Droge Stukken Walcherse Subeilanden En De Oranjeplaat
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Droge stukken Walcherse subeilanden en de Oranjeplaat Tot het grondgebied van het voormalige anker liggen ter hoogte van de Schutte- eiland Walcheren behoren tien subeiland- plaat. Wanneer het in dit getijdengebied eb jes, de diverse mini-eilanden in de kreken- werd, viel de plaat droog en zakten de gebieden niet meegerekend. Ze liggen in, schuiten vanzelf neer op het zand. Op een- of direct aan, het Veerse Meer. voudige wijze kon men zo de rompen van In het kader van het zogenoemde Drie- de boten schoonmaken. Schutte is dan eilandenplan werd in 1960 en 1961 het Veerse Gat afgedamd door middel van de Zandkreekdam en de Veerse Gatdam. Zo ontstond een water zonder eb en vloed, het Veerse Meer. Door het ontbreken van het tij bleven schorren, slikken en zandpla- ten veelal permanent droog. De mens heeft na de afdamming grote invloed uitge- oefend op de ontwikkeling van dit gebied. Rijkswaterstaat spoot zes Walcherse pla- ten op met zand waardoor ze eilanden werden. Ondiepe gedeelten in het meer werden aangewezen als plaatsen voor zandwinning. Op die plekken ontstonden er dus diepere geulen waarvan de scheep- vaart kon profiteren. Met uitzondering van de Soelekerkeplaat hebben natuurbehe- rende organisaties kleine wandelbossen en speelweiden aangelegd op die eilan- den. Vijf van de zes voormalige platen zijn Detail van de topografische kaart van een uitgegroeid tot voor mensen aantrekkelijke gedeelte van het Veerse Meer. (Grote Provincie plekken en zijn vrij toegankelijk voor dag- Atlas 1990) recreatie. De Soelekerkeplaat is be- schermd natuurgebied. ook het oude woord voor schuit. De Mosselplaat werd uiteraard genoemd Subeilanden naar het schelpdiertje. In het Veerse Meer Een aantal eilanden heeft nog steeds de wordt er weliswaar niet op deze ‘zilte naam die ze van oudsher, als plaat, had- Zeeuwse zaligheid’ gevist, maar als gevolg den. Andere kregen een nieuwe identiteit van het doorlaatwerk (een systeem dat nadat ze met zand waren opgespoten. water vanuit de Oosterschelde naar het Als we over het Veerse Meer van noord Veerse Meer toevoert) en het daardoor naar zuid gaan, stuiten we eerst op de hogere zoutgehalte in het Veerse Meer, Schutteplaat en de Mosselplaat. Vroeger voelt het diertje zich hier wel steeds meer gingen vissers met hun scheepjes voor thuis. De Wete jaargang 36 nummer 1 (januari 2007) / Heemkundige Kring Walcheren (www.hkwalcheren.nl) 3 De Soelekerkeplaat heeft zijn naam te stak de lont in het kruitvat en blies zijn danken aan de ambachtsheerlijkheid Soe- eigen schip op. Er lag tussen 1847 en telincxkerke of Soelekerke. Dit gebied, 1897 in deze contreien ook een Bastiaan waar de invloedrijke ambachtsheer de de Langepolder. In Veere leeft zijn naam lakens uitdeelde, lag op Noord-Beveland. nog voort in de Bastiaan de Langestraat. Tijdens de Sint-Felixvloed van 1530, die Ook de Spieringplaat is een opgespoten de geschiedenis inging als Sint-Felix plaat. Dit eiland is genoemd naar een van quade saterdach, is het dorp Soelekerke de vele zijgeulen en -geultjes van het Veer- se Gat, het Spieringgat. In dit gebied lag nog het Spieringschor en tot op heden vin- den we in het zuidwesten van Noord-Beve- land de Spieringpolder. Zowel de Spieringplaat als de Bastiaan de Langeplaat zijn voor het