2021 / 321. SAYI 321. / 2021 YEŞİL MUTABAKAT

TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ AYLIK YAYIN ORGANI 2021 / 321

Sanko-ISO-205x270_puzzle.pdf 2 2.05.2021 15:21

TÜRKİYE’NİN EMEĞİNİ TÜRKİYE’NİNGURURLA EMEĞİNE TAŞIYORUZ.SAYGI DUYUYORUZ BU YÜZDEN ÜRETTİĞİNİZ NE VARSA DÜNYADA 300’DEN FAZLA NOKTAYA TAŞIYORUZ… TÜRKİYEMIZI,ÜRETTİĞİNİZ HEP BİRLİKTE NE VARSAYÜKSELTİYORUZ! DÜNYADA 300’DEN FAZLA NOKTAYA TAŞIYORUZ. TÜRKİYE’MİZİ HEP BİRLİKTE YÜKSELTİYORUZ.

turkishcargo.com.tr

İÇİNDEKİLER

6 Başyazı 8 Geçtiğimiz Ay Türkiye 18 EKONOMİK FORUM 12 Geçtiğimiz Ay Dünya Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Aylık Yayın Organı 16 Ayın Sözü YÖNETİM TOBB Yönetim Kurulu Adına Sahibi TOBB Ulusal M. Rifat HİSARCIKLIOĞLU 28 Cumhurbaşkanı Erdoğan, SORUMLU MÜDÜR Hisarcıklıoğlu’nu kabul etti Azmi ÖZGÜR TOBB Dumlupınar Bulvarı No: 252 TOBB Uluslararası Eskişehir Yolu / ANKARA Telefon : (0312) 218 20 00 54 Hisarcıklıoğlu Azerbaycan’da GELECEĞİ GÖRMEK O KADAR DA ZOR Faks : (0312) 219 40 90 DEĞİL. SADECE AMAÇ BİRLİĞİ ŞART!

EDİTÖR Murat AYDIN [email protected] Telefon: (0212) 285 10 12/14 DEĞIŞIMIN YENI Dahili: 1139 HAZIRLANMASINDA PARADIGMASI AVRUPA KATKIDA BULUNANLAR Hakan GÜLDAĞ, Musa ATA RCEP ILE TICARET Özgür ŞAHİN, İzzet ÜNALDI YEŞIL MUTABAKATI GÖRSEL TASARIM SAVAŞLARINDA Dilek AROSKAY KARTLAR YENIDEN İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında FOTOĞRAF Avrupa Birliği’nin döngüsel ekonomiye girip, Melih Cenk ÇEPEL, Mustafa KARACA DAĞITILIYOR İbrahim KARADENİZ sürdürülebilirlik odaklı yeni ticari anlayışının bir EDİTORYAL HAZIRLIK çıktısı olan Avrupa Yeşil Muabakatı (AYM), üretim ve Ajans D Asya-Pasifik bölgesindeki imilatta sıfır emisyonu kullanan firmalar için fırsatlar, Dünya Eko Basım Yayın Dağıtım Tic. ve San. A.Ş. 15 ülke, dünyanın en büyük kalanı içinse önemli ek vergiler anlamına geliyor. Maslak Mah. Eski Büyükdere Cad. N0:37 serbest ticaret anlaşmasına Farklı bir ifadeyle değişimin yeni paradigmasında Kat:4 Maslak İş Merkezi Sarıyer/İstanbul 62 imza atarak, RCEP Anlaşması ile ticaret nerede olacağımız, geleceğe dönük ihracat Tel: 0(212) 285 10 12/14 savaşlarına yeni bir boyut kazandırdı. GÖRSEL DESTEK hedeflerimizin çizilmesinde de etkin rol oynayacak. l TOBB Basın Yayın Müdürlüğü Böylesi bir anlaşmaya Çin’in ilk kez REKLAM VE SATIŞ UZMANI öncülük etmesi ABD’yi endişelendiriyor. Ceylan ÖZDEMİR Tel: 0 (212) 285 10 12/14 Dahili: 1149 BASKI 72 BPC Matbaacılık San. Tic. A.Ş. Osmangazi Mah. Mehmet Deniz DIJITAL Kopuz Cad. No:17 Esenyurt / İSTANBUL ÇAĞDA Telefon: (0212) 886 83 30 YETENEK Sertifika No: 35428 DÖNÜŞÜMÜ DAĞITIM POİNT POST Dağıtım ve Kurye Hizm. Tic. Ltd. Şti. Adres: Çağlayan Mah. Park Sok. Park Plaza No:10-309 Otomasyon, yapay zekâ DALGA DALGA Kağıthane/İSTANBUL ve dijital teknolojiler, GELEN ÇIP KITLIĞI KÜRESEL YAYIN TÜRÜ verimliliğin artırılması Süreli, ayda bir yayımlanır 66 ve birçok yeni işin oluşmasını YATIRIMLARI TETIKLEDI Sayı: Nisan 2021/321. Sayı sağlaması açısından Türkiye için Ekonomik Forum’da yer alan fırsatları beraberinde getiriyor. Bu yazılar, aksi belirtilmedikçe TOBB’un fırsattan faydalanabilmek için Türkiye, Çip tedariğindeki sorunların çeşitli sektörlerde üretim resmi görüşünü yansıtmaz. İmzalı yazılarda belirtilen görüşler sadece geleceğin iş ortamında gereken yeni aksamalarına yol açması, yeni yatırımların önünü açtı. yazarlarına aittir. yetkinlikleri geliştirmeye dönük yetenek Asyalı çip şirketlerinden milyarlarca dolarlık yeni yatırım Ekonomik Forum dergisi ayda bir dönüşümüne yatırım yapmalı. Peki haberleri gelirken, AB de çip üretimini iki katına çıkarmayı yayımlanır. 15 bin adet basılır. Dergi ağırlıkla özel seçilmiş adreslere işimizin geleceğini değiştirecek olan hedefliyor. Tedarikte yaşanan sorunlar yüzünden tüketici gönderilir. Abonelik için yeni taleplerin [email protected] eğilimler neler? elektroniği de zamlı bir dönem yaşıyor. adresine yapılması gereklidir.

4 EKONOMİK FORUM GÖRÜŞ ANALİZ Sachs, dünyanın Stiglitz, aşıda ENERJI 96 COVID-19’dan topyekün feragatname çağrısı kurtulması için “Fikri yaparak, “Kurumsal SEKTÖRÜNÜN mülkiyeti lütfen açgözlülük salgını GELECEĞI COVID-19’da paylaşın” uzatacak mı?” sorusuna DÖRT yazısını kaleme aldı. dikkat çekiyor. 82 SENARYODA 80 YENIDEN ŞEKIL BULUYOR YÖNETİM RAKAMLARIN R. Bozkurt, “Girişimci DILI potansiyelimizi neden Özcan Kadıoğlu, niteliksiz McKinsey & Company, her yıl düzenli olarak hazırladığı Global küresel ölçekte işsiz sorununa değinerek, Enerji Perspektifi (GEP) 2021 raporunu yayınladı. Pandeminin değerlendiremiyoruz?” eğitimin iş dünyasına neden olduğu küresel ekonomik krizi ve enerji sektöründe sorusu ile Türkiye hizmet etmesini yaşananları mercek altına alan rapor, enerji sistemlerinde ve fotoğrafı çekti. vurguladı. talebindeki dönüşümü dört farklı senaryo üzerinden ortaya 86 88 koyuyor.

Sektör MEDENIYETLERIN Meclisleri BULUŞMA YERI 104 113 ERZURUM ◗ E-ticaret Meclisi toplantısı Rekabet Kurulu Başkanı Küle’nin katılımıyla yapıldı ◗ Türkiye Kâğıt ve Kağıt Ürünleri Meclisi, kota kısıtlamasını konuştu ◗ Mobilyada ihracat iyi fakat hammadde fiyatları yükseliyor ◗ Perakendecilik Meclisi tam kapanmadan umutlu ◗ Otomotiv Ticaret Meclisi yoğun gündem maddelerini görüştü ◗ TOBB Türkiye Yazılım Meclisi yeni dönem yol haritasını belirledi Köklü tarihi ile zengin bir kültürü barındıran Erzurum’da ◗ Atık ve Geri Dönüşüm Sanayi Meclisi sektörün sorunlarını mutfağı farklı kılan özelliklerin başında coğrafi yönden İpek Yolu masaya yatırdı üzerinde bir kavşak oluşunun ve başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere pek çok medeniyete ev sahipliği yapmasının büyük ◗ Türkiye İlaç Sanayi Meclisi Meclis Başkanlık Divanını seçti bir önemi var. ◗ Dayanıklı Tüketim Malları Meclisi üniversite-sanayi iş birliğine odaklandı ◗ Karikanomi Sağlık Madencilik Meclisi, sektörün yeniliklerini toplantıda 77 AB Yeşil Mutabakatı 108 Varis tedavileri, tipi ve görüştü ultrason sonucuna göre değişir ◗ Türkiye Orman Ürünleri Meclisi ani talep artışına TOBB ETÜ MED odaklandı 102 “Projelerimizle 126 Göstergeler TOBB ETÜ markasını ◗ Türkiye Petrol ve Petrol Ürünleri Sanayi Meclisi istişarede güçlendireceğiz” 128 Select News bulundu

EKONOMİK FORUM 5 BAŞYAZI

İSTİKLAL HARBİ VE SONRASINDAKİ BAŞARININ ARDINDA BİR OLMAK VARDI

İstiklal Marşımızın ve ilk çağdaş dönem Anayasamız olarak kabul edilen 1921 Anayasasının kabulünün 100’üncü yıl dönümündeyiz. O dönemi göz önüne getirdiğimizde her iki adımın da ne kadar yerinde olduğunu göreceğimiz bu yazı ile İstiklal Harbi ve sonrasında yek vücut olmuş bir millet iradesinin bu vatanı nasıl kurduğunu anlamış olacağız.

arihimizde önemli yer tutan iki önemli olayın; İstiklal Marşı- mızın ve ilk çağdaş dönem Anayasamız olarak kabul edilen 1921 Anayasasının kabulünün 100’üncü yıl dönümündeyiz. O tarihte içinde bulunduğumuz durum düşünüldüğünde buT iki adımın önemi çok daha iyi anlaşılmaktadır. Ülkemizin kurucu lide- ri Mustafa Kemal Atatürk’ün Nutuk’ta söylediği gibi Osmanlı Devleti'nin dahil olduğu grup, Harbi Umumi'de mağlup olmuş, Osmanlı Ordusu her tarafta zedelenmiş, şartları ağır bir mütarekename imzalanmış. Büyük Harbin uzun seneleri zarfında, millet yorgun ve fakir bir halde. Millet ve memleketi Harbi Umumi'ye sevk edenler, kendi hayatlarının endişesine düşerek, memleketten firar etmişler.

Millet yorgun ve fakir düşmüş, vatan işgale uğramış haldeydi Ordunun elinden silahları ve cephanesi alınmış ve alınmakta. İtilaf devletleri, mütareke hükümlerine riayete lüzum görmüyorlar. Birer vesile ile İtilaf donanmaları ve askerleri İstanbul'da. Adana vila- yeti, Fransızlar; Urfa, Maraş, Ayıntap İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya'da İtalyan askeri kıtaları; Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri bulunuyor.

Sevr Anlaşması ile çöküşün son adımı da atılmış oldu Görüldüğü gibi Birinci Dünya Savaşı’nda mağlubiyetle çıkmış Osmanlı devleti çöküşün eşiğindedir. Yurdun dört bir yanında işgaller başlamıştır. Ordu dağıtılmış, ekonomi çökmüş, üretim durmuştur. Sevr Anlaşması bu çöküşün son adımı olmuştur. Savaştan mağlup çıkan devletler içinde başkenti işgale uğrayan tek ülke olmamız da ayrı bir utanç verici hadise olarak tarihe geçmiştir.

Milli Mücadele’nin meşruiyeti hür ve seçilmiş Meclis’ten kaynaklanıyordu İşte bu felaket tablosunun ortasında ümitlerini yitirmeyen Musta- fa Kemal Paşa öncülüğünde Anadolu'ya geçip Milli Mücadele'yi baş- latmıştır. Bunun üzerine İstanbul Hükümetince görevinden alınmış, rütbeleri ve nişanları sökülmüştür. Sonra da idama mahkûm edilmiş, öldürülmesinin dine uygun olduğunu yazan fetvalar yayımlanmış, üzerine silahlı kuvvet gönderilip öldürülmeye çalışılmıştır.

6 EKONOMİK FORUM M. Rifat­ HİSARCIKLIOĞLU

TOBB Başka­ nı­ Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (Eurochambres) Başkan Yardımcısı İslam Ticaret, Sanayi ve Tarım Odası (ICCIA) Başkan Yardımcısı ve Asya Pasifik Ticaret ve Sanayi Odaları Konfederasyonu (CACCI) Başkan Yardımcısı [email protected] /@Rhisarciklioglu

Anadolu’da milli direnişi başlatmak üzere istişareyi ve birlikte layık bir ilgiyle kaldırmıştır. Büyük Âkif’in şu sözleri ebedi duamızdır: hareketi öne çıkaran Mustafa Kemal Paşa yurdun dört bir tarafına “Allah bu millete bir daha İstiklal Marşı yazdırmasın.” mesajlar göndererek Anadolu’daki ordu birliklerini, idare âmirlerini, zaten başlamış olan milli direniş hareketlerini ve milli cemiyetleri 1921 Anayasası ile ilk defa saltanatın yerini millet aldı Milli Mücadele ve kendi liderliği altında örgütlemeyi başarmıştır. Öte yandan 23 Nisan 1920'de açılan TBMM, İstanbul Hüküme- Dolayısıyla Milli Mücadele bir ekip hareketiydi, halka dayanıyordu, ti'nin dışında milleti temsil eden ve işgale karşı duracak yeni bir lideri Mustafa Kemal’di. Milli Mücadele’nin meşruiyetini hür ve seçil- siyasal otorite olarak ortaya çıkıyordu. Ve yeni bir anayasaya ihtiyacı miş Meclis’ten alması da ayrıca fevkalade önemliydi. vardı. TBMM açıldıktan birkaç ay sonra yeni anayasa çalışmalarına başlandı. 20 Ocak 1921'de ‘Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’ adlı 1921 Ana- Bir milletin ızdırabı ancak bu kadar derin anlatılabilirdi yasası'nı kabul edildi. Osmanlı Padişahının ve Hükümeti'nin tüm Milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy, İstiklal Savaşımızı bütün an- yetkilerini elinden alarak, milletin gerçek temsilcisi durumundaki lamlarıyla kavrayıp, ruhunun adeta her zerresinde hissederek en TBMM'ye veri. İlk defa saltanatın yerini millet egemenliği alıyordu. güzel şekilde şiirleştirdiği için ‘İstiklal Marşı şairi’ olmuştur. 1921'de 1921 Anayasası, “Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir; idare usulü, açılan İstiklal Marşı yarışmasına 700'den fazla şiir gönderilmiştir. halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına dayanır” Yarışmaya Akif katılmamıştır. Çünkü kazanacak şiiri yazına 500 lira diyen 1. maddesi ile Türkiye'de hem fiilen hem de hukuken Cumhu- ödül verilecektir ve Akif bunu kabul etmemektedir. Milli Eğitim riyeti kurdu. 1921 Anayasası'nda 29 Ekim 1923'te yapılan değişiklikle Bakanı Hamdullah Suphi, "Herkesi tatmin edebilecek ve o günlerin de Cumhuriyetin adı resmen konmuş oldu. heyecanını ifade eden bir şiire rastlamadıklarını" açıklamıştır. Son- Diğer taraftan 1921 Anayasası, 23 madde ve 1 ek maddeden rasında da Akif'e resmen yazı göndererek ‘İstiklal Marşı’nı yazmasını oluşan çok kısa ve geçici bir anayasadır. Kanuni Esasi olmaktan ziya- rica etmiş, ödül sorununa bir çare bulunacağını belirtmiştir. Ve de Teşkilatı Esasi şeklindedir. Temel hakları, yasama, yürütme, yargı Akif'in ‘İstiklal Marşı’, 12 Mart 1921'de Meclis'te okunmuş ve ayakta yetkilerinin kullanılışını ve devlet örgütünü her yönüyle açıklayan alkışlarla kabul edilmiştir. Kendisi parasızlıktan paltosuz gezen Akif, bir anayasa değildir. Anayasalarda bulunması gereken geleneksel ödül parası olan 500 lirayı Sarıkışla Hastanesi’ndeki yaralı gazilere bölümlerden yalnızca birine, devletin kuruluşuna yer verilmiştir. ve fakir kadınlara örgü öğreterek meslek kazandırmaya çalışan bir Dolayısıyla günün şartlarına göre hazırlanmış ve kısa dönemli ve hayır kurumuna bağışlamıştır. geçici bir metindir. Nitekim tüm bu eksiklikleri nedeniyle 1924’de yeni ve daha kapsamlı bir Anayasa hazırlanacaktı. “Allah bu millete bir daha İstiklal Marşı yazdırmasın” İşin özü bir millet düşünün ki yokluklar içindeyken bile vatanı Mehmet Akif, vefat etmeden son olarak şunları söylemiştir: “O kendi elleriyle kurtarıyor. Bir şair düşünün ki vatanın çektiği tüm şiir milletin o günkü heyecanının bir ifadesidir. Binbir facia karşısında acıları yüreğinin en derinlerinde hissediyor, bunlara tercüman oluyor bunalan ruhların, ızdıraplar içinde kurtuluş dakikalarını beklediği bir ve kazandığı her bir kuruşu bu vatanın gazilerine yani evlatlarına zamanda yazılan o marş, o günlerin kıymetli bir hatırasıdır. Bir daha harcıyor. Yine bir lider düşünün ki tüm koşullar aleyhine de olsa, katli yazılamaz. Onu ben de yazamam. O şiir benim değil, artık milletin vaciptir diye fetvalar da çıkarılsa, yine de yılmıyor ve milletini zafere malıdır." Büyük tarihçi yazar Prof. Dr. İlber Ortaylı’nın da ifadesiyle taşıyor. İşte böyle bir cehennem çukurundan çıkmayı başarmış "İstiklal Marşı çok büyük edebi bir metindir. Çok derin bir felsefesi bu millet yekvücut olarak her güçlüğü aşmayı başaracaktır. İstiklal vardır. Derinliği olan bir metindir.” Mehmet Âkif büyük bir şair olduğu Harbinin tüm kahramanlarını rahmetle, minnetle, saygıyla anıyoruz. gibi nesillere örnek olacak bir ahlak adamıdır. Cenazesini millet ona Ruhları şad olsun.

EKONOMİK FORUM 7 GEÇTİĞİMİZ AY TÜRKİYE

Tüketici bütçe açığını kredi kartıyla tamamladı üketici son aylarda bütçesini denkleştirebilmek için çareyi kredi kartında bul- T du. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) ve Merkez Bankası verilerine göre 30 Nisan haftasında kredi kartlarında geçen yıl göre artış yüzde 46.7 ve kredi kartı hacmi 155.6 milyar liraya çıktı. Bu yıllık değişim hızı neredeyse son 20 yıldır görülen en sert yükselişe işaret ediyor. Geçen yıl pandeminin ilk dönem- lerinde eksiye düşen kredi kartı harcamalarının seyrinde hızlanış özellikle martın ikinci haftasından sonra daha belirginleşti. Martta başlayan açılma ardından nisanın ikinci haftasında gelen kısmi kapanma kredi kartı harcamalarındaki görünümü de değiştirdi. Açılmayla harcamalar artsa da kısmi kapanma ile yeniden kısa çalışma ve zorunlu ücretli izin uygulamalarının artması vatandaşı kredi kartına yönlendirdi.

Binek otomobil ihracatı yılın ilk 4 ayında %20 arttı ludağ Otomotiv Endüstrisi İhracatçıla- U rı Birliği verilerinden yaptığı derlemeye göre, yılın ilk 4 ayında 90'dan fazla ülke, özerk bölge ve serbest bölgeye binek otomobil satıl- dı. Binek otomobil ihracatı, bu süreçte 10 milyar 153 milyon 309 bin dolarlık dış satıma imza atan otomotiv endüstrisi ihracatından yüzde 35.8 pay aldı. Geçen yıl Ocak-Nisan döneminde 3 milyar 37 milyon 301 bin dolar olan binek oto- mobil ihracatı tutarı, bu yılın aynı döneminde 3 milyar 632 milyon 794 bin dolara yükseldi. Sanayi üretimi beklentileri geçti

anayi Üretim Endeksi, mart ayında Sanayinin alt sektörleri incelendiğinde, S geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2021 yılı Mart ayında madencilik ve taş 16.6 artış kaydetti. Piyasa beklentileri ar- ocakçılığı sektörü endeksi bir önceki yılın tışın yüzde 13.4 civarında olacağı yönün- aynı ayına göre yüzde 14.8, imalat sanayi deydi. Türkiye İstatistik Kurumu, Sanayi sektörü endeksi yüzde 17.2 ve elektrik, Üretim Endeksi'nin mart ayında yıllık baz- gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve da yüzde 16.6 artış kaydettiğini açıkladı. dağıtımı sektörü endeksi yüzde 11.9 arttı.

laştırma ve Altyapı Bakanlığı, Karayolu Taşıma Yönetmeliğinde Elektrikli araçlar ile U Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik'i Resmi Gazete'de ya- yımlandı. Konuya ilişkin Bakanlık yetkililerinden alınan bilgiye göre, taşımacılığa teşvik verilecek e-Devlet üzerinden yapılacak ve ücret tahakkuk edecek işlemlerde yüzde 5'e kadar indirim uygulanacak. Düzenlemeyle elektrikli taşıt- ların eşya, kargo ve yolcu taşımacılığı faaliyetlerinde kullanılmasına da imkan sağlanırken, bu taşıtların kullanımına yönelik çeşitli teşvikler de verilecek. Buna göre, yetki belgesi eki taşıt belgelerine elektrikli taşıtlar da ilave edilebilecek. Yetki belgesi eki taşıt belgesine ilave edilecek otomobil cinsi elektrikli taşıtlar için belirlenen motor silindir hacmi şartı aranmayacak.

8 EKONOMİK FORUM Farklı bankalardaki ticari hesaplarınız, POS’larınız İşCep’te! İşCep’in TekCep menüsüyle farklı bankalardaki hesaplarınızı, POS’larınızı, ekstrelerinizi tek şifreyle tek bir uygulamadan takip edin.

Bankacılıkta ilk

TekCep, Softtech A.Ş.’nin bir ürünü olup İşCep ve İnternet Şube üzerinden sunulmaktadır. Diğer banka hesap ve POS bilgileri ilgili bankanın ekstre servisleri kapsamı ile sınırlı olarak gösterilmektedir. TekCep’ten yalnızca tüzel kişi müşterilerimiz faydalanabilmektedir. GEÇTİĞİMİZ AY TÜRKİYE

Cari açık Mart’ta 3.3 milyar dolar

ari işlemler hesabı, Mart ayında, piyasa beklentilerinden iyi geldi. C Merkez Bankası verilerine göre; cari işlemler açığı, bir önceki yılın Mart ayına göre 2 milyar 124 milyon dolar azalarak 3 milyar 329 milyon dolara geriledi. 12 aylık cari işlemler açığı 36 milyar 192 milyon dolar oldu. Bu arada daha önce 2.61 milyar dolar olarak açıklanan Şubat ayı cari açık verisi ise 2.59 milyar dolara revize edildi. Merkez Bankası, ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığının bir önceki yılın aynı ayına göre 1 milyar 396 milyon dolar azalarak 2 milyar 959 milyon dolara gerilemesi ve hizmetler dengesi kaynaklı girişlerin 374 milyon dolar artarak 767 milyon dolara yükselmesinin etkili olduğunu bildirdi.

“Üreterek büyüyeceğiz”

anayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Va- S rank, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ta- rafından açıklanan mart ayına ilişkin ücretli DEİK, yeni çalışan istatistiklerini değerlendirdi. Konuya projesiyle ilişkin Twitter hesabı üzerinden paylaşımda bulunan Varank, "Sanayi sektörünün başarılı Türk performansının istihdama katkı vermeye de- vam ettiğine" dikkat çeken Varank, "Martta firmalarını sanayi sektöründeki kayıtlı istihdam bir önceki yeşil aya göre 56 bin, geçen yılın aynı ayına göre ise 392 bin artarak 4 milyon 597 bine ulaştı. dönüşüme Üreterek büyüyeceğiz." değerlendirmesinde bulundu. hazırlayacak

ış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) Tür- kendilerine yardımcı olacak bir yol haritası D kiye-Avrupa İş Konseyleri Koordinatör çıkarmayı hedeflediklerini vurguladı. Okyay, Başkanı Zeynep Bodur Okyay, DEİK'in, Türk DEİK AB Çalışma Grubu'nun gündemindeki firmalarını yeşil dönüşüme hazırlamak için bir konunun ise AB'nin önceliklendirdiği "Sanayide Yeşil Dönüşüm" projesi başlat- ‘dijital ekonomi’ olduğunu belirterek, "AB'nin tığını bildirdi. Okyay, bu proje ile firmaları 2015 yılında açıkladığı Dijital Tek Pazar prog- Yeşil Mutabakat alanındaki gelişmelerden ramının sonuçları bakımından Yeşil Mutaba- haberdar edip gerekli önlemleri almaları için kat kadar etkisi olacağını öngörüyoruz" dedi. Türkiye’nin petrol ve doğal gaz üretimi 300 bin varil arttı urt içi petrol ve doğal gaz üretimi yılın ilk çeyreğinde 300 bin varil artış Y kaydetti. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Twitter hesabın- dan yaptığı paylaşımda, yurt içi petrol ve doğal gaz üretiminin arttığını belirtti. 2021'in ilk çeyreğinde üretimin 6 milyon 325 bin varil olduğunu bildiren Dönmez, "2020 ilk çeyreğe göre 300 bin varil daha fazla petrol ve doğal gaz ürettik. Kaynaklarımız yüksek teknolojiyle milletimize sunacağız" ifadelerini kullandı. Dönmez'in paylaştığı infografiğe göre, geçen yılın ilk çeyreğinde toplam petrol ve doğal gaz üretimi 6 milyon 19 bin varile ulaştı.

10 EKONOMİK FORUM

GEÇTİĞİMİZ AY DÜNYA

Küresel ticaret Asya ihracatıyla toparlandı irleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), küresel ticaretin Doğu Asya’da B artan ihracatın etkisiyle yılın birinci çeyreğinde 2020’nin aynı çeyreğine göre yüzde 10 arttığını bildirdi. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD), 2021’in ilk çeyreğine ilişkin küresel ticaret verileri raporunu açıkladı. Buna göre, küresel ticaret ilk çeyrekte yüzde 10 artarak rekor bir toparlanma yaşadığını açıkladı. Küresel ticaretin mal ticareti öncülüğünde 2021’in ilk çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 4 artarak toparlandığı vurgulanan raporda, özellikle Doğu Asya ekonomilerinin Kovid-19’un yayılmasını azaltmada erken başarılarının, ekonomik olarak daha hızlı toparlanmalarına ve Kovid-19 ile ilgili ürünlere yönelik küresel talepten yararlanmalarını sağladığı belirtildi. Raporda "maske, ventilatör, dezenfektan ve aşı malzemeleri gibi COVID-19 ile ilgili ürünlerin küresel ticaretinin ilk çeyrekte güçlü kaldığı ” ifadesine yer verildi. Raporda, 2021 yılının ilk çeyreğinde mal ticaretinin değerinin salgın öncesi seviyeden daha yüksek olduğuna vurgu yapılarak küresel hizmet ticaretinin ortalamanın önemli ölçüde altında kaldığı ifade edildi.

Çin’de finans kuruluşlarına kripto DTÖ: para yasağı geldi Aşıda fikri in, finans ve ödeme hizmeti veren kuruluş- mülkiyetin Ç ların kripto para işlemi yapmasını yasakladı. Çin Bankacılık Birliği, Ulusal İnternet Finans Birli- kaldırılması ği ile Ödeme ve Takas Birliği’nin ortak açıklama- yeterli değil sında, bankalar ve online ödeme kanallarının müşterilerine kripto paralarla ilgili bir hizmet sunamayacağı bildirildi. Açıklamada, son dö- nemde kripto paralardaki sert hareketlerin ve spekülatif işlemlerin arttığı vurgulanarak, bu durumun bireylerin varlıklarının güvenliğini tehdit ettiği ifade edildi. Kripto paraların ‘gerçek TÖ Genel Direktörü Ngozi Okon- ihtiyaç var" diye konuştu. değer’le desteklenmediğinin belirtildiği açıkla- D jo-Iweala, COVID-19 aşıları üzerinde- Okonjo-Iweala, aşı üretim ve ihracat mada, işlem kontratlarının da Çin yasalarınca ki fikri mülkiyet haklarının kaldırılmasının kapasitesinin yüzde 80'inin 10 ülkede bu- koruma altına alınmadığı aktarıldı. arz sorununu çözmede yeterli olmayaca- lunduğunu anımsatarak, normal şartlarda ğını söyledi. Aşı üretim kapasitesinin artı- bu kapasitenin yeterli olduğunu ancak sal- rılması gerektiğini belirten Okonjo-Iweala, gında yetersiz kaldığını söyledi. Dünyanın "Dünyada normalde 5 milyar dozluk aşı üretim, dağıtım, arz zinciri yönetimi gibi üretim kapasitesi bulunuyor. Bunun 3,5 konuları yeniden düşünmesi gerektiğini milyarı çocuk aşıları, 1,5 milyarı ise grip ve ifade eden Okonjo-Iweala, üretimin dağı- diğer aşıların üretimine yönelik durumda. tılması, arz zincirinin ve ham madde teda- Şimdi ise bunun 2 veya 3 katı kapasiteye rikinin açık tutulması gerektiğini vurguladı.

vrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) Euro Bölgesi mevsimsellikten arındırılmış A inşaat üretimi verilerine göre, bu yılın mart ayında Şubat ayına kıyasla yüzde Euro Bölgesi'nde 2.7, geçen yılın Mart ayına kıyasla da yüzde 1.8 arttı. Euro Bölgesi’nde inşaat üreti- minin Nisan’da bir önceki aya kıyasla artmasında inşaat yapımının yüzde 1.3, inşaat inşaat üretimi arttı mühendisliği ise yüzde 9.4 artması etkili oldu. Veriler ayrıca, 28 üyeden oluşan AB’de ise inşaat üretiminin Mart önceki aya oranla yüzde 2,2 arttığını ve önceki yılın aynı ayına kıyasla ise yüzde yüzde 14.9 azaldığını ortaya koydu. AB’nin inşaat üretiminde Mart ayında önceki aya kıyasla görülen artışa, inşaat mühendisliğinin yüzde 7.7 ve inşaat yapımının da yüzde 1.1 yükselmesi katkı sağladı. Verisi bulunan AB ülkeleri içinde, Mart ayında inşaat üretiminde önceki aya oranla en fazla azalış, yüzde 7.3’le Fransa’da, en fazla artış da yüzde 11.5 ile Macaristan’da görüldü.

12 EKONOMİK FORUM

GEÇTİĞİMİZ AY DÜNYA

Euro Bölgesi, ilk çeyrekte %1.8 daraldı vrupa Bölgesi ekonomisi yılın ilk çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre A yüzde 1.8 daraldı. Avrupa İstatistik Ofisi'nin (Eurostat) verilerine göre, Euro Bölgesi ekonomisi yılın ilk çeyreğinde, bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.6, bir önceki yılın aynı çeyreğine göre ise yüzde 1.8 daraldı. Diğer yandan Avrupa Birliği gayri safi yurt içi hasılası ilk çeyrekte, bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,4, yıllık bazda ise yüzde 1.7 azaldı. Üye ülkeler arasında ekonomisi yıllık bazda büyüyen ülkeler yüzde 1.5 ile Fransa ve yüzde 1 ile Litvanya olurken, en yüksek daralma yüzde 5.4 ile Portekiz’de görüldü. Yılın ilk çeyreğinde Euro Bölgesi ve AB'de istihdam bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.3 azaldı. Bir önceki yılın aynı çeyreğine göre değişim ise Euro Bölgesi’nde yüzde 2.1 ve AB'de yüzde 1.8 düşüş oldu.

Fitch: çip sıkıntısı otomobil üretiminin %5'ine mal olacak itch'ten yapılan açıklamada, otomotiv tale- F binin güçlü olduğu belirtilerek, üreticilerin en karlı modellere öncelik vererek üretim kaybı- nın nakit akışı üzerindeki etkisini dengelemeye yardımcı olduğu aktarıldı. Çip sıkıntısının muh- temelen daha uzun süreceğine işaret edilen açıklamada, bunun etkilerinin piyasaların tah- min ettiğinden daha büyük olacağı kaydedildi. Açıklamada, çip sıkıntısının otomobil üreticile- Yellen, iş rinin tahmini yıllık satışlarının yüzde 5'ine mal olmasının beklendiği belirtildi. dünyasından destek istedi

BD Hazine Bakanı Janet Yellen, Ame- zenlenen Küresel Forum etkinliğinde A rikan İstihdam Planı olarak adlandırı- konuşan Yellen, acil önceliklerinin yeni lan altyapı paketindeki yatırımlar ve vergi tip koronavirüs (COVID-19) salgınını sona artışına yönelik tekliflerin kurumların net erdirmek ve ekonomik yıkımlarını gider- karlılığını ve küresel rekabet güçlerini mek olduğunu söyledi. Yellen, salgını artıracağını belirterek, iş dünyasından bitirmenin toparlanmayı şekillendirme ve destek istedi. ABD Ticaret Odası tarafın- en acil sosyoekonomik zorlukları çözme dan ekonomik toparlanmaya ilişkin dü- fırsatı verdiğini belirtti.

aponya'nın ihracatı Nisan ayında geçen yılın aynı dö- J nemine göre yüzde 38 artış gösterdi. Ekonomistler ise nisan ayında ihracatın yüzde 30.9 artmasını bekliyorlardı. Japonya'nın Mart ayında ihracat yüzde 16.1 artmıştı. Nisan ayında Ja- ihracatında ponya'nın ithalatı da geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12.8 yükseldi. Beklenti yüzde 8.8 artış olacağı yönündeydi. 11 yılın en Japonya, Nisan ayında 140 milyar yen olan tahminlerin büyük artışı üzerinde 255.3 milyar yen ticaret fazlası verdi. Ülkenin makine siparişleri ise Martta aylık yüzde 2 azaldı. Şubat ayında yüzde 7.1 gerileyen siparişler ile ilgili beklenti yüzde 2.6 azalmasıydı.

14 EKONOMİK FORUM

AYIN SÖZÜ

Bir şirket için marka, bir kişi için itibar gibidir. Zor işleri iyi yapmaya çalışarak itibar kazanırsınız.

JEFF BEZOS (1964-)

16 EKONOMİK FORUM Enerjiyi A kalite taşımanın yolu... Quality A for transferring the energy...

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

A KABLO SANAYİ VE TİCARET A.Ş. Orta Mahalle, Atayolu Caddesi No: 22 , 34959 ,Orhanlı - Tuzla/İstanbul/TÜRKİYE E-mail: [email protected] - Tel: + 90 216 304 05 06 - 5 Hat - Faks: +90 216 304 05 05 www.akablo.com

METAL SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

Şahinler Metal San. Tic. A.Ş. Kuruluşudur. DETAY ARAŞTIRMA

GELECEĞİ GÖRMEK O KADAR DA ZOR DEĞİL. SADECE AMAÇ BİRLİĞİ ŞART! Değişimin yeni paradigması Avrupa Yeşil Mutabakatı

İklim değişikliğiyle mücadele kapsamında Avrupa Birliği’nin döngüsel ekonomiye girip, sürdürülebilirlik odaklı yeni ticari anlayışının bir çıktısı olan Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM), üretim ve imalatta sıfır emisyonu kullanan firmalar için fırsatlar, kalanı içinse önemli ek vergiler anlamına geliyor. Farklı bir ifadeyle değişimin yeni paradigmasında nerede olacağımız, geleceğe dönük ihracat hedeflerimizin çizilmesinde de etkin rol oynayacak.

18 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 19 DETAY ARAŞTIRMA

vrupa Birliği, 2019 yılında açıkla- lirlik dönrgüsel ekonomiyle güvence altına dığı Avrupa Yeşil Mutabakatı ile alınırken, dünyanın koşulsuz kahramanla- sürdürülebilirliği merkeze ala- rından çıkıp, parasal gelire dayalı yeni bir rak kararlı bir büyüme politikası üretim modelini tarif eden bu sistem, kritik başlattı.A AB’nin yeni sürdürülebilirlik modeli, sektörlerimizde nasıl işleyecek? Farklı bir ifa- modern kaynak verimliliğine odaklanan re- deyle AB, sistemin çarklarının döndürmek kabetçi bir ekonomi hedefi oluşturuyor. AB, için sektörlere nasıl bir yol haritası hazırla- Yeşil Mutabakat ile iklim değişikliğine yöne- dı? Gelin önce Türkiye için dikkat edilmesi lik mücadeleye yasal bir zemin kazandırıp, gereken risklerden başlayıp, AB’yi harekete Paris Anlaşması ile küresel liderlik rolünü geçiren olgulara ardından da hangi sek- pekiştirmeyi hedefliyor. Sürdürülebilirlikten töriçin AB Yeşil Mutabakat’ta nasıl bir yol döngüsel ekonomiye, üretimden tüketime haritası izlemiş bir bakalım. kadar küresel ticaretin daha rekabetçci bir yapıda yeniden dizayn edilmesine katkı EK KARBON VERGİSİNE sağlayacak Avrupa Yeşil Mutabakatı, bir MARUZ KALMAMAK ÖNEMLİ yanda çevreci yaklaşımlarıyla iddialı he- Türkiye'nin son 10 yılda ihracat odaklı defler ortaya koyarkan, diğer yanda yeni büyüme stratejisi küresel dalgalanlama bir büyüme stratejisi olarak uzun vadeli bir dönemleri hariç her ne kadar meyvesini dönüşüm vadediyor. büyüme odaklı vermiş olsa da mevcut pa- zarlarda süregelen ticaret koşulları ihracat ENERJİ, STRATEJİK RİSK odaklı üretim yapan firmalar için proaktif DEĞİL, YENİ GÜÇ OLACAK yatırım kararlarının alınmasını elzem kılı- AB'nin Yeşil Mutabakatı’nın bugüne yor. 2019 yılında, 180 milyar dolarlık sınırı kadar sadece teorik bir kavram olarak dikkat geçerek ihracatta kendi rekorunu geliş- çektiğine işaret eden analistler, COVID-19 tiren Türkiye, söz konusu ihracatın yüzde pandemesi sonrası artık gerçek ve uygu- 50'sini AB ülkelerine yapmıştı. Rakamın lanabilir bir olasılıktan söz edildiğine atıfta önümüzdeki yıllarda da artarak devam et- bulunuyor. Türkiye’nin AB’ye çok yakın ol- mesi öngörülmekle birlikte AB'nin orta ve ması, ihracatının büyük bir kısmının karbon uzun vadede hayata geçirme kararı aldığı yoğun olması ve mevcut iklim politikasının 'Avrupa Yeşil Mutabakatı (AYM)' ihracatçı AB kadar iddialı olmadığı algısından ötürü firmalar için yeni engel ya da fırsatları içinde böyle bir politikaya benzersiz bir şekilde barındırıyor. maruz kaldığına işaret eden uzmanlar, AYM kararları doğrultusunda 2050 yı- aynı zamanda, AB'nin iklim-karbon nötr- lında üretimin her türlü döngüsünde sı- lüğü arayışında Türkiye için önemli fırsatlar fır emisyon hedefi koyan AB, Türkiye gibi sunduğu görüşünde birleşiyor. Özellikle üçüncül ülkelerden yaptığı ihraç ürünlerine karbondan arındırma işlemlerinin, yenile- de ek karbon vergileri getirecek. Ton ba- nebilir enerji yatırımlarında büyük artışlara şına 30 ve 50 euro üzerinden düşünülen neden olacağı vurgusunu yapan analistler, vergilendirme sistemi Türkiye için kritik Türkiye'nin yenilenebilir enerji kaynakları senaryoların doğmasını sağlıyor. 2050 yılına bakımından zenginlik arz etmesi nedeniyle kadar sanayi yatırımlarının sürdürülebilirliği bu talebin karşılanmasında çok önemli bir esas almaktan uzaklaşması demek Türkiye (ve inşaata girdi sağlayan imalat kolları) gibi rol oynayabileceğine değiniyor. Dolayısıyla için yüzde 2.7 ila 3.6 oranları arasında milli sektörlerde düzenlemelerin iyi anlaşılması, enerji kaynaklarının Türkiye için stratejik bir gelir kaybı anlamına geliyor. gelişmeleri takip etmesi ve oluşturulacak zorluk ve risk olmaktan çıkıp büyük bir güç standartlara uyum sağlamak konusunda ve fırsat haline geldiği bir geleceğin inşa SIFIR EMİSYON ÇAĞRISI hızlı adım atabilme esnekliğine kavuşmak edildiğinin altı çiziliyor. Türkiye'nin AYM hedefleri kapsamında firmaların AB'ye yaptığı ihracatın değerini kapsamlı bir yol haritası çizmesi gerektiği- belirleyecek. CEVAP ARANAN SORULAR ne dikkat çeken uzmanlar, AB'ye karbon Peki AB’nin küresel ticarette belirleyici vergisi ödemek istemeyen işletmelerin sıfır EYLEM PLANI HAZIRLANIYOR olma hedefiyle iklim değişikliğiyle mücade- emisyonu hedefleyen üretim süreçlerini Türkiy’nin AYM karşısında bir eylem leyi dahi parasal bir güce dönüştürme ça- fabrikalarına dahil etmesi çağrısını yapıyor. planı hazırladığınadikkat çeken Ticaret Ba- bası içinde Türkiye’yi hangi riskler bekliyor? Mutabakat kapsamında en fazla değişim kanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve AB Genel Bununla birlikte AYM, sektörler için nasıl ve dönüşüm geçirmesi beklenen tarım, Müdür Yardımcısı Bahar Güçlü, Avrupa Yeşil bir çözüm tabanı oluşturdu? Sürdürülebi- elektronik, ambalaj, plastik, tekstil ve inşaat Mutabakatı’nın uluslararası ticarette oyu-

20 EKONOMİK FORUM belgelendirmenin Türkiye’de yapılması ve AB’de tanınırlığının sağlanması, ülkemizde devam eden karbon fiyatlandırma meka- nizmasına yönelik çalışmaların Sınırda Kar- bon Düzenlemesi esasında ele alınması gibi konular eylem planının belli başlı konularını oluşturuyor” dedi.

AVRUPA, 28 YILDA SERA GAZI EMİSYONLARINI %23 AZALTTI AB’yi harekete geçiren olguların tarih- sel gelişimine bakıldığında Sanayi Devri- mi’nden bu yana dünya ortalama sıcaklık artışının kritik yükselen bir seyirde devam etmesi, bunun da beraberinde getirdiği iklim göçleri, biyo-çeşitlilikte tahribat gibi global risklerin döngüsel ekonominin fi- tilini ateşledi diyebiliriz. Avrupa Birliği’nin küresel sera gazı salımında payının haliha- zırda yaklaşık yüzde 10 olduğu biliniyor. AB iklim değişikliğine karşı yıllar içinde global seviyede çalışmalarda öncü rol oynarken, Sanayi Devrimi’nden bu yana sera gazı salımlarının artışındaki tarihsel sorumlulu- ğunu da dikkate alarak 1990 ve 2018 ara- sında hayata geçirdiği iç düzenlemeler ile sera gazı emisyonlarını yüzde 23 azalttı. Bu süreçte, ekonomisini de yüzde 61 seviye- sinde büyütmeyi başardı. Bununla birlikte, mevcut politikaların sera gazı emisyonlarını 2050 yılına kadar sadece yüzde 60 azaltma- sı beklenirken, bu nedenle global seviyede karbon nötr hedefine ulaşmak için atılması gereken adımlar olduğu da vurgulanıyor.

AVRUPA’YI İLK KARBON NÖTR KITA YAPMA HEDEFİ VAR Bu bağlamda, Avrupa Komisyon Baş- kanı Ursula von der Leyen, AB iklim politi- kasını genişletme ve güçlendirme sözünü de vererek 2050 yılına kadar Avrupa’yı ilk nun kurallarını en baştan değiştireceği ön- rarlanması gerektiğini düşünüyoruz. Güm- karbon-nötr kıta yapma yönünde Avrupa görüsüyle Bakanlık bünyesinde çalışmaları rük Birliği ilişkimiz açısından da Avrupa’dan Yeşil Mutabakatı bildirisini Aralık 2019’da 2020 başında başlattıklarını anlattı. beklentimiz yakın bir diyaloğu tesis etmek. sundu. Bu iddialı hedefe ulaşmak için ik- Sınırda Karbon Düzenlemesine ilişkin Bu yılın ilk yarısın bitmeden görüşmelerimiz lim, enerji, çevre, endüstriyel, ekonomik olarak Komisyon’a ülke görüşlerinin iletil- olacak, sonrasındaki süreçte yakın bir iş bir- ve sosyal etkileri kapsayan kapsamlı bir diğini kaydeden Güçlü, “Türkiye’deki üreti- liği sağlanabilmesi için çaba göstereceğiz” politika çerçevesinin önümüzdeki yıllarda cilerin hiçbir şekilde Avrupa’daki benzerle- diye konuştu. şekillendirilmesi ve hayata geçirilmesi plan- rinden farklı bir muameleye tabi olmaması Türkiye’nin bir eylem planı hazırlığı landı. İklim değişikliği ve çevresel bozulma gerekiyor. Üreticilere bu sistemlere adapte yürüttüğünü belirten Güçlü, “İlk aşamada tehditlerine ilave olarak, daha ilk günden olması açısından yeterli zaman verilme- uygulanacak sektörlerde düşük karbonlu itibaren AB, Avrupa Yeşil Mutabakatının si ve ek maliyet getirmemesi de önemli. üretimi teşvik edecek yol haritaları hazır- aynı zamanda yeni bir büyüme stratejisi ve Türkiye’nin bu politikalara uyumu, AB’nin lanması, teşvik sisteminin gözden geçiril- uzun vadeli bir dönüşüm programı olduğu değer zincirlerinin rekabetçiliği açısından mesi, teknolojik altyapının geliştirilmesi da vurgulanıyor. Zira, AB’nin iklim hedefine da önemli ve ülkemizin AB fonlarından ya- için Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesi, ulaşmak için ortaya koyduğu aksiyonlar

EKONOMİK FORUM 21 KAPAK

(enerji arzını karbonsuzlaştırmak, sıfır emis- yonlu binalar, akıllı şebeke altyapısı vb.) aslında AB’nin yeşil teknolojide de lider olması ve bu alanda küresel mevzuatın şekillendirilmesi ve standart koyucu pozis- yonunun sağlamlaştırması konusunda da bir aksiyon olarak öngörülebilir.

KADEMELİ DÖNÜŞÜM SÜRECİ Eylül 2020’de Komisyon’un son bir yıl içerisindeki faaliyetlerini ve önümüzdeki dönemdeki hedeflerini özetlediği açıkla- ması (State of the Union) ve sonrasında yayınlanan 2021 Komisyon İş Planı, yeşil dönüşümü tüm politikalarının odağına alan yaklaşımını çok net olarak gösterdi. Esasen COVID-19 ile birlikte AB’nin Yeşil Mutabakat hedefinden sapmadığı, aksine çok daha güçlü bir şekilde benimseyerek sağlıklı bir toparlanmanın merkezine konumlandır- dığı görüldü. Bu çerçevede, AB’nin 2050 karbon nötr stratejisi doğrultusunda 2030 için güncellenen yüzde 55 azaltım hedefi- ne ulaşmak için iklim ve enerji alanlarında gerçekleştireceği bir dizi yasal düzenleme adım adım ortaya koyulacak. Komisyon’un 2021 İş Planı’nda yer alan halihazırda sanayi politikası, iklim finansmanı ve iklim diplo- dile getiriyor. Avrupa Yeşil Mutabakatı ile EN ÖNEMLİ İHRAÇ PAZARINI masisi açısından 30'dan fazla AB yönetmeli- iklim değişikliğine karşı küresel çabaların ön KORUMAK KRİTİK ÖNEMDE ğinin inceleme ve düzenlenme safhasında. saflarında yer alma iradesini ortaya koyan Mevcut durumda AB tarafından me- AB, aynı zamanda ticaret partnerlerinin de kanizmanın öngörülen kapsamı, uygun REVİZELER DE OLACAK sera gazı emisyonlarını azaltmak konusun- politika araçları ve Dünya Ticaret Örgütü Diğer taraftan uzun vadeli bir plan olan da benzer inisiyatifleri hayata geçirmesi kurallarına göre nasıl uygulanabileceği Avrupa Yeşil Mutabakatı altındaki düzenle- konusunda kararlılığını gündemde tutu- konusunda değerlendirmeler halen de- melerin nihai başlıklar olmadığı değerlen- yor. Bu husus, AB’nin ticaret partnerlerinin vam etse de AB’nin en önemli ihracat dirmesi yapılabilir. Zira, halihazırda yürütül- çevresel standartlarını AB ile uyumlu olarak pazarımız olduğu göz önüne alındı- mekte olan kamu istişare süreçleri ile birçok düzenlemesi için başta ticaret politikaları ğında ülke ekonomisi açısından kritik yasal düzenlemenin gelecek dönemde bir olmak üzere ekonomik ve politik gücünü önem taşıyor. kısmının revize edileceğine, yeniden ele kullanacağına işaret ediyor. Komisyon’un Avrupa Komisyonu tarafından geçti- alınacağına, yeni inisiyatiflerin gündem 18 Şubat 2021 tarihinde açıkladığı yeni ğimiz sene yürütülen istişare sürecinde geleceğine tanıklık edeceğiz. AB’nin tüm ticaret politikası da iklim nötr bir ekono- paylaşılan bilgiler ve Avrupa Parlamento- politikaları sürdürülebilirlik ekseninde ko- miye ulaşmak için sürdürülebilirliği ticaret su’nun 10 Mart tarihli Genel Kurulu’nda numlandırılıyor ve değer zincirlerini de stratejisinin merkezine koyuyor. onaylanan tavsiye raporu doğrultusunda derinden etkilemesi beklenen bu süreç- İklim değişikliğine karşı mücadelede mekanizmaya ilişkin belirli seçenekler ön te 2050 hedefleri doğrultusunda özellikle diğer küresel ticaret partnerlerinin AB sevi- plana çıksa da halen hangi sektörlerin ne önümüzdeki 5 yılın AB açısından kararların yesinde eşit azmi göstermemesinin karbon düzeyde etkilenebileceğine ilişkin net bir alındığı, yasal düzenlemelerin yapıldığı ve kaçağına neden olduğu ve bu durumun analizin ortaya koyulması bu aşamada aksiyonlara dönüştüğü yoğun bir dönem devam etmesinin küresel emisyonların mümkün görünmüyor. Zira; öngörülen olması bekleniyor. azalmasına katkı sağlamayacağı ve AB’nin mekanizmanın kapsamı, ithalatta han- çabalarını da boşa çıkaracağı vurgulanıyor. gi seçili sektör/ürünlere uygulanacağı SINIRDA KARBON DÜZENLEMESİ Bu gerekçelerin bir sonucu olarak da hazi- veya AB’nin Emisyon Ticaret Sistemi’nin Komisyon Başkanı Ursula von der Le- ran ayında açıklanması planlanan ‘Sınırda sürece nasıl entegre edileceği, emisyon yen göreve geldiğinden beri “AB'yi küresel Karbon Düzenlemesi Tasarısı’ gerek ülke- hesabının kapsamı ve hesaplama yönte- olarak iklim değişikliğiyle mücadelede ana mizde gerekse küresel seviyede en tartı- mine ilişkin netleşmesi beklenen birçok aktör haline getirme” vurgusunu her fırsatta şılan konulardan biri olarak dikkat çekiyor. unsur bulunuyor.

