Fietsen langs het agrarische erfgoed van Voorschoten en 2 3 Inleiding Het boerenerf nader bekeken

Het achter de kust gelegen landschap met Het eindproduct van dit initiatief heeft u nu De vier beschreven fietsroutes langs het zomerhuis van Papelaan west 117. Aan strandwallen en daar weer achter het veen- onder ogen: een fietsroutefolder met een historische boerderijen, die kenmerkend de voorkant van deze boerderij is het dak weidegebied van Wassenaar en Voorschoten viertal fietsroutes langs het tastbare agrari- zijn voor het Rijnlandse weidegebied. Deze langs de kanten afgedekt met een houten is uniek voor Zuid-Holland. Vanaf 2000 jaar sche verleden in Voorschoten en Wassenaar. streek strekt zich vanaf Utrecht uit langs de voorrand. Deze windveren werden met name voor Christus is dit gebied bewoond door boe- De vier routes zijn als individuele routes te Rijn tot de monding bij de Noordzee. Aan vanaf omstreeks 1860 uitgevoerd met deco- ren, die dit afwisselende landschap met bos- fietsen, maar kunnen ook gecombineerd de hand van de routes wordt beknopt enige ratief zaagwerk, zoals aan de Papeweg 43. sen en het kenmerkende strokenverkavelings- worden. Elke route leidt u door het fraaie informatie gegeven over de boerderijen en patroon hebben gemaakt tot wat het nu is. polderlandschap en langs vele, soms eeu- enkele zaken die te zien zijn op en rondom wenoude streekeigen boerderijen. Sommige het erf. Aan het begin van de 21ste eeuw staat dit boerderijen liggen verscholen achter woon- door mensenhanden gemaakte cultuurland- wijken of bedrijventerrein; andere boerderij- De boerderij schap steeds meer onder druk. Bovendien en liggen nog in hun oorspronkelijke omge- De oudste stenen boerderijen ontwikkelden geldt dat hetzelfde cultuurlandschap nog ving en functioneren nog als zodanig. zich sinds eind 14de eeuw als lang(s)huis steeds een wezenlijke bijdrage levert aan waarbij het woon- en stalgedeelte in elkaars Het dak van het zomerhuis van Papelaan west 117. onze identiteit. Tezamen met de bijbehoren- De kenmerkende historische langhuis- verlengde liggen. Kenmerkend is de driebeu- de agrarische bedrijven zorgt dit cultuur- boerderijen met uitgebouwde of inpandige kige indeling, waarbij de koeien in de zijbeu- Gevel landschap voor een aantrekkelijk woon- en kelder hebben elk hun eigen geschiedenis. ken met de koppen naar het midden staan. De gevel, vrijwel altijd opgetrokken uit rode leefklimaat. Soms wonen er al generaties lang dezelfde Haaks daarop sluit de uitgebouwde onder- baksteen, werd meestal sober uitgevoerd. boerenfamilies, die