DOCSLIB.ORG

Inci Enginün

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Inci Enginün Inci Enginün I l ,4 İnci Enginün ARAŞTIRMALAR ve BELGELER Annem Bedia ve babam Mehmet Enginün' ün aziz hatıralarına DERG,AH YAYINLARI P"yl,hT:94 Gedikpaşa Cami Sok. No: 57lt 34490 Çemberlitaş / İSTANBUL Tel: (0212) 516 12 62 - 516 W 47 1 İ BlRlNCİ BASKI KAstM 2000 ISBN: 975-73'02-95-6 Araştırmalar ve belgeler AAjans'da hazırlanmış ve basılmış, Güven Ciltevi'nde ciltlenmiştir. yENi r,i«inıgniN yeNsııvıa ALANI oLARAK EoEgiyAT (|859-1923) 19, ynzyıl Türk edebiyatı, eski edebiyattan ayrılarak sosyal değişmeleri gerçekleşti- recek yeni değerlerin yaygınlaşmasını sağlamıştır. İstibdattan demokrasiye, Osmanlıcı- lıktan TUrkçUlüğe, teokrasiden laikliğe geçişin temeli olan değer kavramları Batıdan gel- mektedir. Bu uzun gelişme ve değişmenin izleri edebiyata yansımıştrr. Edebiyatın sosyal ve siyasi konularla kaynaşmış olması, Türk edebiyatının bir özelliğidir. Fransızca öğrenenler Türkçeye eser çevirmiş veya onların benzerlerini yazmışlar; yeni türler ve ifade şekilleri ortaya çıkmışlur. Gazete ve makale dışında, hikAye ve roman, tiyatro eserleri ve yeni şiir, eski edebiyattaki benzerlerine bağlanabilir. Eski dönemlerde halk hikiyeleri, seyirlik oyunlar hem hayat görüşlerini oluşturmuş hem halkın eğlenme ihtiyacını karşılamıştır. Bunlar halk edebiyatına aittir. Büyük bir şiir olan Divan şiiri 19. yüzyılda zayıflamıştı. Roman ve tiyatro yeni şekiller olarak sevilmiştir. Bazı yazarlar Batı ömeklerine bağ- lı kalmış (Samipaşazade Sezayi, N6bizade Nazım, HalitZiya, Mehmet Rauf), bazıları da (Şemsettin Sami, Taaşşukı Taht ve Fıtnat'ta, Ahmet Midhat bütün romanlarında) halk hikAyeciliğinden yararlanmışlardır. Namık Kemal ise İntibah'ta Divan şiirinin unsurları- ru kullanmıştır. Tiyatroda Şinasi, Şair Evlerıınesi ile görüşlerini paylaşan başka yazarların da takip ettikleri iyi bir örnek vermiştir. Ahmet Vefik Paşa, Moliğre'in eserlerini Türkçeye çevirip uyarlayarak onu Türk tiyatro repertuanna sokmuştur. Vefik Paşa da Şinasi gibi hareket noktası olarak Batı tiyatrosu ile geleneksel tiyatromuzu birleştirme amacınt gütmüştürl. Ne yazık ki bu örnekler Namık Kemal'in çok etkili şahsiyeti ve eserleri karşısında anla- şılamamış, yazarlarımız günümüzde de devam eden öğretici/politik tiyatroyu benimse- mişlerdir l859'da çıkan iki çeviri zihniyet değişmesi bakımdan önemlidir. l. Münif Paşanın (1828-1910) Avrupalı filozoflardan çevirdiği Muhaverat-ı Hike- miye, 1 Ahmet Vefik Paşanın tiyatromuza etkisi ve tiyatromuzun gelişmesini anlatan Haldun Taner'in başnlı bir oyunu bulunmaktadır. Sersem Kocanın Kurnaz Karısı (197|). 12 YENi FİKİRLERiN YANSIMAAI_ANIYANSIMA AI_ANI oLARAKOLARAK EDEBİYAT 2. Şi nasi (|826- l87 1 )' nin Te rc ü me - i M a nzum e' si. oluŞmuŞtur,""^r::xffi,:;,{#T?;,Hl-,::#l..İiriİffi İ";,İ.,l;;İjT:itl-ffilİ::J; Bu temalar 1'9. yuzyılruit tır, Bu arada ,l, |"y."gıro" bol bol kullanılmış_ bazı YanlıŞ anlimatardan, doğan"o.blyurrr- yorumır, lozofların kilıseYe.karşi ejİrrttedir. Türk yazarları, fı_ *la.,n ain" d"ğii;rİ;; kilisenin tiYanlığa cePhe aidlkla" "ı'ş]'""İ rcmsil ettiği Hris_ Ş"kıi'd" yorumıamış ," alut, ouşıinceleriyle iliŞki kurmaYa isl6miyet arasında ÇalıŞmıŞlardır. Bu yorum, medeniyetçilik rarak iü Hristiyanlık arasında bağ ku_ yenileşmeye karşı mutaassıp çıkan Müslümarıüara da bir cevap olmuştur. Şinasi'nin Tbrcüme-i Mqnzume'deFransız klasik ine, ve romantik şairlerinden (lafonta_ Lamaftine) yaptığı müstaki| çeviriler uzun şiirler oirnutrun kendisinin laŞtlğı görüŞleri ie.9_r9n çok, de pay_ kisa parçalardır. Bunlar ,uratını Vctor Hugo'nun "Milletim''"r-i şuiı".irin yansıtmaktan uzaktır. b"ş", ,atanım rüy-ı zemin" cümlesi felsefesini de yansıtmakıadır. şinasi,nin hayat Tevfik Fikr_et (l867İıırr;,;'..Haluk,un kullandığı Amentüsü,,nde ,":lu m6ledilen cümle, dar milliyeçiüiğe ka.