęp do przedsięwzięć aktywizujących.

Obszar tematyczny: Infrastruktura i przestrzeń OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności Wielkopolski obszarów rewitalizacji Kierunki działania: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni 3. przestrzenno- U.3 funkcjonalne Poprawa przestrzeni publicznej w Janowcu Wielkopolskim

W ramach konsultacji społecznych zgłoszono również problemy dotyczące niezagospodarowanych lub niedostatecznie zagospodarowanych przestrzeni publicznych. Z tego względu niektóre obszary zwłaszcza miasta nie spełniają swoich funkcji, np. jako miejsca spotkań mieszkańców, integracji, organizacji różnych przedsięwzięć kulturalnych czy po prostu wypoczynku. Poprawa stanu zieleni miejskiej przełożyć się może pozytywnie na wizerunek obszaru rewitalizacji zarówno wśród samych mieszkańców, jak i gości. Przeprowadzenie działań poprawiających funkcjonalność i estetykę terenów zielonych jest szczególnie istotna, bowiem miasto Janowiec Wielkopolski pełni funkcję centrum gminy, będąc głównym ośrodkiem usługowo – handlowo - administracyjnym.

Obszar tematyczny: Infrastruktura i przestrzeń

OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Wielkopolski, Kierunki działania: 1.1 Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych i podniesienie kwalifikacji zawodowych. OR Tonowo, 4. społeczne U.4 OR Zrazim Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych mieszkających na obszarach rewitalizacji

Ze względu na zdiagnozowany wysoki poziom bezrobocia mieszkańców obszarów rewitalizacji (zwłaszcza w obrębie Osiedla III w Janowcu Wielkopolskim) oraz – co w pewnym stopniu z nim związane – wysokim poziomem ubóstwa, niezbędne jest podjęcie działań mających na celu wzrost zatrudnienia. Należą do nich przede wszystkim szkolenia pozwalające na przekwalifikowanie bądź wzrost kwalifikacji, ale również motywujące do podjęcia aktywności zawodowej czy poszukiwania zatrudnienia, a nawet dotyczące podniesienia samooceny, zachowania w czasie rozmów kwalifikacyjnych, itp.

Obszar tematyczny: Aktywna społeczność lokalna OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni pozwalające na aktywizację społeczności Wielkopolski, obszarów rewitalizacji Kierunki działania: 2.1 Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni 5. przestrzenno- U.5 funkcjonalne Poprawa wizerunku miasta poprzez renowację elewacji budynków w centrum Janowca Wielkopolskiego

W wyniku diagnozy problemowej na terenie podobszaru rewitalizacji Janowiec Wielkopolski stwierdzono wysoki udział przestrzeni zdegradowanych w ogólnej powierzchni. Na stan przestrzeni publicznej składają się również znajdujące się w niej obiekty. Mieszkańcy w drodze konsultacji społecznych mieszkańcy wskazali, że należy poprawić stan techniczny budynków usytuowanych w miejskim podobszarze rewitalizacji, jednocześnie znajdujących się w ścisłym centrum miasta. Projekt będzie polegał na odnowieniu elewacji budynków- stanowiących własność osób fizycznych - położonych przy Placu Wolności i ulicach: 22 stycznia, Parkowej, Szkolnej, 3 Maja.

Teren objęty jest strefą konserwatorską A- pełnej ochrony konserwatorskiej.

Obszar tematyczny: Infrastruktura i przestrzeń

III.5 Mechanizmy zapewnienia komplementarności między przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz podmiotami i ich działaniami realizowanymi na obszarze rewitalizacji

W zasadach regulujących procesy rewitalizacji podkreśla się konieczność integracji realizowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz zapewnienia ich kompleksowości. Przepisy nakazują, aby zadania były spójne i nie powodowały "rozgraniczenia" rewitalizacji na osobne sfery społeczne, gospodarcze, itd., ale aby one wzajemnie się uzupełniały. Zagwarantowaniu tego służą mechanizmy komplementarności, o których mowa szczegółowo w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020.

Tab. 21 Rodzaje komplementarności przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Rodzaj Charakterystyka komplementarności

Przestrzenna Projekty realizowane w ramach rewitalizacji muszą oddziaływać na obszar rewitalizacji, nawet jeśli w wyjątkowych przypadkach realizowane są poza nim. Nie można doprowadzić do sytuacji, w której nastąpi rozprzestrzenienie się jakiegoś problemu poza obszar rewitalizacji. Problemowa Realizowane w ramach procesów rewitalizacyjnych projekty powinny się przenikać i wzajemnie uzupełniać. Komplementarność ta wymaga koordynacji na wyższym poziomie, przy uwzględnieniu strategicznych decyzji wynikających często z innych dokumentów, a odnoszących się również do obszaru rewitalizacji. Proceduralno- Służy stworzeniu spójnego systemu realizacji, rozumianego jako instytucjonalna połączenie sprawnych procedur oraz podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie konkretnych projektów. Międzyokresowa Odnosi się do spójności przedsięwzięć wdrażanych w poprzednim programowaniu, a tych projektowanych obecnie. Źródeł finansowania Oznacza łączenie różnych rodzajów środków do realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Źródło: opracowanie własne na podstawie Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020.

