Lorenc Antoni Simpozium në Zagreb për 100-vjetorin e Nga Akil KOCI lindjes së kompozitorit Dy fjalë për lexuesin Revistë për artin, kulturën muzikore dhe shkencën muzikologjie / Nr.1 Shtator 2010 Po startojmë me revistën e re për kulturë muzikë dhe shkencën muzikologjie. E quajtëm Kontrapunkt, që në kuptimin profesional ka domethënie të saktë, por në rastin konkret e kam menduar si qasje kundër pikës, meqë në këtë aktualitetin tonë kulturor e ar- tistik, ka të tillë ë mendojnë se gjërave ua kemi vënë pikën... Duhet thënë se në historinë e gjatë të popullit shq- K ntra iptar, këndej dhe andej kufirit, asnjëherë nuk ka pasur Botim i KOCI CONTEMPORARY ndonjë revistë me synim trajtimi të temave mbi prob- lemet dhe bukuritë e artit muzikor. Rrita dhe evoluimi i muzikës më kanë detyruar të angazhohem dhe ta ARTS CENTER-Londër nis botimin e kësaj reviste edhe për krah shumë pro- unkt fesorëve, kompozitorëve dhe muzikologëve, sepse Redaktor përgjegjës: Prof. Akil Koci ajo në rrugën e vet të zhvillimit nuk mund të gjallërojë pa fjalën përcjellëse të muzikologëve, të atyre që vëzhgojnë nga afër krijimtarinë tonë muzikore. Janë shkruar mjaftë libra për muzikë, mirëpo asnjëherë nuk është kujtuar askush që të merr iniciativën që ta inicioj botimin e një reviste të tillë. Më kujtohet derisa isha kryetar i Shoqatës së Kompozitorëve të Kos- ovës, patëm marrë iniciativën që të organizoheshim për nxjerrjen e një buletini, sa për informim të anëtarëve të shoqatës. Në këtë drejtim më 1971 pata shkruar një libër të vogël , me një para- thënie, me fotografitë, adresat dhe veprat e krijuara. Mirëpo, tani kur jeta muzikore po merr kahe tjetër, në krahasim me fillimet e muzikës, një ndër veçoritë duhet të jetë edhe kjo revistë e cila do të përcjell kri- jimtarinë dhe jetën muzikore në të gjitha trojet shq- iptare, dhe duhet të paraqes një lloj ditari të zhvillimit dhe të krijimtarisë. Nëse shohim se kush shkruan nëpër revista dhe gazeta të shumta, nuk duhet të na habisë edhe zhvillimi me një kahe krejt tjetër, që po merr muzika dhe krijimtaria e saj. Pra, revista duhet të jetë një lloj kritike dhe jo vetëm ajo, por edhe një Rauf Dhomi, stimuluarin për krijuesit tanë të rinj, dhe një kështu kompozitori Primo të orientojë kah vlerat e njëmendta artistike. Duhet shtruar problemet haptazi dhe të jetë avangardë e uomo i muzikës ndijimeve të reja, jo vetëm në krijimtarinë muzikore, operistike në Kosovë por edhe në atë interpretuese, pedagogjike etj. Gjatë shkrimeve në këtë revistë duhet pasur kujdes edhe për gjuhën dhe stilin bazuar në ligjet estetike, sipas çdo material i trajtuar duhet të jetë plotësisht në pajtim me gjuhën. Kritiku, përkatësisht muzikologu, duhet të jetë i pajisur me aftësitë për t’i shikuar gjerësisht dhe thellësisht probleme dhe sukseset e krijuesve tanë. Me rastin e 100- Muzikologu, kritiku duhet të shtrojë ide, probleme, vjetorit të lindjes tema dhe dilema, sepse ajo të shtyn të mendosh por të gjitha ato gjëra që rrjedhin nga problemet, sepse ajo është cilësia kryesore e krijuesve i të gjitha lë mive. Tefta Tashko, Kam lexuar diku se poeti anglez Kortixh dhe Viktor Ygo, duke thënë: “nuk mund të jetë poet i madh, po nuk qe njëkohësisht edhe mendimtar i dalluar”. Nuk është e rastit, prandaj, pse mu tash po del kjo revistë, e ushqyer sepse rrethanat na detyrojnë të jemi më seriozë se deri tani. Karikatura që po paraqesim me legjendën se kështu merren vesh kompozitorët, është pasqyrë mrekullisht me vlera reale e jetës dhe marrëdhënieve tona, qofshi ato pro- fesionale, por edhe kolegjiale. Në qoftë se nisemi nga kjo tezë nuk të mohohet fakti se marrëdhëniet për- Feim Ibrahimi, kulmore muzikore ball punës dhe krijimtarisë janë të mira. Në mungesë të një pasqyre të qartë, mendoj se kjo revistë e ka për Personalitet i sigurt obligim të sqarojë dhe t’i vë punët në binare të shën- e i pavarur i muzikës doshë, sepse kritika muzikore e shkruar, deri tash profesioniste nuk ka arritur të bind me seriozitet dhe profesional- izëm. Është shkruar larg nivelit të dëshiruar dhe pa u mbështetur fort në kodet muzikologjie. Andaj, qëllimi është që t’i qasemi kritikës së shëndosh bashkëko- hore, e cila nuk do të kishte qëllimin vetëm të hetojë, por të suprimojë vlerat e veprave të krijuara. Nëse bazohemi në këto parime do të vejmë raporte të reja jo vetëm në marrëdhënie mes nesh, por edhe më gjerë. Është e vërtetë se kritika muzikore po zhvil- lohet brenda parimeve që nuk janë as afër realitetit, sepse rrallëherë hetohen vlerat prej të pa vlerave, edhe pse kemi disa nga veprat me nivel të lartë ar- tistik, por kur thuhet “disa vepra’ ato nuk paraqesin tërësinë, shumësinë e veprave. Të shpresojmë se angazhimi në këtë veprimtari botuese, duke ia dhënë Shqyrtime rreth sinkretizmit në këngët polifonike formën e plotë kësaj reviste, me titullin metaforik Kontrapunkt, do të ndryshojë në mënyrë kualitative PLUS Kremtohet 75-vjetori i lindjes së Vinçenc Gjinit edhe profili i kritikës; do të avancojë në të mirë të artit muzikor, sepse epoka moderne në të cilën jetojmë kërkon një angazhim më të madh që të realizohen dy Pse nuk ekziston Shoqata e kompozitorëve,Pse? qëllimet e saja meditimi dhe veprimi, pra para se të veprojmë te mendojmë dhe të meditojmë për atë se si duhet dhe në çfarë mënyre të veprojmë. Në Lokalet e saj është Vetëvendosja,Si? Të shohim! E hënë, 27 shtator 2010 K ntra 14 suplement pËr muzikËn @ | www.gazeta55.al 55 + unkt Lorenc Antoni Simpozium në Zagreb për 100 vjetorin e lindjes së kompozitorit Diskursi tingëllor dhe kërkimet empirike si procedim- përcaktim i së bukurës në disa nga veprat korale të këtij autori

Akil Koci tik, me kriter e dhe kërkesa este- dhe materies”. asnjë vepër tjetër. tike, por jo si propagandë e tezave Po mos të ishte nismëtar Lorenc An- Kurse Lorenc An- Londër të veta për ta realizuar qëllimin e toni, a thua se sa do të kishim pritur toni, pos që na ka shenjtë që të rifunksionalizojë he- që më në fund dikush të fillojë ha- lënë një opus të Viti 2009 është vit jubilar me rëndë- donizmin muzikor. Pra, shkrimi im pat e parë në reformimin e artit konsiderueshëm si të veçantë, sepse para 100 vjetëve duhet të ketë pos karakterit autobi- muzikor dhe për këtë rast kishim dhe të larmishëm, ka lindur kompozitori, etnomuz- ografik, krijues, estetik, shpirtëror, kërkuar shumë pyetje të tjera, kurse siç do ta shohim në vazhdim, arriti toni kemi një prezantim të denjë ikologu, profesori dhe personaliteti gnoseologjik, aksiologjik, substan- përgjigjet shtrohen vetvetiu. Po të bëjë edhe ca aktivitete të dendu- tëfolklorit, pa cenuar imagjinatën i shquar i kulturës sonë të gjithm- cial, formal, sociologjik si formë të cila përgjigje kishte me qenë më e ra, përmes të cilave do të riformojë e tij krijuese, pa anatemuar dhe barshme shqiptare, Lorenc Antoni. një trajte të prozës letrare, gjë që sakta,më e drejta?.Pra, do të ishte kjo jo vetëm shkollën muzikore, por mënjanuar shprehjen e tij muz- Natyrshëm lind pyetja: si është e do të kërkonte njohje të madhe të që më duket më e sakta “ Nuk është e edhe vetë veprimtaritë artistike ikore që përshkohet në veprat e mundur që në atmosferën parapër- unit të tij krijues,hulumtues dhe rastit që ai, pra Lorenc Antoni, erdhi muzikore. Guximi për ndërmarrë tija nga receptivi muzikor, sepse gatitore të këtij jubileu, në kulturën reformues,por, me që vendi në në këtë hapësirë për të ndërmarrë një hap të tillë nuk ishte i lehtë në në strukturën kompozicionale të tonë shqiptare në përgjithësi, të mos gazetë nuk lejon për shkak të hapë- hapat e parë në krijimin e veprave të ato rrethana pas lufte, sepse popul- veprave të tija të shumta ngërthen kemi shkrime nga më të ndrysh- sirës së kufizuar, do të lejohem t’i para muzikore,ansambleve dhe hapi li e vërejti zhgënjimin e “lirisë” që e tërë një begati të këngës së bukur met prej gazetarëve, muzikologëve shqyrtojmë këto çështje me një rast shkollën e parë muzikore që në vitin sollën“komunistët çlirimtarë”,duke shqipe, pa kthesa të pa pritura, por dhe studiuesve tanë?! Deri më tani tjetër. 1948, në kohën e një destruktimi të vrarë e masakruar ajkën e popul- gjithmonë me tinguj të qëlluar; dhe nuk kemi bërë asgjë që s’ paku ta NT/Çka thonë estetët dhe filozo- një realitetit të zymtë që lit shqiptar; pra ishte vështirë që ai po ta analizojmë sfondin tingëllor shënojmë këtë jubile dhe eveniment fët për mjuzikën: “Muzika është si mbretëronte aso kohe e që ishte një ta merrte një hap të tillë siç edhe e të këtyre këngëve si proces në kon- të rëndësishëm, jo vetëm për muz- çdo art tjetër e lidhur me kohën,ajo punë sizifiane. Ai dëshmoi jo vetëm mori dhe veproi në mënyrë mjaft tekstin timbrik, artikullues, ritmik ikën tonë, por edhe për kulturën është shprehje e denjë e kohës së se ka prirje organizative, por edhe tal- aktive, sa që mund të krahasohet dhe atë të formës, do të befasohemi kombëtare, që ta prezantojmë kri- vet,atë e kuptojnë vetëm bashkë- ent për të krijuar vepra muzikore,për me atë që pohon sentenca e gjuhës me freskinë e mrekullueshme të saj jimtarinë e tij nga të gjitha aspektet, kohësit e saj”. Cila është domethënie t’ ia hapur sytë një populli që nuk poetike si HERO I KOTËSISË- pa hipostaza të shfrenuara, me një për të gjetur konventa të jaftueshme e kësaj sentence? Shtrohen shumë dinte shumë për muzikën klasike; HERO I ABSURDIT. Këtë e themi, optikë të qartë të nuancuar si vlera dhe të përshtatshme në funksion të pyetje, por cila është pika qendrore pra kjo ishte si obligim dhe kërkesë sepse ai ndërmori një hap të guxim- njerëzore me prehje koherente dhe artit në tërësi, e veçmas në muzikë. e këtij universi muzikor? Pikërisht universale e tija, pavarësisht prej shëm që ishte për atë kohë pa kohë, artistike. Ç’ është e vërteta, aty – këtu po flitet kjo e fundit pra, kërkon përgjigje jo asaj që sot shumica e muzikologëve një absurd, kotësi, për atë kohë të Siç kemi vënë në dukje në fillim të për ca manifestime, por deri më tani vetëm në nivelin muzikologjik, por tanë si dhe paleokritikëve thonë vështirë, por njëkohësisht edhe asaj sentence për muzikën, se ajo si asgjë konkrete, pos që jam njoftuar me të bashkë, edhe në atë estetik dhe për të (ndoshta, pa shfletuar dhe pa heroizëm i paparë dhe i pashoq, në artet të tjera është bashkëkohore privatisht nga Misionari filozofik, sepse teoria semiologjike analizuar sa duhet krijimtarinë e tij) sepse refleksionet te ai njeri vinin e krijuar prej bashkë kohanikëve Don Ndue Ballabani se me 25 dhe shtron shumë probleme në këtë se ai ishte një autodidakt! Së pari, si guxim intelektual, si një para- të saj, pavarësisht prej trendëve që 26 prill do të mbahet Simpoziumi aspekt, sidomos për muzikën dhe ata duhet ta dinë, ose bëjnë se nuk digmë, vigjilim me një përvojë jo të ekzistonin në atë kohë në botën e nën organizimin e Misionit Kato- arkitekturën si arte jo semantike; e dinë, që një emërtim i tillë është madhe krijuese, por me një ndjenjë artit, sepse për popullin tonë ato lik Shqiptar të Kroacisë, Unioni i kështu që, me të drejtë, filozofi dhe braktisur që moti; dhe, e dyta: kri- të madhe shpirtërore, kombëtare, përpunime të këngëve shqipe si kri- Bashkësisë Shqiptare në Repub- kulturologu gjerman Vilhelm Diltaj jues, kompozitor je ose nuk je, janë jo për ta krijuar iluzionin, po për ta jime shpirtërore individuale që ishin likën e Kroacisë si dhe Këshillit të (Wilhelm Diltaj),thotë “….vepra ar- veprat ato që e japin këtë cilësi dhe jo bërë realitet qëllimin e tij si krijues punuar me shumë kujdes, ishin sa Pakicës Kombëtare Shqiptare të tistike nuk duhet të shpjegohet e të gradat shkollore. Po nuk pate talent, dhe reformues i jetës muzikore në aktuale aq edhe të rëndësishme, sa qytetit të Zagrebit nën Patronatin e kuptohet si dukuri natyrore, por si imagjinatë, janë të kota studimet në trojet tona, edhe pse përjetoi mun- të bukura aq edhe të nevojshme, Ministrisë së Kulturës së Kosovës; krijim shpirtëror e individuale”1. ( lloj – lloj shkollash muzikore. E, së dimet e mëdha që mund të kraha- sepse paraqitej në to një tingull,një prandaj, shtysë për të shkruar këtë S.Çapaliku –Estetika moderne fq. fundi, koha e bën të qartë cili është sohen me atë të Tantalit antik. harmoni, një përvijim i ri melodik, artikull, bëhet vigjilja e 100- vjeto- 46, botimi shblu,Tiranë,2006.) Dhe kompozitor e cili jo: krijuesi me ve- Në kërkim të qëllimeve të veta, ritmik dhe harmonik. Kjo ndodhte, rit të lindjes së doajenit,bardit dhe po t’u referohemi vlerësimeve muz- pra konkrete, apo dikush me grada shpesh ai më thoshte gjatë bisedave pavarësisht që jo larg nesh në Re- krijuesit të spikatur Lorenc An- ikologjie dhe estetike, vijmë prapë shkollore, apo ai krijues me grada të shumta që kisha me të jo njëherë, publikat të tjera siç ishin Sllovenia, tonit, për të hedhur dritë jo vetëm te një element tjetër për artin, ku shkolle dhe pa vepra?! Sa e sa shem- por shumë herë, kur bisedonim për Kroacia, kompozitorët me veprat e mbi jetën dhe veprimtarinë e këtij kjo domethënie ka konotacion të buj janë tek ne, në Kosovë, që kemi këto çështje se donte të qëndronte tyre aktuale kishin depërtuar, kra- krijuesi,por edhe mbi shumë ngjar- njëjtë, kur analizojmë gjerësisht specialistë të cilët kanë kryer shkolla pranë problemeve, pranë prob- has shteteve dhe kulturave të tjera, je të jetës së këtij kompozitori nga thënien e Henri Hajnes se “Muzika speciale dhe specializime, por deri lemeve të mëdha, për të mos e hum- në sferat e stileve muzikore jo të një këndvështrim tërësisht ndryshe është diçka e çuditshme. Mund të tani kanë lënë vetëm vepra të re- bur vullnetin, e mendonte që gjithç- klasicizmit, impresionizmit dhe të nga ajo e etabluar, klasike, herë – them se është,po thuaj një mrekulli. alizuara në bashkëpunim me profe- ka le të shkonte dëm, por vullneti, stileve të tjera, por të avanguard- herë stereotipe, siç jemi mësuar t’i Pasi ajo qëndron diku midis men- sorët gjatë shkollimit e pastaj kanë dëshira e madhe e tij, të mishëru- izmit dhe të atyre të stileve të tjera shohim në vepra të ngjashme e të dimit dhe dukurisë,midis shpirtit rënë në letargji dhe nuk kanë krijuar ara me idealet atdhetare,për të pa- tjerave aktuale të thelluara në atë konceptuara, jo në mënyrë do të sur, si thoshte ,”edhe populli i ynë botë krijuese. Këto ballafaqime t’i thosha të veçantë, por sipërfaqë- një edukim muzikor modern dhe quajmë kështu ato vepra, me veprat sore kushtuar figurave të njohura evropian”, të vazhdonte për rreth e para të Lorencit në krahasim me artistike, shkencore dhe të historisë të gjitha atyre sfidave që hasi për- kompozitorët e tjerë, ishin kontraste kombëtare në botimet jo vetëm në ballë pasionit të tij të rrallë, për të të mëdha dhe të pa krahasueshme Kosovë, por edhe në Shqipëri. Unë realizuar synimet veta. Në këtë në përmasa universale,por për nuk do të mundohem që të depër- kontekst e sidomos në kontekstin milen tonë artistik ishin të mëdha toj në thellësinë e shpirtit të tij e krijimeve muzikore, kemi jo një në përmasa të krijimit e të krijim- krijues,e aq më pak kam mundësi, ndjenjë, por një realitet që i hasim tarisë sonë muzikore si dhe të mik- kur i dëgjoj veprat e tija, qofshin në veprat e tija të cilat kanë pasur rokozmosit të tij universal, sepse orkestrale apo vokale,sepse janë për bazë gjithnjë melosin e begat- artisti ynë na ka sjellë risi,freski kompozuar para një kohe mjaft të shëm popullor, ato melodi virgjëre dhe me ëndje dëgjoheshin nga pub- largët (kur kam qenë vetëm 14-15 popullore aq të bukura, të cilat i liku i pakultivuar në atë masë që vjeçar) dhe nuk kam mundur të jem veshi me petkun artistik, ashtu si e kishte populli ynë, në atë kohë, i pranishëm në fazën e entuziazmit kanë vepruar krijuesit e mëdhenj, sepse procedimet tradicionale të krijues të shfaqjes; megjithatë do të si janë: Bahu, Mozarti, Beetho- këngëve të njohura të lëndëzuara përpiqem që në këtë shkrim modest veni, Bramsi, Smetana,Bartoku si komplekse tradicionale merrnin të paraqes opusin e tij krijues nga dhe shumë të tjerë, edhe pse disa një forme dhe petk të ri, si ideal i et- këndvështrimi muzikologjik, si tra- mendojnë se mu folklori muzikor nikumit shqiptar, si dritësim në atë jtë estetike bazuar në veprat e tija, të dhe sidomos citimi i temave të tij terrin pesëshekullor osman edhe cilat shquhen te ky krijues shqiptar përkufizon imagjinatën krijuese. tragjedinë njëshekullore serbe. për zhvillimin e mendimit muzikor Mirëpo, te kompozitori Lorenc An- (vijon) me stadin e gjerë të konceptit artis- K ntra E hënë, 27 shtator 2010 unkt + 55 @ | www.gazeta55.al suplement pËr muzikËn 15 Kremtohet 75-vjetori i lindjes së kompozitorit shqiptar Vinçenc Gjini Mbi figurën dhe krijimtarinë e Vinçenc Gjinit Vinçenc Gjini, kompozitor, pedagog dhe figurë e shquar e muzikës shqiptare. Talent i muzikës dhe kultivues i tradites muzikore popullore shqiptare dhe asaj kishtare. Studiues i thellë i artitit muzikor dhe krijues i frytshem. Autor i një vargu të madh veprash të gjinive dhe formave të ndryshme muzikore. Kompozitor i stilit nacional, besnik i formës klasike dhe tingëllimës neoromanike.