ş;İ,t şu.. Fakat2'.yüzyılın ba- varliğının tek İll.:l İ}##til,'ij:İ,i,]'rk umudiı oıun"u,l,,uniyetçiıik ,iıı(*,çiııg" İki devüet adamının (Yusuf K6mil ve Ahmet Vefik) ayrı ayrı çevirdikleri F6nelon,un TölEmaque adlı romanlnı, Romantik yazarlardanç"ri.ı". gazetecilikten trti'p etmiştir. yazarların YetiŞmiŞ veYa eserlerini gazetelerdl çoğu ,"rrr,rrru,ardır. Gazete daki dil ve edebiYat üartışmalarıyla sütunların_ y"rirını", #;;;;; yayılmıştır. 19' YiizYıl Sonrast edebiYatını "iatı Fuad Köprülü Meoeniyeti Tesirinj"kİJu.t Edebiyatı,, dırmıŞtır' Elbeneki 19, diye adlan_ YuzYılsonrasr ,"ı. biYat gelenekleriYle t yr"sı, batı değildir. Eski ede_ yeni örnekler uiııtt""d"biyuu.rrr, y'", yun.u,;;#l,ni değiştirerek yaşamaya devam etmiŞtir, Eski edebiyat, auı yrtan euoiiıtıat H"rİJ-İİ'ssz -l937),tir.Uzun sonra, etkisi hAl6 yıllar Türk edebiyatında stıren Yahya Kemal Beyatlı (l884_ 1958) Fransız kla_ Divan Şii'ıno"n r,-"ketle-cumtıur*İ',,o"L,rrtını ;'L'r'ffT "ığında etkileyen sanatını Edebiyata yanslyan bütün siyasi konular 3 Kasım 1839 tarihinde Mustafa Reşit Pa_ TanzimatFermanı ile başlamıştı.. İİ.Tff,}:",,okunan İ"rııtı* karşısında alınan üç ,u_ 1' Avrupa'dan gelen her Sorgusuz Şeyi kabullenmekten yana o|anlar. zeteci olarak sonraki nesillerinustasıdir Şinasi bir ga_ ve.hiç kimse onun gazetecilikteki ni ink6r etmemiŞtir,,Şinasi'nin etki ve önemi_ ,"riy"tİ"rl nrro* ıu"r"İo"Eİıor. tılara dalmadan, şinasi fikirlerini aynn_ sade bir şekilde urİuİr,ş olan akılcı zarlarını blr;;;;;, Aydınlanma Devri ya_ ve düŞünce_sini Türkçede ilk anlatandır. iarı, Ç;İ;;İ, rrr.oo-, Fünün yazar_ Beşir Fuat (1852-188D, revrlt (üS6r-Öİİ;.lzellltte (1869 - |932) ve T.kI", AMutlah Cevdet di ğerleri onun etti ri raedi rler. Namık kemal edebiyat tenkidinde eski geJeneklere açıkça Kemal'in edebiYatımızdaki cephe almıştır. Namık ve sosyal tıayatrmrzoati ..vatan,,, ,.hürriyet,,, "terakki" en tınemıi vanı kavramlarını heyecanla iriı"rrİ* ," ki ;;;;Hffiİİ*u,, kutsallık katmasıdır, bu özelliğivle o, tY_1 öğrencileri, ayünıarı, ,uonp*.r"ıJ betmiŞtir' ıİ"* o" reformcuları cez_ Abdülhak H6miJ, Tevfik rın"İ, euarııaıı farklı öevoet, ömer Seyfettin (l88+lg20) aÇılardan onun üntü takipçile.ıalr. auouıır"k H;;iJ;;l'şıi.ı y,ı.u, ve şahsi şiirini ; ıİ ARAŞTIRMAI-AR VE BELGELER l3 } aratı12. 2. Batı karŞıtı muhalifler. Gelenekçiler, gericiler ve muhafazakdr|ar alt kümeleri oluŞtururlar, kendi içlerinde de birbirleriyle çatışırlar. Edebiyatta etkili olmadıkları için bu küme ıizerinde.fazla durulmamıştır, aralarında çok tanınmış adlar da yoktur, Bunlar- dan Mehmed Sadk Efendi (Tanzir-i Telamakyazarı3) ve Elhac ibrahim Efendi anılabilir. Yenilikleri tanımayan, okuma yazmast olmayan cahil halk da muhafazakdrlar arasında- dır. Ahmei Midhat ve Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-1944) oniarı eserlerinde geniş ola- rak iŞlemiŞlerdir. Gericiler, bazen kötü karakterler olarak Hüseyin Rahmi'nin eserlerinde alava alınmrştır ki bunların etkisi h6l6 devam etmektedir. 3. Terkipçiler: Şinasi, Ahmet Midhat, MehmetAkif, Halide EdibAdıvaı ZiyaGö- kalP hepsi terkipten yanadırlar. Zaman zaman da yeni fikirleri anlatma yolu olarak ede_ bil"atımızdaki geleneklerden yararlanırlar. Şinasi'nin eserlerinde, daha sonraki eğilimlerin hepsinin başlangıcı bulunur. Onun ıerkiPÇi zihniyeti, Doğunun tecrübeli aklıylaAvrupa'nın taze fikrinin birleştirilmesi an- lamına gelen cümlesinde formülleştirilmiştir. O, bir demokrattrr ve bundan dolayı halk edebiyatına, kültürüne ilgi duyar. Halk kültürü malzemelerini toplamış ve onlardan eser- lerinde yararlanmıştır. O, yeniden yanadır, onun için Batıdan aldığı yeni fikirleri eski edebi Şekilleri kullanarak tanıtır ve savunur. Divan edebiyatı şekillerini kullandığı halde, Şiirlerinin Divan şiiriyle ilgisi