USHMM Finding
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Komisarz Generalny Rzeczypospolitej w Gdańsku (Sygn. 259) Selected records of the General Commissioner of the Republic of Poland in Gdańsk RG-15.576M United States Holocaust Memorial Museum Archives 100 Raoul Wallenberg Place SW Washington, DC 20024-2126 Tel. (202) 479-9717 e-mail: [email protected] Descriptive summary Title: Komisarz Generalny Rzeczypospolitej w Gdańsku (Sygn. 259) Selected records of the General Commissioner of the Republic of Poland in Gdańsk Dates: 1919-1939 Accession number: 2018.49.1 Creator: Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku Extent: 9 microfilm reels; 35 mm Repository: United States Holocaust Memorial Museum Archives, 100 Raoul Wallenberg Place SW, Washington, DC 20024-2126 Languages: Polish German French English Scope and content of collection Selected records of the office of the Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku (General Commissioner of the Republic of Poland in Gdańsk). Consist of reports, agreements, negotiations of the High Commissioner of the League of Nations in Gdańsk on the situation in the Free City of Gdańsk (Danzig), attacks on Poles and Polish property; records on paramilitary and other German organization, recruitment to NSDAP, Anti-Jewish actions of the National Socialists, attacks on Polish scouts and Polish families in Gdansk; political reports of the General Commissioner RP in Gdańsk on the political situation, employment of Polish citizens, eviction of Poles from Gdańsk, expulsion of a Jew from Germany; correspondence and German newspaper clippings related to the situation in Reich, military matters in Ukraine, emigration of Jews through Gdańsk; Polish press reviews and political reports on population in Pomerania and among Kashubians, and some private correspondence. Administrative Information Restrictions on access: No restrictions on access. Restrictions on reproduction and use: Reproduction of more than 100 pages of copies of documents for researchers or other institutions requires a written permission of the General Director of the State Archives of the Republic of Poland. Publication of more than 10 complete documents in an individual work requires the written authorization of the General Director. The Museum may not publish any archival material obtained from the General Director, including specific archives under his control, on the Internet, the World Wide Web, or any other publicly accessible on-line network without the written permission of the General Director. Citation of the materials in any publication must refer to the Museum and the Polish State Archives and must include the name of the archival group and catalogue number of the originals. Preferred citation: Preferred citation for USHMM archival collections; consult the USHMM website for guidance. Acquisition information: Source of acquisition is the Archiwum Państwowe w Gdańsku, Poland, Sygn. 259. The United States Holocaust Memorial Museum Archives received the filmed collection via the United States Holocaust Memorial Museum International Archival Programs Division in March 2018. Existence and location of originals: Archiwum Państwowe w Gdańsku Processing history: Processed by Aleksandra Borecka, 2018. Finding aid formatted by Tia Smith, 2018. System of arrangement Arranged in four series: 1. Reports and agreements of the High Commissioner of the League of Nations in Gdańsk, 1930-1939; 2. Reports of the Ministry of Interior; 3. Reports on deportations of Polish citizens from the territory of the Free City of Danzig; 4. Correspondence, newspaper clippings and weekly press reviews. Indexing terms Komisariat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Gdańsku. Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter-Partei. League of Nations. Polish people--Legal status, laws, etc.--Poland--Gdańsk--History--20th century. Polish property--Poland--Gdańsk--History--20 century. Jews--Legal status, laws, etc.--Poland--Gdańsk--History--20th century. Germans--Legal status, laws, etc.--Poland--G Gdańsk (Poland)--Foreign relations. Kaszuby (Poland) Pomerania (Poland) Poland--Politics and government--1918-1939. Announcements. Clippings (Books, newspapers, etc.) Page 2 Correspondence. Reports. CONTAINER LIST Komisarz był przedstawicielem dyplomatycznym Rządu Rzeczypospolitej przy Senacie Wolnego Miasta Gdańska w randze ministra i był także szefem wszystkich polskich urzędów na terenie gdańskim. Rezydował na stałe w Gdańsku. 