Fjala e Nr. 19/ Mars 2012 redaktorit PSE S’KA LIBËR TË HISTORISË SË MUZIKËS SHQIPTARE?! Shkruan: prof. dr. sc. Akil Mark KOCI
ë numrin e sotëm të revistës “Kontrapunkt”, që botohet si Suplement muzikor në kuadër të “Gazeta 55” të Tiranës, në rubrikën Fjala e redaktorit do të trajtojmë një temë shumë të rëndësishme me titull "Pse s’ka libër të historisë së muzikës shqiptare?!",N temë të cilën do të përpiqemi ta trajtojmë seriozisht nga aspekti teorik, estetik, historik e muzikologjik. Një nga parimet themelore të historisë në përgjithësi e veçanërisht të his- torisë së muzikës, është rëndësia dhe roli i muzikës gjatë historisë, që kur është paraqitur si art dhe muzikologjia si shkencë krahas disiplinave komple- mentare, siç janë estetika, sociologjia e muzikës dhe ajo e arteve, pedagogjia dhe ca disiplina të tjera, në të cilat jam mbështetur për trajtimin e problemit të zhvillimit historik të muzikës shqiptare, për të cilin deri më tashti asnjëherë nuk është bërë fjalë! Muzika e re shqiptare ka krijuar identitetin e vet dhe është çliruar nga dogmatizmi dhe automatizmi i kohës së kaluar, sidomos nga dogmatizmi i kohës së monizmit në Shqipëri e më pak në Kosovë. Por nuk i kemi kushtuar kurrnjëherë kujdes hartimit të një teksti të his- torisë së muzikës shqiptare. E, dihet se në fushën e krijimtarisë muzikore shqiptare me përkushtim krijues janë krijuar rezultate të dukshme nga kri- juesit-kompozitorët tanë këndej dhe andej kufirit. Asgjë nuk ka qenë e rastit në krijimtarinë muzikore, pra as atëherë kur është krijuar Simfonia e parë në Shqipëri nga Qesk Zadeja (është diskutuake se a është ai autor i simfonisë së parë shqiptare apo Martin Gjoka , ngase në Kosovë thuhet se Simfonia e parë është kompozuar nga Rexho Mulliqi, edhe pse nuk është ekzekutuar asn- jëherë. Partitura gjendet te njëri prej dirigjentëve shqiptarë, i cili, edhe pse i ka dirigjuar shumë herë veprat e ndryshme me orkestrat simfonike të Kosovës, deri më tashti asnjëherë nuk është kujtuar që këtë vepër ta vërë atë në pro- gram). Opera e parë shqiptare "Mrika" është kompozuar prej kompozitorit Prenk Jakova. Në Kosovë opera e parë është kompozuar nga Rauf Dhomi dhe titullo- het "Goca e Kaçanikut", kurse baleti i parë në Shqipëri është kompozuar nga kompozitori Tish Daija dhe titullohet "Halili dhe Hajrija" e në Kosovë është kompozuar nga Akil Koci me titull "Sokoli e Mirusha". Historianët e muzikës të gjitha i kanë përmendur në shkrimet e tyre, këndej dhe andej kufirit, mirëpo këto nuk i hasim në një libër të përbashkët me titull Historia e muzikës shqiptare?!, për arsye tashmë të ditura, në asnjë libër të përbashkët, qoftë në libra të historisë së muzikës, qoftë në vepra të tjera të kësaj kategorie. E kërkon koha që të mblidhen kompozitorët e sidomos muzikologët dhe ta trajtojnë temën "Pse nuk ka libër të Historisë së muzikës shqiptare". Një punë e këtillë do të shërbente edhe si bazë e mirë për të ikur nga letargjia në jetën muzikore të këtij lloji. Fakti pse deri më tashti ky problem asnjëherë s’u rrah as s’u ndriçua seriozisht, nuk të bën fort optimist se do të realizohet kjo kërkesë. Që këtu lind vetvetiu pyetja: kur do të mblidhen kri- MARIE RAFAEL, juesit e dy shteteve për ta diskutuar këtë problem?! Disponimi krijues dhe atmosfera krijuese në Shqipëri nuk të jep aq shumë shpresë se krijuesit ko- mpetent të kësaj fushe mund të mblidhen për ta shqyrtuar seriozisht këtë THEMELUESJA E BOTËS problem. Ta themi se edhe në Kosovë është e njëjta situatë, në mos më e disfavorshme profesionale dhe materiale. Si në njërën anë ashtu edhe në tjetrën janë formuar klane, festivale, ARTISTIKE TE FIERIT shoqata të llojllojshme, por askush deri tani nuk e ka trajtuar këtë problem! Pse ka ndodhur kjo? Sepse ato shoqata dhe festivale janë formuar mbi baza të interesit klanor, me qëllim që personi i caktuar të jetë kryetar dhe të këtë përfitim nga shoqata apo festivali i caktuar, kurse interesi kombëtar as që zihet ngoje! Ky problem duhet të jetë preokupim kryesor i ministrave të kulturës dhe të shkencës të të dy shteteve, me qëllim që të ndërmerret një iniciativë për realizimin e këtij problemi në nivel institucional. Prof.dr.VasilFlautistja e Tole, mirënjohur emër Venerai shquar Mehmetagaj në Kajtazi Ne jemi i vetmi komb në Ballkan dhe në Europë që nuk e kemi tekst të historisë së muzikës sonë kombëtare, pavarësisht se jetojmë në disa shtete. sepse artin muzikor shqiptar dhe më gjerë shumica e nëpunësve të ministrive janë të punësuar, si duket, në baza familjare të Ministrave të mëparshëm dhe aktual.
Prof.dr.sc.Akil Mark KOCI Dhe, ta them edhe një herë se lidhjet farefisnore edhe në nivelet më të larta ○○○○○○○○○○○
○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○ të ministrive bëjnë që njerëzit në sektorët e artit të muzikës janë të thuash mediokritete që nuk e njohin këtë problematikë, kurse shoqatat, aq sa ekzis- Aleksandër Peçi sjell një tojnë, as që lodhen për këtë problem. Muzika si art elitor aspak nuk ekziston në plan-programet e tyre. Ndaj, edhe këto përsiatje të miat, që janë të lashta sa premierë baleti, pas 28 vjetësh Thoma Simaku, një vetë muzika jonë, mund të jenë imazhe mbi idhujt e rremë: tash për tash, në
të dyja anët, nuk dinë ose bëhen se nuk dinë për kërkesat e sotme shpirtërore ○○○○○○○○○○○ ○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○ rrugëtim në në artin tonë të muzikës. Kjo gjendje, me një trajtim serioz, do të duhej të tejkalohej. Çështja e Mendi Mengjiqi, frymë shqiptare në përvojën dhe theksuar duhet të ngrihet në një nivel meritor institucional e shtetëror. Të muzikën e re europiane arritjet e një artisti shpresojmë se do të veprohet kështu! E hënë, 19 mars 2012 55 13 KONTRAPUNKT Kontaktoni në
2007: „Enciklopedia e iso-polifonisë popullore shqiptare“, shqip-anglisht dhe CD ë flasësh sot për kr 2007: „Folklori muzikor, iso-polifonia dhe monodia“, Uegen; ijimtarinë e akademik 2005: „Odiseja dhe sirenat, grishje drejt viseve iso-polifonike të Epirit“, Uegen; Vasil Toles, do të thotë 2004:„CLUSTER“, muzikologji & kompozicion, Uegen të flasësh për një kri- 2004: „The Albanian Intangible Heritage in CD“, Unesco; juesT preokupimi kryesor i të cilit 2003: „Himni Kombetar“, UEGEN; paraqet universin e gjerë të artit 2002: „Folklori muzikor-monodia shqiptare“, SHBLU; muzikor në të gjitha trajtat e tij si 2001: „Enciklopedia e muzikës popullore shqiptare“, ILAR; përjetim ndijor, indi muzikor i të cil- 2000: „Folklori muzikor-strukturë dhe analizë“-Vol. II, SHBLU; it nuk lidhet vetëm me punën e tij 1999:„Folklori Muzikor-Polifonia shqiptare“-Vol. I. SHBLU; krijuese si veprim, por më gjerë. Ai 1998: „Sazet, muzika me saze e Shqipërisë së Jugut“ +C.D- Teknotrade; me tërë krijimtarinë dhe punën e de- 1997:„Muzika dhe Letërsia“-ONUFRI; ritashme paraqet një emër të mirën- johur në botën kulturore, artistike Tekste shkollore: dhe shkencore ndër shqiptarët dhe më gjerë. Me krijimtarinë e tij të 2010: „Historia e Artit-XI“, libri i nxënësit, me bashkautorë, për gjimna- madhe paraqet një emër shumë të zin, „SHB „Mediaprint“, çmuar dhe të respektuar në artin 2010: „Trashëgimia kulturore europiane-XI“, libri i nxënësit, me bashkautor, muzikor nshqiptar dhe më gjërë; ai për gjimnazin, „SHB „Mediaprint“, sot është studiues aktiv, i kalibrit të 2009: „Trashëgimia jonë kulturore-10“, për nxënësit e gjimnazit, „Mediaprint“; 2009: „Trashëgimia jonë kulturore“, në ndihmë te mësuesit të gjimnazit, madh, në sferat e ndryshme muz- me bashkautor, IKT; ikore dhe etnomuzikologjike. Sub- 2009: „Edukimi muzikor-6“, për shkollën 9-vjeçare, „Mediaprint“; jektin muzikor ai e trajton nga 2009: „Edukimi muzikor-5“, për shkollën 9-vjeçare, „Mediaprint“; shumë aspekte duke e objektivizuar maksimalisht të vërejturit e mpre- EKSPERIENCA NË MËSIMDHËNIE DHE NË DREJTIMIN htë të idiomës muzikore duke plek- ARTISTIK DHE SHKENCOR: sur lidhjet fabulare dhe duke i gër- shetuar ngjarjet muzikore me do të pasqyrojmë një CURRICU- vërteta artistike dhe estetike bash- 2010: Antar i Komitetit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore rrjedhat më të reja të muzikës. LUM VITAE, ku do të shohim tërë këkohore, si dhe konstantën e tij Shpirtërore-KKTKSH pranë MTKRS-së. Gjatë afër katër deceniesh, kra- 2005- deri më tani Antar i Këshillit të Lartë të Arkivave të Repub- punën e tij krijuese në shumë lë- jetësore. Në këtë konstantë qën- has krijimtarisë muzikore ky krijues likës së Shqipërisë menj e më pastaj do të analizojmë dron specifikimi i mendimit si qartë- ka zhvilluar edhe konceptin për 2001-2007: Drejtor i Drejtorisë së Trashëgimisë Kulturore, në Min- një nga një veprat e tija, ku do të si dhe dallueshmëri si cogito ergo teoritë muzikore në aspektin este- istrinë e Kulturës Rinisë dhe Sporteve. shohim kozmosin e pasur individu- sum: unë mendoj, jam si fondament tik, artistik dhe filozofik, si mënyra 2002-2007: Sekretar i Bordit të Parkut Kombëtar të Butrintit, „World ali krijues, botën intime të sublimuar metafizik për të siguruar kriterin e të transformimit, të cilat ndryshojnë Heritage List“, UNESCO, MTKRS në subjektin e gjerë me vlerat e së vërtetës në muzikën tonë: nga konceptet që mbretëronin në pe- 2005: Ekspert i përgatitjes së dosjes së Iso-polifonisë popullore sh- riudhat më të hershme, të cilat para- qiptare, shpallur nga Unesco si „Kryevepër e trashëgimisë gojore të njerëzim- it“, 25 Nëndor 2005. qisnin substrate të tejkaluara. Prof. Dr. Vasil S. TOLE Punën e këtij krijuesi e karakterizo- 2002-2003: Kryetar i grupit të punës për hartimin e ligjit „Për sim- bolet kombëtare“ dhe i ligjit „Për trashëgiminë kulturore“. nin reflekse të fuqishme. Ato shqu- A K A D E M I K heshin me madhështinë dhe me 2003-2007: Antar i këshillit shkencor të Institutit të Kulturës Popu- E-mail: [email protected] llore pranë Akademisë së Shkencave, zgjedhur me Vendim të Kryesisë së mbresat relevante në to që fitohet Website: www.vasiltole.com Akademisë së Shkencave. nga takimi i parë me krijimtarinë e 2002-2004: Drejtues i kolanës zyrtare të MKRS-së, „Trashëgimia tij si intonim, refleks, dhe impul- Shtesë në adresën profesionale: shpirtërore në CD“; hartues dhe drejtues i botimeve të MKRS: „Trashëgimia kultur- sim i theksuar bashkëkohës s’kemi President i Këshillit të Muzikës Shqiptare, ore“, akte ligjore dhe nënligjore; Festivali Folklorik Kombëtar, Gjirokastër, akte sesi të mos e shqujmë edhe faktin anëtar i Këshillit Ndërkombëtar të Muzikës (IMC) ligjore dhe nënligjore. se e veçanta dhe e bukura e tij U N E S C O 1997-1999: Drejtor i Teatrit të Operas dhe Baletit-TOB dhe Ansam- paraqesin një fenomen cilësor si con- blit Kombëtar të Këngëve dhe Valleve Popullore-AKVP, Tiranë. ditio sine qua non të artit - si kusht Datëlindja: 22 Nëntor, 1963. 