yoktur. Divan edebiyatı, en büyük koruyucusu olan sara_ i in desteğini kaybetmiştir. Şinasi Divan şiirine karşı doğrudan doğruya cephe almamış- sa da şiirlerini Müntehabat-ı Eş'ar (1862) diye adlandırmıştır. Divan-ı Şinasi adı daha sonra, bence üsüadının amacını anlamamış olan, Ebüzziya Tevfik tarafindan verilmiştir. Şinasi "lıitmet-i avam" adını verdiği atasözlerini Durub-ı Eııısat-i Osmant (1863) adlı eserinde toplamış ve onları şiirlerinde kullanmıştır. Şinasi iyi bir şair değilse de getirdiği yeniliklerle önemlidir. Şinasi Divan şiirinin ha- 1atlerini (mazmun) kaldırmış, sade ifadeyi, yeni hayalleri kullanmıştır. Konuşma diliyle t:anlı bir şiir diti oluşturmaya çalışmıştır. Şiirin içeriği ise eskiden çok farklıdır. Kaside- nin övülen kişisi şahsileşmiştir. O Mustafa Reşit Paşa'ya yazdığı kasidelerde, sadece Re_ Şit PaŞanın özelliklerini zikretmiş, anonim övgülerden kaçınmıştır. Bu şiirlerde akrl, akıl- cılık daima önde gelir. Bunlar aynı zamanda döneminin hakim görüşleridir.+ Mehmet Kaplan, Şiir Tahlilleri, DergAh Yayınlan 6 b. 1978, s. 80. Abdülhak Himid'in "Naka- fi" ve "Bir Şairin Hezeyanı" için bk Hep yahuı Hiç/ ilham-ı Vatan, hz|. İ. Engintın, Dergih Yayınları 1998, s. l2|-l22: 85-8'7. Mehmet Kaplan Tanzir-iTblemak hakkındaki yazısında Mehmed Sadık'ın sosyal ve siyasi ko- nulara dini açıdan baktığını söyler. Onun yorumuna göre tabiat ve içgüdülerine ağırlık veren Bah medeniyeti Çökmeye ve yıkılmaya mükümdur. İnsaniyetin kurtuluşu sadece dinde, yani IslAmiYettedir. F6nelon gibi o da fikirlerini ifade etmek için alegoriye baş vurmuştur. Fdnelon Grek mitolojisini kullanmış ve onu hikAye şeklinde yazmıştır, Mehmed Sadık iki kuşu [Ukab ve Bum] dini, sosyal ve siyasi meseleler üzerinde konuşturmuştur. Mehmet Kaplan, Türk Edebiyan Üzerinde Araştırmalar, Dergdh Yayınevi 1976, s.275-286. Tann'nın varlığını akılla açıklayan Şinasi "Münacaat'lnı yazmıştır. Şiirin Tahlili için bk. Meh- met Kaplan, Şiir Tahlilleri I DergAh Yayınlan, |3 b. |9S7, s. 31-38. Mehmet Kaplan, Türk Edebiyatı Üzerinde Araşıırmalar 3, Tip Tahlilleri, Dergih Yayınevi, 1985, s. |6-|76. 14 YENi FİKiRLERİNYANSÜMAALANI OLARAK EDEBİYAT Şinasi'nin
Load more

Recommended publications
  • 1. Açlık (Knut Hamsun) 2. Aganta Burina Burinata (Halikarnas Balıkçısı) 3
    Roman 1. Açlık (Knut Hamsun) 2. Aganta Burina Burinata (Halikarnas Balıkçısı) 3. Akdeniz (Panait Istrati) 4. Ayaşlı ile Kiracıları (Memduh Şevket Esendal) 5. Babalar ve Oğullar (Turgenyev) 6. Beyaz Diş (Jack London) 7. Beyaz Gemi (Cengiz Aytmatov) 8. Bir Bilim Adamının Romanı (Oğuz Atay) 9. Cemo (Kemal Bilbaşar) 10. Çalıkuşu (Reşat Nuri Güntekin) 11. Çanlar Kimin İçin Çalıyor (Ernest Hemingway) 12. Derviş ve Ölüm (Mehmet Selimoviç) 13. Dokuzuncu Hariciye Koğuşu (Peyami Safa) 14. Don Kişot (Cervantes) 15. Drina Köprüsü (İvo Andriç) 16. Drina’da Son Gün (Faik Baysal) 17. Esir Şehrin İnsanları (Kemal Tahir) 18. Eskicinin Oğulları (Orhan Kemal) 19. Fareler ve İnsanlar (John Steinbeck) 20. Fatih-Harbiye (Peyami Safa) 21. Gora (Rabindranath Tagore) 22. Gün Olur Asra Bedel (Cengiz Aytmatov) 23. İbrahim Efendi Konağı (Samiha Ayverdi) 24. İki Şehrin Hikayesi (Charles Dickens) 25. Kalpaklılar (Samim Kocagöz) 26. Kaplumbağalar (roman) (Fakir Baykurt) 27. Karartma Geceleri (Rıfat Ilgaz) 28. Kayıp Aranıyor (roman) (Sait Faik Abasıyanık) 29. Kiralık Konak (Yakup Kadri Karaosmanoğlu) 30. Kuyruklu Yıldız Altında Bir İzdivaç (Hüseyin Rahmi Gürpınar) 31. Kuyucaklı Yusuf (Sabahattin Ali) 32. Küçük Ağa (Tarık Buğra) 33. Madame Bovary (Flaubert) 34. Mai ve Siyah (Halit Ziya Uşaklıgil) 35. Mor Salkımlı Ev (Halide Edib Adıvar) 36. Onlar da İnsandı (Cengiz Dağcı) 37. Ölü Canlar (Gogol) 38. Robinson Crusoe (Daniel Defoe) 39. Sahnenin Dışındakiler (Ahmet Hamdi Tanpınar) 40. Savaş ve Barış (Tolstoy) 41. Sefiller (Victor Hugo) 42. Sergüzeşt (Samipaşazade Sezai) 43. Ses ve Öfke (William Faulkner) 44. Sinekli Bakkal (Halide Edib Adıvar) 45. Sokakta (Bahattin Özkişi) 46. Suç ve Ceza (Dostoyevski) 47. Tütün Zamanı (roman) (Necati Cumalı) 48. Vadideki Zambak (Balzac) 49.
