Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy na lata 2015–2024 (Załącznik 1)

Listopad 2015

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Spis treści

Wstęp ...... 3 1. Uwarunkowania przestrzenne ...... 4 2. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze ...... 6 3. Uwarunkowania turystyczno-przyrodnicze ...... 33 3.1. Walory przyrodnicze ...... 33 3.2. Walory kulturowe ...... 35 4. Porównanie Gminy Oksa do Polski, województwa świętokrzyskiego i innych jednostek samorządu terytorialnego z powiatu jędrzejowskiego ...... 39 5. Wnioski z analizy Gminy Oksa ...... 46 Spis rysunków ...... 49 Spis tabel ...... 49 Spis wykresów ...... 50 Bibliografia ...... 55

2

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wstęp

Zarządzanie gminą wymaga podejmowania szeregu działań i decyzji istotnych dla lokalnej społeczności. Aby zarządzać efektywnie potrzebny jest wieloletni plan, który wyznaczać będzie kierunki rozwoju danej jednostki. Strategia Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024 powstała z inicjatywy władz lokalnych, dostrzegających potrzebę kompleksowego podejścia do rozwoju społeczno-gospodarczego. Opracowanie Strategii jest odpowiedzią na nieustannie zmieniające się wewnętrzne i zewnętrzne warunki gospodarowania oraz wzrost konkurencyjności otoczenia. Strategia rozwoju gminy jest podstawowym i najważniejszym planem działania samorządu lokalnego, określającym strategiczne cele i zawierającym takie kierunki oraz priorytety, które są niezbędne do realizacji przyjętych założeń w przestrzeni gminy. Opracowanie tego dokumentu pozwala na określenie najbardziej efektywnych działań, które mają zapewnić dynamiczny rozwój całego obszaru, stworzyć dogodne warunki do rozwoju przedsiębiorczości oraz powstawania nowych inicjatyw społecznych. Strategia jest źródłem informacji dla podmiotów gospodarczych, potencjalnych inwestorów i społeczności lokalnej na temat długoterminowych uwarunkowań przyjętych przez gminę oraz sposobów rozwiązywania pojawiających się problemów. Za sprawą dokumentu strategicznego dana jednostka terytorialna może efektywnie wykorzystać własne zasoby, w tym zasoby finansowe, rzeczowe czy społeczne oraz określić sposoby przeciwdziałania pojawiającym się zagrożeniom. Strategia jest więc jednym z kluczowych elementów budowania wizerunku gminy. Rozwój terytorialny danego obszaru determinują zarówno czynniki endogeniczne, jak i egzogeniczne, dlatego podstawę do opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024 stanowi Diagnoza strategiczna. Diagnoza jest syntetycznym ujęciem sytuacji przestrzennej i społeczno-gospodarczej Gminy Oksa na tle powiatu jędrzejowskiego, województwa świętokrzyskiego oraz Polski wraz ze wskazaniem trendów, które miały miejsce na przestrzeni ostatnich lat. Wszelkie dane wykorzystane w Diagnozie służą wskazaniu mocnych i słabych stron gminy oraz jej problemów i potencjałów. To z kolei stanowi podstawę do sformułowania celów i wyznaczenia najważniejszych kierunków rozwoju.

3

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

1. Uwarunkowania przestrzenne

Gmina Oksa jest gminą wiejską położoną w zachodniej części województwa świętokrzyskiego, w powiecie jędrzejowskim (rysunek 1). Graniczy z pięcioma gminami: Małogoszcz, i Nagłowice ( jędrzejowski) oraz Włoszczowa i Radków (powiat włoszczowski). W skład Gminy Oksa wchodzi 16 sołectw, są to: Błogoszów, Lipno, , , Oksa, Pawęzów, Popowice, , Rzeszówek, Tyniec, Tyniec Kolonia, Węgleszyn, Węgleszyn Dębina, Węgleszyn Ogrody, Zakrzów oraz Zalesie. Przez obszar gminy nie przebiegają szlaki komunikacyjne o znaczeniu krajowym, jednak gmina znajduje się w niewielkiej odległości od drogi krajowej E7, umożliwiającej łatwy dostęp do linii kolejowych Warszawa––Kraków oraz Kielce–Częstochowa. W zachodniej części gminy przebiega droga wojewódzka nr 742 Przygłów–Włoszczowa –Nagłowice. Droga łączy gminę z miastami powiatowymi Jędrzejów oraz Włoszczowa. Pod względem fizycznogeograficznym umiejscowiona jest w makroregionie Wyżyny Przedborskiej, w obrębie Niecki Włoszczowskiej. Teren gminy położony jest w widłach dwóch rzek: Lipnicy oraz Białej Nidy1. Powierzchnia Gminy wynosi 91 km2, co stanowi 0,8% powierzchni województwa oraz 7,2% powierzchni powiatu. Liczba ludności według stanu na koniec 2014 roku to 4 662 osoby. Gęstość zaludnienia w 2014 roku wyniosła 51 osób/km2, co jest wartością niższą w stosunku do województwa (108 osób/km2) i powiatu jędrzejowskiego (70 osób/km2)2.

Rysunek 1 Położenie Gminy Oksa na tle kraju, województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego

1 Strona internetowa Urzędu Gminy Oksa, www.oksa.pl. 2 Strona internetowa Głównego Urzędu Statystycznego, Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl.

4

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Źródło: Portal internetowy Interaktywna Mapa Polski, mapapolski.com.pl

Szczegółowy podział struktury użytkowania gruntów w Gminie Oksa przedstawia tabela 1. Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Oksa w 2014 roku Gmina Grunty Łąki Pastwiska Pozostałe Grunty Pozostałe Sady Ogółem Oksa orne trwałe trwałe użytki rolne leśne grunty [ha] 4 880 50 1 028 388 458 1 869 399 9 072 [%] 53,79 0,55 11,33 4,28 5,05 20,60 4,40 100,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Największy udział w powierzchni gminy stanowią grunty orne (53,79%), a w dalszej kolejności grunty leśne (20,60%). Łączna powierzchnia użytków rolnych to 75% powierzchni Gminy Oksa.

5

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

2. Uwarunkowania społeczno-gospodarcze

Według danych GUS Gminę Oksa na koniec 2014 roku zamieszkiwało 4 662 osoby, w tym 2 330 kobiet i 2 332 mężczyzn. Stanowiło to 0,4% populacji województwa świętokrzyskiego oraz 5,3% populacji powiatu jędrzejowskiego. W latach 2008–2014 w Gminie Oksa utrzymywała się spadkowa tendencja liczby ludności, w analizowanym siedmioleciu liczba mieszkańców obszaru zmniejszyła się o 214 osób (wykres 1).

Wykres 1 Liczba ludności w Gminie Oksa w latach 2008–2014 5050 4900 4876 4868 4802 4742 4750 4695 4690 4662 4600 4450 4300 4150 4000 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Obrazem niekorzystnych trendów demograficznych jest prognoza ludności na lata 2020, 2025 i 2030 w województwie świętokrzyskim (wykres 2) oraz w powiecie jędrzejowskim (wykres 3), według stanu ludności z 2014 roku.

Wykres 2 Prognoza ludności w województwie świętokrzyskim na lata 2020, 2025 i 2030 (wg danych z 2014 roku)

1300000 1263176 1225989 1193522 1200000 1157417 1100000

1000000

900000

800000 2014 2020 2025 2030

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

6

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 3 Prognoza ludności w powiecie jędrzejowskim na lata 2020, 2025 i 2030 (wg danych z 2014 roku) 90000 87635 85177 85000 83038 80668 80000

75000

70000

65000

60000 2014 2020 2025 2030

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Prognozuje się, że do roku 2030 w województwie świętokrzyskim nastąpi spadek liczby mieszkańców o blisko 106 tys., a w powiecie jędrzejowskim – o niemal 7 tys. Sytuacja demograficzna w województwie i powiecie będzie mieć bezpośredni wpływ na liczbę ludności w Gminie Oksa. Biorąc pod uwagę powyższe należy przyjąć, iż liczba mieszkańców będzie nadal ulegać zmniejszeniu, co przekładać się będzie również na sytuację gospodarczą. Na zmiany liczby ludności wpływ mają: przyrost naturalny oraz migracje. Współczynnik przyrostu naturalnego, określający różnicę pomiędzy liczbą urodzeń żywych, a liczbą zgonów w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców, przyjmuje na analizowanym obszarze w całym badanym okresie wartości ujemne (wykres 4). Jest to sytuacja określana jako ubytek naturalny, który powoduje spadek liczby osób zamieszkujących obszar Gminy Oksa. W 2014 roku współczynnik przyrostu naturalnego wyniósł -5,6 i był zdecydowanie niższy w porównaniu ze średnią dla Polski, województwa świętokrzyskiego oraz powiatu jędrzejowskiego (wykres 5).

Wykres 4 Przyrost naturalny w Gminie Oksa na 1 000 mieszkańców w latach 2008–2014 0,0 -1,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 -0,8 -0,8 -2,0 -3,0 -2,5 -4,0 -5,0 -4,5 -6,0 -5,6 -7,0 -6,6 -8,0 -7,3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

7

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 5 Przyrost naturalny na 1 000 mieszkańców w 2014 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 0,0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa -1,0 0,0 świętokrzyskie -2,0 -2,3 -3,0 -2,6

-4,0

-5,0

-6,0 -5,6

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Udział migracji we wzroście populacji określa wskaźnik salda migracji, którego wartość na przestrzeni analizowanych lat w Gminie Oksa podlegała wahaniom, jednak w większości przyjmowała wartości ujemne, co wskazuje na niekorzystną tendencję odpływu ludności (wykres 6). W 2013 roku saldo migracji wynosiło 0,4 i było wyższe od średniej dla kraju, województwa i powiatu (wykres 7).