1991-deri më tani: Profesor në Fakultetin e Muzikës, Akademia e pa të cilin nuk mund të bëhet „for- Vendlindja: Përmet. Arteve-Tiranë, në lëndët e Kompozicionit dhe Folklorit Muzikor Shqiptar. ma më e lartë dhe më sublime e Gjuhët e huaja: Anglisht me gojë dhe me shkrim. Udhëheqës shkencor i diplomave universitare të kompozicionit të Kristi Popës- transformimit estetik“. Për këtë kr- 1997, Ilirjan Mihalit-1998, Klodian Qafokut-2003, Eduard Nurkës-2003, ijues kam dëgjuar vonë,kurse në EDUKIMI: Edi Balilit, Skënder Gjylës-2003; Diplomave universitare në etnomuzikologji; vitin 2001, kur fitoi çmimin e parë Udhëheqës shkencor i mikrotezave të SHPU-së pranë Akademisë së Arteve në konkursin ndërkombëtar të ko- 2008: Antar i Akademisë së Shkencave të Republikës së Shqipërisë të Edi Nurkës, Klodian Qafokut, Kozma Mihalit, Albin Sadikut, Armand mpozimit „Dimitri Mitropoulos“ të 2004:Fitoj titullin e Profesorit-Drejtues Kërkimesh me Vendimin Nr. 102, Zaçeliçit; Athinës në nëntor të vitit 2001 me dt. 29.10. 2004 të Komisionit të Kualifikimit Shkencor pranë Këshillit të Udhëheqës shkencor i Doktoratave pranë QSA-së të Klodian Qafokut, Ar- veprën „EUMENIDES“. Atëherë Ministrave. Dëshmia Nr. 595, rregjistri themeltar Nr. 5029. mand Zaçeliçit etj.. mësova se muzika e tij në atë operë 2000:Fitoj titullin e Profesorit të asociuar-Mjeshtër Kërkimesh me Vendi- 1988-1991: Drejtues artistik në pallatin e kulturës „Naim Frashëri“ të e spikat imazhin e qartë të subjektit min Nr. 32, dt. 29.02.2000, të Komisionit të Kualifikimit Shkencor, pranë qytetit të Përmetit. lirik si shqetësim intelektual dhe Këshillit të Ministrave. Dëshmia Nr. 14, rregjistri themeltar Nr. 4498. njerëzor. Muzika e tij në përgjithësi 1996:Kryej studime të postdoktoranturës në departamentin e muz- Veprat muzikore në CD: e veçanërisht ajo në operën e lart- ikologjisë pranë Universitetit të Athinës. 1994-1995: Kryej studimet pasuniversitare në kompozicion pranë 2007: „Eumenides“, opera, publikuar në Angli. përmendur, paraqet drithërimën e 1998: Tek C.D-“Sazet…“, vepra „Epitaf dhe britmë“ për ansambël, nr. 22. shpirtit, fantazinë e rebeluar epikën Folkwang Hochschule në Essen-Gjermani, nën drejtimin e Prof. Wolf- gang Hufschmidt. Publikuar nga TEKNOTRADE. Tiranë 1998. e shtrirë dhe madhore si mjet të 1997:Tek C.D-“Memus disco 2", vepra „Trias“ për flaut dhe orkestër, nr.4, shprehjes së tij shpirtërore të 1994:Mbroj Doktoranturën në etnomuzikologji me punimin me temë „Aspekte historike në evolucionin e muzikës popullore instrumentale të Shqipërisë CD/2. Publikuar nga Regione Siciliana, Itali. brendshme. Kemi të bëjmë, pra, me së Jugut“. Nr. regjistrit themeltar 3227. një krijues, i cili ofron imazhin e një 1983-1987: Diplomohem në degën e Kompozicionit në Institutin e Çmime dhe vlerësime: harmonie të ëndërruar dhe të për- Lartë të Arteve nën drejtimin e Prof. Kozma Lara. Diploma me nr. 2038. 2003: Fitues i çmimit MUZA të MKRS, për veprën më të mirë studi- sosur duke pleksur nuancat e jeho- 1982-1983: Mësime kompozicioni nën drejtimin e Prof. Çesk Zadeja. more në fushën e muzikës, të botuar në vitin 2002. nave të dhimbjes si refleks i çudit- 1978-1982: Studioj për violinë në shkollën e mesme artistike „Tefta 2002: Fitues i çmimit MUZA të MKRS, për veprën më të mirë skenike, shëm. Dhe, po ta kërkojmë këtë di- Tashko Koço“, në Korçë. për vitin 2001. mension në muzikën e tij, do ta 2001: Fitues i çmimit të parë në konkursin ndërkombëtar të kompozimit hasim në çdo parametër të saj. LIBRAT E BOTUAR: „Dimitri Mitropoulos“, Athinë Nëndor 2001 me veprën „EUMENIDES“ Para se të flasim më gjerësisht, 2008: „Usta Laver Bariu“+CD, Uegen; 1999: Fitues i çmimit të tretë në festivalin e VI të „Romanca Shqiptare“- 14 55 E hënë, 19 mars 2012 KONTRAPUNKT Kontaktoni në
ë nga koha e baletit pas rënies së murit të Berlinit, ka „Gjergj Elez Alia“ patur, nga promotorët e muzikës me muzikë të Feim bashkëkohore në Shqipëri mjaft Ibrahimit, e ngjitur progres e zhvillim dhe më shumë në Qskenën shqiptare 28 vjet më se sa insitucioneve është nder i parë, nuk ka pasur asnjë premierë promotorëve të muzikës së re“, absolute baleti, e cili do të vijë në shprehet Peçi. këtë 100-vjetor të Shqipërisë nga Një frymë kombëtare do t’i kompozitori Aleksandër Peçi. jepet kryeqytetit në këtë 100-vje- Në një intervistë për median, tor të shtetit shqptar që do të rik- Peçi u shpreh se pas një pune disa thejë në atdhe artistë të ndryshëm vjeçare u realizua partitura e ba- me famë botërore, në aktivitetet letit „Dodona“, e cila do të jetë artistike që do të zhvillohen gjatë premierë botërore në nëntor të vitit, si dhe do të kthejë vëmend- këtij viti, në Pallatin e Kongreseve. jen e insitucioneve nga veprat sh- „Dodona’ do të jetë frut i një qipe në të gjitha fushat. bashkëpunimi multinacional Ti- ranë-Berlin-Hollywood. Mbi muz- ikën time do të punojë një nga koreografët gjermanë më të njohur Baleri „Gjergj Elez Alia“- në botë, Bernd Schindowski, një studio hollivudiane për të vizuali- Për herë të parë baleti „Gjergj zuar hapsirën, orkestra e TKOB- Elez Alia“ u vu në skenë më 30 së nën drejtimin e Desar Sulejman- mars të vitit 1989 me koreografi nga it si dhe trupa e baletit“, tha Peçi. Agron Aliaj. Vepra është me muz- Kompozitori bën të ditur se është ikë nga Feim Ibrahimi mbi libretin në përpjekje për të ftuar sopranon e Ismail Kadaresë dhe për herë të shqiptare me famë botërore Er- parë në skenën shqiptare erdhi me monela Jaho, por prania e saj në këtë dirigjim nga Rifat Teqja dhe piktor vepër varet nga shuma monetare që identiteti kombëtar, por edhe glo- mbetet ende në pritje të një zbuli- të rivihen, sepse rijetëzojnë tradi- i saj ishte Naxhi Bakalli. do të vërë në dispozicion Komisioni bal“, tha Aleksandër Peçi. mi, gërmimi të madh“, tha Peçi. cionalen, thekson Peçi, duke sh- Në kohën kur vepra erdhi në Qeveritar i 100-vjetorit të Pavarësisë. Sipas kompozitorit shqiptar me Sipas kompozitorit gjatë këty- tuar se ato nuk sjellin zhvillim të skenë u interpretua nga emra të I ftuar gjithashtu do të jetë famë botërore, „Dodona“ hedh dritë re 28 viteve janë harxhuar më shumë muzikës. „Muzika ka nevojë të njohur të baletit shqiptar, të cilët edhe basi i madh rus nga Bolshoi në tejqyrimin e botës në të ardh- se 5 miliardë lekë për kulturën por zhvillohet, ka nevojë që potencial- sollën personazhet heroikë të ve- Teatër, Alexei Mochallov. ndërko- men në një kuptim global, për të balet nuk ka patur, pasi MTKRS dhe ët kreativë të marrin porosi nga prës shqiptare. Gjergj Elez Alia u hë që kompozitori Peçi ja ka besur reflektuar dramat e përjetshme të TKOB nuk kanë ditur të blejnë tru- institucione, si TKOB apo MT- interpretua nga Ilir Kerni, Llaqi regjinë Pali Kukes dhe djalit të tij njeriut. Burimet letrare referenciale rin e krijuesve potenciale. KRS“, tha Aleksandër Peçi. Nako dhe Arben Kuçaj, ndërsa per- Ergin Kukes, i cili me studion e tij të Peçit për realizimin e kësaj ve- „Në TKOB nuk ka pasur asnjë Pak kohë më parë është ekzeku- sonazhi tjetër kryesor, Dardina nga në Hollywood, do të vizualizojë pre janë me origjinë nga krijimtaria emër kompozitori të gjallë që nga 6- tuar nga klarinetisti amerikan, Lau- Albana Suljemani dhe Julika Isla- gjithë hapsirën e baletit. orale e folklorit dhe nga vejusha e mujori i dytë i 2011-tës, pra që nga rie De Luca, pjesa për klarinetë, mi, vëllami nga Pëllumb Agalliu, „‘Dodona’ trajton me simboli- gjarprit në prozën e Kadaresë „ koncerti i Nënë Terezës. Nuk ka pa- „Rrënjët e tingujve“ e Peçit, e sh- Leonard Xhokaxhi. Pas vitit 1986, ka të fuqishme idenë e rikthimit Martesa me gjarpërin“. sur asnjë titull premiere absolute në kruar në vitin ’93 me premierë ab- vepra e cilësuar si një nga baletet në origjinat Pellazgo – Iliro – Sh- „Vepra ngre probleme madhore opera e aq më shumë në balet që prej solute nga Fatos Qerimaj në vitin më të bukur është rikthyer në qiptare për të dëshifruar nëpërm- të botës dhe kërkimit të rrugëve 28 vjetësh“, shprehet Peçi, duke ’94 dhe është pritur, sipas Peçit, skenë dhe në vitet 2000 dhe 2005, jet gjuhës së muzikës, baletit dhe drejt emancipimit të saj. Studius shtuar se rivëniet nuk mund të kon- me shumë sukses në Amerikë. ndërsa këtë vit ajo i shtohet ax- vizualizimit të hapësirës, sekretet francez janë shprehur se është çudi siderohen si premiera nga TKOB. „Sigurisht më vjen shumë mirë hendës së 100-vjetorit të Pavarë-
e botës dhe për të dhënë një kumt që një vend kaq i vjetër në lashtësi Sigurisht që është mirë që ato që muzika shqiptare këto 22 vjet sisë, në TKOB.
