Koers En Kader Krimpenerwaard Kernenbeleid Voor Vitale Kernen

Home , Bergambacht, Schoonhoven, Vlist

Koers en Kader Krimpenerwaard Kernenbeleid voor vitale kernen

Gemeente Krimpenerwaard ondersteund door WSA Stedelijke ontwikkeling

Juni 2017 Oudewater Gouda

Haastrecht

Moordrecht Gouderak Vlist Stolwijk

Nieuwerkerk aan den IJssel

Berkenwoude Schoonhoven Bergambacht Ouderkerk aan den IJssel Ammerstol

Krimpen aan den IJssel Groot-Ammers Rotterdam Lekkerkerk Krimpen aan de Lek

Nieuw-Lekkerland Kinderdijk Voorwoord De gemeente Krimpenerwaard is een jonge gemeente, maar heeft een lange en rijke historie binnen haar gemeentegrenzen. De Krimpen- erwaard telt een grote diversiteit aan kernen en buurtschappen: klein-stedelijk, dorpskernen, buurtschappen, lint- en dijkbebouwing in de uitgestrekte ruimte van de polder. Ze hebben veel gemeen; een groot verenigingsleven, rustige en veilige woonmilieus en gemotiveerde ondernemers. Van oudsher voelen mensen in de Krimpenerwaard zich sterk met hun eigen kern verbonden.

De gemeente wil graag de vitaliteit van de kernen in de Krimpenerwaard behouden en gericht versterken. Niet door overal hetzelfde te doen, maar door aan te sluiten op de kernkwaliteiten die de kern uniek en bijzonder maakt. Halverwege 2015 heeft het College van burgemeester en wethouders het startschot gegeven voor het ontwikkelen van een breed gedragen visie op de kernen en daarop te baseren Kernenbeleid. Vanaf dat moment is een zeer inspirerend proces gaan lopen. In alle kernen hebben zinvolle bijeenkomsten met veel betrokken inwoners en ondernemers plaatsgevonden.

Wij hebben in alle bezochte kernen de vraag vanuit verschillende invalshoeken besproken: wat maakt deze kern uniek? En zijn op zoek gegaan naar de kracht van de totale gemeenschap in de Krimpenerwaard; ‘wat bindt ons nu als Krimpenerwaard’? Er is zo in 2015 en 2016 door velen bijgedragen aan een gezamenlijke visie op de toekomst van de kernen in de Krimpenerwaard.

Ik wens u veel plezier en inspiratie met het lezen van dit boekje, dat het resultaat vormt van het hele traject. Het geeft weer op welke manier de gemeente de kernen wil versterken: Koers en Kader Krimpenerwaard.

Heeft u een idee voor concrete versterking van een van onze kernen? Ik nodig u van harte uit om met mij of mijn collega-wethouders hierover in gesprek te gaan.

Namens het college van burgemeester en wethouders,

Lavinja Sleeuwenhoek Wethouder Gemeente Krimpenerwaard Burgerparticipatie - Samenleving

Koers en Kader Krimpenerwaard 5 Leeswijzer

In 2015 is de gemeente Krimpenerwaard gestart met het project Identiteit kernen Krimpenerwaard. Het doel is te komen tot vitale kernen door een gericht kernenbeleid, waarbij de specifieke identiteit van elke kern de ‘drager’ is van beleidsinzet en duurzame ontwikkeling. Het project heeft de volgende fasen doorlopen: (1) historische analyses, (2) benoeming identiteit alle elf kernen, (3) benoeming kernwaarden en (4) opgaven per kern.

Dit document vormt het resultaat van het hele traject: Koers en Kader Krimpenerwaard.

Het hoofdstuk Identiteit Krimpenerwaard biedt eerst een kort overzicht van de belangrijkste feiten en cijfers van de elf kernen in de Krimpenerwaard. Hierna volgt een beschrijving van de aanpak en resultaten van de eerste fasen van het project: een resume van de historische analyses en een beschrijving van de benoemde identiteit van de kernen. De benoemde identiteit van de kernen vormt vervolgens de aanzet voor de overeenkomsten en verschillen van de kernen en een korte typering van de Krimpenerwaard als geheel.

Het hoofdstuk Context en Trends is een intermezzo met een aantal externe factoren die bepalend zijn voor een relevant kernenbeleid. De trends vormen de kansen en bedreigingen voor de identiteit en ontwikkeling van de kernen.

Het hoofdstuk Vitale Kernen vormt de essentie van dit document: de opgaven per kern. Op basis van de identiteit van de kernen is een SWOT-analyse per kern gemaakt. De sterkten en zwaktes zijn met name gebaseerd op de resultaten van de sessies met bewoners en andere belanghebbenden en de bepaalde identiteit, zoals vastgelegd in de kernsheets. De kansen en bedreigingen zijn vooral gebaseerd op de externe invloeden op de kern vanuit de benoemde trends en regionale context. Dit alles vormt de basis voor zogenaamde ‘opgaven per kern’, waarop de kernen zich verder moeten ontwikkelen. Zij geven de noodzakelijke focus van het kernenbeleid voor de specifieke kern aan en worden verder uitgewerkt in specifieke afstemming van maatregelen en projecten per kern.

6 Koers en Kader Krimpenerwaard Uit de opgaven per kern wordt ook de complementariteit tussen de kernen onderling in de ontwikkeling van de hele Krimpenerwaard duidelijk. Elke kern levert haar bijdrage aan de ‘merkidentiteit’ van de unieke Krimpenerwaard. Het hoofdstuk Een karakteristieke Krimpenerwaard beschrijft op basis van het overzicht van de elf kernen en hun opgaven een beperkt aantal hoofdthema’s met doelstellingen. Deze doelen zijn mede gebaseerd op verkennende sessies met ambtenaren en met partners uit het maatschappelijk middenveld. Het overzicht van het ontwikkelperspectief van de kernen geeft een scherper beeld van het profiel van de Krimpenerwaard. Hiermee neemt haar onderscheidend en concurrerend vermogen binnen de (sociaaleconomische) omgeving van de regio toe.

Het profiel van de Krimpenerwaard is door deze aanpak: • Gericht. Het is gebaseerd op de ’doorontwikkeling’ van de specifieke identiteit in de kernen. • Gedragen. Inwoners, ondernemers en andere belanghebbenden in de kernen hebben het met elkaar tot stand gebracht. Door deze samenwerking in het ontwikkelproces van ‘koers en kader’ is een basis gelegd voor daadwerkelijke samenwerking in de uitwerking en uitvoering.

Het hoofdstuk Krimpenerwaard Ontwikkelkader gaat in op hoe dit koersdocument verder wordt vormgegeven. Specifieke uitwerking van opgaven en projecten is onderdeel van beleidsprogramma’s en maakt daarmee geen deel uit van dit beleidsdocument, dat hiervoor wel kaderstellend is.

Koers en Kader Krimpenerwaard 7 8 Koers en Kader Krimpenerwaard Inhoudsopgave

Voorwoord 05 Leeswijzer 06 Inleiding 11 Identiteit Krimpenerwaard 13 • Historische analyses 15 • Bijeenkomsten in de kernen 20 • Kernsheets 24 • Kenmerken Krimpenerwaard 28 Context & trends 31 • Trends 32 • Regionale context 38 Vitale kernen 39 • Opgaven per kern 40 • Interactie kernen 64 Karakteristieke Krimpenerwaard 67 Krimpenerwaard ontwikkelkader 73 literatuur & Bronnen 78

Koers en Kader Krimpenerwaard 9 Haastrecht

10 Koers en Kader Krimpenerwaard Inleiding

Aanleiding De herindeling van de vijf voormalige gemeenten tot de nieuwe gemeente Krimpenerwaard heeft geleid tot een andere verhouding van de gemeente tot haar kernen. Ook is hierdoor meer diversiteit binnen de gemeentegrenzen ontstaan. De gemeente omvat elf kernen: Ammerstol, Bergambacht, Berkenwoude, Gouderak, Haastrecht, Krimpen aan de Lek, Lekkerkerk, Ouderkerk aan den IJssel, Schoonhoven, Stolwijk en Vlist.

Van oudsher voelen de mensen in de Krimpenerwaard zich met hun eigen kern verbonden. Er is een sterke, kern-georiënteerde sociale cohesie en een hechte gemeenschapszin, die zich uit in een actief verenigingsleven en een groot vrijwilligersbestand. Om de kracht van de kernen en de samenleving te behouden en te versterken vindt de gemeente het belangrijk om een nieuwe gedragen visie op de identiteit van de elf kernen op te stellen. Het is daarbij van belang ook te kijken naar wat de kracht is van de totale gemeenschap in de Krimpenerwaard: “Wat bindt ons nu als Krimpenerwaard?”. Dit vormt de basis voor een beleid dat gericht is op versterking van de vitaliteit en leefbaarheid van de kernen en de gemeente als geheel. Doelstelling Het doel is een kernenbeleid dat de uitgangspunten en koers bevat voor verdere beleidsontwikkeling van de gemeente en tevens een basis vormt voor de nog op te stellen Omgevingsvisie.

Het kernenbeleid is een inspirerende en richtinggevende koers, maar vormt niet de exacte uitwerking van het beleid op diverse terreinen. Het is hiervoor wel het kader. De uitvoering kan dus verschillen op aspecten als exacte projectdefinities, timing en samenwerkingsvorm, maar de gewenste ontwikkelrichting, de koers, is bepaald.

Het feit dat gedurende de komende jaren op een beperkt aantal duidelijke opgaven per kern specifiek wordt ingezet, betekent nadrukkelijk niet dat de gemeente verder geen opgaven ziet. Het kernenbeleid is een specifieke en gerichte koers, die samengaat met de uitvoering van het algemeen beleid van de gemeente.

Koers en Kader Krimpenerwaard 11 Werken vanuit gebiedsidentiteit De opbouw van het hele traject is gericht op het verkrijgen van inzicht in de huidige identiteit en het vormen van een gericht toekomstperspectief voor de kernen. Dit perspectief voor de verschillende kernen wordt in dit document weergegeven in concrete Opgaven per kern.

Daarnaast vormt het overzicht van de identiteit van alle kernen samen een totaalbeeld van de karakteristiek van de hele gemeente Krimpenerwaard en de wijze waarop de kernen elkaar (kunnen) aanvullen. De ontwikkelrichting van de hele Krimpenerwaard is uiteraard sterk gebaseerd op de kwaliteiten van de kernen. De grote lijnen die zich aftekenen in de opgaven voor de kernen, vormen de hoofdthema’s waar de komende jaren op gefocust wordt door gemeente en belanghebbenden.

Een juiste aansluiting van nieuwe ontwikkelingen op de gevonden identiteit van dorpen en stad is uiteraard cruciaal; zowel voor waardeontwikkeling als voor een blijvende herkenning van eigenheid door de huidige bevolking.

12 Koers en Kader Krimpenerwaard Identiteit Krimpenerwaard

• Historische analyses De nieuwe gemeente Krimpenerwaard heeft een uniek slagenlandschap van weilanden en een • Bijeenkomsten in de kernen dynamisch rivierenlandschap. Naast het landschap zijn • Kernsheets de verschillende kernen de ‘dragers’ van de identiteit. Zij kennen een rijke historie. Bewoners hebben een • Kenmerken Krimpenerwaard lang gewortelde identificatie met de eigen kern. Dit toont zich in een hecht gemeenschapsgevoel en sterk verenigingsleven.

Het in beeld brengen van de identiteit samen met lokaal betrokkenen, legt een betrouwbare en geloofwaardige basis voor gerichte keuzes voor de toekomst. Zo ontstaat nog sterkere herkenbaarheid, profilering en meer vitaliteit in de kernen. Met elkaar vormen de kernen zo een Krimpenerwaard die veel te bieden heeft op verschillende, unieke plekken.

Het doel van het project is een gericht Kernenbeleid op basis van de identiteit van de kernen: sterker maken wat kenmerkend is voor de kern. Niet meer van hetzelfde, maar profileren van eigenheid!

Koers en Kader Krimpenerwaard 13 Identiteit Krimpenerwaard

stap 1: stap 2: stap 3: stap 4: Historische analyse mental mapping kernsheets kernenbeleid

BERGAMBACHT DORP OP KRUISPUNT ‘S HEERAARTSBERG BERKENWOUDE Bergambacht 6.684 inwoners Ondernemend XL- dorp in hart van de polder Behoudende gemeenschap in de rust van de polder

De naam Bergambacht is afkomstig van de Heer Van den Berg, die Het dorp Bergambacht wordt ten Noorden ‘op natuurlijke wijze’ begrensd door bezitter was van dit Ambacht (gebied van regeermacht en lagere het daar veel eerder gevormde polderlint van Benedenberg en Bovenberg met rechtspraak). De Berg is de heuvel (eigenlijk een donk) zo’n 2.50 meter boven haar vele hoeves. N.A.P. Op deze heuvel is in 1280 (ten tijde van Floris V ) een kapel gebouwd, Daarnaast ligt het dorp in de oksel van de kruising N-Z (N207 naar maatschappij leefomgeving economie ongeveer op de plek waar nu de NH-Kerk nu staat. In de 13e eeuw heette het Gouda) en O-W (parallelweg N210 Rotterdam – Schoonhoven). Deze enige, dorp Mons; een eeuw later was sprake van Berchambocht. In 1870 werd doorgaande auto ontsluitingsroute van de hele Krimpenerwaard doorkruist het Bergstoep via een veer verbonden met Groot Ammers en daarmee met De dorp en scheidt de oudste historische kern van het relatief omvangrijke • Vestigingsklimaat voor jongeren versterken • Winkel- en commerciële functie voor omliggende Alblasserwaard. bedrijventerrein en zuidelijk woongebied. De mogelijkheden voor vestiging en verblijf van kernen versterken jongeren wordt verder ontwikkeld. Bereikbare De positionering van het winkelen in de kern t.o.v. Het dorp was oorspronkelijk een lintbebouwing langs de Hoofdstraat vanuit De inwoners zijn voor een groot deel gezinnen met oudere kinderen woningbouw kan vorm krijgen (locaties benoemen de andere kernen is van belang om voldoende bebouwing rond de kerk. Door haar ligging in de polder in plaats van aan een en vooral (boven-)modale inkomens. Hun leefstijl is te kenmerken als – check visie corporaties – afstemming woonvisie) afzetmarkt te behouden. Naast aanbod in de van de rivieren, was het voornamelijk gericht op landBouw. Begin 20e behoudend en gericht op familie(-waarden). Maar liefst een derde deel van de De kern als uitgaansfunctie voor jongeren kan dagelijkse levensbenodigdheden (ook voor de eeuw ontwikkelde zich echter een rijkdom aan amBacHten op terrein inwoners is dan ook actief in religieus verband. verder vorm krijgen in samenhang met de functie omliggende kernen Stolwijk, Ammerstol, van voeding, bouw, gebruiksgoederen, kleding etc. en doelgroepen van Schoonhoven als Berkenwoude) zal uitgaan en retail in specifieke, Het dorp vervult daarmee van oudsher een Verzorgende functie Voormalig premier Wim Kok is er geboren als zoon van een timmerman. uitgaansgebied. duurzame goederen het verblijfs- en Voor andere dorpskernen in de krimpenerwaard. Daarmee heeft ook de traditie van het socialisme een wortel in dit vooral winkelklimaat van de kern versterken. Afstemming religieus, oud ambachtsdorp. op Schoonhoven en zelfs Krimpen ad IJssel is.

• Profilering gericht op passende, concurrerende Slot Herbouwt ‘t Veer bedrijvigheid De zone tussen Krimpen aan de Lek en Bergambacht 1615 1869 leent zich voor afstemming in type bedrijvigheid en Vergroot met Gemeente Plundering & Verbranding gemeente Zuidbroek Boerderij ‘t Slot Einde Spoorlijn Gemeente Bergambacht Krimpenerwaard aanbod van locaties, gebouwen en voorzieningen. SAMEN BEHOUDEND RUST De sectoren in logistiek, handel en maakindustrie

1512 1857 1857 1942 1985 2015 kunnen vanuit een gezamenlijke profilering beter inspelen op de marktontwikkeling en het aanwezige Verbonden via verenigingen Authentieke architectuur behouden Natuurlijk/groene hart bedrijvennetwerk beter benutten We vallen niet zomaar om Betaalbaar wonen Behoefte aan veiligheid (parkmanagement, acquisitie, HRM, services etc.) 1800 1900 2000 Ruimte voor zowel jong als oud Betaalbare marktgelden Men in elkaars waarden laten Relatie met werkgelegenheidsontwikkeling en verdiencapaciteit bedrijven Krimpenerwaard. Voor elkaar opkomen Tradities in ere houden Elkaar met rust laten Veel inzet van vrijwilligers Lintbebouwing behouden Behoefte aan een opgeruimd dorp Sterk verenigingsleven Behouden van de jeugd Eenvoudig leven 1870 Meedoen en geaccepteerd worden Behouden van dorpsvoorzieningen Exclusief en ook rustig wonen Slot ‘s Heer Aartsberg Verbinding Alblasserwaard Betrokken Niet te modern Geloofsovertuiging, ‘zondagsrust’ Saamhorig binnen de groep Authentiek leven 1280 1840 1914 1840 Verzuiling Kritisch op nieuwbouw Kapel Gemeente Bergambacht Spoorlijn Boerderij gekocht door bouwbedrijf Locatie NH Kerk Schoonhoven - Gouda

Buurtschap

Bovenberg 7 RESULTAAT SESSIE s t e r k Z w De cultuur is a k behoudend van Ondernemerscultuur karakter. Regiofunctie winkels (en bedrijven) Fysieke scheiding in Bergambacht door N210 Verschillende groepen leven in Verenigingsleven Weinig uitstraling / herkenbaarheid; geen onderlinge verband harmonie met elkaar, waarbij het deelgebieden Centrale bereikbaarheid in Krimpenerwaard verenigingsleven de verbindende factor vormt. Sociaal maatschappelijke structuur met veel dwarsverbanden 6 De kleinschalige kern is De gezamenlijke activiteit is de gevoelig voor basis voor onderlinge . verandering acceptatie. 4 Dagelijks winkelen vindt al ergens 3 Het unieke karakter van het b e d r i g n anders plaats. Maar nog bestaande Knooppuntontwikkeling polderdorp is beleefbaar aan het voorzieningen zoals basisscholen Aantrekken bedrijven / werkgelegenheid, ontwikkeling Ontsluiting (zwaar) verkeer zijn afhankelijk van (natuur-)zwembad annex bedrijvencluster Geen aansluiting aanbod bedrijfslocaties op (nieuwe) vraag? Nederzetting voldoende deelname. ijsbaan. Hier smelten (traditie van) vakmanschap en ambacht Geen aansluiting woningaanbod op groep die je wilt aanspreken

polderlandschap k a n s en gemeenschap samen in een Sterke sociale binding bij ondernemers aan de kans kant unieke, open plek in de kern van dit Vestiging jongeren, aansluiting op sportcultuur jeugd 2 dorpje in de uitgestrekte Buurtschap polder. Tussenlanen

