Program Rewitalizacji Dla Gminy Janowiec Wielkopolski Na Lata 2016-2023

LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA GMINY JANOWIEC WIELKOPOLSKI NA LATA 2016-2023

Spis treści

Wprowadzenie ...... 4 I Opis powiązań Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi ...... 6 II Diagnoza gminy i określenie obszarów zdegradowanych oraz rewitalizacji w gminie ...... 12 II.1 Uproszczona diagnoza gminy ...... 12 II.1.1 Położenie, podział administracyjny i warunki środowiskowe ...... 12 II.1.2 Strefa społeczna ...... 14 II.1.3 Sfera gospodarcza ...... 19 II.1.4 Sfera przestrzenno – funkcjonalna ...... 20 Wnioski ...... 21 II.2 Określenie obszarów zdegradowanych gminy Janowiec Wielkopolski ...... 22 II. 3 Określenie obszaru rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski ...... 34 II.4 Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji ...... 42 II.4.1 Analiza czynników i zjawisk kryzysowych ...... 42 II.4.2 Skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych ...... 48 II.4.3 Potencjał obszaru rewitalizacji ...... 62 III Proces rewitalizacji w gminie ...... 64 III.1 Wizja obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu procesu ...... 64 III.2 Cele i kierunki działań w ramach procesu rewitalizacji ...... 65 III.3 Główne projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne ...... 69 III.4 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne ...... 75 III.5 Mechanizmy zapewnienia komplementarności między przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz podmiotami i ich działaniami realizowanymi na obszarze rewitalizacji ...... 77 III.6 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji ...... 80 III.6.1 Partycypacja społeczna na etapie opracowywania Programu Rewitalizacji ...... 81 III.6.2 Partycypacja społeczna na etapie zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji ...... 83 IV Zarządzanie wdrażaniem Programu Rewitalizacji ...... 84 IV.1 Szacunkowe ramy finansowe przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz harmonogram ich wdrażania ...... 84 IV.2 System zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji ...... 88 IV.3 System monitoringu, oceny skuteczności i wprowadzania modyfikacji do Programu Rewitalizacji ...... 90 Spis tabel ...... 93

Spis rysunków ...... 95

Wprowadzenie

Zgodnie z Wytycznymi w zakresie rewitalizacji w programach rewitalizacyjnych na lata 2014-2020 pod pojęciem rewitalizacji należy rozumieć: „proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych, prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez działania kompleksowe (…) integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki, skoncentrowane terytorialnie i prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez programy rewitalizacji”. Takimi zasadami kierowano się również, opracowując Program Rewitalizacji dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016-2023. Program został przygotowany i opracowany zgodnie z wymogami określonymi w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014 – 2020 Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 lipca 2015 roku (dalej: Wytyczne) oraz Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014 – 2020. Poszczególne części niniejszego Programu odpowiadają wymogom zawartym w obu wyżej wymienionych dokumentach. W rozdziale pierwszym opisano powiązania Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi. Przeanalizowano przede wszystkim powiązania między Programem a Strategią Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2022jako podstawowym dokumentem wyznaczającym kierunki rozwojowe gminy. Następnie skupiono się na bardziej „specjalistycznych” dokumentach, koncentrujących się wokół pewnych rodzajów działalności samorządu gminnego. Wśród nich znalazło się studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, strategia rozwiązywania problemów społecznych czy program ochrony środowiska. Ostatnim elementem tej części było odniesienie do dokumentów ponadgminnych – w tym wypadku strategii ORSG Powiatu Żnińskiego oraz Lokalnej Strategii Rozwoju. Część druga Programu ma charakter diagnostyczny i opiera się na określeniu „pozycji” gminy na tle województwa kujawsko-pomorskiego oraz powiatu żnińskiego. W kolejnym etapie natomiast nastąpiło zejście do poziomu samej gminy – poszczególne

dane analizowano już na poziomie wyodrębnionych osiedli miasta Janowiec Wielkopolski oraz miejscowości wiejskich gminy. Część trzecia ma charakter projektowy i odnosi się do kształtu procesu rewitalizacji w gminie. Przede wszystkim wskazano wizję obszarów rewitalizacji po przeprowadzeniu tego procesu, a także cele i kierunki działań. Projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne zgłoszone przez podmioty z terenu gminy zostały uporządkowane w ramach dwóch list – przedsięwzięć podstawowych i uzupełniających. Następnie opisano mechanizmy zapewnienia komplementarności tych przedsięwzięć. Ostatnim elementem tej części był opis procesu partycypacji społecznej, który przeprowadzono na etapie opracowywania dokumentu, jak również zaproponowano możliwe formy włączania lokalnej społeczności na etapie wdrażania Programu Rewitalizacji. Chodzi o utrzymanie zainteresowania mieszkańców realizowanymi przedsięwzięciami, bowiem bez współpracy z nimi nie uda się osiągnąć pozytywnych efektów, zwłaszcza w wymiarze społecznym. Ostatnia część dokumentu odnosi się do zarządzania wdrażaniem procesu rewitalizacji. W sposób zbiorczy przedstawiono tu szacunkowe ramy finansowe zaproponowanych przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych, a także harmonogram ich realizacji. Następnie opisano system zarządzania realizacją Programu, monitoringu, oceny skuteczności oraz wprowadzania zmian do niniejszego dokumentu.

I Opis powiązań Programu Rewitalizacji z dokumentami strategicznymi i planistycznymi

Program Rewitalizacji jest jednym z wielu dokumentów strategicznych i planistycznych tworzonych w gminach. Chociaż każdy z tych dokumentów ma swoją specyfikę, to jednak wszystkie muszą pozostawać ze sobą spójne, aby móc pozytywnie oddziaływać na rozwój lokalny. Z tego względu w niniejszym rozdziale przeanalizowano zgodność założeń Programu Rewitalizacji z innymi dokumentami strategicznymi – zarówno na poziomie gminnym, jak i innych. Dokumentami „najwyższego rzędu” w gminach są strategie rozwoju, które w sposób szeroki analizują i projektują rozwój lokalny. Strategia Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2012-2022wyodrębnia cztery cele strategiczne i odpowiadające im cele operacyjne oraz zadania, które mają przełożyć się pozytywnie na rozwój gminy. W sferze infrastrukturalnej celem strategicznym jest rozwój infrastruktury przyczyniającej się do poprawy warunków życia mieszkańców oraz podniesienia atrakcyjności inwestycyjnej miasta i gminy, który może zostać osiągnięty dzięki realizacji celów operacyjnych, takich jak poprawa stanu dróg i połączeń komunikacyjnych, rozbudowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej oraz poprawa dostępności i jakości wody pitnej, podjęcie działań w kierunku gazyfikacji gminy, poprawa jakości sieci energetycznej i dostępu do Internetu oraz rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej. W sferze gospodarczej wskazano jako priorytetowy cel rozwoju gospodarczego poprzez nowoczesne i rozwinięte rolnictwo, stworzenie sprzyjających warunków do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości oraz wykorzystanie walorów turystycznych gminy. Służą temu cele operacyjne polegające na unowocześnieniu rolnictwa i rozwoju przemysłu rolno-spożywczego, tworzeniu korzystnych warunków do rozwoju małej i średniej przedsiębiorczości oraz przyczyniających się do wzrostu atrakcyjności inwestycyjnej gminy, a także do lepszego wykorzystania możliwości turystycznych. Celem strategicznym w sferze przestrzenno- środowiskowej jest jej rozwój poprzez racjonalne i ekologiczne wykorzystanie zasobów przyrodniczych, uregulowanie gospodarki komunalnej oraz zachowanie ładu

przestrzennego. Do tego niezbędne jest osiąganie następujących celów operacyjnych: regulacja systemu gospodarki odpadami, ochrona powietrza i zapobieganie jego zanieczyszczeniu oraz wykorzystanie OZE, ochrona wód powierzchniowych i podziemnych oraz zagospodarowanie doliny rzeki Wełny i terenów przybrzeżnych jezior, wdrożenie systemu edukacji ekologicznej, realizacja działań przyczyniających się do kompleksowego zagospodarowania terenu miasta oraz zapewnienia ładu przestrzennego w gminie, a także wykorzystanie sprzyjającego położenia geograficznego w celu podwyższenia atrakcyjności gminy. Ostatnim celem strategicznym została budowa tożsamości lokalnej i aktywnej integracji społecznej, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz zwiększanie zdolności adaptacyjnej mieszkańców do zmian społecznych i gospodarczych. Do niego dopasowano 7 celów operacyjnych, w tym podjęcie działań zmierzających do zmniejszenia bezrobocia i aktywizacji lokalnego rynku pracy, poprawę warunków do rozwoju aktywności społecznej i integracji różnych środowisk, poprawę warunków zdobywania wiedzy, umiejętności i wychowania poprzez inwestycje w infrastrukturę edukacyjną, tworzenie warunków do pełnego rozwoju młodego pokolenia mieszkańców, poprawę opieki zdrowotnej oraz pomocy społecznej, podjęcie działań na rzecz rozwiązania trudnych problemów społecznych w obszarach zagrożonych patologiami oraz zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego. W Strategii Rozwoju nie odniesiono się bezpośrednio do procesów rewitalizacji, jednak cele, kierunki działań i przedsięwzięcia rewitalizacyjne uwzględnione w Programie Rewitalizacji nawiązują do wskazań strategicznych. Działania w zakresie Celu 1 odnoszą się do aktywizacji zawodowej mieszkańców, przewidziano projekty wspierające młodzież, seniorów (co przekłada się na aktywność i integrację społeczną). Projekty zgłoszone przez M-GOPS z kolei rozszerzają ustawowo przypisane tej jednostce kompetencje i zadania, rozwijając sferę pomocy społecznej w gminie. Wśród przedsięwzięć podstawowych i uzupełniających znalazły się te o charakterze infrastrukturalnym, wspierające i rozwijające infrastrukturę społeczną oraz drogową. Zatem w procesie rewitalizacji wykorzystano część założeń strategicznych, dostosowując je do zdiagnozowanych na obszarach rewitalizacji problemów. W 2010 r. uchwalono Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Janowiec Wielkopolski. Jako cele tworzenia tego dokumentu

wskazano wielofunkcyjny rozwój miasta i wsi oraz poprawę warunków życia mieszkańców, rozbudowę infrastruktury technicznej i modernizację układu komunikacyjnego, tworzenie przyjaznych warunków dla lokalizacji nowych inwestycji i miejsc pracy, właściwe wykorzystanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej i rozwój otoczenia rolnictwa, wykorzystanie OZE, zwiększenie powierzchni leśnej, wskazanie obszarów cennych przyrodniczo i ich wykorzystanie do promocji gminy, ochronę i rewitalizację zabytków wraz z ich wykorzystaniem do promocji gminy, rozwój turystyki i rekreacji. W efekcie przeprowadzonej diagnozy obszarów zdegradowanych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski i wynikających z niej potrzeb rewitalizacyjnych, do Programu Rewitalizacji „przeniesiono” tylko pewien wycinek wskazanych w Studium celów. Przede wszystkim dzięki zmienionemu podejściu do rewitalizacji udało się włączyć do działań rewitalizacyjnych zarówno fragment miasta, jak i obszary wiejskie gminy. Projekty „miękkie”, mające poprawić jakość i warunki życia, realizowane będą w obu częściach gminy. Jednocześnie przedsięwzięcia infrastrukturalne także skierowano do miasta i wsi. Na liście przedsięwzięć uzupełniających znalazły się te, które realizują modernizację układu komunikacyjnego gminy, odnosząc się w ten sposób do zapisów Studium i uwzględniając je w miarę możliwości w Programie Rewitalizacji. Dokumentem stricte poświęconym sferze społecznej jest Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2014-2020. Jako misję samorządu wskazała ona stwarzanie mieszkańcom możliwości rozwoju, zaspokajanie ich potrzeb oraz dążenie do integracji społecznej. Służyć temu mają trzy cele strategiczne: 1) Przeciwdziałanie bezrobociu, ubóstwu i bezdomności oraz zapobieganie ich skutkom, 2)Wspieranie rodzin oraz wspomaganie rozwoju dzieci i młodzieży, 3) Zwiększenie udziału osób starszych i niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym, 4) Zwiększenie dostępu mieszkańców do opieki zdrowotnej oraz podniesienie poziomu bezpieczeństwa publicznego w gminie, 5) Rozwój kapitału społecznego i ludzkiego. Każdemu z celów strategicznych przyporządkowano kilka celów operacyjnych, wśród których następujące pozostają w spójności z celami, kierunkami działań i przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi: - wsparcie bezrobotnych i poszukujących pracy,

- wzmacnianie rodzin, podnoszenie poziomu ich funkcjonowania, udzielanie pomocy rodzinom będącym w kryzysie, rozwijanie systemu wsparcia, - przeciwdziałanie uzależnieniom i przemocy w rodzinie, - usprawnianie osób starszych i zapewnienie im właściwej opieki. Aby zrealizować powyższe cele, w Programie Rewitalizacji znalazły się projekty rewitalizacyjne wspierające osoby powyżej 50 roku życia, budujące integrację międzypokoleniową, solidarność społeczną, wspierające rodziny ze środowisk marginalizowanych społecznie z dziećmi, aktywizujące bezrobotnych i podnoszące ich kompetencje. Cel związany z przeciwdziałaniem uzależnieniom i przemocy w rodzinie nie został uwzględniony „literalnie” w niniejszym dokumencie, a w sposób pośredni – poprzez organizację czasu wolnego rodzinom oraz dzieci i młodzieży, co ma również zapobiegać podejmowaniu przez te osoby zachowań społecznie niepożądanych. W sferze środowiskowej bardzo szczegółowo do sytuacji gminy odnosi się Program Ochrony Środowiska dla Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016-2020 z perspektywą na lata 2021-2024. Większość celów co prawda poświęconych jest w nim ekologii i nie w pełni odpowiada istocie procesów rewitalizacyjnych. Jednak należy zauważyć, że niektóre przedsięwzięcia rewitalizacyjne odpowiadają na cele wskazane w Programie Ochrony Środowiska. Przede wszystkim więc w dokumencie tym pojawił się zapis o konieczności zachowania, właściwego wykorzystania oraz odnawiania i przywracania do stanu właściwego składników przyrody (cel 6.3). Służyć temu ma m.in. pielęgnacja i rozbudowa terenów zielonych w gminie, co jest realizowane przez przedsięwzięcie rewitalizacyjne polegające na zagospodarowaniu terenów zielonych na obszarze rewitalizacji Janowiec Wielkopolski. Cel 4 – utrzymanie standardów jakości powietrza na dobrym poziomie oraz stała redukcja emisji pyłów, gazów i odorów realizowany powinien być m.in. przez wspieranie termomodernizacji obiektów oraz stałą modernizację układu komunikacyjnego. Osiągnięciu tego celu sprzyjają przebudowy budynku wielorodzinnego czy Komisariatu Policji, w ramach których zaplanowano także termomodernizację, a dodatkowo także przebudowa trzech odcinków dróg na obszarach rewitalizacji zlokalizowanych w części wiejskiej gminy. Modernizacja ciągów komunikacyjnych to również sposób na osiągnięcie celu 6.5 – zminimalizowanie uciążliwego hałasu i utrzymanie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska.

Na poziomie ponadlokalnym przeanalizowano dwa dokumenty strategiczne. Pierwszym z nich jest Strategia Obszaru Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Powiatu Żnińskiego. Dla ORSG Powiatu Żnińskiego przyjęto w niniejszym dokumencie dwa cele strategiczne: 1) zapewnienie mieszkańcom wysokiej jakości usług społecznych, 2) zapobieganie i ograniczenie skutków negatywnych zjawisk społecznych. Każdemu ze wskazanych w Strategii celów strategicznych odpowiadają cele operacyjne będące jednocześnie priorytetami inwestycyjnymi. Po przeprowadzeniu diagnozy problemów na terenie gminy Janowiec Wielkopolski, mającej na celu wskazanie obszarów zdegradowanych i następnie rewitalizowanych, do niniejszego dokumentu przeniesiono cele: - III.2. Dostosowanie oferty opieki nad dziećmi do potrzeb mieszkańców – poprzez organizację świetlicy pokoleniowej oraz realizację projektu w świetlicy szkolnej (dzięki ofercie opieki i wsparcia dzieci w nauce); - III.4. Rozwój atrakcyjnej oferty kulturalnej dla turystów i mieszkańców ORSG – poprzez skierowane do osób wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz osób w wieku „50+”; Ponadto w powyższym dokumencie pojawiło się odniesienie do potrzeb rewitalizacyjnych, jednak obszary, które w opinii samorządu gminnego powinny podlegać tym procesom nie zostały wprost wskazane. Podkreślono jedynie, że będą to tereny ze zdiagnozowanym wysokim poziomem negatywnych zjawisk społecznych, co zostało uwzględnione w diagnozie na potrzeby Programu Rewitalizacji. W ramach Lokalnej Grupy Działania, do której należy również gmina Janowiec Wielkopolski, opracowano Lokalną Strategię Rozwoju na lata 2014-2020 Lokalnej Grupy Działania Pałuki – Wspólna Sprawa. Dokument ten obejmuje 3 cele ogólne, 5 celów szczegółowych oraz 9 przedsięwzięć. Cele ogólne to: 1) wsparcie przedsiębiorczości na obszarze LSR, 2) wzrost konkurencyjności obszaru LSR oraz 3) wspieranie włączenia społecznego i aktywizacja mieszkańców obszaru LSR. Wszystkie one obejmują horyzont czasowy do 2023 roku. W Programie Rewitalizacji nawiązano do celu 2 i 3 w zakresie celów szczegółowych: 2.1 Rozbudowa i poprawa standardu infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej oraz rewitalizacja i poprawa estetyki na obszarze LSR do 2023 r., 3.1 Wspieranie włączenia społecznego na obszarze LSR do 2023 r. oraz 3.2 Wzmocnienie kapitału społecznego, aktywizacja i integracja mieszkańców obszaru LSR do 2023 roku.

Każdemu z celów szczegółowych odpowiadają różnego rodzaju przedsięwzięcia, do których odniesienie można znaleźć w Programie Rewitalizacji. Należą do nich przedsięwzięcia 2.1.2 Rewitalizacja obszarów wiejskich w kontekście włączenia społecznego na obszarze LSR, 3.1.1 Inicjatywy w zakresie włączenia społecznego na obszarze LSR oraz 3.1.2 Inicjatywy w zakresie aktywizacji i integracji mieszkańców obszaru LSR. Cel 2.1 i odpowiadające mu przedsięwzięcie 2.1.2 ma charakter inwestycyjny i spośród przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które go realizują, należy wymienić przede wszystkim przebudowę i remonty świetlic wiejskich w Kołdrąbiu i Tonowie. Z kolei cel 3.1 i 3.2 odnosi się do problemów społecznych i jest realizowany przez szereg projektów „miękkich” zaproponowanych w niniejszym dokumencie.

II Diagnoza gminy i określenie obszarów zdegradowanych oraz rewitalizacji w gminie

II.1 Uproszczona diagnoza gminy

II.1.1 Położenie, podział administracyjny i warunki środowiskowe

Gmina Janowiec Wielkopolski jest gminą miejsko-wiejską, leżącą w powiecie żnińskim w południowo-zachodniej części województwa kujawsko-pomorskiego. Jest częścią historycznych Pałuk – jednego z najstarszych w Polsce terenów osadniczych. Pod względem wielkościowym, należy do gmin średniej wielkości w skali województwa kujawsko-pomorskiego.

Rys. 1 Położenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle powiatu żnińskiego.

Źródło: http://www.znin.pl/mapa/mapa.html.

Powierzchnia gminy Janowiec Wielkopolski wynosi 130,73 km², z czego miasto Janowiec Wielkopolski zajmuje 3,04 km², co stanowi 2,3% ogółu powierzchni.