    [Show full text]
  • PATRIARCHAL STRUCTURES and PRACTICES in TURKEY: the CASE of SOCIAL REALIST and NATIONAL FILMS of 1960S
    PATRIARCHAL STRUCTURES AND PRACTICES IN TURKEY: THE CASE OF SOCIAL REALIST AND NATIONAL FILMS OF 1960s A THESIS SUBMITTED TO THE GRADUATE SCHOOL OF SOCIAL SCIENCES OF THE MIDDLE EAST TECHNICAL UNIVERSITY BY HAT İCE YE Şİ LDAL ŞEN IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF DOCTOR OF PHILOSOPHY IN THE DEPARTMENT OF SOCIOLOGY OCTOBER 2005 Approval of the Graduate School of Social Sciences Prof. Dr. Sencer Ayata Director I certify that this thesis satisfies all the requirements as a thesis for the degree of Doctor of Philosophy. Assoc. Prof. Dr. Sibel Kalaycıo ğlu Head of Department This is to certify that we have read this thesis and that in our opinion it is fully adequate, in scope and quality, as a thesis for the degree of Doctor of Philosophy. Prof. Dr. Mehmet C. Ecevit Supervisor Examining Committee Members Prof. Dr. Kurtulu ş Kayalı (DTCF, Hist) Prof. Dr. Mehmet C. Ecevit (METU, Soc.) Prof. Dr. Yıldız Ecevit (METU, Soc.) Assoc. Prof. Dr. Filiz Kardam (Çankaya U. ADM) Assoc. Prof. Dr. Mesut Ye ğen (METU, Soc.) I hereby declare that all information in this document has been obtained and presented in accordance with academic rules and ethical conduct. I also declare that, as required by these rules and conduct, I have fully cited and referenced all material and results that are not original to this work. Name, Last name : Hatice Ye şildal Şen Signature : iii ABSTRACT PATRIARCHAL STRUCTURES AND PRACTICES IN TURKEY: THE CASE OF SOCIAL REALIST AND NATIONAL FILMS OF 1960s Ye şildal Şen, Hatice Ph. D., Department of Sociology Supervisor: Prof.
    [Show full text]
  • Humorists' Narratives on Social Role of Humor In
    HUMORISTS’ NARRATIVES ON SOCIAL ROLE OF HUMOR IN TURKEY IN A HISTORICAL PERSPECTIVE A THESIS SUBMITTED TO THE GRADUATE SCHOOL OF SOCIAL SCIENCES OF MIDDLE EAST TECHNICAL UNIVERSITY BY MELİKE EĞİLMEZLER BOYLAN IN PARTIAL FULFILLMENT OF THE REQUIREMENTS FOR THE DEGREE OF DOCTOR OF PHILOSOPHY IN THE DEPARTMENT OF SOCIOLOGY SEPTEMBER 2015 Approval of the Graduate School of Social Sciences Prof. Dr. Meliha Altunışık Director I certify that this thesis satisfies all the requirements as a thesis for the degree of Doctor of Philosophy. Prof. Dr. Ayşe Saktanber Head of Department This is to certify that we have read this thesis and that in our opinion it is fully adequate, in scope and quality, as a thesis for the degree of Doctor of Philosophy. Assist. Prof. Dr. Çağatay Topal Supervisor Examining Committee Members Assoc. Prof. Dr. Nedim Karakayalı (Bilkent Uni.-POLS) Assoc. Prof. Dr. Erdoğan Yıldırım (METU-SOC) Assoc. Prof. Dr. Fatma Umut Beşpınar (METU-SOC) Assist. Prof. Dr. Ersan Ocak (Bilkent Uni.-COMD) Assist. Prof. Dr. Çağatay Topal (METU-SOC) I hereby declare that all information in this document has been obtained and presented in accordance with academic rules and ethical conduct. I also declare that, as required by these rules and conduct, I have fully cited and referenced all material and results that are not original to this work. Name, Last name : Melike EĞİLMEZLER BOYLAN Signature : iii ABSTRACT HUMORISTS’ NARRATIVES ON SOCIAL ROLE OF HUMOR IN TURKEY IN A HISTORICAL PERSPECTIVE EĞİLMEZLER BOYLAN, Melike Ph.D., Department of Sociology Supervisor: Assist. Prof. Dr. Çağatay TOPAL September 2015, 250 pages This dissertation analyzes the social role of humor in Turkish society through the narratives of a collection of prominent humorists.