○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○
1999 me romancën „Erë e dhe Britmë“, në festivalin „Ditët e fonik. 1991:„Pesë skica“ për kuartet piano. Poezia nga Lasgush Porade- borzilokut“, poezia popullore. Muzikës së Re Shqiptare“-Tiranë. 1987:„Poemë simfonike“. harqesh. ci. 1998: Fitues i konkursit për 1990: Çmimin e Lidhjes së Sh- 1986:„Suitë“ me 4 kohë. 1988:„Rondo“ për orkestër 2000: „Ç’u mbush mali“ për korr baletin me një akt të shpallur nga krimtarëve dhe Artistëve të Sh- harqesh. vajzash dhe piano. Poezia nga L. Po- Ministria e Kulturës, me baletin qipërisë për kompozitorin e ri më të Muzikë dhome: radeci. „Stinët“ me subjekt të Naim mirë. Dhënë në „Konferencën Ko- 2000: „Dikotomi“ për kuintet Piano: 1999:„Erë e borzilokut“ për sopra- Frashërit“. mbëtare të Talenteve të Reja“-Korçë. fryme. (Fl, Ob, Cl in b, Horn, Fag- 2010:„AGOJ“, album pianistik no, v.ni, v.c dhe piano. Poezia popu- 1998: Fitues i çmimit të parë në ot). për fëmijë llore. konkursin ndërkombëtar „Il mondo Kompozimet muzikore: 1999: „Hoax“ për V.cello solo. 1997: „R.I.P“-Rest in Peace 1998: „Këngëzë“ për soprano in musica“, Fivizzano-Itali me ve- 1997: „Ep-event“ për violinë, violë 1994:„88“. dhe piano. Poezia popullore prën për orkestër harqesh „Rondo“. OPERA: dhe v.cello. GEMA work no.: 4527251- 1993:„Age of Cage“. 1996:„Sarajevaljum“ për bariton 1997: Çmimin e G.M.E.M (Gru- 2001-2004: „EUMENIDES“, 001 1992:„Portret simbolik dhe dhe piano. Poezia Ervin Hatibi. pi i Muzikës Eksperimentale Marse- per solist, kor, recitues, valltare dhe 1997:„Shatra-Patra“ për 3 vdekja e tij“. 1994:„Bizantine“, për bas dhe jë) përveprën „Shatra-patra“ të inter- orkester daulle. 1988:„Rondo“. piano. pretuar në konkursin ndërkombëta GEMA work no.: 11504758-001 1995: „W“ in memoriam, për Cl, 1989:„Kosova“, për bas dhe pi- „Ton de Leeuw“, në „Ditët e Muz- Veprat për Orkestër: Violinë, V.Cello, Piano dhe Drum Violinë dhe Piano: ano. Poezia Ali Podrimja ikës së Re 1997“. 2000: „Suita“ me tema popu- I,II,III. 1990:Suitë me 6 kohë. 1987:„Këngët e Jutbinës“. Cikël 1996: Çmimi i parë për pjesën llore greke, I,II. 1995:„DdA“, kuartet harqesh. 1988:Sonatë me 3 kohë. romancash për bariton, tenor dhe vokale „Sarajevalium“, në festivalin 1999: „A Psalmodie bono“, për 1994: „Avaz II“ për 3 Viola, 5 piano. Poezitë popullore e tretë të „Romancës Shqiptare“-Ti- orkestër harqesh. Violina, 2 Fl, Cl, Drum I,II. Klarinetë dhe piano: ranë. 1996: „Trias“ për flaut dhe orkestër 1994: „Avaz“ për kuartet fag- 1990:Skerco Muzikë filmi: 1995: Çmimi i parë për kuarte- simfonike. GEMA work no.: 4527226- otësh. Zëra Solo: 1999:„Lotët e Kosovës“, film tin e harqeve „DdA“ në festivalin 001 1993: „Pheromones“ për Fl, 1995:„Iso-Gjëma“, për 16 zëra dokumentar me regji të Kujtim „Ditët e Muzikës së Re Shqiptare“- 1996: „Genotip“ për orkestër të Cl, V.cello dhe Piano. vajzash. Çashkut dhe skenar të Vath Ko- Tiranë. madhe. 1993:„Epitaf dhe Britmë“, për reshit. 1994:Çmimi i dytë për „Phero- 1991: „Rend, rend or Mara- kuartet harqesh, Fl, Cl, Fagot dhe Zë dhe Piano: 1999:„Lojë botash“, film doku- mones“ në festivalin „Ditët e Muz- thonomak“. Piano. 2001:„Lundërtarët e vjetër“, për mentar me regji të Pluton Vasit dhe ikës së Re Shqiptare“-Tiranë. 1990: „Koncert“. 1992: „Metamorfozë“ për 24 sop dhe piano. Poezia Arian Leka. skenar të Fatos Baxhakut 1993:Çmimi i tretë për „Epitaf 1989: „Kontrast“, variacion sim- instrumentistë harqesh. 2000:„Përjetësia“, për bariton dhe E hënë, 19 mars 2012 55 15 KONTRAPUNKT Kontaktoni në
Manushaqe HALILI H. Hoxha, e vendos në librin e tij, duke e veçuar kështu si veprën më Viti IV- Muzikologji -Tetovë të arritur të këtij zhanri. Repertori i seleksionuar prej opusit krijues sat Rizvanolli është një të kompozitorit dëshmon për një ndër figurat e njohura të punë të kujdesshme, profesionale Emuzikës kosovare të përsa i takon njohjes dhe vlerësim- gjysmës së dytë të shekullit të it në tërësi të veprës muzikore të kaluar. Ai, së bashku me një sërë E. Rizvanollit. kompozitorësh profesionistë të Kapitulli që e bën dhe më in- brezit të tij, ruajnë meritat e teresant librin është pikërisht ai i ndërtimit të muzikës artistike në fundit, i cili mban emërtimin si Kosovë dhe, në këtë vështrim, çdo fotografi dhe faktografi. Fotografitë lloj punimi i mundshëm që i për- e vendosura janë momente nga cillet publikut, është një përbën përditshmëria e e jetës së Esat Riz- një prurje të vlefshme për njohjen vanollit. Shikojmë anëtarët e famil- e traditave muzikore kosovare, po jes së tij, shoqërisë dhe ambienteve aq sa edhe të autorëve përfaqësues ku ai ka jetuar dhe deri në fo- të saj. Këtë mision ka marrë për- tografinë e fundit, atë të varrit të tij. sipër edhe autori i librit Esat Riz- Në mes të fotografive dhe fak- vanolli kompozitor, muzicienti tografive, është e vendosur dhe një Shefqet Haxhë Hoxha. Libri u poezi, që i kushtohet Rizvanollit, botua nga Shoqata "Kosova Art", nga kompozitori Zeqirja Ballata. në Prishtinë, në Janar të vitit 2011, Do të veçoja vargjet: me recenzent është prof. Dr. Akil Në fushën e bashktingujve Koci, gjithashtu edhe autor i par- me prirje përpik'ri i përkushtur athënies shoqëruese. Në hapërimet profesionale Nisur edhe prej një vështrimi Në andante pa nguti - i thelluar të parë, bije menjëherë në sy se libri Në kapitullin e faktografive, kushtuar kompozitorit E. Rizvanol- këto shkrime po i ruante familja." Kadri Hysniu, "Shumësi llojesh të Koha, Fjala, Bota Sot, Iliria post, paraqiten pamje që tregojnë punën li nuk i përmbahet ngushtësisht Siç vërejmë edhe nga vetë titul- akordeve" (analizë e tri veprave të Fokus, Bujku si dhe Koha Ditore. e zellshme të kompozitorit. Përveç skemës standarte të punimeve li, libri përfshin shkrime mbi Esat E. Rizvanollit, nga etnomuziko- Pjesa e dytë e librit përmban artikujve të ndryshëm, të cilët janë monografike. Pra nuk kemi të Rizvanollin, analiza, biseda dhe ve- logu Rexhep Munishi), Vlerën kr- vepra të rëndësishme të notizuara shkruar për Esat Rizvanollin, lex- bëjmë me paraqitje sistematike pra të zgjedhura të vendosura në ijuese e kushtëzon ajo reproduku- nga krijimtaria e Esat Rizvanollit. uesit i jepet një informacion i plotë tradicionale, të shkrimit të jetës së plotë 280 faqet e këtij libri. ese - Sami Piraj, "Mbi koncertin për Fillimisht vendosen këngët për i velrësimeve me çmime dhe mirën- kompozitorit, dhe më pas të I ndarë në dy pjesë, libri shtjel- violinë e orkestër, parashtruar në fëmijë, si Flokarta, Vajzë e johje të ndryshme, të koncerteve shqyrtimit të veprave të tij. Libri lon gjerësisht dy faza të ndryshme. tribunën e shoqatës së kompozi- sjellshme, Trëndafilat, Miniaturë në të cilët janë interpretur veprat në të vërtetë del jashtë kuadrit të Në pjesën e parë janë të vendosu- torëve, me rastin e realizimit të TMJ pianistike, Kujtimet e vjeshtës së kompozitorit, të gjitha këto të do- një punimi monografik, megjthëse ra shkrime të autorëve të ndryshëm '86 në Opati.- Zeqirja Ballata, "La- vjetër, Drini dhe Dashurni dhe kumentuara me materiale konkrete. përmban edhe elemente të tillë. mbi jetën dhe veprimtarinë e Esat ment për kompozitorin Esat Riz- dëshira. Në vazhdim janë këngët Përveç të tjerash, autori vendos Duke gërshetuara elemente të pub- Rizvanollit, shkrime të vetë ko- vanolli" - Akil Koci, etj. Përmes kë- popullore dhe zbavitëse, ku veço- edhe doreshkrime të këngëve të licistikës muzikore dhe të para- mpozitorit si dhe biseda që të tjerët tyre artikujve dhe të tjeraëve figura hen Goca e Kaçanikut (e iterpret- mbledhura në terren, të pabotuara, qitjes dokumentarte (partitura të kanë bërë me të, të botuara nëpër e kompozitorit Rizvanolli paraqitet uar në "Zambaku i Prizrenit '94), pët ta përfunduar librin me një notizuara, si edhe dokumentacione gazeta të ndryshme të vendit. ashtu siç ajo ka qenë vlerësuar nga Kam një mall e kam një zjarr (Pop- thënie të Mikail Glinkës Muzikën të tjera plotësuese), sruktura më e Jo pa qëllim, libri hapet pikër- kolegët dhe nga autoritete të ndry- ullore) dhe Sytë e tu si rrush i zi e krijon populli, kurse ne artistët lirshme e librit buron nga vetë isht me shkrimin që i dha nxitje n shme të muzikës dhe të mendimit (Akordet e Kosovës 1982). vetëm e angazhojmë. ngacmimet që autori ka pasur për autorit për ndërmarrjen e tij: Tre publicistik kosovar. Nga këngët korale autori ven- Në përfundim të librit, përmes shkrimin e tij. Siç na bën me dije vjet pa Esat Rizvanolli (1936-2006), Këtyre shkrimeve më tej u bash- dos disa përpunime dhe këngë një shënimi të tij, autori Shefqet z. Shefqet H. Hoxha "Ideja për ta Krijues i vlerave të larta muzikore kohen artikuj të shkruar prej vetë origjinale, si Kah po vjen (popu- H. Hoxha paraqet me pak fjalë edhe përgatitur këtë libër për kompozi- (Koha, 2 shkurt 2009). Me pas au- kompozitorit, në rolin e gazetarit llore), Shtigjet tona, Kënga për qëllimin e këtij botimi, pikësyn- torin tonë, Esat Rizvanollin, më tori e sheh të arsyeshme që të shk- dhe kritikut muzikor. Veçojmë vrasjen e Maxhar Pashës, N'mjedis imin që ky libër t'u shërbejë gjen- lindi gjatë punës kur po përgatisja ruaj diçka edhe mbi familjen e ko- midis të tjerash: Më pëlqen gjuha ballit dhe Delja rude (popullore). eratave më të reja si dhe të gjithë një shkrim për gazetën "Koha" dhe mpozitorit, duke e pajisur materia- muzikore tradicionale, Arritje të Partiturat e radhës