melk en kaas voor de kelderde opkamer aan. De voorgevel van het De belangrijkste decoraties bevonden zich Zowel in 2003 als in 2013 zijn themajaren stedeling produceren. Soms is een bezoek woongedeelte (voorhuis) is een topgevel met boven de deuren en vensters en hebben de georganiseerd om in heel Nederland en op aan de boerderij mogelijk. Ook zijn in de in het midden de entree en rechts daarvan vorm van een segment- of rondboog of een lokaal niveau aandacht te besteden aan de routes enkele pleisterplaatsen opgenomen een klein hoog venster, dat de trap naar de horizontaal gemetselde strek, soms versierd betekenis van het agrarisch erfgoed voor om nog wat langer te kunnen genieten van opkamer verlicht. Vanaf eind 16de eeuw met gepleisterde aanzet- of sluitstenen. onze geschiedenis en de identiteit van het het waardevolle culturele erfgoed dat dit werden ook langhuisboerderijen gebouwd Vanaf het eind van de 19de eeuw konden cultuurlandschap. Het Pact van Duiven- stukje van de rijk is. met een inpandige onderkelderde opkamer. dit ook gekleurde geglazuurde stenen zijn. voorde, een samenwerkingsverband van de gemeenten Voorschoten, Wassenaar en Voordat u aan uw fietsroute(s) begint, Leidschendam-Voorburg, en het Stadsge- geven we u kort wat informatie over de west Haaglanden hebben in het Jaar van de architectuur en historische structuur op Boerderij 2013 de handschoen opgepakt en rond het erf. Daarna staat niets u in om deze fietsroutefolder uit het Jaar van de de weg om op pad te gaan. We wensen u Boerderij 2003 te actualiseren om op die veel plezier op uw weg langs het agrarisch manier bij de inwoners en bezoekers van erfgoed in Voorschoten en Wassenaar. het gebied de waarde en het belang van het agrarisch erfgoed hernieuwd in papieren én J.Th. Hoekema, digitale vorm onder de aandacht te brengen. Burgemeester, portefeuillehouder Kunst en Cultuur Driebeukige stalindeling van Veurseweg 215. gemeente Wassenaar, Gevel van Veurseweg 348 met twee rondbogen in de De Veenwatering ter hoogte van de Horstlaan. Regiobestuurder Cultuur Stadsgewest Haaglanden Het dak gevel. De linker is een overblijfsel van een dichtge- De dakschilden werden gedekt met riet metseld raam. en vanaf de 15de eeuw ook met rode of gesmoorde (blauwe) Oudhollandse dakpan- Om de gevel verder te verlevendigen werden nen. In de 19de eeuw maakten verschillen- ook horizontale sierbanden (speklagen) de typen machinale dakpannen opgang, gebruikt. Enkele gevels maken daardoor zoals de platte Friese pan, die voorkomt op een rijke, stadse indruk, zoals de Lodewijk 4 5