Na sieć osadniczą gminy składają się miasto Janowiec Wielkopolski oraz następujące miejscowości wiejskie: Bielawy, Brudzyń, Chrzanowo, Flantrowo, Gącz, Janowiec-Wieś, Juncewo, Kołdrąb, Laskowo, Miniszewo, Obiecanowo, Ośno, Posługowo, Puzdrowiec, Sarbinowo Drugie, Świątkowo, Tonowo, Wełna, Włoszanowo, Wybranowo, Zrazim, Żerniki, Żużoły. Janowiec Wielkopolski pełni wiodącą rolę w rozwoju społeczno- gospodarczym gminy. Poza ważną funkcją administracyjną, miasto stanowi lokalne centrum edukacyjne, zapewniając możliwość kształcenia od poziomu podstawowego do poziomu ponadgimnazjalnego, a także kulturalne, zapewniając dostęp do Miejsko- Gminnej Biblioteki Publicznej oraz Miejsko-Gminnego Domu Kultury. Miasto pełni także funkcje w zakresie opieki zdrowotnej dla mieszkańców gminy. Funkcje uzupełniające w systemie sieci osadniczej gminy stanowią miejscowości Świątkowo oraz Żerniki. Na ich terenie zlokalizowane są placówki szkół podstawowych, a także filie Miejsko-Gminnej Biblioteki Publicznej. Pozostałe miejscowości w zakresie korzystania z usług publicznych, podporządkowane są wymienionym powyżej miejscowościom. Najistotniejszym uwarunkowaniem, z punktu widzenia dostępu do usług publicznych będzie w ich przypadku dostępność komunikacyjna do ośrodka gminy. Gmina Janowiec Wielkopolski oprócz tego, że jest względnie nieduża, posiada także dośrodkową sieć drogową względem siedziby gminy, umożliwiającą szybkie połączenie z miejscowości najdalej położonych. Niemalże wszystkie zamieszkałe części gminy położone są w zasięgu 10 km od ośrodka gminy. Gmina posiada dobre uwarunkowania w zakresie prowadzenia funkcji turystycznej. Wynikają one z położenia Gminy w przebiegu rzeki Wełny, która na odcinku gminy stanowi szlak kajakowy „rzeką Wełną”, a także z obecności jezior Kołdrąbskiego oraz Tonowskiego. Warto w tym miejscu wspomnieć, iż przy wschodniej granicy gminy ustanowiono Obszar Chronionego Krajobrazu Jezior Rogowskich, z którymi wspomniane jeziora są połączone. Choć powierzchnia OChK w granicach administracyjnych gminy Janowiec Wielkopolski jest nieduża, tym niemniej jego obecność stanowi element przyciągający zainteresowanie turystów. Niemniej ważne dla turystyki gminy jest także jezioro Łopienno (stanowi de facto granicę gminy, a także województwa kujawsko-pomorskiego), nad którym na terenie miejscowości Laskowo rozwinęła się lokalna baza letniskowa z kąpieliskiem. Ponadto w granicach gminy występują licznie pomniki przyrody, które znajdują się w większości w części zachodniej.

Istotnym uwarunkowaniem dla turystyki jest także obecność szlaków turystycznych – pieszych: „Szlak Piastowski”, „Nad Wełną” oraz „Szlak im. Hipolita Cegielskiego”.

II.1.2 Strefa społeczna

Ludność Według danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim na koniec 2015 r. gminę Janowiec Wielkopolski zamieszkiwały 9162 osoby, przy czym miasto koncentrowało 4011 osób, a obszar wiejski gminy 5151 osób. Zauważalny jest zatem przeważający udział ludności wiejskiej w gminie, który wynosi 56%. Janowiec Wielkopolski jest gminą, w której występuje względna równowaga, jeśli chodzi o udział kobiet i mężczyzn w ogólnej liczbie mieszkańców, z niewielką przewagą liczby kobiet. Wśród miejscowości wiejskich najliczniejsze to: Świątkowo z 563 mieszkańcami, Sarbinowo Drugie z 500, a najmniejsze to: Wybranowo z 77, Żużoły z 52 oraz Puzdrowiec z 42. Liczbę mieszkańców poszczególnych miejscowości wiejskich przedstawia tabela poniżej. Tab. 1 Liczba ludności w miejscowościach wiejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015r.

Jednostka Liczba ludności ogółem Jednostka Liczba ludności ogółem

354 Bielawy Sarbinowo Drugie 500

Brudzyń 377 Świątkowo 563

Chrzanowo 113 Tonowo 373 209 Flantrowo Wełna 80 208 Gącz Włoszanowo 238 114 Janowiec- Wieś Wybranowo 77 381 Juncewo Zrazim 257 158 Kołdrąb Żerniki 292

Laskowo 198 Żużoły 52

Miniszewo 100 86 Obiecanowo

192 Ośno 187 Posługowo Puzdrowiec 42 SUMA 5151 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Struktura ludności miasta i gminy Janowiec Wielkopolski według ekonomicznych grup wieku, odzwierciedla postępujące zjawisko starzenia się społeczeństwa. Rokrocznie zmniejsza się liczba osób w wieku przedprodukcyjnym, przy jednoczesnym wzroście osób w wieku poprodukcyjnym. Powoduje to zachwianie struktury demograficznej, które w pewnych obszarach gminy zaznacza się nieco wyraźniej. Jest to zjawisko występujące powszechnie w kraju, na które nie ma bezpośredniego sposobu, aby zahamować jego tendencję. Możliwe jest jednak podjęcie działań, mających na celu dostosowanie się jednostek samorządowych do występującej obecnie i spodziewanej w przyszłości sytuacji, związanych z otoczeniem odpowiednią opieką osoby starsze.

Rys. 2 Struktura ludności gminy Janowiec Wielkopolski w podziale na ekonomiczne grupy wieku w latach 2010 – 2015.

2015

2014

2013

2012

2011

2010

0% 20% 40% 60% 80% 100%

przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na obszarach wiejskich gminy, największy udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności (wyższy niż średnia dla gminy - 17%) występował w miejscowościach: Tonowo (25,7% - najwyższy udział osób w wieku poprodukcyjnym w całej gminie), Włoszanowo (21,8%), Żerniki (18,8), Kołdrąb (18,4%) oraz Świątkowo (17,6). Jeśli chodzi o obszar miasta, to oprócz osiedla I, pozostałe trzy zamieszkiwała

znaczna liczba osób starszych. Największy ich udział odnotowano w kolejności na osiedlu III – 19,4%, osiedlu II – 19,3% oraz osiedlu IV – 19,2%.

Rynek pracy – bezrobocie Niestety sytuacja dotycząca poziomu bezrobocia w gminie Janowiec Wielkopolski jest jedną z najmniej korzystnych wśród wszystkich gmin powiatu żnińskiego. Gorsze wartości wskaźnika udziału bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej liczbie osób w wieku produkcyjnym notuje się jedynie w gminie Gąsawa.

Tab. 2 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej licznie osób w wieku produkcyjnym w gminach powiatu żnińskiego w latach 2010 – 2015.

Jednostka 2010 2011 2012 2013 2014 2015 powiat żniński 11,8 12,6 12,8 13,1 10,8 9,5 gmina Barcin 10,7 11,1 12,4 12,2 9,6 9,1 gmina Gąsawa 13,7 14,4 14,0 15,0 12,1 10,7 gmina Janowiec Wielkopolski 13,6 14,0 14,1 14,2 11,8 10,5 gmina Łabiszyn 10,9 12,3 11,8 12,5 10,3 9,1 gmina Rogowo 11,0 12,7 12,8 13,0 11,4 9,4 gmina Żnin 11,9 12,6 12,6 13,0 10,8 9,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Biorąc pod uwagę dane z Powiatowego Urzędu Pracy w Żninie, na koniec 2015 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła w gminie 602 osoby. Zdecydowanie gorzej w tym zakresie wypada część wiejska gminy, gdzie liczba bezrobotnych wynosiła 340 osób, co stanowiło 56,5% ogółu bezrobotnych. Udział osób bezrobotnych, pozostających bez pracy długotrwale w ogóle bezrobotnych wynosił w gminie ponad 60% i to zarówno na obszarach wiejskich, jak i w mieście. Ludność do 25 roku życia stanowiła w 2015 r. 13,4% ogółu bezrobotnych w mieście i 14,1% na wsiach. Zdecydowana większość osób bezrobotnych w gminie to kobiety – ok. 60%. Analizując udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, wynosił on w gminie średnio 10,5%. Największy udział bezrobotnych w odniesieniu do ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w Żużołach (24,3%), Sarbinowie Drugim (16,1%), Posługowie (16,0%), Miniszewie (15,9%), Brudzyniu (13,3%), Wełnie (13,0%), Żernikach (11,1%), Zrazimiu (10,7%) oraz Flantrowie (10,6%).

W przypadku miasta, największy odsetek bezrobotnych w odniesieniu do ludności w wieku produkcyjnym zanotowano na osiedlu III – 11,4%, osiedlu I – 11,3% oraz osiedlu II – 10,8%. Wg. danych PUP na koniec 2015r. w gminie bez pracy powyżej 12 miesięcy i więcej pozostawało łącznie 368 bezrobotnych, w tym 163 w mieście i 205 na wsiach. Najwyższą wartość wskaźnika osób długotrwale bezrobotnych względem ludności w wieku produkcyjnym odnotowano w: Żużołach (13,5%), Wełnie (11,1%), Sarbinowie Drugim (10,9%), Posługowie (9,4%), Tonowie (7,5%) oraz Żernikach (7,4%). W mieście, jednostkami o największym udziale osób długotrwale bezrobotnych względem ludności w wieku produkcyjnym są osiedla: III – 7,2%, I – 7,0% oraz II – 6,8%, choć w ich przypadku wartości wskaźników odzwierciedlają brak sytuacji problemowej w tym zakresie.

Pomoc społeczna Zadania pomocy społecznej, będące w gestii gminy, pełni Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim. W 2015 r. z jego pomocy skorzystało 519 osób pochodzących z terenów wiejskich gminy oraz 268 osób z miasta. Ośrodek pomaga w największym stopniu osobom dotkniętym ubóstwem oraz bezrobociem (tab. 3).

Tab. 3 Liczba osób korzystająca z pomocy Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy społecznej w gminie Janowiec Wielkopolski oraz liczba „Niebieskich kart” w 2015 roku.

Pomoc ze względu na: obszar miejski gminy obszar wiejski gminy ubóstwo 251 484 niepełnosprawność 60 54 bezrobocie 121 213 alkoholizm i narkomanię 21 16 liczba „Niebieskich kart” 33 10 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Miejsko – Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim.

Biorąc pod uwagę przestrzenne rozmieszczenie problemu ubóstwa w gminie Janowiec Wielkopolski, na terenach wiejskich największa koncentracja osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogóle ludności występowała we wsiach Żużoły - 23,1%, Sarbinowo Drugie – 16,4%, Tonowo - 16,1%, Miniszewo - 16%, Posługowo - 15%, Ośno - 14,1% oraz Gącz - 13%. Na terenie miasta sytuacja w tym zakresie jest zdecydowanie lepsza, gdyż żadne z osiedli nie przekracza średniej w tym zakresie wynoszącej 8,5%.

Edukacja na poziomie szkolnictwa podstawowego Bardzo ważnym zagadnieniem z punktu widzenia możliwości nabycia kompetencji społecznych przez młodsze pokolenia, ale także jakości kapitału ludzkiego na rynku pracy w przyszłości jest poziom nauczania. Bardzo ważną rolę w systemie edukacji pełni szkolnictwo podstawowe, które jest pierwszym zasadniczym etapem kształcenia.

Tab. 4 Wyniki średnie sprawdzianu szóstoklasistów uzyskane w powiecie żnińskim i gminie Janowiec Wielkopolski w 2014, 2015 oraz 2016 roku [%]

Jednostka 2014 2015 2016 powiat żniński 58,4 62 56 gmina Janowiec Wielkopolski 57,9 62 59

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gdańsku

Jakkolwiek ogólna sytuacja w gminie nie odbiega znacząco od przeciętnej sytuacji w powiecie, tym niemniej dostrzeżono spore zróżnicowania pomiędzy placówkami działającymi na terenie gminy. W wyniku przeprowadzenia kompleksowej diagnozy stwierdzono, iż skuteczność nauczania na poziomie podstawowym stanowi ważny problem w skali gminy, dlatego postanowiono o przeprowadzeniu szczegółowej analizy tego zagadnienia w dalszych częściach niniejszego Programu Rewitalizacji. Z uwagi na funkcjonujący system obwodów, miejscowości z terenu gminy Janowiec Wielkopolski przyporządkowane są do następujących szkół: Zgodnie z Uchwałą Nr XXIII/198/2013 Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów prowadzonych przez Gminę Janowiec Wielkopolski oraz określenia granic ich obwodów. Ustalono, iż: 1) Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Janowcu Wielkopolskim z następującą granicą obwodu: miasto Janowiec Wielkopolski oraz wsie: Bielawy, Brudzyń, Flantrowo, Gącz, Janowiec-Wieś, Kołdrąb, Laskowo, Miniszewo, Ośno, Posługowo, Puzdrowiec, Sarbinowo Drugie, Włoszanowo, Wybranowo; 2) Szkoła Podstawowa w Świątkowie z następującą granicą obwodu: Świątkowo, Juncewo; 3) Szkoła Podstawowa w Żernikach z następującą granicą obwodu: Chrzanowo, Obiecanowo, Tonowo, Wełna, Zrazim, Żerniki, Żużoły;

Przestępczość

Ostatnim problemem odnoszącym się do sfery społecznej jest stosunkowo wysoki poziom przestępczości występujący w gminie. Według danych Komisariatu Policji w Janowcu Wielkopolskim w 2015 r. w gminie łącznie stwierdzono 279 czynów karalnych, w tym aż 158 w mieście. Do obszarów o dużej koncentracji przestępczości, mierzonych wskaźnikiem przestępstw kryminalnych (popełnionych na danym obszarze na 1000 mieszkańców) należą: Zrazim 85,6, Wełna 62,5, Laskowo 35,4 oraz Kołdrąb 31,6. Natomiast w mieście przestępczość skupiała się przede wszystkim na terenach i ulicach leżących w obrębie osiedla III. Wskaźnik przestępstw kryminalnych wyniósł dla niego 77,9‰ i było to jedyne osiedle w mieście, które znacznie przewyższało średnią dla gminy.

II.1.3 Sfera gospodarcza

Podmioty gospodarcze Gmina Janowiec Wielkopolski charakteryzuje się generalnie przeciętnym poziomem przedsiębiorczości wśród osób w wieku produkcyjnym, co wyraża liczba podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym, na poziomie poniżej 9. Sytuacja problemowa występuje jedynie w części wiejskiej gminy, gdyż na terenie miasta przedsiębiorczość osób fizycznych jest względnie wysoka we wszystkich wydzielonych jednostkach. Trudna sytuacja w sferze przedsiębiorczości charakteryzuje większość miejscowości wiejskich gminy (18 z 23). Szczególnie słabo rozwinięte w tym zakresie są miejscowości tj.: Wybranowo, Posługowo, Włoszanowo, Tonowo, Brudzyń, Laskowo oraz Żerniki, w których liczba podmiotów gospodarczych nie przekracza 3 na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wśród zarejestrowanych podmiotów przeważają mikro i małe przedsiębiorstwa. Najwięcej podmiotów zarejestrowano w sekcjach: handel, transport, budownictwo, przetwórstwo przemysłowe i usługi. W gminie dominują następujące branże przemysłu: - handel hurtowy i detaliczny, - przemysł przetwórczy, - transport i gospodarka magazynowa, - przemysł rolno-spożywczy.

Podmioty gospodarcze Gmina Janowiec Wielkopolski charakteryzuje się wysokim poziomem przedsiębiorczości, co wyraża się stosunkowo dużą liczbą podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym - prawie 9. Przy tym zdecydowanie w tym względzie prym wiedzie miasto. Niekorzystną sytuacją w zakresie przedsiębiorczości charakteryzuje się natomiast większość miejscowości wiejskich (18 z 23). Słabo rozwinięta przedsiębiorczość jest w: Wybranowie, Posługowie, Włoszanowie, Tonowie, Brudzyniu, Laskowie oraz Żernikach, w których liczba podmiotów gospodarczych nie przekracza 3 na 100 osób w wieku produkcyjnym. Wśród zarejestrowanych podmiotów przeważają mikro i małe przedsiębiorstwa. Najwięcej podmiotów zarejestrowano w sekcjach: handel, transport, budownictwo, przetwórstwo przemysłowe i usługi. W gminie dominują następujące branże przemysłu: - handel hurtowy i detaliczny, - przemysł przetwórczy, - transport i gospodarka magazynowa, - przemysł rolno-spożywczy.

II.1.4 Sfera przestrzenno – funkcjonalna

Sposób użytkowania terenów Gmina Janowiec Wielkopolski należy do gmin rolniczych. Ze względu na posiadanie stosunkowo dobrych gleb istnieją na jej terenie dobre warunki do rozwoju rolnictwa. Gmina posiada wyjątkowo niski wskaźnik lesistości, który wynosi 5,7% powierzchni ogólnej gminy. Ma to ścisły związek z urodzajnymi glebami pokrywającymi gminę, które wykorzystywane są przede wszystkim dla potrzeb gospodarki rolnej. Typowo rolniczy charakter gminy Janowiec Wielkopolski przy niewielkim udziale przemysłu, wpływa na stosunkowo dobry stan powietrza i gleb. Obszary użytkowane rolniczo stanowią ponad 80% ogólnej powierzchni gminy. O walorach krajobrazowych oraz jakości środowiska przyrodniczego w gminie świadczy stosunkowo niewielki areał powierzchni zdegradowanych. W 2015 r. udział

powierzchni zdegradowanych wynosił w całej gminie 0,16% ogólnej powierzchni, przy czym więcej terenów zdegradowanych znajdowało się na terenie miasta Janowiec Wielkopolski, aniżeli na obszarach wiejskich. Jedynym obszarem, gdzie zjawisko to przybiera rzeczywiście duży problem, jest wydzielone z terenu miasta osiedle III (blisko 11% udziału powierzchni zdegradowanej). W obrębie tej jednostki zidentyfikowano przestrzeń zdegradowaną, którą stanowią przede wszystkim tereny po przemysłowe tj. place manewrowe, place kładowe, tereny obsługi komunikacyjnej, budynki dworca PKP, urządzenia stacyjne, rampy załadowcze, obiekty magazynowo-składowe, które utraciły swoją pierwotną funkcję i obecnie nie są użytkowane. Z uwagi na duży potencjał tych przestrzeni, zostaną one zaadaptowane na cele rozwoju społecznego.

Wnioski

Miejsko – wiejska gmina Janowiec Wielkopolski jest gminą, w której w obszarze sfery społecznej zidentyfikować można pewne kluczowe problemy. Należą do nich przede wszystkim: starzenie się społeczeństwa, znaczny poziom bezrobocia zwłaszcza na obszarach wiejskich, którego pokłosiem jest duży odsetek osób borykających się z ubóstwem oraz korzystających w związku z tym z pomocy społecznej. Na etapie diagnozy gminy dostrzeżono korelację pomiędzy problemem bezrobocia, a ubóstwem mieszkańców. Na obszarach o wysokim udziale osób bezrobotnych w grupie osób w wieku produkcyjnym występuje również problem ubóstwa. Sytuacja ta wynika przede wszystkim z braku dostatecznych środków materialnych, pozwalających na samodzielne utrzymanie się osobom bez pracy, zważając głównie na zaspokojenie potrzeb w zakresie podstawowym. W gminie występuje niestety także, głównie na terenach wiejskich oraz wybranych obszarach miasta, stosunkowo wysoki poziom przestępczości. W odniesieniu do sfery społecznej, sferę gospodarczą oraz przestrzenno – funkcjonalną należy traktować jako sfery o stosunkowo dobrym poziomie rozwoju. W przypadku sfery gospodarczej jej obszarami problematycznymi są przede wszystkim tereny wiejskie, które charakteryzują się dość niskim poziomem przedsiębiorczości, aczkolwiek wykazują silne powiązanie z działalnością rolniczą. W odniesieniu do sfery przestrzenno- funkcjonalnej w gminie Janowiec Wielkopolski występuje sytuacja odwrotna - to tereny miejskie cechują się stosunkowo wysokim udziałem przestrzeni zdegradowanych.