janë të këgëve atyre që nuk dinë për jetën e ko- "Bota sot", për ta përkujtuar ko- lin biografik edhe me fotografi. reja muzikore, Një gur në theme- për kor, piano dhe solo zë, ku veço- mpozitorit Esat Rizvanolli, e që mpozitorin, në trevjetorin e vde- Në pjesën e parë janë vendosur lin e traditës muzikore dhe Vep- hen Nëna Terezë bijë shqiptare, sado pak të kenë njohuri mbi këtë kjes. Duke hulumtuar materialin gjithsejt 24 artikuj, të tillë si "Pun- rimtaria interpretuese - artistike e Xehtari, Marshi i shkurtuar dhe figurë të ndritur të kulturës muz- muzikor dhe gazetaresk, hasa në tor i zellshëm muzike", "Kompozi- këngëtares së mirënjohur Nexhmie Këngë pranverore. Kuarteti i har- ikore kosovare. shumë shkrime në gazeta, që bë- tor i ardhshëm i shkolluem", "Më Pagarusha etj. shumica e të cilëve qeve është partitura e vetme e pjesës Se sa libri ia ka arritur këtij nin fjalë për këtë kompozitor dhe të pasur për një vepër muzikore" - të botuar në gazetat Rilindja, Zëri, intrumentale, të cilin autori Shefqet qëllimi, është lexuesi që do të thotë përfundimisht fjalën e tij, por, duke iu referuar mendimit të shprehur nga Prof. Dr. Akil Koci, mund të themi se ndërmarrja e autorit ësh- “Nata pekinase” në TOB të krejtësisht e përligjur. Si vrojtues i librit, Prof. Dr. brëmjen e së dielës në Teatrin e Operas dhe Baletit (TOB) Akil Koci shkruan: '...mund të në Tiranë do të vijë për publikun kryeqytetas “Nata peki themi se libri i Shefqet Hoxhës nase”. Mbrëmja do të startojë me pjesën “Kënga e shqi- paraqet një përmbledhje të mendi- M meve, të synimeve, të fakteve, por ponjave”, ku do të interpretojnë një grup valltarësh, të veshur me jo si metodë deskriptive- përshk- kostume tradicionale shqiptare, kjo performancë është dhe një dhu- ruese, por si studime nga pikëvësh- ratë për popullin tonë, pasi përmes muzikës artistët pekinez do të trime të ndryshme muzikologjie shpërfaqin shpirtin e ngrohtë dhe festiv të popullit shqiptar. dhe kohore, si sinteza të estetikës Por nuk do të mungojnë edhe pjesë klasike si opera “Lamtumirë objektive dhe të estetikës subjek- konkubina ime”, “Kapja e pesë dragonjve”. Gjithashtu një vend të tive, si lojë e imagjinatës e të kup- veçantë do të zënë edhe vallet klasike, të cilat shquhen për ndërthur- timit të veprës madhore të Esat jen e përsosur mes kërcimit me sportin. Ku pasqyrohet loja me çuju e Rizvanollit, që i ka kompozuar me vajzave ne oborrin perandorak të Kinës së lashtë. profesionalizëm dhe me pasion. Mbrëmja magjike do të pasqyrojë shpirtin dhe kulturën e popullit Me një fjalë, autori ka arritur tradicional të Pekinit. Kjo performancë e teatrit të Pekinit është e para të portretizojë kompozitorin me që zhvillohet në Shqipëri. vlerat dhe me cilësitë e tij prej nje- riu dhe prej kompozitori." E hënë, 19 mars 2012 55 17 KONTRAPUNKT Kontaktoni në
ndonjë Cd me këngët e tyre të buku- të „ këngëtarëve të njohur“, me muzikën e tyre orientale që nuk ësh- edhe ju ka munguar një këngëtare e ra nga repertori i madh i tyre,sepse këngë të kompozuar po ashtu nga të dhe kur s ka qenë atribut i popu- tillë kohë në parë. në kujtesën time të gjatë si redak- „kompozitorët“ e njohur që nuk i llit tonë e deri te okupimi serb dhe Pra,ansambli Skofiarët paraqet torë përgjegjësi radio dhe më vënë i dinë as dy nota muzikore. të tjerë. një tërësi unike edhe pse janë me televizionit të Prishtinës gjithnjë me Pata shkruar një artikull, por si Poeti i njohur dhe i madh, por numër të vogël, tingëllon si një ta incizoja dhe bëja emisione që u duket këto fjalë nuk shkuan në tani i ndjerë sepse vdiq para ca kohe orkestër dhome,e famshmja Kateri- pëlqenin nga dëgjuesit dhe shikues- veshët e atyre që duhen ndërruar dhe Enver Gjerqeku në një poezi kush- na Bauen patë thënë „Muzika e it tanë. marrë masa për ta rregulluar këtë tuar këtij ansambli shkruan dhe dhomës është një bisedë midis Pra,dola ta kërkojë atë Cd të tyre, gjendje të mjerë në tregun gjithë thotë: miqësh“. sepse thonë në pleqëri ose si jam shqiptar. janë si dritë ylli n’ qiellin e amshueshëm , Prandaj me plotë të drejtë po cit- unë sot në moshën e tretë të jetës Atë artikull e pata filluar“ Mo jeh fyell n’ këngë të pa kënduar, ojmë fjalët e një gjakovareje anon- Nga Akil Koci/Londër/ që i kaloj në Londër në punë dhe Zo’ ma keq“,natyrisht pata fol gjerë ngjyrë gjaku në një plagë krenare, ime „Lum Gjakova që i ka“, e unë gjithnjë në punë, kujtime nga rinia e gjatë për këtë problem që është këngë e mjellmës n’ frymën e paskajshme, do të shtoja“ Lum Kosova që i e ime e hershme vijnë si reminish- mjaft aktual. lot i syrit n’ fjalën prush të prekshme. ka“.Po të analizojmë këngët e tyre jakova ka pasur shumë encë ,por mjerisht nuk i gjeta dhe Mirëpo ne të kthehemi ansam- Pra,për ansamblin Skofiaret nuk dimë cilat të i veçojmë, sepse këngëtar që nga kohërat ëndërrimet e mija filluan të shuhen blit të Skofiarëve të cilët e kultivojnë mund të flitet me orë të tëra,sepse ato kanë në vete kualitete e mëdha Gmë të vjetra, por ne do për interpretimet e këtij ansambli atë këngë tonët bukur shqipe,atë si i dëgjon tingujt e parë të këtij të kompozuar prej kompozitorëve të përmendim vetëm disa siç janë kaq të mirë dhe kaq të njohur,edhe këngë që tani e dëgjojmë shumë rallë ansambli çdonjëri kupton se janë më të mirë të kompozitorëve tanë të Ismet Peja,Qamili i vogël, Mazllum pse e kisha atë CD piratë, por disi si në radio të shumta dhe Televiz- Skofiarët e këtë e kanë mbërri duke muzikës së lehtë. Këngët si janë „A Mejzini,Esaz Bicuri, Shkelzen Jetishi nuk mund ta mendoja se një ansam- ione nacionale. interpretuar dhe duke kultivuar të kujtohen ditët e Majit“ dueti dhe shumë e shumë të tjerë pa i bël siç janë Skofiarët nuk kanë një Pra, kënga e jonë e bukur është këngën e vërtetë popullore qytetare Mici-Çarri,“Shumë e gjatë qënka harruar edhe ata të vjetrit si janë ose më shumë CD me këngët e tyre. zëvendësuar me melosin bastard shqiptare. Mandolina në duart e for- nata“, që e këndon Muharem Mici Ymer Riza,Musa Peja e tjerë po ash- Pra në ato shitore të shumta në të fqinjëve tanë,sepse në mungesë muesit Muharem Mici i cili është ,apo atë të cilën këngë e këndon tu edhe orkestra që kanë lënë nam Londër që pronar janë bashkëv- të produksioneve të mirëfillta siç edhe këngëtar, është magjike mu si Ryzhdi Sadiku“ Të zgjodha të grab- në popullin tonë. endësit tanë nuk kishte dhe nuk kanë ekzistuar në Tiranë e vargu i poetit të cilin e cituam En- ita“ apo „Vajta kalova“ ajo këngë e Mirëpo ansambli i muzikës së hasa në asnjë CD të ansamblit Sko- Prishtinë,tani produksionet e ver Gjerqekut. bukur Arbreshe,kurse perla e lehtë që ka kultivuar dhe kultivon fiaret. I u drejtova shitësve të Cd me shumta private nuk honepsinë për Fis-harmonika e Ryzhdi Sadikut këngëve shqipe është pa dyshim muzikën qytetare janë Skofiarët, pyetje të rëndomtë,“A keni Cd të kualitet dhe botojnë CD me vlera të tingëllon si një orkestër e shpesh „Prandvera në Prishtinë“ e kompozi- ansambël që edhe sot e gjithë ditën ansamblit Skofiarët?“ por mora si dyshimta që jo vetëm se nuk e kul- na përkujton fis-harmonikistat më torit të ndjer MUsa Piperkut që zu me këngët dhe interpretimet e tyre gjithnjë një përgjigje lakonike,“ Or tivojnë shijen e publikut tonë muz- të mirë francez,kurse kitarja me rit- bë himn i këngëve shqipe. janë sinonim i këngës së mirëfilltë zotrot ,o profesor“ mu përgjigj një ikor por edhe e shkatërrojnë melosin min e saj i jep tempon,gjallëri dhe Pra,njeriu kur i dëgjon këta solis- qytetare dhe lirisht mund të themi shitës me këtë përgjigje që bukur aq të bukur dhe aq të dashur të rrugëton këngën ,kurse tingëllime ta dhe këtë ansambël s ka se si mos se janë sinonim i këngës shqipe Gja- moti se kisha dëgjua dhe vazhdoi melosit shqiptarë, natyrisht se re- e saj në partet solo na përkujton ngazëllehet për bukurinë e inter- kovare dhe në përgjithësi qytetare . „Nuk i ha pazari,jo,jo,nuk i ha paz- zultati është katastrofal. Pra, sh- Segovien e famshëm. pretimit ,të zgjedhjes së këngëve dhe Kur ia nisin këngës,atëherë ari ato këngë“. katërrohet një vlerë kombëtare e cila Aty është edhe një Elizabetë do repertorit të madh të tyre. pranë ëndërrimi ,prandaj meritojnë U ktheva i dëshpëruar,por nuk u na ka përcjellur gjatë tërë ekzistim- të thoshim pa teprime një këngëtare Dhe në fund të themi se është respektin tonë të madh. Para ca habita me këtë përgjigje,nga se para it të popullit tonë në momente më zonjë e vërtetë e muzikës tonë sh- mëkat që në tërësinë mbar shqiptare vitesh një mik i imi ma dhuroi një një viti duke i vizituar shitoret në të vështira që nga Niket Remisin- qiptare. Me zërin e saj të natyrshëm, nuk kemi një festival me këngë të tilla CD pirate me këngët nga ky ansam- Prishtinë,Tiranë,Londër dhe qytetet iana Dardani e deri te perandoria nazal, gjë që qartë shprehet në të këngës qytetare mbarë shqiptare. bël i Gjakovës,si gjithnjë dola dhe e tjera anë kënd të trevave shqiptare okupuese otomane e cila në tërësi e rrjedhshmërinë e fjalës dhe melodisë Të shpresojmë se në një të shitoret nëpër tërë ato shitoret e jo vetëm që nuk i gjeta CD e Skofi- shkatërrojë jo vetëm dinjitetin e së saj si dhe kantilenes së saj të ardhme jo të largët të na gëzojnë me
Londrës mos rastësisht po gjej arëve por u habita me Cd të shumta popullit tonë ,por na imponoj edhe pasur. Ajo freskoi Skofiarët gjë që një festival të tillë.