Wykres 6 Saldo migracji na pobyt stały na 1 000 mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 4,0 3,3

2,0 0,4 0,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 -2,0 -1,2 -0,6

-4,0 -3,4

-6,0 -5,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

8

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 7 Saldo migracji na pobyt stały na 1 000 mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 1,0 0,4 0,5 0,0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa -0,5 świętokrzyskie -0,5 -1,0 -1,5 -2,0 -1,9 -2,5 -2,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Analizując udział ludności według ekonomicznych grup wieku w stosunku do ludności ogółem można zauważyć, że w 2014 roku mieszkańcy w wieku przedprodukcyjnym stanowili 18,4% ogółu populacji, w wieku produkcyjnym 60,3%, natomiast w wieku poprodukcyjnym 21,3% (wykres 8). Począwszy od roku 2008, w kolejnych badanych latach wartości te przyjmowały coraz bardziej niekorzystny układ – można więc zauważyć pogłębiającą się tendencję wzrostową liczby osób, które przekraczają potencjalny wiek zdolności do pracy, co w perspektywie długoterminowej wskazuje na postępujący proces starzenia się społeczeństwa. Zjawisko to ma niekorzystny wpływ na przyszłościowe możliwości sektora gospodarczego. Potwierdzeniem tego faktu jest także wskaźnik obciążenia demograficznego, odnoszący się do liczby osób w wieku nieprodukcyjnym przypadających na każde 100 osób w wieku produkcyjnym, który dla Gminy Oksa w 2014 roku wynosił 65,9. Pozwala to zakładać dalsze pogorszenie proporcji między liczbą osób w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym.

Wykres 8 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w Gminie Oksa w latach 2008–2014

20,4 20,1 19,9 20,2 20,5 20,9 21,3

59,7 60,4 59,9 60,1 60,3 60,4 60,3

19,9 19,5 20,2 19,8 19,2 18,7 18,4

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

9

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Na tle wybranych jednostek terytorialnych wyższego rzędu w 2014 roku Gmina Oksa prezentowała się nieco lepiej pod względem udziału osób w wieku przedprodukcyjnym, jednak znacznie słabiej biorąc pod uwagę osoby w wieku poprodukcyjnym (wykres 9).

Wykres 9 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w 2014 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa

19,0 20,4 20,1 21,3

63,0 62,6 61,7 60,3

18,0 17,0 18,2 18,4 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Analizując strukturę ludności według płci i wieku, zobrazowaną za pomocą piramidy ludności (wykres 10), zauważyć można znacznie mniejszą liczbę osób w najmłodszych rocznikach. Największa liczba osób znajduje się w grupie 30–34 lata i to zarówno wśród mężczyzn, jak i wśród kobiet. Widoczna jest również znaczna przewaga liczby mężczyzn w grupach 20–24, 25–29 i 45–49 lat oraz bardzo duża przewaga kobiet w wieku 65 lat i więcej.

Wykres 10 Struktura ludności według płci i wieku w Gminie Oksa w 2014 roku

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

10

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Z potencjałem ludnościowym obszaru Gminy Oksa powiązany jest wskaźnik odnoszący się do liczby uczniów szkół podstawowych w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców. W porównaniu z rokiem 2008 liczba uczniów szkół podstawowych zwiększyła się, a począwszy od 2011 roku utrzymuje się na bardzo zbliżonym poziomie (wykres 11). Na tle średniej dla kraju, województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego Gmina Oksa wypada pod tym względem korzystnie (wykres 12).

Wykres 11 Liczba uczniów w szkołach podstawowych na 1 000 mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 65

56

47 62 61 62 38 59 57 59

29

20 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 12 Liczba uczniów w szkołach podstawowych na 1 000 mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 65

56

47 62 57 38 56 53 29

20 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

O polityce społecznej oraz dostępie do wysokiej jakości usług publicznych świadczy odsetek dzieci w wieku 3–5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym. W 2008 roku odsetek ten w Gminie Oksa wynosił 52,2%, a w 2013 roku – 69%. W latach 2008–2013 nastąpił wzrost o blisko 17% (wykres 13). Należy jednak zwrócić uwagę, że co dwa lata widoczny jest spadek analizowanej wartości w stosunku do roku poprzedniego oraz jej wzrost w roku kolejnym. W 2013 roku odsetek dzieci w wieku 3–5 lat objętych wychowaniem

11

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024 przedszkolnym był o ponad 7% niższy niż w roku 2012. W związku z tym wynik Gminy Oksa jest gorszy w porównaniu ze średnią dla Polski i województwa świętokrzyskiego, ale lepszy niż średnia w powiecie jędrzejowskim (wykres 14).

Wykres 13 Odsetek dzieci w wieku 3–5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w Gminie Oksa w latach 2008–2013 100,0 76,6 80,0 69,0 62,4 56,7 60,0 52,2 37,9 40,0

20,0

0,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 14 Odsetek dzieci w wieku 3–5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 78,0 70,0 62,0

54,0 74,1 71,0 69,0 46,0 65,7 38,0 30,0 Polska województwo powiat Gmina Oksa świętokrzyskie jędrzejowski

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Jakość szkolnictwa w gminie obrazują średnie wyniki sprawdzianów w klasie 6 szkoły podstawowej, będące zakończeniem tego poziomu nauki. Porównując wyniki egzaminów dla kraju, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego oraz gmin ościennych (tabela 2) Gmina Oksa wypada niekorzystnie na tle innych jednostek terytorialnych – lepsze wyniki uzyskuje jedynie w porównaniu z Gminą Imielno. W 2014 roku średni wynik dla Gminy Oksa był niższy od wyniku dla Polski i województwa świętokrzyskiego o ponad 2 punkty, natomiast w stosunku do wyniku powiatu jędrzejowskiego o 1,5 punktu (wykres 16). W ostatnich latach (2013–2014) można jednak zauważyć rosnącą liczbę uzyskanych punktów z tego sprawdzianu wśród uczniów Gminy Oksa (wykres 15).

12

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 2 Średnie wyniki w punktach uzyskane ze sprawdzianu w klasie 6 szkoły podstawowej w wybranych jednostkach terytorialnych w latach 2008–2014 Średni wynik w punktach Jednostka terytorialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Polska 25,80 22,64 24,56 25,27 22,75 24,03 25,82 województwo świętokrzyskie 25,56 22,12 24,18 24,84 22,33 23,72 25,80 powiat jędrzejowski 25,65 21,06 23,91 24,22 21,41 23,19 25,13 23,16 18,57 20,58 21,73 20,09 19,46 21,53 Miasto i Gmina Jędrzejów 26,67 21,91 24,70 25,05 22,89 23,79 25,82 Miasto i Gmina Małogoszcz 26,10 20,30 24,99 24,87 19,81 21,46 25,66 Gmina Nagłowice 27,63 21,09 23,38 22,96 22,95 25,22 26,84 Gmina Oksa 25,15 20,22 22,65 23,92 20,28 21,44 23,66 Miasto i Gmina Sędziszów 25,47 21,23 24,40 24,09 21,36 24,66 26,61 Gmina Słupia 25,38 19,97 22,98 21,67 19,63 25,55 25,50 Gmina Sobków 24,87 21,99 23,99 23,68 21,13 23,56 24,16 Gmina Wodzisław 22,71 20,69 21,33 25,17 20,94 21,51 23,22 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, www.cke.edu.pl oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, www.oke.lodz.pl

Wykres 15 Średnie wyniki w punktach uzyskane ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej w Gminie Oksa w latach 2008–2014 (maks. liczba punktów 40) 30,00

24,00

18,00

12,00 25,15 23,92 23,66 20,22 22,65 20,28 21,44 6,00

0,00 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, www.oke.lodz.pl

Wykres 16 Średnie wyniki w punktach uzyskane ze sprawdzianu w klasie 6 szkoły podstawowej w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa (maks. liczba punktów 40) 28,00

21,00

14,00 25,82 25,80 25,13 23,66 7,00

0,00 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, www.cke.edu.pl oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, www.oke.lodz.pl

13

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Kolejnym wskaźnikiem poziomu szkolnictwa są wyniki egzaminów gimnazjalnych. W tabeli 3 zostały przedstawione średnie procentowe wyniki uczniów z egzaminów gimnazjalnych od 2008 do 2014 roku. Z powodu wprowadzonych zmian w egzaminach gimnazjalnych możliwe jest porównanie między sobą jedynie osiągnięć w latach 2009–2011 oraz 2012–2013. Wykres 17 przedstawia średnią procentową uzyskaną przez uczniów ze wszystkich egzaminów w 2014 roku w Gminie Oksa w porównaniu ze średnim procentowym wynikiem dla Polski, województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego. Zauważyć można, że z egzaminu kończącego ten etap kształcenia uczniowie gimnazjów z Gminy Oksa uzyskują niemal corocznie wyniki zdecydowanie lepsze od wyników uczniów jednostek terytorialnych wyższego rzędu.

Tabela 3 Średnie wyniki % uzyskane ze wszystkich egzaminów gimnazjalnych w Polsce, województwie świętokrzyskim, powiecie jędrzejowskim i Gminie Oksa w latach 2008–2014 Średnie wyniki % ze wszystkich egzaminów gimnazjalnych Jednostka terytorialna w danym roku 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Polska 57,82 58,89 56,08 51,40 57,20 58,00 58,60 województwo świętokrzyskie 56,81 57,17 54,34 49,37 56,04 57,22 57,60 powiat jędrzejowski 57,38 55,45 52,20 47,12 55,56 58,04 58,14 Gmina Oksa 63,99 57,36 56,82 50,45 61,10 72,12 69,74 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, www.cke.edu.pl oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, www.oke.lodz.pl

Wykres 17 Średnie wyniki % uzyskane ze wszystkich egzaminów gimnazjalnych w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 80

60

40 69,74 58,60 57,60 58,14 20

0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, www.cke.edu.pl oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, www.oke.lodz.pl

14

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Sytuację gospodarczą na terenie Gminy Oksa obrazują wskaźniki gospodarcze dotyczące: liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności, jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności oraz liczby podmiotów w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym. W latach 2009–2014 liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności podlegała wahaniom, jednak w całym analizowanym okresie odnotowano wzrost wartości tego wskaźnika. W 2014 roku liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców obszaru wyniosła 530 (wykres 18). Wartość ta była dwukrotnie niższa od średniej dla kraju oraz zdecydowanie niższa od średniej dla województwa i powiatu (wykres 19).

Wykres 18 Podmioty wpisane do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności w Gminie Oksa w latach 2009–2014 550

480

410 522 520 530 340 487 502 483

270

200 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 19 Podmioty wpisane do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 1200 1000 800 600 1071 400 872 693 530 200 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

15

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Liczba jednostek nowo zarejestrowanych podlegała wahaniom w latach 2009–2014 (wykres 20). W 2014 roku w Gminie Oksa wskaźnik nowo zakładanych przedsiębiorstw wzrósł znacząco w porównaniu z rokiem poprzednim i wynosił 58. Mimo to był niższy od średniej dla Polski oraz województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego (wykres 21).