Komplementarność przestrzenna

W ramach niniejszego Programu zaproponowano szereg przedsięwzięć oraz projektów rewitalizacyjnych, z których każdy realizowany będzie w ramach wyznaczonych w efekcie pogłębionej diagnozy obszarów rewitalizacji. W żadnym wypadku działania nie będą prowadzone poza obszarem rewitalizacji. Realizację

79 projektów miękkich zaplanowano w budynkach zlokalizowanych na obszarach objętych rewitalizacją. Nawet jednak w przypadkach, kiedy dany projekt realizowany będzie w mieście Janowiec Wielkopolski., na wyznaczonym tam obszarze rewitalizacji, zakłada się również udział mieszkańców pozostałych obszarów. Wynika to przede wszystkim z faktu znaczenia Janowca Wielkopolskiego jako ważnego ośrodka życia gminnego.

Komplementarność problemowa

W ramach niniejszego dokumentu zaplanowano przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne o podstawowym znaczeniu oraz o charakterze uzupełniającym. Na liście przedsięwzięć podstawowych zadbano o to, aby przedsięwzięcia infrastrukturalne stanowiły wsparcie i uzupełnienie do przedsięwzięć mających przede wszystkim aktywizować mieszkańców. Z tego też względu cel 2 rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski podkreśla, że przestrzeń zagospodarowana ma być w sposób pozwalający na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji. Wszelkie działania inwestycyjne mają pełnić zatem rolę „służebną” wobec przedsięwzięć społecznych. Poniższa tabela prezentuje spójność i wzajemne uzupełnianie się przedsięwzięć finansowanych ze środków EFS i EFRR w ramach listy podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Tab. 22 Komplementarność przedsięwzięć społecznych i inwestycyjnych.

Projekt rewitalizacyjny Przedsięwzięcie Komplementarność rewitalizacyjne Działajmy razem 50+ Remont wieży ciśnień w Projekt dla osób w wieku 50+ Janowcu Wielkopolskim realizowany będzie w wyremontowanej wraz wieży ciśnień w Janowcu zzagospodarowaniem Wielkopolskim. Oczywiście z terenu pomieszczeń korzystać będą mogli również inni mieszkańcy miasta i gminy, w tym zakłada się, że swoje projekty będą tam realizować lokalne organizacje pozarządowe. Z dziećmi twórzmy Przebudowa i Zadanie skierowane do dzieci i przyszłość rozbudowa budynku młodzieży realizowane będzie w świetlicy szkolnej świetlicy szkolnej, co jest istotne ze względu na fakt partnerstwa M-GOPS oraz Szkoły Podstawowej w Janowcu Wielkopolskim. projekty „miękkie” Przebudowa i W Programie zakłada się, że udział w rozbudowa świetlic projektach „miękkich” będą brali wiejskich w Tonowie i mieszkańcy wszystkich obszarów Kołdrąbiu

rewitalizacji. Po przeprowadzeniu prac remontowych w świetlicach wiejskich przynajmniej niektóre elementy tych projektów będą mogły być w nich realizowane, dzięki czemu zwiększy się poziom uczestnictwa mieszkańców tych obszarów. Źródło: opracowanie własne.

Komplementarność proceduralno-instytucjonalna

Za wdrażanie projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych odpowiedzialny jest przede wszystkim Burmistrz Janowca Wielkopolskiego. Projekty miękkie zostały również zgłoszone przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (w tym jeden projekt realizowany będzie ze Szkołą Podstawową w Janowcu Wielkopolskim) oraz Parafię Rzymsko-Katolicką w Janowcu Wielkopolskim. Generalnie więc realizacja procesu rewitalizacji odbywać się będzie z inicjatywy jednostek gminnych. W przypadku jednak projektów „miękkich” zakłada się włączanie funkcjonujących grup społecznych, jak lokalnych stowarzyszeń, czy grup nieformalnych – a więc działających przede wszystkim na zasadzie wolontariatu mieszkańców. Największe zaangażowanie przewiduje się na obszarach rewitalizacji na wsiach, bowiem tam bardzo często już dotychczas mieszkańcy realizowali wspólne inicjatywy – według swoich pomysłów i własnymi siłami. Niewątpliwie jednak Gmina, M-GOPS oraz Parafia będą liderami realizowanych projektów i przedsięwzięć, koordynując pracę i działania podejmowane przez podmioty społeczne czy grupy nieformalne, a także odpowiadając za rozliczenie czy generalnie – formalną stronę realizacji projektu.

