ACTA ACADEMIAE VELEHRADENSIÍS

OUORUM EDENDORUM CURAM GERIT AD. ŠPALDÁK.

ANNUS VII 1912.

LES „ACTA ACADEMIAE VELEHRADENSIS« PARAISSENT OUATRE FOIS PAR AN. (A PRAGUE II=505) X

PRAGAE BOHEMORUM.

UMPTIBUS ACADRMIAE VELEHRADENSIS. TYPIS „ČESKOSLOVANSKÁ AKC. TISKÁRNA“ PRAGAE-I.186. Edi permisit RR. aep. Ordinariatus Pragensis. Index. Pars L

A. Špaldák, Oua ratione probari tentatum sit „Filiogue“ potius dicendum esse guam „per Filium“ p.. 1—18 A. Palmieri, De Orientalium in schismate defendendo peccatis p. 19—40 Georgii Coressti De processione Spiritus Sancti Dialogus in la­ tinum a Georgio Križanič conversus editur et prooemio et notis instruitur p. 40—50 A. Palmieri, De scriptoribus russis theologiae moralis gui theo­ logiae moralis lutheranae auctoritatem sečuti sunt p. 157—1060 Conspectus litterarum ad Academiae studia pertinentium: (Greg. Naz. IMezey S. I) Dr. Jos. HOLLERC. SS. R. Die Epiklese der griechisch-orientalischen Liturgien, p.59—68. — (M.Kuenburg) CLAUDE DELAVALCOBHAN, C. M. G., The Patriarchs of Constantinople, p. 68—69. — (4. Špaldák) Jos. MAUSBACH,Die katholische Moral u. ihre Gegner, p. 69—71. — J. TIXERONT, Histoire des dogmes dans Vantiguité chrétienne, p. 71. — E. VACANDARD,Etudes de critigue et d' histoire religieuse, p. 71—72. — IGNATIUSOTTIGERS. I, Theologia fundamentalis, p. 72—7T5. —. ANTONIUS STRAUB S. I., De Ecclesia Christi, p. 75—85. — (A. Buder) E. C. DEWIcK M. A., Primitive Christian Eschatology, p. 85—86. — P. PIERLING, La Russie et le Saint-Siéěge, p. 86—94. — (C. Baudenbacher) VICTOR FRINS, S. I, Dc actibus humanis, p. 94. — (A. Króss) FR. SNOPEK, Constantinus­ Cyrillus und Methodius, die Slavenapostel, p. 94—98. — (BI. Cresei­ mone) Report of the Nineteenth Eucharistic Congress, p. 98. — Bes­ sarione, p. 98—100. — (A. Spaldák) CHARLESGORE, The guestion of divorce, p. 160—167. — VIATOR,Divorce in its ecclesiastical aspect, p. 167—169. — Weidenauer Studien, 1911, p. 169—170. — (4. Pal­ míievi) L'Ami du Clergé, 1911, p. 170. — Revue pratigue d'Apologé­ tigue, 1910—1912, p. 170—171. — The Ouarterly Revicw, 1912, p. 171. — The Irish theological Ouarterly Review, p. 171. — The Month, 1912, p. 171. Varia: Interrogationes et responsa: N. WMalinovskij,Adguaestiones de peccati vírtutisgue natura, p. 100—101; A. Spaldák, De genere VI

auaestionum a nobis tractandarum, p. 101—103; Dr. L. Lercher S.. De transsubstantiatione, p. 103—108. — Gil. Cyrillus Křikava, C R. Praem., De iis, guae in conventu eucharistico Viennensi ad unio­ nis Ecclesiarum studia referebantur, p. 108—114. — Red. De con­ ventu IV. Velehradensi, p. 114—116; p. 172. — Additamenta, p. 116. Pars II. Litterae theologicae Slavorum: Ignatius Čehelskyj, De Ruthenorum orthodoxorum litteris theolog., p. 117—122. A. Palhnieri, De scriptis theologicis ac philosophicis, guae typis mandantur a societate libraria „Puť“ („Via“), p. 173—195 Conspectus singulorum operum recentium: BOHEMICA: (A. Bratič) P. VÁCLAVSMOLÍKC. SS. R., Encyklika J. S. Pa­ peže Pia X. „Pascendí Dominici gregis“ © učení modernistův, p. 122—124. — (Dr. Boh. Spáčil FILIP JAN KONEČNÝ, Mravní velikost Kristova důkazem Jeho božství, p. 124. — (Pavel Opavský) Cyrill 1909—1911, p. 125. — (M. Daněk) Časopis katol. duchovenstva 1908, p. 126—127. — (A. Novotný) Časopis katol. duchovenstva 1909, p. 127—-129. — Časopis katol. duchovenstva 1910, p. 129—133. — (Fr. Snopek) Dr. JOSEFZAVADIL,Velehrady Děvín a Nitra, p. 195—202. — (I. Kramář) J. RYBÁK,Poučení o hlavních ctnostech, p. 202—205. POLONICA: (Dr. T. Hudec) Ks. Dr. WLADYSLAWHOZAKOWSKki,Klemens z Aleksandryi o siedmdziesieciu tygodniach Daniela proroka, p. 133 ad 135. RUSSICA: (T. Cehelskyj) K. J. ROVINSKIJ,Mariavity v carstvě polskom, p. 135—137. — (M. Daněk) A. JA. ROŽDESTVENSKIJ,Kratkoe rukovodstvo k obličeniju socializma, p. 137—138. — (I. Cehelskyj) I. GALAHOV,Pe­ čalnaja stranica v istorii russkago religioznago samosoznanija p. 138. (A. Palmieri) P. B. GIDULJANOV,Izistorii razvitija cerkovno-pravitel­ stvennoj vlasti: vostočnye patriarhi v period četyreh pervyh vselen­ skih soborov, p. 138—145. — (I. Čehelskyj) V. PARHOMENKO,Očerk istorii Perejaslavsko-Borispol'skoj eparhii, p. 145—146.— (4. Novotný) Libri a. 1910 editi, (supplem.) p. 146—150. — (41.Špaldák) Ep. MIHAIL, Nad evangeliem, p. 205—214. — (M. Daněk) A. L. POGODIN,Istorija Bulgarii, p.214—217. — (Ad. Špaldák) Libri a. 1911 editi, p. 218—292. SERBICA: (Dr. Ioannes Šimrak) Vesnik Srpske Crkve 1910, p. 150—152. SLOVENICA: (Dr. F. X. Lukman et Ferd. Kobi) Voditelj 1909, p. 152—154. Externa de Slavis (4. Rejzek) p. 154—156 Nuntii procurationis p. 156 VII

Corrigenda

p. 46 infra I. 14 loco sdpůpsvos lege EVPÝLSVO3 p. 48 I. 16 donum donum? p. 48 l. 6 ) 9) p. 50 1. 19 ESSE est pb Bl „ L 1 9 9) p. 51 supral. 14 eius?* eius“*) p. 103 infra 1. 9 adde A. Spaldák. p. 105supral. 16 loco transsubstantionis lege transsubstantiationis p. 117 400.000 453.956 p. 117 12.000 8.000 p. 117 20.000 8.317 p. 117 » 200.000 215.000 p. 119 infra I. 9 loco NEPECOHHUHKON ICPECONHIHKON p. 120 „, 15 Syšyckyj Sušyckyj p. 121supra, 9 Benepa Beepax p. 121 20 Map CYMHHBCKHX XMAp CYMHEHLKHX p. 121 „ 24 NOALIBCKIIÍ NOAÍIBCKHNÍ p. 122 infra, 8 Cehelskyj Ignutius Ignatius Cehelskyj p. 171 10 irisch Irish p. 242 11 E. E p. 251 „I 4 Synodě Sinodě P. 251 » L 5 » Mir Mur p. 251 „112 , 31 32 p.251. , „Ki15, ul pl. Pp- 251 » » l. 21 » VIII XIII. p. 272 adde: Neofit, igum. Po puti podvižníkov (Na dobruju pamjať o starcéěMaksimě Pogorělovskom) Blagoslovenie Obiteli prep. Sergija. „Tro­ ickaja narodnaja besěda“. Kniž. 57-ja. Sergiev Posad 1909. Izd. i tip. Sv. Troick. Sergiev. Lavry. 160 (13X18). 28 str. C. 5 k. Věs 1 1. 3.000 ekz. Oua ratione probari tentatum sit „Filiogue“ potius dicendum esse guam „per Filium“. Theologi catholici „Filiogue“ suum defendentes alii concedunt verbis orientallum „per Filium“ accuratius rem significari, alii e0­ dem modo idonea esse ea existimant, alii occidentalium loguendi modum anteponunt. Inter hos invení paucos, gui rem rationibus explicarent. Auare alienum ab horum cCommentariorum instituto esse non puto, si rationem, gua „Filiogue“ aptius usurpari guam „per Filium“ demonstratur, fere neglectam proponam et exponam, ut de ea iudicari possit. Ratio est haec: Orientalium modus dicendi in ea obscuritate haeret, gua dogma de ss. Trinitate tum, Cum vitae interioris et aeternae Dei veritas ab efficientiae externae rationibus nondum clare notionibus distinctis internoscebatur, obvolutum erat. Ouod igitur non modo formula illa orientalium ab occidentalibus non agnita, sed pro ea alia formula introducta est, eo pertinet, guo la sententia non omnino vera et certe necessario Corrigenda Cor­ rigitur, gua personam primam ab aliis differre ut principium sine principio fingebatur et ea cum substantia divina confundebatur acsi Pater etiam sine Filio Deus esse posset. (Michelis, Katholische Dogmatik. Freib. in Br. 1881, p. 455)". Nititur haec ratio ea mysterii ss. Trinitatis explicatione, guam imprimisUphues, Michelis, Justus proposuerunt. Óui hu­

) „ich erkenne und empfinde in der ersteren [orientalischen Fassung] cinen leisen Anklang an jene noch nicht zur vollen Klarheit durchgedrun­ gene dogmatische Kampfesstellung in der Kirche, welche dic Wahrheit des inneren und ewigen Lebens Gottes von den Entwicklungsmomenten seiner Wirksamkeit nach aussen noch nicht ganz rein im Begriffe geschieden hatte, und sche in der Desavouierung der orientalischen Formel (der Gecistaus­ gehend vom Vater durch den Sohn) cíne notwendige Ergánzung des dogma­ tisch in dor Lehre von der Trinitát gemachten oder zu machenden Fort­ schritts iiber die Stellung hinaus, wo Wir nicht ganz richtig die erste Person den anderen gegenůber als das principium sine principio denken, worin, wie gezeigt wurde, nur die unberechtigte Práponderanz des aristotelischen Substanzbegriffes sich geltend macht“. Acta Academiae Velehradensis. 1 manae mentis infirmitate considerata atgue ex ipsius natura repe­ tita hoc modo ad rationem suam pervenerunt: Duplex est genus obiectorum, guae mens seu conscientia?) nostra amplectitur. Alia enim elementa nervis certo modo affectis

?) „Das Wort Geist gehórt jenem allgemeinen Gebrauche oder viel­ mehr Gesetze unserer menschlichen Sprache an, wonach wir auch das Un­ sinnliche und Ideale nur durch Bilder aus der Sinnenwelt bezeichnen kónnen, und insofern ist es auch nicht meine Absicht, das Wort Geist zu bekámpfen oder zu verbannen. Auch hat die Sprache hier wie berall ihre durch jene Notwendigkeit keineswegs unterdriickte wahre Intention je nach dem Cha­ rakter der einzelnen Sprachen deutlich genug ausgedriůckt... Aber wie wenig diese ursprůngliche gewissermassen naive Sprachintention unserem ganz nach der naturalistischen Seite hin entwickelten philosophischen Den­ ken gegeniber ausreicht, davon wird das geringste Nachdenken iiber den verworrenen geltenden Sprachgebrauch in Betreff des Wortes Geist iber­ zeugen. . ©..In einer solchen Lage ist das klare Denken ohne Zweifel berechtigt, weil genotigt, der Deutlichkeit wegen einen neuen Terminus zu gebrauchen. Neu ist aber der Gebrauch des Wortes und des Begriffes Bewusstsein, wie ich ihn hier fiir meine Ausfiihrung feststelle, insofern, als wir dem geltenden Sprachgebrauche gemáss mit dem Worte Bewusstsein streng genommen nur das aktuelle Bewusstsein, also den Akt des Bewusst­ seins oder den Zustand des Bewusstgewordenseins bezeichnen, ich aber hier mit Bewusstsein nicht etwa nur den Zustand des Bewusstseins im Gegensatze zu dem Aktus, auch nicht bloss die Fáhigkeit oder die Kraft und Energie des geistigen Bewusstseins, welches immer noch als wesentlich am Stoffe und dem stofflichen Kórper als seinem Suppositum haftend ge­ dacht wird, sondern das bewusste Sein als das geistig Seiende gegeniůber dem Kčrper als dem stofflich Seienden bezeichnet haben will, wobei ich mir jedoch das tiefere Gesetz der Sprache nicht in der Weise zu miss­ achten erlaube, dass ich mit Hartmann vom Bewusstsein als philosophischen Terminus = bewusstes Sein nun gleich einen Plural: die Bewusstseine bilde, als ob ich das Bewusstsein als geistiges Seín, um es als individuell real und subsistent zu denken, mír nun gleich wie ein stofflích individuelles, wie einen organischen Leib, eine Pflanze oder ein Tier denken oder víel­ mehr vorstellen miisste. Ich werde, wenn ich des Plurals benotigt bin, dafiir lieber bewusste Wesen sagen, damit ich nicht, um aus dem lateinischen Sprachgebrauch zu reden, den amor mít dem amores zu verwechseln scheine, obgleich ich mir anderseits den Singular Bewusstsein durchaus nicht rauben lassen kann, um zu bezeichnen, dass ich eben das Bewusstsein als die Substanz des geistigen Seins meine, wie den Stoff als die Substanz des Koórpers. In der Verbindung „bewusstes Wesen“ ist doch immer nur das Bewusstsein als ein Prádikat, eine Eigenschaft oder eine Tátigkeit an dem an und fůr sich genommenen Wesen gedacht. — Die náchste Aufklárung ber diesen Gebrauch des Bewusstseins als philosophischen Terminus wird uns die aus dem Standpunkte der exakten Wissenschaft nachgewiesene Berechtigung dieses Gebrauches geben. Ich spreche philosophisch vom Bewusstsein, wie die Naturwissenschaft vom Sauerstoff, Kohlenstoff u.s.w. Námlich wir stossen indem wir die Erscheinung kůnstlich zerlegen, auf Stoffe, deren Kenntniís und Unterscheidunga von anderen fůr uns durchaus an gewisse Symptome ihrer Wirksamkeit gekniipft ist, die wir als stoffliche Realitát (Substanz) iesthalten und substantivisch bezeichnen, ohne dass Wir sie als solche in ihren“ Dasein ergreifen oder sie anders als nur durch das Denken und den Schluss konstatieren kónnen. Dass es im Grunde mít der ganzen sinnlichen Erkenntnis nicht anders bestelit ist, werden wir spáter genau ersehen. So ist mir das aktuelle Bewusstsein im Menschen das Sym­ ptom scines, im Gegensatze zum Korperlich-stofflichen, geistigen Seins, nascuntur seu efformantur — dico visa et notiones; guae elementa empirica (seu „a posteriori“) vocari possunt; alia hoc modo non efformantur, dico verborum comprehensionem seu enuntiationem?), aua spiritus, materia, ens infinitum signilicantur, enuntiationem substantivam, gua lex identitatis significatur, enuntiationem activam, gua lex causalitatis significatur; guae elementa rationalia („a priori“) vocamus“). Hoc discrimen non idem est guod inter empiriam et

und mit demselben Rechte, womit der Chemiker aus der Befórderung des Verbrennungsprozesses und den anderen Symptomen auf das Vorhanden­ sein eines besonderen Stoffes, des Sauerstoffes schliesst, und denselben sSubstantivisch als eine Substanz bezeichnet, mit demselben Rechte schliesse ich exakt aus den aktuellen Bewusstseinsáusserungen im Menschen auf das Dasein des Geistigen in ihm, welches ich solange mit exaktem Rechte als Bewusstsein, d. h. als das Seiende, die Substanz, deren Energie oder Tá­ tigkeit das aktuelle Bewusstsein ist, bezeichne, als dieses aktuelle Bewusst­ sein im Menschen von allem anderen, was uns in der Wirklichkeit ent­ gegentritt, unterschieden werden muss und aus der stofflichen Organisation des Leibes nicht erklárt werden kann“. MICHELIS,Kath. Dogm., p. 15—17. s) „Das Denken besteht in der gesetzmássigen Verbindung der Sprach­ wórter [objektivierten Klangempfindungen, also Vorstellungen: p. 33] zum Satze [jeder Versuch, die Vorstellungen fiir sich allein ohne Worte zu ver­ binden, misslingt. Ja noch mehr. Selbst wenn wir fr jede von beiden Vor­ stellungen ein entsprechendes Wort gewáhit haben, sind wir noch nicht imstande die Vorstellungen selbst (unmíttelbar) zu verbinden, p. 27; cf. MI­ CHELIS,Kritik d. Giintherschen Philosophie. Paderb. 1854 S, 88]... Welches ist denn nun das Gesetz, die Norm, gemáss der wir aus Sprachwórtern Sátze bilden kónnen? Unter welcher Bedingung wird aus den Sprachwór­ tern ein Satz? Nur... unter der Bedingung, dass das eine Wort ein No­ men... und das andere Wort ein Verbumsei... Das eigentlich satzbildende Element ist aber das Verbum .. Eben dadurch, dass es zum Zwecke der Satzbildung einer bestimmten Wandlung und zwar einer personlichen Ab­ wandlung unterworfen wird, zeigt es sich im Satz als das eigentlich ver­ knipfende, verbindende, zusammenhaltende Glied... Wer immer denken will, muss Substantiv und Verbum mit einander zum Satze verbinden... Das ist das Gesetz des Denkens, dem wir gehorchen miissen, wenn Wir denken wollen. Die Verbindung der Sprachworte ist unsere Sache, aber sie macht nicht das Denken, nur durch die Verbindung von Substantiv und Verbum denken wir, wie der Chemiker nicht durch die Verbindung von irgend welchen Elementen in irgend welchen Verháltnissen, sondern nur durch die Verbindung von Sauer- und Wasserstoff im Verháltnis von 2 zu 1 Wasser herstellen kann ©.. Es ist von hochster Wichtigkeit, das Urteil vom Satze streng zu unterscheiden. Man kann sagen, das Urteil sei der Zweck dos Satzes, aber im Urteil erschopft sích keineswegs der Begrifi des Satzes .. In jedem Gedanken wird also eine doppelte Beziehung gesetzt: cine Bezichung des Verbums auf das Substantiv, welche die Personen­ wandlung des Verbums herstellt und cíne Beziehung der entsprechenden Wirklichkeiten auf einander, welche entweder bejahend oder verneinend ist. Jene Bezichung ist der Satz, diese Bezichung ist das Urteil. UPHUES,Das Wesen des Denkens, pag. 37—46. „Auch das formalste Urteil ist als Denk­ process doch nur móglich insoweit es Satz ist, d. h. die Ausglcichung der Kategorien des Seins und der Bewegung in sich enthált“ MICHELIS,Dic Philosophie Platons I 264. Cf. II 342 ss.; Kritik der Giinth. Philos. 126 ss. Beitráge zur Reform der Grammatik octc. +) Der Denkende, das Ich, hat dic Eigentiimlichkcit, dass wir uns das­ selbe in kciner Wecise vorstellen kónnen Dieses denkende Ich haben jo rationem. Nam guamdiu empirica illa elementa sola manent, ne­ gue cogifare, negue experiri, Cognoscere dguicguam possumusó). wir einzig und allein in dem Denkact, der Verbindung der Vorstellungen, als das die Vorstellungen verbindende und zusammenhaltende Band. Die Vorstellungen kónnen sich gegenseitig wecken und so zu einander gesellen, associieren, aber sie kónnen sich nicht von selbst zu Aussager, Behauptungen, Urteilen verbinden, dazu bedarf es des aussagenden, behauptenden, urtei­ lenden Ich. In jedem Denkact steckt also ausser den beiden Vorstellungen, die verbunden werden, das nicht vorstellbare denkende Ich, und zwar nach seiner vollen Wirklichkeit als das zusammenhaltende und verbindende Band der Vorstellungen (p. 26.)... Das Verbum geht dadurch, dass es die Personen­ wandlung in sích aufnimmft und die unvorstellbare Person zum Ausdruck bringt, ganz wesentlich ber die Stufe der Vorstellung hinaus. Gerade da­ durch |. ist es der Bildner und Erzeuger des Satzes. Das Verbum also und der Satz — das folgt mit Notwendigkeit — en sprechen jenem Stande unseres Denkens nicht, verměge dessen dasselbe ganz und gar auf dle Vorstellungswelt angewiesen ist und mit den Vorstellungen als seinem Ma­ terial operiert (52)... Allerdings ist der Satz nicht in demselben Sinne ein Bewusstseinsinhalt, wie die sinnlichen Vorstellungsbilder und Begriffe.Letztere sind die Bestandteile unserer Sátze, der Satz hingegen ist die Bewusstseins­ thátigkeit selbst. Er ist darum in gewisser Hinsicht mehr als blosser Be­ wusstseinsinhalt, er ist vielmehr dasjenige, wodurch wir uns unserer Be­ wusstseinsinhalte bewusst werden. Sofern indes die Bewusstseinsthátigkeiten in erster Linie zum Bewusstsein gehoren, kónnen wir sie immerhin Bewusst­ seinsinhalte nennen, důrfen dabei aber unter Satz bei Leibe nicht das fer­ tige gesprochene oder geschriebene Sprachganze verstehen — das ist nichts als ein Vorstellungsbild — der Satz bedeutet uns, sofern er ber Vorstellung und Begriff hinausgeht, eben nichts als die Bewusstseinsthátigkeit des Ver­ bindens der Worter, nicht die fertigen Wortverbindungen, welche ihr Resultat sind. Im Satz in diesem Sinne haben wir in der That einen Der die Vor­ stellungsbilder und Begriffe hinausgehenden Bewusstseinsinhalt. Im Verbum des Satzes als dem eigentlichen Satzerzeuger kommt die Person, das Ich, der Geist zum Ausdruck, aber nur im Verbum, sofern es eben thatsáchlich den Satz erzeust, im verbum finitum. Diesem tritt der zweite Satzbestandteil, das Substantiv, als gegensátzliche Bildung gegenůber, sofern dasselbe einen Ausdruck schafft fůir das unpersonliche Ding, also fir die Natur. Indem das satzerzeugende Element, das verbum finitum, die beiden Bestandteile des Satzes thatsáchlich miteinander verbindet, bildet es im Vereine mit dem Substantiv einen Ausdruck fůr das iiber den Gegensátzen stehende Un­ endliche «.. Die Bestandteile des Satzes, dis Substantivum und Verbum, jedes fiir sich genommen und aus der Satzverbindung gelóst, sind ebenso wie das Resultat dieser Thátigkeit des Satzerzeugens ..., der fertige gespro­ chene oder geschriebene Satz, nichts als Vorstellungsbilder. Ja noch mehrl Sobald wir úber die im Verbum ausgedrůckte Person, iiber die im Sub­ stantiv ausgedriickte Natur, iber das im Satze ausgedrůckte Unendliche refle­ ctieren, . —.stellenwir uns diese Wirklichkeiten sofort und notwendig unter einem sinnlichen Bilde vor; wie wir bei der sinnlichen Wahrnehmung die Vorstellungsbilder fůr die wirklichen Dinge halten, so denken wir notwendig bei allen unseren Untersuchungen ihre Gegenstánde ... unter einem Vor­ stellungsbilde... Die Uberwindung des Vorstellungsbildes und Vorstellungs­ standpunktes ist darum immer nur eine momentane, an den Act der Satz­ bildung und des Denkens gebundene ©.. Es ist klar, dass auch der Sub­ stantivsatz und Activsatz nicht als fertiges und abgeschlossenes Resultat einer Thátigkeit, sondern eben als die Thátigkeit der Wortverbindung selbst gefasst, cinen iiber dic Vorstellungsbilder und Begriffe hinausg:chenden Bewusstseinsinhalt biecíecn.UPHUES 128. 9) DiceVorstellung, sofern sie eine Objectivation der Empindung ist, Et guatenus elementa empirica non possunt oriri nisi ope elemen­ torum rationalium, illa a posteriori, haec a priori dici possunt. E mundo ficticio, in guem nos elementa empirica mentis nostrae coniciunt (cum sonos, colores, extensionem, tempus etc. pro rebus habemus aegue ac materiam, Deum) guemaue ea philo­ sophia ratum habet, guae visa notionesgue nostras veras rerum imagines esse statuit, educimur et ad mundum veritatis perducimur solis rationalibus elementis. Si solis empiricis elementis duceremur, nihil facere possemus nisi statuere ea, guae sensibus nostris fin­ guntur, re esse. Ego nostrum, guod uf res vera mundum illum sensibilem ficticiumgue transcendat, non cognoscimus nisi in enun­ muss als eigentliches Denken bezeichnet werden... Wir sind zur Erzeugung der Vorstellungsbilder nicht schlechthin und einfach auf unsere Thátigkeit des Vorstellens angewiesen. Wáre dieses der Fall, dann wůrden die Vor­ stellungsbilder gar nie zustande kommen, da das Vorstellen als Denken ja vielmehr die Vorstellungsbilder voraussetzt. In den Wóortern der Sprache werden uns vielmehr die Vorstellungsbilder geboten und in den Sátzen der Sprache lernen wir ihre gesetzmássige Verbindung kennen, diese Wóorter und Sátze nachsprechend werden in uns die vom Vorstellen vorausgesetzten Vorstellungsbilder geweckt, und wird von uns zugleich die Thátigkeit des Vorstellens geibt.“ UPHUES, p. 113. Cf. JUSTUSs,Das Christenthum, p. 19. — MICHELIS,Kath.Dogm. 380:,Hóren und Sehen gehóren fiir das Bewusstsein so zusammen, wie Ohr und Auge organischals die hochsten Sinneswerkzeuge am Kopfe zusammengestelit sind. Die Augen offnen und den organischen Lichtein­ druck aufnehmen, kónnen wir ohne zu hóoren;aber sehen d. h. aus der orga­ nischen Wechselwirkung die Vorstellung gestalten und die Gegenstánde unter­ scheidend unserem Bewusstsein einordnen, das kónnen wir nicht ohne das Wort, welches wir hórend vernommen haben. Um diese Thatsache, wie sie darliegt, zu verstenen, muss ich erkennen, erstens, dass diese Beziehung meines Mikrokosmos zu der Ausgestaltung des Makrokosmos, welche die organische Wechselbeziehuncg bis zur Erzeugung der Bilder im Auge bedingt, nicht mein Werk, aber die Disposition einer leitenden schaffenden Vernunft ist, und zweitens, dass das Wort mir irgendwie den Einblick in diese Dis­ position und ihren Zusammenhang im Ganzen eroffnet, so dass nun das Bewusstsein im Stande ist, selbstthátig die Bilder zu gebrauchen, welche die Natur ihm vorgebildet hat. Beim Hóren werde ich ohne Zweifel in der­ selben Weise wie beim Sehen eine fixierte Bewegung des in's Gehirn verlaufenden Nerven annehmen miissen. Erst in dicser Verkniůpfung des Gehóres d. h. des gehorten Wortes, der Sprache, mit dem Gesichte, gewinne ich die Moglichkeit, den Begriff der Vorstellung d. h. des Vorstellungsbildes klar zu erfassen. Das Vorstellungsbild ist cín Werk des Bewustsseins, welches dabei die Funktion des Malers und des Photographen in sich vereint, also das Werk einer schafienden Thátigkeit, zu der das Bewusstsein, insoweit es im Individuum kórperlich gebunden ist, nur durch das Wort, welches eine Bewusstscinsiusserung von einem schon im aktuellen Bewusstsein stehenden ist, angeregt werden kann. Das Vorstellungsbild (der Begriff) ist nicht etwas Bleibendes, Permanentes in mír, ausser insoweit ich eine blei­ bende, durch die Ubung erlangte Richtung der Molekularbewegung in meinem Gehirne annehme, sondern jedes Mal eine neue Bewusstseinsthátigkcit, dic aber dann durch die Sprache, welche die Erweckung von Vorstellungen oder Begriffen an feste Laute knůpft, dirigiert und erleichtert wird.“ Čf. Kritik der Giintherschen Philos. p. 53 et Kath. Dogm. p. 30, ubi hanc doctrinam a conc. Vaticano improbatam non esse probat. tiationes); hoc ego ducit nos ad cognitionem verae notionis naturae, ut rei illi contrariae?) et ad cognitionem infiniti, guod rebus finitis

6) „Unser Denken kommt nur dadurch zustande, dass wir die Vor­ stellungen mittelbar durch Worte zu Sátzen und Urteilen verbinden. Das­ jenige nun, was die Vorstellungen und Wěorter zu Sátzen und Urteilen verbindet, nennen Wir unser Ich, unsern Geist, unsere Person, das denkende Princip in uns. Wie immer dieses Ich beschaffen sein moge, soviel ist sofort klar, dass ohne das die Vorstellungen und Worte verbindende Ich von einer Verbindung der Vorstellungen und Worte, von Sátzen und Utrteilen, von Denkacten keine Rede sein kónne. Dieses Ich steckt recht eigentlich mit seiner ganzen Wirklichkeit als das die Vorstellungen und Worte zusammen­ haitende Band in den einzelnen Sátzen, Urteilen, Denkacten drin. Das Ich ist der einzige Moglichkeitsgrund, die unumgángliche Voraussetzung, das innerste Wesensconstitutiv unserer Denkacte. So wenig wir darum an der Wirklichkeit unserer Denkacte zweifeln kónnen, ebensowenig kónnen Wir an der Wirklichkeit unseres Ich zweifeln. Ein solcher Zweifel wáre ja wieder ein Denkact und wůrde als solcher das Ich als sein innerstes Wesens­ constitutiv notwendig fordern. Das Ich ist darum fůr uns von allem Wirk­ lichen das allergewisseste. Es ist nicht eine Realitát ausserhalb unseres Bewusstseins, dic wir erst zu suchen und festzustellen hátten, es ist vielmehr das Bewusstsein selbst Freilich, wenn wir das Ich zum Gegenstand unsers Denkens machen wollen, dann miůissenwir es behandeln wie alle anderen Wirklichkeiten,die ausserhalb unseres Bewusstseins sind und ewig ausserhalb desselben bleiben, wir miissen uns von ihm eine Vorstellung machen und diese Vorstellung in Sátzen und Urteilen objectivieren ... Es gehórt dieses Ich freilich in keiner Weise der Vorstellungswelt an, deshalb haben wir keine Vorstellung von ihm, wir můssen, wollen wir €S zum Gegenstand des Denkens machen, eine Vorstellung fiir dasselbe aus der Vorstellungswelt entlehnen, wie wir úberhaupt alles unter korperlichen Bildern uns denken miissen. Aber wollten wir darum, Weil es an sich nicht vor­ stellbar ist, seine Wirklichkeit leugnen, so wůrden wir damit die ganze Vorstellungswelt vernichten. Denn eine Vorstellungswelt gibt es eben nur durch das unvorstellbare Ich.“ UPHUESp. 71 (n. 45). 7) „Mit der Erkenntnis der Wirklichkeit unsers Ich haben Wir in der Welt der Wirklichkeit cinen festen Punkt gewonnen, von dem aus Wir weitere Schritte thun kónnen. Unser Ich findet sích nach dem Zeugnis unsers Bewusstseins im Gegensatze. Seine Welt ist die Innenwelt, der eine Aussenwelt gegeniůbersteht. Es charakterisiert sich uns als endlich. Sein Bewusstsein ist nicht etwa ein einziger ununterbrochener, allumfassender Act, sondern setzt sich aus einer ganzen Reihe von einander inhaltlich verschiedener, also endlicher Acte zusammen. Das Ich ist das Thátigkeits­ princip dieser Acte. Das Thátigkeitsprincip muss den Acten entsprechen. Sind also diese endlich, so muss auch jenes endlich sein... Ist nun aber das Ich eine endliche Wirklichkeit, so muss auch das andere Ding, mit dem es einen Gegensatz bildet, nicht blos ein Gedanke in uns, es muss ebenfalls eine wahre Wirklichkeit sein. Es ist richtig, dass ein endliches Ding zunáchst blos den Gedanken eines andern endlichen Dinges notwendig macht, mit dem es einen Gegensatz bildet. Es ist aber leicht einzusehen, dass wir, wenn wir die Wirklichkeit eines endlichen Dinges annehmen, mit dem blossen Gedanken eines andern Dinges, das mit ihm einen Gegensatz bildet, nicht ausreichen, wenn wir nicht das Nichtsein des endlichen Dinges als Wirk­ lichkeit nehmen wollen. Halten wir námlich an der Wirklichkeit eines end­ lichen Dinges fest, so werden wir solange das Nichtsein desselben als €ine Wirklichkeit nehmen miissen, als wir nicht ein anderes wirkliches end­ liches Ding gefunden haben, das nicht das erste ist, also in der Welt der Wirklichkeit das Nichtsein des ersten vertritt. Ist demnach das endliche Ich eine wahre Wirklichkeit so muss auch das andere endliche Ding, das mit inter se contrariis superius estS). Itague veri mundi cognitio in elementis mentis rationalibus posita est, negue aliunde repeti potest. ihm einen Gegensatz bildet, eine wahre Wirklichkeit sein. Es ist also sicher, so gut wie es eine Innenwelt, die Welt des Ich gibt, so gut gibt es auch eine Aussenwelt, sofern wir námlich unter letzterer das mit dem Ich im Gegensatz stehende Wirkliche verstehen. Unsere náchste Aufgabe ist die, diese Aussenwelt náher zu bestimmen. Da wir sie nur als das mit unserm Ich im Gegensatz stehende Wirkliche kennen, so kann ihre Beschaffenheit natůrlich nur aus der Beschaffenheit unsers Ich erschlossen werden. Unser Ich ist Bewusstsein, demnach Person, Geist. Das mit ihm im Gegensatz stehende muss also Nichtbewusstsein, Sache, Natur sein [Cf. JUSTUSp. 32]. Unser Ich ist sich selbst erfassendes, sich selbst bestimmendesalso eigentlich selbstándiges Thátigkeitsprincip, seine Thátigkeiten sind darum Handlungen, das mit ihm im Gegensatz stehende Wirkliche kann nicht selbstándiges Thátigkeitsprincíp, nicht Tráger von Handlungen sein, in ihm kann nur von Ereignissen, Begebenheiten, Vorgángen die Rede sein. Das Ich als selbstándiges "Thátigkeitsprincip und Tráger seiner Handlungen ist Ein­ zelwesen, Individuum im strengen Sinne, es muss deshalb mit Seinesgleichen im strengen Sinne eine Vielheit bilden. In dem mit ihm im Gegensatz ste­ henden Wirklichen kann es keine wahren Individuen geben, dieses Wirkliche muss im strengen Sinne eine Einheit bilden. Ausgedehnt, materiell kann das mit dem Ich im Gegensatz stehende Wirkliche in keiner Weise sein. Wie es keine nebeneinander bestehenden Dinge gibt, so gibt es auch keine nebeneinander bestehenden Teile von Dingen... Es gibt darum keine Ausdehnung, kcin Ausgedehntes, keine Materie. Die Beriihrung der Teile, ihre Continuitát ist wie das Nebeneinander und der Raum ůúberhaupt durchaus Formalbegriff. [Cf. MICHELIS,Kritikd. Gintherschen Philosophie 118; Phil. Platons I 114). Wir nennen das mit dem Ich im Gegensatz stehende Wirkliche Natur, aber wir verstehen darunter keineswegs die ausgedehnten Kórper, die den Vorstellungen in der Welt der Wirklichkeit zu entsprechen scheinen, sondern nur das mit dem Ich im Gegensatz stehende Wirkliche. In der Natur gibt es weder ausgedehnte, noch einzelne Koórper,úberhaupt keine Einzelwesen, sie bildet eine durchaus ausdehnungslose Einheit. Unserm an die Vorstellung gebundenen Denken freilich scheint mit der Aufhebung der Ausdehnung alle Realitát zu entschwinden. Ist ja doch das Ausgedehnte, selen es nun Linien, Fláchen oder Kórper, der Hauptinhalt jeder Vorstellung. Aber wie wir uns trotz der Gebundenheit unsers Denkens an die Vorstellung in der richtigen die Vorstellung iiberwindenden Begriffsbestimmung unsers Denkens nicht irre machen liessen, so darf uns die Gebundenheit unsers Denkens an die Vorstellung auch nicht in der richtigen Auffassung der Wirklichkeitbehindern. Zudem lehrt uns die Naturwissenschaft die Welt, in welche die Vorstellung uns einfiihren will, als cíne Welt des Scheines kennen .... UPHUESp. 72—74. Cf. MICHELISin Natur und Offen­ barung IV 283; VI 174, 569; VII 507: Kritik d. Gůinth. Ph. p. 194—208; VOSEN, Das Christenthum* 108. 8) „Was Gecistund Natur bei wesenhafter Verschicdenheit sind, das ist Gott in rcaler (substanzieller) Einheit, oder Gott ist die reale Einheit von Gcist und Natur“. JUSTUS,Das Christenthum im Lichte Wien 1883 p. 38; cf. 41. — „Io 3akKony oGpaTnaro MBNUICHÍSMJOJZKHO3AKMOUHTP,1TO eCT6 Bor, ROTOpbIÍ KAR AOCOTIOTHOC COBRAHIC, CCTb AÓCOJHOTILIM CHHTC3L AVXA I MA­ Teplt, HC 3AÓLIBAA Up 3TOWB, UTO CAMAL HPDOTIBONOTOJKINOCTL/(YXa MaTeplt AHA TOJPKO BP TBOpTCCKOMDaxTb; Boaieup“. BOLOTOV, Xp. irTenie 1881 II 559. „Geist und Natur sind also die ersten Wirklichkeiten die wir mit Sicherheit gewinnen. Sie stehen mit einander im Gegensatz. Dieser Gegen­ satz ist kein Wirkliches, er ist nur ein Formalbegriff. Sobald wir den Ge­ gensatz als einen Formalbegriff erkennen, haben wir eingesehen, dass er zum Realen an und fiir sich genommen nicht gehórt, dass das Reale an sich durchaus gegensatzlos ist, wir haben das Reale an sích als das Gegen­ Negue enim verus mundus ipse per se apprehendi potest negue syllogismis cognosci. Non apprehenditur, guia mens extra se in satzlose gedacht. Das Gegensatzlose ist das Unendliche. Mit dem Gedanken des Gegensatzes als eines Formalbegriffs ist der Gedanke des Realen an sich als des Gegensatzlosen, Unendlichen gegeben. Mit der Annahme der Wirklichkeit der Gegensatzglieder ist auch die Annahme der Wirklichkeit des Gegensatzlosen, Unendlichen notwendig. Die Gegensatzglieder sind nicht das lautere Sein selbst, das Reale an sich, sie sind nur durch Teil­ nahme am Sein, also setzen sie das Sein selbst, das Reale an sich voraus. Sie haben ihren Grund in dem lauteren Sein und als von ihm begrindet, verursacht, nehmen sie Teil am Sein. Ohne das reale, sie begriindende Gegensatzlose haben die Gegensatzglieder keinen Halt in sich. Nur auf einem Wege kónnten wir dazu kommen, anzunehmen, dass die Gegensatz­ glieder an und fiir sich selbst bestánden und des sie begriindenden Gegen­ satzlosen nicht bedůrften, wenn wir námlich den zwischen ihnen bestehenden Gegensatz als etwas Reales fassten. In diesem Falle námlich wiirden die Gegensatzglieder einander innerhalb der Schranken halten und so wenigstens Grund ihrer Endlichkeit und Beschránktheit sein. Wir wissen, dass der Gegen­ satz lediglich ein Formalbegriff ist und darum kónnen wir des Gegensatz­ losen und Unendlichen als realen Grundes der Gegensatzglieder nicht ent­ behren, sobald wir die Gegensatzglieder als real betrachten wollen. Wir haben schon gesehen, dass wir das Unendliche und Gegensatzlose entgegen seinem Begriffe im Gegensatz denken miissen. Auch unser Begriff des Un­ endlichen und Gegensatzlosen ist ja ein endlicher, gegensátzlicher. Wir miissen das Unendliche als mit der Welt der endlichen Dinge und Gegen­ sátze einen Gegensatz bildend denken, obgleich dasselbe iiber allen Gegen­ satz erhaben ist. Es kommt darum vor allem darauf an, dass wir uns die vollige Unangemessenheit unseres Denkens vom Unendlichenmit seinem Gegenstande zum Bewusstsein bringen .. Nur im Gedanken des Unend­ lichen, des Gegensatzlosen, des lauteren Seins fassen wir den zwischen den endlichen Dingen bestehenden Gegensatz, das ihnen anhaftende Nichtsein als ein Nichtwirkliches, der Gedanke des Unendlichen ist darum €in not­ wendiges Element jedes wahren Gedankens eines Endlichen. Das Unendliche ist der Grund des Endlichen, in ihm hat das Endliche einzig und allein Halt und Bestand, der Gedanke des Unendlichen ist darum das abschliessende Element jedes wahren Gedankens des Endlichen. Wir verstehen unter dem Unendlichen Gott, den wir einmal als ber allen endlichen Gegensátzen erhaben und dann als Schopfer der endlichen Gegensátze anerkennen. So­ bald wir den Gegensatz, der zwischen den endlichen Dingen besteht, als etwas in Wirklichkeit Nichtseiendes erkannt haben, sehen wir damit auch ein, dass in dem blos Realen, dem lauter Realen von einem Gegensatz keine Rede sein kónne, dass es in ihm keine Scheidung, Trennung von Realitáten geben kónne, wie das Gebiet der endlichen Dinge sie aufweist, dass in ihm alles, was es an wahrhaft Realem im endlichen Gebiete gibt, zu einer Einheit verbunden sein miisse ohne Scheidung, ohne Trennung, ohne Gegensatz. Ja im Grunde denken wir damit, dass wir den Gegensatz als Nichtsein denken, sofort das Gegensatzlose, in dem die Realitát der Gegensátze in Eins gebildet ist ohne ihre Gegensátzlichkeit... Wir erkennen eine solche gegensatzlose Realitát als objectiv in der Welt der Wirklichkeit měglich, und wenn wir von der Wirklichkeit der endlichen Gegensátze ausgehen, die in sich keinen Halt haben und eines Begriinders bedůrfen, als wirklich. Wir erkennen aber auch sofort, dass es fiir uns schlechterdings unměglich ist, die endlichen Gegensátze, die einander věllig ausschliessen, wahre Ne­ gationen von einander sind, mít einander zu vereinigen, in Eins zu bilden ohne ihre Gegensátzlichkeit, diese Gegensátzlichkeit zu iberwinden. M ir missten ja zu diesem Behufe die Endlichkeit dieser Gegensátze abstreiten, beseitigen, damit die Endlichkeit unserer eigenen Natur ablegen kónnen, wir můsstenetwas wirklich Unendliches denken und also wirklich mundum verum procedere non potest?); non concluditur, guia guamdiu notiones nostras ab hoc mundo sensibili ficticiogue pe­