Wykres 20 Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności w Gminie Oksa w latach 2009–2014 70 60 50 40 30 58 48 53 20 37 42 39 10 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 21 Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 100

80

60 93 40 71 53 58 20

0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wskaźnik ilości podmiotów gospodarki narodowej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym między 2009 a 2014 rokiem uległ wzrostowi (wykres 22). W 2014 roku jego wartość wyniosła 88, jednak był to wynik dwukrotnie gorszy w porównaniu z Polską oraz znacznie niższy niż średnia dla województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego (wykres 23).

16

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 22 Podmioty gospodarki narodowej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Gminie Oksa w latach 2009–2014 100 90 80 70

60 87 88 81 84 80 86 50 40 30 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 23 Podmioty gospodarki narodowej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 200

150

100 170 139 112 50 88

0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Biorąc pod uwagę ogólną liczbę podmiotów gospodarki narodowej, w 2013 roku w rejestrze REGON zarejestrowane były 244 firmy z terenu Gminy Oksa. Wśród nich 26 w sektorze rolniczym, tyle samo w sektorze przemysłowym oraz 49 w sektorze budowlanym3. W latach 2009–2014 na obszarze Gminy Oksa następował stały wzrost liczby działających fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców. W roku 2009 ich liczba wynosiła 27, natomiast w roku 2014 już 34 (wykres 24). Wskaźnik ten jest wyższy od średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego (wykres 25). Jest to sytuacja bardzo korzystna, ponieważ organizacje pozarządowe są przejawem społeczeństwa obywatelskiego oraz jedną z form aktywności lokalnej. Odgrywają ważną rolę w umacnianiu więzi społecznych, wzmacnianiu władz lokalnych oraz zwiększają możliwości rozwoju społecznego obszaru.

3 Strona internetowa Urzędu Statystycznego w Kielcach, Statystyczne Vademecum Samorządowca 2014, Gmina Oksa, http://kielce.stat.gov.pl.

17

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 24 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2009–2014 40

32

24

16 32 34 34 27 27 30 8

0 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 25 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 42 35 28 21 33 34 14 30 29 7 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Sytuację na rynku pracy odzwierciedla udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym. W Gminie Oksa wskaźnik ten niemal stale wzrastał między 2008 a 2013 rokiem. W 2014 roku udział bezrobotnych zarejestrowanych wśród osób w wieku produkcyjnym spadł znacząco i wyniósł 7,3% (wykres 26). Rezultat ten był lepszy od wyniku dla Polski, korzystniejszy również niż średnia w województwie świętokrzyskim i powiecie jędrzejowskim (wykres 27). Należy jednak pamiętać, że jest to tylko jeden ze sposobów podawania wielkości bezrobocia. Stopa bezrobocia obliczona tym sposobem będzie zawsze niższa, bo liczebność ludności w wieku produkcyjnym jest zawsze większa od liczebności ludności aktywnej ekonomicznie4. W Polsce najczęściej podawaną stopą bezrobocia jest wartość bezrobocia rejestrowanego obliczana na poziomie powiatu, wypada ona przeciętnie ok 1,5% poniżej stopy bezrobocia ustalonej w badaniu BAEL.

4 Stopa bezrobocia według definicji Międzynarodowej Organizacji Pracy (w ramach BAEL – Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności, co kwartał na próbie rotacyjnej 20 000 gospodarstw domowych).

18

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 26 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w Gminie Oksa w latach 2008–2014

9,3 10,0 8,7 8,1 8,2 7,3 7,3 8,0 6,5 6,0

4,0

2,0

0,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 27 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 10,0

8,0

6,0 9,5 8,7 4,0 7,5 7,3 2,0

0,0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na sytuację gospodarczą na danym obszarze ma wpływ wiele czynników określających atrakcyjność inwestycyjną. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową określił atrakcyjność inwestycyjną w następujący sposób: „Atrakcyjność inwestycyjna jest rozumiana jako zdolność skłonienia do inwestycji poprzez oferowanie kombinacji korzyści lokalizacji możliwych do osiągnięcia w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Obszary oferujące optymalną kombinację czynników lokalizacji stwarzają zarazem najlepsze warunki dla funkcjonowania przedsiębiorstw, czym przyciągają inwestorów”5. Tabela 4 przedstawia atrakcyjność inwestycyjną województwa świętokrzyskiego w 2014 roku.

5 Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2014, str. 5.

19

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 4 Atrakcyjność inwestycyjna województwa świętokrzyskiego w 2014 roku Czynniki atrakcyjności inwestycyjnej Lokata na 16 województw w Polsce

Dostępność transportowa 12

Zasoby i koszty pracy 8

Rynek zbytu 12

Infrastruktura gospodarcza 15

Infrastruktura społeczna 9

Bezpieczeństwo powszechne 2

Aktywność województwa wobec inwestorów 16

Atrakcyjność inwestycyjna województwa 13 Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2014

Po porównaniu czynników atrakcyjności inwestycyjnej wszystkich województw, województwo świętokrzyskie uplasowało się ostatecznie na 13 miejscu w skali kraju. Jest to bardzo słaba lokata. Głównym atutem województwa jest bezpieczeństwo powszechne – jest to jednak za mało by przyciągnąć inwestorów. Oprócz województw także podregiony ocenione zostały pod względem atrakcyjności inwestycyjnej. Gmina Oksa położona jest w podregionie sandomiersko-jędrzejowskim. Podregion ten znalazł się wśród podregionów o najniższej atrakcyjności do prowadzenia działalności przemysłowej, usługowej i zaawansowanej technologicznie.

Sytuację finansową gminy obrazują wskaźniki dochodów i wydatków w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Dochody budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w analizowanym okresie podlegały zmianom, jednak biorąc pod uwagę lata 2008 i 2013 – widoczny jest znaczący wzrost (wykres 28). Uzyskany w 2013 roku dochód, wynoszący 3 506 zł, w przeliczeniu na jednego mieszkańca był niższy niż średnia w kraju, ale wyższy od średniej w województwie świętokrzyskim i znacznie wyższy od średniej dla powiatu jędrzejowskiego (wykres 29).

20

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 28 Dochody budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 4000

3200

2400

3506 1600 3111 3090 2697 2927 2157 800

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Wykres 29 Dochody budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 4000

3200

2400 3747 3334 3506 1600 2933 800

0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca Gminy Oksa w latach 2008–2012 ulegały wahaniom. W roku 2013 zauważalny jest dwukrotny ich wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim – z 521 zł do 1022 zł (wykres 30). Kwota ta jest jednak nadal dwukrotnie niższa niż średnia dochodów własnych dla Polski oraz niższa od średniej w województwie i powiecie (wykres 31).

Wykres 30 Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 1200 1000 800 600 1022 400 691 512 521 200 391 493 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

21

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 31 Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 2500

2000

1500

1000 2042 1425 500 1132 1022

0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Na podstawie ogólnych dochodów budżetu oraz dochodów własnych można sprawdzić samodzielność finansową danej jednostki. Obrazuje ją procentowy wskaźnik udziału dochodów własnych w dochodach ogółem (wykres 32).

Wykres 32 Udział % dochodów własnych w dochodach ogółem w Gminie Oksa w latach 2008–2013 35,0

28,0

21,0

29,2 14,0 25,6 18,1 17,8 7,0 15,8 16,6

0,0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres pokazuje, jak niewielkimi możliwościami finansowymi dysponowała w minionych latach Gmina Oksa. W 2009 roku udział dochodów własnych wynosił jedynie 15,8% dochodów ogółem. W 2013 roku wskaźnik ten wyniósł 29,2%, jest to jednak wynik bardzo niski biorąc pod uwagę średnie rezultaty osiągnięte w kraju, województwie i powiecie (wykres 33).

22

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 33 Udział % dochodów własnych w dochodach ogółem w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 60 50 40 30 54,5 20 42,7 38,6 29,2 10 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Kolejnym z ważnych wskaźników określających sytuację ekonomiczną w gminie jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie w relacji do średniej krajowej. Dane dotyczące wynagrodzeń określa się w statystykach na poziomie powiatu, dlatego też nie można jednoznacznie określić poziomu dochodów mieszkańców Gminy Oksa. Niemniej jednak sytuacja jaka ma miejsce w powiecie jędrzejowskim obrazuje również możliwości finansowe mieszkańców poszczególnych gmin w powiecie. Należy również w tym miejscu założyć, iż jednostką, w której są najwyższe wynagrodzenia jest Gmina Jędrzejów, w skład której wchodzi miasto powiatowe. Powiat jędrzejowski w 2013 roku z przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem brutto na poziomie 93,6% średniej krajowej prezentował się lepiej od województwa świętokrzyskiego. Można też zauważyć, że w analizowanym okresie zamożność mieszkańców powiatu nieznacznie wzrosła (wykres 34).

Wykres 34 Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) w województwie świętokrzyskim i powiecie jędrzejowskim w latach 2008 i 2013 100,0 90,0 80,0 100,0 100,0 93,6 70,0 86,9 87,9 86,4 60,0 50,0 2008 2013

Polska województwo świętokrzyskie powiat jędrzejowski

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

23

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Na dochody własne budżetu gminy składają się m.in. udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa w postaci wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie gminy oraz od osób prawnych mających siedzibę na jej terenie, w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Na wykresie 35 widać, że wpływy z podatku od osób fizycznych systematycznie rosną i w 2013 roku wyniosły 203 zł. Jest to jednak kwota ponad trzykrotnie niższa w porównaniu z krajem oraz znacznie niższa w porównaniu ze średnią województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego (wykres 36).

Wykres 35 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2009–2013 250

200

150

100 203 169 187 136 141 50

0 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Wykres 36 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 800

600

400 724 498 200 341 203 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Bardzo niekorzystnie w Gminie Oksa prezentują się wpływy z podatku od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w latach 2009–2013 (wykres 37). W 2013 roku udział ten wyniósł jedynie 0,78 zł, podczas gdy w Polsce – 54,12 zł, w województwie świętokrzyskim 25,39 zł, a w powiecie jędrzejowskim 26,41 zł (wykres 38).

24

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 37 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2009–2013 1,0

0,8

0,6 0,92 0,4 0,78

0,2 0,35 0,37 0,17 0,0 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 38 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 60,00 50,00 40,00 30,00 54,12 20,00 26,41 10,00 25,59 0,78 0,00 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Począwszy od roku 2009 wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca Gminy Oksa utrzymywały się na bardzo zbliżonym poziomie. W roku 2013 wyniosły 3 202 zł (wykres 39) i wartość ta była niższa od średniej dla Polski i województwa świętokrzyskiego oraz wyższa od średniej obliczonej dla powiatu jędrzejowskiego (wykres 40). Wydatki bieżące w przeliczeniu na 1 mieszkańca systematycznie rosły z roku na rok (wykres 41). W 2013 roku wyniosły 2 508 zł, a wartość ta była nieznacznie wyższa niż średnia dla powiatu jędrzejowskiego, ale niższa od średnich dla Polski i województwa świętokrzyskiego (wykres 42).