Komplementarność międzyokresowa

W poprzednim programowaniu gmina Janowiec Wielkopolski przygotowała dokument pn. „Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Janowiec Wielkopolski na lata 2010-2015”. Zgodnie z obowiązującymi wówczas zasadami, program rewitalizacji odnosił się jedynie do obszaru miasta. W zdiagnozowanych potrzebach rewitalizacyjnych skoncentrowano się przede wszystkim na zadaniach inwestycyjnych, odnoszących się do rewitalizacji parku miejskiego, przebudowy instytucji kultury czy edukacji, budowie obiektów służących rekreacji, inwestycji drogowych, odnowy rynku miejskiego. Z tego względu w obecnym Programie Rewitalizacji największy nacisk został

81 z kolei położony na przedsięwzięcia o charakterze „miękkim”, a wszelkie projekty o charakterze inwestycyjnym, infrastrukturalnym, mają jedynie stanowić ich dopełnienie, tworząc odpowiednio wyposażoną i spełniającą narzucone przepisami prawa standardy przestrzeń. Podtrzymano jednocześnie projekt remontu wieży ciśnień w Janowcu Wielkopolskim, wskazując jednak wyraźnie jego przyszłe przeznaczenie pod realizację projektów społecznych. Przeprowadzona na potrzeby niniejszego opracowania diagnoza wykazała również spójność w zakresie obszaru miasta, w którym powinny zostać przeprowadzone przedsięwzięcia rewitalizacyjne. W obecnym procesie rewitalizacji wskazano jako obszar rewitalizacji w obrębie miasta teren Osiedla III, natomiast z poprzednim Programem spójne pozostanie skierowanie wsparcia na ulice: 22 Stycznia, 3 Maja, Dworcową, Półwiejską, Pl. Wolności, Powstańców Wlkp. oraz Szkolną. Dzięki rozszerzeniu możliwości wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych na obszarach wiejskich w obecnym programowaniu, katalog przedsięwzięć mógł zostać poszerzony, a ważne dla społeczności lokalnej działania będą mogły być realizowane także na obszarach rewitalizacji Zrazim, Tonowo i Kołdrąb.

Komplementarność źródeł finansowania

W ramach spełnienia komplementarności źródeł finansowania należy "uruchomić" zarówno środki publiczne pochodzące z budżetu gminy, jak i różnych programów ministerialnych (na poziomie krajowym), wojewódzkich czy wreszcie środki dostępne dzięki funduszom unijnym. W przypadku angażowania organizacji pozarządowych czy innych podmiotów niezwiązanych z gminą, można tu również włączyć ich wkład finansowy.

III.6 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji

Procesom rewitalizacji towarzyszyć powinna możliwie szeroka partycypacja społeczna. Włączanie mieszkańców (funkcjonujących jako osoby prywatne, przedsiębiorcy, działacze społeczni, liderzy lokalni itp.) umożliwić ma przeprowadzenie „pełnej” rewitalizacji. Pozwoli jednocześnie integrować lokalną społeczność i może pobudzić do większej solidarności społecznej. Rodzi też odpowiedzialność za gminę rozumianą jako wspólnotę mieszkańców i jednostkę administracyjną.