Kristina Palokaj invencionit të muzikës popullore Zotit” pjesa I dhe II. shqiptare të cilat ai i përdor si të tilla Cikli i këngëve solo “Letrat” botuar Kur flasim për personalitete të ose i shkrinë në fuqinë e tij krijuese, në vitin 1973 shkruar sipas vargjeve shquara të krijimtarisë muzikore i bashkon me idetë që burojnë nga te poetit shqiptar Ibrahim Kadriu si pjesë e kulturës shqiptare, duke shpirti i tij dhe krijon vepra të mëd- është padyshim njëra ndër krijimet pasur për sfond zhvillimin e vetëdi- ha muzikore me vlera antologjike, më madhore më të famshme dhe jës dhe misionin e artit në jetën kulturore dhe shpirtërore. me vlera antologjike në tërë krijim- shoqërore dhe kulturore, gjith- Vinçenc Gjini, si kompozitor i takon tarinë muzikore shqiptare. Kom- një duhet të kemi parasysh faktin stilit nacional mirëpo shkruan dhe pozitorët shqiptar nuk kan kompo- se ata me veprat e tyre paraqesin krijon vepra në stilin neoromantik. zur shum vepra në këtë formë lirike figurat më të shquara të universit Ndonëse më një rreth të gjerë ad- edhe pse ato gëzojnë një popullaritet tonë muzikor. Një ndër këto është miruesish, veprat e tij janë ekze- të madh sidomos prej kohës së Ro- padyshim edhe figura e kompozi- kutuar nga solistë dhe ansamble mantizmit e deri në ditët e sotme. torit dhe pedagogut Vinçenc Gjini. te ndryshme si brenda ashtu Edhe pse në numër jo aq te madh, Kjo figurë e njohur e muzikës shq- edhe jasht vendit duke filluar nga këngët solo si formë kompozicio- iptare u lind me 22 Janar të vitit Orkestra Simfonike e Radio dhe TV nale i gjejmë pikërisht në opusin 1935 në Ferizaj andaj viti 2010 Prishtinës, Filharmonia e Tiranës, krijues të kompozitorit Gjinit. shënon ditëlindjen e tij të 75-të. e Kosovës, e Beogradit, e Maqe- Krijimtarinë e tij e pasurojnë edhe Ky kompozitor i cili rrjedh nga një donisë etj. Poashtu shum vepra janë veprat e muzikës vokalo-instreu- familje qytetare që e kishte tra- shfaqur dhe ekzekutuar edhe nëpër mentale gjini e veçantë muzikore në ditë kultivimin e muzikës popul- Viçenc Gjini dhe Akil Koci vendet tjera botërore si: Angli, Nor- të cilën kompozitori është treguar i lore dhe asaj kishtare andaj qysh vegji, Gjermani, Rumani, Zvicërr, frytshëm dhe shum i suksesshëm. në fëmijëri Gjini tregoi talentin i Shoqërisë Kulturore Artistike ikore. Ai krijoi një numër të madh Austri Amerikë etj. Kantata si vepër kapitale, në kri- dhe interesimin e tij të veçantë “Ramiz Sadiku” të studentëve të veprash të rëndësishme në lëminë Nga krijimtaria e tij e gjërë dhe e jimtarinë e kompozitorit Gjini gje- për muzikën. U rrit dhe u shkol- Universitetit të Prishtinës (1964), e muzikës vokale, instrumentale, larmishme veçohen disa vepra që në poashtu vend të rëndësishëm, lua në frymën e muzikës popul- si edhe anëtar shumvjeçar i korit vokalo-instrumentale e sakrale, të Gjinin e bëjnë kompozitor të madh formë kjo e cila në trevën e Kosovës lore dhe asaj kishtare. Shkollën reprezentativ nga Prishtina “Colle- inspiruara shpesh herë nga melo- dhe të veçantë. ka filluar të kompozohet nga vitet e fillore e kreu në vendlindje ndërsa gium cantorum”. dia e muzikës nacionale shqiptare. Në mesin e veprave më të popullari- 60-ta të shek XX. respektivisht nga nga viti 1948 u vendos në Prizren Nga viti 1993, për arsye të njohura Frymëzimin dhe inspirimin më të zuara është kënga korale “Blegëron viti 1961 kur Rexho Mulliqi kompo- ku ndoqi studimet në shkollën e të situatës në Kosovë ai u detyrua madh e gjeti në gurrën dhe vatrën e delja”, njëra ndër përpunimet më zoi kantatën e parë me titull “Poema mesme të muzikës, atëbotë drej- që të shpërngulej nga Kosova. Nga muzikës popullore. Motivet popul- të famshme të muzikës popullore. për ata”. Prej vitit 1961 ne Kosovë tuar nga kompozitori ynë i madh ai vit së bashku me familjen e tij ai lore me elemente meloritmike të Me që muzika kishtare te Gjini ishte janë kompozuar një varg kantatash Lorenc Antoni. Falë talentit dhe jeton dhe vepron në Buje – Istër të folklorit tonë muzikor janë mjaft traditë e vjetër familjare, veprat e në mesin e të cilave numrin më të punës së tij si nxënës i dalluar që Kroacisë. prezente në veprat e tij. Elementet kësaj fushe ishin pjesë e veçantë e madh e zënë kantatat e Gjinit. Mund ishte, ai shfaqi dëshirën dhe vull- e muzikës popullore në mënyra të krijimtarisë së tij në të cilën kopozi- të përmëndim këtu kantatat: “Vatra netin që të vazhdonte studimet e ndryshme kompozitori me shum tori dha kontribut mjaft të madh. Ai e urtësisë”, “Të duam liri”, “Ramiz o mëtutjeshme për muzikë, dhe kjo Krijimtaria e Gjinit kujdes dhe përkushtim i përdor tek krijoi një numër të konsiderueshëm vëlla”, “Udhëkryqet e jetës” etj. dëshirë i’u realizua. Vinçenc Gjini si njëri ndër krijuesit një varg veprash qofshin ato vokale, të kompozimeve korale mbi 500 Vepër tjetër kapitale në krijimtari- Gjini përfundoi studimet e larta më të frytshëm që e kanë begatuar vokalo-intrumentale apo instru- këngë të ndryshme duke pasuruar në e tij është padyshim edhe vepra muzikore në Akademinë e Muz- muzikën shqiptare është autor i një mentale. Faktura e veprave simfo- kështu thesarin e muzikës kishtare. orkestrale respektivisht Simfonieta ikës në Beograd (Dega e Teorisë së vargu të madh veprash të gjinive nike është e qartë, duke mos i ka- Sukses i madh dhe i vlerësuar shum in D vepër e parë e këtij lloji në Kos- Muzikës - 1958) dhe nuk u ndal me dhe formave të ndryshme muziko- luar kufinjt e simetrisë klasike dhe sidomos nga prijësit e kishës kato- ovë e kompozuar në vitin 1977 vepër kaq. Vazhdoi më tutje edhe stu- re. Opusi i tij krijues është mjaft i harmonive neoromantike ndërsa like ka qenë botimi i veprës kapitale orkestrale e shkruar për kompleks dimet postdiplomike (Teori dhe gjerë e i larmishëm dhe pothuaj temat e tij muzikore janë ose tema të Vinçenc Gjinit kushtuar muzikës të vogël të orkestrës simfonike me Kontrapunkt) duke u bërë kështu i përfshin të gjitha gjinitë muz- të invencionit origjinal ose tema të kishtare me titull: “Eja t’i këndojmë përbërje orkestrale si tek orkestrat magjistër i parë i shkencave muz- klasike të Hajdnit ku instrumente ikore në Kosovë. Dëshira dhe vull- frymore janë dhëna a-due. Pastaj neti i madh që kishte për muzikën vijnë 4 Simfonitë si dhe një varg ve- e shtyn atë që të vazhdonte studi- Vinçenc Gjini, krijues i rëndësishëm me vlera kombëtare prash të gjinive të ndryshme të cilat met edhe më lartë. Ne vitin 1979 telektuale. Dëshirën për muzikë e mbetën pa u përmenduar. Vlora Rrecaj (Muzikologe) uar nga historia e muzikës. Pikër- mbaroi edhe shkollën Superiore isht këtu qëndron edhe rëndësia fitoi që në familje ku tradicional- Kontribut të madh Gjini ka dhënë muzikore në Shkup ku me sukses isht është kultivuar dhe kënduar edhe në sferën e edukimit dhe ar- Kohët e fundit, me rastin e 75 e “Monografisë”,e cila vjen si një të dalluar e kreu Degën e Kompoz- kënga, kryesisht ajo popullore dhe simimit muzikor të gjeneratave të vjetorit të lindjes së profesor studim i plotë i një figure, dhe imit tek prof. Tome Zogravski. kishtare. Talenti si kompozitor u ndryshme dukë shkruar dhe botu- Vinçenc Gjinit dhe 50 vjetorit të si koncept që të sjell diçka të re, Me të mbaruar studimet kthehet zbulua qysh në fëmijërinë e her- ar disa libra për nëvoja të nxënësve veprimtarisë së tij, janë shtuar diçka ndryshe nga ajo çfarë kemi në Kosovë dhe fillon të merret me shme, ku provat e para krijuese dhe studentëve. zërat e publicitetit për këtë figurë mësuar në historinë e muzikës aktivitete të ndryshme në sferën e datojnë nga Shkolla e mesme e Nga e tëra që u tha mund të vijmë në të rëndësishme të muzikës shq- dhe që nuk është thënë më parë në artit të muzikës. Fillimisht u punë- muzikës. Ishin këngët e thjeshta përfundim se figura e këtij kompoz- iptare në Kosovë. Në këtë kuadër mënyrë kaq të plotë e përfshirëse. sua në Radio Prishtinë e më vonë të përpunuara popullore, këngë itori zë një vend të rëndësishëm në janë bërë paraqitje të veprave të Prof. Dr. Fatmir Hysi në lidhje drejtoi Katedrën muzikore pranë masovike dhe pjesët për ansamble zhvillimin e kulturës muzikore shq- tij në ambiente të ndryshme aka- me këtë monografi thotë: “Këto të Shkollës së Lartë Pedagogjike të vogla, të cilat përfaqësuan fil- iptare. Megjithatë, puna e tij e gjatë demike, shkrime mediatike nga dhëna të panjohura që sjell autori poashtu në Prishtinë ku kaloi 12 limet e krijimtarisë së tij të gjërë krijuese sigurisht se nuk ka qenë një gazeta të tilla si; “Koha Ditore”, në këtë monografi, veçorit e jetës, vite pune (1963-1975), të lodhshme e të larmishme. Studimet e larta rrugë aq e lehtë për kompozitorin. “Bota Sot”, “Zëri”, “The Albanian” krijimtaria artistike studimore, na por edhe të suksesshme. Katedra muzikore i kreu në Beograd (1959) Por dashuria ndaj muzikës, arti real e shqiptarëve të Anglisë etj dhe krijojnë vetvetiu një formë të plotë për muzikë, të cilën e drejtonte ndërsa në vitin (1961) mbaron stu- që buron nga thellësia e shpirtit të diskutime nga personalitete të të një personaliteti kompleks e të pikërisht ai, shërbeu si bazë për dimet postdiplomike në harmoni tij krijues dhe vlerat e larta artistike muzikës shqiptare si; Prof.mr.sc. rëndësishëm siç është Vinçenc Gji- formimin e institucionit superior dhe kontrapunkt. Gjithmonë në dhe intelektuale kanë bërë që edhe Akil M. Koci, Prof.Dr. Fatmir Hysi ni dhe rolin e pazëvendësueshëm arsimor muzikor gjegjësisht për kërkim të përsosmërisë profesion- sot kompozitori Gjini të jetë aktiv në dhe Prof.ass. Roland Çene. të tij në kulturën shqiptare të hapjen e Akademisë Muzikore, ale, vazhdoi studimet në Shkollën jetën muzikore. Natyrisht, një nga iniciativat më muzikës e më gjërë”. Duke e parë ëndërr kjo që u realizua në vitin Superiore muzikore në Shkup, Gjini duhet vlerësuar shum lartë të rëndësishme të kësaj periudhe këtë material dhe duke shtuar atë 1975. Me hapjen e Akadamisë ku kreu me sukses Degën e kom- për kontributin e tij të jashtzakon- është monografia e Prof.mr.sc. Akil se çfarë kisha dëgjuar nga krijim- kompozitori u emërua profesor i pozicionit (1979). Në monografi- shëm në avancimin dhe ngritjen e Kocit mbi Vinçenc Gjinin dhe ve- taria e kësaj figure, tek unë filloi lëndës së Harmonisë ku dha kon- në e përgatitur të Prof.mr.sc. muzikës shqiptare në një nivel të primtarinë e tij. Me shumë njohje, të përvijohet një portret shumë tributin e tij maksimal deri në vi- A.M.Kocit “Krijimtaria emblema- lartë duke bërë një veprimtari të me shume dashuri,vlerësim dhe më i plotë e më interesant i artis- tin 1991, kur edhe pensionohet. tike e V.Gjinit”, në fjalën hyrëse, ngjeshur në të gjitha sferat e artit profesionalitet, autori e paraqet tit, një portret që më inkurajoi të Përveç punës edukativo-arsimore “Në vend të Parathënies” thotë: muzikor që nga rinia e tij e deri në këtë figurë të shquar të muzikës thellohem akoma më shumë në Vinçenci si një muzikant i gjithan- “Arti i tij krijues konsiston në kri- ditët e sotme. në Kosovë, në mënyrë të plotë dhe kërkimet mbi të dhe të shkruaj shëm dhe i palodhshëm është mar- jimin e shumë parametrave artis- Andaj duke e kujtuar tërë këtë të shumanshme. Duke parë bibli- një “Retrospektivë” me rastin e rë edhe me punë amatore. Ishte tike si vizion i veçantë dhe kjo kri- vëprimtari të ngjeshur artistike, le ografinë e artikujve në këtë libër, këtij përvjetori. V.Gjini u lind me udhëheqës i parë artistik muzikor jimtari shquhet, para së gjithash, t’i urojmë kompozitorit 75 vjetorin Vinçenc Gjini është një figurë e 22 janar të vitit 1935, në Ferizaj në i Ansamblit folkloristik profesional me kompleksin e realitetit... e lindjes duke i dëshiruar shëndet cituar, por jo plotësisht e studi- një familje të vjetër qytetare –in- “Shota” (1963), pastaj udhëheqës vijon në faqen 23 dhe jetë të gjatë. E hënë, 27 shtator 2010 K ntra 16 suplement pËr muzikËn @ | www.gazeta55.al 55 + unkt Simon Gjoni, një emër i gdhendur në pentagramin e muzikës shqiptare

Nga Flori SLATINA “ALBUM PËR PIANO” DHE “ALBUM ME ROMANCA” Disa nga krijimet e tij më të mira u përmblodhën në dy përmbledhje “Al- Në mesin e emrave që krijuan dhe çelën bum për piano” dhe “Album me romanca” dhe u promovuan para disa udhën e muzikës profesioniste shqiptare vitesh në Tiranë, në ish- ambientet e Lidhjes së Shkrimtareve dhe Ar- është, pa dyshim, edhe emri i kompozi- tisteve. “Albumi për piano” përmban 22 vepra të gjinive torit dhe artistit të shquar Simon Gjoni. te ndryshme me karaktere të larmishme. Ndërsa “Albumi me romanca”, i Ishte koleg e bashkëkohës i artistëve cilësuar si një nga veprat më të arrira të kompozitorit Simon Gjoni, trajton tanë më të mirë si Çesk Zadeja, Prenkë Jakova, Tonin Harapi, Tish Daija, Pjetër tema lirike, poetike, filozofike si dhe tema me karakter te forte dramatik. Gaci, Feim Ibrahimi e shumë të tjerë, të Romanca e tij e pare është “Vajza dhe liqeni”(1946) dhe “Shoqe kemi ha- cilët me artin, talentin dhe kontributin e nën” (1949), të cilën e konceptoi për kanto, violinë e piano. Aty përfshihen tyre e ngritën lart muzikën profesioniste disa nga romancat me karakter lirik si; “I fola vales”, “Erdhi pranvera”, du- shqiptare. Ata u bënë shkollë dhe udhër- eti “Bjeshkëzo”, te krijuara ne periudhën 1961, 1968, të cilat shquhen për rëfyes për dhjetëra e qindra artistë të tjerë melodicitetin, delikatesën dhe ngjyrat e shumëllojshme. Janë botuar disa që ecën me guxim në gjurmët e tyre. Si- libra me partitura si “Album me këngë e melodi”, “Këngë”, Luleborë” etj. mon Gjoni është artisti që ka njëherësh disa vlera, si muzikant, si kompozitor, si dirigjent, si pedagog, një artist shumëpla- Hermira Gjoni, pianistja dhe pedagogia nësh, emri i të cilit lakohet edhe sot me respekt e nderim jo vetëm mes artistëve që lartëson mbiemrin Gjoni në SHBA Emri i koncertmaestres Hermira Gjoni filloi të lakohej në skenën shq- shqiptarë, por edhe në botë, si pjesë e iptare që në vitet 60-të, ndoshta edhe më parë. Jo vetëm si bashkëshortja enciklopedive dhe literaturave muzikore, e kompozitorit të shquar, por edhe si artiste Hermira ishte ndër pianistet ku luhet krijimtaria e tij më e mirë dhe përfaqësuese. Simon Gjoni u shua në më të njohura në atë kohë në vendin tonë. Karriera e saj u ndërpre në Shq- moshën 66-vjeçare, në vjeshtën e vitit ipëri