○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○
interpretimesh të të madhit Gjergj Antoniu.Dëgjoj...Diçka pikon nga Refleksion mbi monografinë "Një jetë me nina-nëna e Vorpsit.Tinguj që më trazojnë një marrëdhënie.Dëgjoj dhe mpihem, sepse trishtueshëm kup- toj që nuk po më funksiononte sh- qisa e te shijuarit.Kur humbasim e violonçel" të muzikologes Ilirjana Dema ndjejmë të njëjtën mpirje.Paskam humbur në kohë...Gradualisht tin- tuar një imazh,apo për ta përmby- shkëndijën time të parë.Ajo ndodh! së gjalli në memorien e saj, gujt më ngrohën ,sepse gjithçka ësh- Prof. Alma STRAZIMIRI - sur atë.Thjesht duhet ta kapësh, t'a Pikërisht aty, në momente drama- shpërthen dhe merr jetë si gjallesë të aty në lëvizje,vdekje e pedagoge në shkollën kombëtare mbash fort,e të mendosh që të gjithë tike ku rrjedha vazhdon ecjen e ku më vete.Tek lexon me kënaqësi vëren rilindje,pritje e përcjellje,e prodhoj artistike "Jordan Misja" (pedagoge e mekanizmat ti vësh në funksion për shtrati thellohet shumë e më që jo vetëm ke rregulluar sistemin e mendim.Nga mendimi perceptohet teknikës vokale) mirë.E kësisoj, jo rastësisht u gjen- shumë.Pjesa dramatike që na bash- tërësisë tënde,por dhe je shija.Fillon të funksionojë kështu da përballë një disipline sistemi kon të gjithëve në një det a oqean te veshur qelqtë, duke bërë te mun- dhe shqisa e të shijuarit, ku ngre vlerash te mishëruara tek kjo përbashkët pa ditur që..si...pse ?... dur të mbrojturit nga përreth i ndo- krye shpresa se je ende në kohë në ombinimi i mendimit grua,ku në hapësirën që ka ditur të Punë shpirtrash dhe ripërtëritjesh. tur! Ajo çka më tërheq dhe vërej, qoftë se s'ke humbur bashkë me të! pozitiv dhe i dashurisë që fitojë, gjen dhe ti një vend për Kjo dhimbje ndoshta, që mishin t'a është marrëdhënia njerëzore, racio- Të dëgjosh,lexosh,reflektosh do Kjep e merr pa kusht, mirë.Ilirjana Dema, që me tërësinë ha e kockën t'a ruan, kultivon kon- nale e artistike (autorja e ka thek- të thotë të kuptosh ,që kjo dynja do prodhojnë ligjin e pa-rezistueshëm e saj jo vetëm materie ,por dhe frymë centrat sensesh, masash, për- suar pothuaj gjithkund) , ku bën të të ruajë ekzistencën e saj, ashtu siç të tërheqjes! E mbarsur me dashu- ,vjen si autore e "Një jetë me vio- masash, realisht dhe virtualisht, mundur shkëmbimin pa droje e bu- ruan vazhdimësinë e zinxhirit njerë- ri, ke pjellë veprim për mirë e kë- lonçel" kushtuar Gjergj Antoniut. duke të prezantuar çdo ditë vlerat e jarisht të vlerave individuale ,duke zor dhe marrëdhënies njerëzore. sisoj shkon natyrshëm aty ku ja bën Fillova të lexoj ashtu shkujdes- tua,dhe duke të mbëshjtellë me paqe respektuar kufijt e lirisë vetjake, Besoj se rrallëkush ndërton një vendin vetes në paqe, hapësirë, ur. Figurën e këtij gjeniu, e kam si me një mburojë të argjendtë. vlerën dhe privatësinë e bash- marrëdhënie të tillë me instrumen- lëvizje, duke i dhënë përmasën që ngritur natyrshëm në brendinë time Kjo monografi vjen në kohën e këpunëtorit, kolegut.Përse sot nuk tin si Gjergj Antoniu, sikurse duhet kohës dhe karatin e domos- ,si përmendore që të del përpara duhur dhe plotëson një vend të meri- ndodh? Me sa dashuri ka stivuar rrallëkush ndërton marrëdhënie të doshëm vlerës. Nëse para 20 viteve rastësisht,sepse nuk te lidh ajo çka tuar në literaturën artistike muzikore. autorja! Unë mendoj që ka ndërtuar tillë me njerëzit si Ilirjana Dema.E do të më bëhej pyetja : ''Do të bësh duhet pasi ke frikë të të lidhë,por të Ajo është e nevojshme jo vetëm për një kështjellë enciklopedike.Duke kjo asht' e zdrypur prej qiellit! Kri- apo te kesh '',sigurisht do të zgjidh një përshëndetje, ku gjithse- profesionistët (që e ruajnë në memo- radhitur emra të shquar të artit sh- tiku i paharruar Adriatik Kallulli, i përgjigjesha : '' Dua ta bërë të patur cili në hapat qe këmben ,ruan difer- rie dhe në shpirt kualitetin e lojës së qiptar dhe jo vetëm,tërheq vëmend- cili me befason dhe më tremb me ! '' E nëse sot do të më shtrohej e encën e moshës,lartësisë... këtij gjeniu) por dhe për publikun e je e trumbeton me zë të lartë, se vlera përcjellen e vërtetë emocionale qe i njejëta pyetje, do të më duhej të Befasohem me kujdesin, gjerë që e duartrokiti aq shumë. është aty,e materializuar jo vetëm si ka kushtuar librit ,thotë ndër të tjera kisha, për të bërë.Kaluar transit në dashurinë,emocionin,vërtetësinë që Autorja e mirë-informuar sjell model i mirë,por dhe si detyrë që : " Te shquarit nuk bëjnë dot pa njëri këtë rrokopujë mendimesh dhe fshihet pas çdo gërme.Artikulim i një "ushqim" si kënaqësi artistike duhet të "shkundë" brezin e ri per ta tjetrin.Ata janë si gishta të një dore" herë- herë stacionuar gjëndjësh te mirë i mendimit plot feminizmit dhe me të cilën ka mundur të ushqejë lartësuar e kujdesur per të. Ky vëllim . E kësisoj, them unë, pavarësisht menduara, kam besuar që dikur- kulminacioneve të vërteta me të shpirtin e saj si dëgjuese.Më pas ,i vjen më shumë se i plotë.Ai sho- se ç'gisht ndihesh,je në funksion të dikur te jepet mundësia për të ndër- cilën e përcjell autorja.Lexoj e pres tërë ky akumulim që tashmë jeton qërohet me një sërë kryeveprash dhe së tërës, të lëvizjes…! 18 55 E hënë, 19 mars 2012 KONTRAPUNKT Kontaktoni në
Dr. Sul GRAGJEVI, kritik stancë . Për kritikën është e rendësishme muzike . të dihet edhe se cila performancë e një koncerti apo opere është më e mira. Shumë mendime dhe opinione janë sot ritika muzikore si degë të pasqyruara në tekstet e muzikës bile e shkencës së muzikës, edhe të vitit 2011 dhe atë të 2012 ( të K pra e muzikologjisë, merret sapo dalur në shitje,The Gramophon, me analizen dhe vlerësimin e punimeve Classikal Music Guide), për realizimin muzikore mbi bazen e një përvoje të gjatë më të mirë të Operas “Rigoletto” të Ver- e të pasur . Ajo është një mjeshtri e sh- dit ku për mendimin tim performancë krimeve rreth estetikës, historisë, evolu- më të shkelqyeshme se ajo e Tullio Se- cionit të muzikës dhe përmbledhjes së rafinit me starët Maria Callas dhe Tito komenteve rreth një punimi muzikor dhe Gobbi nuk ka ende sot, apo, “Tosca “ e performancës në gazetari . Kritika e Puccinit me Maria Callas, Tito Gobbi fokuson forcen e saj në kompozimin dhe Giuseppe di Stefano me Victor de muzikor ose performancen dhe si e till Sabata dirigjent. E njejta gjë edhe në ajo na ushqen me një rëndësi faktorësh piano, çelo dhe violinë koncertet . Inter- dhe detalesh të anës muzikore nga ç’bën pretim më të mirë të piano koncerteve të një analizë . Kritikët në praktikë ndjekin Mozartit nga Ashkenazi dhe interpretim pothuaj të njejtin mendim a koncept më të mirë të çelo koncerteve me gjithë kualitativ kur ata janë profesionalë në Variacionet Rococo të Çajkovskit nga muzikë, me përvojë të pasur të reper- Rostropoviç deri më sot nuk kam ndëg- torit, performancës dhe gjuhës së muz- juar ende . Pra kritika muzikore është ikës të talenteve në skenë . Elementët që në këtë mënyrë një fushë e gjërë, e nder- përbëjnë kritiken muzikore, në një kup- likuar që kërkon profesionalizëm, saktë- tim më të gjërë, pa tjetër duhet të për- në përgjithësi. Kritika ka një vend të gjërë performancat, interpretuesit, bazuar studjuar me virtuozin Henrik Szeryng si, mirinformim, edukim artistik dhe bëjnë një kompleks me vlera profesion- në artin muzikor. Koncertet gjithëmonë mbi kritiken muzikore . Një shembull (Shering), fitues i shumë konkurseve përgjegjësi . Pata fatin e madh të asistoj ale dhe shkencore – artistike . Deri në janë dhe do jenë objekt i kritikës muziko- i madh është kritiku i gazetës New York nderkombtare, interpretoi violinë kon- në koncertet e virtuozëve më të mëdhenj shek. 18 kritika muzikore paraqiste në re. Atje ku kritika është e pa aftë të gjykojë Times* për muziken , Antony Tom- certin e Brahmsit op. 77 . Pravda e sot të violinës, në Çikago, të violinistes vetvete pjesen integrale të traktateve të për një koncert, për interpretuesin, masini, Anne Midgette shefe e kritikës Bratislavës shkruante ..... Brahmsi i tij Gjermane Anne-Sophie Mutter në vio- specializuara për muziken . Të tilla ish- orkestren, dirigjentin dhe vepren, kjo muzikore pranë gazetës Washington ishte madhështor , La Coruna Spanjë .... linë koncertin op.61 të Beethovenit dhe in periodiku i parë në Hamburg me ndodh ngaqë kritiku apo kritikja nuk kanë Post*, fituese e titullit “Instrumental- ....një interpretues që arriti komplet tri- të violinistit të famshëm Vadim Repin 1772 dhe në Francë me 1764 revista e njohuri të mjaftueshme dhe nuk janë në ist of the Year” me 1994, apo Bran- umfin, Tagesspiegel Berlin .....talenti i me violinë koncertin e Çajkovskit op. përbashkët e muzikës franko - italiane gjendje të hyjnë mbrënda psikologjisë* dhe imir Pofuk i gazetës Kroate Jutarnji tij bashkon muzikalitetin strikt me vir- 35. Ishin dy performanca madhështore ndersa në Angli revista muzikore u duk emocioneve* të interpretuesve, sqaronte List*, Që të tre kritikë të muzikës janë tuozitetin, kurse më parë Menuhin shk- me Orkestren Simfonike të Çikagos në vitin 1774. Me fillimin e printimeve, Yehudi Menuhin ....në këto raste kritikët njohës shumë të mirë jo vetëm të muz- ruante .... kemi admiruar sigurinë tënde (CSO) me mbi 100 muzikantë dhe një kritika muzikore arriti të pozicionohet mundohen të japin spjegime e raportime ikës por edhe të një informimi të plotë dhe interpretimin tënd të ngrohtë, mjesh- publik shumë entuziast, me shumë për- në vlerësimin e punimeve muzikore duke pa detalet kryesore që kanë të bëjnë me për veprat e kompozitorëve dhe inter- trinë dhe konceptin unik, NewYork Times vojë . Kritika Amerikane shkroi shumë, tërhequr shumë ndëgjues të muzikës . rezultatin perfundimtar. Një kritik muz- pretuesve të mëdhenj . Le të shohim .... Kolunxhija luajti Tartinin plot mag- deri në detale për koncertet, violinistët, Kjo kritikë rritej përmes punës anali- ike në radhë të parë duhet të njihet shumë çfarë ndodh në vendet rreth Shqipërisë netizëm.... Përveç këtyre, kritika shk- orkestren, dirigjentin dhe audiencen, tike dhe kështu me kalimin e kohës bëhet mirë me programin e koncertit që përf- me kritiken muzikore . Në “Arena” të ruante plot admirim për trombistin e