III.6.1 Partycypacja społeczna na etapie opracowywania Programu Rewitalizacji

Pierwszym elementem włączenia mieszkańców do procesu rewitalizacji było powołanie Zespołu ds. Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski. Na stronie internetowej gminy pojawiło się ogłoszenie Burmistrza dotyczące możliwości zgłaszania kandydatów na członków Zespołu ds. Rewitalizacji, wyjaśniające również rolę tego ciała – organu konsultacyjnego Burmistrza w zakresie rewitalizacji, mającego zapewnić współpracę ze wszystkimi grupami interesariuszy procesu rewitalizacji zdegradowanych obszarów gminy. Do ogłoszenia dołączono deklarację członkostwa w Zespole. Kandydaci mogli składać deklaracje do dnia 30 września 2016 roku. Zespół powołano Zarządzeniem nr 21/2016 Burmistrza Janowca Wielkopolskiego – Kierownika Urzędu z dnia 4 października 2016 roku w sprawie powołania Zespołu do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski. W skład Zespołu weszło łącznie 15 osób, w tym Burmistrz jako jego Przewodniczący, Kierownik Referatu Infrastruktury i Ochrony Środowiska, pracownicy ds. ochrony środowiska oraz funduszy europejskich oraz inwestycji i planowania przestrzennego. Pozostałe osoby tworzące Zespół to zainteresowani mieszkańcy pełniący różne role w społeczności lokalnej. Następnie odbyły się warsztaty poświęcone różnym elementom procesu rewitalizacji. Pierwszy warsztat konsultacyjny miał miejsce 26 października 2016 r., a jego cele to omówienie wyników prac nad wyznaczeniem obszaru zdegradowanego oraz rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, przeprowadzenie pogłębionej analizy problemów obszarów rewitalizacji oraz prezentacja zasad zgłaszania propozycji przedsięwzięć, które mogą zostać ujęte w Programie Rewitalizacji za pośrednictwem „Ankiety potrzeb rewitalizacyjnych”. Ankiety potrzeb rewitalizacyjnych zbierano od 8 do 23 listopada 2016 r., a złożyć je mógł każdy zainteresowany mieszkaniec lub podmiot działający na terenie gminy. Z kolei 5 grudnia 2016 r. przeprowadzono drugi warsztat konsultacyjny dotyczący wizji i celów rewitalizacji, a także omawiający zaproponowane przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne. Efekty warsztatów zostały uwzględnione w ramach diagnozy przeprowadzonej na potrzeby niniejszego dokumentu. Na podstawie Zarządzenia nr 2/2017 Burmistrza Janowca Wielkopolskiego z dnia 30.01.2017 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami Gminy Janowiec Wielkopolski dotyczących projektu dokumentu pn. „Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016-2023”

83 w dniach 31 stycznia 2017 r. – 20 lutego 2017 r. przeprowadzono z mieszkańcami Gminy konsultacje społeczne projektu dokumentu. Między 31 stycznia a 20 lutego 2017 r. projekt dokumentu dostępny był na stronie internetowej gminy w zakładce „Rewitalizacja” oraz w pokoju nr 1 w Urzędzie Miejskim w Janowcu Wielkopolskim. Uwagi można było do niego zgłaszać w formie pisemnej pocztą elektroniczną na adres ś[email protected] lub listownie na adres Urzędu Miejskiego. W zarządzonym terminie nie wpłynęła żadna uwaga w formie pisemnej. W ramach procesu konsultacji dnia 15 lutego 2017 r. o godz. 14.00 w sali konferencyjnej Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim odbyła się debata nad projektem dokumentu. W czasie debaty zgłoszono uwagi dotyczące rozszerzenia wizji obszarów rewitalizacji, przeniesienia zadania związanego z remontem Komisariatu Policji na listę przedsięwzięć podstawowych oraz rozszerzenia obszaru rewitalizacji Janowiec Wielkopolski o fragment innego osiedla, które spełnia warunki obszaru zdegradowanego. Uwzględniona została pierwsza uwaga, natomiast pozostałe odrzucono ze względu na niezgodność z zapisami wytycznych wojewódzkich dotyczących określających zasady opracowywania programów rewitalizacji. Ponadto na podstawie Zarządzenia nr 17/2017 Burmistrza Janowca Wielkopolskiego z dnia 26 kwietnia 2017 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych projektu dokumentu, w dniach 28 kwietnia – 18 maja 2017 r. trwały konsultacje polegające na udostępnieniu projektu dokumentu na stronie internetowej gminy oraz w pokoju nr 1 w Urzędzie Miejskim w Janowcu Wielkopolskim. Mieszkańcy mogli zgłaszać uwagi w formie mailowej lub listownej. We wskazanym w Zarządzeniu terminie wpłynęła jedna uwaga dotycząca poprawy wizerunku centrum miasta Janowca Wielkopolskiego poprzez m.in. odnowienie i termomodernizację budynków mieszkalnych. Uwaga została uwzględniona i włączona do dokumentu jako przedsięwzięcie rewitalizacyjne o charakterze uzupełniającym.

III.6.2 Partycypacja społeczna na etapie zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji

Włączenie społeczności lokalnej powinno zostać zastosowane również na etapie wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Ze względu na to, że został powołany Zespół ds. Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, zakłada się jego dalsze