25

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 39 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 3500

2800

2100 3200 3167 3286 3202 1400 3101 2292 700

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Wykres 40 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 4200 3500 2800 2100 3750 3320 1400 2927 3202 700 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Wykres 41 Wydatki bieżące w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 3000

2500

2000

1500 2396 2508 1000 2088 2239 1764 1974 500

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

26

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 42 Wydatki bieżące w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa

3000 2400 1800 3086 2750 1200 2469 2508 600 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Ostatnią analizowaną kategorią wydatków są wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Wartość ta w Gminie Oksa, począwszy od 2010 roku – systematycznie spada, przy czym dość znaczny spadek był zauważalny w roku 2012 (wykres 43). W 2013 roku wydatki majątkowe wyniosły 682 zł – jest to kwota wyższa od średniej przypadającej na 1 mieszkańca Polski, województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego (wykres 44).

Wykres 43 Wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 1400 1200 1000 800 600 1227 1088 1070 400 730 682 539 200 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

Wykres 44 Wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 800 700 600 500 400 665 682 300 575 200 459 100 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS (dane zaokrąglone do pełnych wartości)

27

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Ważnym wskaźnikiem obrazującym aktywność na obszarze gminy jest wielkość pozyskanych funduszy unijnych oraz wartość dofinansowania z UE przypadająca na 1 osobę. Tabela 5 przedstawia dane dla gmin powiatu jędrzejowskiego odnośnie liczby projektów, wartości dofinansowania oraz wartości dofinansowania w przeliczeniu na 1 osobę z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego (RPO WŚ) na lata 2007–2013. Gmina Oksa zrealizowała 8 projektów, a kwota dofinansowania przeliczona na 1 mieszkańca wyniosła 1 392 zł. Jest to piąty wynik wśród dziewięciu gmin z terenu powiatu jędrzejowskiego (wykres 45).

Tabela 5 Wartość dofinansowania z RPO WŚ na lata 2007–2013 w gminach powiatu jędrzejowskiego Wartość dofinansowania Wartość dofinansowania Gmina Liczba projektów z UE w przeliczeniu na z UE [zł] 1 osobę [zł] Miasto i Gmina Jędrzejów 28 38 816 384,25 1 341,13 Miasto i Gmina Sędziszów 19 25 399 910,15 1 985,76 Miasto i Gmina Małogoszcz 12 13 980 106,10 1 192,03 Gmina Wodzisław 12 16 892 436,27 2 280,91 Gmina Nagłowice 8 11 909 864,93 2 274,18 Gmina Oksa 8 6 767 911,50 1 392,29 Gmina Słupia 7 8 776 636,88 1 967,41 Gmina Sobków 7 7 311 010,80 869,74 Gmina Imielno 4 2 796 481,51 618,14 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony internetowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007–2013, http://rpo-swietokrzyskie.pl/mapa_dotacji/mapa/porownaniegmin (inf. z 29.05.2015 r.)

Wykres 45 Wartość dofinansowania z RPO WŚ na lata 2007–2013 w przeliczeniu na 1 osobę w gminach powiatu jędrzejowskiego

Miasto i Gmina Jędrzejów 1341,13 Miasto i Gmina Sędziszów 1985,76 Miasto i Gmina Małogoszcz 1192,03 Gmina Wodzisław 2280,91 Gmina Nagłowice 2274,18 Gmina Oksa 1392,29 Gmina Słupia 1967,41 Gmina Sobków 869,74 Gmina Imielno 618,14

0 600 1200 1800 2400

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony internetowej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007–2013, http://rpo-swietokrzyskie.pl/mapa_dotacji/mapa/porownaniegmin (inf. z 29.05.2015 r.)

28

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

W 2013 roku 102 osoby w gospodarstwach domowych w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców Gminy Oksa korzystały ze środowiskowej pomocy społecznej (wykres 46). Wartość ta była niższa od średniej dla powiatu jędrzejowskiego oraz województwa świętokrzyskiego, jednak wyższa niż średnia w Polsce.

Wykres 46 Osoby w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 140 120 100 80 60 111 115 102 40 83 20 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Kolejnym wskaźnikiem obrazującym sytuację w gminie jest wskaźnik liczby dzieci, na które rodzice otrzymują zasiłek rodzinny w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców. Pomimo tego, iż średnia w Gminie Oksa systematycznie spada (wykres 47), to jest ona w dalszym ciągu zdecydowanie wyższa od średniej w powiecie jędrzejowskim i województwie świętokrzyskim oraz dwukrotnie wyższa od średniej dla Polski (wykres 48).

Wykres 47 Liczba dzieci, na które rodzice otrzymywali zasiłek rodzinny w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 180

150

120

90 160 148 138 135 60 126 118 30

0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

29

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 48 Liczba dzieci, na które rodzice otrzymywali zasiłek rodzinny w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 140 120 100 80 60 118 40 77 85 61 20 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Analizując stan infrastruktury technicznej na obszarze Gminy Oksa można zauważyć, że ponad 75% mieszkańców w 2013 roku korzystało z sieci wodociągowej. Od 2009 roku nastąpił duży wzrost ilości osób korzystających z wodociągu, ale odsetek ten jest nadal niższy od średniej dla Polski i województwa świętokrzyskiego (wykres 49). Gmina nie posiada natomiast sieci kanalizacyjnej (wykres 50).

Wykres 49 Korzystający z wodociągu w % ogółu ludności – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa w roku 2009 i 2013 100,0 80,0 60,0 88,0 40,0 87,3 83,5 84,8 75,5 63,1 67,2 20,0 42,3 0,0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

2009 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

30

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 50 Korzystający z kanalizacji w % ogółu ludności – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa w roku 2009 i 2013 80,0

60,0

40,0 65,1 61,5 52,5 20,0 46,7 31,3 35,1 0,0 0,0 0,0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

2009 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Niski odsetek osób korzystających z sieci kanalizacyjnej nie musi świadczyć o niskim stopniu rozwoju technicznego gminy. Dowodem na to jest bardzo wysoka wartość wskaźnika dotyczącego liczby oczyszczalni przydomowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w Gminie Oksa. W ostatnich latach dwukrotnie zauważalny był bardzo duży wzrost tej wartości – w 2010 roku z 4 do 294 oczyszczalni przydomowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców oraz w roku 2011 – z 294 do 806 oczyszczalni (wykres 51). Liczba ta jest wielokrotnie większa od średnich wartości obliczonych dla Polski, województwa świętokrzyskiego oraz powiatu jędrzejowskiego (wykres 52). Ilość ta jest jednak nadal niewystarczająca, biorąc pod uwagę, że gmina nie posiada sieci kanalizacyjnej.

Wykres 51 Liczba oczyszczalni przydomowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 900 800 700 600 500 400 806 814 814 300 200 294 100 4 4 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

31

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 52 Liczba oczyszczalni przydomowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 900 750 600 450 814 300 150 40 49 114 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W Gminie Oksa od 2012 roku maleje liczba nowych budynków oddanych do użytkowania (wykres 53). Wskaźnik ilości nowych budynków oddanych do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców był w 2013 roku w Gminie Oksa niższy od analizowanych jednostek terytorialnych wyższego rzędu (wykres 54).

Wykres 53 Budynki nowe oddane do użytkowania w Gminie Oksa w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w latach 2008–2013 30 25 20 15 27 25 10 21 19 19 19 15 5 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 54 Budynki nowe oddane do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa 30 25 20 15 26 10 23 23 15 5 0 Polska województwo powiat jędrzejowski Gmina Oksa świętokrzyskie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

32

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

3. Uwarunkowania turystyczno-przyrodnicze

3.1. Walory przyrodnicze

Tereny Gminy Oksa położone są w widłach dwóch rzek: Lipnicy oraz Białej Nidy, które obejmują jej obszar od północy i od południa. Zachodnią granicę wytyczają stawy rybne, a wschodnią zamykają kompleksy leśne. Gmina jest więc swoistą enklawą o specyficznych warunkach klimatycznych, glebowych i krajobrazowych. Gmina Oksa jest dość atrakcyjnym miejscem pod względem przyrodniczym, wypoczynkowi sprzyja obecność lasów, które zajmują ponad 20% jej powierzchni. Najbardziej zalesionym sołectwem są Nowe Kanice, a najmniej – Zalesie. Około 28% lasów jest własnością prywatną. W miejscowych lasach dominuje sosna, rzadziej występuje olcha, dąb i brzoza. Bogactwo przyrody i różnorodność krajobrazów w dorzeczu Nidy w jej początkowym górnym biegu sprawia, że w zasadzie tylko tu można jeszcze spotkać, prócz pospolitych, rośliny rzadkie i chronione, takie jak: wawrzynek wilczełyko, zawilec jaskrawy, kosaciec syberyjski, pełnik europejski, lepiężnik biały, ciemiężyca zielona, długosz królewski i lilia złotogłów6. Zbiorowiska roślinne jakie wykształciły się w dolinach rzek i strumieni, przedstawiają żyzne i bogate florystycznie łęgi jesionowo-olszowe oraz wilgotne postacie grądu. Charakterystycznym elementem szaty roślinnej są także torfowiska, wysokie na wododziałach oraz przejściowe i niskie. W ekosystemach tych zbiorowisk rosną rzadkie i chronione rośliny, m.in. wierzba borówkolistna, modrzewnica zwyczajna, przygiełka biała, wełnianka pochwowata i inne. Licznie występująca roślinność szuwarowo-bagienna tworzy biotopy dla wielu gatunków zwierząt, zwłaszcza ptaków wodno-bagiennych. Lasy na terenie gminy znajdują się w trzech większych kompleksach:  na północy: fragment kompleksu lasów włoszczowskich,  w centrum: wyizolowany pas lasu,  na wschodzie, w rejonie Kanic Nowych – tworząc samodzielną biocenozę. Gmina w całości położona jest na terenie Włoszczowsko-Jędrzejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, zajmującego łącznie powierzchnię 70 389 ha7, utworzonego rozporządzeniem Wojewody Kieleckiego. Obowiązującym aktem dla tego obszaru jest Uchwała Nr XXXV/619/13 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 23 września 2013

6 Strona internetowa Gminy Oksa, www.oksa.pl 7 Obszary chronionego krajobrazu w województwie świętokrzyskim (stan na 21 kwietnia 2015 r.), serwis internetowy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach, www.kielce.rdos.gov.pl.