në fillim të viteve 90-të, kur e la atdheun dhe udhëtoi drejt SHBA. 1991, atëherë kur kishin filluar proceset Sot është pedagoge në Konservatorin e Nju Jorkut “Gageheim Buillding”, demokratike dhe kur krijimtaria artistike prej shumë vitesh, pasi iku nga Shqipëria. “Unë erdha në Nju Jork dhe mori frymë e shpenguar. Ai falë pjekurisë bëra përpjekje të identifikoj veten si muzikante. Ishte e vështirë, sepse dhe talentit të tij, mund t’i kishte dhënë më sa godina të larta ka ky qytet, po aq ka edhe muzikantë të shumtë e të shumë muzikës shqiptare, por fati nuk talentuar kjo qendër botërore jo vetëm e biznes it dhe politikës, por edhe desh. U largua fizikisht por la pas emrin e artit dhe dashamirësve të muzikës”, thotë pianistja e njohur. Por ajo ia e tij, muzikën, këngët e bukura dhe mbi të doli mbanë. Vetëm pak kohë më parë është nderuar me një medalje të gjitha la pas “luleborën”, një himn që do ta veçantë për aktivitetin e saj muzikor nga “Federazione Campania – USA” shoqërojë brez pas brezi dhe e bën atë të së bashku me tenorin italoamerikan, Kristofer Makio dhe Miss Amerika pavdekshëm. Të rrallë janë ata artistë që 2005 Christina Zozzaro. Medalja i është dorëzuar nga Senatorja A. L. e kanë këtë fat, që krijimtaria e tyre i për- Mastella, gjatë një ceremonie të zhvilluar pas një koncerti të dhënë nga jetëson në piedestalin e vlerave artistike e dy artistët në Colombus Day , në prezencën e mbi 400 spektatorëve të shpirtërore të kombit të tyre. pranishëm në sallë. Me një aktivitet të gjërë si solo– pianist, me një repertor të pasur të kom- pozitorëve klasikë, romantikë dhe bashkëkohorë, duke filluar nga Mox- DJALI I SHKODRËS, Simon Gjoni art, Beet’hoven, Shopen, Debysi, Shostakoviç, Hermira Gjoni ka debutu- ar në koncerte të shumta në Nju Jork, Nju Xhersi, Itali, Francë, Finlandë, ARTISTI I SHQIPËRISË këndonte dhe i jepte jetëgjatësi asaj. Jeta dy valixhe plot me libra, por me një kul- Rumani, Hungari, Shqipëri, etj. Kompozitori Simon Gjoni u lind në qyte- e vërtetoi që pavarësisht nga vlerësimi turë të gjerë, me talent, me pasion e me Jo rrallë herë është cilësuar nga shtypi si një pianiste me cilësi të larta in- tin e Shkodrës më 28 tetor 1925. U rrit subjektiv i drejtuesve të atëhershëm, një disiplinë e forcë organizative artistike terpretative, me përvojë të pasur koncertale dhe e pajisur me një teknikë dhe u edukua në një familje të thjeshtë këngët e Simon Gjonit mbijetuan dhe të madhe, vlera këto që i transmetoi edhe të kualifikuar pianistike. qytetare. Shkollën fillore dhe të mesme sot pas 60 e ca vjetëve. Ato këndohen në orkestrat simfonike ku la mbresa të E impenjuar veçanërisht me muzikën e dhomës, Hermira Gjoni ka dhënë e kreu në kolegjin françeskan në qyte- jo vetëm në Shqipëri, por edhe jashtë thella dhe horizont kulturor e artistik. Një një seri koncertesh me instrumentistë të ndryshëm me duete, trio, kuar- tin e lindjes dhe atje u frymëzua me saj, sidomos në SHBA e në vise të tjera ndër dirigjentët e parë të orkestrave tona tete, ndërmjet te cilëve me instrumentistë si Kurt Brigs, Brenda P. Help, ndjenjat patriotike. Që kur ishte fëmijë ku është i përqendruar emigracioni shq- simfonike të Teatrit të Operas dhe Ba- Alla Sherbakov dhe këngëtarët Debora Watson, Juliana Yaffe, A. Rudes, është pjesëmarrës aktiv i grupit koral të iptar. Nuk ka koncert në SHBA ku artistët letit dhe të Radio Televizionit. Në 1958 F. Mamaqi, Margaret VViller, dhe kohet e fundit një sërë koncertesh me shkollës dhe më vonë me instrumentin e shqiptarë të mos këndojnë “Luleborën” emërohet dirigjent në TOB. Shumë vepra sopranon japoneze Junko Arita dhe me tenorin Kristofer Makio. trompës është anëtar i bandës së fëmi- e Gjonit, ajo është njësh me himnin tonë të shquara e gjetën interpretimin e parë” jëve së bashku me Tish Dainë, Tonin kombëtar dhe këndohet po me aq pasion tek dirigjenti i ri, i cili i interpretoi ato duke Harapin, Çesk Zadenë, etj, me drejtues e po me aq dashuri saqë nuk mungon zbuluar ngarkesën emocionale të tyre cila përbëhej nga nxënës të Liceut Artis- të mrekullueshëm të muzikës së kultivuar kompozitorin e mirënjohur Prenkë Ja- kurrë, veçse shton gëzimin dhe dashurinë me një ndjeshmëri të lartë. Përmendim tik, nga studentë që vazhdonin konser- me muzikën popullore. Secila nga vallet kova. Pasi mbaroi gjimnazin iu kushtua e pakufishme për vendin. Në Moskë në baletin “Lola”, “Laurencia”, operat “Don vatorin, dhe nga orkestrantë me pasion e është një vepër më vete krejt e veçantë një aktiviteti të dendur muzikor, duke vitin 1956 trio Mula - Athanas - Tukiçi korr Paskuale”, “Berberi i Seviljes”, Paliaçot”, vullnet. Në 1967 drejtoi vepra kombëtare dhe e ndryshme nga të tjerat. Simfonia kontribuar në formacione të ndryshme sukses të jashtëzakonshëm, në Vjenë më “Franceska da Rimini”, “Pranvera”. Për në Kinë. Kërkesa për të transmetuar trajton situatat e rënda dhe vështira his- orkestrale e vokale, drejton ansamblin ar- 1961 hapet Festivali i Rinisë me introduk- herë të parë me kujdesin dhe pasionin e brendinë emocionale të veprës muzikore, torike për të fituar lirinë dhe pavarësinë e tistik të gjimnazit të Shkodrës, aktivizohet sionin e “Luleborës”, në Francë, në Itali, tij inçizoi krijimtarinë e deriatëhershme të për ta bërë atë pjesë të jetës shqiptare popullit tonë. Nuk do lemë pa përmendur si drejtues orkestrave të ndryshme pranë etj. “Lule - borë” këndohet së bashku me kompozitorëve shqiptarë Zadeja, Gaci, shpirtërore, e kanë udhëhequr gjithmonë aktivitetin e tij si pedagog, ku ai dha një Radio Shkodrës, me grupet amatore etj. publikun ashtu si dhe në Nju Jork ku kon- Nova, Grimci, operetën “Lejlaja” të Tish Simon Gjonin si dirigjent e si kompozi- kontribut të çmuar deri na çastet e fundit Në këtë periudhë u shfaq edhe talenti i tij certet përfundojnë me “humnin” e këngës Daisë, operetën “Agimi” të Kristo Konos, tor. Krijimtaria e tij ka kaluar pothuajse të të jetës, ku përgatiti me dhjetëra studentë, prej krijuesi të mirëfilltë, me një ndjenjë shqiptare “Luleborë”. Çesk Zadeja e kon- Koncertin Nr 1 për violinë të Zoraqit, Rap- gjitha gjinitë duke filluar që nga kënga, e filloi në vitin 1958 në Liceun Artistik. Më të fuqishme dhe origjinalitet të dukshëm. sideronte atë: “një model të papërsërit- sodinë për piano të Pjetër Gacit, Rap- romanca, kantata, suita, poemat, veprat 1961 është një ndër pedagogët e parë Viteve 1946 - 1947 i përkasin një seri shëm në lirikën tonë”. Studimet e larta i sodinë për piano dhe orkestër të Tonin instrumentale e deri tek veprat e mëdha me themelimin e Konservatorit Shtetëror këngësh të paharruara, të cilat shquhen kryen në vitet 1952- 1958 në Akademinë Harapit, gjithashtu edhe muzikën e disa orkestrale si 11 valle simfonike, poema të Tiranës së bashku me Çesk Zadenë, për ndjeshmërinë e tyre, sa poetike e e Lartë Muzikore të Pragës, në klasën e filmave shqiptarë. simfonike, suita e deri tek Simfonia, vepra Tonin Guraziun, Ymer Skënderin, etj, ku të sinqerta, aq të figurshme e fisnike si: dirigjimit simfonik me profesorët V. Smeta- Ishin hapat e para të kristalizimit të një këto të cilat ndihet atmosfera e kohës, be- jepte mësim në lëndët e Intonacionit, “Lule borë”, “Sy laryshes”, “Sulmuesja e cek, R.Brook, dhe A. Klima. Në vitin 1954 kulture kombëtare, prandaj regjistrimi simi i kompozitorit ndaj popullit të vet, pr- Polifonisë, Dirigjimit, Muzikën e Dhomës. tisazhit”, “Pash sytë e tu si drita”, “Fyelli i është pjesëmarrës si kompozitor në Festi- në radio paraqiste mjaft vështirësi, qoftë ezenca e të cilit është e pashmangshëm Simon Gjoni qe një shembull i rrallë nga çobanit”, “Nëna dhe çika”, etj, këngë që valin Internacional të Muzikës, së bashku përsa i përket anës teknike, qoftë përsa me të tëra dukuritë në këto vepra. Në maj ku brezat mund të mësojnë si për kërke- e çuan më tej traditën qytetare të lirikës me kolosët botërore, kompozitorë dhe in- i përket përgatitjes së këngëtarëve, korit, të vitit 1960 kompozon oden lirike “Pran- sat sistematike, këmbënguljen e disipli- shkodrane dhe u përhapën me një shpe- strumentistë si Shaporin, Janson, Rihter, orkestrës, për realizimin sa më dinjitoz e vera jonë”, me fjalë të Ismail Kadaresë, nën e lartë artistike, ndërgjegjen e thellë. jtësi të rrufeshme në të gjithë Shqipërinë. Shafran, Fisher, Fournet, etj. me një nivel të lartë artistik. Nga autorët dhe një suitë simfonike me katër kohë. Një Në gjithë krijimtarinë e tij të gjatë artistike Freskia dhe përmbajtja e këtyre këngëve Në vitin 1956 në sallën “Mestska Knihov- botërorë ekzekutoi për herë të parë në vit më pas kompozon “Poema e rapsodit” është nderuar me çmime të ndryshme si bënë që menjëherë të futeshin në rep- na” drejton Shubert “Rosamunda” dhe Shqipëri Beethoven “Simfoni Nr 8”, Men- për bas - celo - piano. Balada “Lufton shq- dhe me titullin e lartë “Artist i Merituar”. U ertorin e gjithë grupeve artistike dhe të Grieg “Perr Gynt”. Po në këtë kohë drej- delson “Uverturë”, Bethoven “Eleonora”, ipja” u këndua menjëherë nga basi Llukë nda nga jeta shumë herët, kur ishte në këndoheshin kudo, në radio, shkolla, në ton veprën “Pygmalion” të kompozitorit Jiri uverturë K. M. Veber “Gjuetari magjik”, Kaçaj. Kompozon duetin “Bjeshkëzo”, ro- kulmin e pjekurisë së tij dhe mund të jepte rrugë, në festa familjare, në koncerte. Benda. Në vitin 1957 në sallën “Dum Um- Liszt “Prelude” Dvorzhak “Valle simfoni- mancat lirike “I fola valës”, “O toka nanë”, akoma edhe më shumë. Mbylli sytë në Fakti që shumë këngë të tij këndoheshin elcu” drejton “Simfoninë koncertale për ke”. Me orkestrën e re të RTV dilnin mjaft “O bjeshkë, o male kreshnike”, dhe një 31 tetor 1991. Emri i Simon Gjonit, ashtu nga populli dhe quheshin “popullore” i violinë e kontrabas” të K. Dittersdorf. probleme për krijimin e një profili të qartë numur këngësh të ndryshme. Në 1962 siç e ka cilësuar edhe Zadeja i madh, jepnin një gëzim të madh. Vlera e muz- Suksesi i këtij koncerti pasohet nga ai i për këtë Simon Gjoni punoi në mjaft se- kemi vallen e parë simfonike shqiptare, do të ngelet i skalitur në pentagramin e ikës dhe e këngës nuk qëndronte tek ju- pjesës simfonike të Franc Liszti -it “Les riozitet e me një disiplinë të hekurt, punoi që u pasua gjatë viteve nga 10 Valle Sim- muzikës shqiptare, së cilës i shërbeu me ria, por tek çmimi që i jepte populli, që e Preludes”. Në 1958 kthehet në atdhe me për individualitetin e kësaj orkestre, e fonike të tjera që paraqesin një gërshetim dashuri dhe respekt. K ntra E hënë, 27 shtator 2010 unkt + 55 @ | www.gazeta55.al suplement pËr muzikËn 17 Pse nuk ekziston Shoqata e kompozitorëve,Pse? Në Lokalet e saja është Vetëvendosja,Si? Shoqata e kompozitorëve të Kos- rin se ai është anëtar i Shoqatës sonë. orvatje që të tubohen, por nuk ia ka ovës ka qenë njëra nder shoqatat Kur patë ardhur Albin Kurti si mysafirë arritur qëllimit falë ca kolegëve të cilët më aktive në Kosovë,i ka pasur edhe për të mbajtur një ligjëratë në Londër nuk u pajtuan në një tubim për shkak të lokalet e veta të cilat nuk janë blerë për Shoqatën e studentëve shqiptar ca gjërave formale. Ndoshta do të kuj- nga paret e shtetit të atëhershëm as ku djali im Arbëri ishte kryetari i asaj tohet ndonjëri prej nesh që ta formojmë nga taksa paguesit, por nga paret Shoqate ia shtrova pyetjen. Albin, a e këtë shoqatë e cila ka qenë mjaft ak- tona -tantiemat,mirëpo pas uzurpimit dinë se ato lokale janë tonat të Sho- tive. Po fillojmë, kemi pasur mbi 30 të lokalëve tona nga regjimi serb,ajo qatës së Kompozitorëve të Kosovës anëtar kemi organizuar aktivitete dhe sot nuk ekziston. Është interesant në dhe të blera jo me pare të Shoqërisë koncerte si dhe kemi qenë bartës të dy lokalet tona ,pra të kompozitorëve janë dhe taksa paguesve ,por nga tantiemat manifestimeve shumë të rëndësishme zënë nga Vetëvendosja si,as vetë nuk tona. Ky muhabet ishte para pesë për kulturën tonë në përgjithësi “Skena e di. Menjëherë pas lufte kam qenë në viteve ,ai mu përgjigj, Profesor ,po ne Muzikore” dhe “Ditët e muzikës Koso- ato lokale,i kishte uzurpuar një person mund të punojmë së bashku ne ato vare”, kurse tash nuk ekziston Shoqata privat,kur kërkova të bisedoj për të i lokale? Nuk e vazhdova bisedën sepse dhe natyrisht nuk kurrfarë aktiviteti, thënë se janë lokalet e Shoqatës së unë tash 17 vite jetoj në Londër e jo sepse siç po shihni në një karikaturë kompozitorëve ai më tha Baj b... sa në Kroaci si thotë Rexhep Munishi në që po e botojmë kompozitorët nuk ko- se kam marrë një hu,mua këtu më ka librin e vet “Identiteti muzikor” në faqen munikojnë mes veti pos në klane dhe lejuar filani.... nuk po ia përmendi em- 51 të këtij libri. Zeqirja Ballata ka bërë grupe. Deri kur?!!!!!!! “Kështu merren vesh kompozitorët shqiptarë mes veti” (Në 75 vjetorin e lindjes) Feim Ibrahimi – Personalitet i sigurt e i pavarur i muzikës profesioniste