Het dorp straalt rust uit. Kleine boerderijen gaan samen met zowel eenvoudige als meer luxere, vrijstaande villa’s, velen met vrij 5 uitzicht over het polderlandschap. Daarbij is de kern ook relatief afgeschermd van het Oude omliggend landschap ambachten ondernemend betrokken veelZijdig Groeikern Februari 2016 Januari 2016 i.o.v. i.o.v. 1. NH Kerk / 2. Ondernermerskern // 3. Hotel Restaurant de Arendshoeve // 4. Korenmolen Den Arend // 5. Watertoren // 6. monumentale hoeve Tusschenlanen // 7. monumentale herenhoeve Bouwlust

eind 2015 Begin 2016 medio 2016 Begin 2017

14 Koers en Kader Krimpenerwaard Historische analyse Kernsheets In de eerste fase van het project is de historische ontwikkeling van Op basis van de uitkomsten van Mental Mapping en de sessies met alle 11 kernen op hoofdlijnen beschreven als basis voor de huidige professionals wordt per kern een kernsheet opgesteld. identiteit. De ontstaansgeschiedenis vormt een belangrijke Hierop is een fragment van de gezamenlijk gemaakte kaart verklaring voor de huidige identiteit van de kernen. Identiteit weergegeven, met highlights van een aantal aandachtspunten. groeit met de tijd. Daarboven is een resume van uitspraken en onderwerpen van de De historische analyse verklaart de huidige situatie vanuit een sessies opgenomen in een kernwaardentabel als onderbouwing ‘gelaagdheid’ van dimensies (fysiek, sociaal, economisch, cultureel van de benoemde kernwaarden. De beelden versterken vervolgens en politiek). Dit vormt een basis voor interpretatie van de de betekenis van de kernwaarden. actualiteit en een beoordelingskader voor de uitkomsten uit de De kernsheets zijn ‘gevalideerd’ door betrokkenen en deelnemers identiteits-sessies met de betrokkenen in de volgende fase. aan de sessies en vormen daarmee een gedragen beeld van de In deze onderzoeksfase is ook een sessie gehouden met identiteit van de 11 kernen. vertegenwoordigers uit het maatschappelijk middenveld. Het geeft een reflectie op verschillen tussen kernen onderling vanuit diverse Kernenbeleid invalshoeken, belangen en thema’s. In de laatste fase van het traject is een kader voor gericht Sessies mental mapping kernenbeleid geformuleerd. In alle 11 kernen zijn vervolgens sessies gehouden met Op basis van de kernwaarden en het beschikbare materiaal zijn ‘ervaringsdeskundigen’ op basis van een door WSA ontwikkelde SWOT analyses en gerichte opgaven per kern gesteld. In dit methode van ‘mental mapping’. Via deze methode kan de huidige koersdocument wordt beschreven hoe de gemeente, samen met (beleving van) identiteit gericht in beeld worden gebracht. inwoners en andere belanghebbenden, op basis van deze opgaven Deelnemers wordt een aantal vragen voorgelegd, die kunnen de specifieke karakteristiek van de kernen en hun vitaliteit wil worden ‘beantwoord’ door het plaatsen van stickers op een versterken. overzichtskaart van het gebied. Het doel is een treffend beeld van de huidige identiteit van de kernen op basis van de inzichten van belanghebbenden en ‘kenners’ van het gebied. Het geeft ook inzicht in de onderlinge verschillen en overeenkomsten van de kernen en hun positie binnen de Krimpenerwaard als geheel.

Koers en Kader Krimpenerwaard 15 Identiteit Krimpenerwaard Historische analyses

Van de elf kernen zijn historische analyses gemaakt.

16 Koers en Kader Krimpenerwaard Ammerstol Bergambacht Ontstaan aan een waterloop van Het dorp Bergambacht is een veenrivier ligt ontstaan op een donk. De Heer Ammerstol, een dorp dat dreef van den Berg was de naamgever op de zalmhandel en van het dorp. Door de rijkdom mandenmakerij. Het staat aan ambachten vervult hierdoor bekend om haar Bergambacht van oudsher een hardwerkende arbeiders. verzorgende functie voor Momenteel is het dorp zeer actief omliggende dorpskernen. Door in een sterk verenigingsleven, haar ligging kenmerkt het dorp bijvoorbeeld de befaamde ijsclub. zich nog steeds door een groot aantal bedrijven en voorzieningen.

Berkenwoude Gouderak Berkenwoude is ontstaan Eén van de jongste rivierdorpen vanuit veenontginning en kent Gouderak staat bekend om de daardoor een bebouwing in befaamde IJsselformaat stenen, lintvorm. De eerste eenvoudige die van de 15e eeuw tot aan de woningen ontstonden op een de 20e eeuw in steenfabrieken donk. Inkomsten kwamen vooral werden gemaakt. Het dorp voort uit visvangst en akkerbouw, beschikt daarnaast over een veer maar ook eendenkooien. Het naar Moordrecht. Naast dorp had allerlei soorten Gouderak ligt het beschermde verenigingen en was (streng) natuurreservaat de Stolwijkse gelovig. De kern is in de 20e eeuw Boezem waar unieke flora te in omvang gegroeid, maar veel vinden is. voorzieningen zijn inmiddels uit het dorp verdwenen.

Koers en Kader Krimpenerwaard 17 Haastrecht Krimpen aan de lek Het dorp Haastrecht ontstond Krimpen aan de Lek is gebouwd rond 1100 langs het veenriviertje op een strategische plek langs de de Vlist, waar het aansloot op de Lek waardoor het dorp aan de Hollandse IJssel. Door deze ligging wieg van de Hollandse kreeg Haastrecht het recht tot scheepsbouw kon staan. Dit is te tolheffing. Het dorp is vanaf het zien aan een aantal eind van de 19e eeuw bestuurd multinationals zoals IHCM erwede door de familie Bisdom van Vliet. en SBM offshore, die hier hun Zij hebben het gemeenschapshuis herkomst kennen. Daarnaast Concordia gesticht. Het gebouw beschikt het dorp over een veer doet nu dienst als culturele naar Kinderdijk, met de bekende ontmoetingsplaats en theater. molens. Momenteel vormt Haastrecht vooral een startpunt voor natuurrecreatie in het gebied. Lekkerkerk Het lintdorp Lekkerkerk leefde eeuwen lang van scheepsbouw en scheepsvaart en daarnaast landbouw. Kenmerkend is de hoge beveiliging tegen hoogwater, symbool voor de afhankelijkheid van water. Het dorp heeft een monument waarmee herdacht wordt, dat de bevolking wapendroppings van de geallieerden niet verraadde tijdens de tweede wereldoorlog.

18 Koers en Kader Krimpenerwaard Ouderkerk aan den IJssel Schoonhoven Ouderkerk aan den IJssel, ook VestingstadS choonhoven staat wel bekend als het vanuit historisch oogpunt bekend ‘schippersdorp’, was sterk gericht als ‘zilverstad’ en het daarbij op de binnenvaart. Dat ging horende traditionele samen met veeteelt. Ondanks dat vakmanschap. Schoonhoven de binnenvaart vrijwel volledig heeft te maken gehad met diverse verdwenen is uit het dorp, belegeringen en is zelfs heeft de schippersvereniging ontnomen door de Geuzen. Schuttevaer er nog steeds leden. Het bebouwde gebied is ruim Sinds de jaren zeventig is verdubbeld in de laatste eeuw Ouderkerk in omvang waardoor Schoonhoven de gegeroeid, hoofdzakelijk met meeste inwoners kent binnen de forenzen uit Rotterdam. Krimpenerwaard.

Stolwijk Vlist Stolwijk is bekend om haar Het pittoreskeVlist is gelegen Stolwijkse kaas. De kaasbereiding langs de rivier de Vlist en bestaat komt ook terug in het wapen van grotendeels uit oude boerderijen. Stolwijk, voor zover bekend het De Vlist heeft aan het eind van enige wapen waar de 15e eeuw dienst gedaan als zuivelproducten op staan. In de boezem voor de bemaling van 20e eeuw is het dorp gegroeid de polders. Het landschap wordt met woningbouw en een geroemd om haar natuurlijke langgerekt bedrijventerrein. karakter en wordt dan ook van rijkswege beschermd. Voor recreanten is het een rustige plaats om te ontspannen.

Koers en Kader Krimpenerwaard 19 Identiteit Krimpenerwaard Bijeenkomsten in de kernen

sessies met betrokkenen In de historische ontwikkeling ligt een belangrijk deel van de hedendaagse identiteit van de kernen besloten. De identiteit is in elk van de 11 kernen onderzocht door middel van sessies met een vertegenwoordiging van bewoners, ambtenaren en het maatschappelijk middenveld. De sessies waren gericht op de ‘gezamenlijke duiding van identiteit’ van de kern. Uitnodiging tot deelname was gericht aan alle belanghebbenden: inwoners, ondernemers, instellingen, verenigingen. Met nadruk vond geen selectie vooraf plaats van representatieve deelnemers, maar is open en breed uitgenodigd. In de bijeenkomsten is telkens een globale basiskaart gebruikt: een abstracte weergave van het gebied met slechts enkele oriëntatiepunten. Deelnemers kregen een setje iconen op stickers aangereikt. Deze werden gebruikt om op de kaart van het gebied ‘persoonlijk’ antwoord te geven op de 7 vragen, die werden voorgelegd aan de aanwezigen.

Gedurende de bijeenkomst ontstond zo een kleurig pallet aan stickers op de grote kaart van het gebied. Hiermee tekende zich letterlijk een gemeenschappelijk beeld af van wat de deelnemers

20 Koers en Kader Krimpenerwaard vonden van specifieke kwaliteiten en kenmerken van het gebied en waarin deze besloten liggen. Visie identiteit kernen Krimpenerwaard DezeVraagstelling grote, collectieve sessies M ental Map van de kern is één van de concrete producten van de sessie, waarin alle relevante

‘identiteitsdragers’VisieVraag 1 identiteitWaar werkt u enkernen hoezijn reist benoemd. u Krimpenerwaard daarheen? Tijdens de sessies zijn ook vragen Geef aan waar uw (dagelijkse) werkplek is. opVraagstelling flipoverso geschreven. sessies Hier stonden ambtenaren van de gemeenteVisie o identiteitKies bijhiervoor die het met icoonkernen met de het inwoners vervoermiddel Krimpenerwaard d atin u gebruiktgesprek: gingen en o Doe dit aan de rand van de kaart in de juiste richting, als uw werkplek buiten de kaart valt. Als u opmerkingenVraagstelling Vraag 1 vrWaarijwilligerswerk werkt van sessies u doet, enhen hoe geef noteerden.reist dan die u daarheen?plek aan. Als Ook u niet werkt deze / reist, gesprekken geeft u niets aan. leverden veelVisie waardevolleo identiteitGeef aan waar uw informatie kernen(dagelijkse) werkplek Krimpenerwaard op. is. Vraag 2o KiesWaar hiervoor winkelt het uicoon (het met liefst)? het vervoermiddel dat u gebruikt: Vraag 1 Waar werkt u en hoe reist u daarheen? VisieVraagstellingo identiteitDoeGeef dit aan aan waar de sessies urand het kernen vanliefst de (dagelijks) kaart inKrimpenerwaard de winkelt. juiste richting, als uw werkplek buiten de kaart valt. Als u