II.2 Określenie obszarów zdegradowanych gminy Janowiec Wielkopolski

Prezentowana w niniejszym dokumencie diagnoza stanowi wypadkową zaleceń wskazanych zarówno w Ustawie o rewitalizacji z dnia 9 października 2015 (Dz. U. 2015 poz. 1777 ze zm.), "Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020" Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 lipca 2015 r. , jak i w „Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014 – 2020” . Zgodnie z tymi dokumentami diagnoza opierać powinna się na mierzalnych wskaźnikach opisujących głównie zjawiska i problemy społeczne na danym terenie. Uwzględniając zalecenia, że obszar wymagający wsparcia stanowi jednostkę charakteryzującą się kumulacją negatywnych zjawisk i procesów oraz stanowi szczególne znaczenie dla rozwoju lokalnego, dokonano analizy podstawowych sfer funkcjonowania gminy. Prezentowana w dokumencie diagnoza stanowi kompilację zaleceń wskazanych w niniejszych dokumentach, opracowanych zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym. Dla potrzeb wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie Janowiec Wielkopolski określono zestaw wskaźników diagnozujących poszczególne sfery funkcjonowania gminy w zakresie sytuacji społeczno-gospodarczej. Starano się, by przyjęte wskaźniki były zgodne z zapisami powyższych dokumentów, zwłaszcza z „Zasadami programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014 – 2020”. Zgodnie z „Zasadami programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych……” dla gmin miejsko-wiejskich, a do takich zaliczamy gminę Janowiec Wielkopolski - gdy miasto koncentruje więcej niż 30% ludności gminy (w tym wypadku jest to 43,8% ludności gminy), przyjmuje się, że proces delimitacji obszaru zdegradowanego oraz obszaru rewitalizacji przeprowadza się według tzw. metody mieszanej, czyli: • dla miasta - delimitację obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji przeprowadza się według metody dla gmin miejskich;

• dla obszaru wiejskiego - delimitację obu obszarów (tj. zdegradowanego i rewitalizacji) przeprowadza się według metody dla gmin wiejskich, określonych w ww. „Zasadach programowania….”. Ponadto w gminach miejsko-wiejskich przyjmuje się zasadę prowadzenia rewitalizacji zarówno w mieście, jak i na obszarach wiejskich (poza wyjątkowymi sytuacjami), a obszar zdegradowany gminy może być uznany za obszar rewitalizacji, jeśli łącznie nie przekracza 20% powierzchni gminy i 30% ludności gminy. „Zasady programowania…” wskazują, iż obszarem zdegradowanym na terenach wiejskich jest ta miejscowość, która spełnia jednocześnie następujące kryteria: • na jej terenie identyfikuje się co najmniej 2 problemy społeczne mierzone wskaźnikami; jednocześnie wskaźniki te przyjmują w miejscowości wartości mniej korzystne od średniej ich wartości dla gminy; • na jej terenie znajdują się przestrzenie zdegradowane lub inne zjawiska negatywne reprezentujące jedną ze sfer (gospodarczą, środowiskową, przestrzenno – funkcjonalną lub techniczną). Natomiast w przypadku gmin miejskich (małych miast) delimitacja obszaru zdegradowanego odbywa się poprzez podział miasta na tzw. jednostki struktury przestrzeni miejskiej, a następnie zdiagnozowanie ich sytuacji za pomocą wskaźników, przy jednoczesnym spełnieniu poniższych warunków: a. do analizy jednostki strukturalnej należy wybrać 4 wskaźniki z listy wskaźników stanu kryzysowego dla małych miast lub 4 wskaźniki, z których przynajmniej 2 będą z listy wskaźników stanu kryzysowego dla małych miast, a pozostałe będą autorskim wskaźnikiem gminy; b. w przypadku wyboru wskaźników autorskich muszą one spełniać następujące warunki: być mierzalne; pochodzić z wiarygodnych źródeł; dawać możliwość systematycznego pozyskiwania do nich danych w kolejnych latach monitorowania sytuacji na obszarze ze stanem kryzysowym; przynajmniej jeden wybrany wskaźnik musi dotyczyć sfery społecznej. Również w tym przypadku dla wskaźników wybranych do charakterystyki stanu kryzysowego w jednostkach struktury przestrzeni miejskiej należy odnieść się do średniej dla całej gminy.

Za obszar zdegradowany w obrębie małego miasta mogą być uznane te jednostki struktury, w których co najmniej 2 z 4 wybranych wskaźników przyjmują wartości mniej korzystne od średnich wartości dla gminy, przy czym jeden wskaźnik musi być wskaźnikiem z zakresu sfery społecznej i jeden ze sfery pozaspołecznej W celu wyodrębnienia jednostek struktury miasto Janowiec Wielkopolski podzielono na cztery Osiedla w oparciu o istniejące determinanty przestrzenne np. naturalną rzeźbę terenu, czy występowanie barier geograficznych – tory kolejowe, cieki wodne itp., na cztery osiedla.

Rys. 3 Podział miasta Janowiec Wielkopolski na jednostki struktury przestrzeni miejskiej – osiedla, w oparciu o determinanty przestrzenne.

Źródło: opracowanie własne.

W skład osiedla I weszły następujące ulice: Brudzyńska, Działkowa, J. Słowackiego, Kościuszki (fragment położony na zachód od linii kolejowej), Kwiatowa, Leśna, Młyńska, Nowa, Pułaskiego, Sportowa, Strzelecka, Świerkowa i Zielona. Osiedle I zamieszkiwało w 2015r. łącznie: 634 mieszkańców, a jego powierzchnia wynosiła 111 ha. W skład osiedla II weszły ulice: A. Mickiewicza, E. Orzeszkowej, K. Janickiego, Łąkowa,

M. Konopnickiej, Osiedlowa, Śniadeckich1 (fragment na północ od rzeki Wełny). Liczba mieszkańców tego osiedla wynosiła 657, a powierzchnia 61 ha. Natomiast na osiedlu III zlokalizowane są następujące ulice: Szeroka2, 3 Maja3, Dworcowa, Gnieźnieńska, Towarowa, Półwiejska, Parkowa, Plac Wolności, Podgórna, Powstańców Wielkopolskich, Szkolna, Śniadeckich (na południe od rzeki Wełny). Liczba mieszkańców osiedla wynosiła 1044 osób, a powierzchnia 49 ha. Do osiedla IV przynależą ulice: 8 Marca, 3 Maja, Bielawska, I. Krasickiego, Kręta, Krótka, Pałucka, Parterowa, Plonowa, Podmiejska, Polna, Południowa, Rolnicza, Tysiąclecia, Obrońców Kłecka, Ogrodowa, W. Daniela, H. Sawickiej, Spółdzielcza, S. Staszica, Związku Walki Młodych Osiedle VI na koniec 2015r. zamieszkiwało 1676 osób, jego powierzchnia wynosiła 81ha. Łączna liczba osób zamieszkujących miasto Janowiec Wielkopolski na koniec 2015r. wynosiła 4011 osób, a jego powierzchnia nie przekraczała 303,00 ha. Biorąc pod uwagę powyższe oraz kierując się zasadą, że wskaźniki muszą mieć przede wszystkim charakter ilościowy i w możliwie najlepszy sposób identyfikować negatywne zjawiska zachodzące w przestrzeni gminy zdecydowano, że do delimitacji obszarów zdegradowanych w gminie Janowiec Wielkopolski dla obszarów wiejskich i na terenie miasta wykorzystany zostanie zestaw wskaźników, który prezentuje poniższa tabela.

Tab. 5 Wskaźniki służące do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie miejsko-wiejskiej Janowiec Wielkopolski.

Poziom, dla którego Sfera Zjawisko Wskaźnik wykorzystano wskaźnik Zaawansowanie procesu • Udział ludności w wieku - obszar miejski gminy starzenia się ludności poprodukcyjnym w - obszar wiejski gminy Sfera społeczna ludności ogółem na danym obszarze

1 Ulica Śniadeckich, ze względu na to, iż została podzielona i jej jedna część wchodzi w skład osiedla II, a druga część w skład osiedla III, to zakwalifikowano ją do obliczeń wskaźników przy obu osiedlach. Biorąc pod uwagę liczbę mieszkańców osiedla II, to z uwagi, że część ulicy zaliczona została do osiedla II, a część do osiedla III, to liczebność ulicy dla osiedla II została pomniejszoną o 80 osób, a liczność mieszkańców ulicy osiedla III powiększona o 80. Zatem liczba osób zamieszkujących ul. Śniadeckich na osiedlu II wynosiła 158, natomiast na osiedlu III wynosiła 80. 2 W związku z Uchwałą nr XXVII/205/2017 Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim z dnia 31 sierpnia 2017 r. W sprawie zmiany nazwy ulicy w Janowcu Wielkopolskim zmieniono nazwę ulicy. 22 stycznia. Powyższa zmiana dokonana jest w związku z ustawą o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publiczne 3 Ta sama sytuacja dotyczy ulicy 3 Maja , która do obliczenia wskaźników została zakwalifikowana do obu osiedli. Osiedla III i Osiedla IV. Natomiast jeżeli chodzi o liczbę mieszkańców to z ogólnej liczby mieszkańców tej ulicy zamieszkującej osiedle III odjęto 65 osób, a do liczby mieszkańców osiedla IV dodano 65 osób. W związku z powyższym liczba osób zamieszkujących ul. 3 Maja na osiedlu III wynosiła ogółem 224, a na osiedlu IV – 65. 26

Poziom, dla którego Sfera Zjawisko Wskaźnik wykorzystano wskaźnik Skuteczność kształcenia • Wynik średni sprawdzianu - obszar wiejski gminy dzieci szóstoklasistów (w placówkach działających na danym obszarze) Pomoc społeczna • Udział osób korzystających - obszar miejski gminy z pomocy społecznej ze - obszar wiejski gminy względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na danym obszarze Poziom Wskaźnik liczby - obszar wiejski gminy przedsiębiorczości zarejestrowanych podmiotów - obszar miejski gminy gospodarczych osób Sfera fizycznych na 100 gospodarcza mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze Strefa Sposób użytkowania Udział przestrzeni - obszar miejski gminy przestrzenno terenów zdegradowanej w powierzchni funkcjonalna ogólnej danego obszaru Źródło: opracowanie własne.

*) W tabeli na czerwono zaznaczono wskaźniki autorskie Gminy niewymienione w dokumencie „Zasady programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko – Pomorskiego na lata 2014-2020” – uzgodnione z Departamentem Rozwoju Regionalnego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego

Starano się tak dobrać wskaźniki, by jak najlepiej zidentyfikować obszary zdegradowane na obszarze gminy, mając do dyspozycji bardzo ograniczone dane statystyczne. Sferę społeczną, która stanowi istotę działań rewitalizacyjnych, starano się przedstawić w kompleksowy sposób, poprzez przybliżenie jej najważniejszych aspektów. Takie podejście jest zasadne, gdyż pozwala na wybór do rewitalizacji tylko tych obszarów, które charakteryzują się rzeczywistą kumulacją negatywnych zjawisk w zakresie sfery społecznej, a nie przypadkowych terenów. Większość przyjętych do analizy wskaźników ma charakter destymulant, tylko wskaźnik z zakresu przedsiębiorczości jest stymulantą. Stymulanty to cechy, których wysoka wartość wskaźnika wyraża wysoki poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, a niska - degradację w tym zakresie. W przypadku destymulant sytuacja jest odwrotna: wysokie wartości wskaźnika obrazują degradację społeczno-gospodarczą, a niskie wartości - wysoki stopień rozwoju w badanym zakresie.

Zgodnie z „Zasadami programowania …” obszar zdegradowany to ten, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy, czyli kumulację negatywnych zjawisk reprezentujących przede wszystkim sferę społeczną. W związku z powyższym poddano analizie miejscowości wiejskie gminy Janowiec Wielkopolski oraz wyodrębnione na terenie miasta jednostki strukturalne – osiedla. Zgodnie z przytoczonymi powyżej „Zasadami programowania…”, za obszar spełniający kryterium koncentracji problemów uznana zostanie miejscowość wiejska, w której identyfikuje się co najmniej 2 problemy społeczne, mierzone wskaźnikami, których wartości są mniej korzystne od średniej ich wartości dla gminy oraz miejscowość ta posiada przestrzenie zdegradowane lub charakteryzuje się negatywnymi zjawiskami przynajmniej w jednej ze sfer (np. gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno – funkcjonalnej czy technicznej). Natomiast w przypadku obszaru miejskiego za kryterium wydzielenia terenów zdegradowanych przyjęto jednostki strukturalne, w których co najmniej 2 z 4 wybranych wskaźników przyjmują wartości mniej korzystne od średnich wartości dla gminy. Przy czym przynajmniej jeden ze wskaźników przyjmujących wartość mniej korzystną od średniej wartości dla gminy musi być wskaźnikiem ze sfery społecznej i przynajmniej jednym ze wskaźników przyjmujących wartość mniej korzystną od średniej wartości dla gminy musi być wskaźnik spoza sfery społecznej. W diagnozie wykorzystano przede wszystkim dane otrzymane z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim oraz pochodzące z ogólnodostępnych źródeł, przede wszystkim Banku Danych Lokalnych GUS (www.stat.gov.pl), Powiatowego Urzędu Pracy. W diagnozie opierano się na danych odnoszących się do 2015 roku. W myśl Ustawy o rewitalizacji istotę podjęcia działań rewitalizacyjnych na danym obszarze stanowi występująca na nim kumulacja zjawisk w sferze społecznej. Przedstawiona poniżej analiza negatywnych zjawisk społecznych na terenie gminy Janowiec Wielkopolski wykazała ich szczególną koncentrację w określonych miejscowościach wiejskich gminy i częściach (osiedlach) miasta.

Tab. 6 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach wiejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku.

rze(%)

Jednostka

(%)

liczbie ludności liczbie

gospodarczychosób fizycznych

nadanym obszarze (%)

spełniającychkryterium

namieszkańców 100 w wieku

Liczbawskaźników owartościach

Wskaźnik Wskaźnik zarejestrowanych liczby

produkcyjnymna danym obszarze

Udział osóbUdział korzystających z pomocy

Udział ludnościUdział w wiekupoprodukcyjnym

społecznejze względu a ubóstww ogólnej

w w ludnościogółem na danym obsza

Wynik średniWynik sprawdzianu szóstoklasistów

podmiotów palcówkachdziałających na danym obszarze GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 8,0 62,0 8,9 (średnia dla Gminy) Bielawy 9,9 5,1 70,3 4,9 1 Brudzyń 13,3 9,8 51,3 2,1 3 Chrzanowo 11,5 8,0 0,0 3,8 1 Flantrowo 13,9 9,1 56,3 9,1 2 Gącz 13,9 13,0 53,7 6,5 3 Janowiec -Wieś 7,9 0,9 0,0 14,3 0 Juncewo 15,2 3,1 33,7 10,0 1 Kołdrąb 18,4 6,3 53,3 7,2 3 Laskowo 13,1 0,5 58,7 3,3 2 Miniszewo 16,0 16,0 0,0 9,5 1 Obiecanowo 10,5 8,1 0,0 8,1 2 Ośno 15,6 14,1 0,00 11,8 1 Posługowo 15,5 15,0 56,3 0,9 3 Puzdrowiec 9,5 0,0 40,7 4,0 2 Sarbinowo Drugie 13,2 16,4 54,9 4,3 3 Świątkowo 17,6 8,0 59,7 6,4 3

4 Dane pochodzą z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim. Wyliczenia zostały dokonane na podstawie rzeczywistego średniego wyniku egzaminu sześciokolisty, uzyskanego przez uczniów szóstych klas pochodzących z danej miejscowości Gminy Janowiec Wielkopolski. Wybór niniejszej metody obliczenia wskaźnika wynika z faktu, iż uczniowie z tej samej miejscowości uczęszczają niekiedy do różnych Szkół Podstawowych z terenu Gminy, wybranych przez rodzica. W takich przypadkach nie występuje możliwość przypisania do danej miejscowości wyniku średniego sprawdzianu, tylko z jednej Szkoły Podstawowej (według obwodów). Dlatego też, w celu ujednolicenia wyników analizowanego wskaźnika, dla wszystkich miejscowości zastosowano tą samą metodę obliczeń. Zgodnie z UCHWAŁĄ Nr XXIII/198/2013 RADY MIEJSKIEJ w JANOWCU WIELKOPOLSKIM z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie ustalenia planu sieci publicznych szkół podstawowych i gimnazjów prowadzonych przez Gminę Janowiec Wielkopolski oraz określenia granic ich obwodów. Ustalono, iż: 1) Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki w Janowcu Wielkopolskim z następującą granicą obwodu: miasto Janowiec Wielkopolski oraz wsie: Bielawy, Brudzyń, Flantrowo, Gącz, Janowiec-Wieś, Kołdrąb, Laskowo, Miniszewo, Ośno, Posługowo, Puzdrowiec, Sarbinowo Drugie, Włoszanowo, Wybranowo; 2) Szkoła Podstawowa w Świątkowie z następującą granicą obwodu: Świątkowo, Juncewo; 3) Szkoła Podstawowa w Żernikach z następującą granicą obwodu: Chrzanowo, Obiecanowo, Tonowo, Wełna, Zrazim, Żerniki, Żużoły;

Tonowo 25,7 16,1 0,0 2,0 3 Wełna 13,8 3,8 0,0 7,4 1 Włoszanowo 21,8 4,2 75,0 2,0 2 Wybranowo 14,3 10,4 64,7 0,0 2 Zrazim 11,7 14,0 0,0 4,8 2 Żerniki 18,8 5,5 75,0 2,6 2 Żużoły 5,8 23,1 0,0 8,1 2

W przypadku miejscowości wiejskich zauważono, iż na procesy degradacji najbardziej narażone są wsie: Brudzyń, Gącz, Kołdrąb, Posługowo, Sarbinowo Drugie, Świątkowo, Tonowo. Na terenie miasta szczególna koncentracja degradacji ma miejsce na Osiedlu III.

Tab. 7 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach miejskich gminy Janowiec

Wielkopolski w 2015 roku.

arczych osób osób arczych

Jednostka

obszarze

(ha)*(%)

obszarze obszarze (%)

danym obszarze (%)danym obszarze

Udział ludności wieku w

spełniających kryterium

wieku produkcyjnym na danym wieku danym na produkcyjnym

podmiotów gospod

ogólnej liczbie ludności na danym ogólnej danym na ludności liczbie o wskaźników Liczba wartościach

fizycznych na 100 mieszkańców fizycznych 100 na w

Wskaźnik liczby zarejestrowanych Wskaźnik

społecznej ze względu na ubóstw w społecznej względu ubóstw na ze

Udział przestrzeni zdegradowanej Udział w przestrzeni zdegradowanej

powierzchni ogólnej danego obszaru obszaru powierzchniogólnej danego

Udział osób korzystających z pomocy pomocy Udział osób z korzystających poprodukcyjnym w ludności ogółem na w poprodukcyjnym ludności GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 8,0 8,9 0,16 (średnia dla Gminy) OSIEDLE I 15,8 6,9 12,5 0,71 1 OSIEDLE II 19,3 7,1 10,3 0 1 OSIEDLE III 18,9 7,3 15,1 10,71 2 OSIEDLE IV 19,4 4,9 11,0 0 1 * Za tereny zdegradowane przyjęto: Budynki/tereny (także budynki towarzyszące zasadniczej funkcji – np. w przypadku terenów przemysłowych lub gospodarstw rolnych także budynki zajmowane przez administrację, bazy pojazdów, itp.), place manewrowe, place kładowe, tereny obsługi komunikacyjnej, tereny wyrobisk, tereny składowisk, budynki dworcowe, urządzenia stacyjne, rampy załadowcze, obiekty magazynowo-składowe, które utraciły swoją pierwotną funkcję i obecnie nie są użytkowane. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Przeprowadzona analiza dla gminy miejsko-wiejskiej Janowiec Wielkopolski wykazała występowanie na jej terenie obszarów charakteryzujących się koncentracją

negatywnych zjawisk w określonych sferach, w tym zwłaszcza w sferze społecznej. Konsekwencją tego jest występowanie obszarów zdegradowanych wymagających kompleksowych działań rewitalizacyjnych. Obszary o zidentyfikowanym stanie kryzysowym, w odniesieniu do których podejmowane będą działania rewitalizacyjne, powinny być istotne z punktu widzenia rozwoju lokalnego, a w przypadku terenów miejskich powinny być ponadto zwarte przestrzennie. W związku z powyższym do obszarów zdegradowanych na terenie Gminy Janowiec Wielkopolski zaliczono 7 miejscowości wiejskich i jedną jednostkę strukturalną na terenie miasta (por. rys. 4 i 5). Są to: ➢ Brudzyń, ➢ Gącz, ➢ Kołdrąb, ➢ Posługowo, ➢ Sarbinowo Drugie, ➢ Świątkowo, ➢ Tonowo, ➢ Osiedle III.

Rys. 4 Obszary zdegradowane w gminie Janowiec Wielkopolski.