22 EKONOMİK FORUM ele alınacak girift bir mekanizmanın dizaynı, kapsamı ve hesaplamasının nasıl adil bir şekilde ve DTÖ kurallarına uygun olarak hayata geçirilebileceği ise büyük bir soru işareti. Zira, 2019 AB 28 ticaret verilerine bakıldığında AB’nin toplam ithalatlarının yüzde 42’sinin AB dışı ülkelerden gerçekleş- tiği görülüyor. AB’nin önümüzdeki dönem ticaret partnerleri ile ilişkilerini önemli dü- zeyde etkileyecek bu mekanizmanın tica- rete yeni bariyerler oluşturmaktan ziyade iklim değişikliğine yönelik hedeflere katkı sağlayacak bir yapıda oluşturulması en önemli önceliklerden biri olacak.

HAKSIZ REKABET KAPIDA MI? En önemli tartışma konularından biri de mevcut AB ETS altında AB’de yerleşik üreticilere tanınan ücretsiz tahsisatlardır. Parlamento raporunda ücretsiz tahsisatla- rın düzenleme devreye girdikten sonra da devam etmesi yönünde açık kapı bırakan yaklaşımı, eğer söz konusu tahsisatların AB dışındaki ülkelerden tedarik edilen ürünlere de eşit oranda tanınmaz ise haksız rekabete ve AB’deki üreticilerin sınırda karbon dü- zenlemesine ilave olarak çifte korunmasına ENERJİ YOĞUN SEKTÖRLER lacak etki analizleri sonrasında kapsamının neden olacak. Bu durumun DTÖ ile uyumlu İLK ETAPTA DİKKAT ÇEKİYOR ilerleyen süreçte genişletilmesinin değer- olmayacağı ve kabul görmeyeceği yorumu AB Parlamentosu’nun düzenlemenin lendirilmesi tavsiye ediliyor. sıkça yapılmakla birlikte bir rekabetçilik riski 2023 itibariyle yürürlüğe girmesini tav- Buna ilave olarak, aynı raporda AB-ETS’i olarak ele alınması gerekiyor. siye eden raporunda mekanizmanın ilk referans alan bir mekanizma tasarısı öne Komisyon’un geçtiğimiz sene kamu etapta AB-ETS kapsamındaki enerji yoğun çıksa da hesaplama ve doğrulama yönte- istişare sürecinde görüşe açtığı başlıklardan sektörlerdeki (çimento, çelik, alüminyum, minin nasıl kurgulanacağı, hangi standart birisi de mekanizma kapsamında AB’ye petrol rafinerileri, kâğıt, cam, kimyasallar altında değerlendirileceği ve belgelendir- benzer iklim politikası bulunan ülkeler için vb.) belirli ürünleri kapsaması ve söz ko- me sürecinin yönetim mekanizması (sel- herhangi bir istisna sağlanıp sağlanmaması nusu ürünler bitmiş veya ara ürünlerde f-sertifikasyon / 3’üncü taraf kuruluş) he- konusudur. Böyle bir uygulama, ülkelerin de kullanılmaları durumunda dahi kapsam nüz net değil. Değer zincirlerinin bu kadar iklim politikalarından şirketlerin ve sektör- dahilinde hesaba alınması öneriliyor. Yapı- entegre olduğu bir ortamda bu detaylarda lerin olumlu ya da olumsuz etkilenmesi

AYM’nin Paris İklim Anlaşması ile entegrasyonu ne demek? B, iklim değişikliğiyle mücadele sorununun ancak küresel Aölçekte çözülebileceğinden hareketle, ticaret politikasını yeşil dönüşüm için itici güç olarak kullanmak istiyor. Sürdürüle- bilirliğe yönelik taahhütler, AB ticaret anlaşmalarında, özellikle iklim değişikliği ile mücadelenin güçlendirilmesine ilişkin olarak, sürekli bir biçimde artırılıyor. İklim değişikliği konusunda daha spesifik olarak, AB’nin en son anlaşmalarının tümü, tarafların Paris Anlaşması’nı onaylama ve etkin bir şekilde uygulama konusundaki bağlayıcı bir taahhüdünü içeriyor. Komisyon, Paris Anlaşmasına bağlı kalmayı gelecekteki tüm kapsamlı ticaret anlaşmaları için önemli bir unsur haline getirmeyi öneriyor.

EKONOMİK FORUM 23 KAPAK

anlamına gelir ki, bu durum, adil ticaret esaslarına uygun olmayacak. Ayrıca eş ik- lim politikasının da nasıl ölçülebileceği ve bunun sürekliliğinin nasıl sağlanacağı da ayrı bir tartışma konusudur. Seçili muafiyet uygulaması zaten girift olan mekanizmayı çok daha kompleks hale sokabilecek.

PARİS ANLAŞMASI’NA TÜRKİYE TARAF OLMALI AB’den sonra ABD ve Birleşik Krallık’ın da sınırda karbon düzenlemesi konusunu gündemine aldığını değerlendirdiğimizde ülkemizde hızlı ve kapsamlı politika ihtiya- cının giderek daha da kritik hale geldiği gö- rülüyor. Çin de dahil olmak üzere ülkelerin karbon nötr hedeflerini açıkladığı, ABD’nin Paris Anlaşması gündemine geri döndüğü bir ortamda; gelecekte yeni yatırım ve iş birliği kararlarında Türkiye’nin uluslararası pazarlarda dezavantajlı duruma düşmeme- si için AB'nin yeni nesil ticaret anlaşmala- rında da referans aldığı Paris Anlaşması’nın stratejik bir öncelik olarak ele alınmasını önemli olacak. Paris Anlaşması’nda sözleş- meye taraf 197 ülke içinde anlaşmayı henüz onaylamayan 6 ülkeden biri olduğumuz gerçeğini ele aldığımızda, konunun Güm- rük Birliği Modernizasyonu sürecinde bir engel olma riski bulunmakta olup, özellikle bu sene gerçekleşecek COP26 öncesinde müzakerelerin işletilmesi öncelikli bir gün- dem olarak ele alınması uygun olacak.

DÖNGÜSEL EKONOMİ EYLEM PLANI KAPIDA Sınırda karbon düzenlemesi en tartı- şılan başlıklardan biri olsa da Avrupa Yeşil çeşitli kriterleri kapsıyor. Sürdürülebilir Ürün sürdürülebilir yatırım temellerinin güçlen- Mutabakatı sadece bu başlık altında değil Politikası Girişimi'nin temel motivasyonu, dirilmesi kapsamında AB nezdinde de mev- tüm boyutlarıyla değerlendirilmesi gereken tüketicileri yeşil geçişte güçlendirmek, on- zuat düzenlemesi ve istişare mekanizmaları bir politika önceliğidir. Ürün tasarımı ve lara maliyet tasarrufu fırsatları sağlamak ve yürütülüyor. Sürdürülebilirlik ilkeleri doğ- AB’ye ürün ihracatını etkileyebilecek bir tüketicilerin döngüsel ekonomiye katılımını rultusunda ülke politikalarından bağımsız diğer önemli unsur da Döngüsel Ekonomi artırmaktır. Özellikle ürünlerin tamir edile- olarak AB’nin ürün/üretim performansına Eylem Planı altında sunulan Sürdürülebilir bilirliği konusunda çıkacak kriterler önem yönelik standart metotlar belirlemesinin AB Ürün Politikası Girişimi çalışmaları. 2021 kazanacaktır. dışındaki ülkelerdeki firmaların da AB stan- Komisyon Çalışma Programına göre teklifin dartlarına uyması ve AB düzenlemelerinin Eko-tasarım Direktifinin bir revizyonu da ŞİRKETLERİN ESG PERFORMANSI global seviyeye getirilmesinde bir kaldıraç dahil olmak üzere 2021 yılının 4. çeyre- ARTIK DAHA ETKİN OLCAK etkisi yaratabilecek. ğinden itibaren yayınlanması planlanıyor. Finansal olmayan raporlama yöner- Planlanan girişim, ürün dayanıklılığının iyi- gesinin gözden geçirilmesi Yeşil Muta- UFUK AVRUPA FONLARI İLE leştirilmesi, yeniden kullanılabilirlik, erken bakat’ın alt düzenlemeler kısmında yer KOBİ’LER FİNANSMAN BULABİLİR eskimeye karşı mücadele, dijital pasaportlar alıyor. Burada şirketlerin çevre ve sosyal Düşük karbonlu ekonomiye geçişte dahil olmak üzere ürün bilgilerinin dijitalleş- yönetişim (ESG) performansları ve etkile- sürdürülebilir finans mekanizmalarının tirilmesi, farklı sürdürülebilirlik performansı- rinin raporlamasının daha etkin bir şekilde belirlenmesi kapsamında; AB’nin finan- na dayalı ürünlerin önceliklendirilmesi gibi gerçekleştirilmesi öngörülüyor. Bu amaçla sal olmayan raporlama ve harmonize ESG

24 EKONOMİK FORUM likle KOBİ’lerin Avrupa Komisyonunun Ufuk Avrupa programı başta olmak üzere AB fon 2030’a kadar yılda 260 ve programlarına erişiminin ve katılımının milyar euro’luk yatırım artırılması için aktif bir çalışma yürütülmeli. vrupa’nın 2030 yılındaki iklim ve Özellikle KOBİ’lerimizin AB değer zincirle- Aenerji hedeflerine ulaşmak için rindeki entegrasyonu ve fonlardan yararla- yıllık ek olarak 260 milyar euro tu- nabilmeleri için çevre ve sosyal yönetişim tarında yatırım yapması gerekiyor. ilkelerine yönelik raporlamalar, bu alandaki Bu kapsamda kurulması planlanan gelişmelere hızlı adaptasyonları kritik önem Sürdürülebilir Avrupa Yatırım Planı, arz ediyor. sürdürülebilir yatırımları destekleme- ye yönelik finansmanın çerçevesini ARTIK BİR ZORUNLLUUK oluşturacak. Komisyon, tüm AB prog- Sonuç olarak Avrupa Yeşil Mutabaka- ramlarında iklimin öncelikli olması tı’nın Türkiye iş dünyası için önemine ba- için yüzde 25’lik bir oranı hedef olarak kıldığında artık bir zorunluluk ve öncelik önerdi. AB ETS’den elde edilen gelirle- olarak karşımızda durduğunu szöyleme rin yüzde 20’sinin AB bütçesine tahsis gerekiyor. Bu konuda kurulan Çalışma Gru- edilmesi gündemde. InvestEU fonunun bu’nun iş dünyasının hassasiyetleri çerçe- en az yüzde 30’u iklim değişikliği ile vesinde eylem planı hazırlıkları yapması ise mücadele için ayrılacak. Projeler sür- konunun öneminin anlaşıldığını gösteriyor. dürülebilirlik değerlendirilmesine tabi Diğer taraftan, AB ve global seviyede geliş- tutulacak. melerin çok hızlı ilerlediği bu alanda, somut hedef ve eylemlerin hızlı ve çevik bir yapıda ortaya koyulması önem arz ediyor. Eylem nana AYM, özellikle tekstil, inşaat, elektronik planının alt maddelerinde öngörülen aksi- ve plastik gibi kaynak yoğun sektörlerin yonların (ETS vb.) ilgili sektörlerin görüşleri dönüşümüne odaklanıyor. ile şekillendirilmesi önemli1. Özelikle Eylem Planı’nın bir parçası olarak ele alındığı be- 25 YILDA DÖNÜŞÜM HEDEFİ lirtilen ülkemize özgü bir Emisyon Ticaret Endüstrinin ve değer zincirinin dönü- Sistemi’nin oluşturulmasındaki ana hede- şümünün 25 yılda gerçekleştiği belirtile- fin özel sektörün yeşil dönüşüm sürecinin rek, 2050’ye hazır olmak için kararların ve desteklenmesi olmalı. Hazırlanmakta olan aksiyonların beş yıl içinde alınacak olması eylem planının en kısa sürede kamuoyu sanayi için zamanın kısıtlı olması anlamına ile paylaşılması, geleceğe yönelik somut geliyor. 1970’ten 2017’e kadar, yıllık küresel hedeflerin 2030 ve 2050 projeksiyonunda hammadde çıkarımının üç kat artması kü- belirlenmesi, tüm ilgili kurumlar için AB resel bir risk. Toplam sera gazı emisyonun takvimi göz önüne alınarak bir takip ve yaklaşık yarısı, biyolojik çeşitlilik kaybının kriterlerinin geliştirilmesine yönelik me- izleme mekanizması oluşturulması özel ve su stresinin yüzde 90’dan fazlası kaynak kanizmalar ile taksonomi standartlarının sektörün üzerinde durduğu konuların ba- kullanımı, malzeme, yakıt ve gıdanın işlen- yakın takibi, ülkemizde firmaların uygun şında geliyor. mesinden kaynaklanıyor. finansman olanaklarına erişimi açısından Sanayide kullanılan hammaddenin yal- kritik görülüyor. AB’nin uzun dönemli 7 yıllık İMALAT SEKTÖRÜNÜ nızca yüzde 12’sinin geri dönüşümünden bütçesinin Next Generation EU toparlanma İLGİLENDİREN elde ediliyor olması, yeni sanayi stratejisinin planı ile birlikte (1,8 trilyon) yüzde 30’u ik- ÖNEMLİ KARALAR döngüsele dayandırılmasını gerekli kılıyor lim değişikliğine karşı aksiyonlara ayrılmış Öte yandan AYM, imalat sektörünü ilgi- ve AYM, endüstrisinin sürdürülebilir ve kap- durumda. Küresel yeşil ve sürdürülebilir lendiren konuları da direktifler doğrulutus- sayıcı büyüme modeline geçişini destekle- tahvil piyasası 2019'da 270 milyar euro’ya nda detaylı bir şekilde ele almış durumda. mek ve hızlandırmak için eylemler içeriyor. ulaştı. Halihazırda toplam tahvil piyasasının Bu kapsamda AYM, imalat sektörünü iki 10 Mart 2020’de kabul edilen, ‘Avrupa için yaklaşık yüzde 5’ini temsil etse de 2018 ile başlık altında toplamış gözüküyor. Bunlar- Yeni Endüstri Stratejisi’nde, yeşil ve dijital 2019 arasında yüzde 50 büyümüş olup, dan biri enerji yoğun sektörler diğeri ise dönüşüm birlikte ele alınıyor. 2020'de 338 milyar euro’yu gördü. kaynak yoğun sektörler. Değer zincirinin Bu çerçevede, ülkemizin mevcut fi- kaynağı olarak görülen, çelik, kimya ve çi- PLASTİKTE GERİ KAZANIM nansman imkanlarının daha etkin kullanımı mento gibi enerji yoğun sektörlerin kar- 2030’A KADAR ŞART OLACAK ve uluslararası ve AB finansmanına erişimin bonsuzlaştırılması esas olarak ele alınıyor. AYM’de 2018 tarihli Plastik Strateji’n- geliştirilmesi hususlarına ilave olarak; özel- Ayrıca Döngüsel Eylem Planı’na atıfta bulu- de yer bulan, birincil ve ikincil (tekstil ve

EKONOMİK FORUM 25 KAPAK

lastik aşınması kaynaklı) mikro plastikler- ELEKTRONİKTE ONARIM tedarik de dâhil olmak üzere tüm bataryalar le mücadeleye odaklanılacağı belirtiliyor. HAKKI ÖNE ÇIKACAK için güvenli, döngüsel ve sürdürülebilir bir Komisyon, 2030’a kadar AB pazarındaki Döngüsel Ekonomi Eylem Planı, işlet- batarya değer zinciri sağlamak için mevzu- tüm ambalajların ekonomik olarak uygun melerin tüketicilere tekrar kullanılabilir, da- at hazırlığında. Komisyon ayrıca birliklere bir şekilde tekrar kullanılabilir veya geri yanıklı ve tamir edilebilir ürünler sunmasını ve büyük ölçekli kaynak birikimine liderlik dönüştürülebilir olmasını sağlamak için ve tüketicilerin bu ürünleri seçmesini sağ- eden girişimleri de destekleyecek. şartnameler oluşturacak, biyolojik olarak layan, özendirici önlemler içeriyor. Onarım parçalanabilen ve biyo-bazlı plastikler için Hakkı ihtiyacı tespit edilecek ve özellikle EKOLOJİK ÜRÜNLER TEKSTİLİN düzenleyici bir çerçeve geliştirecek ve tek elektronik ekipmanlar için kendiliğinden DOKUSUNU OLUŞTURACAK kullanımlık plastikler için önlemler yürür- eskimesi engellenecek. Tüketici politikası, Komisyon, 2020 Döngüsel Eylem Pla- lüğe koyacak. tüketicileri bilinçli seçimler yapmaları için nında 2021’de bir AB Tekstil Stratejisi be- AYM’de, aşırı paketleme ve atık üretimi cesaretlendirir ve ekolojik dönüşümde aktif nimseyeceğini duyurdu. Tekstil endüstrisi, ile mücadele için hedefler ve önlemler içe- bir rol oynar. Kiralamaya, ürün ve servislerin AYM ve Yeni Sanayi Stratejisi’nde sürdürü- ren yeni bir mevzuat gerekliliği belirtilerek, paylaşılmasına dayanan yeni iş modelleri, lebilirlik hareketinde öncelikli sektör olarak ikincil ham maddeler ve yan ürünler için gerçekten sürdürülebilir ve uygun fiyatlı görülüyor. AB Tekstil Stratejisi şu önlemleri Döngüsel Plastik Birliği gibi değer zincirleri oldukları sürece önemli bir rol oynayacak. içeriyor: arasında iş birliği sağlanan entegre pazarlar Tekstil endüstrisinin döngüsel ekono- için yasal düzenlemeler getirileceği ifade DÖNGÜSEL BATARYA DÖNEMİ miye uyumunu sağlamak amacıyla ge- ediliyor. Komisyon, AB’nin atıklarını Avrupa Komisyon, Bataryalarla İlgili Stratejik rekli olan eko-tasarımın geliştirilmesi ile dışına ihraç etmeyi durdurmak üzere atık Eylem Planını uygulamaya ve Avrupa Batar- yeni sürdürülebilir ürün çerçevesinin sevkiyatı ve yasadışı ihracata ilişkin kuralları ya İttifakını desteklemeye devam edecek. belirlenmesi, gözden geçirecek. Komisyon büyüyen elektrikli araç pazarına İkincil hammaddenin alınmasının sağ-

26 EKONOMİK FORUM lanması, yapılan yük taşımacılığının yüzde 75’inin Tehlikeli kimyasalların kullanılmasının demiryoluna ve iç su yollarına aktarılması Adil Geçiş Mekanizması ile önüne geçilmesi, gerektiğinden demiryolu ve iç su yollarının üyeler güvenceye alınacak Tüketici ve tedarikçilerin sürdürülebilir kapasitesinin artırılmasına yönelik önlemler vrupa Yatırım Bankası Grubu’nun tekstili seçmesine olanak sağlanması, alınacak. A(AYB), 2025 yılına kadar iklim Geri kazanıma ve tamire kolay ulaşım Komisyon, Kombine Taşımacılık Direk- hedefini yüzde 25’ten yüzde 50’ye çı- sağlanması, tifini, kısa deniz taşımacılığı da dâhil olmak karmasıyla Avrupa’nın iklim banka- Hizmet modellerinin, döngüsel ma- üzere demiryolu ve denizyolu taşımacılığını sı olması sağlanacak. Sürdürülebilir teryal ve üretim süreçlerinin ve artan içeren multimodal yük operasyonlarını des- Avrupa Yatırım Planının bir parçası şeffaflık için uluslararası iş birliklerinin teklemeye yönelik etkili bir araca dönüş- olarak tüm üye devletlerin, geçişe aynı desteklenmesi ile AB’de sürdürülebilir türmek üzere revize etmek için geri çekip noktadan başlama durumunda veya ve döngüsel tekstil için iş ve düzenleyici yeni bir teklif sunacak. Havacılık sektöründe geçişe aynı ölçüde karşılık verebilme ortamın güçlendirilmesi, ise “Tek Avrupa Sahası” önerisinin benim- kapasitesine sahip olmaması gerçe- Üye devletlerin 2025’e kadar atık teks- senmesi için tekrar çalışmalar başlatılacak. ğinden hareketle, Komisyon kimseyi tillerin ayrı toplama sistemini kurmasını 2025 yılına kadar, Avrupa yollarında bu- arkada bırakmamak için Adil Geçiş gerektiren mevcut Atık Çerçeve Direktifi lunması beklenen 13 milyon sıfır ve düşük Fonu da dahil olmak üzere bir Adil Ge- kapsamında tekstil atıklarının ayrı top- emisyonlu araç için yaklaşık 1 milyon halka çiş Mekanizması önerecek. lanmasına rehberliğin sağlanması, açık şarj ve yakıt ikmal istasyonuna ihtiyaç İnovasyon ve genişletilmiş üretici so- duyulacak. rumluluğu gibi önlemler yoluyla tekstil 2030 yılına kadar gübre kullanımının en az ürünlerinin sınıflandırılması, yeniden DENİZ TAŞIMACILIĞINDA yüzde 20 azaltılması, çiftçilik ve su ürünleri kullanımı ve geri dönüştürülmesinin SIKI DENETİMLER VAR yetiştiriciliğinde AB antimikrobiyal satış- arttırılması. Komisyon, yanmalı motor kullanan larında yüzde 50 azalma, organik tarım araçlar için daha sıkı emisyon standartları yapılan alanların 2030 yılına kadar yüzde ZARARLI KZİMYASALLARDAN önerecek. Komisyon ayrıca, 2025’ten iti- 25’e çıkarılması hedefleniyor. Gıda israfını ARINMA DÖNEMİ BAŞLAYACAK baren sıfır emisyonlu hareketliliğe doğru önlemek adına, tarih işaretlemede hedef- Komisyon, toksik içermeyen bir çevreyi açık bir yol sağlamak için Haziran 2021’e ler belirlenecek. Sürdürülebilir gıda zinciri teminat altına almak adına sürdürülebilirlik kadar otomobiller ve kamyonetler için kar- için, yönetişim, paketleme ve pazarlama için bir kimyasallar stratejisi sunacak. Bu bon emisyonu performans standartlarına standartları öngörülüyor. strateji, hem vatandaşları hem de çevreyi ilişkin mevzuatı revize etmeyi önerecek. zararlı kimyasallara karşı daha iyi korumada En çok kirleten gemilerin AB limanlarına BİNA STOKUNDA ARTIK ve güvenli ve sürdürülebilir alternatifleri erişimini düzenlemek ve limana yanaşmış DİJİTALLEŞME BAŞLAYACAK geliştirmek için inovasyona teşvik etmede gemilere elektriği karadan kullanma zo- Binalar tüketilen enerjinin yüzde 40’ın- yardımcı olacak. Daha iyi sağlık ve çevre runluluğu getirmek de dahil olmak üzere, dan sorumludur. Bugün, üye devletlerde koruması ile artan küresel rekabet gücünü deniz taşımacılığı ile ilgili önlemler alacak. bina stokunun yıllık yenileme oranı yüzde birleştirmek için endüstriler dahil bütün Benzer şekilde, uçaklardan ve havalimanı 0.4 ila yüzde 1.2 arasında değişiyor. AB’nin taraflar birlikte çalışmalı. operasyonlarından kaynaklanan kirletici enerji verimliliği ve iklim hedeflerine ulaş- Bunu başarmak yasal çerçeveyi sade- emisyonlarla mücadele edilerek havaliman- mak için bu oranın en az ikiye katlanması leştirip güçlendirmekle mümkün olabilir. larının yakınında hava kalitesi iyileştirilmeli. gerekecek. Enerji verimliliği ve uygun mali- Komisyon, ‘Bir Madde-Bir Değerlendirme’ yet gibi ikili bir zorluğun üstesinden gelmek sürecine doğru ilerleme ve kimyasallarla GÜBRE KULLANIMI İLK için AB, kamu ve özel nitelikteki binalarda mücadele etmede aksiyonu önceliklendirir- ETAPTA %20 AZALTILACAK ‘yenileme dalgası’ başlatacak. ken daha çok şeffaflık sağlama noktasında, 20 Mayıs 2020’de adil, sağlıklı ve çevre Komisyon, farklı enerji kaynaklarının AB’nin organlarını ve bilimsel birimlerini na- dostu bir gıda sistemi için ‘Tarladan Sofra- göreli fiyatlarının enerji verimliliği için sıl daha iyi kullanacağını gözden geçirecek. ya Stratejisi’ yayımlandı. Strateji mevzuat doğru sinyalleri sağlamasına yönelik daha ve mevzuat dışı olmak üzere 2020-2024 kapsamlı çabaların bir parçası olarak, bina- TÜM TAŞIMA MODLARINDA döneminde ele alınmak üzere 27 eylem lardan kaynaklanan emisyonların Avrupa EMİSYONLAR DÜŞÜRÜLECEK içeriyor. Sürdürülebilir bir gıda sistemi için emisyon ticaretine dahil edilmesi olasılığı AB sera gazı emisyonlarının dörtte biri hazırlanacak mevzuat 2023’den önce teklif üzerine çalışmalar başlatacak. Komisyon ek lojistik kaynaklı. Ulaşımdan kaynaklanan edilecek. 2021’in sonuna kadar, kriz zaman- olarak, Yapı Ürünleri Yönetmeliğini gözden emisyonların yüzde 90 azaltılması amacıyla larında gıda arzı ve güvenliği acil durum geçirecek. Bu, yeni ve yenilenmiş binaların karayolu, demiryolu, havacılık ve denizyo- planı geliştirilecek. tasarımının her aşamasının döngüsel eko- lu taşımacılığının tümünde emisyonların Stratejideki sayısal hedeflerden ilki 2030 nominin ihtiyaçları ile uyumlu olmasını ve azaltılması gerekiyor. Multimodal (çoklu) yılına kadar pestisit kullanımının yüzde 50 dijitalleşmenin artmasını sağlamalı ve bina taşımacılık desteklenecek. Karayolu ile azaltılması olarak belirlendi. Ayrıca yine stokunu iklime dayanıklı bir hale getirmeli.

EKONOMİK FORUM 27 TOBB ULUSAL

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Hisarcıklıoğlu'nu kabul etti

umhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, C Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu’nu kabul etti. Hisarcıklıoğlu, Cumhurbaşkanı Erdoğan'a Oda/Borsa Başkanları ve Sektör Meclis Başkanlarından gelen iş dünyasının talep ve önerilerini aktardı.

Hisarcıklıoğlu, Bakan Bilgin’i ziyaret etti ürkiye Odalar ve Borsalar T Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin’e hayırlı olsun ziyaretinde bulundu.

“Egemenlik ve bağımsızlık en büyük servetimizdir” değil, Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş uygarlık yolculuğunda da en önemli kilometre taşlarından birisi olduğunu söyledi. Hisarcıklıoğlu mesajında şu ifadelere yer verdi: “Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin doğum günü olan 23 Nisan’ı büyük bir gurur ve sevinçle kutluyoruz. Egemenlik ve bağım- sızlık milletimizin en büyük servetidir. Büyük Atatürk ve silah arkadaşlarına, bu aziz vatanın bağımsızlığı için canlarını feda edenlere duyduğumuz minnet ve şükran nesiller boyu süre- cektir. Çocuklarımız bu emanetin en büyük koruyucusudur. Türk iş dünyası olarak Cumhuriyetimizi, ilke ve hedefleri doğrultusunda güçlü kılmak ve ülkemizi daha ileri seviyelere ulaştırmak için her türlü çabayı göstereceğiz. Bizler refah ve mutluluğun temeli olan ekonomik kalkınmayı en ileri ülkeler seviyesinde gerçekleştirmek için üzerimize düşen görevleri 3 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı dolayısıyla sonuna kadar yerine getirme azim ve kararındayız. 2 bir mesaj yayımlayan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Bu duygu ve düşüncelerle, aziz milletimizin ve geleceğimizin (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu; Türkiye Büyük Millet teminatı çocuklarımızın 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Meclisi’nin (TBMM) açılışının, sadece Kurtuluş Mücadelesinde Bayramını en kalbi hislerimle kutluyorum.”

28 EKONOMİK FORUM Cumhurbaşkanı Erdoğan'a 'kısa çalışma ödeneği' teşekkürü ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, tüm sektörler T için geçerli olmak üzere nisan, mayıs ve haziranı kapsayacak şekilde devam edecek olan kısa çalışma ödeneği için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a teşekkür etti. TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, kısa çalışma ödeneğinin uzatılmasına ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, "Taleplerimizi dikkate alarak tüm sektörler için geçerli olmak üzere nisan, mayıs, haziranı kapsayacak şekilde kısa çalışma ödeneği uygulamasına devam etme kararı alan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a teşekkür ederiz" ifadelerini kullandı.

Türkiye Varlık Fonu Yöneticileri Hisarcıklıoğlu, Hisarcıklıoğlu ile Bakan Bilgin’i istişarede bulundu ziyaret etti ürkiye Varlık Fonu Genel Müdürü ve Yönetim Kuru- T lu Üyesi Arda Ermut ile Türkiye Varlık Fonu Yönetim Kurulu Üyesi ve Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi Başka- nı Burak Dağlıoğlu, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu’nu ziyaret etti.

“Demokrasilerde esas Merkez Bankası Başkanı olan milli iradenin Kavcıoğlu’na nezaket ziyareti üstünlüğüne saygı” ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat T Hisarcıklıoğlu, bazı emekli amirallerin açıklamasına T Hisarcıklıoğlu, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tepki gösterdi. Hisarcıklıoğlu, sosyal medya hesabından Başkanı Şahap Kavcıoğlu’na hayırlı olsun ziyaretinde bulundu. yaptığı paylaşımda, “Demokrasilerde esas olan milli irade- Ziyarete, Kredi Garanti Fonu Yönetim Kurulu Başkanı Erdoğan nin üstünlüğüne saygı ve hukuka bağlılıktır. TOBB olarak Özegen ile TOBB Genel Sekreteri Mustafa Saraçöz de katıldı. her zaman millet iradesinin korunmasından yanayız” dedi.

EKONOMİK FORUM 29 TOBB ULUSAL

TOBB'un e-ticaret sitelerine verdiği ‘Güven Damgası’ ile artık alışverişler daha güvenli Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, Ticaret Bakanlığı yetkilendirmesiyle e-ticaret sitelerine ‘Güven Damgası’ vermeye başladıklarını belirterek, "Bu sitelerden tüketicilerimiz gönül rahatlığıyla alışveriş yapabilir hale geldi. Sizler de bir tüketici olarak alışveriş ederken siteden muhakkak 'Güven Damgası'nı arayın" dedi.

. Rifat Hisarcıklıoğlu, Ticaret Ba- arasında yer aldığını, yeni tip koronavirüs yada e-ticaret yıllık bazda yüzde 18 büyü- kanlığı ve TOBB himayelerinde (COVID-19) salgınıyla bunların daha da dü. 2020'de küresel e-ticaret hacmi 4,3 M gerçekleştirilen ‘Türkiye Tek- önemli hale geldiğini bildirdi. trilyon dolara ulaştı. Öte yandan girişimci- noloji Buluşmaları’ etkinliği kapsamındaki lerimiz, e-ihracata da yönelmeye başladı. özel oturumda değerlendirmede bulundu. “E-ticaretin payı 2020 Geçen sene e-ihracat hacmimiz 1,5 milyar Bugüne kadar ‘Teknoloji Buluşmaları’ adı yılı içinde yüzde 16’ya çıktı” dolar olarak gerçekleşti ama daha gidecek altında 26 ilde, 78 etkinlik düzenlediklerini Geçen yıl Türkiye'de e-ticaret hac- yolumuz var. Zira dünya genelinde e-ihra- ve yüzbinlerce KOBİ ile girişimciye ulaş- minin, 2019'a göre yüzde 66 artarak 226 catın, toplam ihracat içindeki payı yaklaşık tıklarını ifade eden Hisarcıklıoğlu, onların milyar liraya yükseldiği bilgisini veren Hi- yüzde 4,4 seviyesinde. Bizdeyse henüz dijital ortama ve yaşanan hızlı dönüşüme sarcıklıoğlu, şöyle konuştu: "e-ticaret hac- yüzde 1,3'deyiz. Demek ki daha bunu 3 ayak uydurmalarını sağladıklarını söyledi. minin genel ticarete oranı 2019'da yüzde katına çıkartma potansiyelimiz var. Tüm Hisarcıklıoğlu, dijitalleşme ve e-ticaretin şu 10 iken, 2020'de yüzde 16'ya çıktı, yüzde dünya buraya gidiyor ve bizim de bunu an tüm dünyada en çok öne çıkan konular 60'lık gelişme oldu. Benzer şekilde de dün- kaçırma gibi lüksümüz yok."

30 EKONOMİK FORUM "Tüketici için e-ticaret alışkanlık haline gelecek" Hisarcıklıoğlu, dünyada hızla büyü- yen şirketlerin tamamının, e-ticaret yo- lunu seçtiğine dikkati çekerek, bunun teknolojiyi en iyi şekilde kullanmanın sonucu olduğunu dile getirdi. Petrol ve doğal gazın devletler ile elitleri zengin ettiğini, halkın zenginleşmesinin yolu- nun ise ticaretten geçtiğini vurgulayan Hisarcıklıoğlu, Türkiye'nin internet bağ- lantı yaygınlığı, kalitesi ve akıllı telefon kullanım oranlarında Batı ülkelerine ben- zediğini, nüfusun yüzde 90'ının mobil bağlantıya sahip olduğunu, 50 milyon kişinin düzenli olarak her gün internete bağlandığını anlattı. TOBB olarak bu potansiyeli harekete geçirmek istediklerine dikkati çeken Hi- sarcıklıoğlu, COVID-19 salgını sonrasında da bu alana yönelimin hız kesmeden devam edeceğini kaydetti. Hisarcıklıoğlu, internetten alışveriş yapmaya başlayan tüketici için e-ticaretin alışkanlık haline geleceğine işaret ederek, şu değerlen- dirmede bulundu: "İşletmelerimiz, ürün ve hizmetlerini dijital ortama taşımak zorunda. TOBB olarak özel sektörün di- aktif olarak yer almaya devam edeceğini de çok büyük ve önemli bir adım attık. jitalleşmesini ve yeni nesil girişimciliğin vurgulayan Hisarcıklıoğlu, yakında finan- Yeni iş birliğimizde, Türkiye'nin en hızlı gelişmesini hedefledik, bunun için çalı- sal teknoloji sektörü için FinTek Sektör büyüyen başarılı şirketlerini belirleyerek şıyoruz. Firmalarımızı ve girişimcilerimizi, Meclisinin faaliyete geçeceğini kaydetti. görünürlüklerini artırmayı ve ekonomik dijital dünyaya hazırlıyoruz. Bu konuda bağlantılarını kuvvetlendirmeyi hedef- dünyanın en büyük küresel teknoloji fir- “Toplumsal dönüşüm hedefimiz leyen Türkiye 100 programına sponsor malarından Vodafone ile çok güzel iş bir- içinde KOBİ’ler kritik role sahip” olarak KOBİ'ler için sunacağımız ücretsiz likleri ve projeler hayata geçirdik, yenileri Vodafone Türkiye Üst Yöneticisi (CEO) destek paketleriyle katkıda bulunuyoruz. için de çalışıyoruz." Engin Aksoy da oturumda yaptığı ko- Bu kapsamda, TOBB Türkiye 100 progra- nuşmada, KOBİ'lere sundukları çözümler mına başvuruda bulunan tüm işletmele- "Alışverişte sitede muhakkak hakkında bilgi verdi. Vodafone Business re Veri Odaklı SMS çözümümüzü ücretsiz Güven Damgası'nı arayın" olarak sundukları ürün ve hizmetlerle sunuyoruz. Programda ilk 100'e giren Ticaret Bakanlığı yetkilendirmesiyle toplumun her kesimine dokunduklarını, işletmelere ise Sosyal Medya Reklam Hiz- tüketicilerde güven duygusu tesis edebil- toplumsal dönüşümde önemli bir rol meti ile birlikte E-Ticaret Hizmet Paketi'ni mek için TOBB olarak e-ticaret sitelerine oynadıklarını ifade eden Aksoy, pandemi hediye ediyoruz. TOBB Türkiye 100 prog- ‘Güven Damgası’ vermeye başladıklarını sürecinde bu rollerini daha iyi gördük- ramı kapsamında kazanan işletmelere anımsatan Hisarcıklıoğlu, "Bu sitelerden lerini söyledi. Hedefledikleri toplumsal toplamda 12 milyon TL değerinde fayda tüketicilerimiz gönül rahatlığıyla alışveriş dönüşümde KOBİ'lerin de önemli bir sağlamayı hedefliyoruz." yapabilir hale geldi. Sizler de bir tüketici payı bulunduğunu aktaran Aksoy, Türkiye Engin Aksoy, dijitalleşmenin önemi- olarak alışveriş ederken sitede muhakkak ekonomisinin can damarı olan KOBİ'lerin ne işaret ederek, hangi sektörde olursa Güven Damgası'nı arayın" diye konuştu. toplam işletmelerin yüzde 99.9'unu oluş- olsun artık teknolojiyi kullanmanın zo- Hisarcıklıoğlu, dijital okuryazarlık ve KO- turduğunu hatırlattı. runluluk olduğunu vurguladı. Vodafone Bİ'lerin dijital altyapılarını geliştirmek için KOBİ'lerin dijital pazarlama ve e-tica- Türkiye CEO'su Aksoy, salgın sürecinde de projeler ürettiklerini belirterek, sade- rete adaptasyonunu hızlandırmak için e-ticaretin ne kadar önemli olduğunun ce firmadan tüketiciye değil, firmadan iş ortakları TOBB ile bir kez daha güç- görüldüğünü ifade ederek, "KOBİ'ler, hızla firmaya yapılan e-ticareti de geliştirmek lerini birleştirdiklerini anımsatan Engin e-ticaret kanalları ile tanışarak yeni nor- istediklerini söyledi. Sektöre yönelik ça- Aksoy, şöyle devam etti: “KOBİ'lerimizin male adapte olma çabasına girdiler. Biz lışmaların tümünde, sektör meclisinin büyümesine katkıda bulunma yönün- de onları destekliyoruz" dedi.

EKONOMİK FORUM 31 TOBB ULUSAL

TOBB ve TÜRKPATENT arasında iş birliği protokolü imzalandı

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Türk Patent Tve Marka Kurumu (TÜRKPATENT) arasında, fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin ‘Çerçeve İş Birliği Protokolü’ imza- landı. TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu ve TÜRKPATENT Başkanı Prof. Dr. Habip Asan tarafından imzalanan protokol ile Türkiye’de faaliyet gösteren firmaların sınai mülkiyet hakları konusunda bilinçlendirilmesi ve TOBB bünyesinde faaliyet gösteren oda/borsalara, sektör meclislerine, kadın ve genç girişimci kurullarına ve akademik danışmanlara yönelik etkinliklerle iş dünyasının fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin bilgi düzeyinin artırılması amaçlanıyor. Marka Vekilleri Meclisi ile ortaklaşa düzenlenecek etkinlik- Yerinde hizmet sunulacak lerle iş dünyasının fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin far- Geliştirilen iş birliği kapsamında, TOBB’a üye olan işlet- kındalık düzeyi artırılacak, sicile kayıtlı patent ve marka ve- melerin sınai mülkiyet ihtiyaçları belirlenerek, sanayicilere killeri arasındaki iletişim güçlendirilerek sektörün gelişimine müşteri odaklı ve yerinde hizmet sunulacak. Ayrıca TOBB’a yönelik faaliyetler yürütülecek. Protokol kapsamında TOBB bağlı oda ve borsaların coğrafi işaretli ürünlerin tesciline ve TÜRKPATENT, üniversite-sanayi arasında ve farklı ölçek- yönelik kurumsal kapasiteleri güçlendirilecek. teki firmaların kendi aralarında iş birliğinin geliştirilmesine TOBB bünyesinde faaliyet gösteren Türkiye Patent ve yönelik olarak ortak projeler ve etkinlikler gerçekleştirecek.

Hisarcıklıoğlu, perakendeciler ve AVM yatırımcıları ile bir araya geldi

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) TOBB Başkanı Hisarcıklıoğlu burada Biri kötüyken diğeri de bundan etkilenir. O TBaşkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, online yaptığı konuşmada pandeminin etkilediği yüzden birlikte hareket edip, sorunlarımızı olarak düzenlenen Perakendeciler ve AVM sektörlerin başında hizmetler sektörünü- ortak akılla çözmeliyiz” dedi. Hisarcıklıoğlu Yatırımcıları İstişare Toplantısı’na katıldı. Hi- nün geldiğine işaret ederken, “Her zaman sektörün sorunlarını takip ettiklerini ve tüm sarcıklıoğlu, sektör temsilcileri ile pandemi- söylediğim gibi birlikte rahmet ve bereket, paydaşların yapıcı yaklaşımları ile bunları nin etkilerini ve güncel sektörel gelişmeleri ayrılıkta azap vardır. AVM yatırımcıları ve pe- ilgili makamlara aktarmak ve çözüm bulmak istişare etti. rakendeciler, aynı elmanın iki yarısı gibidir. üzere gayret gösterdiklerini ifade etti.

32 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 33 TOBB ULUSAL

Hisarcıklıoğlu, Akdeniz Bölge toplantısına katıldı

Hisarcıklıoğlu’ndan TBB Başkanı Çakar’a ziyaret ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğ- THisarcıklıoğlu, video konferans aracılığıyla gerçekleş- Tlu, Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Yönetim Kurulu Başkanlığı’na seçilen tirilen Akdeniz Bölge toplantısına katılarak, bölge oda/ Ziraat Bankası Genel Müdürü Alpaslan Çakar’ı ziyaret etti. Hayırlı olsun borsa başkanları ile istişarelerde bulundu. Sektörlerde ve dileklerini ileten Hisarcıklıoğlu, Çakar’a TOBB tarafından bastırılan Dede yerelde yaşanan sıkıntıların ele alındığı toplantıda, ulusal Korkut Kitabı da hediye etti. Ziyarete, Kredi Garanti Fonu Yönetim Kurulu zincir marketlerin yol açtığı haksız rekabet ve ihracatta Başkanı Erdoğan Özegen de katıldı. konteyner sıkıntısı öne çıktı.

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Hisarcıklıoğlu, 1 Mayıs Emek TRifat Hisarcıklıoğlu, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma ve Dayanışma Günü’nü kutladı Günü’nü kutladı. İşçi ve işverenin bir bütünün ayrılmaz parçaları olduğunu vurgulayan Hisarcıklıoğlu, “Arzu ettiğimiz refah seviyesine ancak girişimci, sanayici ve işçilerin ortak dayanışması ile ulaşabiliriz. Bizim kültürü- müzde alın teri kutsal ve değerlidir. Birinci hedefimiz el ele vererek üretmek. Üretmeden paylaşmak mümkün değil” diye konuştu. Hisarcıklıoğlu mesajında şu görüşlere yer verdi: “Rekabetin çok yoğun yaşandığı bir dünyadayız. Bu ye- nidünya düzeninde de tek bir şeye ihtiyacımız var o da birbirimizi anlayarak ve severek çok çalışmak, üretmek. Ülke olarak hedeflerimize ancak emekçi-girişimci daya- nışmasıyla ulaşabiliriz. Bu duygu ve düşüncelerle, Türk iş dünyası adına, 1 Mayıs Emek ve Dayanışma Günü’nü kutluyorum.”

34 EKONOMİK FORUM Ege ve Marmara Bölgesi Oda Borsa Başkanları ile istişare ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, video Tkonferans aracılığıyla gerçekleştirilen Ege ve Marmara Bölge toplantısına katılarak, Bölge Oda/Borsa Başkanları ile istişarelerde bulundu. Hisarcıklıoğlu, pandeminin başlangıcından bu yana tüm oda/borsa başkanlarının üyelerinin nabzını tuttuğunu, kendisinin de Bölge Oda ve Borsa Başkanlarından bilgi alarak Türk iş dünyasının sıkıntılarını ilgili makamlara aktardığını anlattı. Kahramanmaraş oda/borsa başkanlarından ziyaret ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat THisarcıklıoğlu, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Şahin Balcıoğlu, Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Üyesi Adnan Toprak, Kahramanmaraş Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Duran Balsuyu, Kahramanmaraş Ticaret Borsası Meclis Başkanı Mustafa Narlı, Kahramanmaraş Ticaret Borsası Genel Sekreteri Ahmet Balbaba, Elbistan Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Paksoy, Afşin Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Bekir Sıtkı Can’ı kabul etti.

EKONOMİK FORUM 35 TOBB ULUSAL

Hisarcıklıoğlu, yeni Ticaret Bakanı Muş’u ziyaret etti

ürkiye Odalar ve T Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, Ticaret Bakanı Mehmet Muş’a hayırlı olsun ziyaretinde bulundu.

Hisarcıklıoğlu, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölge toplantısına katıldı

ürkiye Odalar ve Borsalar TBirliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, video konferans aracılığıyla gerçekleştirilen Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölge toplantısına katılarak, bölge oda/borsa başkanları ile istişarelerde bulundu. Toplantıda, zincir marketlerden şikayet, kapanan iş yerlerine destek, sicil/stok affı, kamuya vergi vb ödemelerin ertelenmesi ve yeni kredi talebi öne çıktı.

36 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 37 TOBB ULUSAL

Hisarcıklıoğlu, Ankara Ticaret Odası Meclis toplantısına katıldı

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, video konferans T aracılığıyla gerçekleştirilen Ankara Ticaret Odası Meclis toplantısına katıldı. Çek takas işlemleri ve karşılığı olan çeklerin tahsilatına yeniden başlandı lıoğlu’nun Türk iş dünyasının talebi olarak ilet- dikkati çekerek, "Çek düzenlemesi ile ilgili tiği, karşılığı olan çeklerin ödenmemesindeki karşılığı olan çeklerin de tahsil edilemediği soruna Ticaret Bakanlığı Genelgesi ile çözüm şikayetleri geliyor. Karşılığı olan çeklerin getirildi. Hisarcıklıoğlu bu sorun nedeniyle ödenmemesi bütün sistemi kilitliyor. Bu bütün sistemin kilitlediğini belirterek, "Bu sorunun acilen çözülmesini, tüm iş dünya- sorunun acilen çözülmesini, tüm iş dünyamız mız adına talep ediyoruz” demişti. Ticaret adına talep ediyoruz" ifadesini kullanmıştı. Bakanlığı tarafından Genelge kapsamında ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği Hisarcıklıoğlu twitter hesabından yaptığı çek takas işlemleri ve karşılığı olan çeklerin T(TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcık- açıklamada çeklere ilişkin ödeme sorunlarına tahsilatına tekrar başlandığı duyuruldu.

Hisarcıklıoğlu, Veli Altınkaya için taziye mesajı yayımladı ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. TRifat Hisarcıklıoğlu, Kayseri Gazeteciler Cemiyeti Baş- kanı Veli Altınkaya’nın vefatı nedeniyle yayımladığı mesaj- da, Kayseri’nin önemli bir değerini kaybettiğini söyledi. Veli Altınkaya’nın kaybından duyduğu üzüntüyü dile getiren Hisarcıklıoğlu, “Veli Altınkaya, Kayseri’de basın mensuplarına rol model olmuş, yerel basının duayen gazetecilerindendi. Hem gazetecilik hayatında hem de görev aldığı STK’lar ile Kayseri Gazeteciler Cemiyeti’nde birçok başarılı çalışmaya imza atan önemli bir isimdi. Bir aydır COVID-19 tedavisi gören dostum Veli Altınkaya’nın vefatından dolayı derin bir üzüntü içindeyim. Türk iş dünyası adına kendisine Allah’tan rahmet, ailesine, ya- kınlarına ve Türk basınına başsağlığı diliyorum. Mekânı cennet olsun” dedi.