grootste gedeelte Walchers grondgebied; een klein stukje in het oosten van beide platen is Zuid-Beve- lands. De Haringvreter en de Lemmerplaat zijn door Staatsbosbeheer voor een gedeelte in cultuur gebracht en toegankelijk ge- De Arneplaat in het Veerse Meer. (Foto Jaco maakt voor recreatie. Daarnaast bestaan Simons) deze eilanden uit gebieden waar de natuur haar gang heeft kunnen gaan. Deze niet- voor eeuwig ten onder gegaan. In het zuid- toegankelijke delen zijn rustgebieden voor westen van Noord-Beveland ligt een in allerlei vogels. 1818 ingedijkte polder met de naam van De Haringvreter is verreweg het grootste het nimmer herbouwde dorp. Walcherse eiland in het Veerse Meer. De naam Arneplaat verwijst naar het rivier- Haringvreters, een bijnaam van de vissers tje de Arne. In de middeleeuwen was dit voor zeehonden, hadden hier een rustplek water van groot belang voor de scheep- toen het eiland nog een zandplaat in het vaart van en naar de welvarende handels- Veerse Gat was. Rustende zeehonden tref stad Middelburg. Arnemuiden – het stadje je hier niet meer; wel grazende koeien en dat zijn naam ook ontleent aan het riviertje paarden. – kon als voorhaven profiteren van de Mid- De Lemmer – ook wel Lemmel genoemd – delburgse voorspoed. was het water tussen het Veerse Gat en De naam van de Bastiaan de Langeplaat de Welsinge. Schepen vanuit het noorden is een eerbetoon aan de Veerse admiraal bereikten via deze route Middelburg en uit de zestiende eeuw. In 1572 kwam het Arnemuiden. De naam Lemmerplaat ver- hier op zee tot een confrontatie tussen wijst, net als die van de Arneplaat, naar Spanjaarden en Zeeuwen. Toen de Span- een vaarwater dat een belangrijke rol jaarden het schip van Bastiaan de Lange speelde in de geschiedenis van de Wal- enterden, zag hij maar één uitweg. Hij ont- cherse handel. De Wete jaargang 36 nummer 1 (januari 2007) / Heemkundige Kring Walcheren (www.hkwalcheren.nl) 4 Aardbeieneiland neemt een unieke plaats gemaakt voor landbouwactiviteiten. Vervol- in onder de zandplaten in het Veerse Meer. gens werden hier rond 1967 wegen aange- Dit beschermde natuurgebied is niet in cul- legd ten behoeve van een toekomstig tuur gebracht maar heeft zich door natuur- recreatieterrein en een vliegveld. lijke processen spontaan gevormd. Na de Het recreatieterrein Oranjeplaat is in de afdammingen bleef de plaat permanent loop der jaren uitgegroeid tot een jacht- droogstaan en ontstond er alras begroei- haven met daarbij een restaurant, een ing. De eerste plantensoort die hier welig camping en een hotel. In het voorjaar van tierde, was de aardbeienplant en dat ver- klaart de naam die het eiland meekreeg. Tot slot De Omloop. Als enige van de Wal- cherse subeilanden is dit geen voormalige plaat. Even ten westen van haven De Piet – aan de Pietkreek – heeft men in het landschap, dat uit oud schor bestaat, een U-vormige geul uitgegraven waardoor er een stukje land aan de oever van het meer vrijkwam. De Oranjeplaat Hoort de Oranjeplaat – “het Plaatje”, zoals Het Aardbeieneiland in het Veerse Meer. (Foto het in de volksmond heette – bij het eilan- Jaco Simons) denthema van dit artikel? In zekere zin wel. Het gebied is weliswaar geen eiland, 2006 heeft het Waterschap Zeeuwse maar ontleent zijn naam wel aan een Eilanden hier een strandje laten aanleg- zandplaat die in deze contreien tussen de gen, een unicum in de gemeente