Źródło: opracowanie własne

II. 3 Określenie obszaru rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski

Na zidentyfikowanych w trakcie analizy terenach wiejskich: Brudzyń, Gącz, Kołdrąb, Posługowo, Sarbinowo Drugie, Świątkowo, Tonowo oraz w mieście Janowiec Wielkopolski - Osiedle III, wykazano istnienie stanu kryzysowego, spowodowanego koncentracją negatywnych zjawisk przede wszystkim w sferze społecznej. Na obszarach wiejskich odnosiło się to zwłaszcza do ubóstwa oraz skuteczności kształcenia dzieci na poziomie podstawowym, a w mniejszym stopniu starzenia się ludności oraz niskim poziomem przedsiębiorczości. Wartości wskaźników odnoszących się do tych zjawisk były zdecydowanie mniej korzystne niż średnio w gminie. Na terenie miasta zidentyfikowano koncentrację problemu społecznego związanego z udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym i przekroczeniem udziału przestrzeni zdegradowanych w powierzchni ogólnej. Obszary te stanowiły podstawę do dalszego etapu, związanego z wyznaczeniem w gminie obszarów rewitalizacji. Należy w tym miejscu podkreślić, że obszar zdegradowany gminy w przypadku gmin miejsko – wiejskich (znajdujący się zarówno w części miejskiej gminy, jak i na obszarze wiejskim lub tylko na jednym z tych obszarów) może być uznany za obszar rewitalizacji, jeśli łącznie nie przekracza 20% powierzchni gminy i 30% ludności gminy. Wybór obszarów rewitalizacji spośród miejscowości wiejskich podyktowany był wskazaniem - na podstawie wniosków płynących z analizy wskaźników, miejscowości, na terenie których zdiagnozowano największe natężenie stanu kryzysowego oraz warunków określonych w „Zasadach programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych…”. Z uwagi, iż wszystkie miejscowości wiejskie z obszaru gminy cechują się 3 wskaźnikami gorszymi w stosunku do średniej dla gminy Janowiec Wielkopolski, a więc przekraczają łącznie 20% powierzchni gminy i koncentrują powyżej 30% ludności gminy, dalszy etap wyznaczania obszaru rewitalizacji zależny jest od wybranego celu rewitalizacji. W nawiązaniu do zdiagnozowanych problemów, zdecydowano się na wyznaczenie następującego celu rewitalizacji:

- Zwiększenie partycypacji w życiu społecznym dla społeczności w rejonach o wysokim uzależnieniu od świadczeń pomocy społecznej Wybór celu podyktowany został z jednej strony występowaniem problemu, w zakresie uzależnienia mieszkańców od korzystania ze środowiskowej pomocy społecznej (w 5 z 7 miejscowości z 3 wskaźnikami poniżej średniej dla gminy Janowiec Wielkopolski), a z drugiej strony zainteresowaniem prowadzeniem zajęć aktywizujących przez MGOPS. Aby wybrany cel rewitalizacji został osiągnięty, należało uprzednio przeprowadzić rozeznanie wśród mieszkańców, pod względem poziomu zainteresowania uczestnictwem w planowanych przedsięwzięciach. Największe zainteresowanie wypłynęło z miejscowości Tonowo oraz Sarbinowo Drugie. Z uwagi na bardzo istotne zagadnienie problemowe, związane z procesem starzenia się społeczeństwa, do obszaru rewitalizacji postanowiono włączyć także miejscowość Kołdrąb, która notuje drugi najwyższy wskaźnik udziału osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle mieszkańców w gminie. W miejscowości tej występuje duże zainteresowanie uczestnictwem w projektach wśród osób starszych. W związku z powyższym w gminie Janowiec Wielkopolski zdecydowano, iż obszarami poddanymi procesom rewitalizacji będą na obszarach wiejskich gminy trzy miejscowości: Kołdrąb, Tonowo i Sarbinowo Drugie, a na obszarze miasta Osiedle III. Tereny objęte rewitalizacją zamieszkuje 2075 osób (Kołdrąb – 158, Tonowo – 373, Sarbinowo Drugie – 500, Osiedle III – 1044), co stanowi 22,6% ludności gminy, a ich powierzchnia stanowi (Kołdrąb – 65h, Tonowo – 48 ha, Sarbinowo Drugie – 24ha, Osiedle III – 49ha), 1,42% (186 ha) powierzchni gminy Janowiec Wielkopolski.

Tab. 8 Obszary wykazujące stan kryzysowy na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 r., stanowiące podstawę do wyznaczenia obszarów rewitalizacji w gminie.

w w

ględuna

sprawdzianu Jednostka

obszarze

kryterium

podmiotów

Udziałosób

obszarze(%)

Wskaźnikliczby

zdegradowanejw

fizycznych na 100

zarejestrowanych

szóstoklasistów

Udziałprzestrzeni

ludnościnadanym

poprodukcyjnym w ludnościogółem na

gospodarczych osób

powierzchni ogólnej danym danym obszarze(%)

danym obszarze(%)

Liczba Liczba wskaźników o

mieszkańców w wieku

Udziałludności w wieku

ubóstwogólnej w liczbie

korzystającychpomocy z

produkcyjnymdanymna

społecznejze wz

danego obszarudanego (ha)* (%)

wartościachspełniających Wynikśredni palcówkachdziałających na GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 8,0 62,0 8,9 0,16

(średnia dla Gminy) Brudzyń 13,3 9,8 51,3 2,1 - 3 Gącz 13,9 13,0 53,7 6,5 - 3 Kołdrąb 18,4 6,3 53,3 7,2 - 3 Posługowo 15,5 15,0 56,3 0,9 - 3 Sarbinowo Drugie 13,2 16,4 54,9 4,3 - 3 Świątkowo 17,6 8,0 59,7 6,4 - 3

Tonowo 25,7 16,1 0,0 2,0 - 3 OSIEDLE III 18,9 7,3 - 15,1 10,71 2

*Za tereny zdegradowane przyjęto: Budynki/tereny (także budynki towarzyszące zasadniczej funkcji – np. w przypadku terenów przemysłowych lub gospodarstw rolnych także budynki zajmowane przez administrację, bazy pojazdów, itp.), place manewrowe, place kładowe, tereny obsługi komunikacyjnej, tereny wyrobisk, tereny składowisk, budynki dworcowe, urządzenia stacyjne, rampy załadowcze, obiekty magazynowo-składowe, które utraciły swoją pierwotną funkcję i obecnie nie są użytkowane.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Tab. 9 Obszary rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski.

w w

Jednostka sprawdzianu (%)

korzystających z obszarze

kryterium fizycznychna 100

obszarze(%)

Wskaźnikliczby

zdegradowanejw

zarejestrowanych

szóstoklasistów obszaru(ha)* (%)

Udziałprzestrzeni danym danym obszarze(%)

Liczba wskaźników o

pomocyspołecznej ze

mieszkańców w wieku

osób

Udziałludności w wieku produkcyjnymdanymna

liczbieludności nadanym

wartościachspełniających

podmiotówgospodarczych

Wynikśredni

ogółemnadanym obszarze

palcówkachdziałających na

powierzchni ogólnejdanego

poprodukcyjnym ludności w Udziałosób względunaubóstw wogólnej GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI 17,0 8,0 62,0 8,9 0,16

(średnia dla Gminy)

Kołdrąb 18,4 6,3 53,3 7,2 - 3 Sarbinowo Drugie 13,2 16,4 54,9 4,3 - 3 Tonowo 25,7 16,1 0,0 2,0 - 3

OSIEDLE III 18,9 7,3 - 15,1 10,71 2

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Rys. 5 Obszar rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III).

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 6 Obszar rewitalizacji Kołdrąb.

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 7 Obszar rewitalizacji Tonowo.

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 8 Obszar rewitalizacji Sarbinowo Drugie.

Źródło: opracowanie własne.

II.4 Szczegółowa diagnoza obszaru rewitalizacji

II.4.1 Analiza czynników i zjawisk kryzysowych

a) Sfera społeczna

Starzejące się społeczeństwo

Jednym z istotniejszych problemów z zakresu sfery społecznej, nie tylko gminy Janowiec Wielkopolski, ale i całego kraju, jest malejąca liczba ludności oraz starzejące się społeczeństwo. Według danych na koniec 2015 r. gminę zamieszkiwały łącznie 9162 osoby, przy czym miasto 4011 osób, a obszar wiejski gminy - 5151. W porównaniu do 2010 r. liczba mieszkańców gminy zmniejszyła się o 167 osób, czyli prawie o 2%. Pod względem ekonomicznych grup wieku wśród ludności gminy dominują osoby w wieku produkcyjnym, które na koniec 2015 r. stanowiły 62% mieszkańców gminy. Odsetek ten z nieznacznymi wahnięciami utrzymuje się od 2010 roku. Natomiast o powolnym starzeniu się społeczeństwa gminy świadczy malejący udział ludności w wieku przedprodukcyjnym (w ogólnej liczbie mieszkańców), który spadł z 19,5% w 2010 r. do 19% w 2015 r. i rosnący udział osób starszych, tj. w wieku poprodukcyjnym, który zwiększył się w omawianym okresie z 15,1% do 18,5%. W grupie tej dominują kobiety, których w 2015 r. było 1158, podczas gdy mężczyzn jedynie 539. Na terenach wiejskich w gminie największy udział osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności (wyższy niż średnia dla gminy - 17%) występował w miejscowościach: Tonowo (25,7% - najwyższy udział osób w wieku poprodukcyjnym w całej gminie), Włoszanowo (21,8%), Żerniki (18,8), Kołdrąb (18,4%) oraz Świątkowo (17,6). Jeśli chodzi o obszar miasta, to oprócz osiedla I, pozostałe trzy zamieszkiwała znaczna liczba osób starszych. Ich największy odsetek odnotowano na osiedlu IV– 19,4%, osiedlu II – 19,3% oraz osiedlu III – 18,9%.

Tab. 10 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Udział ludności w Udział ludności w wieku wieku Jednostka Jednostka poprodukcyjnym w poprodukcyjnym w ludności ogółem (%) ludności ogółem (%)

GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy) 17,0 Bielawy 9,9 Sarbinowo Drugie 13,2 Brudzyń 13,3 Świątkowo 17,6 Chrzanowo 11,5 Tonowo 25,7 Flantrowo 13,9 Wełna 13,8 Gącz 13,9 Włoszanowo 21,8 Janowiec -Wieś 7,9 Wybranowo 14,3 Juncewo 15,2 Zrazim 11,7 Kołdrąb 18,4 Żerniki 18,8 Laskowo 13,1 Żużoły 5,8 Miniszewo 16,0 OSIEDLE I 15,8 Obiecanowo 10,5 OSIEDLE II 19,3 Ośno 15,6 OSIEDLE III 18,9 Posługowo 15,5 OSIEDLE IV 19,4 Puzdrowiec 9,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

Ubóstwo Kolejnym problemem społecznym gminy Janowiec Wielkopolski jest wysoki poziom ubóstwa. Wyraża się to wysokim udziałem osób korzystających z pomocy społecznej. Według informacji otrzymanych od Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej z jego usług w 2015 r. skorzystało 787 osób, czyli 8,5% ludności gminy. Z obszarów wiejskich pochodziło 66% z nich. Wśród osób korzystających z pomocy Ośrodka najwięcej jest osób dotkniętych ubóstwem – 735, w tym tylko 251 pochodzących z terenu miasta. Kolejnymi przyczynami są bezrobocie (344 osób), niepełnosprawność (114) oraz alkoholizm i narkomania (37). Biorąc pod uwagę przestrzenne rozmieszczenie ubóstwa w gminie Janowiec Wielkopolski, to na terenach wiejskich największa koncentracja osób korzystających

z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogóle ludności występowała we wsiach Żużoły - 23,1%, Sarbinowo Drugie – 16,4%, Tonowo - 16,1%, Miniszewo - 16%, Posługowo - 15%, Ośno - 14,1% oraz Gącz - 13%. Na terenie miasta sytuacja w tym zakresie jest zdecydowanie lepsza, gdyż żadne z osiedli nie przekracza średniej w tym zakresie wynoszącej 8,5%.

Tab. 11 Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej licznie ludności na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Udział osób Udział osób korzystających z korzystających z pomocy społecznej ze pomocy społecznej ze Jednostka Jednostka względu na ubóstwo w względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności ogólnej licznie ludności (%) (%)

GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy) 8,0 Bielawy 5,1 Sarbinowo Drugie 16,4 Brudzyń 9,8 Świątkowo 8,0 Chrzanowo 8,0 Tonowo 16,1 Flantrowo 9,1 Wełna 3,8 Gącz 13,0 Włoszanowo 4,2 Janowiec- Wieś 0,9 Wybranowo 10,4 Juncewo 3,1 Zrazim 14,0 Kołdrąb 6,3 Żerniki 5,5 Laskowo 0,5 Żużoły 23,1 Miniszewo 16,0 OSIEDLE I 6,9 Obiecanowo 8,1 OSIEDLE II 7,1 Ośno 14,1 OSIEDLE III 7,3 Posługowo 15,0 OSIEDLE IV 4,9 Puzdrowiec 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim oraz Miejsko- Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim.

Skuteczność kształcenia na poziomie podstawowym Ostatnim problemem odnoszącym się do sfery społecznej jest jakość kształcenia dzieci na poziomie podstawowym. Według danych otrzymany z 4 szkół podstawowych działających na terenie gminy (szkoła podstawowa w Laskowie, Sarbinowie Drugim, Świątkowie oraz w Janowcu Wielkopolskim) oraz z okręgowej komisji egzaminacyjnej średnia dla gminy wyniku sprawdzianu szóstoklasisty w 2015r. plasuje gminę na

2 miejscu w powiecie. Do obszarów o wyniku szóstoklasisty najsłabszym w gminie należy: Juncewo (33,7%) oraz Puzdrowiec (40,7%). Natomiast najlepsze wyniki charakteryzowały wsie: Włoszanowo (75%), Żerniki (75%), Bielawy (70,3%) oraz w Wybranowie (64,7%)

Tab. 12 Średni wynik sprawdzianu szóstoklasistów (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Wynik średni Wynik średni Jednostka sprawdzianu Jednostka sprawdzianu szóstoklasistów (%) szóstoklasistów (%)

GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy) 62 Bielawy 70,3 Posługowo 56,3 Brudzyń 51,3 Puzdrowiec 40,7 Chrzanowo 0,0 Sarbinowo Drugie 54,9 Flantrowo 56,3 Świątkowo 59,7 Gącz 53,7 Tonowo 0,0 Janowiec- Wieś 0,0 Wełna 0,0 Juncewo 33,7 Włoszanowo 75,0 Kołdrąb 53,3 Wybranowo 64,7 Laskowo 58,7 Zrazim 0,0 Miniszewo 0,0 Żerniki 75,0 Obiecanowo 0,0 Żużoły 0,0 Ośno 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych ze szkół podstawowych działających w gminie oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gdańsku

b) Sfera gospodarcza

Poziom przedsiębiorczości Gmina Janowiec Wielkopolski charakteryzuje się wysokim poziomem przedsiębiorczości, co wyraża się stosunkowo dużą liczbą podmiotów gospodarczych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym - prawie 9. Przy tym zdecydowanie w tym względzie prym wiedzie miasto. Niekorzystną sytuacją w zakresie przedsiębiorczości charakteryzuje się natomiast większość miejscowości wiejskich (18 z 23). Słabo rozwinięta przedsiębiorczość jest w: Wybranowie, Posługowie, Włoszanowie, Tonowie, Brudzyniu, Laskowie oraz Żernikach, w których liczba podmiotów gospodarczych nie przekracza 3 na 100 osób w wieku produkcyjnym.

Tab. 13 Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika poniżej średniej dla gminy.

Wskaźnik liczby Wskaźnik liczby zarejestrowanych zarejestrowanych podmiotów podmiotów Jednostka gospodarczych osób Jednostka gospodarczych osób fizycznych na 100 fizycznych na 100 mieszkańców w wieku mieszkańców w wieku produkcyjnym produkcyjnym GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy)8,9 Bielawy 4,9 Sarbinowo Drugie 4,3 Brudzyń 2,1 Świątkowo 6,4 Chrzanowo 3,8 Tonowo 2,0 Flantrowo 9,1 Wełna 7,4 Gącz 6,5 Włoszanowo 2,0 Janowiec -Wieś 14,3 Wybranowo 0,0 Juncewo 10,0 Zrazim 4,8 Kołdrąb 7,2 Żerniki 2,6 Laskowo 3,3 Żużoły 8,1 Miniszewo 9,5 OSIEDLE I 12,5 Obiecanowo 8,1 OSIEDLE II 10,3 Ośno 11,8 OSIEDLE III 15,1 Posługowo 0,9 OSIEDLE IV 11,0 Puzdrowiec 4,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

c) Sfera przestrzenno – funkcjonalna

Powierzchnie zdegradowane Na terenie gminy Janowiec Wielkopolski występują obszary zdegradowane. Do obszarów tych zaliczono m.in. zdegradowane budynki, place manewrowe, place składowe, tereny obsługi komunikacyjnej, tereny wyrobisk, tereny składowisk, budynki dworcowe, urządzenia stacyjne, rampy załadowcze, obiekty magazynowo - składowe. Według informacji uzyskanych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim w 2015 r. powierzchnia wymienionych wyżej obszarów zdegradowanych wynosiła 20,8 ha, co stanowiło 0,16% całkowitej powierzchni gminy. Dla porównania tereny zielone gminy (do których zaliczono m.in. trawniki, parki, skwery, tereny wzdłuż cieków wodnych, tereny międzyblokowe, tereny na boiska, place zabaw) zajmują niecałe 18 ha i stanowią 0,14% powierzchni gminy. W przypadku miasta Janowiec Wielkopolski, największa koncentracja obszarów zdegradowanych ma miejsce na terenie osiedla III, gdzie udział powierzchni

zdegradowanej w powierzchni całkowitej osiedla wynosi ponad 10,71%, natomiast na obszarze osiedla I – 0,71%.

Tab. 14 Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej danego obszaru (ha)* (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy.

Udział przestrzeni Udział przestrzeni zdegradowanej w zdegradowanej w Jednostka powierzchni ogólnej Jednostka powierzchni ogólnej danego obszaru (ha)* danego obszaru (ha)* (%) (%) GMINA JANOWIEC WIELKOPOLSKI (średnia dla gminy) 0,16 OSIEDLE I 0,71 OSIEDLE III 10,71 OSIEDLE II 0,0 OSIEDLE IV 0,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

Biorąc pod uwagę wartości poszczególnych wskaźników z zakresu sfery społecznej, to w przypadku udziału ludności w wieku poprodukcyjnym w ogóle ludności, jedynie Sarbinowo Drugie odnotowało wartości powyżej średniej. Pozostałe obszary wykazują znaczny udział osób starszych, nieaktywnych zawodowo na swoim terenie. Analizując udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo to najgorzej sytuacja wygląda w Serbinowie Drugim i Tonowie. Także w odniesieniu do jakości kształcenia na poziomie podstawowym Sarbinowo Drugie i Kołdrąb wypadają gorzej na tle gminy. Wszystkie wymienione mierniki wskazują, że wybrane do rewitalizacji obszary borykają się z poważnymi problemami w sferze społecznej, których bez odpowiedniego wsparcia i konkretnych rozwiązań nie da się przezwyciężyć. Problemy w sferze społecznej bez wątpienia przekładają się i korelują z problemami w sferze gospodarczej, zwłaszcza na obszarach wiejskich, gdzie wskaźniki przedsiębiorczości są znacznie poniżej średniej dla gminy. Najbardziej zdegradowany obszar w sferze społecznej w mieście (Osiedle III) cechuje się również największym udziałem powierzchni zdegradowanych w całej gminie Janowiec Wielkopolski. Wybrane do rewitalizacji tereny są więc jak najbardziej zasadne, ponieważ poprawa sytuacji z zakresu sfery społecznej bez wątpienia przyczyni się do poprawy warunków w pozostałych sferach.

II.4.2 Skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych

Obszarami, w których podjęte będą działania rewitalizacyjne w Gminie Janowiec Wielkopolski będą: Kołdrąb, Sarbinowo Drugie, Tonowo oraz Osiedle III zlokalizowane w mieście Janowiec Wielkopolski.

Obszar rewitalizacji Kołdrąb Wieś położona we wschodniej części gminy Janowiec Wielkopolski o powierzchni 642 ha. Wieś graniczy z następującymi wsiami gminy: Posługowo, Bielawy, Miniszewo oraz Sarbinowo Drugie. Położona jest nad Jeziorem Kołdrąbskim, którego powierzchnia wynosi 92,3 ha i które posiada liczne walory środowiskowo-przyrodnicze. Na koniec 2015 r. wieś zamieszkiwało 158 osób, co stanowiło 1,7% ludności gminy, z czego 50,6% stanowiły kobiety. Największy udział miały osoby w wieku produkcyjnym – 61,4%. Niekorzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosił 18,4% i był wyższy od średniej dla gminy wynoszącej w tym zakresie – 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego5 w Kołdrąbiu był wyższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił 62,9%.

Rys. 9 Struktura wiekowa ludności wsi Kołdrąb w 2015 roku.