Aan heto vrKiesGeefslotijwilligerswerk hiervoor aan van waar het uwde doet, icoon: (dagelijkse) bijeenkomst geef dan werkplek die plek aan.is. werdenAls u niet werkt de / reist, conclusies geeft u niets aan. nader Visie identiteit kernen Krimpenerwaard o VisieVraagstelling o identiteitAlsKies dit hiervoor buiten hetdesessies kaart icoonkernen valt, met plak het vervoermiddeldan Krimpenerwaard de sticker opdat d ue gebruiktrand van: de kaart in de juiste richting. beschouwdo met de groep en van individueel commentaar voorzien Vraagstelling sessiesVisie identiteit kernen KrimpenerwaardVraag 1 DoeWaar dit werktaan de randu en van hoe de reist kaart u in daarheen? de juiste richting, als uw werkplek buiten de kaart valt. Als u Vraag 2 o Waar winkelt u (het liefst)? Vraagstelling sessies Vraagstelling sessies door deo vrGeefdeelnemersijwilligerswerk aan waar uw doet, (dagelijkse) geefom dan scherperwerkplek die plek aan.is. Als inzicht u niet werkt te/ reist, krijgen geeft u niets in aan. wat ‘zich Visie identiteitVisie kernen identiteit Krimpenerwaard kernen Krimpenerwaard Vraag 13o GeefWaarWat aan vindt werkt waar u ude het en prettigste liefsthoe (dagelijks)reist plek u daarheen? winkelt.om mensen te ontmoeten? Vraag 1 Waar werkt u en hoe reist u daarheen? Visieo identiteitKies hiervoor het icoonkernen met het vervoermiddel Krimpenerwaard dat u gebruikt: Vraagstelling sessiesVisie identiteit kernen Krimpenerwaardheeft afgetekend’. KiesGeef hiervoorop de kaart het aanicoon: waar dit volgens u het geval is. Geef aan waar uwVraagstelling (dagelijkse) werkplek is. sessies o DoeGeef dit aan aan waar de uwrand (dagelijkse) van de kaart werkplek in de juiste is. richting, als uw werkplek buiten de kaart valt. Als u o Vraag 1Vraagstelling Waar werkt u en hoe sessies reist u daarheen? Vraag 2o Waar winkelt u (het liefst)? KiesVisie hiervoor identiteithet icoon met het vervoermiddel kernen d atKrimpenerwaard u gebruikt: VraagstellingVraag 1o KiesAlsWaar dit hiervoor buiten werkt hetdesessies u kaart icoon:en hoe valt, reist plak danu daarheen? de sticker op de rand van de kaart in de juiste richting. o o Geef aan waar uw (dagelijkse) werkplek is. o vrKiesijwilligerswerk hiervoor het doet, icoon geef met dan het dievervoermiddel plek aan. Als d atu niet u gebruikt werkt /: reist, geeft u niets aan. Vraag 1 WaarDoe dit werkt aan de u rand en hoevan de reist kaart u indaarheen? de juiste richting, als uw werkplek buiten de kaart valt. Als u Geef aan waar uwu het (dagelijkse) liefst (dagelijks) werkplek winkelt. is. o VraagstellingVraag 1o KiesWaar sessies hiervoor werkt het u icoonen hoe met reist het vervoermiddel u daarheen? d at u gebruikt: o DitDoe kan dit inaan een de gebouw rand van zijn de of kaart in een in debuitenruimte. juiste richting, als uw werkplek buiten de kaart valt. Als u Geefvrijwilligerswerk aan waar uw doet,(dagelijkse) geef danDoe werkplek die dit plekaan is. deaan. rand Als vanu niet de werkt kaart /in reist, de juiste geeft richting, u niets aan.als uw werkpleko buiten de kaart valt. Als u o oVraag Geef 1 aan Waar waar uw werkt (dagelijkse) u en hoe werkplek reist is. u daarheen? Vraag 3o KiesWat hiervoor vindt u het de icoon:icoon prettigste met het plekvervoermiddel om mensen dat u tegebruikt ontmoeten?: o o vrijwilligerswerk doet, geef dan die plek aan. Als u niet werkt / reist, geeft u niets aan. o Kies hiervoor het icoon met hetvrijwilligerswerk vervoermiddel Geef aan doet, dwaarat u geef gebruiktuw dan(dagelijkse) die: plek werkplek aan. Als u is. niet werktVraag / reist, 2 geeft Waar u niets aan.winkelt u (het liefst)? o Kies hiervooro het icoon met het vervoermiddel dat u gebruiktVraag: 1 DoeAlsWaar dit dit buiten werktaan de de randu kaart en van hoe valt, de reist plakkaart danu in daarheen? de de juiste sticker richting, op de rand als uw van werkplek de kaart buiten in de juistede kaart richting. valt. Als u Vraag 2 DoeWaar Vraagdit aan winkelt de1 randWaar u van(het werkt de liefst)? kaart u inen de hoe juiste reist richting, u daarheen? als uw werkplek buiten de kaartVraag valt. Als u 4 o GeefWat op vin dedt kaart u veruit aan waar de mooistedit volgens plek u het in geval uw is. kern en directe omgeving? o Doe dito aanKies de hiervoor rand van het de icoon kaart met in de het juiste vervoermiddel richting, als d uwat u werkplek gebruikt :buiten Geef de aan kaart waar valt. Als u hetu liefst (dagelijks) winkelt. Geef aan waar u het liefsto (dagelijks) winkelt. o Geef aan waar uw (dagelijkse) werkplek is. o vrijwilligerswerko Geefdoet,Vraag aan geef 2 waar danWaar uwdie (dagelijkse)plek winkeltDoe aan. dit Als aan uwerkplek u(het deniet rand liefst)?werkt is. van / reist,de kaart geeft in ude niets juiste aan. richting, als uwo werkplekvrKiesGeefijwilligerswerk hiervoor opbuiten de de kaart kaart het doet, valt.aanicoon: Als welke geef u danplek die u het plek mooiste aan. Als vindt u niet of werkthet meest / reist, kan geeft waarderen u niets aan.. vrijwilligerswerko doet, geef dan die plek aan. Als u niet Vraagwerkt / reist, 2o geeftWaar u niets aan.winkelt u (het liefst)? o Kies hiervooro hetKies icoon: hiervoor Geef het icoon aanvr waar metijwilligerswerk uhet het vervoermiddel liefst doet,(dagelijks) geef dat dan winkelt. u gebruikt die plek : aan. Als u niet werkto / reist,Kies geeft hiervoor u niets aan.het icoon: o Vraag 3o DitKiesWat kan hiervoor vindt in een u het gebouw de icoon:icoon prettigste zijn met of het in plekeenvervoermiddel buitenruimte. om mensen dat u tegebruikt ontmoeten?: Vraag 2 WaarAls dit winkeltbuiten deDoe u kaart (het dit valt,aan liefst)? deplak rand dan van de desticker kaart op in d dee rand juiste van richting, de kaart als in uw de werkplek juiste richting. buiten de okaart Geef valt. Als aan u waar u het liefst (dagelijks) winkelt. o o Vraag 2o KiesWaar hiervoor winkelt het icoon:u (het liefst)? o DoeAls dit dit buiten aan de de rand kaart van valt, de plakkaart dan in de de juiste sticker richting, op de rand als uw van werkplek de kaart buiten in de juistede kaart richting. valt. Als u vrijwilligerswerk doet, geef dan die plek aan. Als u niet werkt / reist, Vraaggeeft u niets 2o aan. BijvGeefWaar de op plek,winkelt de kaart waar aanu u (hethet waar meest liefst)? dit volgensvan geniet, u het mooiste geval is. herinnering aan heeft of zelfs trots op bent o Geef aan waar u het liefst Vraag(dagelijks) Als dit 2 buiten winkelt.Waar de winkeltkaart valt, u plak (het dan liefst)? de sticker op de rand van de kaarto inKies de juiste hiervoor richting. het icoon: o Geef aan waar u het liefst (dagelijks) winkelt. o Vraag 3 KiesWat hiervoor vindt het u de icoon: prettigste plek om mensen te ontmoeten? vrKiesijwilligerswerk hiervoor het doet, icoon: geef dan die plek aan. Als u niet werkt / reist, geeft u niets aan. o Kies hiervooro Geef hetaan icoon: waar u het liefst (dagelijks) winkelt. Vraag 4o GeefWat korteaan vin waardt toelichting u uveruit het liefst op de de (dagelijks)mooiste flipover wat winkelt.plek het in geval uw iskern en waarom. en directe omgeving? GeefVraag op de 2 kaart Waar aan waar winkelto dit volgens u (het u hetliefst)? geval is. o Als dit buiten de kaart valt, plak dan de sticker op de rand van de kaart in de juiste richting. oo Als dit buiten de kaartVraag valt, 3 plakWat dan vindt deKies sticker uhiervoor de op prettigste de het rand icoon: van plek de kaart om inmensen de juiste te richting. Vraagontmoeten? 3 DitWat kan vindt in een u gebouw de prettigste zijn of in plekeen buitenruimte. om mensen te ontmoeten? o Als dito buiten de kaart valt, plak dan de sticker op de rand van de kaarto inKiesGeef de juiste hiervoor op richting.de kaart het aanicoon: welke plek u het mooiste vindt of het meest kan waarderen. Kies hiervoor hetGeef icoon: aan waar u het liefst (dagelijks) winkelt. o o o o Geef opo deAls kaart dit buiten aan waar de kaart dit volgens valt, plak u het dan geval de sticker is. op de rand van deGeef kaart op in dede juiste kaart richting. aan waar dit volgens u het geval is. Dit kan in een gebouw zijn of in een buitenruimte. Vraag 2o AlsWaar dit buiten winkelt de kaart u (het valt, liefst)? plak dan de sticker op de rand van de kaart in de juiste richting. Vraag 3 o Wat vindt ou deKies prettigste hiervoor Kies het plek hiervooricoon: om mensen het icoon: te ontmoeten? Vraag 5o KiesWaar hiervoor gaat het icoon: volgens u ‘de verkeerde kant op’ ? Vraag 3o Wat vindt u de prettigste plek om mensen teVraag ontmoeten? 3o KiesWat hiervoor vindt u het de icoon: prettigste plek om mensen te ontmoeten? Geef op de kaart Als aan dit waar buiten dit devolgens kaart uvalt, het plakgeval dan is. de sticker op de rand van de kaart in de juisteo richting.Geef aan waar u het liefst (dagelijks) winkelt. o o oVraag Dit kan 3 inWat een gebouwvindt u zijn de of prettigste in een buitenruimte. plek om mensenVraag te ontmoeten? 4 o BijvWat de vin plek,dt waaru veruit u het de meest mooiste van geniet, plek mooiste in uw kernherinnering en directe aan heeft omgeving? of zelfs trots op bent o Geef op de kaart aan waar dit volgens u het geval is. o Geef op de kaart aan waar dit volgens u het geval is. Vraag 4 KiesWat hiervoor vindt het u veruit icoon: de mooiste plek in uw kern en directe omgeving? o Dit kan in een gebouw zijn of in een buitenruimte. o Kies hiervooro Geef hetop deicoon: kaart aan waar dit volgens u het geval is. o KiesGeef hiervoor op de kaart het aanicoon: welke plek u het mooiste vindt of het meest kan waarderen. GeefVraag op de 3 kaart Wat aan vindtwelkeo pleku de u prettigste het mooiste plekvindt omof het mensen meest kan te waarderenontmoeten?. Vraag 3o GeefKiesWat hiervoor korte vindt toelichting u het de icoon: prettigste op de flipover plek wat om het mensen geval is teen ontmoeten?waarom. oo Dit kan in een gebouwVraag zijn 4 of Watin een vin buitenruimte. Kiesdt uhiervoor veruit hetde icoon:mooiste plek in uw kern en directeo omgeving?Kies hiervoor het icoon: o Dit kano in een gebouw zijn of in een buitenruimte. o Als dit buiten de kaart valt, plak dan de sticker op de rand van de kaart in de juiste richting. Kies hiervoor hetGeef icoon: op de kaart aan waar dit volgens u het geval is. o WaarKiesGeef hiervoor op – welkede kaart het plek aanicoon: - maakt waar ditu zich volgens zorgen u het om? geval is. o o o Geef opo deDit kaart kan in aan een welke gebouw plek zijn u het of inmooiste een buitenruimte. vindt of het meest kano waarderenDit kan. in een gebouw zijn of in een buitenruimte. Bijv de plek, waar Kies u hiervoorhet meest het van icoon: geniet, mooiste herinnering aan heeft of zelfs trotsVraag op bent 4o Wat vindt u veruit de mooiste plek in uw kern en directe omgeving? Vraag 4 o Wat vindt ou veruit deo mooiste Kies hiervoor plek hetin uw icoon: kern en directe omgeving? BijvKies dehiervoor plek, waar het icoon: u het meest van geniet, mooiste herinnering aan heeft of zelfs trots op bent Vraag 4 Wat vindt u veruit de mooiste plek in uw kern Vraag en directe 5o omgeving?GeefWaar korte gaat toelichting het volgens op de flipoveru ‘de verkeerde wat het geval kant is en op’ waarom. ? o GeefGeef op korte de kaart toelichtingo Dit aan kan welke opin eende plek Bijvflipover gebouw u de het plek, wat mooiste zijn waarhet of ingeval vindtu een het is buitenruimte. ofmeest en het waarom. meestvan geniet, kan waarderen mooiste herinnering. aan heeft Geef of zelfs op trots de o pkaart bent aan welke plek u het mooiste vindt of het meest kan waarderen. o oVraag Geef 4 op deWat kaart vin aandt welkeu veruit plek de u het mooiste mooiste plek vindt in of Vraag uwhet meestkern en3kano directe waarderenGeefWat omgeving?korte vindt. toelichting u de prettigste op de flipover plek wat om het mensen geval is teen ontmoeten?waarom. o o DitGeef kan op in de een kaart gebouw aan waar zijn ofdit in volgens een buitenruimte. u het geval is. o Kies hiervoor het icoon: Geef korte Geef toelichting op de kaart op de aan flipover welke watplek het u het geval mooiste is enVraag waarom.vindt of het 4o meestWat kan waarderenvindt u. veruit de mooiste plek in uw kern en directe omgeving? o Kies hiervooro het icoon: o KiesGeef hiervoor op de kaart het aanicoon: waar dit volgens u het geval is. Vraag 5 BijvWaar Vraagde plek, gaat 4waar hetWat u hetvolgens vin meestdt u uvan veruit ‘de geniet, verkeerdeKies de mooiste hiervoormooiste kant herinnering het plek icoon:op’ in ? uwaan kernheeft ofen zelfs directe trots oomgeving?p bent o Kies hiervoor het icoon: o Bijv deo plek, waar u het meest van geniet, mooiste herinneringVraag aan 6o heeft GeefWat of zelfs op verdient trots de o kaartp bent versterking?aan welke plek u het mooiste vindt of het meest kan waarderen. Geef op de kaart Geef aan op waar deo kaartdit volgens aan welke u het plek geval u hetis. mooiste vindt of het meest kan waardereno. Bijv de plek, waar u het meest van geniet, mooiste herinnering aan heeft of zelfs trots op bent oo Geef korte toelichtingo Vraag op 5de flipoverWaar watgaatBijv het de het geval plek, volgens iswaar en waarom. u uhet ‘de meest verkeerde van geniet, kant mooiste op’Vraag ?herinnering 5o KiesWaaraan heeft hiervoor ofgaat zelfs trotshet o icoon:p volgens bent u ‘de verkeerde kant op’ ? o Geef okorte toelichting op de flipover wat het geval is enVraag waarom. 4o WaarWat Geef vin– welkedt aan u plek watveruit -versterking maakt de mooisteu zich verdient zorgen plek omdat om? in uw het kernkenmerkend en directe is en waardevol.omgeving? o Kies hiervooro hetKies icoon: hiervoor Geef het icoon: op deGeef kaart korte aan toelichting waar dit volgens op de flipover u het geval wat hetis. geval is en waarom. GeefKieso hiervoor korte toelichting het icoon: op de flipover wat het geval is en waarom. o o o DitGeef kan op in de een kaart gebouw aan waar zijn ofdit in volgens een buitenruimte. u het geval is. Vraag 5 WaarWaar –gaat welke het plekBijv volgens -de maakt plek, uwaar zich‘de uzorgenverkeerde het meest om? van kant geniet, op’ mooiste ? herinnering aan heeft of zelfso trots Geef o p bent korteKiesop de hiervoor toelichtingkaart aan het welke opicoon: de plekflipover u het wat mooiste het geval vindt is enof hetwaarom. meest kan waarderen. o o Vraag 5o KiesWaar hiervoor gaat hethet icoon: volgens u ‘de verkeerde kant op’ ? o Bijvo de plek, waar u het meest van geniet, mooiste herinnering aan heeft of zelfs trots op bent o GeefGeef op korte de kaart toelichtingo Geef aan waarkorte op de dit toelichting Waarflipover volgens – welke wat uop het dehet plek gevalflipover geval - maaktis. is wat en uwaarom.het zich geval zorgen is en om? waarom. Kies hiervoor het icoon: o oVraag Geef 5 op deWaar kaart gaat aan waar het ditvolgens volgens u u ‘dehet gevalverkeerde is. kant op’o ? Geef korteGeef kortetoelichting beschrijving op de flipoverop de flipover wat het wat geval het is geval en waarom. is en waarom. o Vraag 5o oWaar gaat het volgens u ‘de verkeerde kant op’ ? o Kies hiervoor het icoon: o Geef korte Geef toelichting op de kaart op de aan flipover waar ditwat volgens het geval u het is engeval waarom. is. Waar – welke plek - maakt u zich zorgen om? o Kies hiervooro het icoon: Vraag 64o BijvWat deDit verdientvin plek, kandt waarinu veruitprincipe versterking? u het de meestvan mooiste alles van zijn, geniet, plekals het mooiste in – uwvolgens kernherinnering u -en op directe de aan grootste heeft omgeving? of voorkeur zelfs trots van o pde bent inwoners Vraag 6 WaarWatVraag – verdient welke 5 plekWaar versterking? - maakt gaat u zich het zorgen volgens om? u ‘de verkeerde kant op’ ? o o o Waaro – welkeKies hiervoor plek - maakt het icoon: u zich zorgen om? Geef op de kaart aan waar dit volgens u het geval is. Geef aan watGeef versterking op deo kaart verdient aan waar omdat dit volgens het kenmerkend u het geval is is. en waardevol. o Geef korteop de toelichtingkaart aan welke op de plekflipover u het wat mooiste het geval vindt is enof hetwaarom. meest kan waarderen. o Geefo korte toelichtingo Vraag op 6de flipoverWat verdient watWaar het –geval welkeversterking? is pleken waarom. - maakt u zich zorgen om? o o Geefkan rekenen. aan wat versterking verdient omdat het kenmerkend is en waardevol. o Geef okorte toelichting op de flipover wat het geval is enVraag waarom. 5 KiesWaar hiervoor gaat het icoon: volgens u ‘de verkeerde kant op’ ? o Kies hiervooro Kies het hiervoor icoon: het icoon:Geef Geef aan korte wat versterking toelichting verdientop de flipover omdat wat het het kenmerkend geval is en is waarom. eno waardevol.Kies hiervoor het icoon: o o o oGeef Kiesop de hiervoor kaart aan het waar icoon: dit volgens u het geval is. Vraag 6 Wato verdientGeef korteo Waarversterking? beschrijving – welke opplek deKies - flipovermaakt hiervoor u wat zich het het zorgen icoon:geval om? is en waarom. o Waar – welke plek - maakt u zich zorgen om? Vraag 6 oWat verdient versterking? Vraag 56o BijvWaarWat deGeef verdient plek,gaat korte waar het beschrijvingversterking? uvolgens het meest opu van‘de de geniet,flipover verkeerde mooiste wat het kant herinneringgeval op’ is en? waarom. aan heeft of zelfs trots op bent GeefDit kanaan inwat Geefprincipe versterking korte van toelichting alles verdient zijn,Geef op als korteomdat de het flipover beschrijving –het volgens kenmerkend wat u het op- op gevalde de isflipover engrootste is enwaardevol. waarom.wat voorkeur het geval Vraagvan is ende waarom.inwoners 7 KiesoWelke hiervoor typering het icoon: vindt u het meest van toepassing op uw woonplaats? oo o Vraago 6Geef Wat aan verdientwat versterking versterking? verdient omdat het kenmerkend is eno waardevol.Geef korte toelichting op de flipover wat het geval is en waarom. kan rekenen. o o Geef korteGeef aantoelichting wat versterking op de flipover verdient wat omdat het geval het iskenmerkend en waarom. is en waardevol. o Kies hiervoor het icoon: Dit kan inGeef principe aan watvan versterkingalles zijn, als verdient het – volgens omdat u het - op kenmerkend de grootsteo Geefo is voorkeur en waardevol. DitKiesop devankan uit kaartde inhet inwoners principe overzichtaan waar van enkeledit alles volgens zijn, termen, als u het het die geval – het volgens is.meest u van- op t oepassingde grootste zijn voorkeur op uw kernvan de (1 -inwoners3). o Kieso hiervoor het icoon: o Waaroo – welke plek - maakt u zich zorgen om? VraagGeef korte 6 beschrijvingWat verdient op de versterking? kanflipover rekenen. wat het geval is en waarom. o Geefo korteKies beschrijving hiervoor het op icoon:de flipover wat het geval is en waarom. Kieso hiervoorKieskan rekenen.eenhiervoor hetgroene icoon: het sticker icoon: voor de typering die u van toepassing vindt. Vraag 7 Welke typering vindtGeef aan u ohet wat meest versterking van verdient toepassing omdat op het uw kenmerkend woonplaats? is en waardevol. o Geefo korte toelichting op de flipover wat het geval is en waarom. o Dit kan in principeo van alles zijn, als hetGeef – volgens korte beschrijvingu - op de grootste op de flipover voorkeur wat vanVraag het de geval inwoners 6iso en waarom.Wat verdient versterking? o Dit okan in principe van alles zijn, als het – volgens Vraagu - op de grootste 5 Waaro voorkeur GeefIndien – gaatwelke van korte deu hetinwonerseenplek beschrijving ander volgens- maakt begrip u opuzich ‘devande zorgen flipover verkeerdetoepassing om? wat vindt,het kant geval benoem op’ is en? dezewaarom. op de flipover. o kanKies rekenen. uit hetoVraag overzicht Kies 7 hiervoor enkeleWelke hettermen,Koers typering icoon: Ditdie kanhet vindt en inmeest principe u Kader hetvan vantmeestoepassing alles vanKrimpenerwaardzijn, zijn alstoepassing op het uw – kern volgens (1 op-3). u uw - o op woonplaats? deo grootste voorkeur van de inwoners 21 kano rekenen. Geefo Geefop de aan kaart wat aan versterking waar dit volgensverdient u omdathet geval het is. kenmerkend is en waardevol. o Kies een groeneo Geef sticker korte voor beschrijvingKies de t uitypering hetkan op overzicht die rekenen.de uflipover van enkele toepassing wat termen,het geval vindt die .is heten waarom. meest van toepassingo Geef zijn op korteDit uw kernkan toelichting (1 in-3). principe op van de allesflipover zijn, wat als het geval– volgens is en u waarom. - op de grootste voorkeur van de inwoners o Vraag 67o oWatWelke verdient typering versterking? vindt u het meest van toepassing op uw woonplaats? Vraag 7 Welke Indien typering u een vindtanderDit kan begripu het in principe vanmeest toepassing van van alles toepassing vindt, zijn, als benoem het op– volgensdeze uw opwoonplaats? u de - flipoverop de grootste. voorkeur van de inwonersKies hiervoor het icoon: o oVraag 7 Welkeo Kies typering een groene vindt sticker u voorhet meestde typering van die toepassing u van toepassing op uw ovindt woonplaats?Kieso. hiervoorKieskan rekenen.uit hethet overzichticoon: enkele termen, die het meest van toepassing zijn op uw kern (1-3). Kies uit het overzichtkan rekenen. enkele termen, Indien u die een het ander meest begrip van tvanoepassing toepassing zijn opvindt, uw benoemkern (1-3). deze op de oflipover Geef. korteaan wat beschrijving versterking op verdient de flipover omdat wat hethet kenmerkendgeval is en waarom. is en waardevol. o Vraago 7Kies Welke uit het overzichttypering enkele vindt termen, u het meestdie het meestvan toepassing van toepassing opWaaro zijn uw op woonplaats? uw– welke kern (1 -3).plek - maakt u zich zorgen om? o Vraag 6o Wat Kies verdient een groene versterking? sticker voor de typering die u van toepassing vindt. o Kies een groene sticker voor de typering Kies die uit u hetvan overzichttoepassing enkele vindt .termen, die het meest van toepassingo Kies zijn hiervoorop uw kern (1het-3). icoon: o Kies oeen groene sticker voor de typering die u van toepassing vindto. Dit kan in principe van alles zijn, als het – volgens u - op de grootste voorkeur van de inwoners Vraag 7 Welke typering vindt u het meest van toepassing op uw woonplaats? Geefo korte toelichting op de flipover wat het geval is en waarom. o Indien u een ander begrip van toepassing Kies vindt, een groene benoem sticker deze voorop de de flipover typering. dieVraag u van toepassing 7o Welke vindtGeefIndien. typering aan u een wat ander versterkingvindt begrip u het verdient van meest toepassing omdat van toepassinghetvindt, kenmerkend benoem op deze is uw en op waardevol.woonplaats? de flipover . Indieno u een ander begrip van toepassing vindt, benoem deze op deoo flipoverGeef. korte beschrijving op de flipover wat het geval is en waarom. Kies uit heto overzicht enkele termen, die het meest van toepassingWSA zijn Stedeop uw kernlijkeo (1 -3).Ontwikkelingkan rekenen. bv WSA Stedelijke Ontwikkeling o bv o Indien u een ander begrip van toepassing vindt, benoem deze opKies de flipover hiervooruit het. overzicht het icoon: enkele termen, die het meest van toepassing zijn op uw kern (1-3). oo o Kies een groene sticker voor de typering die u van toepassing vindt . o Dit kan in principe van alles zijn, als het – volgens u - op de grootste voorkeur van de inwoners WSA Stedelijke Ontwikkeling bv Vraag 6 Wat Kies verdient een groene versterking? sticker voor de typering die u van toepassing vindt. o Indien u een ander begrip van toepassing vindt, benoem deze op de flipover. o Geef korte beschrijving op de flipover wat het geval is en waarom. o kan rekenen. Vraag 7 Welke typering vindt u het meest van toepassing op uw woonplaats? GeefIndien aan u een wat ander versterking begrip verdient van toepassing omdat hetvindt, kenmerkend benoem deze is en op waardevol. de flipover . WSA Stedelijke Ontwikkeling bv oo Dit kan in principe van alles zijn, als het – volgens u - op de grootste voorkeur van de inwoners WSA Stede lijke Ontwikkeling bv o o Kies uit het overzicht enkele termen, die het meest van toepassing zijn op uw kern (1-3). WSA Stedelijke Ontwikkeling bv o Kieskan rekenen.hiervoor het icoon: VraagWSA Stede 7 lijkeWelke OntwikkelingKies typering een groene bvvindt sticker u hetvoor meestde typering van die toepassing u van toepassing op uw vindt woonplaats?. oo Geef korte beschrijving op de flipover wat het geval is en waarom. WSA Stedelijke Ontwikkeling bv o KiesIndien uit u het een overzicht ander begrip enkele van termen, toepassing die het vindt, meest benoem van t oepassingdeze op de zijn flipover op uw. kern (1-3). Vraag 7 oWelkeo Dit typeringkan in principe vindt van u alleshet zijn,meest als hetvan – toepassingvolgens u - op op de uwgrootste woonplaats? voorkeur van de inwoners o Kies een groene sticker voor de typering die u van toepassing vindt. Kieskan rekenen.uit het overzicht enkele termen, die het meest van toepassing zijn op uw kern (1-3). WSA Stedelijkeo OntwikkelingIndien u een ander bv begrip van toepassing vindt, benoem deze op de flipover. o o Kies een groene sticker voor de typering die u van toepassing vindt.