84 funkcjonowanie w związku z monitorowaniem wdrażania Programu oraz ewentualną jego aktualizacją. Elementem partycypacji społecznej będzie również organizacja konsultacji społecznych przeprowadzonych metodami aktywizującymi, a dotyczących realizacji konkretnych przedsięwzięć. Chodzi o danie mieszkańcom możliwości wypowiedzenia się co do sposobów zagospodarowania terenów czy szczegółów projektów miękkich tak, aby wszystkie one w jak największym stopniu odpowiadały potrzebom mieszkańców. Z drugiej strony takie spotkania stanowią wyraz otwartości władz wobec mieszkańców oraz są okazją do wyjaśnienia pewnych zagadnień czy powodów, dla których dane przedsięwzięcie musi być zorganizowane w taki, a nie inny sposób. Inny sposób angażowania społeczności lokalnej to ankietyzacja podmiotów/interesariuszy (osób, podmiotów gospodarczych, społecznych, itd.) z obszarów rewitalizacji na etapie oceny efektów wdrażania Programu Rewitalizacji. Przeprowadzanie takich ankiet pozwoli na uzupełnienie danych statystycznych gromadzonych na potrzeby monitoringu o odczucia i wnioski indywidualne. Jednocześnie - przy odpowiednio skonstruowanej ankiecie - pozwoli poznać propozycje rozwiązań ewentualnych pojawiających się problemów. Wreszcie partycypacja społeczna może zostać zagwarantowana na etapie wdrażania dokumentu poprzez włączanie mieszkańców do realizacji konkretnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Mowa tu zarówno o pojedynczych mieszkańcach, jak i osobach zrzeszonych np. w organizacjach pozarządowych. Zaangażowanie to może przyjmować formę wolontariatu, przy czym coraz popularniejszy staje się on nie tylko wśród młodzieży szkolnej, ale również osób starszych. W tym drugim przypadku przynosi pozytywne efekty, ponieważ z jednej strony wykorzystuje wiedzę i doświadczenie życiowe, a z drugiej sprawia, że osoby starsze czują się potrzebne i są bardziej dowartościowane. Włączenie to odnosi się przede wszystkim do realizacji projektów „miękkich”.

IV Zarządzanie wdrażaniem Programu Rewitalizacji

IV.1 Szacunkowe ramy finansowe przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz harmonogram ich wdrażania

Tab. 23 Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe.

Poziom dofinansowania Źródło finansowania Termin Podmiot Szacowana Obszar Projekt/ realizacji Typ projektu realizujący wartość rewitalizacji Przedsięwzięcie Środki Środki projektu projekt projektu (zł) % zł publiczne prywatne

OR Janowiec 03.2018- G1. Świetlica społeczny Parafia Rzymsko- 100.000,00 85% 85.000,00 RPO-EFS, - Wielkopolski 12.2019 pokoleniowa – Katolicka w programy bądźmy razem Janowcu ministerialne Wielkopolskim OR Janowiec 01.2018- G.2 społeczny Miejsko - Gminny 200.00,00 85% 170.000,00 RPO-EFS, - Wielkopolski, 06.2019 Działajmy razem Ośrodek Pomocy PO-WER, OR Kołdrąb, 50+ Społecznej w środki własne OR Tonowo, Janowcu OR Zrazim Wielkopolskim OR Janowiec 01.2018- G.3 społeczny Miejsko - Gminny 200.00,00 85% 170.000,00 RPO-EFS, - Wielkopolski, 06.2019 Z dziećmi Ośrodek Pomocy PO-WER, OR Kołdrąb, twórzmy Społecznej w środki własne OR Tonowo, przyszłość Janowcu OR Zrazim Wielkopolskim

Szkoła Podstawowa im. T. Kościuszki w Janowcu Wielkopolskim OR Kołdrąb 03.2018- G.4 techniczne, Gmina Janowiec 380.000,00 85% 323.000,00 RPO-EFRR, - 12.2018 Rozbudowa przestrzenno- Wielkopolski środki własne świetlicy funkcjonalne wiejskiej w Kołdrąbiu

OR Tonowo 03.2018- G.5 techniczne, Gmina Janowiec 350.000,00 85% 297.500,00 RPO-EFRR, - 12.2018 Rozbudowa i przestrzenno- Wielkopolski środki własne przebudowa funkcjonalne świetlicy wiejskiej w Tonowie OR Janowiec 03.2020- G.6 techniczne Gmina Janowiec 800.00,00 85% 680.000,00 RPO-EFRR, - Wielkopolski 12.2021 Przebudowa i Wielkopolski środki własne rozbudowa budynku świetlicy szkolnej OR Janowiec 03.2018- G.7 techniczne, Gmina Janowiec 350.000,00 85% 297.500,00 RPO-EFRR, - Wielkopolski 12.2018 Remont wieży przestrzenno- Wielkopolski środki własne ciśnień w funkcjonalne Janowcu Wielkopolskim wraz z zagospodarowaniem terenu Źródło: opracowanie własne.

Tab. 24 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe.