    [Show full text]
  • Örneklerin Kaynakları
    TÜRKÇE SÖZLÜK’TEKĐ ÖRNEKLERĐN KAYNAKLARI Abbas Sayar Eflâtun Cem Güney Abdülhak Hamit Tarhan Elif Şafak Abdülhak Şinasi Hisar Emine Işınsu Abidin Dino Erzurumlu Emrah Adalet Ağaoğlu Enderunlu Vasıf Ahmet Altan Enis Behiç Koryürek Ahmet Cemal Ercüment Ekrem Talu Ahmet Hamdi Tanpınar Erhan Bener Ahmet Haşim Erzurumlu Emrah Ahmet Hikmet Müftüoğlu Esat Mahmut Karakurt Ahmet Kabaklı Etem Đzzet Benice Ahmet Kutsi Tecer Evliya Çelebi Ahmet Midhat Fahir Đz Ahmet Muhip Dranas Fahri Celâlettin Ahmet Rasim Falih Rıfkı Atay Ahmet Ümit Faruk Nafiz Çamlıbel Aka Gündüz Fazıl Hüsnü Dağlarca Ali Naci Karacan Feridun Fazıl Tülbentçi Anayasa Fikret Otyam Anonim şiir Fuat Köprülü Arif Nihat Asya Fuzuli Asaf Halet Çelebi Gevheri Âşık Ali Đzzet Özkan Haldun Taner Âşık Ömer Halide Edip Adıvar Âşık Veysel Halikarnas Balıkçısı Atai Halit Fahri Ozansoy Atatürk Halit Ziya Uşaklıgil Attilâ Đlhan Halk türküsü Aydın Boysan Hamdullah Suphi Tanrıöver Ayla Kutlu Hasan Âli Yücel Ayşe Kulin Hasan Pulur Azra Erhat Hikmet Münir Ebcioğlu Aziz Nesin Hüseyin Bayaz Bahai Hüseyin Cahit Yalçın Baki Hüseyin Rahmi Gürpınar Bayburtlu Zihni Đbrahim Alâeddin Gövsa Bedri Rahmi Eyüboğlu Đhsan Oktay Anar Behçet Kemal Çağlar Đlker Sarıer Behçet Necatigil Đrfani Bekir Sıtkı Erdoğan Đsmail Hakkı Baltacıoğlu Beynul Akyavaş Đsmet Özel Burhan Felek Karacaoğlan Burhan Günel Kemal Bilbaşar Cahit Külebi Kemal Tahir Cahit Sıtkı Tarancı Kemalettin Kamu Cahit Uçuk Kenan Hulûsi Celâl Bayar Koca Ragıp Paşa Celâl Sahir Erozan Kul Mustafa Cem Sultan Lâtife Tekin Cemil Meriç Leylâ Erbil Cenap Şehabettin
    [Show full text]
  • Haldun Taner Tiyatrosunda Metinlerarasi Okuma
    Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDER) ÖS-II: 291-298[2015] HALDUN TANER TİYATROSUNDA METİNLERARASI OKUMA INTERTEXTUAL READING IN HALDUN TANER DRAMA Metin AKYÜZ* ÖZET: Okuma, okuryazarlıktan başlayıp evrensel okurluğa kadar gelişim gösteren bir beceridir. Metinlerarasılık da bu beceri düzeylerinden biridir. Metinlerarasılık, her metnin kendinden önceki metinlerle bağının olduğu düşüncesinden doğmuştur. Bir metin içinde yer alan metinlerarası ilişkiler yazar için kurgusal bir özellik, bir yaratım biçimi iken; okur için de bir çözümleme, anlamlandırma biçimidir. Okur, daha önceki okumalarından elde ettiği birikimi yeni okumalarında da kullanarak yazar tarafından oluşturulan metinlerarası kurgunun farkına varmalıdır. Metinlerearası okur, okuma kültürü edinmiş bir okurdur. Bu araştırmada Haldun Taner tiyatrosunda metinlerarası ilişkiler değerlendirilerek metinlerarası okuma örneği sunulacaktır. Haldun Taner, Türk hikâye, deneme ve tiyatrosunun en önemli yazarlarından biridir. Güçlü sanatçı kimliğinin yanında kültür adamı kimliğini de taşıyan Taner, bu özelliğini eserlerine de yansıtmıştır. Onun eserlerinin anlaşılması başka eserlerle olan ilişkilerin farkına varılmasıyla gerçekleşebilir. Taner’in tiyatroları metinlerarası ilişkiler bakımından da anadili öğretiminin önemli bir parçası olarak kullanılabilir. Anahtar sözcükler: Okuma Eğitimi, Metinlerarasılık, Haldun Taner, Tiyatro Metinleri ABSTRACT: Reading is a skill that starts with literacy and develops until being a universal reader. Intertexuality is one of these skill levels. Intertextuality arose from the idea that all texts had a relation with previous texts. While the intertextual relations within a text is a fictional characteristic and a way of creativity, it is a way of analysis and explanation for the reader. The reader should be aware of the intertextual plot structure constructed by the author through his own previous reading experiences. Intertextual reader is a reader who has the reading culture.