Vraag 7 WelkeIndien typering u een ander vindt begrip u het van meest toepassing van toepassingvindt, benoem op deze uw op woonplaats? de flipover. o WSA Stedelijkeo OntwikkelingKies uit het overzicht bv enkele termen, die het meest van toepassing zijn op uw kern (1-3).

o Kies een groene sticker voor de typering die u van toepassing vindt. WSA Stedelijke OntwikkelingIndien u een ander bv begrip van toepassing vindt, benoem deze op de flipover. o

WSA Stedelijke Ontwikkeling bv

WSA Stedelijke Ontwikkeling bv 22 Koers en Kader Krimpenerwaard Koers en Kader Krimpenerwaard 23 Identiteit Krimpenerwaard kernsheets

Beschrijving Identiteit kernen Op basis van de beschikbare informatie uit de historische analyse en de sessie in de kernen met ‘ervaringsdeskundigen’ zijn voor alle 11 kernen zogenaamde Kern-Sheets gemaakt. Hierin zijn de kernwaarden verbeeld en verwoord. Deze kernwaarden worden bepaald op basis van een clustering van uitkomsten uit de sessies in kernwaardentabellen. De ‘grote gemene deler’ van diverse uitspraken en antwoorden op vragen wordt kernachtig samengevat in drie kernwaarden. Deze worden ondersteund door beelden voor extra lading en betekenis. Beelden zijn universeler in hun zeggingskracht dan woorden. Alle gekozen kernwaarden zijn gericht op een positieve lading en potentie tot uitdragen ervan aan derden. Om een check uit te voeren op de mogelijke interpretaties van de kernwaarden en gekozen beelden zijn zogenaamde ‘validatie-sessies’ gehouden. Alle deelnemers aan de bijeenkomsten zijn hiervoor opnieuw uitgenodigd om op de resultaten te kunnen reflecteren. Op basis van deze validatie-sessies zijn (veelal kleine) aanpassingen doorgevoerd. Hiermee kan geconcludeerd worden, dat gekozen kernwaarden en beelden op positieve en treffende wijze de identiteit beschrijven.

24 Koers en Kader Krimpenerwaard

Kernwaardentabel Ammerstol

Initiatiefrijk Solidair Vrij Gewoon doen Betrokken, veel donateurs Hier kan alles, je eigen gang gaan Iets zelf oppakken Veel inzet van vrijwilligers vanuit de kerk Je mag jezelf laten zien De tanden ergens in zetten Iedereen is een beetje gelovig Eerlijk en direct Doorgaan tot het doel bereikt is Kerk als sociaal middelpunt Onderling verdraagzaam Veel organiseren Zaken uit kunnen praten Doe maar gewoon Veerkrachtig Ruimte voor zowel jong als oud Geen kouwe kak Ondernemend Hechte gemeenschap Behoefte aan ruime openingstijden Vasthoudend Sterk verenigingsleven Eigenzinnig Daadkrachtig Buitenstaanders eerst leren kennen Niet teveel regels Afspraak is afspraak

Kernwaarde Initiatiefrijk Solidair Vrij

Streven Vooruitgang Gemeenschap Vrijheid

Emotie Motivatie Verbonden Puur

Functie Beweging Gezamenlijk Mogelijkheden

Op de volgende pagina’s is een voorbeeld van een kernsheet opgenomen (boven en onderzijde).

WSA Stedelijke Ontwikkeling bv | Pelgrimsstraat 5b 3029 BH RotterdamKoers | www.wsa.nl en Kader | [email protected] Krimpenerwaard | T +31 10 244 74 14 25

AMMERSTOL Vrijzinnige gemeenschap met sociale traditie

INITIATIEFRIJK SOLIDAIR VRIJ

Gewoon doen Betrokken, veel donateurs Hier kan alles, je eigen gang gaan Iets zelf oppakken Veel inzet van vrijwilligers vanuit de kerk Je mag jezelf laten zien De tanden ergens in zetten Iedereen is een beetje gelovig Eerlijk en direct Doorgaan tot het doel bereikt is Kerk als sociaal middelpunt Onderling verdraagzaam Veel organiseren Zaken uit kunnen praten Doe maar gewoon Veerkrachtig Ruitmte voor zowel jong als oud Geen kouwe kak Ondernemend Hechte gemeenschap Behoefte aan ruime openingstijden Vasthoudend Sterk verenigingsleven Eigenzinnig Daadkrachtig Buitenstaanders eerst leren kennen Niet teveel regels Kunst & Cultuur leeft Afspraak is afspraak

26 Koers en Kader Krimpenerwaard RESULTAAT SESSIE

Er is volop ruimte om te ‘doen wat je wilt’; Dit geeft een gevoel van vrijheid en individualiteit. Het is direct, vrij en zelfstandig.

De bevolking van Ammerstol bepaalt graag zelf de gang van zaken. Er is enthousiasme en initiatief in het organiseren van verschillende zaken; op het vlak van sport, zorg en ondernemen.

Er wordt samengewerkt vanuit solidariteit; een traditie die haar oorspong kent in de verbinding van socialisme en geloof. .

Februari 2016

i.o.v. AMMERSTOL Vrijzinnige gemeenschap met sociale traditie

INITIATIEFRIJK SOLIDAIR VRIJ

RESULTAAT SESSIE

Er is volop ruimte om te ‘doen wat je wilt’; Dit geeft een gevoel van vrijheid en individualiteit. Het is direct, vrij en zelfstandig.

De bevolking van Ammerstol bepaalt graag zelf de gang van zaken. Er is enthousiasme en initiatief in het organiseren van verschillende zaken; op het vlak van sport, zorg en ondernemen.

Er wordt samengewerkt vanuit solidariteit; een traditie die haar oorspong kent in de verbinding van socialisme en geloof. .

Februari 2016

i.o.v.

Koers en Kader Krimpenerwaard 27 Identiteit Krimpenerwaard Kenmerken krimpenerwaard

Spreiding van verschillende (dorps-)kernen in Veelzijdig en omvangrijk verenigingsleven; actief Hollands polderlandschap burgerschap en gemeenschapszin De bestaande kernen hebben zich in de tijd en met name door hun In de hele gemeente is een waaier aan verenigingen aanwezig. Dit is ligging/ context op verschillende wijze ontwikkeld. Enkele hebben nog steeds een sterke basis voor gemeenschapsstructuur en – een ongekende schaalsprong gemaakt, waarmee de kern in wezen vorming. De gemeenschappelijke activiteiten van de bevolking disproportioneel is veranderd. Naast groei van met name maken het gebied tot een veilige, sociaal betrokken omgeving, aantal woningen/ inwoners heeft zich vanwege toegenomen anders dan in (groot-)stedelijke gebieden, waar anonimiteit mobiliteit van de burger een schaalvergroting en concurrentieslag domineert. Het verenigingsleven is een hoeksteen van de lokale voorgedaan in (commerciële) voorzieningen. Kernen als Vlist en samenleving en wordt door velen ook zo ervaren. Het vitaal houden Berkenwoude zagen hun basisvoorzieningen onder druk komen van een actief verenigingsleven is belangrijk voor het behoud en (winkels, scholen e.d.). Dit is een zelfversterkend proces gebleken. expressie van identiteit. Inwoners die nog afhankelijk zijn van de voorzieningen in hun nabijheid passen zich noodgedwongen aan of vertrekken (ouderen, jongeren, gezinnen). Nieuwe inwoners stromen in, die onder die Traditionele economische activiteit condities juist gedijen (mobiele gezinnen en vitaal 50+). met lage dynamiek Economisch is de Krimpenerwaard sterk afhankelijk van traditioneel Variatie aan (ruim) wonen in Hollandse polder gegroeide sectoren als landbouw, logistiek en (maak-)industrie met In de hele gemeente is een grote spreiding van woonmogelijkheden rendement onder druk. Een hoge arbeidsparticipatie en positieve ontstaan. Met name het grondgebonden wonen in een relatief arbeidsmoraal vormen een onderscheidend vermogen ten opzichte groene en rustige omgeving is dominant. Woontechnisch zijn er van andere gebieden in de regio. Daarnaast biedt de polder nog echter ook delen van het woningbestand – met name in de letterlijk de nodige ruimte. naoorlogse groeikernen – die nu kwalitatief onvoldoende scoren ten Als grootste bedreiging voor de economie van de Krimpenerwaard opzichte van de woonvraag bij de doelgroep. geldt dat het gebied vooral te kort schiet in dynamiek en

28 Koers en Kader Krimpenerwaard innovatiegedrag ten opzichte van haar omgeving. Als gevolg hiervan blijft de werkgelegenheidsgroei achter. De werkloosheid in de Krimpenerwaard ligt momenteel nog structureel lager dan de gemiddelde werkloosheid in Nederland. De werkloosheid kan echter onder druk komen te staan als geen daadwerkelijke vernieuwing wordt ingezet en de Krimpenerwaard in dat opzicht achterblijft.

Meerwaarde identiteit kernen voor Krimpenerwaard Er is nog steeds een grote mate van herkenning en positieve betrokkenheid bij de eigen identiteit van de kern. Tegelijkertijd is er een merkbaar gevoel bij een ‘groter geheel’ te horen en daarbij de eigen identiteit te behouden. Op verschillende terreinen zoeken verenigingen, ondernemers en soms ook inwoners elkaar nu op en proberen samen te werken op punten waar voor de herindeling geen enkele bereidheid toe was. De meerwaarde van het gebruik maken van de verschillende kwaliteiten binnen de gemeente wordt steeds duidelijker gevoeld.

Koers en Kader Krimpenerwaard 29 30 Koers en Kader Krimpenerwaard Context & trends

• Trends De toekomst van de kernen in Krimpenerwaard is niet alleen afhankelijk van lokale ontwikkelingen. Meer • Regionale context algemene trends in de maatschappij zijn uiteraard ook maatgevend. Zodra inzet op versterking van de kernen aansluit bij groeiende trends is sprake van versnelling en toenemende slagingskans.

Trends vormen dus belangrijke aangrijpingspunten voor een relevant toekomstperspectief. Hoe abstract en onvoorspelbaar ook, inschatting van relevante ontwikkelingen is noodzakelijk. Trends vormen altijd een stuwkracht voor verandering. Het is dus zaak de raakvlakken te zoeken tussen de mogelijkheden van de kernen en de hiervoor relevante trends.

Hier worden enkele trends beschreven, die naar verwachting van invloed zullen zijn op het toekomstperspectief van de kernen. En dus ook kansen bieden, indien de trend zich doorzet en er vanuit het Kernenbeleid op wordt ingespeeld.

Koers en Kader Krimpenerwaard 31 Context & trends Trends Connectiviteit versus mobiliteit

Wonen, werken en winkelen raken vervlochten in het dagelijks leven. De digitale revolutie heeft geleid tot een maatschappij, waarin producten en informatie permanent bereikbaar zijn. Deze toenemende digitale connectiviteit ontlast de druk op de fysieke mobiliteit van mensen en goederen. Desondanks neemt de verkeerscongestie toe, waardoor gezocht wordt naar andere mogelijkheden voor reizen en vervoer. Als gevolg van de ICT-revolutie verandert ook het retail-landschap. Kleine winkelgebieden lopen leeg en op knopen in het netwerk ontstaan juist nieuwe concentraties. Deze zijn vooral gericht op service, gemak en beleving. Krimpenerwaard Voor de Krimpenerwaard vormt een beperkt aantal verbindings- punten de connectie met de regionale omgeving. Als door ICT, digitaal werken en webwinkelen de verkeersintensiteit afneemt, heeft dit een positief effect op de vraag naar woningen binnen de Krimpenerwaard. De aantrekkelijkheid van het mooie wonen met rust, groen en ruimte nabij de stad, wordt dan nog groter. De commerciële voorzieningen zijn grotendeels gericht op het eigen verzorgingsgebied en ondervinden met name in het hogere segment concurrentie van de internethandel. Het is daarom van primair belang de dagelijkse benodigdheden toegankelijk te houden voor inwoners. Speciale aandacht verdient vergrijzing en afname van mobiliteit van bepaalde groepen. 32 Koers en Kader Krimpenerwaard Wonen als belevingswaarde Verstedelijking landschap

Er is een groeiende tendens tot wonen in nabijheid van groen, De toenemende mobiliteit brengt zichtbare verandering met zich grondgebonden en in herkenbare, veilige woonmilieus. Met name mee in alle plaatsen waar wij werken, wonen en winkelen. De de middenklasse lijkt een voorkeur te houden voor wonen buiten patronen in ons dagelijks leven zijn sterk veranderd, stad en de stedelijke kernen en nabij de rust van het landelijke gebied; dit landschap raken steeds meer met elkaar vervlochten. Knooppunten wordt ook wel re-urbanisatie genoemd. hebben in deze stedelijke dynamiek dan ook een steeds grotere rol gekregen. Daarnaast is er in de regio Rotterdam sprake van druk op de Parallel aan deze ‘plaatsloze’ economie neemt het belang van stedelijke woningmarkt, veroorzaakt door de verleidingen van het herkenbaarheid en beleefbaarheid van een authentiek natuur- of stadsleven. De woningmarkt stuwt het draagvlak voor stedelijke cultuurlandschap toe. Authentieke omgevingen (dreigen te) centra en de stedelijke cultuur. verdwijnen, terwijl het aantal recreatief toegankelijke natuurgebieden toeneemt. Krimpenerwaard De diversiteit aan woonmilieus en woonaanbod in de Krimpenerwaard Krimpenerwaard moet in dit licht worden bezien. De ontwikkeling Dit biedt nieuw perspectief voor gebieden als de Krimpenerwaard, van het woningaanbod moet ingezet worden op basis van de die een vorm van authenticiteit heeft weten te behouden. identiteit van de kernen en dan met name op de generieke De beperkte toegankelijkheid van de hele polder is daarbij een pre; eigenschappen op het vlak van sociale saamhorigheid, veiligheid, de relatieve rust en ruimte is voor veel (potentiele) doelgroepen van grondgebonden groen wonen, ruimte en soms zelfs stilte. waarde. De Krimpenerwaard leent zich daarmee ook uitstekend voor duidelijk onderscheidende woonconcepten gericht op (potentiele) doelgroepen, die bewust kiezen voor landelijk wonen met hedendaagse mogelijkheden.