XVI-gevel aan de Voorstraat 11. In de loop van de 19de eeuw werd inspiratie gezocht bij diverse historische stijlen (eclecticisme). Dit zorgde voor een wat rijkere uitstraling. Om verstoringen in de gevel te verhullen werd de gevel vaak gepleisterd, waarbij de schijnvoegen grote blokken natuursteen moesten suggereren.

Hooiberging aan de Laan van Koot 20. Het bakhuis van Generaal Spoorlaan 24. Principe van een karnmolen uit het boek Natuurlijke historie van Holland (1769-1778). Wagenschuur Karnhuis De wagenschuur - bedoeld voor wagens en Het houten of stenen karnhuis met vier of Beplanting ander materiaal - stond meestal evenwijdig zes hoeken kwam op het erf voor vanaf de In verband met de windvang werden rondom aan de oprijlaan, ter hoogte van de stal. 18de eeuw. Het karnhuis bevond zich ach- het erf loofbomen geplant. Leilinden voor Vaak vormde deze schuur één geheel met ter het woongedeelte naast de werkkeuken. de voorgevel zorgden ook voor verkoeling. een stalling voor paarden en kleinvee. Hier liep het paard rond om via een houten Het boerenerf omvatte daarnaast veelal rad de karninstallatie in de werkkeuken een moes- of siertuin en een boomgaard. in werking te brengen. Zo werd de melk Op die manier konden de bewoners van de gekarnd voor de bereiding van boter en boerderij in de eigen behoefte aan voedsel karnemelk. voorzien. Hagen begrensten het erf, dat toegankelijk werd via een smeedijzeren Zomerhuis en boenhok of –stoep toegangshek. Ook kwamen houten of Vanaf het midden van de 19de eeuw werd hardstenen palen voor, waarop de naam van een zomerhuis gebouwd naast de boerde- de boerderij vermeld stond. rij, vaak grenzend aan de waterkant. Deze ruimte diende in de zomer als bewoning en werd daarnaast voor schoonmaakwerk- zaamheden gebruikt. Aan de waterkant bevond zich de boenstoep om de melkvaten Boerderij Het Koopmanswelvaren op Voorstraat 11. en emmers in de sloot schoon te maken. Bij De wagenschuur (links) van boerderij De Raephorst Leidseweg 555 is deze overdekt uitgevoerd. Hooiberging uit 1876 aan Raaphorstlaan 18. Kenmerkend voor de Rijnlandse veeteeltbe- drijven is dat buiten op het erf hooi werd Bakhuis opgeslagen naast of achter de stal. Vier, Een enkele maal kunt u op de routes boer- soms vijf of zes houten (sinds de 20ste derijen met een stenen bakhuis met schoor- eeuw ijzeren) palen (roeden) (geen komma) steen aantreffen. Hierin werd het brood dragen een in hoogte verstelbaar dak. In gebakken en water gekookt dat gebruikt Voorschoten en Wassenaar staan ook veel werd voor schoonmaakwerkzaamheden bij 19de-eeuwse deels open houten schuren, die de kaasmakerij en de bereiding van var- in gebruik zijn als hooiberging. Deze schuren kensvoer. zijn gebouwd toen ze in eigendom waren van de heren van kasteel Duivenvoorde. Boenplaats van Leidseweg 555. Karnmolen van Oostdorperweg 206. 6 Boerderijenfietsroute 1 7 Boerderijenfietsroute 1 Voorschoten Noord