Szacowana Źródło finansowania Obszar Typ Uzupełniające przedsięwzięcia wartość L.p. rewitalizacji przedsięwzięcia rewitalizacyjne przedsięwzięcia Środki Środki publiczne (zł) prywatne OR Janowiec 1. techniczne, U.1 500.000,00 środki ministerialne, - Wielkopolski przestrzenno- Przebudowa budynku Komisariatu Policji w środki własne funkcjonalne Janowcu Wielkopolski wraz z zagospodarowaniem terenu

przewidywany okres realizacji: 2020-2022 OR Kołdrąb, 2. przestrzenno- U.2 1.900.000,00 środki ministerialne, - OR Zrazim, funkcjonalne Przebudowa dróg gminnych na obszarach PROW, OR Tonowo rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski środki własne

przewidywany okres realizacji: 2017-2021 OR Janowiec 3. przestrzenno- U.3 100.000,00 środki własne - Wielkopolski funkcjonalne Poprawa przestrzeni publicznej w Janowcu Wielkopolskim

przewidywany okres realizacji: 2019-2021 OR Janowiec 4. społeczne U.4 1.300.000,00 RPO-EFS, - Wielkopolski, Aktywizacja zawodowa osób bezrobotnych PO WER, OR Tonowo, mieszkających na obszarach rewitalizacji projekty OR Zrazim ministerialne, przewidywany okres realizacji: środki własne 2018-2020 Źródło: opracowanie własne.

IV.2 System zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji

Podmiotem koordynującym wdrażanie Programu Rewitalizacji jest Burmistrz Gminy Janowiec Wielkopolski. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych wpisanych do dokumentu odbywać się będzie „za pośrednictwem” jednostek organizacyjnych gminy, ale również podmiotów zewnętrznych realizujących cele wyznaczone dla obszarów rewitalizacji, które dobrowolnie włączyły się w proces rewitalizacji w gminie. W przypadku realizacji poszczególnych przedsięwzięć każde z nich koordynowane będzie przez wskazany w projekcie podmiot. Podsumowując, w zarządzanie procesem rewitalizacji zaangażowane są następujące podmioty: - Rada Miejska w Janowcu Wielkopolskim, - Burmistrz, - w imieniu uczestników procesu rewitalizacji - Zespół do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, - komórka organizacyjna Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim wyznaczona do koordynowania procesu rewitalizacji, - w imieniu interesariuszy rewitalizacji - podmioty/osoby realizujące projekty rewitalizacyjne/przedsięwzięcia. Rada Miejska mogłaby przyjmować roczny raport z wdrażania Programu Rewitalizacji, uchwały wprowadzające zmiany w dokumencie oraz warunkujące możliwości wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych (np. budżetowe). Burmistrz z kolei odpowiadałby za przygotowanie harmonogramu prac nad Programem, koordynował wdrażanie przedsięwzięć oraz realizował procesy decyzyjne warunkujące możliwości realizacji Programu. W niniejszym Programie za zadania inwestycyjne odpowiedzialna jest przede wszystkim Gmina Janowiec Wielkopolski. Ponadto przebudowa Komisariatu Policji to zadanie zgłoszone przez Komisariat i realizowane przez Komendę Powiatową Policji w Żninie. Projekty rewitalizacyjne w większości realizowane będą przez Miejsko- Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, w tym jeden projekt uwzględnia partnerstwo ze Szkołą Podstawową im. T. Kościuszki w Janowcu Wielkopolskim. Podmioty nie będące jednostkami organizacyjnymi gminy realizują projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne we własnym zakresie. Powinny jednak ściśle współpracować z Burmistrzem i Radą Miejską w Janowcu Wielkopolskim, np. przekazując sprawozdania z realizacji zgłoszonych przez siebie projektów

89 i przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Stanowią one bowiem część całego procesu i w związku z tym również powinny być włączone do procesu oceny i monitoringu. Inicjowanie działań związanych z realizacją Programu oraz kwestie organizacyjne powinny leżeć w gestii wyznaczonej w tym celu komórki organizacyjnej Urzędu Miejskiego. Wydaje się zasadne, aby był to Referat Infrastruktury i Ochrony Środowiska, którego pracownicy już na etapie opracowywania dokumentu silnie zaangażowali się w cały proces. Mają więc już wiedzę merytoryczną dotyczącą samej rewitalizacji, jak również wypracowane rozwiązania administracyjno-organizacyjne. Ponadto pracownicy tego Referatu odpowiadają za pozyskiwanie środków finansowych zewnętrznych, co zdecydowanie ułatwi realizację Programu zgodnie z przedstawionym harmonogramem. Zaplanowane projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne realizowane będą od pierwszego kwartału 2018 do 2022 roku. Mieszczą się zatem w przedziale czasowym, który został wyznaczony w tytule dokumentu oraz w okresie, w którym mogą funkcjonować programy rewitalizacji przygotowane w oparciu o wytyczne ministerialne, a nie ustawę o rewitalizacji. W czasie realizacji Programu ważne jest właściwe i możliwie najpełniejsze informowanie społeczności lokalnej o realizowanych przedsięwzięciach. Jedną z form przekazywania takich informacji byłoby stworzenie na funkcjonującej już stronie internetowej gminy zakładki poświęconej rewitalizacji w gminie, aby tam gromadzić wszystkie związane z nią wiadomości. Poza przekazywaniem informacji o przystąpieniu gminy czy innych podmiotów do realizacji projektów, można tam także zamieszczać porady dotyczące zdobywania środków pozwalających sfinansować planowane przedsięwzięcia. Publikowano by tam także sprawozdania z realizacji Programu oraz ogłoszenia o konsultacjach organizowanych w ramach wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Stworzenie strony internetowej poświęconej rewitalizacji to jeden ze sposobów zapewnienia transparentnego systemu wymiany informacji oraz opinii o poszczególnych inicjatywach. Zaangażować w ten proces można również lokalne media. Dzięki temu zapewni się możliwość kontroli publicznych przedsięwzięć przez mieszkańców. Jednak ma to również znaczenie promocyjne – przede wszystkim rozpatrywane z punktu widzenia wzrostu zaangażowania mieszkańców w realizację projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych (jako wykonawców oraz jako