Koers en Kader Krimpenerwaard 33 Identificatie en gemeenschapsvorming Waardering duurzame manier van leven

Het gemeenschapsgevoel in Nederland dreigt langzaam te Het begrip duurzaamheid wordt inmiddels op vele terreinen verdwijnen en toch wil iedereen zich in wezen kunnen identificeren gebruikt. Langere levensduur van producten of minder consumptie, met een specifieke groep, leefstijl en waardeoriëntatie. De alternatieve energiebronnen en recycling; overal wordt geïnvesteerd behoefte aan het samenleven met gelijkgestemden vormt de in een duurzame toekomst en omgeving. Op veel terreinen ontstaan drijfveer achter het succes van specifieke woongebieden, die door innovatie op steeds kortere termijn nieuwe vormen van gebaseerd zijn op onderliggende kwaliteitskenmerken en gebruik en gedrag. De betalingsbereidheid op deze producten stijgt kernwaarden. Niet prijsklasse, woninggrootte of andere snel. Dit is ook terug te zien in de vraag naar ambachtelijke en kwantitatieve eigenschappen zijn doorslaggevend, maar kwalitatieve streekproducten. eigenschappen als stijl als expressie van waarden, sociale samenhang en principes die ook wel worden beschreven als ‘soort Krimpenerwaard zoekt soort’. In de Krimpenerwaard vormt de associatie met de traditionele landbouw in de Hollandse polder een sterk aangrijpingspunt voor Krimpenerwaard duurzaam leven. Het ‘buiten’ leven zonder grootstedelijke De Krimpenerwaard leent zich goed voor het behouden en problematiek in een herkenbare en sociaal betrokken omgeving is aantrekken van (potentiele) doelgroepen, die een gerichte keuze een sterk kenmerk. De ontwikkeling van streekproducten verhoogt baseren op de leefgemeenschap waar zij deel van uit willen maken de beleving van eigen identiteit, trots op de eigen omgeving en op basis van gezamenlijke waardeoriëntatie of leefstijl. herkomst.

34 Koers en Kader Krimpenerwaard Groeiend grijs Smart Cities, smart factories

De gemiddelde Nederlander wordt steeds ouder; het aantal 65+’ers In de ontwikkeling van Smart Cities speelt ICT en ‘data based’ sturing neemt toe. Deze groep kan worden onderverdeeld in van processen een centrale rol. De agrarische sector is in snel tempo zorgbehoevende ouderen en onafhankelijke ouderen, met of zonder bezig met implementatie van ICT-toepassingen in de bedrijfsvoering. vermogen. De zorgvoorzieningen nemen af waardoor de In het verleden was vooral schaalvergroting van de productie, veelal zorgbehoevende ouderen steeds vaker genoodzaakt zijn door eigen ten koste van biodiversiteit, de enige oplossing. Nieuwe inzichten kinderen te worden verzorgd. Onafhankelijke ouderen wonen langer en technieken bieden daarentegen kansen voor de ontwikkeling van op zichzelf. het agrarisch bedrijf en behoud en versterking van de rijkdom van flora en fauna en de biodiversiteit van het landschap. Daarnaast is er Krimpenerwaard een mondiale tendens tot regionale specialisatie, waarbij stedelijke We leggen het accent op verleiden en bouwen voor de doorstroming agglomeraties zich in de globale economie positioneren met een door goede alternatieven te realiseren. De weer aantrekkende bepaald type bedrijvigheid, kennis en expertise. woningmarkt biedt hiervoor kansen. Als de doorstroming op gang komt, komen er meer betaalbare koop- en huurwoningen vrij. Bouwen voor de doorstroming betekent ook gevarieerd en met Krimpenerwaard kwaliteit bouwen, zodat we woonmilieus realiseren die ook in de De Krimpenerwaard wil toe naar een veerkrachtige en toekomst gewild zijn. We realiseren ons dat een groeiend deel van de toekomstbestendige landbouwsector. Om hier vorm aan te kunnen woningbehoefte door ouderen zal worden uitgeoefend, ook door geven, wordt ingezet op de Proeftuin Krimpenerwaard die moet relatief jonge ouderen (vanaf 55 jaar) die gaan anticiperen op hun leiden tot een bedrijfsmodel waar natuurlijk processen en woonbehoefte op hogere leeftijd. Deze doorstroming komt niet functionele biodiversiteit ingezet worden om het systeem te vanzelf op gang, omdat veel ouderen hun verhuiswens in de praktijk versterken. Hierdoor neemt de weerbaarheid van het systeem op de niet blijken te realiseren. Met name voor hen willen we, naast het lange termijn toe en geeft het de agrariërs een duurzame toekomst. stimuleren van passend aanbod (appartementen, geschakelde bungalows, patiowoningen, hofjes, flexibel bouwen) flankerende maatregelen inzetten. Daarnaast willen we voldoende passende woningen voor alle doelgroepen bouwen. Koers en Kader Krimpenerwaard 35 Privaat initiatief en burgerparticipatie Producerende consumenten

Burgers en private organisaties komen sneller in actie rond De consument krijgt steeds meer mogelijkheden om zelf de rol van maatschappelijke vraagstukken. Van publieke partijen wordt producent in te nemen; dit wordt ook wel ‘prosumentisme’ transparantie verlangd en er treedt een verschuiving op van genoemd. De burger of een klein collectief kan bijvoorbeeld via nationale naar regionale en lokale overheden. Het beleid komt opwekking van zonne-energie en productie ook ‘leveren’ aan het daarmee dichter bij de burger en direct belanghebbenden te staan: netwerk, in plaats van alleen te consumeren. Juist in omgevingen centraal wat moet, decentraal wat kan. waar ruimte en zelfredzaamheid aanwezige factoren zijn, is dit Door middel van burgerparticipatie kan de burger taken van de kansrijk. overheid overnemen en zelfstandig uitvoeren. Bijkomend voordeel is het ontstaan van binding tussen de betrokken burgers. Burgerparticipatie kan ook ontstaan vanuit private initiatieven. De financiering kan vanuit overheid plaatsvinden, maar ook door een combinatie van partijen via crowdfunding of social bonds.

Krimpenerwaard Krimpenerwaard In de Krimpenerwaard is van oudsher een brede betrokkenheid In de Krimpenerwaard is de hoge sociale betrokkenheid een rond het verenigingsleven. Dit is een aandachtsgebied dat bij uitstek uitstekende ‘voedingsbodem’ voor de ontwikkeling van kleinschalige geschikt is om burgerparticipatie concreet in te zetten, waarbij ook initiatieven op uiteenlopende terreinen van produceren door daadwerkelijk voordeel ontstaat voor de deelnemers. Daarnaast consumenten. Er liggen kansen op het vlak van exploitatie van wordt door nieuwe wetgeving (Omgevingswet) het eigen initiatief maatschappelijke voorzieningen, energieopwekking, van inwoners gestimuleerd. Uiteraard dient hierbij rekening streekproducten, mobiliteitsdiensten etc. gehouden te worden met de verschillende identiteiten van de kernen. Het project ‘Right to challenge’ geeft bewoners en maatschappelijke organisaties ook meer invloed op het gebied van lokale voorzieningen en leefbaarheid.

36 Koers en Kader Krimpenerwaard Koers en Kader Krimpenerwaard 37 Context & trends Regionale context

In bovenstaande tekst is aandacht besteed aan landelijke thema’s Strategische Visie Krimpenerwaard en trends die van invloed zijn op de ontwikkelingen in de kernen. Ook op bovengemeentelijk niveau spelen thema’s die van belang Naast alle overheidsinitiatieven is in de Krimpenerwaard ook een zijn voor het verder versterken van de vitaliteit en leefbaarheid in de Strategische visie Krimpenerwaard ontwikkeld door professor Riek kernen. Bakker in samenwerking met inwoners, ondernemers, Uiteraard sluiten deze trends vaak aan bij de landelijke trends. maatschappelijke partners, de gemeenten Krimpenerwaard en Specifiek worden hier twee ontwikkelingen benoemd die in een Krimpen aan den IJssel, het Hoogheemraadschap van Schieland en bredere context worden opgepakt en die van invloed zijn op de de Krimpenerwaard en de provincie. De nadere uitwerking van deze toekomstvisie van de gemeente Krimpenerwaard. visie heeft ook invloed op de vitaliteit van de kernen. Hoever deze uitwerking gaat, is op dit moment nog niet bekend. Daar worden Omgevingswet nog verkenningen naar gedaan. Wel is hiermee duidelijk dat de gemeente niet alleen samenwerkt met de regio Midden- Holland, In het kader van de Omgevingswet worden op regionaal, maar ook maar ook nadrukkelijk met Krimpen aan den IJssel en in het op provinciaal niveau verschillende visies ontwikkeld om als input te verlengde daarvan met de Metropoolregio Rotterdam - Den Haag. dienen voor onder andere gemeentelijke Omgevingsvisies. Voorbeelden hiervan zijn de Groenvisie van de provincie conclusie Zuid-Holland en het perspectief op het Groene Hart van de Stuurgroep Nationaal Landschap Groene Hart. Daarnaast De algemene conclusie is dat de Krimpenerwaard zich realiseert dat participeert de gemeente in de regionale werkgroep Midden zowel beleid van de provincie als dat van omliggende Holland. De Omgevingswet vormt de komende jaren een grote gemeenten van invloed kan zijn op het leven in de Krimpenerwaard. opgave voor gemeenten die van invloed is op de manier waarop Dit betekent dat de gemeente alert moet zijn op ontwikkelingen en samen met inwoners naar de fysieke leefomgeving wordt gekeken. regelmatig in overleg gaat met de omliggende gemeenten en de provincie Zuid-Holland.

38 Koers en Kader Krimpenerwaard Vitale kernen

• Opgaven per kern De Krimpenerwaard bestaat uit elf kernen met veel diversiteit. Alle kernen hebben een eigen karakter en leveren daarmee een specifieke bijdrage aan de Krimpenerwaard als geheel. De karakteristieke kenmerken van de kernen moeten gericht worden versterkt. Dat draagt bij aan hun onderscheidend vermogen; hun uniciteit en authenticiteit.

Hier wordt de toekomstige, gewenste ontwikkelrichting per kern beschreven. Daarna wordt ingegaan op de onderlinge wisselwerking van de kernen en het benodigde netwerk, waarbinnen de bijzondere identiteit van kernen ten volle kan worden benut.

De vaststelling van de kernwaarden per kern op basis van de sessies met betrokkenen heeft geleid tot het stellen van een gerichte koers en opgaven voor de ontwikkeling van de kernen. Wat moeten we per kern versterken om het unieke karakter ervan te behouden en haar vitaliteit verder te ontwikkelen?

Koers en Kader Krimpenerwaard 39 Vitale kernen opgaven per kern

SWOT-analyse Op basis van alle inzichten zijn per kern SWOT-analyses opgesteld. Vervolgens zijn centrale doelstellingen voor de gewenste ontwikkeling per kern bepaald, waarna gerichte opgaven per kern zijn geformuleerd. Op deze opgaven zal de gemeente zich de komende jaren richten, samen met bewoners, bedrijven, maatschappelijke organisaties en andere partijen. Zoals in de algemene inleiding al aangegeven is het kernenbeleid een inspirerende en richtinggevende koers, maar vormt niet de exacte uitwerking van het beleid op diverse terreinen. Het is hiervoor wel het kader. De uitvoering kan dus verschillen op aspecten als exacte projectdefinities, timing en samenwerkingsvorm, maar de gewenste ontwikkelrichting, de koers, is bepaald.

Zie ook hoofdstuk ‘Krimpenerwaard ontwikkelkader’.

40 Koers en Kader Krimpenerwaard Koers en Kader Krimpenerwaard 41 AMMERSTOL Vrijzinnige gemeenschap met sociale traditie

maatschappij leefomgeving economie

• Gedragen burgerinitiatief ondersteunen • Beperken regeldruk eigen woning en omgeving De dynamiek van initiatieven in de kern wordt als De mate van vrijheid om eigen woning en zeer positief erkend. De gemeente zal zich bij woonomgeving te bepalen zal zo groot mogelijk nieuwe initiatieven die een redelijke mate van zijn. Beperking van regeldruk en versnelling van draagvlak bij betrokken inwoners en ondernemers procedures draagt hier in bij. Er zal ingezet worden kennen, actief als partner opstellen. op (onderzoek naar nieuwe) vormen van inspraak in planproceduresop private planinitiatieven in het • Professionalisering verenigingen en kader van de nog op te stellen voorbeeldwerking Omgevingsvisie. De levensvatbaarheid van verenigingsleven in de Krimpenerwaard is van groot belang voor het leefmilieu. In Ammerstol zal met verenigingen onderzocht worden op welke wijze een verdere professionalisering mogelijk is gericht op een verantwoord dragen van exploitatierisico en vrijheid van sociaal ondernemen samen kunnen gaan. Resultaten hiervan zullen worden gedeeld met andere verenigingen in de gemeente, zodat een lerende gemeenschap ontstaat rond s t e r k Z w a k Initiatiefrijk en selfsupporting Sociaal en Solidair Vitale kernen Afgelegen, afgezonderd Vrijheid in doen en laten, laagdrempelig Relatie met de rivier Sterk profiel gemeenschap Ammerstol

Private initiatieven b e d r i g n Vormen van collectiviteit (Coöperatie 21e eeuw) Burgerparticipatie (voorbeeldrol) Overmaat aan regelgeving, frustratie privaat initiatief Klimaat voor (ouderen-)zorg Gebrek continuïteit private initiatieven

k a n s Herkenbare dorpscultuur / gemeenschap Schaalgrote / inwonertal i.r.t. draagvlak voorzieningen Producerende gemeenschap (bijv. woningbouw, voedsel, energie, maak-industrie)

initiatiefrijk solidair vrij

42 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Ruimte bieden aan initiatief

Gedragen burgerinitiatief ondersteunen Beperken regeldruk en professionalisering De dynamiek van initiatieven in de kern wordt als zeer positief In Ammerstol wordt met verenigingen onderzocht op welke wijze ervaren. De gemeente geeft ruimte aan nieuwe initiatieven, die professionele ondersteuning mogelijk is, gericht op een draagvlak hebben bij betrokken inwoners en ondernemers. De verantwoord dragen van exploitatierisico en vrijheid van sociaal gemeente stelt zich dan actief als partner op, maar is nadrukkelijk ondernemen. Beperken van regeldruk is hierbij een belangrijke faciliterend. De gemeente is eerste aanspreekpunt bij initiatieven voorwaarde, zodat de inzet van o.a. vrijwilligers zoveel mogelijk vrij en faciliteert in de verdere opzet en uitwerking als de initiatieven gemaakt wordt voor de daadwerkelijke activiteiten zelf. haalbaar zijn. Continuïteit en professionalisering zijn voor de levensvatbaarheid van het verenigingsleven in de hele Krimpenerwaard van groot belang. Resultaten die zijn bereikt in Ammerstol – maar ook bij verenigingen in andere kernen met een voorbeeldfunctie in de aanpak - worden daarom gedeeld met andere verenigingen in de Woonomgeving in buurten verbeteren gemeente, zodat op het gebied van sociale innovatie en burgerparticipatie eenlerende gemeenschap ontstaat. In de wat oudere buurten van de kern wordt bekeken op welke wijze de omgevingskwaliteit kan worden verbeterd, met name op het vlak van parkeren en openbare ruimte. De mate van vrijheid en invloed op de inrichting van de eigen woonomgeving wordt (ook als gevolg van nieuwe wetgeving) groter. De gemeente onderzoekt vormen van afweging van belangen, inspraak en participatie bij planprocedures in het kader van de nog op te stellen Omgevingsvisie.

Koers en Kader Krimpenerwaard 43 BERGAMBACHT Ondernemend XL- dorp in hart van de polder

maatschappij leefomgeving economie

• Vestigingsklimaat voor jongeren versterken • Winkel- en commerciële functie voor omliggende De mogelijkheden voor vestiging en verblijf van kernen versterken jongeren wordt verder ontwikkeld. Bereikbare De positionering van het winkelen in de kern t.o.v. woningbouw kan vorm krijgen (locaties benoemen de andere kernen is van belang om voldoende – check visie corporaties – afstemming woonvisie) afzetmarkt te behouden. Naast aanbod in de De kern als uitgaansfunctie voor jongeren kan dagelijkse levensbenodigdheden (ook voor de verder vorm krijgen in samenhang met de functie omliggende kernen Stolwijk, Ammerstol, en doelgroepen van Schoonhoven als Berkenwoude) zal uitgaan en retail in specifieke, uitgaansgebied. duurzame goederen het verblijfs- en winkelklimaat van de kern versterken. Afstemming op Schoonhoven en zelfs Krimpen ad IJssel is.

• Profilering gericht op passende, concurrerende bedrijvigheid De zone tussen Krimpen aan de Lek en Bergambacht leent zich voor afstemming in type bedrijvigheid en aanbod van locaties, gebouwen en voorzieningen. De sectoren in logistiek, handel en maakindustrie kunnen vanuit een gezamenlijke profilering beter inspelen op de marktontwikkeling en het aanwezige bedrijvennetwerk beter benutten (parkmanagement, acquisitie, HRM, services etc.) Relatie met werkgelegenheidsontwikkeling en verdiencapaciteit bedrijven Krimpenerwaard. s t e r k Z w a k Ondernemerscultuur Vitale kernenRegiofunctie winkels (en bedrijven) Fysieke scheiding in Bergambacht door N210 Verenigingsleven Weinig uitstraling / herkenbaarheid; geen onderlinge verband deelgebieden Centrale bereikbaarheid in Krimpenerwaard BergamSociaal maatschappelijkeb structuuracht met veel dwarsverbanden b e d r i g n Knooppuntontwikkeling Aantrekken bedrijven / werkgelegenheid, ontwikkeling Ontsluiting (zwaar) verkeer bedrijvencluster Geen aansluiting aanbod bedrijfslocaties op (nieuwe) vraag? (traditie van) vakmanschap en ambacht Geen aansluiting woningaanbod op groep die je wilt aanspreken k a n s Sterke sociale binding bij ondernemers aan de kans kant Vestiging jongeren, aansluiting op sportcultuur jeugd

ondernemend betrokken veelZijdig

44 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Benutten ondernemerscultuur en centrale ligging

Toekomst van het dorpshart en borging Profilering en vestigingscondities gericht op kernfunctie Krimpenerwaard passende bedrijvigheid De dorpskern (het ‘hart’) van Bergambacht heeft een regionale De zone tussen Krimpen aan de Lek en Bergambacht leent zich voor functie op het gebied van winkelen. Om voldoende afzetmarkt te afstemming in type bedrijvigheid en aanbod van locaties, gebouwen behouden is wel een sterkere positionering nodig. In samenwerking en voorzieningen. De sectoren logistiek, handel en maakindustrie met alle betrokkenen wordt een vitale positie van het kunnen vanuit een gezamenlijke profilering beter inspelen op de dorpskerngebied als kernfunctie voor de hele Krimpenerwaard marktontwikkeling en het aanwezige bedrijvennetwerk beter bepaald. Dit sluit aan bij de vraag die bij de winkeliers is uitgezet benutten (zoals parkmanagement, acquisitie, om zelf met een visie op hun gebied te komen. Naast aanbod in de werkgelegenheidsontwikkeling, verdiencapaciteit, services). dagelijkse levensbenodigdheden (ook voor de omliggende kernen Dit sluit aan bij de nog op te stellen Strategie Bedrijventerreinen. Stolwijk, Ammerstol, Berkenwoude) kan bijvoorbeeld retail in Input van ondernemers is hierbij van groot belang. specifieke, niet-dagelijkse goederen en uitgaan voor bepaalde doelgroepen worden overwogen om zo het verblijfs- en Verbetering fysieke relatie Noord en Zuid winkelklimaat van de kern te versterken en van een vitale, De N210 vormt nu een barrière in de fysieke relatie tussen het economisch gezonde toekomst te verzekeren. noordelijk en zuidelijk deel van Bergambacht. Onderzocht moet worden met welke ingrepen en aanpassingen op het vlak van verkeersafwikkeling en infrastructuur (zowel voor personen- en vrachtverkeer als langzaam verkeer) een werkbare en veilige situatie wordt gerealiseerd.

