Fjala e Nr. 19/ Mars 2012 redaktorit PSE S’KA LIBËR TË HISTORISË SË MUZIKËS SHQIPTARE?! Shkruan: prof. dr. sc. Akil Mark KOCI ë numrin e sotëm të revistës “Kontrapunkt”, që botohet si Suplement muzikor në kuadër të “Gazeta 55” të Tiranës, në rubrikën Fjala e redaktorit do të trajtojmë një temë shumë të rëndësishme me titull "Pse s’ka libër të historisë së muzikës shqiptare?!",N temë të cilën do të përpiqemi ta trajtojmë seriozisht nga aspekti teorik, estetik, historik e muzikologjik. Një nga parimet themelore të historisë në përgjithësi e veçanërisht të his- torisë së muzikës, është rëndësia dhe roli i muzikës gjatë historisë, që kur është paraqitur si art dhe muzikologjia si shkencë krahas disiplinave komple- mentare, siç janë estetika, sociologjia e muzikës dhe ajo e arteve, pedagogjia dhe ca disiplina të tjera, në të cilat jam mbështetur për trajtimin e problemit të zhvillimit historik të muzikës shqiptare, për të cilin deri më tashti asnjëherë nuk është bërë fjalë! Muzika e re shqiptare ka krijuar identitetin e vet dhe është çliruar nga dogmatizmi dhe automatizmi i kohës së kaluar, sidomos nga dogmatizmi i kohës së monizmit në Shqipëri e më pak në Kosovë. Por nuk i kemi kushtuar kurrnjëherë kujdes hartimit të një teksti të his- torisë së muzikës shqiptare. E, dihet se në fushën e krijimtarisë muzikore shqiptare me përkushtim krijues janë krijuar rezultate të dukshme nga kri- juesit-kompozitorët tanë këndej dhe andej kufirit. Asgjë nuk ka qenë e rastit në krijimtarinë muzikore, pra as atëherë kur është krijuar Simfonia e parë në Shqipëri nga Qesk Zadeja (është diskutuake se a është ai autor i simfonisë së parë shqiptare apo Martin Gjoka , ngase në Kosovë thuhet se Simfonia e parë është kompozuar nga Rexho Mulliqi, edhe pse nuk është ekzekutuar asn- jëherë. Partitura gjendet te njëri prej dirigjentëve shqiptarë, i cili, edhe pse i ka dirigjuar shumë herë veprat e ndryshme me orkestrat simfonike të Kosovës, deri më tashti asnjëherë nuk është kujtuar që këtë vepër ta vërë atë në pro- gram). Opera e parë shqiptare "Mrika" është kompozuar prej kompozitorit Prenk Jakova. Në Kosovë opera e parë është kompozuar nga Rauf Dhomi dhe titullo- het "Goca e Kaçanikut", kurse baleti i parë në Shqipëri është kompozuar nga kompozitori Tish Daija dhe titullohet "Halili dhe Hajrija" e në Kosovë është kompozuar nga Akil Koci me titull "Sokoli e Mirusha". Historianët e muzikës të gjitha i kanë përmendur në shkrimet e tyre, këndej dhe andej kufirit, mirëpo këto nuk i hasim në një libër të përbashkët me titull Historia e muzikës shqiptare?!, për arsye tashmë të ditura, në asnjë libër të përbashkët, qoftë në libra të historisë së muzikës, qoftë në vepra të tjera të kësaj kategorie. E kërkon koha që të mblidhen kompozitorët e sidomos muzikologët dhe ta trajtojnë temën "Pse nuk ka libër të Historisë së muzikës shqiptare". Një punë e këtillë do të shërbente edhe si bazë e mirë për të ikur nga letargjia në jetën muzikore të këtij lloji. Fakti pse deri më tashti ky problem asnjëherë s’u rrah as s’u ndriçua seriozisht, nuk të bën fort optimist se do të realizohet kjo kërkesë. Që këtu lind vetvetiu pyetja: kur do të mblidhen kri- MARIE RAFAEL, juesit e dy shteteve për ta diskutuar këtë problem?! Disponimi krijues dhe atmosfera krijuese në Shqipëri nuk të jep aq shumë shpresë se krijuesit ko- mpetent të kësaj