38 EKONOMİK FORUM TOBB Başkanı, İç Anadolu ve Karadeniz Bölge toplantısına katıldı

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, video konferans aracılığıyla gerçekleştirilen İç Anadolu ve Karadeniz Bölge toplantısına katılarak, bölge oda/borsa başkanları ile istişarelerde bulundu.

ifat Hisarcıklıoğlu, pandeminin baş- düğünü, turizm sektöründe kamuya yapı- ketleri çıkarıldığını belirten Başkan Rifat Hi- R langıcından bu yana tüm oda/borsa lacak ödemeler ve Konaklama Vergisinin sarcıklıoğlu, böylece 200 bin işletmeye 150 başkanlarının üyelerinin nabzını tuttuğunu, ertelendiğini hatırlatan Rifat Hisarcıklıoğlu, milyar lira kredi desteği verildiğini söyledi. onlara tercüman olarak, dertlerini aktar- “Esnafa, şahıs şirketlerine ve ciro kaybı ya- Hisarcıklıoğlu, ayrıca TOBB ve 365 Oda-Bor- dığını söyledi. TOBB olarak bu sıkıntıları şayan küçük işletmelere nakdi destek öde- sa olarak ekonomik sıkıntıların en yoğun hükümete ilettiklerini ve pek çok alanda mesi yapıldı. Kısa Çalışma Ödeneğinden hissedildiği dönemlerde Nefes Kredisi kam- çözüm ürettiklerini anlatan Hisarcıklıoğlu, yararlanma şartları iyileştirildi. İşte en son panyaları yaptıklarını, ellerindeki tüm kay- “En çok sıkıntı yaşanan sektörlerde Muh- hep birlikte yaptığımız açıklamalar son- nakları, bankaların kaynaklarıyla birleştirip, tasar-KDV-SGK ödemelerini 6 ay ertelendi. rasında Haziran sonuna kadar da süresi üyelere düşük maliyetli kredi destekleri Turizm, lokanta, yolcu taşıma ve eğitim sek- uzatıldı” diye konuştu. sağladıklarını vurguladı. Toplantıda, kapa- törlerindeki KDV oranını indirildi. Vergi-SGK nan iş yerlerine destek, kamuya vergi/SGK gibi kamuya borçlar için vadelendirme im- “Düşük faizli krediler çıkarıldı” vb ödemelerin ertelenmesi, hammadde kânı temin edildi” dedi. Kredi Garanti Fonu teminatıyla Kamu tedariğinde sorun, matrah artırımı ve stok Ayrıca işyeri kira stopajlarının düşürül- Bankaları tarafından düşük faizli kredi pa- affı talebi öne çıktı.

EKONOMİK FORUM 39 TOBB ULUSAL

OSBÜK ve TOBBUYUM arasında arabuluculukta iş birliği protokolü imzalandı

Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi (TOBBUYUM), arabuluculuğun benimsenmesi, yaygınlaşması, tanıtılması ve eğitim konularında iyi niyetli iş birliklerinin resmileştirilmesi için iş birliği protokolü imzaladı.

ideo konferans yöntemiyle yapılan yorumunu yaptı. Mahkeme tabirinin gü- çerçevesinde çok doğru bir iş olduğunu V imza törenine TOBBUYUM Yönetim nümüzde çok olumlu şeyleri çağrıştırma- belirterek, “Çok şükür arabuluculuk Türki- Kurulu Başkanı Cemil Çiçek, TOBBUYUM dığına işaret eden Çiçek, şöyle devam etti: ye’de de işler hale geldi. Böyle bir mües- Genel Müdürü Dr. Onur Yüksel ve OSBÜK “Onun için gelişmiş ülkeler, özellikle Avrupa sesenin iş hayatımıza, hukuk hayatımıza Yönetim Kurulu Başkanı Memiş Kütükcü Konseyine üye olan 47 ülke, ben Adalet ve devlet hayatımıza katılmasındaki en katıldı. Arabuluculuğun önemine değinen Bakanı olduğumda 2000’li yıllardan itibaren büyük pay TOBB’undur. Bu konu iş dünyası TOBBUYUM Yönetim Kurulu Başkanı Ce- bir çalışma yaptı. Davaların uzun sürme bakımından önemli bir hizmettir. TOBB ken- mil Çiçek, “Adalet Bakanlığı dönemimde süreci ortak bir paydadır. İngiliz’in, Fransız’ın di mensuplarına bir hizmet olarak veriyor 4.5 yılda karşılaştığım birkaç problem var. veya Alman’ın da sıkıntısıdır. Ne yapılabilir? bunu” dedi. Bunlardan bir tanesi hala devam ediyor. Bu İşte bu alternatif uyuşmazlık çözümü. Yargı sadece bizim için değil, tüm gelişmiş ülke- dışında, mahkeme koridorlarında sizin fir- “İşletmeler artık daha ler bakımından da şikayet. Davalar çok uzun manızın isminin ikide bir mübaşir tarafın- hızlı sonuç alabilecek” sürüyor. 30-40 yıllık babadan oğula, toruna dan okunması hoş bir şey değildir. Bu olay OSB’lerin arabuluculuk hizmetlerinden kadar süren davalar var. İşte bu yüzden ara- şirketin itibarını kaybetmesine neden olur. daha etkin faydalanacağı protokole ilişkin buluculuk önemli bir konu” diye konuştu. Mahkemede davalar hem uzun sürer hem OSBÜK Başkanı Memiş Kütükcü, OSB’le- masraflıdır arabuluculuğa nazaran, hem de re sağlanacak hizmetleri anlattı. Kütükcü, “İki taraf da oda üyesi” sonuçta mahkemenin verdiği karar bazen “Organize sanayi bölgelerimizdeki sana- Ticari davalarda iki tarafın da ‘Odalar taraflardan birini, bazen ikisini de tatmin yicilerimiz, karşılaştıkları ihtilafları uzayan Birliği’ mensubu olduğunu hatırlatan Ce- etmez. Dolayısıyla bir memnuniyetsizlik de dava süreçlerine girmeden, daha hızlı, sür- mil Çiçek, “İş davalarında kararlardan birisi mahkeme kararlarında oluşur. İşte Avrupa dürülebilir ve ekonomik yollardan çözüme büyük bir ihtimalle yine bu camianın men- Konseyi üyesi 47 ülke bu arabuluculuk sek- kavuşturacaklar. Artık OSB’lerimiz, OSB’le- suplarıdır. Bu davalar 3 ile 5 yıl sürebiliyor. törünü ortaya çıkardı.” rimizdeki 64 bin işletmemiz arabuluculuk Bu olay vatandaşı canından bezdiriyor” Çiçek, Türkiye’nin arabuluculuk konu- hizmetlerinden daha etkin faydalanabile- sunda attığı adımın Avrupa Birliğine uyum cek. TOBB Başkanımız Rifat Hisarcıklıoğlu ve

40 EKONOMİK FORUM TOBB Uyum Başkanı Cemil Çiçek’e teşekkür ederim” dedi.

“Ahilik sisteminde de vardı” OSBÜK Başkanı Memiş Kütükcü, arabu- luculuğun aslında Türk iş dünyasına uzak olmadığını vurgulayarak, Ahilik sistemin- de, ticari ihtilafları Ahiler’in çözdüğünü anımsattı. Esnaf içerisinde ortaya çıkan ihtilafların Ahi teşkilatı içerisinde karşılıklı mutabakatla çözüme kavuşturulup, mah- kemeye çok ama çok nadiren başvuruldu- ğunu anlatan Kütükcü, şöyle devam etti: “O yüzden bize hiç yabancı değil. Ancak tabii rekabetin her geçen gün biraz daha yoğun- laştığı günümüz ticari hayatında, birtakım anlaşmazlıklar da olabiliyor. İşte TOBB Uyum ile protokolünü imzalayacağımız arabulu- culuğun amacı da bu tür anlaşmazlıklarda konuyu yargıya taşımadan çözüm üreterek, hem yargının yükünü hafifletmek hem de Uyuşmazlık Çözüm Merkezi’nin OSB’ler ile bu konuyu inceleyecek, ardından TOBB taraflara hızlı yol aldırabilmek. Bu çözüm işletmelere başta Zorunlu Arabuluculuk ve UYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çö- yönteminde, adli yargı ve tahkimde olduğu İhtiyari Arabuluculuk Hizmeti olmak üzere züm Merkezi’ne iletecek. Böylece organize gibi bir kazanan veya kaybeden yok. Tam Müzakere Hizmeti ile eğitim ve sertifika sanayi bölgelerimizdeki sanayicilerimiz, bir kazan-kazan modeli. Türkiye Odalar ve hizmeti gibi birçok farklı başlıkta katkı sağ- karşılaştıkları ihtilafları uzayan dava süreç- Borsalar Birliği’mizin girişimleri ile kurulan layacağını söyledi. lerine girmeden, daha hızlı, sürdürülebilir TOBB UYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık ve ekonomik yollardan çözüme kavuştu- Çözüm Merkezi de, bu ticari uyuşmazlıkla- “Köprü görevi göreceğiz” racaklar.” Konuşmaların ardından OSBÜK rın çözümüne ve “kazan-kazan” anlayışının Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kurulu- Başkanı Memiş Kütükcü ile TOBB UYUM gelişmesine kritik katkılar sunuyor.” şu olarak kendilerinin de bir köprü görevi Başkanı Cemil Çiçek iş birliği protokolünü İmzalanan protokolle, OSB’lerin arabu- üstleneceğine işaret eden Memiş Kütükcü, imzaladı. Toplantıda ayrıca TOBB UYUM luculuk hizmetlerinden çok daha etkin fay- şunları kaydetti: “OSB’lerimiz, arabuluculu- Genel Müdürü Dr. Onur Yüksel, TOBB UYUM dalanacağını dile getiren Başkan Kütükcü, ğa konu olacak bir ihtilafla karşılaştıklarında ve TOBB UYUM-OSBÜK iş birliğine ilişkin protokolle, TOBB UYUM Arabuluculuk ve önce OSBÜK’e başvuru yapacaklar. OSBÜK sunum gerçekleştirdi.

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği AB’de Coğrafi İşaretlerin T(TOBB) ile Türk Patent ve Marka Kurumu iş birliğinde 2 Nisan 2021 Tescili Semineri yapıldı Cuma günü Coğrafi İşaretlerin Avrupa Birliği'nde Tescili konulu çevrim içi bilgilendirme semineri gerçekleştirildi. TOBB’dan KOBİ Araştırma ve Danışmanlık Merkezi Müdürü Cahit Ceren, Borsalar Müdürü Yiğit Ateş ve AB İlişkileri Sorumlusu Seval İskender’in katılım sağladığı seminerde, Türk Patent ve Marka Kurumu uzmanı Özden İlhan tarafından Avrupa Birliği'nde coğrafi işaretlerin tescil sürecine ilişkin bilgilendirme yapıldı. Seminerin sonunda Oda ve Borsaların başvuru dosyalarıyla ilgili soruları cevaplandırıldı.

EKONOMİK FORUM 41 TOBB ULUSAL

“Kamu yönetiminde değişim kolay olmuyor, zaman ve sabır istiyor” TOBB Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Faik Yavuz, KalDer Ankara Şubesi iş birliğinde, kamu sektöründe yönetim kalitesini artırmak amacıyla, online olarak gerçekleştirilen ‘21. Kamu Kalite Sempozyumu’nun açılış oturumuna katıldı. Yavuz, kamuda reform yapabilmek için sadece mevzuat değişikliklerinin yeterli gelmediğini nitelikli insan kaynağına ve hizmet odaklı çalışma anlayışına ihtiyaç duyulduğunu söyledi.

amu yönetiminde değişimin kolay rul ve komisyonda, gerekse de strateji bel- “Geleceği şekillendirmek için olmadığını, zaman ve sabır istedi- geleri ile eylem planlarının hazırlanmasında veri analizini anlamak gerekiyor” K ğini vurgulayan TOBB Yönetim Ku- ve hayata geçirilmesinde kamu kurum ve Kamu kalite sempozyumunun bu rulu Sayman Üyesi Faik Yavuz, kamu yöne- kuruluşları ile yakından çalıştıklarını anım- seneki temasının ‘Geleceği Şekillen- timinde değişimin bir diğer unsurunun ise sattı. Birçok farklı kanaldan kamu kurumla- dirmek’ olduğunu belirten Faik Yavuz, istişare ve ortak akıl olduğunun altını çizdi. rıyla güçlü bir iletişim kurduklarını belirten geçmişten günümüze tüm kurumlarda Değişim esnasında, değişimden etkile- Yavuz, şöyle devam etti: “Geçmişten bu kalite çalışmalarının odağında veri ve necek kesimleri dinlemek, onlarla istişare yana tecrübeler göstermiştir ki politika ta- verinin analizinin bulunduğu bilgisini etmek ve ihtiyaçları doğru analiz ederek, sarımı sürecinde kamu-özel sektör istişare verdi. Geleceği şekillendirmenin nitelikli doğru politika ve stratejileri tasarlamanın mekanizması ne kadar güçlü olursa, ortaya veri analizinden geçtiğini ileten Yavuz; önemine değinen Yavuz, “Bu noktada da çıkan politikalar da o kadar etkili oluyor. İşte müşterilerin memnuniyeti, çalışanların TOBB gibi çatı kuruluşların ve Oda-Borsalar bu yüzden özellikle içinden geçtiğimiz bu performansı, tedarik sisteminin sürdü- gibi meslek örgütlerinin önemi bir kez zamanlarda, kamu-özel sektör istişaresine rülebilirliği gibi pek çok analizde verilere daha ortaya çıkıyor” dedi. geçmişten çok daha fazla ihtiyacımız var. bakıldığına değindi. Etkin bir istişare ve tartışma ortamı geliştir- Buna ilave kamu tarafından sağlanan “Kurumlarla yakında çalışıyoruz” diğimiz sürece, kamuda sağlam bir kalite teşvik ve desteklerin etkilerini, etki ana- Faik Yavuz, TOBB olarak gerek birçok ku- anlayışını oturtmuş olacağız.” lizleri ile ölçmenin artık çok önemli hale

42 EKONOMİK FORUM Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi tarafından gerçekleştirilen ‘Ulusal Yapay Zeka Strateji Belgesi’ ile kamu ve özel sektörde veriden değer oluşturmasında farkındalığın artacağını ve burada çizilen stratejilerle verinin daha önemli gündem maddesi haline geleceğini düşünüyorum.

geldiğine işaret eden Faik Yavuz, “Yapılan önemli gündem maddesi haline geleceği- fırsatı fark etti ve Kolay İhracat platformu- etki analizleri ile teşvik ve desteklerin aksa- ni düşünüyorum.” nu kurarak, KOBİ’lere pazar önerisi sunan yan yönlerini tespit edip, yeni bir tasarım Akıllı İhracat Robotu’nu özel sektörün yapmak mümkün hale geldi. Kamuda da “Akıllı İhracat Robotu bazı kullanımına sundu. Akıllı İhracat Robotu bu yöndeki diğer çalışmaları ilgiyle takip şeylerin değiştiğini gösteriyor” ile ihracatçıların geçmiş verilerinden ve ediyoruz. Bu kapsamda gerçekleştirilen ve Ticaret Bakanlığı’nın geliştirdiği Ko- farklı veri kaynaklarından elde edilen 100 veri için bir çatı olarak faaliyet gösterece- lay İhracat Platformu’na da değinen Faik binlerce satır veri anlık olarak işleniyor ve ğine inandığımız çalışmalardan bir tanesi Yavuz, dış ticaret gerçekleştirilirken, ge- KOBİ’ye özel pazar önerisi haline getirili- Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi rek beyannameler, gerek lojistik evraklar, yor” şeklinde bilgi verdi. tarafından gerçekleştirilen ‘Ulusal Yapay gerekse ticaretin doğasından kaynaklı Zeka Strateji Belgesi.’ Bu belge ile birlikte birçok veri üretildiğini, bu veriler toplu “Küçük bir değişim aslında kamuda ve özel sektörde veriden değer olarak incelendiğinde ise müthiş bir bilgi büyük anlamlar ifade ediyor” oluşturmasında farkındalığın artacağını kaynağının ortaya çıktığını dile getirdi. Faik Yavuz, kamudaki küçük bir de- ve burada çizilen stratejilerle verinin daha Yavuz, “Ticaret Bakanlığı’mız da buradaki ğişimin, diğer kesimleri çok daha büyük bir şekilde etkileyebildiğini, diğer kesim- ler için yol gösterici olduğunu söyledi. Buradaki değişime bakarak diğer birçok paydaşın kendi değişimini planladığını ifade eden Yavuz, şunları kaydetti: “Ancak, zaman ve sabır gerektiriyor. Tüm bunların yanı sıra insan kaynağına ihtiyaç duyuyor. Nitelikli insan kaynağı da yetmiyor, bu kay- nağın birbiriyle ahenk içerisinde çalışması gerekiyor. Aslında kamuda kalitenin anah- tarı ekip olarak hareket etmekten geçiyor. Ekip olarak hareket etmenin en önemli yolu ise iletişimi güçlendirmek. İşte bu- gün ve önümüzdeki 2 gün boyunca da kamuda yönetim kalitesini yükseltmek ve kurumsal mükemmelliğe ulaşmak için bilgi ve tecrübelerin paylaşılacağı Kamu Kalite Sempozyumunu düzenliyoruz. Bu sempozyumla tecrübenin yaygınlaşması- nı, bilginin ise çoğalmasını hedefliyoruz.”

EKONOMİK FORUM 43 TOBB ULUSAL

Türkiye Ürün İhtisas Borsası Ar-Ge Merkezi unvanını aldı TÜRİB bünyesinde Bilgi Teknolojileri Birimi içerisinde yer alan 382 metrekare alanda 6 proje ve 26 personeli içeren TÜRİB Ar-Ge Merkezi, finans ve yazılım teknolojileri alanlarında yenilikçi ve yüksek teknolojili ürünler üreterek tarım sektörünün etkinliğini ve verimini artıracak.

ürkiye Ürün İhtisas Borsası’nın ‘TÜRİB Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na başvuruda için çalışmayı ve nitelikli insan kaynağının Ar-Ge Merkezi’ başvurusu, Sanayi ve bulunmuştu. Ar-Ge Merkezi başvurusu 23 istihdamına imkân sağlamayı hedefliyor. T Teknoloji Bakanlığı’nca onaylandı. Mart 2021 tarihinde Sanayi ve Teknoloji Türkiye Ürün İhtisas Borsası (TÜRİB) etkin Bakanlığı tarafından düzenlenen toplantı Fonlardan da yararlanacak ve uluslararası standartta borsacılık hiz- ile karara bağlandı ve TÜRİB Ar-Ge Merkezi TÜRİB, Ar-Ge Merkezi olarak yürütmek- metlerini hedefleyen misyon ve vizyonu haline geldi. te olduğu projelerin kapsamlarına uygun doğrultusunda önemli bir başarıyı daha olarak akademik iş birlikleri geliştirecek ve gerçekleştirdi. Geliştirmekte olduğu tekno- Tarım sektöründe verimi Ar-Ge niteliği olan projeler için ulusal ve lojik altyapı ve yazılım mimarisi çalışmalarıy- artırma hedefiyle yola çıktı uluslararası fonlara başvuracak. TÜRİB, tarım la Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’ndan Ar-Ge TÜRİB bünyesinde Bilgi Teknolojileri Biri- sektörünün FinTech Merkezi olarak paydaş- Merkezi onayı aldı. mi içerisinde yer alan 382 metrekare alanda larının Ar-Ge çözümleyicisi olmayı, Tarım 6 proje ve 26 personeli içeren TÜRİB Ar-Ge 4.0 ve dijital dönüşüm kapsamında ortak Ocak ayında başvurmuştu Merkezi, finans ve yazılım teknolojileri alan- bilişim alanı oluşturmayı hedefliyor. Ar-Ge TÜRİB, 28 Şubat 2008 tarihli ve 5746 larında yenilikçi ve yüksek teknolojili ürünler merkezi olarak sağlanan destek ve teşvikler sayılı ‘Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faa- üreterek tarım sektörünün etkinliğini ve veri- sayesinde hem ürün ihtisas borsacılığına liyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’ mini artırmayı, tarım borsacılığı ekosistemi- hem de Türkiye’nin Ar-Ge ekosistemine çerçevesinde ‘Ar-Ge Merkezi’ belgesinin nin sorunlarına yönelik kapsayıcı ve yenilikçi katkıda bulunulacak. verilebilmesi için 18 Ocak 2021 tarihinde çözümler sunmayı, bunların ticarileştirilmesi

44 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 45 TOBB ULUSAL

Ufuk Avrupa Programı’nın bilgilendirme toplantısı yapıldı

dal ise Türkiye'nin Ufuk 2020 Programı'n- da son iki yılda elde ettiği başarıların net bir şekilde görüldüğünü söyledi. Mandal, bu dönüşümün Avrupa Birliği (AB) prog- ramlarından alınan geri dönüşü hızlandır- dığına dikkati çekerek, "Destek program- larımızı girdi temelinden daha çok, çıktı ve etki temeline dönüştürdük. Türkiye'de 2000'li yılların başından itibaren Ar-Ge'ye ciddi bir kaynak ayrıldı. 2018'den itibaren var olan kaynaklarımızı, potansiyelimizi yetkinliğimizi çıktı ve etkiye dönüştürme- ye odaklandık" diye konuştu. AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent Özcan ise TÜBİTAK ve TOBB’a toplantının düzen- lenmesinde bulundukları katkıdan dolayı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Türkiye Girişim Sermayesi teşekkürlerini iletti. Özcan ayrıca, özel sek- tör ve sivil toplum kuruluşlarıyla bir araya Meclisi, Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı ve TÜBİTAK gelmeyi önemsediklerini, AB programları- Başkanlığı iş birliğinde ‘Ufuk Avrupa Programı Girişimciler ve Girişim nın daha iyi anlaşılması konusunda birçok Sermayesi Destekleri Bilgilendirme Toplantısı’ gerçekleştirildi. toplantı yaptıklarını dile getirdi. Açış konuşmalarının ardından, TÜBİ- fuk Avrupa Programı Girişimciler Çağrılarında birlikte ilerliyoruz. Özellikle TAK Ufuk Avrupa Ulusal Koordinatörü Ezgi ve Girişim Sermayesi Destekleri 2019 yılında Ufuk2020 çerçevesinde çok iyi Bener Ufuk Avrupa Programı hakkında su- U Bilgilendirme Toplantısı’na TÜBİ- bir işbirliği alanı yakaladık. Bu iş birliği 2020 numunu gerçekleştirdi. Ardından, TÜBİTAK TAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal, TOBB yılında da devam etti” diye konuştu. Ufuk Avrupa EIC Ulusal İrtibat Noktası Tarık Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Büyük- Şahin ve Merve Diyar tarafından EIC ve simitci ve AB Başkanlığı Mali İşbirliği ve “Destekleri etki ve çıktı temelli EIE programlarına dair kapsamlı sunumlar Proje Uygulama Genel Müdürü Bülent dönüştürmeyi başarmamız önemli” takdim edildi. Sunumlar sonunda katılım- Özcan katıldı. Toplantı açılışında konu- TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Man- cıların soruları yanıtlandı. şan TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Büyüksimitci; TOBB olarak Türkiye’de, yurt dışındaki girişimleri sadece izleyen değil, dünyaya açılan girişimlere ev sahipliği yapan bir ekosistem kurulmasını arzu et- tiklerini ifade etti.

“TUBİTAK önemli bir yerde” Mehmet Büyüksimitci ayrıca; Ar-Ge ala- nında çok önemli görevler üstlenen ve özel sektörün yanında olan, TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Hasan Mandal’a teşekkürlerini iletti. TÜBİTAK ile birçok platformda birlikte çalış- tıklarını belirten TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Büyüksimitci, “TÜBİTAK’ın destek- leriyle TOBB ETÜ TTO olarak BİGG - Bireysel Genç Girişimci Programını yürütüyoruz. Ufuk 2020, Ufuk Avrupa, Yeşil Mutabakat

46 EKONOMİK FORUM TOBB Akademik Danışmanları İstişare ve İyi Uygulama Örnekleri Toplantısı yapıldı 014 yılından bu yana TOBB ve TE- görevine getirilen akademisyenler, pro- konusunda istişare imkânı buldu. İlerle- 2PAV işbirliği ile yürütülen Akademik jenin başından bu yana sürecin içerisin- yen günlerde bölge bazında yürütülen Danışmanlar projesinin 2021 yılı döne- de olan İl Akademik Danışmanları ile iyi projeler üzerinde görüş alışverişi yapıl- minde ilk defa Akademik Danışmanlık uygulama örnekleri ve süreç iyileştirme masına karar verildi. Ticaret Sicili Müdürlükleri E-Belge Eğitimi yapıldı icaret Sicili Müdürlükleri E-Belge Eği- Ttimi, TOBB ve Ticaret Bakanlığı İç Tica- ret Genel Müdürlüğü personeli ile Anka- ra Ticaret Sicili Müdürü ve 22 odadan 49 personelin katılımıyla elektronik ortamda gerçekleştirildi. Eğitim sonucunda Gümüşhacıköy, Borçka, Batman, Gelibolu, Hakkâri, Erzin, Bayındır, Kars, Seydişehir, Manisa, Nusay- bin, Bor, Osmaniye, Siirt, Birecik, Siverek, Şırnak, Hayrabolu, Karahallı, Van, Yozgat ve Yerköy Ticaret Sicili Müdürlüklerinde e-belge hizmeti verilmesiyle tüm ticaret ve tasdiknamesi, merkez nakli belgesi, durum sinin genişletilmesi, hizmete erişim şekli ve sanayi odaları ile ticaret odalarında e-belge belgesi ile iflas ve konkordato belgelerinin hızının arttırılması ve hizmet kalitesi bağla- hizmeti sunulmaya başlandı. (ihale için) elektronik ortamda Merkezi Sicil mında üye memnuniyetinin de arttırılması TOBB ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Kayıt Sistemi (MERSİS) üzerinde teminini amacıyla e-belge uygulaması kapsamında Genel Müdürlüğü işbirliği ile ticaret sicili sağlayan hizmet 14 Mayıs 2020 tarihinde bugüne kadar yaklaşık olarak 90 bin belge müdürlüklerince düzenlenen ticaret sicili devreye alınmıştı. Odaların, hizmet yelpaze- düzenlendi.

EKONOMİK FORUM 47 TOBB ULUSAL

Liman ve garlar için ‘Sıfır Atık Uygulaması’ semineri yapıldı

Facebook’un bölgesel istasyonları değerlendirme toplantısı gerçekleştirildi ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği’nin (TOBB) organizasyonu ile Çevre ve OBB, Facebook, Habitat ve ICC ortaklığında yürütülen TŞehircilik Bakanlığı iş birliğinde hava ve deniz limanları otogarlar ve tren TFacebook İstasyon'un bölgesel istasyonları değer- garları için Sıfır Atık Bilgilendirme Semineri internet üzerinden gerçekleştirildi. lendirme toplantısı gerçekleştirildi. Bölgesel İstasyonların Seminer TOBB KOBİ Araştırma ve Danışmanlık Merkezi ve TOBB Sanayi mevcut durumları ve planlan gelişmelerin görüşüldüğü Müdürü Cahit CEREN açılış konuşmaları ile başladı. Açılış konuşmalarının toplantıya; Facebook Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Türkiye ardından, Hava ve Deniz Limanları Otogarlar ve Tren Garları için Sıfır Atık Kamu Politikaları Direktörü Azzam Alameddin,Facebook Uygulaması Panelinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sıfır Atık Envanter ve Kamu Politikaları Programları Müdürü Ece Başay,TOBB Sek- Eğitim Şube Müdürü Hülya Çakır Sıfır atık yaklaşımı ve sıfır atık sistemi törler ve Girişimcilik Daire Başkanı A. Saygın Baban,Habitat kurulumu ve Harita mühendisi Mustafa Çiçek ise Sıfır atık bilgi sistemi Derneği Başkanı Sezai Hazır ve TOBB İl Genç Girişimciler ve belgelendirme süreci başlıklı sunumunu gerçekleştirdi. Sunumlarının Kurulu Bölge Temsilcileri ile bölgesel istasyonlar proje ardından katılımcıların soruları cevaplanarak seminer sona erdi. ortakları yetkilileri katılım sağladı.

Trafik Başkanlığı Başkan Yardımcısı Mutlu’ya ziyaret

ayısal takograf sisteminde Türkiye’nin Smevcut durumu ve akıllı takograf sistemine yönelik uluslararası düzenlemeler ile ilgili gelişmeler, saha denetimleri ve Sayısal Takograf Veri Analizi Projesi’nin son durumuna ilişkin istişarelerde bulunmak üzere, Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Başkanlığı Başkan Yardımcısı Ümit Mutlu’nun makamına 29.03.2021 tarihinde bir ziyaret gerçekleştirildi. Söz konusu ziyaret sırasında, sayısal takografın karayolu güvenliğine etkileri ve uygulamaya ilişkin sorunlar değerlendirilirken; risk bazlı ve kurallara uyan sürücülerin korunduğu, haksız rekabetin önlendiği bir yapı geliştirilmesi yönünde istişarelerde bulunuldu.

48 EKONOMİK FORUM Yurtiçi eşya taşımacılarının sorunları değerlendirildi

urtiçi eşya taşıma lisansı dağıtımı Ykonusunda TOBB ile Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı arasında yapılan Protokol ile TOBB tarafından verilen görev çerçevesinde yetkilendirilen Odalar, Bakanlık Ulaştırma Bölge Müdürlükleri ve Bakanlık yetkilileriyle, yurtiçi eşya taşıma lisansı dağıtımında güncel gelişmeler, yurtiçi eşya taşıma lisansı sahibi gerçek ve tüzel kişilerin sorunları ve çözüm önerileri değerlendirildi.

TOBB, TIR Karnesi hamillerine bir kolaylık daha getiriyor

luslararası eşya taşımacılığı alanında faaliyet Ugösteren taşımacıların TIR Karnelerine ihtiyaç duyduğu son noktadan ulaşabilmesi adına yetkilendirilen PLH Lojistik Hizmetleri A.Ş. görevlilerine TIR Sistemi ve TIR Karnesi düzenleme konusunda eğitim verildi. TOBB tarafından gerçekleştirilen uygulama sayesinde TIR Karnesi hamilleri ihtiyaç duydukları TIR Karnelerini yetkili Odaların yanı sıra sahada hizmet veren acentelerden de alabilecek.

TIR Komitesi toplandı

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) TIR Komitesi, TTOBB Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı ve TIR Komitesi Başkanı Tamer KIRAN Başkanlığında video konferans yoluyla toplandı. Toplantıda TIR Sisteminde faaliyet göstermek üze- re başvuruda bulunan firmaların sisteme giriş başvuruları değerlendirildi ve sistemde bulunan firmaların çeşitli sebep- lerle karışmış olduğu usulsüzlük vakaları görüşülerek karara bağlandı. Ayrıca son dönemlerde Türk taşımacıların geçiş belgesi işlemlerinden dolayı Fransa’da yaşadıkları sorunlar ve bu konuda Birliğimizce yapılan girişimler hakkında TIR Komitesi üyelerine bilgi verildi.

EKONOMİK FORUM 49 TOBB ULUSAL

Girişimci kadınlara, ‘Teknoloji Gücü Projesi’ detaylı anlatıldı

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Tile Hepsiburada’nın 8 Mart Dünya Ka- dınlar Günü’nde başlattığı, Girişimci Kadın- lara Teknoloji Gücü Projesi Bilgilendirme Toplantısı, TOBB Kadın Girişimciler Kurulu Başkanı Nurten Öztürk’ün açılış konuşma- ları ile başladı. TOBB Kadın Girişimciler Üst Kurul Üyeleri, TOBB İl Kadın Girişimciler Kurulu Başkan ve üyelerinin katılımları ile Girişimci Kadınlara Teknoloji Gücü Pro- Kadın Girişimciler Kurulu üyeleri ve Türkiye gerçekleştirilen toplantıda, Hepsiburada jesi ile tüm girişimci kadınların e-ticarette Odalar ve Borsalar Birliği Genç Girişimciler Kadın Girişimcilik Koordinatörü Duygu Ak- güçlenmelerinin, işini e-ticaretle büyütmek Kurulu’nun kadın üyelerine özel fırsatlardan taş ve Pazaryeri Operasyon Müdürü Seçil isteyenlere fırsat eşitliğinin sağlanması ve yararlanmak için http://bilgisistemi.tobb- Yenişen, proje hakkında detaylı bilgilendir- dijital dönüşümlerinin desteklenmesi he- girisimcilik.org.tr/kadingirisimci linkinden mede bulundu. defleniyor. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TC Kimlik Numarası ile başvuru yapabiliyor.

TOBB KGK Networking Çalışma Grubu toplandı OBB Kadın Girişimciler Kurulu Networking Çalışma Grubu toplantısı çev- Trim içi olarak gerçekleştirildi. Toplantıya, TOBB Kadın Girişimciler Kurulu Başkan Yardımcısı ve Çalışma Gurubu Başkanı Melisa Mutlu, TOBB KGK Üyesi Pınar Taşdelen Engin, TOBB Ankara KGK Başkanı Belma Yılmazyiğit, TOBB Aydın KGK Başkanı Esen Türker, TOBB Bursa KGK Başkanı Sevgi Saygın, TOBB Erzurum KGK Başkanı Feride Eda Çalıkuşu, TOBB Nevşehir KGK Başkanı Gülper Gündüz Yassı, TOBB Karabük KGK Başkanı Nuray Alpboğa ve TOBB Mersin KGK Başkanı Ayla Harp katıldı. TOBB Tahkim Divanı video konferans yoluyla toplandı

ürkiye Odalar ve Borsalar TBirliği (TOBB) Tahkim Divanı, Adil Sani Konukoğlu başkanlığında video konferans yoluyla bir araya geldi. Toplantıda, Divanın gündemde yer alan konular değerlendirildi. COVID-19 pandemi sürecinin tahkim davalarına etkileri hakkında Hukuk Müşavirliği tarafından bilgilendirme yapıldı.

50 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 51 TOBB ULUSAL

TOBB ve Google’dan meslek lisesi öğretmenlerine eğitim illi Eğitim Bakanlığı, Türkiye Odalar görme fırsatı bulacak. Eğitimlere katılabil- Mve Borsalar Birliği (TOBB) ve TOBB mek için MEB ve TOBB tarafından okullara ETÜ arasında imzalanan ‘Mesleki Eğitim İş yapılacak duyuruların takip edilmesi ve Birliği Protokolü’ kapsamında; TOBB ve Go- EBA’da açılacak ilgili derslere kayıt yaptırıl- ogle iş birliğiyle, meslek liselerinde görevli ması gerekiyor. öğretmenlere yönelik hizmet içi eğitim fa- MEB, TOBB ve TOBB ETÜ arasında im- aliyetleri düzenlenecek. Söz konusu eğitim zalanan Mesleki Eğitim İş Birliği Protokolü faaliyetlerinden ilk aşamada, Mesleki Eğitim ile sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli insan İş Birliği Protokolü kapsamında bulunan 81 gücünün yetiştirilmesi için okullarda eğiti- ildeki 113 meslek lisesi öğretmeni faydala- mi verilen meslek alanlarında öğrenci ve nabilecek. öğretmenlerin sosyal ve zihinsel beceri- TOBB ve Google iş birliğiyle EBA’da bu- eğitimlerine tamamlayıcı nitelikte olacak lerinin geliştirilmesi, mesleki bilgi, beceri lunan ‘Kotlin ile Android Mobil Uygulama, canlı yayınlarla; meslek lisesi öğretmenle- ve yabancı dil yeterliliklerinin artırılması Flutter ile Mobil Geliştirme ve “Yapay Zeka’ ri, Google uzmanlarından birebir eğitim hedefleniyor.

UBAK çalıştayı gerçekleştirildi OBB tarafından düzenlenen UBAK Ça- ğının koordinasyonunda video konferans Sekreter Yardımcısı Cengiz Delibaş Tlıştayı, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlı- yöntemiyle gerçekleştirildi. TOBB Genel ile Ulaştırma Hizmetleri Düzenle- me Genel Müdür V. Haydar Ufuk Kale’nin başkanlık ettiği Çalıştay’a Odaların ve taşımacı derneklerinin temsilcileri katıldı. Taşıma ve Lojistik Sistemler Daire Başkanlığı’na bağlı Uluslararası Geçiş Belgesi Müdürlüğünce or- ganize edilen Çalıştay’da, UBAK belgesi ile ilgili olarak Bakanlıkça yürütülen işlemler hakkında bil- gi verilirken, ayrıca katılımcıların UBAK dağıtım kriterlerine dair görüş, öneri ve soruları Bakanlık yetkililerince değerlendirildi.

52 EKONOMİK FORUM TOBB KGK, OBB Kadın Girişimciler Kurulu, Taşımacılık Bölge Temsilcisi, Mersin KGK Başkanı Ayla Harp Tve Lojistik Sektörü Toplantısı, TOBB İl Kadın ve TOBB KGK Başkanı Nurten Öztürk tarafından taşımacılık ve Girişimciler Kurulu üyelerinin katılımları ile çev- gerçekleştirildi. Taşımacılık ve Lojistik sektörün- rim içi olarak gerçekleştirildi. Açılış konuşmaları; de faaliyet gösteren kurul üyelerinin katılım sağ- lojistik sektörü TOBB Sektörler ve Girişimcilik Daire Başkanı A. ladığı toplantıda, sektörün önde gelen sorunları toplandı Saygın Baban, TOBB KGK Üyesi, Doğu Akdeniz dile getirilerek istişarelerde bulunuldu. Metal Eşya Sanayi kriteri bilgilendirme webinarı anayi Kapasite Raporu düzenleyen oda eksperlerinin katılımıyla S3811 Metal Eşya Sanayi kriteri bilgilendirme webinarı gerçekleş- tirildi. Toplantı KOBİ Araştırma ve Danışmanlık Merkezi ve Sanayi Mü- dürü Cahit Ceren’in Sanayi Kapasite Raporları hakkında bilgilendirme ve görüşleri ile başlayıp Sanayi Müdürlüğü Mühendisleri Ali Müjdat Bayramoğlu ve Efe Ayden’in Sanayi Kapasite Raporlarını incelerken karşılaştıkları sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileriyle de- vam etti. Toplantıya oda eksperleri de dahil edilerek sahada yaşanan sorunlar ve bunlara yönelik sundukları çözüm önerileri istişare edildi.

Ekonomik Raporu İnceleme Komisyonu bir araya geldi konomik Raporu İnceleme Komisyonu, Engin Yeşil, Komisyon Başkanı Ferhat Çağ- Komisyon, Raporda 2020 yılında Türkiye’de ve ETOBB 77. Genel Kurulu’na sunulmak üzere layan, üyeler; Halil Balık, Ahmet Nejat Sağel, dünyada meydana gelen gelişmelerin objektif Mali ve Sosyal Politikalar Müdürlüğü tarafın- Ersin Kaşka, Abdullah Genç ve Şakir İşeri ile bir şekilde değerlendirildiği konusunda görüş dan hazırlanan “2020 Yılı Ekonomik Rapor” Başkanlık Baş Danışmanı Çağrı Gürgür katıldı. birliğine vardı. Toplantı katılımcıların dünya taslağını incelenmek amacıyla 19 Nisan 2021 Toplantıda, Mali ve Sosyal Politikalar Müdürlü- ve Türkiye ekonomisindeki güncel ekonomik tarihinde video konferans yöntemiyle top- ğü tarafından yapılan sunumla ‘2020 Yılı Eko- ve sosyal ortama ilişkin değerlendirmelerde landı. Toplantıya TOBB Yönetim Kurulu Üyesi nomik Rapor’u ayrıntılı bir şekilde incelendi. bulunmasıyla sona erdi.

EKONOMİK FORUM 53 TOBB ULUSLARARASI

Hisarcıklıoğlu Azerbaycan’da ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Azerbaycan Milli Meclis Başkanı T Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, çeşitli temaslarda bulunmak üzere Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ile birlikte Azerbaycan’a gitti. Gafarova ile bir araya gelindi Hisarcıklıoğlu, Bakü’de ‘Türkçe Konuşan Gi- zerbaycan Milli Meclis Başkanı Sahibe Gafarova, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ve rişimciler Programı’ 6. dönem katılımcıların- Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu’nu kabul etti. dan Dr. Elşen Ebülhesenli ile bir araya geldi. A

Hisarcıklıoğlu, Türkiye ve Azerbaycan iş dünyası temsilcileriyle bir araya geldi

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) başkanlarıyla yuvarlak masa toplantısına Cabbarov'un katılımıyla gerçekleştirilen T Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, Tür- iştirak etti. Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan toplantıda, Türkiye ile Azerbaycan arasın- kiye ve Azerbaycan iş dünyasındaki STK ile Azerbaycan Ekonomi Bakanı Mikayıl da e-Ticaret Mutabakat Zaptı da imzalandı.

54 EKONOMİK FORUM Bakü’de şehitliğe gidildi

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. T Rifat Hisarcıklıoğlu, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan Aliyev ile görüşüldü ile birlikte merhum Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in zerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ticaret Bakanı kabrinin bulunduğu Fahri Hıyaban'ı ve 20 Ocak Ruhsar Pekcan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) şehitlerinin yer aldığı Bakü Şehitler Hiyabanı'nda da A Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu’nu kabul etti. Görüşmede, Ebedi Ateş Anıtı'nı ziyaret etti. Türkiye - Azerbaycan ticari ilişkileri değerlendirildi.

Hisarcıklıoğlu, Azerbaycan Başbakanı Esedov ile görüştü

Azerbaycan Başbakanı Ali Esedov, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu’nu kabul etti.

EKONOMİK FORUM 55 TOBB ULUSLARARASI

Hisarcıklıoğlu, D-8 üyelerine “ticaretimizi artıralım” dedi Türkiye Odalar ve Borsalar Geniş katılımlı iş forumu vurgu yaptı. D-8 ülkeleri olarak 1.5 trilyon Birliği (TOBB) Başkanı M. TOBB Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu ve dolar civarında ihracat yapmayı başardık- Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan; TOBB, Bang- larını dile getirerek, fakat ülkelerin kendileri Rifat Hisarcıklıoğlu, çevrimçi ladeş Ticaret ve Sanayi Odaları Federasyonu arasında yaptığı ticaretin sadece 110 milyar olarak düzenlenen D-8 (FBCCI) ve D-8 TSO iş birliğinde, 10’uncu dolarda kalmasını eleştirdi. Bu rakamı yeterli İş Forumu’nda yaptığı D-8 Dakka Zirvesi kapsamında, sanal or- bulmadığına atıfta buluna Hisarcıklıoğlu, konuşmada küresel pazara tamda düzenlenen D-8 İş Forumu’na da ülkeler arasında daha iyi ticaret ve yatırım yaklaşık 1.5 trilyon dolarlık katıldı. Toplantıda Bangladeş Ticaret Bakanı ortamına ihtiyaç duyulduğuna dikkati çek- Tipu Munshi, Bangladeş Dışişleri Bakanı ti. Dolayısıyla tercihli ticaret anlaşmasının ihracat yapan Müslüman Abdul Momen de yer aldı. TOBB Başkanı kapsamını genişletmek gerektiği önerisini ülkelerin kendi aralarındaki Hisarcıklıoğlu, gelişmekte olan Müslüman yapan Hisarcıklıoğlu, şöyle devam etti: “Bu ticareti çok düşük bularak, ülkeler arasında işbirliği fikrinin Necmettin anlaşmaya üye ülkelerimizin tam katılımı- ticareti artırma çağrısı yaptı. Erbakan tarafından 24 yıl önce önerildi- nın olması gerekiyor. Daha iyi bağlantı için ğini anımsatarak, 24 yıl aradan sonra D-8 daha iyi fiziksel ve yasal altyapıya ihtiyacı- Organizasyonun geliştiğini ve Türkiye ile mız var. Bu, ülkelerimiz arasındaki vizesiz amamına yakını Müslüman ülkeler- katılımcı ülkeler arasındaki ilişkilerin derin seyahati kapsamalı. Bu nedenle hükümet- den oluşan D-8 üyesi ülkelerin 1.5 ve güçlendirilmesine yardımcı olduğunu lerimizin sorumluluklarına ek olarak D-8 T trilyon dolara yakın ihracat yapmayı kaydetti. Ticaret Sanayi Odası'na (TSO) çok önemli başardığını kaydeden Türkiye Odalar ve bir yükümlülük düşüyor. Bunun D-8 bün- Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hi- “110 milyar dolarlık ticareti yesindeki özel sektörün tek çatı kuruluşu sarcıklıoğlu, “Ancak, birbirimizle ticaretimiz artık büyütme zamanı geldi” olduğunun bilincinde olmalıyız.” sadece 110 milyar dolar. Bu yeterli değil. Başkan Rifat Hisarcıklıoğlu, D-8 ülkeleri- Ülkelerimiz arasında daha iyi ticaret ve yatı- nin 1 milyardan fazla nüfusunun refahının “D-8’e ayrıca önem veriyoruz” rım ortamına ihtiyacımız var. Tercihli ticaret ekonomik güce bağlı olduğunun altını Rifat Hisarcıklıoğlu, Türkiye’nin kurul- anlaşmamızın kapsamını genişletmemiz çizerek, D-8 üyesi ülkelerin 4 trilyon dolar duğu günden beri D-8’e ayrı bir önem ver- gerekiyor“ dedi. civarında Gayri Safi Yurt İçi Hasıla ürettiğine diğini aktararak, Ekim 2017’de İstanbul’da

56 EKONOMİK FORUM 9. D-8 Zirvesi’ni gerçekleştirerek Teşkilat Dolayısıyla ticaret ilişkilerimizi geliştirme- kolaylaştırılması ve özellikle gümrük iş- Başkanlığını devraldığını söyledi. Hisar- miz gerektiğini düşünüyorum. Özellikle lemleri ile ilgili konularda iş birliği olduğu- cıklıoğlu, Başkanlığını yaptığı D-8 TSO’da D-8 içerisinde 500 milyar dolarlık ticaret nu belirtti. Pekcan, D-8 ülkelerinin teknik görevini devretme zamanının geldiğini hacmine ulaşma hedefi yönünde çalış- düzeyde iş birliği yapma, ortaklık yapma belirterek, görevini Şeyh Fazle Fahim’e, malıyız. 6. D-8 zirvesinde ortaya koyulan fırsatına sahip olduklarını kaydederek, “Bu “D-8 TSO başkanlığını teslim etmekten yol haritasında 500 milyar dolarlık ticaret sayede gümrük ve ticaret işlemlerimizi gerçekten onur ve memnuniyet duyu- hacmi hedefi belirlenmişti. Bu bağlamda uyumlaştırabiliriz. Böyle bir teknik düzeyde yorum. İhtiyacınız olduğunda desteğim D-8 Tercihi Ticaret Anlaşması, çok önemli iş birliğinin teşvik edilmesi gerçekten çok her zaman mevcut olacaktır. Tüm D-8 olabilir” dedi. faydalı olacak” dedi. ulusal odalarının desteklerini vermeye devam edeceğinden eminim. İnşallah “Diğer ülkeler de bir an evvel Kimler katıldı? bu pandemi kısa sürede sona erecek ve TTA’yı uygulamaya başlamalı” Toplantıya ayrıca, Bangladeş Ticaret toplantılarımızı ve iş etkinliklerimizi yüz Türkiye’nin Tercihi Ticaret Anlaşması’nı ve Sanayi Odaları Federasyonu (FBCCI) yüze yapacağız. Size iyi şanslar ve büyük (TTA) uygulamaya başladığının altını çizen Başkanı Sheikh Fazla Fahim, D-8 Genel başarılar diliyorum” ifadeleriyle devretti. Pekcan, özellikle Endonezya, Bangladeş, Sekreteri Dato’ Ku Jaafar Ku Shaari, En- Nijerya ve Pakistan’ın uygulama aşamasına donezya Ticaret Bakan Yardımcısı Jerry “Yüzde 6.5 oran çok düşük” en kısa zamanda geçmesini beklediklerini Samguaga, Bangladeş Dışişleri Bakan Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan ise konuş- ve bu ülkeleri de anlaşmanın içerisinde gör- Yardımcısı Shahriar Alam, FBCCI Başkan masında, tamamı Müslüman ülkelerden mek istediklerini aktardı. Söz konusu Ticaret Yardımcısı Muntakim Ashraf, Mısır Ticaret oluşan D-8 ülkelerinin ticaret hacminin 1.6 Anlaşması’nın yanı sıra yatırımcı ilişkilerini Odaları Federasyonu (FEDCOC) Başkanı trilyon dolar olduğunu, bunun da sadece geliştirmeleri yönünde teşvik çalışmalarının Ibrahim Mahmoud El Araby, Endonezya yüzde 6.5’inin D-8 üyesi ülkeler arasında yapılması gerektiğine dikkati çeken Bakan Ticaret ve Sanayi Odası Başkan Yardımcısı yapıldığını belirterek, "Dolayısıyla ticaret Pekcan, “Bence bu özellikle yatırımcı ve iş Shinta Kamdani, İran Ticaret, Sanayiler, Ma- ilişkilerimizi geliştirmemiz gerektiğini dü- dostu altyapıların kurulmasıyla daha kolay denler ve Tarım Odası Başkan Yardımcısı şünüyorum. Özellikle D-8 içerisinde 500 olacaktır. Aynı zamanda dijital ekonomi, Mohammad Reza Karbasi, Malezya Ulusal milyar dolarlık ticaret hacmine ulaşma he- dijitalleşme ve E-Ticaret konularında da iş Ticaret ve Sanayi Odası (NCCIM) Başkanı defi yönünde çalışmalıyız. 6. D-8 zirvesinde birliği yapmamız gerektiğini vurgulamak Tan Sri Datuk Ter Leong Yap, Nijerya Ti- ortaya koyulan yol haritasında 500 milyar istiyorum. Türkiye olarak biz D-8 ortakları- caret, Sanayi, Madenler ve Tarım Odaları dolarlık ticaret hacmi hedefi belirlenmişti. mızla bu inovatif alanlarda ortak çalışmalar Birliği (NACCIMA) Başkanı Hajiya Saratu Bu bağlamda D-8 Tercihi Ticaret Anlaşması, yapmaya hazırız” diye konuştu. Iya Aliyu, Pakistan Ticaret ve Sanayi Odaları çok önemli olabilir" ifadesini kullandı. Bakan Pekcan, bir başka önemli ko- Federasyonu (FPCCI) Başkanı Nasser Hyatt Bakan Pekcan, D-8 üyesi Müslüman ül- nunun ise D-8 ülkeleri arasında ticaretin Magoo da katıldı. kelerin birlikte ticaret yapmalarının her ülke için çok önemli olduğuna vurgu yaparak, ticaret hacminin geliştirilmesine yönelik çağrıda bulundu. Pekcan, Uluslararası ti- caret ve uluslararası iş ilişkilerinin yapıcı bir şekilde olmasına gerektiğine inandıklarını belirterek, D-8 üyesi ülkelerin, refahını artır- ma yönünde yapılacak tüm çalışmalardan faydalanması gerektiğini dile getirdi.