Voorschoten Noord Route: 10 km

DE VINK De route begint bij Station Voorschoten. ! «¬13 ! Via de Wijngaardenlaan rijdt u naar de «¬14 Voorstraat waar u bij het Ambachts- en d pa ra «¬15 Baljuwhuis, Voorstraat 12-14, aankomt. De st met lindebomen beplante Voorstraat vormt eem H het langgerekte dorpsplein dat zich vanaf van r. Ba de 10de eeuw ontwikkelde op een hoger gelegen deel van een strandwal. Van ouds- her stonden de meeste boerderijen aan de oostzijde van de Voorstraat met de voorgevel naar de straat gericht. Goede voorbeelden hiervan zijn Voorstraat 31 en 33 (1,2). ad Beide voorgevels zijn na een brand in 1867 Treubstraat 21 - 23 omstreeks 1971, kort voor de inp hw rs herbouwd. Kenmerkend voor de architectuur restauratie. Ge «¬12 uit die periode zijn de driedelige ‘Engelen- ramen’ op de verdieping met in het midden deel bevatte de werkkeuken en is vervan- «¬ «¬9 an 8 «¬11 een halfrond of kepervormig bovenlicht. gen door nieuwbouw. enla thov Bee Verder de Voorstraat in fietsend ziet u de Rechtdoor fietsend naar de Treubstraat ken- van «¬18 «¬10 «¬16 voormalige boerderijen Voorstraat 11 en nen de nrs. 21/23 (5) een interessante bouw- 13 (3,4), die ooit als herberg hebben ge- geschiedenis. Het rietgedekte middengedeel- VOORSCHOTEN «¬ 17 «¬ diend. Bij een restauratie van Voorstraat te is rond 1550 gebouwd. Begin 17de eeuw !! Start 7 W 11 in 1985-1988 is het 18de-eeuwse stal- is het aan de straat gelegen voorhuis met een ijn ga gedeelte verbouwd tot twee woningen. Het kleine onderkelderde opkamer ervoor gezet. weg «¬6 ard dse voorhuis met halsgevel in Lodewijk XVI-stijl In de 20ste eeuw was het pand verdeeld in en Lei laa uit omstreeks 1770 heeft een deuromlijs- drie woningen, waartoe ook het 19de-eeuwse n ting met pilasters. Van nr. 13 resteert het stalgedeelte behoorde. W.R. van Gulik wist in «¬5 gepleisterde woongedeelte en een iets ver- 1970 sloop van het pand te voorkomen en N «¬4 springend deel van de stal onder een steil met behoud van veel historische elementen is «¬3 «¬ «¬2 zadeldak. Dit in opzet nog 16de-eeuwse het pand zorgvuldig gerestaureerd. ¤ 1

0 250 500 750 1.000 1.250 Me ters Voorstraat 11.