33

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024 r. dotycząca wyznaczenia Włoszczowsko-Jędrzejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. poz. 3311). Ponadto na obszarze Gminy Oksa znajduje się obszar NATURA 2000 mający znaczenie dla Wspólnoty. Jest to Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Dolina Białej Nidy (PLH260013). Jego powierzchnia w gminie wynosi 1 088,94 ha8. W gminie zadbano o ochronę najcenniejszych obiektów przyrody – na jej obszarze znajdują się następujące pomniki przyrody ożywionej9:

 12 dębów w Zakrzowie – wiek ok. 150–200 lat (obwiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie Nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Świętokrzyskiego Nr 239, poz. 3552, z dn.14.12.2007 r.) oraz Rozporządzenie Nr 14/2008 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 4 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie Nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 232, poz. 3047)),  aleja modrzewiowa w Oksie – 64 drzewa w wieku około 150 lat (obowiązującym aktem prawnym jest Uchwała nr XVIII/95/2012 Rady Gminy w Oksie z dnia 28 maja 2012 r. w sprawie ustanowienia pomnika przyrody (Dz. Urz. Woj. Święt. z dn. 02.07.2012 r. poz. 1949)),  22 dęby szypułkowe w wieku 150–200 lat na terenie parku dworskiego w Rzeszówku (obowiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie Nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Świętokrzyskiego Nr 239, poz. 3552, z dn.14.12.2007 r.) oraz Rozporządzenie Nr 14/2008 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 4 listopada 2008 r. zmieniające rozporządzenie Nr 35/2007 Wojewody Świętokrzyskiego z dnia 12 grudnia 2007 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 232, poz. 3047)). Atrakcję stanowią także: odsłonięcie geologiczne w dolinie Lipnicy, we wsi Kanice Stare oraz grupa głazów narzutowych w parku dworskim w Rzeszówku – pozostają pod ochroną jako pomniki przyrody nieożywionej.

8 Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk NATURA 2000 w województwie świętokrzyskim (stan na 20 maja 2015 r.), serwis internetowy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach, www.kielce.rdos.gov.pl. 9 Pomniki przyrody w województwie świętokrzyskim (stan na 5 maja 2015 r.), serwis internetowy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach, www.kielce.rdos.gov.pl.

34

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

3.2. Walory kulturowe

Na terenie Gminy Oksa znajdują się nieliczne obiekty mające szczególną wartość historyczną i kulturową, wpisane do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Dokładny ich wykaz prezentuje tabela 6.

Tabela 6 Wykaz zabytków w Gminie Oksa wpisanych do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa Miejscowość Zabytki Nr rejestru A-127/1-2 z 5.12.1957 Lipno zespół willowy – willa z 1910 r., park XVIII/XIX w. i z 26.08.2014 kościół parafialny pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. A-128 z 8.01.1957 Oksa Mikołaja (wzniesiony jako zbór), murowano-drewniany, 1570, i z 11.02.1967 1678, 1762 r.

Rzeszówek park dworski, 2 połowa XIX w., XX w. A-129 z 6.09.1971

kościół parafialny pw. św. Andrzeja, 1367 r., 1 połowa XVIII w., A-130/1-2 z 11.02.1967 połowa XIX w., 1915 r. Węgleszyn dzwonnica, 1 połowa XIX w. jw.

Zakrzów park, 1 połowa XIX w. A.131 z 5.12.1957 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa (stan na 31 marca 2015 roku), www.nid.pl

35

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

W Rzeszówku znajduje się zespół dworski z połowy XIX w. W jego skład wchodzą: ruiny dworu wybudowanego w połowie XIX w., obora murowana wzniesiona w II połowie XIX w., spichlerz drewniany i park podworski. Obecnie właścicielem obiektów jest Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa. W miejscowości Węgleszyn zlokalizowany jest zespół kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Andrzeja. Węgleszyn był pierwotnie osadą leśną, w której znajdował się drewniany kościół, na miejscu którego biskup krakowski Florian z Morska postawił (większy od poprzedniego) kościół murowany. Powstał on jako budowla gotycka, jednak liczne remonty i przeróbki mocno zatarły pierwotne cechy stylistyczne. Kościół jest jednonawowy, z krótkim prostokątnym prezbiterium skierowanym na wschód. Przy prezbiterium od strony północnej dostawiona jest stara gotycka zakrystia z czasów Floriana z Morska, a od strony wschodniej jest druga, nowsza, zamknięta półkoliście. Od południa, w pierwszej połowie XIX stulecia, przy nawie – dobudowano kruchtę. W roku 1872 nawę przedłużono ku zachodowi. Dzięki Liberacie Kochanowskiej w 1892 roku kościół został wyremontowany, dobudowano zakrystię, dzwonnicę i ogrodzenie (zachowane do dzisiaj). Wnętrza świątyni nakrywają niemal nowe sklepienia – wykonane podczas remontu na początku XX wieku. Zachowało się jednak trochę gotyckich detali. Ołtarz główny pochodzi z drugiej połowy XVIII w. i wykonany jest w stylu rokokowym. W jego centralnej części znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, pochodzący z ok. 1700 r. Powyżej umieszczona jest rzeźba wyobrażająca Boga Ojca w otoczeniu aniołów. Wewnątrz świątyni znajdują się liczne epitafia i tablice pamiątkowe poświęcone ważnym dla tego terenu osobistościom. Wyposażenie kościoła pochodzi z późniejszego okresu. Obok kościoła znajduje się pochodząca z XIX w. murowana, czworoboczna dzwonnica z ostrosłupowym dachem. Z ciekawostek związanych z tutejszym kościołem warto wspomnieć, iż w roku 1858 wzięli w nim ślub rodzice Stefana Żeromskiego. Układ przestrzenny miejscowości Oksa pochodzi z połowy XVI w. Założone przez Mikołaja Reja miasto Oksza nie wyrosło nigdy na osadę miejską. Od zwykłej wsi różniło się tym, że miało prawa miejskie oraz wielki czworoboczny rynek i wieloboczny układ osady. Większość budowli była drewniana, a jedynym większym murowanym budynkiem był zbór kalwiński, wybudowany z kamienia i cegły w 1570 r. przez Andrzeja Reja, syna Mikołaja. Obecnie jest to kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja. Obok zboru Andrzej Rej wybudował szkołę kalwińską, która przez dziesiątki lat kształciła miejscową młodzież kalwińską. W 1678 r. zbór został przekazany katolikom. Kościółkiem zarządzali Cystersi z Jędrzejowa, którzy w latach 1762–1763 poddali go gruntownej restauracji. Świątynia

36

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024 zbudowana jest na planie krzyża greckiego, na który składają się jednoprzęsłowe: nawa, prezbiterium oraz kaplice boczne. W całym kościele jest marmurowa posadzka. Jednolicie oszkarpowany, z charakterystycznym dla zborów oknem w ścianie prezbiterium i widoczną z każdego punktu wnętrza amboną w kształcie kielicha. Wykonany z piaskowca ołtarz główny został ufundowany przez księżną Pelagię Radziwiłłową. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Miłosierdzia Bożego. W ołtarzach bocznych natomiast: od strony północnej – drewniany krzyż z figurką Jezusa, przysłonięty obrazem św. Mikołaja, a od strony południowej – figura Matki Bożej, przysłonięta obrazem św. Józefa. Kościół ma sklepienie beczkowe. U wejścia znajduje się przedsionek, a nad nim wznosi się drewniana dzwonnica. Nad wejściem głównym do kościoła widoczny jest kamienny kartusz z herbem Rejów – Okszą. Jedyną pamiątką sięgającą czasów zboru jest wspomniana wcześniej murowana ambona. Do kościoła przylegają: od zachodu kruchta z nadbudowaną drewnianą wieżą i z nadwieszoną izbicą, a od wschodu – zakrystia. Ciekawostką może być to, iż przypuszczalnie w tutejszej świątyni został pochowany sam założyciel Oksy, Mikołaj Rej. Do atrakcji turystycznych Oksy zalicza się także pochodzącą z XVIII w. barokową figurę św. Floriana. Kamienny posąg był darem Pelagii Radziwiłłowej. Dawniej stojąca na rynku pomiędzy pawilonami figura, głową zwrócona była w stronę kościoła. Obecnie jest umieszczona przed budynkiem remizy OSP. W latach 80. ubiegłego wieku na terenie jednego z gospodarstw wykopano fragment wykonanego z białego piaskowca renesansowego nadproża z kartuszem herbowym z herbem Rejów – Okszą i literami M.R.D.N. Opisane odkrycie stało się bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia badań terenowych. W ich wyniku zgromadzono liczne fragmenty naczyń glinianych i kafli piecowych. Odkryto też kamienne mury spajane słabą zaprawą wapienną, pochodzące z fundamentów. W trakcie badań wydobyto łącznie około 3 tysięcy zabytkowych przedmiotów z XVI–XVII w., w tym drugi kartusz herbowy z herbem Okszy i literami AR. Na podstawie wyników przeprowadzonych badań wnioskuje się, że najprawdopodobniej odkryta została rezydencja stanowiąca własność Mikołaja Reja, a po jego śmierci – syna Andrzeja10. Kondycję turystyki w Gminie Oksa można ocenić na podstawie listy najchętniej odwiedzanych atrakcji turystycznych w województwie świętokrzyskim, na której żadna z miejscowych atrakcji się nie znajduje. W promieniu około 30 km od Gminy Oksa zlokalizowana jest tylko jedna z najczęściej odwiedzanych atrakcji turystycznych, która

10 Strona internetowa Zespołu Placówek Oświatowych w Oksie, www.zpooksa.pl.

37

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024 stanowić może o jej potencjale zewnętrznym i pośrednio oddziaływać na rozwój gminy. Jest to Muzeum Przypkowskich w Jędrzejowie – 17 483 zwiedzających w 2014 roku11.

11 Strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, (inf. z 18.02.2015 r.), www.sejmik.kielce.pl/item/43896-swietokrzyskie-atrakcje-nadal-chetnie-odwiedzane-przez-turystow?start=100.