“Ticaret ilişkilerimizi artık geliştirmemiz gerekiyor” D-8 ülkelerinin potansiyeline inandık- larını aktıran Bakan Ruhsar Pekcan, D-8 üyesi ülkelerine oldukça önemli ekonomik ve siyasi aktörler olduğunu vurguladı. Pek- can, yaklaşık 4 trilyon dolar Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) ile İslam İşbirliği Örgütü D-8 ilkeleri nelerdir? Üyeleri içerisinde enerji dışındaki ihracatın D-8 oluşumunun bayrağında altı yıldız yer alıyor. Bayrakta yer alan her bir yıldız yüzde 90’ını gerçekleştirdiğini söyledi. Pek- oluşumun altı ilkesinden birini temsil ediyor. Bu ilkelere gelince; savaş değil barış, ça- can, “D-8 ülkelerinin toplam ticaret hacmi tışma değil diyalog, çifte standart değil adalet, üstünlük değil eşitlik, sömürü değil iş 1.6 trilyon dolar. Bunun sadece yüzde 6.5’i birliği, baskı ve tahakküm değil, insan hakları, hürriyet ve demokrasi sembolize ediliyor. D-8 içerisindeki ticaretten elde ediliyor.

EKONOMİK FORUM 57 TOBB ULUSLARARASI

Hisarcıklıoğlu, EUROCHAMBRES Başkanlık Divanı toplantısına katıldı ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat Hi- T sarcıklıoğlu’nun Başkan Vekilliğini yürüttüğü Avrupa Ticaret ve Sanayi Odası’nın (EUROCHAMBRES) Başkanlık Divanı video konferans aracılığıyla toplandı. Avrupa Komisyonu Mali Hizmet- ler, Mali İstikrar ve Sermaye Piyasaları Birliği’nden Sorumlu Üyesi Mairead McGuinness'in de katıldığı toplantıda, KOBİ’lere destek ve mali piyasalarda dijitalleşme değerlendirildi.

Türkiye - AB ilişkileri değerlendirildi

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı M. Rifat T Hisarcıklıoğlu, ABD Dışişleri Bakan Yardımcılığına aday gösterilen Karen Donfried ve Türkiye-AB Karma İstişari Komite Eş-Başkanı Peter Clever ile German Marshall Fund’un düzenlediği toplantıya katıldı. Toplantıda, “Pozitif Gündem Arayışında Türkiye-AB İlişkileri” değerlendirildi.

"Siyasi hesap ve popülist kararlarla tarih değişmez" ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği ilişkin yayımladığı mesajındaki "sözde T (TOBB) Başkanı M. Rifat Hisarcık- soykırım" ifadesine ilişkin paylaşımda lıoğlu, ABD yönetiminin kararının Er- bulundu. ABD yönetiminin kararının meni soykırım iftirasını gerçeğe dönüş- Ermeni soykırım iftirasını gerçeğe dö- türmeyeceğini belirterek, "Siyasi hesap nüştürmeyeceğini vurgulayan Hisar- ve popülist kararlarla tarih değiştirile- cıklıoğlu, "Şiddetle kınıyorum. Siyasi mez. Tarihi gerçekleri çarpıtan bu ka- hesap ve popülist kararlarla tarih de- rar, Türk-Amerikan ilişkilerini olumsuz ğiştirilemez. Tarihi gerçekleri çarpıtan etkileyecektir." ifadelerini kullandı. bu karar, Türk-Amerikan ilişkilerini Hisarcıklıoğlu, Twitter'dan, ABD olumsuz etkileyecektir." değerlendir- Başkanı Joe Biden'ın 1915 olaylarına mesinde bulundu.

58 EKONOMİK FORUM Türkiye-AB KİK üyelerinden ABD Başkanı Biden’a tepki

Türkiye-Avrupa Birliği (AB) Karma İstişare Komitesi (KİK) Türkiye kanadını oluşturan; HAK-İŞ, MEMUR-SEN, TESK, TÜRK-İŞ, TİSK, Türkiye KAMU-SEN, TOBB ve TZOB yaptıkları ortak açıklama ile ABD Başkanı Joe Biden'ın 1915 olaylarına ilişkin yayımladığı mesajındaki "soykırım" ifadesine tepki gösterdi.

apılan ortak açıklamada şu ifadeleri tırlatıyoruz. Tarihi gerçekler, politikacıların yer verildi: “Bizler Türkiye’nin işçi, konjonktürel siyasi amaçlarına veya iç siyasi Y çiftçi, işveren, memur, esnaf, tüccar, çıkarlarına göre tahrif edilip, değiştirilemez. sanayici ve üreticilerini temsil eden sendi- Türkiye, tarihiyle yüzleşmekten hiçbir za- kalar ve meslek örgütleriyiz. ABD Başka- man kaçınmadığı gibi, ABD dâhil hiç kim- nı'nın 24 Nisan 2021 tarihinde yaptığı sözde seden ders alacak da değildir. Yapılan bu soykırıma dair açıklamayı kesin ve kati şekil- açıklama milletimizin vicdanında da asla de reddediyor ve kınıyoruz. Hiçbir bilimsel kabul görmeyecek, ülkelerimiz arasındaki ve hukuki temele dayanmayan sözkonusu müttefiklik ilişkisinde tamiri zor ve derin bir ğımızı hatırlatıyor ve onları rahmetle yâd açıklamayı siyasi popülizmin bir sonucu yara açacaktır.” ediyoruz.” olarak görüyoruz. ABD Başkanı'nın ve ben- zer adım atanların yaptıkları açıklamaların Lobileri destekleme çabası Açıklamada kimler yer aldı? hiçbir hukuki değeri bulunmadığını, bu ABD, malum siyasi çevreleri tatmin et- Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu kişilerin tarihi konularda hüküm verecek, mek dışında başka hiçbir amaca hizmet (HAK-İŞ) hukuki ve ilmi bilgileri olmadığını önemle etmeyen bu vahim hatasını düzeltmeli, Memur Sendikaları Konfederasyonu vurguluyoruz. tarihten düşmanlık çıkarmaya çalışan bu (MEMUR-SEN) çevrelerin gündemine hizmet etmeyi bı- Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfede- Gerçekler çarpıtılamaz rakmalı, farklı milletlerin bölgede barış için- rasyonu (TESK) Tarihi gerçekleri çarpıtan bu açıklama- de bir arada yaşamasına yönelik çabaları Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu nın, halkları kutuplaştırmak ve bölgede desteklemelidir. Bu vesileyle, Birinci Dünya (TÜRK-İŞ) barış ve istikrarın sağlanmasını zorlaştır- Savaşı öncesinde ve sırasında hayatını kay- Türkiye İşveren Sendikaları Konfederas- maktan başka bir sonuç vermeyeceğinin beden her milletten ve her inançtan fertleri yonu (TİSK) görülmesini arzu ediyoruz. Türkiye'nin o saygıyla anıyoruz. Ermeni terör örgütlerince Türkiye Kamu Çalışanları Sendikaları döneme dair 2005 yılında yaptığı Ortak düzenlenen alçakça saldırılarda şehit düşen Konfederasyonu (Türkiye KAMU-SEN) Tarih Komisyonu kurulması önerisinin de, 31'i diplomat ve onların aile mensupları Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Ermeni tarafınca kabul edilmediğini ha- olmak üzere 58 vatandaşımızı unutmadı- Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB)

EKONOMİK FORUM 59 KİTAP TANITIM

Aile işletmelerinin ihtiyaç duyacağı bir rehber ‘İşletmeler İçin Aile Anayasası’

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Alp ve Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hakan Karabacak tarafından hazırlanan ‘İşletmeler İçin Aile Anayasası’ adlı akademik çalışma Türkiye’de Aile Anayasasını henüz anlamayan işletmeler için basit ancak etkili ve derin bir anlatım sunuyor.

OBB Ekonomi ve Teknoloji Üni- ‘İşletmeler İçin Aile Anayasası’ adlı kitap Seç- versitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. kin Yayıncılık tarafından piyasaya sürüldü. Ali Alp ve Ankara Sosyal Bilimler “İşletmeleri geleceğe taşıyacak bir rehber” Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. sloganıyla kitapçılardaki yerini alan kitap HakanT Karabacak tarafından hazırlanan sekiz bölümden oluşuyor. İlk bölümde Ku-

60 EKONOMİK FORUM Bir bakım kılavuzu paydaşların hak ve menfaatlerini de saygı Aile işletmelerinin sağlıklı ve uzun gösterildiği, iyi şirket yönetim biçimini ku- ömürlü kalmasını amaçlamak için bir ba- rumsal yönetim olarak tanımlıyor. kım kılavuzuna ihtiyaç duyulduğunu bu İşte bu noktada aile şirketlerinin kurum- kılavuzun da aile anayasası olduğunun sal yönetime geçebilmesi için kuruluş aşa- altını çizen akademisyenler, işletmelerin masından itibaren aile anayasasına uygun aile anayasası sayesinde şirketin bağışıklı- bir şekilde kendini bugüne ve geleceğe ğını güçlendirip, genç nesilleri yönetime hazırlaması önerisinde bulunan TOBB Eko- hazırlayabileceğini, gerek duyulan yapı ve nomi ve Teknoloji Üniversitesi Öğretim Üyesi sistemleri kurup, işler hale getirebileceğine Prof. Dr. Ali Alp ve Ankara Sosyal Bilimler vurgu yapıyor. Türkiye gibi ekonomisinin Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Hakan Karaba- ağırlığı KOBİ’lerde olmakla birlikte daha çok cak, aile anayasası ile işletmelerin “Gelecekte aile işletmelerinin yoğun olarak görüldüğü nereye ulaşmak istiyoruz?” sorusuna kesin ve ülkelerde işletmenin sağlam bir temele net bir cevap verebileceğinin altını çiziyor. dayanmasının güçlü bir ekonominin de önünün açılmasına destek olacağı bilgisini Liyakat ve profesyonellik paylaşan akademisyenler, bunun için de başarının anahtarı konumunda aile anayasası ile hem günümüzün hem de Aile işletmelerinin iç çevrelerinden kay- geleceğin garanti altına alınması çağrısında naklanan sorunları da tespit eden kitapta; bulunuyor. Bir aile işletmesinin kurulma liyakat ve profesyonelliğin akrabalık ilişkile- aşamasında belki ilk etapta zorluk yaşama- rinin gerisinde kalması, yetki ve sorumluluk yacağını fakat işler büyüdükçe yönetilecek ayrımlarının net yapılmaması ve uygulan- birim sayısı arttıkça işletmenin zorlanacağı maması, işletme ile aile arasındaki sorunla- tespitini yapan Ali Alp ve Hakan Karabacak, rın geçişkenliği, değişimlere hızlı ve yeterli böylesi bir dönemde reforma ihtiyaç duyan biçimde uyum sağlanamaması, işletmede şirket için elzem olan konulardan birinin profesyonel yöneticilerin istihdam edil- aile üyeleri arasındaki ilişkinin ve ailenin memesi, eğitimin ikinci plana itilmemesi, işletme ile etkileşiminin sağlıklı olması ge- gücün tek elde toplanması, halef veya devir rektiği çağrısını yapıyor. planlamasının yapılmaması konularını öne Burada manevi bağlardan ziyade mad- çıkarıyor. Buna ilave genç kuşakların görüş, di ve profesyonel öğelerin öne çıkmasını fikir ve eleştirilerini kurucuların yanında ye- öneren kitapta aile işletmesinin sağlığı için terince ifade edememesi, finansal yapının ailenin duygusal ve psikolojik etkilerine karşı bozulması, uygun finansman kaynaklarına işletmenin profesyonel kimliğinin korunma- erişimde güçlükler, risk yönetimi, iç kont- sı gerektiğini bildiriyor. Özellikle liyakat ve rol ve iç denetim sistemlerinin yetersizliği, profesyonellik konularının akrabalık ilişkile- işletmelerde kurumsal yönetimin ilkeleri rinin önüne geçmemesi çağrısında bulunan olan şeffaflık, hesap verebilirlik, adillik ve akademisyen aslında bir bakıma yönetimde sorumluluk ilkelerinin gözetilmemesi aile gelecek kaygısı yaşayan aile işletmeleri için işletmelerinin başlıca iç sorunları arasında karmaşık gibi gözüken sorulara dolu dolu ve öne çıkıyor. rumsal Yönetim Kavramını açıklayan iki gayet anlaşılır bir dille çözüm sunuyor. Buna ilave değişkenlik, belirsizlik, kar- akademisyen, ikinci bölümde ise Kurumsal maşıklık ve anlaşılmazlık kavramlarının işlet- Yönetimin Gelişim Sürecini ele alıyor. Üçün- ‘Kurumsal yönetim’ kavramı melerde yeni dünyanın yapısal sorunlarını cü bölümde ise Aile İşletmesi Kavramını iyi şirket yönetim biçimi oluşturduğu bilgisini veren kitapta, değiş- tüm yönleriyle inceleyen akademik çalışma, Kitapta kurumsal yönetim kavramını kenliğin yerini vizyonun alması, işletmelerin dördüncü bölümde Aile İşletmesi Sistemini tanımlayan akademisyenler, uzun vadede açık ve açık ve anlaşılır bir vizyona sahip anlattığı gibi beşinci bölümde de Aile İşlet- şirketin sürdürülebilir bir şekilde değer ya- olması öneriliyor. Yine belirsizliğin yerini melerinin Sorunlarına dikkat çekiyor. İşlet- ratmayı sürdürürken yönetim kurulu, üst anlayışın yer alması önerisini yapan akade- meler niçin Aile Anayasası’na ihtiyaç duyar yönetim, hissedarlar ve diğer paydaşlarla misyenler, geniş bir perspektifte dünyadaki sorusunu ise kitabın altıncı bölümü olan olan ilişkilerin, bunların rol ve sorumlulu- değişimleri anlayabilecek bir yapının kurul- Aile Anayasasının Gerekçesi bölümünde ğunun şeffaflık, adillik, hesap verebilirlik ve masını öneriyor. Ayrıca karmaşıklığın yerini ele alan çalışma, yedinci bölümde Aile Ana- sorumluluk ilkeleri esas alınarak en uygun basit ve pratikliğe sahip bir sistemin yer al- yasasının Unsurlarını, sekizinci bölümde ise şekilde tasarlandığı, yönetim ve denetim masını öneren akademisyenler, anlaşılmaz- Aile Anayasası Hazırlık Sürecini kapsamlı bir fonksiyonlarının birbirinden ayrıldığı, his- lık yerine de çevikliği esas alan bir yönetim şekilde anlatıyor. sedarların çıkarları korunurken diğer ilgili biçiminin benimsenmesi öneriliyor.

EKONOMİK FORUM 61 ARAŞTIRMA

KÜRESEL GSYH’NİN ÜÇTE BİRİNDEKİ ÇİN ETKİSİ ABD KANADINI ZORLUYOR RCEP ile ticaret savaşlarında kartlar yeniden dağıtılıyor

Asya-Pasifik bölgesindeki 15 ülke, dünyanın en büyük serbest ticaret anlaşmasına imza atarak, Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık (RCEP) Anlaşması ile ticaret savaşlarını bambaşka bir boyuta taşıdı. Uzmanlara göre, Çin'in ilk kez işin içinde olması gibi ilkleri barındıran RCEP, ABD’yi endişelendiriyor.

62 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 63 ARAŞTIRMA

OVID-19 ve ekonomik etkileriyle mücadeleyle birlikte, ABD’deki se- çim sürecinin ardından Trump-Bi- den geçişinin de sürdüğü böylesi birC dönemde “dünyanın en büyük serbest ti- caret anlaşması” olarak tanımlanan RCEP (Böl- gesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık) imzalandı. 2012’den bu yana süren müzakere turları ve bakanlıklar seviyesinde yapılan görüşmelerin ardından 37. ASEAN Liderler Zirvesi’nde RCEP anlaşmasında nihai imzalar atıldı. 10 ASEAN ülkesinin yanı sıra Çin, Avustralya, Güney Kore, Japonya ve Yeni Zelanda’nın da dahil olduğu RCEP, küresel GSYH’nin üçte birini ve 2.2 milyarlık nüfusu kapsıyor.

TARİFELER KADEMELİ DÜŞECEK Anlaşma ile birlikte tarifelerin kademeli olarak düşürülmesi, korumacılığın zayıflama- sı, karşılıklı yatırımların artması ve bölgede ticari malların serbest dolaşımı öngörülüyor. ABD ve Hindistan anlaşmada yer almıyor. Hindistan en başından bu yana müzakerele- re katılmış ancak hizmetler ve tarım sektörü ile ilgili çekinceleri nedeniyle 2019’da müza- kerelerden çekilmişti. Hindistan’ın çekilme kararında ABD’nin etkili olması ihtimali de dile getirilen görüşler arasında yer alıyor. Hindistan’ın da dahil olması RCEP’nin kapasi- tesini ve kapsamını daha da genişletebilirdi. Ancak anlaşma kapıları henüz Hindistan’a tamamen kapatılmış değil.

SAVUNMA VE TİCARETTEKİ ÇIKARLAR RCEP’TE AYRIŞTI Anlaşmanın Trump-Biden geçiş döne- ederken, ilk defa bölgesel çok-taraflı bir cific Partnership) bir benzeri olarak gö- minde imzalanması manidar bulunmakla anlaşmaya imza atmış oldu. Bu şekilde Ba- rülebilir. Obama başkanlığı döneminde birlikte, Asya’daki mevcut ilişkilerin çetrefilli tı’da çok taraflılığın zayıfladığı bir dönemde, TPP’yi oldukça önemsiyordu ve ABD’nin durumu da gözler önüne seriliyor. Özellikle Çin’in ve bölge ülkelerinin bu hamlesi Asya böyle bir organizasyona liderlik etmemesi Avustralya ve Japonya gibi savunma-gü- ‘yeniden’ yükselirken önemli bir adım olarak durumunda, kurallarını Çin’in belirleyeceği venlik alanlarında ABD tarafında pozisyon değerlendiriliyor. Bununla birlikte Çin, Ja- yeni bir denklemin oluşabileceği tehdidini alan ve Çin’in bölgedeki asimetrik askeri ponya ve Güney Kore’nin üçlü bir serbest vurguluyordu. Trump ABD Başkanı seçil- varlığını güvenlik tehdidi olarak değerlen- ticaret anlaşması için 2012’den bu yana diğinde ilk iş olarak TPP’den çekilmişti ve diren iki ülke bu anlaşmaya imza atabildi. görüşmelere devam ettiği de hatırlatılmalı. oluşan boşluğu hali hazırda RCEP ile Çin Bu durum diğer yandan da Çin’in ve Ayrıca, RCEP’nin Çin’in ‘Kuşak ve Yol Girişimi’ doldurmuş görünüyor. diğer ülkelerin meseleleri ayrıştırabilme ka- ile entegre olmasıyla kapasitesini artıra- ABD ve Avrupa’nın anlaşma dışında pasitelerine işaret ediyor.Bu yolla bölge ülke- bileceği de ifade ediliyor. Öte yandan bu kalması, şirketlerinin Asya-Pasifik bölgesin- leri, uzun vadeli askeri tehdit gündemlerini anlaşmanın Çin’in Asya-Pasifik’teki bölgesel de rekabetçiliğini azaltacak ve dezavantajlı devam ettirebilirken, doğrudan kısa vadeli nüfuzunu artırma arayışının bir parçası ola- bir konuma düşürecek. RCEP ile çoğunluk- ekonomik-ticari çıkarlarını da gözetiyor. rak değerlendirilebileceği de not edilmeli. la bölgesel ekonomik bütünleşmenin ve bölgesel tedarik zincirlerinin güçlenmesi ÇİN İÇİN BİR İLK GERÇEKLEŞTİ ABD VE AVRUPA DEZAVANTAJLI bekleniyor. Biden döneminde TPP’nin tek- ASYA YENİDEN YÜKSELİYOR BİR KONUMA DÜŞEBİLİR rar canlandırılıp canlandırılmayacağı ve RCEP, Çin açısından bir ilk. Çin genel- RCEP, Obama’nın “Asia Pivot” stratejisi- anlaşmanın RCEP’e taraf ülkelerin parla- likle iki-taraflı ticaret anlaşmalarını tercih nin önemli bir ayağı olan TPP’nin (Trans-Pa- mentolarındaki onay süreçleri önümüzde-

64 EKONOMİK FORUM TÜRKİYE’NİN KAZANIMLARINI ARTIRMAK ŞİRKETLERE BAĞLI Peki bu büyük anlaşma Türkiye'yi nasıl etkiler? İşte analistler bu soru- ya “Tamamen özel sektörün elinde” diye cevap veriyor. Farklı bir ifadeyle RCEP’in geçerli olduğu bir coğrafyada üretim yapan Türk firması artık bu an- laşmadan faydalanarak kendi tedarik zincirlerini ona göre şekillendirebile- cek, burada oluşan imkanlardan fay- dalanabilecek. Dolayısıyla orta vade- de Asya ülkelerine gidip orada kalıcı olmak, yatırımlar yapmak isteyenler için de daha geniş imkanların olacağı bir dönemin başladığını söyleyebiliriz. ki dönemde takip edilecek önemli konular Zelanda ve Hindistan arasında müzakereler bu ülkelerde ekonomik kalkınma süreçlerine arasında yer alacak. 2012'de başladı. iki yıl içinde sonuçlandırıl- baktıldığında, ortak nokta düşük seviyeden ması hedeflenen anlaşma, bölge ülkelerinin başlanıp, imalatta işçilik avantajını kullanıp, ASYA ‘YENİDEN’ KÜRESEL farklı ticari öncelikleri nedeniyle sürekli er- yavaşça yükselişe geçmek. Bu ülkeler kal- EKONOMİNİN MERKEZİ OLURKEN telendi. Geçen yıl ASEAN Artı Üç zirvesinde kındıkça da düşük maliyetten artık daha Anlaşma neticesinde, Çin hem geçiş Hindistan, Çin ürünlerinin Hindistan'a ucuz yüksek katma değere doğru adımlar atmaya dönemindeki Trump’ın korumacı politi- fiyatlarla girmesinden endişe duyarak RCEP başladılar. İmalat sektörü ağırlıklıydı. İmalat kalarına karşı bir zafer kazanmış hem de müzakerelerinden çekildi. sektöründen sonra hizmet sektörü onu ta- ABD’nin dışarıda bırakıldığı bir ticaret or- mamlayıcı olarak gelmeye başladı. taklığı ile bölgesel ekonomi-politik nüfu- NEDEN ÖNEMLİ? zunu tahkim etme stratejisinde yeni ve RCEP anlaşmasının Çin'in Asya-Pasi- MADE İN INDİA DEĞİL, önemli bir adım atmış görünüyor. Japonya fik bölgesindeki ekonomik hakimiyetini MAKE İN INDİA HEDEFİ da özellikle otomotiv sanayiinde tarifelerin artırması öngörülüyor. ABD ve Avrupalı Hindistan ekonomisine bakıldığında ise kaldırılmasıyla anlaşmaya taraf olan ülkeler şirketlerin serbest ticaret bölgesinin dışında tığımızda ise, büyük bir tarım sektörü, hani arasında ekonomik açıdan en fazla avantaj bırakılıp dezavantajlı konuma getirileceği yüz milyonlarca insana ekmek sağlayan bir sağlayabilecek ülke olarak öne çıkıyor. de bir başka tahmin. Singapur Başbakanı tarım sektörü ve bunun dışında çok güçlü RCEP öyle ya da böyle küresel ekono- Lee, küresel büyümenin yavaşladığı bu za- bir hizmet sektörü. Hindistan denilince aklı- mik gücün Asya-Pasifik’e kaydığı söylemine manlarda RCEP anlaşmasının ileriye dönük mıza genelde çağrı merkezleri gelir. Doğu yeni argümanlar ekleyecek. Bu anlaşma büyük bir adım olduğunu ifade etmişti. Asya’dan farklı olarak Hindistan’da o ortadaki, ile birlikte önümüzdeki dönemde sadece Malezya Uluslararası Ticaret Bakanı Mu- tarım ile hizmet sektörü arasındaki o ara ekonomik çıktıların değil, çok-taraflılığın, hammed Azmin Ali ise RCEP'in kan, ter ve güçsüz kaldı. O da imalat sektörü. Şimdilerde uluslararası kurumların etkinliğinin, ABD’nin gözyaşıyla örülmüş sekiz yıl süren pazarlık- Hindistan imalat sektörünü geliştirmek için bölgedeki girişimlerinin, Çin’in nüfuz arayı- ların sonucu varılmış bir anlaşma olduğunu çaba gösteriyor. Hatta işte Hindistan Baş- şının, bölge ülkelerinin savunma-güvenlik belirterek, bölgede yeni bir dönemin başla- bakanı Modi ile birlikte ‘Made in India’ değil gündemlerinin sıkça tartışıldığı yeni bir yacağını söyledi. ‘Make in India’ çağrısını tüm dünyaya yaptı. düzlem bekleniyor. Modi, “Gel, Hindistan’da imalatını yap. Çünkü Hindistan neden çekildi? Hindistan’da şu anda imalat sektöründeki HANGİ ÜLKELER İMZALADI? Dünyanın bir başka büyük ekonomile- işçilik Çin’in yaklaşık 4’te 1’i kadar. Yani düşük ASEAN üyeleri Brunei, Kamboçya, rinden Hindistan'ın anlaşmadan geçen yıl maliyet arayanlar artık Çin’e gitmesin, Hin- Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Fi- çekilmesine ayrıca parantez açmak gereki- distan’a gelsin, biz de o süreci yakalayalım. lipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam ile yor. ‘Oyunun dışında kaldılar’ denilen anlaş- Çünkü biz tarım ve hizmet sektörüne ağırlık birliğin diyalog ortaklarından Avustralya, maya Hindistan’ın taraf olmamasını başlıca verdik. Hizmet denilince içinde birçok şey Çin, Japonya, Güney Kore ve Yeni Zelanda. sebebi RCEP’in tarımı kapsamıyor olması. var, teknoloji de var ama imalat geride kaldı Dünyanın en büyük serbest ticaret anlaş- Çünkü Hindistan ekonomisinin özellikle hep. Şimdi onu geliştirmeye çalışıyoruz” ması olan RCEP için ASEAN üyesi ülkeler ile diğer Doğu Asya ülkelerinden bir farkı var. sözleriyle aslında RCEP’e neden taraf olma- Çin, Japonya, Güney Kore, Avustralya, Yeni Çin, Japonya, Kore, Malezya, Endonezya gibi dıklarının açıklamasını yapmıştı.

EKONOMİK FORUM 65 ARAŞTIRMA

Dijital çağda yetenek dönüşümü ülkelerin geleceğine yön verecek

Otomasyon, yapay zekâ ve dijital teknolojiler, verimliliğin artırılması ve birçok yeni işin oluşmasını sağlaması açısından Türkiye için fırsatları beraberinde getiriyor. Bu fırsattan faydalanabilmek için Türkiye, geleceğin iş ortamında gereken yeni yetkinlikleri geliştirmeye dönük yetenek dönüşümüne yatırım yapmalı. Peki işimizin geleceğini değiştirecek olan eğilimler neler?

66 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 67 ARAŞTIRMA

tomasyon, yapay zekâ ve dijital teknolojilerle birlikte, yaptığımız işlerin içerikleri, çalışma şekille- rimiz ve başarılı olmak için ihti- yacımızO olan yetkinlikler sürekli değişiyor. Sürdürülebilir büyümeyi sağlamak için bu hızlı dönüşüm dalgasını yakalamak son de- rece önemli. Farklı bir ifadeyle dijital çağda nüfusunun yetenek dönüşümü ülke olarak nasıl bir konumda var olacağınızı belirliyor. McKinsey & Company, ‘İşimizin Gele- ceği/Türkiye’nin Yetenek Dönüşümü’ adlı raporuyla önümüzdeki 10 yıl içinde çalış- ma hayatına eklenecek ve çıkacak yeni iş kollarının bir değerlendirmesini yaptı. Söz konusu çalışmaya göre otomasyon, yapay zekâ ve dijital teknolojiler hâlihazırda yaşa- mımızda önemli bir rol oynuyor ve bu rolün gelecekte çok daha etkili olması bekleniyor.

1.2 MİLYAR ÇALIŞAN ETKİLENECEK Yeni teknolojilerin, sadece insanların yapabileceğini düşündüğümüz işleri yap- makla kalmadığı, aynı zamanda bu işleri her geçen gün insanlardan daha iyi ya- pabildiği yeni bir dijital çağın eşiğindeyiz. Fiziksel robotlar senelerdir kullanılıyor olsa da çeşitli sektörlerde hizmet faaliyetlerinde kullanılan, ekonomik büyümeyi artıran, yeni meslekler yaratan ve yaşam standartlarını geliştiren daha esnek, daha güvenli ve daha az maliyetli robotları artık görüyoruz. Yapılan araştırmalar, küresel ölçekte mevcut otomasyon, yapay zekâ ve dijital teknolojilerin benimsenmesinin dünya ekonomisinin yüzde 50’sini etkileyebilece- ğini gösteriyor. Bu oran 1.2 milyar çalışana ve 14.6 trilyon dolarlık maaş ödemesine denk. Öte yandan, teknolojiyle farklı sek- törler için değişen etkiler görebiliyoruz. Örneğin eğitim teknolojisi ile daha çok insan öğretime erişebiliyor, dersler daha akılda kalıcı ve etkileyici hale geliyor. En AFRİKA’DA GIDALAR ARTIK ruz. Örneğin; veri merkezlerinde kullanılan iyi eğitim sistemlerinde öğretmenlere en 15 DAKİKADA TESLİM EDİLİYOR yapay zekâ teknolojisi, klima kullanımında yeni dijital çözümlere ve tekniklere ayak Benzer şekilde, perakende sektöründe yüzde 40 tasarruf sağlıyor. Pekin’de, hava uydurabilmeleri için sürekli eğitim veriliyor. tüketiciler fiyat şeffaflığı, erişim kolaylığı ve kalitesi sensörlerinin kurulmasının ardından Sağlık hizmetlerinde ise yapay zekâ, bazı teslimatın hızlandırılmasına yardımcı olan trafik ve inşaatlar hava kirliliği seviyesine hastalıkları doktorlardan daha iyi teşhis çevrimiçi platformlardan yararlanıyor. Afrika göre düzenlenebilmiş ve kirlilik oranı yüzde edebiliyor. Örneğin derin öğrenme tabanlı ülkelerinde, 15 dakikada ülkenin herhangi 20 azaltılabildi. evrimsel sinir ağları, sadece görsel muaye- bir yerine temel ürünlerin sağlanması ama- ne yoluyla kanserli deri lezyonunun tespit cıyla teslimatlar insansız hava araçlarıyla VERİMLİLİK=OTOMASYON edilmesinde dermatologlarla yarışıyor. Ro- yapılıyor. Otomasyonun sağlık hizmetlerini, eği- botlar, uzman cerrahlardan daha hassas Altyapı ve çevre konusunda ise enerji timi, trafiği, acil durumlara müdahaleyi ve kesik gerçekleştirebiliyor ve hasarı daha da yönetimini geliştirmek için sensörler ve veri çevreyi iyileştirme potansiyeli olduğunu azaltabiliyor. analitiğinin kullanıldığı akıllı binalar görüyo- görüyoruz. Otomasyon iş yerlerindeki tehli-

68 EKONOMİK FORUM keleri azaltabilir, konut maliyetlerini düşüre- bu değişimler, verimliliğin artması ve yeni Kinsey & Company, ‘İşimizin Geleceği/ bilir ve tüketicilere sayısız fayda sağlayabilir. hizmetlere olan talebin tetiklenmesi ile Türkiye’nin Yetenek Dönüşümü’ raporunda Ayrıca mesleki memnuniyeti artırabilir ve ekonominin güçlenmesini destekliyor. vurgulanıyor. işgücünü daha esnek hale getirebilir. Aynı zamanda, artan verimlilik kısa süre içinde BAZI İŞLER KAYBOLACAK SAĞLIK, PERAKENDE VE birçok olgun ekonomide büyümenin lo- 3.1 MİLYON YENİ İŞ KAPIDA HİZMETTE YENİ İŞLER VAR komotifi haline gelecektir. Otomasyon, yapay zekâ ve dijital tekno- Buna ek olarak, başta teknolojiyle ilgili Türkiye’de otomasyon, yapay zekâ ve lojiler Türkiye’de bazı işlerin kaybolmasına alanlar olmak üzere şu anda mevcut olma- dijital teknolojiler, ortalama bir kişinin gün- yol açsa da verimlilik kazanımları, yatırım yan mesleklerde tamamı yeni 1.8 milyon iş lük yaşamında davranış ve alışkanlık deği- artışı ve hizmet ekonomisinin büyümesi ile yaratılabileceği belirtiliyor. Örneğin dijital şimlerine yol açıyor. Ekonomik ve sosyal birlikte yeni işlerin oluşması ve 2030 yılına hizmet tasarımcıları, sürdürülebilir enerji değişimlerle birlikte bu etki daha da artıyor. kadar 3.1 milyon iş artışı potansiyeli bulu- uzmanları, siber güvenlik uzmanları ve ya- Gelişen teknoloji ve değişen ihtiyaçlarla nuyor. Türkiye’de mesleklerin sadece yüzde pay zekâ destekli sağlık bakım teknisyenleri birlikte yaşanan sosyal değişimler tüketim 2’sinin tamamen otomasyonu mümkün gibi yeni rollerin oluşmasını bekliyoruz. Son artışını beraberinde getiriyor. Belirtilen de- ancak her 10 meslekten 6’sının yüzde 30 durumda, 2030 yılına kadar 3.1 milyon net ğişimler, Türkiye’nin bugünkünden daha oranında otomatize edilebilir aktiviteleri iş artışı potansiyeli mevcut ve toplam 36.4 yüksek seviyede hizmet odaklı bir ekono- bulunuyor. milyonluk bir işgücü ihtiyacı oluşması bek- miye sahip olmasına neden olacak. İnsanlar Otomasyon, yapay zekâ ve dijital tek- leniyor. En çok yeni işi ise perakende, sağlık daha fazla tüketim, yeme-içme ile sanat/ nolojilerin birçok sektörde işleri dönüş- ve hizmet sektörlerinde doğacak. Meslek spor aktivitelerine ve seyahat etmeye yöne- türerek daha çok sayıda yeni iş yaratması gruplarında da benzer bir sonuç ortaya liyor. Yaşlanan nüfusla birlikte sağlık ve ba- bekleniyor. Türkiye’de 2030 yılında yaklaşık çıkıyor. Müşteri ile etkileşim gerektiren ve kım hizmetlerine olan talep artıyor. Birçok 33.3 milyonluk bir işgücü ihtiyacı olması bakım hizmeti verenlerin sayısında artış kişi uzmanlık gerektiren alanlarda uzmanlık öngörülüyor. Otomasyon ve dijitalleşme- olacak. İşgücü ihtiyacının daha fazla artması desteği almak istiyor. Aynı zamanda, dijital- nin etkisiyle 2030 yılına kadar 7.6 milyon beklenen hizmet sektörlerinde perakende leşme ve elektronik ticaret ile birlikte ürün işin kaybolması potansiyeli bulunuyor. satış ve servis sektörü yüzde 30’luk bir ar- ve hizmetlere ulaşım kolaylaşıyor. Bunun Dijitalleşmenin yaratacağı verimlilik ve tış bekleniyor. Sağlık/bakım hizmetlerinin yanında, daha küçük işletmeler ve küçük ekonomik büyüme üzerindeki etkiler ile yüzde 40, yeme-içme ve konaklama sek- girişimciler ürünlerini daha geniş müşteri sosyal değişimler ile birlikte 2030 yılına törünün ise yaklaşık yüzde 20 büyümesi tabanına ulaştırarak hızla büyüyor. Bütün kadar 8.9 milyon yeni iş oluşabileceği Mc- öngörülüyor.

Otomasyon ve dijitalleşme ile mevcut işlerde önemli dönüşüm olacak ve yeni işler yaratılacak

Türkiye'deki işgücü ihtiyacındaki değişim - ortalama %20-25 otomasyon seviyesi ile projeksiyon Milyon, 2018-2030 36,4 Ortalama +1,8 33,3

-7,6 +8,9

2030 referans Kaybolan Kazanılan Tamamen 2030 işgücü işgücü işler işler yeni olan işler projeksiyonu

EKONOMİK FORUM 69 ARAŞTIRMA

21.1 MİLYON KİŞİ İŞİNİ KORUMAK NE YAPMALI? yönelik hedefler koymalıdır. Şirketler, İÇİN TEKNOLOJİYE ADAPTE OLMALI Türkiye’nin yetenek dönüşümünü haya- veri analitiği ve yapay zekâ teknolojileri Türkiye’de işgücünün yetkinliklerini ta geçirmek için ilgili tüm paydaşlar olarak, hakkında bilgi gerektiren yeni roller ya- geliştirmesi ve yeni meslekler için yet- işimizin geleceği kapsamındaki girişimlerde ratmaya odaklanmalı ve bilgi teknoloji- kinlik kazanması, yetenek dönüşümü için iş birliği yapılmalı. Şirketler, birlikler, kamu leri profesyonellerine yatırım yapmalıdır. önemli bir rol oynuyor. Türkiye’nin yetenek kurumları, eğitim kurumları ve bireyler Ayrıca, liderlik yetkinliklerinden dijital dönüşümünü gerçekleştirebilmek için başta olmak üzere tüm paydaşlar olarak yetkinliklere kadar farklı alanlarda, çalı- işgücünde bulunan 21.1 milyon kişinin otomasyon, yapay zekâ ve dijital teknolo- şanların yetkinliklerini geliştirmek üzere mevcut mesleğine devam ederken tek- jilerin getirdiği faydalardan yararlanmak ve kurumsal akademilerden yararlanabilirler. nolojiden yararlanarak yeni yetkinlikler zorlukların üstesinden gelmek için harekete geliştirmesi gerekecek. Bu kişilere ek ola- geçmeli. Bu konuda yapılması gerekenler Yeni çalışma modelleri: Şirketler, gele- rak otomasyon ve dijitalleşmenin etkisi kısaca şöyle özetlenebilir: neksel kademeli iş yapış yaklaşımından 7.6 milyon çalışan üzerinde daha fazla daha esnek ve etkin çalışma modeline görülecek. Bu grup içerisinde 5.6 milyon ŞİRKETLER VE BİRLİKLER: geçiş yapmalı. Çevik çalışan yetki sahibi kişinin farklı yetkinlikler geliştirerek rolü- 1Stratejik işgücü planı: Lider şirketler takımlar oluşturulmalı. Çalışanlar, yeni nü değiştirmesi ve 2 milyon kişinin farklı stratejik işgücü planlaması için çalışma- çalışma modeli ve liderlik anlayışı ko- sektörlerde çalışmak ya da yeni meslekler lar yapmalı ve yetenek dönüşümü ile nusunda geliştirilmeli. edinmek için yetkinlikler kazanması ge- ilgili yol haritasını hazırlamalıdır. Şirket- rekecek. İşgücüne katılacak 7.7 milyon ler, çalışanlarının mevcut yetkinliklerini KAMU KURUMLARINA ÖNERİLER çalışanın gerekli yetkinliklerle donatılması geliştirme ve yeni yetkinlikler kazandır- 2Coğrafi/sektörel stratejik işgücü önem taşıyacak. ma girişimlerine odaklı özel yatırımlar planlaması: Kamu, ülke genelinde 2030 yılında, öngörülen yetenek dö- yapmalıdır. Yetenek kazanımının plan- stratejik işgücü planlaması yaparak nüşümü gerçekleştiği takdirde, en büyük lanması için gelişmiş işgücü planlama önceliklerini ve vizyonunu çizmeli. Ül- yetkinlik değişiminin yüzde 63 oranı ile araçları ve analitik öngörü modelleri kedeki yetenek havuzuna bakarak, yet- teknoloji yetkinliklerinde gerçekleşmesi kullanılarak etkinlik arttırılabilir. kinlik analizini yapabilir ve gelecekteki bekleniyor. Sosyal yetkinliklerde yüzde 22 yetkinlik ihtiyacını öngörecek şekilde oranında, ileri seviye bilişsel yetkinliklerde Yetenek dönüşüm programları: Şir- bir yol haritası planlayabilir. yüzde 7 bir artış beklenirken, temel yet- ketler organizasyon genelinde katma kinliklerin ve fiziksel yetkinliklerin, sırasıyla değerli işler yaratmaya yönelik uzun va- Gelişim ve teknoloji merkezleri: Kamu, yüzde 10 ve 8 oranında daha az kullanıl- deli bir stratejinin parçası olarak, en yeni reform için öncelikli alanları belirlemeli- ması öngörülüyor. teknolojilerle otomasyonu sağlamaya dir, bütünsel bir bakış sağlamak ve ön-

70 EKONOMİK FORUM Önümüzdeki 10 yılda çok daha fazla sosyal ve teknoloji yetkinliklerine sahip olan çalışanlar gerekecek 2030

Sosyal yetkinlikler

yetkinlikler Teknoloji yetkinlikleri Çevreyle uyum becerileri/ Fiziksel yetkinlikler Yaratıcılık empati Temel dijital yetkinlikler Motor ve kuvvet yetkinlikleri Proje yönetimi Teknoloji tasarımı, mühendislik Temel yetkinlikler Genel ekipman tamiri ve Adapte olabilme/sürekli mekanik yetkinlikler karar alma

Milyon 5,2 15,5 5,84 ,5 2,4

1 Milyon 4,7 14,3 6,25 ,5 3,9

Yüzde %-10 %-8 %7 %22 %63

1 Ortalama %20-25 otomasyon seviyesi ile projeksiyon, 1,8 milyon tamamen yeni olan işlerdahil edilmemiştir.

celikli reform alanlarının uygulanmasının yenilemeli. Eğitim sistemi içerisinde değerlendirecek şekilde bu konuda koordinasyonu için özel mekanizmalar ilgili dersler uygun seviyelerde zorunlu önemli bir görev alabilirler. oluşturmalıdır. Kamu, aynı zamanda, hale getirilebilir. Üniversiteler ve eğitim ülke çapındaki otomasyon girişimlerini kurumları seminerler, sertifika program- BİREYLERE ÖZEL TAVSİYELER gözetmek ve desteklemek için çalışma, ları ve çevrimiçi eğitimlerle gelecekte 4Sürekli öğrenme ve kendini geliştir- eğitim ve sanayi gibi kilit bakanlıklardan ihtiyaç duyulacak yetkinliklere göre me: Bireyler, kariyerleri boyunca yet- temsilcilerin olduğu özel merkezi bir bi- tasarlanmış, yetişkinlere uygun açık kinliklerini sürekli güncelleyerek kendi rim kurmayı da düşünebilir. eğitim programları hazırlamalı. öğrenim yolculuklarını sahiplenmeli. Liderler kendileri ve organizasyonla- Hızlandırıcı mekanizmalar ve teş- Öğrenme deneyimini iyileştirme: rı için yetkinlik geliştirme ihtiyaçlarını vikler: Kamu, teknoloji yetkinliklerinin Geleneksel içerikten vazgeçip her yer- anlamalı ve değişimin öncüsü olmalı. kazanılması için iş merkezleri kurmaya de, her zaman iş başında yetkinliklerin yönelik adımlarını arttırmalıdır. Bilişim kazandırılmasına geçerek sınıf deneyi- Sosyal ve teknolojik yetkinlikler: Vadisi ve kurulmakta olan model fabri- mi daha kişiselleştirilmiş bir deneyime Bireyler, sosyal yetkinlikler (zorlukları kalarda bu yetkinlik geliştirme program- dönüştürülmeli. Toplum merkezleri ve yenme gücü ve değişime ayak uydur- larına özel önem verilmelidir. İŞKUR’un uzmanlarla iş birliği yaparak, yaşıtlar ma, vb.), teknoloji yetkinlikleri (prog- istihdam piyasasında otomasyon ve arası öğrenme veya problem çözme ramlama, veri analizi, vb.) ve bilişsel dijital dönüşümün yarattığı arz-talep yetkinlikleri, hızlı prototip oluşturma yetkinlikler (eleştirel düşünme, problem dengesini etkilere karşı uygulamaya veya doğru soruları sorma yetkinlikleri- çözme, yaratıcılık, vb.) de dâhil olmak alabileceği programlar gözden geçirilip ni de içine alan proje bazlı öğrenmeyi üzere geleceğin önemli yetkinliklerine etkinleştirilebilir. Aynı zamanda, sosyal kullanarak yeni bir öğrenme deneyimi ve niteliklerine odaklanmalı. Liderler, güvenlik sisteminde aktif-pasif dengesi, geliştirilmeli. bu yetkinlikleri geliştirme konusunda teknolojinin getireceği istihdam piya- organizasyonlarını hazırlamalı. sasını dönüştürücü etkileri kapsamın- Yaşam boyu öğrenim: Eğitim sis- da yakından takip edilip; dönüşümün teminde sürekli yeni yetkinliklerin Yaşam boyu esnek kariyer yolları: hızını dengelemek için sosyal güvenlik benimsenmesi için “öğrenmeyi öğ- Bireyler ‘kendisini yenilikçi bir şirket’ prim sistemi içerisinde uygulanabile- renme” becerisini kazandırması ge- olarak gördüğü bir yaklaşımı benimse- cek, dijital dönüşüm seviyesi ile uyumlu rekir. Bu sayede öğrenciler eleştirel mek ve kariyerlerine girişimci bir bakış prim modelleri değerlendirilebilir. düşünmenin, problem çözmenin ve açısıyla yaklaşmak zorunda kalacak- herhangi bir durumla başa çıkmak tır. Bu değişimle beraber proje bazlı, EĞİTİM KURUMLARINA ÖNERİLER için hayat boyu öğrenmenin temel- bağımsız ve yarı zamanlı işlerde artış 3Eğitim modelini güncelleme: Eğitim lerini atabilir. Yerel yönetimler yaşam görülmektedir. Bireyler, kendilerini ya- sistemi, ileride gerekli olacak yetkin- boyu öğrenimi desteklemek için yük- şam boyu farklılaşabilen esnek kariyer likleri karşılamak için okul müfredatını sek sayıda insana erişim potansiyelini yollarına hazırlamalı.

EKONOMİK FORUM 71 ARAŞTIRMA

OTOMOTİVCİ ÜRETİMİ DURDURDU, BİLGİSAYARCI “ZAM” DEDİ Dalga dalga gelen çip kıtlığı küresel yatırımları tetikledi

Çip tedariğindeki sorunların çeşitli sektörlerde üretim aksamalarına yol açması, çip üreticilerini yeni yatırımlar yapmaya itiyor. Asyalı çip şirketlerinden milyarlarca dolarlık yeni yatırım haberleri gelirken, AB de çip üretimini iki katına çıkarmayı hedefliyor. Tedarikte yaşanan sorunlar yüzünden otomotiv üreticileri üretime ara verirken, bilgisayar firmaları ise tedarik sorunlarını fiyatlara zam yaparak aşmaya çalışıyor.