Koers en Kader Krimpenerwaard 45 BERKENWOUDE Behoudende gemeenschap in de rust van de polder

maatschappij leefomgeving economie

• Afzondering en rust als kwaliteiten borgen • Rustig landelijk wonen ter versterking De gezamenlijke erkenning van de kernkwaliteiten leefgemeenschap van rust en relatieve afzondering is van belang voor De kern heeft een unieke positie in landelijk en de sociale samenhang. Deze kwaliteiten moeten rustig wonen. Dit is in de Randstad voor specifieke beschermd worden in alle vormen van gebruik doelgroepen een zeer gewilde vorm. Aanvullende openbare voorzieningen en kunnen als positieve vormen van wonen, die aansluiten op en gebruik kwaliteit geborgd worden. maken van deze kwaliteiten van rust en landelijkheid, zullen de leefgemeenschap versterken. Door een gericht profiel van gewenste doelen leefstijlgroep kan aanvullende woningbouw het inwonertal versterken en daarmee het draagvlak voor aanwezig verenigingsleven en voorzieningen.

• Bereikbaarheid en mobiliteit afstemmen De verkeersveiligheid en een passende bereikbaarheid zijn in de kern van essentieel belang, gezien de kernkwaliteiten. Maatregelen om het lokaal bestemmingsverkeer te bedienen, maar ook de veiligheid van langzaam verkeer te waarborgen moeten specifiek vorm krijgen.

De toegankelijkheid van de polder kan voor inwoners worden vergroot, zodat zij het omliggend landschap (beter) actief kunnen gebruiken voor recreatiedoeleinden. s t e r k Z w a k

Rustige ligging polder Bereikbaarheid/geïsoleerde ligging Vitale kernenVerenigingsleven & vrijwilligers Geen winkelvoorzieningen Sterke woningmarkt, hoger segment Toegankelijkheid polder Berkenwoude b e d r i g n

Teruglopen bevolkingsomvang Uitzicht over, ervaring van de polder Leegloop school Hoog kwalitatief wonen, rust en stilte in woongenot (Zwaar) landbouwverkeer Benutten ligging in polder van R&T k a n s Wegvallen van vrijwilligers, verenigingsleven Combinatie van functies, ‘mobiele’ voorzieningen Eenzaamheid ouderen

samen behoudend rust

46 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Versterken hoogwaardig landelijk woon- en leefmilieu

Differentiatie bevolkingsopbouw passend bij Beperking impact van zwaar verkeer op de rustig, landelijk wonen leefomgeving, afstemming bereikbaarheid De kern heeft een unieke positie in landelijk en rustig wonen. Dit is De verkeersveiligheid en een passende bereikbaarheid zijn in de in de Randstad voor specifieke doelgroepen zeer gewild. kern van essentieel belang, gezien de kernwaarde Rust. Impact van Aanvullende vormen van wonen die aansluiten op en gebruik maken zwaar (landbouw-)verkeer op de leefomgeving moet zoveel mogelijk van deze kwaliteiten van rust en landelijkheid, zullen de worden beperkt. Dit vraagt om maatregelen om het lokaal leefgemeenschap versterken. Onder andere door het stimuleren van bestemmingsverkeer te bedienen, maar ook om de veiligheid van doorstroming kan differentiatie van de bevolkingsopbouw tot stand langzaam verkeer te waarborgen. De gemeente onderzoekt samen komen. Met zicht op de gewenste doelen leefstijlgroepen in de met vertegenwoordigers van de landbouw, de inwoners en kern kan het behoud van (draagvlak voor) aanwezig verkeersdeskundigen wat mogelijke oplossingen zijn om de impact verenigingsleven en voorzieningen worden nagestreefd. van zwaar verkeer door het dorp te beperken. Verder kan de toegankelijkheid van de polder voor inwoners worden vergroot, zodat zij het omliggende landschap (beter) actief kunnen gebruiken Behoud van ontmoetingsplek en ondersteuning voor recreatiedoeleinden. verenigingsleven De kern Berkenwoude heeft een beperkt aantal voorzieningen waar goed gebruik van wordt gemaakt. Het is van belang om deze voorzieningen voor de kern te behouden. Samen met de verenigingen en de inwoners denkt de gemeente na over manieren waarop versterking en ondersteuning mogelijk is.

Koers en Kader Krimpenerwaard 47 GOUDERAK Bescheiden dorp in natuurlijke omgeving

maatschappij leefomgeving economie

• Werk aan ons dorp! • Beter benutten en ontsluiten van het Om inwoners actief te betrekken bij de ontwikkeling natuurgebied van het eigen dorp worden door de gemeente De toegankelijkheid van het natuurgebied wordt benodigde werkzaamheden met bewoners opgezet vergroot. (aangeven op welke punten en hoe/ en uitgevoerd. Verschillende werkzaamheden in waarmee?) Dit komt zowel inwoners als bezoekers (onderhoud) openbare ruimte en rond het ten goede. Er wordt gezorgd voor betere Dorpshuis kunnen zich hiervoor lenen. Ook de mogelijkheden voor tijdelijk verblijf voor passanten toegankelijkheid van het aangrenzend natuurgebied en natuurrecreanten. biedt mogelijkheden voor het opzetten van gezamenlijke projecten, zo mogelijk samen met lokaal gevestigde bedrijven. s t e r k Z w a k Kwetsbaar voor veranderingen, lage tolerantie Rustig en landelijk gelegen Overbelasting zwaar verkeer Vitale kernenVerenigingsleven en hechte gemeenschap Onderscheidend vermogen profiel kern Hoge kwaliteit openbare ruimte Kwetsbaar natuurgebied, relatie kern met buitengebied Betaalbare woningen Gouderak Kwaliteit dorpsplein en winkels b e d r i g n

Versterken en activeren gemeenschap; empowerment Wisselwerking Moordrecht en Gouda Bevolkingsafname Nabijgelegen natuur, natuurontwikkeling Verslechtering toekomstperspectief jongeren

k a n s Beter benutten van dorpshuis voor integratie, sociaal netwerk en Bodemdaling voorzieningen

landelijk saamhorig kwetsbaar

48 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: versterken en activeren bevolking

Vergroten kracht en regie van inwoners: werk Natuurgebied beter benutten voor en ontsluiten aan ons dorp! vanuit kern Om de inwoners actief te betrekken bij de ontwikkeling van het De toegankelijkheid van het natuurgebied wordt vergroot. Dit komt eigen dorp worden door gemeente en inwoners activiteiten zowel inwoners als bezoekers ten goede. Er wordt gezorgd voor ontwikkeld gericht op integratie, werk (vooral jeugd, onderdeel van betere mogelijkheden voor tijdelijk verblijf voor passanten en het project ‘18- 18+’) en (met elkaar) functioneren van de natuurrecreanten. Gouderak kan worden geprofileerd als gemeenschap. Dit laatste is al opgepakt in het project Sociale ‘springplank’ naar het natuurgebied als pre voor het wonen en basisinfrastructuur, waarin organisaties en verenigingen die zich recreëren in Gouderak. inzetten voor kwetsbare inwoners, in kaart zijn gebracht. De gemeente gaat verder in gesprek met deze partijen om te kijken hoe optimaal kan worden samengewerkt om inwoners zo goed mogelijk te ondersteunen. Gedacht kan worden aan onderhoud van de openbare ruimte en rond het Dorpshuis, maar ook de verbetering van de toegankelijkheid van het aangrenzende natuurgebied. Ontlasten van verkeersdruk dijk Ook het project ‘Right to challenge’ is bedoeld om inwoners ‘aan In verdere beleidsinitiatieven (zoals het project ‘Krachtige het stuur te krijgen’ van de sociaaleconomische positie en IJsseldijken Krimpenerwaard’- KIJK) wordt gekeken naar een ontwikkeling van het eigen (dorps-)leven. oplossing voor de verkeersdruk op de Hollandsche IJsseldijk. Hier kan ook worden aangesloten op de strategische visie van Riek Bakker, waarin nadrukkelijk aandacht wordt gevraagd voor het verbeteren van de infrastructuur (onder andere het verkeer op de dijken).

Koers en Kader Krimpenerwaard 49 HAASTRECHT Ontspannen buitenplaats met gevoel voor harmonie

maatschappij leefomgeving economie

• Nieuwe bestemming voor lege plekken en panden • Haastrecht ontspant! Dit vormt de basis voor het aantrekken van De positionering als ontspannen buitenplaats moet zowel ondernemers als bezoekers/ toeristen op als merkidentiteit geladen worden. In samenspraak zoek naar authenticiteit, historische ervaring. met inwoners en MKB kan een duidelijke Vanuit het profiel van historische Buitenplaats merkwaarde worden ontwikkeld, waarin kunnen nieuwe bestemmingen en gebruik worden betrokkenen zich herkennen. Ontwikkeling van het bepaald voor beschikbare locaties en leegstaand profiel parallel aan voorgenomen vastgoed. centrumontwikkeling met als doel passende branchering en kernfuncties van het dorp, die haar identiteit benadrukken als Buitenplaats. Zo kan Haastrecht tussen Gouda en Krimpenerwaard haar kwaliteiten optimaal benutten. s t e r k Z w

Ontspannen a k Harmonieus, sfeervol Recreatie voor jeugd Vitale kernenWaarde aan uitstraling Functioneren en inrichting dorpskern Cultuurhistorie en monumenten Benutting (cultuurhistorische) gebouwen Toeristisch startpunt Instroom gezinnen, woonmogelijkheden HaastrechtKwalitatief, gevarieerd wonen b e d r i g n

Toeristische verblijfplaats, (dag-)recreatie Woningbouwontwikkeling hoog segment en starters Concurrentie van Gouda diverse sectoren

k a n s Knooppunt Randstad en Krimpenerwaard, entreefunctie

Zelfbewust ontspannen harmonieus

50 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Gebruik maken van authentieke identiteit

Centrumontwikkeling Aanvullende, grondgebonden woningbouw Het authentieke centrum kan beter worden benut als historische voor gezinnen en aantrekkelijke kern, zowel voor toeristen als potentiele nieuwe De nadruk komt te liggen op woningbouw voor starters en (jonge) ondernemers. Verdere ontwikkeling van een duidelijk functionerend gezinnen, die de voordelen willen benutten van zowel stad (met en herkenbaar winkelgebied wordt samen met inwoners en name Gouda voor voorzieningen/werk), dorp (gemeenschaps- ondernemers uitgewerkt. Ook moet worden gekeken naar de leven, identiteit) als polder (ruimtebeleving, natuur). relatie met het ontwikkelplan voor Galgoord. Het wonen in Haastrecht wordt sterker geprofileerd als ontspannen en authentiek buiten wonen, in een historische omgeving, op de grens van stad en polder, sociaal veilig en betrokken.

Verbetering ontsluiting van het dorp De ontsluiting van Haastrecht (onder andere richting Stein en Galgoord) blijft een aandachtspunt. Hier is al eerder onderzoek naar gedaan, maar het wordt opnieuw bekeken in projecten als de ontwikkeling van centrum en Galgoord.

Koers en Kader Krimpenerwaard 51 krimpen aan de lek Rivierdorp met maritieme traditie en actieve burgers

maatschappij leefomgeving economie

• Rivierfront beter benutten Het rivierfront is een kenmerkend gebied voor het dorp en vormt de basis voor aantrekken (dag-) toerisme door hogere verblijfskwaliteit en ruimte voor ondernemerschap. Samen met aanwezige ondernemers en belanghebbenden wordt een praktische ontwikkelvisie op het rivierfront opgesteld en worden 1e initiatieven van (tijdelijk) gebruik en ter verlevendiging opgestart.

• Onderdeel van economische zone De historisch sterke maak- en maritieme industrie is het aangrijpingspunt voor de ontwikkeling van een profiel en verkenning (betere) samenwerking van bedrijven in deze zone in een clusterverband. Samenwerking tussen overheid, bedrijven en opleidingen als kern van economische zone van Krimpen tot aan Bergambacht. Afstemming wordt gezocht met zowel Drechtsteden als Rotterdam. s t e r k Z w a k Volwaardigheid van voorzieningen dorp Vitale kernenProductiebedrijven, maritieme traditie Activiteiten voor jeugd, dagbesteding Betrokken verenigingsleven, cultuurhuis Geen tolerantie voor afwijking collectieve norm Verantwoordelijk burgers Krimpen aan de lek b e d r i g n

Trend woningmarkt regio Rotterdam Entree voor Krimpenerwaard vanuit Rotterdam Geen aansluiting op vestigingsvraag bedrijven Maritieme- en maakindustrie, HTC cluster in Delta Rotterdam Aansluiting onderwijs- arbeidsmarkt Inwonertal en rendabele voorzieningen

k a n s Knooppunt waterwegen, vervoer over water Benutten waterfront en waterrecreatie, jachthaven Ontoereikend concurrentieniveau wonen

bedrijvig geZamenlijk burgerschap

52 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Ontwikkelen sociale samenhang en economisch profiel

Verbeteren sociale samenhang in het dorp Ontwikkelen profiel bedrijvencluster De samenhang in het dorp kan verder versterkt worden. Onder De historisch sterke maak- en maritieme industrie is het andere voor de jeugd kunnen in samenspraak met de aanwezige aangrijpingspunt voor het ontwikkelen van een sterker profiel en voorzieningen meer activiteiten ontwikkeld worden. Doel hiervan verkenning van (betere) samenwerking in de hele zone van is verbetering van de sociale cohesie in het dorp en het bieden van Krimpen aan de Lek tot Bergambacht van bedrijven in ruimte aan diverse programma’s en activiteiten vanuit clusterverband. Overheid, bedrijven en (vak-)opleidingen werken burgerinitiatieven. hierin samen. Deze ontwikkeling wordt meegenomen in de op te stellen Strategie Bedrijventerreinen. Wat betreft de maritieme sector wordt samenwerking gezocht met zowel Drechtsteden als Alblasserwaard-Vijfheerenlanden (Leertuin Maritiem).

Ruimte bieden voor verduurzaming Duurzame bedrijvigheid krijgt op specifieke locaties meer ruimte naast de traditionele, zware industrie die van oudsher aanwezig is. Meerwaarde kan ontstaan als juist deze duurzame ‘nieuwkomers’ een motor zijn voor verduurzaming en innovatie van de aanwezige bedrijvigheid. Dit hangt ook samen met de ontwikkeling van de Strategie Bedrijventerreinen.

Koers en Kader Krimpenerwaard 53 LEKKERKERK Eenvoudig dorp met behoefte aan gezamenlijkheid

maatschappij leefomgeving economie

• Wonen in de buurt van je werk • Concurrerend woonklimaat Met omliggende bedrijven in de zone Krimpen – De kern kan regionaal georiënteerde doelgroepen / Bergambacht kan een verkenning van de forenzen aanspreken door haar kenmerken van woonwensen van medewerkers tot betere eenvoud , gemak, betaalbaarheid. Het wonen in afstemming woonaanbod en vraag leiden. Hiermee deze voormalige groeikern krijgt een nieuwe impuls wordt het vestigingsklimaat voor bedrijven als concurrerende woonproducten worden versterkt, mobiliteit regio beperkt en sociale aangeboden en ontwikkeld. samenhang in de kern versterkt. De kern is zo een woonkern in de economische zone Krimpen – Bergambacht. s t e r k Z w a k Arbeidsethos Herkenbaarheid identiteit/ woonmilieu Vitale kernenTraditie van nuchter productiewerk Weinig belevingswaarde/ architectuur Groepsgericht en sportief karakter Samenhang in centrumgebied, teveel winkelruimte Eenvoud als karakteristiek Oriëntatie op verleden i.p.v. toekomst LekkerkVolwaardigeer basisvoorzieningenk dorp Gebrek identificatie door eigen bewoners b e d r i g n

Aantrekken bedrijven / werkgelegenheid Verschralen rivierfront Betaalbaar wonen (rand regio Rotterdam) Gebrek aan concurrerende woonmilieus

k a n s Ontwikkelen karakteristieke dorpskern

sportief makkelijk groepsgericht

54 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Profileren als aantrekkelijk en hedendaags forensendorp

Versterken relatie tussen dorp en rivier Verkennen mogelijkheden (sport-)recreatie Het rivierfront is een kenmerkend gebied voor het dorp en vormt voor jeugd de basis voor het aantrekken van (dag-)toerisme. Er komt meer Van oudsher is Lekkerkerk een kern geweest waar de jeugd uit de ruimte voor (maritiem) ondernemerschap, waarbij initiatieven van hele Krimpenerwaard naartoe kwam voor recreatie, sport en aanwezige ondernemers en andere belanghebbenden worden vermaak. Dit is teruggelopen, terwijl in de hele gemeente de ondersteund. Zo wordt onder andere gestreefd naar een hogere uitgaansmogelijkheden voor de jeugd beperkt zijn. Een relatie met verblijfskwaliteit en worden voorstellen voor (tijdelijk) gebruik en het ontwikkelen van het rivierfront en het stimuleren van verlevendiging verder uitgewerkt. samenwerking met ondernemers ligt voor de hand.