Voorstraat 29, 31, circa 1910. 9

van Roon gebouwd op de fundamenten voormalige langhuisboerderij De Keerhoeve van het koetshuis van de buitenplaats. Om (nr 229). De naam is een verwijzing naar de meerdere van zijn nazaten te huisvesten is vorige naam “Wie kan keeren de hand des in 1880 voor de boerderij een extra woning heren”. Deze naam kreeg de boerderij na- gebouwd. Vervolgens is om dezelfde reden dat deze na een brand in 1916 is herbouwd in 1972 de stal tot woning verbouwd en in met gebruikmaking van restanten van de 2010 in oude stijl herbouwd. 17de-eeuwse voorganger. Op het achtererf bij de sloot is een kleine 18de-eeuwse schuur onder een pannen zadeldak be- waard gebleven. Na jaren van verwaarlozing vond in 1993 een verbouwing van de boer- derij tot dierenartsenpraktijk plaats. Voor de aanleg van het Treubplein werd in De kerkwerf met rechts het bondgebouw en links 1969 een groot gat geslagen in de aange- Leidseweg 104 met daarachter de hooiberg. U fietst terug links de Leidseweg op verder sloten bebouwing aan de Treubstraat. Hier Detail: roede van de hooiberg. richting Leiden. Voorbij nr. 258 rechts leidt stonden het 19de-eeuwse raadhuis en de een pad naar De Hooghkamer, de boerde- bekende boerderij van de familie Lekker- tot voor kort vanwege het gebrek aan lande- rij waaraan de straat zijn naam ontleent kerker, de Martinahoeve, die veel overeen- rijen tot het houden van vooral wat hobby- De Corneliahoeve circa 1969 met zicht op het (Hooghkamer 2) (10). Deze in opzet laat komsten vertoonde met Voorstraat 33. De vee, waaronder enkele kalveren, kippen en stalgedeelte dat in de 19de eeuw is voorzien van 16de-eeuwse boerderij ligt enigszins ver- bijbehorende landerijen liepen langs de schapen. Op het achtererf staat een karak- een manserdedak. scholen en wordt omgeven door een fraaie Molenlaan door tot aan de . Hier be- teristieke houten hooiberg. boerentuin en bijgebouwen als een open vindt zich nu een parkeerterrein met zicht Bij de stoplichten linksaf de Leidseweg hooiberging en een 17de-eeuwse vrijstaan- op de oude pastorie. U fietst door tot de verkeerslichten ter volgen. Het eerste fietspad links leidt naar de stal. De naam Hooghkamer is waar- hoogte van de voormalige Zilverfabriek. Hier de Corneliahoeve, (nr. 227) (8). Deze voor- schijnlijk een verwijzing naar het feit dat U vervolgt de route met een bocht links via is het de moeite waard stil te staan bij het malige pachtboerderij van Berbice was in de de opkamer relatief hoog was door de vrij het Treubplein naar rechts de Schoolstraat uitzicht rechts over de weilanden van de 18de eeuw eigendom van de Leidse botani- grote, met een tongewelf overdekte kelder. in tot aan de rotonde van de Leidseweg. Tot voormalige buitenplaats Vredenhoef. Mede cus Pieter de la Court van der Voort (1664- Een jaartalsteen 1651 herinnert aan één begin 20ste eeuw lag hier de grens van het dankzij de servituten die vanuit het land- 1739). Een deel van het erf wordt afgeschei- van de verbouwingen van het woongedeelte, dorpscentrum en begonnen de weilanden. goed Berbice en de boerderij Vredenhoef den door 18de-eeuwse tuinmuren, waarach- waarbij onder meer de kelder is veranderd. Het gemeentehuis uit 1925 en de Gerefor- (Leidseweg 202) (7) op deze weilanden ter de oranjerie van Berbice ligt, bestemd Het rietgedekte stalgedeelte achter het huis meerde kerk (Het Kruispunt) markeren het liggen is dit het laatste open weidegebied voor het overwinteren van kuipplanten. stamt uit de 18de eeuw, terwijl het iets begin van de bouw van diverse uitbreidings- tussen de Leidseweg en de Vliet. De kleine Schuin tegenover de Corneliahoeve staat de terugliggende zomerhuis links van de kelder wijken buiten de dorpskom. In de 18de langhuisboerderij is kort na 1850 door Jan in de 19de eeuw is toegevoegd. eeuw stond aan de oostzijde van de Leidse- Hooghkamer 2. weg tot aan de Oude Rijn zeker een tiental Leidseweg 202 in 2010 in oude stijl herbouwd. boerderijen. De meeste zijn inmiddels ver- dwenen, dan wel sterk verbouwd.