unendlich sein. Mógen wir darum auch den Gedanken des Gegensatz­ losen, in dem alle Realitát ohne Gegensatz in Eins gebildet vorhanden ist, fassen kónnen, die gegensátzlichen einander ausschliessenden und vernei­ nenden Realitáten, wie die endliche Welt sie uns bietet, wirklich in Eins zu bilden, dazu sind wir vollig ausser Stande, der Gedanke des Gegensatz­ losen stellt dem Denken ein Problem, das fiir dasselbe vóllig unlóosbar ist. Wir werden uns dadurch der volligen Unangemessenheit unsers Denkens vom Unendlichen, Gegensatzlosen fiir seínen Gegenstand bewusst und nur insofern wir uns diese vollige Unangemessenheit unsers Denkens vom Un­ endlichen, Gegensatzlosen fůr seinen Gegenstand zum Bewusstseín bringen und im Bewusstsein erhalten, denken wir das Unendliche nicht unrichtig. Es ist leicht einzusehen, dass wir zu dieser einzig richtigen Erkenntnis Gottes nicht kommen kónnen, wenn uns die alle endlichen Gegensátze iberwindende Realitát Gottes nicht als ein Gegenstand des Denkens ge­ boten wird. Allerdings zu dem Versuche die entgegengesetzten endlichen Realitáten zu věreinigen und zusammenzudenken kann sich das Denken wol aus sich selbst erheben. Aber sobald es diesen Versuch anstellt, da muss ihm die schroffe Gegensátzlichkeit dieser Realitáten, welche jegliche Vereinigung und Zusammenfassung unměglich macht, notwendig zum Be­ wusstsein kommen, diese Gegensátzlichkeit muss ihm als etwas in und zwischen den Dingen Wirkliches, das Gegensatzlose muss ihm als etwas objectiv Unmogliches erscheinen. Wie sollte das endliche Denken dazu kommen, den Gegensatz, den es niemals aus seinen Begriifen entfernen, beseitigen, austilgen kann, von sich aus als Realitát festzuhalten? Wie sollte es dazu kommen von sich aus ohne dussere Veranlassung gleichsam gegen seine eigene endliche Natur vorzugehen und die Welt der Gegensátze, in der es sich notwendig bewegft, zu úberwinden? Das Denken kann sich zu einer richtigen Erkenntnis Gottes nicht erheben, wenn ihm die ber allen endlichen Gegensátzen stehende Realitát Gottes nicht anderweitig als ein Gegenstand des Denkens geboten und verbůrgt wird. Erst im Christentume ist darum eine richtige Gotteserkenntnis moglich und es ist seine Lehre von der Trinitát, welche das Denken zu einer richtigen Gotteserkenntnis erhebt. Die Einheit des Wesens entsprichtder Natur, die Dreiheit der Personen nur ein anderer Ausdruck fůr das eine absolute nicht etwa dreifache Bewusstsein entspricht dem Geiste, die beiden Momente der Trinitát also den beiden Momenten des von uns gefundenen Gottesbegriffes. In der Einheit des Wesens und Dreiheit der Personen ist die Unmóoglichkeit die Gegensátze zusammenzubringen und sie dadurch als Gegensátze zu be­ seitigen handgrefflich vor Augen gestellt und dennoch ist die Zusammen­ bringung der Gegensátze und ihre dadurch bewirkte Beseitigung in der Trinitátslehre gefordert So legt demnach die Trinitátslehre dem Denken die richtige Erkenntnis Gottes so nahe als moóglich.Wáre uns in ihr nicht die úber allen endlichen Gegensátzen erhabene Realitát Gottes geboten und verbůrgt. unser Denken wůirde von den fruchtlosen und unmóoglichen Ver­ suchen, die endlichen Gegensátze in Eins zu bilden, zu denen es allerdings von sich aus kommen kann, sofort ablassen, den Gegensatz, der dic In­ cinsbildung ja gerade unměoglichmacht, nicht als etwas Nichtseicndes er­ kennen, und den Gedanken des Gegensatzlosen nicht blos als einen fiir uns subjectiv unausfiihrbaren, sondern das Gegensatzlose selbst als etwas objectiv UnmoOglichesverwerfen. Andererseits ist doch das Denken bci der Erkenntnis Gottes ganz und gar durch seine Natur auf den Weg hingewiesen, der zur Trinitátslehre und der ihr cntsprechenden richtigen Gotteserkenntnis fůhrt. Die richtige Erkenntnis des Unendlichen ist notwendiger Weise ihrer Natur nach zugleich cin uns von Andern Mitgeteiltes und ein durch unscre cigene Thátigkeit Gewonnenes, sie ist Glauben und Wissen zugleich“. UPHUES 10 timus, negue mundi ab hoc diversi notionem habemus, colligere nihil possumus. Negue €0 pervenire possumus, ut huic mundo mcticio alium opponamus saltem ut contrarium, nisi hoc contra­ rium aliguo modo nobis praebetur. E visis recte concludi non potest nisi illud, guod ea efficit, repraesentat —- ego. Auod tamen statim et tamdiu necessario in visis ponitur, itague ut res singu­ laris sensibilis apprehenditur, guamdiu in enuntiatione eius pro­ prietatem et a realitate sensibili diversitatem non cognovimus; negue antea notione nafurae ut €i oppositae ex enuntiatione hausta, rem diversam ab €0, ei opponimus, naturam. Sine enuntiatione visum eiusgue ratio nullo modo superatur; sine enuntiatione igitur nec veram notionem zTočego nec veram naturae notionem habe­ mus. Guidguid in cognitionis nostrae obiectis ponere volumus, necessario In Visis ponimus, etiam ego nostrum eiusgue actus“). Ouodsi hunc errorem cognoscimus, cavemus sane, ne falsa con­ p. 78—81. „In mir als endiichem Bewusstsein liegt der Gegensatz zwischen dem bewussten Sein und dem unbewussten Sein, Geist und Stoff, und daher kann das Unendliche und Absolute als real nicht dadurch gedacht werden, dass in ihm sei's die eine sei's die andere Seite des endlichen Bewusstseins nur negativ ins Unendliche gesteigert oder vergrossert ge­ dacht [cf. JUSTUSp. 41, 154], sondern nur dadurch, dass in ihm der Gegen­ satz, das Auseinander des endlichen Bewusstseins und Seins nicht gedacht oder real aufgehoben wird, was im Denken richtig zu vollzichen ist, wenn wir das Unendliche oder Absolute als das absolute Bewusstsein fassen, welches von sich aus den endlichen Gegensatz setzt, unter den es selbst nicht fállt, von dem aus aber wir im endlichen Bewusstsein uns in unserer Realitát nur erfassen und behaupten kónnen, indem wir uns in unserer Begrindung durch das Absolute, durch Gott, erkennen.“ MICHELIS,Kath. Dogm. p. 42. 9) „Im Bewusstsein kann nur der Bewusstseinsi nhalt sein, also kann auch das Bewusstsein den áussern Gegenstand weder selbstthátig ihn um­ fassend, noch leidend ihn empfangendin sich aufnehmen. Also kann auch nicht der Aussere Gegenstand das sein, was erfasst wird bei der Wahr­ nehmung, er kann nicht Object der Wahrnehmung sein. Das, was bei der Wahrnehmung erfasst wird, kann nur der Wahrnehmungsinhalt sein, der Wahrnehmungsinhalt ist nicht blosses Mittel, wodurch der Gegenstand er­ fasst wird, er ist dasObject der Erfassung selbst. Wir nehmen bei der Wahrnehmung nicht ausser uns seiende Gegenstánde, nicht wirkliche Háuser, sondern nur Bewusstseinsinhalte, Háuser in unserm Bewusstsein, wahr. Das Sehen eines Planeten an einer Stelle, wo er lángst verschwunden, die moglicher Weise bereits ein anderer Planet inne hat, macht uns diese un­ bestreitbare, unsere Naturinstincte freilich desavouierende Thatsache €in­ leuchtend und gewiss. Ob den Bewusstseinsinhalten, den Háusern im Be­ wusstsein, die das einzige und ausschliessliche Object der Wahrnehmung bilden, áussere Gegenstánde, wirkliche Háuser entsprechen, ist eine andere Frage, welche die Wahrnehmung fiir sich allein genommen nicht beantworten kann.“ UPHUES p. 21—22. Cf. D. FEULING in Philos. Jahrbuch 25 p. 158 ss. Selbstbewusstseins10)„Auch das Ich hinaus selbst zum ist, Objekt sobald der es Erkenntnis ber die Unmittelbarkeit gemacht wird, des empirischen Denken an die von der Sinnlichkeit abstrahierte Vorstellung gebunden“. MICHELIS,Kritik der Giinth. Phil. p. 110. 11

cludamus, rem tamen ipsam mutare non possumus. Ego vere non cognoscitur nisi in ipsa enuntiationis compositione, in actu cogi­ tationis, guia solum ibi ego (persona) ut naturae oppositum ac natura ut personae opposita apprehenditur!1). Nostra igitur veritatis cognitio enuntiatione intellegenda conti­ netur. lam guaeritur, utrum se ipsa intellegi possit enuntiatio an alia re ad eam intellegendam opus sit. Si enim hoc, non illud, dicendum est, fons cognitionís veritatis illa alia res, non enuntiatio, habenda est. Atgui etsi verbum personae, nomen naturae, enun­ tiatio rei personaegue, naturae spiritusgue coniunctionis seu com­ positionis imago guam perfectissima est!?), tamen imagines hae

1) „Vorstellung ist eine Tatsache unseres Bewusstseins, empirisch naturwissenschaftlich gesprochen ein Phánomen in der menschlichen Gat­ tung, welches wir vom Glauben aus als bedingt durch die physische Bindung des individuellen Bewusstseins in Folge der durch die Sůnde in.die Ent­ wicklung gekommenen Stórung verstehen. Begriff ist Vorstellung insoweit sie dem Bewusstsein als Bezeichnung oder Stellvertretung fiir ein Bewusst­ seinsmoment gilt (Setzung eines Seins unter der Form der Vorstellung), der Ausdruck des Begriffs ist das Substantiv. Zwischen Vorstellung und Be­ griff ist demnach ein wesentlicher Unterschied nicht so, als ob die Vor­ stellung dem materiellen Naturprozesse, der Begriff im Gegensatze dazu dem geistigen Prozesse des Bewusstseins angehórte, wohl aber bezeichnet der Begriff eine hohere Stufe der Emanzipation des Bewusstseins aus seiner individuellen Naturgebundenheit [Čf. UPHUES,p. 114 s.) Genau gesprochen sind nur Begriffe das Material der Sprache; die Vorstellungen, die der ge­ sprochene Laut wecktf, sind immer im Individuum. Sprache ist eben die Tatsache der Induktion des Bewusstseins im horenden Individuum zu be­ stimmten Vorstellungen mittelst des Lautes, was von Seiten des Sprechenden das aktuell vorhandene Bewusstsein voraussetzt. Die Worte, als Ausdruck der Begriffe, sind aber nur das Material der Sprache; die Sprache selbst, als die Figung dieses Materials, ist das Werk des Geistes in der Mensch­ heit, welches sich in klar erkennbaren Stufen von den einsilbigen Spra­ chen durch die agglutinierenden oder zusammensetzenden hindurch zu den flektierenden als der Tráger der geschichtlichen Entwicklung der Mensch­ heit vollzieht, in der Weise, dass in der einsilbigen Stufe nur eben die schwache Andeutung der geistigen Tátigkeit in der Beziehungder Worte auf cinander als Satzelieder durch die Stellung derselben angezeigt ist, in der hochst entwickelten flektierenden Sprache aber der im Voll­ bewusstseinheraustretendePersonalbegriffdie klare Differenzierung zwischen Verbum und Substantiv (Person und Sache), und damit den Aóyo0g als eigentlichen Ausdruck des Wesens der Sprache und zugleich im Sub­ stantivsatze den speziellen Ausdruck fiir die Form der geistigen Tátigkeit im Urteile hervortreibt, wobei wohl darauf zu achten ist, dass der Geist bei dem im Individuum physisch gebundenen Bewusstsein nur formell in der Differenzierung und der darauf beruhenden organischen Verbindung

Jen,p. 382-3. Worte (Satzfiigung) sich kundgeben kann“. MICHELIS,Kath. Dogmatik, 12)„Die Sprache kann weder ein Substantiv als Subjekt mit den drei Personen des Verbums zumal in Beziehung bringen, wie in Gott die Wesens­ einheit in den drei Personen und die drei Personen in der Wesenseinheit zumal sind, noch kann sie úberhaupt nur den objektiven Ausdruck der Ver­ bindung des Nomens mit dem Verbum im Satze gewinnen, ohne den un­ mittelbaren und reinen Ausdruck des personlichen Bewusstseins, der im 12 in materia omníno diversa ab ipsis rebus, guarum imagines sunt, inveniuntur nec sunt nisisigna, non ea guidem arbitraria sed guodam­ modo naturalia. Ouae ad rei cognitionem non ducunt nisi ea signa imaginesgue esse cognitum est. Porro id fieri non potest nisi res, cuius signum aliguid est, aliguo alio modo nota est; tum demum illud ut signum, symbolum, imago cognoscitur. Ergo enuntiatio non potest ex se ipsa intellegi sed ex alia re; guapropter non enun­ tiatio sed hoc aliud fons nostrae cognitionis veritatis habendum est; hoc autem aliud est dogma christianum de ss. Trinitate. In hoc dogmate unitas substantiae et trinitas personarum inter se ita opponuntur, ut nostra mente inter se conciliari non possint, itague et guaestio, guae a nobis nullo modo solvi possit, proponatur et veritas praebeatur guam mens nostra nullo modo consegui possit. Ex his guae in dogmate ss. Trinitatis inter se opponuntur, res finitae, naturam dico et spiritum ut inter se diversae intelleguntur ef sic enuntiatio ut signum rationum illarum inter se oppositarum et harum rerum finitarum manifesta fit, easgue posse inter se componí, id guod numguam vere conseguimur, enuntiatione confirmatur. Nam etsi mens ipsa diversitatem finitam e finiti natura deducere atgue probare potest, tamen ad statuen­ dam hanc rem ipsa ex se pervenire non potest, sed causa eius rei statuendae in lis guae in dogmate ss. Trinitatis inter se oppo­ nuntur, tribuenda est, Mentis enim nostrae materia omnino eius­ dem rationis est, visa a sensibus petita, praeterea naturalis cogi­ tatio nostra, guae forma iudicii regitur, ad unitatem statuendam summa ví tendit, omnia entis notioni generalissimae subiciuntur; num inde ad diversitatem finitam statuendam possumus pervenire ?

Verbum (als Verbum finitum) zum Durchbruch kommend auch die eigen­ tliche innerlich gestalftende Macht der Sprache (des Satzes) ist, in gewisser Weise wieder daranzugeben. Die erste und die zweite Person, die aber als solche eben kein Nomen als Subjekt neben sich vertragen, sondern die unmitftelbare lebendige Macht der Rede darstellen, kónnen durchaus nur als Ausdruck des denkenden wollenden Bewusstseins, der Person gebraucht werden, wáhrend der objektive, Ausdruck des Satzes in der Verbindung des Nomens mit dem Verbum in der dritten Person nicht geschieht, ohne dass die Bezeichnung der Person selbst verdunkelt, gewissermassen sach­ lich wird. In der Verbindung des Nomens mit dem Verbum in der 3. Person, worin ich erst die objektive Form des Satzes habe, macht sich sofort gel­ tend das formale Moment des Urteils, welches im Substantivsatze seinen besonderen Ausdruck findet; die Endung der dritten Person ist nicht mehr ein unmittelbarer Ausdruck der Personlichkeit, wie die erste und die zweite, sondern sie náhert sich schon ganz jener rein formalen Funktion, zu der das Ist als Kopula im Substantivsatze verdůnnt ist“. MICHELIS,Philosophie Platons II 343. 13

Ouae cum ita sint, dogma ss. Trinitatis ad universam veritatem cognoscendam non solum ad cognoscendum Deum pertinere ap­ paret. Ad diversitatem finitam statuendam hoc dogmate movemur et ducimur. Aua posita menti via indicatur, guae ad veram Dei cognitionem in dogmate ss. Trinitatis ducit. Ad guam cognitionem conseguendam iam non solum moveri et duci nos necesse est, sed ad id simpliciter credendo sumendum est guod in dogmate ss. Trinitatis praebetur, cum mens finita illa inter se opposita Superare omnino non possít. Dogma ss. Trinitatis non est ipsum vera Dei cognitio, sed est formula, guae ad Dei veram cognitionem ducere potest. Eo notiones nostrae corriguntur, cum mundi cognitionem a Deo repe­ tamus et mundum sensibilem ficticiumgue Superemus; €0 mens nostra e finibus rerum finitarum in infiniti regionem egredi atgue contrarium eius facere cogitur guod Deus creando fecit!*). Eo mens nostra regitur ad naturae et spiritus differentiam vere cogno­ scendam, guod recte fieri mens ipsa cognoscit, et guod neces­ sarium esse cognoscit propter visorum in mente nostra imperium seu propter cogitationis anomaliam. Eo denigue menti nostrae auctoritas praebetur, guam mens ipsa veram esse cognoscit et guam

13)„Das Unendliche kónnen wir nur dadurch denken, dass wir die Form der Endlichkeit von unserm Denken abstreifen, dass wir die Gegensátze, in die im endlichen Denken und in der Wirklichkeit alles zerfállt, iiberwinden, dass wir mit andern Worten das Umgekehrte von dem thun, was Gott that als er die Welt schuf. Wie er von sich aus die endliche Realitát mit ihren auseinanderliegenden Gegensátzen setzte, so miissen wir von uns aus die geschaffene Realitát der Endlichkeit und Gegensátzlichkeit entkleiden, um das Unendliche zu erfassen. Es ist das Gesetz der Erkenntnis Gottes, dem wir hiermit einen Ausdruck geben, ein Gesetz, das fiir uns darum €ine ganz allgemeine Bedeutung hat, weil wir eben nichts Endliches richtig er­ kennen kónnen, wenn wir es nicht durch den Gedanken Gottes ergánzen. Wir bezeichnen es als das Gesetz der Umkehr [cf. JUSTUs,p. 155], weil es uns das Umgekehrte von dem zu thun befiehlt, was Gott bei der Schopfung that. Wie das Gesetz der Rectification [cf. JUSTUS,p. 24, 46] die notwendige Voraussetzung des Gesetzes der Identitát bildet, so bildet das Gesetz der Umkehr die notwendige Ergánzung des Gesetzes des Grundes“. UPHUES,p. 97. — „Der scheinbare Widerspruch, der darin liegt, dass wir vom Endlichen aus das Unendliche, vom Zeitlichen und Geschaffenen aus den ewigen Schopfer nicht allein erkennen, sondern auch definieren wollen, hebt sích durch das Gesetz der Umkehr, welches wir als das wahre Grundgesetz des endlichen Denkens erkannt haben. Im normalen Zustande wůrde sich dieses Gesetz ohne Anstoss vollzichen, insowecit dic von Gott geschaffene Crcatur ihr Begrindetsein in Gott im normalen Zustande so erkenní, dass sic nicht aus Gott hinaus tendiert, sondern in Gott hincin reflektiert... Die Aufgabe der Korrektion ist, diesen normalen Zustand durch die Stórung hindurch mittelst der Rektification im Bewusstscin auf­ rechť zu halten“. MICHELIS,Kath. Dogm. 414. Cf. Philos. Platon. I 115. Xpner. "bremte 1881 II 557. 14 absolute necessariam esse cognoscit, cum illa inter se opposita componere non possit seu propter cogitationis rationem finitam. (Cf. Uphues p. 129—134). Dogma ss. Trinitatis, prout ab ecclesia enuntiatur, notionibus continetur, guae Cum nostro cogitandi modo, a visis minime sevocato, conveniunt!*). Sed ipsa ecclesiae enuntiatio postulat, ut res modo a visis alieno, veritati cognoscendae accommodato cogi­ tetur. (Michelis, Kath. Dogm. p. 36). Nam cum personas dicimus, dubium non est, guin finitum illud et relativum, guod in nostra mente notioni personae adhaeret, abiciendum sit nec in absolutum transferendum. Nam si in Deo tres personas humano modo cogi­ tamus, prout guaevis persona individuum est, tritheismus seguitur. Itague cum de tribus personis in Deo loguimur, non tria individua vel substantiae cogitandae sunt, sed unus verus Deus ut personalis, sui conscius, cogitans, volens, amans (ib. 37). Vel ipsa nomina Patris, Filii, Spiritus S. (guae duasi corriguntur cum eaedem personae prima, altera, tertia appellantur indicio sunt dogmatis enuntiationem a Visorum ratione non recedere; magis id apparet ex iis, guibus tres personae distinguuntur: Filius ut a Patre genitus, Pater igitur ut ingenitus, Spiritus S. ut spiratione a Patre et Filio procedens; voces vero Circuminsessionis et similes, guibus theo­ logi ea, guae rem visorum ratione comprehensam necessario conse­ guuntur, evitare conantur, eadem ratione contineri, guam cogitatio segui non possit, negari non potest. Sed cum theologi Patrem ut principium sine principio a Filio et Spiritu Sancto differre dicunt, se cogitationí rationem illam corrigenti defuisse ostendunt. Fingunt enim Patrem ut primam personam iam totam dívinam substantiam in se habere, guam Filio et cum Filio alio modo Spiritui Sancto communicet, id guod (etsi illud mittimus, guod in ea sententia ipsum ad visa pertinet). eatenus verum est, guatenus notio substantiae a notione personae separata cogitatur, cum dogma demum in personis substantiam realem cogitandam esse significet. Deus ut personalis concipitur propterea, guod, si ut imperso­ nalis cogitaretur, spiritu et homine inferior esset; non potest tamen ut individuum personale eius rationis cogitari, gualis est finita, humana personalitas. Non potest autem cogitari nisi distinctione personarum posita; itague, cum dualitate diversitas tantum et

1+) MICHELIS, Die Philos. Plat. I 330. 15 ratio finiti in Deum transfertur, trinitas ponenda est, sc. dualitas unitate sublata (ib. p. 53):5). Numerum ut talem non esse nisi rationem abstractam logicam, nec aliam vim habere nisi formalem logicam constat (p. 52). Unde manifestum est diversitatem et se­ parationem unitatis substantiae trinitatisgue personarum in Deo non esse nisi partem conformationis mentis, gua Deum ad visa revocamus, Supra guam cogitatio nostra finita numguam ascen­ dere poterit (p. 53). Non dico illud, guod dogmatice unitate sub­ stantiae et trinitate personarum significamus, in Deo reale non esse, sed illud guod in Deo reale est, notionibus humanis enun­ tiare non possumus, nisi diversitatem et separationem guandam enuntiemus, guae ut talis in Deo non sit, ideogue in cogitatione, ut vera sit, corrigi debeat (p. 53). Similiter necessitudines rationesgue chymicas, dguae inter atomos materiae re intercedunt, numeris significamus, etsi illos numeros ut mentis nostrae abstractae rationes sunt, causam eventuum, guae apparent, esse non putamus"“). Recte dici potest Deum esse absolutam synthesin materiae et spiritus, modo ne obliviscamur legis, gua convertendam esse cogitationem enuntiatur (cf. p. 131%),guam secuti potius spiritus et materiae diversitatem inde, unde nati sunt, repetere debemus (p. 418). Ilae difficultates, guae oriuntur, cum dogma ut solet enun­ tiatur, evanescunt si Deum ut absolutam conscientiam definimus. Nam id, guod in dogmate ecclesiae enuntiatur, Deum esse unum, summum, vivum, personalem et momenta suae realitatis in se ipso

15)Ct. Phil. Plat. I 330; Kr. Giinth. Phil. 141. 16)„Wenn die Chemie die Erkenntnis gewonnen hat, dass die erschei­ nenden Kórper auf einer Mischung der Elemente nach festen Zahlengesetzen beruhe, so sind wir uns vollkommen bewusst, dass nicht diese bestimmten Zahlen als solche, als die abstrakten Momente unseres Denkens, der Grund und die bewirkende Ursache dieser realen Lebenserscheinung, sondern dass ste nur der Ausdruck der realen Beziehungen und Verháltnisse sind, in denen die Stoffatome zu einander stehen oder gesetzt sind. Wir sind uns ferner bewusst, dass wir in diesem Falle diese Beziehungen und Ver­ háltnisse als cin die Stofftheile beherrschendes, sei es als cin den Stoff­ theilen immanentes Gesetz, wie es die bloss beobachtende Naturforschung nimmt, sei es als einen ber ihnen stehenden Willen, wie die Religion sagt, erkennen. So ist auch das Zahlengesetz, welches sich in der Unterscheidung der Personen oder der Momente des absoluten Bewusstscins ausspricht, nur ein abstrakter Ausdruck des absoluten Bewusstseins, des realen Lebens­ prozesses in Gott, und wohl kónnen wir ahnen, dass alle im Endlichen gewissermassen wirksame Zahl nur in dieser Beziehung zum Unendlichen ihren Grund hat, nicht aber důrfen wir das absolute Bewusstsein unter das Gesetz der Zahl stellen, sondern wie die Synode von Toledo sagt: „Haec sancta Trinitas, guae unus et verus est Deus, nec recedit a numero nec capitur numero“. MICHELIS,Kath. Dogm. p. 54. 16 habere!?) ea ratione sine illis difficultatibus enuntiatur. Etenim in notione conscientiae unitatis notio inest, guae multitudinem (trini­ tatem) rationum, guibus integratur, continet. In me, ut mei conscio, est cognoscere, velle, sentire; ego ut subiectum scio me ut obiectum non ut separatum vel ut duo sed ut unum (p. 50)1s). Aliis verbis: conscientia est unitas immaneus trium rationum — si metaphysice loguimur, unitas subiecti et obiecti, si psychologice loguimur, unitas cognoscendi, volendi, sentiendi (p. 48). Notione igitur conscientiae absolutae significatur in Deo pluralitatem (trinitatem) rationum inesse, guae simul exsistentes et prout nobis res enun­ tianda est, essentiali necessitudine seu relatione inter se coniunctae unum personalem vívum Deum constituunt (p. 50). Absoluta con­ scientia a conscientia finita eo differt, guod Deus est conscientia, guae nullum esse extra se habet (i.e. absolutum ; finitum enim, cum voluntate iHlius contineatur, ad hanc notionem non pertinet), sed cCuiuscon­ scientia sit eius esse; mens creata est conscientia, guae sui con­ scia non est nisi cum materia et ab ea ut re a se diversa'»). Meta­ physicis vocibus usi dicere possumus conscientiam nostram esse imperfectum subiecti in rationem obiecti transitum (unvollkommene Subjeki-Objektivierung), guatenus subiectum se non cognoscit ut obiectum nisi per aliguid guod est extra se, ut nostri conscii non fimus nisi rebus, guae extra nos sunt, sensibus apprehensis;

17)„Das Eine hóchste lebendige persónliche Wesen, welches die Mo­ mente seines Pealseins in sich selbst hat“. 18)„In mir als bewusstem Wesen ist Erkennen, Wollen, Fiihlen; ich als Subjekt weiss mich als Objekt nicht als auseinander und zwei, sondern eben in der Einheit. Ich brauche auf diese Formen, in denen sich das Be­ wusstsein in mir empirisch offenbart, nicht náher einzugehen, um den auf­ gesteliten allgemeinen Begriff des Bewusstseins als einer Einheit in der Vielheit sie constituierender Momente zu erheben, und ich verwahre mich, indem ich Gott als das absolute Bewusstsein erfasse, ausdrůcklich und nachdriůcklich vor dem Missverstándnisse, als ob ich diese besonderen Formen zum Massstabe des absoluten Bewusstseins machen wollte. Viel­ mehr wird sich zeigen, dass gerade eine solche voreilige Ubertragung das Hindernis fůr das Denken war, zu dem im christlichen Grunddogma wirklich llegenden Abschluss zu gelangen“ MICHELIS,Kath. Dogm. 50. 9) Dorb RAKb AÓCOMOTNOE COBZNAHÍC,CTL TAROC COBHAHLC, MOMOHTRI KO­ TOoparo, COCTABAMOUHE CAMOOE ODLET. ODO, IC CVTE. TOJBKO DopmManpHpre MO­ MOHTDE (RAID Bb ROHEUNHOMG COJNAHÍM, ROTODOC CBOE ÓpDITIC UHMBETI TOALKO B'b OMVMarepin),10peajtinre,|DB'5CBOCMBKONPTHOMLCOBHANHLMBIHHKANbHECBOCMD OTHOHIEHIIL Nb TOMY, UTO NIC ECTb (CAMO OHO, — FE NDPOTHBOCTOAUIAIÍ MOZROMBPeaIn3MpoBaTÍCBOUXNDMOMEUTOBD.|DOaÓCOIOTHOMTCOBHAHULECTb MHOSKOCTBOEHHOCTD|(PDONAMOCTK)MOMONWTOB'b,KOTODBICB'bIXCOÓLITULIIBD UND. CVIHOCTBOHNOMTD.OTHOIENME IPy1"b ND IPVYPV. COCTABISOTD OUTHOC IIUHOE IE ZKIIBOC CVHLOCPBO UCTNHHAVO Dora. „[ormMarL 314805 CVNUTOCTE TOIBRO KAK"P CYIHICCTBVROULYIOBBTRAX 1 -TA RD DOLADBITVIOMOTIDURATOCVÓCTAHIHI. BOLOTOV, Np. *br. 1881 II 558. lí

psychologicis autem vocibus usi conscientiam nostram definire possumus cognoscendi et volendi et sentiendi unitatem, cogno­ scendi voce significantes rerum, guae extra nos sunt, in nos actionem, volendi voce nostram in res externas reactionem, sentiendi voce mentis, ut voce barbara utamur, inseitatem seu ipsum esse conscientiae in se. Ubi apparet sensum propius accedere ad conscientiae substantialitatem guam cognoscere aut velle, guibus proxime conscientiae actiones significantur. Similiter Deum cari­ tatem esse Scriptura Sacra dicit. (p. 420). Hac ratione non mutatur sed explicatur dogmatis enuntiatio, guam ecclesia sanxit, et dogma Contra mentis non Correctae arro­ gantiam defenditur (p. 54—55; 420; 455)20).

20)„Nunaber miissen wir crwágen, dass wirin unserem aktuellen Bewusst­ sein nur die Projektion des ewigen Verháltnisses unter der Bedingung un­ seres in der Sprache an dic Vorstellung oder den Begriffgebundenen Denkens haben und haben kónnen, wonach wir uns bewusst ble:ben miůissen, dass sowohl der Begriff der Person wic der Begriff der Substanz ein nur von unseren verschobenen Verháltnissen aus gebildeter setinkann. Hienach werden wir sagen miissen, dass wir ber die schon im dogmatischen oder theo­ logischen Ausdrucke begriindete Unterscheidung des absoluten und des endlichen Bewusstseins, welche auf Unterscheidung von Person und Sachc hinausgeht [alius, aliud], nicht hinaus kommen, wohl aber die Begrůndung dieser Grenze unserer Erkenntnis in unserem diesseitigen an die Sprache gebundenen Denken verstehen und daher vor den naheliegenden Fchlern der Uberschreitung der Grenze nach der einen oder anderen Seite uns hůten kónnen. Und das ist ja eben dic wesentliche Aufgabe des korrekten Denkens, das Dogma zwar einerseits in seiner ewigen Wahrheit vor den unberechtigten Angriffen der Philosophie, insoweit diese selbst nur auf dem unkorrigierten Denken beruht, zu schiitzen, anderseits aber auch vor dem Růckfall in die Prátensionen unměoglicher Leistungen zu bewahren, indem vielmehr als das Ziel erkannt und fest im Auge behalten wird, von der seinszuerkláren.©Wirmiissenunsdamitbegniigen,imkorrektenDenkennachgewiesenen Stórung aus den empirischen Zustand unseres Bewusst­ die sachliche Unterscheidung des absoluten und des endlichen Bewusstseins dahin festgestellt zu haben, dass das absolute Bewusstsein kein Scin ausser sich hat (d. h. als solches, das endliche Sein kann diesen Begriff des abso­ luten Seins als solchen nicht alterieren, weil es auf der Schopfung, auf dem Willensakt des Absoluten, beruht), sondern dass cben sein Sein in den Momenten scines Bewusstseins subsistiert, wáhrend das endliche Bewusst­ sein, der Geist im Gegensatze zum Stoffe, eben als solches den Stoff als cin anderes Sein neben sich erkennt, wodurch dann zugleich dic wesen­ tiche innere Beziehung des endlichen Gecistes zum Stoffe, sowie der Begriff und die Existenz des geschaffenen reinen Geistes und der cwigen Be­ deutung des Stoffes in der Schopfung, und endlich die wahre Stellung des Menschen gesichert ist; dass wir ferner dicses in der Schopfung gesetzte Verháltnis der Glieder der Schopfung untercinander in ihrer ewigen Wahr­ heit nur dann richtie erkennen kónnen, wenn wir es nicht mehr unter der Form der Stórung denken, in dic wir mit unserem diessecitigen Denken hineingezogen sind, und dass cs also drittens dicecinzig wahre Aufgabe der Glaubenswissenschaft sein kann, cben diesen empirischen Zustand aus Jener im Bewussisein nicht zerstorten Wahrhcit begreiflich und verstándlích zu machen . .. Positiv stellt sich, wenn Wir nun das reale Unendliche und das rcale Endliche in Unterscheidung von cinander und dieses als in Acta Academiae Velehradensis. 2 18

Restat, ut commemoremus, nihil obstare, guominus, etsi teneatur omnes actiones Dei trium personarum esse communes, tamen guae­ dam opera singulis personis separatím tribuantur seu,ut theologi di­ cunt, approprientur?t). His omnem rationem eorum, guos Filiogue praeterre attulimus, paucis explicasse nobis videmur. ludicium de ea dogmatis catholici defensione alias instituemus. A. Spaldák. jenem begrůndet festhalten, die Frage ein, wie wir denn, wenn Wwirnun auch von allem dem, was eben nur im endlichen Verlauf begriindet ist, Gott freigestellt haben, iiber die Schwierigkeit im Denken hinwegkommen, dass doch nun die Existenz des Endlichen selbst gegen das Unendliche sich abgrenzen, also doch das Unendliche hinterher wieder zu einem Begrenzten gemacht werden muss. Wir empfinden sofort, dass bei dieser Frage das Gesetz der Umkehr, welches einfach von dem realen Endlichen auf das reale Unendliche umbiegt, ohne vom Unendlichen aus zu reflektieren, nicht eingehalten ist; aber wir můssen uns doch der nur scheinbaren Berechtigung der Frage klar bewusst werden und kónnen es auch, wenn Wir uns nur bewusst bleiben, dass wir die Korrektur selbst ja nur in der Form des un­ korrigierten Denkens vollziehen kónnen. Dass die Formalbegriffe, Vernei­ nung, Raum, Zeit als solche in unserem Bewusstsein heraustreten, das ge­ hórt eben schon der Stóorung und nicht der Schopfung an, und deshalb haben alle Fragen, die erst auf den im Bewusstsein herausgetretenen Formal­ begriffen beruhen, wissenschaftlich genau so viel Berechtigung, wie wenn cin Knabe, der noch nicht weiss, dass alle Winkel im Dreieck = 2 R sind, die Frage stelit, weshalb in cinem gleichschenkeligen Dreieck jeder der beiden anderen Winkel — 459ist. Im normalen Schopfungsverháltnisse und also im Gesetze der Umkehr sínd alle jene aufregenden Fragen noch nicht begrindet und deshalb haben sie auch kein Recht, anders als aus der Sto­ rung erklárt zu werden. Gottes Existenz als des absoluten Bewusstseins motiviert auch noch nicht die Móglichkeit der Verneinung (in Gott ist kein Nein); im endlichen Gegensatze ist vermoge der Wesensunterscheidung des Geistes vom Stoffe der Sache nach das Nein (im Bewusstsein des Geistes) begriindet, aber es braucht noch nicht im Bewusstsein heraus­ zutreten, wenn das endliche Bewusstsein (der geschaffene Geist) dem Willen Gottes gemáss sein Verháltnis zum Stoffe in der normalen Weise vollzieht; es tritt im menschlichen Bewusstsein in der Sprache formell und weiterhin selbst substanziell (aus dem Nicht wird ein Nichts) hervor, weil hier das Bewusstsein unter dem Gesetze der Bindung an die Form steht, die durch die in dic Schopfung cingetretene Stórung bedingt war. Ebenso ist es mit Zeit und Raum [Cf. JUSTUS,pag. 21. 23. 46). Wenn nun die Philosophie auf der Grundlage dieser Komplikation der Verháltnisse Herz und Nieren erschiůtternde Fragen stellt, ohne auf das Gesetz und den Grund der Ver­ wicklung eíngegangen zu sein, so ist sie dem oben bezeichneten schiiler­ haften Frager zu vergleichen, dem cin verninftiger Lehrer doch keine andere Antwort geben kann, als dadurch, dass er ihn úber das Grund­ gesetz aufklárt. Mehr Recht hat die Frage nach der Begrenzung Gottes durch die Schopfung, des Unendlichen durch das Endliche nicht. Im normalen Verháltnisse koincidiert der Begriff des Denkens mít dem Begriffe der Schopfung und deshalb, weil ich nur denken, resp. mir der Unterscheidung des Denkens von det Vorstellung nur bewusst werden kann, indem ich den Grundbegriff der Schopfung, die Realitát des endlichen Gegensatzes von Geist und Stoff crfasse, so kann im normalen Zustande die Frage nach der Begrenzung des Unendlichén durch das Endliche gar nicht entstehen, und damit ist so lange jede Berechtigung einer solchen Frage abgewiesen, als sich diese Fragen noch auf der Grundlage der nicht in Rechnung ge­ brachten Stórung bewegen.“ MIiCHELIS,Kath. Dogm. 420-—-425. 21) MICHELIS, Kath. Dogm. p. 51; 180. 189. 19

De Orientalium in schismate defendendo peccatis.