38

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

4. Porównanie Gminy Oksa do Polski, województwa świętokrzyskiego i innych jednostek samorządu terytorialnego z powiatu jędrzejowskiego

W tabelach od 7 do 19 Gmina Oksa została przedstawiona w zestawieniu z pozostałymi gminami powiatu jędrzejowskiego, powiatem jędrzejowskim, województwem świętokrzyskim i Polską. Zaprezentowane dane dotyczą lat 2008–2014, bądź 2008–2013, w przypadku gdy w momencie sporządzania opracowania Główny Urząd Statystyczny nie opublikował jeszcze danych za rok 2014. Dane odnoszą się m.in. do struktury ludności oraz sytuacji finansowej gminy. Gmina Oksa jest najmniejszą pod względem powierzchni gminą powiatu jędrzejowskiego, charakteryzuje się też niezbyt wysoką gęstością zaludnienia.

Tabela 7 Powierzchnia i gęstość zaludnienia w 2014 roku – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Powierzchnia Gęstość zaludnienia na Jednostka terytorialna (km2) 1 km2 Polska 312 679 123 województwo świętokrzyskie 11 711 108 powiat jędrzejowski 1 257 70 Gmina Imielno 101 44 Miasto i Gmina Jędrzejów 227 127 Miasto i Gmina Małogoszcz 146 80 Gmina Nagłowice 117 44 Gmina Oksa 91 51 Miasto i Gmina Sędziszów 146 88 Gmina Słupia 108 40 Gmina Sobków 144 59 Gmina Wodzisław 177 41 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tabela 8 Liczba ludności – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Liczba ludności Jednostka terytorialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Polska 38 135 876 38 167 329 38 529 866 38 538 447 38 533 299 38 495 659 38 478 602 województwo świętokrzyskie 12 72 784 1 270 120 1 282 546 1 278 116 1 273 995 1 268 239 1 263 176 powiat jędrzejowski 88 944 88 665 88 867 88 552 88 285 87 987 87 635 Gmina Imielno 4 556 4 530 4 501 4 484 4 456 4 453 4 470 Miasto i Gmina Jędrzejów 29 110 29 071 29 143 29 036 28 972 28 837 28 709 Miasto i Gmina Małogoszcz 11 725 11 735 11 821 11 829 11 788 11 749 11 698 Gmina Nagłowice 5 254 5 239 5 239 5 209 5 173 5 176 5 132 Gmina Oksa 4 876 4 868 4 802 4 742 4 695 4 690 4 662 Miasto i Gmina Sędziszów 12 994 12 867 13 008 12 965 12 932 12 906 12 834 Gmina Słupia 4 550 4 488 4 425 4 398 4 381 4 359 4 368 Gmina Sobków 8 362 8 416 8 429 8 449 8 495 8 519 8 538 Gmina Wodzisław 7 517 7 451 7 499 7 440 7 393 7 298 7 224 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

39

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Struktura ludności wg ekonomicznych grup wieku została omówiona w rozdziale drugim, charakteryzującym szczegółowo sytuację społeczno-gospodarczą gminy. Na podstawie tabeli 9 można stwierdzić, że Gmina Oksa wypada przeciętnie na tle innych samorządów z powiatu jędrzejowskiego: pięć gmin odznacza się niższym odsetkiem ludności w wieku przedprodukcyjnym, trzy gminy – niższym odsetkiem ludności w wieku produkcyjnym, a sześć – niższym odsetkiem ludności w wieku poprodukcyjnym.

Tabela 9 Ludność wg ekonomicznych grup wieku [%] – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Ludność w wieku Ludność w wieku Ludność w wieku Jednostka terytorialna przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym 2009 2014 2009 2014 2009 2014 Polska 18,9 18,0 64,5 63,0 16,5 19,0 województwo świętokrzyskie 18,5 17,0 63,5 62,6 17,9 20,4 powiat jędrzejowski 19,4 18,2 62,9 61,7 17,7 20,1 Gmina Imielno 20,5 18,3 59,5 60,0 20,0 21,7 Miasto i Gmina Jędrzejów 18,3 17,6 64,4 61,9 17,3 20,5 Miasto i Gmina Małogoszcz 21,6 20,0 63,8 62,8 14,6 17,2 Gmina Nagłowice 20,4 18,8 59,6 60,2 20,0 21,1 Gmina Oksa 19,5 18,4 60,4 60,3 20,1 21,3 Miasto i Gmina Sędziszów 18,2 17,5 65,3 63,0 16,5 19,5 Gmina Słupia 19,6 18,0 59,8 60,9 20,6 21,1 Gmina Sobków 20,6 19,3 63,0 62,7 16,4 18,0 Gmina Wodzisław 18,9 17,2 59,4 59,4 21,8 23,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Bezrobocie na terenie powiatu jędrzejowskiego jest zróżnicowane. Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym tylko w dwóch gminach powiatu jest niższy niż średnia w Polsce, a w ośmiu gminach niższy niż w województwie świętokrzyskim. Najmniejszy udział % bezrobotnych zarejestrowanych odnotowano w 2014 roku w gminach Oksa i Sobków (tabela 10).

40

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 10 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Udział [%] bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności Jednostka terytorialna w wieku produkcyjnym 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Polska 6,0 7,7 7,9 8,0 8,7 8,8 7,5 województwo świętokrzyskie 9,6 10,4 10,1 10,3 10,8 11,3 9,5 powiat jędrzejowski 7,7 8,3 8,7 8,9 9,0 10,0 8,7 Gmina Imielno 7,7 7,5 8,9 9,0 8,6 9,1 8,5 Miasto i Gmina Jędrzejów 8,1 8,7 9,2 9,5 9,7 10,5 9,2 Miasto i Gmina Małogoszcz 8,2 9,1 9,5 9,4 10,0 11,1 9,7 Gmina Nagłowice 8,4 8,4 9,3 9,9 9,7 10,7 8,8 Gmina Oksa 6,5 7,3 8,1 8,7 8,2 9,3 7,3 Miasto i Gmina Sędziszów 8,0 9,3 8,8 8,6 8,6 10,3 8,8 Gmina Słupia 6,4 5,9 6,3 6,3 5,5 7,5 6,8 Gmina Sobków 6,7 7,1 7,5 7,5 8,0 9,1 7,6 Gmina Wodzisław 6,8 7,6 8,2 8,5 8,0 8,6 8,7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Gmina Oksa wydatkuje stosunkowo niewiele w przeliczeniu na 1 mieszkańca na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska. Zajmuje ostatnią pozycję wśród gmin powiatu jędrzejowskiego. Wydatki te są prawie cztery razy niższe niż średnia dla Polski oraz trzy razy niższe niż średnia województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego (tabela 11).

Tabela 11 Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska Jednostka terytorialna w przeliczeniu na 1 mieszkańca 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 205,57 243,29 256,92 241,76 230,02 264,15 województwo świętokrzyskie 151,18 184,74 306,73 292,30 216,57 228,05 powiat jędrzejowski 131,93 227,66 348,29 294,88 202,76 238,08 Gmina Imielno 66,17 67,64 73,56 61,03 68,31 100,01 Miasto i Gmina Jędrzejów 213,00 360,82 500,88 403,94 190,62 393,40 Miasto i Gmina Małogoszcz 81,52 228,33 284,48 405,96 558,51 225,17 Gmina Nagłowice 98,06 58,47 58,04 69,91 58,98 102,06 Gmina Oksa 33,86 60,65 66,02 60,27 54,02 70,71 Miasto i Gmina Sędziszów 194,51 388,93 840,01 539,16 232,31 246,98 Gmina Słupia 44,36 72,19 54,46 204,85 228,07 221,03 Gmina Sobków 39,42 32,35 32,74 29,79 40,55 73,23 Gmina Wodzisław 71,53 68,21 79,46 69,27 78,92 120,24 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W tabeli 12 zaprezentowano wydatki gminy skierowane na pomoc społeczną. Tylko jedna gmina w powiecie przeznacza mniej na opiekę społeczną niż Gmina Oksa, co świadczy o pozytywnej sytuacji w tym zakresie.

41

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 12 Wydatki na pomoc społeczną w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Wydatki na pomoc społeczną w przeliczeniu na 1 mieszkańca Jednostka terytorialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 458,19 473,45 527,98 522,15 538,92 559,57 województwo świętokrzyskie 510,83 543,25 714,96 637,44 652,48 673,91 powiat jędrzejowski 419,43 433,24 476,63 499,09 535,52 527,00 Gmina Imielno 518,27 550,04 589,20 644,07 820,51 796,74 Miasto i Gmina Jędrzejów 431,21 451,74 496,45 519,40 569,90 554,15 Miasto i Gmina Małogoszcz 487,06 493,27 514,48 525,00 545,39 569,40 Gmina Nagłowice 433,60 427,22 472,07 502,05 518,13 545,98 Gmina Oksa 369,49 406,28 468,81 420,01 451,61 449,84 Miasto i Gmina Sędziszów 430,85 408,32 454,89 484,63 489,62 457,11 Gmina Słupia 326,20 345,36 397,45 456,43 483,37 473,94 Gmina Sobków 373,12 377,97 431,35 457,79 505,55 475,94 Gmina Wodzisław 319,09 375,67 415,81 436,97 424,31 437,87 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W tabelach 13 oraz 14 przedstawione zostały dochody uzyskiwane przez Gminę Oksa z tytułu podatku od nieruchomości oraz od środków transportowych. Gmina Oksa w przeliczeniu na 1 mieszkańca nie posiada znaczących wpływów podatkowych od nieruchomości, a także od środków transportu i zajmuje pod tym względem ostatnią pozycję w powiecie. Wartości te w przeliczeniu na jednego mieszkańca są znacznie niższe od średniej w kraju, województwie świętokrzyskim i powiecie jędrzejowskim.