1 września 1939 Niemcy zajęli biura Komisarza Generalnego RP i aresztowali jego personel. Do kompetencji Komisarza należała kontrola przestrzegania przepisów konstytucji Wolnego Miasta Gdańska, które stanowiły gwarancję praw osób polskiego pochodzenia oraz Żydów, obywateli polskich, którzy na stałe lub tymczasowo przebywali na terenie Gdańska. Dokumenty dotyczące ludności żydowskiej pojawiają się od lat 30, kiedy członkowie partii nazistowskiej oraz sympatycy hitleryzmu stawali się coraz bardziej znaczącym elementem na scenie politycznej. Urząd Komisarza Generalnego odnotowywał początkowo (lata 1930-1933) przede wszystkim akty agresji przeciwko Żydom – obywatelom polskim, a okresie późniejszym także Żydom niemieckim. Po wyborach do lokalnego parlamentu (niem. Volkstag) w maju 1933 r. w których NSDAP odniosła zwycięstwo, Komisariat rejestrował kolejne etapy usuwania “wrogów” politycznych z życia publicznego. Najcenniejsze są raporty Komisarza z lat 1930-1939 (teczki nr 915-933). Ważne są także materiały dotyczące wydalania z granic Wolnego Miasta obywateli polskich (teczki 981, 984, 992). Nr rolki Numer teczki i opis 1 94 Rokowania w sprawie zatrudnienia Polaków w Gdańsku, t. I. Reglamentacja rynku pracy. Ograniczenia dla Polaków, m. in. polskich firm handlu zagranicznego (spedycja, firmy maklerskie, magazyny, pracownicy fizyczni portu gdańskiego). Niemożność korzystania z przywilejów i zapomóg należnych przedsiębiorców niemieckich. Tragiczna sytuacja robotnika polskiegow Gdańsku. (tytułw „Gazecie Gdańskiej” z 30 paźdz. 1936 . Język polski, niemiecki 1934-1937 r. – str 243 1 152 Umowy polsko-gdańskie i decyzja Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gdańsku. Język polski, niemiecki francuski 1931-1934 r. – str 139 Page 3 1 155 Raporty Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gdańsku o sytuacji w W.M. Gdańsku. Napady na Polaków i własność polską– bezsilność władz i bezkarność sprawców. Próba ochrony przez przedstawiciela Ligi Narodów. Rosnące wpływy niemieckich nacjonalistów ignorujących obowiązujące prawo. Wycinek z Danziger Volksstimme z września 1931 r. 1 157 Raporty Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gdańsku o sytuacji w W.M. Gdańsku. Język polski, niemiecki, francuski, angielski (1932) 1934-1936 r. – str 327 1 166 Bezpieczeństwo w WM Gdańsku. Sprawa bezpieczeństwa Żydów gdańskich (szkoły żydowskie) Język polski, niemiecki, francuski, angielski 1933 r. – str 186 1 168 Wybory do Konstytuanty i Volkstagu. Język polski, niemiecki 1920 r. – str 15 1 219 Związek popierania gdańsko-polskich stosunków gospodarczych. T. I Język polski, niemiecki 1932-1933 r. – str 404 1 220 Związek popierania gdańsko-polskich stosunków gospodarczych. T. II Język polski, niemiecki 1933-1935 r. – str 328 2 377 Banki w Gdańsku. Sprawa kontroli nad bankami przez Bank von Danzig (zachowanie tajemnicy bankowej). Udzielanie koncesji na prowadzenie agend bankowych. Charakter polityczny banków niemieckich (hakatystyczny i irredentystyczny). Kredyty w bankach niemieckich, np. Danziger Privat Aktien-Bank, prawie Page 4 zawsze są udzelane jedynie osobom marodowości niemieckiej. Sprawa Sokolower Bankgeschaeft. Język polski, niemiecki 1932-1936 r. – str 373 2 379 Sprawodanie z czynności Banku Związku Spółek Zarobkowych S.A. w 1935 r. Zdjęcia rady nadzorczej w poszcz. latach działalności i listy zarządu. Język polski 1936 r. – str 29 2 384 Dewaluacja guldena gdańskiego, t. I. Język polski, niemiecki 1935 r. – str 371 2 384 Język polski, niemiecki 1935 r. – str 362 Dewaluacja guldena gdańskiego, t. II. Zwolnienie tempa życia gospodarczego. Wycinek z Codziennej Gazety Handlowej z 1 sierpnia 1935 r. „Gdańsk zrywa z Polska. Nieobliczlny Krok Senatu Gdańskiego...” i niem. Danziger Neueste Nachrichten (ta sama data). 2 388 Język polski, niemiecki 1933 r. – str 6 Handel walutami, dewizami i złotem w W.M. Gdańsku. 2 390 Język polski, niemiecki 1935 r. – str 362 Wyrabianie fałszywych pieniędzy w Gdańsku. 3 604 Język polski, niemiecki 1922-1930 r. – str 140 Organizacje paramilitarne i inne odwetowe niemieckie w WM Gdańsku. 3 610 Język polski, niemiecki 1932 r. – str 3 Artykuł I.K.P. o rozwoju hitleryzmuw Gdańsku. Page 5 3 612 Język polski, niemiecki 1933 r. – str 5 Werbunek do NSDAP. 3 614 Język polski, niemiecki 1933 r. – str 4 Hitleryzm w Radzie Portu 3 606 Język polski, niemiecki 1933 r. – str 6 Zwalnianie z pracy pod naciskiem hitlerowców / sprawa: August Witzkowski 3 617 Język polski, niemiecki 1933 r. – str 26 Antyżydowska akcja narodowych socjalistów 3 696 Język polski, niemiecki 1930-1931 r. – str 19 Działalność „Strzelca” w Gdańsku 3 719 Język polski, niemiecki 1935-1936 r. – str 418 Wybory do Volkstagu w dniu 7.4.1935 3 751 Język polski, niemiecki 1932-1936 r. – str 357 Wybory do Volkstagu rok 1935 4 730 Język polski, niemiecki francuski 1931-1936 r. – str 448 Krzywdzące traktowanie Polaków w Gdańsku. Mniejszości polskie w Gdańsku i obywatele niemieccy w Gdańsku (? Nieczytelne) 4 765 Język polski, niemiecki 1935-1936 r. – str 39 Pobicie rodziny Brodzkich w dniu 5.4. 1935 r. 4 769 Język polski, 1936 r. – str 12 Pobicie Polaków, braci Prys w Sopocie oraz oskarżenie ich o obrzę Hitlera. Page 6 4 770 Język polski,