Litteras Orientalium maxime saeculi XII—XV. pervolventi plurima occurrunt documenta, guibus schismatis seu aversionis a catholicis ratio cum tanta a lege christiana defectione coniuncta apparet, ut christianí nominis vis ef virtus e0 magis evanujsse videatur duo vehementius a Romana ecclesia abhorruerint. Auo enim anímo erga catholicos af'ecti post schisma esse debuerint, aguanto studio jis ecclesiae unitati, guae perierat, restituendae danda fuerit opera, facile intellegitur et, Si guis accuratius eius­ modi officia cognoscere velit, Acta Conventuum Velehradensium evolvere potest. Hic autem ea colligentur unde discemus, guam diversa ab his officiis Orientalibus placuerint Primum, guomodo guaestiones inter Latinos et Graecos controversas tractaverint, deinde guomodo de Latinis iudicaverint, denigue guomodo iis tractandi visi sint considerabimus. Ac primum guidem guae Latinis exprobrata in litteris Orien­ talhum inveniuntur, proferemus. A Criminationes Graecorum in Latinos, ne perperam misceantur, guaftuor in classes distribui gueunt: nimirum in criminationes: a) dogmaticas; b) rituales; c) disciplinares; d) morales; atgue e) in criminationes guae auctoritatem Romanorum Pontificum ininuunt vel aspernantfur. Ex nuda earum mentione cuilibet persuasissimum erit, scruta ramentague graecos scriptores collegisse, ut calumniis po­ ius, guam argumentis, Latinos appeterent. a) Generatim statuitur illud Filiogue, guod sexcenta invexerit absurda in mysterium Ssmae Trinitatis, schisma absolvisse'); ma­ ximum posuisse inter Graecos ac Latinos discrimen*), latinam haeresim genuisse*). Tanti momenti haec habetur symboli additio,

IO zad čA%z373nazaciuz Vadčoz pioata ovnyspůdvanázmua. — ARSENIUS (episcopus), Tpn crarou nensabernato vpeneckarommearoa našada XI Bbra BB BANNITY H OÓGITYCHUÉLHOBOCTCIZKUPTOHCKUNLBP Bbpb 1 Gxaronecrin (Tres disguisitiones ignoti cuiusdam scriptoris graeci initii saeculi XIII pro tuendis et refellendis latinis novitatibus in fide et pietate), Mosguae, 1892, p. 1. *) Va dě pelfov, Og vajílonev, TG čimováosms, % šv TŘ úvim ovpádkm Z7ole žoxtw.— NICETAE(Nicaeni), Iep! <év ZZůnov. PAVLOV,p. 137. v) SYMEON(Thessalon ), /* (ř., t. CLV, col. 97. 20 ut in fidei confessione latinis proposita gui a catholicis defecis­ sent castris, disertis verbis ea reiciatur, ceteris silentio praeter­ missis'), 2. Praetere1 nonnulli aiunt Latinos finem decrevisse inferni, purgatorium fabulatos?). b) Ad ritus ecclesiasticos guod attinet, Latinos a veritate canonibusgue hisce in capitibus deflexisse Graeci intendunt scri­ pfores: 3. A multis de azymis disceptatum est, tamguam de prae­ cipuo schismatis fulcro et causa*). 4. Cum baptisma conferunt, tres divinas personas audacter commiscent: trium enim personarum in nomine puerulos baptizant una tantum immersione“). 5. Contra veteres traditiones statim post collatum baptisma infantulos haud inungunt chrismate sacro“). 6. Dum Graeci in baptismate conferendo aiunt: Baplizatur servus Dei, ut ostendatur sua sponte baptizandus ad sacrum ac­ cedere baptisma, Latini superbia tumidi utuntur hac formula: Ego te baptizo, guo fit ut alium a Gra-cis scopum asseguendum sibi proponant“).

1) En harum cConfessionum Specimen, guae saeculis XIV ac XV usu venerant in graeca Ecclesia: *"AnojáAAznatTývnup3 Tv Aazivwyvevojivýy pod VýZyv č T0ýzm 3 Šrrím dvnáčÁm 74 AE(PVIUY, OTL34 945 D05 sZmopehsTat, Tě TVEĎILA TÁ WyL0V. RLOTBÝMZÁK ZAL GnoA07Ď, O% 37 návo) 305 Iozpěr SZTOpe!JSTAL. ATOPÁ/ÁAonmDění zdvTa 74 šduty «ůTdv zal T%ynokizslav. TV Štazmvýv. čo4 zalzěvúyimyarTšpmy.—©MIKLOSICHetMŮLLER,Op.cit.,t.II,p.8.Videzloly č5w T7z "kunAvcia: 39£ AROSTOÁKŮSZa 175 Vojptobsolus TĎy A7ůwy Aoozékov etiam t. I pp. 501, 506, 550; t. II, pp. 84, 160, 206, 4490,454.

2) Kazů zů jd rŠVYYZMÍTĚÁOZnlavsíZ0A4o3mzSoato oa ZT0. Hoveu­ zWpLOV TL 003 pspOOVTEI, TVOO.TŇS KOÁÁOSMI ŠZSÍVYL TPOZAVOPTÝplov švy O ZA 942 ZAPTŮ JUTA PSY00sty slot TKS ÚTLOTIVVÝVUČK Xp VŮL fněcus 73 T8Á8VTUixz. "0nsp oděsis TV újimy 39pálů Zu ZVLLSTUKŮVT0T0 TÝYZVpLAZĎÁVÚV, VY zyv Zódaoty uloviov slvat Zub 37v Žoy A8vóvzmyalv ov. Dindogus. c XXII, col. 117. S) Haec gens propter duo, ut ita dicatur, Latinos accusans, aestimat oportere ab eis se dividi. Unum et principalius guod aiunt Spiritum San­ ctum ex Patre Filiogue procedere; secundum guod per azymos panes sacratissimam celebrant hostiam. BARLAAM,De unčone ronanmae Ecelesiae et processtone Spěritus Sancti, DP.G.. t. CLI, col. 1266. Ad rem HERGEN­ ROTHER:Das von Photius bekámptte Filiogue blieb bis zum fůnfzehnten Jahrhunderte der vornehmste Stein des Anstosses: alles Andere konnte nur die Kluft erweitern, aber nicht sie schaffen. — Phoťius. t. HI, p. 875. "Aansvilovotv šv z0i3 zdrT4iz AEňno:z. COTELERIUS, t. III, p. 506 n. LVIL 1) iz nlav Zaz45vo p PURTÍLODOLY,STIÁEYOVTELT úvoja. 399 Hazpog. ul 195 LLG0,Zai 198 oflon Iysbnanoc. S ČOKsiv 70910. TĎV TP00WTWYoVYKŽUEYY.— CO­ TELERIUS,col. 102. t. NÍ, p. +, n. XIl; SYMEON, Dřalogus contra haevese. C. XX,

5) "Hnetsk nev„Bazvilavra:3 4 0540: 5 8359­ Šsnvůvís; žvv3ůdsv TYVUdÝalpsTov mal 33 lěín5 DsA%o80:G ZVYOtYT609jamoikopěvov 7p0; 8 dslov Jan­ op. 'Vnsts čš RAVLÁVWST7mSZaiúnsprrůvos yuzí. „Banziíem 87m dv čstva“. ÚTSsp0) TOVZĎTěVTÝ ZjisTéEM čYs. ononév. MANUEL (magnus rhetor), Apologia ot refutalio eapitum fratris Francisci. P. G.. CXL, col. 480. 21

7. Presbvteri latiní non conferunt chrisma!). 8. Chrisma conficitur a Latinis non oleo sed ex agua'. 9. Haud merent Latini ut gregi christiano adscribantur, cum Graecis adlatrent profitentibus transsubstantiationem fieri domi­ nicis verbis una cum Spiritus Sancti invocatione (epiclesis)3). 10. Sacra communione vescuntur feria sexta hebdomadae maioris, ac morti proximiores Cum evadunt: verumtamen species eucharisticae guae ab eis sumuntur azyma non Sunt consecrata, sed communis panis nullomodo oblatus“). 12. Apud eos communicantes os abluunt agua, guam deinceps exspuunt. Conficitur inde vel lesum Christum dedecore affici, vel ab eis sacram eucharistiam, perinde ac Si praesens in ea lesus Christus non adesset, despectui haberis). 13. Laicos sacris epulis in calice et pane non admittunt, auemadmodum facit et accepit Ecclesia, sed secundum aliam consuetudinem“). 14. Inf:ntibus baptizatis Christi corpus neguaguam praebent, etiamsi ad plures annos pervenerint?). 15. Unus sacerdos ter, vel guater celebrat in uno die, cum felix sit, gui unam dígne possit cantares). 16. In confessione peragenda pessime se gerunt. Etenim ad confitendum Currunt, non auten multum cCurant de. abstinentia a peccato: guin etiam guaedam prohibita patrandi a Papa ipsiusgue episcopis facultatem impetrant et accipiunt, multisgue 1) Bessarione a XV, p. 10. 11. 2) Bessarione a. XV. p. 9. 11. * ­ 8) Tě vsvécbu: T8v Žptov Zub% zaTVetov obnu zal uina Nav08. 4“O v m SPUTKV TLOTEĎOJEVOUYIčVSpstobat sdYBY,: zal zeheobu TÝ,T605GT7VG0J Sppu­ AT Í dě,zalTjčnimAýostT093úylovNvsdpacog.TĎVZveLaVZŇĎYTMVÓV,„.|T013ÚTa 1­ Aug muk T015 TVS ydpVto3 ZŮTWY ČLAĎŮVO:z Žnuž T05T0 TRDUGYOVIĎV, důvodu:2 2%zá sdyěv švsgýsiv, — SYMEON,Erpositio de dřečno Feniplo, ©. 88, P. G t CLV, coll. 735; 131.

9) V NEVÁKYTTXGUOZSSVŤTÁVTEÍISTZAUN%V903..ZALv 1Ď Anabvyszat. Cs TÍTEč%70) TAG.udTals Wnatě 703 T ev ÚLDNGV,ŠŽT000) E Z0LV0, ZALUT­ ZÍST0). COTELERIUS,+IL p. +0, „IX. "A ) neT4Á ZnŽÁVMYTY TAP ZDTO x LZGUŽTWYÚŽZT. TSMMADOUZTĎ 57Pp zi£ S9u$05 ZYTŮŽ ÚTOTTÝELZU muvTanunze!: č Oy smzivu N1:079), RBS apuvoTdiz: si č upadá„ Hi, p. 821. 03 795Nasz05. — Cod. Monac. 256. f. 72; HERGENROTHER,Photius 6) Maziva, adŮž Am 709 ZŮT0Ď TGTNBÍOY ZAL ŽETOVZG/MYOÍSL T0ĎS KAUZ D3 1 "Ezukysiu motel, zal nupěknjsv, 224% um) Š78p0v — SYMEON,(Thess.), Dřalogus contva huereses, C. XX, DP.G., col. 101.

7) OY Zotymvinz T013 jun popévos METUĎLČÍAO.3434851,E vwy šTWyzAdojo.. Kal 34 zAsím z407my jpárm doyadnova. ai -| 4 KEVTŇÝVTBG2001WW,AUÁElyŘDVuvTa. Zno1po. 34 ig00i7) 73 ze, ŽYZ ZovwvÍuS TĎY uVoTYpiwYZĎVÓč: čšspyúpnsvo. — Ib., c. XX, coll, 101—104. Si pueri, tradit Sy­ meon, baptismate reviviscunt, et sacro liniuntur unguento, nulla est causa guae Latinos prohibeat ab eis Ccommunione sacra nutriendis: Kai n%%a1%). 19. Ordinationibus sacris apud Latinos plures non adsunt episcopi, eaegue per impositionem aperti Evangelii haud fiunt, sed unus episcopus alterum consecrat episcopum chrismatis un­ ctione; si vero plures adsint, haec participatio nihil ad sacram confert ordinationem“). 20. Tempore guadragesimae sese abstinent a missis prae­ sanctificatorum celebrandis.5) 21. Multos simul ad sacros evehunt ordines episcopos, Sa­ cerdotes, ac diaconos“). 22. Novatores latini tenent sacrum oleum iis gui vitae spem habent tradendum non esse, sed iis tantum gui moriuntur, Cum peccata remittendi virtutem in se contineat, contrario modo apo­ stolicis traditionibus, sicut in omnibus, etiam in his sentientes et agentes“). 23. Coniugium Latinorum nullis ex causis dissolvi romana decernit Ecclesia, guae perperam interpretatur verba lesu Christi apud Matthaeum: Modoňs :r00g Tův oxAnooxaočiev duv čnéroemev duiv dnoAůcat tTůg vvvařxac dněv' drť dovře dě 0 vévovev oToc

1) Kal dýdbev jiěv mpěs Ty čšonokóvmstv pézovoty * nd% dnosyéoba: 23 709 74­ 705 Aóvos moAds ap" udTois. AAA% al T0v TY opsvptévmwv TVÁ TIBÁTTEVTAPÁ TS 70) TÁRTA, ZAL TÓV ETLOVŮTUWYZVTÓV, OVTKÝPASY sSauttojcí Te Zai AUNÍÁVOVI, Z% Z(ŽOTULmoAkats UŽSLUZPĚNTOG METÉKELYT xap ŇS AUWTATNS VYoTElUS, ZUi ZÁÁO zAÁÁANYšystv, al nsp adejcovtat Žiku nivě zv úbsnízev Aajtixvovo,“zal ánAĎ: odx čoty slnelv, čau ixpů výjvZpmovTavuývČaxv Zai 3093 Tv Iluzépwv Zavévac švsp­ nslv ob%aloyůvovtat. — SYMEON,Dialogus contra haereses, c. XXI, Loc. Cit., col. 107. 2) To Tas yetpovoviugTip; masiv % O5 0l Iarspss napačeňmnac. Z«i An­ stTodo:t.Napéšenav vp odTo:, čV šnubécswÍ ystoův zaňTag švsprsly mal 5) yplopn“­ T0g, Og vojtmíbz ci Aarivor. lb., c. XX, col. 101. S) Bessarione XV, p. II. +) Od" úmě zAstóvevv šmtonzánov, OS Ů ATOGTOÁLNO:ZUVWYAčys!, OVčs ČŽ VŮZ 700 EdappeAiov0avsm (névov šmbicsee. Og Ó pěva: Aiědous, Arovdstog: 4X" slz ční­ OmOTO3Ap. XŮTOŤGROAÁdu:G Šnlononmov Zstgagovsi, 14 yplouxt. nÓPOV TEVŮS,TXDŮ zýv Tdv "AnooTóAwynTapážosiv: páAtsvu 83 vomměr. El dž zal zápelví more TÁstov: Tv EnLonónwv, AX" 00 ovAAettovpyo5stv 20701 TĚ zpTm. Oddě vůp ČOVAVTX!.JLĎ17) OVADEtToVpvoĎvTse,0)ŽE ovyxELpoTovaĎo: 78V JstpoTovojjievov. — SYMEON, D. c. h., c. XX, col. 1014. : 5) "Ev i MEYŘÁT TZOOUPUNOSTÝ, ZAD) S4KOTYV TZÁSÍKY ASLTOVPYÍRYTEÁVŠJ:, ZU od mporytaopévov. COTELERIUS, t. III, p. 498, n. XVII. 6) HoAAods čo zstpovavoSoty, šntonánovg, lsgstg, Zj10513 al Aiuzóvovg. [bid. n. XV. 7) To Aytov čAutov 00 xp číčosda: T033 šAnida sz (TYJLÉVO1GČw7s,AAAd 70i£ A0 výonovGt MÓVOV, ŠTELŮT, ÚNMAPTYNLÁTVVTRPÉVETALÚSOV" XTEVAVTÍUS TOŤe ATOOTO­ Avn0ic W3 v ÚTAd. 7 O2 ZAL PP0VOĎVTSSKULnGÚTTOVTESÓYjsxo:. — SYMEON, De Sacramentis, c. LVÍ, Ib., col. 204. Cf. Z k Th XXX (1906) 598. 23

Ayo dě duv Ou dg v dnodicy tTůvyvvalna abůr00ui éni noovel« xal vanňon ČAAnv, uovyávav“). 24. Comedunt agni paschalis carnes: ossa deinceps combu­ runt, eorumague cineres colligunt totumgue custodiunt annum. Hisce cineribus fideles inspergunt, ut maiore nisu sanctitatem colant?). 25. Cineres sacri guibus utuntur Latini, ex combustis anima­ lium impurorum ossibus conficiuntur. Feria autem guarta primae hebdomadae guadragesimae eisdem caput, frontem, faciem insper­ gunt fidelium, stulte arbitrati eos membra roborare hominesgue aptiores efficere ad ieiunia toleranda: insuper huiusmodi cineres cotidie panibus guibus in prandio vescuntur, admiscení“). 26. Pretiosam crucem tempore guadragesimali adorare pro­ hibentur vel conspicere, eamaue sindonibus obvolutam asservant in ecclesiis“). 27. Agnum paschalem simul cum Corpore Christi et Sanguine super altare ponunt“). 29. Oui apud e0s maiore potiuntur episcopi auctoritate ac di­ gnitate, ecclesiam ingrediuntur ad sacram peragendam liturgiam nudorum puerorum comitatu, guos aguis lustralibus aspergunt, eosgue tradunt per huncce ritum strenuissimos fore bellatores, ad vulnerague invictoss). 29. Sacram eucharistiam gua par est veneratione prose­ guuntur eamgue vel secum parvis in bulgis vel marsupio adferunt?).

1) "Hpnstzvýv nspirsoobouv vynina zopvelaz jLoAVopě, 705. Avěpog dnodudiů­ ev Za) ywpilopev. "Vptstz čě ai ZaT' 8% noAA7S Šimmtoddvmysšvodomg úpiřv. % pěÁkov slmety napavolac "ui úmoxplostny74i zdTě dvuybepyójevo. šaTe dvoudšĎsT Koupim7 ZA LETŮ AÓrov TOpVslRc 0D ČiuYWpiLETE, SĎVTEL TOV AvěpU Gjtapravety, slS TO ÚŠtov ast ou, čnsp 4 bsiog anstgre: IJu52o3.MANUEL,Loc. cit., n. 6, col. 481; Tóno< AXYÁTY€ p. 2) "Eahlovo. 34 Zpšuva 740 dva, 74. 83 čově mulovst, zal Tyv čš udzěv aldá­ An“ Tmpobovy sig GAav čvimvváv, Zub SE NÝTÝE ŠTUTÁTTOVOLYGZ JGÝÁOVTAL, ZAL V­

30. Ouingue digitis signum crucis obligue faciunt!. 31. Post prandium ab accipienda eulogia vel benedictione sanctissimae Virginis abhorrent: guin etiam Graecos ob piam hancce consuetudinem cachinnis insectantur, perinde ac Si cibis potugue expleti sumerent ipsi sacra mysteria?). 32. Plerague festorum dominicorum statutis ab Ecclesia die­ bus confra canones haud peragunt?). 33. Hebdomada sancta sepulcrum lesu Christi, non secus ataue in theatris agitur, instruuntí). 34. Ut in theatro guaedam faciunt divinis legibus contraria, veluti cum exprimunt mysterium annuntiationis Salvatoris et ce­ tera, in triviis et plateis homines contra ordinem ponunt, guorum unus guidem Virginem refert, alierum autem Mariae virum appel­ lant, hic vocatur angelus, ille vero senex dierum, Cul canos Ca­ contralegesnaturaetondentesalieno©ponunt?).pillos in barbam componunt, guos cum Latini non habeant venuste 35. Sanctas guogue imagines, omissa lege consuetudinis, saepe alio modo conficiunt guas humanis capillis et stolis pro pictis crinibis atgue indumentis exornant, guod non est capillo­ rum aut vestium imago, sed Cuiusdam hom nis coma et vesti­ mentum, negue imago vel figura exemplarium. Unde imagines modo irreverenti concinnant et exornant“). 36. Historias sanctorum passionem Christi, in ecclesiis suis non designant. Et ipsam non pictura, sed opere plunario in simi­ litudine sculptilium et in terra similium (fictilium) faciunt?). 37. Theodorus Agallianus gui ad dimidium saec. XV vitam duxit, recentiores latinae Ecclesiae sanctos reprobat, in eosgue

1) Merů z$v záv: Žanihimv, GÁwyloz 702 TRY G7RVpův7010001,„al TYVČtv navaoopaylCovotv obTWs.— COTELERIUS,t. IU, p. 500, XXIV. „Guingue digitis aguomodo aligui benedicunt, et cum pollice faciem signant, tanguam mo­ nothelitae. Cum igitur debeant disponi digiti in consignationibus, guod per eos duae naturae Ssignificentur,et tres personae, prout Christus monstravit, guando in caelum ascensurus discipulis manibus elevatus benedixit. — PANTALEO, Col. 542. 2) Mera Todneluv od Aapžávovotv shAvyluv 7ňz Dnapujiag OsoTónov, 24A4 mal uče čTi T0ĎTMČ.ZodpovTECZMiměoĎoty. We 02 zao) peta zů «aysiv Za! mely elc Zópov, psTakanidvovo. Tv čynaspárev. — Ib., p. 503, n. XL.

s) Tax TASÍOVS TÓV ŽEoTOTIMĎY Š0pTĎY AXAÍZ0I ZAL OVYZEYVJLĚVOI ŠTITEÁOŮCI. uui 0) naTů, T7y napášosiv 1ěv Mazézev. — Ib., p. 499, n. XXI. + Cod. mon., 256, f. 706. 9) "Er. čž až s šv úpůjiucí Tva 7010901Tupá, T0)z Heloug Wegnads. Ulovsl vůp ŠpEKOVÍLOVTEGTAT400svuyyekojoĎ 775 Nupběvov ai OsopůTopos, Zai 14 Tň$ oTaW­ půcEwE TOĎ ÚWTŇHOL Mai Animá, šTl Tptášvy zal TAaTs.Ďv úvÝpWnoOvVSKALLOTÍÝOLTRPŮ Tv Táštv. Kal č pšv TvToŤ TYV Hupibévov, nat Tov dvěZpx ŠNEVOVMagtán «dTol Ov6­ nalověty: Ó čě ŘTYsÁocSvopáčeru:: + čž IaAutos Táv Tipepóv, Ó xal neprubénot Tpí­ z0dgbsopodsT753vůdems58Aazivo:,dAAorpiacmdbixoiv.—©SYMEON,DialogusXa Asvuůe sig Tov nÁTMVU. "Erel pp 0)m EYOVOLKEPOVTEGTRŮTAGPPVTTIMŮÍGZA! TAGŮ contra haereses. c. XXII, loc. cit., col. 112. 9) Tag tepůg simóvac napů 10 vsvoplopévov ŽTÉGM Tpómm TOÁAÁAKITAVLOTOPOVT zxdTac Zu) naAAwniCova:v. — Ib., col. 112. 1) PANTALEO, loc. cit., col. 542. 25 invehitur ut in homines ab hominibus sanctitatis sertis redimitos'). 5) Disciplinae ecclesiasticae leg's flocci fieri a Latinis tra­ dunt scriptores graeci. Apud €os cuncta immutantur, corrumpuntur guae maioribus accepta referuntur, novamgue ac plane dissimilem induu“t faciem?). In eis praecipue, guae ad cibos spectant, pietatis canones ac puritatis violantur*). Omnia novitatem redolent:). 38. Comedunt ursos, picas, testudines, echinos, canes fluvia­ tiles, cornices, cervos, laross). 39. [eiunant sabbato, vel si festum dominicum in nunc diem inciderit“). 40. Sabbatis et dominicis totius guadragesimae caseum atgue ova pueris comedenda praebent?). 41. Dum aliguem ab anathemate solvunt, usgue ad lumbos eum vestibus exuunt, lorisgue aut virgis caedunt, atgue ifa so­ lutum anathemate dimittunts): 42. Presby eri caelibatum pra? se ferunt"). 43. Una cum barba totius corporis pilos praesules radunt, idgue agunt purificationis causa'?). 44. Varias apud eos induunt vestes gui vitam monasticam profitentur!!).

V) Megi dž zv na9% 1003 Auvivorc čovojtazojpévmyriwy silny 7% čydyv OTL GDMÚVSEZŇOVĚSYUVTŇVTEA Ó Dsóz, Gb% čdážuce č opel, U T073 TLOTEĎOVS: napavuhovbstv č Kůptoz únsgývato, uávtehdbev slmov elva: dikov Oz 4% šnioTevoav dpdběc. Kai šnsl 04% Og dvbpmno. VědyAnibavov. ovvějy 3 O3 Avbpmrovs Tapů úvbsů­

WyABTÝV.——JLKÁG70G půníke sabat, oi dž A6propo! LETŮ LOVAYOÍ TÓV AVvdÝPwWTWYTZVTEGĎSLÁGÍZml TLvoc naTů Auzivomv, šmtorakslz VÓnas ni yapů čnivo.a Rimnic, 1705, p. 627.

2) Kul 4720g dv T073 34%,otaovnolz ÚTIVOVYTUPŮTA T7PUŇĎEĎOo.šv Rua UVWŮÝSYZU OVŮŠY ZUTŮ TĎY VÓT0YVVOV TUTEULŮV, TÁVTU ŽŽ věU za AnTUiz Ul ES­ Aaměvu.—Vánog dán, col. 566. 9) "Ky33 čialcy 175Tpovz náv 2 úvevkajší at azábupzav. — Ib., p. 566. P) Katvozoníu záviu 7% šv ubraig. — Ib., p. 566. 5) "Eoblovat

45. Monachi gui ad episcopalem dignitatem evehuntur carnes comeduntf, ac futilibus de causis ieunium non servant'). 46. Sedes episcopales apud eos auctione dguasi constituta veneunt?). 47T.Facile ab una sede in alteram transferuntur“). c) Ad mores guod attinet scriptores byzantini generatim de­ cernunt Latinos praeceptis evangelicis haud parere. Molliter vivunt, luxuria difiluunt. Voluptatibus indulgere nigro lapillo eis haud notatur. Auae chr.stianos non decet, immo iis prohibentur, €a, pro lubitu perpetrant:). Latinos presbyteros omni crimine macu­ latos conviciantur huiusmodi theologi. 48. Clerici et monachi cotidie ex mollitie a gue ostentatione vestes induunt laicorum vestibus consimiles?), 49. Fornicatio nullo modo reprobatur. Toleratur ut vel sacris addicti muneribis suas habeant pellices ac Spurios natose). „Apud Latinos, audacter calumniatur Symeon Thessalonicensis, fornicari est propemodum inculpa'um, ita ut istud censeant sanctitati non obstare; guippe plures ex eorum sacerdotibus pellices habent, et liberos manifeste ex fornicatione et palam in lupanaria ingrediuntur, et impudenter moechantur, nec prohibentur ne sacra faciant. Laíci autem, eorum exemplo, pellices accipiunt, et fornicantes non €ru­ bescunt, neguaguam cogitantes in hoc esse peccatum et immun­ ditiam")“. 50. Nonnulli sacerdotes, dum amicam noctu tacite et occulte sub lecti stragulam admittunt, hoc non fornicationem sed somnum

1) Si guis monachus in episcopatum promoveatur, carnes manducat intrepide Et monachi parva vexati aegritudine carnibus vescuntur. — PANTALEO, col. 543: Ceď. non. 256, f. 193 HERGENRÓTHER,t. III. p. 825. Tag Aoytecmobvazšnl ypýjac. Žišovo: zaver. — ČOTELERIUS, tom. III, p. 501, n. XXX. z$z0ig.9 — ALCOTELERIUS, 3Ďy RoZlepímy t. 1ETAWÉGE:: III, p. 501, ATO n. STLOMOTG XXIX. 8l3 ŽTĚGUV, TÉÁSOVAZWÁVTOVXG ě Biov otv 00 edarryeAináv. T309% váp nAou Zai nopvsíx nap. adTolí 0Ď pepmTéN, VŮŽÉ1. TÁV ATyvopevnívov yptoziavoiz. — Vópos 474%%3, p. 5606. 5) O: udzdy lepazimol TůvTeg Zai novazol T% Zadypspvýv šodbřza ČjLoLKyT0i< MOVRYOÍGTEMIÁAÁAovýu, ÚRO jAunslaz %ub TEprsGclus Za vvvamnÍšova —— COTELERIUS,t. III, p. 504, n. XLVI. 6) "Ez. Zai m“ nopvsíuv Tup ndT0l3 ii ÚAWIZÓAuoty čystv, odd. šv %0i3 le­ pwLěvot3 AĎTÁV, AAA" Avaíč2 TAÁÁUKÁS ZAL TOGVKODS ČyElY TAÍĎUZ, ZAL ZRĎ Š4ZOTYV „S04vastv.i80005 — véW165 “ 4 nm£ P. 567.

7) Nupů Aarzivois 7% ná „sůsty oysčův dvě (AÁYTOM,mal TOJGŠTOVDL IMĎĚ W­ Avu« abzol3 elg isamo) vy“ čkwz sívat. Těv Tag «ad70i5 (4p lepwjlévoy ROAÁSLTXÁAa­ nů TE 3/0091, ZALTÉZVU+459; i% Ropvslag, al TpodykmÍ v T0l3 YapaTvnelot: slažpyovvm, Zai Tapvebovoty AVALĚDI,Zi spo) rstyv00 uwAdovnat. al ol Axťmolčš TOĎTWYZATÁTÓT0V3AkvoVot TaÁAundz, Za vsv bodozws Topvsovot, |WWAoyiko­ Eva, TOTOinaapotny stvat zal úpnupviav.— Dialogus contra haereses, C. XX, col. 105. 27

ac pollutionem tempore somní peractam censent, nec non Crimine carere arbitrantur!). 51. De iuramento haud recte sentiunt, neguaguam vetitum id arbitrati, eogue contra praecepta Evangelii in futilissimis negottis abutuntur?). 52. Periuria facile committunt*). 53. Fatum censent cuiuslibet hominis mortem provocasse*). 54. Integrum est eis canes, ursos aliague immunda animalia in ecclesias introducereš), 55. Laici una cum canibus cíbum sumunt; traduntgue Ullis patellas scatellasgue lingendas, in iisdemgue cCibos ministrants). 56. Purgamenta tangunt, nec a sordibus prohibentur, ut vide­ runt multi. In ea guibus cibos parant vasa maculatas tunicas et feminalia immittunt?). 57. Membrorum superflua guibus foedantur ad labia osgue admoventš). í oa. Dicitur guosdam ex eis per speciem bonae valetudinis sua urini lavari. Interdum ex ea bibunt, guo nihil execrabilius“). 59. Aiunt in paradisum ingred: guotguot in bellis occiduntur, guamvis ob scelera pugnando ceciderint'). 60. Graecorum piissimos bogomilos appellitant iisgue reli­ gtosores praedicant Armenios, eosgue peiores aestimant Hebraeis ac Mahumetanis!!,

1) Teparot Tives ng) UDTol3mopvejovnEc, čv TĎ sločéxeobu. TMYčpwpisvyv VVZTÓS,d+WvwIdvugT0ĎT0ZpivovotZUlŠvomyaonÍv,ZziZvebbovovofovra:.—©COTELERIUS,t.III, Zi AbeZTWI Úno Tě šrdánAwpa Tě dni T3 mAlvmG,00 nogvslav, GAI' p. 500, n. XXV. 2) Tov čpmov dxodAvTov Tekáme YyoSvrat, nul elg zunAováTac únodécsty UdTĚ zuTaypůvia. — Ib., p. 495, n. V. 9) Kai Tag šmtopniug o0)žš jxpdv úmooTěkhovrat, — Ib., p. 495, n. VI. + "Ozole čv uz bavázem nap" adrToi3néco:, Tů ftltněv abrTob alrT.ĎvTa:, Sup­ pápOZ ODTUTV TDYMYčvopálovTec Zni T0 siappévov nul nsnowpnévov. — Čoď. mon. 250, f. 78; HERGENRÓTHER,t. II, p. 825, n. 35. 9) "AzwAnrTavnap adTobe To elodrrstv čv voe vadie ZĎvac, ŽEmovz, 1x T01x5T4 žÁku Ču dnádbagiu. -— COTELERIUS, t. III, p. 503, n. XLI. 9) Zvvsobiovoty ai Zogjimol T0ř5 uyol, Zai dudišózo. T0hT0:G ŠnAslyetvy TA. Tv zeyákíov.ZDTÝVTpUTĚjm;čbošóvu — Ib., p. 505, Z n.LIIL Za a501 žTi 70V RTV č%vT0izČElnv0v TOL0DVTUL 7) Kal Ty zepteoonázov uhzňy ATT0vTa!,Zai py TO EĎovím, a sldov T9AAni <... "EY T0hz01z(eš s TpoCŤG čvspa5o. omeňsotv), Zai node [LEJLOÁVILÉVOVS Vměvug zal Tůg dvužvníčaz eloávovotv. — SYMEON, Dialogus, c. XX, col. 105. 8) Tž čy zĎv pEÁĎY adzdy napivamjnatu BŽ Wy al 6 nokvojór, Tmpoooipovo: (p29".) uzav T0iz yelkec. Zal 18 ozáput. — SYMEON,loc. cit., col. 195. 9) AéreTu. ČT. TWVě3VÝTÁV TPVLŘOSL OWLUTIZŮC edežiuc, Tě. E4VTĎY ODGOVVÍT­ TovTUL“čau 8 ÚT: ul ŠZ aĎT99 nivovaty: 59 TEyévoií v pozAvgrspov; COTELERIUS, t. HI, p. 506, n. LV 19) "Tod šE army iv TokéjtoLg ZTELVGILÉVOVIGZSMIpLÍVOVIČoždcovot zal at ebWbů KETODIVY ŠÁNŮÝVELYZATŮ RUPUĎEÍOVY, VZV ZLÁ TÁEOVEČÍNY, V |LZULOVÍMY, V) TLVA NAMÍNC ETnápz únsppolkýv payójnevo. čzsoov. — Ib., p. 504, n. XLIV n) To: EYOSPEITÁTOVYTévPox.zův Bo-ranikove ZZAnDo, ab T0)TWYehsejeové­ poD3,955 AgnesvloJz, GDgZal vyslma oTép00o1" ZKl R00 zal LIPRÍDYZALLAGUxm­ vv zelgovuz Zněg sAuozrno5su — Ib., p. 503, n. XLIL 28

61. Hebraeorum vetus Testamentum impie venerantur"). 602.Huc pertinent etiam criminationes guae continentur in libello, gui inscribitur "0ca črolnoav čv 15 dyle K. nerá Tův Ao­ giv?). d) Complura denigue scriptores byzantini sphalmata depre­ hendunt de auctoritate et ratione agendi Romanorum Pontificum romanaegue hierarchiae. 63. lam inde a Photii temporibus primatus Romani Pontificis negabatur*) Tamen pauciores controversiae guam de Filiogue, extitere de primatu Romani Pontificis, guem vel scriptores byzantini Latinis infensissimiSymeonThessalonicensis:©OmpniumEcclesiarumprincepsest luculenter interdum agnoverunt. Prae ceteris audiatur sedes romana: veritatem enim non abscondimus: nam volebamus etus principatum agnoscere, si tantum orthodoxae fidei characte­ rem Sservavisset intemeratum*). Latinis, gui primatum romanum astruunt, contradicere opus non est, negue id laedit Ecclesiam. Ostendant tantummodo in Petri fide et illius successorum eum persistere: et habeat sibi Petri omnia, et primus sit, et vertex, et caput omnium et supremus antistes; id enim de patriarchis ro­ manis, gui pro tempore fuerunt, scriptum est; et apostolicus hic thronus, et gui in eo insidet Pontifex, rectam fidem tenens Suc­ cessor dicitur Petri, nu//usgue recře senřieniium et loguenřium oppositum affirmabit“5). „Auemadmodum, ait Symeon Thessa­ lonicensis, negato Christo, Petrus iam Petrus non est, nec apo­ stolus, negue primus, ita nec is gui Papa dicitur, iam erit Papa, cum non habeat Petri fidem, guam trina confessione, utpote dili­ gens, Signavit Petrus, postguam ter negavisset“s). Conseguitur romanae sedis iura graecos guosdam scriptores odio in Lafinos innutritos haud reiecisse: ea tamen ad tempus abolita declarasse ob romanorum Pontificum a sincera Petri fide defectionem. Pri­ matus tamen romanus, potius guam illul Filiogue schisma genuit

) Kal Tyyna.aův zalovany jlákov. V ysg3 Gsganévov "Ezeximy.ospacnim: z4vvajot Zub zapimrhacoví%.. — Ib., n. XLIÍ. 2) Cf. Bessarione a. XV, p. 2009. S) Bessarione a. XV, p. 7—8.