fushe mund të mblidhen për ta shqyrtuar seriozisht këtë THEMELUESJA E BOTËS problem. Ta themi se edhe në Kosovë është e njëjta situatë, në mos më e disfavorshme profesionale dhe materiale. Si në njërën anë ashtu edhe në tjetrën janë formuar klane, festivale, ARTISTIKE TE FIERIT shoqata të llojllojshme, por askush deri tani nuk e ka trajtuar këtë problem! Pse ka ndodhur kjo? Sepse ato shoqata dhe festivale janë formuar mbi baza të interesit klanor, me qëllim që personi i caktuar të jetë kryetar dhe të këtë përfitim nga shoqata apo festivali i caktuar, kurse interesi kombëtar as që zihet ngoje! Ky problem duhet të jetë preokupim kryesor i ministrave të kulturës dhe të shkencës të të dy shteteve, me qëllim që të ndërmerret një iniciativë për realizimin e këtij problemi në nivel institucional. Prof.dr.VasilFlautistja e Tole, mirënjohur emër Venerai shquar Mehmetagaj në Kajtazi Ne jemi i vetmi komb në Ballkan dhe në Europë që nuk e kemi tekst të historisë së muzikës sonë kombëtare, pavarësisht se jetojmë në disa shtete. sepse artin muzikor shqiptar dhe më gjerë shumica e nëpunësve të ministrive janë të punësuar, si duket, në baza familjare të Ministrave të mëparshëm dhe aktual. Prof.dr.sc.Akil Mark KOCI Dhe, ta them edhe një herë se lidhjet farefisnore edhe në nivelet më të larta ○○○○○○○○○○○ ○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○ të ministrive bëjnë që njerëzit në sektorët e artit të muzikës janë të thuash mediokritete që nuk e njohin këtë problematikë, kurse shoqatat, aq sa ekzis- Aleksandër Peçi sjell një tojnë, as që lodhen për këtë problem. Muzika si art elitor aspak nuk ekziston në plan-programet e tyre. Ndaj, edhe këto përsiatje të miat, që janë të lashta sa premierë baleti, pas 28 vjetësh Thoma Simaku, një vetë muzika jonë, mund të jenë imazhe mbi idhujt e rremë: tash për tash, në të dyja anët, nuk dinë ose bëhen se nuk dinë për kërkesat e sotme shpirtërore ○○○○○○○○○○○ ○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○○ rrugëtim në në artin tonë të muzikës. Kjo gjendje, me një trajtim serioz, do të duhej të tejkalohej. Çështja e Mendi Mengjiqi, frymë shqiptare në përvojën dhe theksuar duhet të ngrihet në një nivel meritor institucional e shtetëror. Të muzikën e re europiane arritjet e një artisti shpresojmë se do të veprohet kështu! E hënë, 19 mars 2012 55 13 KONTRAPUNKT Kontaktoni në <[email protected]> Prof.dr.Vasil Tole, emër i shquar në artin muzikor shqiptar dhe më gjerë Nga Prof.dr.sc. Akil KOCI Kompozitorët dhe Muzikologët shqiptarë 2007: „Enciklopedia e iso-polifonisë popullore shqiptare“, shqip-anglisht dhe CD ë flasësh sot për kr 2007: „Folklori muzikor, iso-polifonia dhe monodia“, Uegen; ijimtarinë e akademik 2005: „Odiseja dhe sirenat, grishje drejt viseve iso-polifonike të Epirit“, Uegen; Vasil Toles, do të thotë 2004:„CLUSTER“, muzikologji & kompozicion, Uegen të flasësh për një kri- 2004: „The Albanian Intangible Heritage in CD“, Unesco; juesT preokupimi kryesor i të cilit 2003: „Himni Kombetar“, UEGEN; paraqet universin e gjerë të artit 2002: „Folklori muzikor-monodia shqiptare“, SHBLU; muzikor në të gjitha trajtat e tij si 2001: „Enciklopedia e muzikës popullore shqiptare“, ILAR; përjetim ndijor, indi muzikor i të cil- 2000: „Folklori muzikor-strukturë dhe analizë“-Vol. II, SHBLU; it nuk lidhet vetëm me punën e tij 1999:„Folklori Muzikor-Polifonia