Prof. Dr. Fatmir Hysi turë dodekafonike; për rrjedhojë, përmbajtja e tij ishte dekadente e Krijimtaria e Feim Ibrahimit i për- antipopullore. ket asaj periudhe kur proceset pro- Sot këto duken naivitete dhe janë fesioniste të muzikës në Shqipëri vërtet kështu, po të mendosh që kishin arritur një shkallë të tillë muzika dodekafonike dhe serial- pjekurie që kushtëzonin edhe indi- izmi përbënin një sistem të ndër- vidualitete e personalitete të reja, të likuar dhe që Feim Ibrahimi, për ngjashëm, po edhe të ndryshëm nga hir të së vërtetës, nuk kishte të ata të hapave të para të zhvillimit. Në bënte fare me ato. një kuadër të tillë muzika profesion- Në atë kohë gjykime të tilla ishin iste synonte të ishte zëri i kohës së të rrezikshme, për më tepër që vet dhe të gjithë faktorët sëbashku, edhe vetë muzika e Feimit nuk që nga veprimtaria e kompozitorëve ishte aq “e pafajshme”, pavarë- të ardhur nga shkollat e huaja të sisht se në konceptin tërësor të Perëndimit dhe ata të ish Bashkimit saj, por edhe në pamjen konkrete Sovjetik, te hapja e Liceut Artistik, të teknikave, nuk kishte asgjë nga Konservatori Shtetëror dhe ansam- muzika seriale. blet e para të mëdha e serioze si Te- Në tërësinë e vet ajo karakteri- atri i Operës dhe i Baletit e të tjera, zohej nga një frymëzim i thellë, i krijuan një traditë të panjohur më mbështetur në rezonancat e har- parë në Shqipëri; traditë që do të monive modale të folklorit shq- sillte si rrjedhojë frymën entuziaste iptar dhe në përgjithësi, nuk kishte të lëvizjes për një muzikë profesion- aq shumë pamje konkrete nga iste e qytetare dhe më vonë, edhe tablotë e jetës, sa kishte gjëndje kërkime të hollësishme mbi struk- dhe situata psikike të prejardhura turat e qëndrueshme të Evropës nga proceset e formimit etnik e Perëndimore e më tej. kombëtar të shqiptarëve. Këto Në një klimë të tillë Feim Ibrahimi mund të keqkuptoheshin lehtë- ishte ndër të parët kompozitorë shq- sisht në rrethanat kur nuk kishte iptarë të arsimuar në vendin e vet që asnjë referencë të drejtpërdrejtë kërkoi ta çonte përpara mendimin e mbi heroizmin, “bukurinë” e jetës gjallë intelektual dhe t’i jepte muz- “njeriut të ri”, por dëshmonin një njohuri të gjera e të thella për t’u socialiste, optimizmin popullor ikës rolin që kishte pasur në kohët e psikikë të përjetëshme kombëtare; perceptuar e për t’u shijuar. Kjo ka e masiv e të tjera si këto. Sido- lulëzimit të saj me prirje evropiane. diçka të formuar nga lidhjet e her- bërë që shpesh herë krijimtaria e tij qoftë, në rastet e një komportimi Kjo nuk ishte një punë e thjeshtë, shme e të thella ballkanike e mesd- të cilësohej si diçka e shkëputur nga të mirëkuptuar me publikun dhe sigurisht, sepse duheshin kapërcyer hetare të shqiptarëve. Kjo nuk ishte populli dhe e ndikuar nga frymëz- me kritikën artistike, këto ishin shumë konvencione të estetikës së diçka e lidhur vetëm me muzikën ime abstrakte dhe elitare, gjë që nuk shenja të qarta të një muzike që kufizuar e dogmatike të të ashtuqua- e formave të mëdha instrumen- ishte e pavërtetë, por që sidoqoftë, shkruhej përtej dhe jashtë kanon- jturit “realizëm socialist” dhe sepse tale e vokale, por edhe me këngë të komentohej në mënyra denigruese eve dogmatike shoqërore. duhej caktuar një kufi i qartë mes përditëshme e të thjeshta, gjëra që e jo aq të arsyetuara. Me pamjen e tij rinore; me seri- artit popullor e atij që shkruhej për plotësonin personalitetin e tij të pa- Nuk mund ta harroj një rast kur ozitetin e kërkimit dhe intrigën e popullin dhe artit aristokratik e eli- varur, të sigurt e vizionar. mbasi kishte shkruar të dy kon- rrugëve të pashkelura; me dimen- tar. Në këtë çështje ishte vështirë të Në përgjithësi kishim një lloj pa- certet e tij për piano e orkestër dhe sionin bashkëkohor të një ndjesh- gjeje një kompromis të pranueshëm durimi kur ishim të rinj, të dëg- mbasi ata kishin filluar një jetë të mërie të thellë, Feim Ibrahimi i dhe shumë kompozitorë të tjerë, jonim çfarë kishte shkruar Feimi, suksesshme publike, dikush mori kontribuoi një kulture të re dhe bashkëkohës të Feimit, mbetën në megjithse klima e përgjithshme e përsipër të bëjë kritikën e tyre dhe i ftoi bashkëkohësit e tij të tjerë, kuadrin e mbyllur të estetikës që ceremonialeve publike dhe ndër- të zbulojë rrënjët “dekadente” e “re- kompozitorë, artistë, publik, të buronte nga intonacioni, ndërkohë, varësia e muzikës nga ato, nuk e gresive”. Në një rast të tillë, më e angazhoheshin g jërësisht, edhe në ai vetë i kapërceu keqkuptimet e një inkurajonin diçka të tillë. Në çdo shumta mund të pritej një kritikë prishjen dhe riformulimin e ske- estetike të tillë dhe solli një muzikë rast ishte e sigurt që Feim Ibrahimi jetë e Gjergj Elez Alisë”, por edhe e afishuar me terma të përgjith- mave të bashkëbisedimit përmes që mbeti e prirë ndaj frymëzimit do të sillte diçka që në një mënyrë me vepra që megjithse nuk ishin të shëm estetikë dhe të tilla mund të muzikës. Janë pikërisht këto që dhe fantazisë së lirë të artistit. apo në një tjetër, do të ishte prishje barabarta me këto, mbanin brenda gjëndeshin pambarim. Ndërkohë, na kanë munguar gjithë këtë kohë Duke rikujtuar veprat e Feimit, unë e kornizave të konformizmit; një vetes intrigën e një kulture të re dhe autori i kritikës kishte gjetur një (13 vjet), të ndarjes së tij nga kjo nuk gjej dot ndonjë rast që ai të jetë lloj modeli për nevojën që ndjente sigurinë e artistit shumëdimen- rrugë më “teknike” dhe arsyetonte botë. Megjithatë, zëri i Feim Ibra- joshur nga fasadat e argëtimeve gjithkush për ndryshim. Kështu sional e profesionist. që mbivendosja e mbirenditja e himit do të vazhdojë të dëgjohet socialiste, për të bërë një muzikë ka ndodhur me Koncertet për pia- Në konceptet e Feim Ibrahimit kuartave në strukturën harmonike gjithmonë si një zë autoritar e i sipërfaqsore e dekorative. Ai u mbe- no e orkestër nr.1 e nr.2; kështu ka kishte një ndarje të qartë mes artit e melodike të Koncertit për Piano sigurt i muzikës së re profesion- ti besnik tematikave që sidoqofshin, ndodhur me Koncertin për Oboe të destinuar për shtresat popullore dhe Orkestër nr.1 nuk ishte, as më iste shqiptare dhe dimensioneve nuk ishin në projektet formuese të e orkestër; me baletin “Plaga e dh- dhe atij që kërkonte detyrimisht shumë e as më pak, veçse një struk- të saj bahkëkohore. E hënë, 27 shtator 2010 K ntra 18 suplement pËr muzikËn @ | www.gazeta55.al 55 + unkt Shpresa Gashi, një ikonë që lidh dy shekuj

Shpresa, keni pasur afinitet të lumtimet e mia, por për mungesën barabartë për muzikë dhe pik- e përkrahjes shoqërore gjegjësisht Pasaporta turë. Zgjodhët muzikën, pse? institucionale. Në fillim, e më vonë Po, kam pasur afinitet të barabartë herë pas here, kam kënduar arie op- Shpresa Gashi u lind në Pejë, më 7 për muzikë dhe pikturë, vendosa erash të lehta dhe të vështira të au- shtator 1950. U regjistrua në shkollën për të parën ngase ishte dëshirë torëve klasikë botërorë e shqiptarë. e mesme të muzikës në Prizren. dhe realizim i prindërve, gjegjë- Por, nevoja ime e pandalshme që Në vitin 1970 fillon studimet në sisht, i nënës, e cila këndonte t’i shpreh ndjenjat e mia përmes Akademinë e Muzikës, në degën shumë bukur. Kështu që ajo mos- këngës më shtyu që të bashkëpunoj e Teorisë së Muzikës. Më 1974, realizimin e vet e plotësoi tek unë. edhe me kompozitorët e zhanreve Shpresa mbaroi Akademinë e E kujtoni këngën e parë me të të tjera. Muzikës me shumë sukses. Shkoi në cilën u dallua prirja juaj për Sigurisht keni shumë kujtime Zagreb dhe u bë pjesëtare e Ansam- këndim? nga koncertet dhe festivalet Kënga e parë ishte “Këndo kitarë nëpër botë! blit Profesional, të parit dhe të vetmit me gjuhën time”, të cilën më vonë, Do të veçoj, me këtë rast, një kon- në hapësirën e ish-Jugosllavisë, i në rininë time të hershme, e kën- cert në Opati, ku aso kohe bëhej cili kultivonte muzikën e renesancës doja së bashku me Jusuf Gërvallën, zgjedhja e Këngës së Evrovizionit. dhe quhej Universitas Studiorum në përcjellje të kitarës së tij. Ata që Konkurronin këngë nga të gjitha Zagrebiensis. Punoi për shumë vjet e kanë njohur Jusufin, e dinë se ai trevat e ish-Jugosllavisë. Të gjithë me Radio Televizionin e dikurshëm nuk ka qenë vetëm patriot i rrallë, këngëtarët e tjerë kishin të drejtë të Prishtinës. Me themelimin e korit por edhe artist i vërtetë i këngës të visheshin sipas dëshirës dhe profesional të Radio Prishtinës, ajo dhe poezisë. nuk u bëhej vërejtje në zgjedhjen bëhet soliste e këtij institucioni, ku Si studente keni pasur një e ngjyrave, përveç këngëtarit nga punoi deri në vitin 1990. ofertë serioze për të kënduar Kosova i cili nuk kishte të drejtë të Ajo ka kënduar në shumë festivale në Universitas Zagrebiensis! kombinojë dy ngjyrat, qofshin ato Gjatë studimeve të mia, në Zagreb, edhe të trendit. Unë e kisha veshur dhe skena muzikore, në hapësirën mora ftesën për të kënduar në një fustan pikërisht me kombin- shqiptare dhe jashtë saj, në vendet Ansamblin profesional, të parin imin e dy ngjyrave të ndaluara: ballkanike, në Evropë, SHBA dhe aso kohe në ish-Jugosllavi, i cili kuq dhe zi! Në shtypin e nesërm Australi. Shpresa është edhe kantau- kultivonte muzikën e renesancës Jugosllav u kritikova zëshëm. tore e tetë këngëve. dhe quhej Universitas Studiorum Shpresa, ju keni kompozuar Në fillim, e më vonë herë pas here, Zagrebiensis. Pas disa muaj ushtri- disa këngë, pra jeni edhe kan- kam kënduar arie operash të lehta mi, mbajtëm tre koncerte në Kroa- tautore. Cilën prej tyre keni dhe të vështira të autorëve klasikë ci, Slloveni dhe Istër. Pasoi oferta më për zemër? botërorë e shqiptarë. Por, nevoja ime për specializim dyvjeçar në Amer- Kam qenë kantautore e tetë e pandalshme që t’i shpreh ndjenjat ikë, por nostalgjia dhe dëshira që këngëve, prej të cilave më kanë e mia përmes këngës më shtyu që të të kontribuoi në Kosovë ishte më e mbetur vetëm dy! Më ka mbetur fortë. Kështu u ktheva së bashku njëra që e kam kënduar në Akor- bashkëpunoj edhe me kompozitorët me ambiciet e mia për ta kultivuar det e Kosovës ‘88-’89 dhe kjo e e zhanreve të tjera muzikën klasike shqipe, si dhe atë fundit “Baladë për Drenicën”. Me botërore. Institucionet përkatëse këtë këngën e fundit desha të jap “Çmimi për karrierë”, i ndarë nga turk, serb, italian, jevg, grek…, dhe djalit tim ngadhënjeu duke thënë se kurrë nuk u formuan deri më sot, kontributin tim të vogël për luftën, një juri prestigjoze në Tiranë, në të gjitha këto të kënduara në gjuhën muzika sot shikohet e më pak dëg- kështu, ëndrra ime nuk u realizua për Kosovën. Jam e lumtur që kjo një konkurrencë të madhe. shqipe! Për t’iu përgjigjur saktë- johet! Unë kisha vizion të qartë për deri në fund. këngë është pëlqyer shumë. Shpresa, juve ju kanë vlerë- sisht kësaj pyetjeje duhen rikujtuar spotin, pasi tekstin e këngës e bëra Pas për f undimit të studimeve Si ka mbijetuar Shpresa në suar lart kritikët e muzikës! shkaqet që ndikuan në përhapjen e vetë dhe autori i këngës, Valton filluat punën në TVP e më pas kohën e okupimit? Unë do doja një vlerësim nga huazimeve, të jovlerave, të kuaziv- Beqiri, me një mjeshtri të madhe edhe në Radio Prishtinë. Të Jam produkt i institucioneve ko- ju për veten tuaj! Nota, shenja lerave, nga kulturat e huaja. Shkaku mishëroi muzikën me tekstin. Por, flasim pak edhe për atë kohë. sovare. Para luftës ato u shembën dalluese e Shpresa Gashit? kryesor ishte natyrisht shkatërrimi për ta realizuar komplet vizionin Ah, po! Pas TV Prishtinës, mora nën goditjen e regjimit serb, kësh- Jam përpjekur ta analizoj veten, i institucioneve. Përderisa nuk i nuk kisha mjete të mjaftueshme, ofertën shumë privilegjuese, që të tu që u pamundësua prodhimtaria përse anoj nga melankolia! Kam përtërijmë ato, procese devijante në mungesë të sponsorëve. jem këngëtare e paguar e Radio e gjithëmbarshme institucionale, konstatuar se kjo notë ka të bëjë në muzikë do të vazhdojnë të gjal- A mund të presin adhuruesit Prishtinës së atëhershme. Aq më pra edhe prodhimi i tyre. Unë nuk e me natyrën time, me dhembshuri- lojnë dhe të krijojnë konfuzione të tuaj ndonjë projekt të ri nga ju? shumë komplementonte me atë, se ai mbajta hapin në zëvendësimin e in- në e tepërt që kam për njerëzit dhe reja. Megjithatë, ka edhe procese Kam një ofertë për një projekt i cili vend pune i takonte vetëm legjendës stitucioneve me ato private ngaqë, ngjarjet. Nota tjetër karakteristike inkurajuese, bie fjala formimi i filar- do të punohet filmikisht, në shqip sonë, Nexhmije Pagarushës. siç thashë, nuk pranova të konver- e zërit tim është nostalgjia, të cilën monisë sonë, operas, gjithashtu dhe për të parën herë, e mendoj që do Por më vonë u shtua nevoja edhe tohem. Mbijetova me vështirësi të as vetë nuk e di se si zëri im rreza- tendenca e të rinjve që t’i përcjellë të pëlqehet nga adhuruesit e artit për dy këngëtarë, natyrisht jo të mëdha, por vertikalisht, prandaj ton me nostalgji, me mall, me ku- trendët e muzikës botërore, krijimi dhe adhuruesit e mi! Le të jetë kjo formatit të saj unik, siç ishte Nex- ndihem integrale, e paluhatshme, jtesë dhe gjakim për diçka që është i një publiku që di t’i konsumojë një surprizë për to. Gjithashtu, kam hmija, u pranua Bashkim Paçuku e cila e ruajti integritetin personal idilike. Kur them nostalgji, unë nuk vlerat e mirëfillta të muzikës. edhe një ide tjetër në kokë të cilën dhe unë. dhe artistik. mendoj vetë për ndjenjë dhembjeje Kohët e fundit po emetohet individualisht nuk mund ta realizoj. Më pas keni shkuar në Tiranë Në karrierën tuaj keni pasur për atë kohë të kaluar, por për një në programet televizive një Është punë kolektive prandaj nuk për një specializim apo jo? edhe shumë çmime, do të mall, për idealen. Nostalgjia te unë spot (videoklip), të cilin e keni jam e sigurt për realizimin e plotë. Nga ky vend i punës rastisi që të veçonit ndonjërin prej tyre? shfaqet edhe për të sotmen, edhe realizuar për njërën ndër Nuk do ta zbuloni fare se për shkoj së bashku me flautisten tonë Shpërblimet më të mëdha kanë për të ardhmen. Ja kjo jam unë! këngët e pëlqyera shumë nga çka është fjala? të mirënjohur, Venera Mehmeta- qenë duartrokitja dhe publiku, Do doja gjithashtu, mendi- dëgjuesit. Nuk jemi mësuar Fjala është për një kabare muzikore gaj, në një specializim të shkurtër i cili më ka përkrahur. Ka patur min tuaj për muzikën që kri- që këngëtarët e gjeneratës në të cilën do të marrin pjesë Nex- në Tiranë dhe të punoja me peda- shpërblime, si, ai në Festivalin johet sot! tuaj, këtu në Kosovë të bëjnë hmije Pagarusha, Enver Petrovci gogen, tanimë të ndjerë, Jorgjia Gjithëkombëtar në Shkodër, pastaj Momentalisht është një mishmash spote. Si lindi kjo ide? dhe unë. Autorët janë të përzier, Truja. Ishte fat për mua të punoja në Akordet e Kosovës, disa shpër- që flet për mungesën e standardit Vendosa që me një ambalazh të nga Shqipëria dhe Kosova, prandaj me këtë profesioniste të rrallë. blime tjera, qoftë në akorde me kombëtar. Bashkëjetojnë në të këngës sime të dal nga harresa për edhe realizimi do kohë. Kam kujtime të mrekullueshme Mikrofonin e Artë etj. I fundit ishte njëjtën kohë këngët e melosit arab, adhuruesit e mi, ngaqë mendimi i Intervistoi Flora Dyrmishi nga ajo kohë. Kori Profesionist i Radio OPINIONE Prishtinës kishte nevojë për zërin tuaj! Prof. Ramadan Sokoli, muzikolog Hë, me ndjenjën e parazitit, që Shpresa këndon shqip dhe ka timbrin shqip! Natyra e ka pajisur sopranon Shpre- paguhet mirë dhe nuk shfrytëzo- sa Gashi, me një burim apo laring me cilësi të jashtëzakonshme. Nga dridhja het mjaft, ngase kërkesat e Radio e tejzave të ndjeshme të këtij gurgulli, përshkuar nga fryma, përftohen tinguj të Prishtinës së atëhershme ishin të kulluar e të lëmuar në tërë shtrirjen e tyre. Të dëgjosh këngëtimin e shprehjes së