    [Show full text]
  • Tde Iv. Sinif Güz Yariyili Tde 415 Eski Türk Edebiyati V Tde 419
    TDE IV. SINIF GÜZ YARIYILI TDE 415 ESK İ TÜRK EDEB İYATI V 1. Hafta XVII. Yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti’nin siyasî durumu. XVII. Yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti’nin kültürel durumu. XVII. Yüzyılın ilk yarısında edebî durum (a. Kaside, gazel, mesnevi ve hiciv. b. Sebk-i Hindî nedir? İran şiirinde ve Türk şiirinde Sebk-i Hindî ile etkileri. c. XVII. Yüzyılın ilk yarısında nesir). 2. Hafta Nef’î’nin hayatı ve edebî ki şili ği. Nef’î’de Sebk-i Hindî’nin etkisi. Nef’î’nin eserleri ve kasidecili ği. 3-4. Hafta Nef’î’nin Bulak baskısı Dîvân’ından “Na’t”ının okunması ve ö ğrencilere okutulması. şiirin vezninin bulunması ve mısralarda takti edilmesi. Beyitlerin Türkçe düzyazıya çevrimi, açıklanması ve edebî sanatların bulunması. 5-6. Hafta Nef’î’nin rah şiyeleri. Seçilen örnek bir metnin okunması ve ö ğrencilere okutulması. şiirin vezninin bulunması ve mısralarda takti edilmesi. Beyitlerin Türkçe düzyazıya çevrimi, açıklanması ve edebî sanatların bulunması. 7. Hafta Nef’î’nin gazelleri. Seçilen örnek bir metnin okunması ve ö ğrencilere okutulması. şiirin vezninin bulunması ve mısralarda takti edilmesi. Beyitlerin Türkçe düzyazıya çevrimi, açıklanması ve edebî sanatların bulunması. 8. Hafta Ara sınav. 9. Hafta XVII. Yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nin siyasî durumu. XVII. Yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti’nin kültürel durumu. XVII. Yüzyılın ikinci yarısında edebî durum (a. Kaside, gazel, mesnevi. b. Hikmet nedir? Hikemî Tarz nedir? Türk şiirinde Hikemî Tarz. c. XVII. Yüzyılın ikinci yarısında nesir). 9. Hafta Nâbî’nin hayatı ve edebî ki şili ği. Nâbî’nin hikemî tarzı. Nâbî’nin eserleri. 10-11. Hafta Nâbî’nin İstanbul baskısı Dîvân’ından “Azliyye”sinin okunması ve öğrencilere okutulması.
    [Show full text]
  • Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar MUSTAFA BAYDAR 1920 Yılında Gümülcine’De Doğdu
    MUSTAFA BAYDAR Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar MUSTAFA BAYDAR 1920 yılında Gümülcine’de doğdu. 1944’te İstan bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ni bitirdi. Sivas, Diyarbakır, Erzincan ve Erzurum gibi Anado- lu’nun çeşitli yerlerinde bir süre edebiyat öğ retmenliği yaptı. 1950’de İstanbul’da gazeteciliğe başladı, çeşit li gazete ve dergilerde yazıları yayımlandı. Uzun yıllar Cumhuriyet gazetesinde muhabir, yazar ve tashih şefi olarak çalışan Baydar, Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nden 1971 ve 1973’te Gazetecilik Başarı Ödülü aldı, Türkiye Gazeteciler Sendikası’ndan da Başarı Ödülü alan, 1976 yılında hayatını kaybeden Baydar’ın diğer kitapları şunlardır: Atatürk ve Devrimlerimiz, Atatürk Diyor ki, Ata- türk’le Ko nuşmalar, Kabakçı Mustafa İsyanı, 31 Mart Vak’ası, Attila, Kubilay, Ahmet Mithat Efendi, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Anıları, Yeni Türk Hikâyecileri Antolojisi. İletişim Yayınları 2201 • Edebiyat Eleştirisi 48 ISBN-13: 978-975-05-1813-3 © 2015 İletişim Yayıncılık A. Ş. 1. BASKI 2015, İstanbul YAYINA HAZIRLAYAN Kıvanç Koçak KAPAK Suat Aysu UYGULAMA Hüsnü Abbas DÜZELTİ Emre Bayın BASKI ve CİLT Sena Ofset · SERTİFİKA NO. 12064 Litros Yolu 2. Matbaacılar Sitesi B Blok 6. Kat No. 4NB 7-9-11 Topkapı 34010 İstanbul Tel: 212.613 38 46 İletişim Yayınları · SERTİFİKA NO. 10721 Binbirdirek Meydanı Sokak, İletişim Han 3, Fatih 34122 İstanbul Tel: 212.516 22 60-61-62 • Faks: 212.516 12 58 e-mail: [email protected] • web: www.iletisim.com.tr MUSTAFA BAYDAR Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar Bu kitabımı aziz eşim Şadıman’a adıyorum. M. B. İÇİNDEKİLER Yayına Hazırlayanın Notu ......................................................................................... 11 SUNUŞ Diyorlar ki Müellifi Ne Diyor? ............................................................................ 13 ÖNSÖZ Bu Kitap Niçin Hazırlandı? .................................................................................... 17 HALİDE EDİB ADIVAR .....................................................................................................