Lekkerkerk zou hiermee ook (weer) een duidelijke functie binnen de Krimpenerwaard vervullen als stimulans voor betrokkenheid bij de hele gemeente. Samenwerking ondernemers faciliteren Samen met aanwezige ondernemers en belanghebbenden worden concrete vormen van samenwerking bepaald. De gemeente faciliteert de ondernemers in Lekkerkerk met het opzetten van een Bedrijven-investeringszone (BIZ), waarbij de haalbaarheid van collectieve doelen en collectieve financiering wordt onderzocht.

Koers en Kader Krimpenerwaard 55 OUDERKERK AAN DEN IJSSEL Dorpsgemeenschap met normbesef en gewaardeerde rust

maatschappij leefomgeving economie

• Gedeelde waarden bepalen en uitdragen • Kleinschalig ondernemen langs de rivier Normen, waarden en omgangsvormen zijn een sterk Langs de IJssel liggen mogelijkheden om kenmerk van het dorp. Het kan een sterk kleinschalig, lokaal ondernemerschap/ MKB meer verbindende factor zijn tussen inwoners en ruimte te geven. Ook toeleveranciers van de grotere ondernemers in de dorpsgemeenschap. In overleg (logistiek, bouw, maakindustrie) in de zone Krimpen met (vertegenwoordigers) van verschillende – Bergambacht zou zich hier kunnen vestigen. inwonersgroepen verkennen we deze gedeelde Hiermee wordt mobiliteit van zwaar verkeer ontlast waarden om ze vervolgens actief in te zetten in het en sluit werkgelegenheid directer aan op versterken van de lokale samenleving, het woonmogelijkheden in de kern. verenigingsleven en het etaleren van deze waarden aan buitenstaanders. s t e r k Z w a k

Herkenbaarheid levensovertuiging Vitale kernenUitstraling arbeidsmoraal Samengaan groepen diverse levensovertuiging Herkenbare, ruimtelijke eenheid Afgelegen OuderkRegiofunctieer sportverenigingk Spiritaan den iJssel b e d r i g n

Groeikern regio Rotterdam (21e eeuw) Sociale spanning gemeenschappen Profiel kern op basis van levensovertuiging Weinig deelname vaccinatie vanwege overtuiging Historie benutten Economische vooruitgang / ontwikkeling k a n s Kleinschalig vakwerk aan rivierfront Afname jonge inwoners Ruimte voor duurzame energie

strikt ijverig enclave

56 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Benutten van nijvere dorpsgemeenschap

Ruimte voor kleinschalig ondernemen Ontwikkelen van woningbouw Langs de IJssel liggen mogelijkheden om kleinschalig, lokaal Aanvullende woningbouw wordt gericht op de vraag van ondernemerschap/ MKB meer ruimte te geven. doelgroepen uit de Krimpenerwaard zelf met een focus op de Ook toeleveranciers van de grotere bedrijvigheid (logistiek, bouw, doelgroepen uit Ouderkerk aan den IJssel en groen wonen. maakindustrie) in de zone van Krimpen tot Bergambacht zouden zich hier kunnen vestigen. In de te ontwikkelen Strategie Voor de vitaliteit van het dorp is een goede bevolkingsmix van Bedrijventerreinen wordt dit verder uitgewerkt. Hiermee kan de belang. Woningbouwplannen richten zich op de versterking van deze werkgelegenheid directer aansluiten op de relatieve kleinschaligheid mix. en woonmogelijkheden in de kern.

Deze ontwikkeling moet bekeken worden in relatie tot de verkeersdruk op de IJsseldijk. De ontsluiting van het verkeer op de IJsseldijk wordt nader onderzocht in het project ‘Krachtige IJsseldijken Krimpenerwaard’ (KIJK).

Koers en Kader Krimpenerwaard 57 SCHOONHOVEN Zilverstad met historische allure

maatschappij leefomgeving economie

• Herkenbare wijken • Zilverstad De sterke identiteit van de Zilverstad, moet ook op Er zal inzet blijven op de samenwerking van alle bepaalde wijze beter tot uiting komen in de wijken betrokken partijen om Schoonhoven tot een buiten de ringweg, te beginnen rond de Vakschool herkenbaar centrum voor ambacht en design Zilverambacht. edelmetalen verder te ontwikkelen. In dit verband wordt ook gewerkt aan • Woonmilieu Starters herkenbare toeristische routes en arrangementen In de Krimpenerwaard is Schoonhoven met haar voor bezoekers. Gezamenlijke profilering op internet klein-stedelijk karakter bij uitstek geschikt als en social media rond de merkidentiteit Zilverstad woonmilieu voor starters en studerende jongeren. staat centraal. Betaalbare woningbouw moet dit mogelijk maken. s t e r k Z w a k Gemoedelijke klein-stedelijkheid Profiel woonklimaat Schoonhoven Noord Vitale kernenAuthentiek en historische rijkdom Marktpositie woonproduct Ambacht, design en toerisme Onvoldoende (nieuwe vormen) woonaanbod starters Aantrekkingskracht wonen jongeren schoonhoven b e d r i g n Regionaal Onderwijs en specialisatie Identiteit binnenstad doorzetten naar Schoonhoven Noord en Willige Langerak Gebrek identificatie met eigen woonomgeving Verder uitrollen van Schoonhoven als vestingstad op gebied van Sociale spanningen, afbreuk imago na-oorlogs woongebieden

k a n s ambacht en design (Design in Schoonhoven) Toename ‘grootstedelijke’ problemen Door-ontwikkelen rivierfront en herontwikkeling bedrijventerrein Noord

klein-stedelijk authentiek gemoedelijk

58 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Authentiek centrum voor Ambacht en Hedendaags Design

Ontwikkelen binnenstad Schoonhoven van edelmetalen. Initiatieven vanuit ondernemers en inwoners (vrijwilligers) worden gestimuleerd, maar ook samenwerking met Schoonhoven is met haar historische karakter bij uitstek een klein- andere partijen in de Krimpenerwaard en omliggende gemeenten is stedelijk centrum. Ontwikkelingen in het centrum van Schoonhoven hierbij belangrijk. In dit verband wordt ook gewerkt aan herkenbare moeten gericht zijn op een herkenbaar rustig stedelijk karakter, een toeristische routes en arrangementen voor bezoekers, maar ook goede verblijfskwaliteit voor bezoekers en toeristen en een positief voor eigen inwoners. economisch effect voor ondernemers. De verkeerscirculatie en het parkeerbeleid zijn hier een onderdeel van. Schoonhoven kan als regionaal winkelgebied geoptimaliseerd worden door bijvoorbeeld Revitaliseren Schoonhoven Noord de aanpak van leegstand en het stimuleren van de verkoop van niet-dagelijkse goederen. Deze ontwikkelingen worden, net als de De wijk Schoonhoven Noord is vrij anoniem, maar met name de aandachtspunten horeca en wonen in de stad, meegenomen in entrees van de wijk kunnen identiteit ontlenen aan de ligging bij het onder andere de Pilot Omgevingsplan Schoonhoven. centrum van Schoonhoven. Door de Zilvervakschool en de straatnamen is de link met de identiteit van Schoonhoven als Zilverstad al zichtbaar. Dit kan worden versterkt door de inrichting Samenwerking rond ‘Zilverstad’ van de openbare ruimte en het materiaalgebruik. Verder wordt aangesloten bij ontwikkelingen als revitalisering van Zilver en de historische kern zijn aantrekkelijke punten voor woningen en het project Huis van Noord, waarin inwoners, jeugd Schoonhoven. Dit zorgt voor versterking van de economische en jongerenwerk, buurtcoach, wijkagent en de woningcorporatie vitaliteit en de beleefbaarheid van de stad. Inzet op de samen kijken naar verschillende mogelijkheden om de sociale samenwerking van alle partijen blijft nodig om Schoonhoven verder cohesie te bevorderen. Ook wordt aangesloten bij de versterking van te ontwikkelen tot een herkenbaar centrum voor ambacht en design het ondernemersklimaat door revitalisering van het winkelcentrum en herontwikkeling van het bedrijventerrein Schoonhoven Noord.

Koers en Kader Krimpenerwaard 59 STOLWIJK Dorpsgemeenschap van nuchtere doeners

maatschappij leefomgeving economie

• Ruimte voor (zelfbouw) woningen • Toekomst winkelvoorzieningen De wens tot invloed op eigen woning en zelfbouw De (winkel-)voorzieningen zullen in een neemt toe. Stolwijk heeft de kenmerken om aan concurrentieverhouding met zowel Bergambacht, dergelijke ‘pioniers’ letterlijk ruimte te bieden. Schoonhoven als Gouda hun positie moeten hebben De mentaliteit van ondernemen en zelf condities en van (aanvullende) waarde zijn. De ligging aan de bepalen past bij de kern en er is in bepaald opzicht N207 maakt vooral de aantrekkingskracht van ruimte voor (aanwijzing) aanvullende bouwlocaties. Bergambacht sterk. Het nuchtere, dorpse karakter van Stolwijk zou ook om die reden zich moeten profileren rond bepaald segment in kwaliteit en specifieke producten. Verkennend onderzoek naar de detailhandel?

• Marktplaats voor streekproducten De kern heeft de mogelijkheid zich te ontwikkelen tot een Marktplaats voor streekproducten in aansluiting op de bekendheid van de Stolwijker kaas. Verkenning van wens tot centraal punt voor marketing producten met belanghebbenden. s t e r k Z w a k Traditioneel Benutten van de ligging Vitale kernen Betrokkenheid Benutten van naamsbekendheid i.r.t. streekproduct Hoog arbeidsethos (Nijver en nuchter) Verouderde woningvoorraad Sociaal leven rond publieke voorzieningen stolwijk b e d r i g n

Centrale ligging langs ontsluitingsroute Producerende consumenten Specialisatie en profilering bedrijvigheid Noodzaak innovatie landbouw, biodiversiteit Vergrijzing

k a n s Aanwezig ondernemerschap Tekort sociale voorzieningen Marktplaats voor zuivel en streekproducten

nijverig traditioneel nuchter

60 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Versterken ondernemersklimaat

Versterken (toekomst) ondernemersklimaat Verbeteren verkeer en parkeren in dorpskern Betere afstemming en overleg van ondernemers in de kern wordt Verbetering van de verkeersafwikkeling en het parkeren in de gestimuleerd. Stolwijk kan een duidelijk eigen (concurrentie-)positie dorpskern levert een bijdrage aan de herkenbaarheid van de kern en innemen ten opzichte van de omliggende kernen. De (winkel-) heeft een positief effect op de aanwezige ondernemingen. voorzieningen moeten in een concurrentieverhouding tot zowel Een nieuwe ontsluiting op de provinciale weg ter hoogte van de Bergambacht (ligging aan de N207), Schoonhoven als Gouda hun Hortensialaan kan hieraan meewerken en tegelijk het Dorpsplein eigen positie en aanvullende waarde hebben. Stolwijk kan zich met autoluwer maken. zijn nuchtere, dorpse karakter profileren rond een bepaald segment in kwaliteit en specifieke producten (zoals de Stolwijkse kaas). Met belanghebbenden worden mogelijkheden verkend tot het opzetten van een (centraal) punt rond beleving en handel dat een etalagefunctie kan hebben, bijvoorbeeld in de vorm van een bezoekerscentrum dat opgenomen wordt in toeristische routes.

Koers en Kader Krimpenerwaard 61 VLIST Schilderachtig buurtschap voor zelfredzame inwoners

maatschappij leefomgeving economie

• Bescherming natuurschoon en • Experiment met groen en verduurzaming authentiek karakter De kern zou een kleinschalige biotoop voor In principe is de kern een beschermd dorpsgezicht, experimenten in duurzaamheid kunnen vormen. waar alleen vanuit een duidelijke noodzaak of In aansluiting op dagrecreatie en kleinschalig meerwaarde verandering zal worden aangebracht. dagtoerisme, waarin de nadruk ligt op gezondheid en voeding. Bijv: duurzame landbouw, elektrisch vervoer, duurzaam materiaal, energieopwekking en afvalrecycling. s t e r k Z w

Natuurlijke omgeving a k Vitale kernenPittoresk en beleving Gebrek basisvoorzieningen Rust en stilte Slechte bereikbaarheid, veiligheid LV route Kleinschaligheid Voorwaarde van zelfredzaamheid; (auto-) mobiliteit inwoners vlist Toerisme b e d r i g n

Dagrecreatie en ontspanning voor specifieke doelgroepen Continuïteit dorpshuis / collectieve ruimte (stilte, natuur) Sociaal isolement specifieke (oudere?) inwoners Uniek woonmilieu ‘Overbelasting’ door dagtoerisme, verstoring kernkwaliteit Duurzaamheid en ecologie Rust en Natuurlijk. k a n s Mobiele voorzieningen Vergrijzing Verpaupering vastgoed

pittoresk natuurlijk ZelfredZaam

62 Koers en Kader Krimpenerwaard KOERS: Behouden oorspronkelijk en natuurlijk lintdorp

Behoud en bescherming authentiek karakter Impuls bestaande woonwijk Vlist is een uniek pittoresk en authentiek lintdorp. In principe is de Vlist is een authentiek dorp met een kleinschalige woonwijk. Om de kern een beschermd dorpsgezicht, waar alleen vanuit een duidelijke sociale cohesie in de kern te behouden en versterken, worden de noodzaak of meerwaarde verandering wordt aangebracht. De rol mogelijkheden van (gedeeltelijke) ver-/nieuwbouw en andere van inwoners en ondernemers in behoud en bescherming is cruciaal. middelen om de wijk een nieuwe impuls te geven, onderzocht. De rivier de Vlist met het omliggende natuurgebied is van een Mogelijke opties zijn fysieke maatregelen in de bestaande woningen, unieke schoonheid en kenmerkend voor het Hollandse zoals verduurzamen, samenvoegen van woningen, deels slopen, polderlandschap. Het is het meest prominente kenmerk van het gerichte verkoop van woningbouw of leefstijlgericht toewijzen. dorp en de basis voor (dag-)toerisme. Deze parel van de Krimpenerwaard kan wel meer beleefbaar en bezoekbaar worden gemaakt, zonder dat de authenticiteit verdwijnt.

Koers en Kader Krimpenerwaard 63 Vitale kernen interactie kernen

De kernen van de Krimpenerwaard zijn als zelfstandige vestigingsplekken gegroeid, elk met een eigen dynamiek en vanuit specifieke kenmerken, maar ook door invloed vanuit de omgeving. Zie hiertoe ook de historische analyses in de bijlagen. Hieronder wordt ingegaan op de wisselwerking tussen de kernen onderling.

Netwerk van kernen De kernen vormen met elkaar, de overige lintbebouwingen en het landschap de Krimpenerwaard. Door schaalvergroting, mobiliteit en technologische ontwikkelingen is geen enkele kern als volledig zelfstandig en autonoom te beschouwen. Zij zullen elkaar (moeten) aanvullen, maar op zeker punt ook concurreren met elkaar. Op het vlak van wonen, winkelen en werken is permanente wisselwerking aan de orde. Het doel van positionering is echter juist te komen tot onderling aanvullende waarde in een netwerkomgeving.

Beschikbaarheid VOORZIENINGEN De Krimpenerwaard kent een relatief lage woondichtheid en verspreiding van dorpskernen over de hele Krimpenerwaard op enige afstand van elkaar. Dit maakt een werkend systeem van toegankelijke en beschikbare voorzieningen van groot belang voor de vitaliteit van het vestigingsklimaat.

64 Koers en Kader Krimpenerwaard Een aantal voorzieningen zal zich concentreren rond goed Het benutten van de rivieroevers (bijvoorbeeld Krimpen aan de Lek bereikbare locaties. Andere voorzieningen zullen juist vanuit een of Ouderkerk aan den IJssel), uitzicht over de polder, nabijheid van concept van mobiliteit en leefbaarheid in de kernen beschikbaar doorgaande wegen (zoals Bergambacht) zijn allemaal aanleidingen moeten blijven voor inwoners. Dit kan onder andere spelen voor om de identiteit van de kern te versterken met passend aanbod. zorgaanbod en onderwijs. Goede OV-voorzieningen helpen mee om Voor de dagelijkse benodigdheden is prijs en gemak maatgevend, dit in stand te houden en is daarnaast van belang voor de vestiging wat overigens niet betekent dat levensmiddelen altijd op van bedrijven. loopafstand verkrijgbaar zijn.

Bouwen aan vitale kernen De verdere ontwikkeling van werklocaties en bedrijventerreinen De vitaliteit en kwaliteit van de kernen is cruciaal. Een deel van de is afhankelijk van de vraag in welke mate kenmerken als ligging en opgave zit in transformatie van bestaand vastgoed, inbreiding en bereikbaarheid, randvoorwaarden milieu, prijs en aanbod in grootte (ruimtelijke) kwaliteitsverbetering, gedifferentieerd naar kernen. en kwaliteit beoordeeld worden. Daarnaast is het voor de gemeente Vitaliteit en kwaliteit van de kernen is echter niet alleen gebaat bij van belang in hoeverre (lokale) werkgelegenheid is gebaat bij de fysieke vernieuwing. Het zal ook gepaard moeten gaan met sociale vestiging van bedrijven. Sectoren als (duurzame/smart) landbouw, vernieuwing als ‘natuurlijke partner’ van fysieke vernieuwing. maak- en maritieme industrie en de bouw maken door Het gaat hierbij niet alleen om behoud van wat er is maar ook om ICT/robotica sterke ontwikkelingen door, maar sluiten aan op de een betere beleving van de kracht van de Krimpenerwaard vanuit de aanwezige tradities in de Krimpenerwaard. In de al eerdergenoemde kernen. Onderdeel is ook dat er voldoende woningen in de kernen Strategie Bedrijventerreinen worden keuzes voor de verschillende worden gerealiseerd. Daarvoor is ruimte en flexibiliteit in de kernen verder uitgewerkt. woningbouwprogrammering noodzakelijk.