Middel- toen anders gevormde eilanden Walche- burg. Vliegveld Midden-Zeeland – ook wel ren, Zuid-Beveland en het voormalige Zeeland Airport genoemd – werd er in eiland Wolphaartsdijk lag. De plaat is ver- 1968 gesticht en in 1970 officieel geopend. noemd naar de uit de zeventiende eeuw De Oranjeplaat is ook historisch interes- stammende Oranjepolder. Deze kreeg de sant. In 1847 werd het westelijke deel van naam “Oranje” omdat de nieuwe polder bij de plaat, het schor, bedijkt. Zo ontstond de Arnemuiden destijds viel onder het kroon- Bastiaan de Langepolder. In 1857 gebeur- domein. de hetzelfde met het zuidoostelijke deel, Het gebied dat ten noorden/noordoosten waardoor de Calandpolder werd geboren. van de voormalige Sloedam even ten oos- Deze polder dankte zijn naam aan de uit ten van Arnemuiden ligt, staat bekend als Westkapelle afkomstige ingenieur en in- het Noord-Sloe. Toen het uit schorren, specteur van waterstaat Zeeland, Abraham zandplaten en een stukje polder bestaan- Caland. de gebied na de eerdergenoemde afdam- De beide polders was geen lang leven mingen van 1960/’61 droog kwam te lig- beschoren. Al in 1897 werd de Bastiaan de gen, heeft men het Noord-Sloe geschikt Langepolder verzwolgen door de zee en in De Wete jaargang 36 nummer 1 (januari 2007) / Heemkundige Kring Walcheren (www.hkwalcheren.nl) 5 1901 was het gedaan met de Calandpol- afdammingen werden, in het kader van de der. Men heeft nog pogingen gedaan het Sloewerken, de opgeworpen dijken weer land te redden, maar in 1906 verdronk de afgegraven. Vliegveld Midden-Zeeland ligt laatstgenoemde polder helemaal. Met de in deze voormalige polder. De naam afdamming van het Veerse Gat in het voor- Calandweg, de weg langs het vliegveld, uitzicht heeft men, om vruchtbare land- herinnert ons nog aan de polder en aan de bouwgrond aan te winnen, de Calandpol- Westkapelse ingenieur. der in 1955 heroverd op de zee. Na de Het gebied dat wij nu Oranjeplaat noemen, beslaat het recreatieterrein en enige land- bouwpercelen. Het gebied tussen de twee kreken die door het Noord-Sloe lopen, wordt heden ten dage Calandpolder ge- noemd. Je zou het geheel kunnen be- schouwen als een groot buitendijks ge- bied. Een van de kreken vormt de scheids- lijn tussen genoemde plaat en polder. Er zijn maar weinig landkaarten die duidelijk- heid verschaffen over de naam van deze kreek. Zelfs topografische atlassen van Zeeland geven geen uitsluitsel. Na enig Het eiland De Omloop bij De Piet. (Foto Jaco speurwerk in documenten van Rijkswater- Simons) staat en de provincie blijkt het te gaan om Kaart van de Oranjeplaat met de polders Bas- tiaan de Lange en Caland om- streeks 1880, getekend door F.P. Polderdijk in 1932. (Zeeuws Ar- chief, Zelandia Illustrata deel I, nr. 1296) De Wete jaargang 36 nummer 1 (januari 2007) / Heemkundige Kring Walcheren (www.hkwalcheren.nl) 6 de Schenge of de Schengekreek. De geul Geraadpleegde bronnen: wordt doorsneden door de Muidenweg en – ‘Encyclopedie van Zeeland’, Middelburg een paar honderd meter verderop door 1982/1984. een landbouwweggetje. Door middel van – F. Hagman en R. Kersbergen, ‘Luchtfoto- zogeheten duikers staan de verschillende atlas Zeeland’, Landsmeer 2004. delen van de geul met elkaar in verbinding. – A. van Haperen en G. Stooker, ‘Aan de mon- Overtollig water uit het omliggende gebied ding van Maas en Schelde’, Middelburg 1999.