njo- kishte se çfarë të shkruante plot . Po ash- pjesë e patjetersueshme e muzikologjisë shinë punimet muzikore sipas tipit dhe Beogradit këtë sezon u organizua per- hur Sergej Nakarjakov, “ artisti i një tu edhe për performancen e “Simfonisë . Por gjithmonë vlerësimi kritik i këtij stilit, interpretuesin, dirigjentin dhe au- formanca e ciklit “Të mëdhenjtë e biografije dhe diskografije të pasur, trom- No.9 “Korale” të Beethovenit me apo atij krijimi muzikor është e pamun- diencen . Përveç këtyre ai duhet të njohë skenës muzikore” ku interpretoi pia- bisti më i shquar sot i cili arriti ta Orkestren dhe korin simfonik prej 161 dur të bëhet pa njohur mirë kushtet, ven- mirë edhe ekspresionin muzikor, tempon, nisti i njohur Nikollaj Luganski . Sim- përkëthej violinë koncertin e herëshëm vetash në Grand Rapids të Miçiganit, që din që zëjnë në përgjithësi pjesen e zh- dinamikat bashkë me tonalitetin, modali- bas kritikës, ai luajti me një pianizëm* të Mendelssohnit në Re minor në gjuhen ishte me të vërtetë Spektakli Amerikan villimit të proçesit muzikor në jeten sho- tetin krahas të gjithë elementëve muziko- të veçantë Shopenin dhe Listin e asaj e trombës së tij, ai i bënte pasazhet sikur i vitit 2011, një Univers Simfonik . qërore dhe kulturore të një vendi e popu- rë të teknikës dhe virtuozitetit . Muzika kohe, ishte një performancë në një ta kishte tromben me kater telat* . Ai Le të këthehemi përkohësisht tek muz- lli për një periudhë të caktuar historike . duke qënë i vetmi art i gjallë ajo flet me mënyrë të re, me një perfeksionim interpretoi çdo gjë me lehtësi ashtu siç ikologët . Muzikologët janë të aftë dhe Për këtë, bindja e plotë mbështetet mbi gjuhen e saj. Është dirigjenti ai nga i cili madhështor të tingujve, bukuri në ek- mundë të luante një “virtuoz magjeps” profesionalë në njohjen dhe zbatimin e bazat e një evidentimi të saktë duke ope- varet çdo gjë në orkester, se ai është spresion dhe stil krahas stilit të jash- si Paganini i kohës së vet që la publikun shkencës së muzikës – “muzikologjisë”, ruar edhe mbi bazat metodologjike të do- përgjegjës për tempon, për balancen in- tzakonshëm të dirigjentit të ri gjerman pa frymë ” . Jo vetëm kaq , është për të të përgatitur në disiplinat e teorisë së mosdoshme jo vetëm në aspektin historik strumentale, nivelin e volumit, kolorite- Akselrod i cili ishte në çdo moment i vënë në dukje se Orkestra Simfonike e muzikës , historisë, folkloristikës, et- por edhe atë teorik të studimit shkencor- tin orkestral, theksin dramatik dhe klimak- kuptueshëm dhe i shpërblyer* nga Filarmonisë së Beogradit sponzorizohet nografisë , kritikës, akustikës muzikore artistik . Zhvillimi i kritikës muzikore set. Muzikantët nuk janë absolutisht të orkestrantët e Filarmonisë së Drezdenit prej dirigjendit shumë të njohur Zubin , psikologjisë muzikore, sociologjisë , dhe i gazetarisë muzikore në shek. 19 pa gabueshëm në sensin e tempos, pran- . Po ashtu, në “Sava Center” perfun- Mehta i cili përveç tjerash paisi të gjithë estetikës . Muzikologët janë figurat më luajti një rol të rendësishëm në krijimin daj edhe në këtë rast është dirigjenti ai që doi Festivali “Çelo” me pjesmarrjen e orkestrantët me instrumentë të rinj . Po të rendësishme e më autoritative të artit e botimeve të specializuara të gazetave duhet të unifikojë tempon e orkestres. Her- “ Orchestra Filarmonica Della Scala ” ashtu kritiku i njohur kroat Branimir muzikor. Kështu bie fjala, muzikologët muzikore që u shfrytzuan nga person- bert von Karajan ishte një dirigjent gjeni (e pavarur prej asaj të Operas) dhe Pofuk shkruan për performancen e bukur Rus janë sot Doktorë* të arteve dhe Pro- alitete të njohura të muzikës për të pas- jo vetëm në simfonitë dhe koncertet por çelistes Gjermane Mari-Elisabet Hek- të Zagrebit në të cilen violinisti virtuoz fesorë të Konservatorëve të Moskës , qyruar punen, arritjet e tyre me anë të veçanrisht ai njihte më mirë se kushdo er e cila luajti aqë bukur çelo koncer- grek Kavakos luajti violinë koncertin e St.Petersburgut etj. . Amerikani David publikimit të artikujve muzikorë në tjetër Operat e Verdit, Puccinit, Wagner- tin e Shumanit, plot mjeshtri duke li- Çajkovskit me Orkestren e Filarmonisë Dubal, muzikolog, pianist, është autor i gazetat dhe revistat muzikore . Robert it, Donizettit, Bellinit, ishte edhe një njo- rizuar çdo notë e frazë që pasqyronte të La Scala nën dirigjimin e Valerij “The World Of The Concert Pianist and Schumann, kompozitor i njohur Gjer- hës i mrekullueshëm i skenës. Ai kishte Romantizmin e Shumanit, lirizmin, Gergijev . Violinisti, shkruan ai, kaloi The Art Of The Piano”, dhe autor i lib- man për simfonitë e tija, muziken e pi- një komandë absolute mbi orkestren gjallërinë e natyrës mbrenda sim- me lehtësi bravurat më të vështira të njer- rit “ Conversation with Menuhin” të cilin anos, muziken e dhomës dhe Liederet megjithëse orkestrantët e tij ishin të gjithë fonizmit të tij. Kritika e quajti këtë it prej koncerteve më të vështirë ndersa e lexoj shpesh dhe them që Dubal nuk ka themeloi një revistë për kritiken muz- virtuozë. Roli i tij si dirigjent duket qartë festival, “Festivali Italian”. Ndersa vi- Maestro Gergijev tregoi inteligjencen lënë jashtë intervistimit të Menuhinit ikore . Revisten e tij “Neue Zeitschrift në Simfoninë No.5* dhe No. 9 Korale* të olinisti virtuoz Jovan Kolunxhija, muzikore të partiturës të kompozitorit asnjë aspekt të muzikologjisë pa përmen- für Musik” e drejtonte vetë Schumann Beethovenit dhe në Simfoninë No.6 “Pa- të madh Rus të Romantizmit . I për- dur , krahas shumë interpretuesve dhe dhe ishte revista më prestigjioze në Eu- thetique” të Çajkovskit .Në të njejten rrugë menda të gjitha këto për të treguar se kompozitorëve të njohur . Muzikologu ropë. Në Vienë, ku kritika muzikore është sot Riccardo Muti , Simon Rattle çfarë bëhet përreth nesh nga njera anë Alfred Einstein është autor i librit “ kishte arritur në nivelin më të lartë po- dhe Valerij Gergiev . Pra, fusha për të ush- dhe nga ana tjetër çfarë e si shkruajnë Mozart “, His character, His Work, është lemizues, shquhej kritiku Eduard truar kritiken muzikore është aqë e gjërë gazetat më prestigjioze për performan- një nga historianët dhe kritikët më të Hanslick ( 1825-1904 ) . Ai ishte një sa edhe e komplikuar dhe e kualifikuar cat dhe interpretuesit kur tek ne Tiranë njohur të muzikës . I gjithë studimi i nga kritikët më autoritativë të Austrisë sepse ka të bëjë me fokusimin e gjithë forcës sot për një gjë të till nuk është kurrë ai bërë nga Dr. Einstein dramatizon kon- dhe të Europës, një nga kritikët më me në gjykimin me cilësi të interpretimit dhe nivel megjithëse janë të gjitha mundësitë trastin paradoksal ndërmjet jetës muz- influencë që edhe sot lexohet me shumë të performancës . Edhe publiku në sallë në krahasim me më parë , kur detyra ikore plot madhështi e krenari të Mozar- interes . Kritika muzikore kurdoherë gjithashtu ndodhet përball kritikës muz- kryesore e kritikës muzikore ishte kon- tit dhe të natyrës mundane të jetës së tij duhet të jetë një konkluzion i qendrim- ikore . Ai duhet ta njoh koncertin, inter- tributi i saj në mbështetjen e zhvillimit të shkurtë . William Kinderman, autor i it, pikëpamjes, mendimit dhe i impre- pretimin e artistit qoftë ky instrumentist, të realizmit socialist . Vetëm shkrimet e librit “ Beethoven “, është Profesor i muz- sionit të personit i cili në këtë rast është dirigjent, apo orkester dhe patjeter pun- kritikut të Arteve Lame Fandi mundë ti ikës në Universitetin Victoria në British në rolin e kritikut. Kritikët punojnë në imin muzikor dhe kompozitorin në veçoj si më autoritative, plot larmi, me Columbia që ka studjuar në Hochschule rrugë të ndryshme ndersa qellimi krye- mënyrë që ta absorbojë performancen. një vlerësim aqë kualitativ dhe profesion- der Künste, Berlin, është pianist, i njo- sor i kritikës është që ajo të informojë Një rendësi të veçantë ka edhe media e al krahas një gjuhe mjaftë të bukur që hur në interpretimin e Variacioneve Dia- lexuesin për muziken dhe artin muzikor cila duhet të shkruaj shumë më tepër për me të vërtetë të bën për vete, plot sub- belli të Beethovenit. ( 20)
E hënë, 19 mars 2012 55 19 KONTRAPUNKT Kontaktoni në
Nga Mikaela MINGA Tanglewood-it në Amerikë dhe nga the cross“ dhe më tej akoma „Solil- ana tjetër, dy udhëheqësit e tij, ko- oquy V – Flauto acerbo“, „Radius“ Muzikologe mpozitorët David Blake dhe Bernard kuartet harqesh, „Reflexion de la Rands të cilët në punët e tyre janë Croix“. uzika e kompozitorit përpjekur të ruajnë një ekuilibër mes Ajo që vlen të theksohet është Thoma Simakut ësh eksperimentimeve ekstreme të muz- se të gjitha këto veçori u formuan Mtë bërë tashmë pjesë e ikës së shek. XX dhe elementëve të në një proces që shkonte paralel me repertorit bashkëkohor europian. traditës. formimin akademik, krijimtarinë Veprat e tij interpretohen në festi- Thoma Simaku bashkohet me konkrete dhe kohët e fundit edhe vale, takime dhe koncerte të ndry- këtë qëndrim estetik dhe përpiqet të me përvojën në mësimdhënie. Sot shme, ndër të cilët do të veçoja tani reagojë në mënyrë të ngjashme ndaj ai tashmë është një kompozitor i së fundi përzgjedhjen për „Ditët e muzikës bashkëkohore. Nuk gjejmë afirmuar, i interpretuar dhe i vlerë- muzikës botërore 2012“ me „Solilo- tek ai forma apo modele eklektike; suar e në këtë pikë, kam dëshirë të quy V - Flauto Acerbo“. Duke marrë shkruan muzikë atonale, por përmend një ndër çmimet që ai ka shkas nga këto aktivitete mendova se përpiqet të ruajë gjithmonë të freskët marrë, jo thjesht si vlerësim për kr- do të ishte me vlerë të trajtoja disa afinitetin me dëgjuesin, një cilësi kjo ijimtarinë e tij, por edhe për një për- aspekte që kanë të bëjnë me që e afron atë me qëndrimet e Beri- masë simbolike të vendit dhe të pre- rrugëtimin që ndjekur krijimtaria e tij. os, Lutoslavskit dhe deri diku të jardhjes. E kam fjalën për çmimin Në një vështrim „panoramik“, ky Ligetit. „Lutoslawsky“ të marrë në vitin rrugëtim ka nisur me studimet për Interesi i tij i dikurshëm ndaj 2004 si një vlerësim ndërkombëtar oboe në shkollën e muzikës në Dur- muzikës instrumentale-simfonike