5Wskaźnik obciążenia demograficznego liczony jako udział osób w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym) w ludności w wieku produkcyjnym. 48

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000

1000 32 97 29

0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Kołdrąb Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

Według danych z Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie 21 osób. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 13,3% ogółu mieszkańców wsi i był znacznie wyższy niż średnio w gminie (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, we wsi Kołdrąb sytuacja była lepsza niż w gminie. We wsi wskaźnik ten wynosił 6,3% a dla gminy - 8%. W 2015 r. wyniki jakie osiągnęły dzieci pochodzące ze wsi w egzaminie po VI klasie były zdecydowanie gorsze niż wynosił średni wynik dla gminy. Uczniowie z Kołdrąbia osiągnęli średni wynik na poziomie 53,3% przy średniej dla gminy Janowiec Wielkopolski 62%. Na koniec 2015 r. we wsi, zarejestrowanych w rejestrze REGON było 7 podmiotów. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił 7,2 i był niższy niż średnia dla gminy wynosząca 8,9. Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Janowcu Wielkopolskim posiada w swojej strukturze świetlicę wiejską m.in. w Kołdrąbiu. W miejscowości mieści się również zespół pałacowo-parkowy oraz zespół kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela, które to obiekty należą do strefy A, czyli pełnej ochrony konserwatorskiej. Ponadto we wsi sferą B objęte są zespół wiejski oraz cmentarz parafialny. Dodatkowo we wsi występuje strefa

„AW" - ścisłej ochrony archeologicznej, którą objęto grodzisko wczesnośredniowieczne oraz strefa „W" ochrony archeologicznej, czyli stanowiska i zespoły stanowisk zawierających ważne relikty archeologiczne, które znajdują się wzdłuż jeziora i rzek na terenie wsi. W Kołdrąbiu funkcjonuje Dom Dziecka „Słoneczna Przystań" prowadzony przez CARITAS Archidiecezji Gnieźnieńskiej. Dom Dziecka jest placówką zapewniającą całodobową opiekę oraz optymalne warunki do prawidłowego rozwoju psychofizycznego dzieci osieroconych społecznie i naturalnie. Stale przebywa w nim 44 wychowanków. W placówce znajdują się profesjonalnie wyposażone pracownie: informatyczna, logopedyczna, studio muzyczne, gabinet psychologiczny oraz trzy świetlice ze sprzętem audio-wizualnym. Dom leży nad Jeziorem Kołdrąbskim i zaopatrzony jest w bazę sprzętu sportowo-rekreacyjną. Przez Kołdrąb przebiega niebieski szlak rowerowy - tzw. „Szlak Czterech Gmin”. Jego łączna długość wynosi 75 km. Poza Kołdrąbiem biegnie przez Janowiec Wielkopolski, Żerniki i Świątkowo. Przez Kołdrąb przebiega droga powiatowa nr 2325c Janowiec – Posługowo – Kołdrąb.

Tab. 15 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Kołdrąb.

Wartość Wartość Nazwa wskaźnika wskaźnika wskaźnika dla wsi dla gminy

Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w 18,4 17,0 ludności ogółem na danym obszarze (%)

Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na 6,3 8,0 danym obszarze (%)

Średni wynik egzaminu po VI klasie (w %) 53,3 62

Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 7,2 8,9 mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze

Średnia wartość wskaźnika dla gminy Janowiec Wielkopolski

Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla gminy

Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla gminy

Źródło: opracowanie własne.

Poniżej przedstawiono podsumowanie diagnozy wsi Kołdrąb. Z jednej strony przedstawiono negatywne zjawiska występujące w miejscowości, a z drugiej potencjał, jaki posiada.

Rys. 10 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Kołdrąb.

Zjawiska Potencjały Negatywne

• Wysoki odsetek ludności w • Korzystny wskaźnik liczby wieku poprodukcyjnym osób korzystającej z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo

• Słaby wynik średniego • Obecność infrastruktury egzaminu po VI klasie kulturalnej (świetlica wiejska)

• Niekorzystne wskaźniki • Występowanie infrastruktury liczby zarejestrowanych turystycznej i rekreacyjnej podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym

Źródło: opracowanie własne

Obszar rewitalizacji Sarbinowo Drugie Sarbinowo Drugie położona jest na granicy gminy w jej południowo – wschodniej części. Jego powierzchnia wynosi 372,05 ha, a najbliższymi sąsiadami są: Kołdrąb, Miniszewo, Gącz, Laskowo, Ośno, Rzecz.

Wieś na koniec 2015 r. zamieszkiwało 500 osób. Sarbinowo Drugie należy do najliczniejszych wsi w gminie (drugie miejsce po Świątkowie). Jej mieszkańcy stanowili 5,5% mieszkańców gminy. Największy udział wśród mieszkańców stanowiły osoby w wieku produkcyjnym – 64,4%. Korzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosił 13,2% i był niższy od średniej dla gminy, wynoszącym 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Serbinowie drugim był niższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił 55,3%.

Rys. 11 Struktura wiekowa ludności wsi Sarbinowo Drugie w 2015 roku.

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000

1000 322 112 66 0 przedprodukcyjna produkcyjna poprodukcyjna

Sarbinowo Drugie Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Według danych otrzymanych z Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie

82 osoby. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 16,4% ogółu mieszkańców wsi i był znacznie wyższy niż średnio w gminie (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, we wsi Sarbinowo Drugie sytuacja w tym zakresie była znacznie gorsza niż w gminie. We wsi wskaźnik ten wynosił również 16,4%, podczas gdy dla gminy jego wartość kształtowała się na poziomie 8%. Niestety również średni wynik egzaminu po VI klasie szkoły podstawowej wygląd dla wsi źle. W egzaminie tym średni wynik dla dzieci pochodzących ze wsi wyniósł 54,9%, przy średniej dla gminy wynoszącej 62%. Podkreślić w tym miejscu należy, że w Sarbinowie Drugim działa szkoła podstawowa. Na koniec 2015 r. we wsi zarejestrowanych w rejestrze REGON było 14 podmiotów, co jest niewielką liczbą przy tak znacznej licznie mieszkańców i wskazuje na stosunkowo niski poziom przedsiębiorczości jej mieszkańców. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił 4,3 i był niższy niż średnia dla gminy wynosząca 8,9. W Sarbinowie Drugim działa Filia Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Janowiec Wielkopolski. Filia biblioteczna współpracuje bardzo intensywnie ze Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju Wsi Sarbinowo Drugie, organizując razem różnorodne imprezy kulturalne (Karnawałowy bal miłośników książek, Rajd pieszy „Śladami pomników przyrody w okolicy Janowca Wielkopolskiego”, biwak aktywnych czytelników czy spotkania autorskie z ludźmi związanymi z książką). Ponadto na jego obszarze funkcjonuje świetlica wiejska, w której organizowane są liczne imprezy i spotkania. Z inicjatywy Koła Gospodyń Wiejskich, utworzono zespół folklorystyczny „Pałuczanie”, będący zdobywcą wielu nagród i wyróżnień. W terenie miejscowości znajduje się strefa „A" pełnej ochrony konserwatorskiej, którą objęty jest XVIII-wieczny pałac secesyjny oraz 2 ha park ze 120-letnim drzewostanem.

Tab. 16 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Sarbinowo Drugie.

Wartość Wartość Nazwa wskaźnika wskaźnika wskaźnika dla wsi dla Gminy

Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności 13,2 17,0 ogółem na danym obszarze (%) Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na 16,4 8,0 danym obszarze (%) Średni wynik egzaminu po VI klasie (w %) 54,9 62,0

Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w 4,3 8,9 wieku produkcyjnym na danym obszarze

Średnia wartość wskaźnika dla Gminy Janowiec Wielkopolski

Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Źródło: opracowanie własne.

Rys. 12 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Sarbinowo Drugie.

Zjawiska Potencjały Negatywne

• Niekorzystny wskaźnik liczby • Niski odsetek ludności w osób korzystającej z pomocy wieku poprodukcyjnym społecznej ze względu na (stosunkowo młode ubóstwo społeczeństwo)

• Słaby wynik średniego • Obecność infrastruktury egzaminu po VI klasie kulturalnej (świetlica wiejska i filia biblioteki)

• Niekorzystne wskaźniki liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym Źródło: opracowanie własne

Obszar rewitalizacji Tonowo

Tonowo to wieś położona we wschodniej części gminy Janowiec Wielkopolski o powierzchni 986,35 ha. Graniczy z następującymi miejscowościami gminy: Żerniki, Zrazim, Wełna. Leży nad malowniczym Jeziorem Tonowo, którego powierzchnia wynosi 159,9 ha, i które posiada liczne walory środowiskowo-przyrodnicze. Na koniec 2015 r. wieś zamieszkiwały 373 osoby, co stanowiło 4% mieszkańców gminy, z czego 52% to kobiety. Wśród mieszkańców największy udział stanowiły osoby w wieku produkcyjnym - 52%. Niekorzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosi 25,7% i był znacznie wyższy od średniej dla gminy, wynoszącej w tym zakresie 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego w Tonowie był dużo wyższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił ponad 85%.

Rys. 11 Struktura wiekowa ludności wsi Tonowo w 2015roku.

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000

1000 76 201 96

0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Tonowo Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim

Według danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie 61 osób. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 16,4% ogółu mieszkańców wsi i był prawie dwukrotnie wyższy niż średnio w gminie (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, we wsi Tonowo

sytuacja była znacznie gorsza niż w gminie –we wsi wskaźnik ten wynosił 16,1%, dla gminy 8%. W 2015r. żadne dziecko ze wsi nie brało udziału w teście sześciokolisty Na koniec 2015 r. we wsi zarejestrowane w rejestrze REGON były zaledwie 4 podmioty. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił zaledwie 2,0 i był znacznie niższy niż średnia dla gminy - 8,9. Główną rolę w animacji kultury w gminie zapewnia Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Janowcu Wielkopolskim, który prowadzi w Tonowie świetlicę wiejską. Ponadto we wsi znajduje się zespół dworsko-parkowy, który należy do strefy A, czyli pełnej ochrony konserwatorskiej. We wsi strefą B objęto również zespół wiejski z pozostałościami zespołu folwarcznego oraz cmentarz ewangelicki. Na terenie wsi znajdują się dwa pomniki przyrody -dwie lipy drobnolistne o obwodach 520 i 470 cm w parku dworskim. Obecnie w zespole dworsko-parkowym z poł. XIX w. mieści się Państwowy Dom Pomocy Społecznej. Przeznaczony jest dla osób przewlekle psychicznie chorych, a liczba miejsc w placówce wynosi 80. Tonowo położone jest nad Jeziorem Tonowskim, które jest jeziorem rynnowym, zasilanym wodami rzeki Wełny. Na jeziorze znajduje się nieduża wyspa. Brzegi stanowią głównie obszary rolnicze, które mogą być wykorzystywane także rekreacyjnie i turystycznie. Przez Tonowo przebiega droga powiatowa nr 2319c – Świątkowo - Tonowo. We wsi działa (jedna z pięciu w gminie) stacja uzdatniania wody.

Tab. 17 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Tonowo.

Wartość Wartość Nazwa wskaźnika wskaźnika wskaźnika dla wsi dla Gminy

Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności 25,7 17,0 ogółem na danym obszarze (%)

Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na 16,1 8,0 danym obszarze (%)

Średni wynik egzaminu po VI klasie (%) 62,0 0,0

Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w 2,0 8,9 wieku produkcyjnym na danym obszarze

Średnia wartość wskaźnika dla Gminy Janowiec Wielkopolski

Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Źródło: opracowanie własne.

Poniżej przedstawiono podsumowanie diagnozy wsi Tonowo. Z jednej strony ujęto negatywne zjawiska, a z drugiej potencjał, jaki występuje w tej miejscowości.

Zjawiska Potencjały Negatywne

Wysoki odsetek ludności w Występowanie infrastruktury wieku poprodukcyjnym społecznej (świetlicy)

Wysoki odsetek osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstw

Niekorzystne wskaźniki liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym

Źródło: opracowanie własne.

Obszar Rewitalizacji Janowiec Wielkopolski - Osiedle III

Osiedle III leży w centralnej części miasta Janowiec Wielkopolski. W jego skład wchodzą następujące ulice: 22 – Stycznia, częściowo 3 Maja , Dworcowa, Gnieźnieńska, Towarowa, Półwiejska, Parkowa, Plac Wolności, Podgórna, Powstańców Wielkopolskich,

Szkolna, Śniadeckich (na południe od rzeki Wełny). Na koniec 2015 r. Osiedle III zamieszkiwało 1044 osób, co stanowiło 11,4% mieszkańców gminy i 26,0% mieszkańców miasta Janowiec Wielkopolski. Ponad połowa mieszkańców osiedla to kobiety. Największy udział w ogóle mieszkańców stanowiły osoby w wieku produkcyjnym - prawie 61,5%. Niekorzystnie natomiast kształtował się udział osób w wieku poprodukcyjnym, który wynosi 18,9% i był wyższy od średniej dla gminy, wynoszącej 17%. Wskaźnik obciążenia demograficznego na Osiedlu III był także wyższy niż średnio dla gminy (59,5%) i wynosił ponad 62,5%.

Rys. 12 Struktura wiekowa ludności Osiedla III w Janowcu Wielkopolskim w 2015 roku.

5746 6000

5000

4000

3000 1862 1554 2000 877 1000 279 270

0 przedprodukcyjny produkcyjny poprodukcyjny

Osiedle III Gmina

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim.

Według danych Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Janowcu Wielkopolskim ze świadczeń pomocy społecznej w 2015r. skorzystało łącznie 116 osób. Odsetek osób korzystających z pomocy wynosił 11,1% ogółu mieszkańców Osiedla i był znacznie wyższy niż średnia dla gminy (8,5%). Biorąc pod uwagę udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo, na Osiedlu III sytuacja w tym zakresie była nieznacznie lepsza niż średniej w gminie. Dla Osiedla III wskaźnik ten wynosił 7,3%, podczas gdy dla Gminy również 8%. Na koniec 2015 r. na Osiedlu III zarejestrowanych w rejestrze REGON było 132 podmiotów. Poziom przedsiębiorczości mierzony wskaźnikiem liczby

zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym wynosił 15,1i był ponad półtorakrotnie wyższy niż średnia dla gminy (8,9). Osiedle III należy niestety do osiedli o największym udziale przestrzeni zdegradowanej w całej gminie. Wskaźnik ten był prawie 67 razy wyższy niż średnia dla gminy wynosząca 0,16%. Dla Osiedla III jego wartość wyniosła 10,71%.

Tab. 18 Podsumowanie analizy wskaźnikowej Osiedla III miasta Janowiec Wielkopolski.

Wartość Wartość Nazwa wskaźnika wskaźnika wskaźnika dla wsi dla Gminy

Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności 18,9 17,0 ogółem na danym obszarze (%) Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej liczbie ludności na 7,3 8,0 danym obszarze (%) Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w 15,1 8,9 wieku produkcyjnym na danym obszarze Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej danego obszaru (ha) 10,71 0,16

Średnia wartość wskaźnika dla Gminy Janowiec Wielkopolski

Wartości wskaźnika korzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Wartości wskaźnika niekorzystne w stosunku do średniej dla Gminy

Źródło: opracowanie własne.

Poniżej przedstawiono podsumowanie diagnozy Osiedla III w mieście Janowiec Wielkopolski. Z jednej strony ujęto negatywne zjawiska, które mają w nim miejsce, a z drugiej jego potencjał.

Rys. 13 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III).

Zjawiska Potencjały Negatywne

Wysoki odsetek ludności w Niski odsetek osób wieku poprodukcyjnym korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstw

Wysoki udział przestrzeni Korzystny wskaźniki liczby zdegradowanych w zarejestrowanych podmiotów powierzchni Osiedla osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym

Brak infrastruktury kulturalnej i sportowo - rekreacyjnej

Źródło: opracowanie własne.

Wnioski płynące z analizy wskaźników potwierdziły przeprowadzone w gminie konsultacje społeczne. Na podstawie obiektywnych przesłanek (wskaźników) zdecydowano, że obszarami poddanymi procesom rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski będą wsie Kołdrąb, Sarbinowo Drugie i Tonowo a na obszarze miasta Osiedle III. Wybór tych terenów wynikał z kumulacji problemów, które mają w nich miejsce, a które znane są przede wszystkim lokalnym decydentom i mieszkańcom. Do najważniejszych problemów zidentyfikowanych podczas konsultacji społecznych w odniesieniu do obszarów wiejskich należą: ➢ z zakresu sfery społecznej: wysokie bezrobocie, wysoka przestępczość, niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym mieszkańców tych miejscowości oraz ich słabe zaangażowanie w prace na rzecz wsi, stagnacja, duże zagrożenie mieszkańców tych obszarów wykluczeniem społecznym związane pośrednio z niskim poziomem wykształcenia lokalnej społeczności; ➢ z zakresu sfery gospodarczej: niski poziom przedsiębiorczości wynikający z wysokiego i długotrwałego bezrobocia oraz niskiego poziomu wykształcenia mieszkańców, brak zakładów pracy pozwalających na znalezienie zatrudnienia w pobliżu miejsca zamieszkania; ➢ z zakresu sfery przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej: brak dostępu w tych miejscowościach do podstawowych usług, poważna degradacja stanu technicznego

obiektów budowlanych, niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną i społeczną, niski poziom obsługi komunikacyjnej obszarów wiejskich powodujący nawarstwiające się ich wykluczenie, brak kanalizacji, lokalnych dróg i ścieżek rowerowych w miejscowościach, chaos zabudowy oraz niewielkie walory wizualne obejść gospodarczych; ➢ z zakresu sfery środowiskowej: zanieczyszczenie wód gruntowych nielegalnymi zrzutami ścieków, zanieczyszczenie powietrza poprzez spalanie różnych odpadów, brak rozwiązań technicznych pozwalających na ochronę środowiska przyrodniczego. Biorąc pod uwagę Osiedle III z terenu miasta Janowiec Wielkopolski, do najważniejszych problemów zgłoszonych podczas konsultacji społecznych należą: ➢ z zakresu sfery społecznej: wysoki poziom bezrobocia, w tym długotrwałego, znaczny udział ludności starszej, sukcesywne zmniejszanie się liczby mieszkańców, alkoholizm i wysoki poziom przemocy w rodzinie, ogólny marazm i apatia, zbyt mała liczba wydarzeń kulturalnych oraz imprez integracyjnych dla lokalnych mieszkańców; ➢ z zakresu sfery gospodarczej: słaba kondycja lokalnych przedsiębiorstw i ich niewystarczająca liczba, niski stopień przedsiębiorczości; ➢ z zakresu sfery przestrzenno-funkcjonalnej oraz technicznej: niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną, niska jakość i mała użyteczność terenów publicznych np. parku miejskiego czy stadionu, znaczna degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych; niski poziom obsługi komunikacyjnej i słaba komunikacja z ościennymi miastami, problemy z miejscami parkingowymi (zbyt mała liczba), niska jakość techniczna chodników i ulic oraz niedostosowanie rozwiązań urbanistycznych do potrzeb mieszkańców; ➢ z zakresu sfery środowiskowej: zanieczyszczanie powietrza poprzez opalanie mieszkań odpadami, co powoduje obecność szkodliwych pyłów i gazów, brak sieci gazowej umożliwiającej korzystanie z alternatywnych źródeł ciepła, obecność odpadów stwarzających zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi oraz stanu środowiska przyrodniczego (magazyn chemikaliów). Przedstawione powyżej wnioski z przeprowadzonych konsultacji pokrywają się w dużej mierze z wnioskami z przeprowadzonej analizy statystycznej obszarów

rewitalizacji i wskazują na znaczne potrzeby rewitalizacyjne tych terenów. Wybór właściwych zadań rewitalizacyjnych pozwoli na zniwelowanie w dużej mierze dysproporcji rozwojowych tych terenów.

II.4.3 Potencjał obszaru rewitalizacji

Wytypowane do rewitalizacji obszary: Kołdrąb, Sarbinowo Drugie, Tonowo oraz Osiedle III posiadają znaczny potencjał, dzięki któremu zaplanowane w odniesieniu do nich działania rewitalizacyjnie przyczynią się do osiągnięcia zamierzonych celów rewitalizacyjnych, zwłaszcza z zakresu sfery społecznej. Jednym z największych potencjałów wytypowanych obszarów jest zaangażowanie i aktywność lokalnych liderów oraz mieszkańców, co bez wątpienia będzie miało olbrzymi wpływ na realizację przez nich zadań rewitalizacyjnych. Do najważniejszych potencjałów wsi Kołdrąb należy zaliczyć: ➢ korzystny wskaźnik liczby osób korzystającej z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo; ➢ obecność infrastruktury kulturalnej (świetlica wiejska); ➢ występowanie infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej; Sarbinowo Drugie charakteryzuje się: ➢ niskim udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym, a więc stosunkowo młodymi mieszkańcami; ➢ występowaniem infrastruktury kulturalnej (świetlica wiejska oraz filia biblioteki); Głównymi atutami wsi Tonowo są: ➢ infrastruktura społeczna w postaci świetlicy wiejskiej. W odniesieniu do Osiedla III w mieście Janowiec Wielkopolski to do najważniejszych jego atutów należy zaliczyć przed wszystkim: ➢ korzystny wskaźnik liczby osób korzystającej z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo; ➢ korzystny wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym. ➢ znajdujące się na terenie osiedla III budynki i obiekty w, których można prowadzić działania służące likwidacji negatywnych zjawisk w sferze społecznej.