Tabela 13 Dochody podatkowe – podatek od nieruchomości w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Dochody podatkowe – podatek od nieruchomości w przeliczeniu na Jednostka terytorialna 1 mieszkańca 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 352,62 371,78 392,48 421,74 456,82 486,53 województwo świętokrzyskie 276,27 286,94 295,57 316,56 348,06 383,69 powiat jędrzejowski 219,76 229,10 247,79 262,59 287,38 314,27 Gmina Imielno 73,28 83,34 73,74 111,69 123,86 139,38 Miasto i Gmina Jędrzejów 238,90 249,15 256,79 268,40 302,15 330,08 Miasto i Gmina Małogoszcz 507,27 516,93 575,78 605,87 636,29 685,82 Gmina Nagłowice 90,87 92,71 94,90 115,14 142,20 149,11 Gmina Oksa 74,84 73,92 75,37 80,63 87,24 90,44 Miasto i Gmina Sędziszów 248,11 262,85 313,92 325,98 346,57 380,95 Gmina Słupia 88,15 88,43 91,54 113,53 131,53 153,75 Gmina Sobków 109,29 126,08 130,23 115,75 134,98 160,50 Gmina Wodzisław 123,64 126,25 127,07 148,72 164,28 178,80 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

42

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 14 Dochody podatkowe – podatek od środków transportu w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Dochody podatkowe – podatek od środków transportu Jednostka terytorialna w przeliczeniu na 1 mieszkańca 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 21,69 22,02 22,24 22,95 23,79 24,44 województwo świętokrzyskie 21,53 22,45 23,28 24,04 24,92 24,96 powiat jędrzejowski 19,91 22,73 25,53 25,95 24,27 24,37 Gmina Imielno 12,37 13,23 15,17 12,88 26,87 24,07 Miasto i Gmina Jędrzejów 30,15 36,78 43,88 42,85 28,61 28,13 Miasto i Gmina Małogoszcz 43,14 41,40 41,87 39,88 51,31 53,88 Gmina Nagłowice 5,03 7,30 5,61 8,15 9,63 10,39 Gmina Oksa 7,22 8,81 8,92 9,37 9,85 9,60 Miasto i Gmina Sędziszów 6,65 8,52 8,90 10,76 11,76 11,50 Gmina Słupia 8,18 10,42 13,08 19,57 20,94 24,04 Gmina Sobków 8,51 10,19 11,62 12,95 14,11 13,57 Gmina Wodzisław 9,94 10,35 11,06 13,74 17,54 17,19 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W tabelach 15 i 16 przedstawiono udział w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa: podatek dochodowy od osób fizycznych oraz od osób prawnych. Tylko dwie gminy w powiecie mają niższy udział w podatku od osób prawnych, który w Gminie Oksa wynosi zaledwie 0,78 zł na 1 mieszkańca, przy średniej w Polsce wynoszącej 54,13 zł. Równie słabo prezentuje się udział podatku od osób fizycznych, który w powiecie daje Gminie Oksa ósmą pozycję.

Tabela 15 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek Jednostka terytorialna dochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 611,29 602,73 657,67 687,35 724,46 województwo świętokrzyskie 386,72 388,03 439,53 465,17 497,55 powiat jędrzejowski 243,12 250,88 302,88 326,38 341,35 Gmina Imielno 122,09 132,24 185,78 215,86 190,34 Miasto i Gmina Jędrzejów 332,59 319,98 387,52 431,76 434,13 Miasto i Gmina Małogoszcz 242,76 275,92 316,22 312,15 325,95 Gmina Nagłowice 127,63 132,00 167,26 194,22 208,81 Gmina Oksa 136,23 141,06 168,59 187,42 202,67 Miasto i Gmina Sędziszów 305,08 315,98 380,04 383,69 432,53 Gmina Słupia 152,00 167,50 202,44 218,21 243,62 Gmina Sobków 173,01 196,73 249,42 272,76 292,24 Gmina Wodzisław 146,96 163,93 188,21 209,80 228,12 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

43

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 16 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek Jednostka terytorialna dochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 60,38 52,58 59,19 58,43 54,12 województwo świętokrzyskie 42,32 26,88 32,31 26,89 25,59 powiat jędrzejowski 33,26 19,60 21,98 28,12 26,41 Gmina Imielno 0,75 0,76 1,04 1,33 0,76 Miasto i Gmina Jędrzejów 20,50 19,04 17,45 23,41 25,22 Miasto i Gmina Małogoszcz 170,96 86,76 97,02 135,22 119,46 Gmina Nagłowice 0,34 1,20 0,13 0,68 -0,01 Gmina Oksa 0,35 0,37 0,17 0,92 0,78 Miasto i Gmina Sędziszów 22,28 6,23 14,49 9,41 9,48 Gmina Słupia 0,67 0,27 0,77 0,51 -0,08 Gmina Sobków 1,69 1,83 3,61 4,38 2,04 Gmina Wodzisław 5,04 7,17 8,91 4,28 5,83 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W tabelach 17 i 18 przedstawiona została wielkość subwencji ogółem oraz subwencji oświatowej w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Subwencja ogółem w Gminie Oksa jest najwyższa spośród wszystkich samorządów wchodzących w skład powiatu jędrzejowskiego. Wysoka subwencja negatywnie odzwierciedla sytuację w gminie. Zaś subwencja oświatowa w Gminie Oksa jest niższa niż średnia w Polsce, ale wyższa od średniej w województwie świętokrzyskim i powiecie jędrzejowskim.

Tabela 17 Subwencja ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Subwencja ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca Jednostka terytorialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 789,68 872,25 894,88 927,66 984,33 995,96 województwo świętokrzyskie 873,90 971,07 997,25 1017,57 1060,32 1071,85 powiat jędrzejowski 912,35 1013,88 1000,78 1030,12 1090,17 1079,68 Gmina Imielno 1214,58 1402,60 1372,62 1352,19 1499,10 1439,48 Miasto i Gmina Jędrzejów 660,25 720,49 685,87 739,13 769,62 736,96 Miasto i Gmina Małogoszcz 811,78 883,35 924,64 965,37 1009,69 1015,75 Gmina Nagłowice 1199,33 1323,93 1299,72 1335,94 1478,13 1495,31 Gmina Oksa 1344,52 1510,84 1539,69 1548,55 1631,86 1609,01 Miasto i Gmina Sędziszów 779,43 901,24 857,97 841,89 869,42 847,23 Gmina Słupia 1238,16 1400,77 1449,74 1443,95 1510,23 1547,62 Gmina Sobków 1181,17 1306,55 1381,14 1406,40 1473,77 1505,97 Gmina Wodzisław 1114,93 1216,06 1122,77 1186,09 1309,17 1316,30 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

44

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 18 Subwencja oświatowa w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego Subwencja oświatowa w przeliczeniu na 1 mieszkańca Jednostka terytorialna 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 624,55 673,03 699,81 737,66 788,84 797,63 województwo świętokrzyskie 625,82 676,54 706,34 737,63 773,22 779,33 powiat jędrzejowski 571,82 613,39 637,81 670,44 712,63 709,75 Gmina Imielno 582,23 642,32 658,73 709,55 741,43 732,97 Miasto i Gmina Jędrzejów 438,60 471,22 496,92 524,58 558,01 559,14 Miasto i Gmina Małogoszcz 731,72 789,78 828,25 876,94 932,69 936,38 Gmina Nagłowice 592,54 615,60 625,73 670,26 724,75 739,86 Gmina Oksa 661,54 705,89 746,25 779,38 808,78 782,46 Miasto i Gmina Sędziszów 521,99 570,26 560,58 581,96 604,49 598,48 Gmina Słupia 686,01 754,54 831,20 833,82 914,41 885,88 Gmina Sobków 683,74 744,93 790,07 833,82 897,19 910,56 Gmina Wodzisław 651,87 651,55 660,30 690,50 738,35 714,87 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

45

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

5. Wnioski z analizy Gminy Oksa

Analiza sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Oksa pozwala wysunąć następujące wnioski: 1. Potencjał ludnościowy Gmina Oksa stale się zmniejsza, co jest konsekwencją zarówno ubytku naturalnego (liczba zgonów przekracza liczbę urodzeń), jak również przeważnie ujemnego salda migracji. Jest to tendencja zgodna z tym, co dzieje się w kraju, województwie świętokrzyskim i powiecie jędrzejowskim. Potwierdzeniem negatywnej sytuacji demograficznej jest pogarszająca się struktura ludności wg ekonomicznych grup wieku – malejąca liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i rosnący udział osób w wieku poprodukcyjnym. Można więc zauważyć pogłębiającą się tendencję wzrostową liczby osób, które przekraczają potencjalny wiek zdolności do pracy, co w perspektywie długoterminowej wskazuje na postępujący proces starzenia się społeczeństwa. Zjawisko to ma niekorzystny wpływ na przyszłościowe możliwości sektora gospodarczego. 2. W kontekście powyższych uwarunkować pozytywnym zjawiskiem jest fakt nieznacznego, ale zauważalnego zwiększania się liczby uczniów w szkołach podstawowych. Może to świadczyć o poprawiającej się perspektywie demograficznej w najbliższych latach. 3. Aby zahamować negatywne tendencje, które mają wpływ nie tylko na sferę demograficzną, ale również na gospodarkę gminy, należy podjąć szereg skoordynowanych działań, które będą przeciwdziałać zjawisku depopulacji. W tym celu konieczne jest m.in. tworzenie atrakcyjnych warunków do osiedlania się, tworzenie możliwości i zachęt dla zakładających działalność gospodarczą, zapewnienie dostępu do wysokiej jakości usług publicznych (w tym np. do miejsc w żłobkach i przedszkolach, do wysokiej jakości edukacji i opieki zdrowotnej) oraz kształtowanie estetycznej i funkcjonalnej przestrzeni publicznej. 4. Jednym z czynników mających wpływ na depopulację obszaru jest niekorzystna sytuacja w sferze podmiotów gospodarczych, a w konsekwencji – również na rynku pracy. Gmina Oksa charakteryzuje się słabą atrakcyjnością inwestycyjną, co przekłada się na niski poziom przedsiębiorczości wśród mieszkańców, a odzwierciedleniem tego faktu są wartości wskaźników – mała liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, nowo powstających firm oraz podmiotów zarejestrowanych przypadających na osoby w wieku produkcyjnym. Na rynku pracy przejawia się to