Fietsend richting Leiden is de R.K. Lauren- tiuskerk met bijbehorende pastorie (1868) het volgende stoppunt en een belangrijke blikvanger. Begin 20ste eeuw zijn aan het kerkplein behalve het Bondsgebouw ook een kleine langhuisboerderij (Leidseweg 104) (6) gebouwd. Deze laatste vervangt een ouder exemplaar. De tweede generatie Warmerdam die hier woont, beperkte zich 10 11

U fietst opnieuw terug en weer verder via komt doordat bij de bouw uitgegaan is van de Leidseweg. Links ligt bij nr. 279 (11) het het verkavelingpatroon van de polder. Met de woongedeelte van een voormalige rietgedek- bouw van de achtergelegen nieuwbouwwijk te langhuisboerderij, genaamd Lindehoeve. verloren deze boerenbedrijven hun functie. De voorgevel gaat bijna geheel schuil achter De geschiedenis van het naast Ter Wadding leilinden, maar is een nadere bestudering gelegen Bouwlust, Leidseweg 555 (13), waard vanwege het rijke snijwerk van de gaat terug tot de 17de eeuw en is verbon- windveren en het in gele baksteen uitge- den met de buitenplaats. In de 19de eeuw voerde siermetselwerk boven de gevelope- vond een verbouwing plaats en kreeg de ningen. De laatste boer, Van Paasen, moest boerderij een T-vormige plattegrond met omstreeks 1970 met zijn bedrijf stoppen. haaks op de woning een rietgedekt stalge- De bijhorende stal en wagenschuur werden deelte. Het door een ophaalbrug toeganke- De oudste van de drie boerderijen is Leid- Leidseweg 553. gesloopt, zodat alleen het woongedeelte lijke erf heeft veel van zijn charme behou- seweg 517-519 (15). Boerderij Nooitge- resteert. den. Links achter het woongedeelte bevindt dacht is midden 16de eeuw gesticht binnen U slaat bij de verkeerslichten direct rechts- zich naast de voormalige werkkeuken een een nu nog bestaande omgrachting. De af, de Trompweg in en volgt deze weg tot overdekte boenplaats uitgevoerd met fraai ophaalbrug is inmiddels vervangen door aan treinstation De Vink. Op het Trompplein snijwerk. een vaste brug. De L-vormige boerderij is via het Baron Van Heemstrapad gaat de begin 20ste eeuw gepleisterd in blokpa- route langs de spoorbaan (richting Cen- troon met schijnvoegen. Circa 1970 is de trum/Leidschendam). Bij het zwembad boerderij gerestaureerd met behoud van Het Wedde (Tuinderspad) rijdt u over de veel bouwhistorische details. Een tweede brug rechtsaf en volgt het pad langs het woning werd ruim 20 jaar later ingericht in water (Gershwinpad). Aan het einde van het 18de-eeuwse stalgedeelte. Veel karakte- de bebouwing gaat u linksaf voor de brug ristieken elementen op het erf zijn bewaard (richting Centrum/Vlietland) en via het gebleven, zoals een 17de-eeuwse rode bak- Straussplantsoen rechtsaf de Bachlaan in Leidseweg 340. stenen schuur, waar omstreeks 1870 een tot aan nr. 20-22 (16). zomerhuis voor is geplaatst. Hier werd Hier bevindt zich de voormalige boerderij Rechts bij nr. 340 (12) bevindt zich de tot ´s zomers gewoond. Tevens werd hier de Adegeest, waarvan de geschiedenis terug villa verbouwde boerderij Lammerenberg, melk gekarnd om boter te maken. Links zou gaan tot de late middeleeuwen. Oude die vernoemd is naar één van zijn bewo- van het zomerhuis ligt aan het water een afbeeldingen tonen een omgracht kasteel, ners, de familie Lammers. Het voorhuis is eenvoudige boenplaats en op het achtererf waarvan de eigenaar rond 1394 het recht kenmerkend voor de eclectische architec- staat nog de hooiberging. Inmiddels bestaat had twee zwanen te houden. Bij opgra- tuur uit omstreeks 1870. De symmetrisch Leidseweg 555. het boerderijcomplex uit drie woningen. vingen zijn echter geen middeleeuwse ingedeelde voorgevel wordt geaccentueerd Leidseweg 517 in 2003. door een verhoogd middendeel, dat voor- Het naastgelegen Vredebest, Leidseweg zien is van een eenvoudig engelenraam. 553 (14), was een groot agrarisch be- drijf met veel gronden en komt al voor Links naast de Lammerenberg loopt u het op 18de-eeuwse kaarten. Blijkens de voetpad op (de fiets aan de hand nemen) stichtingssteen is in 1886 een nieuwe lang- en bij de Korte Vliet slaat u linksaf het huisboerderij gebouwd. Twee rode beuken fietspad in. U volgt dit fietspad tot het ein- met daartussen een ophaalbrug markeren de en steekt daar de Leidseweg over naar het erf. De symmetrisch ingedeelde voor- de 18de-eeuwse buitenplaats Ter Wadding. gevel wordt verlevendigd door decoratief U volgt de Leidseweg links richting het gesneden windveren en gele bakstenen in centrum. Hier staan aan de rand van de de strekken boven de gevelopeningen. De Noord-Hoflandsche polder drie boerderijen T-schuiframen zijn bij laatste restauratie iets schuin ten opzichte van de weg. Dit voorzien van roeden. 12