90 beneficjentów). Poprawi się wizerunek gminy (także zewnętrzny) jako otwartej wspólnoty samorządowej, co jest istotne z punktu widzenia jej postrzegania oraz budowy tożsamości lokalnej.

IV.3 System monitoringu, oceny skuteczności i wprowadzania modyfikacji do Programu Rewitalizacji

Skuteczny monitoring wdrażania zapisów Programu Rewitalizacji oraz jego ewaluacja wymaga funkcjonowania podmiotu, który będzie koordynował i zarządzał tymi procesami. Na etapie prowadzenia prac nad opracowywaniem programu został powołany - w drodze zarządzenia Burmistrza - Zespół do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski. W Zespole zasiadają przedstawiciele organu wykonawczego oraz strony społecznej. W cyklu rocznym Zespół powinien przygotowywać do końca pierwszego kwartału każdego roku raport z postępów we wdrażaniu zapisów Programu, uwzględniając przy tym ewentualne bariery w realizacji projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych, powody ich wystąpienia oraz rekomendowane środki zaradcze. W raporcie powinna się znaleźć także ogólna ocena realizacji zapisów Programu pod kątem skuteczności, efektywności oraz trafności. Treść raportu należy publikować na stronie internetowej gminy, w tym w Biuletynie Informacji Publicznej, aby umożliwić dostęp do niego wszystkim interesariuszom rewitalizacji oraz innym zainteresowanym mieszkańcom gminy czy podmiotom zewnętrznym. Monitoring i ewaluacja powinny wykorzystywać różnego rodzaju wskaźniki sytuacji gminy, w tym te, na podstawie których opracowano pogłębioną diagnozę obszarów zdegradowanych (aby zapewnić spójność i ciągłość, a także zachować logikę procesu rewitalizacji). Większość przedsięwzięć z listy podstawowej realizowana będzie od 2018 r., dlatego pierwszy raport mógłby powstać w pierwszym kwartale 2019 roku. Dane do tworzenia wskaźników pochodzić będą - tak jak na etapie wykonywania pogłębionej diagnozy obszarów zdegradowanych - z Urzędu Miejskiego, jednostek organizacyjnych, Policji, Powiatowego Urzędu Pracy, Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Jednocześnie część danych pochodzić może z Urzędu Statystycznego, który udostępnia je nieodpłatnie na portalu Bank Danych Lokalnych. Pozwoli to przede wszystkim na uchwycenie dynamiki analizowanych zjawisk. Zebrane w ten sposób dane o charakterze ilościowym pozwolą na stworzenie obiektywnych

91 i dających się porównać wskaźników. Należy je jednak uzupełnić o dane jakościowe, uzyskiwane np. dzięki ankietom czy wywiadom pogłębionym/fokusowym z interesariuszami rewitalizacji. W procesie monitoringu i ewaluacji istotne jest posługiwanie się wskaźnikami określonymi przy każdym przedsięwzięciu z listy podstawowej oraz wykorzystywanie zaproponowanych przy nich sposobów mierzenia. W przypadku przedsięwzięć uzupełniających można posługiwać się następującymi wskaźnikami: - powierzchnia przebudowanych budynków,