vogla, vendosa të kaloj në korin thekshme dhe plot kalime të shkrifta e të shkëlqyera, të dëgjosh Shpresa Gashin profesionist te RTP-së si soprano, kur këndon është jo vetëm ëndje, por edhe kënaqësi e madhe… Uroj sopranon tonë: Të këndoftë zemra, o Shpresa Gashi! soliste dhe tutiste, drejtuar nga Rafet Rudi, e më vonë edhe nga Jorgjia Truja, Artiste e Popullit Baki Jashari. Në interpretimin e Shpresa Gashit bie në sy pasuria emocionale, konsekuenca e Keni kënduar në të gjitha mendimit muzikal, e veshur me timbrikën vokale vibruese që e karakterizon atë. zhanret, pse kjo larmi? A mos Në vokalin e saj është karakteristike njëfarë lehtësie në përdorimin shumë har- ishte ky një hulumtim... monioz të ngjyrave. Për këtë flasin qartë këngët popullore si, “ Midis ballit ma ke Ah, jo! Kjo larmi e zhanreve, në një pikë”, “Qenke nuri i bukurisë, “ Kroi i fshatit tonë” etj. Shpresa Gashi është një këngëtare intuitive dhe me kualitete vokale të kulturuara, që e bëjnë komunikuese, repertorin tim, nuk flet për hu- të aftë t’i shprehë me aq finesë e shije këngët. K ntra E hënë, 27 shtator 2010 unkt + 55 @ | www.gazeta55.al suplement pËr muzikËn 19 MBI ROLIN E KRITIKES MUZIKORE Autor Sul Gragjevi i korrespondojnë telave të tjerë të vi- formanca e “Requiem” e Verdit , di- performancat , interpretuesit , e ba- kritika muzikore e së cilës kanë qenë olinës si Sol*, La* dhe Mi* e që i gje- zuar mbi kritiken muzikore. Pianist- Si dhe pse duhet ta ushqejmë kritik- rigjenti Sir David Lockington në një gjithmonë konstruktive , të do- jmë në violinë koncertin e Max Bruch ja kroate Martina Filjak e përfundoi en muzikore .Gjithmonë koncertet auditorë të madh doli para audiencës bishme dhe interesante për lexuesin ( në Sol ) ,të Mozartit ( në Sol ,No.3 me sukses vitin 2009 , me një triumf janë dhe do të jenë objekt i kritikës për ta njohur me gjithë pjesët e Re- . Historia e muzikës në radhë të parë dhe në La maxhor No.5) të Men- në një konkurs prestigjioz të pia- muzikore . Çdo kritikë nuk është një quiemit. Kishte thirrur këngëtarët e është histori e stilit muzikor dhe delssohnit ( në Mi minor ) e tjera. Kjo nistëve . Recitali u mbajt në Njujork informacion sepse ndryshe do të kuartetit dhe filloi në piano ti sho- prandaj është e domosdoshme që të duhet të jetë njohja e parë e kritikës , në sallën e pallatit Zankel* që i ngja- thirresh informacion dhe jo kritikë . qërojë në pjesët Offertorio*, Agnus njihen disa terma muzikorë të rëndë- pra tonalitetet , pastaj tri seksionet në atij të famshmit Carnegie Hall . Çdo kritikë është një konkluzion i Dei * , Lux Aeterna* dhe Libera Me* sishëm krahas harmonisë nëpërmjet ekspozicioni , zhvillimi dhe reka- Kësaj pianiste i hapet një derë e re e qëndrimit ,pikëpamjes,mendimit hkurtimisht dhe krahas kësaj i bëri leximit dhe dëgjimeve të shpeshta të pitullimit krahas gjithë elementëve sukseseve sidomos mbas kritikës që dhe i impresionit të personit i cili në shpjegimet lidhur me jetën e Verdit , muzikës klasike në radio , me anë të muzikorë të virtuozitetit dhe i bëri interpretimit të saj kritiku i këtë rast është në rolin e kritikut . punën dhe veprën e tij dhe veçanër- regjistrimeve dhe koncerteve direkt mjeshtërisë. Çdo orkestrant i një New York Times , Antony Tommasi- Kritikët punojnë në mënyra e rrugë isht për Requiemin që do të shfaqesh në skenë . Se , për të bërë një kritikë orkestre simfonike është pa tjetër me ni , një prej kryesorëve në këtë gazetë të ndryshme të cilat mundë të pëlqe- pas 30 min. , çdo gjë e ilustruar edhe një performance koncerti apo opere shkollë të lartë muzike ose konserva- për muzikën . Ajo interpretoi sonaten jnë ose jo . Qëllimi kryesor është që me pamjet fil more që nga shfaqja e është e domosdoshme të dallosh tor e me gjithat edhe orkestra dhe e Beethovenit “Hammerklavier” plot kritika të informojë lexuesin lidhur parë në San Marco të Milanos e deri qartë se cila performancë është më e dirigjenti janë objekt i kritikës muz- mjeshtri dhe koloritet . Sipas Tom- me muzikën dhe artin muzikor në në ato të La Scalas. Këtë, dirigjenti e mira . Shumë mendime dhe opin- ikore por jo të asaj kritike në kup- masinit , Martina luajti plot kolor e përgjithësi . Nganjëherë ndodhë që bëri për audiencen që ajo ta absor- ione ka sot në tekstet muzikore bile timin e mirëfilltë por i kritikës e cila gjallëri e me një kontroll absolut kritikët duan të vënë re në ndonjë bojë plotësisht performancen . Dhe edhe të vitit 2010 për realizimin më është në gjendje ti bëjë një vlerësim ndërsa në fund ai tha :” Zonjusha Fil- performancë koncerti instrumental kjo bëhet vetëm në Amerikë , një sh- të mirë të Operas “Rigoletto” të Ver- shkencor - muzikor një koncerti a jak është pianistja që duhet mbajtur apo simfonik por edhe operistik , embull dhe praktikë që duhet të dit , por mendoj se performancë më performance. Muzika është i vetmi para sysh “ ( Branimir Pofuk ndonjë notë mangët , apo rrëshqitje ndiqet edhe në vendin tonë ku nive- të shkëlqyeshme se ajo e Tullio Se- art i gjallë dhe ajo flet me gjuhen e 22.12.09 ) . E , një konkluzion i till të memories gjatë interpretimit për let e edukimit muzikor mbrënda au- rafinit me starët* Maria Callas , Tito vet. Është dirigjenti ai nga i cili varet sigurisht është rezultat i njohjes jo të na treguar se e njohin pjesën që po diencave janë të ndryshme. Kritika Gobbi nuk ka, apo “Tosca” e Puccinit çdo gjë në orkestër , se ai është vetëm të muzikës por edhe i një in- luhet shumë më mirë nga audienca Amerikane ka se çfarë të shkruaj për me Maria Callas para Renata përgjegjës për tempin, për balancën formimi të plotë për veprën e Beetho- profesionale dhe në këto raste japin një performancë të till ,fjalët më të Tebaldit dhe me Tito Gobbin, ende instrumentale , nivelin e volumit , venit , stilin e tij të kompozimit dhe konkluzione a raporte pa vend , të pa mira, për një interpretim madhësh- nuk duket sot pas më shumë se 30 kolori tetin orkestral, theksin dra- të “Hammerklavier” sonatës, një përshtatshme dhe jashtë temës krye- tor të një doppio kori të fuqishëm , viteve. E njejta gjë në performancat e matik dhe klimakset. Bile muzi- sonatë më se e bukur , e trajtuar nga sore . Mendoj se kritika ka një vend për një kuartet brilant , për një orket- piano koncerteve të Beethovenit dhe kantët nuk janë absolutisht të pa forca e konfliktit dhe e tensionit . Kjo të gjerë në artin muzikor. Më e mira ster të një dimensioni të madh me 6 të Mozartit . I kam parë dhe dëgjuar gabueshëm në sensin e tempo sonatë është e para prej serisë të prej të gjithave është kur kritika tromba , 7 çelo , 8 viola , 4 fagote , 4 shumicën e pianistëve virtuozë por prandaj edhe në këtë rast është di- punimeve në të cilën bëjnë pjesë ar- është e mirë informuar sepse në këtë korno e 5 base e kontrabase së bash- si interpretimet e Vladimir Ashke- rigjenti ai që duhet të unifikojë tem- ritjet më monumentale të Beetho- rast ajo do të shkruaj drejtë për çdo ku , përveç violinave , si dhe për një nazit , Evgeny Kissin dhe Yefim pin e orkestrës. Herbert von Karajan venit si Variacionet Diabelli , Missa gjë , deri në detale e në mënyrë kon- dirigjent të madh. Kjo orkestër sim- Bronfman për mendimin tim më ishte një dirigjent gjeni jo vetëm në Solemnis dhe Simfonia No. 9 “Ko- struktive duke e ven pikem mbi “ i “ . fonike reformoi deri sot edhe Simfo- brilante se këta nuk ka . Ashkenazi simfonitë dhe koncertet por veça- rale” . Beethoveni e konsideroi Atje ku kritika është e pa aftë të ninë No. 80 në Re minor të Haydnit është brilant në koncertet e Mozartit nërisht i njihte më mirë se kushdo sonatën “Hammerklavier” një kom- gjykojë për një koncert , për solistin , Simfoninë No. 5 të Beethovenit , veçanërisht në piano koncertet No. tjetër operat e Verdit, Puccinit, Wag- pozim të madh që , op. 106, ka se orkestrën apo dirigjentin dhe veprën Skerco nga Simfonia No. 9, violinë 20, 21 , 23 , 24 dhe 25 ndersa Kissin nerit, Donizettit , Bellinit dhe ishte çfarë ti japë pianistëve virtuozë që , kjo ndodh ngaqë kritiku apo kri- koncertin e Beethovenit dhe piano dhe Bronfman në të pesë piano kon- njohës i mrekullueshëm i skenës . Ai edhe sot luhet dhe dëgjohet me ad- tikja nuk i njohin mirë arsyet dhe koncertin No. 20 të Mozartit , Simfo- certet e Beethovenit , ato te {ajkovskit kish një komandë absolute mbi mirim . Prandaj Beethoveni dekla- shkaqet dhe se ata nuk janë në nia No. 3 “Eroica”, Simfonia No. 8 , Rachmaninovit ashtu si mundë të orkestrën megjithëse orkestrantët e ronte për këtë sonatë :” Është një nga gjendje të hyjnë brenda psikologjisë Dvorzhak , violinë koncerti i Mo- thuhet për interpretimin e 6 violinë tij ishin të gjithë virtuozë . Roli i tij si kompozimet shumë të suksesshme “ dhe emocioneve të interpretuesve . zartit No. 3 , piano koncerti No. 1 i koncerteve të Paganinit prej virtuoz- dirigjent duket në Simfonitë e Me sa kam lexuar rregullisht shtypin Në raste të tilla kritikët mundohen të Çajkovskit etj. Nga veprat e klasikëve it Salvatore Accardo. Për gjithë këto Beethovenit veçanërisht në Simfoni- për kulturën dhe artin , e vetmja japin shpjegime e raporte por jo de- , pra siç shihet deri tani kur sezoni arsye që rrjedhin nga gjithë këto ar- në No.5 dhe No. 9 Korale*si dhe në gazetare e aftë që është marrë me talet kryesore që kanë të bëjnë me është në fillimin e tij ka një ngarkesë gumente , kritika muzikore është një Simfoninë No. 6 Pathetique* të Ça- kritiken muzikore ka qenë znj. Dhu- rezultatin përfundimtar . Unë vetë të madhe me një program shumë të fushë e gjerë, e ndërlikuar që kërkon jkovskit. Në të njëjtën rrugë është rata Hamzai e gazetës Tema , me një merrem me kritiken dhe nuk nisem ngjeshur performancash. Një rendë- profesionalizëm, saktësi, mirë in- edhe dirigjenti Riccardo Muti i cili nivel profesional dhe edukim kultu- nga pamja e jashtme e një koncerti si të veçantë ka edhe media shqiptare formim, edukim artistik dhe po dirigjon me sukses në Njujork ror të veçantë , artikujt , analizat dhe apo simfonie , apo opere , jo , në as- e cila duhet të shkruaj më tepër për përgjegjësi. dhe Chicago. Pra fushë për të ush- një mënyrë. Kur u bë performanca e truar kritiken muzikore është aq e violinë koncertit të Paganinit në Re gjerë sa edhe e vështirë dhe e maxhor No.1 në Tiranë nuk vura re kualifikuar sepse ka të bëjë asnjë lloj kritike në shtyp për një in- me fokusimin e gjithë terpretim virtuoz të violinistit Shq- forcës në gjykimin me iptar Tedi Papavrami . Ai interpretoi cilësi të interpretimit me mjeshtri një koncert virtuoz të dhe performancës Paganinit .Pse kritika e Tiranës nuk ndryshe nga analiza e tha asgjë të veçantë për Papavramin cila merret me studi- , për orkestrën , dirigjentin dhe kon- min e lidhjeve në certin No. 1 , asgjë rreth integritetit mes të strukturës të tij si muzikant . Se, që të analizosh muzikore, perfor- në një mënyrë kritike atë perfor- mancës dhe kul- mancë është e domosdoshme pa turës. Edhe publiku tjetër të njohësh Paganinin , 24 në sallë gjithashtu kapriçot e tija , repertorin e tij dhe ndodhet para kri- veçoritë e koncert-virtuozit tonë Gati “Takimet e Dom Mikelit” tikës muzikore . Ai Në datën 25 shtator në Subllën e Epërme, të qytetit modern . Violinisti ynë me një “in- duhet ta njoh kon- të Vitisë do të zhvillohet manifestimi tradicional fant prodigy” tregoi vlerat e tija artis- certin , inter- kulturor e shkencor “Takimet e Dom Mikelit”, bën tike si një virtuoz i vërtetë i violinës . pretimin e artistit, të ditur për media Këshilli Organizativ. Me një Po ashtu edhe Orkestra Simfonike qoftë ky instrumen- agjendë të ngjeshur, aktiviteti kryesor nisë në orën nën drejtimin e Maestro Ermir tist apo dirigjent apo 10:00, me meshën pontifikale që do ta udhëheq Krantja ishte në nivelin e kërkuar orkestër dhe patjetër Imzot Dodë Gjergji. Pas meshës, kryetari i komu- dhe në balancë me instrumentistin , punimin muzikor dhe nës së Vitisë, . Nexhmedin Arifi do të mbajë fjalën në një performancë virtuoze. Ndërsa kompozitorin në mënyrë e hapjes. Ndërsa në ora 11.00 nisë edhe tribuna , nuk më kujtohet se në cilën gazetë që ta absorbojë performan- shkencore, ku do të mbajnë kumtesat e tyre autorët, një kritike , në vend që të bënte një cen. Vetëm dua të jap një sh- dr. Lush Gjergji, prof. dr. Jahja Drançolli. Ndërsa vlerësim real performancës po fliste embull të freskët për një per- do të bëhet edhe me këtë rast zbulimi i memorialit për mangësitë e sistemit të ngrohjes formancë në DeVos Hall të të martirëve, si dhe shpallja e Muzeut Kombëtar të në sallën e koncertit , pra jashtë qytetit Grand Rapids Shkollës së Parë Shqipe në Kosovë nga ana e Min- temës qendrore, dhe jashtë çdo kon- Michigan në të cilën istrit për Kulturë, z. Lutfi Haziri. Më pas siç është cepti e niveli profesional. Kompozi- asistova . Një orë bërë traditë do të zhvillohet “Ora e Madhe Letrare”, torët i kanë filluar shpesh violinë para se të fil- ndarja e çmimit “Agim Ramadani” për tri poezitë koncertet në tonalitetin “Re” sepse lojë per- më të mira si dhe çmimi i kompozitorit Akil Koci. ky lloj tonaliteti i hapë mundësi të mëdha instrumentistit i cili ka midis tjerash edhe një tel “Re” . Por disa kompozitorë kanë shkruar koncertet edhe në tonalitetet e tjera e që shpesh E hënë, 27 shtator 2010 K ntra 20 suplement pËr muzikËn @ | www.gazeta55.al 55 + unkt (Me rastin e 100-vjetorit të lindjes të këngëtares së madhe Tefta Tashko – Koço) Tefta Tashko, e ushqyer mrekullisht me vlera kulmore muzikore