shqiptare“-Vol. I. SHBLU; krijuese si veprim, por më gjerë. Ai 1998: „Sazet, muzika me saze e Shqipërisë së Jugut“ +C.D- Teknotrade; me tërë krijimtarinë dhe punën e de- 1997:„Muzika dhe Letërsia“-ONUFRI; ritashme paraqet një emër të mirën- johur në botën kulturore, artistike Tekste shkollore: dhe shkencore ndër shqiptarët dhe më gjerë. Me krijimtarinë e tij të 2010: „Historia e Artit-XI“, libri i nxënësit, me bashkautorë, për gjimna- madhe paraqet një emër shumë të zin, „SHB „Mediaprint“, çmuar dhe të respektuar në artin 2010: „Trashëgimia kulturore europiane-XI“, libri i nxënësit, me bashkautor, muzikor nshqiptar dhe më gjërë; ai për gjimnazin, „SHB „Mediaprint“, sot është studiues aktiv, i kalibrit të 2009: „Trashëgimia jonë kulturore-10“, për nxënësit e gjimnazit, „Mediaprint“; 2009: „Trashëgimia jonë kulturore“, në ndihmë te mësuesit të gjimnazit, madh, në sferat e ndryshme muz- me bashkautor, IKT; ikore dhe etnomuzikologjike. Sub- 2009: „Edukimi muzikor-6“, për shkollën 9-vjeçare, „Mediaprint“; jektin muzikor ai e trajton nga 2009: „Edukimi muzikor-5“, për shkollën 9-vjeçare, „Mediaprint“; shumë aspekte duke e objektivizuar maksimalisht të vërejturit e mpre- EKSPERIENCA NË MËSIMDHËNIE DHE NË DREJTIMIN htë të idiomës muzikore duke plek- ARTISTIK DHE SHKENCOR: sur lidhjet fabulare dhe duke i gër- shetuar ngjarjet muzikore me do të pasqyrojmë një CURRICU- vërteta artistike dhe estetike bash- 2010: Antar i Komitetit Kombëtar të Trashëgimisë Kulturore rrjedhat më të reja të muzikës. LUM VITAE, ku do të shohim tërë këkohore, si dhe konstantën e tij Shpirtërore-KKTKSH pranë MTKRS-së. Gjatë afër katër deceniesh, kra- 2005- deri më tani Antar i Këshillit të Lartë të Arkivave të Repub- punën e tij krijuese në shumë lë- jetësore. Në këtë konstantë qën- has krijimtarisë muzikore ky krijues likës së Shqipërisë menj e më pastaj do të analizojmë dron specifikimi i mendimit si qartë- ka zhvilluar edhe konceptin për 2001-2007: Drejtor i Drejtorisë së Trashëgimisë Kulturore, në Min- një nga një veprat e tija, ku do të si dhe dallueshmëri si cogito ergo teoritë muzikore në aspektin este- istrinë e Kulturës Rinisë dhe Sporteve. shohim kozmosin e pasur individu- sum: unë mendoj, jam si fondament tik, artistik dhe filozofik, si mënyra 2002-2007: Sekretar i Bordit të Parkut Kombëtar të Butrintit, „World ali krijues, botën intime të sublimuar metafizik për të siguruar kriterin e të transformimit, të cilat ndryshojnë Heritage List“, UNESCO, MTKRS në subjektin e gjerë me vlerat e së vërtetës në muzikën tonë: nga konceptet që mbretëronin në pe- 2005: Ekspert i përgatitjes së dosjes së Iso-polifonisë popullore sh- riudhat më të hershme, të cilat para- qiptare, shpallur nga Unesco si „Kryevepër e trashëgimisë gojore të njerëzim- it“, 25 Nëndor 2005. qisnin substrate të tejkaluara. Prof. Dr. Vasil S. TOLE Punën e këtij krijuesi e karakterizo- 2002-2003: Kryetar i grupit të punës për hartimin e ligjit „Për sim- bolet kombëtare“ dhe i ligjit „Për trashëgiminë kulturore“. nin reflekse të fuqishme. Ato shqu- A K A D E M I K heshin me madhështinë dhe me 2003-2007: Antar i këshillit shkencor të Institutit të Kulturës Popu- E-mail: [email protected] llore pranë Akademisë së Shkencave, zgjedhur me Vendim të Kryesisë së mbresat relevante në to që fitohet Website: www.vasiltole.com Akademisë së Shkencave.