72 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 73 ARAŞTIRMA

arı iletken sektöründeki üretim sı- şirketler yeni çip yatırımları açıklıyor. Son rağmen sektördeki darboğaz döneminde kıntısı otomotivden sonra tekno- olarak Japon otomobil üreticileri Toyota artan talebi karşılamak için ABD’nin Arizo- lojiyi de etkiliyor. Küresel ölçek- ve Honda da Kuzey Amerika ve Meksi- na eyaletinde 12 milyar dolar değerindeki teki çip kıtlığı yüzünden üretime ka’daki fabrikalarında üretimi çip darbo- dökümhane projesi hedefinin de ekono- araY veren otomotiv devlerinin ardından ğazı nedeniyle geçici olarak durdurdu. mik faktörlere bağlı olacağını belirtti. kıtlık bilgisayar, telefon, oyun konsollarını Kısıtlamaların evlerde geçirilen süreyi ar- kapsayan tüketici elektroniğine sıçradı. tırmasıyla elektronik sektörünün çipe olan ÇİNLİ DEV SMIC’DEN 2.35 Dünya çip krizini aşmaya çalışırken sek- talebindeki yükseliş sektördeki dengeleri MİLYAR DOLARLIK TESİS törden arka arkaya yatırım haberleri de alt üst ederken, Türkiye'deki üreticileri de Huawei ve Xiaomi gibi teknoloji şir- geliyor. Avrupa çip üretimini ikiye katlama- etkilemeye başlayan darboğazda sektörün ketlerinin yuvası Çin'in önde gelen çip yı hedefleyen teşvikler açıklarken, Çin ve en büyük oyuncuları yatırım harcamalarını üreticisi SMIC de Shenzhen eyalet yöne- Tayvan gibi büyük üreticilerde de kapasite hızlandırıyor. timi finansmanı ile 2,35 milyar dolar de- artışına gidiliyor. Çin Yarı İletken Endüstrisi ğerinde bir üretim tesisi inşa edeceğini Birliği yetkilisi ve Çin’in önde gelen çip TSMC, BU YIL SERMAYEYİ açıkladı. Sektörde rekabetin kızışacağına üreticisi Semiconductor Manufacturing 28 MİLYAR DOLARA ÇIKARDI işaret eden ve SMIC’in geliştirip işleteceği International Corp (SMIC) Yönetim Kurulu Ciro bakımından dünyanın en büyük girişim kapsamında ortaklar, üçüncü bir Başkanı Zhou Zixue’nin de belirttiği gibi üçüncü çip üreticisi Taiwan Semicondu- yatırımcıyı projeye dahil etmeyi ve 2022 “Dünya eşi benzeri görülmemiş bir çip ctor Manufacturing Company (TSMC), yılına kadar üretime başlamayı hedefliyor. kriziyle karşı karşıya.” küresel çip kriziyle baş edebilmek için bu Çin’in, ciro bakımından dünyanın en bü- yıl sermaye harcamalarını 28 milyar do- yük çip üreticisi ABD’li Intel Corp ve TSMC YATIRIMLAR GÜNDEME GELDİ lara çıkardı. Çip darboğazının yanı sıra ile omuz omuza yarışabilecek bir teknoloji “Eğer sektörde deneyimli biriyseniz, Tayvan’da görülen kuraklıkla da bir darbe devleri topluluğu oluşturma planı kapsa- 1999’da da buna benzer bir krizle karşı- alan TSMC, bu harcamayla üretim kapasi- mında bu çabanın ayrıntıları aylardır orta- laşmıştık ama şu ana göre çok daha ufak tesini artırmak ve teknolojisini geliştirmeyi ya çıkmasa da, Başbakan Li Keqiang, ABD bir krizdi” diyen Zixue’nin açıklamalarına hedefliyor. Alman hükümetinin çip dar- ile küresel etki için rekabet etmek üzere paralel olarak, otomobilden elektrikli ev boğazında Tayvan hükümeti aracılığıyla teknolojik bir plan hazırlayarak, ülkenin aletlerine, bilgisayardan savunma sanayii- yardım istediği Tayvanlı üreticinin Yönetim en son beş yıllık hedeflerinde harcamaları ne kadar birçok sektörü olumsuz etkileyen Kurulu Başkanı Mark Liu, şirketin aşılama artırma ve en gelişmiş çiplere yönelik araş- küresel çip kriziyle başa çıkabilmek için çalışmaları ve normalleşme beklentilerine tırmaları ilerletme sözü verdi. ABD Başkanı

74 EKONOMİK FORUM Joe Biden, geçtiğimiz günlerde sektörde- açıklamasına paralel olarak, AB teknoloji ABD YATIRM ATAĞINDA ki darboğazın sebeplerinin araştırılması yatırımlarına 800 milyar dolarlık COVID-19 ABD Başkanı Joe Biden da özellikle yarı için bir kararname imzalamıştı. teşvik paketinin yüzde 20’si olmak üzere iletken sektöründeki tedarik zinciri sorunlarına 160 milyar dolar yatırım yapacak. Öte yan- dikkati çekerek, pandemi süresince birçok kritik AB, ÇİP ÜRETİMİNİ İKİYE dan çip sektöründeki rekabetin artmasıyla sektörde yaşanan tedarik sıkışıklığı nedeniyle KATLAMA HEDEFİNDE Alman elektronik şirketi Bosch da Dres- tedarik zincirini güçlendirmeye yönelik bir ka- Asyalı şirketlerin domine ettiği en den’de bir çip fabrikası açacağını duyur- rarname imzaladı. Aynı zamanda ABD'nin 37 büyük beş çip üreticisi arasında şirketi muştu. Bosch Yönetim Kurulu Üyesi Harald milyar dolar büyüklüğünde bir fon oluşturaca- bulunmayan Avrupa Birliği (AB), üretimi- Kroeger’e göre fabrikanın Haziran ayında ğını açıkladı. Hindistan hükümeti de ülkede çip ni iki katına çıkarmayı hedefliyor. AB’nin açılması beklenirken, şirketten projeye 1 üretim tesisi kurmayı hedefleyen her şirkete 1 çeşitli ileri teknoloji girişimlere finansman milyar Euro yatırım yapılıyor. milyar dolarlık bir fon sağlayacağını duyurdu. sağlayarak ‘dijital egemenliğini’ güçlen- TSMC’nin en büyük rakiplerinden Intel, dirmeyi hedeflediği Dijital Pusula planı BOZULAN TEDARİK ZİNCİRİ ABD’nin Arizona eyaletinde iki yeni fabrika kapsamında belirlenen hedefle Avrupa, KRİZİN FİTİLİNİ ATEŞLEMİŞTİ kurmaya ve üretimi genişletmek için 20 milyar 2030 yılına kadar küresel çip üretiminin Pandemi etkisinde tedarik zincirinin dolar yatırım yapmaya hazırlanıyor. Birçok ülke yüzde 20’sinden sorumlu olmak istiyor. AB bozulmasıyla tüm dünyada başlayan çip tedarik sorununu çözmek için çip üreticilerine ayrıca bütün hanelerin 2030’a kadar 5G’ye kıtlığı otomotiv sektöründen sonra bilgi- teşvikler sağlamayı hedefliyor, bunları vergi erişim sağlaması, bloğun ilk kuantum bil- sayar, telefon, oyun konsolu gibi teknolojik indirimleri olarak da görebiliyoruz. İş hayatı, eği- gisayarına sahip olması ve bütün kamu cihazları da vuruyor. KPMG’nin yarı iletken tim, sağlık ve eğlencenin dijitale kayması sektör hizmetlerinin online ortama taşınması sektörüyle ilgili hazırladığı rapora göre, pa- için önemli bir büyüme fırsatı oluşturuyor. gibi iddialı hedeflere sahip. nik alımlarıyla artarak büyüyen çip krizi, “Önemli teknolojiler söz konusu ol- üreticileri yatırıma zorladı. Dünya devi çip KRİZDEN BÜYÜYEREK ÇIKACAK duğunda başkalarına olan bağımlılığımızı üreticilerinden arka arkaya yatırım haber- KPMG’nin bu yıl 16’ncısını açıkladığı Kü- azaltmalıyız” diyen Avrupa Komisyonu leri geliyor. KPMG’ye göre yaşanan kriz yarı resel Yarı İletken Sektörü Araştırmasına göre Başkan Yardımcısı Margrethe Vestager’in iletken sektörünü büyütecek. küresel yarı iletken sektörü kriz süresince da-

EKONOMİK FORUM 75 ARAŞTIRMA

TEDARİK SORUNU ZAM GETİRİYOR Oyuncular için ürettiği dizüstü bilgisayarlarla tanınan Monster No- tebook, pandemi ile birlikte baş gös- teren elektronik bileşenlerin tedarik sorununa dikkat çekerek ilerleyen ay- larda zorunlu olarak ürünlerinde fiyat artışı yapabileceğini açıkladı. Şirket yapılması beklenen zamlara ilişkin şu gerekçeleri gösterdi; Tayvan'daki çip üretim arzındaki yavaşlama, Covid-19 nedeniyle LCD ekran, vram gibi dizüs- tü bileşenlerinin tedarik süreçlerinin aksaması. yanıklılık göstererek, 2020 yılını yüzde 6.5 büyümeyle tamamladı. Birçok yarı iletken şirketi, 2020’de gelir ve kârlılık beklentileri- nin üzerine çıktı. Araştırmaya katılan şirket- lerin yüzde 85’i, 2021 yılında da gelirlerinde artış bekliyor. Yarı iletken üreticilerinin fi- yatlandırma konusunda avantajlı oldukları bir dönemden geçmesi, güçlü maliyetlere rağmen karlılıklarını korumalarını sağlıyor.

TALEP DAHA DA ARTACAK 5G dahil olmak üzere kablosuz iletişim ve Nesnelerin İnterneti (IoT) için artan ta- lep düşünüldüğünde, yarı iletken sektörü misi olan ABD ve Çin’in korumacı teknoloji Oyak Renault ve Tofaş’ın üretime ara vere- gelirlerinde en büyük artışı Sensörler ve ve ticaret politikaları, yarı iletken ekosiste- ceklerini duyurmasıyla hissedilmişti. MEMS (Mikro elektro-mekanik sistemler) minde maliyet baskısını artırırken tedarik Stellantis ve Çinli elektrikli araba üreti- gösterecek. Şirketlerin teknoloji altyapılarını zincirini daha da karmaşık bir hale getiriyor. cisi Nio da küresel çip tedarik sıkıntısından gözden geçirmesi de mikroişlemciler için İthal veya ihraç edilen ürünler üzerindeki dolayı üretimlerini azaltma kararı alan fir- güçlü bir talep görünümüne işaret ediyor. gümrük vergileri şirketler üzerinde baskı maların arasına katıldılar. Fiat ile Peugeot Araştırmaya katılanlara göre, özellikle oto- kuruyor. Bunun sonucunda tedarik zinciri birleşmesinden doğan Stellantis, ikisi Kana- motiv uygulamaları yarı iletken sektöründe sorunları yarı iletken şirketlerinin ajanda- da’da, biri Meksika’da ve ikisi ABD’de olmak gelir artışı açısından, bulut bilişim, veri mer- sında korumacılığın ardından ikinci sırada üzere toplamda 5 fabrikasında, mikroçip kezi, yapay zeka ve tüketici elektroniği gibi yer alıyor. Araştırmaya katılan şirketlerin tedarik sıkıntısı nedeniyle üretimi durdu- uygulamaları geride bırakabilir. yalnızca yüzde 31’i tedarik zincirlerini op- racağını belirtti. Stellantis, seçili fabrikalar- timize ederek çip ham maddelerini farklı daki üretimin askıya alınmasının ne kadar EN BÜYÜK RİSK KORUMACILIK coğrafyalardan temin ettiğini belirtti. devam edeceğini belirtmezken, fabrika VE BİTMEYEN TİCARET SAVAŞLARI bölgelerinden birindeki sendika lokali, mi- Araştırmaya katılan yöneticilerin yüzde OTOMOTİVDE KRİZ nivan üretim tesislerindeki kapanmanın 53’ü, önümüzdeki üç yıl içinde yarı iletken NASIL BAŞLAMIŞTI? dört hafta süreceğini bildirdi. sektörünün karşılaşacağı en büyük sorunun Çip krizi hatırlanacağı üzere büyük öl- Tesla’nın Çin’deki rakiplerinden olan korumacılık olacağını düşünüyor. Koru- çekli üreticilerin üretime ara verme kararıyla elektrikli araba üreticisi Nio da Hefei tesisin- macılık, sınır ötesi düzenlemeleri, gümrük gün yüzüne çıkmıştı. Söz konusu dönemde deki üretimi beş gün boyunca durduraca- vergilerini, yeni ticaret anlaşmalarını ve krizden etkilenen Ford, Honda, General ğını açıkladı ve ilk çeyrekteki araba üretim ulusal güvenlik politikalarını kapsıyor. Koru- Motors ve Volkswagen gibi üreticilerin ara- hedefini bin araç düşürdü. Volkswagen da macılığa ilişkin endişelerin, geçen yıla göre sına, Fiat ile Peugeot birleşmesinden doğan yaptığı açıklamada Meksika'daki tesislerin- 16 baz puanlık artış kaydettiği görülüyor. Stellantis ve elektrikli araba üreticisi Nio da de paskalya döneminde belirli modellerin Özellikle dünyanın en büyük iki ekono- katılmıştı. Krizin yansımaları Türkiye’de ise üretiminin yapılmayacağını açıklamıştı.

76 EKONOMİK FORUM Çizgilerle Hayat Karikanomi

AB YEŞİL MUTABAKATI Dünyadaki karbon nötr ilk kıta olma hedefiyle Avrupa Birliği tarafından hazırlanan AB Yeşil Mutabakatı, Türkiye için neden bu kadar önemli? Tüm iş süreçlerini dijitale dayalı vicdanlı teknolojilerle topyekün değiştirip, iklim değişikliğiyle mücadelede yeni bir dönem başlatma iddiasında olan Yeşil Mutabakat'ı Güven Bilge sizler için çizgileriyle anlattı.

EKONOMİK FORUM 77 Karikanomi Çizgilerle Hayat

78 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 79 Prof. Jeffrey D. Sachs

Jeffrey D. Sachs Columbia Üniversitesi’nde Sürdürülebilir Kalkınma, Sağlık Politikaları ve Yönetimi Profesörü ve Yeryüzü Enstitüsü Direktörüdür. Ayrıca Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilir Kalkınma Çözümleri Ağı’nın da direktörüdür.

Fikri mülkiyeti lütfen COVID-19'da paylaşın

Fikri mülkiyet, insanlığa üney Afrika, Hindistan ve düzinelerce diğer gelişmekte olan ülke birkaç özel şirketin hükümetleri, COVID-19 ile savaşmak için dünya çapında malzeme üretimini hızlandırmak için aşı patentleri de dahil olmak üzere fikri çıkarlarına hizmet etmek mülkiyet haklarından (IP) feragat edilmesi çağrısında bulunuyor. KesinlikleG doğrular. COVID-19 ile mücadele için IP'den feragat edilmeli ve aslında yerine küresel faydaya bilim adamları, şirketler ve uluslar arasında aktif olarak paylaşılmalıdır. hizmet etmelidir. Ve COVID-19 durumunda, ABD Başkanına açık mektup küresel fayda şüphe İlaç endüstrisi ve Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık dahil olmak üzere çeşitli aşı üreten ülkelerin hükümetleri ve Avrupa Komisyonu fikri mülkiyet götürmez. Hayat kurtarmak, feragatnamesine direnirken, 150 kamu lideri ve uzman ABD Başkanı'na açık bir yeni varyantların ortaya mektup göndermiştir. Joe Biden bunu destekliyor. Artık kimin haklı olduğuna dair bir soru kalmadı. COVID-19'un çeşitli bölgelerde, en son Hindistan'da yükselişi, çıkmasını önlemek ve virüsün yeni ve ölümcül varyantlarının devam eden ortaya çıkışı ve mevcut aşı pandemiyi sona erdirmek üreticilerinin küresel ihtiyaçlara ayak uyduramaması göz önüne alındığında, bir için dünya çapında hızlı IP feragatnamesi veya eşdeğeri ahlaki bir zorunluluğun yanı sıra pratik bir acil ihtiyaç haline gelir. aşılama gerekiyor. Üretimi büyütmeye engel olan argümanlar ahlaksızlıktır Genel bir ilke olarak IP, COVID-19 veya diğer herhangi bir halk sağlığı acil du- rumuyla mücadele etmek için üretimi büyütme yolunda engel olmamalıdır. Aşı, test kitleri ve diğer gerekli ürünleri üretecek daha fazla ülkeye ihtiyacımız var. IP ile ilgili gecikmeler, milyonlarca COVID-19 ölümü ve tüm dünya nüfusu boyunca yayılan ve muhtemelen zaten aşılanmış insanları enfekte eden daha fazla viral mutasyon anlamına gelebilir. Yine de dünyanın acil ihtiyaçlarının birkaç ABD ve Avrupalı ilaç şirketinin dar kurumsal çıkarlarına aykırı olduğu bir durumla karşı karşıyayız. Şirketler, fikri haklar- dan muafiyete muhalefetlerini jeopolitik bir konuya dönüştürmeye çalışıyorlar, Çin ve Rusya'nın MRNA aşıları üretme konusunda bilgi edinmelerinin engellenmesi gerektiğini savunuyorlar. Bu argüman ahlaksızdır, hatta potansiyel olarak cinayettir. Fikri mülkiyet feragatlerine muhalefet, Çin ve Rusya'da etkili aşıların üretimini ya- vaşlatırsa, Amerikalıları, Avrupalıları ve diğer herkesi doğrudan tehlikeye atacaktır.

80 EKONOMİK FORUM Dünyanın acil ihtiyaçlarının birkaç ABD ve Avrupalı ilaç şirketinin dar kurumsal çıkarlarına aykırı olduğu bir durumla karşı karşıyayız. Şirketler, fikri haklardan muafiyete muhalefetlerini jeopolitik bir konuya dönüştürmeye çalışıyorlar, Çin ve Rusya'nın MRNA aşıları üretme konusunda bilgi edinmelerinin engellenmesi gerektiğini savunuyorlar. Bu argüman ahlaksızdır, hatta potansiyel olarak cinayettir.

Hayat kurtarmak için feragat şart sıtıyor. Moderna, BioNTech-Pfizer ve diğerlerinin sahip olduğu En iyi koşullarda bile fikri hak, maliyet ve faydaların denge- IP, esasen bu şirketlerin yeniliklerinin değil, ABD Hükümeti, lenmesini içerir. Patentler, yenilik için bir teşvik sağlar, ancak bu, özellikle Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) tarafından finanse edilen patent sahibine 20 yıllık tekel yetkisi verme pahasına. Bu nedenle akademik araştırmaların sonucudur. Özel şirketler, büyük ölçüde yeniliğin faydaları, arzı sınırlayan tekel gücünün maliyetine karşı kamu finansmanı ve akademik bilim ile üretilen fikri mülkiyet tartılmalıdır. Ölümcül bir pandemide seçim açıktır; pandemiyi hakkına sahip olduğunu iddia ediyorlar. sona erdirmek için hayat kurtaran malların arzını artırmak için patent haklarından feragat etmeliyiz. 10 milyar dolarlık desteğin TRIPS (Fikri Mülkiyet Haklarının Ticaretle İlgili Yönleri) Anlaş- karşılığı küresel feragat olmalı ması olarak bilinen ilgili uluslararası hukuk, halihazırda hükü- MRNA aşılarının temel bilimsel atılımlarından bazıları, 1990'lar- metlerin zorunlu bir lisans talep ederek halk sağlığıyla ilgili acil da ve 2000'lerin başında Pennsylvania Üniversitesi'nde NIH durumlarda fikri mülkiyet haklarını geçersiz kılma hakkını ve ara hibeleri altında çalışan iki araştırmacı tarafından gerçekleştirildi sıra ihtiyacını kabul etmektedir. Zorunlu bir lisans, yerel şirketlere ve öncü çalışmaları, NIH tarafından finanse edilen bir akademik patentle korunan fikri mülkiyet hakkını kullanma hakkı verir. Halk araştırmacılar ağına dayanıyordu. Pennsylvania Üniversitesi, Bi- sağlığını korumak için zorunlu fikri mülkiyet lisansı hakkı, 2001 oNTech ve Moderna'ya alt lisansı verilen önemli patentlere sahip yılında, ev içi kullanım için üretim durumunda TRIPS'in bir parçası olmaya devam ediyor. COVID-19’un ortaya çıkmasından beri ABD olarak kabul edilmişti . 2005 yılında, kendi üretim kapasitesi olma- hükümeti sağlanan fon klinik çalışmalar dahil, çalışmalarını hızlan- yan ülkelere ihracat için üretimi kapsayacak şekilde genişletildi. dırdı ve aynı zamanda bir girdi için Moderna’ya en az 955 milyon dolar destek verdi. Benzer bir durum Biontech-Pfizer için de böyle. Korku insanlığın önüne geçmiş Sonuç olarak, COVID-19 aşılarının hızlı geliştirilmesine yönelik son Brezilya, Çin, Hindistan, Rusya ve Güney Afrika'nın CO- ABD Hükümeti desteğinin toplamı 10 milyar doları aştı . VID-19 aşılarının küresel arzını artırma kapasitesini geliştirmesi Şirketler, üretim kapasitesini ve aşıların meyvelerini vermek muhtemeldir. Yine de bu ülkeler, ABD Hükümeti veya patent için gerekli olan son aşama araştırma ve geliştirme ve klinik sahiplerinin bulunduğu diğer hükümetler tarafından misille- deneyleri geliştirmek için özel yatırımcıları işe aldı. Bu gerçekten me yapılmasından korktukları için zorunlu lisanslara başvurma önemli bir roldür ve özel yatırımcılar bunu gerçekleştirmek için konusunda isteksizler. Fikri mülkiyet hakkından önerilen genel önemli meblağları riske atarlar. Ama bunu ABD Hükümeti ile feragat, her ülkenin zorunlu lisans başvurusunda bulunma kor- vazgeçilmez bir ortak olarak yaptılar. Özel yatırımcılar kesinlikle kusunu ortadan kaldıracak ve zorunlu lisansların kullanımındaki büyük getiri elde edeceklerdir, bu nedenle bu aşamada fikri diğer ağır bürokratik engelleri çözecektir. Bir feragat, aşı dışı mülkiyet haklarını küresel olarak paylaşma ihtiyacını kabul ederek teknolojiler (çözücüler ve reaktifler, aşı şişeleri, test kitleri vb.) açgözlülüklerini kısıtlamalı (veya onlar için sınırlandırmalıdırlar). İçin de yararlı olacaktır. Moderna, 2018'de şirketin ilk halka arzıyla elde edilen kabaca Bir IP feragati dikkatlice tasarlanabilir ve hedeflenebilir. Patent 1.1 milyar dolarlık öz sermaye ile karşılaştırıldığında, şu anda 73.4 sahiplerine, fikri mülkiyet haklarının başarılı bir şekilde kullanıl- milyar dolar değerinde kapitalize edildi. ması için makul bir oranda tazminat ödenmesi gerekir. Feragat MRNA ve diğer IP'nin faydaları daha fazla gecikmeden küresel COVID-19 ile sınırlı olmalı ve otomatik olarak diğer kullanımlara olarak erişilebilir hale getirilmeli ve bilgi birikimi olabildiğince hızlı genişletilmemelidir. Ve diyelim ki beş yıl için geçici olmalıdır. ve geniş bir şekilde paylaşılmalıdır. Hayat kurtarmak, yeni varyant- İlaç endüstrisi, fikri haklardan feragat etmenin endüstriyi ların ortaya çıkmasını önlemek ve pandemiyi sona erdirmek için haklı kazançlarından ve gelecekteki ilaç geliştirme için mali dünya çapında aşılamayı ölçeklendirme yeteneklerine sahibiz. teşviklerden mahrum edeceğini savunuyor. Bu tür iddialar IP, insanlığa birkaç özel şirketin çıkarlarına hizmet etmek yerine fazlasıyla abartılıyor ve mantık konusundaki açgözlülüğü yan- küresel faydaya hizmet etmelidir. Telif hakkı: 2021. www.project-syndicate.org Syndicate, Project Telif

EKONOMİK FORUM 81 Prof. Joseph E. Stiglitz

Ekonomide Nobel ödülü bulunan Joseph E. Stiglitz, Columbia Üniversitesi’nde Profesör ve Roosevelt Enstitüsü’nde Baş Ekonomisttir. En son çıkan kitabı: Küreselleşme Yine Büyük Hayal Kırıklığı: Trump Döneminde Küreselleşme Karşıtlığı

Kurumsal açgözlülük salgını uzatacak mı?

Küresel COVID-19 aşı OVID-19 salgınını sona erdirmenin tek yolu, dünya çapında yeterli üretimindeki eksiklik, dünyanın sayıda insanı aşılamaktır. "Hepimiz güvende olana kadar kimse güvende değil" sloganı, karşılaştığımız epidemiyolojik gerçekliği dört bir yanındaki üreticilere yakalıyor. Herhangi bir yerdeki salgınlar, aşılara dirençli bir SARS- CoV-2C varyantı doğurabilir ve hepimizi bir tür kilitlenmeye zorlayabilir. Hin- gerekli teknoloji ve bilgiye distan, Brezilya, Güney Afrika, Birleşik Krallık ve başka yerlerde endişe verici erişim izni verilirse kapatılabilir. yeni mutasyonların ortaya çıkması göz önüne alındığında, bu sadece teorik Ama önce ABD ve diğer kilit bir tehdit değildir. hükümetler, ilaç şirketlerinin Aşılama 2023’e kadar ancak biter bu çözüme olan muhalefetini, Daha da kötüsü, aşı üretimi şu anda virüsün yayılmasını durdurmak için olduğu gibi ölümcül rant gereken 10-15 milyar dozu vermeye yakın değil. Nisan ayı sonunda dünya çapında yalnızca 1.2 milyar doz üretildi. Bu hızla gelişmekte olan ülkelerde arayışıyla tanımalı. yüz milyonlarca insan en azından 2023 yılına kadar aşılanmamış kalacak. Bu nedenle, ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin, aşı tekelleştirmesini mümkün kılan Dünya Ticaret Örgütü fikri mülkiyet (IP) kurallarından COVID-19 acil feragat talebinde bulunan diğer 100 ülkeye katılacağını duyurması büyük bir haber. Bu engelleri geçici olarak ortadan kaldıran bir DTÖ anlaşmasının zamanında müzakereleri, dünya çapındaki hükümetlerin ve üreticilerin aşı, tedavi ve teşhis üretimini büyütme ihtiyacının yasal kesinliğini yaratacaktır. Geçtiğimiz sonbaharda, eski Başkan Donald Trump, bu tür feragat mü- zakerelerini engellemek için bir avuç zengin ülke müttefiki aldı. Ancak Biden yönetimi üzerindeki bu kendi kendini engelleyen ablukayı tersine çevirme baskısı giderek artıyor ve 200 Nobel ödülü sahibi ve eski devlet ve hükümet başkanlarının (birçok önemli neoliberal figür dahil), ABD Temsilciler Meclisi'nin 110 üyesinin, 10’unun desteğini alıyor. Senatörler, 400 ABD sivil toplum grubu, 400 Avrupalı parlamenter ve diğerleri.

Gereksiz bir sorun var Gelişmekte olan dünyadaki COVID-19 aşılarının kıtlığı, büyük ölçüde aşı üreticilerinin tekel kontrollerini ve karlarını sürdürme çabalarının bir sonucu- dur. Son derece etkili mRNA aşılarının yapımcıları Pfizer ve Moderna, aşılarını üretmek isteyen kalifiye farmasötik üreticilerinin sayısız talebini reddetmiş

82 EKONOMİK FORUM COVID-19 aşıları, çok sayıda hükümet tarafından desteklenen temel bilim sayesinde dünyanın her yerinden bilim adamları tarafından geliştirildi. Dünya insanlarının bundan yararlanmaları dolayısıyla doğal bir haktır. Bu bir ahlak ve kişisel çıkar meselesidir. İlaç şirketlerinin kârlarını hayatın önüne koymasına izin vermemeliyiz.

veya yanıt vermemiştir. Ve hiçbir aşı kaynağı , teknolojilerini luyor . Bir feragat ile daha fazla aşı çevrimiçi hale gelecek, fiyatlar Dünya Sağlık Örgütü'nün gönüllü COVID-19 Teknoloji Erişim düşecek ve kar da artacak. Yine de endüstri, bir feragatnamenin Havuzu aracılığıyla yoksul ülkelerle paylaşmadı. Yakın zamanda korkunç bir emsal teşkil edeceğini iddia ediyor, bu nedenle şirketin, COVID-19 Aşı Küresel Erişim (COVAX) tesisine aşı doz- sırayla her iddiasını dikkate almaya değer. ları verme sözü vermesi, onları daha yoksul ülkelerdeki en risk altındaki nüfuslara yönlendirecek, bunların yerini alamaz. Bu Ortada büyük yalanlar var vaatler ilaç şirketlerinin suçluluğunu hafifletebilir, ancak küresel Yıllarca süren tutkulu kampanyalardan ve HIV / AIDS salgı- arza anlamlı bir katkı sağlamayacaktır. nında milyonlarca ölümden sonra, DTÖ ülkeleri ilaçlara erişimi Kar amacı gütmeyen kuruluşlara gelince, ilaç şirketleri, sağlamak için zorunlu fikri mülkiyet lisansı (hükümetler yerli küresel sağlığa değil, öncelikle kazanca odaklanır. Amaçları firmaların patent sahibinin izni olmadan patentli bir farmasö- basit: kârı en üst düzeye çıkarmak için mümkün olduğu kadar tik ürün üretmesine izin verdiğinde) ihtiyacı üzerinde anlaştı. uzun süre mümkün olduğu kadar çok pazar gücünü korumak. Ancak ilaç şirketleri bu ilkeyi baltalamak için mümkün olan her Bu koşullar altında, aşı tedariği sorununun çözümüne daha şeyi yapmaktan asla vazgeçmediler. Kısmen ilaç endüstrisinin doğrudan müdahale etmek hükümetlerin görevidir. sıkı tavrından dolayı ilk etapta bir feragatnameye ihtiyacımız var. Hakim farmasötik fikri haklar rejimi daha uyumlu olsaydı, aşıların Tedarik sorununu çözmek ve terapötiklerin üretimi şimdiden artmış olacaktı. bu kadar zor olmamalıydı Gelişmekte olan ülkelerin yeni teknolojilere dayalı COVID son haftalarda, gözler ilaç lobicileri lejyonuna çevrilmişti. aşıları üretme becerisinden yoksun olduğu argümanı sahte- DTÖ, COVID-19 feragati istemiş lobiciler ise bunu engellemek dir. ABD ve Avrupalı aşı üreticileri, Hindistan Serum Enstitüsü için siyasi liderlere baskı yapmıştı. Keşke endüstri yanıltıcı ar- (dünyanın en büyük aşı üreticisi) ve Güney Afrika'daki Aspen gümanlar üretmek kadar daha fazla aşı dozu üretmeye kararlı Pharmacare gibi yabancı üreticilerle ortaklıklar kurmayı kabul olsaydı, tedarik sorunu çoktan çözülmüş olabilirdi. Bunun ye- ettiklerinde, bu kuruluşların kayda değer üretim sorunları rine, ilaç şirketleri bir dizi çelişkili iddiaya güveniyorlar. Mevcut olmadı. Dünya çapında aşı tedarikini artırmaya yardımcı olma DTÖ çerçevesi teknolojiye erişime izin verecek kadar esnek potansiyeline sahip daha birçok firma ve kuruluş vardır; sadece olduğundan feragat edilmesine gerek olmadığı konusunda teknolojiye ve bilgi birikimine erişmeleri gerekiyor. ısrar ediyorlar. Ayrıca, gelişmekte olan ülkelerdeki imalatçıların aşıyı üretecek araçlara sahip olmadıkları için feragat etmenin Tekelci zihniyet kârı yaşamın etkisiz olacağını da savunuyorlar. önüne koymaya devam ediyor Salgın Hazırlık Yenilikleri Koalisyonu ise aşı üretebilecek 250 Bir feragat gerçek fark yaratır kadar şirket belirledi. Güney Afrika'nın DTÖ'deki delegesinin Yine de ilaç şirketleri, DTÖ'den feragat etmenin çok etkili yakın zamanda belirttiği gibi: "Gelişmekte olan ülkeler, geliş- olacağını ima ediyor. Bunun araştırma teşviklerini baltalayacağı, miş bilimsel ve teknik kapasitelere sahiptir ... [aşıların] üretim Batılı şirketlerin karlarını azaltacağı (diğer tüm iddialar başarısız ve arzındaki eksiklik, karlarını yaşamın önüne koyan kendi dar olduğunda), Çin ve Rusya'nın jeopolitik olarak Batı'yı yenmesine tekelci amaçlarına hizmet eden kısıtlayıcı anlaşmalara giren hak yardım edeceği yönündeki uyarılarından başka ne yapabiliriz? sahiplerinin kendilerinden kaynaklanmaktadır." Açıkçası, bir feragat gerçek bir fark yaratacaktır. İlaç firmaları MRNA aşı teknolojisini geliştirmek zor ve pahalı olsa da bu buna şiddetle karşı çıkmasının nedeni budur. Dahası, Biden gerçek aşıların üretiminin dünyadaki diğer şirketler için erişile- yönetiminin feragat müzakerelerine başlayacağını açıklaması- mez olduğu anlamına gelmez. Moderna'nın eski kimya müdürü nın hemen ardından büyük aşı üreticilerinin hisse fiyatlarındaki Suhaib Siddiqi, yeterli teknoloji ve teknik bilgi paylaşımı ile keskin düşüşün de gösterdiği gibi "piyasa" bu düşünceyi doğru- birçok modern fabrikanın üç veya dört ay içinde MRNA aşıları Telif hakkı: 2021. www.project-syndicate.org Syndicate, Project Telif

EKONOMİK FORUM 83 üretmeye başlaması gerektiğini savundu. Açık olmak gerekirse: ilaç endüstrisinin sorunu, ilaç İlaç şirketlerinin geri dönüş pozisyonu, mevcut DTÖ üreticilerinin yatırımlarının yüksek getirisinden mahrum esneklikleri ışığında bir feragat gerekmediğini iddia et- kalması değildir; şüphesiz zengin ülkelerde yüksek fiyatlara mektir. Gelişmekte olan ülkelerdeki firmaların, sanki sadece satılacak olan gelecekteki yıllık güçlendirici çekimlerden elde ihtişamlı olduklarını iddia ediyormuş gibi zorunlu lisanslar edilenler de dahil olmak üzere tekel karlarını kaçıracaklarıdır. aramadıklarına işaret ediyorlar. Ancak bu sözüm ona ilgi eksikliği, Batılı ilaç şirketlerinin, mevcut esnekliklerin asla ABD üretmedi ki teknolojisi çalınsın kapsamayacağı yasal patentler, telif hakları ve tescilli en- Son olarak, diğer tüm iddiaları yerine getirildiğinde, düstriyel tasarım ve ticari sır ‘münhasırlıkları’ için ellerinden endüstrinin son çare, bir feragatnamenin Çin ve Rusya'nın geleni yaptıkları gerçeğini yansıtıyor. MRNA aşılarının dünya bir ABD teknolojisine erişmesine yardımcı olacağını savun- çapında 100'den fazla bileşeni olduğundan, çoğu bir tür fikri maktır . Ama bu bir savdan öteye gitmiyor çünkü aşılar ilk mülkiyet korumasına sahip olduğundan, bu tedarik zinciri etapta bir ABD yapımı değil. MRNA ve tıbbi uygulamalarına için ülkeler arasında zorunlu lisansları koordine etmek ne- yönelik ülkeler arası iş birliğine dayalı araştırmalar onlarca redeyse imkansızdır. yıldır devam etmektedir. Macar bilim adamı Katalin Karikó, ilk atılımı 1978'de gerçekleştirdi ve çalışma Türkiye, Tayland, Ülkeler AB ve ABD’den korkuyor Güney Afrika, Hindistan, Brezilya, Arjantin, Malezya, Bangla- Dahası, DTÖ kurallarına göre, bu ticaret küresel aşı arzını deş ve ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri dahil diğer ülkelerde o artırmak için kesinlikle gerekli olmasına rağmen, ihracat için zamandan beri devam ediyor . zorunlu lisans daha da karmaşıktır. Örneğin, Kanadalı ilaç üre- Dahası, cin zaten şişeden çıktı. Pfizer üretilen aşının ticisi Biolyse, J&J gönüllü lisans talebini reddettikten sonra içinde MRNA teknolojisi olan Biontech ait (bir Alman şirketi Johnson & Johnson aşısının jenerik versiyonlarını gelişmekte kurdu gelmiştir, bir Türk göçmen ve eşi tarafından) zaten ve- olan ülkelere üretip ihraç etmesine izin verilmez. rilmiş Çinli üreticiye Fosun Pharma kendi aşısını üretmek için Aşı kıtlığındaki diğer bir faktör, hem kurumsal hem de lisans. Çinli firmaların değerli IP'yi çalan gerçek örnekleri olsa ulusal düzeyde korkudur. Pek çok ülke, Amerika Birleşik Dev- da bu onlardan biri değil. Ayrıca Çin, kendi MRNA aşılarını letleri ve Avrupa Birliği'nin onlarca yıllık tehditlerden sonra geliştirme ve üretme yolunda ilerliyor. Biri Faz III klinik dene- zorunlu lisanslar vermeleri halinde yardımı keseceğinden melerdedir ; diğeri, soğuk zincir yönetimi ihtiyacını ortadan veya yaptırım uygulayacağından endişeleniyor. Bununla kaldırarak buzdolabı sıcaklığında saklanabilir. birlikte, DTÖ'den feragat edildiğinde, bu hükümetler ve şirketler kurumsal davalardan, ihtiyati tedbirlerden ve diğer ABD nasıl kaybedebilir? zorluklardan izole edilecektir. Jeopolitik konulara odaklananlar için, daha büyük endişe kaynağı Amerika'nın yapıcı COVID-19 diplomasisine şimdiye Halk aşıları büyük karların kadar girememesi olmalıdır. ABD, kullanmadığı aşı ihracatını kaçması anlamına geliyor engelliyor. Yalnızca ikinci bir enfeksiyon dalgası Hindistan'ı Bu bizi büyük ilaç şirketlerinin öne sürdüğü üçüncü harap etmeye başladığında, kullanılmayan AstraZeneca argümana getiriyor: Fikri mülkiyet hakkından muafiyet dozlarını serbest bırakmayı uygun gördü. Bu arada, Rusya karları azaltacak ve gelecekteki araştırma ve geliştirmeyi ve Çin sadece aşılarını kullanıma sunmakla kalmadı; onlar engelleyecektir. Önceki iki iddia gibi bu da açıkça yanlıştır. Bir dünya çapında küresel aşılama çabasını hızlandırmak için DTÖ feragati, fikri mülkiyet sahiplerine telif ücreti veya diğer teknoloji ve bilgi aktarımı yapmaya başladı. tazminatların ödenmesine ilişkin ulusal yasal gereklilikleri Dünyanın bazı yerlerinde günlük enfeksiyonlar yeni zir- ortadan kaldırmaz. Ancak, tekelcilerin daha fazla üretimi velere ulaşmaya devam ederken, tehlikeli yeni varyantların basitçe engelleme seçeneğini ortadan kaldırarak, bir feragat, ortaya çıkma şansı hepimiz için artan bir risk oluşturuyor. ilaç şirketlerinin gönüllü düzenlemelere girme teşviklerini Dünya, bu kritik anda hangi ülkelerin yardım ettiğini ve hangi artıracaktır. ülkelerin engeller çıkardığını hatırlayacak. COVID-19 aşıları, Bu nedenle, bir DTÖ feragatnamesi olsa bile, aşı üreticileri çok sayıda hükümet tarafından desteklenen temel bilim yığınla para kazanmaya hazırdır . Hükümetler temel araştır- sayesinde dünyanın her yerinden bilim adamları tarafından maların çoğunu finanse etmesine ve aşıları piyasaya sürmek geliştirildi. Dünya insanlarının bundan yararlanmaları dolayı- için önemli miktarda ön fon sağlamasına rağmen, 2021'de sıyla doğal bir haktır. Bu bir ahlak ve kişisel çıkar meselesidir. Pfizer ve Moderna için COVID-19 aşı gelirinin sırasıyla 15 İlaç şirketlerinin kârlarını hayatın önüne koymasına izin

milyar dolara ve 18.4 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor. vermemeliyiz. hakkı: 2021. www.project-syndicate.org Syndicate, Project Telif

84 EKONOMİK FORUM İş deneyimi ile mezun olmanın TAM YERİ TOBB ETÜ www.etu.edu.trwww.etu.edu.tr

Türkiye’de sadece TOBB ETÜ’de uygulanan ortak eğitim sistemi ile öğrenciler 3 farklı iş yerinde toplam 1 yıllık iş deneyimi ile mezun oluyor.

EKONOMİK FORUM 85 Rüştü Bozkurt

[email protected]

Girişimci potansiyelimizi neden küreselde değerlendiremiyoruz? Endüstri 3.0 ve Endüstri akın zamanda aramızdan ayrılan ekonomi tarihçisi Mehmet Genç, Karar Ga- zetesi’nde yayınlanan, sabırlı belge taramalarının ürünü olan makalesinde, 4.0 aşamalarını 200 yıl öncesinde ülkemiz insanlarının ‘mikro başarılarını’ paylaştı: “ Osmanlı yakalayamazsak, esnafının 17. ve 18. yüzyıllarda madeni eşya imalatında, kuyumculuk, boyacılık, deri,Y dokuma vb. birçok alanda yerli ihtiyacı karşıladıktan sonra ihracata da imkan veren başkalarını suçlayarak üretim başarılarında, bu uzmanlaşma ve beşeri sermaye birikimlerinin etkilerini buluruz. kendimizi rahatlatacak Bu konuda 18. Yüzyıldan itibaren sayıları artan gümrük defterinde bolca bulduğumuz hiçbir gerekçe anlamlı verileri bazı yabancıların gözlemleri de doğrular niteliktedir. olmayacaktır. Şimdi Mesela 18. Yüzyıl sonlarında Fransa’nın Selanik’teki konsolosu Felix de Beaujour,1797 tarihli bir raporunda, Türkiye’de bakır ve demir eşya imalatında gördüğü mükemmeliyet ve kendimize doğru sorular mahareti “Hayrete şayan bulduğunu” ifade eder. İtalyan seyyah Sestini, 1779’da ziyaret ettiği yöneltmenin zamanıdır. Bursa’da dokuma, deri, ayakkabı, elbise vb. imalat şubelerindeki başarılı örnekleri ayrıntılı şekilde anlatırken Avrupa’da yaygın olan önyargının aksine Türklerin bütün bu alanlarda İlk soru da neden mikro son derece maharetli olduklarını ifade eder.” başarılarımızı küresel düzleme taşıyamadık? Osmanlı’nın gümüş telleri Bir başka bilgiyi daha paylaşan Mehmet Genç: “1750’lerde İstanbul’da birkaç yıl kalarak Olmalıdır. incelemelerde bulunmuş olan Lyonlu Fransız iş insanı Jean-Clauda Filachat, Simkeşhane’de imal edilen gümüş tellerin Fransa’dakilerden daha ince çekilmiş olmasından hayranlıkla bahseder” diyordu. Değerli tarihçinin belge-odaklı saptamasında, “Tanınmış iktisatçı E. Heckscer, 18. Yüzyıl- da sanayinin her dalında İngiltere’den geri olan Fransa’nın sadece boya alanında ‘Doğu’nun hayranlık uyandıran boya sanayii ile temas sayesinde daha ileride olduğunu’ ifade eder. Osmanlı esnaflarının beşeri sermaye oluşumu bakımından mazhar oldukları teşvike uygun cevaplar vermiş bulunduklarını yeterince ortaya koyuyor” bilgisi de yer alıyordu.

Savunmadaki teknoloji başarısını sivil yaşama da aktarmalıyız Fatih’in İstanbul kuşatmasında döktüğü toplardan, Yavuz Sultan Selim’in Memluklu Ordusuyla yaptığı savaşlarda kullandığı ateşli silahlar, bugün övünç kaynağımız olan IHA ve SIHA’larımızla işlevsel bakımından aynı değere sahiptir. Savunma araç-gereçlerini ve silahlarını üretmemiz çok önemlidir ama savunma sanayindeki atılımların ekosistem etkileşimiyle sivil yaşamı kolaylaştırıcı teknolojilere aktaramazsak, çabalarımızın verimliliği düşük düzeylerde kalacaktır; sürdürülebilirlikleri aksayacaktır.

86 EKONOMİK FORUM Veri bilincimizi geliştirmemiş, kurumlarımız ürettikleri verinin yanlış olması durumunda bedelini ödeyecekleri bir yaptırımla çalışmaları gözetim ve denetim altına alınmamıştır. ‘Envanter ve veri eksikliği’ ülkemizde iddialı hedeflerin şaşmasının temel nedenidir, ama kimse bu temel değişkeni tartışmak istemiyor.

Sanayi Devrimi’nin başından bu yana ülkemizin girişimci insanı, Herkesin bildiği diğer örnek 1930’lu yıllarda Nuri Demirağ’in bireysel performansıyla başka toplumun insanından geride kalmış uçak yapımı konusundaki başarısıdır. Osmanlı’dan Cumhuriyet yö- değil. Bireysel başarıları, toplumun derinliklerine yayarak, ülkenin netimine ‘mikro başarıların’ neden ülke derinliklerine yayılamadığı, gelişmesinin de itici gücü haline getirme konusunda ise ciddi sorun- neden küresel düzleme taşımadığı ve sürdürülebilirliği güven altına larımız var. Sorunu sivil yaşamı kolaylaştırma odağından da değer- alan ‘kritik kütle’ oluşturamadığı konularına netlik getirmek ivedi so- lendirmenin ve yeni ekosistemleri böyle bir yaklaşımla oluşturmanın runlarımızdan biridir. Suçlu aramadan, birilerini suçlamadan onlarca önemi giderek artıyor. ‘mikro başarının’ ülkenin kaderini değiştiren büyük başarılara neden dönüşemediğini sorgulamak zorundayız. Sığınacak bahane üretemeyiz Filozofun uyarısını hatırlayalım: “Birisi beni ilk kez kandırıyorsa, su- Ekosistem bilincini artırmalıyız çun yüzde 100’ü onundur. Aynı kişilere ve çevrelere ikinci kez kanıyor- Deneyimlerime göre gelişmeleri ıskalamamızın birkaç nedeni var: sam suçun yarısı onların, yarısı benimdir. Eğer üçüncü kez kanıyorsam, 1- Sistem anlayışımız eksik; ekosistem bilincimiz gelişmemiş, o başka suçlu aramanın anlamı yoktur; suçun yüzde 100’ü benimdir.” nedenle nokta başarılarla, pragmatist yaklaşımlarla, popülist tutum- Sanayi Devrimi’nin ilk aşamalarında bizi Batılıların kandırdığını larla, hamasetle kendimizi kandırıyoruz. söyleyebilir; böyle bir bahanenin ardına saklanabiliriz. Kayan bant 2- Sözünü ettiğimiz genel yaklaşım ‘veri bilincimizi’ geliştirmemiş, sistemiyle başlayan, verimlilikleri artıran ‘güçlendiren yeniliklerin’ kurumlarımız ürettikleri verinin yanlış olması durumunda bedelini yaşandığı 1900’lu yılların ilk çeyreğinde üretimdeki yeni oluşumlara ödeyecekleri bir yaptırımla çalışmaları gözetim ve denetim altına uyum gösterememiş olmamızın suçun yarısı başkalarının ise bir diğer alınmamıştır. ‘Envanter ve veri eksikliği’ ülkemizde iddialı hedeflerin yarısı bizimdir. Endüstri 3.0 ve Endüstri 4.0 aşamalarını yakalayamaz- şaşmasının temel nedenidir, ama kimse bu temel değişkeni tartışmak sak, başkalarını suçlayarak kendimizi rahatlatacak hiçbir gerekçe istemiyor. Zamanın ruhuna uygun bir tartışma ortamıyla veri konusu- anlamlı olmayacaktır. Şimdi kendimize doğru sorular yöneltmenin nu etkileyecek ve düzetmelerin yapılmasını sağlayacak ciddi önlemler zamanıdır. İlk soru da neden mikro başarılarımızı küresel düzleme alınmıyor. Veri bilincinin yükselmesi ve ‘kritik kitleye’ ulaşması bir türlü taşıyamadık? Olmalıdır. gerçekleşmiyor. 3- Proje-odaklı iş yapma bilincimiz yeterince gelişmediği için, Numan Kıraç’tan Nuri Demirağ’a ‘mikro başarıları’ bir ekosistem oluşturma mantığıyla ulusal ve küresel yerel ölçekte unutulmaz başarılar düzlemlere taşıyamıyoruz; sürdürülebilir başarılarımızı olması gereken Cumhuriyet Dönemi’nin 100 yıla ulaşan deneyimlerinde de yerel düzeylere ulaştıramıyoruz. ölçekte bazı unutulmaz başarılar vardır. Çok az insan bilir, ama Eski- 4- Birikimlerimizin verimini artıracak olan ‘sorgulamaların önünü şehir’de Tarımsal Araştırma Merkezi’ni yöneten Numan Kıraç tohum açma’ yerine, eleştirel düşünceleri yargılama olarak değerlendiriyor; ıslahının tarımsal verimi artırmadaki önemini kavramış insanlarımız- hemen kalkanlarımızı kaldırarak savunmacı tavrı benimsiyoruz. Bu dan biridir. Borloug’un Sonora’daki buğday tohumu ıslahından çok tavrımız entelektüel birikimi önlediği gibi birbirimizi anlamamızı da önce Eskişehir’de Kızılinler topraklarında araştırmalar yapmış, adını engellediği için güç içte yaratılır gerçekliğini ötelememize, ‘ayrıştıran ‘Kıraç 66’ diye anımsadığım tohumu geliştirmişti. ve çatıştıran’ tavırlara kaymamıza yol açıyor. Dönemin Başbakanı Süleyman Demirel, tarım alanında verim- 5- Pragmatist, popülist, hamaset merkezli söylemler, ‘öngörme ve lilik artırmanın önemli girdilerinden birinin ‘tohum ıslahı’ olduğunu önlem salma’ disiplininden bizleri uzaklaştırıyor; gerekli kayıt ve veri kavramıştı. Sonora buğdayını ülkemize getirtmişti. Daha sonra çok üretilemediği için de ‘gözetim ve denetim’ disiplini işlemiyor; o zaman değişik tohumlar denenmiş, yerli tohum ıslahında ve üretiminde piyasada şark kurnazları ve kasaba kültürü egemenliği geçerli oluyor. önemli adımlar atılmıştır. Yasa çıkarıldıktan sonra tohumculuğun Mikro başarıların öykülerine elbet ki sahip çıkalım… Ama küresel önünü açılınca şimdi küresel ölçekte tohum ıslahı, üretimi ve ticareti ölçekte karar veren odakları etkileyen, standartları belirleyen bir güce yapan firmaların sayısı artmaktadır. ulaştıracak ‘ölçeklendirmenin önemini’ asla unutmayalım.