Ibrahim Kadriu kuptuar se, kjo soprano e fam- shëndoshë, intonacion të pastër prapa. shme, që në vitin 1945 kishte si kristali, me teknikë të përso- Aty, në atë kabinet, domethënë Ishte diçka e jashtëzakonshme mbajtur koncert në Beograd, sur vokale, veprime të matura në bashkëbisedim me Fadil që më nxiste kureshtjen për vendosa ta bëja shkrim fejtoni e frazim plot shije...” Në një nga Hoxhën, u kuptua se zëri t’i besuar rrëfimit mbi portre- për gazetën “Rilindja”. numrat e gazetës politika, të i Tefta Tashkos ishte i tin e sopranos Tefta Tashko; Në ndërkohë, dhe ajo ndër- nëntorit të vitit 1945, në infor- njohur edhe në Ko- rrëfim ky që më kishte ardhur kohë zgjati me vite, me ato vite matën për mbajtjen e koncertit, sovën e para Luftës rastësisht përmes faqeve të të ngufatjes nga pushteti që lexoj edhe emrat e autoriteteve së Dytë Botërore, e revistës “Ylli” (1963) që për refuzonte afrinë vëllazërore të kohës, të autoriteteve politike njihnin ata që ishin mesin kosovar ishte raritet, shqiptaro-shqiptare, këngët dhe kulturore, që kishin qenë në shkolluar në shkollat por që viteve të gjashtëdhjeta ishin ato që mbanin lidhjen sallë dhe, në mesin e tyre, lexoj e Shqipërisë, dhe e kisha shfletuar në ambientin emotive, këngët e Teftës për të edhe emrin e Fadil Hoxhës. i kishin përhapur e bibliotekës në Kateedrën cilën aq shumë kisha dëshirë të Ishte ky rast shumë i përshtat- këngët e tilla; apo e Albanologjisë të Fakultetit bëja rrëfimin. Fillimi i shtatëd- shëm të merrej prononcim nga ishin ndikuar Filozofik në Prishtinë, ku kryeja hjetave sikur ndihmoi hapjen e njeriu i cili e kishte pasur fatin të duke bërë studimet. Që më parë, duke iu disa dritareve përherë të mbyl- ndiqte, drejtpërdrejtë, siç do t’i përpjekje të qasur në mënyrën kontrabande lur me shikim drejt Shqipërisë, thoshin sot – live, interpretimin imitonin Teftën, valëve të Radio Tiranës, zëri që ishim të prirë ta quanim e të famshmes Tefta. ashtu sikur i kësaj këngëtare të mrekul- nënë. Arrij në objektin shtetëror, të kishte vepruar lueshme më tingëllonte në Dhe ndodhi pranvera e 73-shes Federatës së ish Jugosllavisë, këngëtarja formë refreni në kujtesë dhe, kur, në kërkim të gjurmëve të në Beograd, dhe kërkoj takimin jonë e madhe natyrisht, qëndroja me etje të Tefta Tashkos, në ambientin me Fadil Hoxhën, që kishte Nexhmije përhershme për ta njohur sa e Tiranës, takohem me Enon funksion të lartë federativ, pasi Pagarusha e më mirë, pavarësisht se, fush- e ri, të birin e Teftës... dhe, që paraprakisht isha prezantu- cila rrëfen se, ën e muzikës e kisha vetëm si duke e ditur se, në atë kohë, ar; kisha ofruar librezën e gaze- kishte pas gjetur një hobi. Që atëherë, domethënë sikur ekzistonte një lloj embar- tarisë dhe më ishin hapur dyert pllakë të vjetër grama- në moshën djaloshare, portreti goje e takimeve të vëllezërve e ashensorit të ngjitesha në ka- foni me këngët e Teftës i saj më dukej aq i veçantë, (të Kosovës) me vëllezërit (e tin e pestë, me sa më kujtohet, dhe, sado që ajo pllakë kishte dhe ajo veçanti kishte peshë Shqipërisë) nuk mund (dhe as duke vajtur pas përcjellësit i cili qenë e grithur, kishte arritur edhe më të madhe kur e kisha që pritja) t’i jepja vetit të drejtë do të ndalej te dera e kabinetit që, nga ajo pllakë, të mësonte parasysh kohën kur ajo kishte të qëndroja gjatë me Enon, por të Fadilit. Brenda asaj dere, në këngën “Dashnor t’u bëra” që arritur famën, kohë e nëmur ja se më dukej e mjaftueshme një parazyrë, sekretaresha pret e këndonte Tefta: për ne në Kosovë, ku mezi që, nga Eno, të mësoja vetëm me buzëqeshje, pastaj pasi -Ajo ishte ideali im, një nxirrnim këmbët nga analfabet- se a e kishte mbajtur në kujtesë kupton arsyen e arritjes në atë shtytëse e madhe që të mer- izmi, kurse ajo kishte kapërcyer nënën, meqë vdekja e saj zyrë, futet në kabinetin e Fadil resha me këngët. Ajo, me kufijtë, duke u nisur nga Egjipti, kishte ndodhur më 1947, kur Hoxhës, duke tërhequr derën Marije Krajën, kanë kultivuar ku kishte lindur, ku babai i saj Eno ishte vetëm pesë vjeç. Eno prapa dhe, pas pak, fton të hyja muzikën popullore shq- Thanasi, një patriot i njohur i vitit 1973 ishte tridhjetë vjeç, brenda. Në atë hapësirë aq të iptare, përkatësisht muzikën nga Frashëri i Permetit, ishte ishte nisur në rrugën e afirmimit madhe të kabinetit, në këndin klasike, - shpjegon Nexhmije vendosur për një kohë, dhe në fushën e muzikës duke e majtë të saj, Fadil Hoxha Pagarusha, duke e përmen- pastaj kthimi i Teftës në Korçë, mos tradhtuar prindërit, babin para tavolinës, gjithashtu të dur edhe entuziazmin e një vazhdimi i jetës dhe shkollimit bariton, kurse nënën soprano madhe, qëndronte në këmbë, beogradasi i cili, aso kohe kur në Monpelje të Francës, për të lirike, që e mbante edhe titullin duke buzëqeshur: “Eja çun, ulu Tefta Tashko kishte kënduar vazhduar Konservatorin Supe- Artiste e Popullit, Eno i cili në këtu!”, bëri me dorë drejt një lloj në Beograd, ai kishte qenë rior të Parisit, duke bërë edhe moshën shtatë vjeçe kishte kanapeje, pasi që me gjasë he- në koncert. inçizimet e para muzikore te nisur të studionte violinën në toi se ndjehesha si i turpëruar, -Unë, një kohë gjatë shkol- shoqëria diskografike “Pathe” Liceun Artistik të Tiranës, e që dhe u ula. Fadil Hoxha, pastaj, limit, banoja në Beograd, e Parisit, duke u kthyer në më vonë kishte studiuar në Len- krijoi afërsi, duke më pyetur për kurse ai beogradasi kur atdhe në nëntorin e vitit 1935. ingradin (e atëhershëm), dhe kushtet e punës në profesionin kuptoi se isha shqiptare, Këto shënime, që ishin pjesë e kishte diplomuar në Tiranë, më e gazetarisë, ndërkaq kur e foli për koncertin e Teftës të rrëfimit, mjaftonin që në imagji- 1966. Të gjitha këto të dhëna kuptoi arsyen pse kisha trokitur mbajtur në sallën e Shtëpisë natën time rinore të rrënjoset i kisha kur, pra, u takuam në në derë të kabinetit të tij, duke së Armatës në Beograd, portreti i saj, duke më bindur Tiranë dhe, ashtu sikur e kisha ia bërë me dije se në koncertin duke vlerësuar shumë lart se, për opinionin kosovar, do të ndërmend ta pyesja, i thashë: - e Tefta Tashkos në Beograd, interpretimet e Teftës, - tha ishte e rëndësishme të bëhej A e mbani në mend nënën? sipas shkrimit në gazetën Nexhmija. ndonjë shkrim më i gjatë. Përgjigja ishte e natyrshme: - “Politika” kishte qenë edhe ai i Në pozitën e gazetarit me plot Më tutje, me entuziazmin Po, - tha duke i dhënë mundësi pranishëm, ma ktheu shkurt: entuziazëm për të mbled- e njeriut të pa ngopur me kujtesës e cila do të lëshohej -Jo, nuk më kujtohet! – më tha. hur sa më shumë shënime shënime, arrita të siguroja në atë periudhën kohore të Në vërejtjen time se, ndoshta, mbi portretin e sopranos edhe të dhëna të tjera, përmes fëmijërisë së tij, e tj. ajo informatë në gazetë ishte Tefta Tashko, përgjithësisht të cilave e njoha Teftën edhe Shënimet nga Tirana i kisha të gënjeshtër, reagoi shpejt: kisha formuar bindjen se kjo përmes arieve lirike të autorëve sistemuara dhe, natyrisht, isha -Nuk mund të them se ishte këngëtare, me depërtimin në të shquar botërorë si: Moxart, i lumtur, më në fund, se do t’i gënjeshtër, por nuk më kujtohet. thellësitë e vlerave profesion- Belini, Puçini, Donixeti, Guno, shtrija në letër, por gjithsesi do Por kjo nuk do të thotë se nuk ale muzikore, ndihmoi ngritjen Shubert, Verdi, Pergolezi, të më duheshin edhe shënimet kisha dëgjuar për Tefta Tash- e dinjitetit kombëtar pikërisht Rosini, etj. edhe përmes sa që do t’i siguroja në Beograd, kon. Përkundrazi, kur isha në atëherë kur intelektualizmin e e sa këngëve popullore që duke pasur parasysh koncertin Normalen e Elbasanit kah mesi kishim me dërhem, kur ne më përbënin një repertor aq të e Teftës para opinionit beogra- i viteve të tridhjeta, i dëgjonim shumë kishim aleancën me gjerë. E sidomos kur, duke shfl- das në vitin 1945, në vitin kur me ëndje këngët e Tefta Tash- Mesjetën se sa me trendën e etuar shkrimet e autorëve që ende rrugët ishin të përgjakur kos, bile edhe i këndonim. Më zhvillimit të botës civilizuese. e kishin studiuar rrugën e saj nga pasojat e Luftës së Dytë kujtohet “Kroi i fshatit tonë”, ajo Në këso rrethanash Tefta të kreativitetit muzikor, të cilët Botërore. këngë aq e përkryer. Edhe sot Tashko vinte nga metropoli bënin me dije se me emrin e Në Beograd kërkoj gazetat nuk e kam harruar atë këngë, botëror, Parisi, ku ishte ushqyer Tefta Tashkos shquheshin mbi e kohës, si dëshmi të sigurta - tha ai dhe e ngriti zërin duke mrekullisht me vlera kulmore 80 këngë, nga të cilat rreth 36 i vlerësuese mbi sopranon. Arrij kënduar. muzikore; ku kishte arritur të kishte regjistruar në pllaka gra- në Bibliotekën Popullore, ku Ishte kjo befasi e këndshme. kultivonte zërin, sopranon, deri mafoni viteve 1930, 1937 dhe do t’i gjeja gazetat në një vend, Mbase ai zë kishte depërtuar në masën që determinonte 1942 në Paris dhe Milano, siç dhe i gjeta. Shfletoj gazetën edhe në zyrën e sekretares e superioritet në botën e atëher- ishin këngët “Të dua, moj goc’ “Politika”, ai më autoritativen, cila, pas pak, çeli derën, futi shme muzikore evropiane. e vogël”, “Qante lulja lulen”, pastaj gazetën “Glas” ku, pos kokën brenda, kurse Fadil Hox- Prandaj, ajo, me atë superior- “Kenke nur i bukurisë”, “Kroi i tjerash, shënohet për Teftën: ha fare nuk e ndryshoi zërin, as itet prej profesionisteje u gjend fshatit tonë”, “Zare trëndafile” „...soprano lirike me shkollë të e ndali të kënduarit. Sekretarja në skenat prestigjioze, madje e tj. mandej dhe kur kisha përsosur, timbër të qartë e të u kthye duke tërhequr derën edhe në skenën e Beogradit. K ntra E hënë, 27 shtator 2010 unkt + 55 @ | www.gazeta55.al suplement pËr muzikËn 21 65 vjetori i lindjes së kompozitorit Rauf Dhomi Akademik Rauf Dhomi, kompozitori Primo uomo i muzikës operistike në Kosovë Nuk është historia ajo që bën njeriun, por njeriu që krijon vetveten në rrjedhën e historisë

Me qëllim po e përdorë këtë zgjedh këto vetëm e vetëm që të prat e tija mund të i shtrohen trajtimin e materies muzikore që sentencë të njohur se mu kjo na tregoi se krijimtaria e tij ba- edhe analizave muzikologjike është pjese e proveniencës shq- i përshtatët krijuesit dhe eru- zohet në vlerat e njëmendta ar- nga shumë aspekte prapë do të iptare në përgjithësi që do të bëjmë ditit shqiptar,kompozitorit Rauf tistike për të cilat ka derdh tërë konstatojmë të njëjtën gjë.Këto fjalë në vazhdim,por jo edhe të Dhomit i cili me krijimtarinë e atë mjeshtri, talent,ndjenja hulumtime dhe analiza që do të kenë ambiguitetin e pa qartë,jo të tij të deritashme zënë vend nderi dhe imagjinatë duke na dhu- ua sjelli gjatë shkrimit të këtij sigurt, por individualizmin racio- në Panteonin e kulturës shq- ruar një magji të vërtetë të libri për këtë jubile të madh nal I cili na përforcon argumentin iptare.Ky krijues sivjet kremton artit kombëtar e krahas dhe të rëndësishëm kom- se ato paraqesin një lloje shkolle 65 vjetorin e lindjes,dhe 40 vje- asaj edhe atë universal. bëtar të krijimtarisë së tij për gjeneratat e ardhshme se si torin e punës së tij të madhe në Substanca e veçantë e kri- nuk janë anticipimi imagji- duhet të trajtohet folklori muz- krijimtari artistike që ka krijuar jimtarisë së tij bazohet mbi nativ, po ashtu nuk janë ikor në veprat e muzikës së kulti- po thuaja në të gjitha gjinitë perlat e folklorit tonë shq- hipoteza, por vlerësime dhe vuar që paraqet art në vete,e për muzikore dhe duke na dhuruar iptarë duke spikatur melo- kërkime jo të ndrojtura, por ta definuar artin si trashëgimi të mbi 250 vepra.Pra ,duke e pas ditë më të bukura dhe duke sipas mendimit tim subjektiv vërtet e jo si trashëgimi infantile parasysh tërë këtë optikë kri- rikrijuar melodi të reja që por reale që në veprat e tija e dhe primitive siç veprojnë sot e jimesh s kemi se mos të bindemi paraqet një sintagmë të re bukura buron nga imagjinata e gjithë ditën shumë “krijues” muz- se kemi të bëjmë me një krijues i në krijimtarinë tonë muzikore tij e brendshme,kurse bazuar në ikor të ashtuquajtur me këngët e cili tërë jetën ia kushtoi muzikës duke mos u shkëputur nga tra- analizat e mija muzikologjike dhe tyre që emërtohen si “Folkloriz- qoftë asaj didaktike,praktike dhe dita.Njëra ndër veçantitë e shum- estetike dëshmojnë se kemi të mi”.Prandaj,këtë problem duhet krijuese,pra me këto tri alternati- ta të krijimtarisë së tij bazuar bëjmë me një krijues te i cili vëre- ta shtrojmë më gjerësisht për va që posedon sikur na përkujton nga analizat teorike,estetike dhe jmë mjeshtrin dhe ndryshuesh- ta sqaruar diskursin ontologjik atë thënie të shkrimtarin francez artistike janë vepra e tija që mba- ta shohim gjatë analizës mërinë e krijimtarisë në veprat në veprat e tija që sublim ojnë Allen Bosquet,intra muros,extra jnë në vete sublim-imin e vlerave së mëtejme të krijimtarisë së tij e tija, po ashtu vërejmë lirinë vlera muzikor brenda për brenda muros dhe contra muros,pra i ka nacionale dhe universale që do duke supozuar se po që se ve- shpirtërore që nuk ka kufizime në sistemit kreativ artistik. Gjuha muzikore e kompozitorit Rauf Dhomi Të huajt të vlerësojnë për qëllime të caktuara – vendi yt për atë që je