' 1) Hodry závzmy shodou (sedes Romana). 05 v4z ZApPŮTTUEVTÁZKTW3Y, 220)žnel Zul TÍSTEWI,1ÓVOVJr npmTnvčja0vAípabu. hič=00 zalšnabojpev Astýgs. — čysty Loc. dTyv. cit., st 1. z0v G.. ZS t CLV, pu 73col. ČSde­ 100. 5) "Tě Aérrsty Aarzivov: maĎrTav'stym. zav "DPojtmg.AvTkáy at 0 UVAZUlov. VVŽÉ TUPUSARTTOVTOTO M“ Bu/mstav šoTi. As:3ZT03uv 1óvov WVTOVBV TY nloTs: ÚvT4 -3 IléT559 Zai TV ŽSadóywy719 Ilézo0v Zai TavTa jste zů 19) M7909. zal 40703 šo10 4% ZOpVYM,ZU ZETUÁT TÁVTWY,ZALÚZDO3 Rpyspshi. Ka: a T0)T9 87Í TĎY ZUTŮ. ZULOOŮ)ITTEUPYBY Pónms VĚTPARTA. MALATVSTZÍNMŮT6702 z oóvoc, nul ó šn" udTĎbVŮZČpbašašin: čyónevozúpytepsv: 2490703 O) [lé=909:Zu adžsi: -Ďv dabů ppovojvzoy TĚ mal Asgóvvwy črnl 30701: AVTzs0st.— Ib., col. 120. 6) Kat Horep o) Mš3443 4 Wi3g03. 049 ATó0T0An3. 4473 namĎT03 784 N11370% ZPVYTŮJLSVOT,obě A Asyónsvog Námnug žovm Nýnnuz maTi. WWTY%TÍSTV čtv 715 Házg00 T TEirů Zpokovíu, ng Wranáv 2 Ilétgnz čo41%.o2v. ine ZIYPVYUT — Dialogus contra Iineres., ©.XXII, col. 121. 0 29 aluitaue, ex guo praesertim nomen romaní Pontilicis e diptychis abrasum est!), eiusgue in posterum ne mentio iniceretur pro vi­ ribus obstitere clerus populusgue byzantinus?). Praeterea hisce in capitibus docent Romanos Pontifices inno­ vasse: ©4. Petro eiusgue Successoribus gui azyma obtulere, €03 in­ iuriam intulisse*). 65. Romani Pontifices non sancti Petri successores, sed Pe­ trum ipsum se et dicunt, et credunt, ac fere supra Petrum sese deificant, seipsos totius orbis christiani dominos iactantes“). 66. Contendunt romanam Ecclesiam catholicam esse apo­ stolicamaue, unam cunctas complectentem, ac Romanum Ponti­ ficem cunctos continentem, et subesse ei omnes (Christi oves omnesgue christianos ad placita romanae Sedis profitenda per­ trahere nituntur“). 67. Nefarie agitur a Latinis in novi Pontificis electione. Novus Pontifex, electus a Synodo, adducitur ad cadaver defuncti praede­ cessoris, huiusgue iners manus collo illius imponitur; hicce ritus censetur eiusdem unctio et consecraiio. Pontifex ita consecratus funera persolvit suo praedecessori, ac munia pontificalia ut legi­ timus Papa obits). 68. Suo lubitu Romanus Pontifex futurorum iuramentorum violationem permittit, ac poenas ob hoc crimen solvendas condonat“). 69. Papa remittit etiam homicidia, ceterague peccata, tam futura guam praeterita, Suisgue Subditis sternit viam ad prava perpetranda: insujer, guod magis risum movet, indulgentias, guas vocant, ad tres annos vel plures aut pauciores, largitur. Hoc idem peragunt ad peccata guae tempore iam praeterito Commissa fuere. Huiusmodi largitio indulgentiarum legibus ecclesiasticis haud san­

v) Iz Zai zuzů ziva Tpámov3ympiodysav 44" Tp1by02 Axdival nul ššepA“domy zdy zpwzsímy Zai Tv čimzbymv. — HERGENROTHER,Monmmenta, p. 154—163. 2) ACROPOLITA,Annales, c. XVII, P. G., t CXL, col. 1028-32. ») "Alvna nooogé p0051, ZAL ODZAGLAVTVÍILTGVT4YU Z%L UDTObS AlŽEdutov j1iy%v léz20v, Zl ZvĎaYY. NÍT05, Dz TUŠTUTApUšišóvixmZů+0i:. — COTELERIUS, t. II, p. 496, n. VIJÍ. 9) Tay Házav,. 0) Žudnyoov 799 drytov Iézcov, ZNÁ zd“ Iázs0v mýTáv, Zui Aava. Zul mtaTEhavo:,Zai Úněp Tv B W207209JIL OYEŠÍVUĎpLavZÍzdy ZMOIUUVŮ­ TYT0G ATd0Y, dvuzypůzcávýse. — Ib., t. II, p. 501, n. XXXII. 9) Aáya0oty DTK TY "Eu4hy zb v% Pomz EŽYULTYZUĎOÁLZÝYZALTO­"jm oT70/AMY"z VSluv jay NEGSAMÝ 74300V, ZU VU ODVIZTMOVTĎV ATÁVTVYZ= vispín, z8v [lánu mz IMi370Vžvu. Zl 0m"ZÝTdyTÁVTUTÁRpójuTU 799 Nato: 4 x nÁVTAmoTuvěv E/movoty slz ŠvdpoTov T0ĎTmYČpakojiav — 6., n XXXIII / 5) "0 č.4757 T09 SEMEVTÝÁSUVTOSližza, 57m zubiozu +41. "kzkáovtTa: 709709 VZATUVALOVÝTNzbZE. UDTGDI ODVGŽIS.KUL70004000. črinbéum: zů zo4h TH vs%2Ď 749 jsvýámvw 83Vulobrost: dy ZevTa Zul Zu 10914 hasů plot VTER76 4o9 ŽUĎÍVCD ZAL TEÁBÍMOLYVMYTUL"ZUÍ GĎDT0ZTPDTOT db- ži T% Znčslu leponuva S9 VPIUVTU Z Vzn0VĎ, mal člz 70 B57Z B)YMovTÍTUT53 ZUL ZOATUÍMI ÚYt8pATEDZL. — i , p. 498, n. XVÍ. 7) O Há7%z uyc5z ovrympz udT0iz 13ÁAávtmy 22209 TUPAJUTV ZU TV bn T%ůTy,Zazíumav. — Ib., p. 496, n. VÍ. 30 citur: sed Romani Pontifices eam invenerunt ut muneribus ac nammis fidelium, gui inutilem hanc suorum peccatorum veniam receperunt, ditentur!). 70. Papa et praesules latini delectantur christianorum cae­ dibus, ac salutiferos appellant gui easpatrant?). T1. Papa eiusgue episcopi ciderim gestant, palliumgue indu­ unt guod mulieres deceat, nec non paludamenta sericis filis con­ tenta variisgue coloribus picta, gerunt etiam chirothecas tempore celebrationis sacrae liturgiae*). 12. Episcopos gui digní habentur depositione Romanus Pon­ tifex propriae relinguit censurae: immo saepe maiore episcopatu eos donatt). Criminationes theologiae byzantinae in romanam EccdJesiam, gua fieri potuit sinceritate ex graecis fontibus percensuimus. Ut rite animadvertit Hergenrother, in €eisconsarcinandis pro lubitu Graeci dogmata, ritus, ecclesiasticaegue disciplinae statuta commis­ Cuere. Summa est autem tum graecorum, tum russorum scriptorum dissensio in capitibus Controversis inter Graecos ac Latinos enu­ merandis. In epistula, guae Theodosii Pečerskii nomini addicitur, duodeviginti recensentur discrepantiae5); undeviginti in epistula Metropolitae Nicephori ad Jaroslavium Svjatopolkovičium“); vi­ ginti in epistula eiusdem scriptoris ad Vladimirum Vsevolodo­ vičium'); viginti septem in Confroversia cum Latino Georgii metropolitaes). [Ioannes Metropolita permultis novitatibus ait La­ tinos indulsisse“); ex eis tamen sex ut principaliores memorat!9):

1) 70 Názas ul z%0700 dpytspaziměv oVpyWpaĎo. LÓVOVI,ŠTLOpZÍUGKULATÁ Apnupziuz T%3 sis T0 JLÉAA0VZl T0V EITPOOVEY Způvoví T0i7 ŽŮEV OVIMEVWETNÝVO:Z Avobyovvecdůpuv, slz nádav úTanav nediv. Kat 79 87. sAstmdástepov, in ŽmTot34pů­ vyz V0dg Lék Aonot, BiŠÁaSt TÝV OVYZÚWPYSLY,ŠVolTVYÚV,V TpiGiv, T) isl 01v, Y SAÁTTOJI. TA UĎTO MAL ŠTÍ T100 TAPSAVÁVTOL TUÍŽOVIL, KAL WELIILÉVWY ÚTLŘSTY ÚNLUGTMYJLÁTMY,VGÓVWY, 7 pwyvěv,9 Yjspěv. Od%Av elmsiv Šyovisg 84 nolov Pegy 347Anoxou4wv TAT011% napihajov, si pi, č TS T0567MT03 TV GTAd0hvT0V TpĎZ UĎDT0DEČWEDY,TUPÁ ZV osyojévov Týv Avóvýzovdzs0:v. — Ib., pp. 499—500, n. XXII. 2) Tuřz ograraizitmv ymonavmy šnevšonojsty of zahxmy Upytspsig. Zal jiáAAov Hanus, Zai omTysiong T0d3 OpmvTazudbr%3dnazulvavíu:. — Ib., p. 504, n. XLII. 8) "0 Ilazag xa! 07 Zů70) ETLona70t ZÍĎupiy P000901. VUL1RVŽÍRYPYÁDTGITÝ++. VAŽA" oděš 8% Tgtytdy 7 T0ĎTWY ÍEPATIMÍ, TEPÍBAT, 3% VYJLÁTMYĎĚ OYE!ZWY ZAL 76­ m­ AVYPOPÁTDY FOPOĎG.ZAL JstpáoTuz. šv AneaTága:zD lspovovanvtec. — Ib., n. XLV. +) Tov dpuprýduvia ční nubatgécst. čdnmionanov,Zai“ SřojpoA0vyožpevov, 81 T olusiuz čmivniag 6 Ilánag 8ž: mal jellovog dž ToAkduiOo ubTov EmiononYzúztot. — Ib., p. 591, n. XXXI. 5) O Bbpbkupecrmekoit 1.0 aar-mmekoir (De fide christiana et latina), MACARIUS,Ileropia pyeekoi nepkan (Historia russicae Ecclesiae , t. IH,Petro­ poli, 1889, p. 322—20: 6) MACARIUS, Ib., p. 341— 340. 7) MACARIUS, t. II, p. 336—341. “) MACARIUS, t. II, p. 332—3306. . V) IloAdá rdp sloty A zap' něV čšembsy Tmy Pslmy zal lsgmy T0Aj1áT7:70l TXT­ zst41. — PAVLOV, p. 173. 19) ČELCOV, p. 104—109. 31

Ad sententiam Nicetae Seidi, triginta duo capita controversa Grae­ cos a Latinis seiungunt!). Percensent alii guadraginta et unum?), alii vero sexaginta*). Eo tandem ventum est, ut Nilus patriarcha const. (1380—1388) declararet romanam Ecclesiam sescentas in haereses lapsam esse*); Symeon Thessalonicensis (1410—1429) effutiverit Latinos omnia innovasse contra traditiones Apostolo­ rum, Salvatorisgue nostri, ac Patrum gui Apostolis successerunt?); sesventa dissona christianis perageres); plurimis scandalis in juremeritogueGraecidetestatisint7);Georgius|ScholariusEcclesia dedisse ansam, guo factum est ut eorum communionem Latinos appellat haereseon monstra S) eosgue Suis novitatibus omnia in Ecclesia pessumdedisse incusat anonymus scriptor“). Non solum scriptores byzantiní secum pugnant in latinis er­ roribus enumerandís, verum etiam alii alia tradunt cum decer­ nunt guisnam inter e0s maioris momenti sit aestimandus, potior­ gue extiterit causa perennitatis schismatis. Sed haec hactenus.

B Venimus ad iudicia, guae Graeci de Latinis ferebant. Atgue credi vix potest guot affluat theologia byzantina mediae guam vocant aetatis conviciis in Latinos contumeliisgue. Nihil inconcin­

1) Kal Todrmv čTep“ nAelova, elg Tplamovsu Zai do msgdAniu Totobdjieva áxpijžec. — PAVLOV, p. 188. Toránavnu bo dpubpobyta: TA závTa, 4 nat dánb+Ws udrTŤS pěcov Wy ŠtuoTáosms.— ALLATIUS,De Consensione, col. 1112. 2) DOSITHEUS,Tónog Agázns, lassii, 1698, p. 13. 8) Ta aiudpatu T195Aaxivmňc čuxArotag, COTELERIUS, op. cit., tom. III, p. 495—509. Huius documenti textum alterum in pluribus ei dissonum, guem Cotelerius edidit, continet cod. graecus 256 bibliothecae mon., HARDT,Čata­ logus codicum manuseriptovunm bibliothecae vegiae Lavarvicae,t.1II, Monachii 1806, p. 85—87. +) JI pěv váz T753"PůpnmzuzAncix máku. vsmíspiozou mspi T7v dnnozokimy nul naTp.ZÝv mloTiy, Honmspelg šTípas žvénece jtvgluc afpéos:g — MIKLOSICH et MŮL­ LER,4leta patriarchatus const. (1315—1402) e codicibus manuserčptis Liblio­ thecae palatinae vindobonensts, t. II, Vindobonae, 1802, p. 34: HERGEN­ ROTHER, t. III, p. 820. 9) Návru zoto5yvzes mutvůzepu zal nap% Týv 704 "Anaozókmy al 709 ŠwT7po: feny zupášooy Zul zmy Žtadůzmy zmy dmoaTádmvyIlazTizmv, Dialogus contra haeveses. P. (ř., t. CLV, col. 104. 6) Mosin ypoztavalz dvápposvu švsgya5a:. ——Ib., col. 104. "Ezi Tre 88 (illud Filiogue), ma! š7spu mAslova nupů 78 ZŽvodev čdboz773 "EunAnglag Zsmatvozó­ mz. Rap) KdT0is. NŮAÁovVd5návva ozedův 7%13 "ExxAryoiaz. — Ib., col. 101. 00 KATŮÁTČOTIV V) AUTIVIZT) ZALVOTOJÍM GYUAASTUU, čTsl Zavů 709 18505 ZtvsiTat odjiholov TYS TloTswI, AAAÁ "ul Zazů návimwy ozečšy TMY Š)ĎV T8 Zal TAPOĎOGEWY772 lepás "ExZAnoius. Ib., col. 141. 7) OHpiy mpooemviov TYV Rpůz KDT0ĎI ZGvWviny, |1RÁLOTUE VE Zl čĚALpiTMI čŮ TŇV peZAmy čv Tý nlovet zawoToplav, 8V v mal nÁstaTa Tů onavěnAu 77 *E%Z%Av­ ata vevávytat. -— Ib., col. 117. *) DOSITHEUS,Tópog avánýg p. 18. V) Of T0)Xeypolpoz 74 Bsix, hzm návzu zá 103 "EumAnolugoysdov Tal "at voTajilatz úvéTpebuv, zal šml T6ĎT01z 00 ovviůsty odšš čpvletůoty, dňeAré, rěpovvu: dž pěAÁvvZaTů záv CrAwzův 393 EzxXnoiaz 373 čploňošins. — Kauza Jazivov, ID., p.5 565. 32 nius, strigosius, ineptius guam lutulentae theologorum byzantino­ rum doctrinam catholicae Ecclesiae adorientium obiurgationes. Latini appellitantur calumniatores acerbissimi; virorum clarissimo nomine gui floruere insectatores; proditores veritatis; perperam ac falso locos Sacrarum Scripturarum explanantes pravumaue in sensum detorguentes, rectaegue fidei dogmata deturpantes: incu­ santur sanctorum praeclaram famarn albo dente mordere, ac sanae doctrinae nitorem obfuscare'). Romana impetitur Ecclesia ut Ve­ teris Novigue Testamenti corruptrix ab eague veritates fidei, con­ suetudines liturgicas statutague sacrae disciplinae mirum in mo­ dum violata vel novitatibus infecta esse decernitur?). De Latinis non verentur theologi byzantini fabulari e0s na­ turae physicae aegue ac moralis vitiis laborare; aheneam, dixeris, cervicem gestare; ferox ostentare supercilium; levigatas genas, more adulescentium; dextram ad vulnera inferenda semper pro­ nam: nares elatas ira aestuantes. In eoruim oculis haud lucet sinceritas; os ad ingluviem dehiscit; conversatio est aspera atgue invenustis rudis facetiis“). Ut Latinos invisos efficiant, frigidis salibus haud raro huius­ modi theologi suos inspergunt libellos. Latini perhibentur super­ bissimi, suisgue in cogitatis pertinaces. Tanta est eorum impu­ dentia, inguit Agallianus, ut res omnium in conspectu positas perfricta fronte denegent se videre. Nugatoria fabella haec criminatio vera ostenditur. Accidit ut Latinus guidam cum obviam iret Agal­ liano, ad solum ex recentibus fluviis luto aspersum prolaberetur. Ut hisce in rerum adiunctis fieri assolet, rogavit Agallianus: „Če­ cidistine, o Latine“. — „Minime, perbene valeo“, hic respondit, guamvis in luto volutatus*+). Traditur etiam Latinum septuage­ narium Graeco percunctanti an senex esset, callide respondisse: „Iuvenis sum, septuagesimum agens annum“ Ancipiti hoc responso, ait Agallianus, latinus veterator senectutem, gua angebatur, haud

1) Oi jépyka. Tag doyág. T701 145. DYTG3OVVOTAVTU!. ZUTY10P0 TY zm%vsTDY, 05 TŇS UAVhstuz mpoňárTut. 0 765. GE)ŽoDí BOY 070.. 793 795. Koziny wWsoAoviucmupsčyymyzaí, o8 1dv 2glv dozpnázmy ADsTyzai. ab TV n0410V VYYYTZÍ, ai zv úvimy ŠtápoAot.— AGALLIANUS(Theodorus), 3:449703 1Ovay053 3:v0% Zuzů Aazivov Věnoz yuga p. 614. 2) Kubsozynev 4 Auvuviy "EzzAnolu zdony 1/4 nukuluv Znal144 "ZV Ava­ onevZoudu. Žávu dóvpnavu mal čty Toiz AÚyo:z W 73 Dsndojiu vaĎTyz, napů 744 705 Kvplov Tapáňosty mal čv 76 ovnýšAmnp00Dýum. Zal V,T73 I8P0T8Á:0TÍRGLETAROI2. nul A čím, Z napů T7y ZADOXiKÝVTUPUTŇPYSYŠiampánte:, Zai nagašišesiv. — ID., p. 620. 5) "0 yadno5z udyvv, 4 AAusmv vpův. 4, čpdoz čepĎg, V sl Zvpubou nul vs­ AVLEVOJLÉVY,TRPSlU,7 VLÁNÍLATOLĎeřid. |, AupoyoAĎou fiv, 6 jistámo0z čyhuzněz. 7, / Zmha1o703 "rvához, V, ASTOEO3 "TVÁ 7 T007 7Al Tpuvaků,v Axdiá. — Ib., p. 631. +) "Tvys napodehovni na. Aadivoz čjimp00 VonOD TAPEDÁMEVOL,Tal3 ZATO zv KAT Šusivo) ZXLO0Ď ODiŽAVTMY ČnšEMY RYÁOLL. OVVÉ| T109 ČL OUVTU TSISÍV“ 83 banávov 93 19, "12 Gp4'p%s, NÁRTWNAUALTO ač? Oe a TÉÁNATL ZVÁLÍJLEVOVť, GŮÁVAL % obyl tozapna: 44205. — Ib., p. 631. 33 fassus est, atgue importune sciscitantem aevum, guod iam tradu­ xerat, celavit!). Si Latini cathoticam fidem, Graecis effutientibus, deprava­ runt, suague maxima Corrupere perversione, dubium non est, ait Macarius Ancyranus, guin eis fantum illud sit schisma tribuen­ dum, guod Graecos adegit ad romanam abiciendam Ecclesiam“); dubium non est guin €e0S ut haereticos anathemate percellendi Graecos pietatem colentes manserit oficium, eorumgue dogmata detestandí vitandigue, haud aliter atgue gangraenam?). C Talia iudicia de Latinis seguebatur etiam ratio agendi cum iis. Omne cum Latinis commercium, omnis necessitudo reprobatur. Scriptor russus, Cuius opella contra Latinos nomini Theodosii Pečerskii addicitur, principem Izjaslavum hortatur ut Latinorum horreat novitates. Consuetudines, mores, dogmata Latinorum toto pectore ei fugienda: piaculum €i foret suas filias nuptum dare Latinis, vel tolerare ut Latini ex eodem, guo ipse utitur, lance vel cyatho cibum potumve sumant, vel eorum obsonio vesci*). Graeci, tradit Matthaeus Vlastares, tenentur Latinos hospitio non accipere negue jis salutem dicere ne pravis eorum doctrinis operibusgue assentiri videantur. Deum enim non habent, gui Christi placita firmo et sincero corde non profitentur, curctis haeresibus viam communien.es. Nefas igitur Coniunctionem cum Latinis ha­ beri, gui praecipua fidei dogmata rovitatum errorumgue sordibus infecerint5).

') bůce. 74 Únapyctsty dAulóvsg xal XšpoxoL, zal TO opbv AdTWdYčAdTWuLA nal opóĎpu Tpódno v OV, ÓJLOAO0VÝjSRLGVZATAĎEVOVTAL WI ZAL ÚT TOĎTOV TOŮ ROTELOL sort. tastv. "HpeTé Tiz čdojmmovrTobryvAarivov si vépwv čotiv, 6 č únezpilm, odXŮ, ŠP0LÝMOvVTUděXpůvwy vsavinuc eli. Avoiváp meptoTo:ytofel:,T TE 1Y, KATAĎÍVEODULTOZATUTPŮVOVADTOVouc ovvsvmsty. Zai TO i dývacda: T0v Kp:W1ov TY XpóvwyZpůba:, TpóčnAsv čvTa šni Tv vzaviav Tadryv ššššpajev. — Ib., p. 631. 2) Of Auriva. 3%5 sydelu znipaměvisg 6205 zv Giwv Hoazégmv, zat 3 1910­ podníx STOLXGÍVTEG,nabTaig úlmobDsvZeval: dóčatz mal Tapačůosoty, Zi 7x13 4 10) Xiov PVILATOS TY Psímy ZŽUdn4kmy 11... 70 ETaKĎ VIMOMTE%al adTv ozícpa „0D AdTo0l, 00% Tjesig atzto: z600yUÍpovTécTE Zu špstěíneva. — Kazž Aazivov, c. XCVII, Tópog KuzaAAavřs, Jassií, 1691, p. 168.. "AXXdyeat adrni Aadivo: st poúAotvTo dph: zal čixalwi TA3 vÝToVS ETA ELY, dotY) %gs UadT0lg Ó O8s0z doxytov voy, Ody TLS, AAA ogůg AÚT0)z EbpYsovaLYAlTiovs TV NETAčŮZLÓv T8 Zl adTOV čtasrTůádewcal únotwvovyctas. — [b., c. XCVIII, p. 172. 9)Tů jišv éxyvA«z0v Aativov dótuTu AmoShénesoba:zal eby, WSdpuvw av. čmácr dÓvajis py. Ib., c. CH, p. 195. +... Bbpb 2kC 2A0TEIIBCTBU 10 1HDO1VHAIUTOCH.HITOÓBAA1 X5 LOPSRATIL, L ROMRAHÁAHXD OBraTi, 1 BCTRADO VHCHBA 1X ObraTi, 1 HODOBA IX. PIVIMU­ THC, U ÓHOCTIT CBONN"P LOHEDCL IC VABITIL A326MTN'b, IIILOV HND HOLDMATIT,HH OPaTATHCA, HI HOKNOMUTNCH,MITIVÍTOBATI EPO, UT C5 MID 1D OIMTADO CY CTI, TEDVTT, HL Ópamína 1x5 uprimam. MACARIUS,Heropia pycekon [eprRau. t. II., p. 322. 5) Et dž T0)s Zo:vwvajvia; jóvov 517spaOOzOtG. Si Zal 303 Únodbí 7) jieblsvTa: VUkY300% (ŘsTo čety O T05 Bsoj dvbymnog 3)dvvdv vsv noaotsobat, 720g 00% Zv sty, dstvov al TS olacody AELojvZatvmvíxz 3053 Tspi TA xalpta dv tg "ExnAmoluz0­ vpáTAV čAmAenévovg čogdllar. důpav Avíi Zatvmvslmc mdgate úvswváTag alpéozovy. T Acta Academiae Velehradensis. 3 Ex principiis iuris canonici graeci Balsamon deducit Latinos a graecis Ecclesiis expellendos sacramentisgue a graecis presby­ teris confectis haud communiendos. „ÓOuinon est mecum contra me est (inguif divinum Evangelium) et gui non colligit mecum dispergit. Ouoniam igitur ante annos multos' occidentalis Eccle­ siae (Romae inguam) celebris conventus divisus est ab aliorum guattuor sanctorum Patriarcharum Sspirituali Communione et ad mores institutague divertit a catholica Ecclesia, et ab orthodoxis aliena: guam ob causam nec Papa in divinis sacrificationibus com­ muni patriarchalium nominum relatione dignus habetur; non debet latinicum genus manu sacerdotali per divina et immaculata my­ steria sanctificari, nisi deponat prius se a latinicis consuetudini­ bus et institutis abstenturum, et secundum canones instructus fuerit, et orthodoxis adaeguatus“". Eidem sententiae suffragatus Vlastares inguirit an liceat ca­ ptivis latinis sacram synaxin per graecos presbyteros praeberi, ataue haec decernit: „Necesse est ut Latini, gui nostris avent roborari Sacramentis, azyma reiciant; Carnibus sese abstineant prima guadragesimae hebdomada; symbolum recitent nullis alte­ rationibus corruptum, ut concilia statuerunt. Sacris enim canoni­ bus prohibetur guominus haereticis sacra detur communio, vel coniugii vinculo socientur orthodoxi cum €is gui orthodoxa do­ gmata nec retinent negue profitentur“2). Tam Balsamon guam Matthaeus Vlastares mordicus tuentur cum. Latinis conubium

čs Ó TS Ppovvňí VíŠg, Zai TdY Cpbbdyčovpátwy Tř: W30401x3 |1uo7x1w0z. dz č za­ zadalvov ovl, Z W pévwy EV “ čiší TO) AptoT3 dsov 90%čye:. Kai 8! w nP6£ 7LŮZ ŠpxsTAt, zal TRDTYYOD Vápsl TMYČIŽRYVY,17, Aznádvstěa' ubTov sis oiulay, xi jalosty adr um Aéysts. "0 vdp Ač(04 ZdTÝJXlps:v Zowwvst T015špyot xÝ705 700gnovyzoř:. — "Eu (05 S BijAlov 795 „BA z„OT2130E něcm Zazů Aazi­ vev. Tópa: Kazahlarňe, p-451. "0 1 Wyjez“ NOD,AT žpoJ šou. (tě bstov črncev Edaryéktov): Zai ó už zovávoy peT" šnej, oZogntle.. "Engel cdv způ ypóvov nožkůdv Anssyldby T712čDUUNE u 'Exu)nstaz (733 "Půnng ganšv) 1%TSp.dVonOVaWpo:o1x 3% 9 20 STÍPWYTEIGÁPWV ÚŮWV TATELALYŮĎYTVEVLNTK Zomwwvluz. Zl dnsozvavioby, z5ěg š01 Zm! šóvnava Tř: nabohonfi "EzZAnsias ZnalTóv čpbožázmv AAAčzg:u.MAdp T010 odez 3v 3aig Bsia TÁTUS TŘÍMTAL, 0D% 3ispoteAsoviatg, ZovvÝ< TBV TATPADYUAĎV OvopTtY AVaGopŘÍ 5 čpsího: vĚVOGNativtdy 3% K8tp5í lspavuuňí A Tv Dslwy 7% Xypdvz0v pysTypí a-náleoba:: zi 17 nazabyza. npčTsnov úněxeobu: TV AXTWWZÓĎVČOVNLÁTWYTZZUl GDY­ vbs.dy, Zai Zavá. Zavóvaz Zavnxydř "x T072 čghbočázoi: šatowdř. — BALSAMON, esponsa ad interrogationes canomicassanctissimi patriarchae Alexandriae dominí Marci, P. G., t. CXIX, col. 1047. Citatur hic locus a MARCO Ephe­ sino in HEpistola: Tot ZTavTax03 773 ŮS Za! 70v VÝSWYSŮĎp!0%0­ návots daboděžota, Téno: Avárn:, pp. 583—584 ; P. G., t. CLX, coll. 164—65.

ZALTŮ2) TVVATOLNYŮY I:4

Graecis haud ineundum“). Latinos a graecis arcendos ecclesiis, eisgue inhibendum guominus pro Graecorum pueris compatrum munere fungantur?). Haec enim concessa ut ait Vlastares, falso cuipiam in animo inducerent parvum discrimen Graecos a Latinis avertere nec non utriusgue generis fidem aegue probandam?). Haud satis tamen arbitrati sunt scriptores graeci ferventiore odio in Látinos invecti hosce suis e templis expellere, eisgue vel in captivitate constitutis solacia religionis Christianae denegare. Ultra fas ac nefas progressi, in eam tandem devenerunt senten­ tiam, ut edicerent baptisma latinum ut invalidum renovandum, ac Latinos christianis haud adscribendos*) uo factum est ut ve­ sani guidam clerici byzantiní sacro baptismate iterum latinos pueros, perinde ac si baptizati non essent, eluerent5). Non de­ sunt tamen gui hanc rationem agendi detestati eam censoria vir­ gula signarint statuerintgue Latinos gui graeca in castra sese re­ ciperenf, unctione chrismatis tantum egere uf graecae Ecclesiae

V) OdTs dv txig adyal: d0yumvwvojjisv udToři. nůTs v TÝ KATA. odpn4 dvvazelu ovvtoTĎNEY"/dj1003.— Ib., p. 454. — Kar zdv zapůvTa Zauvóvu,3 šomev. úvajnůte, 70 něpoc 75 "ExnAnoiag 10)g Aazivov ščóápvodda: VéAovTagvovalnug Ax­ dstvčm195Pupavlas. — BALSAMON,ln ran. NTV couc. Chale.. P. G.,t. CXXXVII, col. 440; t, CXIX, col. 1273. 4) *Ege! yojv Aurivot od Žiň junpčv, AK% ča TÁdT03 pěyu "ul čVodečlTYTov 3x T7GTÓVdpdodážwy EunAmoluc ATSšEvÝdyjav. Tavrws 6023 ydpiv ÚvVadovýcnalěwy TVEVLATUZŮĎVnEOLTEVOJLÉVYSČL" Arplov EdYĎY Zai GLXG1XTWY TOAÁĎV VV OVKOLVUW­ výjoovotv, Úva ni Zal adroi Axowovyciz xazanpiběpev. — BALSAMON, P. G., t. CXIX, col, 1065. 8) Ež ží Tov zal zĎv Autivwv švicvg Opdyisy čni g0bs Velovy elotóvrag vacůr Sdy Tiiďy Te loTajivov; edyonévotz ša ČTE, zal VUUÁAoVov,1Zub vv lepův TsAojo: LVOTAWlUV, ZAL TOTO TÁŘVOVŠVŮMEYZŮTŮ wmpdv T) odděv oleobat č negi TV nlovv Tpěz Těv larivov čiornotv. — I. C. p. 454. +) CahHistus I, patriarcha const. (1350—54; 1355—63) in litteris ad pa­ triarcham bulgarum Tirnoví invalidum declarat baptismum more Latinorum collatum: "Tě %ž 8% jazríčsty 749g ispetz vv Boukiydápwvsig píxv ZaTdčvaty al me­ oppavvišety udTohz, Oz čTvysv, ÚĎugi čom ngdyna AúT0mWTaT0VZZ dvodspeluc Ava­ NEGTOV A ŘE MÁVUŘISTĎV Ajimwy čvdářov Zai mavevrvjunmv dnaovókAwy ab of lepol T0ÝTWYZAVÓVEKTÁVTULT0ĎZ Janmonévove sig nizy Zazačudty, DS 7 PamriobivTac ZATÁTYV105 ZeTÁEOr nupůňody dvapunílíeoba: napazsAsdovra:. — MIKLOSICH et MŮLLER,Jeta Patriarchedus. consteaait.. t. I, p. 441 (doc. CLXXXVI). Tunc temporis sedem patriarchalem tirnovicnsem regebat, ut GOLUBINSKIJconicit, Theodosius II. ($ 1362 iuxta Sergium Vladimiriensem), Rparxiit ogepR+ neTopiu NPABOCTABABIXTUCPRBONGoarapenot, cepóÓckoit 1 pympurckorí (Parvum specimen historiac ecclestarum orthodoxarum bulgaricae, serbicae et valachicae), Mo­ sguae, 1871, p. 84. Textum slavicum vitae huiusce patriarchae a Callisto const. exaratac edidere Bodjanskij et Daskalov: sRurTiem 1841 npeno106­ Haro oTHAHamero )e0T0CI, ICRCBD TepnoBb NocTAN4ecTBOBaBmaro, VAeHHRA cyima GOrazemnaro Upnropia CinanTra, cnmcano cBATBINUMmnarTpiapxoum Ronc­ Tarmma rpaza, hnpr+ Kaamnerowr, *Irenia onap., 1860, t. [, n. III, p. 1—23. Vide PHILARETUM(Cernigovicnsem),(Barrie 1038016xmnana (Sancti Sla­ vorum meridionalium), Petropolí, 1894, pp. 53—50. %)Testem habemus ODONEMde Diogilo: „Audivimus scelus eorum morte luendum, guia guotiescumgue nostrorum conubia contrahunt, ante­ guam convenianí, cum gui romano more baptizatus est, rebaptizant“. — P. L., t CLXXXV, col. 1220. — Concilium lateranense IV, anno 1215 con­ gregatum, haec eadém testatur: „Licet Graecos in diebus nostris ad oboedien­ tam sedis apostolicae revertentes fovere et honorare velimus, mores ac 3+ 36 suum nomen darent!). Vel infestissimus Latinis Macarius Ancy­ ranus disertis verbis semel atgue iterum hanc sententiam tuitus est?), D Restat, ut guid inde efficiatur, paucis comprehendam. Clerus byzantinus pro €0, ut concordiam animorum foveret, jram Sui gregis in Latinos concitabat ac diris criminationibus ca­ lumniisgue romanam discerpebat Ecclesiam. In guibus nihil repe­ ritur guod nobiliorem scientiae speciem portendat. Explanatio­ nibus commentariisgue fere omnes carent. Argumenta, guibus propositae criminationes fulciantur, frustra in eis reguires. Cunctis verborum ornamentis detractis, huiusmodi elenchi vel eisdem plane locutionibus veteres Caerularii criminationes renovant, vel eas appendiculis producunt, vel novis ac saepe ridendis calu­ mniis adaugent. Ut ait Celcov, in hisce antiguioris polemicae documentis signum Caerularii appositum guasi conspicitur: nego­ tiosa tamen res foret, ni dicam humanis viribus altior, accuratius determinare guidnam in unoguogue elencho singuli scriptores suo e penu deprompserint, ac vetustioribus documentis appinxerint?). Tenet idem scriptor hanc litteraturam polemicam ditissimam ferri, si scriptionum copia perpendatur, guas complectitur: si theologica tamen argumenta in €is discussa Consideraveris, palam tibi fiet ritus eorum, in guantum cum Domino possumus, Sustinendo : in his tamen lis deferre nec volumus, nec debemus, guae periculum generant animarum, et ecclesiasticae derogant honestati. Postguam enim Graecorum Ecclesia cum guibusdam complicibus ac fautoribus suis ab oboedientia sedis aposto­ licae se subtraxit: in tantum Graecí coeperunt abominari Latinos, guod inter alia guae in derogationem eorum impie commmnittebanf,siguando sacerdotes latini super eorum celebrassent altaria, non prius ipsi Sacrificare volebant in illis, guam ea tanguam per hoc inguinata lavissent. Baptizatos etiam a Latinis, et ipsí Graeci rebaptizare ausu temerario praesumebant; et adhuc sicut accepimus guidam agere hoc non verentur. — MANSI,t. XXII, coll. 990—991. Mirum igitur non est hisce Graecorum probris affectos Latinos, ut ait Odo, iudicasse Graecos non esse christianos, caedesgue illorum pro nihilo duxisse et a praedis ac rapinis difficilius revocari potuisse. — P. L., t. CLXXXV, col. 1220. 1) Ad guaestionem „Baptizandine Latini“, Nilus archiepiscopus rhodius (saeculo XIV) respondet eos sacro tantum chrismate perungendos: Móge plet Zai sdyds ptóvov. — ALMAZOV, HensaHHpIe KAHOHOHECKIEOTBĚTBIKOHCT. uarpiapxa *lykn KpicoBepra 1 MuTponojnTa pozocekaro Huna, Sanmckn athenaei imperialis odessensis, t. XCI, 1903, pp. 435—430. 2) "Ezst vůp T002 úno Aazivmv pů T704ZAdDOZIuTv7xi ATO0TOA:%7V"EzxAn­ JÍKY SMLOTPĚLOVTRZ.METXTOVT0 OF8TÉ70V dÓVLATOZ AvAdapaTisjtóv. Zai Zm pl­ soba. SŽZníwozv 0: AT VE TŇZ ASYŇT 799. OYÍONAT03Jěye. Zxi 799 vd, deoyópo: na na. Marzéps:.— Op. cit., ©.CXVIII, Tčnos nazažázvň“: p. 203. — METŽ ZAlŽp VOV 10) OPETÉGGVŽČÍNIXTGZAVADsLRTLONÓV.JÓ JÍM BŇŮZWJPÍDVI! TOU: Aazivong ci Zub %LA3 lepmnévoL. G2 T3 NÁTONGVXVTÓV,Z% 7095 O4WaAnc): Z% 3%: divag, Tě ovTépe ze xal 74 W+a. — Ib. p. 204. 9) Ha BCBXT UXJEKUTI OTNETATOKTnepeuHa Muxamia Repymrapist, Ho ONpeTBNITb, ATO IMCHHO BT KAKTOMT 18T TARUXG NCDEYHEI COCTABIAETK OPHTIHAJIPHOC NPOH3BEJCHIC KARODO-IITÓO eDro ABTODA EIBA JA BOBMOZEKHO. Op. cit., p. 103. 3Ť huiusmodi scriptiones summa laborare indigentia ad rerum pondus doctrinaegue praestantiam guod attinet!). Insuper non mentiar, si dixero superbiam in iis cum inscitia et pravitate animí de primatu contendere. Graeci scriptores vt­ dentur sibi fastigium attigisse in studiis theologicis, propterea guod concilia oecumenica intra limites byzantini imperii convocata erant?). Inflatis buccis suas magnifice extollunt traditiones ab Apostolis acceptas, ac Latinos eas odisse effutiunt, ignorantia, vel insolentia gloriae, aut invidiae stimulis adactos*). (Non desunt gui fabulentur Vandalos urbe potitos ad suas pravas consuetudi­ nes Romanos allexisse, nb iisgue profluxisse Latinorum novitates, guae utramgue scindunt Ecclesiam“). In capitibus controversis recensendis, odio tantum, scripto­ ribus orthodoxis fatentibus, Graeci indulgent5); ea memorant, non tamen ad eorum significationem explanandam aggrediuntur; principia guibus utimur in rebus methodo scientifica pertractandis, penitus oblitterante). Satis habetur omnes Latinorum consuetu­ dines, guas Graeci consuetudinibus suis haud consonas depre­

L) MNonemngeckan npoTuBYJATOHCKAArreparypa XIIL BBKa, KOHEYHO,MO­ ET b ÓPITb HA3BAHA GOCATOIO NO CBOCMV OÓLCEMV,HO HIRKAKP HE IO COTEP3RAHIIO. - Ib. p. 112. 2) Ody! nádu uipeotg jn" zdrdv (tov Vpumův) Avypídy; Odbyinácu. už úyia: Zai olnovnevizal obvočot ún" adTýv ovvexpovýVycav; — ARSENIUS (episcopus), Hn­ konaa [napyHTCKADrOUPYMEHArpeHecKaro MOHACTLIDABBha3ynaxb, TpH 3anmcu o coGecbnoBaniaxe [pPeK0OBP Cb JATUHAHAMI NO NOBOJY pa3HOCTElíÍ Bb BěpŤ H OÓ-I4AAXb NepRoBHBRIXH(Nicolai Hidruntini, rovpévov graeci monasterii apud Casulam tres scriptiones de colloguiis Graecorum cum Latinis, circa discrepantias in fide consuetudinibusgue ecclesiasticis), Novogrodii, 1890, pag. 13. De Nicolao Hidruntino plura tradiderunt ALLATIUS,De Consensione. coll. 703—-705; DEMETRACOPULOS, Opdóčošos 'E%A4s, pp. 34—35. 8) "Opůg, čr 1022% xpatst j Těv Tramóv *"ExmAnoludppárma Zatž nóvyv Ti% TÝV ATGOTŮÁWYTUpůĎogivsbanáĎenta néAovru. Kziva »peřs AativoL SŽEAvTrTánevo:40­ otTpěpsTE, Y ZEVOdOčlu7) Ovwolu TobT0 zotobvze:. 7, 4Dóve TÉWI Zivobpsvot 1ugelotbe. n3g dyaněv pěňkov čže. — Ib., p. 15. +) 0: Oddvěnko: T7g "Pýums ŠTAPUTYGUVTEZ ZAL AVELKPYŮIAVTEG ÚMWVY,TAOGTŮ ordv Edy zal úpLác peTEnomouv, Zal TAvT%mBomVŠVA uTrWpaTa čystTs, Šia.poJvra OLá< dp" rv, ZzanĎg čšenuičsvcav. — NICETAS SEIDUS, Ač-o3 oysdiaobsig zpěg 10) Pwpalovsg, Zai do Tadra AnoĎeluvwv, ÓT. TE alĎsouudTsgu TA vim TĎV nRÁMŮĎv, 12 ži. 8% T085Ilarpog póvov, ohyl dž mal č% T149Via. ©3 abzai Asonot, Emnopebera: Tě Gtov Tlveóna, PAVLOV, Kpuru4eckie orprrpi, p. 187. Vide ALLATIUM,De Con­ sensione, Coll. 475—479; 1111—13. De Niceta Scido pauca tradit Demetra­ copulos, "Opt. "BAAx%c.p.14. Haec eadem calumnia de Vandalis haereticis La­ tinorum magistris legitur apud Joannem, metropolitam claudiopolitanum: Ka: čnep ÚdTspav čv T015 matómiv ypóvotg úno 10v Odavěžimy šARÍsTE. Tv 0070 vv NepiTGev Aerojnévov. ©g 23 "Pojme ZvptevDelon: zxg) avTěv, zal T095fn0< dv ŠTWTATTOVTOG,WSlovňailovnos. Únep čntTášo. Tara "al wi, povhoněvo:z motely 70: Tapů T00 "AngozóAovduoxvplčesbdeAusetv. — Ilepi zév dKónev. PAVLOV, p. 180. De auctore agit DEMETRACOPULOS,pp.29—30. Hicce scriptor sua argumenta saepe ad verbum ex Petro Antiocheno et Leone Achridano deprompsit, CEL­ COVv,pp 138—143. 5) LEBEDEV, p. 107. s) Iluvabit meminisse Balsamonem, Romanum Pontificem tertium locum inter guingue Patriarchas tenere declarasse, propterea guod in hoc verbo zápa. ubí lifterae initiales guingue sedium patriarchalium coadunantur, tertia 38

hendunt, anathemate percellere, cachinnis obruere, maledictis ap­ petere!). Dirissima in Latinos iacere argumentum habebatur vehementis patriae amoris et constantiae in fidei orthodoxae veri­ tatibus tuend's. Exiade factum est ut vel modestissimis scie.1­ tiarum postulatis haec polemica Graecos inier ac Latinos acta vix ac ne vix satisfaciat?). Perperam Latinis tribuuntur. ridicu­ la aut ficta Crimina: haereseos nota consuetudinibus liturgicis inuritur, guae nullum in fide ponunt inter utramaue Ecclesiam discrimen. luvat etiam verba Stevarti recitare, gui tot falsas crimi­ nationes iure stomachatus, vehementer eas carpit: „Vanitas grae­ canica Satis Supergue patescit ex sexaginta capitibus, guae exscri­ psimus €e3 Consilio, ut omnes inteligant, guibus mendaciorum portentis, Graecorum scriptores imperitum vulgus a Latinis, atgue adeo a sede Petri abalienarint. Nam plerague ex iis, guae supra diximus capitibus, vel sunt manifesta mendacia, vel criminationes, vel ritus adiaphori, guos pro varietate nationum observare nullum penitus sit piaculum. Ouodsi capita guaedam veritatis guidpiam interspersum habent, id tamen vel malitia, vel ex inscitia, tot ad­ mixtis pseudologiis, obscuratur, ut vix nisi a valde attento depre­ henci gueat... Haec omnia putida Sunt commenta, ab istis eo ingenio conficta, guo bodie nostri novatores catholicos infinitis mendaciis onerant e0 solum fine, ut plebem sibi obnoxiam red­ dant, et a Pontifice Romano Petrigue ovili ad sua porcilia tra­ ducant?*). Mitiore stylo suos criminationum elenchos scripfores russos composuisse, pro comperto habetur. Una excipitur epistola, guae falso Theodosii Pečerskii nominí addicitur, guaeguae vehementis­ simo in Latinos imb bitur odio. Ex byzantinis fontibus res Suis in elenchis contentas scriptores russí hauserunt*). Dubitare

­ littera Roma designaretur: Ka: 747%: TĎv za74 zÁ00%TYy1imovněvýydímy Eu­ 4K19.Ďv, 195 B8035 Ziuuimz ZRAPĎnsvot. Ž7G0p%v OVÝLMTÍVYY69 TZGYGVIVY.BŮŽE ZATŮ ommpokávov: 6 máme (Ponrs dýponadsi, ČT1 udTčz něv Zi 309 oTovyelen TpiT0 cůzsýsvan.©MeAéryvdovnvz417p51757:40vzp0vanlěvP.G.,tCXXXVIT, VBáos.18V vpunnázmy nuuzzozovysiwim., 6 2ž Kovov. 2:2 1095K TiáTa: %xl 70172­ col. 1010. 1)BtvMCHVIOMOJEMNRY|BHOCIHTCSL,COBOEDUICHIOHCHAVAHDIITUDIEHHMU BCAKAAPABROCTL€0 ÍPDSOCCTLIM 1OFDDBIROCEH.U 34G1yATenie. — ČELCOV, p. 323. 2) Ib., p. 324. 5) Mascima bibliotkeca Patrum, t. XXVI, Lugduni, 1677, p. 473. Capita controversa inter Graecos et Latinos recensent etiam Balsamon, 'E:%43:; zdy lspdv zal Bslov zavávov. P. G.. t. CXXXVÍIÍ, coll. 164; 440; 708—9: 12; 752; 1400; MACARIUS“(Ancyranus),Kar Vazivev. Tónoz nazzAkuiz. [assi, 1694, pp. 195—98; VLASTARES,E% 779 j:3Al00 5 Zazá Aativov. [b., pp. 441—444.