    [Show full text]
  • Durham E-Theses
    Durham E-Theses The development of the Turkish drama as a vehicle for social and political comment in the post-revolutionary period, (1924 to the present Robson, Bruce How to cite: Robson, Bruce (1970) The development of the Turkish drama as a vehicle for social and political comment in the post-revolutionary period, (1924 to the present, Durham theses, Durham University. Available at Durham E-Theses Online: http://etheses.dur.ac.uk/10239/ Use policy The full-text may be used and/or reproduced, and given to third parties in any format or medium, without prior permission or charge, for personal research or study, educational, or not-for-prot purposes provided that: • a full bibliographic reference is made to the original source • a link is made to the metadata record in Durham E-Theses • the full-text is not changed in any way The full-text must not be sold in any format or medium without the formal permission of the copyright holders. Please consult the full Durham E-Theses policy for further details. Academic Support Oce, Durham University, University Oce, Old Elvet, Durham DH1 3HP e-mail: [email protected] Tel: +44 0191 334 6107 http://etheses.dur.ac.uk 2 The copyright of this thesis rests with the author. No quotation from it should be published without his prior written consent and information derived from it should be acknowledged. THE DE^^LOPtiEKT OF THE TURKISH DRAIIA AS A VEHICLE FOR SOCIAL AND POLITICAL COMJENT IN THE POST-REVOLUTIONARY PERIOD. (1924 TO THE PRESENT.) BRUCE ROBSON A THESIS SUBMITTED FOR THE DECTREE OF M.A, OF THE UNIVERSITY OF DURHAM.
    [Show full text]
  • VİDEO SORU ÇÖZÜMÜ YKS Türk Dili Ve Edebiyatı Test - 11 (AYT) TYT-AYT
    VİDEO SORU ÇÖZÜMÜ YKS Türk Dili ve Edebiyatı Test - 11 (AYT) TYT-AYT 1. Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı’nda “toplumcu ger- 4. Düzyazı türünde de başarılı olan sanatçı, fıkralarıyla ün çekçi” bir anlayışla yazan sanatçılarımız vardır. Toplumcu kazanmıştır. Şiirlerinin aksine düzyazılarında sade ve an- gerçekçi yazarlar, halkın sorunlarını dile getirmeyi amaçla- laşılır bir dil kullanmıştır. Düzyazı türünde “Bize Göre, mışlardır. Bu dönemde yazılan köyden kente göçü anlatan Frankfurt Seyahatnamesi” gibi eserleri vardır. “Bereketli Topraklar Üzerinde”, tarımda makineleşme ile Bu parçada sözü edilen sanatçı aşağıdakilerden hangi- köy hayatında meydana gelen değişimin anlatıldığı “Sarı sidir? Traktör”, köy sorunlarının gerekçelerinin ve çorak toprak- ların nasıl yeşerdiğinin anlatıldığı “Kaplumbağalar” birkaç A) Yahya Kemal Beyatlı önemli örnektir. B) Ahmet Haşim Bu parçada sözü edilen eserlerin yazarları aşağıdakile- C) Faruk Nafiz Çamlıbel rin hangisinde bir arada verilmiştir? D) Cenap Şahabettin A) Yaşar Kemal - Orhan Kemal - Talip Apaydın E) Ziya Gökalp B) Sadri Ertem - Samim Kocagöz - Kemal Tahir C) Orhan Kemal - Talip Apaydın - Fakir Baykurt D) Kemal Bilbaşar - Yaşar Kemal - Sadri Ertem E) Rıfat Ilgaz - Kemal Tahir - Samim Kocagöz 5. Bir güneş gibi doğunca bakışların Yüreğimde hiçbir izi kalmadı kışların 2. trrrrum, … trrrrum, Bir genç sarmaşık gibi dolanan parmakların, trak tiki tak Dolanırken titreyen ve yanan parmakların... makinalaşmak istiyorum! Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangileri var- mutlak buna bir çare bulacağım dır? ve ben ancak bahtiyar olacağım karnıma bir türbin oturtup A) Teşbih - tecahüliarif kuyruğuma çift uskuru taktığım gün! B) Leffüneşr - kinaye C) İstifham - tenasüp Bu dizeleri yazan şair için D) Teşbih - istiare I. Serbest nazmı benimsemiştir. II. Şiirde ahengi göz ardı etmiştir. E) İstiare - istifham III.