Kërkimet e mija në të gjitha fëmijë e deri te forma më e madhe se përpunimi,trajtimi i folklorit i rojnë mundësitë reale me mënyrën njohim ,pos të tjerash edhe kara- veprat e deritashme që i kam opera dhe baleti paraqesin një sfidë takon tipit të Bartokut me ca ani- e të përdorurit të ortografisë po kterin strukturor të veprës si në studiuar dhe botuar nuk kanë ndaj qëndrimit kritik. Metaforat që jata autoriale,prandaj kur dëgjojmë ashtu edhe të stilit që e përdorë. planin sinkron po ashtu edhe atë për qëllim që të bazohen në i hasim në to paraqesin integrimin veprat e tija të bazuara në patosin Pra ai nuk iu ka qasur eksperimen- diakroni e kjo gjatë analizave të kërkimet rrepta shkencore në qasjet bashkëkohore,duke pasur e muzikës popullore shikuar nga timit dhe modernitetit të zhvillimit veprave të tija aspak nuk u ka ra në për shumë arsye e para dhe më vizionin e mësipërm,kompozitori ky aspekt ky krijues na sjell diçka të muzikës Evropës Perëndimore sy muzikologëve tanë duke dhënë kryesorja është se për të ardhur i njeh teknikat klasike si nga të re sikur i largohet trajtimit të gjatë shekullit XIX dhe XX që nga mendime arbitrare dhe duke e në kërkimet e mija te rreptësia forma,risia stilistike,prandaj në folklorit të kompozitorëve të tjerë forma tingulli po ashtu edhe nga radhitur këtë krijues me pa drejtë shkencore duhet bazuar në ato shprehjet e tija muzikore na shfaqet shqiptarë,sepse hasim në mimeza ortografia e saj prandaj duke kara- në vendin që nuk i takon pra ,në kode të domosdoshme shken- bota e tij,karakteri interdiskursiv folklorike,disonanca i trajton në kterizuar gjuhën e tij muzikore dhe kuadrin e stilit thjeshtë nacional. core për të arritur një vlerësim e polifonik ku tregon mjeshtrin mënyrë të lirë dhe nuk bazohet estetikën e saj ai nuk krijon drejtë Në këtë hulli arsyetimesh s kemi të domosdoshëm shkencor i cili e tij krijuese dhe ato pikëpamje fortë në rregullat akademike. Te ai një kohe tjetër por vazhdon trendë se si mos t u bëjmë vërejtje kri- duhet të jetë patjetër synimi kah estetike që janë në shërbim të ve- me gjithë mund të bëjmë edhe për- e klasikëve të mëdhenj muzikor që tikëve të cilët shkruajnë sa për e vërteta objektive. Kur është në prës që na dhuron e cila pasqyron jashtime ,sepse te ai nuk hasim çdo ravijëzon boshtin e kuptimit të tij të shkruar pa hy thellë në studi- pyetje arti është shumë vështirë shpirtin,karakterin dhe pasionet e here në këto konstatime,sepse po të për muzikën dhe nuk bie në ndesh met e veprave të tija që paraqesin të realizohen këto ,sepse men- tija.Pikërisht në këtë raport duhet analizojmë veprat sipas gjinive do ose në kundërshtim me evoluimin krijime të bazuar në sublimin dimet teorike dhe estetike në të kemi kujdes të jashtëzakonshëm të bindemi se kompozitori I mirën- e pikëpamjeve të tija, por vazhdon e traditës tonë muzikore dhe që krijimtarinë artistike dallohen për formulimet kur është në pyetje johur Kosovarë Rauf Dhomi nuk I edhe sot e gjithë ditën të krijoj ve- iu qasen marrëdhënieve midis nga ato shkencore. Derisa ar- gjuha e tij muzikore. është larguar ndërrimit të gjuhës pra të reja.Nëse i vështrojmë ato nga kombëtares dhe universales. tisti krijimtarinë e vetë e bazon Pra, gjuha e tij muzikore e qartë muzikore për shkak të trendëve që aspekti i kodeve muzikologjie nuk Mendimin tim që sa po e shpre- në intuitë,fantazi,talent,pra në dhe e bukur nuk ka qenë kur temë janë aktuale në botë dhe që nuk do të vërejmë në to ndaj shtime të ha edhe pse mund të jetë subjek- kritere që nuk e shmangin sub- diskutimesh te ata të paktë muz- kanë jetë të gjatë e për këtë jem mëdha, sepse ai nuk do që të i sjellin tiv ai paraqet kënd vështrimin jektivizmin, shkencëtari i bazon ikologë shqiptarë,sepse ,gjithmo- bindur sa e sa here, sepse unë vetë probleme në aspektin e trajtimit tim pasi që kam dëgjuar mjaft vlerësimet e veta në fakte dhe në kanë pasur mendim të veta të kam përdorur dhe shpesh ndërruar muzikor,formal dhe estetik,por i veprat të tija marrë nga fonoteka i shpjegon shkaqet objektive etabluar duke thënë se i takon stilit që nga stili po ashtu edhe nga or- qëndron besnik mësimeve te pro- e Radio Prishtinës së dikurshme dhe subjektive që e vërtetojnë nacional romantik e asht kështu?. tografia muzikore gjatë krijimit të fesori të tij i kompozimit Miroslav ku spikatët muzikaliteti dhe el- të vërtetën shkencore,prandaj Pas analizave të mija te disa nga veprave të mija duke filluar që nga Shpiler i cili ka qenë një pedagog i egance, prurje dhe risit- flasë për Dyreri,thotë”artin nuk bara- veprat e tija vokale instrumen- këngët popullore të lehta e deri te shkëlqyer dhe kompozitor i dalluar. kohën kur janë kompozuar-,me zohet me shkencën sado që tale vërejmë synimet e qëllimta te veprat e muzikës avangarde ose si Kështu perceptonim i të krijuarit të të cilën autori e pasuron traditën e quante një veprimtari të një shprehje më të avancuar,më thotë Engjëll Berisha në librin e tij këtij kompozitor është fakt ,se nuk muzikore të asaj kohe e ato i vetëdijshme,madje veprimtari konkrete,më afër neoklasicizmit “Zhvillimi I stileve në veprat e kom- vuan nga trendët bashkëkohore ,por hasim në temat e shumta në opera intelektuale…..”. E tëra mund shqiptarë,pa zgjidhje të pa qarta pozitorëve shqiptarë të Kosovës në janë element i rëndësishme i veprave dhe veprat vokale e instrumen- të shpjegohet më gjerësisht,por ,por me zgjidhjeje në kuadrin e fq.148 “ Përjashtim nga ky unitet të tija, nga se ato përcaktojnë të bu- tale.Ka të ngjarë që në konceptin kjo nuk është temë e këtij libri idiomave artistiket bazuara në stilistik bëjnë veprat e fazës së kuren duke na sjell konkluzione të tim estetik dhe filozofik mund por gjuha dhe shprehja muz- vokacionet e muzikës tradicionale dytë të krijimtarisë së Akil Kocit,i qarta dhe duke na sjell relativizmin të mos të jem i saktë ndaj këtyre ikore e Rauf Dhomit që i lejohet kompozitorit të shpreh cili aspiron kah avangarda dhe në konceptin e së bukures,prandaj qëndrimeve të mija, mirëpo Të flasësh për gjuhën muzikore emocionet e veta,por jo në aspektin përgjithësisht kah lëvizjet bashkë- tingëllima e veprave të tija na bëj- bazuar në intuitën time gjatë të këtij kompozitori që ka kri- konvencional,por në aspektin e sub- kohore stilistike,me gjithë se ai nuk në të qartë identitetin nacional pa dëgjimit kam ndie një intensitet juar vepra me kualitet po thu- stancës tematike duke u zhvilluar ndahet plotësisht nga motivime përjashtime se për cilën vepër është të lartë emocional e kjo paraqet aja në të gjitha gjinitë nuk është me lehtësi në kombinacione e mad- folklorike”,pra, ky nuk ka vuaj- fjala vokale apo instrumentale, në atë që shumë filozof e thonë e në vështirë,por është me gjithë atë he.Pra këto kombinime ai i zgjedh, tur nga kompleksi i origjinalitetit to ndihet tabanin i muzikës shq- veçanti theksoi kuptimin Hege- thënë kushtimisht vështirë ta por jo në bazë të doktrinave skolas- të vërtetë,por i ka ndenjur besnik iptare që paraqet në një fare dore lian i cili thonte “se krijimtaria e kuptosh esencën e saj,sepse ky tike por mënyrë më autonome me të asaj edhe pse me këtë ortografi edhe parashtrimin e estetikes filo- mirëfilltë artistike,poetika (muz- korpus muzikor i krijuar nga ky cilën ravijëzon rrugën e lirë të shpre- dhe qasje klasike ndoshta pak i zofike personale.Universi estetik në ikore k.i im) përcillet përherë me kompozitor në të gjitha format hjes së vetë.Ndoshta sipas analizave ka i ka ngushtuar vetit mundësitë muzikën e tij është shumë i qartë që patos,me entuziazëm estetik”. duke filluar që nga këngët për që janë bërë para kishim me thënë e shprehjes më të lirë se sa që of- paraqesin drejtimin kryesor, në to (vijon...) E hënë, 27 shtator 2010 K ntra 22 suplement pËr muzikËn @ | www.gazeta55.al 55 + unkt Shqyrtime rreth sinkretizmit në këngët polifonike shqiptare*

Prof. dr. Agron XHAGOLLI i domosdoshëm paraprakisht një akt parakrijues folklorik. Kjo do 1. Parimi i sinkretizmit të thotë se, mbi bazën e gjedheve Midis tipareve dhe karakteris- tradicionale, një individ i spikatur, tikave themelore të krijimtarisë i dalë nga mjedisi i praktikimit të folklorike është përcaktuar edhe këtyre gjedheve, krijon fillimisht sinkretizmi, ose shkrirja har- një tekst të caktuar. Mund të themi monike, gërshetimi i elementeve, se një mënyrë e tillë krijuese ka formave, mjeteve, funksioneve etj. qenë karakteristike edhe për indi- të ndryshme. Krahas tipareve më vidë të ndryshëm në Shqipëri gjatë të rëndësishme të folklorit edhe periudhës së sundimit të monizmit. sinkretizmi sjell mëvehtësinë e Krijues të talentuar, për arsye të tij, si një formacion artistik speci- natyrës politike, nuk e shpallnin fik, që shërben për ta dalluar në dot hapur krijimin e tyre poetik. përgjithësi nga llojet e tjera sin- Duke e shkruajtur vetë apo duke tetike të artit dhe, në veçanti, për ua shkruajtur të tjerë, e shpërnda- të karakterizuar tipare e veçori nin në fshat dhe pastaj teksti vihej lokale, krahinore dhe më gjerë. në këngë dhe kënga këndohej në Kur përmendëm më lart shkrirjen mënyrë polifonike, edhe duke bërë harmonike të elementeve të ndry- ndryshime në tekste. Raste të tilla shme, në një kuptim të ngushtë tregohen p.sh., në Labëri, si në Pi- kishim parasysh shkrirjen e el- lur, Tërbaç etj. ementeve praktiko-utilitarë, pra Tekstet e krijuara në këtë mënyrë jo artistikë, me elementet artistike kanë strukturën e tyre, theksat e brenda të njejtit lloj krijimi. Në ritmet e veta të brendshme. Në një këtë kuptim sinkretizmi ka qenë moment të dytë ky tekst, me kara- karakteristik për krijimtarinë keristikat e veta metro-ritmike, folklorike që në stade të hershme bashkohet organikisht me një të shoqërisë njerëzore dhe pikër- melodi të caktuar, e mbështetur isht në ato etapa kur folklori shër- më rigorozisht në shtratin përkatës bente jo vetëm për plotësimin e muzikologë, kanë shprehur mendi- të trevës etnografike ku jetojnë, të tillë sinkretizmin, rezulton se tradicional. Ky bashkim nuk është nevojave të përditshme praktike, met e tyre rreth mënyrës së të kën- edhe për një dëgjues të zakon- studimi i së quajturës polifoni folk- arbitrar, për faktin se struktura e por edhe të kërkesave artistike të duarit ndër shqiptarë. Nga të parët shëm. Kështu, përgjithësisht shq- lorike përfshin përbërës të ndry- tekstit paracakton tipin e melodisë shoqërisë. është albanologu i shquar E. Çabei, iptarët që jetojnë në trevat Jugore shëm, në raporte të caktuara. Në me të cilën do të bashkangjten. Në ditët tona termin sinkretizëm e I cili, duke realizuar krahasimin e të Shqipërisë këndojnë me shumë rastin e këngëve polifonike shq- Por dhe vetë procesi krijues i tek- përdorim në një kuptim më të gjerë këngëve të Toskërisë me ato të Ver- zëra (dy, tre dhe katër zëra sipas B. iptare është i shprehur më gjerë stit mban parasysh hapësirat reale dhe kjo lidhur me ndryshimin his- iut shqiptar, ve në dukje një ndry- Krutës ), ndërsa ata të trevave Veri- dhe më dukshëm sinkretizmi dyp- të tipeve të melodive që mund të torik të vetë funksioneve të folk- shim themelor të tyre: “këto të ore këndojnë me një zë. alësh, lëndë poetike-lëndë muziko- shfrytëzohen. lorit. Gradualisht ai filloi të prak- fundit janë solo, të Toskërisë janë Pa dashur që të vëmë kufinj të prerë re. Por krahas tij kemi dhe shpre- Nga ana tjetër, në momentin e tikohej kryesisht për plotësimin këngë polifonike, korale” . të këtyre mënyrave të të kënduarit, hje të sinkretizmit shumëplanësh. dytë, pranëvënien e tekstit melo- e vlerave estetike, duke treguar, Duhet thënë se në vazhdimësi, lid- që realisht lëvizin dhe i tejkalojnë Përmendim shkrirjen e harmoni- disë, zotëruese bëhet melodia, pasi njëkohësisht, edhe ecurinë apo hur me këto emërtime a përcak- përcaktimet tipike të praktikimit zuar të lëndës poetike, muzikore struktura e saj “detyron” tekstin modifikimin e sinkretizmit. Një time, ka pasur dhe ka kuptime apo të njërës apo të tjetrës mënyrë, (vokale) me lëndën koreografike; të të lëvizë. Nisur nga kjo, themi se përfundim i tillë pranon në thelb përdorime të ndryshme. Fillimisht me një zgjerim shumë të madh të lëndës poetike, muzikore (vokale) melodia kushtëzon apo determi- modifikimet apo format e shpre- ndër studiuesit etnomuzikologë trevave shiptare që praktikojnë me lëndë muzikore orkestrale; pa non strukturën tekstore. hjes së sinkretizmit, duke nënkup- shqiptarë ka qënë të pranuar dhe mënyrat polifonike të të këndu- u ndalur në të gjitha rastet e më- Edhe përbërësi i dytë i këngës folk- tuar se ai historikisht është shpre- të praktikuar termat që shprehnin arit, të dhëna këto nga studiues të sipërme, te ndërveprimi harmonik lorike, melodia, natyrisht, ka thek- hur dhe pasqyruar me elemente, raportet midis këngëve të kënduara ndryshëm , sot mënyra polifonike midis vetë zërave njerëzorë (af- sat e ritmet e veta, kështuqë, mbi trajta e mjete të ndryshme. nga një zë dhe atyreve me shume e të kënduarit është më tipike, më tësitë interpretuese, ekzekutuese) bazën e specifikave të të dy për- Sot përgjithësisht me sinkretizëm zëra. Kështu, etnomuzikologu më i e përgjithshme dhe më e kristali- dhe te roli i veçantë i mjedisit gjatë bërësve, duke “lëshuar” herë njeri pranojmë jo vetëm konceptimin shquar i deritanishëm, sipas nesh, zuar në trevat e Jugut të Shqipërisë, praktikimit të këngëve polifonike përbërës e herë tjetri, pa denatyru- historik, por, njëkohësisht, në një R. Sokoli, duke përcaktuar dy di- duke përfshirë Labërinë, Toskërinë, shqiptare. Shprehjet e mësipërme ar bazamentet e tyre apo unitetet kuptim më të gjerë, shkrirjen, har- alektet kryesore të muzikës popul- Çamërinë, Myzeqenë. të sinkretizmit rrjedhin në formë krijuese, realizohet a përftohet një monizimin e elementeve të fushave lore shqiptare, thotë: “Muzika jonë Natyrisht, qëllimi ynë në këtë rast përgjithësuese nga vetë jeta reale e protokrijim, nëse do të përfshihet të ndryshme përbërëse të folklorit. popullore nga pikëpamja meloar- nuk është që të merremi me detaje polifonisë shqiptare. në qarkullimin folklorik Shprehje të sinkretizmit sot do të monike ndahet në dy dialekte krye- në dhënien në pikëpamje etnomuz- Realisht, në krijimet e mirëfillta I kuptuar në një mënyrë të tillë akti ishin mungesa e diferencimit të sore: 1. Homofoni dhe 2. Polifoni” . ikologjike të polifonisë. Por duke folklorike, përbërësit e mësipërm nismor i fillesës folklorike, shkohet prerë të llojeve të ndryshme të ar- Të njëjtën gjë më vonë pranon në përzgjedhur një temë si kjo që kemi janë në sinkretizëm, ndaj dhe stu- më tej në pohimin se tekstet mund tit folklorik; gërshetimi i poezisë, thelb edhe B. Kruta . S. Shituni, bërë object trajtimi, e pamë të ud- dimi analitik i tyre duhet shoqëru- të shihen si bazë e parë, selek- muzikës, koreografisë dhe dramës krahas monodisë, përcakton edhe hës që të thoshim thjesht diçka lid- ar edhe me trajtesa komplekse, për sionuese, mbi të cilën përzgjidhet, popullore; lidhja e artit folklorik polifoninë . R. Munishi parapëlqen hur me konceptimin e polifonisë te të arritur në përfundime mbi baza formësohet e zhvillohet melodia e me mjedisin etnografik; raportet praktikimin e termit këndim polif- shqiptarët. Nëntitulli i përcaktuar reale shkencore. një kënge të caktuar. Që këtej kup- interpretim-ekzekutim me mjedi- onik , kurse V. Tole dëshiron të për- që në fillim të punimit tonë, rreth Deri më sot, ndoshta kryesisht për tohet se struktura e tekstit ndikon sin përreth. dorë termin iso-polifonia , etj. Pak konceptimit të këngëve polifonike, mungesë përgatitjeje komplekse të drejtpërsëdrejti edhe në strukturën a shumë këtë terminologji e gjejmë duke e marrë të mirëqënë koncep- studiuesve, në Shqipëri, por dhe muzikore të përzgjedhur. Nëse 2. Konceptimi i të praktikuar edhe nga studiues të tin më të përgjithsëhmdhe më për- më gjerë, studimi i polifonisë është teksti poetik ndërtohet me refren, këngëve polifonike huaj, ndonëse dhe më terma disi të faqësues, ka pasur për qëllim që realizuar mbi përbërës të veçantë, kur masa e vargut poetik është e Studimet për folklorin shqiptar në veçantë. Kështu, krahas termave nëpërmjet tij të shohim përbërjen mbi baza ndarëse, veçuese, dhe jo ndryshme nga masa e vargjeve të përgjithësëi dhe ato për folklorin monodi dhe polifoni, gjejmë