46

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

rosnącym poziomem bezrobocia. Konieczne jest więc podjęcie działań, które będą zarówno aktywizować lokalną społeczność, jak również tworzyć zachęty do rozwoju przedsiębiorczości. Pozytywny wpływ na rozwój gospodarczy powinno mieć także wzmocnienie sektora ekonomii społecznej. 5. Gmina Oksa należy do gmin o charakterze rolniczym i rolnictwo jest głównym źródłem zatrudnienia oraz utrzymania dla większości jej mieszkańców. Struktura gospodarstw rolnych w gminie ma charakter rozdrobniony, warunki produkcji rolniczej są średnio korzystne, a rolnictwo prowadzone jest metodami tradycyjnymi. W związku z tym, że dochodowość produkcji rolnej jest niewielka, konieczne jest rozwijanie działalności pozarolniczych i tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem. 6. Przeprowadzona analiza budżetu wskazuje na niezbyt korzystną sytuację finansową gminy. Każdego roku odnotowywany jest bardzo mały udział dochodów własnych w dochodach ogółem gminy. Poza tym jedną z widocznych barier rozwojowych jest niewielki udział w dochodach własnych dochodów z podatku od osób fizycznych oraz podatku od osób prawnych. Oznacza to słabą samodzielność finansową, która w dużej mierze warunkuje proces świadczenia usług publicznych na wysokim poziomie oraz w istotny sposób oddziałuje na zdolność realizacji długookresowych zadań o charakterze rozwojowym. Drugą barierę stanowią systematycznie malejące wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca, które przeznaczone są na długo- lub krótkookresowe cele inwestycyjne, dynamizujące rozwój społeczny i gospodarczy obszaru. 7. Potencjałem Gminy Oksa są młodzi ludzie oraz poziom kształcenia – świadczą o tym wyniki egzaminów w szkołach gimnazjalnych. Średni wynik uzyskany przez miejscowych uczniów w 2014 roku zdecydowanie przewyższał średnie wyniki w powiecie jędrzejowskim, województwie świętokrzyskim oraz w Polsce. 8. Istotnym czynnikiem mającym wpływ na rozwój społeczno-gospodarczy gminy są inwestycje realizowane z funduszy unijnych. W latach 2007–2013 na terenie Gminy Oksa zrealizowano 8 projektów z RPO WŚ, a średnie dofinansowanie na 1 mieszkańca wyniosło 1 392,29 zł. Gmina Oksa powinna dalej korzystać z funduszy unijnych, pozyskując jak najwięcej środków w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014–2020. 9. Położenie Gminy Oksa nie jest czynnikiem, który wyjątkowo korzystnie mógłby oddziaływać na jej rozwój. Przez obszar gminy nie przebiegają szlaki komunikacyjne o znaczeniu krajowym, a ze względu na usytuowanie względem ośrodków

47

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

gospodarczych regionu – gmina posiada niewielkie możliwości zatrudnienia poza rolnictwem. 10. Gmina Oksa nie wyróżnia się szczególnymi walorami kulturowymi, nie posiada rozpoznawalnych zabytków, ani atrakcji generujących ruch turystyczny. Znaczące są jedynie walory środowiska przyrodniczego – cała powierzchnia gminy znajduje się w granicach Włoszczowsko-Jędrzejowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Mimo, że turystyka jest marginalną gałęzią gospodarki w Gminie Oksa, to wzmocnienie jej rozwoju wpłynie pozytywnie na poprawę sytuacji gospodarczej. Nie jest możliwe, aby pojedyncze miejscowości, albo też cała gmina samodzielnie generowały znaczący ruchy turystyczny, dlatego ważne jest stworzenie w porozumieniu z gminami sąsiednimi rozpoznawalnego produktu turystycznego, wspólnej oferty turystycznej. Dodatkowo należy wspierać inicjatywy mieszkańców w zakresie organizowania imprez o charakterze kulturalnym i turystycznym.

48

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Spis rysunków

Rysunek 1 Położenie Gminy Oksa na tle kraju, województwa świętokrzyskiego i powiatu jędrzejowskiego ...... 4

Spis tabel

Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w Gminie Oksa w 2014 roku ...... 5 Tabela 2 Średnie wyniki w punktach uzyskane ze sprawdzianu w klasie 6 szkoły podstawowej w wybranych jednostkach terytorialnych w latach 2008–2014 ...... 13 Tabela 3 Średnie wyniki % uzyskane ze wszystkich egzaminów gimnazjalnych w Polsce, województwie świętokrzyskim, powiecie jędrzejowskim i Gminie Oksa w latach 2008–2014 ...... 14 Tabela 4 Atrakcyjność inwestycyjna województwa świętokrzyskiego w 2014 roku ...... 20 Tabela 5 Wartość dofinansowania z RPO WŚ na lata 2007–2013 w gminach powiatu jędrzejowskiego ...... 28 Tabela 6 Wykaz zabytków w Gminie Oksa wpisanych do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa ...... 35 Tabela 7 Powierzchnia i gęstość zaludnienia w 2014 roku – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 39 Tabela 8 Liczba ludności – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 39 Tabela 9 Ludność wg ekonomicznych grup wieku [%] – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 40 Tabela 10 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 41 Tabela 11 Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 41 Tabela 12 Wydatki na pomoc społeczną w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 42 Tabela 13 Dochody podatkowe – podatek od nieruchomości w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 42 Tabela 14 Dochody podatkowe – podatek od środków transportu w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 43

49

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Tabela 15 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 43 Tabela 16 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 44 Tabela 17 Subwencja ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 44 Tabela 18 Subwencja oświatowa w przeliczeniu na 1 mieszkańca – porównanie wybranych jednostek samorządu terytorialnego ...... 45

Spis wykresów

Wykres 1 Liczba ludności w Gminie Oksa w latach 2008–2014 ...... 6 Wykres 2 Prognoza ludności w województwie świętokrzyskim na lata 2020, 2025 i 2030 (wg danych z 2014 roku) ...... 6 Wykres 3 Prognoza ludności w powiecie jędrzejowskim na lata 2020, 2025 i 2030 (wg danych z 2014 roku) ...... 7 Wykres 4 Przyrost naturalny w Gminie Oksa na 1 000 mieszkańców w latach 2008–2014 ..... 7 Wykres 5 Przyrost naturalny na 1 000 mieszkańców w 2014 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 8 Wykres 6 Saldo migracji na pobyt stały na 1 000 mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 8 Wykres 7 Saldo migracji na pobyt stały na 1 000 mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ..... 9 Wykres 8 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w Gminie Oksa w latach 2008–2014 ...... 9 Wykres 9 Udział ludności wg ekonomicznych grup wieku w % ludności ogółem w 2014 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 10 Wykres 10 Struktura ludności według płci i wieku w Gminie Oksa w 2014 roku ...... 10 Wykres 11 Liczba uczniów w szkołach podstawowych na 1 000 mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 11

50

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 12 Liczba uczniów w szkołach podstawowych na 1 000 mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 11 Wykres 13 Odsetek dzieci w wieku 3–5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 12 Wykres 14 Odsetek dzieci w wieku 3–5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 12 Wykres 15 Średnie wyniki w punktach uzyskane ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej w Gminie Oksa w latach 2008–2014 (maks. liczba punktów 40) ...... 13 Wykres 16 Średnie wyniki w punktach uzyskane ze sprawdzianu w klasie 6 szkoły podstawowej w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa (maks. liczba punktów 40) ...... 13 Wykres 17 Średnie wyniki % uzyskane ze wszystkich egzaminów gimnazjalnych w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 14 Wykres 18 Podmioty wpisane do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności w Gminie Oksa w latach 2009–2014 ...... 15 Wykres 19 Podmioty wpisane do rejestru REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 15 Wykres 20 Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON w przeliczeniu na 10 tys. ludności w Gminie Oksa w latach 2009–2014 ...... 16 Wykres 21 Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGONw przeliczeniu na 10 tys. ludności w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 16 Wykres 22 Podmioty gospodarki narodowej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym w Gminie Oksa w latach 2009–2014 ...... 17 Wykres 23 Podmioty gospodarki narodowej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 17 Wykres 24 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2009–2014 ...... 18

51

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 25 Fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 18 Wykres 26 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w Gminie Oksa w latach 2008–2014 ...... 19 Wykres 27 Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w 2014 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 19 Wykres 28 Dochody budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 21 Wykres 29 Dochody budżetu w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 21 Wykres 30 Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 21 Wykres 31 Dochody własne w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 22 Wykres 32 Udział % dochodów własnych w dochodach ogółem w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 22 Wykres 33 Udział % dochodów własnych w dochodach ogółem w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 23 Wykres 34 Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto w relacji do średniej krajowej (Polska=100) w województwie świętokrzyskim i powiecie jędrzejowskim w latach 2008 i 2013 ...... 23 Wykres 35 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2009–2013 ...... 24 Wykres 36 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 24

52

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 37 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2009–2013 ...... 25 Wykres 38 Udział w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób prawnych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 25 Wykres 39 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 26 Wykres 40 Wydatki ogółem w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 26 Wykres 41 Wydatki bieżące w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 26 Wykres 42 Wydatki bieżące w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 27 Wykres 43 Wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 27 Wykres 44 Wydatki majątkowe w przeliczeniu na 1 mieszkańca w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 27 Wykres 45 Wartość dofinansowania z RPO WŚ na lata 2007–2013 w przeliczeniu na 1 osobę w gminach powiatu jędrzejowskiego ...... 28 Wykres 46 Osoby w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 29 Wykres 47 Liczba dzieci, na które rodzice otrzymywali zasiłek rodzinny w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 29 Wykres 48 Liczba dzieci, na które rodzice otrzymywali zasiłek rodzinny w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 30

53

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Wykres 49 Korzystający z wodociągu w % ogółu ludności – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa w roku 2009 i 2013 ...... 30 Wykres 50 Korzystający z kanalizacji w % ogółu ludności – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa w roku 2009 i 2013 ...... 31 Wykres 51 Liczba oczyszczalni przydomowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w Gminie Oksa w latach 2008–2013 ...... 31 Wykres 52 Liczba oczyszczalni przydomowych w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 32 Wykres 53 Budynki nowe oddane do użytkowania w Gminie Oksa w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w latach 2008–2013 ...... 32 Wykres 54 Budynki nowe oddane do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców w 2013 roku – porównanie średniej dla Polski, województwa świętokrzyskiego, powiatu jędrzejowskiego i Gminy Oksa ...... 32

54

Diagnoza strategiczna na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju Gminy Oksa na lata 2015–2024

Bibliografia

1. Atrakcyjność inwestycyjna województw i podregionów Polski 2014, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk 2014. 2. Portal informacyjny Głównego Urzędu Statystycznego, Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl. 3. Portal internetowy Interaktywna Mapa Polski, www.mapapolski.com.pl. 4. Rejestr Narodowego Instytutu Dziedzictwa, www.nid.pl. 5. Serwis Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Kielcach, www.kielce.rdos.gov.pl. 6. Strona internetowa Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, www.cke.edu.pl. 7. Strona internetowa Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, www.oke.lodz.pl. 8. Strona internetowa Urzędu Gminy Oksa, www.oksa.pl. 9. Strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, Regionalny Program Operacyjny Województwa Świętokrzyskiego na lata 2007–2013, www.rpo-swietokrzyskie.pl. 10. Strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, www.sejmik.kielce.pl. 11. Strona internetowa Urzędu Statystycznego w Kielcach, Statystyczne Vademecum Samorządowca 2014, Gmina Oksa, http://kielce.stat.gov.pl. 12. Strona internetowa Zespołu Placówek Oświatowych w Oksie, www.zpooksa.pl.

55