që Polonia bën në emër të një figure rës, më pas ka vazhduar me studimet vazhdon, por duke u modeluar drejt kaq karizmatike. për kompozicion në Institutin e Lartë formacioneve të vogla të muzikës së Në vitin 2000 Thoma Simaku të Arteve, nën drejtimin e kompozi- dhomës, kuarteteve, grupeve instru- merr pasaportën angleze dhe duke torit Tonin Harapi dhe pas viteve ’90, mentale dhe gjithashtu veprave lexuar të dhënat e tij, dikujt ndosh- ka njohur një hapësirë tjetër, solo, të cilat prej vitit 1998 do t’i ta mund t’i lindte pyetja provokuese ndërkontinentale, me shkollën e trajtojë në një seri për instrumente sesi do të mund të identifikohej ky doktoraturës në Angli dhe Amerikë. të ndryshëm me titull „Soliloquy“. artist shqiptar, me nënshtetësi an- Përballja me realitete të ndryshme „Soliloquy I për violinë, më pas për gleze?; dhe sigurisht më vjen spon- muzikore dhe jo vetëm, e bën këtë cello, e kështu me radhë, një format tane përgjigjja: po aq sa identifiko- rrugëtim një bosht të rëndësishëm ky që ka pika të përbashkëta me hej Franca te polaku Shopen, Ameri- për të njohur më nga afër personali- „Sekuencat“ e Luçiano Berios. ka tek hebreu austriak Shenberg dhe tetin e Thoma Simakut dhe për të Veprat e kompozuara gjatë viteve sidomos çka ishte franceze apo kuptuar njëkohësisht, thelbet e ’91 -’99, referojnë folklorin muzikor amerikane tek korifeu i madh i muz- muzikës së tij. shqiptar: 5 këngë folklorike sh- ikës së shek. XX, rusi Igor Stravins- Gjithsesi, nuk do të doja të bëja qiptare për trombon dhe piano ki. Përballë nesh kemi para së gjith- ndarje skematike të këtyre peri- (1996); „From across the sea – al- ash një kompozitor i cili ka mundur udhave. Në vend të kësaj, parapëlqej banian folk songs“ korno dhe piano të përshtatet me realitete të ndry- të sjell në vëmendje disa vepra të shimesh. Në një moment të parë ky fil të tijin individual në skenën muz- (1996) dhe sidomos „Canticello“, shme kulturore dhe artistike; ka përz- veçanta të cilat arrijnë ta identi- është plotësimi i atij vakumi profe- ikore shqiptare gjatë viteve ’80, pa- një vepër për violonçel e orkestër që ier përvoja të ndryshme, të vjetra dhe fikojnë profilin e tij krijues dhe sional i cili e kish penguar të hynte varësisht kuadrit të kufizuar konser- duke vijuar punët e mëparshme të të reja; tradicionale dhe moderne. Kjo evoluimin cilësor të tij. Një ndër to në kontakt të lirshëm me zhvillimet vator të kësaj të fundit. Është pikër- tij në fushën e muzikës koncertale është mënyra sesi shqiptari-anglez është poemi „Kushtrimi i lirisë“ i e muzikës perëndimore në shek. XX, isht ky opus veprash me të cilin ai (koncertet për oboe, violinë), vjen Thoma Simaku arrin të pozicionohet kompozuar në vitet ’82-’83 në mby- me përfaqësuesit më të rëndësishëm prezantohet dhe që i jep mundësinë me disa elementë më të spikatur. në muzikën bashkëkohore europiane llje të studimeve. të saj dhe sidomos me atë larmi për të vijuar studimet e doktoraturës. Kjo duket në mënyrën e thjeshtë dhe dhe të përcjellë te dëgjuesit individ- Kjo vepër i përgjigjet disa prej teknikash kompozicionale që popu- Si rrjedhojë, ai jo vetëm që nuk i sh- ngacmuese njëherësh të zgjedhjes ualitetin e tij krijues. modeleve të sanksionuara nga este- lluan atë gjatë shekullit të kaluar. këput lidhjet me të, por përpiqet të së titullit Canticello, por sidomos në tika e realizmit socialist dhe normi- Në një moment të dytë, vendos- qëndrojë konsekuent ndaj profilit të trajtimin kompozicional dhe (Footnotes) meve ideologjike që i gjeje në artin e ja e tij në Angli lidhet me përpjekjet krijuar, duke e rimodeluar kësaj here ndërimin e figurave muzikore. Cilë- 1Material i ripunuar nga konferenca „ asaj periudhe. Pavarësisht nga kjo, për të kristalizuar stilin e tij indi- brenda një hapësirë më të gjerë kri- si të tilla do të përsosen edhe më tej Beyond the notes“ – „ Pë rtej notave“, brenda strukturës së kësaj vepre, vidual. Them kristalizuar, sepse Th- juese. Këtë ia ofrojnë nga një anë në vepra të tilla si „Plenilunio“, kushtuar kompozitorë ve Tonin Harapi dhe
vërejmë një numër elementësh tem- oma Simaku e kishte krijuar një pro- shkolla e doktoraturës dhe kurset e (1998), për 12 harqe, „The eagle on Thoma Simaku.
○○○○○○○○○○○○○○○○ atikë të cilët ndjekin njëri-tjetrin në ○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○ mënyrë të rrjedhshme, por që dëg- johen si entitete të veçanta. Ky mod- el, ende në një fazë embrionale, do të përpunohet më vonë në mënyrë Për një kritikë muzikore moderne më komplekse, duke përfshirë edhe përbërës të tjerë të gjuhës muziko- re. Një veçori tjetër që bie në sy në ( 19) të “ Mrikës “ shkruante : ” Prenkë Jako- Beethovenit , nga një sintezë e fokusuar muzikës dhe një kualifikim shkencor ? krijimtarinë rinore të Simakut ësh- Pianisti i njohur Alfred Brendel sh- va në Operan e tij u tregua njohës dhe në thelbin e Artit Beethovenian . Po ash- Është e pa konceptueshme një gjë e till. të përmasa lirike që gjen shpesh në kruan për librin Kindermanit, ” Një su- mjeshter i dramaturgjisë muzikore tu, Dr.Prof. Eno Koço violinist, dirigjent Muzikologu Amerikan David Dubal muzikën e tij; një përmasë që ai e ka plement i ri i mirëpritur në literaturen e operistike “. Joseph Kerman i Univer- dhe kompozitor është një nga artistët sh- kur intervistoi legjendarin Yehudi trashëguar nga profesori i tij Tonin Beethovenit ...... me një kombinim të per- sitetit të Kalifornisë Berkeley, është gjith- qiptarë më të shquar dhe me reputacion Menuhin me rastin e 75 vjetorit të tij, Harapi, por që në ndryshim nga ai, ceptimit të muzikës nga muzikanti dhe ashtu një nga muzikologët shumë të njo- kombëtar dhe nderkombëtar, me një për- nuk la gjë pa përmendur, bile edhe bale- Simaku e trajton me një ekspresiv- zotërimit të mirinformimit muz- hur . Ai analizon termat muzikore në vojë shumë të pasur në fushen e muz- tet e pakrahasueshme , siç i quan ai , itet të tijin. Kjo spikat në pjesë të ikologjikal të veprës Beethovenit “. librin e tij “ Listen “ me ingredientë ikologjisë . Muzikologjia si shkencë e të Çajkovskit ku kujton fjalët e Nure- veçanta të Koncertit nr. 2 për vio- Muzikologu Italian Federico Mompellio mjaftë me vlerë, në sensin e studimit muzikës është e komplikuar dhe aqë e jevit që , “çdo balerin(ë) në çdo mëngjes linë dhe orkestër, Sinfonisë koncer- me 1959 bëri orkestracionin e Violinë ndersa konceptet e nderlikuara ai i spje- bukur por që kërkon një edukim special duhet të përulet përpara portretit të Ça- tante, megjithatë një shembull mjaft koncertit në La minor No.5 të Niccolo gon me shembuj muzikorë duke e bërë krahas përvojës në muzikë . Mirpo vi- jkovskit” . Po ashtu, Dubal na kujton domethënës është muzika e filmit Paganinit i cili u interpretua nga Fran- librin të kuptueshëm për studentët e muz- hen re në disa raste tek ne, në Shqipëri, edhe faktin që Çajkovski ishte nga ata „Duaje emrin tënd“ (1984). Tema co Gulli në “Accademia Chigiana” në ikës, po ashtu edhe muzikologu e ko- edhe përcaktime pa vend të fjalës muz- të pakët Rus që adhuronte Mozartin , fine e këtij filmi do të jetë sërish në Siena me 12 Shtator të po atij viti . mpozitori Anglez Barry Cooper autor i ikolog*, pra ndokujt në ndonjë shkrim bile në një leter drejtuar Madame von vëmendjen e kompozitorit. Ndosh- Nuk mundë të lë pa përmendur edhe librit “Beethoven”, dhe Maynard So- nga autori i tij, i vihet edhe përcaktimi i Meck, i kërkonte asaj të ndryshonte ta për një lloj afeksioni të veçantë, muzikologun shumë të njohur Attilla lomon autor i kater librave për Mozar- pa merituar muzikolog* bile kur ky pat- mendim për Mozartin, “ Si është e apo thjesht për nostalgji, kompozi- Csampai i cili ka shkruar për legjenden tin dhe Beethovenin, këshilltar në Arkiv- jetër duhet ta njoh muziken, periudhat mundur që ju të mos e doni Mozartin tori e sjell në vitin 2000 këtë temë, e Operas në librin e tij, Callas : “Ajo en e Beethovenit në Bon . Muzikologu historike, format e stilin muzikor, di- ? Por Dubal diskutoi me Menuhinin në një variant të ripunuar për flaut ishte një krijesë e jashtzakonshme, me Shqiptar Prof. Akil Koçi njihet sot si një namikat, instrumentët muzikorë etj. etj. edhe për grupin e kompozitorëve Ital- druri dhe piano me titull „Sea Im- një ton magjik, me një art absolut dhe ndër autorët më aktivë , që ndihmon në ose kur duhet të ketë patjetër edukimin ianë të violinës para Paganinit si Vival- ages“ („Imazhe deti“). me një ekspresion absolut “, përveç kësaj ngritjen cilësore të muzikologjisë sh- shkencor-artistik përkatës, pra , duke mos di, Corelli, Tartini, Locatelli, Vitali e Duke e kthyer sërish prapa në Csampai shton : “ Ajo ishte një orkester qiptare . Libri i tij “ Aspektet filozofike qenë i till a ka sesi që ky muzikolog të Viotti të cilët ishin mahnitës , e dashu- kohë, në vitin 1991 Thoma Simaku e vërtetë, jo me tre zëre por me njëmijë, dhe estetike në simfonitë e Beethovenit “ jetë i aftë të diskutojë rreth muzikës, ronin tingullin e bukur të violinës dhe vendoset në Angli. Eshtë një lëvizje me një koloraturë të pa arritshme deri karakterizohet nga një interpretim anal- të marrë në intervistë një muzikant që të gjithë përdornin vibraton . Menu- që sjell me vete një sërë ndry- sot “. Albert Paparisto, mbas suksesit itik dhe estetik i të nëntë simfonive të pa patur një njohje shumë të gjërë të hin kishte kënaqësi të dirigjonte “con- 20 55 E hënë, 19 mars 2012 KONTRAPUNKT Kontaktoni në
MARIA RAFAELI, IKONA E ARTIT FIERAK DHE THEMELUESJA E SHKOLLËS SË MUZIKËS NË KËTË QYTET Marie Rafael, themeluesja e botës artistike