EKONOMİK FORUM 87 RAKAMLARIN DİLİ

ÜLKEMİZİN SORUNU NİTELİKSİZ İŞSİZLİK

sağlıksızdır. Bazı kamu kurumları gerek açık dayandığı söylenebilir. işler gerekse işsiz sayılarına ilişkin verileri İşsizlik türlerinin detaylı bir şekilde bi- bulunmasına rağmen, bu veriler sağlıklı linmemesi işsizlik probleminin doğru bir politikaları üretmek için maalesef yeterli şekilde teşhis edilmesini engellemektedir. değildir. Son dönemde özellikle her şehre veya her ilçeye üniversiteler açılması bölümlerin İşsizlik türlerini doğru bilememek birçoğunun ülkenin ve toplumun ihtiyaçları sorunun çözümünü geciktiriyor ile bağ bulunmaması sonucunda üniversite İşsizlik esas itibariyle işgücünün de- mezunu genç işsizler ordusunun oluşması- ğişik biçimlerde istihdama katılamama- na her geçen gün daha da büyük katkıda sından ortaya çıkan bir insan gücü kaybı bulunmaktadır. olarak değerlendirmek gerekir. İstihdama katılamama ve istihdamda kalamamanın Dengeyi yapısal işsizlik bozuyor sebepleri değişik biçimlerde olduğundan İşsizliğin temelde açık işsizlik ve gizli dolayı işsizlik olgusunun da her bir biçimi işsizlik olmak üzere iki çeşidi vardır. bir işsizlik türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Açık İşsizlik; bir kişinin para kazanmak Literatürde işsizliğin türlerine ilişkin birçok veya geçimini sağlamak üzere yapaca- ğı bir işinin olmaması durumu olarak Özcan KADIOĞLU [email protected] tasnif vardır. İstemli işsizlik ve istem dışı Dünya Gazetesi Yazarı işsizlik olmak üzere ekonomide farklı işsizlik değerlendirilir. Açık işsizlik genellikle türleri vardır. Ekonomide istemli işsizlik türü arızi, yapısal, teknolojik, konjonktürel ve Türkiye’de mevsimlik ve dışında; geçici, mevsime bağlı, dönemsel, mevsimsel işsizlik olarak adlandırılır. yapısal, teknolojik ve gizli işsizlik çeşitleri Arızi İşsizlik; değişik endüstriler, şehirler konjonktürel işsizliğin bulunur. ve zamanlar arasında işe giriş ve işten olmasına karşın esas İşsizlerin istihdamda kalamama veya is- ayrılışların rastgele dalgalanmalar şek- tihdama katılamama nedeni olarak önüne linde kendini göstermesidir. olarak yaşanan işsizliğin çıkan engellerin her biri de gayri iradi işsiz- Yapısal İşsizlik; Dünya piyasaları hızla yapısal işsizlik olduğunu, liğin bir türünü temsil etmektedir. Mesleki değişmekte, bazı ekonomiler bu de- yetersizlik ve coğrafi ulaşılmazlık yapısal ğişime yeterince hızlı adapte olama- nüfus artışı, köyden kente işsizliği, ekonomideki daralma konjonk- maktadırlar. Bu ekonomilerdeki firmalar göçle işgücünün tarım türel işsizliği, teknolojik gelişmelere ayak zamanla denizaşırı ülkelerin firmalarıyla uyduramama teknolojik işsizliği, yapılan rekabet edemez hale gelmekte ve piya- sektöründen doğrudan işin döneminin bitmesi mevsimsel işsizliği salardaki paylarını kaybetmektedirler. hizmetler sektörüne geçmek doğurmaktadır. Açık işsizlik türlerinden Eğer bu firmalar gerekli dönüşümü ger- zorunda kalmasının yapısal sadece arızi işsizliğin kişinin kendi iradesine çekleştiremezler ise varlıklarını devam işsizliği doğurduğunu söyleyebiliriz.

şsizliğin azaltılıp istihdamın artmasına yardımcı olacak politikaların doğru bir şekilde yapılıp, uygulanabilmesi için İ iki tespitin yapılmış olması gerekmek- tedir. Bunlardan ilki açık işler için istenen niteliklerin neler olduğu ile bu açık işlerin ücret ve çalışma şartlarının tespiti, ikincisi ise piyasadaki işsizlerin nitelikleri ile çalışma hayatından beklentilerinin neler olduğu- nun tespitidir. Ülkemizde işsizlik türlerine ve açık işlere ilişkin tespitler oldukça sınırlı ve

88 EKONOMİK FORUM ettiremeyeceklerdir. İşte bu dönüşüm a) Kadın işgücü: Birçok ülkede kadın iş- de işçinin verilenden yüksek ücret is- sürecinde ortaya çıkan işsizlik türü ya- gücü sayısı hızla artmakta bu da işe giriş temesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır. pısal işsizliktir ve yapısal işsizlik işgücü ve tekrar giriş oranlarını arttırmaktadır. Yine işsizlik sigortası uygulamaları ya- piyasasında bir dengesizlik oluşturur. Kadınlarda işsizlik oranı yüksektir. Çün- pısal problemlerin çözülmesi önünde kü kadınların iş arama süreleri erkeklere engel oluşturabilmektedir. İngiltere, Nitelik sorunu yapısal işsizlik göre daha toleranslı ve elastiktir. Bu Hollanda ve İsveç gibi ülkelerde kişiler nedenlerinin başında geliyor sebeple kadınlar genellikle işgücü devir düşük ücretle çalışıp işsizlikte sağlanan Yapısal işsizliği işgücü taleplerinin ni- oranını arttırırlar. faydaları kaybedeceklerine, işsiz kalma- teliksel eksiklikten dolayı karşılanamaması b) Genç işsizler: Bu grup da yüksek yı yeğlemektedirler. Bu duruma “fakirlik olarak tanımlanır. Guy Standing ve Eko- işgücü devrine ve uzun iş arama süre- kapanı” denilmektedir. nomideki yapısal sorunları şu şekilde ifade lerine sahiptir. Deneyimsizlik gençle- İşsizlik yeteneği: etmektedir. rin önüne çıkan en büyük engeldir. Bu 6İşsizlik yeteneği yetenek kaybının eks- Endüstriyel yapılardaki değişim: sebeple gençler düşük ücretlerde ve trem bir formudur. Hiçbir yeteneği ol- 1Tarım ekonomisinden sanayi ve hiz- sigortasız işlerde çalışmaktadırlar. mayan bazı insanlar kendilerini iş için met ekonomisine geçen yerlerde gö- c) Göçmen işçilerin davranışları: Kriz uygun hale getirmek için zaman har- rüldüğü gibi ülkelerin ana ekonomik olan yerlerden diğer ülkelere göçen carlar. yapısındaki değişimle ortaya çıkan ge- işçiler yapısal problemlere sebep ol- Sermaye-yeniden yapılanma işsizliği: reksinimlerdir. maktadır. 7Son zamanlarda kullanılan bir kavram- Niteliklerin yetersizliği: d) İşgücünün yaşlanması: Eğer işgücü- dır. Özellikle yeni endüstrileşen, ücretle- 2Açık olan işler için uygun işgücünün nün büyük bir kesimi yaşlanmaya baş- rin düşük ve organize olmamış işçilerin bulunamaması durumudur. larsa potansiyel yetenekler ve coğrafi olduğu ülkelerde hükümetler parasal Coğrafi engeller: mobilite oldukça azalır. Yaşlı popülâs- teşviklerle yatırımları arttırmaktadır. 3Farklı coğrafi bölgelerde farklı iş talep- yonun arttığı ve emeklilik yaşının düşük Bu sebeple sermaye, yüksek ücretli ve lerinin mobilite yetersizliği sebebiyle olduğu ülkelerde emeklilerin işgücüne sigorta sisteminin gelişmiş olduğu yer- karşılanamama durumudur. yeniden kazandırılması çalışmaları ya- lerden bu yerlere doğru akarak işsizliğe Demografik değişimler: pılmaktadır. sebep olmaktadır. 4Birçok endüstride işgücünün yapısal Kurumsal katılıklar: Türkiye’de mevsimlik ve konjonktürel değişiminden dolayı doğal işsizlik oranı 5Bu durum genellikle hem firmanın iste- işsizliğin olmasına karşın esas olarak ya- artmaktadır. nenden düşük ücret teklif etmesi hem şanan işsizliğin yapısal işsizlik olduğunu,

YILLARA GÖRE DÜNYA ORTALAMA ve TÜRKİYE İŞSİZLİK ORANI (%) 16

14

12

10

8

6

4

2

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Dünya Ort 5,8 5,9 6,1 6,2 6 5,9 5,6 5,4 5,4 6 5,9 5,8 5,8 5,8 5,6 5,6 5,7 5,6 5,4 5,4 6,5 Türkiye 6,5 8,4 10,3 10,5 10,8 10,6 8,7 8,9 9,7 12,6 10,7 8,8 8,1 8,7 9,9 10,2 10,8 10,8 10,9 13,7 13,1

2000 yıllara kadar Dünya ve Türkiye işsizlik ortalaması yaklaşık aynı düzeyde giderken, 2005 yılından itibaren kırılma artmaktadır. Ülkemizde işsizlik oranı yükselmiştir. 2015 yılından itibaren katılaşma artmış ve yüzde 10’un üzerinde işsizlik oranı sabitlenmiştir.

EKONOMİK FORUM 89 RAKAMLARIN DİLİ

nüfus artışı, köyden kente göçle işgücünün şılayıp karşılayamadığına bakmak gerekir. nize olma biçimini değiştirmekte Türkiye’de tarım sektöründen doğrudan hizmetler Türkiye gibi gelişen ekonomilerde özellikle parçalı yapı gösteren işgücü piyasasının sektörüne geçmek zorunda kalmasının hizmet sektörünün genişlemesiyle yapısal kısa sürede modernleşmesi ve kurumsal- yapısal işsizliği doğurduğunu söyleyebiliriz. işsizlik ortaya çıkmaktadır. Bu yeni ekono- laşması gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. miler daha eğitimli ve daha esnek işgücüne Verilen eğitimler piyasanın ihtiyaç duymaktadır. İşsizliği ve mesleksizliği önlemenin ve isteklerini karşılamaktan uzak Ülkemizde tarım sektörünün payının nitelikli işgücü oluşturulması için; Bununla birlikte eğitim, piyasanın ihti- halen yüksek olması (yüzde 17.5) işgücüne Meslek eğitimi ihtiyaca göre olmalı, yaç duyduğu işgücünü karşılayıp karşılaya- katılma oranının düşüklüğü (yüzde 50), Teknik ve uygulama odaklı eğitim veril- madığıdır. Yapılan araştırmalarda genel lise ücretli istihdamın azlığı, genç işsizliği, kayıt meli, mezunları ile yüksek öğretim mezunlarının dışı işsizlik, çocuk işçiliği, yabancı kaçak işçi- İş gücü piyasasında daha fazla kadına yapısal işsizlikten daha çok etkilendiği tes- lik yapısal problemleri arttırmaktadır. Diğer yer açılmalı, pit edilmiştir. Dolayısıyla eğitim düzeyinden taraftan küreselleşme ile gelen teknolojik Üniversite eğitimi kamuda iş bulmaya daha fazla önemli olan verilen eğitimin, gelişmeler ve bilgi çağına geçiş üretim bi- yönelik olmamalı. piyasanın ihtiyaç duyduğu işgücünü kar- çimlerini istihdam yapısını, şirketlerin orga- Kaynaklar : Worldbank,TÜİK, İŞKUR.

DÜNYA ve TÜRKİYE GENÇ İŞSİZLİK ORANI (%)

30

25

20

15

10

5

0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Dünya 13,9 14 14,4 14,6 14,4 14,4 13,8 13,4 13,4 14,5 14,5 14,6 14,9 15,1 14,9 15,2 15,5 15,4 15,2 15,3 Türkiye 12,8 15,9 18,7 19,9 20 19,3 16 16,7 17,9 22,2 19,3 16,3 15,3 16,5 17,5 18,1 19,1 20,1 19,7 24,6 25,3

2000’li yıllarda genç işsizlik oranı da (15-24 yaş) dünya ortalaması ile aynı düzeyde giderken daha sonra ülkemiz aleyhine fark açılmış ve kapanma imkânsız hale gelmiştir. Ayrıca son beş yıl içinde üniversite mezunu işsizlik oranı da sürekli artmaktadır. Her dört işsizden biri üniversite bitirmiş gençlerden oluşmaktadır.

90 EKONOMİK FORUM TOBB İkili Odalar

İş yaptığınız ülkede İşinizi büyütmek mi istiyorsunuz? Ticaret ve yatırım için yeni ortaklar mı bulmak istiyorsunuz? Ülke hakkında daha fazla bilgi mi edinmek istiyorsunuz? Sorununuz mu var? Veya yurt dışına açılmak mı istiyorsunuz? TOBB İkili Odalar Platformunu Takip Edin Fotoğraf Servisi Fotoğraf TOBB TOBB Fotoğraflar: Fotoğraflar:

EKONOMİK FORUM 91 İKİLİ ODALAR

ALMANYA-TÜRKIYE ARASINDAKI EKONOMIK ILIŞKILER OLAYLI BIR 2020’NIN ARDINDAN HALEN GÜÇLÜ

Türkiye’nin dış ticaretteki bir numaralı ortağı olan Almanya, olaylı geçen 2020 yılına rağmen halen iki ülke arasında güçlü bir ticaret bağının bulunduğunu doğruluyor. Bunu güçlendirmek için Gümrük Birliği’ni revize etmeye ihtiyaç var.

çalışmaya da devam ediyoruz. Kurucularımız olan Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Alman Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği (DIHK) bizim en önemli partnerlerimiz ve bu bağlamda Berlin’de bulunan Türk-Alman Ticaret ve Sanayi Odası (TD-IHK) ile de yakın ilişkilerimizi sürdürüyoruz.

Gümrük Birliği’nin önemini İş dünyası açısından vurguladık Bu itibarla, TOBB, TEPAV ve İkili Avrupa Odaları’nın ortak girişi- miyle bir pozisyon belgesi hazırlayarak iş dünyası açısından Gümrük Birliği’nin önemini vurguladık. Gümrük Birliği’nin başarılarını ve ikili ekonomik ilişkiler üzerindeki olumlu etkisini özetledik. Ayrıca, gün- cellenmiş ve genişletilmiş bir Gümrük Birliği’ne olan ihtiyacın altını çizerek böylesi bir çerçevenin potansiyel etkisinin ve tüm ortaklar açısından sunduğu fırsatların altını çizdik. Gümrük Birliği, ikili ticareti ve doğrudan yabancı yatırımı büyük oranda kolaylaştırmaktadır. Ayrıca, Türkiye ve AB arasındaki ilişkileri güçlendirerek entegrasyonu geliştirmekte ve Türkiye’nin küresel değer zincirine katılımını derinleştirmektedir. İkili ticaret hacminin ve yabancı doğrudan yatırımın artması Gümrük Birliği’nin ekonomik ünya olaylarla dolu bir 2020 geçirdi. Geçtiğimiz yıl korona refah için ne kadar değerli olduğunu ortaya koymaktadır. virüsün, pandemi yönetiminin ve önlemlerinin gölgesinde İkili ticaret hacmi 1996’da 33 milyar dolar iken yüzde 340 artarak Dkaldı. Ekonomik büyüme ve ticaretin ciddi şekilde gerilediği 2020’de 143.4 milyar dolara ulaştı1. 2020’de ikili ticaret hacmi tüm bu dönemde iş dünyasından beklenen azim, iyimserlik ve esneklikti. dünyada ithalat ve ihracatta düşüş yaşanmasına rağmen yüksek bir Bu kriz, küresel değer zincirlerindeki zaafları açığa çıkardı, bölgesel düzeyde kalabildi. Türkiye’nin AB’ye ihracatı 70 milyar dolara ulaşırken, kaynak kullanımının avantajlarına dikkat çekti ve yeni sektörlerin po- Türkiye AB’den 73.3 milyar dolar tutarında ithalat gerçekleştirmiştir2. tansiyelini göz önüne serdi. Gümrük Birliği bağlamında ise tüm bunlar, Toplam ihracatının yüzde 41.3’ünü Türkiye’den, toplam ithalatının ekonomik entegrasyonun derinleştirilmesi ve AB-Türkiye ekseninde yüzde 33.4’ünü ise Türkiye’ye gerçekleştiren AB, Türkiye’nin tartış- Gümrük Birliği çerçevesinin güncellenmesi için bir fırsat doğurdu. masız bir numaralı ticaret ortağı olmaya devam etmektedir. Avrupa açısından bakıldığında Türkiye ithalat içindeki yüzde 3.7 ve ihracat Türk-Alman ekonomik içindeki yüzde 3.6 payıyla hem ithalat hem ihracat açısından altıncı ortaklığını derinleştireceğiz sırada yer almaktadır3. Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odası (AHK Türkiye) olarak bu zor zamanlarda üyelerimizi desteklemek ve iş birliğimizi daha da güç- YDY yüzde 66.6’sının AB lendirmek için elimizden gelenin en iyisini yapmaya devam ettik. kaynaklı olduğu hatırlanmalı Türk-Alman ekonomik ortaklığını daha da geliştirmek için her iki AB ve Türkiye arasındaki ikili ticaret, 2019 rakamlarıyla karşılaş- ülkede bulunan kamu kurumları ve özel sektör kuruluşları ile birlikte tırıldığında yüzde 1’in altında kalan küçük bir düşüş haricinde sabit 1 T.C. Ticaret Bakanlığı, TÜİK, yazarın hesaplamaları 2 TÜİK 3 https://www.trade.gov.tr/turkey-and-eu/turkey-and-the-eu

92 EKONOMİK FORUM Dr. Markus C. SLEVOGT

Alman Türk Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı

kalmıştır. Ayrıca, AB ve Türkiye arasındaki ikili ticaret ilişkileri, küresel ve Türkiye arasındaki ticari ilişkilerde stratejik öneme sahip sektörler ticarette 2020 yılında yaklaşık yüzde 9 oranında bir azalmanın olmaya devam etmektedir. yaşandığı dönemde bile ne kadar güçlü olduğunu göstermiştir4. Yabancı Doğrudan Yatırım (YDY) Türkiye’nin üretim ve ihracat Alman şirketleri Türkiye’deki yeteneklerinin gelişmesinde önemli bir etkiye sahiptir. İyileştirilmiş imalat sanayiini kalkındırıyor bir Gümrük Birliği altında yürütülecek olan etkili ve gelecek odaklı 2002-2020 arasında gerçekleştirilen toplam 10.3 milyar dolar bir yatırım gündemi, büyüme ve refah artışının devamı için önemli tutarındaki yatırımla Türkiye, Almanya’nın yatırım tercihleri arasın- bir sütundur. Türkiye’ye gelen YDY’nin yüzde 66.6’sı AB kaynaklıdır dadır. Almanya’dan gelen yabancı doğrudan yatırımın payı yüzde ve Türkiye’de, Avrupa’dan gelen yatırımın şirketlerin hissesinin 6.2’dir ve Almanya diğer ülkeler tarafından yapılan toplam yabancı tamamı veya bir kısmına sahibi olduğu yaklaşık 23 bin 500 şirket doğrudan yatırımla karşılaştırıldığında beşinci sırada yer almaktadır 10. bulunmaktadır 5. Ayrıca, Alman şirketler Türkiye’de imalat sanayine aktif olarak yatırım Türkiye’de yabancı doğrudan yatırımın yapıldığı sektörler yapmakta ve yerel üretim ve ihracat yeteneklerinin dönüşümüne arasında öne çıkan hizmet sektörü olmuştur. Öyle ki 2020 yılında katkıda bulunmaktadır. yapılan yabancı doğrudan yatırımın yüzde 77.2’si hizmet sektörüne Aramızda hali hazırda mevcut ekonomik ilişkileri daha da ge- yapılmıştır. Bu oran 2019 yılında baktığımızda yüzde 63.8’dir. liştirmek için güncellenmiş Gümrük Birliği Anlaşmasının mevcut tarife dışı engellerin kaldırılması, eksik olan hizmet ve e-ticaret Türkiye’nin AB ülkeleri içindeki sektörlerinin dahil edilmesi ve üçüncü taraflarla yapılacak anlaşma en büyük ticaret ortağı Almanya müzakerelerine her iki tarafın da katılması gibi çeşitli konuları ele AB’nin 27 üye ülkesi içinde Almanya, 2020’de Türkiye’nin alması gerekmektedir. toplam ihracatının yüzde 8.8’ini, toplam ithalatının yüzde 10.7’sini Yeşil Mutabakat ve veri koruma düzenlemeleri gibi yakın zaman yaptığı ülke olarak Türkiye’nin en büyük ticaret ortağıdır 6. Ayrıca, önce AB’de alınan politika kararları güncellenen Gümrük Birliği’ne 2020 yılında Almanya, Türkiye’den yapılan 16 milyar dolar tutarın- yansıtılmalıdır. Buna ek olarak, tarım sektörü ve kamu ihaleleri kade- daki ihracatla Türkiye’nin birinci ve Türkiye’ye yapılan 21.7 milyar meli bir şekilde Gümrük Birliği çerçevesine eklenmelidir. Ayrıca, dijital dolar tutarındaki ithalatla ikinci ticaret ortağı olmuştur 7. Toplam ticaret gibi gelişmekte olan sektörler ve ekonomik ortamda köklü 37.7 milyar dolar ile Almanya 2020 yılında Türkiye ile en yüksek değişikliklere sebep olan ve bu değişiklikleri talep eden uzun dönemli ticaret hacmine ulaşan ülke olmuştur. AB politikaları da Gümrük Birliği çerçevesinde gündemde tutulmalıdır. Türkiye’den Almanya’ya yapılan ihracata bakacak olursak, Alman-Türk Ticaret ve Sanayi Odası olarak, güncelleme sürecinin otomotiv ve giyim sektörleri yüzde 29 ve yüzde 20 oranlarıyla en başlatılmasının ekonomik entegrasyonu daha da güçlendireceğine büyük paya sahip iki sektördür. Otomotiv sektöründe en güçlü ih- ve hem AB’ye hem de Türkiye’ye etkili ve gelecek odaklı bir çerçeve racat alanları 853 milyon dolar ile binek araçlar ve 2.1 milyar doları sağlayacağına eminiz. Bunun yapılmasıyla ekonomik büyüme ve ile yan sanayidir ve her iki alanda da 2020’de sırasıyla yüzde 17 ve kalkınma güvence altına alınacak ve küresel iş ortamında rekabet yüzde 11 oranında çift haneli bir düşüş yaşanmıştır 8. avantajı elde edilecektir. Almanya’nın Türkiye’ye yaptığı ihracata bakacak olursak, hem Ortak pozisyon belgesi AHK Türkiye web sitesi bilgi köşesinde otomotiv hem makine ve ekipman yüzde 18 payla lider sektörler bulunmaktadır. (https://www.dtr-ihk.de/tr/bilgi-koesesi/guemru- olarak öne çıkmaktadır 9. Otomotiv ve makine sektörleri Almanya ek-birligi-ahk-tuerkiye-pozisyon-belgesi) 4 https://unctad.org/system/files/official-document/ditcinf2021d1_en.pdf 8 TAYSAD 5 T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Alomaliye 9 TÜİK, yazarın hesaplamaları 6 TÜİK 10 T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 7 TÜİK EKONOMİK FORUM 93 MAKALE

YENI KAPITALIZM ‘PAYDAŞ KAPİTALİZMİ’ Paydaşları önemsemek, kısa vadede olmasa bile, uzun vadede kurumlara her zaman çarpan etkisi ile karlılık sağlıyor, hisse değerini yükseltiyor, rekabette üstünlük getiriyor, iyi yatırımlar almasını sağlıyor. Bu çarpanı, gönüllülük ile birleştirmek ise ayrı bir ivme katıyor.

eminim bir düşünce alıyordur. İşyerinin devamlılığı nasıl olacak? Liderler yalnız değil, çalışanlar da aynı huzursuzluk içinde. Yasal kısıtlamalar sonrasındaki işlerinin devamlılığının nasıl olacağı hep- sinin merak konusu. Bütün bunlarla birlikte bazı sektörlerde de çok büyüme ve aşırı yoğunluk yaşanıyor. Her dönemde iş hayatın- da farklı şanslar olabiliyor, bu dönemin şanslıları da bazı sektörler oldu. Sonuç olarak her durumda, meydana getirilen istihdam ve sağlanan katma değerin hepimize ve ülkemize faydası bulunuyor.

Peki ya Paydaşlar ne durumda? Aslında kurumlar, paydaşlarını tam olarak tanımıyor olabilir mi? Bütün kurumlar için paydaşlar müşteriler, çalışanlar, tedarik- çiler ile sınırlı durumdu. Ve bugüne kadar bu gruplar hep birinden malı alıp, diğeri ile üretip, bir diğerine satmak fikri üzerine kurulu değil miydi? Ne değişti? Neden paydaşlar bu kadar gündemimize gelmeye başladı? Aslında işler bu şekilde de yürüyor ve bir prob- lem de yaşamadığımızı düşünüyorduk değil mi? Çünkü, toplumun algıları farklılaştı. İnsanların hayattan bek- lentileri yenilendi. Önem kriterleri, öncelikleri başkalaştı. Tüketi- cinin davranış eğilimleri değişti. Bir liderin ana görevinin kurumu geleceğe hazırlamak olduğunu düşünüyoruz, aksi taktirde yö- netici pozisyonunda olurdu. Eğer liderseniz, paydaşları dikkate almak, kurumu geleceğe taşımanın en avantajlı yolu olacak. Ama bunun sözle veya yazılı olarak varlığı değil, içselleştirilmesi OVID-19 sonrasında hayatın eğrisi hepimiz için çok ve davranışlara, yönetim planlarına, iş modellerine yansıtılıyor değişti. İş dünyasının da eğilimi farklılaştı. Artık değişim, olması esas olanı. dönüşüm ve yenilenme zamanı. İş dünyasının gündemi çok maddeli hale geldi. Bir yandan kuruluşların devamlı- Yönetim kurullarının önceliği lığınınC sağlanması, diğer yandan istihdamı eski haliyle yürütebilme toplumsal gözün içerideki varlığı sorumluluğu ve yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi. Paydaşları dikkate almanın başlangıç noktası, kurumların yönetim kurullarıdır. Artık yönetim kurullarında yeni bakış açıları- Toplantı ekranlarında mutlu nın dikkate alınması, finansal göstergeler, hukuksal konular, satış ekran dışında çok düşünceli pazarlama konularının dışına çıkılması, yeni konuların gündeme Lider olmak da bu dönemde hiç kolay değil. Toplantı ekranla- taşınması zorunlu durumda. Toplumu gözlemleyen, çalışanını rında pozitif ve mutlu görünen bütün liderleri, ekran kapandığında dinleyen bilgi akışı sağlayan gözlerin de artık yönetim kurulla-

94 EKONOMİK FORUM Fügen TOKSÜ

Lider İletişimi ve Paydaş Yönetimi Stratejik Danışman TOBB Türkiye Medya ve İletişim Meclisi Başkan Yardımcısı

[email protected]

gücü daha da iyi kavranmış oldu. Çalışanları yönetim politikalarına dahil etmek, birlikte gücü artırmak hem verimliliği hem de aidiyeti yükseltecek. Unutulmamalıdır ki çalışanların mutluluğu, liderin ve kurumun mutluluğu demektir.

Paydaşları önemsemek artık kurumların geleceği Bütün bunlar tüketiciler için var, toplum için var. O zaman yap- tığımız her işte, insanı, insanın daha iyi yaşamını, daha mutlu, daha sağlıklı yaşamını sağlayacak kavramları da iş modeline dahil ederek, tüketicilerin geleceğini de düşünmemiz önemli. Toplumun da iyi oluşmasına katkı sağlamak hepimiz için sorumluluk. Paydaşları önemsemek, kısa vadede olmasa bile, uzun vade- de kurumlara her zaman çarpan etkisi ile karlılık sağlıyor, hisse rında yer alıyor olması, kurumların toplum ve paydaşlar nezdinde değerini yükseltiyor, rekabette üstünlük getiriyor, iyi yatırımlar değer yaratmasına olanak sağlayacak. almasını sağlıyor. Bu çarpanı, gönüllülük ile birleştirmek ise ayrı bir Kurumsal yönetim politikalarının da bu bakış açısıyla yeni- ivme katıyor. Gönüllülük, hepimizi bir amaç uğruna birleştiren bir lenmesi öncelik olmalı. Politikaların yenilenmesi gerçekleşmezse, kavram, toplumda dayanıklılık yaratıyor. Paydaşlarla birlikte ortak zaten yönetimsel faaliyetlerin yürütümü de mümkün olamaz. hedeflerde birleşmek ise en kıymetlisi. Yönetim politikaları, paydaşlarla birlikteliği etki ve değere dönüş- türecek şekilde gündeme taşınmalı ve planlanmalı. Aslında, kurum Bütün bunlar ne için mi? için somut, ulaşılabilir, ölçülebilir hedefler de her zaman önemli. Kurumların, topluma etki ve değer yaratması, Etik davranışın uygulamalara yerleştirilmesi, Kurumun yönetim politikaları ile ilgili Paydaşlarda motivasyonun, aidiyetin ve verimliliğin artırılması, tedarikçiler bilgilendirilmeli Farkındalık yaratılması, Paydaşların ağırlıklı bir bölümü olan tedarikçilerle ortak hareket Hisse değerinin yükselmesi, edebilmek, onları da kurumun yönetim politikaları konusunda İtibarın artması bilgilendirmek önemli. Aynı şekilde tedarikçilerin de tıpkı kurumun Ve de yönetim politikalarındaki yenilenme gibi kendi uygulamalarında İnsana katkı, da iyileştirmelerini yapmaları teşvik edilmeli. Bu dönemin tedarikçi- Topluma katkı, lerinde, esneklik ve yeniliklere hızla uyum gösterebilmek çok büyük Ülkeye katkı, bir avantaj. Aksi takdirde, kurumun başarısını gölgeleyeceğini hatta Dünyaya katkı. krizlere davetiye çıkaracağını bilmeliyiz. Bununla birlikte çalışanlar, böylesine zor bir dönemde en Hepimizin amacı da bu değil mi? kıymetliler. Bu dönemde çalışanların kıymeti daha da iyi anlaşıldı, O zaman, mış mış mış yok, elimizi taşın altına koymak var.

EKONOMİK FORUM 95 ENERJİ

Enerji sektörünün geleceği dört senaryoda yeniden şekil buluyor

McKinsey & Company, her yıl düzenli olarak hazırladığı Global Enerji Perspektifi (GEP) 2021 raporunu yayınladı. Pandeminin neden olduğu küresel ekonomik krizi ve enerji sektöründe yaşananları mercek altına alan rapor, enerji sistemlerinde ve talebindeki dönüşümü dört farklı senaryo üzerinden ortaya koyuyor.

96 EKONOMİK FORUM EKONOMİK FORUM 97 ENERJİ

cKinsey uzmanlarının, dönüşüm hızı ve ölçeğiyle ilgili belirsizlik- leri yansıtmak için hazırladıkları dört ayrı senaryo çerçevesinde, öneM çıkan öngörülerin sunulduğu raporda yenilenebilir enerji kaynaklarının, 2030 yılında küresel enerji sektörüne hakim olması beklen- diği belirtiliyor. GEP 2021 raporu, pandeminin başında hızla düşen fosil yakıt fiyatlarının, ekonomiler yeniden açıldığında bir toparlan- ma gösterdiğinin altını çiziyor. Enerji piyasala- rındaki olağanüstü hareketlerin pandeminin yarattığı belirsizliklerin doğal sonucu olarak kabul edildiği raporda; bu durumun, uzun vadeli senaryoları her zamankinden daha önemli hale getirdiğine vurgu yapılıyor.

Yenilenebilir enerjiye küresel bu süreçte hidrojenin öne çıkabileceği senar- yanı sıra hükümetlerin daha iddialı hedefleri, ölçekte hızlı bir geçiş yaşanacak yolara dayanıyor. 2030’larda maliyet açısından somut politikalara dönüştürmesi gerekiyor. McKinsey uzmanlarının hazırladığı dört se- rekabetçi hale gelmesi beklenen hidrojenin, Zira referans senaryoya göre; 2050’de küresel naryo; karbon emisyon miktarını düşürmede be- enerji geçişinde etkili olması bekleniyor. Güneş karbon emisyonunun halen yıllık 25 Giga- lirleyici rol oynayan yenilenebilir enerji kaynakla- ve rüzgâr santrallerinin ise 2035 yılında dün- ton (Gt) seviyelerinde olacağı tahmin ediliyor. rına küresel ölçekte geçiş hızına göre birbirinden yanın elektrik üretim kapasitesinin neredeyse Hükümetlerin, yatırımcıların ve tüketicilerin, ayrılıyor. Referans senaryo; üretimde, tüketimde yarısını oluşturacağı tahmin ediliyor. Bununla yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişe olan ve yatırımlarda, mevcut eğilimlerin devamını birlikte fosil yakıtlara olan talebin zirveye ulaşıp ilgisinin arttığını belirten McKinsey uzmanları; ortaya koyarken, McKinsey 1,5°C yol haritası düşüşe geçmeye başlayacağı tarihlerin de öne iş liderlerine, ülkeden ülkeye fark gösteren senaryosu da küresel ısınmayı durdurmak için geldiği görülüyor. değişimin yönüne ve hızına ilişkin işaretlere belirlenen hedefe ulaşmak amacıyla yapılması 2014 yılındaki zirvesinden sonra talep mik- dikkat etmelerini öneriyor. gerekenleri içeriyor. Geciken geçiş senaryosu tarındaki düşüş trendi süren kömür, McKinsey enerji politikalarında yenilenebilir kaynaklara uzmanlarına göre; 2050 yılına gelindiğinde, “2030’larda hidrojen, enerji yönelimin azalması varsayımına dayanırken, ancak 1990 yılındaki talep miktarına geri dö- sektöründe oyunu değiştirecek” hızlandırılmış geçiş senaryosu ise bu yönelimin nüyor. Her üç fosil yakıt, talepteki uzun vadeli Yenilenebilir enerji kaynaklarının maliyet artacağı varsayımlarını değerlendiriyor. düşüşe rağmen, küresel enerji ihtiyacının kar- avantajları sayesinde, 2030 yılında küresel ener- şılanmasında önemli bir rol oynamaya devam ji sektörüne hâkim olacağını belirten McKinsey Fosil yakıtlar 2027 sonrasında ediyor. Referans senaryoya göre küresel enerji & Company Ortağı ve Bölge Enerji Çalışma Gru- nihayetinde düşüşe girecek talebinin yarısından fazlası 2050 yılına kadar bu Lideri Eren Çetinkaya; “Enerji sektöründeki Bu senaryolar doğrultusunda, raporda fosil yakıtlar tarafından karşılanıyor. Fosil yakıtlar mevcut eğilimlerin önümüzdeki 10 yılda da sü- paylaşılan ilk öngörü; enerji tüketiminin, CO- içerisinde petrol ve gaz talebi kimya sektörü- receğini tahmin ediyoruz. Yatırım maliyetlerin- VID-19 öncesi seviyeye hızla gerileme eği- nün devam etmesi beklenen güçlü talebi ile deki düşüşe, enerji depolama teknolojisindeki liminde olması. Özellikle elektrik tarafında, yerini koruyacak tahmini mevcut. Yenilenebilir gelişmeler eklendikçe; yenilenebilir kaynaklar, 2020’de yaşanan benzeri görülmemiş kesinti, enerjilere hızlandırılmış geçiş senaryosu ger- fosil yakıtlara karşı daha rekabetçi hale geliyor. hızlı bir geçiş süreciyle toparlanıyor. Raporda; çekleşirse fosil yakıt tüketiminin azalan tüketim Bu çerçevede, yenilenebilir kaynaklarından fosil yakıt tüketiminin, 2027 yılında zirve yap- payına bağlı olarak, 2050’de karbon emisyon üretilecek hidrojenin payındaki artışın daha tıktan sonra düşüş trendine girmesi bekleni- miktarının referans senaryodan yüzde 20 daha hızlı olacağını öngörüyoruz. Maliyet açısından yor. Bu tabloda, petrol tüketim miktarlarındaki düşük olması mümkün görünüyor. elde edeceği avantajla hidrojenin, 2030’larda düşüşün başlangıcı için 2029, doğal gaz için sektörün ‘oyun değiştiricisi’ haline gelebileceği- de 2037 yılı tahmin ediliyor. Fosil yakıtlara olan 1.5°C hedefine ulaşabilmek için ni düşünüyoruz. Bunlarla birlikte Global Enerji talep, COVID-19 öncesindeki miktarlara dönse hızlanmanın artması gerekiyor Perspektifi raporumuz, yenilenebilir enerji- bile, daha önceden olduğu gibi büyüme eğili- Yenilenebilir enerji kaynaklarına geçiş deki bütün bu olumlu gelişmelerin, küresel minde olmayacağına dikkat çekiliyor. sürecinin, iklim krizini önlemek amacıyla or- ısınmada bir eşik noktası olan 1.5 ° C sınırının taya konan 1.5°C hedefine ulaşabilmek için altında kalmaya yetmeyeceğini ortaya koyuyor. Hidrojen 2030 itibarıyla maliyet çok yavaş olduğuna dikkat çeken dördün- McKinsey 1.5°C yol haritası senaryomuza göre; açısından rekabetçi olacak cü öngörüye göre; önümüzdeki 10 yıl kritik küresel ölçekte karbon emisyonunu, 2030’a Raporda yer alan ikinci temel bulgu ise önem taşıyor. Küresel ölçekte karbon emisyon kadar yüzde 50 ve 2050’ye kadar da yüzde 85 toplam enerji tüketiminin katlanarak artması ve miktarının azaltılmasına yönelik çalışmaların oranında düşürmemiz gerekiyor” dedi.

98 EKONOMİK FORUM Türkiye, rüzgar ve güneşten elektrik üretiminde dünya ortalamasının üzerinde Rüzgar ve güneşten elektrik üretimiyle G20 ülkeleri arasında 5'inci sırada yer Rüzgar ve güneşin elektrik üretimindeki payı alan Türkiye, ABD, Fransa ve Brezilya gibi 2015-2020 döneminde küresel olarak 2 kat, ülkeleri geride bıraktı Türkiye'de ise 3 kat artış gösterdi

ELEKTRİK ÜRETİMİNDE RÜZGAR VE GÜNEŞİN PAYI TÜRKİYE'NİN ELEKTRİK TALEBİ (2020) 2015 2020 301,5 TERAVATSAAT

DÜNYA ORTALAMASI ELEKTRİK ÜRETİMİ %9,4 302 TERAVATSAAT

%5 TÜRKİYE'NİN ELEKTRİK TALEBİ (2020)

%43'ü yenilenebilir %57'si kömür ve doğal gaz başta enerji kaynaklarından olmak üzere diğer kaynaklardan

TÜRKİYE %12 Geçen yıl Türkiye'de rüzgar ve güneş enerjisinden elde edilen elektrik bir önceki yıla göre %15 (5 teravatsaat) artış gösterdi

%4 Rüzgar ve güneş enerjisi kapasitesi yaklayşık 2 bin megavat artışla 16 bin megavata ulaştı

Türkiye'de tüm yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi 2015-2020 döneminde %197 arttı

EKONOMİK FORUM 99 ARAŞTIRMA

Petrol devlerinin geliri 2020'de Covid-19'un etkisiyle 716,6 milyar dolar azaldı Dünyanın halka açık en büyük 14 petrol şirketinin toplam geliri, yeni tif koronavirüs (Kovid-19) salgınının etkisiyle geçen yıl bir önceki yıla göre 716,5 milyar dolar (yüzde 35) azalarak 1,3 trilyon dolara geriledi

BRENT TÜRÜ HAM PETROLÜN DÜNYANIN VARİL FİYATI EN BÜYÜK (ORTALAMA) 2019 2020 14 PETROL 2019 2,02 TRİLYON FİRMASININ 1,3 TRİLYON 64,16 DOLAR DOLAR GELİRİ DOLAR 2020 43,21 DOLAR yaklaşık yüzde 32,7 düşüş 2020 EN FAZLA GELİR KAYBI YAŞAYAN ExxonMobil Petrol fiyatları Nisan 2020'de ŞİRKETLERDEN BAZILARI (DOLAR) son 21 yılın en düşük Chevron seviyesine geriledi Royal Dutch Shell 168,9 MİLYAR ConocoPhillips Royal Dutch Shell, BP 99,1 MİLYAR Halliburton ExxonMobil, BP, Total, Eni, Bake Hughes, ConocoPhillips, Schlumberger Saudi Aramco 90 MİLYAR Chevron, Equinor, Baker Hughes Halliburton ve Schlumberger ExxonMobil 83,1 MİLYAR toplam 119,2 milyar dolar Total zarar açıkladı EN FAZLA ZARAR EDEN Royal Dutch Shell ŞİRKETLERDEN BAZILARI (DOLAR) BP Saudi Aramco ExxonMobil 22,4 MİLYAR Eni Rosneft Royal Dutch Shell 21,7 MİLYAR Equinor Lukoil BP 20,3 MİLYAR Rus Lukoil ve Rosneft ile Suudi Arabistan petrol şirketi Saudi Aramco ise 2020'de toplam 51,4 milyar dolar kazanç sağladı

100 EKONOMİK FORUM UNESCO'ya göre düşük ve orta gelirli 140 ülkenin suya erişebilmesinin yıllık maliyeti

114 milyar dolar Dörtte üçü sularla kaplı olan ve uzaydan bakıldığında mavi görünen yerkürenin "Mavi Gezegen" diye adlandırılmasına ilham olan su kaynaklarının kısıtlı olması ve aşırı kullanımı dünya üzerindeki yaşam döngüsünü tehdit ediyor

Dünya Su Günü, Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 22 Mart 1993'te aldığı karar çerçevesinde her yıl dünya çapında kutlanıyor

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), düşük ve orta gelirli 140 ülkenin, suya erişebilmesi amacıyla ayrılması gereken yıllık maliyetin, 114 milyar dolar olduğunu bildirdi

DÜNYADA YAKLAŞIK 2,2 MİLYAR İNSAN GÜVENLİ SUYA ERİŞİMİ OLMADAN YAŞIYOR

1 milyardan fazla insanın hayatı, su kıtlığı sebebiyle ciddi şekilde sıkıntıda

Dünyada her gün 5 yaş altı 700'den fazla çocuk temiz su ve hijyene erişimi olmadığı için ishalden hayatını kaybediyor

Kişi başına yıllık kullanılabilir tatlı su miktarı geçen 20 yılda %20'den fazla azaldı

DÜNYADA SU KAYNAKLARININ 450 milyon çocuk su sıkıntısının aşırı derecede yüksek olduğu %97,5 'i bölgelerde yaşıyor okyanuslarda ve denizlerde tuzlu su %2,5 'i ise nehir ve göllerde tatlı su olarak yer alıyor

EKONOMİK FORUM 101 TOBB ETÜ MED

savunma sanayi alanında faaliyet gösteren BE Partners A.Ş.’nin kurucu ortağıyım, “Milletlerara- sı Tahkim Yargılamasında Hızlandırılmış Tahkim” adlı kitabın yazarıyım. Yurtiçi ve yurtdışında çeşitli eğitim programları ve konferanslara katıldım. Halen TOBB Genç Girişimciler Kurulu İcra Kurulu üyeliği, Kırşehirliler Vakfı Başkan Yar- dımcılığı ve Brüksel Merkezli Lobicilik faaliyet- leri yürüten Ecopnet’in kurucu yönetim kurulu üyeliği görevlerini sürdürüyorum. Avukatlık ve noterlik ruhsatlarına sahibim.