VY HTO KACACTOA. APOBHO-DYCCKNb MHOJOMIMOCRHN| COHIHOHME TO O1 MAXOJATCH B'b HOJHOU 3ABUCHMOCTIL OT. BITBATUTUPOTINFLOJTOMITIOCKINU JIDO­ H3BEJE. CELCOV,p. 143. Je© tamen videntur interdum de iis, guae graecis magistris affirmant!). Pavlov tenet eos non latuisse discidium inter Graecos ac Latinos ex dogmaticis vel ritualibus discrepantiis haud manasse, sed ex plane diversa apud utrosgue constitutionis ecclesiasticae indole, ex diversague dgua potiebantur auctoritate in utrague Ecclesia membra hierarchiae?. Apprime sciebant Russi in paucis, et guidem minoris momenti, Latinos a Graecis dissentire; sed cum ex graecis spuriisgue fontibus hauserint tribus tantum idiomatis Latinos tolerare ut sacra peragerentur officia, slavicumgue idioma proinde in litureia oblitterandum, coeperunt fidem adhibere Grae­ corum calumniis, ac Latinos toto pectore aversari?). Itague inexpiabile odium exhalant confertissimi illi crimina­ tionum elenchi; porro idem odium spirant Graecorum de Latinis iudicia et praecepta. Atgue ita haec vis odii labentibus annis exarsit, ut cunctos byzantinae gentis anímos pervaserit*), €is­ gue, dixerim, adfixa permanserit. Motivis tam religiosis guam politicis adacti horrebant Graeci armnicitiamcum Latinis exercere, eosgue maiore execratione dignos habebaní, guam sectatores Mahumeti5). Episcopus guidam Monasterii. guem Fridericus I (1152—1190) legatum misit ad Isaacum [I Angelum (1185—1195) narrat se in eeclesia Sanctae Sophiae Nicetam [I Muntanem (1187 ad 1190) audivisse in haec verba erumpentem: „Si graecus vir centum latinos in Terram Sanctam peregrinantes occidat, suorum

t) In litteris Joannis metropolitae Russiaec ad Clementem antipapam habetur: „E: dAxyb6:,Oz WZoňoansv. zag' ÓulyzpdirsTa: 1%7014512... PAV­ LOV, p. 185. “) He Bb JOrmMaTAX"hIIHE BP OÓPAJANÍ COCTOAIOKOPEHHOEXD pad. A Bb IKN3HOHHBIXT OCHOBAHÍANT CAMOI NEDKOBNOCTU,BP XapakTepb lepapxu­ HCCROJÍ BIACTII II CA OTHOLUCHÍAXP KL XPOCTIAHCKOMV oÓmecTBY. Ho 3TO NOHU­ Mamt y Hace yaie BB NI pbrbk. — PAVLOV, p. 5. 9) Ib., p. 5. +) HeHAaBICTEHPKB JATHHAHAMG NPOBPATNNACH, BO BPCMCHO ZHHOHCKOJ VHÍH, Bb BEJTIKYIOCHTY,BYNYIO B6HAporb i ABUraBMYIOHAPOTL.— [lcropia no­ NIBITON'"L KN"LCOC1UHNEHIO JIODRBEH TPeTCCKOU n NTATINHCKOJÍ Bb HEpBDIC "ICTLIPC pBĎKAnonx+ paarbaemn (Historia tentaminum pro reconciliandis Ecclesiis graeca et latina primis guattuor saeculis carum scissionis), Petropoli, 1868, p. 118. 5) Ib., pp. 111—112. Michael Anchiali in dialogo Cum Emimnanucle, ut verbis utar ALLATI, De Consewsione, col. 558, „impie asserit tyrannidi Tur­ carum, guam Latinorum hacreticoruin dominatui subdi“: „Ež z41%43.01m­ vodnev Tořs 'IguAnig, 72 něpotu Čynwbnsbu. 32 «dzd 70 dózux AafivTE: Tov vivěvvov AVaTpĚVoVTU*ZDpleĎsL DĚ 65 mg yupmvě: 15 pxvájeva VoZAL 101 GVVTLEYGLTČ vooĎpevov IzzA55. "TĎ něv vp 2y ny 0, 440 úmínsmnu!..70) 83 EYWP13%,OV

-= J0GWTUTOSUTP.S%sivo; Únodtums:EVITEPVIGÁJI3V(93.— K. 795 M:1 iáho (5 Vyry4 2“„9 TPŮL A7s TOVVOPGVPaTÍv­ .WTUTO I ZU VYTOVpuotÁču bp Mavaun4 zv Konvývšy neci 773 Ty Aagivomv74­ A Wc, ÚT: z6kdo L TÓV ÍRŮ T5V NÁTUV UpYlEnĚDY MALiRLoMÓno0v Z! opepiwv el 34V K. 747644304 vv EzzAnstov K7ZT09VT:STV ŠvVeotvy nul nyĎév 7. ET8p0v 475 30v Voa:ZzmhyvA72.009vT8:, “ TUDRYWPŮIU. TĎ T747% TĎV npwístov zal 173 ŠZZAVT0V.Šajvat ž td nvmnžonvov. LO­ PAREV,001vnLATCTBLnuneparopaMany hommm (De z5uzspů Imperatoris Manuclis Comneni, V? Vrenr.. 1908, t XIV, p. 353. 40 criminum veniam conseguetur, etiamsi decem occiderit e suis con­ civibus“!). Recte igitur monuit Barlaam: „Non tantum differentia dogma­ tum separat corda Graecorum ab Ecclesia romana, guantum odium guod intravit in animos eorum contra Latinos ex multis et magnis malis, guae per diversa tempora passi sunt Graeci a Latinis et adhuc patiuntur per singulos dies: guod odium nisi prius ab­ iciatur ab €eis, non poterit unio fieri“?). Remotissimos igitur Orientales fuisse a debita relatione ad Latinos et ad unitatem ecclesiae, satis apparet. A. Palnieri.

Georgii Coressii, De processione Spiritus Sancti Dialogus in latinum a Georgio Križanič conversus editur et prooemio et notis instruitur.

Prooemium.

Georgius Coressius (TeooyiogKoočaoioci ex nobili Byzantinae urbis familia, guae in insulam Chium emigraverat, in urbe metro­ politana ipsius insulae lucem aspexit, altero dimidio saeculi XVI. Studiis vacavit in athenaeis paduano et pisauriensi. Huius postre­ mae urbis in atheneo graecum professus est idioma, ad breve ta­ men tempus. Ut refert ANGELUSFABRONIUS, „anno 1609 Geor­ ius Moschettius, et ipse graecus, locum dedit in athenaeo pisau­ riensi Georgio Coressio in Chio insula nato, gui in postulanda li­ beraliore mercede, guam guae sibi pendebatur, ea de se rettulit, guae non parum valuerent ad movendum principis animum. In his hominibus erat doctrina, nec moderata nec mitis, sed paulo as­

L)Graecis praesentibus et legatis nostris, monasteriensi episcopo, et suis collegis in ecclesia Sanctae Sophiae patriarcha const. publice praedicavit guod guicumague graecus centum peregrinos occideret, si decem Graecorum reatum incurrisset, indulgentiam consegueretur a Deo. — Epistola Fredevici omperatoris I ad Henvieimn vegení Romanorum eius filčum,De negotio Terrace Sanctae et guanta passus síť ab imp. const., MARTÉNE,Veterum scriplorum et monumentorum historicorum, dogmaticorum, moralium, anmiplisstna col­ lectio, t. I, Parisiis, 1724, col. 911; PICHLER,t. I, p. 297. Sedem monasteri­ ensem id temporis tenebat Hermannus von Katzenelibogen (1174—1203) GAMS,Series episcoporum IBeclesine catholicae. Ratisbonae, 1873, p. 295 ?) Oratio pro unione, P. G., t. CLV, col. 1336. 41 perior ac durior. Nosti graecorum mores contentionum cupidos, loguaces, praefractos, et parum fidelesi)“, Anno 1633, teste NECTARIOpatriarcha hierosolymitano, ab Ecclesia constantinopolitana accersitus est, ut de controversiis fidei cum Antonio Legero, calvinianae haereseos praecone, ageret. Eodem teste, guae in hisce controversiis disceptata fuere, scripto mandavit, ut ex eis graeci pastores argumenta depromerent ad confodiendam haeresim calvinianam. Multa etiam scripsit ad trans­ substantiationem, et sacrarum imaginum cultum, guae inedita in insula Chio asservabantur, guaegue prae manibus habuit Nectarius?). Ouo anno postremum obierit diem non satis constat. Ad senten­ tiam NICOLAI COMNENI PAPADOPOLI, mortem oppetiit anno 16413). Hanc tamen chronologiam a veritate aberrare rite demon­ stravit LEGRAND,e0 guod reperiuntur in archivis litterae Coressii anno 1654 missze*). Hoc de eo eiusgue scriptis iudicium fert praecitatus Nicolaus Comnenus Papadopoli: „Haud abnuerim scripta eius rudi stylo, ac ferreo guodam dicendí charactere deformia esse, contra guod solent nostri, dum vernacula lingua Sscribunt aut disserunt. Cum de dogmatibus guogue philosophatur, blaterare hominem, ac de­ sipere usgue ad delicias fatebere. Af non caret ingenio, et facun­ dus est, et eruditus, et in multa scriptorum graecorum lectione versatus, denigue in iis etiam, guae delirat, acutus; atgue ita guandogue subtilis, ut vel ipse Photianis fuerit suspectus. Hinc ab ipsis anathemate percussus sacrorum communione abstinuit se; unde factum, ut ad castra Latinorum iam senex transfugisse visus sít“5).

1) Histovia academiae pisanae, t. TI, Pisis, 1792, p. 447—448. 2) Dewpv:03 pěv žp 4 Kopéos:og, AVP d0G0TATOG ZAL NOÁVLUVĚOTATOG,ZAL VeEoAČr0gVÁS úvaToAmňs (ExnAmoiac, nagců Třg šv K. tepůs ovvášov úně Ni0u nsTE­ TÉHTSTO, ZAL TÓTE jLěv (navĎůdg čteAčy dy) jiter“ Tivog Avrwviov Lerýpov TV č% 765 AcVvdWYp0VÓTučdyv“ al č7yp4p0VÍ TAG ČiaAškstg Šnsívac ROWWGWvVTEGŠZELGE,TRŮTAC AnWwyT033Vpsvépats mpěz AnoAoyiav, šnavýAdsv olnuče. zv T00T0. alriag sbÁórov Bpušdjnevos 6 úvýe, T0iG ovvray belo: "dr VeoAovrmzotz jíšAots, TAElovovs Ačr0vz zal amočeltet ZarTž „Lonbyc00 zal Kajovivan čymavéniše, Zal Zavů TĎy č%sívovvrpnávwv TOKÁTY TÝJY OTOVŇTY KUTEŽRÁÁSTO, TÁELOTA OVPTERÝŘNSVOL, TEpÍ TE TV ÍESĎYV |WWOTY­ plWv, XXL |LSETOVOLUGEWSTOĎÓCTÍ0V ŘSTOV, KARLTPUNATKÝG TG) NptoToj Tapovoiuí 8v zodrp. Kai nTepi Rpoogiojo5 dž 00% ČADru onvsvdšaTo, Tpůz ÚvaTponÝV Tiy čóšiv, YY mepi T0dT0VAoydypo-KaAovivoLéyovsty: JA mal epi siZóvmy,zal riwv Tpeojsins ToAAů čiuAsysoba: : ÓA0G (ůp ŠŠVETO T0Í OXGTGĎTGĎT0V, AVATPĚha! čnkašv EVJESŮG TAVTATÁ EZElVYYVEWTEPLOLUTA.Zmlovvu. dě ul zvAarTrovTu. šv Nim napů T036 šnsí­ voV ČLAYVTNÍIGÚTWVTUTÁ T0ĎTG) OVYYpdpnATA, ÚĎDevul Tjnzic TXdTa čnopodneba. — NECTARIUShierosolymitanus,Idversus Gall: Člandii contva Graecos inčurias et caliumnias brevis vesponsio intervogantibus, apud RENAUDOTIUM,Geiielii Homiliue de Sacramento Eucharistiae .. seu AIppenděr (ul acla, duae cívcu Graecorimn.de Transsubstantiatione fůden velate sunt (n apere de Perpetut­ tate Widei.s)Historiagyninasiipataviní|postea,guaehactenusdeillosevipta Parisiis, 1709, p. 173—174. send, aď haec nostra tempora plenius, ct enendatius dediecta, Venetis, 17206, t. I, p. 296. +) Bibltagraphie hellénigue du XVI sřěcle, 1. ITL, Parisiis, 18905,p. 256. *) Op. cit., t. II, p. 296. Acta Academiae Volehradens's. 4 42

Etiam acrius in €um invehitur ALLATIUS: „Georgius Coresius Chius, professione medicus, ingenio rudis et contumax, dictione bar­ barus, et loguens magis guam eloguens, pietate amphibius, religione ex schismate, Latinis per guos profecerat (Pisis namgue studuit) improbus, cum dicto guotidie odium in e0s acerrimum ostendat, et scripto etiam aliguando tam insignite iniuriam faciat; (Graecis, guorum patrocinium videtur Suscipere, cum schismatis venena evomat, eosaue a recfo verifatis tramite in profundum haereseos barathrum conetur abducere, parum fidus“'). Eum appellat medi­ cum corruptorem animarum MATTHAEUS CČARYOPHYLLUS:Ko­ očooLOG ČÁV ČP ZG0O GEele Aóyovc AaAÓv Č wi vvobc, iarToeds Wvyo­ půóoos. E contra scriptores orthodoxi summis eum laudibus ex­ tollunt, ut pulcherrimum germen, ac fragrantissimum florem chien­ sis insulae: suis scriptis, ait Nectarius, acuit doctorum linguas, sapientes sapientiores efficit, confirmat orthodoxos, haereticorum acerbas infringit linguas?). Dositheus hierosolymitanus eum prae­ cipue laudat propterea guod Latinos acriter adortus est, ac fabu­ latur lesuitas falsas litteras ei appinxisse, guibus inigue Roma­ nam Ecclesiam calumniatum se esse obtestatus esset?). Uberiorade Coresiivita scriptisgue in tertio Nomenclatoris fasciculo trademus. In praesens satis habeo guae de processione Spiritus Sancti ab eodem conscripta sunt, vel typis evulgata, vel inedita meminisse: a) AráAovot zieoi 100. nnavavtov zal Čeuovizoů Ivebnatoc, nc. "Kyxaiooc čnot »e doxeř.Reperiuntur in cod, Hierosol. 1209.:). b) Ileoi čxsrooeboeo: toĎ úylov IIveónatos. zal natě Tý: čr DA­ vemte. ovvóčov, Čod. hierosol. 448. Inc. "Eoyonévom kuří 105 srooódov jeoi toč Belov.Š)

1) De eeclesiae occidentalis atane ovřentalis pevpetu consensione, Co­ loniae, 1648, col. 997. 2) To WyxtóTaTov S44oTyna. T% AVÝOV T0. EVWŽÉSTUTOVTRĎTYLTŘI T8PFV0 ) ( v nul Aanmpů: nókeme Tý3 Alovu... Má T4 00742Piva Ž 10) 77 jte74. PÁVATOVTŮĎYV ČLŮNOKÁÁWYTÁG 7AWI0AZ simovikst. T0D 50703 GDYWTÉHUVIZÁNVSL.V792 140703093 šmovpiše, zdv aipsvunáv az TURUÍELTÁ .WSONÁlz. — NEKTAPIOY "ls5050­ Adpovšyxdutov sig PeWgy10v 30% Kog S31% Šudidójsvov oně A. Marx­ oonobAov Kspupémi AsATlovT7g Lo00p:u%z al 3dvo.ov:.n%3 3T0:plu: T% E2Ad480g, Athenis, 1890, t. II, p. 526—527. 8) *Hy čs dvvmslnsvo; slz Aupov m0: AATVáT031, Zu) by zal dvvivpats zo4Á«. i Hiesovýtvat Č|LWS teTá TV VAVUTOVZĎT0Í M17,ČVVÁNSVOLT0ĎI GVTPÁNLRI.V UDTOÍ UYTEITSÍV, ÉRAUNOUAVŠTLOTO/ÝV TIDVA.DS TÁVU ŠIYSŤAIILÉVY, ZAL SYP ZNNÍVYV VT ZdTo5 TC5 Kopsosiov. jiuprvpobvTog ogakýfva. 2% T0 ZazTů VaTivov pa, 0033 ojdev T7Ggnamoun%g 'ExuAmsiaz GAxWo53'ExZAygiuz. Zavabevdůpnsvo: 399 Av925: CAVZPĎDL,ZALdn wg TÓV ČSWY TŘS ZOMŇOSWI ADT00 7. sims TotoĎTóv v % of­ zovnamiopév.—Ilszieve ADTOVŤ padyTů 7 Tv %ÁŽmzivi šv I8poc9.Ýjno:3 dpdoňůzm, AAÁ4oysšov nazptanysvaáviov. mal de OBW/ĎV, Bucharestii, KMATÍMEV: 1715, p. 1178—1170. 4) PAPADOPULO-KERAMEUS,Is5502nonig:%í Biždi:adýz m, t. I Hiero­ solymae, 1891, p. 221. 5) Ibíd., p. 428. 43

C) Ileoi čanopeboteos T0Ď úyvlov Ilvednatos. Inc, *Evrvyóv u T073 gořs voáujaonm. Reperitur in codice 252 bibliothecae constant. „e­ roziov Sanctissimi Sepulcri'). d) Ileoi Tý čnnopedote: T100Ayiov Ivebnaroc zaod: 100. TÁ­ Aov Aeováodov, Citatur ab Allatio atgue ab archimandrita Deme­ tracopulo.?) e) "Eyvewolórov jteoi víc čxnopedcemc TOĎ 'Aylov Inebpatoc. Óto0­ Doběvčv noAkAořezalOtapelděvelo zegákata zal Týna z0pů 00:­ VéovIatotépvov *lepocoAůnov. Reperitur in sylloge, guam Dosi­ theus hieros. inscripsit: Tónoc xaraAAayuc, lassii, 1092, p. 270 ad 410. In ingenti hoc volumine Coressius doctrinam exponit catholicam ius Filiogue eamgue nititur refellere. Opus totum 22 capitibus continetur. Innumeros fere citat auctor theologos latinos, praeci­ puse scholasticos, gui doctrinam catholicam tuiti sunt. Saepe sae­ plus testimonium invocat Beilarmini, Cuius argumenta convellere studet;*) f) Kvotov eopyiov Kooecoiov 100 Kiov (SIC), MdAešic ueráé u­ ro TÓVpoáoov. In 40, 9 paginae. Hoc opusculum reperitur in syloge guadam scriptionum theologicarum graecarum, guam ma­ xime rare in bibliothecis inveniri testatur LEGRAND:Livre dela plus grande rareté:) Tenet Legrand haec opusculatypis edita esse Constantinopoli, sat probabili sententia anno 1627, in typo­ graphia, guam iussu Cyrilli Lucareos Nicodemus Metaxas urbem in,iliam attulerat.“) Suspicatur MANUELGEDEON hanc in prae­ sens rarissimam syllogen alterum exhibere opus, guod eX typographia Nicodemi Metaxae in lucem prodiit. Primum enim opus videtur fuisse [ractatus contra ludaeos (Ilou­ »natela zarů *Iovdatov ipsius Cyrilli Lucareose). Ut narrant scri­ ptores orthodoxi hocce parvum volumen in tantam concitavit iram lesuitas tunc femporis, ut technas omnes adhibuerint ad typo­ graphiam cyrillianam everlendam, suorumgue votorum compotes facti Sint.) Supervacaneum arbitror haec asserta per Cyrillum Lucarin evulgata nullis niti documentis. De hoc dialogo pro suo guisgue lubitu scriptores varia tu­ lere iudicia.Opus insipiens atgue infantissimum, €um vocat ALLATIUS;*) insigne vero PROKOPOWICZ.*) In €0, ut in enchiridio, statim patet scholasticam metnodum apprime novisse auctorem. Diflicile sane aggreditur thema, de modo scilicet pro­ 1) Ibid., t. IV, Petropoli, 1899, p. 225. 2) IL čobéžašez "E224:, Lipsiac, 1872, p. 153. 8) PALMIERI,Dositeo. patricace gveco dř Gerusalenime, Florentiae, 1900, Dag. 52. +) LEGRAND, op. cit., t. I, p. 212. 5, DOSITHEUShierosol.. Op. cit, p. 1174. G)Hapita5nar0) v "Avucokývzata uz3in0 Euuhyo ust mMAY­ Wwst«a,1880, t. I, p. 37. *) Ibid. p. 71—72. 8) De consensione ete., col. 998, 9 Tractatustle proresstone Spivělus Seareli, Gothac, 1772,ad annum 1844. Á* 44 cessionis Spiritus Sancti, ac de eius missione, utrum sit temporalis an aeterna. Obscure interdum evolvitur eius argumentatio guae principiis generalibus theologiae catholicae dilui potest. Ilud prae­ sertim censoria virgula notandum, guod auctor saepe nititur au­ ctoritate Petri Lombardi, ex Cuius scriptis varios depromit locos, perinde ac si hic pater theologiae scholasticae latinae osoribus iius Fillogue adscribendus sit. Ut iam adnotavi, textus graecus huius dialogi rarissime in bibliothecis reperitur. Adest Romae unum exemplar in bibliotheca casanalensi, Cod miscell. 1349. Eiusdem versionem latinam con­ cinnavit Georgius Križanič (CČrisanius),celeberrimus ideae pan­ slavisticae assertor ($1683), fideigue catholicae apud Russos prae­ dicator. De ipsius vita, guam nuperrime ex optimis fontibus enar­ ravit cl. vir BĚLOKUROV, nihil in praesens dicendum.!) Memi­ nisse tantum iuvat anno 16056 cum Romae degeret, Križaničtum complura theologorum orthodoxorum scripta adversus Latinos in latinum transtulisse idioma, ex eisgue composuisse ingens volu­ men,cui titulus:Bibliotheca schismaticorum universa, omnes schismaticorum libros impressos duobus to­ mis comprehendens. Primumhuius operis volumen ineditum reperitur in Bibliotheca casanatensi, cod. 1597: de fatis allerius nihil scimus. Sat probabili coniectura ci manum haud admovit Kri­ žanič noster. Titulum syllogae, ac summaria evulgavit primum Ja­ gič:?*) ea iterum inseruimus in periodico romano Bessarione.*) De auctore Dialogi haec habet in prooemio Križanič: „Georgius Cores ius medicus Chiensis, Scripsit de processione exiguum dia­ logum; at non exiguum facit negotium. Vixit nostra aetate: vel adhuc vivit“. Versio aguam concinnavít Križaníč ad amussim Se­ guitur textum originalem: interdum serviliter, guo fit ut repe­ riantur efiam pronomina coniunctiva ad verbum latinum amor sese referentia generis feminini, eo guod verbum graecum dyc.ry huiusce sit generis. Dialogum Coressii paucis instruimus notis theologicis, a con­ troversiis polemicis omnino alienis. Argumentis ab €o in medium prolatis opponimus argumenta theologiae catholicae, ut commode gueant utrague comparari. Dialogus in eo momentum habet guod prodit Georgium Coressium unague cu n eo scriptores orthodoxvs saeculi XVII, inprimis Maximum Margunium, et Gabrielem Seve­ rum sedulam navasse operam studio theologiae scholasticae. Ea­ dem sane ratione gua in Alba Russia sub dominatu polonico sae­ culo XVII theologi russi orthodoxi compulsandis latinis theologis incubuere, ita theologi graeci italicis in atheneis studiis litterariis

C 1) PALMIERI,Čn' opera polemice di Massimo il Čereco,tradotta in latino da Giorgio Kvijanitch, Bessarione, 1912, series II, t. IX, p. 54—5!. 2) Biografija Jurje Kričeniča, koju je pisao BEZSONOV,Rad jugo­ stavenské akadďemije. 1872, t. XVII, p. 164 205. (> 9) Bessarione loc. cit, p. 56. 60. 45 ac theologicis vacantes theologiam latinam calluere, ac methodum scholasticam in suis discepfationibus usurparunt. A. Palnieví.

Georgii Coressii Chii Colloguium cum aguodam fratre. Georgius. Optimum guidem esset concordantibus nobis proprium Ecclesiae finem sectari velle; tis rebus guae circa fidem tumultus cient male dicentibus, o doctor optime. At guoniam, hoc guidem non est, sed potius vestra sententia non solum sub­ intellecta, verum etiam Communibus principiis verae et Sincerae fidei opposita; non modicam inter utrosgue Orientales videlicet et Occidentales:) differentiam intulit, et hinc multa malorum Su­ pernascuntur. Protenditur enim a nobis et concluditur simul in extrema incidere mala eos, gui firmiter consistunt in inconcussa catholicae fidei petra. Idcirco adesse me oportere ratus sum, istam talem singulariter redarguturus enunciationem; et demonstrafurus Insuper contra Deum magis eam esse, guam contra nos. 5i pro­ inde et tibi videbitur, discutiemus singula et examinabimus. Frater. Manifesta sunt apud nos omnia, et inguisitione nulla indigere. Siguidem et sole clarius in divinis effulgurat Scripturis nostra de divina processione praedicatio. Et ratificatur magis €0 guod Papam a veritate aberrare sit impossibile, et vel minimum transcendere limites fidei?). Georgius. Dupliciter, o pater reverendissime, respondisti ad meam guaestionem. Primo, guod vestrum de processione do­ cumentum ubigue effulgeat in sanctis Patribus. Secundo, guod etiam auctoritatem magis habeat, eo guod impossibile sit papam a veritate deflectere. Ad primum ergo, illud nimirum et dico; guod tale guid etiam unusguisgue propriae opinionis defensor dicit, et scripturalia suffuratur (rapaxAénre) documenta, non potius sensui inhaerens, dguam violentata litera: guod guidem a sincera longe

1) Communem scriptorum orthodoxorum sententiam tuetur Coressius, Latinos suis in fide novitatibus Ecclesiarum scisstoní ansam dedisse. Hinc fit ut apud e0s mos invaluerit volumina Scissionis Ecclesiarum historiam pertractantia hisce verbis inscribendi: OrTnazjeniezanazumonhIepRaI 01% Bo­ erounoi (Defectio Ecclesiae occidentalis ab Ecclesia orientali). Opus [OANNIS, episcopi urbis Smolensk, Novočerkask, 1899. Idem fere est titulus, guem DEMETRAKOPULOSSuae schismatis historiae appinxit: 'Iorogiu 795 oyionmTto; TÝ3 Aauwmýg "ExvAnstag úno T953čpbodáčov č3Avvmýs, Lipsiae, 1867. 2) Hanc methodum pontificiae auctoritatis testimonium adhibendi ad controverstas sedandas, guae rationibus theologicis historicisgue ac tradi­ tionis oraculis solví debent, interdum scriptores catholici eruditionis expertes secuti sunt. In cos acriter, recte tamen invchitur LEOUIEN,Panoplia contra schisma Graecorum. p. XIV—XXI. Controversia de processione Spiritus Sancti, ad sententiam dogmaticam Latinorum dguod spectat, innumeris ful­ citur testimoniis Traditionis, guae perpendere opus est, potius guam decreta Romanorum Pontificum dissidentibus orientalibus invisa in medium proferre. 40 abest theologia!). Ad secundum autem addam, guae decretum universalis sexti concilii edisserit: sunt aulem haec: „Auoniam, non cessavit ab initio malitiae inventor, cooperatorem serpentem nactus, ef per eum venení feram humanae naturae asciscens mor­ tem. Sic etiam nunc instrumenta ad propriam suam voluntatem inveniens idonea, Theodorum, inguimus, olim Faranensem epis­ copum, Sergium, Pyrrhum, Paulum, Petrum, olim episcopos regna­ tricis hulus urbis, insuper guogue et Honorium olim Papam senioris Romae, unam voluntatem et unam operationem, de dua­ Dus naturis Christi dicenies, et errorem inducentes Chisti Eccle­ siae“?), et religua. Intuere, pater bene, guae contra maledictum Hum Honorium sextum concilium declaravit: papam guidem ex­ istentem, lapsum tamen in extremum impielatis graduns). Igi­ tur non oportere infallibilem Suspicari e€um, gui fluidae subiacet naturae ((evorň čnoxzelnerovůGev. Siguidem et Athanasius, simi­ ter et divus Maximus, si putassent illi impossibile esse a veri­ tate deforgucri, non utigue longam Suscepissent peregrinationem, emendationem illius plurimi aestimantes: seu potius, non tam illius, guam omnium occidentalium. Sed redeundum est ad propositum, ex guo ambo deflectimus. Ego autem, guod praesens praetermitto, guod guatuor simul er­ rare Patriarchas non sit possibile, gui et olim pietatem praedi­ carunt, ef orbem illustrarunt, et nunc nhlominus paternis tenaciter inhaerere vestigis (prout facile est perdiscere iis gui vacant Sa­ cris Patrum Libris)et secundum nihil irferiores sunt Papa romano in dignitate; guamvis ille superior sit solo ordine secundum pro­ priam dit.onem. At guonam omne guod guis vult demonstrare; ex claris ad obscura, et ex confessis atague communibus maximis ad ambiguas procedendo conclusiones (guippe guae potestate maxi­ me continentur) cogitur probare, secundum simplicem ostensionem;

1)Hocguod saepe saepius Latinisobicitur crimende violentataPatrum Jittera, si paucis ex nostris agminibus theologis exprobrari potest (cf. LE­ OUIEN,op. cit., p. XIV—XV),a scriptoribus orthodoxis haud raro commissum est. Cf. LAEMMER,Ser/ptoruno Graecine ovtlodocee bibloHrece selecta. t. | Friburgi Brisgoviae, 1864, p. 14—70. *) En textum graecum huius anathematis in Honorium lati: *Ezsi 25% ZRUĎD3uT0 ROYŤWEV vůz Knuniug G EP3VpsvÍz ODvspov TDV ČT:V 8DpUN3Vo3. ZXi 81" UDT05 v8y lojókov T% Úvdpwnsím bos. Gp0007insvoz Davazov, ú57w Zl vdv Čpruvu 150: TV úiusluv ujv03. žobAnaty sbonzwz smyslu, DsóŽemgjv TAL8V TĎV "ysVáMEVOVTZ bupžy čnlonomov, Sápnov, Iůggov, Nd5kov, Iízp0v T953 "ysvopívon: TS0ŠĎEoVI T: PZOLÁEDODOVITAĎTYZ RÓAsmÍ T. 98 al Dvwg10v T0v. 7zvájisvov Tépag "Pojnmz.... TÁ TE ExnZAncín: nÁnpWnav 172 TÁdvygne 2 svůg WeArřnaTogZu pás čvepysiug šni Tév žho gůoswy 740 svůj Tňg lag T7.41: NEioT9) T05 AAndtvaj Os08 pv TÁ Čpdoňíšey AxĎ ZuvorwvwmÍ 5vomslGu; 974 Alzsotw. — MANSI, Coneiliorum, eellectio. t. XI, col. 636. s) Supervacaneum ducimus tritam iam controversiam de lapsu Honorii I Papae agere Obiectioni Coressii responderunt ab anftigua lam aetate scriptores byzantini Latinis addicti ut Manuel Callecas. Ad cam guod attinet, ditisstmam tractationem eruditione scatentem reperies apud HEFELE-LE­ CLERCO,/řísločre dez Coneiles. t. II. 1, Parisiis, 1999, p. 317—364; 515—538. 4T eia igitur, et nos prae confessis guibusdam, ad aliguam conciu­ stonem deveniamus!). Frater. Fiat. Georgius. Conceditur autem apud utrosgue non oportere alud guid dicere de incomprehensibili Trinitate, praeter Salvatoris divinam revelationem ? Frater. Conceditur. Georgius. Concedis Spiritumex Patre procedere secundum Scripturam? Frater. Etiam, at non ex solo. Georgius. GAuidais? Nonne reticentia repraesentant dis­ cretionem (dréxorovv),aut frustra existit? Frater. Minime. Georgius. Ergo guod dicit Unigenitus, Ego a Patre e­ xivi?ž), nonne simul infert illud solo*) ? Frater. Coinfertur guidem solo, in e0 guod dicit Christus: Ego ex Patre exiví: siguidem non dicitur Filius Spiritus San­ cti, prout Nyssenus ait, negue est, negue dicitur*), Georgius. Concedo. Frater. At Spiritus dicitur Filii. Est enim Spiritus veritatis. Veritas autem est Fihus. Coattestatur meum sermonem Basilius (in tractatu conira Sabellianos et Arium), et Apostolus: uo­ niam vero estis filii, misit Deus Spiritum Filii suiin corda nostra, clamantes abba, pater?). Georgius. Est guidem Spiritus Filii, non tamen ex Filio. Cočssentialis guippe est Filio, velut eiusdem communionis parti­ ceps cum Filio erga Patrem. Ergo dicitur Spiritus Filii, propter coessentialitatem. Coattestatur sermonem Basilius, et religua san­ ctorum sodalitas“).