Economische vitaliteit Voor het winkelen horeca-aanbod van niet-dagelijkse benodigdheden geldt met name een belang van aansluiting op de identiteit van de kern. De ‘verwachting’ om bepaalde winkels en uitgaansgelegenheden ergens te treffen heeft alles te maken met de karakteristiek van een gebied.

Koers en Kader Krimpenerwaard 65 66 Koers en Kader Krimpenerwaard Karakteristieke Krimpenerwaard

• Betrokken gemeenschappen en een Het is van belang, dat de Krimpenerwaard als geheel ook een duidelijk profiel heeft, waarmee het zich in de vitaal verenigingsleven regio onderscheidt. De ‘merk-waarde’ • Ruime keuze aan herkenbare woonvormen Krimpenerwaard kan alleen dan daadwerkelijk bijdragen aan de verdere versterking van het gebied • Verbindingen kernen en regio en met name de kernen daarin. Een aansluiting op • Beschikbaarheid voorzieningen door de meer algemene,maatschappelijke trends zal het toekomstperspectief een sterker realiteitsgehalte en samenwerking kan van slagen geven. • Nuchtere mentaliteit en arbeidsethos Het toekomstperspectief wordt hier niet gezien als Het toekomstperspectief voor de Krimpenerwaard een totaal-omvattend ‘wensbeeld’, maar eerder als kent meerdere voedingsbodems. Ten eerste uiteraard richtinggevend. In dit hoofdstuk worden vijf de aantrekkelijkheid van het gebied zelf. De identiteit hoofdthema’s beschreven, die zijn gebaseerd op de van de kernen en het authentieke slagenlandschap zijn specifieke deelontwikkelingen in de kernen. Het zijn hiervan de dragers. Daarnaast vormen de daarmee de ‘grotere’ bewegingen, die in de verschillende landelijke en regionale maatschappelijke Krimpenerwaard vorm krijgen op basis van de richting, ontwikkelingen een belangrijke context voor de waarin de kernen zich ontwikkelen. ontwikkelingen in de Krimpenerwaard.

Koers en Kader Krimpenerwaard 67 Betrokken gemeenschappen en een vitaal verenigingsleven De betrokkenheid van inwoners en ondernemers bij de Als het huidige verenigingsleven zich weet te verbreden naar leefgemeenschap in hun kern is zeer kenmerkend voor het ‘dorpse’ andere, nu nog minder actief betrokken inwoners, zal deze karakter van de kernen. Het staat tegenover de anonimiteit die veel vernieuwing een belangrijke basis leggen voor een vernieuwing van mensen juist in dichter bevolkte gebieden ervaren. In een wereld de gemeenschapszin. Het etaleren van een positief en uitnodigend van vergaande globalisering en individualisering kan het (gevoel gemeenschapsleven is ook onderdeel van de promotie rond wonen, te) behoren tot een gemeenschap een groot voordeel leveren en werken en recreëren in de Krimpenerwaard. aantrekkingskracht uitoefenen. Dit moet waar mogelijk concreet worden gemaakt door het geven van daadwerkelijke invloed op de ontwikkelingen in de kernen. De gemeenschappen zijn de bron van leef-kwaliteit in de kernen. Hun onderlinge verschillen zullen bijdragen aan de herkenbaarheid en (acceptatie van) verschillen tussen de kernen onderling.

68 Koers en Kader Krimpenerwaard Ruime keuze aan herkenbare woonvormen Door aan te sluiten op de karakteristiek van het wonen op van) de eigen woonomgeving kan een sterke stimulans zijn voor verschillende locaties kan identiteit worden behouden, maar ook de vitale kernen. veelheid aan woonvormen verder worden benut. Er is letterlijk ruimte in de hele Krimpenerwaard voor uitbreiding van de In eerste instantie bouwen we voor de lokale behoefte van de eigen woningomvang. Maar juist het karakter van aaneengesloten inwoners. Daarnaast kan het wonen in de Krimpenerwaard door gebieden met een duidelijk herkenbare atmosfeer en typering moet factoren als mobiliteit en telewerken, een goed alternatief zijn voor worden gerespecteerd. Deze herkenbare ‘fragmenten’ in het de periferie van steden als Gouda, Rotterdam of zelfs Zoetermeer. bebouwde gebied, zijn aanleiding om verder uit te breiden voor die Zeker als ruimte geboden wordt aan het vormgeven aan eigen, doelgroepen die aan die vorm waarde hechten. individuele woonwensen.

Zo ontstaat versterking van lokale identiteit: in ruimtevorm, maar ook in gelijkgestemdheid van groepen die hier wonen. Ook daar ligt een belangrijke basis voor betrokkenheid van gemeenschappen bij de ontwikkeling van hun kern. Medezeggenschap over de (inrichting

Koers en Kader Krimpenerwaard 69 Verbindingen kernen en regio De infrastructuur van de Krimpenerwaard is grotendeels gelijk Door de opkomst van de e-bike, die langere fietsafstanden mogelijk gebleven in de afgelopen zestig jaar. Ondanks een solide structuur maakt, kan de recreatieve functie van de Krimpenerwaard leidt de beperkte hoeveelheid verbindingen met de regio tot enkele versterkt worden. Ook behoud van het vervoer over water is van serieuze knelpunten. belang voor de bereikbaarheid van de Krimpenerwaard. Deze Ook op het gebied van openbaar vervoer blijft de Krimpenerwaard duurzame ontwikkelingen kunnen ook een rol spelen in het achter. Door bijna alle dorpskernen loopt een streekbuslijn; alleen faciliteren van de forensenstroom. Berkenwoude en Vlist hebben slechts een buurtbuslijn. De Krimpenerwaard heeft geen treinstation; de dichtstbijzijnde stations Hiernaast moet in verschillende kernen aandacht zijn voor de bevinden zich in Gouda en Rotterdam. De streekbussen verbinden interne verkeersstromen waardoor de bereikbaarheid en de Waard met de vervoersmogelijkheden in de omliggende steden. verkeersveiligheid verbeterd worden. De beperkte verbindingen met de omgeving hebben, gezien de grote forensenstromen en het grote aantal transportbedrijven, invloed op het functioneren van de lokale economie en op de aantrekkingskracht van het wonen in de polder.

70 Koers en Kader Krimpenerwaard Beschikbaarheid voorzieningen door samenwerking De relatieve afstand tussen kernen onderling zet druk op het lokaal Behoud van voorzieningen is van belang voor de vitaliteit van beschikbaar stellen of houden van voorzieningen. De behoefte aan de kernen, vooral basisvoorzieningen als zorg en onderwijs. De direct nabije beschikbaarheid van voorzieningen verschilt per toekomst van commerciële voorzieningen (winkels, horeca, etc.) inwonersgroep en per kern. hangt vooral af van trends als schaalvergroting, technologische Beschikbaarheid van maatschappelijke voorzieningen voor ontwikkelingen, veranderende consumentenvoorkeuren, groei van specifieke groepen, met name de minder mobiele ouderen, zal door internetwinkels en van de ambitie van de gemeente in samenhang samenwerking en gebruikmaking van mobiele of technologische met een passende identiteit van de kernen. oplossingen verzekerd moeten worden. Iedereen moet in de kern kunnen blijven wonen zolang men wil. Dat neemt niet weg, dat Door de onderlinge nabijheid van enkele kernen te versterken kan gerichte locatiekeuze voor bijvoorbeeld ouderenwoningen alles te een aantal levendige centra worden gevormd, waarvan meerdere, maken heeft met het duurzaam bieden van een goed omliggende kernen kunnen profiteren. functionerende woonomgeving en beschikbaarheid van benodigde voorzieningen.

Koers en Kader Krimpenerwaard 71 Nuchtere mentaliteit en arbeidsethos erg behoudend, waardoor de ondernemers niet direct meegaan in De economie in de Krimpenerwaard kenmerkt zich vooral door het ontwikkelingen, trends of hypes; het draait in de Krimpenerwaard grote aantal familiebedrijven, vooral kleine MKB-bedrijven en veel echt om hard werken en doorzettingsvermogen. Innovatie in het zzp’ers. De belangrijkste sectoren zijn daarbij de maakindustrie, aanwezige bedrijfsleven moet een belangrijke motor vormen voor bouw, logistiek, binnenvaart en de landbouw. Voor veel bedrijven vernieuwing en duurzame groei van de economie. vormt de aanwezigheid van een betrokken arbeidspotentieel een Het leven met het water heeft verbondenheid gecreëerd, betrok- van de redenen om zich in de regio te vestigen. De mentaliteit van kenheid tussen mensen, zorg voor elkaar, maar ook verbondenheid het plattelandsleven, waarin werk en productie altijd ‘nabij’ is, kan met het gebied van inwoners en ondernemers. Ook de detailhandel een pre zijn voor middelgrote ondernemers en ondernemingen. De in de verschillende kernen is sterk gebonden aan de eigen kern en polder is van oudsher een productielandschap en de bijbehorende zet zich nadrukkelijk in voor de gemeenschap. De winkeliers worden mentaliteit is ook in de 21e eeuw een positieve eigenschap. uitgedaagd na te denken over een visie op het eigen winkelgebied en de samenhang met de andere kernen. De toenemende rol van De geschiedenis van de Krimpenerwaard kenmerkt zich vooral beleving (passen, proeven, proberen en kopen) kan verder benut door leven met water, omschakeling van landbouw naar veeteelt, worden om de winkelgebieden in de kernen aantrekkelijk te maken. bemaling, droge voeten houden en bodemdaling. De geschiedenis Lokaal moeten keuzes worden gemaakt over de omvang en heeft het gebied gevormd en heeft invloed op de nuchtere manier afbakening van de winkelgebieden passend bij de identiteit kernen. waarop de mensen in het leven staan. Tegelijkertijd zijn de mensen 72 Koers en Kader Krimpenerwaard Krimpenerwaard ontwikkelkader

• Verdere uitwerking van dit Kernenbeleid Het Kernenbeleid is opgebouwd vanuit de • Samenwerking met de gemeenschappen identiteit van de kernen en vormgegeven in een beperkt aantal duidelijke opgaven per kern. De opgaven zijn gerichte keuzen van de gemeente om de vitaliteit in de kernen te versterken op de punten die daarvoor uit het traject van het in beeld brengen van de identiteit per kern, de huidige trends en ontwikkelingen en een analyse van kansen en bedreigingen naar voren zijn gekomen. Hiermee worden alle kernen op hun eigen, specifieke behoeften versterkt, zodat ze uiteindelijk sterker en vitaler worden.

Koers en Kader Krimpenerwaard 73 Krimpenerwaard Ontwikkelkader

Het Kernenbeleid bevat de uitgangspunten en koers voor de verdere de hele gemeente (en dus in alle kernen) spelen waaraan door de beleidsontwikkeling van de gemeente en vormt tevens input voor de gemeente in de breedte aandacht wordt besteed, zoals huisvesting nog op te stellen Omgevingsvisie. Eind 2016 vond een voor jongeren, veiligheid en openbare orde. Het Kernenbeleid is dan themabijeenkomst met de raad plaats over het Kernenbeleid. ook een specifieke en gerichte koers, die samengaat met de Tijdens de themabijeenkomst hebben de raadsleden met de uitvoering van het algemene beleid van de gemeente. gemeente nagedacht over de kansen en bedreigingen per kern en daaraan gekoppeld het benoemen van de belangrijkste opgaven per Verdere uitwerking van dit Kernenbeleid kern. Na de sessie met de raadsleden is ook een workshop met het college en ambtenaren gehouden om op basis van alle beschikbare Het Kernenbeleid wordt binnen de gemeente gebruikt als informatie te bekijken wat voor de komende jaren de specifieke instrument om bij verschillende beleidsnota’s nadrukkelijk rekening opgaven per kern zijn. te houden met de kansen en bedreigingen in de kernen. Zoals eerder aangegeven, wordt ingezet op de benoemde opgaven per Het feit dat gedurende de komende jaren op een beperkt aantal kern. Daarnaast wordt het Kernenbeleid heel nadrukkelijk gebruikt duidelijke opgaven per kern specifiek wordt ingezet, betekent bij drie belangrijke ontwikkelingen in de gemeente: de nadrukkelijk niet dat de gemeente verder geen opgaven ziet. Omgevingsvisie, verschillende ontwikkelprogramma’s binnen de Uiteraard zijn verschillende ontwikkelingen te benoemen die in gemeente en de Strategische visie van Riek Bakker.

74 Koers en Kader Krimpenerwaard Dit Kernenbeleid is een koers voor de toekomst van de kernen Tot slot biedt de Strategische visie Krimpenerwaard van Riek Bakker voor de komende jaren. Deze koers wordt als bouwsteen voor de de mogelijkheid om bij de uitwerking van de verschillende thema’s wettelijke Omgevingsvisie opgenomen in het traject om deze visie te aan te sluiten op de specifieke behoeften per kern. Samenwerking ontwikkelen. tussen de verschillende betrokken partijen en inwoners is hierbij van groot belang. De identiteit van de kernen is ook ingebracht in het De hoofdthema’s uit het Kernenbeleid sluiten goed aan bij de traject van het tot stand komen van deze visie. De visie van ontwikkelprogramma’s waar binnen de gemeente al aan wordt Riek Bakker wordt eveneens als bouwsteen voor de Omgevingsvisie gewerkt. Elementen uit het Kernenbeleid worden hierin verder gebruikt. uitgewerkt in concrete projecten. Een goed voorbeeld hiervan is de Woonvisie die in het Programma ‘Wonen, demografie en voorzieningen’ is opgesteld. De Woonvisie krijgt een uitvoeringsprogramma dat specifiek gerelateerd is aan de kernen en wordt daarmee afgestemd op de identiteit en de specifieke behoeften van de kernen. Ook het programma ‘Economie’ zal aansluiting zoeken op de thema’s uit het kernenbeleid.

Koers en Kader Krimpenerwaard 75 Samenwerking met de gemeenschappen Het Kernenbeleid is opgesteld aan de hand van een In het algemeen zal het type voorzieningen veranderen door af- participatieproces met inwoners en maatschappelijke partijen. Het name van het aantal jongeren en toename van het aantal ouderen, idee van het gericht werken vanuit de kernen en het benutten van bijvoorbeeld de opkomst van jeu de boules verenigingen. Sommige lokale mogelijkheden is een belangrijk uitgangspunt van dit beleid. verenigingen merken al dat het lastiger wordt om mensen in het bestuur van hun vereniging te krijgen. De sociale cohesie en zelfredzaamheid zijn kenmerkende eigenschappen van de kernen. Ze worden geïllustreerd door de Om te komen tot een unieke, vitale en duurzame ontwikkeling van sterke verenigingsverbanden in de kernen en door de de Krimpenerwaard is samenwerking tussen de gemeente en de geschiedenis. Van oudsher hielpen inwoners van een kern elkaar gemeenschap van inwoners, ondernemers en maatschappelijke in de strijd tegen het water. Leefbaarheid ging over het eigen dorp. partijen van groot belang. Daarmee kunnen kansen worden Iedereen deed alles in het eigen dorp: van het verenigingsleven, gecreëerd en opgepakt terwijl bedreigingen worden tegengegaan. naar het café gaan tot de boodschappen halen en naar de kerk gaan. De gemeente ziet dan ook graag dat de gemeenschappen zelf met Door de toegenomen mobiliteit zijn grote supermarkten en initiatieven komen die aansluiten bij de behoeften (en identiteit) van speciaalzaken in de regio steeds beter bereikbaar geworden; de eigen kern. Uiteraard zal de gemeente daarbij gaan faciliteren. daarnaast zijn webwinkels ontstaan. Dit heeft als gevolg gehad dat Dit principe past goed bij het doel van de nieuwe Omgevingswet om de detailhandel in de kleinere kernen is verdwenen of het als overheid niet altijd meer aan het stuur te zitten, maar gebruik te momenteel moeilijk heeft. Ook bij andere basisvoorzieningen als maken van kennis en kunde uit de samenleving. scholen is een terugloop zichtbaar.

76 Koers en Kader Krimpenerwaard Inzendingen kindertekeningen over identiteit van de eigen kern (Haastrecht)

Koers en Kader Krimpenerwaard 77 Literatuur en bronnen

Relevante literatuur

Stichting Krimpenerwaard (1988). Monumenten in de Krimpenerwaard. Krimpenerwaard, Nederland: Stichting Krimpenerwaard Povée, H. (2004). Tien eeuwen tussen Lek en IJssel. Bussum, Nederland: Uitgeverij THOTH Van den Hoven, F.; Van Embden, H.; Jongerius,N. (2002). Op ontdekkingstocht door Krimpenerwaard en Lopikerwaard. Leerdam, Nederland: Uitgevrij Filatop Erfgoedhuis Zuid-Holland (2002). Kernachtige Krimpenerwaard. Nijkerk, Nederland: Koninklijke drukkerij C.C. Callenbach b.v.

Gemeente Bergambacht (2014). Van herindeling naar herindeling. Bergambacht, Nederland: Gemeente Bergambacht Gemeente Vlist (2014). Het cement tussen de stenen. Werkendam, Nederland: Drukkerij Damen Gemeente Nederlek (2014). 10 jaar structuurvisie Nederlek. Ridderkerk, Nederland: Drukkerij Van Meurs Gemeente Ouderkerk (2014). Route langs 30 jaar gemeente Ouderkerk. Ouderkerk aan den IJssel, Nederland. Goos Communicatiemakers Niestadt, P; Kappers, R. (2014) Het leven in Schoonhoven. Schoonhoven, Nederland: Stichting Historische Uitgaven Schoonhoven Rabobank Krimpenerwaard (2014). De kracht van de Krimpenerwaard. Zoetermeer, Nederland: Rabobank Krimpenerwaard en AldusWillem.

Tevens zijn vele (beleids-)documenten geraadpleegd van de vijf gemeenten, waaruit de Gemeente Krimpenerwaard is ontstaan.

Afbeeldingen

Al het beeldmateriaal is gemaakt door of afkomstig van Gemeente Krimpenerwaard en AWS .

78 Koers en Kader Krimpenerwaard Colofon

Koers en Kader Krimpenerwaard Juni 2017

WSA Stedelijke Ontwikkeling bv Contactpersoon: Ir. Willem Sulsters Mail: [email protected]

In opdracht van: Gemeente Krimpenerwaard

Koers en Kader Krimpenerwaard 79