İsterseniz seçimlerden başlayalım, nasıl bir seçim süreci geçirdiniz? Öncelikle, bir önceki yönetim kurulu baş- kanımız nezdinde yönetim kuruluna ve seçim sürecini oldukça centilmen bir şekilde ilerletti- ğimiz başkan adayı nezdinde aday olan diğer listeye teşekkür ederim. 2021 yılında gerçek- leştirdiğimiz Mezunlar Derneği Seçimli Genel Kurulu, her açından Derneğimizin kazandığı bir seçim oldu. Zira seçimler fazlasıyla yük- sek bir katılımla gerçekleştirildi, 500’ü aşkın üyemiz pandemi koşullarına rağmen seçime gelerek derneğimizin geleceğini belirleme noktasında iradesini ortaya koydu. Biz de

TOBB ETÜ Fotoğraf Servisi ETÜ Fotoğraf TOBB “Projelerimizle TOBB ETÜ derneğin geleceğine yönelik vizyonumuzu, heyecanımızı ve projelerimizi üyelerimizle markasını güçlendireceğiz” paylaştık ve neticede de oyların büyük çoğun- luğunu alarak seçimleri kazandık. Fotoğraflar: Fotoğraflar: TOBB ETÜ Mezunlar Derneği röportajlar köşesinin Peki, yönetimdeki ilk haftalarınız nasıl geçti, bu süreçte neler yaptınız? konuğu, aynı zamanda TOBB ETÜ Mezunlar Derneği Yönetimdeki ilk haftalarımızda, söz verdi- Başkanı olan Hukuk’15 Mezunu Erhan Burak Aydın. ğimiz projeleri yerine getirebilmek adına ça- Seçime yapılan yüksek katılımın derneğin vizyonunu lışmalara hızla başladık. Projelerden az sonra göstermesi açısından önemli bulduğuna işaret ayrıca bahsedebiliriz ancak tüm projelerin temelindeki amaç derneğimizin kurumsal eden Aydın, TOBB ETÜ’nün marka değerini daha da kimliğini güçlendirmek, TOBB ETÜ markası- güçlendirecek projelere imza atacaklarının altını çizdi. nın bilinirliğine daha çok katkı sağlamak ve mezunlarımızın faydasına olacak çalışmaları ezunlar Derneği’ni yönetmeye Mart ayında gerçekleşen Genel Kurulda, gerçekleştirmek olacak. Bu noktada biz de aday olmadan önce, ekip arka- oyların önemli bir çoğunluğunu görevimize mezunlarımıza temas ederek daşlarıyla birlikte yaklaşık 8 aya alarak Dernek Başkanlığı’na seçildiniz. başladık. Mezunlarımıza ziyaretler gerçekleş- uzanan bir çalışmayla projelerini Öncelikle sizi tanımakla başlayalım, biraz tirerek Derneğimiz çalışmaları hakkında fikir Mplanlayıp, dernek için neler yapabileceklerini kendinizden bahsedebilir misiniz? alışverişi yapıyor ve gelecek etkinliklerimizi tartıştıklarını anlatan Erhan Burak Aydın, “Bu ça- Ben 1992 yılında Kırşehir’de doğdum. birlikte planlıyoruz. Bu doğrultuda önümüz- lışmaların sonucunda küresel ölçekte mezunlar TOBB ETÜ Hukuk Fakültesi’nden 2015 yılında deki süreçte de mezunlarımızla doğrudan derneği örneklerini de inceleyerek, 14 başlık mezun oldum. 2013-2015 yılları arasında TOBB iletişim en önemli önceliğimiz olacak. Bunun altında projelerimizi açıkladık ve sağ olsun üye- ETÜ Öğrenci Konseyi Başkanlığı görevinde bu- dışında Derneğimizin etkinlik çeşitliliğini lerimiz projelere inandılar ve sözlerimizi yerine lundum. Mezuniyetimden sonra Milletlerarası genişleterek farklı alanlarda üyelerimiz için getireceğimiz hususunda da bize güvenerek Özel Hukuk alanında tezli yüksek lisans eğiti- faydalı çalışmaları gerçekleştirmeye çalışı- dernek yönetimini bize emanet ettiler” ifadele- mini tamamladım. Ankara, İstanbul ve Brüksel yoruz. Bu noktada az önce de belirttiğimiz rini kullanıyor. Gelin yeni başkanımızın soruları- ofisleriyle hizmet veren Aydın Legal Consul- gibi önceliğimiz, mezunlarımızın ve aslında mıza verdiği samimi yanıtları birlikte okuyalım: ting’in kurucu avukatıyım; ayrıca yazılım ve TOBB ETÜ’nün tüm paydaşlarının kişisel,

102 EKONOMİK FORUM akademik, sosyal ve mesleki gelişimine katkı rüşmelere en kısa sürede başlamayı umut edi- bu yolla mezunlarımızın dernekle ve birbiri sağlayabilmek olacak. yoruz. Diğer yandan, İstanbul’da ikamet eden arasındaki iletişimi geliştirmeyi planlıyoruz. mezunlarımızın Derneğimizle ve birbiriyle Aidat konusuna gelince her Dernek gibi biz de 2019 yılından beri devam eden COVID-19 etkileşimini artırmak amacıyla İstanbul’da bir aidatların takibi konusunda sıkıntılar yaşıyoruz. pandemisinin sosyal hayatı neredeyse temsilcilik açmayı planlıyoruz. Mezunlarımızın Ancak önümüzdeki süreçte, üyelerimizin Der- sıfırladığını gördük. Dernek olarak siz bu ekonomik açıdan da avantajlar elde etmesi nekle ve Dernekte geçirdiği vaktin artmasıyla süreci nasıl geçiriyorsunuz? adına, Mezunlar Derneği kartını pek çok fark- beraber aidat konusundaki sıkıntılarımızı da Şimdilik faaliyetlerimiz çevrimiçi platform- lı üründe indirim sağlayacak hale getirmeyi geride bırakacağımızı ve yeni projelerimizi larda ilerliyor, zira salgına dönük endişeler he- düşünüyoruz ve bu anlamda akaryakıttan gi- yerine getirmek konusunda üyelerimizin des- pimizin takip ettiği üzere henüz bitmiş değil. yime, internet alışverişinden teknolojiye çeşitli teğini alacağımıza inanıyoruz. Diğer yanda, İnsanlar vaktinin büyük çoğunluğunu evlerin- alanlarda şirketlerle görüşüyoruz. Yine beni çok yeni üyeleri derneğimize kazandırma konu- de geçiriyor. Biz de evde geçirilen bu sürede heyecanlandıran bir başka projemizde, ETÜ sunda mevcut yönetimimizin oldukça avantajlı üyelerimizin katılabileceği birtakım etkinlikleri MED Business isimli bir akıllı telefon uygulama- olduğu kanaatindeyim. Zira 2008 yılı mezun- şimdiden hayata geçirdik. Anlaşılan bir süre sını lanse ederek mezunlarımızın uygulamada larından yani ilk mezunlarımızdan 2021 yılı daha etkinliklerimize çevrimiçi platformlarda kişisel ve mesleki profiller oluşturmasını, bu mezunlarına yani son mezunlarımıza kadar devam etmemiz gerekecek. Ancak biz şimdi- yöntemle mezunlarımız arasındaki iş ilişkilerini her dönemden üyeler yönetim kurulumuzda den pandemi sürecini atlattıktan sonra da me- kuvvetlendirmeyi hedefliyoruz. EtüStore ile yer alıyor. Önümüzdeki süreçte yönetim kurulu zunlarımızı bir araya gelmesini sağlayacak fiziki Derneğimiz logolu ürünleri mezunlarımıza üyelerimizle beraber, derneğe üyelik konusun- etkinliklerin planlamasını da gerçekleştiriyoruz. ulaştırmayı; ETÜ MED Akademi projesi ile dü- da da ilerleme kaydedeceğimizi üye sayımızı Hepimizin bildiği gibi evlerimizde geçirdiğimiz zenlenecek olan workshop, eğitim ve sertifikalı da arttıracağımızı düşünüyorum. bu sürede sosyal açıdan da zorlandık. Pande- programlarla mezunlarımızın mesleki ve kişisel minin etkilerini atlattıktan sonra bu alanda gelişimini desteklemeyi hedefliyoruz. Farklı Röportajımızı sonlandırmadan önce da üyelerimizin sosyalleşebileceği ve dönem bölümlerden mezun olan üyelerimize hitap üyelerimize iletmek istediğiniz bir mesaj arkadaşlarıyla hasret giderip vakit geçireceği eden faaliyet gruplarıyla ise, hem mezunlarımı- var mıdır? sosyal etkinlikleri gerçekleştireceğiz. zın hem de öğrencilerin katılabileceği akade- Öncelikle çok teşekkür ederim bu keyifli mik sempozyumlar, konferanslar ve faaliyetler röportaj için. Bize göre Mezunlar Derneği, bu- Peki, diğer projelerinizden bahsetmek düzenlemeyi ve bu yolla TOBB Ekonomi ve gün Türkiye’nin en değerli markalarından birisi gerekirse, önümüzdeki görev sürenizde Teknoloji Üniversitesi’ni sosyal/akademik etkin- haline gelen TOBB ETÜ markasının önemli bir hangi projeleri hayata geçirmeyi liklerin merkezi haline getirmeyi amaçlıyoruz. paydaşı. Bizim derdimiz, Mezunlar Derne- planlıyorsunuz? Diğer yandan TOBB ETÜ Öğrencilerine Burs ği’nin çeşitli alanlarda yapacağı çalışmalarla Evet, beni en çok heyecanlandıran konuya projesi ile aylık maddi yardım, yemek bursu, bu marka değerini daha da ileri taşımak. Zira temas ettiniz. Teşekkür ederim. Biz Mezunlar akademik kaynak desteği başlıklarında TOBB TOBB ETÜ markası, hepimizin değeri. Bizler Derneği’ni yönetmeye aday olmadan önce, ETÜ öğrencilerinin yanında olmayı planlıyor, bu güzide üniversitede belki de hayatımızın arkadaşlarımızla birlikte yaklaşık 8 aya uzanan kuracağımız Mezunlar Topluluğuyla TOBB en güzel yıllarını geçirdik, bu üniversitede bir çalışmayla projelerimizi planladık ve dernek ETÜ öğrencilerinin de Dernek etkinliklerine aldığımız eğitim sayesinde bugün bulundu- için neler yapabileceğimizi tartıştık. Neticede katılımını sağlanmayı, öğrencilerin faydasının ğumuz konumlara geldik. TOBB ETÜ’nün tüm küresel ölçekte mezunlar derneği örneklerini amaçlandığı etkinlikleri ortaya çıkarmayı ve paydaşları beraber çalışarak daha ileriye de de inceleyerek 14 başlık altında projelerimizi Mezunlar Derneği bilincinin öğrencilik yılların- beraber gideceğiz. Bu noktada, iletmek iste- açıkladık ve sağ olsun üyelerimiz projelere dan oturtulmasını hedefliyoruz. Projelerimizi diğim mesaj üyelerimizin bu alanda yapacağı- inandılar ve sözlerimizi yerine getireceğimiz kısaca bu şekilde ifade edebilirim. mız çalışmalara destek olmasını rica etmektir. hususunda da bize güvenerek dernek yöneti- Bizim yönetim kurulu olarak görevimiz bu mini bize emanet ettiler. Bu projelerden kısaca Son olarak, derneğin üyelikler ve çalışmaları planlamak ve koordine etmek, an- bahsedebiliriz. Beni en çok heyecanlandıran aidat konusunda güncel durumundan cak çalışmaları asıl yürütecek ve güçlendirecek projemizden bahsetmek gerekirse, umuyoruz bahsedebilir misiniz? olanlar üyelerimiz olacaktır. Bu doğrultuda, ki önümüzdeki iki yıl içerisinde Derneğimizi Bana göre geçirdiğimiz seçim süreci, bah- öncelikle halen üye olmayan TOBB ETÜ Me- yeni bir sosyal tesise ve yeni bir dernek ofisine settiğiniz konularda da farkındalığın ve ilgi- zunlarını Derneğimize üye olmaya davet edi- kavuşturacağız. Mezunlarımızın aileleriyle ve nin artmasına çok yardımcı oldu. TOBB ETÜ yorum. Üye olan mezunlarımızın ise Dernek arkadaşları ile beraber kullanabileceği sosyal Mezunlar Derneği, 2.500’e yaklaşan üyesiyle çalışmalarına destek olmasını rica ediyorum. tesisleri bir an önce derneğimize kazandıra- Türkiye’nin en büyük mezunlar derneklerinden TOBB ETÜ Mezunlar Derneği, bu zamana ka- rak bir yandan dernek faaliyetlerimizi burada bir tanesi. Diğer mezun derneklerinin fiziki im- dar olduğu gibi bundan sonra da hiçbir siyasi yürütmeyi bir yandan da üyelerimizin sosyal- kânlarına göre bizim imkânlarımızın nispeten görüş, düşünceye taraf olmaksızın, kişilere leşebileceği bir alan oluşturmayı amaçlıyo- yetersiz olmasına karşın ulaştığımız bu başarı bağlı kalmaksızın kurumsal yapısıyla çalışma- ruz. Önceliğimiz bu alanı üniversite kampüsü bizim için önemli. Az önce de bahsettiğimiz larını arttırarak devam edecektir. Bu minvalde içerisinde hayata geçirmek ve bu doğrultuda gibi, yeni sosyal tesisler ve dernek ofisimiz TOBB ETÜ’nün tüm paydaşlarına derneğimiz üniversitemiz ve mütevelli heyetimiz ile gö- ile bu fiziki imkânları geliştirmek istiyoruz ve adına saygı ve sevgilerimi iletiyorum.

EKONOMİK FORUM 103 COĞRAFİ İŞARETLER

Medeniyetlerin buluşma yeri Erzurum

Köklü tarihi ile zengin bir kültürü barındıran Erzurum’da mutfağı farklı kılan özelliklerin başında coğrafi yönden İpek Yolu üzerinde bir kavşak oluşunun ve başta Osmanlı İmparatorluğu olmak üzere pek çok medeniyete ev sahipliği yapmasının büyük bir önemi var.

104 EKONOMİK FORUM afkaslardan, Rusya’dan ve İran ması kapsamında çalışmalar yürütülüyor. mutfak kültüründen de etkile- Bu kapsamda önemli organizasyonlardan nen Erzurum’da; birçok tat ve ko- biri olarak TOBB’un da destekleriyle YÖREX kunun birbiriyle kaynaşmasıyla Doğu Anadolu Coğrafi İşaretli Ürünler Zir- lezzetliK yemekler çıkıyor ortaya. Yemeklerde vesi 2019 Ekim ayında Erzurum’da yapıldı. yöreye ait doğal ve organik malzemelerin Zirve kapsamında iki panel gerçekleştirile- kullanılması ise bu lezzeti daha da artırıyor. rek eş zamanlı olarak iki gün boyunca üre- Erzurum başta et ve süt ürünleri olmak ticiler ile perakendeciler B2B görüşmelerle üzere, hayvansal ürünler konusunda Türki- bir araya getirildi. Erzurum’un coğrafi işaret ye’nin en iddialı yörelerinden bir tanesi. Er- alan ürünlerine bakacak olursak: Erzurum'un Menşe Adları zurum’da yer alan Oda ve Borsalar Hınıs Fasulyesi tarafından; gastronomi açısın- Erzurum Civil Peyniri Karnavas Dut Pekmezi dan geçmiş kaynaklarda 486 Civil Peyniri Erzurum’un Narman Şeker Fasulyesi farklı lezzetin yazılı olduğu yüksek dağları arasındaki İspir Kaymağı Erzurum’un bu zenginliği- meralarda besleyici otlar- İspir Kuru Fasulyesi nin gün yüzüne çıkarılması, la beslenen hayvanlardan farklı lezzetlerinin coğrafi elde edilen sütün, separa- işaret ile tescil ettirilerek baş- törlerden geçirilerek yağının ta ülkemizde ve ardından yurt uzaklaştırılması sonucu kalan dışında tanıtılması hedefleniyor. yağsız sütün belirli düzeyde asit- Başta Erzurum Ticaret Borsası lendirmesi işleminden sonra sıvı şir- olmak üzere Erzurum Ticaret ve Sanayi den mayası ile mayalanması ve ısıtılması ile Odası, Oltu Ticaret ve Sanayi Odası ve Pa- oluşan pıhtının karıştırılıp yoğurulup askılara sinler Ticaret ve Sanayi Odası olarak coğrafi asılarak kütle içinde tel oluşturması sonucu işaretler konusunda farkındalığın artırıl- elde edilen yağsız veya az yağlı peynir olarak Erzurum'un Mahreç İşaretleri Erzurum Pekmezli Baklavası Erzurum Civil Peyniri Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı Erzurum Kadayıf Dolması Erzurum Küflü Civil Peyniri (Göğermiş Peynir) Erzurum Su Böreği Oltu Cağ Kebabı Oltu Taşı

EKONOMİK FORUM 105 COĞRAFİ İŞARETLER

sınıflandırılan yöresel bir peynir türüdür. dolma şekli verildikten sonra yumurtaya Oltu Cağ Kebabı Civil Peyniri yağsız olmasından dolayı batırılarak kızgın yağda kızartılıp, şerbetle- Oltu Cağ Kebabını diğer kebap türlerin- rengi beyazdır. Ayrıca süt yağından uzak ve nerek hazır hale getirilir. Erzurum Kadayıf den ayıran en önemli özellik, kebabın üre- tuzsuz beslenmek zorunda kalan insanlar Dolmasının lezzetini, kullanılan malzeme- timinde kullanılan etin bölgeye ait doğal için diyet amaçlı kullanılabilmektedir nin kalitesi ve özellikle de kullanılan tel ortamda veya yaylalarda doğal besinlerle kadayıfın yapısı etkilemektedir. Kullanılan beslenerek yetiştirilen koyunlardan elde Erzurum Göğermiş Peyniri tel kadayıfların ne çok ince ne de çok kalın edilmiş olması ve üretim tekniği olarak Erzurum Göğermiş Peyniri, Erzurum ve olması gerekmektedir. odun ateşinde, yatay olarak pişirilmesi ve çevresinde özellikle kahvaltı sofralarından cağ adı verilen küçük şişle ya da talebe göre eksik olmayan yöresel bir peynir. Erzurum Erzurum Su Böreği cağsız kesilerek tabakta servis edilmesidir. Göğermiş Peynir, lavaş ve çay üçlüsü Er- Osmanlı mutfağından günümüze Oltu Cağ Kebabı hazırlanırken üretim zurumluların çok severek tükettiği lezzet- ulaşan bir lezzet olan Erzurum Su Böreği; şeklide belirtilenler dışında hiçbir madde lerden. Göğermiş peynir; Erzurum civil davet, düğün, ve bayram sofralarının vaz- katılmamaktadır. peynirinin didilerek lor peyniri ile veya geçilmez bir ürünü. Erzurum Su Böreği’nin sade olarak bidonlara basılıp suyunun yapımında kendisi de tescilli olan Erzurum Oltu Taşı uzaklaştırılması ve doğal olarak küflen- Civil Peyniri kullanılmakta. Erzurum kültürünün önemli simgele- dirilmesiyle elde ediliyor. rinden birisi de Oltu Taşı. “Siyah Kehribar” Erzurum Pekmezli Baklavası da denilen Oltu Taşı’nın en dikkat çekici Erzurum Kadayıf Dolması Osmanlı mutfağından Erzurum mutfak özelliği yer kabuğundan çıkarıldığında çok Erzurum Kadayıf Dolması, çok özel ve kültürüne ulaşan lezzetlerimizden bir diğeri yumuşak, hava ile temas ettirilmediği süre- otantik bir tatlıdır. Yapımı oldukça emek de Erzurum Pekmezli baklavası. Erzurum ce bu yumuşaklığını muhafaza edip, hava isteyen bu tatlının ünü, beğenilen tadıyla Pekmezli Baklavası’nın ayırt edici en önemli ile temas ettiğinde sertleşen, zengin, kom- tüm yurda yayılmıştır. Erzurum’da davetle- özelliği tatlandırma yöntemi. Baklava gibi pakt bir madde olmasıdır. Bu özelliklerin- rin, düğün, bayram ve ramazan sofralarının tatlıların hazırlanmasında, genellikle şeker- den dolayı Oltu Taşının işlenmesi kolaydır. olmazsa olmazıdır. Erzurum’da özellikle den veya baldan hazırlanan şerbetler kulla- İşlendikçe hava ile temas ederek sertleşen, ramazan ayında hemen hemen her ailenin nılmaktadır; Erzurum Pekmezli Baklavasın- kullandıkça parlayan bir cevherdir. Genel- sofrasında mutlaka bulunur. da ise tatlandırıcı olarak yufkaların arasına likle siyah, bazen koyu kahverengi, nadiren Avuç içi büyüklüğündeki tel kadayıfın, Erzurum’da yetişen dutlardan üretilen dut gri ve yeşilimsi renklerde bulunur. İnsan içine dövülmüş ceviz konulup sarılarak pekmezi katılmaktadır. emeği ile galerilerden güçlükle çıkarılan

106 EKONOMİK FORUM Oltu Taşı, ustalar tarafından birbirinden özel içeriğine sahiptir. Olgunlaşan baklaların mesi için çalışmalar yapılmaktadır. Ehramın tespih, takı, kemer ve süs eşyası üretiminde kırmızı renk alması ve hasat olgunluğunda doğal malzemelerden elde edilmesi, yapım kullanılıyor. üzerlerinde grimsi eflatun lekeler oluşması aşamasında hiçbir kimyevi işleme tabi tu- ayırt edicidir. tulmaması ve tezgâhlarda elle dokunması İspir Kuru Fasulyesi ürünün değerini daha da artırıyor. İspir Fasulyesi, ülkemizde şeker fasulyesi Karnavaz Dut Pekmezi Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı’nın olarak da bilinir. Yuvarlağa yakın ve hafif Erzurum Olur ilçesinde yetiştirilen dut- geçmişte “culfa” denilen dokuyucular ta- böbrek şeklindedir. Dünya çapında meşhur lardan elde edilen bir pekmez türü. Dutların rafından dokunduğu biliniyor. Saf koyun olan İspir Fasulyesi, erken pişmekle birlikte yetiştirilmesinde çiftlik gübresi kullanılarak yününden yapılan Erzurum Ehram Dokuma kalibre ve yapı olarak bereketlidir. kimyasal mücadelenin yapılmadığı organik Kumaşı; temel olarak “yünün hazırlanması” dutlardan üretilmekte. Karnavaz dut pekme- ve “tezgâhta dokunması” aşamalarından Hınıs Fasulyesi zi sağlık açısından olukça yararlı. Karnavaz oluşuyor. Hınıs ilçesi ve köylerinde yetişen Hınıs pekmezi yöre halkı tarafından kahvaltılarda Şeker Fasulyesi yuvarlak veya oval şekilli oldukça fazla tüketilmektedir. Karnavaz pek- İspir Kaymağı beyaz renkli üründür. Ayrıca Hınıs Fasul- mezinin üretimi Haziran ayının başında dut- İspir Kaymağı; İspir’de yetişen ineklerin yesini meyvesi olan baklalar çeşide göre ların oluşup belirli bir olgunluğa gelmesiyle sütünden elde edilen, gözenekli sünge- uzun ve dolgundur. Çeşide göre baklalar başlar ve yaklaşık 5 hafta sürer. rimsi yapıda ve bal peteği görünümünde, içerisinde 4-10 arasında değişen tohum dış kısmı sarımsı beyaz renkte, orta sertlikte bulunur. Nadiren tek tohumlu küçük bak- Erzurum Ehram Dokuma Kumaşı ve kuru nitelikli bir kaymaktır. İspir Kay- lalara da rastlanır. Bununla birlikte lezzet ve Üretimi çok eskilere dayanan Erzurum mağı üretiminde sütü kullanılan inekler, aromasının çok iyi oluşu, çabuk pişmesi ve Ehram Dokuma Kumaşı; el tezgâhlarında yaz aylarında İspir’deki doğal otlaklarda kış pişirilince kabuk atmaması gibi özellikleri tamamen yünden dokunan, bayanların tek aylarında ise bu otlaklardan elde edilerek bulunmaktadır. parça halinde örtündükleri yerel bir giysidir. kurutulan otlarla beslenir. Bu sayede tüm yıl Yöresel örtünme kıyafeti olan “ehram” yöre boyunca İspir Kaymağı üretiminin yapılma- Narman Şeker Fasulyesi insanının içinde yaşadığı doğal şartlar so- sı mümkün olur. İspir Kaymağının üretimi Narman Şeker Fasulyesinin elde edildiği nucu ortaya çıkmıştır. Zamanın ilerlemesi sırasıyla sütün kaynatılması ve köpürtül- bitkiler yeşil renkte ve sarılıcıdır. Bu fasulye ile kullanımı giderek azalan ve nostaljik bir mesi; kaymak tabakasının oluşturulması, çabuk pişmesiyle bilinmekte olup, kendi- kültürel değer konumuna gerileyen ehramın pişirilmesi ve serin bir yerde kurutulması ne özgü tatlımsı tada ve yüksek protein yaşatılması ve kullanım alanının genişletil- aşamalarından oluşur.

EKONOMİK FORUM 107 SAĞLIK

Varis tedavileri, varisin tipi ve ultrason sonucuna göre değişir

Toplardamarların deri altında mavi renkte, genişlemiş ve larla kompresyon oluşturulduğunda bu damarlar yapışarak daha fazla kan akımına kıvrımlar yapmış olarak görülmesi şekline varis deniliyor. müsade etmezler ve sonuçta kaybolur- Ülkemizde sıkça görülen rahatsızlıklar arasında yer alan lar. Bu yöntem havaların serin olduğu za- bu hastalığın tedavi biçimlerini TOBB ETÜ Hastanesi manlarda uygulanırsa daha iyi sonuç alın- maktadır, zira sıcak havalarda bu damarlar Uzman Doktoru Burak Emre Onuk ile konuştuk. genişleme eğilimindedirler. damar çapı ne kadar küçükse tedaviye alınan yanıt o denli aşlangıçta damarların genişle- Onuk, tedavi yöntemleri hakkında şu bil- başarılıdır. mesi sonucu şişlikler görülse gileri verdi: de varis bulgularının artması ile EXOLASER büyük damar paketleri oluşabilir SKLEROTERAPİ 4mm den küçük retiküler varisler veya veB hatta damar çatlamaları görülebilir. Varis 4mm den küçük retiküler varisler veya telenjiektazi ya da spider anjiom mevcutsa ilk yıllarda çoğunlukla görüntü rahatsızlı- telenjiektazi ya da spider anjiom mevcutsa derin ya da yüzeysel venöz yetmezlik has- ğı verse de daha sonra ağrıya yol açabilir. derin ya da yüzeysel venöz yetmezlik has- talığı olmadığı belgelenen veya yüzeyel Toplardamar (venöz) yetmezlik gelişirse talığı olmadığı belgelenen veya yüzeyel venöz yetmezliği tedavi edilmiş hastada bacaklarda şişme meydana gelir. Varisli venöz yetmezliği tedavi edilmiş hastada uygulanabilecek diğer tedavi seçenekle- damarlarda pıhtı oluşursa (tromboflebit) uygulanabilecek tedavi seçeneklerindendir. rindendir. Bu yöntemde laser ışınları cilt dı- bacaklarda ağrı, şişlik ve kızarıklık oluşuyor. Bu yöntemde belirginleşmiş olan vene ince şından retiküler veya telenjiektatik damarlar Varis tedavisinin varisin tipine ve doppler uçlu iğneler ile enjeksiyonlar yapılır. üzerine tatbik edilmek suretiyle damarı ultrason sonucuna göre kaçak derecesi- Amaç alkol bazlı ilaçları bu damarlara yakarak yok eder. İşlemden yarım saat kadar ne göre belirlendiğine işaret eden TOBB zerk ederek damarın içinde bir reaksiyon önce topikal anestetik kremler uygulanırsa ETÜ Hastanesi Uzman Doktoru Burak Emre oluşturmaktır. Sonrasında elastik bandaj- daha az ağrılı olur.

108 EKONOMİK FORUM GELENEKSEL (KONVANSİYONEL) kadar ilerletilir (ultrason ile görüntülenerek). STRİPPİNG OPERASYONU Laser ışınları vasıtasıyla damar içinden yakı- Doppler sonucuna göre derin ve yüzey- larak kapatılır. Operasyon yaklaşık 10 dakika sel venlerin kesişim noktasındaki kapakçıkta kadar sürer. Eşlik eden diğer damarlar varsa (safenofemoral junction) 3 veya 4. derecede yine operasyon öncesi işaretlenerek birer kaçak olan hastalarda normal ven çapının cmlik kesilerle çıkarılır (pake eksizyonu). 2 kat veya daha fazla arttığı durumlarda Operasyon sonrası spinal anestezinin etkisi uygulanan klasik tedavi yöntemidir. Bu iş- geçince veya yaklaşık 4-5 saat sonra hasta lemde genel anestezi veya spinal anestezi yürütülür, aynı akşam ya da ertesi gün hasta uygulanmış olan hastanın genişlemiş top- rahatça yürüyerek taburcu edilir. lardamarı biri ayak bileğinde ikincisi kasıkta olmak üzere 2 kesiyle çıkarılmasıdır. hasta VARİCLOSE (YAPIŞTIRMA) YÖNTEMİ damarın içinden çelik bir halat gecirilir, alt Doppler sonucuna göre derin ve yü- uçtan damara bağlanır. Damar alt ve üst zeysel venlerin kesişim noktasındaki ka- taraftan serbestlendikten sonra bu halat pakçıkta (safenofemoral junction) 3 veya vasıtasıyla çekilerek damar çıkarılır. Normal 4. derecede kaçak olan hastalarda normal damar hattının dışında kalan diğer varisler ven çapının 2 kat veya daha fazla arttığı operasyon öncesinde işaretlenir. bu işlem TOBB ETÜ Hastanesi durumlarda uygulanan diğer modern te- Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı sonrası bu damarlar da birer cmlik kesiler ile davi yöntemidir. Bu yöntemde genel ya da Uzm. Dr. Burak Emre ONUK çıkarılır (pake eksizyonu). Bu yöntem yeni spinal anestezi kullanımı gerekli değildir. İş- gelişen yapıştırma veya endovenöz laser uy- lemde hasta damar ultrason ile bulunur, bir gulamaları nedeniyle artık daha az uygulan- pakçıkta (safenofemoral junction) 3 veya kateter vasıtasıyla damara ulaşım sağlanır. maktadır. yeni yöntemler hem tyeknik olarak 4. derecede kaçak olan hastalarda normal yapıştırıcı bir madde taşıyan kateter bura- daha kolaydır. hem de ameliyat sonrası has- ven çapının 2 kat veya daha fazla arttığı dan yerleştirilir ve kasıktaki derin-yüzeyel tanın iyileşme süreci daha kısadır. geleneksel durumlarda uygulanan modern tedavi yön- ven kavşağına kadar ilerletilir (ultrason ile yöntemde adetea yolunarak çıkarılan dama- temidir. Bu tedavide venin kasık bölgesin- görüntülenerek). ra bağlı damarların uçları açıkta kaldığından deki çapı 7mm altında olursa başarı oranı Bu seviyede yapıştırıcı zerk edilir ve biraz kanlı bir operasyondur ve buna bağlı yüksektir. Bu işlem genel anestezi, spinal damar kapatılır. Lokal anestezi ile uygu- olarak ameliyat sonrası dönemde hasta ilk anestezi veya tümesan anstezi ile yapılabilir. lanması, diğer yöntemlerden daha kolay 10 gün yürümekte zorlanır, tam iyileşme de İşlemde ultrason ile hasta ven bulunur, ya 1 uygulanabilir olması, radyofrekans veya yaklaşık 1 ay kadar sürer. cmlik bir kesi ile ya da hiç kesi yapılmadan endovenöz laser gibi termal ablasyon ayak bileği veya diz iç kısmı hizasından bir oluşturmadığından sinir veya cilt hasarı ENDOVENÖZ LASER STRİPPİNG kateter vasıtasıyla damara ulaşım sağlanır. oluşturmaması, kısa işlem süresi,hızlı so- Doppler sonucuna göre derin ve yü- Sonrasında laser probu buradan yerleştirilir nuç alınması ve hemen taburculuk gibi zeysel venlerin kesişim noktasındaki ka- ve kasıktaki derin-yüzeyel ven kavşağına avantajları vardır.

EKONOMİK FORUM 109 MESLEKİ EĞİTİM

KÖKLÜ TARİHİYLE KALİFİYE ELEMAN MERKEZİ Öğrenci kontenjanını artırdı İstiklal Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, 2019 yılında 81 ilde meslek liseleri ile iş birli- ğini öngören mesleki eğitim ile reel sektörü Samsun İstiklal Mesleki birbirine entegre eden Mesleki Eğitim İş Birliği Protokolü kapsamında Samsun’un ve Teknik Anadolu Lisesi proje okulu seçilerek, özel program uygu- layan meslek liseleri arasında yerini aldı. TOBB, MEB ve TOBB ETÜ arasında imzalanan Mesleki Mesleki ve teknik eğitim konusunda okul Eğitim İş Birliği Protokolü kapsamında Samsun’da ve özel sektör arasında iş birliğini sağlamak amacıyla Samsun Ticaret ve Sanayi Odası yer alan İstikal Mesleki Teknik Anadolu Lisesi, ile Samsun Ticaret Borsası’nın katılımlarıyla özel sektörün de desteğiyle kalifiye insan kaynağı İstiklal MTAL Protokol Yürütme Kurulu oluş- yetiştirmeye devam ediyor. turuldu. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Salih Zeki Murzioğlu başkanlığında tatürk’ün, 1924 yılında Samsun’a katlı bir evin alt katında İttihat ve Terakki toplanan kurul, aldıkları kararlar ile okulu gerçekleştirdiği ikinci ziyaretinde Numune Mektebi adıyla kurulan okul, 1966 daha ileriye taşımayı amaçlıyor. Okulu bir A “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir” yılında günümüzdeki binasına taşınana cazibe merkezi haline getirmek, bilinirliğini sözünü söylediği ve o dönem İstiklal İlk kadar adeta şehrin merkezinde gezinmiş- ve tercih edilirliğini artırmak üzere özellikle Ticaret Mektebi olarak anılan bu okul, Sam- tir. Tarihsel süreçte birçok isim değişikliği LGS tercih döneminde okula özel tanıtım sun’un eğitim öğretim tarihinde köklü bir yapılan okul günümüzde İstikal Mesleki ve faaliyetleri yürütülüyor. Merkezi sınav siste- yere sahip. 1911 yılında Unkapanı’nda iki Teknik Anadolu Lisesi adıyla anılıyor. miyle öğrenci alanan muhasebe ve finans-

110 EKONOMİK FORUM NE DEMİŞ?

man alanı için 30 olan öğrenci kontenjanı, talepler ve yapılan değerlendirmeler sonu- Dünyada herşeye cu artırılarak 60 öğrenciye çıkarıldı. değer biçilebilir ancak öğretmenlerin eserine asla Motivasyonunun kaynağını iş değer biçilemez. dünyasının desteği oluşturuyor Öğrencilerin motivasyonlarını yüksek SOKRATES tutarak iş dünyası ile bağ kurmalarını des- teklemek amacıyla öğrenciler ile iş insan- larını bir araya getirecek organizasyonlara Ticaret ve Sanayi Odası’nın çalışma alanları önem veriliyor. Bu kapsamda aynı zamanda aktarılarak öğrencilerin soruları yanıtlandı. Ticaret Meslek Lisesi mezunu olan Samsun Öğrencilerin başarılarının takdir edilmesi Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu adına Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ile Başkanı Salih Zeki Murzioğlu ile öğrenciler Samsun Ticaret Borsası’nın katkılarıyla burs bir araya geldiler. Organizasyonda Samsun uygulamasının da gerçekleştirildiği proje

EKONOMİK FORUM 111 MESLEKİ EĞİTİM

Okuldaki Alanlar 1. Muhasebe ve finansman 2. Adalet 3. Büro Yönetimi 4. Halkla İlişkiler 5. Bilişim Teknolojileri

bir ilki gerçekleştirerek Danışman Öğret- menlik (Koçluk) projesini uyguluyor. Bu yenilikçi uygulamayla öğrencilerle sürdürü- lebilir iletişim sağlanarak öğrencilerin hem üniversiteye hem de mesleki alanlarına uy- gun yerlere yerleşmesi sağlanıyor. Katılımcı ve çözüm odaklı bir anlayış benimsenen bu okulda; pandemi döneminde öğrencilerin online derslere katılımını arttırmak amacıyla canlı derslere okul idaresi de konuk oluyor okulunda aynı zamanda ihtiyaç sahibi öğ- hangi yönde, becerileri hangi dala uygun, ve uzaktan eğitim sürecinin zorluklarıyla rencilere de destek sağlanıyor. Protokol Yü- motorik becerileri, yetenekleri neye yatkın ilgili öğrencilerden gelen talep ve önerileri rütme Kurulu öğrencilerin farklı alanlardaki gibi sorulara cevaplar bulunarak, bilimsel değerlendiriyorlar. Öğrencilerin yurt dışı faaliyetlere katılımını da destekliyor. veriler ışığında öğrencilerin kariyer süreç- hareketliliğini sağlamak adına okul tarafın- lerine katkı sağlanıyor. dan Erasmus+ projelerine de başvuru ya- TEKNOFEST’e İHA ile katılacak pılıyor. İtalya, Romanya, Kuzey Makedonya Türkiye Teknoloji Takımı Vakfı ve Sanayi Danışman Öğretmenlik projesi ve Bulgaristan ile hareketlilik sağlanarak ve Teknoloji Bakanlığı’nın öncülüğünde, İle bir ilki gerçekleştiriyor girişimcilik ana teması altında gerçek iş Türkiye’de milli teknolojinin geliştirilmesi Mesleki ve teknik eğitimde Samsun’da dünyasının olanakları, sınırları ve gereksi- konusunda kritik rol oynayan birçok ku- öncü okul konumunu yıllardır muhafaza nimleri hakkında öğrencilerin bilgi sahibi ruluşun paydaşlığıyla düzenlenen Türki- eden İstiklal Mesleki Teknik Anadolu Lisesi, olması sağlanıyor. ye'nin ilk ve tek havacılık, uzay ve teknoloji festivali olan TEKNOFEST’in 2021 yılında düzenlenecek olan organizasyonuna İstik- lal Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi takımı İnsansız Hava Aracı (İHA) ile katılacak. Orga- nizasyona katılım konusunda maddi destek Samsun Ticaret ve Sanayi Odası ve Samsun Ticaret Borsası tarafından sağlanıyor. İstiklal Mesleki Teknik Anadolu Lisesi tarafından Samsun Maarif Hareketi kap- samında öğrencilerin ilgi ve becerilerine uygun meslek seçmelerine olanak sağla- yacak ‘Yeteneğini Keşfet, Geleceğini İnşa Et’ projesi geliştirildi. Bu proje ile 7 öğret- men Mesleki Eğitim Beceri Testi (MEBET) eğitimi alarak beceri ve yeterlilik testlerini uygulayabilir hale geldi. Böylece 10 aşamalı olarak gerçekleştirilen testlerle öğrenci- lerin algılama kapasitesi, el, kol ve zeka koordinasyonu, aritmetik akıl yürütme ve 3 boyutlu uzaysal algı yetenekleri, sözel ve simetri yetenekleri belirlenebilmekte. Elde edilen test sonuçları ile öğrencilerin ilgileri

112 EKONOMİK FORUM Sektör Meclisleri

➠ E-ticaret Meclisi toplantısı Rekabet Kurulu ➠ Atık ve Geri Dönüşüm Sanayi Meclisi Başkanı Küle’nin katılımıyla yapıldı sektörün sorunlarını masaya yatırdı ➠ Türkiye Kâğıt ve Kağıt Ürünleri Meclisi, ➠ Türkiye İlaç Sanayi Meclisi Meclis kota kısıtlamasını konuştu Başkanlık Divanını seçti ➠ Mobilyada ihracat iyi fakat hammadde ➠ Dayanıklı Tüketim Malları Meclisi fiyatları yükseliyor üniversite-sanayi iş birliğine odaklandı ➠ Perakendecilik Meclisi tam kapanmadan ➠ Madencilik Meclisi, sektörün yeniliklerini umutlu toplantıda görüştü ➠ Otomotiv Ticaret Meclisi yoğun gündem ➠ Türkiye Orman Ürünleri Meclisi ani talep maddelerini görüştü artışına odaklandı ➠ TOBB Türkiye Yazılım Meclisi yeni dönem ➠ Türkiye Petrol ve Petrol Ürünleri Sanayi yol haritasını belirledi Meclisi istişarede bulundu Fotoğraf Servisi Fotoğraf TOBB TOBB Fotoğraflar: Fotoğraflar:

EKONOMİK FORUM 113 SEKTÖRLER

E-ticaret Meclisi toplantısı Rekabet Kurulu Başkanı Küle’nin katılımıyla yapıldı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Türkiye E-ticaret Meclisi, Meclis Başkanı Ozan Acar başkanlığında ve Rekabet Kurulu Başkanı Birol Küle’nin katılımıyla sektörel istişarelerde bulunmak üzere video konferans aracılığıyla bir araya geldi.

eclis Başkanı Ozan Acar, mec- üzerinde çalıştığı düzenleme çerçevesinin diğine işaret eden Birol Küle, şöyle devam lisin yapısı ve çalışmaları hak- tasarımında da e-ticaret ekosisteminin etti: “Her ne kadar dijital platformların her M kında bilgi verdikten sonra ekonomi genelinde ortaya çıkardığı fayda- bir tüketiciye dair topladığı verilerle birer e-ticaret ekosisteminin geldiği aşama ve ları artıracak, adil, şeffaf ve yenilikçi girişim- dijital kopyasını çıkarması; geleneksel pi- Türkiye ekonomisine katkıları hakkında leri destekleyecek bir politika hedefi izlen- yasalarda hayal edilemeyecek şekilde her açıklamalarda bulundu. Acar konuşma- mesinin önemini vurgulayan Ozan Acar, bir varlığı (coğrafi yerler gibi) ve hareketi- sında, küresel ölçekte oldukça başarılı yerli Türkiye E-ticaret Meclisi olarak Rekabet mizi verileştirmesi yalnızca rekabet huku- dijital girişimlerin oluşmasında etkili olan Kurumu’nun çalışmalarına katkı vermeye kunun problemi olmasa da çözümünde yoğun rekabet ve dinamik pazar yapısına hazır olduklarını sözlerine ekledi. Rekabet öncü rolü üstlenmek durumundadır” dedi. dikkatleri çekti. Ayrıca, e-ticaretin, 100 bin- Kurulu Başkanı Birol Küle de meclis üye- lerce işletmeyi 10 milyonlarca tüketiciyle lerine hitaben yaptığı konuşmada Kurum “Rakip yok ise inovasyon için buluşturarak iş dinamizmini arttırdığını olarak dijital ekonomide kendilerini nasıl çabalamaya güdünüz olmaz” belirten Acar, hızlı dijitalleşmenin doğal konumlandırdıkları, üzerlerine düşen so- Birol Küle, özellikle gelişmiş ekono- sonucu olarak ortaya çıkabilecek belirsiz- rumluluklar, bugüne kadar yaptıkları ve milerde sektörel yoğunlaşmalar, büyük liklerin ve sorunların giderilmesinde kamu önümüzdeki dönemde gerçekleştirecek- teknoloji firmalarının aşırı büyümesi ve müdahale ve yönlendirmesine ihtiyaç leri çalışmalar hakkında bilgiler verdi. pek çok kritik sektördeki yüksek fiyatların duyulduğunu ifade etti. Dijitalleşmenin bugün itibarıyla top- herhangi bir ekonomik gerekçe olmaksızın lumları dönüştürürken rekabet hukuku- kalıcılaşmasının kamu politikası yapıcıları “Rekabet Kurumu’na meclis nun uygulayıcılarına ve genel rekabet üzerinde ciddi baskı meydana getirdiği- olarak katkı vermeye hazırız” hukuku rejimine, tüm dünyada tarihinin ne atıfta bulundu. Piyasaya yeni girişler Bu doğrultuda Rekabet Kurumu’nun en ciddi kurumsal yenilik imtihanını verdir- sürekli azalmaktayken yerleşik şirketlerin

114 EKONOMİK FORUM pek çok sektörde gittikçe azalan sayıda rinin bir sınırı varken platformlarda ölçeğe “Ülkemizdeki inovasyon rakiple karşılaştığına da değinen Küle, “Bu göre artan getiri ilk girenin neredeyse momentini artırmak istiyoruz” ise iş dinamizmini sekteye uğratmaktadır. yenilmez olması riskini doğurmaktadır. Bu Tüm bu çalışmalarının ve kararlarının Eğer rakiplerinizin inovasyon yeteneği aktörler başta inovasyon ürünü olsa da za- yegane hedefinde; Türkiye’deki inovas- yoksa sizin de inovasyon için çabalamaya manla inovasyonu tekelleştirecek davranış yon momentumunu hızlandırmanın bu- güdünüz olmayacaktır” yorumunu yaptı. ve stratejiler uygulayabiliyor” diye konuştu. lunduğunun altını çizen Birol Küle, tüm etkin girişimcilerin platformlara erişiminin “İşleyişin güvenli olması elzem” “Yerleşik platformların rekabeti garanti altına alınması, istihdam ve yatı- Dijital platformların toplam tüketimin sınırlayan yapısı son bulmalı” rım gibi yalnızca sağlıklı rekabetin olduğu yarısından fazlası için aracılık ettiğine işaret Bunda en büyük payın şüphesiz ‘sıfır ortamlarda gerçek kılınabilecek faydaların eden Rekabet Kurulu Başkanı Birol Küle, fiyatlı’ görünen ancak tüketicilerin verile- yaratılmasının elzem konular olduğunu işleyişlerinin güvenli olması, erişim koşul- riyle ödeme yapmalarına dayalı çok ta- dile getirdi. Küle, şunları kaydetti: “Yapılan larının ayrımcı olmaması, şeffaflıktan yok- raflı iş modelinin yol açtığını ileten Birol son analizler 2020’de yüzde 40’lar oranın- sun olmamasının genel ticari faaliyetlerin Küle, “Dolayısıyla makine öğrenmesi ile daki global FDI (0’dan yapılan yabancı aksamaması için elzem olduğnuu vurgu- reel zamanlı olarak sürekli veri toplama ve direkt yatırımlar (greenfield)) azalmalarının ladı. Rekabet hukukunun temel olarak ‘pa- profilleme yapılmasına dayalı bu sistemde tersine döndüğünü, hizmet sektörlerinde zar gücü’ kavramı etrafında şekillendiğini yerleşik platformun alt ve üst pazarda- yeni e-ticaret fırsatlarının arttığını, özellikle sözlerine ekleyen Küle, şu bilgileri verdi: ki tüm aktörlere ticaret koşullarını dikte uluslararası e-ticaretin ivme kazanacağını “Teknik olarak, “fiyatları ve diğer rekabet etmesi kaçınılmaz olmaktadır. Kurumu- ortaya koymaktadır. Oyun alanının reka- parametrelerini rakiplerden ve tüketici- muzun dijital platformları konu alan son betçi olmasıyla her ölçekten oyuncunun lerden bağımsız belirleyebilme kabiliyeti dönem inceleme ve soruşturmalarında da bu yeni ve büyüme sınırı küresel olan ticari olarak tanımlanan bu ana kavrama daha yerleşik platformların rekabeti sınırlayan fırsatlardan istifade etmesi sağlanacaktır. derinden baktığımızda büyük dijital plat- davranış ve uygulamalarının, tüketiciler, İdeal piyasa yapısı çok oyunculu, rekabet formlara ve özellikle de verileştirme stra- platformların ticari kullanıcıları ve rakip baskısının sürekli iyileşme getirdiği, bü- tejileriyle veri ve gizlilik politikalarının nasıl platformları etkiler şekilde, tüm tedarik yümenin bir ya da iki oyuncuya münhasır rekabeti bozma aracı olarak kullanıldığını zincirine derinlemesine nüfuz ettiği tespit olmadığı, yenilik başarısı gösteren bir te- daha net anlarız. Bu endişemiz yalnızca edilmektedir. şebbüsün yerleşiklerce kopyalanmadığı, bireysel tüketici haklarının korunmasını Bu inceleme ve soruşturmalarda, az devralınmadığı bir yapıdır. da kapsayan ancak ondan çok daha ciddi önce belirtilen geleneksel araç ve kural- Maalesef tüm dünyada bu yapının boyutta meselelere işaret etmektedir.” ların bu pazarlardaki rekabet sorunları ile tesisi henüz sağlanmış olmaktan uzaktır. mücadelede yetersiz kaldığı savını destek- “İdeal olan ile realite arasındaki uçurum İhtiyacı artan hukuki enstrümanlar ler bulgular elde edilmekte, bu tespitler fazla geniş olduğunda sistem yıkılır” sözünü Geleneksel piyasalarda ihtiyaç duyul- ülkemizde dijital piyasalara yönelik olarak hatırlatarak bitireyim. Gerek geçtiğimiz yılki mayan bazı hukuki enstrümanlar ve norm- rekabet hukuku kurallarını tamamlayıcı Kanun değişikliğimiz gerekse de yürüyen ların dijitalleşme ile birlikte önem kazandı- nitelikte öncül (ex ante) düzenlemeler çalışmalarımız, daha da önemlisi fedakâr ve ğına dikkat çeken Birol Küle, “Geleneksel yapma ihtiyacını perçinlemektedir” ifade- güçlü kadromuz ile ideal-realite örtüşmesi- bir piyasada ölçek ve kapsam ekonomile- lerini kullandı. ni başaracağımızın garantisidir.”

EKONOMİK FORUM 115 SEKTÖRLER

Çözüm Merkezi Genel Müdürü Dr. Onur Yüksel Türkiye’de iş dünyasına hakim ve teknoloji tabanlı ulusal ve uluslararası ara- buluculuk ve uyuşmazlık çözüm merke- zi hizmetleri hakkında Meclis Üyelerine sunum yaptı. Toplantının ikinci kısmında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkililerinin katılımlarıyla çevre konularına dair kap- samlı istişarelerde bulunuldu. Kâğıt sek- töründe yaşanan hammadde ve ambalaj beyan sistemi sıkıntıları konusunda Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Sıfır Atık ve Ambalaj Atıklarının Yönetimi Şube Müdür V. De- mirhan Küçük Meclis Üyelerinin sorularını cevaplandırdı.

Çevre konusu ele alındı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Şube Müdür- lüğü Çevre Uzmanı Şeyma Uçar Seçgel tarafından ‘Entegre Kirlilik Önleme ve Türkiye Kâğıt ve Kağıt Ürünleri Kontrol Kapsamında Türkiye’nin Endüst- riyel Emisyon Stratejisinin Belirlenmesi Meclisi, kota kısıtlamasını konuştu Projesi’ ve sektöre uzun vadede etkileri konusunda bir bilgilendirme sunumu TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Zeki Kıvanç. kağıt sektörünün, yeni gerçekleştirildi. Çevre ve Şehircilik Bakan- lığı Su ve Toprak Yönetimi Daire Başkanı yatırımlar yapıp büyüme sürecine devam ettiğini belirterek, Gürsel Erul’un katılımlarıyla sektörün Su ithalattaki kota kısıtlamasının sektörün gelişmesi önündeki en Kirliliği Kontrolü Yönetmelik Taslağı hak- büyük engeller arasında yer aldığını söyledi. kındaki görüşleri etraflıca masaya yatırıldı. Meclis Danışmanı Sedef Zaimoğlu tara- ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği en büyük engellerden biri olarak görüldü- fından Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin (TOBB) Türkiye Kağıt ve Kağıt Ürün- ğünü sözlerine ekledi. Kontrolü Yönetmelik Taslağının sektöre T leri Sanayi Meclisi TOBB Yönetim Toplantının ilk gündem maddesinde; getirecekleri ve taslakta yapılan değişik- Kurulu Üyeleri Engin Yeşil, Zeki Kıvanç ve TOBB Uyum Arabuluculuk ve Uyuşmazlık likler katılımcılarla paylaşıldı. Meclis Başkanı Erdal Sükan başkanlığın- da, sektör temsilcilerinin katılımıyla video konferans yoluyla bir araya geldi. TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Engin Yeşil yaptığı açılış konuşmasında; sektörün sorunlarının ilgili Bakanlıklar ve kurumlara iletildiğini ifade etti. Yeşil ayrıca, pandemi süreciyle birlikte meclislerin daha sık toplanmaya başlamasından duyduğu memnuniyeti dile getirdi.

“İthalattaki kota kısıtlaması sektörün önünde engel” TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Zeki Kı- vanç yaptığı açılış konuşmasında; birçok sektörün salgın sürecinde duraksama ya- şarken kağıt sektörünün, yeni yatırımlar yapıp büyüme sürecine devam ettiğini ifade etti. Kıvanç ayrıca, ithalattaki kota kı- sıtlamasının sektörün gelişmesi önündeki

116 EKONOMİK FORUM Mobilyada ihracat iyi fakat hammadde fiyatları yükseliyor

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yönetim Kurulu Üyesi Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, mobilya ve orman ürünleri sektörünün yılın ilk çeyreğinde ihracatı yüzde 15 artırıp, 1.5 milyar dolara ulaştığını yanından, MDF, sunta, sünger gibi mobil- belirterek, artan hammadde ya hammaddelerinin temininde güçlük fiyatları yüzünden sektörün yaşandığı iletiliyor. Tedarik sorunlarının yeteri kadar ivmelenemediğini sürmesi, mobilya ihracatımızdaki artış söyledi. ivmesini korumamızı güçleştiriyor. Aslında bu durumu tüm hammaddelerde yaşıyo- ruz. Polietilen, PVC gibi plastik hammad- ürkiye Mobilya ve Orman Ürünle- delerinden, paslanmaz sac ve yassı saca, ri Meclisi Toplantısı, Ticaret Bakan düz camdan inşaat demirine kadar birçok T Yardımcıları Rıza Tuna Turagay ve hammaddenin, hem fiyatı artıyor hem de Sezai Uçurmak ile Türkiye Odalar ve Borsalar temin süreçleri uzuyor.” Birliği (TOBB) Yönetim Kurulu Üyesi Oğuz- han Ata Sadıkoğlu’nun katılımıyla online “Kilogramda 3 dolarlık fiyat” “Konteyner bulamıyoruz” olarak gerçekleştirildi. TOBB Yönetim Ku- Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, hammadde- Bir diğer konunun da konteyner sıkın- rulu Üyesi Sadıkoğlu toplantının açılışında de yaşanan bu sorunla ilgili olarak, Ticaret tısı olduğunu belirten Sadıkoğlu, “İhracat yaptığı konuşmada, sektörlerin durumunu Bakanı ve Sanayi Bakanı ile devamlı irtibat yapacak ürünümüz var, ancak konteyner değerlendirmek üzere bir araya geldiklerini, halinde olduklarını, Ticaret Bakanlığının bulamadığımız için ihracat yapamıyoruz. pandemi süreci ve bunun getirdiği sorun- mobilya ve orman ürünleri sektörlerine Konteyner sıkıntısından tüm sektörler ların devam ettiğini söyledi. öncelik vererek, burada ilgili sektör temsil- muzdarip. Sanayicimiz hem hammaddeye cileriyle bir araya gelindiğini ve sorunların erişimde sorunlar yaşıyor, hem de üretti- “İhracat ilk çeyrekte %15 arttı” konuşulduğunu iletti. ği ürünü satamıyor” diye konuştu. İhracat İhracattaki artışı memnuniyetle gör- Orman ürünlerinde aslında çok ilerde pazarlarını kaybetme riskiyle karşı karşıya düklerini belirten Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, olduklarının altını çizen Sadıkoğlu, “MDF olduklarına dikkat çeken Sadıkoğlu, bu “Mobilya ve orman ürünleri sektörünün ilk üretiminde Avrupa’da birinci, küresel ölçek- sıkıntıları aşarlarsa, ihracattaki çıtayı daha da çeyrek ihracatı, geçen yılın aynı dönemine te ise ikinci sıradayız. Gerek MDF’de gerekse yukarılara taşıyacaklarına inandığını söyledi. göre yüzde 15’lik artışla 1.5 milyar dolara suntada üretim kapasitemiz her geçen gün Sadıkoğlu, Avrupa ve ABD pazarların- ulaştı. Bunun 962 milyon dolarını mobilya artmaya devam ediyor. Mobilyada, kilog- daki canlanmanın yanı sıra Ticaret Bakan- oluşturdu. Böylelikle mobilyada dünyanın ram başına 3 dolara ulaşan ihracat değeri, lığı’nın emekleriyle hayata geçen, İngiltere 8. büyük ihracatçısı haline geldik. İnşallah genel ortalamanın 2 katı üzerinde olduğu ile yeni ticaret anlaşmasının önemli fırsatlar ilk 5 arasında girmeyi de hedef olarak önü- için, ülkemizde buradan önemli bir katma sunduğunu, Türkiye’nin üretim gücünü ve müze koyduk” dedi. değer kazanıyor. Dolayısıyla hammadde so- pazara yakınlığını, en verimli şekilde kullan- Mobilya sektöründe yaşanan bu ta- rununu, tüm tarafları dinleyerek çözmemiz maları gerektiğini vurguladı. lep artışının, hammaddeye olan ihtiyacı çok önemli. Zira mobilya ve orman ürünleri Açılış konuşmalarının ardından Ticaret da ciddi ölçüde artırdığını vurgulayan sektörümüz birbirinden ayrı düşünülemez. Bakan Yardımcısı Rıza Tuna Turagay, sektör Oğuzhan Ata Sadıkoğlu, şöyle devam Hepimizin aynı gemide olduğunu unutma- temsilcilerinin yaşadıkları sorunları ve çö- etti: “Son zamanlarda ülkemizin dört bir yalım” değerlendirmesini yaptı. züm önerilerini dinledi.