') Satis obscure hunc locumvertit Križanič, guapropter textum graecum hicZOXTŤ, subnectimus: ZALTV ZpoAorovnévoy "AA ZTS "al náv ustvdv č jobksTní dštopáTOV Tig čTÍčelěut, TÁ AFÍSDÁUE41Tv oupWy zpoy iai ov­ 7ž nspůonuTu (Zu) nů dovájne. Tolg AĚLdjtuoty čpnmepléxeTut) murTsensíyeto Žslěut „arů TV únTAĎ:čnidstět“.— P. 2. Verbum dšímix potius verbo prineipium ver­ tendum est, ac žňvan:cverbo potentia. 2) lo. VIHÍ, 42. 5) Opus verbis non est ad infirmitatem huius argumenti declarandam. luxta Coressium reticentia sensu negativo explicanda est. Conseguenter, cum in affirmanda processione Spiritus Sancti a Patre Sacra Scriptura taccat de Filio, Spiritus Sanctus a Filio non procedit. Canon hermeneuticus, gui statuitur a Coressio, omníno est arbitrarius. +) Hanc thesim Nyssenus probat in libro II rontra Eunonidčun. PG t. XLV, col. 557—560. 9) Gal. IV, 6. s) Haec sententia dicentium Spiritum Sanctum vocari Filii Spíritum guatenus unius cum co particeps sit essentiae, theologice multis illiditur scopulis. Retorgueri enim potest: Filius unius particeps est essentiae Cum Spiritu Sancto: ergo Filius etiam Spiritus Sancti dicendus. 48

Frater. Etiam Filius dicitur Patris propter cočssentialitatem, sicut Gregorius in oratione de Filio explanat!). Georgius. Ut sit coessentialitas praesupponit causam. Ta­ lia enim sunt relativa nomina, in guibus existentia cum cogna­ tione manifestatur: guorum dicantur, ex illis sunt, et coessentialia lis guorum dicuntur. Exempli gratia, germen radicis, et genimen rami. Simul enim concipitur germen ex radice germinans, et ge­ nimen ex ramo esse. Tale guid videtur etiam in Spiritu Sancto, secundum guod dicitur producimen alicuius. Simul enim coinfer­ tur ex aliguo produci; non ergo secindum guod dicitur ex spi­ ritu alicuius. Adstruitur enim cognatio, et non discretio. De gua re etiam ANSELMUSvester latine dicit: „Nullus intellectus capit Spí­ ritum esse Patris et Filii, secundum guod alter est Pater, alter Filius; sed secundum guod utergue est idem Deus“. Manifestum ergo est etiam per vestrum Anselmum, guod dicitur Patris et Filil Spiritus, indicetur ex Patre et Filio produci. Producit enim Pater et Filius, ut unus Deus. Hoc autem e: THOMASin commentario contra graecos reprobat: „Esset, enim, inguit Spiritus creatura, si Pater et Filius ut unus Deus producerent producimem“?). Frater. Ecce guaestionem guaero: tu vero mihi intelligenter responde. Ouomodo dicitur Spiritus Filii et non vicissim? Et guomodo dicitur Spiritus Patris, et non convertenter? Ouod re­ probat divus AUGUSTINUSin sermone de Spiritu Sancto: „Non enim dicimus, ait, Patrem Spiritus Sancti“. Georgius. Ecce clare respondeo tibi. Vox Filius, secundum theologum GREGORIUMinoratione De Spiritu Sancto) si di­ Citur, alicuius oppositionem cum coessentialitate significat. Haec autem vox Spiritus habet post se etiam habitudinem externam, secundum dguam non solum dicitur Patris et Filii, sed etiam Sul ipsius, verum etiam ipsorum. Ergo Filius unam solam habitudinem habet, secundum guam manifestatur propria elus existentia. Spi­ ritus autem duas habitudines habet. Unam interiorem, ut produ­ cimen, secundum guam dicitur discretive Patris; alteram ut do­ num, donantis donum. Frater. Unde ostendis Spiritum dici sui ipsius, aut piorum? Georgius. Ex multis Sacrae Sripturae textibus ostendo. Ex guo patet, guod non indicetur habitudo processionis ex €0 guod dicatur Spiritus alicuius. Non enim diceretur suus, negue filii, negue piorum; guoniam nec Suum, negue Filii, negue plorum, producimen est. At negue Filius dicitur sui ipsius Filius, negue

1) Aoxet jáp prot Ašysoda:, Vios pév, Got Tadzáv šow. 78 Iaxgi maz" odsixv. — De Filio, orať. XXX (theol. IV), P. G., t. XXXVI, col. 128. ») De processione Spiritus Sancti. c. XXI, P. L., t., CLVITI, col. 316. 2) Theologia catholica non docet Patrem et Filium spírare Spiritum Sanctum guatenus eadem sunt divina essentia, sed guatenus eiusdem parti­ cipes sunt virtutis spiratricis, guae principaliter in Patre habetur, et a Patre Filio communicatur. Ouidguid enim Patri habetur, Filius possidet praeter relationem paternitatis, gua a Patre personaliter, relative distinguitur CT. FRANZELIN,Erronen doctrinae Maerrii Bulgakov. Prati, 1894, p. 212—216. 49

Spiritus Sancti, negue piorum, sed solum Patris: ex guo aeter­ naliter habet esse'). Similiter etiam producimen, non dua Patris, sed gua productoris?). Frater. Ostende ergo guod dicatur sui ipsius, et piorum. Georgius. Auod guidem sanctissimus Spiritus dicatur pio­ rum, nullus contradicet sermo. Etenim Nyssensium lumen GREGO­ RIUS, exponens dictum illud: Videns idololatriae deditam civitatem, Spiritus Pauli incitabatur in ipso3). „Hic erat, inguit, Spiritus Sanctus, guasi fluminis impetus in anima“. Sed et divus AUGU­ STINUSin guaestione cuius initium, guomodo Pater ad Filium sit principium, sic dicit latine: „Ouod autem datum esf, ef ad eum gui dedit refertur, et ad eos guibus dedit: itague Spirtus San­ ctus non tantum Patris et Filll gut dederuní, sed etiam noster dicitur, gui aczepimus: sicut dicitur Domini salus, guia dat sa­ lutem: eadem guogue, nostra salus, gui accepimus“. Et inferius: „Cum scriptumi est de lohanne, guod in spiritu et virtute Heliae veniret, dictus est Heliae spiritus, scilicet Spiritus Sanctus, guem accepit Helias. Hoc et de Moyse intelligendum esf, cum ait €i Dominus, Tollam de Spiritu tuo et dabo illis, hoc est, dabo illis De Spiritu Sancto, guem iam tibi dedi“. Convenienter ergo dicitur Spiritus Filii guidem ut donum: guoniam ad dantem refertur. Dat autem etiam ipse semetipsur, et secundum hunc modum etiam procedit a semetipso, id est procedit, guo verbo vos utimini loco Procedere, communiter ex­ cipientes verbum, guod nos speciatim*). v) Haud dissimili argumento respondetur in theologia catholica obiecti­ oni Graecorum. Filius est Filius Patris, guia aeternaliter a Patre suum habet esse: Spiritus Sanctus est Spiritus Filii guia aeternaliter a Filio suum habet esse, non tamen principaliter. Differentia in hoc síta est guod Filius solius Patris Filius est, dum Spiritus Sanctus est Spiritus Patris et Filii, a guibus procedit tanguam ab uno principio. Si vera est ratio gua Spiritus est Spi­ ritus Patris guia aeternaliter ab co procedit, vera etiam est ratio gua Spi­ ritus est Spiritus Filii, guia ab e0 per virtutem spiratricem a Patre commu­ nicatam aeternaliter procedit. 2) Si ergo Spiritus Sanctus est producimen Patris, non gua Patris, conseguitur Spiritum Sanctum etiam producimen esse Filii, guia guidguid habet Pater, praeter relationem gua Pater constituitur, ad Filium etiam per­ tinet. Pater enim in sanctissima Trinitate ut persona divina constituitur non guidem spiratione Spiritus Sancti, sed paternitate. Communicabilis igitur est la; haec vero incommunicabilis. 8) Act. l., XVII, 16. +) Hic atgue in illis guae seguuntur varios theologiac latinae conceptus miírum in modum, ac nimis involute permiscet Coressius. Totus est in co ut ostendat míssionem Spiritus Sancti a Filio non implicare processtonem aeternam Spiritus Sancti a Filio. Spiritus Sanctus mittitur guidem a Filio ut donum; immo mittitur a seipso fidelium in animas. Si missio igitur ex­ terna temporalis, ait, ad Latinorum mentem, processionem aeternam ex parte mittentis includeret, Spiritus Sanctus a seipso aeternaliter procederet, suí­ ipsius foret causa, guia a seipso mittitur. Filius ením aeternaliter procederet a Spiritu Sancto, guia legitur in Sacris Scripturis míssus a Spiritu Sancto fuisse. Theologia catholica tenet missionem externam ac temporalem non solum distinguí ab aeterna processione divinarum personarum, sed hanc 50

Frater. Nunguam sciebam ego, guod Spiritus procederet a semetipso, aut mitteretur, aut daretur. Georgius. At ego tibi istud guogue ostendam. Omittens autem religua sanctorum testimonia, exhibebo tibi vestrum Petrum doctorem LOMBARDUM,dicentem huiusmodi in suo primo libro, distinctione 20: „Hic considerandum est cum Spiritus detur ho­ minibus a Patre et Filio, guod est ipsum ternporaliter procedere ab utrogue, vel mitti: utrum etiam a seípso detur: si datur a se et procedit, vel mitiitur a se. Et inferiust).. „Nam processio temporalis Spiritus Sancti, vel missio ipsius est donatio, et ipsa Dei est operatio. Procedit ergo Spiritus Sanctus temporaliter a se, et mit­ titur a se.(Graeca horum interpretatio a Coresiohissubiecta, nonnihil evariat; ait enim: Utrum etiam a seipso defur: si autem datur a se; ergo et procedit, et mittitur a se), Ergo habet esse a semetipso Spiri'us Sanctus. At genus processionis duplex est. Unum interius, secundum guod dicilur producimen: alterum ex­ terius, secundum guod dicitur donum. Et aguoniam ad extra in­ divisibilis est operatio beatae Trinitatis, et missio est operatio ad extra, comm.nis est Patri et Filio et Spiritui Sancto?. OAuae non significatur ut existentia Spiritus, sed ut donatio. Praesubin­ telligitur autem existentia donatlioni: aliud enim est donum, et alud est esse; et prius intelligitur guod donum est. Et secundum existentiam guidem absolute intelligitur, et solum Patrem produ­ ctorem habet (ne pluralitas conseguatur: gula enim actiones Sunt suppositorum, ad intra operationes sunt divisae, ad extra vero in­ divisae) secundum donum autem habet donatorem, gua unus Deus est). Donum autem Spiritus, secundum donari dicitur, non secundum esse; sed secunda processio Supponit primam. praesupponere. Missio enim cConcipineguit, nisi distinctio realis inter mit­ tentem ac missum statuatur. Haec distinctio in co síta est, ut miffens po­ tentia praecellat misso, vel missus a miftente originem ducat. In. divinis nefas esse statuere in una persona d vina malorem potentliam guam in al­ tera. Cóonficiturinde personam guae in divinis mittitur a persona mittente distingui guatenus ab ea suamtrahat originem. Hinc fit ut Pater, gui a nullo procedit nunguam missus dicatur in Sacris Scripturis ab altera persona di­ vina. E contrario Filius, gui a Patre procedit, mittitur a Patre; et Spiritus Sanctus gui a Patre Filiogue procedit, a Patre Filiogue mittitur. Continentur sane in Sacris Scripturis loci guibus Filius exhibetur nobis ut a Spiritu Sancto missus. At Filius, ut iam animadvertit S. AUGUSTINUS,Considerari potest guatenus est Verbum Dei aeternaliter genitum a Patre, vel guatenus est Verbum Dei humana carne 'indutum, De Trinitate, IV, 20, 27, P. L., t. XLH, col. 906. Ut verbum aeternaliter genitum, ab čllo meětťitur de uo oebnněancto. est, ibid., col. 907. ut verbum incarnatum mittitur etiam a Spiritu 1) Sentenfiarwn lb. I.. Dist. XV, 1, P. L., t. CXCII, col. 559. ?) Statutum est in theologia catholica Spiritum Sanctum procedere a Patre et Filio tum aeternaliter per spirationem, tum temporaliter per mis­ sionem. Temporalis enim processio et missio idem sonant: „Diligenter ad­ notandum est, ait PETRUS LOMBARDUS,guod gemina est processio Spiritus Sancti: aeterna videlicet, guae ineffabilis est, gua a Patre et Filio aeterna­ 1dl

Frater. Hoc nullus sanctorum dicit. Negie enim naturale praesupponit personale, negue temporale praesupponit intempo­ rale. Sed non mitteretur a Filio, nisi esset ex ipso. Sed etiam a seipso mittitur, non est etiam a seipso. Mittitur autem etiam Filius ex Patre. Georgius. Mttitur, szcundum incarnaionen: hoc guidem concedo et ego. Prius guidem missus est, et deinde incarnatus est. Et praesubintelligitur missio incarnationí. Deus en m míssus est, et factus est'homo. Super guo et divus Anastasius. Nemo, inguit, minorem existimet Spiritum, guoniam mittitur ex Filio: et Filius enim mittitur ex Patre“. Vides guid dicat sacer ANASTASIUS i1sermone de rectis documentis:). Est autem etiam de similibus ostensio. Hoc autem ostendit sumptum a propheta Isaia, dicente: „Et nunc Dominus misit me, et Spiritus eius“. En ergo argumen­ tor: „Omnis operatio ad extra communis est toti Trinitati. Mitti Filium est operatio ad extra. Mitti ergo Fillum commune est toti kter et sine tempore processit; et temporalis gua a Patre et Filio ad sancti­ ficandam creaturam procedit, Et sicut ab aeterno communiter et símul pro­ cedit a Patre et Filio, ita et in tempore communiter et símul ab utroguc procedit ad creaturam“. Op. cit., Dist. XIV, 1, P. L., t. CXCH, col. 55/. At, potestne díci eum etiam a scipso temporal:ter procedere, nimirum a seipso mitti? — Utigue, dici potest, licet insolitus hic censcatur modus loguendi. Audiatur S. AUGUSTINUS:„Fortasse aliguis cogat, ut dicamus etiam a seipso missum esse Filium: guia ille Mariae conceptus et partus operatio Trinitatis est, gua creante omnia creantur. Et guomodo, inguit, Pater cum misit, Si ipse se misit? Cui primum respondeo, guaerens, ut dicat, si potest, guoniodo Pater eum sanctificavit, si se ipse sanctificavit... Item guaero, guomodo eum Pater tradidit, si se ipse tradidit? Credo, respondebit, si probe sapit, auta una voluntas est Patris et Filii, et inseparabilis operatio“—— De Trini­ tate, 1. N, c. V, n. 9, P. L, t XLH, col. 850. Eadem sane ratione non re­ pugnat dicere Spiritum Sanctum mítti a seipso (processio temporalis) gua­ tenus haec missio, guae iibera est, actunmvoluntatis divinac praesupponit, et voluntas divina una est in Patre, et Filio ct Spiritu Sancto. Ob identitatem actus voluntatis diviní (inseparabilitas operationis) etiam persona missa ul exiva guodammodo se mittit, guia vulí in voluntate divina ut mittatur. Secus vero si agatur de processione al lutra. guae libera non cst, guacgue con­ sistit in origine unius personae ab alia. Hacc tamen si non habeatur, missio et datio femporalis neguit concipi in divinis. Diserte S. THOMASAo. huiusce rei rationem explanat: „In ratione misstonis duo importantur: guorum unum est habitudo míssi ad cum, a guo mittitur: aliud est habitudo missi ad ter­ minum, ad guem míttitur. Per hoc autem guod aliguis mittitur, ostenditur processio guaedam missi a mittente: vel secundum imperium, vel secundum consilium, vel secundum originem. Ostenditur etiam habitudo ad terminum, ad guem mittitur, ut aliguo modo 1bí esse incipiat. Sie. Uheol. 1, a. XLIII, a. I. Haec necessitas praesuppositionis misstonis acternac (precessio essen­ tialis) missioni temporali guodammodo exprimitur in verbis lesu Chr.sti, aientis: Exiví a Patre (processio acterna), ct vení in mundutm(processio temporalis) Io. XVI, 28. Ouo fit ut apud Patres simul reperiatur mentio pro­ cessionis acternae ct temporalis missionis Spiritus Sancti a Filio: šž «)x45 ZATÁGĎoLyDnapyov, 4%) šnl Týjvuzistv nap 2105 nenzónszvov, Thesaur. Citatur a Cardinali FRANZELIN,Traetafus de Deo Frino. Romae, 1895, p. 434—435; HEIN­ RICH, Dogmatische Theologie, t. IV, Moguntiae, 1885, p. 623—627. ') De nostvís vectis dognadibus veritatis. or. 1,P. G., t. LXXXIX, col. 1325. 1) XLVII, 16. 52

Trinitati. Maior est manifesta. Et DAMASCENUSguogue. „Omnis operatio ad extra (inguit), et omne id guod est propter aliguid, totius est deitatis“. Minor est pžrspicua, et non eget probatione“. Frater. At alia est Filii missio, et alia Spiritus. Georgius. Ergo, unde ostendis mitti Spiritum a Filio, idem esse guod procedere ab ipso? [dem enim facis guod concedifur, cum €0 guod guaeritur. Nos enim probavimus, guod etiam Filius mittatur a semetipso, et sit suiipsius, ut asserunt Lombardus, et Robeus, Latine: „Spiritus Sanctus ad Sseipsum refertur?)“. Et guoniam ad s2ipsum refertur, est ips2 sutmet ipsius, et ex semet ipso procedit. Et secundum ho: AUGUSTINUSin homilia Bedae huiusmodi dicit, Latine: „Cum gratia Spiritus Sancti datur homi­ nibus, mittitur Spirit:s a Patre, mittitur a Filio: procedit a Patre, procedit a Fillo: guia et €eius missio esť ipsa processio“"). LOMBARDUSautem in hac explicatione, in primo suo libro, dis­ serit latine: „His verbis aperte ostendit, donationem gratiae Spi­ ritus Sancti, dici processionem. Sed cum datio non Sit nisi tem­ poralis, constat guod est processio temporalis+). Tantum autem ditfert una ab altera, guantum differunt discreta ab unitis; et guan­ tum alia guidem immobilia, alia autem mobilia, per communem et specialem essentiam. Et divus CYRILLUS,etiam in Thesauris ait: „Essentialis ratio trahit omnia Patris ad Filium, non per gra­ tiam“. Et essentialis ergo Spiritus processio, et temporalis com­ munis est Patri et Filio: guia essentialia sunt communia. uo­ niamvero processionare non est essentiae proprium,et essen­ tialis ratio trahit omnia Patris ad Filium, non datur Filio proces­ stonare: ne per gratiam habeat hoc Filius. Frater. At guomodo procedens non mittitur a Filio? Mittit enim Filius Spiritum processionans: et siguidem processionaf, mittit. Georgius. Disparata, o pater, et incongruentia rebus dis­ seris. Etenim sancti, gui dicunt Spiritum ex Filio prodire, et mitti, iidem contradicunt Spiritum ex Filio procedere. Dant etiam notis­ 1) Hoc guidem a theologis catholicis statuitur: nihil tamen inde potest erui guod doctrinam de processione Spiritus Sancti a Filio infirmet. Audi­ atur HEINRICH:„Seiner Menschheit nach kann man námlich von Christus sagen, dass er, und zwar durch Befehl und Rath, von Gott und daher auch von jeder goóttlichen Person, gesendet sei“. Op. cit., t IV, p. 627. Sed extra incarnationem si dicatur improprie Filius mítti ad intra, haec missio innuit processionem aeternam Filii, et hoc sensu Filius non mittitur a tribus per­ sonis Sanctissímae Trinitatis sed a solo Patre. 2) En locum LOMBARDI:„Si guod datur refertur ad eum gui dat, et ad eum cui datur, et Spiritus Sanctus datur a seipso, ergo refertur ad se ipsum. — Dist. XVII, 12, P. L., t. CXCII, col. 572. Ouisnam sit hic Robeus nescimus. Fortasse alludit auctor ad Archangelum DE RUBEIS,canonicum lateranensem, gui anno 1621 Venetiis typis mandavit commentarios in Petrum Lombardum: Super anattuor libros sententiavum. htciďisstmae distinctiones, HURTER, Nomenclatov litteravius, t. WM,p. 137. 8) Reperitur hic locus in Homilia (X) in. doninica post aseenstonem Domini, venerabilis BEDAE, P. L., !. XCIV, col. 182. +) Lb. I Sententiarum. Dist. XIV, P. L., t. CXCII, col. 557. 53 simam in fidei principiis regulam, incommunicabiles esse proprie­ tates hypostasium, eo guod hypostasis sit incommunicabilis. Et rursus: Communicabiles essentiae proprietates, e0 guod essentia sit communis. Ouippe sicut incommunicabilis est persona, ita communicabilis est essentia'). Inter essentiales autem proprie­ tates contiietur etiam Filium mittere Spiritum, et ipsummet se­ ipsum, et Patrem similiter mittere charismata, et naturam Spiritus. Et divos CYRILLUSinThesauris dicit: „Auia vero Patris Spiritus, Spiritus videtur esse Filii, et Patre mittere sive distribuere pro­ mittente aliis, ipse distribuit rursus, ut proprium, Filius, propter identitatem essentiae, guam habet ad Patrem“, et cetera. Et alibi: „Cui ergo competit posse dispensare, nisi natura et vere existentia Deo?“ Hinc perspicua fit causa, propter guam mittit Filius Soi­ ritum: guia scilicet coessentialis est Patri, et est Deus?). Ouae nimirum Sunt communia etiam Spiritui. Sed et Spiritus naturaliter mittit Filium, et ipsemet seipsum: guoniam operationes indivisibiles sunt ad extra. Et nemo dicet, 1) Theologia catholica iisdem utitur principiis guibus theologia ortho­ doxa: discrepantia reperitur in conc'usionibus eruendis. „Incommunicabiles auidem sunt proprietates hypostaticae constitutivae: communicabiles pro­ prietates essentiales“. In theologia orthodoxa spiratio activa: šznopsůstv,Cen­ setur etiam proprietas constitutiva Patris, guapropter statuitur Spiritum S. ex solo Patre procedere. Theologia catholica contra reponit ab orthodoxis duplicí proprietate constitutiva Patrem distingui: paternitate, ct spiratione activa: consegueretur inde Patrem binas constituere personas. Si Pater constituitur in ratione Patris paternitate tantum, gua distinguitur realiter a Filio, spiratio activa non est amplius proprietas personalis constitutiva Patris, et gula omnia in divínis communia habentur, ubi non obstat relationis oppositio, virtus spirandi a Patre Filio communicatur. Haec communicatio si non fieret, Filius a Spiritu Sancto non amplius secerneretur. CČf.ea guae de hac re disseruimus in Dčetlonnačrée de théologie catholigue. t. IV, Parisiis, 1912, col. 815—816. Per transennam notamus non defuisse theologos scholasticos gui tenerent Spiritum Sanctum distingui a Filio etiam diverso modo proce­ dendi a Patre, id est relattone guae ei propria síť, non guidem opposita relationi Filii sed disparata. Conseguecretur inde, si per impossibile a Filio non procederet, ab eo tamen realiter distingueretur sua propria relatione guae est per voluntatem, dum relatio Filii est per intellectum. Haec tamen sententia, guam tutati sunt HENRICUSGANDAVEĚNSISet SCOTUS, (cf. PICCIRELLI, De Deo uno eť trio: disputationes hkeologicae, Neapoli, 1902) obsoleta cen­ setur in theologia catholica, guae docet Spiritum Sanctum realiter distingui a Filio propter solam relationem originis. Sententia Gandavensis et Scoti­ starum in hoc differt a sententia theologorum orthodoxorum, guod priores, praeter distinctionem realem inter Fillum et Spiritum Sanctum ex differentia relationum procedentem statuebant ctiam inter Filum et Spiritum Sanctum intercedere distinctionem relatione originis nixam, dum thcologi orthodoxi distinctionem rcalem inter Patrem et Filium ex sola repetunt differentia relationum, Culus unicus fons est Pater. 2) Iuvat hic notare consubstantialitatenm haud esse causam gua Spiritus Sanctus mittatur a Filio. Cum enim cocssentialitas communis sit tribus per­ Sonis divinis, si haec ratio esset ob guam una ab altera mittitur persona, etiam Pater mitteretur a Filio et Spiritu Sancto. E contrario, ut ait 5. AU­ GUSTINUS,„solusPater non legitur missus, guoniam solus non habet auctorem, a guo genifus sit vel procedat. Et ideo non propter naturae diversitatem, guae in Trinitate nulla est, sed propter ipsam auctoritatem solus Pater non dicitur missus“ Contra sermonem Avčanovuní. c. IV, n. 5,V. L., t. XLIT,col. 686. 54 guod Spiritus mittat Filium, eo guod generet eum, sed inhaerebit paternis jsolis doctrinis, non praesupponentibus temporalia in­ temporalibus, et ea guae sunt propter aliguid irrelativis et ab­ solutis. Frater. Spiritus dicitur Filii, sive ut cosssentialis, sive ut donum, sive ut producimen. Si guidem primum, convertuntur. Si autem secundum, ergo Si nos non fuissemus creati, nec ille dice­ retur Spiritus Fili. Ergo est tertium: propter absurdum. Georgius. Et primum doctores Ecclesiae dicunt. BASILIUS mn XHÍ ad Amphilochium: „Ut approprialus per naturam illi“. Etusdem: „Et guoniam dicens Spiritum, Simul comprehendit con­ fessione ista ilum cuius est Spiritus: „Christi enim est, et illum ex guo est; ex patre enim est“. Et alibi: „Spiritus dicitur Filii ut coessentialis“. Et sexcenti Sanctorum hoc attestantur, ne sermonem protrahamus. Et secundum sancti dicunt. Divus ATHANASIUSin oratione de Spiritu Sancto: „Ergo, inguit, illi gui male e Filio sentiunt, male etiam intelligunt de Spiritu, gui ex Patre procedit, et Filii proprius existens, ab ipso datur Apostolis. Et DAMASCENUS, in oratione de Dei corporali sepulchro Domini: „Spiritus enim sanctus Dei et Patris procedens: aui et Filii guidem dicitur, ut per ipsum tinanifestatus, at non ex illo haben; existentiam“. BASI­ LIUSin I contra Eunomium: Ex Deo guidem Spiritum esse aperte praedicavit Apostolus, et per ipsum Filium apparuisse notumfecit, Fili Spíritum appellans ipsum“. Et rursus CYRILLUS:„Ouomodo Spiritus non erit Deus, totam habens in semetipso Patris et Filii naturalem proprietatem, Cuius et Spiritus est, per Filium naturae donatus“. Sunt antem etiam alia multa testimonia de hoc. En ergo clarilicatum est, guod Spiritus sit et dicatur Filii, ut coessentialis, et ut donum“). Tertium autem nemo dicit. Frater. Ergo remota nosira existentia, non diceretur Spi­ ritus Fili? Georgius. De iis auidem silere oporlebat: interrogatione ita imminente tuae humanitati, et nihil praeter theologica dicta Curiose scrutari. Verum et de hoc guogue dicendum: guoniam Si­ mile est hoc, ac si guis diceret, amotis creaturis, Pater et Filius et Spiritus Sanctus non habent potentiam creativam. At habent et Creare et condere semper, guamvís nunguam crearent. Et Spiritus ergo dupliciter dicitur Filii, ut habentis semper, et ut dantis. Sem­

t) Theolosia catholica omnino reicit sententiam fere communemtheo­ logiae orthodoxae, processionem et missionem Spiritus Sancti a Filio, gua Spiritus Sanctus dicitur Spiritus Filii, referri ad charismata Spiritus Sancii. Sacra enim Scriptura distinguit inter Spiritum Sanctum eiusgue dona: „Ca­ ritas Dei diffusa est in co“dibus nostris per Spiritum Sancfum, gui datus est nobis“. Rom. V. 5. Hae: sententia, guam strenue refellit FRANZELIN adversus Macarium, Exronen doetrinae Macarii, p. 61—02, in errorem In­ cideret pneumatomachorum, gui Spiritum Sanctum, ut meram švígys.xv eX­ teriorem, exhibent. HEINRICH,op. cit., t. IV, p. 245. 55 per autem habet, et guando vult dat!. Ergo etiam semper spi­ ritus eius dicitur. Et secundum Augustinum, Spiritus non dicitur solum dantis, sed etiam accipienlis. Semper antem habet eum a Patre Filius: ergo dicilur semper eius Spiritus, ut donum. Aliud enim significat donum,et aliud donatum. Et AUGUSTINUSinguodam sermone de Spiritu Sancto sic fatur Jatine: „Nam donum potest etiam anteguam detur; donatuni autem, nisi datum fuerit, nullo modo dici potest“. Filius. Ergo si donum Spiritus dicitur Filii, et Filius mittit Spiritum, guomodo mittit? Georgius. Aua Deus, non gua productor: et ut donum mittit spiritum connaturalem. Dicit autem etiam divus ANASTASIUS guod Apostolis guidem Spiritus coexistit participate, Filio autem essentialiter, et ut coessentialem mitfit. Frater. Intellexiresponsionem ad guaestionem, guod Spiritus dicatur Filii, ut connaturalis et ut donum illius. Et auod nonfiat conversio, propter singularitatem et duplicitatem relationum. Oportet enim relativa proprie reddi ad guae dicuntur. Et Filius ut dispen­ sator Spiritus Sancti dicitur. Hoc guidem etiam divus BASILIUSdicit, auod dispensator Spiritus Fihus. Haec guidem concedo. Non nego autem etiam dici, ut producímen: guoniam processio est amor mutuus, et generatio intelligentia. Duplex ergo species est proces­ Slonis in divinis: una per modum intelligentiae: alfera secundum voluntatem, altera secundum intellectum. Ouippe Pater est mens, et intelligens semetipsum, efficit intelligentiam, guae est generatio. Est autem Filius ex solo Patre, et sic praecedit intellectus. Deinde vult mens intellectum, et intellectus mentem: et amat mens pro­ prlum fructum, proprium inteliectum; ef stmiliter intellectus mentem suam. Et sic apparet unus amor, ex amante et amato: gui est paraclitus Spiritus; et propterea dicitur Patris et Filii, et ut con­ naturalis, et ut donum: sed et nihilo minus velut mutuus guidam amor. — Georgius. Ouod guidem Spiritus dicatur Filii, ut connatu­ ralis, et ut donum, per plura probatum est. Et divus AUGUSTUS coattestatur cum aliis, clarius autem In sermone 761 *Ivaegorůr. in guo dicit: Sic ergo ut donum dicentes Patris et Filii, non pos­ sumus dicere et Patrem doni, aut Fillum doni. Sed donum dona­ toris dicimus, et donatorem doni“. Et coelorum interpres BASILIUS: „Filius, inguit, Spiritus Sancti dispensator, ad subsistentiam et formationem creaturae.

1) Haec verba, guae ad sua placita tuenda Coressius usurpat, com­ pendium exhibent doctrinae theologiac catholicae. Relate ad Spiritum Sanctum, Fillussese habet ut accipiens, et ut dans. Accipitsem per, dat guando vulKt, idest in tempore. Habet semper a Patre, et conseguenter habet semper Spíritum a Patre per virtutem spirativam guae ci communicatur a Patre. Dat guando vult scilicet mittít Spiritum Sanctum in mundum ad efficienda opera gratiae. Haec missto tamen neguiret conctpi, nist prius Filius acciperet a Patre ut aeternaliter habeat Spiritum Sanctum a se procedentem per virtutem spírativam ei communicatam. 56

Unde antem inductum est in tuam theologiam, generattonem vocasse intellectum, et voluntatem sive caritatem processionem')? Etenin nos novimus apud Deum et naturam et voluntatemm. Et voluntatem guidem ad externa accipimus: „GOuae enim, inguit, voluit, fecit“. Naturam autem ad interna. Et sicut nullus diceret ex natura Dei producta esse omnia, sic negue Filium dixerit guis, negue paraclitum Spiritum, ex voluntate Patris prodire?). CYRILLUS enim in The.sauris: „Non ex volitione, inguit, Pater habet ver­ bum, guod ex eius essentia prodiit, sed naturaliter. Si autem istud mpium, non enim ex voluntate est Filii hypostasis, sicut negue Patris“. Et iterum idem. „Necessarium ergo est, ut ista guae tan­ tam habent inter se differentiam, negue unum habeant principium. Sed illa guidem ut creaturae ex voluntate facta sunt: Filius autein, ut existens ipse voluntas, erat aeternaliter in Patre“. Sed et DA­ MASCENUS:„Opus divinae voluntatis creatura: opus autem divinae naturae, unigeniti et Spiritus Sancti hypostasis“. At negue ex ista assumptione habes concludere, ex Filio Spiritum procedere. Vult enim et amat etiam Spiritus Filium: et amor est Filius, sicut et Spiritus*). Et Apostolus: „Óui posuit nos, inguit, in regnum Fill caritatis suae. Frater. Dicta sanctorum postea discutiamus. Nunc autem dico guod caritas dupliciter intelligatur: ut amor, et ut divinus amor. Et secundum primum modum non notatur ut perfectio, ne­ gue per modum existendi, sed per modum speciei et passionis: est enim guasi guaedam cupido. Secuidum alterum autem modum, aua divinus est amor, in guo omnis perfectio intelligitur specia­ liter, et notionaliter, in Spiritu est, et in Spiritus amore. Amant se invicem divinae personae, et ex illis prodit talis amor. Et sicut sapientia Filio, sapiens est Pater, guae producitur ex ipso; ita

v) Perdifficilem hic agitat guaestionen. Coressius a theologis latinis propositam camgue male intellegit. Ouaerit de processione Spiritus Sancti sitne. per voluntatem, et sitne Spiritus Sanctus amor mutuus Patris et Filii. „Hic, ut ait card. FRANZELIN,demonstratio paulo difficilior est per deducti­ onem ex testimoniis minus disertis. unde aligui theologi non. reperientes Spiritum Sanctum in Scripturis exhibitum fanguam amorem, sicut Filius ex­ hibetur ut Verbum, putant argumentum biblicum ad hoc restringi, ut ex processione Verbi per intellectum iam demonstrata, deducamus processionem Spiritus Sancti per voluntatem“. —-Tractatus de Deo tyino, p. 362. Theorias scholasticas ad processionem Spiritus Sancti per voluntatem perpulchre exposuit De ŘEGNON:Eřudes de théologie positive suv la Sařnte Tytnité, t. I. 2) Male intellexit Coressius doctrinam catholicam de processione per voluntatem, guasi Latini dicerent Fillum et Spiritum Sanctum esse terminos externos volitionis divinae, scilicet creaturas. Exhibet intellectum et volun­ tatem divinam ut habentes tantum relationem ad extra, et relationibus ad infra, guarum ferminí necessario Sunt essentiales, carentes. S) Essentialiter, Rater et Filius et Spiritus Sanctus sunt amor vel di­ lectio. Sed Spiritus Sanctus est amor personaliter, amor spiratus, et guatenus talis est, neguít dici Fililumsimul esse amorem spiratum. Esse cum amorem, et guidem personaliter uberrimis probant theologi catholici argu­ mentis ex Sacra Scriptura Patrumague traditione depromptis. — FRANZELIN, De Deo Trino. p. 363—371. 57 amantur invicem divinae personae, Pater et Filius, mutuo Suo amore, gui est Spiritus Sanctus. Georgius. Audivi te tripliciter dividentem amorem. Unam (sic) in creatis, alteram (sic) in divinis, et hanc dupliciter. Aliam specialem, scilicet essentialem, aliam notionalem, scilicet (in textu, sicut) personalem. Et hac amari divinas personas. Et Patrem esse sapientem propria sapientia Filio. Ergo sapiens est Pater propria sapientia Filio ? Frater. Ita. Georgius. Contra theologiam hoc est. Esset enim causa Filius Patrem essendi sapientem, et haberet Pater a Filio dici sa­ piens. Ergo mentitur divus Damascenus dicens: „Omnia dguae habet Filius, a Patre habet“. Demonstro secundum Augustinum. Adsit LOMBARDUSiterumvester magister, et suffragio suo condem­ nabit. Dicit ergo latine: „Propterea diligenter notandum est guod ea ratione gua Pater non dicitur sapiens ea sapientia guam ge­ nuit, videtur fore dicendum guod Pater non diligat Filium, vel Filius Patrem ea dilectione, guae ab utrogue procedit. Et AUGU­ STINUS corrigit in libro I Retractationum. Etenim prius, inguit, anim­ adverte Lector, Patrem dici sapientiam genita sapientia, et alibi genuit!).SimiliaetiamAugustinusdicit.Consuleautem|etiamCorrigit, inguiens, guod non dicitur sapiens ea sapientia guam Petrum Lombardum de hoc. -- Etsi enim dixerat, Patrem sapi­ entem propria sapientia esse, alibi se corrigit. Talia vero etiam saepe facit: errans enim in Suis libris, alibi se corrigit. Sicut ubi ait: „Tu es Petrus, et super hanc petram, id esť supra Petrum aedificatur Ecclesia“, alibi autem: „Non supra Petrum dicit, sed supra Christum“. Sic facit etiam de divina processione. Errans saepe, alibi Corrigitiir, ut Concedamus guoad praesens proprios Augustini esse libros?). Sed redeundum est ad propositum. ĎDico igitur guod Pater non est sapiens Filio, sed divina sapientia. Sic nego Pater amare Filium, negue Filius Patrem, Spiritu Sancto, sed divina essentia, sine essentiali ipsorum caritate. Et Spiritus amat Filium similiter. Frater. Duplex est amare. Unum essentiale, alterum perso­ nale. Est autem secundum perfectivum. Sicut enim oculus indeter­ minatum habens subiectum eadem visione videre multa potest: attamen ad unum aliguid determinatus, ad alia autem non item, sed eadem visione videt multa; ita amat Pater Fililum et Filius Patrem: egreditur autem ab utrogue una caritas: amantur autem et intelliguntur invicem divinae personae caritate Ccommunicativa.

v) Totam hanc aguacstionem pertractat THOMASA0. in Siam. Tireol., I, ©. XXXVII, a. 2. 2) Ab acetatePhotii communis est sententia apud scriptores orihodoxos opera S. Augustini, S. Ambrosii etc., guae clarissima exhibent testimonia pro illo Filiogue, interpolata esse a Latinis. Cf. Mystagogia. 71, 78, 81, P. G. t. CII, col. 352, 360, 365. Acta Academiae Velenradensis. 5 58

Georgius. Ergo sicut oculis multis intendere potens, ad unum respiciens, perficit vistonem, ita etiam mens vídens unum; idest intelligens, perficit intellectionem. Sicut ergo etsi intelligit Filius Patrem, et semetipsum, et Spiritum, et Spiritus Filium, tamen in Patre perficitur intellectus, et est intellectus ex solo Patre intelligente, ita etiam caritas ex solo est Patre amante et volente seipsum incomimnunicabilivolitione. Amat autem Filius Patrem, et intelligit: et Spiritus similiter amat et intelligit Filium, essentiali amore et unione; incommunicabilis autem illa caritas esto ex solo Patre amante personaliter seipsum, et non communicante personae alicuius proprietates personales. En vídes guod nihil efiam ex isto exemplo concluditur!). Ouod autem Spiritus ex Patre procedat solo GREGORIUSNys­ sensis in tractatu contra Eunomium: „Propterea enim etiam Spi­ ritum oris David dixit, inguit, ut processionalis proprietas Patri soli adesse suadeatur“. Et CYRILLUSinDe Theologia: „Tres autem hypostases, inguit, cognoscuntur, et creduntur, in Patre inprincipiato, et Filio unigenito, et in Spiritu Sancto, gui procedit ex solo Patre“. Divus autem ATHANASIUS,inlibro V cuius principium: „Auis est Deus“, in guarta interrogatione sic respondet: Et sicut orbis Solaris solus est causa, et ingenitus; radius autem causatus, et genitus ex orbe; et lumen procedens ex solo orbe, per radium missum, et illuminans terrestria: ita etiam et Pater ipse solus est causa duobus, et ingenitus: Filius autem ex solo Patre causatus, et genitus; et ipse Spiritus ex solo Patre causatus, et processi­ onatus. Per Filium autem in mundo missus. Čui gloria in saecula; amen. —

——$Doctrina scholastica, de gua controversia agitur inter Georgium et fratrem, hisce verbis a S. THOMA Ao. exprimitur: „Cum diligere in divinis dupliciter sumifur, essentialiter scilicet et notionaliter; secundum guod es­ sentialiter sumitur, sic Pater et Filius non diligunt se Spiritu Sancto sed essentia sua; secundum vero guod notionaliter Sumitur, sic diligere nihil est aliud, guam spirare amorem: sicut dicere est producere verbum... Et Pater et Filius dicuntur diligentes Spiritu Sancto, vel amore procedente et se et nos“. Sram. Th., ©. XXXVII,a. 2. Generatim advertimus guae a theo­ logia scholastica de hac re discutiuntur ad conatus pertinere notionibus analogicis guodammodo declarandí modum et rationem processionum divi­ narum earumgue distinctionis. Argumenta tamen ex hisce speculationibus theologicis petita floccí fieri a theologis orthodoxis gui potissíimum nituntur auctoritate Sacrae Scripturae et traditionis. Coressius non concedit Spiritum Sanctum esse terminum consubstantialem voluntatis divinae; licet non au­ deat aperte negare Filium, ut nomen ipsummet Verbi denotat, terminum consubstantialem esse divinae intellegentiae. Exinde negat Patrem et Filium se diligere Spiritu Sancto, guia Spiritus Sanctus diligat et ipse Patrem et Filium. Ouidguid in hac re a theologis catholicis disseritur, ad probandum Spiritum Sanctum amorem esse notionaliter, distinctum ab amore essentiali, gui tribus Ssmae Trinitatis personis communis est, a theologia orthodoxa reicitur, guod impium sit profunda Dei investigare! Conspectus litterarum ad Academiae studia pertinentium. Dr. Jos. Hóller C. 55. R. Die Epiklese der griechisch-orien­ talischen Liturgien. Wien. Mayer u. Co. 1912. Historiam unionis oriéntalum etsi obiter tantum perlu­ strantem minime latebit, guanti semper una ex parte practici momenti guaestio fuerit, guae nunc a theologis vulgo „epiclesis“ vocatur, cum eam utrague ecclesia constantissune inter praeci­ pua sua postulata proposuerit, altera vero ex parte solutionem guaestionis haud parvis adhuc difficultatibus esse obnoxiam. Ouare cum gaudio semper suscipiendum est, st veritatis simul et unionis amatores huic auaestioní solvendae de novo incum­ bunt novasaue tentant vias, guibus tandem ad optatam solutio­ nem feliciter prveniatur. Hunc finem etiam prosecutus est P. Hóller opere suo nu­ perrime edito. Methodus autem, agua procedit. est haec: primum refert amplissimam litteraturam cum notione epicle­ Seos eamaue In praecipuis guattuor lhturgiis orientalibus ilustrat: dein proponit constantem ecolesiae catholicae doctrinam de epiclesi cum ante concilium Hlorentinum tum post illud vigentem; tum reicit sententias acatholicorum et guorumdam catholi­ corum, guae sunt evidenter falsae; stabilit fundamentum com­ munis doctrinae orthodoxae, recenset triginta fere sententias catholicas, duarum tres principaliores etiam exponit ataue ener­ vando refutat; denigue soluttonem proponit, guae communiter historica no­ minatur, ab aliis iam longe prius insinuatam, at a se primo u berius excultam et probatam, tamaguam omnium. probabilis­ simam. Videamus nunc fusius Singula puncta! Ojod primum litteraturam attinet, maxime dolendum, cuod scriptorem nostrum opus praeclarum P. STENTRUPS. J. de Eu­ charistia (1888. Oeniponte pe. 157 sa) fugerat, dguippe duod optime meritum de hac guaestione sit et sine dubio summo ad­ 1utorioauctori fuisset praesertim in historica solutione Construen­ da. Liceat praeterea etiam alios guosdam auctores addere, guo­ rum P. H. non meminerit. Tales sunt: Card. BILLOT De Ecolesiae Sacramentis. Romae. 1896. pa. 48 sg. — V. CAGIN L'Eucha­ ristta. Rome-Paris 1912. — (THEOD. SCHERMANNAegyptische Abendmahlsliturgien des ersten Jahrtausends. Paderborn. Ferd. Schóningh. 1912. — DE PUNIET,Les paroles de la Consécration et leur valeur traditionelle. l.ouvain 1912. — FRANC. VARAINL'Epi­ clése Eucharistigue. Sacuny Brignais (Lyon) 1910. Religui inve­ nuntur in Dictionnaire de Théologie Catholicgue. Parisiis 1911. fasc. 34. pars: „Epiclése Eucharistigue“ pa. 194—300. D* 60

In prooemio iam nostra opinione peropportunum erat saltem tempus ortus lturgiaram allatarum notare vel magis etiam histo­ ricam evolutionem epicleseon breviter et systematice exponere primum forte secundum tempus ortus earum; vel etiam iuxta differentem materiam €as in diversas classes distribuendo: a) vim consecratoriam exprimentium (maxima pars earum praesertim post Athanasium); b) verba specie consecratoria non continentium (antiguissi­ mae Aegyptiacae); spectato autem loco, guem in canone obtinent: In «, postconsecratorias (guales sunt complures); inter guas nonnullae (velut inventa Veronae in palimpsesto) ante ipsam communionem ponuntur; 8) anteconsecratorias (Aegyptiaca in Dér Balyzeh detecta, vel probabiliter etiam s. Cyrilli Hieros.); ») eas, guae consecrationem et antecedunt et conseguun­ tur (ut liturgiae coptitarum ex coptico conversorum: Basilii, Mar­ ci, Čyrilli et probabiliter Aegypt. in Dér Balyzeh inventa). Conspectus talis chronologicus et systematicus cum tacil­ lhme reiceret opinionem orientalium falsam, secundum guam epiclesis natura sua postconsecratoria est et vi consecratoria. praedita, tum summae utilitatis, claritatis ac perspicuitatis ma­ Xime pro scopo soriptoris nostri esset et solutionem historicam — ut ita dicam — jam a priore commendaret. Integrae historicae veritatis gratia i. e. ne persuasio falsa orere­ tur epiclesim orientalibus tantura liturgiis propriam esse recte etiam notare poterat cum Card. FRANZELIN(Tractatus de Eucharistia* pg 78) et P. STENTRUP 8. J. (0. c. pg. 156 sg.) eandem non de­ fuisse in guibusdam antiguis liturgiis occidentalibus: Gallicana, Romana, Mozarabica, Hispanica, Ambrosiana, unde VIII. demum saeculo prorsus evanuit. (Čí. RAUSCHEN,Eucharistie und Bussa­ krament.? S. 112.) Apposite tamen animadvertit P. H. in fine o­ peris sui p. 133: Missale Romanum nostrum in oratione 'iube haec dona perferri per manum sancti angeli in caeleste altare tuum' vix guidguam Commune habere cum epiclesi veri nominis. Cum epiclesis sensu scholastico ac recenti!) nil aliud sit, duam la canonis oratio, guae plerumane (nam „Testamentum D. N. I Ch.“ Syriacum et Aegyptiaca liturgia in palimpsesto guodam in urbe Veronae nuperrime detecta secundam tantum partem habent) duabus constat partibus et guarum una imploratur Spi­ ritus Sanctus?), ut sanctificet et faciat panem Corpus et vl­ pum sanguinem Christi, altera vero invocatur, ut participes.