W kontekście możliwości realizacji przedsięwzięć społecznych, zwłaszcza ukierunkowanych na włączaniu społecznym osób z rodzin ubogich, istotne może być funkcjonowanie na terenie gminy Młodzieżowej Rady Miejskiej w Janowcu Wielkopolskim. Są to osoby aktywne, które posiadają rozpoznane potrzeby dzieci i młodzieży. W związku z tym mogą wykazać się zaangażowaniem na etapie realizacji konkretnych projektów rewitalizacyjnych. Samorząd gminy od wielu lat podejmuje działania oraz prowadzi inwestycje poprawiające zasięg i stan infrastruktury (wodociągi, kanalizacja sanitarna i deszczowa, drogi lokalne), co sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości i dopływowi kapitału, podnosząc atrakcyjność inwestycyjną dostępnych obiektów i terenów.

III Proces rewitalizacji w gminie

III.1 Wizja obszaru rewitalizacji po przeprowadzeniu procesu

Wizja obszaru rewitalizacji przedstawia jego obraz stanowiący efekt działań rewitalizacyjnych, będący jednocześnie pożądanym z punktu widzenia mieszkańców i innych interesariuszy. Pokazuje, jakie pozytywne skutki przyniosły wiązki przedsięwzięć. Kształt wizji odpowiada zarówno potrzebom i oczekiwaniom lokalnych społeczności, jak i zdiagnozowanym wcześniej problemom, a co za tym idzie – określonym na ich podstawie celom projektowanych działań.

Wizja dla obszarów rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski:

Obszary rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski staną się miejscem zamieszkanymi przez aktywnych mieszkańców, zintegrowanych w ramach różnych grup społecznych i wiekowych. Dzięki przeprowadzonemu procesowi rewitalizacji ograniczone zostaną negatywne zjawiska społeczne oraz wzmocniona zostanie przedsiębiorczość. Inwestycje w infrastrukturę społeczną i przestrzenie zdegradowane przyczynią się do poprawy jakości życia mieszkańców obszarów rewitalizowanych .

Celem przedsięwzięć rewitalizacyjnych jest zwiększenie aktywności mieszkańców – niezależnie od ich statusu materialnego czy wieku. Ze względu na to, że w wyniku diagnozy problemowej zidentyfikowano na obszarach rewitalizacji wyzwania związane z dużym udziałem osób w wieku poprodukcyjnym w ogóle mieszkańców, gmina podejmie działania zmierzające do ich włączenia w główny nurt życia społecznego, aktywizację i integrację – w tym międzypokoleniową. Ze względu na zdiagnozowaną dużą liczbę osób korzystających z pomocy społecznej przede wszystkim z powodu ubóstwa, przygotowane zostaną działania wspierające rodziny. Dzięki nim wzrosną kompetencje społeczne uczestników projektów, poprawi się funkcjonowanie rodzin z obszarów rewitalizacji. Ze względu na konieczność prowadzenia ww. działań społecznych (jak najbliżej potencjalnych beneficjentów), konieczne jest przygotowanie (modernizacja) obiektów infrastruktury zlokalizowanych w Kołdrąbiu, Tonowie (świetlice wiejskie) i Janowcu Wielkopolskim (budynek Wieży Ciśnień czy świetlicy,) do realizacji projektów

społecznych. Bez realizacji tych przedsięwzięć znacznie ograniczy się możliwości korzystania beneficjentów z uczestnictwa w projektach. Spowodowane to będzie przede wszystkimi barierami finansowymi (dojazd w inne miejsce), wydłużeniem czasu uczestnictwa w przedsięwzięciach o dojazd do innej miejscowości czyli trudnościami komunikacyjnymi (często beneficjenci to osoby nie posiadające prawo jazdy). Ponadto co w realizacji zwłaszcza projektów społecznych jest ważne to uzyskanie pomocy w najbliżej otoczeniu i w sposób możliwie jak najmniejszy ingerujący w rytm życia rodzinnego. Ponadto zagospodarowane zostaną tereny zielone, aby można było na nich realizować projekty miękkie, zwłaszcza nastawione na integrację międzypokoleniową czy na potrzeby rodzinnych imprez. Wsparcie w ramach niniejszego celu dotyczyło będzie również uruchamiania nowej działalności gospodarczej.

III.2 Cele i kierunki działań w ramach procesu rewitalizacji

Wizja rozwoju obszarów rewitalizacji wyznaczonych w gminie Janowiec Wielkopolski znajduje swoje operacyjne odzwierciedlenie w wytyczonych celach rewitalizacji oraz precyzujących i uzupełniających je kierunkach działania. Ze względu na to, że problemy obszarów rewitalizacji są zbieżne, wyznaczono wspólną wizję rozwoju oraz wspólne cele .

Rys. 16 Cele rewitalizacji na obszarach rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski.

Rewitalizacja Ożywienie społeczne zdegradowanych sprzyjające włączeniu przestrzeni i obiektów społecznemu na obszarach pozwalających na rewitalizacji aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji

Źródło: opracowanie własne.

W ramach celu 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji przewiduje się realizację działań aktywizujących mieszkańców obszarów rewitalizacji. Aktywizacja ta dotyczy różnych sfer życia, zarówno odnosi się do posiadania pracy, jak i kwestii społecznych, integrujących mieszkańców czy pozwalających na ich rozwój osobisty. Z tego względu w ww. celu wyznaczono następujące kierunki działań:

1.1 Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej. 1.2 Działania na rzecz osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. 1.3 Animowanie aktywności lokalnej. 1.4 Wsparcie przedsiębiorczości. 1.5. Działania na rzecz podniesienia skuteczności kształcenia dzieci na poziomie podstawowym

Cel 2. Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni i obiektów pozwalających na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji wiąże społeczną i techniczną stronę rewitalizacji. Działania dotyczące przestrzeni publicznych mogą stać się wizytówką i

celem odwiedzin mieszkańców czy turystów, co z kolei pozwoli na ich dalszy rozwój. Dlatego też zagospodarowanie przestrzeni zostało uznane za ważny cel działań rewitalizacyjnych, komplementarny z celem odnoszącym się do ożywienia społecznego. Z tego względu w ww. celu wyznaczono następujące kierunki działań:

2.1 Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni. 2.2 Rozwój infrastruktury społecznej.

W odniesieniu do zaprezentowanych powyżej celów i kierunków działania procesu rewitalizacji zostały określone poziomy ich osiągnięcia. Odniesiono się tutaj zarówno do wskaźników produktów, które powstaną w wyniku realizacji przedsięwzięć i projektów rewitalizacyjnych, jak również do wskaźników oddziaływania (tj. w odniesieniu do zdiagnozowanych problemów).

Tab. 29 Wskaźniki osiągnięcia celów rewitalizacji.

Rodzaj Wartość Wartość Wskaźnik wskaźnika bazowa docelowa Cel 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji [Rezultat] Liczba osób, u których nastąpiło podniesienie kompetencji 0 100 społecznych i wzrost aktywności społecznej [os.] [Produkt] 0 100 Liczba zorganizowanych w ramach projektów przedsięwzięć [szt.] [Rezultat] Udział osób korzystających z powodu ubóstwa z pomocy społecznej 16,256 7,9 [%] [Rezultat] 0 2 Liczba nowo powstałych przedsiębiorstw [szt.] produktu/ rezultatu Cel 2. Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni i obiektów pozwalających na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji [Produkt] 0 15 Liczba zorganizowanych imprez [szt.] [Produkt] 0 4 Liczba budynków objętych wsparciem [szt.] [Rezultat] 4,9 3,0 Powierzchnia przestrzeni zdegradowanych [ha] [Rezultat] Liczba osób korzystających ze wspartych obiektów infrastruktury 60 125 [os.]

6 Wartość bazowa została obliczona jako uśredniona wartość wskaźnika dla miejscowości objętych rewitalizacją, w których wskaźnik „osób korzystających z powodu ubóstwa..” przekracza wartość średnią dla gminy. 67

[Produkt] 0 2 Liczba projektów [Rezultat] 0 20 Liczba uczniów uczestniczących w projekcie

Udział osób otrzymujących świadczenia społeczne z powodu 8,0 7,6 ubóstwa w ogóle mieszkańców [‰] Wskaźnik przedsiębiorczości [‰] 8,9 10 oddziały- Udział przestrzeni zdegradowanych w całkowitej powierzchni [%] 0,16 0,1 wania Poniżej Powyżej Wynik średni sprawdzianu szóstoklasistów palcówkach działających średniej średniej na danym obszarze gminnej gminnej Źródło: opracowanie własne.

III.3 Główne projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne Obszar Przedsięwzięcie Typ Podmioty Zakres realizowanych zadań Lokalizacja Szacowana Prognozowane Sposób oceny i rewitalizacji /Projekt projektu realizujące (miejsce wartość rezultaty zmierzenia rezultatów w przeprowad projektu odniesieniu do celów zenia dane [zł] rewitalizacji projektu) CEL REWITALIZACJI: 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Kierunki działania: 1.1Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej; 1.3 Animowanie społeczności lokalnej OR Janowiec G.17 społeczny Miejsko - Projekt ma pobudzić aktywność wśród M-GOPS w 200.000,00 Podniesienie Umowy zlecenia z Wielkopolski, Działajmy razem Gminny osób powyżej 50 r.ż. (z uwzględnieniem Janowcu kompetencji trenerami/prowadzącymi OR Kołdrąb, 50+ Ośrodek przede wszystkim osób zagrożonych Wielkopol- społecznych i wzrost zajęcia OR Tonowo, Pomocy wykluczeniem społecznym), poprawić skim, aktywności u 80 osób OR Sarbinowo Społecznej w jakość czasu wolnego oraz podnieść świetlice Listy obecności Drugie Janowcu kompetencje społeczne. Obejmuje kilka wiejskie w Liczba inicjatyw Wielkopolskim elementów: pozostałych zrealizowanych w Ankiety dla uczestników - utworzenie kawiarenki, w której miejscowoś- ramach projektu - 20 odbywać się będą spotkania tematyczne: ciach z Certyfikaty uczestnictwa w z poradami prawnymi, psychologiem, obszaru zajęciach dietetykiem, spotkania ze znanymi rewitalizacji osobami, „tematyczne sobotnie potańcówki”; przewiduje się poczęstunek; - wyjazdy do opery, filharmonii; - „żyj zdrowo” – „wiem, co jem” – profilaktyka dietetyczna w kierunku długowieczności; - cykle tematyczne, np. „z komórką za pan brat” – jak wykorzystać wszystkie możliwości telefonu; - szkolenie z udzielania pierwszej pomocy; - dbamy o wygląd – cykle spotkań dot. higieny, makijażu, ubioru z

7 Przy numeracji projektów/przedsięwzięć rewitalizacyjnych założono, że te z listy głównej oznaczane będą przy numerze porządkowym literą G, natomiast projekty/przedsięwzięcia z listy uzupełniającej – zyskają dodatkowo literę U

zaproszonymi gośćmi (np. kosmetolog, wizażysta, ginekolog, androlog, dermatolog); - warsztaty z obsługi komputera i korzystania z Internetu; - warsztaty z obsługi bankowych kont internetowych; - „spędźmy lato w mieście” – koncert plenerowy CEL REWITALIZACJI:1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Kierunki działania: 1.1 Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej; 1.2 Działania na rzecz osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym; 1.3 Animowanie społeczności lokalnej OR Janowiec G.2 społeczny Miejsko - Głównym efektem projektu będzie M-GOPS w 200.000,00 Liczba rodzin z dziećmi Umowy zlecenia z Wielkopolski, Z dziećmi Gminny pobudzenie aktywności wśród rodzin Janowcu uczestniczących w trenerami/prowadzącymi OR Kołdrąb, twórzmy Ośrodek z dziećmi (niepełnoletnimi) i poprawa Wielkopol- projekcie – 40 zajęcia OR Tonowo, przyszłość Pomocy jakości czasu wolnego. Ukierunkowany jest skim, OR Sarbinowo Społecznej w przede wszystkim na rodziny ubogie, świetlice Liczba zorganizowanych Listy obecności Drugie Janowcu zagrożone wykluczeniem społecznym. wiejskie w imprez - 15 Wielkopolskim Zakłada cyklicznie realizowane inicjatywy: pozostałyc Ankiety dla uczestników Szkoła - zorganizowanie miejsca i wyznaczenie h Podstawowa dni „Wymienianki – przeczytałeś, nie miejscowoś Certyfikaty uczestnictwa w im. T. używasz, nie nosisz? Podaruj drugie życie -ciach z zajęciach Kościuszki w swoim rzeczom”. Np. w salach obszaru Janowcu gimnastycznych mieszkańcy będą mogli rewitalizacj Wielkopolskim przynieść niepotrzebne im rzeczy i i wymieniać się nimi, natomiast dla dzieci w tym czasie zostanie zorganizowana strefa zabaw; - wspólne gotowanie, zawody sportowe i kulinarne dla rodzin, rajdy rowerowe, gry sportowe; - wspólnie obchodzimy Święta – integracja rodzin z dziećmi w okresie przedświątecznym poprzez przygotowania do świąt, wraz z wykonywaniem ozdób; - „masz prawo do…” – dzień z bezpłatnymi poradami prawnymi; - „czy wiesz, czym się zajmuję?” – warsztaty dla rodzin z dziećmi związane z wykonywanymi zawodami;

- coaching dla rodziców – dzieci pod opieką rodziców bawią się, uczą i integrują, a rodzice biorą udział w warsztatach tematycznych z zakresu rozwoju osobistego (np. radzenie sobie ze stresem, techniki koncentracji, właściwego zarządzania czasem); - „moja rodzina na zdjęciach” – warsztaty fotograficzne. W zorganizowanym studio fotograficznym każda rodzina tworzy sesję zdjęciową swojej rodziny przy udziale profesjonalistów, a najlepsze zdjęcia zostaną nagrodzone; - „wszystkie dzieci się bawią” – integracja z dziećmi niepełnosprawnymi, podczas której dzieci tańczą, poznają smaki, bawią się, tworząc jedną rodzinę. Wspólnie wybierają „nazwę” tej rodziny, pokonując bariery lęku i wstydu. Do wspólnych zabaw służą m.in. koce, materace, pluszami, gry planszowe; - „przytul dziecko” – utworzenie stałego klubu rodzica i dziecka; warsztaty i prelekcje dot. właściwego funkcjonowania rodziny, nowatorskie spotkania z psychologiem, sesje edukacyjne z zakresu relacji rodzic-dziecko, dziecko-rodzic; - wspólne wyjścia do kina; - „rodzina, czyli co zrobić, żeby nam się udało” – cykl spotkań tematycznych, np. proste przepisy, dbanie o dom, dbanie o siebie i rodzinę, jak poprawić relacje w domu; - „a po szkole idę do klubu” – utworzenie klubów dziecka, w których organizowane będą zajęcia dodatkowe dla dzieci po skończonych lekcjach; program zajęć dostosowany do aktualnych potrzeb i zainteresowań; dodatkowo wsparcie

korepetytorów w odrabianiu zadań domowych; - „a może nad morze, w góry lub do miasta?” – wycieczki w atrakcyjne turystycznie miejsca; - „Dzieci dzieciom” – grupa teatralna; utworzenie grupy do wspólnego czytania dzieciom bajek polskich autorów (przez inne dzieci); wspólne inscenizacje wybranych bajek, atrakcyjne omawianie ich; CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni i obiektów pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Kierunki działania: : 2.2 Rozwój infrastruktury społecznej OR Kołdrąb G.3 techniczny, Gmina Zakres działań: dobudowa pomieszczeń Kołdrąb, 380.000,00 Liczba budynków Dokumentacja projektowa Rozbudowa przestrzen Janowiec sanitarnych, zaplecza gospodarczego, dz. 77/3 objętych wsparciem – 1 świetlicy no- Wielkopolski wykonanie instalacji c.o. i wod-kan, Protokoły odbioru prac wiejskiej w funkcjonaln wymiana dachu, ogrodzenie i Powierzchnia obszarów budowlanych Kołdrąbiu e utwardzenie terenu wokół świetlicy. objętych rewitalizacją – 40m2 CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni i obiektów pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Kierunki działania: 2.2 Rozwój infrastruktury społecznej OR Tonowo G.4 techniczny, Gmina Zakres działań: dobudowa pomieszczeń Tonowo, 350.000,00 Liczba budynków Dokumentacja projektowa Rozbudowa i przestrzen Janowiec sanitarnych, zaplecza gospodarczego, dz. nr 43 objętych wsparciem – 1 przebudowa no- Wielkopolski wykonanie instalacji c.o. i wod-kan, Protokoły odbioru prac świetlicy funkcjonaln wymiana dachu, ogrodzenie i Powierzchnia obszarów budowlanych wiejskiej w e utwardzenie terenu wokół świetlicy. objętych rewitalizacją – Tonowie 40m2 CEL REWITALIZACJI: 2. Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni i obiektów pozwalające na aktywizację społeczności obszarów rewitalizacji Kierunki działania: 2 Rozwój infrastruktury społecznej OR Janowiec G.5 techniczny, Gmina Rozbudowa i przebudowa wieży ciśnień Janowiec 350.000,00 Liczba wspartych Dokumentacja projektowa Wielkopolski Remont wieży przestrzen Janowiec w celu stworzenia miejsca spotkań – Wielkopol- obiektów infrastruktury ciśnień w no- Wielkopolski szczególnie dla osób 50+. Zakres działań: ski,ul. zlokalizowanych na Protokoły odbioru prac Janowcu funkcjonaln utworzenie pomieszczeń do zajęć, Powstańców rewitalizowanych budowlanych Wielkopolskim e pomieszczeń sanitarnych i Wlkp. 7 obszarach- 1 wraz z gospodarczych, wykonanie instalacji c.o. Listy obecności zagospodarowan i wod-kan, wymiana dachu; Liczba osób iem terenu zagospodarowanie terenu przy wieży na korzystających ze cele rekreacyjno- wypoczynkowe; wspartych obiektów ogrodzenie i utwardzenie terenu wokół infrastruktury – 80 wieży ciśnień

CEL REWITALIZACJI: 1.1 Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Kierunki działania: 1.5. Działania na rzecz podniesienia skuteczności kształcenia dzieci na poziomie podstawowym OR Kołdrąb, G. 6 społeczny Gmina Projekt zakłada organizację zajęć OR Tonowo Edukacja Janowiec pozalekcyjnych w Szkole Podstawowej w ul. Szkolna 8 250 000,00 Podniesienie OR Sarbinowo inwestycją w Wielkopolski w Janowcu Wielkopolskim – w której w Janowcu 0 kompetencji Certyfikaty uczestnictwa w Drugie przyszłość porozumieniu zajęcia byłyby skierowane przede Wielkopolski kluczowych uczniów zajęciach ze wszystkim dla uczniów z Kołdrąbia, m, szkół podstawowych Stowarzyszeni Tonowa, Sarbionowa Drugiego. Sarbinowo 20 em Społeczna Projekt polegałby na organizacji zajęć Drugie 11 Integracja w pozalekcyjnych skierowany na Sarbinowie zwiększenie kompetencji kluczowych Drugim uczniów tj. zajęc z TIK, języków, Liczba zorganizowanych (prowadzącym przedmiotów przyrodniczych i w ramach projektu Niepubliczną matematyki oraz pracy uczniów z przedsięwzięć- 12 Szkołę psychologiem, pedagogiem i logopedą. Podstawową w Sarbinowie Drugim. CEL REWITALIZACJI: 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Kierunki działania: 1.1 Kreowania warunków dla rozwoju solidarności społecznej 1.3 Animowanie aktywności społecznej OR Janowiec G.7 społeczny Gmina Wielkopolski Aktywni Janowiec Projekt zakłada organizację zajęć Podniesienie sportowi – Wielkopolski w sportowych dla mieszkańców w wieku ul. 3 maja 30 150 000,00 kompetencji integracja porozumieniu poprodukcyjnym zagrożonych społecznych i wzrost Certyfikaty uczestnictwa w międzypokolenio ze wykluczeniem społecznym. Zajęcia aktywności u 20 osób zajęciach wa Zespołem wiązały by się z cyklem warsztatów i Szkół wykładów dotyczących zdrowego i Niepublicznych aktywnego stylu życia. im. Jana Liczba zorganizowanych Szatowskiego w ramach projektu w Janowcu przedsięwzięć- 30 Wielkopolskim

CEL REWITALIZACJI: 1.1 Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Kierunki działania: 1.4 Wsparcie przedsiębiorczości OR Kołdrąb, G. 8 społeczny Lokalna Grupa Celem projektu jest zachęcenie OR Kołdrąb, 100 000,00 Liczba nowo powstałych Certyfikaty uczestnictwa w OR Tonowo Wsparcie na Działania mieszkańców obszarów rewitalizacji do OR Tonowo przedsiębiorstw [szt.] zajęciach OR Sarbinowo zakładanie „Pałuki – zakładania własnej działalności OR 2 Listy na zajęciach Drugie działalności Wspólna gospodarczej. Przyczynić się to może do Sarbinowo Ilość przyznanych dotacji gospodarczej Sprawa” zmniejszenia negatywnych wskaźników Drugie

związanych z niska działalnością gospodarczą na terenach wiejskich gminy

III.4 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne Obszar L.p. Typ przedsięwzięcia Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne rewitalizacji

OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 1. Ożywienie społeczne sprzyjające włączeniu społecznemu na obszarach rewitalizacji Wielkopolski Kierunki działania: 1.1 Kreowanie warunków dla rozwoju solidarności społecznej; 1.3 Animowanie społeczności lokalnej

1 społeczne U.1

Świetlica pokoleniowa – bądźmy razem

Projekt zakłada organizację spotkań – regularnych (2 razy w tygodniu) i o charakterze „uzupełniającym”, okazjonalnych. Byłyby to spotkania tematyczne, warsztaty praktyczne, zajęcia sportowo-rehabilitacyjne, prelekcje, dyskusje, terenowe (np. wycieczki, wyjścia do kina/teatru). Prowadzącymi będą m.in. nauczyciele (czynni i emerytowani), lokalni twórcy ludowi, przedstawiciele organizacji społecznych. Działania skierowane są przede wszystkim do osób starszych (w związku ze zidentyfikowanym wysokim udziałem liczby osób w wieku poprodukcyjnym) oraz młodzieży – aby nauczyć te grupy współpracy, wzajemnego szacunku oraz je zaktywizować.

OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 2. Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni i obiektów pozwalających na aktywizację społeczności obszarów Wielkopolski rewitalizacji

Kierunki działania: 2.1 Zagospodarowanie zdegradowanych przestrzeni

2 przestrzenno- U.2 funkcjonalne Poprawa przestrzeni publicznej w Janowcu Wielkopolskim

W ramach konsultacji społecznych zgłoszono również problemy dotyczące niezagospodarowanych lub niedostatecznie zagospodarowanych przestrzeni publicznych. Z tego względu niektóre obszary zwłaszcza miasta nie spełniają swoich funkcji, np. jako miejsca spotkań mieszkańców, integracji, organizacji różnych

przedsięwzięć kulturalnych czy po prostu wypoczynku. Poprawa ich stanu przełożyć się może pozytywnie na wizerunek obszaru rewitalizacji zarówno wśród samych mieszkańców, jak i gości. Przeprowadzenie działań poprawiających funkcjonalność obszarów zdegradowanych poprzez przywrócenie poprzednich funkcji lub nadanie nowych jest szczególnie istotna, bowiem miasto Janowiec Wielkopolski pełni funkcję centrum gminy, będąc głównym ośrodkiem usługowo – handlowo - administracyjnym.

Obszar tematyczny: Infrastruktura i przestrzeń

OR Janowiec CEL REWITALIZACJI: 2. Rewitalizacja zdegradowanych przestrzeni i obiektów pozwalających na aktywizację społeczności obszarów Wielkopolski rewitalizacji

Kierunki działania: 2.2 Rozwój infrastruktury społecznej;

3 techniczny U. 3

Przebudowa i rozbudowa budynku świetlicy szkolnej

Rozbudowa istniejącego budynku z przebudową wnętrza w celu utworzenia miejsca spotkań i aktywności społecznej mieszkańców.

III.5 Mechanizmy zapewnienia komplementarności między przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz podmiotami i ich działaniami realizowanymi na obszarze rewitalizacji

W zasadach regulujących procesy rewitalizacji podkreśla się konieczność integracji realizowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz zapewnienia ich kompleksowości. Przepisy nakazują, aby zadania były spójne i nie powodowały "rozgraniczenia" rewitalizacji na osobne sfery społeczne, gospodarcze, itd., ale aby one wzajemnie się uzupełniały. Zagwarantowaniu tego służą mechanizmy komplementarności, o których mowa szczegółowo w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020.

Tab. 20 Rodzaje komplementarności przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Rodzaj Charakterystyka komplementarności

Przestrzenna Projekty realizowane w ramach rewitalizacji muszą oddziaływać na obszar rewitalizacji, nawet jeśli w wyjątkowych przypadkach realizowane są poza nim. Nie można doprowadzić do sytuacji, w której nastąpi rozprzestrzenienie się jakiegoś problemu poza obszar rewitalizacji.

Problemowa Realizowane w ramach procesów rewitalizacyjnych projekty powinny się przenikać i wzajemnie uzupełniać. Komplementarność ta wymaga koordynacji na wyższym poziomie, przy uwzględnieniu strategicznych decyzji wynikających często z innych dokumentów, a odnoszących się również do obszaru rewitalizacji.

Proceduralno- Służy stworzeniu spójnego systemu realizacji, rozumianego jako połączenie instytucjonalna sprawnych procedur oraz podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie konkretnych projektów.

Międzyokresowa Odnosi się do spójności przedsięwzięć wdrażanych w poprzednim programowaniu, a tych projektowanych obecnie.

Źródeł finansowania Oznacza łączenie różnych rodzajów środków do realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014- 2020.

Komplementarność przestrzenna W ramach niniejszego Programu zaproponowano szereg przedsięwzięć oraz projektów rewitalizacyjnych, z których każdy realizowany będzie w ramach

wyznaczonych w efekcie pogłębionej diagnozy obszarów rewitalizacji. W żadnym wypadku działania nie będą prowadzone poza obszarem rewitalizacji. Realizację projektów miękkich zaplanowano w budynkach zlokalizowanych w każdej z miejscowości objętych rewitalizacją. Nawet jednak w przypadkach, kiedy dany projekt realizowany będzie w mieście Janowiec Wielkopolski., na wyznaczonym tam obszarze rewitalizacji, zakłada się również udział mieszkańców pozostałych obszarów. Wynika to przede wszystkim z faktu znaczenia Janowca Wielkopolskiego jako ważnego ośrodka życia gminnego.

Komplementarność problemowa W ramach niniejszego dokumentu zaplanowano przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne o podstawowym znaczeniu oraz o charakterze uzupełniającym. Na liście przedsięwzięć podstawowych zadbano o to, aby przedsięwzięcia infrastrukturalne stanowiły wsparcie i uzupełnienie do przedsięwzięć mających przede wszystkim aktywizować mieszkańców. Z tego też względu cel 2 rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski podkreśla, że rewitalizacja obiektów ma służyć aktywizacji społeczności obszarów rewitalizacji. Wszelkie działania inwestycyjne mają pełnić zatem rolę „służebną” wobec przedsięwzięć społecznych. Poniższa tabela prezentuje spójność i wzajemne uzupełnianie się przedsięwzięć finansowanych ze środków EFS i EFRR w ramach listy podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych.

Tab. 31 Komplementarność przedsięwzięć społecznych i inwestycyjnych.

Projekt rewitalizacyjny Przedsięwzięcie Komplementarność rewitalizacyjne Działajmy razem 50+ Remont wieży ciśnień w Projekt dla osób w wieku 50+ realizowany Janowcu Wielkopolskim będzie w wyremontowanej wieży ciśnień w wraz zagospodarowaniem Janowcu Wielkopolskim. Oczywiście z terenu pomieszczeń korzystać będą mogli również inni mieszkańcy miasta i gminy, w tym zakłada się, że swoje projekty będą tam realizować lokalne organizacje pozarządowe. Z dziećmi twórzmy przyszłość Przebudowa i rozbudowa Zadanie skierowane do dzieci i młodzieży budynku świetlicy szkolnej realizowane będzie w świetlicy szkolnej, co jest istotne ze względu na fakt partnerstwa M-GOPS oraz Szkoły Podstawowej w Janowcu Wielkopolskim. projekty „miękkie”: Przebudowa i rozbudowa W Programie zakłada się, że udział w społecznych, związanych z świetlic wiejskich w projektach „miękkich” będą brali mieszkańcy ograniczaniem problemów Tonowie i Kołdrąbiu wszystkich obszarów rewitalizacji. Po ubóstwa i gospodarczych przeprowadzeniu prac remontowych w

związanych z zakładaniem świetlicach wiejskich przynajmniej niektóre lub wzmacnianiem elementy tych projektów będą mogły być w działalności gospodarczej. nich realizowane, dzięki czemu zwiększy się poziom uczestnictwa mieszkańców tych obszarów. Źródło: opracowanie własne.

Komplementarność proceduralno-instytucjonalna Za wdrażanie projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych odpowiedzialny jest przede wszystkim Burmistrz Janowca Wielkopolskiego. Projekty miękkie zostały również zgłoszone przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (w tym jeden projekt realizowany będzie ze Szkołą Podstawową w Janowcu Wielkopolskim), Niepubliczną Szkołę Podstawową w Sarbinowie Drugim oraz Parafię Rzymsko-Katolicką w Janowcu Wielkopolskim. Generalnie więc realizacja procesu rewitalizacji odbywać się będzie z inicjatywy jednostek gminnych. W przypadku jednak projektów „miękkich” zakłada się włączanie funkcjonujących grup społecznych, jak lokalnych stowarzyszeń, czy grup nieformalnych – a więc działających przede wszystkim na zasadzie wolontariatu mieszkańców. Największe zaangażowanie przewiduje się na obszarach rewitalizacji na wsiach, bowiem tam bardzo często już dotychczas mieszkańcy realizowali wspólne inicjatywy – według swoich pomysłów i własnymi siłami. Niewątpliwie jednak Gmina, M-GOPS będą liderami realizowanych projektów i przedsięwzięć, koordynując pracę i działania podejmowane przez podmioty społeczne czy grupy nieformalne, a także odpowiadając za rozliczenie czy generalnie – formalną stronę realizacji projektu.

Komplementarność międzyokresowa W poprzednim programowaniu gmina Janowiec Wielkopolski przygotowała dokument pn. „Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Janowiec Wielkopolski na lata 2010-2015”. Zgodnie z obowiązującymi wówczas zasadami, program rewitalizacji odnosił się jedynie do obszaru miasta. W zdiagnozowanych potrzebach rewitalizacyjnych skoncentrowano się przede wszystkim na zadaniach inwestycyjnych, odnoszących się do rewitalizacji parku miejskiego, przebudowy instytucji kultury czy edukacji, budowie obiektów służących rekreacji, inwestycji drogowych, odnowy rynku miejskiego. Z tego względu w obecnym Programie Rewitalizacji największy nacisk został z kolei położony

na przedsięwzięcia o charakterze „miękkim”, a wszelkie projekty o charakterze inwestycyjnym, infrastrukturalnym, mają jedynie stanowić ich dopełnienie, tworząc odpowiednio wyposażoną i spełniającą narzucone przepisami prawa standardy przestrzeń. Podtrzymano jednocześnie projekt remontu wieży ciśnień w Janowcu Wielkopolskim, wskazując jednak wyraźnie jego przyszłe przeznaczenie pod realizację projektów społecznych. Przeprowadzona na potrzeby niniejszego opracowania diagnoza wykazała również spójność w zakresie obszaru miasta, w którym powinny zostać przeprowadzone przedsięwzięcia rewitalizacyjne. W obecnym procesie rewitalizacji wskazano jako obszar rewitalizacji w obrębie miasta teren Osiedla III, natomiast z poprzednim Programem spójne pozostanie skierowanie wsparcia na ulice: Szeroka, 3 Maja, Dworcową, Półwiejską, Pl. Wolności, Powstańców Wlkp. oraz Szkolną. Dzięki rozszerzeniu możliwości wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych na obszarach wiejskich w obecnym programowaniu, katalog przedsięwzięć mógł zostać poszerzony, a ważne dla społeczności lokalnej działania będą mogły być realizowane także na obszarach rewitalizacji Tonowo, Kołdrąb, Sarbinowo Drugie.

Komplementarność źródeł finansowania W ramach spełnienia komplementarności źródeł finansowania należy "uruchomić" zarówno środki publiczne pochodzące z budżetu gminy, jak i różnych programów ministerialnych (na poziomie krajowym), wojewódzkich czy wreszcie środki dostępne dzięki funduszom unijnym. W przypadku angażowania organizacji pozarządowych czy innych podmiotów niezwiązanych z gminą, można tu również włączyć ich wkład finansowy.

III.6 Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców oraz innych podmiotów i grup aktywnych w proces rewitalizacji

Procesom rewitalizacji towarzyszyć powinna możliwie szeroka partycypacja społeczna. Włączanie mieszkańców (funkcjonujących jako osoby prywatne, przedsiębiorcy, działacze społeczni, liderzy lokalni itp.) umożliwić ma przeprowadzenie „pełnej” rewitalizacji. Pozwoli jednocześnie integrować lokalną społeczność

i może pobudzić do większej solidarności społecznej. Rodzi też odpowiedzialność za gminę rozumianą jako wspólnotę mieszkańców i jednostkę administracyjną.

III.6.1 Partycypacja społeczna na etapie opracowywania Programu Rewitalizacji

Pierwszym elementem włączenia mieszkańców do procesu rewitalizacji było powołanie Zespołu ds. Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski. Na stronie internetowej gminy pojawiło się ogłoszenie Burmistrza dotyczące możliwości zgłaszania kandydatów na członków Zespołu ds. Rewitalizacji, wyjaśniające również rolę tego ciała – organu konsultacyjnego Burmistrza w zakresie rewitalizacji, mającego zapewnić współpracę ze wszystkimi grupami interesariuszy procesu rewitalizacji zdegradowanych obszarów gminy. Do ogłoszenia dołączono deklarację członkostwa w Zespole. Kandydaci mogli składać deklaracje do dnia 30 września 2016 roku. Zespół powołano Zarządzeniem nr 21/2016 Burmistrza Janowca Wielkopolskiego – Kierownika Urzędu z dnia 4 października 2016 roku w sprawie powołania Zespołu do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski. W skład Zespołu weszło łącznie 15 osób, w tym Burmistrz jako jego Przewodniczący, Kierownik Referatu Infrastruktury i Ochrony Środowiska, pracownicy ds. ochrony środowiska oraz funduszy europejskich oraz inwestycji i planowania przestrzennego. Pozostałe osoby tworzące Zespół to zainteresowani mieszkańcy pełniący różne role w społeczności lokalnej. Następnie odbyły się warsztaty poświęcone różnym elementom procesu rewitalizacji. Pierwszy warsztat konsultacyjny miał miejsce 26 października 2016 r., a jego cele to omówienie wyników prac nad wyznaczeniem obszaru zdegradowanego oraz rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, przeprowadzenie pogłębionej analizy problemów obszarów rewitalizacji oraz prezentacja zasad zgłaszania propozycji przedsięwzięć, które mogą zostać ujęte w Programie Rewitalizacji za pośrednictwem „Ankiety potrzeb rewitalizacyjnych”. Ankiety potrzeb rewitalizacyjnych zbierano od 8 do 23 listopada 2016 r., a złożyć je mógł każdy zainteresowany mieszkaniec lub podmiot działający na terenie gminy. Z kolei 5 grudnia 2016 r. przeprowadzono drugi warsztat konsultacyjny dotyczący wizji i celów rewitalizacji, a także omawiający zaproponowane

przedsięwzięcia i projekty rewitalizacyjne. Efekty warsztatów zostały uwzględnione w ramach diagnozy przeprowadzonej na potrzeby niniejszego dokumentu. Na podstawie Zarządzenia nr 2/2017 Burmistrza Janowca Wielkopolskiego z dnia 30.01.2017 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami Gminy Janowiec Wielkopolski dotyczących projektu dokumentu pn. „Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Janowiec Wielkopolski na lata 2016-2023” w dniach 31 stycznia 2017 r. – 20 lutego 2017 r. przeprowadzono z mieszkańcami Gminy konsultacje społeczne projektu dokumentu. Między 31 stycznia a 20 lutego 2017 r. projekt dokumentu dostępny był na stronie internetowej gminy w zakładce „Rewitalizacja” oraz w pokoju nr 1 w Urzędzie Miejskim w Janowcu Wielkopolskim. Uwagi można było do niego zgłaszać w formie pisemnej pocztą elektroniczną na adres ś[email protected] lub listownie na adres Urzędu Miejskiego. W zarządzonym terminie nie wpłynęła żadna uwaga w formie pisemnej. W ramach procesu konsultacji dnia 15 lutego 2017 r. o godz. 14.00 w sali konferencyjnej Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim odbyła się debata nad projektem dokumentu. W czasie debaty zgłoszono uwagi dotyczące rozszerzenia wizji obszarów rewitalizacji, przeniesienia zadania związanego z remontem Komisariatu Policji na listę przedsięwzięć podstawowych oraz rozszerzenia obszaru rewitalizacji Janowiec Wielkopolski o fragment innego osiedla, które spełnia warunki obszaru zdegradowanego. Uwzględniona została pierwsza uwaga, natomiast pozostałe odrzucono ze względu na niezgodność z zapisami wytycznych wojewódzkich dotyczących określających zasady opracowywania programów rewitalizacji. Ponadto na podstawie Zarządzenia nr 17/2017 Burmistrza Janowca Wielkopolskiego z dnia 26 kwietnia 2017 r. w sprawie przeprowadzenia konsultacji społecznych projektu dokumentu, w dniach 28 kwietnia – 18 maja 2017 r. trwały konsultacje polegające na udostępnieniu projektu dokumentu na stronie internetowej gminy oraz w pokoju nr 1 w Urzędzie Miejskim w Janowcu Wielkopolskim. Mieszkańcy mogli zgłaszać uwagi w formie mailowej lub listownej. We wskazanym w Zarządzeniu terminie wpłynęła jedna uwaga dotycząca poprawy wizerunku centrum miasta Janowca Wielkopolskiego poprzez m.in. odnowienie i termomodernizację budynków mieszkalnych. Uwaga została uwzględniona i włączona do dokumentu jako przedsięwzięcie rewitalizacyjne o charakterze uzupełniającym.

III.6.2 Partycypacja społeczna na etapie zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji

Włączenie społeczności lokalnej powinno zostać zastosowane również na etapie wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Ze względu na to, że został powołany Zespół ds. Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, zakłada się jego dalsze funkcjonowanie w związku z monitorowaniem wdrażania Programu oraz ewentualną jego aktualizacją. Elementem partycypacji społecznej będzie organizacja konsultacji społecznych przeprowadzonych metodami aktywizującymi, a dotyczących realizacji konkretnych przedsięwzięć. Chodzi o danie mieszkańcom możliwości wypowiedzenia się co do sposobów zagospodarowania terenów czy szczegółów projektów miękkich tak, aby wszystkie one w jak największym stopniu odpowiadały potrzebom mieszkańców. Z drugiej strony takie spotkania stanowią wyraz otwartości władz wobec mieszkańców oraz są okazją do wyjaśnienia pewnych zagadnień czy powodów, dla których dane przedsięwzięcie musi być zorganizowane w taki, a nie inny sposób. Inny sposób angażowania społeczności lokalnej to ankietyzacja podmiotów/interesariuszy (osób, podmiotów gospodarczych, społecznych, itd.) z obszarów rewitalizacji na etapie oceny efektów wdrażania Programu Rewitalizacji. Przeprowadzanie takich ankiet pozwoli na uzupełnienie danych statystycznych gromadzonych na potrzeby monitoringu o odczucia i wnioski indywidualne. Jednocześnie - przy odpowiednio skonstruowanej ankiecie - pozwoli poznać propozycje rozwiązań ewentualnych pojawiających się problemów. Wreszcie partycypacja społeczna może zostać zagwarantowana na etapie wdrażania dokumentu poprzez włączanie mieszkańców do realizacji konkretnych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Mowa tu zarówno o pojedynczych mieszkańcach, jak i osobach zrzeszonych np. w organizacjach pozarządowych. Zaangażowanie to może przyjmować formę wolontariatu, przy czym coraz popularniejszy staje się on nie tylko wśród młodzieży szkolnej, ale również osób starszych. W tym drugim przypadku przynosi pozytywne efekty, ponieważ z jednej strony wykorzystuje wiedzę i doświadczenie życiowe, a z drugiej sprawia, że osoby starsze czują się potrzebne i są bardziej dowartościowane. Włączenie to odnosi się przede wszystkim do realizacji projektów „miękkich”.