EKONOMİK FORUM 117 SEKTÖRLER

Perakendecilik Meclisi tam kapanmadan umutlu

Perakende Meclis Başkanı Alp Önder Özpamukçu, alınan tam üyeler, TAREKS uygulamasında yaşanılan kapanma kararından umutlu olduklarını, bayram sonrasında sıkıntıları ele alarak, ithalatta vergi hakkani- yeti ve maliyet belirsizliklerinin oluşmasını azalması öngörülen vakalarla birlikte yaz mevsiminin sektör için değerlendirdi. Posta yolu ile yapılan ve it- yeniden kazanılabileceğini vurguladı. halatçı firmalar tarafından yapılan ithalat- lardaki uygulama ve vergi farklılıklarına da ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) dirmede bulunarak alınan tam kapanma değinene sektör temsilcileri, kayıt belgesi Türkiye Perakendecilik Meclisi Toplan- kararından umutlu olduklarını, bayram uygulamasındaki öngörülemez maliyetlerin T tısı, Meclisten Sorumlu TOBB Yönetim sonrasında azalması öngörülen vakalarla nasıl ortadan kaldırılabileceğine ilişkin görüş Kurulu Üyesi Cengiz Günay’ın ve TOBB Genel birlikte yaz mevsiminin sektör için yeniden alışverişinde bulundu. Sekreter Yardımcısı Cengiz Delibaş’ın katılı- kazanılabileceğini vurguladı. mı ile Meclis Başkanı Alp Önder Özpamukçu “Navlun fiyatlaması FOB başkanlığında, Ticaret Bakanlığı İthalat Genel KDV’de yıl sonu talebi bedeli üzerinden yapılsın” Müdürlüğü İthalat Politikalarını İzleme ve De- İşletmelerin banka borçlarına yönelik Pandemi nedeniyle ithalat vergilendir- ğerlendirme Dairesi Başkanı Aslı Özsür ve Ürün yeni bir kredi yapılandırılması düzenlemesine melerinde geçici süreli fahiş navlun fiyatları Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü Daire gidilmesi, SGK prim ve vergi borcu ödemele- uygulandığını söyleyen Meclis Üyeleri, geçici Başkanı Sanem Yumurtacı’nın katkıları, özel rinin yeniden yapılandırma taksitleri de dahil ve kısa bir süreliğine navlun fiyatlarının CİF sektör, sivil toplum kuruluşlarının üst düzey olacak şekilde ödemelerinin ertelenmesi fiyat değil FOB bedel üzerinden alınma ta- temsilcilerinin büyük ilgisi ve katılımı ile video taleplerinin devam ettiğini söyleyen Meclis leplerini ilettiler. Yazarkasa-pos entegrasyonu konferans yöntemiyle gerçekleştirildi. Üyeleri, restoranlardaki Haziran ayında bi- sonrasında ortaya çıkan ek maliyetleri değer- tecek olan yüzde 8’den yüzde 1’e indirilmiş lendirildiği toplantıda, kağıt maliyetlerinin “Yaz mevsimi kazanılabilir” KDV oranının yıl sonuna kadar uzatılmasının ortadan kalkması için işyeri ve müşteri nüs- TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Cengiz Gü- sektöre katkı sağlayacağını ortak kanı olarak halarının tek olması gerektiğini dile getirildi. nay, tam kapanmayla ilgili sektörden gelen belirttiler. Ayrıca toplantıda genelgeyle ka- talep ve önerilerin TOBB Başkanı M.Rifat Hi- patılan işletmelerin, kapalı kaldıkları dönem Gelen sorular yanıtlandı sarcıklıoğlu tarafından üst makamlara iletildi- boyunca kira ödemelerinden muaf tutulma- Gündem maddeleriyle ilgili olarak top- ğinin bilgisini verdi. TOBB Genel Sekreter Yar- ları, açık olan işletmelerde ise ciro kayıpları lantıya davet edilen, Ticaret Bakanlığı İthalat dımcısı Cengiz Delibaş ise, sektör için önem sebebiyle ilgili dönem boyunca ciro düşüşü Genel Müdürlüğü İthalat Politikalarını İzleme arz eden Kısa Çalışma Ödeneğinin devamı, kadar kira indirimi sağlanması konusunda ve Değerlendirme Dairesi Başkanı Aslı Özsür kiralarda stopaj indirimi ve vergi/SGK ötele- görüş birliğine varıldı. ve Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Mü- meleri konularının ilgili kurumlar nezdinde dürlüğü Daire Başkanı Sanem Yumurtacı ise takibinin sağlandığını söyledi. “TAREKS uygulaması Üyelerden gelen soruları yanıtladı. Ayrıca Meclis Başkanı Alp Önder Özpamukçu, yeniden gözden geçirilsin” kurulacak bir komite ile de bahse konuların en son yapılan toplantıdan bugüne yaşa- İthalatta riske dayalı uygulamalardan üzerinden geçmek için Bakanlık yetkilileriyle nan gelişmeler hakkında kısa bir bilgilen- kaynaklı süre ve maliyet kaybına değinen bir araya gelinmesi karara bağlandı.

118 EKONOMİK FORUM

Otomotiv Ticaret Meclisi yoğun gündem maddelerini görüştü

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Türkiye Otomotiv Ticaret T Meclis Toplantısı, Meclisten Sorumlu TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Mahmut Özgener’in katılımı ile Meclis Başkanı Yüksel Mermer başkanlığında yapıldı. Toplantıda, kiralama sektörünün sorunları (aylık binek oto kiralama gider tavan tutarının artırılması, operasyonel araç kiralamanın finansal kiralama olarak değerlendirilemeyeceğinin teyit edilmesi, kısa dönem araç kiralama hizmeti KDV oranının indirimi, motorlu karavan kiralama sektörünün güçlendirilmesi, ticari araçların Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu (SDDK) Uzmanı kiralanmasına ilişkin sınırlamaların kaldırılması, işleten sıfatı ve çipli Ethem Erdem Orman ve Sigorta Eksperleri İcra Komitesi Başkan T.C. kimlik kartlarına yüklenen ehliyetler) Meclis Üyesi aynı zamanda Yardımcısı Oğuz Vasıf İpkin toplantıya davet edilerek konu hakkında Tüm Oto Kiralama Kuruluşları Derneği (TOKKDER) Başkanı İnan Ekici görüşleri alındı. ve Genel Koordinatörü Tolga Özgül tarafından dile getirildi. Meclis Üyesi aynı zamanda Otomotiv Yetkili Satıcıları Derneği Gelir İdaresi Başkanlığı Grup Başkanı Nuray Serdaroğlu Erbil ve (OYDER) Genel Sekreteri Çınar Noyan tarafından KDV tevkifatı uygu- Gökhan Özçubuk, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Ulaştırma Hizmet- lamasının getirdiği sıkıntıların anlatıldığı toplantıda, Türkiye Sigortalar leri Düzenleme Genel Müdürlüğü Belgelendirme Dairesi Başkanı Birliği (TSB) Genel Sekreter Yardımcısı Şenol Şentürk, TSB Maliye Mu- Kerim Cicioğlu, Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Başkan Yardımcısı hasebe Komitesi Üyesi Türkan Bayraktar, TSB Maliye Muhasebe Komi- 1.Sınıf Emniyet Müdürü Ümit Mutlu da söz konusu konular hakkında tesi Üyesi Seza Tanınmış Özgür, TSB Koordinatörü Ahmet Engin konu toplantıya katılarak sorunları dinledi. Ağır hasarlı araçların onarımı ve hakkında söz aldı. Son olarak Meclis Üyesi Hayrettin Ertemel, ikinci tam hasarlı araçlar hakkında değerlendirme Meclis Üyesi Alp Gülan el otomotiv firmalarının ihale platformlarında yaşadıkları sorunları tarafından yapıldı. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Araç Muayeneleri üyelerle paylaştı ve bir sonraki toplantıda dijital ihale platformlarından Şube Müdürlüğü Mühendis Mehmet Erdem Atılgan, Sigortacılık ve temsilcilerin çağrılarak çalışılması kararı alındı.

TOBB Türkiye Yazılım Meclisi yeni dönem yol haritasını belirledi

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) T Türkiye Yazılım Meclisi, TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Büyüksimitci ve Mec- lis Başkanı Ertan Barut başkanlığında video konferans aracılığıyla gündemdeki konu- ları görüşmek üzere bir araya geldi. TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Büyüksi- mitci yaptığı açış konuşmasında, pandemi döneminde tüm sektörlerle ilgili Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği olarak özverili bir yaptı. Barut, meclis bünyesinde oluştu- alacak meclis üyeleri belirlendi. şekilde çalışmalara devam edildiğinin altını rulması planlanan komisyonları belirte- Toplantı sonunda TOBB Uyum Arabulu- çizerek, yazılım sektörünün her sorununun rek komisyonların görevleri hakkında bilgi culuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi Genel yakından takip ettiklerini belirtti. verdi. Toplantı devamında Meclis Başkan Müdürü Dr. Onur Yüksel Türkiye’de iş dün- Toplantıda Meclis Başkanı Ertan Barut Yardımcısı Murat Hüseyin Candan stratejik yasına hakim ve teknoloji tabanlı ulusal ve hazırlamış olduğu sunumla Yazılım Meclisi plan hazırlanmasına yönelik yapısal öneri uluslararası arabuluculuk ve uyuşmazlık misyon, amaç ve hedefleri, faaliyet planı ve sunumunu meclis üyeleri ile paylaştı. Su- çözüm merkezi hizmetleri hakkında meclis mevcut projeler hakkında bilgilendirme numların ardından komisyonlarda görev üyelerine sunum yaptı.

EKONOMİK FORUM 119

SEKTÖRLER

markaların geri dönüştürülmüş hammad- deleri talep ettiğini ifade etti. Kandemir ayrıca, TOBB Atık ve Geri Dönüşüm Sanayi Meclisinin kurulmasının da TOBB’un ve Türkiye’nin bu konuya verdiği önemi or- taya koyduğunu sözlerine ekledi. TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Zeki Kı- vanç yaptığı açılış konuşmasında; geçen haftalarda resmi olarak kurulan Çevre Ajansı ile dünyada yaygın olarak kullanılan ve atıkların toplanmasında etkin bir araç olan Depozito-İade Sisteminin tek elden yönetileceğini aktardı. Kıvanç, TOBB olarak sıfır atık konusunun çok önemsendiğini ve bu konuda bilgilendirme toplantıları ve webinarlar düzenleyerek sanayicinin far- kındalığını artırmaya yönelik faaliyetlerde bulunulduğunu sözlerine ekledi. Toplantının ilk gündem maddesinde, Meclisin seçimli toplantıdan itibaren Atık ve Geri Dönüşüm Sanayi Meclisi gerçekleştirdiği faaliyetler hakkında bil- sektörün sorunlarını masaya yatırdı gilendirmede bulunuldu. Alt Komite- lerden Sorumlu Meclis Başkan Yardım- ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) sektör temsilcilerinin yoğun ilgi ve katılım- cılarının alt komite toplantılarına dair T Türkiye Atık ve Geri Dönüşüm Sanayi larıyla gerçekleştirildi. sunumlar gerçekleştirdiği toplantıda, Meclisi toplantısı, TOBB Yönetim Kurulu TOBB Yönetim Kurulu Üyesi S. Selim sektörün güncel ve ivedi çözüm bek- Üyeleri S. Selim Kandemir, Zeki Kıvanç ve Kandemir yaptığı açılış konuşmasında; leyen sorunlarına dair Meclis Üyeleriyle Meclis Başkanı Ali Kantur’un başkanlığında dünyada trendin değiştiğini ve artık büyük istişarelerde bulunuldu.

TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Öztürk Oran yaptığı açılış konuşmasında, Türkiye Sek- tör Meclislerinin 2006 yılından beri faaliyet gösterdiğini hatırlatarak, meclislerin kamu, özel sektör ve sektörel sivil toplum kuruluş- larını yasal bir zeminde buluşturan platform olduğunu vurguladı. Pandemi sürecinde Oda-Borsalardan ve Sektör Meclislerinden TOBB’a iletilen her sorunun ilgili Bakanlıklar nezdinde takibinin yapıldığını belirten Oran, sürecin dinamik olduğunu bu zor günlerin birlik içinde atlatılacağına vurgu yaptı. Özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının üst düzey temsilcilerinin katılımı ile gerçekleş- tirilen toplantıda Abdi İbrahim İlaç San. A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Nezih Barut Meclis Başkanlığına, Nobel İlaç San. Ve Tic. A.Ş. Yö- ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) netim Kurulu Başkanı Hasan Uğur Ulusoy ise Türkiye İlaç Sanayi T Türkiye İlaç Sanayi Meclisi, Meclisten Meclis Başkan Yardımcılığına seçildi. Seçim Sorumlu TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Öz- sonrası söz alan Meclis Başkanı Nezih Barut ve Meclisi türk Oran başkanlığında, Meclis Başkanlık Meclis Başkan Yardımcısı Hasan Uğur Ulusoy, Divanını seçmek ve sektörün genel değer- önümüzdeki dönemde de TOBB çatısı altında Meclis Başkanlık lendirmesini yapmak üzere video konferans sektörü daha ileriye taşımak ve sıkıntıları çöz- Divanını seçti yöntemiyle bir araya geldi. mek için çalışacaklarını belirtti.

120 EKONOMİK FORUM

Dayanıklı Tüketim Malları Meclisi üniversite-sanayi iş birliğine odaklandı

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) T Türkiye Dayanıklı Tüketim Malları Mec- lisi Nisan Ayı toplantısı, TOBB Yönetim Ku- rulu Üyesi Oğuzhan A. Sadıkoğlu ve Meclis Başkan Yardımcısı Şeref Burak Özaydemir başkanlığında video konferans yöntemiyle gerçekleştirildi. TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Oğuzhan A. Sadıkoğlu, açılış konuşmasında, TOBB ve TÜRKPATENT arasında imzalanan protokol ile üniversite-sanayi arasında iş birliğinin Türk ihraç ürünlerine karşı ambargosuna görünüm hakkında gerçekleştirilen su- geliştirilmesine yönelik projeler gerçekleş- ilişkin sürecin ve devam eden hammad- numun ardından, Gürkan Özkırım, Meclis tirileceğini, iş dünyasının fikri ve sınai mül- de sorununun TOBB tarafından yakından bünyesinde çalışmalarına devam eden kiyet haklarına ilişkin farkındalık düzeyinin takip edildiğinin bilgisini verdi. Toplantıda, Piyasa Gözetimi ve Denetimi Komisyo- artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacağını Ticaret Bakanlığı tarafından, RCEP, ASEAN nu’nun güncel faaliyet planları hakkında ifade etti. Protokol kapsamında gerçekleş- Anlaşmaları ve Kuşak-Yol Projesinin sektöre bilgilendirme yaptı. Toplantı, Mustafa Uğuz tirilebilecek etkinlikler için Meclis üyelerin- olan etkileri konusunda Meclis Üyelerine tarafından yapılan Birleşik Krallık’ta akıllı den gelecek öneri, destek ve projelere açık bilgilendirme yapıldı. beyaz eşya, akıllı televizyon ve akıllı küçük olunduğunun altını çizdi. Toplantı gündemi kapsamında, Ahmet ev aletlerinin siber güvenliği uygulamaları Sadıkoğlu, Suudi Arabistan yönetiminin Çimenoğlu tarafından, güncel ekonomik konulu sunumun ardından sona erdi.

Madencilik Meclisi, sektörün yeniliklerini toplantıda görüştü

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) T Türkiye Madencilik Meclisi toplantısı, TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Şaban Aziz Karamehmetoğlu ve Meclis Başkanı İbra- him Halil Kırşan’ın başkanlığında kamu, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör temsilcile- rinin katılımıyla sektörün güncel sorunlarını ve yeniliklerini görüşmek üzere elektronik ortamda gerçekleştirildi. Şaban Aziz Karamehmetoğlu açılış ko- nuşmasında, pandemi döneminde maden- cilik sektörünün önemini gündeme getirip, Madencilik Meclisinin çalışmaları hakkında TENMAK üzerine sunum gerçekleştirdi. Su- Dr. Yasin Erdoğan’ın konuşmalarını gerçek- üyelere bilgi verdi. Toplantıda Türkiye Enerji, numdan sonra Meclis Üyeleri ve katılımcılar leştirdiği toplantıda, TENMAK’ın madencilik Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TEN- TENMAK hakkında istişarelerde bulundu. sektörüne getirebileceği yenilikler ve fayda- MAK) Başkanı Prof. Dr. Abdülkadir Balıkçı Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürü Doç. lar hakkında fikirler paylaşıldı.

EKONOMİK FORUM 121

SEKTÖRLER

olarak sektörün yanında olduklarını, sektör temsilcileri tarafından dile getirilen her sorunun takibini sağladıklarını ve TOBB olarak ilgili makamlara ilettiklerini ifade etti. Orman Ürünleri Meclis Başkanı Ha- luk Yıldız; dünyada değişen değer zinciri dengeleri nedeniyle ülkemizin önümüz- deki dönemde tüm sektörlerde ağırlığını arttırdığını belirtti. Yıldız, özellikle Orman Genel Müdürlüğünün son yıllardaki gay- retli çalışmaları ile hammadde tarafında ithalata olan bağımlılığın azaldığını iletti. Önümüzdeki dönemden bugüne kadar olduğu gibi yine istikrarlı bir şekilde büyü- meye devam edeceklerini ifade eden Yıldız, Türkiye Orman Ürünleri Meclisi Orman ürünlerinin arzında tahsis sisteminin yaygınlaştırılmasının da bu noktada en ani talep artışına odaklandı kritik beklentileri olarak gündemlerinde yer aldığını vurguladı. ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) sektörü etkilediğini, MDF ve yonga levhaya Toplantıya katılan Orman Genel Mü- T Türkiye Orman Ürünleri Meclisi toplan- olan talep artışıyla karşı karşıya kaldıklarını, dürü Bekir Karacabey ise; meclis üyelerinin tısı, TOBB Yönetim Kurulu Üyesi Oğuzhan A. TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’nun konu sorularını cevaplandırarak sektörle ilgili Sadıkoğlu ve Meclis Başkanı Haluk Yıldız’ın ile ilgili aktörlerle bir araya gelip orman sek- sorunların giderilmesi noktasında çalışma- başkanlığında Meclis Üyelerinin katılımıyla törünün sorunlarını yakından takip ettiğine larının devam etmekte olduğunu, ham- gerçekleştirildi. Oğuzhan A. Sadıkoğlu, sek- dikkat çekti. madde ihtiyacının karşılanması için her yıl tör temsilcileriyle bir arada olmaktan duy- Ardından Tarım ve Orman Bakanlığın- üretimi arttırdıklarını ve endüstriyel orman duğu memnuniyeti ifade ederek, pandemi dan toplantıya katılan Genel Müdür Bekir yetiştiriciliği çalışmaları hakkında planlama kaynaklı orman ürünlerine olan ihtiyacın Karacabey’e teşekkürlerini ileterek TOBB yaptıklarını bildirdi.

Türkiye Petrol ve Petrol Ürünleri Sanayi Meclisi istişarede bulundu

ürkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) T Türkiye Petrol ve Petrol Ürünleri Sanayi Meclisi, TOBB Yönetim Kurulu Üyesi En- gin Yeşil ve Meclis Başkanı Ahmet Erdem başkanlığında video konferans aracılığıyla gündemdeki konuları görüşmek üzere bir araya geldi. Yakın zaman önce uygulamaya giren tavan fiyat uygulamasına yönelik sektör temsilcileri değerlendirmelerini aktardı. Konuyla ilgili gerçekleştirilecek temasların önemine değinilerek Meclis bünyesinde oluşturulacak bir heyet ile EPDK Başkanının rafine tesislerinin lisansları konusunda tek- Uçucu Organik Bileşikler konusu tekraren ziyaret edilmesi önerildi. nik bir çalışma yapılmasının faydalı olacağı ele alınarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yasadışı yöntemlerle maliyetin altın- belirtildi. Atık Madeni Yağ Yönetmeliği ko- yetkililerine konunun aktarılacağı bir ziya- daki satışlar konusunda otomasyon siste- nusunda Bakanlık yetkilileriyle bir toplantı retin gerçekleştirilmesinde fayda olacağı mine yönelik öneriler paylaşıldı. Atık yağ organize edilmesi kararlaştırıldı. Toplantıda bildirildi.

122 EKONOMİK FORUM Odalar ve Borsalar

◗ Aydın Ticaret Borsası’nda Coğrafi İşaret Tescil atağı devam ediyor ◗ “Hayvancılığın geleceği kaba yem üretiminde” TOBB Fotoğraf Servisi Fotoğraf TOBB ◗ Alaşehir Ticaret Borsası, Türkiye genelinde 29’uncu sıraya yükseldi Fotoğraflar: Fotoğraflar:

EKONOMİK FORUM 123 ODALAR VE BORSALAR

kadar önemli bir çabanın sonucu oldu- ğunu ifade eden Çondur, “İlimiz tarımsal ürünlerini, Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapmış olduğumuz başvurularla koruma altına almaya ve markalaştırmaya devam edeceğiz” dedi.

“Tescilli ürünlerimizi AB’ye taşıma vakti geldi” Aydın Ticaret Borsası tarafından Aydın ili tarımsal ürünlerinin dünya çapında ta- nınması için Avrupa Birliği’ne müracaatı yapılan Aydın Kestanesi’nin, Avrupa Birliği Komisyonu nezdinde tescillenmesinin di- ğer tarımsal ürünler için de teşvik edici bir gelişme olduğunu belirten Fevzi Çondur, “Coğrafi işaretler, ülkeler için önemli bir zen- Aydın Ticaret Borsası’nda Coğrafi ginleşme aracı olmaktadır. Tescilli ürünlerin katma değerinin artması markalaşmayı, İşaret Tescil atağı devam ediyor beraberinde ise ulusal ve uluslararası pazar payının gelişmesini sağlıyor. Bu sebeple Aydın Ticaret Borsası’nın Aydın ili marka değerlerinden biri olan Aydın borsamız, coğrafi işaretli ürünlerinin Avrupa Memecik Zeytini için Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapmış olduğu Birliği nezdinde tescillenmesi içinde başvu- coğrafi işaret başvurusu sonuçlanıp, söz konusu ürün için tescil alındı. ruda bulunacak” açıklamasını yaptı. Bölgedeki tarımsal ürünlerin zengin- ydın Ticaret Borsası’nın, Aydın ili ta- “Coğrafi işaret tüm paydaşları liğini tescillendirerek, kenti ve borsalarını A rımsal ürünlerinin ekonomik katma koruyan bir yapıya sahip” coğrafi işaret çalışmaları konusunda önemli değerinin artması ve coğrafi işaretler aracı- Ürünlerin haksız rekabetle karşı karşıya bir noktaya taşıyan, başvuru hazırlıkları aşa- lığıyla tescil edilerek koruma altına alınması kalmaması adına koruma altına alınması masında danışmanlıklarını yürüten ekibe yönünde Türk Patent ve Marka Kurumu’na noktasında coğrafi işaretin önem taşıdığını de teşekkürlerini ileten Çondur, “Buradan başvurusunu yapmış olduğu Aydın Me- dile getiren Aydın Ticaret Borsası Yönetim Huriye Özener’e, Aydın Adnan Menderes mecik Zeytini, coğrafi işaret tescilini aldı. Kurulu Başkanı Fevzi Çondur, coğrafi işa- Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri 16 Temmuz 2019 tarihinde, C2018/082 retin üreticileri, işletmecileri beraberinde Bölümü Meyve Yetiştirme ve Islahı Anabilim başvuru numarası ile Türk Patent ve Marka tüketicileri koruduğunu belirtti. Coğrafi Dalı Prof. Dr. Engin Ertan’a ve emeği geçen Kurumu’na başvurusu yapılan ‘Aydın Me- işaret sürecinin uzun soluklu fakat bir o herkese teşekkürlerimi sunuyorum” dedi. mecik Zeytini’, 7 Mayıs 2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu ile ilgili kurumlar nezdinde tescillendi.

Aydın’da coğrafi işaretli ürün sayısı artık dörde çıktı Aydın Ticaret Borsası kotasyonu dahilin- de geleneksel ürünlerin bilinirliğini artırmak amacıyla Türk Patent ve Marka Kurumu’na başvurusu yapılan Aydın Kestanesi, Aydın Memecik Zeytinyağı, Aydın Yamalak Sarısı Zeytini’nin ardından Aydın Memecik Zeyti- ni’nin tescillenmesiyle birlikte Aydın Ticaret Borsası’nın tescilli coğrafi işaret sayısı dör- de yükseldi. Ayrıca 1 Nisan 2021 tarihinde Aydın Çam Fıstığı, Türk Patent ve Marka Kurumu Coğrafi İşaretler ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni’nde yayımlanmış olup 3 aylık itiraz süresinin sonunda coğrafi işaret tescil belgesi alınmış olacak.

124 EKONOMİK FORUM “Hayvancılığın geleceği kaba yem üretiminde” urdur Ticaret Borsası (BTB) Yönetim Kurulu Başkanı Veteriner B Hekim Ömer Faruk Gündüzalp, Kemer ilçesine bağlı Akören köyünde hasadı yapılan ve hayvancılıkta kaba yem olarak kul- lanılan yet bitkilerinin paketleme çalışmalarını yerinde inceledi. Çiftçilerin, geleneksel tarımı bırakarak, alternatif tarıma yönelmesi gerektiğinin altını çizen Gündüzalp, “Suyun olmadığı bir dönemde kıraç arazilerimizden maksimum verim almak zorundayız. Protein ve karbonhidratı kaba yemden sağladığımızda fabrika yeminden kurtuluruz” dedi.

“Alternatif tarım şart” Burdur Ticaret Borsası Başkanı Ömer Faruk Gündüzalp, Kemer Belediye Başkanı Ömer Aktürk, Kemer İlçe Tarım ve Orman Müdürü Hasan Gencer ve Borsa Yönetim Kurulu Üyesi Niyazi Boz ile birlikte Akören Köyü’nde hasadı yapılan yem bitkisinin paketleme çalışma- sını yerinde inceleyerek, çiftçilerle durum değerlendirmesi yaptı. Kemer bölgemizde denendi. Özellikle yetiştiricilerimiz tarafından Dünya genelinde tarımsal üretimle ilgili ciddi sıkıntıların yaşandığını tecrübe edilmiş bir yem bitkisi. Ancak, fermantasyonun düzgün belirten Ticaret Borsası Başkanı Ömer Faruk Gündüzalp, “Çiftçimiz, yapılamaması nedeniyle koku oluşumundan dolayı çiftçilerimiz üreticimiz vakit kaybetmeden alternatif tarıma yönelmeli. Yağışların üretiminden uzaklaşmış durumda” dedi. Lenox yem bitkisini tek- olmaması sebebiyle hububattan yeterli verimi alamadık. Et/süt üre- rardan tercih edilmesinin sebebinin, iklimsel olarak yağışların ten hayvanlarımızı beslemek zorundayız. Bunun içinse kaliteli kaba azalmasıyla birlikte kuraklığın baş gösterdiğini aktaran Gencer, “Bu yem bitkilerine ağırlık vermemiz gerek. Girdi maliyetleri giderek yem bitkisinin sonbaharda bir kez bile yağış alması yeterli oluyor, artıyor ve artmaya da devam edecek” şeklinde konuştu. yağış olmazsa bir kez sulanabilir. Şu anki kurak şartlarda, dekarda ortalama 3-4 ton mahsul elde ettik. Normalde yağışlar olsaydı 8-9 “Kuraklığı karşı dayanıklı” tonlara kadar çıkacaktı. Bu bitkiyi biçtikten sonra bir gün arazide Lenox bitki türünün, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından soldurarak fermantasyon yapmak önemli. Karbonhidratı arttırmak desteklenen ve tek yıllık yem bitki türü olduğunu belirten Kemer adına da tahıl tanelerini özellikle arpa ezmesini, buğday kırmasını İlçe Tarım ve Orman Müdürü Hasan Gecer, “Bu bitki, daha önce da kullanabiliriz” ifadelerini kullandı.

laşehir Ticaret Borsası, 2019-2020 Alaşehir Ticaret Borsası, Türkiye A yıllarını kapsayan faaliyet raporun- genelinde 29’uncu sıraya yükseldi da Türkiye genelinde 33’üncü sıradan 29’uncu sıraya yükseldi. Konuyla ilgili bir açıklama yapan Alaşehir Ticaret Borsası Başkanı Hüseyin Soygür, bu tür başarıla- rının temelinde disiplinli takım çalışması- nın, karşılıklı anlayış, sevgi ve saygının bu- lunduğunu iletti. Konuşmasında Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu’nun başarılarının arkasında- ki en büyük etken olduğuna vurgu yapan Soygür, şunları kaydetti: “Bize bu çalışma fırsatını sunan, başarımızın arkasında dur- mak için bizden maddi ve manevi anlam- da hiçbir zaman desteğini esirgemeyen, Başkanımız M. Rifat Hisarcıklıoğlu’na ve değerli yönetim kurulu üyelerine şükran- larımızı sunar, yönetim ve meclis kurulu arkadaşlarıma borsamız üyelerine ve tüm personelime bir borç bilirim.”

EKONOMİK FORUM 125 GÖSTERGELER PROJEKSİYON GÜVEN ENDEKSLERİNDE GERİLEME SANAYİ ÜRETİMİNDE İSE HIZLANMA VAR

ürkiye’nin sanayi üretim endeksi bu sektörü endeksi bir önceki aya göre yüzde Güven endeksi perakende, Tyılın ilk çeyreğinde güven tazelemeye 1.7 azalırken, imalat sanayi sektörü endeksi hizmet ve inşaatta düştü devam etti. Ekonomik, tüketici ve sektörel yüzde 0.3 ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlen- Mevsim etkilerinden arındırılmış gü- güven endekslerinde Nisan ayında meyda- dirme üretimi ve dağıtımı sektörü endeksi ven endeksi Nisan ayında Mart ayına göre; na gelen düşüşlere rağmen sanayi üretim ise yüzde 7.3 arttı. hizmet sektöründe yüzde 2, perakende endeksinin yılın ilk çeyreğinde beklenen- ticaret sektöründe yüzde 5.6 ve inşaat den daha yüksek olması gelecek adına ise Ekonomik güven endeksi sektöründe yüzde 3.1 azaldı. Mevsim etki- toplumun tüm paydaşlarında “Umut var” Nisan ayında düşüşte lerinden arındırılmış hizmet sektörü güven etkisi meydana getirdi diyebiliriz. Sanayi üretiminin tersine yapılan an- endeksi Mart ayında 105.5 iken, Nisan ketler sonucu ortaya çıkan güven endeksi ayında yüzde 2 azalarak, 103.3 değerini Üretim bir önceki yılın aynı değerleri ise tam kapanma sürecinin et- aldı. Hizmet sektöründe bir önceki aya çeyreğine göre %12.3 arttı kisiyle düşüşü gösterdi. Ekonomik güven göre, son üç aylık dönemde iş durumu alt Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) endeksi Mart ayında 98.9 iken, Nisan ayın- endeksi yüzde 0.2 artarak 103.2 oldu. Son edinilen bilgilere göre takvim etkisinden da yüzde 5.1 oranında azalarak 93.9 değe- üç aylık dönemde hizmetlere olan talep alt arındırılmış sanayi üretimi 2021 yılı birinci rine düştü. Ekonomik güven endeksindeki endeksi yüzde 1.4 artarak 103.2 değerini çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine düşüş, tüketici, reel kesim (imalat sanayi), aldı. Gelecek üç aylık dönemde hizmetlere göre yüzde 12.3 arttı. Bir önceki çeyreğe hizmet, perakende ticaret ve inşaat sek- olan talep beklentisi alt endeksi ise yüzde göre mevsim ve takvim etkilerinden arın- törü güven endekslerindeki düşüşlerden 7.2 azalarak 103.6 oldu. dırılmış sanayi üretimi ise yüzde 2.6 arttı. kaynaklandı. Tüketici güven endeksi bir Sanayinin alt sektörleri (2015=100 re- önceki aya göre Nisan ayında yüzde 7.5 Perakende ticaret sektörü ferans yıllı) incelendiğinde, 2021 yılı Mart oranında azalarak 80.2 değerini, reel kesim güven endeksi 103.1 oldu ayında madencilik ve taşocakçılığı sektörü güven endeksi bir önceki aya göre yüz- Mevsim etkilerinden arındırılmış pera- endeksi bir önceki yılın aynı ayına göre de 2.5 oranında azalarak 107.4 değerini, kende ticaret sektörü güven endeksi Nisan yüzde 14.8, imalat sanayi sektörü endeksi hizmet sektörü güven endeksi yüzde 2 ayında yüzde 5.6 oranında azalarak 103.1 yüzde 17.2 ve elektrik, gaz, buhar ve ik- azalarak 103.3 değerini, perakende ticaret değerini aldı. Perakende ticaret sektöründe limlendirme üretimi ve dağıtımı sektörü sektörü güven endeksi yüzde 5.6 oranında bir önceki aya göre, son üç aylık dönemde endeksinde yüzde 11.9’luk yükselme söz azalarak 103.1 değerini, inşaat sektörü gü- iş hacmi satışlar alt endeksi yüzde 0.4 aza- konusuydu. Yine aynı sektörler bir önceki ven endeksi yüzde 3.1 oranında azalarak larak 116.8 oldu. Mevcut mal stok seviyesi aya göre ise madencilik ve taşocakçılığı 77.3 değerini aldı. alt endeksi yüzde 6.8 azalarak 87.7 değerini

Sanayi Üretim Endeksi Yıllık Değişim Oranları (%), Mart 2021

25 16,6 15 8,9

5

-5 -1,8 -1,6 -15

-25

-35 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 2019 2020 2021

126 EKONOMİK FORUM Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Sektörel Güven Endeksleri, Nisan 2021 Endeks 140

120 109,4 109,2 103,3 100 103,9 105,5 103,1

80 79,8 77,3 64,3 78,2 60 53,8 50,9 40 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 2019 2020 2021

Hizmet sektörü Perakende ticaret sektörü İnşaat sektörü aldı. Gelecek üç aylık dönemde iş hacmi- at sektöründe faaliyetleri kısıtlayan temel döneme göre mevcut dönemde hanenin satışlar beklentisi alt endeksi ise yüzde 9.90 faktörlerden; “finansman sorunları” Mart maddi durumu endeksi Mart ayında 67.3 azalarak 104.7’yli buldu. ayında yüzde 24.5 iken Nisan ayında yüzde iken, Nisan ayında yüzde 4.9 oranında aza- Mevsim etkilerinden arındırılmış inşaat 28.7, “talep yetersizliği” Mart ayında yüzde larak 64’ü buldu. sektörü güven endeksi bir önceki ayda 79.8 23.2 iken Nisan ayında yüzde 25.5 ve “diğer Gelecek 12 aylık döneme ilişkin hane- iken, Nisan ayında yüzde 3.1 oranında aza- faktörler” Mart ayında yüzde 24.3 iken Nisan nin maddi durum beklentisi endeksi Mart larak 77.3 değerini aldı. İnşaat sektöründe ayında yüzde 23.9 oldu. ayında 87.9 iken, Nisan ayında yüzde 7.9 bir önceki aya göre, alınan kayıtlı siparişlerin oranında azalarak 81’i buldu. Gelecek 12 ay- mevcut düzeyi alt endeksi yüzde 1.8 azala- Tüketici güven endeksi 80.2 oldu lık döneme ilişkin genel ekonomik durum rak 74.9 oldu. Gelecek üç aylık dönemde Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye beklentisi endeksi Mart ayında 94.1 iken, toplam çalışan sayısı beklentisi alt endeksi Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile Nisan ayında yüzde 11.9 oranında azalarak ise yüzde 4.3 azalarak 79.7 değerini aldı. yürütülen tüketici eğilim anketi sonuçla- 82.9 oldu. Bununla birlikte geçen 12 aylık İnşaat sektöründe Nisan ayında giri- rından hesaplanan mevsim etkilerinden döneme göre gelecek 12 aylık dönemde şimlerin yüzde 49.5’i faaliyetleri kısıtlayan arındırılmış tüketici güven endeksi ise Ni- dayanıklı tüketim mallarına harcama yap- herhangi bir faktörün olmadığını, yüzde san ayında bir önceki aya göre yüzde 7.5 ma düşüncesi endeksi Mart ayında 97.4 50.5’i ise faaliyetlerini kısıtlayan en az bir oranında azaldı; Mart ayında 86.7 olan en- iken, Nisan ayında yüzde 4.7 oranında aza- temel faktör bulunduğunu belirtti. İnşa- deks, Nisan ayında 80.2 oldu. Geçen 12 aylık larak 92.8’e indi.

Ekonomik Güven Endeksi, Nisan 2021

Endeks 120 110 98,9 100 92,6 93,9 90 80 70 60 58,4 50 40 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 01 02 03 04 2019 2020 2021

EKONOMİK FORUM 127 SELECT NEWS

TOBB President M. Rifat Hisarcıklıoğlu: THE SECRET BEHIND THE WAR OF INDEPENDENCE AND THE SUBSEQUENT SUCCESS WAS “UNITY”

This year marks the centenary of the creation of our National Anthem and the Constitution of 1921, which is accepted as the first modern-age Turkish constitution. This article will allow us to see just how precisely proper both undertakings were, considering the conditions of the time. Here, we will look back at how the will of a unified nation during and after the War of Independence saved that nation and help found this country.

021 marks the centenary of two particularly The Treaty of Sevres was the act; it stemmed from the nation led by Mustafa 2 important milestones in Turkish history; final step in the downfall Kemal. It was also extremely significant that the acceptance of our National Anthem and the At the end of the WWI, the Ottoman Empire legitimacy of the National Resistance came from Constitution of 1921, which is the first modern- was on the losing side, and it was clear that the a free and elected Parliament. age Turkish constitution. The importance of these Empire was on the verge of dissolution. Four two milestones becomes even clearer when we corners of the country were occupied by foreign The suffering of a nation think of the conditions of the day. As our founding forces; the army was dissolved, the economy could not be told any clearer. leader Mustafa Kemal Atatürk had said in “The had routed, the production had stopped. Sultan Mehmet Akif Ersoy, our national poet, Great Speech”; the group that the Ottoman Vahdettin was not able to stop the occupation, understood every second of the War of Empire fought alongside had lost at the World including that of İstanbul and of İzmir, and Independence and felt the idea behind it in the War I, the Ottoman army faced great defeats at decided to follow a completely submissive deepest way possible, which helped him write every front, and a rather overwhelming truce policy in the hopes of protecting his throne. The our National Anthem. Over 700 poems were was drawn up. In the aftermath of many years of Treaty of Sevres was the final step in this downfall. submitted for the National Anthem contest in fighting in the WWI, the nation was exhausted Furthermore, the Ottoman Empire was the only 1921. Mehmet Akif did not submit his poem for and poor. The people who had forced the nation state with an occupied capital among all the the contest because there was a 500 Lira award for and the empire into the war had fled the country states that were on the losing side of the war, the winner, which Akif rejected. When the contest for their dear lives. which was another historical dishonor. was over, Hamdullah Suphi, the then Minister of Education, announced that "they were not able to The nation was tired and poor, The Legitimacy of the War of Independence find a poem that truly satisfied everyone and that The state was occupied. originated from a free and elected Parliament. sincerely expressed the excitement of those days.” Vahdettin, who then hold the posts of Amid this disastrous scenery, Mustafa He then personally wrote to Akif and pleaded Sultanate and Caliphate in the Ottoman Empire, Kemal Pasha held onto his hopes, travelled to him to write the National Anthem, and assured was looking for flagrant solutions that only Anatolia, and ignited the War of Independence. him that they will find a solution for the award benefited his degenerate self and throne. The As a retaliation, he was removed from his post issue. Akif’s National Anthem poem was read in cabinet that was led by Damat Ferid Pasha, the by the İstanbul Government; his title and badges front of the Parliament on March 12th, 1921 and then Grand Vizier, was subject to the will of the were cancelled. Sultan Vahdettin then ordered was accepted with standing ovation. Although inglorious, coward, lonesome Sultan, and was and confirmed his execution; the government Akif was so poor that he could not afford a coat content to any circumstance that might protect even issued fetwas, explaining why his execution to wear, he took the 500 Lira award money and him and his entourage. The army had lost (and would be compliant with Islam. They then tried to donated it to a charity that taught knitting to still being dispossessed of) its armament. The have him killed by the military. injured war veterans in Sarıkışla Hospital and Entente was not complying with the provisions of However, Mustafa Kemal Pasha focused on poor women in the country to help them have the treaty; they exploited any excuse they could consultation and unity while trying to start the a profession. find to position the Entente navy and soldiers in national resistance in Anatolia; he sent messages İstanbul. The city of Adana was occupied by the all around the nation and successfully managed “May Allah never make this nation French whereas Urfa, Maraş, and Ayıntap were to gather small troops in Anatolia, their chiefs, need another National Anthem.” occupied by the British. Italian military was in small resistance groups, and nationalistic groups Mehmet Akif’s last words before he passed Antalya and Konya. Merzifon and Samsun were under a single roof of National Resistance led by were: “That poem was an expression of our also occupied by the British soldiers. him. Thus, the National Resistance was a group nation’s feelings of excitement during the War

128 EKONOMİK FORUM of Independence. That Anthem was written Just a couple of months after the opening of legislative, executive, or judiciary powers, or the in a time in which agonized souls devastated the Grand National Assembly of Turkey, they governmental organization. It only had one of by many disasters were waiting for salvation. It started working on the new constitution. The the chapters that are inherent to constitutions: is a valuable memory of those days. It cannot Constitution of 1921 was accepted on January foundation of the state. Consequently, it was be written again. I cannot write it again. That 20, 1921 with the name of “Teşkilat-ı Esasiye only a short-lived and temporary text that was poem is no longer mine, but our nation’s.” Great Kanunu”. The Constitution stripped the Ottoman prepared according to the conditions of the historian Prof. Dr. İlber Ortaylı also expressed that Sultan and the Government of all the power and day. So and so, a new and more comprehensive “the Turkish National Anthem is a divine literary empowered TBMM as the sole representative of constitution would be prepared in 1924. text. It has a philosophy behind it. It has depth.” the nation. For the first time in history, Turkish Imagine a devastated nation that Mehmet Âkif is a great poet as much as he is a nation superseded the sultanate. The Constitution singlehandedly salvaged a country that was man of great honor who will be an example for of 1921 actually and legally founded the Republic entrusted to foreign powers by its imprudent many generations. His nation laid him to rest in a with its first article that read “Sovereignty is rulers. Think of a poet who truly and deeply felt the way fitting to his life. Great Âkif’s following words vested in the nation without condition. The despair his nation, who had felt and articulated are our eternal prayer: “May Allah never make this governmental system is based on the principle these feelings into a poem, only to spend every nation need another National Anthem.” of self-determination and government by the coin he gained on the veterans and daughters of people.” The Constitution of 1921 was altered on his country. Again, imagine a leader that although The Constitution of 1921 was the first time October 29, 1923 to officially recognize the state all odds were against him, although the state tried that the nation replaced the sultanate. as a Republic. to legitimize his murder, who never gave up and On the other hand, the Grand National On the other hand, the Constitution of 1921 brought victory to his nation. This nation, who Assembly of Turkey (TBMM) was opened on April was a rather short and temporary constitution previously managed to come out strong from 23, 1920. It came into power as a new political with only 23 articles and 1 additional article. It such a hellhole, will manage to overcome every authority that represented the nation instead of was more of an “organizational code” instead challenge as one. We commemorate every hero İstanbul Government and that would oppose the of a “legal code”. It was not a constitution that of the War of Independence with mercy, gratitude occupation. So, they needed a new constitution. thoroughly explained civil liberties, the use of and respect. May they rest in peace.

The new paradigm of change The European Green Deal

eing the output of the EU’s sustainability- B oriented new business approach following its practice in circular economy within the scope of the fight against climate change, the European Green Deal (EGD) represents an opportunity for companies that use zero emission in production and manufacturing, while meaning substantial additional taxation for the remainder. In other Turkey is uniquely exposed to the EGD for several increase in renewable energy investments due words, our place in the new paradigm of change reasons. One of those reasons is that Turkey to decarbonization in particular. Analysts refer to will play an effective role in the shaping of our has close relations with the EU. Also, Turkey's Turkey's wealth in terms of renewable resources prospective exportation goals. export highly generates carbon, and there is a and express that Turkey may have a great role Analysts point out the fact that the European perception that Turkey's current climate policy is in meeting the demand regarding renewable Green Deal has only attracted attention as a not as ambitious as the EU's. Experts also agree energy. Therefore, it is underlined that energy theoretical concept, and express that there is that the EU creates significant opportunities for resources will not pose a strategic challenge for a possibility to effectively implement the EGD Turkey while striving for carbon-neutral activities. Turkey, instead, they will build a future as great after the COVID-19 pandemic. Experts note that Analysts emphasize that there will be a great sources of power.

EKONOMİK FORUM 129 SELECT NEWS

“Sovereignty and independence are our greatest fortune”

he Union of Chambers and Commodity Exchanges of Turkey (TOBB) T President M. Rifat Hisarcıklıoğlu published a message on the occasion of April 23 National Sovereignty and Children's Day and expressed that the opening of the Turkish Grand National Assembly (TGNA) is a milestone not only for the Turkish War of Independence but also for the Republic of Turkey's journey of reaching the level of contemporary civilization. Hisarcıklıoğlu: “We celebrate 23rd of April, the birthday of the Turkish Grand National Assembly with great honor and joy. Sovereignty and independence are the greatest fortune of our nation. We will remain grateful for the sacrifices of great Ataturk and our great heroes who lost their lives to bring independence We are determined to do our part to realize economical development, which to our land. Our children is the key protector of this fortune. As the Turkish is the basis of prosperity and happiness, at the level of the most advanced business community, we will endeavor to reinforce our Republic in line with countries. With this mindset and sentiment, I delightedly congratulate our its principles and goals and put a great effort to carry our Republic forward. children on April 23 National Sovereignty and Children's Day.”

dollars to the global market, have very low trade rates among themselves, and called the D-8 states to increase trade between each other. Hisarcıklıoğlu underlined that the welfare of more than 1 billion people living in the D-8 countries depends on the economic power of these states and that D-8 members generate around 4 trillion dollars of GPD. Hisarcıklıoğlu expressed that as D-8 member states, they achieved to export 1.5 trillion worth of goods and criticized that the trade between the members themselves remained at only 110 billion dollars. Hisarcıklıoğlu referred to this figure as insufficient and drew attention to the need for a better trade and investment environment between member states. Hisarcıklıoğlu suggested that the scope Hisarcıklıoğlu called D-8 member of the preferential trade agreement should therefore be expanded: “The full participation of the member states is necessary. For a better connection, we states to "increase in-group trade" need better physical and legal infrastructure. This should include visa-free travel between our countries. Therefore, in addition to the responsibilities of n his speech at the online D-8 Business Forum, The Union of Chambers and our governments, D-8 Chambers of Commerce and Industry have a crucial ICommodity Exchanges of Turkey (TOBB) President M. Rifat Hisarcıklıoğlu task. We must fully realize that this is the only umbrella organization of the highlighted that the Muslim states, with their exportation worth 1.5 trillion private sector within the D-8.”

its importance in many civilizations, the Ottoman Empire in particular. Erzurum: The Place Erzurum's cuisine has been inspired by the Caucasus, Russian and Iranian culinary cultures and offers delicious food with a magnificent blend of Where Civilizations Meet taste and smell. The use of natural and organic ingredients in the dishes further enhances the taste. Erzurum is one of Turkey's leading cities in terms of animal products, especially meat and dairy products. Erzurum's Chambers and Commodity Exchanges aim to bring Erzurum's 486 historical dishes to the surface and introduce them primarily in Turkey and then abroad by registering them as geographical indications. Erzurum Commodity Exchange, Erzurum Chamber of Commerce and Industry, Oltu Chamber of Commerce and Industry, and Pasinler Chamber of Commerce and Industry carry out activities to raise awareness on geographical indications. Within this scope, YOREX ith its rich culture and deep-rooted history, Erzurum has a Eastern Anatolia Geographical Indications Products Summit was held Wdistinctive cuisine thanks to its location on the Silk Road and in Erzurum in October 2019.

130 EKONOMİK FORUM