- poziom emisji CO2 oraz zużycia energii w termomodernizowanych obiektach użyteczności publicznej, - powierzchnia zagospodarowanego terenu, - długość przebudowanych odcinków dróg, - liczba uczestników projektów aktywizujących zawodowo, - liczba osób, które w efekcie udziału w projekcie znalazły zatrudnienie lub prowadzą działalność gospodarczą. Przesłankami do wprowadzenia zmian w treści Programu Rewitalizacji są modyfikacje wytycznych w systemie rewitalizacji opracowanych przez Ministerstwo czy rekomendacje zawarte w raporcie ewaluacyjnym. Inicjatorem może być Zespół do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, radni miejscy lub Burmistrz. Koordynacją procesu wprowadzania zmian w dokumencie zajmować powinien się Referat Infrastruktury i Ochrony Środowiska, który jednocześnie od momentu rozpoczęcia prac nad opracowaniem dokumentu gwarantował obsługę administracyjną Zespołu, a jednocześnie był zaangażowany we wszelkie działania związane z dokumentem. Podmiot wnioskujący o dokonanie zmian w Programie Rewitalizacji powinien złożyć na piśmie propozycję zmian. Przygotowanie projektu zmiany należy do obowiązków Referatu, który przedkłada go do konsultacji i zaopiniowania Zespołowi do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, a następnie Burmistrzowi (wraz z opinią Zespołu) do ostatecznego zatwierdzenia. Burmistrz przekazuje projekt zmodyfikowanego Programu Rewitalizacji do uchwalenia Radzie Miejskiej.

Spis tabel

Tab. 1 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej licznie osób w wieku produkcyjnym w gminach powiatu żnińskiego w latach 2010 – 2015...... 13 Tab. 2 Liczba osób korzystająca z pomocy Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy społecznej w gminie Janowiec Wielkopolski oraz liczba „Niebieskich kart” w 2015 roku...... 14 Tab. 3Wskaźniki służące do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie miejsko- wiejskiej Janowiec Wielkopolski...... 21 Tab. 4 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach wiejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku...... 27 Tab. 5 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach miejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku...... 29 Tab. 6Obszary wykazujące stan kryzysowy na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 r., stanowiące podstawę do wyznaczenia obszarów rewitalizacji w gminie...... 31 Tab. 7 Obszary rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski...... 33 Tab. 8 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy...... 39 Tab. 9 Udział bezrobotnych w ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy...... 40 Tab. 10 Stosunek osób bezrobotnych pozostających bez pracy 12 miesięcy i dłużej względem ludności w wieku produkcyjnym na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy...... 41 Tab. 11Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej licznie ludności na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy...... 42 Tab. 12„Niebieskie karty” na 1000 mieszkańców z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy...... 43 Tab. 13Wskaźnik przestępstw kryminalnych (popełnionych na danym obszarze) na 1000 mieszkańców z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy. .. 44 Tab. 14Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika poniżej średniej dla gminy...... 45 Tab. 15Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej danego obszaru (ha)* (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy...... 46 Tab. 16 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Kołdrąb...... 50 Tab. 17 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Tonowo...... 53 Tab. 18 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Zrazim...... 57 Tab. 19 Podsumowanie analizy wskaźnikowej Osiedla III miasta Janowiec Wielkopolski...... 60 Tab. 20 Wskaźniki osiągnięcia celów rewitalizacji...... 67 Tab. 21 Rodzaje komplementarności przedsięwzięć rewitalizacyjnych...... 79 Tab. 22 Komplementarność przedsięwzięć społecznych i inwestycyjnych...... 80 Tab. 23 Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe...... 86 Tab. 24 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe...... 88

Spis rysunków

Rys. 1 Położenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle powiatu żnińskiego...... 11 Rys. 2 Struktura ludności gminy Janowiec Wielkopolski w podziale na ekonomiczne grupy wieku w latach 2010 – 2015...... 12 Rys. 3 Podział miasta Janowiec Wielkopolski na jednostki struktury przestrzeni miejskiej – osiedla, w oparciu o determinanty przestrzenne...... 20 Rys. 4 Obszary zdegradowane w gminie Janowiec Wielkopolski...... 26 Rys. 5 Obszar rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III)...... 34 Rys. 6 Obszar rewitalizacji Kołdrąb...... 35 Rys. 7 Obszar rewitalizacji Tonowo...... 36 Rys. 8 Obszar rewitalizacji Zrazim...... 37 Rys. 9 Struktura wiekowa ludności wsi Kołdrąb w 2015 roku...... 48 Rys. 10 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Kołdrąb...... 51 Rys. 11 Struktura wiekowa ludności wsi Tonowo w 2015roku...... 52 Rys. 12 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Tonowo...... 54 Rys. 13 Struktura wiekowa ludności wsi Zrazim w 2015 roku...... 55 Rys. 14 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Zrazim...... 58 Rys. 15 Struktura wiekowa ludności Osiedla III w Janowcu Wielkopolskim w 2015 roku...... 59 Rys. 16Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III).61