IV Zarządzanie wdrażaniem Programu Rewitalizacji

IV.1 Szacunkowe ramy finansowe przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz harmonogram ich wdrażania

Tab. 22 Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe.

Działanie Poddziałani Poziom Zintegro Źródło finansowania SZOOP e dofinansowania wanie RPO SZOOP RPO Termin Szacowana Obszar Projekt/ Podmiot realizujący realizacji Typ projektu wartość rewitalizacji Przedsięwzięcie projekt Środki projektu projektu (zł) Środki publiczne % zł prywatn e EFS EFRR Inne

Działanie OR Janowiec 9.2 Poddziałani Wielkopolski, Miejsko - Gminny G.1 Włączeni e 9.2.1 G.3 OR Kołdrąb, 03.2018- Ośrodek Pomocy Własne Działajmy razem społeczny 200.00,00 85 170.000 170.000 - - e Aktywne G.4 OR Tonowo, 06.2019 Społecznej w Janowcu 30 000 50+ społeczn włączenie G.5 OR Sarbinowo Wielkopolskim e społeczne Drugie

Miejsko - Gminny Działanie OR Janowiec Ośrodek Pomocy 9.2 Poddziałani Wielkopolski, Społecznej w Janowcu G.2 Włączeni e 9.2.1 G.3 OR Kołdrąb, 03.2018- Wielkopolskim Własne Z dziećmi twórzmy społeczny 200.00,00 85 170.000 170.000 - - e Aktywne G.4 OR Tonowo, 06.2019 Szkoła Podstawowa 30 000 przyszłość społeczn włączenie G.5 OR Sarbinowo im. T. Kościuszki w e społeczne Drugie Janowcu

Wielkopolskim Działanie Schemat G.3 G.1 techniczny, 6.2 Schemat: 03.2018- Rozbudowa Gmina Janowiec Własne G.2 OR Kołdrąb przestrzenno- 380.000,00 85 323.000 - 323 000 - Rewitaliz Inwestycje 12.2018 świetlicy wiejskiej w Wielkopolski 57 000 G.6 funkcjonalne acja z zakresu Kołdrąbiu G.8 obszarów rewitalizacji

miejskich obszarów i ich miejskich w obszarów ramach funkcjon polityki alnych terytorialne środki j w ramach Regionalne go Programu Operacyjne go Województ wa Kujawsko- Pomorskieg o na lata 2014-2020 G.4 Rozbudowa i PROW G.1 techniczne, 03.2018- przebudowa Gmina Janowiec 63,6 222705 G.2 OR Tonowo przestrzenno- 350.000,00 222 705 -- - - 12.2018 świetlicy wiejskiej w Wielkopolski 3 Własne G.6 funkcjonalne Tonowie 127295 G.8

G.5 Remont wieży PROW ciśnień w Janowcu techniczne, OR Janowiec 03.2018- Gmina Janowiec 63,6 222705 G.1 Wielkopolskim wraz przestrzenno- 350.000,00 222 705 - - - Wielkopolski 12.2018 Wielkopolski 3 Własne G.2 z funkcjonalne 127295 zagospodarowanie m terenu Gmina Janowiec Wielkopolski w porozumieniu ze Działanie Stowarzyszeniem 10.2 OR Kołdrąb, G. 6 Poddziałani Społeczna Integracja Kształcen OR Tonowo, 09.2018- Edukacja inwestycją Własne e 10.2.2 społeczny w Sarbinowie Drugim 250 000,000 85 237 500 212 500 - - ie ogólne G.2 OR Sarbinowo 12.2019 w przyszłość 37 500 Kształcenie (prowadzącym i Drugie ogólne Niepubliczną Szkołę zawodow Podstawową w e, Sarbinowie Drugim.

Gmina Janowiec Wielkopolski w Działanie Poddziałani porozumieniu ze 9.2 G.7 e 9.2.1 Zespołem Szkół Włączeni OR Janowiec 09.2018- Aktywni sportowi – Własne Aktywne społeczny Niepublicznych im. 150 00,00 85 127 500 127 500 - - e G.2 Wielkopolski 09.2020 integracja 22 500 włączenie Jana Szatowskiego w społeczn międzypokoleniowa społeczne Janowcu e

Wielkopolskim

LGD „Pałuki- Wspólna Sprawa”. Poddziałani a 19.2 „Wsparcie na wdrażanie operacji w ramach strategii G.8 OR Kołdrąb, rozwoju Wsparcie na G.3 OR Tonowo, LGD „Pałuki-Wspólna lokalnego 01.2018- zakładanie społeczny 100 000,00 - - G.4 OR Sarbinowo Sprawa” kierowaneg 12.2023 działalności G.5 Drugie o przez gospodarczej społecznoś ć” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 Ryczałt 100 000

Źródło: opracowanie własne.

Tab. 23 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe.

Źródło finansowania Uzupełniające przedsięwzięcia Szacowana wartość Obszar rewitalizacji L.p. Typ przedsięwzięcia rewitalizacyjne przedsięwzięcia (zł) Środki Środki publiczne prywatne

EFS EFRR Inne

OR Janowiec 1. techniczny U.1 Wielkopolski Świetlica pokoleniowa- bądźmy razem 85 000,00 Własne 100 000,00 - 2018- 2019 15 000,00

OR Janowiec 2. przestrzenno- U. 2 Wielkopolski funkcjonalne Własne Poprawa przestrzeni publicznej w Janowcu 100 000,00 - - - Wielkopolskim 100 000,00 2019-2020

OR Janowiec 3. techniczny U. 3 Wielkopolski, Przebudowa i rozbudowa budynku świetlicy 400 000, 800 000,00 - 400 000,00 - szkolnej 00

2020-2021

Źródło: opracowanie własne.

IV.2 System zarządzania realizacją Programu Rewitalizacji

Podmiotem wdrażającym Programu Rewitalizacji jest Burmistrz Gminy Janowiec Wielkopolski. Realizacja przedsięwzięć rewitalizacyjnych wpisanych do dokumentu odbywać się będzie „za pośrednictwem” jednostek organizacyjnych gminy, ale również podmiotów zewnętrznych realizujących cele wyznaczone dla obszarów rewitalizacji, które dobrowolnie włączyły się w proces rewitalizacji w gminie. W przypadku realizacji poszczególnych przedsięwzięć każde z nich koordynowane będzie przez wskazany w projekcie podmiot. Podsumowując, w zarządzanie procesem rewitalizacji zaangażowane są następujące podmioty: - Rada Miejska w Janowcu Wielkopolskim, - Burmistrz, - w imieniu uczestników procesu rewitalizacji - Zespół do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, - komórka organizacyjna Urzędu Miejskiego w Janowcu Wielkopolskim wyznaczona do koordynowania procesu rewitalizacji, - w imieniu interesariuszy rewitalizacji - podmioty/osoby realizujące projekty rewitalizacyjne/przedsięwzięcia. Rada Miejska przyjmować będzie roczny raport z wdrażania Programu Rewitalizacji, uchwały wprowadzające zmiany w dokumencie oraz warunkujące możliwości wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych (np. budżetowe). Burmistrz z kolei odpowiadać będzie za przygotowanie harmonogramu prac nad Programem, koordynować wdrażanie przedsięwzięć oraz realizować procesy decyzyjne warunkujące możliwości realizacji Programu. W niniejszym Programie za zadania inwestycyjne odpowiedzialna jest przede wszystkim Gmina Janowiec Wielkopolski. Projekty rewitalizacyjne w większości realizowane będą przez Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, w tym jeden projekt uwzględnia partnerstwo ze Szkołą Podstawową im. T. Kościuszki w Janowcu Wielkopolskim, Lokalną Grupę Działania „Pałuki – Wspólna Sprawa”, czy Stowarzyszeniem Społeczna Integracja w Sarbinowie Drugim.

Podmioty nie będące jednostkami organizacyjnymi gminy realizują projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne we własnym zakresie. Powinny jednak ściśle współpracować z Burmistrzem i Radą Miejską w Janowcu Wielkopolskim, np. przekazując sprawozdania z realizacji zgłoszonych przez siebie projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Stanowią one bowiem część całego procesu i w związku z tym również powinny być włączone do procesu oceny i monitoringu. Wdrażanie działań związanych z realizacją Programu oraz monitoring wszystkich przedsięwzięć leżeć będą w gestii wyznaczonej w tym celu komórki organizacyjnej Urzędu Miejskiego. Wydaje się zasadne, aby był to Referat Infrastruktury i Ochrony Środowiska, którego pracownicy już na etapie opracowywania dokumentu silnie zaangażowali się w cały proces. Mają więc już wiedzę merytoryczną dotyczącą samej rewitalizacji, jak również wypracowane rozwiązania administracyjno-organizacyjne. Ponadto pracownicy tego Referatu odpowiadają za pozyskiwanie środków finansowych zewnętrznych, co zdecydowanie ułatwi realizację Programu zgodnie z przedstawionym harmonogramem. Zaplanowane projekty i przedsięwzięcia rewitalizacyjne realizowane będą od pierwszego kwartału 2018 do 2023 roku. Mieszczą się zatem w przedziale czasowym, który został wyznaczony w tytule dokumentu oraz w okresie, w którym mogą funkcjonować programy rewitalizacji przygotowane w oparciu o wytyczne ministerialne, a nie ustawę o rewitalizacji. W czasie realizacji Programu ważne jest właściwe i możliwie najpełniejsze informowanie społeczności lokalnej o realizowanych przedsięwzięciach. Jedną z form przekazywania takich informacji będzie stworzenie na funkcjonującej już stronie internetowej gminy zakładki poświęconej rewitalizacji w gminie, aby tam gromadzić wszystkie związane z nią wiadomości. Poza przekazywaniem informacji o przystąpieniu gminy czy innych podmiotów do realizacji projektów, będą zamieszczone porady dotyczące zdobywania środków pozwalających sfinansować planowane przedsięwzięcia. Publikowane także sprawozdania z realizacji Programu oraz ogłoszenia o konsultacjach organizowanych w ramach wdrażania przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Stworzenie strony internetowej poświęconej rewitalizacji to jeden ze sposobów zapewnienia transparentnego systemu wymiany informacji oraz opinii o poszczególnych inicjatywach. Zaangażować w ten proces będą również lokalne media.

Dzięki temu zapewni się możliwość kontroli publicznych przedsięwzięć przez mieszkańców. Jednak ma to również znaczenie promocyjne – przede wszystkim rozpatrywane z punktu widzenia wzrostu zaangażowania mieszkańców w realizację projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych (jako wykonawców oraz jako beneficjentów). Poprawi się wizerunek gminy (także zewnętrzny) jako otwartej wspólnoty samorządowej, co jest istotne z punktu widzenia jej postrzegania oraz budowy tożsamości lokalnej.

IV.3 System monitoringu, oceny skuteczności i wprowadzania modyfikacji do Programu Rewitalizacji

Skuteczny monitoring wdrażania zapisów Programu Rewitalizacji oraz jego ewaluacja wymaga funkcjonowania podmiotu, który będzie koordynował i zarządzał tymi procesami. Na etapie prowadzenia prac nad opracowywaniem programu został powołany - w drodze zarządzenia Burmistrza - Zespół do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski. W Zespole zasiadają przedstawiciele organu wykonawczego oraz strony społecznej. W cyklu rocznym Zespół przygotowywać będzie do końca pierwszego kwartału każdego roku raport z postępów we wdrażaniu zapisów Programu, uwzględniając przy tym ewentualne bariery w realizacji projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych, powody ich wystąpienia oraz rekomendowane środki zaradcze. W raporcie powinna się znaleźć także ogólna ocena realizacji zapisów Programu pod kątem skuteczności, efektywności oraz trafności. Treść raportu publikowana będzie na stronie internetowej gminy, w tym w Biuletynie Informacji Publicznej, aby umożliwić dostęp do niego wszystkim interesariuszom rewitalizacji oraz innym zainteresowanym mieszkańcom gminy czy podmiotom zewnętrznym. Monitoring i ewaluacja powinny wykorzystywać różnego rodzaju wskaźniki sytuacji gminy, w tym te, na podstawie których opracowano pogłębioną diagnozę obszarów zdegradowanych (aby zapewnić spójność i ciągłość, a także zachować logikę procesu rewitalizacji). Większość przedsięwzięć z listy podstawowej realizowana będzie od 2018 r., dlatego pierwszy raport mógłby powstać w pierwszym kwartale 2019 roku.

Dane do tworzenia wskaźników pochodzić będą - tak jak na etapie wykonywania pogłębionej diagnozy obszarów zdegradowanych - z Urzędu Miejskiego, jednostek organizacyjnych, Policji, Powiatowego Urzędu Pracy, Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Jednocześnie część danych pochodzić może z Urzędu Statystycznego, który udostępnia je nieodpłatnie na portalu Bank Danych Lokalnych. Pozwoli to przede wszystkim na uchwycenie dynamiki analizowanych zjawisk. Zebrane w ten sposób dane o charakterze ilościowym pozwolą na stworzenie obiektywnych i dających się porównać wskaźników. Należy je jednak uzupełnić o dane jakościowe, uzyskiwane np. dzięki ankietom czy wywiadom pogłębionym/fokusowym z interesariuszami rewitalizacji. W procesie monitoringu i ewaluacji istotne jest posługiwanie się wskaźnikami określonymi przy każdym przedsięwzięciu z listy podstawowej oraz wykorzystywanie zaproponowanych przy nich sposobów mierzenia. W przypadku przedsięwzięć uzupełniających można posługiwać się następującymi wskaźnikami: - powierzchnia przebudowanych budynków, - powierzchnia zdegradowanych terenów. Przesłankami do wprowadzenia zmian w treści Programu Rewitalizacji mogą być: ➢ czynniki wewnętrzne – nieodpowiednio dobrane działania rewitalizacyjne, małe zainteresowanie interesariuszy procesem rewitalizacji; zmieniająca się sytuacja społeczno-gospodarcza w gminie, ➢ czynniki zewnętrzne - zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarcza w kraju lub województwie, zmiany związane z finansowanie projektów w ramach funduszy strukturalnych. W przypadku gdy stwierdzony zostanie brak realizacji założonych celów rewitalizacji, a tym samym brak poprawy sytuacji na obszarze rewitalizacji, przeprowadzona zostanie aktualizacja Lokalnego Programu Rewitalizacji. W przypadku nieodpowiednio dobranych działań rewitalizacyjnych, zmieniona zostanie lista projektów, która pozwoli na osiągnięcie założonych wskaźników. Kiedy stwierdzone zostanie małe zainteresowanie interesariuszy procesem rewitalizacji, przeprowadzona zostanie kampania informacyjno-promocyjna, w szczególności skierowana do mieszkańców obszaru rewitalizacji. Natomiast modyfikacja, która wynikać będzie z zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarczej w gminie, wymagać będzie

konsultacji z Instytucją Zarządzającą Regionalnym Programem Operacyjnym w zakresie działań pozwalających na osiągnięcie założonych celów rewitalizacji. Inicjatorem może być Zespół do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, radni miejscy lub Burmistrz. Koordynacją procesu wprowadzania zmian w dokumencie zajmować powinien się Referat Infrastruktury i Ochrony Środowiska, który jednocześnie od momentu rozpoczęcia prac nad opracowaniem dokumentu gwarantował obsługę administracyjną Zespołu, a jednocześnie był zaangażowany we wszelkie działania związanez dokumentem. Podmiot wnioskujący o dokonanie zmian w Programie Rewitalizacji powinien złożyć na piśmie propozycję zmian. Przygotowanie projektu zmiany należy do obowiązków Referatu, który przedkłada go do konsultacji i zaopiniowania Zespołowi do spraw Rewitalizacji gminy Janowiec Wielkopolski, a następnie Burmistrzowi (wraz z opinią Zespołu) do ostatecznego zatwierdzenia. Burmistrz przekazuje projekt zmodyfikowanego Programu Rewitalizacji do uchwalenia Radzie Miejskiej.

Spis tabel

Tab. 1 Liczba ludności w miejscowościach wiejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015r ...... 14 Tab. 2 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej licznie osób w wieku produkcyjnym w gminach powiatu żnińskiego w latach 2010 – 2015 ...... 16 Tab. 3 Liczba osób korzystająca z pomocy Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy społecznej w gminie Janowiec Wielkopolski oraz liczba „Niebieskich kart” w 2015 roku...... 17 Tab. 4 Wyniki średnie sprawdzianu szóstoklasistów uzyskane w powiecie żnińskim i gminie Janowiec Wielkopolski w 2014, 2015 oraz 2016 roku [%] ...... 18 Tab. 5 Wskaźniki służące do wyznaczenia obszarów zdegradowanych w gminie miejsko-wiejskiej Janowiec Wielkopolski ...... 26 Tab. 6 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach wiejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku ...... 28 Tab. 7 Wskaźniki określające stan kryzysowy na obszarach miejskich gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 roku ...... 30 Tab. 8 Obszary wykazujące stan kryzysowy na terenie gminy Janowiec Wielkopolski w 2015 r., stanowiące podstawę do wyznaczenia obszarów rewitalizacji w gminie ...... 36 Tab. 9 Obszary rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski ...... 37 Tab. 10 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w ludności ogółem na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy ...... 43 Tab. 11 Udział osób korzystających z pomocy społecznej ze względu na ubóstwo w ogólnej licznie ludności na danym obszarze (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy ...... 44 Tab. 12 Średni wynik sprawdzianu szóstoklasistów (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy ...... 45 Tab. 13 Wskaźnik liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych osób fizycznych na 100 mieszkańców w wieku produkcyjnym na danym obszarze z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika poniżej średniej dla gminy ...... 46 Tab. 14 Udział przestrzeni zdegradowanej w powierzchni ogólnej danego obszaru (ha)* (%) z zaznaczeniem terenów o wartościach wskaźnika powyżej średniej dla gminy ...... 47 Tab. 15 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Kołdrąb...... 50 Tab. 16 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Sarbinowo Drugie...... 54 Tab. 17 Podsumowanie analizy wskaźnikowej wsi Tonowo ...... 56 Tab. 18 Podsumowanie analizy wskaźnikowej Osiedla III miasta Janowiec Wielkopolski ...... 59 Tab. 19 Wskaźniki osiągnięcia celów rewitalizacji ...... 67 Tab. 20 Rodzaje komplementarności przedsięwzięć rewitalizacyjnych...... 77 Tab. 21 Komplementarność przedsięwzięć społecznych i inwestycyjnych...... 78 Tab. 22 Główne projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe ...... 84

Tab. 23 Uzupełniające przedsięwzięcia rewitalizacyjne – harmonogram i szacunkowe ramy finansowe...... 87

Spis rysunków

Rys. 1 Położenie gminy Janowiec Wielkopolski na tle powiatu żnińskiego...... 12 Rys. 2 Struktura ludności gminy Janowiec Wielkopolski w podziale na ekonomiczne grupy wieku w latach 2010 – 2015...... 15 Rys. 3 Podział miasta Janowiec Wielkopolski na jednostki struktury przestrzeni miejskiej – osiedla, w oparciu o determinanty przestrzenne...... 24 Rys. 4 Obszary zdegradowane w gminie Janowiec Wielkopolski...... 32 Rys. 5 Obszar rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III)...... 38 Rys. 6 Obszar rewitalizacji Kołdrąb ...... 39 Rys. 7 Obszar rewitalizacji Tonowo ...... 40 Rys. 8 Obszar rewitalizacji Sarbinowo Drugie ...... 41 Rys. 9 Struktura wiekowa ludności wsi Kołdrąb w 2015 roku...... 48 Rys. 10 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Kołdrąb...... 51 Rys. 11 Struktura wiekowa ludności wsi Sarbinowo Drugie w 2015 roku...... 52 Rys. 12 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Sarbinowo Drugie...... 54 Rys. 13 Struktura wiekowa ludności wsi Tonowo w 2015roku...... 55 Rys. 14 Struktura wiekowa ludności Osiedla III w Janowcu Wielkopolskim w 2015 roku...... 58 Rys. 15 Podsumowanie diagnozy dla obszaru rewitalizacji Janowiec Wielkopolski (Osiedle III)...... 60 Rys. 16 Cele rewitalizacji na obszarach rewitalizacji w gminie Janowiec Wielkopolski...... 65