dhe apo formësimin e këtyre këngëve. gjithëpërfshirëse. Është analizuar tjera, është e qartë se dhe struktu- muzikor në veçanti janë relativ- termat monofoni dhe polifoni . Por Siç dihet, vetë fjala këngë merr në më gjerësisht muzika e këngëve ra melodike do të ndryshojë, për të isht të vona. Por, gjithsesi, tashmë, ka dhe mendime që e ndryshoj- konsideratë dy përbërës të saj, tek- polifonike, pavarësisht nga rezul- pasur një përputhje, harmonizim me ndihmesën e të përkushtuarve në në themel konceptimin e vetë stin dhe melodinë, në bashkësh- tatet, dhe, deri-diku, është thënë me vargjet e tekstit poetik. nga breza të ndryshëm, shqiptarë këngës, për nga mënyra e të kën- krirjen, në harmonizimin e tyre. diçka për tekstet. Në mënyrë të Në vartësi të masës së vargut po- dhe të huaj, në etnomuzikologjinë duarit. “Shprehjet si i “njëzëshëm Dhe pikërisht këtë raport sinkretik veçantë apo të posaçme nuk është etik ndërtohet fraza muzikore. shqiptare janë përvijuar natyra – i shtumëzëshëm” nuk janë më në të tyre, rrugën e përftimit të kësaj folur për sinkretizmin tekst-melo- Meqënëse pothuaj e njejta melodi dhe tiparet kryesore të muzikës përdorim” . mënyre të kënduari, në përgjithësi, di, edhe në raportet bashkëzan- përdoret në shkrirje me tekste të folklorike shqiptare. Po kështu, Pavarësisht nga mospërputhjet dhe gjatë interpretimit dhe ekzekutim- uese në interpretim dhe në ekze- ndryshme, është e kuptueshme se janë realizuar edhe një numër diferencat në përcaktimin e saktë it të përbashkët të të dy përbërësve, kutim. Vetëm në ndonjë rast dhe për ndërtime metrike të ndryshme studimesh, nga artikuj deri në të këtyre termave apo të kuptuarit do të përpiqemi që ta zhvillojmë jashtë kontekstit të përgjithshëm rëndësi ka parazgjedhja e melo- monografi, të cilat ndriçojnë me e tyre, që duhet të zgjidhen nga më tej gjatë punimit tonë. sinkretik është thënë ndonjë men- disë, që të mund të harmonizohet objektivitet fusha apo zhanre specialistët e mirëfilltë të këtyre dim i përgjithshëm apo janë kryer me tekstin dhe pastaj realizohen të veçanta të folklorit m7uzikor fushave, duhet thënë se realisht 3. Procesi ngjizës analiza krejt të veçanta. proceset përshtatëse. ka një ndryshim në mënyrën e të a plazmues folklorik shqiptar. Ndër të tjera, studiues Siç dihet, që një krijim të përfshi- (vijon) të ndryshëm, përgjithësisht etno- kënduarit te shqiptarët, në vartësi Duke e konceptuar në një mënyrë het në qarkullimin folklorik është K ntra E hënë, 27 shtator 2010 unkt + 55 @ | www.gazeta55.al suplement pËr muzikËn 23 Një ngjitje vertikale deri në amshim As. prof. Nexhat A.Agolli: “Vaçe Zela, magjia e këngës shqiptare”, monografi

Akil Koci shtetërore që me këmbën- për Vaçën janë interesant dyzetëvjeçar. Ky libër na gulje insistonin në zbatimin edhe mendimet e krijuesve del si kohezion emocional Një libër mjaftë interesant ku me forcë,me një vështrim të shquar për te sepse me një gjuhë të re dhe të narracioni paraqet një rrëfim kritikë ndaj të arriturave ajo është ndër grat më të pasur me një strukturë dhe të bukur për Mbretëreshën e botërore në art udhës së shquara të Shqipërisë dhe problematikë aktuale vetëm këngës shqipe,kurse proce- Realizmit socialist si art pan- botës.Ja se çka thotë Diva e vetëm për ta prezan- deu krijues dhe ai i kompoz- dan krijimtarisë moderne,të e këngës kosovare shqipe tuar këtë artiste të madhe imit me sukses endëzohet jo përparuar botërore dhe të Nexhmije Pagarusha për te ai thotë në Dy fjalë për vetëm si shumësi temash si- atyre që heshtazi vepronin “Nuk kam pa shkëlqim më lexuesin unë sa shpreha kur që mund shihet nga lënda dhe krijon vepra me premisa të bukur që del nga shpirti i mendimin se ,zëri i Vaçes e librit duke filluar që nga të artit bashkëkohorë qoftë njeriut se te ti”,Pavlina Nikaj shëmbëllen me një lëvizje vendlindja, fëmijëria e Vaçes, si kompozitor,kritikë muzikor mes tjerash thotë “Vaçja trajektore-me ngjitje ver- shkollimi,rruga e madhe e me një gamë prurësve si kishte një vokal të përsosur tikale deri në amshim. Atë artit që i hasim në kapitul- shprehje, si qasje për të u për rrjedhoje edhe një inter- që beri Virgjili me Danten,të lin a parë e deri te kapitulli i inkuadruar në rrjedhat mbarë pretim të veçantë,përfekt ,të cilin e mori për dore për ta katërtë ku flet me plotë kom- botërore të artit të përpar- cilin e vishte me një botë të gjeze ndisur nëpër rrathët petencë për mendimin estetik uar. Pra,ky krijues i shquar madhe emocionale... “Etno- e ferrit,bëra unë me jetën të Vaçes, pa harruar për të gjithnjë e ka pasur mbi kokë muzikologu As.Prof.Nexhat e Vaçes për t ua njohur thënë se ajo paraqet Edith shpatën e Demokleut qoftë Agolli vërtetë me këtë libër ju,i dashuri lexues,që nga Piaf i këngës shqipe. A mund nga pushteti, qoftë nga na ka prezantuar si thamë jo fëmijëria e saj e deri sa doli të harrohet kënga e saj e dashamirët e së ...... ”Pra vetëm me shumësi temash në pension e më tutje.....”Ai kompozuar nga kompozitori i Vaçja këngën e saj të parë por edhe idesh ,aktualizim përmes shkrimeve në këtë shquar Feim Ibrahimi i cili një e këndoi të Feimit me titull esh dhe riaktualkizime do libër na paraqet relievin adhurues i pa njohur i krijim- Rrjedh një këngë e ligjerime të shquaj një model tjetër shpirtëror të kësaj ar- tarisë së Fehim Ibrahimit në teksti Gjokë Beci muzika krijues. I përmendem këto tiste të madhe dhe forcën Google thotë ““Feim Ibrahimi Feim Ibrahimiu si mund të vrujime figurative-poliseman- sugjestionuese,evokuese pa dyshim është kompozitori harrohet melodia e bukur e tike si prirje e një shkrimtari e ambiguitive të hapësirës shikuar nga prizmi pozitiv- Fehimi dhe teksti ku në re- të talentuar duke na paraqet artistike kuptimore si ple- ist krijuesi i cili ka qenë fren përsëritet moj Shqipëria këtë artiste të madhe në çdo doaje të një tradite të madhe në teh të dy forcave, atyre ime,por ne ti kthehemi librit aspekt në një hark kohor mitologjike. Vinçenc Gjini, krijues i rëndësishëm me vlera kombëtare (vijon nga faqja 15) tim dhe veproj pa pritur shpërblim. Në veti i kam shenjat Konkursi mbarë ...duke kërkuar gjithnjë koncepte të reja brenda një uni- e temperamentit jugor, karakteristike të mendjemprehtë- versi muzikor shumë shtresor, si faktor i rëndësishëm, si sisë kosovare, që muzikës sime u japin rëndësi tipareve përpjekje e frytshme për të plotësuar figurën e tij njerëzore shprehëse të muzikës sonë shqiptare”. (citat nga libri i kombëtar për veprat nga shumë aspekte krijuese: morale, estetike, artistike, pse Prof.mr.sc.Akil Mark Koci) Krijoi një numër veprash të jo edhe filozofike, dhe kështu futemi në rrethin vicioz të tij rëndësishme në lëmin e muzikës vokale, instrumentale, duke vërejtur eksperiencën krijuese dhe jetësore, si rezul- vokalo-instrumentale dhe sakrale. Ka kompozuar mbi e muzikës serioze tat të imazheve të tija muzikore brenda kufijve të realizimit 100 këngë korale për fëmijë, mbi 50 këngë korale origji- “KOCI CONTEMPORARY ARTS metafizik.” E gjeta të përshtatshme këtë shprehje, sepse në nale dhe të përpunuara, mbi 20 vepra orkestrale,1 simfo- njëfarë mënyre, i gjithë ky libër, ishte një zbulim për mua; niet dhe 4 simfoni mbi, 20 vepra vokalo-instrumentale. CENTER”-Londër SHPALL: Në këtë drejtim i janë të njohura veprat orkestrale si Sin- zbulim që fillimisht ndahej në pjesë të vogla, por që me ka- Konkursi mbarë kombëtar për veprat e muzikës seri- limin e kohës, bashkohej në një të vetme: te portretizimi i fonieta in d, Katër simfoni (I, II, III /Coralis/, IV), Idili fshatar, Loja orkestrale, Tregimet e nënës ime, Suitë e oze për të rinj deri në moshën 25 vjeçare data e fun- këtij kompozitori dhe karakteristikat e krijimtarisë së tij. dit e lindjes 1985 me rastin e 75 vjetorit të lindjes “Muzikanti arrin të mendojë përmes tingullit, ashtu si vogël orkestrale, Aria pastorale, e shumë të tjera; veprat dhe 55 vjetorit të punës krijuese të kompozitorit Akil shkrimtari arrin të ndjejë përmes fjalës…”(Prof.Dr.F.Hysi-“ vokalo-instrumentale si Vatra e urtësisë (kantatë), Ud- Estetikë në tri pamje”) Në këtë vështrim më shumë se sa hëkryqet e jetës (kantatë), Impresione (kantatë), Bala- Koci. flitet për Vinçenc Gjinin mund te flitet për tingujt” e tij, që da në gurë (kantatë), Kështu fillon kënga, Yjët e lirisë, Me qëllim të stimulimit të muzikës klasike jep për vite me radhë i dhuroi dhe vazhdon ti dhuroj publikut Kangët e pakëndueme, apo cikli i solo këngëve si Letrat Shpërblimin vjetor “Çmimi i kompozitorit Akil Mark melodi që burojnë nga zemra e tij. Si përfaqësues i muz- - I, II, III dhe Ekstaza pranverore, Dy buzë etj. Gjithashtu, Koci” i cili do të jetë tradicional dhe do të ndahet me ikës kosovare në atë kohë (pra vitet 70/80-të), tek V.Gjini një vend të rëndësishëm kanë edhe veprat instrumentale 1 shtator 2011,në koncertin e veçantë në Tiranë ose duken më të qarta disa tipare nacionale të kësaj muzike si Sonata h për violinë dhe piano, VI Variacione, për klari- Prishtinë,për këto kategori: duke ndërthurur element të folklorit shqiptar, por duke netë dhe piano, Valle kosovare (për piano), Sonatina (për 1.Muzikë korale Shpërblim i parë (diploma dhe 300 euro) piano) etj., apo veprat korale si Hijet, Ti me sy të zinj! O përdorur edhe tendenca të reja stilistike. Në fund të fundit Shpërblimi i dytë (diploma dhe 200 euro) stili jam “unë” dhe e përfaqëson krijuesin (edhe interpre- fyell, këndo - Thirrja në lojë, Gëzoni, Lutje, Rritu, vendi im!, e shumë të tjera. Si kompozitor që ka kompozuar ve- 2. Shpërblimi i tretë (diploma dhe 100 euro) tuesin, natyrisht), ndërsa vetë muzika është produkt i tij 1.Muzikë solistike me ose pa përcjellje të pianos aty estetik. Nga kjo pikëpamje, “lind” një tjetër marrëdhënie e pra pothuajse të gjitha gjinive muzikore, një pjesë e kon- hyjnë këngët solo dhe të gjitha instrumentet solistike pandalshme mes tyre që bëhet konkrete përmes mënyrës tributit të tij krijues i takon muzikës sakrale, ku për të pa- së shprehjes, domethënë, përmes gjuhës dhe pjesëve të suruar visarin e kulturës kishtare në gjuhën shqipe, Gjini Shpërblimi i parë (diploma dhe 300 euro) saj përbërëse të patjetërsueshme (Prof.Dr.F.Hysi.”Estetikë krijoi një numër të konsiderueshëm kompozimesh korale 2.Shpërblimi i dytë (diploma dhe 200 euro) …” fq.185) Nga ky vështrim , edhe pse e gjithë veprimtaria mbi 500 kompozime me karakter fetar, të përshtatura për 3.Shpërblimi i tretë (diploma dhe 300 euro) krijuese e V.Gjinit e ashtuquajtur e drejtimit nacional për ceremonitë solemne liturgjike, ku në mesin e tyre bëjnë 1.Muzikë e dhomës shpërblim i parë(diploma dhe faktin që shumica e veprave të tij dallohen për shqiptim pjesë 14 meshë, këngë sipas ciklit vjetor kishtar, këngë 500 euro) të folklorit shqiptar,ato karakterizohet për ndjeshmërinë për Nënën Terezë etj).Në këtë drejtim i janë të njohura 2.Shpërblimi i dytë (diploma dhe 400 euro) e specifikuar me mjete të veçanta të shprehjes artistike. veprat sakrale: Mesha Klasike dhe oratorio “Dallëndy- 3.Shpërblimi i tretë (diploma dhe 300 euro) shja Mirandjellëse (për solistë, kor dhe orkestër) kushtuar Vetë Prof. Gjini në lidhje më këtë thotë: “Identiteti (përveç 1.Muzikë simfonike Shpërblim i parë(diploma dhe dijenisë muzikore) është esencial dhe i vetmi parakusht Nënë Terezës, “ si dhe “Eja t’i këndojmë Zotit I” dhe “Eja ti këndojmë Zotit II”. Krahas krijimtarisë së tij të larm- 600 euro) i ekzistencës shpirtërore (morale) jo vetëm në këto troje 2.Shpërblimi i dytë (diploma dhe 500 euro) por edhe me gjerë” (citat nga libri i Prof.mr.sc.Akil Mark ishme , një kontribut shumë të madh V.Gjini e dha edhe 3.Shpërblimi i tretë(diploma dhe 400 euro) Koci) Në moshën 30 vjeçare, si njeri që me përgjegjësin me detyrën si pedagog. Për 28 vjet rresht ai dha mësim më të madhe i qaset aktit të të kompozuarit të veprave në lëndën e harmonisë, duke qenë njëkohësisht, ndër ta Pjesëmarrësit duhet të jenë deri në moshën 25 të muzikës profesioniste dhe si njeri me një seriozitet parët mësimdhënës shqiptar të asaj kohe në SHLP, që me vjeçare viti i lindjes 1986,krahas veprave duhet të ekzemplar, krijoi vepra që paraqesin ekuilibrin e duhur iniciativën dhe drejtimin e tij formoi Katedrën e Muzikës. dërgojnë edhe një CV. artistik dhe zërin autentik të muzikës së vet. Veprimtarisë Në një kuadër të tillë, V.Gjini është shfaqur edhe si autor Këto vepra do të ua propozojmë solistëve tanë të krijuese të tij i përkasin një numër i madh veprash pothu- dhe bashkautor i shumë shkrimeve me karakter pedagogjik shquar,korit dhe Filarmonisë së Kosovës dhe Te- aj i të të gjitha gjinive muzikore. Gjuha muzikore e Gjinit dhe muzikologjik. Rasti i përurimit të 75 vjetorit të lindjes atrit dhe Operës në Tiranë,nëse Drejtoritë e tyre i është e qartë, me simetri dhe ekuilibër klasik, me har- dhe 50 vjetorit të krijimtarisë “emblematike” të Gjinit, siç pranojnë për ekzekutim,kurse koncerti veçantë do të shprehet profesor Akil Koci, është një mundësi më shumë moni neoromantike, me përdorimin e shpeshtë të bazës jetë me 1 shtator në Prishtinë ose Tiranë , kur edhe tonikë modale dhe mjaft herë i prirur nga perlat e muz- për ta parë me kujdes të veçantë veprimtarinë e tij, në tërë kompleksitetin që ajo ka. Nëse vështrohet me një ndjeshmëri do të lajmërohen kandidatët për mes shtypit ditor ikës popullor shqiptare, duke u mbështetur në traditat e dhe Revistës Kontrapunkt. kulturës muzikore të Europës perëndimore. Gjithmonë i të tillë, pos mjeshtërisë kompozicionale, mund të gjejmë Partiturat duhet të dorëzohen deri me 1 qershor të vi- qëndron besnik parimeve të kontrapunktit dhe harmon- shumë fije të holla që e lidhin atë me personalitetin e Gjinit isë dhe elementeve formale si metrika, tempi, ritmika, di- si artist dhe me bindjet e tij estetike. Kjo, për arsye se veprat tit 2011 për Kosovë në restorantin Sokoli e Mirusha” namika, melodika, orkestrimi, kolorizmi etj. Në lidhje me e V.Gjinit janë një kontribut i madh në profesionalizmin e në Prishtinë,kurse për Shqipëri i dorëzohen gazetarit muzikën ai thotë: “Muzika është jeta ime dhe ajo më bën vërtetë të muzikës shqiptare dhe një nxitje e rëndësishme të Gazeta 55,z.Flori Sllatina. të lumtur dhe të kënaqur. Krijoj për dashuri ndaj popullit për përfshirjen e saj në rrjedhat e muzikës europiane. KOCI CONTEPORARY ARTS CENTER-Londër