1) Sensu enim pátristico P. LINGENS S. J. ZkTh. t. 21. S. 52 et t. 20 S. 747 primus longe lategue demonstravit ipsam tantummodo consecrationem Significare. ?) Interdum etiam Pater vel Verbum! Velut illa Dér Balyzeh invocat Patrem, Serapionis vero atgue Athanasii Verbum. cf. Pastor Bonus t. 24. VWILLEMSDieáltesten Messliturgien. pg. 68 infra. 61 reddat fideles fructuum salutarum eucharisticorum (sit exem­ plo epiclesis S. Marci: ššanóotreAov, va arů čyt4oy Zai TEÁEADGT.. xal 001001... ÚVAVÉVOVTAL.. £ÍG JÍGTUV, elG VÝVIM. eíg laow. „M inde surgit guaestio sane difficillima, guomodo peracta iam consecrati­ one Spiritus Sanctus invocari possit ad conficiendum iterum sacramentum ? Seriptor in primo et tertio (cf. a pg. 6.—24.) capite perbene exponit cum historice, tum dogmatice (cí. pg. 51.—63.) constan­ tem de hac re ecclesiae catholicae doctrinam, guae sententia fidei proxima est, scil.: verba Domini sola esse vere consecratoria ideogue epiclesim nullo modo vim consecratoriam in se continere posse. Cum vero de dogmaticis eius argumentis hoc tantum ani­ madvertisse velim, ea perspicuitate, brevitate, soliditate praecellere, restat, ut historicam partem argumentationis tractemus. Teste enim historia ecelesia hanc doctrinam suam de epi­ clesi ab omnibus ad unitatem redire cupientibus acceptari postu­ labat. Velut saeculo XIII Innocentius IV. Graecis, hanc condi­ cionem tamguam necessariam ponebat item plures pontifices sae­ culi XIV. Armenis, tandem Eugenius IV in Concilio Florentino omnibus orientalibus eandem doctrinam saltem viva voce profi­ tendam praescripsit. Omissis denigue aliorum Ssaeculorum testi­ moniis Pius X. recentissime contra aliguos errores declaravit in bulla, guae incipit „Ex guo“ a. 1910 26. dec. pro unitis Orien­ talibus edita: „Nec ibidem intacta relinguitur catholica doctrina de sanctissimo Eucharistiae sacramento, cum periracte docetur sententiam suscipi posse, guae tenet: apud Graecos verba con­ secratoria effectum non sortiri, nisi iam prolata oratione illa, guam epiclesim vocant, cum tamen compertum sit, ecolesiae minime competere ius circa ipsam sacramentorum substantiam auidpiam innovandií“. Certum igitur est ecolesiam catholicam una ex parte epi­ clesim guoad formam externam semper intactam religuisse, ex altera vero parte eidem omnem vim Consecratoriam denegasse. Caput secundum (pg. 25.—56.) libri scriptoris pandit nobis, auid acatholici auos etiam guidam theologi catholici nostri plus minusve secuti sunt, de epiclesi sentiant. Orientales separati omnes usgue ad nostra tempora secundum P. H. in bina castra discedunt. Constantinopolitani soli epiclesí tribuunt vim conse­ cratoriam, Russi vero verbis Domini et epiclesi simul sumptis. Testimonio sit ex recentissimis doctoribus heterodoxis pro primis castris Dr. PHILARETUSVAFIDES,metropolita Castoriensis gui in opere suo „ExxAnoiaouxi iorovic“ tom. [. 135. 121. expresse dicit „epiclesim“ esse verba consecratoria. Russicae vero hulus tem­ poris ecclesiae hac de re persuastonem prodit doctissimus ALE­ XIUS MALTZEWin libro, gui inseribitur: Die Liturgien der ortho­ dox-katholischen Kirche des Morgenlandes ete. Berlin 1902: pa 420 dicit: „Die orthodoxe (Russische) Kirche hált ganz entschieden 62 daran fest, dass die Verwandlung erst eintritt, wenn der Priester die Epiklesis gesprochen hat.“ Maximi momenti hoc loco fuit, ut a scriptore demonstra­ retur: explicattonem hanc primum saeculo XIV a NICOLAOCABA­ SILA ex odio contra ecclesiam Romanam divulgatam esse, uti praeclare testatur GEORGIUS CORESIUSet ipse Photiani schis­ matis sectator. In eius enim praenotionibus ad synopsim conci­ liorum a Nilo Rhodio scriptam haec legimus: „Condemnatur no­ vitas opinionum, guae in ecolesiam introductae sunt a Nicolao Cabasila, gui consecrationem donorum precibus tribuit, guod nec ullus sanctorum Patrum dixit, nec ullus canon disposuit, nec Ilde1 ecelestae consentaneum est, ut guae per preces imploret adventum Spiritus Sancti, non ut faciat panem corpus et vinum sanguinem simpliciter, sed ut fiat nobis ad utilitatem“ (Čí. STEN­ TRUP 0. c. pag. 166 sg. Card. FRANZELIN 0. c. pg. 82.) Vel ex his patet non esse omnino rectam P. H. opinionemn de. doctrina orientalum de epiclesi (Georgius CČoresius enim diu post concilium Wlorentinum scripsit et tamen plane catholice. Accedit, guod medio saeculo XVII excitata hac de re con­ troversia — uti habet FRANZELIN0. c p. 78 in notula — Schola Kioviensis — et illo tempore et etiam inter orientales theologias doctissima —hanc doctrinam auocue profitetur. In opere enim suo „De internis condicionibus Russiae“ Hannoverae 1847. P. [ dicit Baro HAXTHAUSEN:„Erat turn orta controversia inter theologos Kiovienses et Moscovienses, guae spectabat ad doctrinam de eucharistia, utrum scilicet consecratio fiat 60 momento, uo sa­ cerdos pronuntiat verba: Hoc est corpus meum etc., an vero úuando in altum elevans hostiam offert (elevatio apud orientales iGraecos] post invocationem Spiritus Sancti fit). Schola Kiovi­ ensis et episcopi Russiae ininoris, Albae Rnssiae et Lithuaniae priorem sententiam consonam doctrinae Ecclesiae Romanáe, defendebant religui... fovebant... alteram“ Reliriuorum acatholicorum scilicet sectarnm protestanticart.m et veterocatholicoruam fictas opiniones simpliciter omittere pos­ sumus. Nullo enim solido fundamento nituntur. Exstant autem etiam auidam catholici doctores, ul orien­ tallum separatorum doctrinis de epiclesi plus minusve faventes sententias plane falsas protulere. Velut saeculo XVI AMBR.CA­ THARINUS O. Praed., CHRISTOPH. a Capite fontium: saec. NVÍL LE OUIEN, TOUTTÉE, RENAUDOT etc. Novissime vero SCHELL (Kath. Dogm. IIT B. 2. Th) docuit et verba Domini, et ejn­ clesim vím consecratoriam in se continere, priora in ritu Romano. hane vero apud Orientales, cum scil. vis verborum. secundum Schell a sola intentione sacerdotis pendeat ()uod nullo modo admittiIncapiteguarto(p.14.—99.)jamcatholicoram|Epiclesis posse illico patet. explicationem scriptor aggreditur. Refert primum omnes fere hucuseue excogitatas opiniones circiter triginta easriue evertit. 03

Inter guas certe minimae probabilitatis est sententia „inten­ tionis“, guae epiclesim nil aliud esse declarat, guam intentionem sacerdotis verbis expressam (ut Dr. J. J. H. OSWALD,huius opi­ nionis praecipuus sectator iisdem fere verbis loguitar in opere suo „Die dogmatische Lehre von den heiligen Sakramenten der kath. Kirche. Můnster. 1864. B. I. S. 454.) Hanc opinionem rectě refutat P. H. verbis Dr. J. Th. FRANZ: „omne sacramentum, anteguam conficiatur, supponit iam intenti­ onem ministri, guam ob rem prorsus inutile ac superfluum est eandem post consecrationem exprimere“. Porro addere etiam po­ terat seriptor opinionem hanc nullo solido fundamento niti, cum verba epicleseos ne insinuent guidem intentionem sacerdotis. Maiore probabilitate gaudet sententia a Cardinali BESSARIONE (cí. Migne, Patr. Gr. tom. 161. col. 516 ss.) primo in concilio Florentino proposita, guae plerumaue dogmatica vocatur — sed uti statim videbimus rectius dramatica inscriberetur — secundum guam invocatio Spiritus Sancti, ut conconsecratoris (ov4Aemovovos), referenda est non ad tempus, guo dicitur, sed ad momentum, pro guo dicitur i. ©.ad ipsam consecrationem. Čum scilicet con­ secratio non fiat successive sive per partes, sed in ictu i. e. tota simul, declaratio tamen et expositio huius mysterii cum pro Sa­ cerdote tum pro fidelibus, cum in se (natura sua), tum in pro­ prietatibus et fructibus eius aliter fieri neguit — nisi dramatice per preces ac verbain epiclesi. Čf. FRANZELIN0.c. p.80. et LINGENS8. [ ZklLh. t. 21. S. 205. Huic opinioni nomen dederunt magni no­ minis theologi imprimis aetatis nostrae, ex guibus sufficit referre: ATZBERGER, GUTBERLET, SCHANZ, POHLE et praeclarum orien­ talistam P. MARKOVIČ O. F. M. Contra guam sententiam bene guidem arguit P. H. non recte asseri a Cardinali Bessarione per epiclesim exprimi necessitatem cooperationis omnium trium personarum divinarum ad confici­ endum sacrificium eucharisticum,*) at non in hoc cardo rei est, negue hoc ab omnibus huius opinionis asseclis asseritur. Ouare clarius atgue efficacius forte hisce argumentis opinio reicitur, guae cuidem etiam P. H. ex parte saltem atgue in nucleo proponit, ať non tanta gravitate ac perspicuitate, cguanta oportebat: primum opinio haec non valet explicare omnes formas epicleseon Sc. earum, guae verbis consecrationem Specie tenus exhibentibus et prima parte invocationis carent, sicut antiguis­ simae Aegyptiacae liturgiae ideogue solatio non est universalis et adaeguata; deinde ex vi verborum omnium epicleseon patet arcessite et arbitrarie dici epiclesim ad peractam iam consecra­ tionem spectare eiusgue finem esse expositionem mysteri: pro sacerdote et instructionem populi. Epiclesis enim est oratio ad 1) Nam nullomodo invocatur Filius, cum sacerdos verba Domini con“ secratoria pronuntiat, guin liturgia Coptica et Graeco-alexandrina numguam Patrem, sed Filium adprecatur. 04 canonem pertinens et submissa voce recitanda ideogue nullomodo potest populum respicere. Tertia opinio, guae „communionis“ dicitur, a Cardinali TOR­ OUEMADA,tamaguamSummi Pontificis in concilio Florentino theo­ logo primum prolata docet invocationem hanc intendere fructu­ osam, efficacem, salutarem participationem sacramenti, aliis verbis intellegendarm eam esse de communicandis per Spiritum Sanctum fructibus eucharisticis. Ita SUARIUS,BELLARMINUS,DE LUGO, MAFFAEUSete. sentiunt. Minus efficaciter iam contra hanc sententiam arguit P. H. una hac ratione: bene illa explicari secundam partem epicle­ Se0s, non vero primam. Recte enim ad hoc responderi po­ test: etsi verum sit argamentum, guod P. H. pro sua opinione affert — (vide inferius! — loco verborum epicleseos „commutare panem“ olim, in antiguissimis potissimum 2—3 liturgiis „ostendere revelare panem“ fuisse, tamen etiam hic effectus operationis Spiritus Sancti pro oculis nostris fidei esset ideogue eorum sententiam magis confirmaret et commendaret. Guodsi autem nihilominus contra explicationemprimae partis: eam spectare mysticum, non verum corpus Chnsti —-sicut Torguemada et Suarius in­ terpretatus est eam — de novo urgeatur „nil contineri in verbis epicleseos de mystico corpore Christi“, apposite etiam ad hoc respondere possunt: haec difficultas non urget plerosgue huius sententiae fautores, guippe gui innixi embolismo orientalium do­ cent utramgue partem epicleseon non esse nisi duplicem expres­ Sstonem eiusdem cogitationis. (Cf. Card. de LUGO de Sacr. Euch. disput. XI. sect. 1.) Auod etiam confirmatur ex €e0,guod in non­ nullis hturgiis alterutra tantum pars epicleseos continetur. Ac­ cedit guod in palimpsesto in urbe Verona nuper inventa liturgia guae a doctissimo viro HEER, (Pastor bonus t. 24. I. c. pg. 70.) insignií Orientalista ut antiguissima defenditur, epiclesim habet immediate ante communionem, gua nihil nisi fructus petuntur Ouare, ut videbimus, haec sententia aliis praeferenda est. Religuas autem sententias vel ipso titulo „Sonderansichten jn betreff einer Losung der Epiklesisfrage“ ut futiles et specialem refutationem haud merentes notat scriptor. Et prorsus recte! Ouantum vero nova elementa adducunt, simplici iam aspectu apparent nimis arbitrariae et arcessitae, magisgue poetam et my­ sticum, guam theologum arguunt. Sufficit sententiam SCHEEBEN legere in „Studien úber den Messkanon“ Katholik 1866 II. S. 683. Ultimo iam capite seriptor exponit et demonstrat opinionem a se primo excultam, guam cum P. LINGENSS. I. rectius ad omnem ambiguitatem et errorem vitandum historico-dogmaticam, auam simpliciter historicam vocasset. Dogmatica enim non tantum ut scriptor vult mere negativa norma est in hac guaestione, sed etiam positiva. Nam ut directiva guogue influit in interpretatione Ipsius sensus epicleseos. 65

In hac sententia principium illud solutionem guaerendam esse historica via iam pridem ab aliis guogue est insinuatum, ut ipse seriptor fatetur velut ab A. SCHMIDKirchenlexicon?ž „Epi­ klese“ 696. P. LINGENS S. I Zk Th. t. 21. S. 52. P. STENTRUP vero 0. c. p. 159 iam 1888 historicam solutionem etiam applicavit epiclesi liturgiae ©. Basilii et guidem eodem fere modo argumen­ tans ataue H. Andiamus eius ipsius verba: „Rursus earum li­ turgiarum, guae has preces (epiclesim) complectuntur, guaedam non ponunt verbum faciat (z0i900v)sic. e. g. liturgia S. Basilii (antiguissimae formae) oratur Spiritus Sanctus ut veniat ad sancti­ ficandum et manifestandum.Porroverbum sanctificandi non idem significare, guam verbum consecrandi certum est (Čí. 1. Tim. 4. 5.), item verbum dvačemvýe primo et freguentius non idem valere, guam facio, sed denotare notum facio, monstro, ostendo, nemo negat. Verbum huic simile, nempe dnopaivo ponit liturgia, guae in C. A. refertur. Verum guidem est utrumgue verbum, ut Latinum exhibeo, usurpari etiam pro verbo facio, sed prima ac maxime propria Significatio ea est, guam diximus. Ita si res habet, forte non improbabilis est coniectura, eum dui primus in liturgiam orationem commemoratam (epiclesim) ad Spiritum Sanctum invexit, usum esse voce, guae in C. A. liturgia legitur ac posteriores deinceps loco ipslus posuisse verbum fa­ Cio... Sed retento hoc verbo notatu dignum esse scribit Maf­ feius, in liturgia S. Marci epiclesim incipere a particula čr, guae denotat deinde, praeterea, ulterius,ita ut Latine sit: Emitte praeterea. OGuomodoveroauctor, si guidem arbitratus esset, isti orationi virtutem consecrativam convenire, appendicis instar eam ponere potuisset ?“ Argumentum autem suum ita seriptor evolvit; principio ponit Clementinam et Syro-[acobiticam esse antiguissimas omnium litur­ glarum orientalium, innixus commentationi DREWSianae:Unter­ suchungen úber die sogenannte klementinische Liturgie im VIII. Buche der Apostolischen Konstitutionen. [. die Klementinische Li­ turgie in Rom. Tůbingen' 1906 S. 159.ff.; dein Clementinam contineri in Constitutionibus Apostolicis I. VIII. c. 12, 39. ac prima eius vestigia haberi in L. ep. S. Clementis et apud Iustinum marty­ rem dicit. Guas, cum argumentum ex illis sceriptor hauriat, hic integre afferri multum proderit, Clementina (ap. F. FUNK in Didascalia et Const. Apost. Pa­ derbornaed5toduévGE,ÓJOC|ZXATUJÉ-poscimuste,ut...Supra 1906 v. I. po. 518) ita habet: HDSčniTůvbvolavTGĎTYV,—ÓAGSctamtuumSpiritum-ut TO. Čýtóv. GOV.JIVEĎNG hoc sacrificium mittas San­

GITOGVV3.'N TÓV. ÚETOV TOĎLOV exhibeat panem hunc GÓpaAT0Ď 016100 GOv Zed T0 corpus Christi tui et cali­ ztoTYotv TOĎTOCijre T0Č Not cem hunc sanguinem Chri­ GTOŮ. COĎ sti tul Bpiclesis liturgiae s Iacobi vero ita a Ios. A. ASSEMANI in opere suo „Codex liturgicus ecolesiae universae (edit. nov. Parisis 1902. t. 5. 138. pg.)“ vertitur: „Mitte super nos et super haec oblata Spiritum tuum Sanctum, ut illabens ostendat Etcalicemhuncostendatsanguinem.—ipsiusD.N.[LX.,mysterium hoc corpus vivificum, ©.ipsius Domini N.LX.. faciat, ut sit accipientibus ipsum in remissionem peccatorum et in vitam aeternam. Amen“. Argumentum iam in formam redactum est hoc: Verba invo­ catlonis in utrague hac epiclesi guin etiam in tertia S. Basilii anticguissima: dnogůvy*),syrtacum „nehve“?, dračeřše“), non effi­ cere facere, sed primarioosten dere, revelare significant (Čf. apud H. pg. 127. et 109—112.) Cum autem a sensu primario et obvio verborum non liceat recedere, nisi efficax ratio urgeat, hic jvogue sensus proprius retinendus est. sed etiam ipsa rei natura alius sensus excluditur. Conside­ remus modo canonem! Verba Domini in consecratione iam pro­ lata sunt et etiam ss. species ad adorandum populo ostensae et tum demum seguitur epiclesis. Sed Óuaero, guomodo possit Spi­ ritus Sanctus invocari, ut ss. species vi verborum Domini iam consecratas iterum efficiat, faciat corpus et sanguinem Christi, guae tamen doctrina catholica usaue ad schisma etiam ab orientalibus — saltem communiter agnita est. (cf. pg. 110). Deinde sensum primarium poscit etiam verborum contextus. Nam etiam post peractam consecrationem oculis corporis nostri species panis et corporis videmus. Ut autem EBucharistianobis salutaris evadat, debemus ante omnia hoc mysterium fidei lumi­ ne vel oculis ((uasi Supernaturalibus intueri, guod Sine opera­ tione et gratia Spiritus Sancti, tamauam [luminatoris za čžoziv fieri neguit. (Cf. 111—112. pg.) Idem tandem probat traditio historica. DLucubratio Ieoi 1aoaĎóoEmG TES Delag Aetnovoviag ex saeculo CGuinto, «uae com­ muniter s. Proclo, (+ 446: patriarchae Constantinopolitano tri­ buitur, expresse utitur in explicatione epicleseos terminis: dc dztopývy xai dvačslšy. (cf. Migne, Patr. Gr. tom. 65. col. 849 s.) Saeculo septimo Ioannes Maro ita exponit et interpretatur textum epicleseon: „Hic nobis inguirendum est, guam ob rem Spiritus sancti super panem et vinum illapsum invocemus, cum iam Filius iHlapsusilla in suum corpus et sanguinem transmutavit, ut su­ perius ostendimus. Huic cuaestioni respondemus, guod Spiritus Sanctus non invovatur,ut illabensefficiat seu commutet

1) Apud Henr. Stephanum „[hesaurus Graecae linguae“ Parisiis 1831 usgue 1836. Vol. I. p. JÉ col. 1765 ss.. ánoraivo ostendo, demonstro, declaro, palam facio, revelo, iudico, exhibeo efficio, reddo. Idem fere etiam 4va­ DEAVÝM. 7) Nehve est 3. pers. Sing. futuri Peal havi, guod secundum lexicon syriacum Brockelmanníi (Berlin 1895. S. 106.) sienificat: ostendit, demon­ stravit, functus est, edidit, praestitit. fecit. 67 panem in corpus et vinum in Sanguinem Salvatoris nostri, sed uú ila corpus et sanguinem esse ipstus Domini N. [. Chr. osten­ dat et faciat, ut sint percipientibus ea in remissionem peccato­ rum ef in vitam asternam.“ (©uin etiam Marcus EBugenicus, in­ festissimus hostis unionis per concilium Florentinum effectae in ipsa liturgia S. Basilii (et non tantum in Clementina) ex maxima varietate lectionum, guae tum in hac liturgia divulgatae erant, nisi nec dno vat nihil existimatessegenuinum.Cf,Migne, Patr. Gr. tom. 160 col. 1081. Sed iure merito hic guaeritur, guomodo tam esentialis mutatio in formis verborum oriri potuerit. Ad guod recte réspondet scriptor: Si constantem doctrinam SS. Patrum et Ecclesiae de forma Eu­ charistiae, sc. sola verba domini consecratoria esse, coram o0cu­ lis habeamus et perpendamus eandem etiam fuisse in genere persuasionem orientalium saltem usgue ad schisma cuin, ut supra iam vidimus, apud nonňnullos etiam post schisma et simul illud jn animo revolvamus liturgias ob disciplinam, cjuae arcana vo­ catur non statim fuisse scripto fixas nec ecelesiam etiam, post­ (uam lam scriptae essent, in ritibus aut textibus precationum non essentialibus uniformitatem tam rigorose postulasse nec tam severe illi invigilasse, nis omnibus mente perpensis optime intel­ legimus, guomodo labentibus saeculis ob nimium embolismi a­ morem orientalium preces etiam eae guae in canone continebantur sed minus essentiales erant, paulatim varias potuerint assumere formaS, primo Synonvmas, postea etiam dissimiles retento tamen semper sensu (vel dogmate) orthodoxo. Ouas ob causas simul cvanescit difficultas ex noto axiomate „lex precandi lex credendi“ et palam fit calumnia cum prote­ stantium dicentium, ecclesiam errorem in epiclesi latentem in­ directe saltem tolerasse, tum orientalium, Romanam ecelesiam in ritu suo aliguid essentiale mutasse epiclesi complementocue verborum Domini necessario post saec. V. vel saltem VIII ex­ puncto. Commendat se igitur haec opinio sua simplicitate et uni­ versitate ataue 80 guod epiclesim composite ad religuas litugiae partes explicat. Ouae tamen non valent nisi CČlementina est antiguissima. At non desunt scriptores, gui hoc ipsum gratis asseri dicant: velnt MAXprinceps Saxonicus in praelecthonibus de orientalhbus Jiturgiis habitis in Univ. Friburg. Helvetiae (germ.), Friburgi 1908. ed., tom. I p. 9. haec scribit: „Uli (docti vir, aguibus. liturgia Clementina anticuissima videtur esse) pro sua Sententia ne um­ bram guidem argumenti afferre possunt.“ "Iheod. SCHERMANN vero in recentissimo opere sno Aegyptische Abendmahlsliturgien des ersten Jahrtausends (Paderborn 1912.) I. c. 2. 3. 4 perbene a) contra Funk ostendit non liturgias, guae in ordine ecclesia aegyptiacae („Agyptische Kirchenordnung“) continentur, dependeie 68 e lhturgia Clementina in I. VIII. Constitutionum Apostolicarum relata, sed contra ideogue antiguiores esse Clementina (p. 15—33); b) de-monstrat easdem Aegyptiacas liturgias exeunte saec. IL.vel ut summum ineunte III. exortas esse (p.33).Divergunt autem hi scripto­ res in assignanda alia antiguissima. Ut teste utar Dr. WILLEMS„Die altesten Messliturgien“ Pastor Bonus XXIV. Jahrg. S. 67 — non­ nulli liturgiam S. Marci habent pro antiguissima, alii Serapionis. guidam vero illam, guae nuper in urbe Aegypti Děr-Balyzeh in­ venta est. Ouae omnes non dnopývy vel dvačeřše, habent, sed jT0(1)G01. Cuinam harum sententiarum tribuenda sit palma, relinguo disputationi virorum in Scientia historico-critica eruditorum. Ut igitur finem aestimationi ponamus nostrumaue 1iudicium de opere proposito pandamus: certe via historico-dogmatica sola videtur ad plenam integramgue guaestionis solutionem perducere — cum sola, utita dicam,ex re ipsa excrescat; perducatne autem 60 ipso modo ac ratione gui scriptori probatur, propter difficul­ tates historicas non Spernendas haud parum dubitamus. Greg. Naz. Mezey 5.1.

Claude Delaval Cobham. C. M. G., The Patriarchs of Con­ stantinople, Cambridge, 1911, 100 pag. in 8". Opusculum scriptoris, auctum duabus introductionibus ami­ corum eius, aegue bene collectio vocari potest trium Ccommen­ tationum. Auarum prima D. Cobham, guemadmodum in praefatione (p. 7) dicit, indicem perficere voluit ad librum Manuelis [. Gedeon: IIceroieozixoi Ilivaxez (Constant., cca. 1888.) ui liber continet Summarium guoddam vitarum omnium, gui Constantinopolitanam sedem dicuntur tenuisse Patriarcharum. 258 nominum indicem scriptor praebet triplicem: primum chro­ nologicum (in praefatione) additis hinc inde notis biographicis, alterum alphabeticum assignato guogue tempore, guo Patriarcha praefuit, tertium denigue graecum item alphabeticum. Ni fallor claritati melius consuluisset, si omnia, guae scitu sunt digna in alterutrum indicem collegisset; dguia, ut exemplum afieram, de Michaele Cerulario tribus locis docet scriptor: guando nominatus sit per Constantinum IX. et guando excommunicatus pag. 13, guando munus patriarchae susceperit (1043) pag. 93, denigue guando Suo loco sit motus (XI. 1058) pag. 82. Opusculum alterum R. D. Adrian Fortescue, Dr. Theologiae « Philosophiae, tamguam introductionem priorem comm2ntationi, de gua diximus, adiunxit. In guo brevem historiam sedis Con­ stantinopolitanae narrare proposuit, guomodo splendor „Patriarchae Oecumenici“ crevisset atgue palluisset. Primi 25, gui nominantur, usgue ad Metrophanem (315—325) ad fabulas pertinent; primum occurrunt in guodam IX. saeculi 69 documento, guod suppositum esse intellegitur ex studio repetendae auctoritatis sedis id temporis iam valde potentis usgue ab ipsa Apostolorum aetate; Metfrophanes, guem commemoravimus oc­ currit in primo Concilio (325); episcopus Byzantinus erat, mi­ nimus ex Suffraganeis Metropolitae Heracleensis. Dr. Fortescue deinde variis locis ex epistolis Paparum allatis aliisgue documentis demonstrat propter summum episcopi Con­ stantinopolitani in imperio locum €um sensim ecclesiasticas guo­ gue dignitates partim acguisivisse, partim Roma reclamante arri­ puisse; Ioannes IV. (582—95) titulum „Patriarchae Oecumenici“ assumpsit; floruit potestate inter 1453—1589; guae potestatis Summa stabilis non fuit, cum passim nationes emancipatae ab imperio Turcae fere simul iurisdictionem Patriarchae fugerent. Fit mentio tristis illius aspectus, guem praebet ultimis saeculis huius sedis ruina, sed etiam praeclarorum nominum, guae ei ornatui sunt, martyrum guogue, sicut Isidori II. (1463), Maximi III. (1482), Gregorii V. (1822). Scriptor tandem „Magnae Ecclesiae“ bene precatur atgue animum minime aversum significat, concludens: "[oaneiu dštoc — elg noAAů čím. Tertium opusculum scriptum est a Rev. Domino H. Duck­ worth, Professore Theologiae in Toronto, Canada. Licet dispositio fortasse careat optanda claritate, probandum est studium explicandi initio operis ex terminologia iuris ef magi­ stratuum illius temporis usum vocabulorum „dioecesis, provinciae“ etc.; inter fontes fítuli patriarchalis praeter Scripturam iudaicum patriarchatum Tiberiadis ostendit, gui suppressus est a Theodosio cc. anno 420. Voces episcopi, oecumenes etc. vario sensu olim esse usur­ patas manifestum est. Scriptor deinde mutatos passim limites iuris­ dictionis Constantinopolitanae, commercium Patriarcharum Cum Imperatore prius, postea cum Turca tractat, agitgue postremo de ecclesia ac residentia Patriarchali. Ex fontibus, guorum ceterum usus satis obiectivus nonnum­ auam desideratur, commemorentur: Socrates, Historia Ecclesiastica; Georgius Phran7a, Historia; Manuel Malaxos, Historia Patriarchica ; Thomas Smith, B. D., „Oxford-man“, capellanus Anglicae Lega­ tionis Constantinopolitanae sub Rege Carolo II., „An Account of tie Greek Church“ ; denigue W. H. Hutton, Constantinople. M. Kucnburo.

Jos. Mausbach. Die katholische Moral und ihre Gegner. Grundsátzliche und zeitgeschichtliche Betrachtungen. Kóln 1911 (VHÍ--408 p.) 6 M. Hoc libro, etsi titulus eius plus promittit, proprie solum pro­ testantium opiniones aestimantur; Cum famen Similes opiniones etiam inter orthodoxos divulgatae sint, etiam nostra interest eum cognosci. 10

Non omnia capita copiose tractantur velut tilud guod de attri­ tionismo catholicis exprobrari solet (p. 100. 102), sed nonnulla magna dexteritate scripta videntur esse et idonea, guibus adver­ sariis persuadeatur, se re parum intellecta inigue de doctrina ca­ tholica 1udicasse. Exemplo esse possunt ea, guae de probabilismo expo­ nuntur, ubi maxime Hermanní rationes considerantur. Ouamguam ilud „lex dubia non obligat“ M. magis explicat guam verum esse nititur; rattonem vero, gua e libertate, guae sit in possessione, non­ nudí (etam Frins De actib. humanis III p. 243- -4) illud efficere conantur, improbat (p. 180). Similiter iis guae contra restrictionem afferuntur M. exposita doctrina eorum, gui eum celandae veritatis modum defendunt (cí. AAV VINJÍfasc.IV.) probat catholicorum de moribus praecepta per­ peram vituperari. In capite, guo de ratione guae inter honestum et beatitudinem itercedit exponitur, iuridismi Crimen non consideratur sed tan­ tummodo tangitur (p. 209 --210). Item ea, guae adversarii contra notionem meriti a iure humano petitam afferunt (AAV VII 212), niti ea ratione, gua aguidem nonnulli necessitatem auxili divini entitative supernaturalis probare conantur, sed guae ad veram notionem meriti non pertinet (cf. S1. I. th. II 105) p. 212 solum indicatur; guamguam p. 213 (verbis: zum seibstándigen Erreichen des Zieles befáhigt durch die Gnade, aua a reatu poenae Hberamur, ergo gratia sanctificante, vel, ut cum Jos. Rybák [p. 55Í| hanc vocem minus commendandam relinguamus, natura divina nobis communicata, cutus alium omnino finem esse idem Rybák probavit in Theol.-prakt. Ouartalschrift 1912 p. 562-577) illam rationem videtur revocare. — Auae p. 204 de fine Dei operantis (creantis) dicuntur, non sunt omnino vera (cf. Lahousse, De Deo creante et elev. 1904 p. 107. P. 188 9 M. docet etiam, falsam omuniito esse opinionem, guam orthodoxorum guogue theologorum nonnulii tenent, gua voluntatem negatur honeste agere posse ita ut menti persuasum non sit eam sic agere debere; guasi eiectio alicuius muneris sit officium individuale; „sollen wir nun auch die Entscheidung fiir diese oder jene Laufbahn und Arbeit innerhalb des Berufes, etwa den literarischen Arbeitsplan eines Schriftstellers und Professors als ein unbedinet Notwendiges ansehen?“ ČT. p. 247, ubi sepa­ ratim de consiliis agitur. (Čí. Si. I. th. II 276 7). Etiam de discrimine inter peccatum veniale et mortale ortno­ doxi guogue ex hoc libro discere possunt (imprimis p. 241.2). Ouod obici solet catholicos theologos in peccatore nimis con­ siderare singularuny actionum inhonestatem seu discrepantiam cum jege honestatis, neglegere autem animi improbitatem, ex dua data occasione eiusmodi peccata oriantur, non est omníno. refutatum ostensa culpae libero arbitrio tribuendae ratione, guacum ila dis­ crepantia a iheologis catholicis coniincta esse existimatur (p. 221). Huc pertinet etiam crimen haerendi in casuistica doctrina (p. 90). In capite guo de ascesi exponitur nonnullae sententiae occur­ runt (ut p. 256, 263 etc.) guae re non satis considerata contineri videntur; cf. SL. I. th VI 19223. P. 325 —332 etiam de infallibilitate Romani Pontificis agitur accommodate ad adversariorum modum cogitandí. J. Tixeront,Histoire des dogmes dans Vantiguité chrétienne. I La fin de Vage patristigue (430 —800). Paris (Lecoffre) 1912 (583). Inter alia in hoc libro agitur de Filiogue negato a Theodoro Mopsu. (vel cuius est symbolum condemnatum a concilio Ephe­ sino) et a Theodoreto (p.198—9), de Cyrilli recta sententia (199 -201), de aliorum patrum (Gelasii Cyziceni, Dionysii Areop.) sententia imperfecta, de Maximi latinae sententiae benigna interpretatione graeca (p. 202); de Rustici diaconí (p. 335) dubitatione. — n guaestione de modo, guo culpa originalis ad nos pertineat, 7. negat Graecos theologos saec. V., VI., VII. doctrinam occidentis assecutos esse; potius e0s negavisse nos illius culpae esse participes (ut Theodoretum) p. 212. Ouae res non videtur esse satis accurate tractata; velut illud Sophronii (dszčotře Šněv naoaxoňe, CT.SI. | th. lil 102) omnino neglectum est. — Similiter exponitur de patrum grascorum soteriologia (2!6—221), ecclesiologia, imprimis sententia de primatu (221—229), eschatologia (de sorte iustorum post mortem apud Cyrillum Al., Nilum, Theodoretum p. 270) etc., guae omnia paucis absolvuntur. Copiosius theologia s. Io. Damascení (pag. 484—3513)explicatur ubi in locis de processione Spiritus s. ex­ planandis J. Bilz (Die Trinitátslehre des hl. Johannes v. Damaskus. Paderb. 1909) seguitur (p. 490). E. Vacandard, Etudes de critigue et d'histoire religieuse. Troistéme série. Paris (Lecoffre) 1912 (377 p.) Huius operis volumen primum, in guo de origine caelibatus ncciestasticí de causa Galilaei etc. agitur, iam guater editum est, alterum, culus initio institutio ecclesiae a Christo tractatur, bis. In hoc volumine a p. 215 310 de origine festi et dogmatis Immaculatae Conceptionis B. M. V. disputatur. Gua de re V. in Revue du Clergé francais 61 (19 0) 5 41; 62 (1910) 257 278; 681- 701. scripserat Primum festi Conceptionis Deiparae celebrati testimonium apud Andream CČretensem M. CXVII 1305 (+ ce. 720) et loannem Euboe­ ensem (cc. a. 740) M. XCVI 1499. occurrit (9. decemb.); com­ memoratur in oriente etiam a Georgio Nicomediensí M. C 1353 (+ 868), in Nomocanone Photii M. CIV 1070 (883), in typico Ni­ conis ap Assemani, Kal. V 434 (cc. 1060) in menologio Basilit Porphyrogenetae M. CXVI 1485 (+ 1025), ubi etiam explicatur, in Alexii Comneni novella de diebus feriatis M. CXXXIII 75 12

Neapoli e saec. IX. usus orientalis testimonium habemus. Ouae­ ritur, Culus rei colendae causa hoc festum clebratum sit. V. Graecos patres clare dogma Lognovisse negat et inde oratorum silentium vel ambiguitatem repetit (p. 225). In occidente festum idem in kalendariis hibernicis a saec. IX (inter 1. et 3. maii) occurrit, in monumentis angiicis saec. XI. (8 dec.), ubi (in missali leofricensi cc. 1050) preces guogue eo pertinentes (collecta, secreta, postcom. p. 235) continentur. Saeculo XI descendente sublatum, Anselmi abbatis (archiepiscopi nepotis) aliorumgue ecclesiae praelatorum studio restitutum est (p. 228—233) et contra adversarios — im­ primis ab Eadmero — deřensum,eiusgue momentum paulatim clarius a Singulari B. M. V. privilegio repetitum (p. 233—-236). P. 236—258 agitur de initiis huius cultus in Gallia et de s. Bernardi (non Nicolai, eius secretarii) conatibus contrariis. Deinceps guomodo singuli scholastici a Petro Lombardo usgue ad Scotum p. 258—285) a Scoto usgue ad Sixtum IV (p. 285 307) ea de re senserint exponitur.