Prent van Adegeest door Lutgers. Geveldetail van de Oude Adegeesterlaan 1. met wit gepleisterde sierblokjes. Aan het einde van de Oude Adegeester- Via de eerste straat rechts, de Charlotte de laan ligt temidden van de weilanden de Bourbonlaan, gaat de route langs de wei- nog functionerende boerderij Den Elst (nr. landen. U vervolgt de weg met een linker- 5) (18), die een goede indruk geeft van bocht over de Juliana van Stolberglaan. De een boerenerf, inclusief een fraai aange- weg eindigt bij de Wijngaardenlaan. legde tuin met hagen en loofbomen. Den Elst is kleiner dan Onder den Ackerboom, Om de fietsroute af te sluiten steekt u de maar heeft een vergelijkbare opzet. Bei- Wijngaardenlaan over en gaat links de bij- de boerderijen hadden hun oprijlaan via weg op. Aan het einde bij het tweede stop- Oude Adegeesterlaan 1, circa 1950. U fietst door tot het kruispunt en slaat daar de Elstlaan/Oude Adegeesterlaan. Begin licht volgt u rechts de Schoolstraat om bij rechts af de Prins Bernhardlaan in. Na het 20ste eeuw is bij een verbouwing van Den de volgende stoplichten over te steken en restanten aangetroffen. Na het beleg van verzorgingstehuis Adegeest rijdt u rechtsaf Elst het metselwerk door bepleistering aan schuin links terug de Voorstraat in te fiet- Leiden in 1574 was slechts sprake van de Oude Adegeesterlaan in. Hier bevindt het oog onttrokken en is een erker toege- sen naar het Ambachts- en Baljuwhuis. Op “een woning”, doch in later tijd werd graag zich links de voormalige pachtboerderij voegd. Wanneer u naar links fietst, biedt Voorstraat 54, dat in 1869 als woonhuis verwezen naar het adellijk verleden door van Adegeest, die bekend staat als Onder de Nassaukade een goed uitzicht op het is gebouwd voor M. van der Touw, verhuur- Adegeest een “ridderlijke Hofstede” te noe- den Ackerboom (Oude Adegeesterlaan 1) erf met aan de linkerkant een zomerhuis der van rijtuigen, kunt u bij Tries No. 54 men. Omstreeks 1790 werd de 17de-eeuw- (17). Na verbrand te zijn tijdens het beleg (circa 1870) met een gemetseld achtzijdig (www.triesno54.nl) even stoppen voor een se langhuisboerderij met uitgebouwde van Leiden, is de boerderij omstreeks 1585 karnmolenhuis. Hier liep vroeger een paard versnapering. U kunt ook doorgaan met onderkelderde opkamer verbouwd tot bui- aangekocht en herbouwd door de eigenaar rond om de karnmolen aan te drijven. fietsroute 2 of 3. Volg dan de route zoals tenplaats met een Engels landschapspark van Adegeest, Evert Claeszn. van Leeuwen. aangegeven vanaf de Wijngaardenlaan dat zich uitstrekte tot aan de Leidseweg. Het is een karakteristiek woongedeelte van Oude Adegeesterlaan 5. rechtsaf richting Station Voorschoten. Het Adegeestpark is hiervan een restant. een langhuisboerderij met inpandige kelder De oprijlaan liep via de Elstlaan, Oude aan de noordzijde. In de 19de eeuw werd Adegeesterlaan en Nassaukade. Nieuwe de stal vervangen door drie woningen, die verbouwingen volgden en eind 19de eeuw bij de laatste restauratie in 1957 zijn ge- overheerste weer de agrarische functie. De sloopt. Een zorgvuldige restauratie van het stal werd vergroot en het woonhuis met een woongedeelte volgde. Hierbij is de voorgevel etage verlaagd. De 19de-eeuwse veranda, weer voorzien van een zwart geteerde plint die rust op gietijzeren kolommen, bleef ge- met daarboven een witgekalkte band onder handhaafd. Bij een restauratie in 1977 werd de vensters van voorhuis en opkamer. De de stal tot tweede woning verbouwd. entree en de vensters hebben een rood gekleurde omlijsting en ontlastingsboogjes Colofon

Aanleiding Deze folder is in 2003 in het kader van het Jaar van de Boerderij 2003 en ter gelegen- heid van Open Monumentendag 2003 uitge- bracht onder auspiciën van de Historische vereniging Oud Wassenaer, Stichting Histo- risch Centrum Wassenaar en de Vereniging Oud, Groen en Leefbaar Voorschoten. In het kader van het Jaar van de Boerderij 2013 is deze folder geactualiseerd.

Samenstelling en redactie Robert van Lit, Carla Scheffer. Aan de folder 2013 heeft Rita Bakker meegewerkt. De fietsroutekaart hoort bij de publicatie Boerenerfgoed; het boerderijenboek van Voorschoten en Wassenaar (2006). Bij samenstelling van deze folder is uiterste zorgvuldigheid betracht. De redactie kan geen verantwoordelijkheid nemen voor even- tuele onjuistheden of onvolledigheden.

Fotografie en vormgeving TasT, projecten voor tastbaar erfgoed Hollandsche Rading

Archiefbeelden Gemeentearchief Wassenaar en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Niets uit deze uitgave mag worden verveel- voudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook, zonder vooraf- gaande schriftelijke toestemming

Uitgave TasT, augustus 2003; heruitgave december 2013.