aria Rafaeli, ikona e ar me Marijen, me të cilën dhe u mar- tit fierak dhe theme tuan. Pasi vjen në Shqipëri , Maria Mluesja e shkollës së fillon punë në Akademinë e Arteve, muzikës në këtë qytet, e lindur në e më pas trasferohet në Fier. qytetin Debrececen , Hungari, pasi Lumturia e dashurisë që prekte përfundoi studimet pasuniversitare dy shtete nuk vazhdoi gjatë, pasi për piano në Budapest, punësohet politika e regjimit të atëhershëm si pedagoge në Akademinë e Arteve komunist mbylli kufijtë shtetëror të Bukura në Tiranë dhe më pas, në dhe çdo marrëdhënie me ish vën- vitin 1965, vjen në qytetin e Fierit det socialiste dhe krijoi klimën e si mësuese e lëndës së muzikës. armiqësisë. Bashkë me Marijen, Pasioni i saj për muzikën nuk Stavri planifikoi të “arratisen” për njihte kufijë, ndaj në vitin 1966 ajo në Hungari, ku i priste Ani, djali i themelon në shkollën”Andon tyre 5 vjeç, i cili jetonte me gjysh- Xoxa”, të parën klasë të pianos. Ky en, mamanë e Marijes. do të ishte guri i parë i themelit mbi “Në atë kohë, kur tema e ar- të cilin do të ndërtoheshin breza të ritisjes ishte kthyer në rend të ditës tërë instrumentistësh,dhe shumë për shumë intelektualë shqiptarë shpejt, ajo do të themelonte shkollën dhe nuhatja e aktiviteti i sigurimit artistike”Jakov Xoxa” dhe do të mbe- të shtetit kishte arritur kulmin, tet ikona e botës muzikore fierake. shokët dhe miqtë më të mirë të “Në themelet e shkollës së mes- ktheheshin në spihunë dhe gjar- me artistike”Jakov Xoxa” qëndron përinjë që të helmonin jetën “,kuj- ideja dhe kontributi i mësuese ton një ish nxënës dhe mik i famil- Maries.Ajo mbetet ikona e botës jes Rafaeli, Kristaq Lena. muzikore fierake“, shprehet drejtori ”Një shoqja e çiftit Rafaeli, i spi- i kësaj shkolle,një nga ish nxënësit hunoi ata te organet e sigurimit . e znj.Rafaeli,Vasillaq Sapiqoti. Qyteti i Fierit e nderoi kujtimin e ndritur dhe kontributin e Marijes, duke i dhënë Stavri kapet dhe dënohet me 15 vjet Në kujtesën e tij,edhe pse kanë burg,ndërsa ajo interrnohet në kaluar vite, mbeten të freskëta kuj- titullin”Qytetar Nderi”(viti 2006), kur një grup këshilltarësh, të kryesuar nga miku i Fier”,vijon tregimin Lena. timet për mësuesen e parë të muz- familjes Rafaeli, Lena, ja cuan këtë titull në qytetin Debrecen. Mbas daljes nga burgu, çifti ikës, Marie Rafaeli, që për 25 vjet Rafaeli u bashkuan sërish dhe kontribuoi në shkollën artistike Fier. lindën një vajzë, Keti-n. Në vitin Meritë e talentit të saj, thotë ai ano dhe të mos kujtojë mësuese që luaj në piano, luaj edhe për ish qipëria, do të bëhej atdheu i saj i janë një tërësi artistësh që debutojnë Marien , kur me ngrohtësi më ven- mësuesen time, sepse e di që ajo më dytë, ku ajo do të punonte, jetonte 1991, ata së bashku me Ketin 5 - shkëlqyeshëm, brenda dhe jashtë doste dorën mbi piano. Ajo dorë ish- dëgjon nga një tjetër botë, se pasio- dhe krijonte familjen e saj. Por vjeçare marin rrugën drejt Hun- vendit. Mësuese e përkushtuar, e te themeli mbi të cilin do të ngrihej ni i saj për muzikën nuk njeh dashuria është magji. Ajo hyn edhe garisë ,për të gjetur lumturinë palodhur, altruiste, që ka përçuar tet karriera artistike dhe krejt e ardhm- vdekje”,vijoin mes emocionesh ajo. aty ,ku nuk afrohet dot ëndrra. Në familjare të mohuar .Pas disa vjet nxënësit jo vetëm estetikën e artit ja ime”, kujton Marjana. vitin 1955, Maria dashurohet me lumturie familjare ,fati i keq e go- ,por edhe të bukurën e të qënit njeri. “ Më kanë mbetur në kujtesë Stavri Rafaelin, tenor e piktor det sërish familjen Rafaeli. Në vitin “Ajo ka lënë një traditë të bukur fjalët e saj kur na thoshte shpesh. HISTORIA E MARIE RAFAELI- skenograf, i diplomuar në Pragë, 2006 Maria ndërron jetë nga një të mësimdhënies, traditë që ndiqet Kur luan një pjesë mendo se si do të MES LUMTURISË DHE Ceki. sëmundje e rëndë( kanceri i gjirit). Si tenor në TOB, Stavri, së bash- Qyteti i Fierit e nderoi kujtimin edhe sot dhe është vlerësuar nga ndihej Moxarti po të ishte duke të DHIMBJES shumë artistë të huaj që kanë viz- dëgjuar muzikën që ai e krijoi dhe ti ku me sopranen Marija Kraja, me e ndritur dhe kontributin e Mar- ituar shkollën tonë”,shprehet një po i jep jetë nëpër nota “,kujton koncertet e tyre operistike, përfaqë- ijes, duke i dhënë titullin”Qytetar tjetër ish nxënëse e saj, sot dirigjente Marjana fjalët e mësueses së saj. Maria Rafaeli, vajza hungareze sonin botën muzikore shqiptare në Nderi”(viti 2006), kur një grup dhe mësuese në shkollën e mesme “I detyrohem shumë. Ajo më e sapodiplomuar në muzikë ( piano) ish vëndet socialiste. këshilltarësh, të kryesuar nga miku të muzikës Fier, Marjana Xoxa. mësoi që nëpër nota nuk ka vdekje nuk mund ta imagjinonte se një Në një nga koncertet e tij në i familjes Rafaeli, Lena, ja cuan këtë
“Nuk ka ditë që të ulem në pi- ,nëpër nota nuk ka harresë. Sa herë vënd krejt i pa njohur për të, si Sh- Debrecen, të Hungarisë, ai u njoh titull në qytetin Debrecen.
○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○ certi grossi” të tyre dhe për Locatellin muzikor në llojshmëri dhe kualitet pro- doj se nuk ka nevojë të zgjatem më virtuozë të “Academy of St. Martin in me “Music Director” Maestro Riccar- thoshte që ai ishte një “real virtuoso”, fesional .. Shumë muzikantë kanë tej, atje ku muzikologjia është e kual- the Fields “ nën drejtimin e Marriner do Muti dhe në të gjenë datat për çdo se, koncertet e tij janë shumë të vësh- kaluar nga një brez në tjetrin . Unë ifikuar dhe e një niveli të lartë, edhe apo nga Yehudi Menuhin . Të till ped- muaj të vitit të performancave me il- tirë dhe duhet të luhen rregullisht . ndëgjoj rregullisht virtuozët e mëdhenj shkollat e larta të muzikës dhe konser- agogë që janë të rrallë sot, i duhen ustrime e foto të interpretuesve më të Dubal sqaronte që Paganini posedonte Heifetz, Oistrah, Kogan, Grumiaux, vatorët janë të po atij niveli, instru- studentëve të brezit të sotëm të jenë njohur, me 42 faqe . Kjo përvojë mjaft magnetizmin në skenë në krahasim me Francescatti, Anne-Sophie Mutter, mentistë, kengëtarë, dirigjentë, ko- profesionalë, edukatorë, kembëngulës, e mirë dhe shumë e suksesëshme duhet instrumentistët e tjerë ndersa ai thosh- Repin Vengerov, krahas pianistëve mpozitorë do të jenë produkti më i të punojnë me durim e qendrushmëri të aplikohet edhe në vendin tonë, te, “ I am as ugly as sin, yet all I have Bronfman, Kissin, Gilels, Rubinstein, sofistikuar i tyre . Një shkollë e till, dhe njëkohësisht të jenë mjeshtra të veçanrisht në Tiranë për TOB dhe to do is play my violin and women Ashkenazy dhe çelistit Rostropoviç në prestigjioze në botë është shkolla Juil- instrumentit . Një mësues a pedagog i Orkestren Simfonike, nga drejtuesit e fall at my feet “. Menuhin dhe Dubal cd dhe dvd . Të gjithë këta kanë patur liard e Njujorkut ku një pjesë e stu- vërtetë është ai i cili është i gatshëm të tyre, jo vetëm për ta zgjeruar shumë gjatë 176 faqeve intervistim diskutu- pedagogë të famshëm të cilët kanë kon- dentëve të akademive të muzikës të mësojë të tjerët, të jetë në gjendje të gamen e performancave të koncerteve an gjërësisht për muziken dhe muzi- tribuar në edukimin e tyre muzikor vendeve fqinjë shkojnë për tu kuali- jetojë me nxënësin, studentin, të zbu- dhe të operave që të ketë se çfarë të kantët, pra vetëm një muzikolog si për tu bërë instrumentistë të mëdhenj, fikuar për Masters Degree në violë, lojë e ta kuptojë potencialin e tij, të shkruaj kritika, por edhe për ti dhënë David Dubal ishte i aftë të intervis- virtuozë . Kështu, Jascha Heifetz më- violinë,çelo apo Curtis Institute of zgjedh elementin kyç dhe t’ja dijë pikat mundësi publikut që të zgjedhi perfor- tonte violinistin legjendar Yehudi soi në fillim nga Leopold Auer në Kon- Music në Filadelfia ku studjoi kon- e dobta e të forta . Ky është një proçes mancen dhe kritikës për tu përgatitur Menuhin dhe jo ai muzikolog që nuk servatorin e St. Petersburgut ku luajti cert violinistja virtuoze e njohur Hi- i gjatë dhe serioz por vendimtar . Ky për atë vlerësim të performancës . meriton të jetë muzikolog . Përveç për herë të parë violinë koncertin e lary Hahn . Mbaj mend që një shok i proçes zhvillohet kaq me sukses dhe me Vetëm për tremujorin e parë të këtij kësaj muzikologët duhet të jenë edhe Mendelssohnit, Menuhin dhe Grumi- imi i cili jepte mësim violine në Lice- seriozitet në të gjitha shkollat e mes- viti CSO ( Chicago Symphony Orches- autorë të veprave muzikore me karak- aux mësuan nga virtuozi Georges un Artistik “Jordan Misja” kish ardhur me e të larta të muzikës në të gjithë tra ) ka në programin e saj 52 perfor- ter shkencor dhe artistik të bazuara jo Enescu, Repin mësoi nga profesori me violinë tek unë në një auditor të Ameriken saqë në çdo orkester sim- manca në të cilat do të intepretojnë vetëm në nëndisiplinat e teorisë së legjendar i violinës Zakhar Bron, Ev- Shtëpisë së Pionierit Shkoder, në oren fonike hasesh me elementin e ri vir- përveç tjerëve, Evgenij Kissin, Joshua muzikës por edhe në perspektivat e di- genij Kissin mësoi nga Anna Pavlov- e mësimit të violinës ku po punojsha tuoz dhe kjo shihet edhe në orkestrat Bell, Yo-Yo Ma, Maurizio Pollini . Men- siplinave që e përbëjnë shkencen e na dhe u bë fitues i shumë konkurse- me një nxënëse dhe më nxorri një par- më të mëdha të Filadelfias, Çikagos, doj se e till duhet të jetë e Ardhmja muzikës si një nga fushat e artit . Të ve nderkombtare të pianos . Në mosh- titurë të shkruar me dorë . Ishte “ Moto Njujorkut, Grand Rapids, Dallasit, e Performancave dhe e Kritikës muz- mos harrojmë që e gjithë puna e mirë en 17 vjeç në interpretimin e piano Perpetuo “ op. 11 e Niccolo Paganinit San Franciskos etj. Jo vetëm kaq, por ikore në vendin tonë, drejtë këtij ob- e programuar dhe e kualifikuar në koncertit No.1 të Çajkovskit në Ber- të cilen sot e kam siguruar nga njeriu që admiron muziken, perfor- jektivi duhet të synohet që të pakten të muzikologji reflektohet patjetër në lin, Herbert von Karajan, mbas di- Schirmer’s Library of Musical Clas- mancat, interpretuesit e mëdhenj, ka arrijmë afër niveleve të vendeve të anen kualitative të muzikantëve, ko- rigjimit, i mbetur i mahnitur prej pi- sics . Ai luajti aqë paster dhe me një kënaqësi të veçantë kur ka në dorë Rajonit . mpozitorëve, dirigjentëve, kengëtarve, anistit të ri me sy të përlotur, iu afrua allegro vivace, spicato atë Moto Per- programin e performancave të dhe instrumentistëve të brezit të ri por dhe i tha vetëm fjalen “GENIUS” . petuo sa që nuk e kisha ndëgjuar ndon- orkestrave simfonike të sezonit 2011- Dr. Sul Gragjevi , njëkohësisht edhe në nivelin e artit Karajani kish shumë të drejtë. Men- jëherë tjetër në Tiranë përveç harqeve 2012 siç është ai i CSO të Çikagos kritik muzike E hënë, 19 mars 2012 55 21