    [Show full text]
  • Steering Committee for Culture, Heritage and Landscape (Cdcpp)
    STEERING COMMITTEE FOR CULTURE, HERITAGE AND LANDSCAPE (CDCPP) CDCPP-Bu(2013)19 Strasbourg, 8 October 2013 4th meeting of the Bureau Strasbourg, 16-17 October 2013 CULTURAL POLICY IN TURKEY – NATIONAL REPORT DOCUMENT FOR INFORMATION Item 3.1 of the draft agenda Council of Europe European Programme of National Cultural Policy Reviews CULTURAL POLICY IN TURKEY NATIONAL REPORT Ankara October/2013 INDEX CULTURAL POLICY IN TURKEY – NATIONAL REPORT ..................................... i INDEX ......................................................................................................................................... i TABLE INDEX ......................................................................................................................... vi GRAPHICS INDEX ................................................................................................................. vii PREFACE .................................................................................................................................. 1 1. INTRODUCTION .................................................................................................................. 3 2. LEGAL AND INSTITUTIONAL FRAMEWORK OF CULTURAL POLICY ................... 7 2.1. Fundamental Goals and Priorities in Cultural Policy .................................................. 7 2.1.1 The Constitution and Top Policy Documents ....................................................... 7 2.1.2. Fundamental Aims and Targets ..........................................................................
    [Show full text]
  • Dr., Kocaeli University, Rectorate Affiliated Unıt, Department of Turkish Language
    Dr., Kocaeli Üniversitesi, Rektörlük, Türk Dili Bölümü. Dr., Kocaeli University, Rectorate Affiliated Unıt, Department of Turkish Language. [email protected] https://orcid.org/0000-0002-5750-7158 Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-Journal of Turkish Researches Institute TAED-62, Mayıs-May 2018 Erzurum ISSN-1300-9052 Makale Türü-Article Types : Araştırma Makalesi-Research Article Geliş Tarihi-Received Date : 16.01.2018 Kabul Tarihi-Accepted Date : 12.04.2018 Sayfa-Pages : 201-226 : http://dx.doi.org/10.14222/Turkiyat3879 www.turkiyatjournal.com http://dergipark.gov.tr/ataunitaed This article was checked by Öz Abstract Ahmet Hamdi Tanpınar, çağdaş Türk Ahmet Hamdi Tanpınar is one of the strong edebiyatının zirve isimlerinden biridir. Bununla writers in Modern Turkish Literature. Moreover, birlikte yaşadığı dönemde değeri his jewel was not understood in his life cycle. anlaşılamamıştır. Bu durum, genellikle eserlerinin This condition is known that his lettres were not okuyucu katında ilgi görmemesi şeklinde bilinir. attracted attention by readers. However, Tanpınar Ne var ki Tanpınar bu ilgisizliği sanatçı ve lived this insouciance at artist and intellectual entelektüel nezdinde de yaşamış; eserlerinin environment and the value of his lettres were not değeri en yakın çevresi içinde bile realized by immediate vicinity. The jewel of görülememiştir. Tanpınar’ın layıkıyla anlaşılması, Tanpınar was understood adequately after his ancak ölümünden sonra, özellikle son yirmi yıl death especially in last twenty years. This study’s içinde söz konusu olmuştur. Bu çalışma, anılan aim is to give levels of insoucance in the light of ilgisizliğin boyutlarını Tanpınar’la değişik impressions that belongs to some people who şekillerde ilişkisi bulunmuş olan kişilere ait were in contact with Tanpınar differently.
    [Show full text]
  • Cumhuriyet Dönemi Türk Nesri
    Cumhuriyet Dönemi Türk Nesri Editörler Prof.Dr. İsmail ÇETİŞLİ Prof.Dr. Emine KOLAÇ Yazarlar Prof. Dr. İsmail ÇETİŞLİ BÖLÜM 1, 2, 5 Prof.Dr. Yunus BALCI BÖLÜM 3, 5, 6 Prof.Dr. Emine KOLAÇ BÖLÜM 4, 7, 8 Genel Koordinatör Doç.Dr. Murat Akyıldız Grafik Tasarım Koordinatörü ve Öğretim Tasarım Doç.Dr. Halit Turgay Ünalan Kitap Basım ve Dağıtım Koordinatörü T.C. Dr.Öğr.Üyesi Murat Doğan Şahin ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Grafikerler YAYINI NO: 3522 Özlem Ceylan Gülşah Karabulut AÇIKÖĞRETİM Ayşegül Dibek FAKÜLTESİ Hilal Özcan YAYINI NO: 2356 Dizgi ve Yayıma Hazırlama CUMHURİYET DÖNEMİ Mehmet Emin Yüksel TÜRK NESRİ Burcu Vurucu Handan Bağ E-ISBN: 978-975-06-2784-2 Arzu Ercanlar Bu Orgül Kıraç kitabın Seçil Kenan basım, yayım Betül Alat ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. “Uzaktan Öğretim” tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright © 2017 by Anadolu University All rights reserved No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without permission in writing from the University. Bu kitabın tüm hakları Anadolu Üniversitesi’ne aittir. ESKİŞEHİR, Ağustos 2018 3001-0-0-0-1809-V03 İçindekiler Cumhuriyet Devri BÖLÜM 1 BÖLÜM 2 Hikâye/Öykü Türk Nesri Giriş ................................................................ 3 Giriş ................................................................ 25 Nesir/Düzyazı Üzerine ................................. 3 Cumhuriyet Öncesi Türk Hikâyesi .............. 25 Cumhuriyet Öncesi Türk Nesrine Cumhuriyet Dönemi Türk Hikâyesi ............ 31 Genel Bir Bakış .............................................. 7 Cumhuriyet’in İlk Hikâyecileri ..........
    [Show full text]