Ignatius Ottiger S. 1., Theologia fundamentalis. Tomus II. De Ecclesia Christi ut infallibili revelationis divinae matistra. Fri­ burgi Brisgoviae. 1911. (1062 p.) Capite primo primae partis forma et institutio Ecclesiae Christi tractatur. Thesi III statuitur: Imperium sacrum Christus ita instituit, ut apostolo Petro primatum non tantum honoris et ordinis, sed ettam iurisdictionis in ceteros apostolos atgue in omnes christianos conferret. Ad eam rem probandam primum locus Mt 16, 18—20 explicatur (p. 64—106), deinde lo 21, 15 (p. 106- 120). Tum res confirmatur ex religua Christi cum Petro agendi ratione (ubi omit­ titur Hlud Mt 17. 26), ex Petri ipsius ceterorumague apostolorum agendi ratione (133-—145),denigue testimonio antiguitatis (145-186); ubi verba ss. Patrum afferuntur, non tamen singulorum locorum vis satis expendi videtur. Postea separatim de Cypriani et eius seguacium sententia exponitur (186 -191; cf. 633. 658), de Ori­ gene (191. 193), de posterioris aetatis patribus. Haec thesis thesi VIII completur (cap. I. de proprietatibus Ecclesiae Christi): Ecclesia e Christi voluntate non solum in per­ petuum permansura, sed etiam immutabilis est ratione tum Petri primatus et totius regiminis sacri, ita ut sacer principatus semper in ea exsistat, numaguam vero penes fidelium multitudinem vel principes Civiles sít, tum infallibilitatis et ipsis guidem in sacro regimine apostolorum legitimis successoribus in perpetuum Con­ cessae. Unde efficitur, ut etiam ratione fidei et doctrinae Ecclesia sit immutabilis. Ac“Petri guidem primatum ex institutione divina esse perpetuum probatur et defenditur p. 282-280 ex €0, guod super Petrum ut fundamentum firmans Ecclesia aedificata est, ex eo, guod Petro ut supremo pastori vícario Christus omnes fideles commisit, ex e0, guod primatus Petri fuit maxime primatus iuris­ 13 dictionis, e fine primatus proposito, ex non statuenda formae constitutae mutatione, nisi positive ef clare demonstretur. Infalli­ bilitatem semper exstituram esse in Ecclesia probatur ex Mt 28, 20 (318), ex Mt 16, 18 (318—-324), ex 1 Tim 3, 14 (327—334), ex e0, guod Ecclesia semper divina et vera manet (334—335), id guod imprimis testimonio antiguitatis confirmatur (337 —-341).De­ inde infallibilitatem solis apostolorum in sacro regimine successo­ ribus e Christi voluntate convenire probatur (p. 348—350). Denigue dogmata posse vere mutari (cf. p. 276) refutatur. Post haec thesi IX agitur de Ecclesiae apostolicitate, thesi X de eius unitate (p. 398—433), thesi XI. de catholicitate (433—-454), thesi XII de sanctitate (455-—474). Ouas proprietates, guatenus experimentaliter cognosci possint et immediatius cognoscantur esse proprietates verae ecclesiae guam coetum esse veram ecclesiam, thesi XV (p. 509—522) veras notas Ecclesiae esse statuitur, catho­ licitatem solum probabiliter notam positivam Thesibus XVI -XXII hae notae applicantur. © Primum igitur probatur Romanum Pontificem esse subiectum primatus a Christo instituti. In gua re demonstranda cum diffi­ cultas non sit (p. 532) potius ea guae ab adversariis afferuntur accurate refutantur: Petrum Romae fuisse p. 533—574, eum ibi episcopum fuisse p. 574—5806,et ibidem mortuum esse p. 587 594 probatur. Praeterea testimoniis R. Pontificum ostenditur eos pri­ matum sibi semper ascripsisse (p. 601 —626), testimoniis autem Patrum (626—697) et testimoniis conciliorum oecumenicorum (697 ad 709) et ex exercitio primatus ecclesia non contradicente (709 ad 792) Ecclesiam hunc primatum semper agnovisse. Ex propositis coniecturis, guibus Irenaei verba nuper emendabantur, Mausbachii (Theol. Revue VIII [1909] 126) sententia scriptori magis probatur auam aliae (p. 643). Četerum guae accurate et copiose de singulis Patrum locis exponuntur (de Cypriano p. 653- 677, de Ignatio p. 626. 630 etc.) hic non possunt commemorari. [De exercendo primatu probatur ecclesiam agnovisse sine R. Pontificis auctoritate concilia nihil decernere posse (p. 709—732), eius esse episcopos confirmare (de Nectarto, Anatolio etc.), loco movere, restituere (733 741), vicarios iurisdictione instructos sibí constituere (de luliano episcopo Coěnsi, Pelagio diacono etc.) (741. 751); appellationes episcoporum iudicare (ante concilium Sardicense 751 758; de ipso concilio 658 -764; de Io. Chrysostomo 765 768. de Apiario et appellationibus Africanis 776 778 etc.); dispensare a legibus ecclesiasticis (779), sine comimunione cum €0 neminem posse esse in ecclesia (779 - 792). In eiusdem thesis p. III. solvuntur ea guae afferuntur contra Ecclesiae Romanae infallibilitatem © causa Galilei, e contractu fenebri vetito, e doctrina de intentione in ad­ ministrandis sacramentis necessaria et sim. (p. 931 848). Thesi XIX negatur in ullo religioso coetu ab Ecclesiae ro­ mano-catholicae communione separato unitatis notam (gua Eccle­ stam romanam insignitam esse thesi XVIII probatum est) inveniri: Acta Academiae Velehradensis. 6 14 nam non solum iure deesse oboedientiam in ecclesia graeca sed etiam facto (p. 897); eamgue carere legitimo et efficaci unitatis doctrinae ac fidei efficiendae principio, infallibili magisterio (p. 899), guem defectum non posse suppleri symbolis fidei (p. 900), guin etiam Photium sine ulla legitima causa ab Ecclesiae romano-catho­ licae doctrina [nondum definita| deficientem coetus sui sociis exemplum religuisse, guod ipsi imitati fidei doctrinam eodem ataue multo etiam maiore iure variare perpetuo possint (p. 902); ac reapse ex primo illo Coetu mox alios exortos esse, eosgue, tametsi diversas doctrinas profiterentur, nulla tamen legitima aucto­ ritate ideogue nullo iure a Graecorum Russorumgue primigeniis coetibus exclusos esse (p. 907.). Similiter thesi XXI omnem coetum christianorum ab Ecclesia romano-catholica separatum Ssanctitatis nota carere statuitur. Ubi p. 985—987 Photium schismatis auctorem sanctum non fuisse pro­ batur; deesse sanctitatem finis propositi inde efficitur, guod finis coetus orthodoxorum proximus ac primarius manifesto hic sit, ut se tales, guales sint, 1. e. ut separatos conservent latiusgue diffundant, i. e. ut impugnent et impediant, guantum valent, apo­ stolicam Ecclesiam romano-catholicam eiusgue regimen et magi­ sterium a Christo institutum (p. 1044); porro subsidia ad homines sanctos reddenda coetus orientalium multa habere conceditur, sed eorum praecipua ita esse apud eos comparata, ut nullius aut certe multo minoris efficaciae sint guam apud catholicos; id guod a sacerdotum matrimoniis et doctrinae defectu repetitur (p. 1046); propterea (et guod non omnem doctrinam apostolicam profiteantur) orthodoxos non esse debita ac plena Christi Ecclesiae sanctitate vitae internae insignitos (p. 1046—7); negue vitae externae; etsi enim rituum religiosa observantia neglegenda non sit, christianum tamen verum ea sola non effici sed coniuncta Cum interna vera et vivida fide et caritate Dei et ideo cum vitiorum fuga, malarum cupiditatum superatione et studioso christianarum virtutum cultu. Idgue de Russis ef orientalibus eo magis valere, guod illi natura et institutione in acceptis semel ritibus externis observandis sinf tenaces et constantes. Notam vero esse etiam Russorum ebrietatem et magistratuum praesertim venalitatem necnon, et praecipue guidem hominum altioris condicionis luxuriam, notam malam Graecorum et Armenorum fidem et fraudulentiam (1047). Denigue negatur saltem in nonnullis omni termnporesociis coetuum orientalium in­ veniri homines prorsus eximiae et heroicae sanctitatis. Oua de re generatim hoc modo Ó. sentit: „nihil absolute repugnare videtur, guin aliguam Ssanctitatisspeciem prae se ferre atgue etiam miracula patrare possint [si bonae fidei sint|, non tamen in ipsius coetus schismatici gratiam vel directo vel etiam obligue 1. e. ita ut ea miracula per se, et non tantum facile vitanda hominum culpa, eam persuasionem confirment, gua illí schismatici coetum suum veram Christi Ecclesiam esse credant... Minime autem prorsus impossibile videtur, ut in gratiam hominis aegroti vel aliorum miserorum 75 propter bonum propositum finem supernaturalem, item in testi­ monium alicuius fidei doctrinae vere apostolicae aut etiam in laudem alicuius verae virtutis v £. castitatis, inter schismaticos guogue vel a vivis vel a mortuis iam beatis edantur miracula iis vestita auasi adiunctis, ut ea tantummodo satis manifesta temeritate dici possint ipsius etiam coetus ut schismatici et nonnulla falsa docentis veritatem confirmare. Nihilominus certa omnino miracula a vere schismaticis patrata nulla adhuc leguntur. Schismaticos autem bonae omnino fidei etiam aliguam sanctitatis speciem prae se ferre posse, non guidem ita, ut a vera Christi Ecclesia colantur et in sanctorum album sollemní modo referantur, sed ita tamén, ut tametsi non vere et perfecte, aliguatenus tamen sancti sint coram Deo, negandum neutiguam videtur, tum guia ipsi illi bonae fidei homines animo et voluntate ad veram Christi Ecclesiam pertinent et tantum ma­ teriali modo ex ignorantia non culpabili in schismaticorum coetu versantur, tum. guia, si forte non omnia, plerague tamen subsidia habent, guae Christus ad efficiendam sanctitatem Ecclesiae suae commisit. Ergo si istiusmodi homines istis adiumentis strenue semper utantur, nihil videtur obesse, guin etiam ipsi ad aliguantam vitae sanctitatem perveniant, guamguam propter rationes supra allatas eiusmodi homines multo rariores guam in Ecclesia romano­ catholica in coetu schismatico sint necesse est, et guamguam istorum sanctitas undeguague et vere perfecta esse non potest, tum gula, ut prius de notis Ecclesiae loguentes iam diximus, si vere et per­ fecte sancti essent, Deus procul dubio eos illustraret ac permo­ veret, ut veram Ecclesiam cognoscerent eigue sese etiam externe adiungerent; tum aula falsitas omnium ab Ecclesia romano-catho­ lica separatorum coetuum tam aperta est, ut gui ipsorum Socius vere ac perfecte veritatis religiosae studiosus sit et de Ecclesia Christi degue sua secta vel paululum serio recogitet, huius suae sectae falsitatem ante mortem certissime cogniturus sit. Ergo Si eiusmodi homo, utut ceteroguin virtutibus excellens, usgue ad mortem in sua secta bona fide remaneat, adest in ipso Sane de­ fectus veri ac perfecti veritatis religiosae studii ideogue vere ac perfecte sanctus esse neutiguam potest“ (p. 1054). Martyres tamen inter orthodoxos fuisse non omnino negat. Četerum cf. Acta I. Conv. Velehrad. p. 28. Etsi scriptort in omnibus rebus assentiri non possumus negue claritati perspicuitative eodem modo provisum esse atgue copiae rerum censeamus, tamen et diligentiam et scientiam eius admiramur. Opus simili accuratione a theologo orthodoxo compositum summo­ pere desideramus. Antonius Straub, S. 1., De Ecclesia Christi. Vol. I. II. Oeniponte 1912 (XCII--500; V1-—916).30 K. Magna huius operisparte de primatu episcopi Romani scholastica methodo exponitur. Thesi III (I p. 38—87) Mt 16, 18. 10 explicatur et interpretationes differentes patrum, gui post concilium * 70

Nicaenum scripserunt, declarantur. Auos S. ostendit interpretati­ onem antenicaenam et catholicam non excludere sed supponere atgue pro opportunitate etiam diserte cum aliis commentariis Suis proferre eorumague varias interpretationes non opponi inter se sed conspirare ad unam expositionem adaeguatam efficiendam (n. 107. 108). Praeterea aliae difficultates explicantur. Thesi IV. Lc. 22, 31. 32 (I p. 88—101), V. Io. 21, 15—17 (p. 102—116) exponitur. Thesi VI. S. religua primatus indicia, guae in scriptura s. continentur coliigit et auctoritati pátrum in­ nixus explicat. Item guae e scriptura sacra contra Petri primatum afferuntur diluit. Thesi XIV (I p. 375-- 381) Christum primatum voluisse in ecclesia esse perpetuum probatur ex imaginibus fundamenti, cla­ vium, regni, domus, ovilis, corporis, ex forma hierarchiae syna­ gogae typicae, e primi coetus ecclesiae constitutione, ex testimoniis. ss. patrum, e convenientia. Deinde thesi XV (I p. 381—442) epi­ scopum romanum esse s. Petri in primatu Successorem statuitur. Ubi allatis patrum et conciliorum testimoniis ad probandum ec­ clesiae consensum fheoreticum de hac re (I p. 381—393), etiam agendi rationem in ecclesia antigua huic doctrinae consentaneam fuisse ostenditur: ecclesiam enim agnovisse episcopum romanum habere ius dandi leges in ecclesia universa observandas, urgendi leges universales sanctione apposita, authentice eas interpretandi vel etiam in iis dispensandi (p. 393—395); praeterea ad eundem delatas esse causas finiendas ex parte gualibet ecclesiae et ab aliis iudicibus guibuscumaue appellationes (p. 395—402); insuper a temporibus antiguissimis in ecclesia observatam esse consuetu­ dinem episcopum romanum imprimis in maioribus causis consul­ tandi, ac per varias regiones ab eo legatos, nuntios, vicarios suos pro opportunitate esse constitutos (I p. 402—-408). Accedit argu­ mentum ductum ex e0, guod ille existimandus sit s. Petro succe­ dere in primatu, gui ei succedat in episcopatu particulari ad vitae exitum retento (I p. 408-——-441).Ubi s. Petrum Romae usgue ad mortem episcopum fuisse negue Paulum, cum Petro iam praesente Romam venisset, una cum €0 episcopum Romanum esse coepisse negue ecclesiae Romanae collegium guodpiam episcoporum prae­ fuisse (contra Harnack) probatur. In thesi XXI (II p. 87—121) de ambitu potestatis cum primatu Romani episcopi coniunctae agitur. S. docet Romanum pontificem non solum in rebus iuris 'ecclesiastici sed efiam in solvendis vinculis directe erga Deum exsistentibus agere posse guidguid ad finem ecclesiae conferat negue voluntate Dei absoluta (per reve­ Jationem vel rationem significata) prohibeatur; gua de re iudicare ipsius esse pontificis; necessariam autem ad solvenda eiusmod, vincula esse iustam causam. Itague praeter absolutionem a pec­ catis detestatione retractatis habere eum ius dandi indulgentias, absolvendo homines extra sacramentum a poenis Deo debitis temporalibus (simul satisfactionibus ex thesauro ecclesiae exhibitis + JI guae-secundum legem praesentis providentiae necessariae sint), item id guod ex promissione voti vel iuramenti Deo debeatur, condonandi, praeterea matrimonium mere ratum (non consummatum) fidelium (cf. n. 1025 de Alexandro III) et matrimonium consum­ matum conversi cum infideli et matrimonium post utriusgue con­ iugis baptismum nondum dénuo consummatum solvendi. In iis. guae contra hunc primatum divinitus institufum afferuntur, maxime consideranda sunt, guae de Cypriani sententia exponit (n. 734 ad 737), guae complenda sunt iis, guae n. 1410 (p. 817—321) complectitur; praeterea explicantur etiam canones Sardicenses 3. 4. 5 (n. 738), carthaginiensis (a. 418) 17, repudiatus titulus epi­ scopi oecumenici (n. 744) et alia huiusmodi. Thesi XXII iurisdictionem omnem in ecclesia a Romano ponti­ fice manare statuitur. Itague episcopum Romanum iam antiguitus episcopis singulis valide constituendis intervenisse ostenditur (exempla ex occidente et oriente sumuntur p. 124-——134)etepi­ scopos eligendo vel confirmando eum ipsum iurisdictionem is dare et non eo eligente vel confirmante Deum iurisdictionem, guamvis € pontfifice romano dependentem, episcopis immediatis impertiri probatur (p. 137. 151). Praeterea p. 160—161 S. Bolgenii opinionem impugnat, gui praeter parficularem iurisdictionem episcopo ut personae singulari ab episcopo Romano (dioecesi aligua commissa) datam, alteram universalem dari existimat a Deo ipso vi consecrationis Cuivis episcopo ut membro corporis episcopalis ad leges disciplinae et fidei infallibiles sive in concilio oecumenico sive extra illud pro tota ecclesia ferendas; non enim convenienter recurri ad'Deum, cum visibilis vicarius Christi iuris­ dictionem, de gua guaeritur, conferre possit, sicut pro concilio oecumenico etiam compluribus charactere episcopali carentibus eam certo conferat; negue rationem solidam pro illa sententia afferri. — In scholio guaeritur, unde confessarius episcopi Romaní turisdictionom habeat. S. antiguam amplectitur sententiam dicens confessarium a papa electum vel ad id munus obligatum iuris­ dictionem immediate ab ipso Deo accipere (n. 799); non tamen omnia. guae pro altera sententia afferuntur (ut a Billot; cf. SI. | th. V 41), satis videtur expendisse. Thesi XXII (IHp. 164—187) Romano episcopo ius tribuitur concilia oecumenica convocandi, iis praesidendí, ea confirmandi; Id guod ef usu vetere et testimoniis antiguitatis probatur. Post haecde magisterio infallibili ecclesiae expo­ mitur (cap. V). Ac primum guidem thesi XXIV (II p. 187—214) probatur (maxime verbis Mt. 28, 18—20 et lo. 14, 16. 17. 25. 206. et testimoniis patrum) episcopos ecclesiae coniunctos (i. e. matorem partem eorum cum Romano pontifice) esse infallibiles in sententůs peremptoriis (non in obiter dictis negue in iis, guibus absolute assentiri fideles non iubeant); fideles vero habere infallibilitatem in discendo vel credendo seu passivam. Deinde thesi XXVI (Il p. 348—395) eadem infallibilitas, gua ecclesia in doctrina de fide 18 moribusve definienda instructa est, episcopo Romano etiam soli tribuitur. Afferuntur Mt 16, 18; Lc 22, 31. 32; lo 21, 15—17 (p. 351—-355); acta concilii Cp. IV, Lugd. II; necessitas confir­ mationis decretorum concilii oecumenici, Sine gua peremptoria esse non putabantur (p. 357), guam contra orientalium de conci­ Jiorum oecumenicitate sententiam p. 884 defendit; illud Irenaei I. 3, c. 3, cuius loci gui integer esse existimatur (retentis etiam verbis „ab his gui undigue Sunt“) singula verba philologorum modo explicantur (p. 358—378; cf. p. 808); testimonia Optati aliorumague; appellationes ad Romanam sedem in causis fidei (381 ad 389); denigue alia antiguitatis documenta, velut illud e liturgia Graeca de Silvestro pontifice (raře dnAavéci dwdaxaře), loannis Hierosol, episcopi (572/3—592/3: successores infallibiles), Sergii cypriensis episcopi etc. (p. 390—393). — lis, guae contta Romani episcopi infallibile magisterium afferuntur, thesi XXVII occurritur (p. 403—484). Itague exponitur de controversia de baptismo haere­ ticorum (p. 404—414), de canone Arelat. 8. (p. 411 —416), Nicaeno 8 et 19 (416—427), de Vigilio (p. 429—431), de Honorio (pag. 431—435), de Nicolai I. responso de forma baptismi (p. 435 —438), de reordinationibus Stephani II., Nicolai I., lo. VII., Steph. VI., lo. XII.; Leonis IX., Greg. VII., Urb. II., Innoc. II. (p. 440. 453); de loannis XXII sententia de paupertate (p. 454—5) et de iustorum sorte post mortem (1045—6); de Eugenii IV. sententia de materia et forma sacramenti ordinis (p. 456—463), guem erravisse fatetur existimans „Eugenium de ritu essentiali ordinis, gui sit pro latinis, doctrinam distinctam guidem a partibus decreti peremptoriis pro­ ponere, guae progrediente scientia theologica, praesertim notitia extensa antiguitatis christianae, tam minus recta agnoscatur“ (p. 462); de causa Galilaei (464—467). Deinde sententiae patrum, guae obici solent, explicantur (de Augustino: p. 407 —468; de Vincentio Lirin. p. 468—9). Denigue argumentum maximum adversariorum infallibilitatis Romaní episcopi examinatur: guibus videtur nihil agendum relingui conciliis oecumenicis in causa fidei, ideogue concilia omní momento spoliari. S. cum D. Palmieri consentiens contra alios negat episcopos, guamvis solum ut membra sub ca­ pite visibili et cum eo infallibiles sint, hac tamen infallibilitate immediate a Deo insigniri et concedit doctrinam etiam folius multitudinis pastorum et doctorum non esse virtute promissae assistentiae divinae infallibilem nisi ex consensu (sive expresso sive saltem tacito) episcopi Romani. Rem autem hoc modo ex­ plicat: Episcopi collecti in concilium aliter ac simplices theologi partes etiam iudicum, non tantum consiliariorum implent, non guidem prae Superiore pontifice Romano, sed potestate a pontifice concessa prae ecclesia subiecta universa. Prainde inter sententiam solius pontificis Romani et sententiam concilii differentia acciden­ talis intercedit ratione numeri maioris vel universitatis praesidum et iudicum docentium; guae differentia ipsa ad momentum con­ ciliis insitum explicandum sufficit: definitio est sollemnior ; ecclesiae 19 pax et unitas facilius procuratur; haeretici efficacius retunduntur, aguod infallibilitati, guamvis in se non maiori, tamen testimoniis etiam propriis testatae et aetate omni in ecclesia creditae, concilii adversantur et guod, licet ecclesiae ipsius infallibilitatem negent, tamen vel solam humanam auctoritatem corpori universo magi­ strorum inhaerentem et ex contentione vírium tanta splendescentem agnoscere coguntur. Auos effectus utigue fere omnes sola definitio pontificis Romani producere per se valeret et deberet, sed per accidens seu ob infirmitatem vel malitiam humanam aliguando non produceret. In fine libri de ecclesiae proprietatibus et notis agitur. Thesi XXXVIII (II p. 822—851) haec statuuntur: I. Notae idoneae guibus vera ecclesia Christi a secta falsa discerní certo possit, non sunt veritas doctrinae aut recta administratio sacramentorum ; nam difficiles sunt agnitu Cum ex se tum hominibus rudioribus, negue sunt nofiores guam ipsa ecclesia vera guae guaeritur; in­ Super S. guidem censet efiam coetui schismate a vera ecclesia seluncto (erranti sc. de persona papae) communes eas per se esse posse (p. 827—837) — II.Negue magis idonea nota est consensus patrum ac decreta priorum septem cConciliorum oecumenicorum immutate servata; nam hac nota non internoscitur vera ecclesia sed cognoscitur solum aliguam posteriorem ecclesiam eadem sen­ tire guae ecclesia aligua priorum saeculorum senserit, guam fuisse veram ecclesiam hac nota certe non constat. Negue haec nota facilis est cognitu aut notior guam ecclesia vera ipsa, cum opor­ teat certo noscere documenta appellata esse genuina (de guorum nonnullis etiam lis est ut de canone Chalcedonensi 28 vel trul­ lano 1. 2. 36), eague consideranda esse sola (neglecto concilio Constantinopolitano IV) ea esse incorrupta, praeterea nosci certo sensum locorum subtilium de rebus etiam reconditis ut de pro­ cessione Spiritus S., insuper cognitam habere doctrinam et de­ crefa omnium coetuum religiosorum et perfecte comparari decreta coefus huius et ecclesiae pristinae. Accedit, guod orthodoxi con­ tendere non possunt guicguam eorum, guae nunc Romana ecclesia doceat, refragarí doctrinae consentienti antiguitatis, nihil autem addendum fuisse perperam Sťatuitur, Cum munus ecclesiae per­ petuum sit pro necessitate vel opportunitate infallibiliter veritates fidei simplicius propositas diserte inculcare, implicitas explicare, dubias definire, impugnatas propugnare formulis idoneis, sicut etiam ipsi libros symbolicos composuerunt. Denigue homines se­ cundum scripturam et traditionem sacram et rationem non € doctrinae et disciplinae integritate ecclesiam veram Cognoscere sed ab ecclesia vera doctrinam et disciplinam accipere debent (p. 837—840). — III. Nota prima ecclesiae est communio cum Petri successore (p. 840—842). — IV. Unitas, sanctitas, catholi­ citas, apostolicitas sunt ecclesiae notae negativae, sanctitas charis­ matis miraculisve comprobata et saltem probabilissime etiam ipsa sanctitas heroica (guae „vix ac ne víx guidem extra ecclesiam S0 veram comparere potest“) et catholicitas notae positivae. „Negue tamen idem de unitate vel apostolicitate seorsum consideratis dicimus, guandoguidem per se videtur fieri posse, ut specie gua­ dam exteriore unitas atgue apostolicitas in sectis falsis guandogue reperiatur“ (p. 844). His statutis thesi XXXIXprobatur solam ecclesiam illam, guae romana catholica nominetur, esse ecclesiam veram lesu Christi. Atgue Graecos guidem Slavosgue separatos notis postulatis ec­ clesiae Christi destitutos esse his probatur argumentis: 1. non apparet sanctitas ulla miracCulisseverius examinatis confirmata; ad auod confirmandum multi auctores commemorantur (p. 873—5)). 2. Deest etiam catholicitas, cuius vocis vis in th. XXXVI. expli­ catur; guam deesse rursus auctoritate multorum scriptorum con­ firmatur (p. 875—7). 3. Item deest unitas necessaria. Ecclesiae enim autocephalae in regimine inter se non dependent, etsi verbo guidem sub Christo capite invisibili synodum oecumenicam aucto­ ritate summa praeditam agnoscunt; praeterea etiam in fide dis­ crepant, cum de baptismo catholicorum et protestantium dissentiant. Deinde (n. 1468) S. argumentum affert, guod cum alibi hoc modo expositum non invenerimus, hic totum Sspeciminis causa exscri­ bere libet ipsius verbis: „Ouamvis coetus singuli divisi orientis prae protestantibus unitatem guandam in se obtinere videantur, dilucide ostendere valemus, unitatem in illis non vigere veram, i. e. effectam per ipsum principlum vel centrum unitatis divinitus ordinatum, sed mere fucosam, idgue nunc probatur etiam exposita demonstratione primatus romani, guam superius protulimus. Nam­ gue guae esf veritas saltem historica praemittenda, ante schisma praeviis discidiis brevioribus a Photio saeculo IX motum et a Michaele Caerulario saeculo XI renovatum ecclesia graeca cum patriarchis constantinopolitanis romano coetui adhaerens episcopum romanum ut principiim et centrum unitatis ecclesiae totius in Petro divíne constitutum ideogue immutabile agnoscebat. Recor­ dare testimonia vel gesta plurima pridem tradita graecorum in pontifice romano simpliciter caput ecclesiae universae observan­ tium, ut ipsius Athanasii (n. 498. 499), Basilii M. (n. 500. 505. 990), Gregorii naz. (n. 987), Chrysostomi (n. 164. 500), Flaviani constantinop. (n. 501), Ioannis hieros. (n. 996), Maximi martyris (n. 102. 645), Theodori studitae (n. 148. 165. 483. 645. 991); recordare formulam Hormisdae, guam Ssupra (n. 493) attulimus, subscriptam ab episcopis orientis, ab imperatore lustiniano, ab ipsis patriarchis constantinopolitanis loanne II, Epiphanio, Menna, a concilio oecumenico VÍJÍ. (Ouae autem per occasionem concilii eiusdem fuit disceptatio de Bulgaria, politicae male mixta, ut iam supra [n. 817] diximůs, ad iurisdictionem non propriam primatus, sed tantum patriarchatus pertinuit eademgue in senfentiam a le­ gatis apostolicis repudiatam desiit; cf. Jungmann, dissert. 17. in hist. eccl. n. 81 ss. 94 ss. vel etiam Hergenróther, Photius 2, 149 ss.); guin immo addere licuit (n. 494) verba sollemnia, guibus 81 etiam post schísma Caerularii pontificem romanum principium unitatis ecclesiae graeci iterum iterumgue in ipso concilio lugdu­ nensi II et florentino professi sunt; et guidem professionem flo­ rentinam, cum loseph patriarcha constantinopolitanus moriens ad certam omnium fidem papae senioris Romae ut patri patrum et maximo pontifici et vicario lesu Christi plene se subiectum per litteras declarasset, praeter imperatorem loannem Palaeologum cum episcopis graecis etiam „Isidorus metropolita Kiaeviensis totiusgue Russiae“ (Harduin 9, 406. 423 ss.) subscripsit; guod autem Marcus Eugenicus ephesinus adversus omnes praesentes unus subscripti­ onem recusavit, solum monstrat, guam liberi episcopi Florentiae in agendo fuerint. Apposite Leo XIII scribit (principibus populisgue univ., 20. iun. 1894): „Peramanter respicimus ad orientem... latinos graecosgue ut dogma sanxisse“. — Unde est pronum argumentari: Ecclesia graeca ante schisma adhaerens tamdiu ro­ mano successori Petri aut adhaerebat principio unitatis vero, per Christum pro ecclesia instituto immutabili, aut non adhaerebat. Ataguiin hypothesi priore ecclesia graeca in regimine, in sacrorum communione, in fide ipsa nunc abscissa non amplius adhaeret principio vero unitatis proindegue non est amplius intra ecclesiam Christi veram, pro sanctitate guidem essentiali nullo praetextu deserendam, similiter ac provincia guaedam maior minorve contra regem provinciasgue fideles seditiosa pars antigui regni esse ma­ nifesto desinit; in altera hypothesi ecclesia graeca principio vero unitatis ideogue Societate ecclesiae verae pariter non fruitur, siguidem potius affirmandum esset ecclesiam Christi interisse, guando per tot saecula principium efficiens unitatis verae a Do­ mino positum defuisset, guam contendendum principium aliud, ut patriarcham Constantinopolis vel imaginariam illam synodura oecu­ menicam etiam expertem pontificis romani, contra vel praeter principium tralaticium saeculo demum |X vel XI, videlicet a se ipso, exstitisse; Culusmodi angustias sentiendo graeci ipsi ad prin­ ciplum priscum redire interdum maluerunt. Ouae ratio argumen­ tandi multo magis in illos homines valet, gui per aliud schisma ab ecclesia constantinopolitana, agnita prius praefecta, recedendo coetus proprios constituerunt. Ita nominatim pro se russi a. 1589 dignitatem patriarchalem sui iuris et ea suppressa sub Petro M. a. 1721 synodum permanentem condiderunt. gua episcopi se ob­ strictos iurant et imperator velut instrumento utitur; adaegue neograeci recentius praeter alios a patriarchatu constantinopolitano digressi a 1833 synodum perennem regi guidem obnoxiam cre­ averunt. Auodsi patriarcha constantinopolitanus synodos tales approbando guadantenus auctoritatem suam interposuisse videatur, hac certe approbatione ipsa vinculum sufficiens unitatis cum coetu russico et neograeco emancipato rumpi Sivit; negue enim vinculum elusmodi ibi est, ubi potestas summa communis, sive cogitatur propria episcopi unius sive episcoporum simul omniumm,pro causis pluribus et facile pro omnibus practice guidem ablata est. Scissi­ 82 onem hanc Significavit iusiurandum Cuivismembro synodi russicae fere adhuc emittendum illis verbis: „Confiteor porro et iureiurando assevero, Supremum huiusce collegii iudicem esse ipsum totius Russiae monarcham Domnum nostrum clementissimum.“ Ouo simul percipimus, regimen ecclesiae saltem summum in Russia non esse episcopale, vel umbra principii unitatis a Christo dati exclusa; guod guidem plus minusve etiam aliis segregatis orientis accidit.“ — Guibus expositis repugnantias guas doctrina orientalium divi­ sorum de ecclesia sua vera una Contineat enumerat: primum infallibilitatem episcoporum inter se consentientium guam verbis explicitis affirmant, facto et implicite negant; „ne guaestionem guidem habent, guid tempore orti schismatis episcopi numerosi­ ores senserint, sed episcopos Suos prae ceteris homines sententiae cohaerentis cum ecclesia antigua ideogue rectae ex considerata indole sententiae [non numero episcoporum considerato| pronun­ tiant. Deinde negant ullum esse caput vel fundamentum ecclesiae universae praeter Christum et simul ecclesiam universam dicentes subiectam esse in rebus fidei universitati infallibili episcoporum praeter Christum fundamentum vel caput ecclesiae admittunt. De­ nigue Christum solum ita fundamentum et caput ecclesiae esse volunt, ut nullum secundarium, vicarium sit, cui ecclesia universa obnoxia sit et tamen apostolos et episcopos capita vicariosgue esse in ecclesiisparticularibus tenent.“ 4. Denigue deest etiam apostolicitas, cum successio in pote­ state sacra iurisdictionis ab origine apostolica continuatae vix mere apparens, nedum simpliciter apparens, illis restet; guippe potestas iurisdictionis ad usum expedita vel in se ipsa (cf. n. 1292) non obtinetur nisi per principium unitatis ecclesiae divinitus positum, a auo ilii nimis alieni Sunt. Praeterea nonnulli viri eruditi etiam de potestate ordinis partis seiunctorum orientalium dubitant, cum virum illum, gui a. 1620 in urbe Kiev Theophanem patriarcham Hierosolymitanum se iactavit atgue complures episcopos conse­ cravit, episcopum consecratum fuisse non censeant Praeter capita haec alia guogue multa in hoc opere inveni­ untur, guae ad nos pertinení. Nonnulla iam commemoravimus. Hic maioris momenti guaedam collecta indicabimus. a) De iurisdictione orientalium ad sacramentum paení­ tentiae necessaria. S. orthodoxos negat generafim posse sacra­ mentum paenitentiae valide administrare; excipit mortis tantum periculum, in guo iurisdictionem ab ecclesia concedi existimat (p. 887). Itague contra Kern (SI. 1. th. III 65) non dubitat dicere „guoties iam ante Michaelem Caerularium patriarchae imperii By­ zantiní schisma ad tempus excitabant, toties per orientem su­ spensum esse sacrafnentum paenitentiae excepto casu periculi mortis.“ Ratio, gua S. ad hoc dicendum movetur, est haec: „Neguit licite ecclesia subicere ideogue pro sanctitate sua non Subicit homines iudicibus, guos constet non talibus senliendi vel agendi principiis imbutos esse, ut secundum ea de peccatis v. £. 83 haeresis vel schismatis recte iudicare possint“. Sed hanc rationem non valere ad iurisdictionem gratiosam (in gua Deus est princi­ paliter iudicans* orthodoxorum generatim tollendam manifestum videtur esse. Ut de haeresi aut de schismate recte iudicare non possint, de guibus peccatis ii, gui bona fide sunt, se non accu­ sant, de aliis cur iudicare non gueant? Ceterum retorgueri posse videtur haec ratio iťa, ut etiam ab haereticis occultis guemaguem absolvi posse a peccatis negetur. b) De condicionead unctionem infirmorum valide ad­ ministrandam necessaria. S. II p. 283—-326 contra Kern, duem tamen ne nominat guidem, argumento ducto ex disciplina ecclesiae negat sacramentum unctionis infirmorum in eodem morbo, manente eodem mortis periculo, valide repeti posse (Čf. SI. 1. th. II 366). Usum autem septiens, sc. per 7 continuos dies vel per 7 sacer­ dotes se continuo excipientes, infirmis adhibendi orationem sacramentalem ita, ut intermissio diligenter vitetur, dicit potius continuationem“ meram eiusdem sacramenti indicare (p. 296). Sed haec forsitan nimis a priori statuantur. -— Hac occasione etiam de condicionibus, guae postulentur, ut unctio infirmorum valide adhiberi possit, se ab illo dissentire ostendit (n. 934) negue ori­ entalibus aliter occurrit guam his: „Utigue ad validitatem extremae unctionis exitus vitae instans verus tum ob difficultatem nimiam praescientiae certae tum vel ideo non reguiri potest, guod finis secundarius sacramenti in sanitate corporis interdum restituenda cernitur. Sed confortatio animae pro luctatione ipsa extrema est finis primarius ita, ut sacramentum nihil valeaf, nisi exitus vitae subest saltem probabilis“. II p. 304*. c) De confirmatione orientalium a simplici sacerdote administrata. Sententia S. de hac re est haec (II. p. 886): Ordi­ narius confirmationis minister solus episcopus est, gui ordinatione (non iurisdictione collata, cum papa eam potestatem adimere non possit, sed iure a Deo cum ipso sacramento coniuncto) potestatem confirmandi accipit; Cuius rei convenientia II. p. 54—-55explicatur. Tamen Christum statuisse, ut praeter episcopum sacerdos simplex extraordinarie eatenus minister esset, guatenus ab ecclesiae magi­ stratu ad confirmandum designaretur e declaratione peremptoria Clementis VI manifestum est (II p. 49). Ante schisma presbyteri orientales designationem cum iure ad potestatem confirmandi di­ vinitus (cf. II p. 55) obtinendam ab episcopis suis accipiebant, gui ipsi potestatem designandi a pontifice Romano (eius voluntate implicita) acceperant. Separatione a sede Romana episcopí cum turisdictione religua etiam ius designandi amiserunt. Čertum autem est, presbyteris orientalibus separatis adhuc esse potestatem valide confirmandi, nisi expresse pro hac vel illa regione sit adempta (ut in Bulgaria, in insula Cypro, in Albania, in Italia; cf. J. Kern in SL I. th. II 66 -67; J. E. Danner in Theol. prakt. Ouartal­ schrift 1912 [LXV] p. 525 -537). Itague orthodoxi presbyteri de­ signationem immediate a pontifice Romano habent. Auod fieri 34 posse hoc modo explicatur: „Ecclesia certe sacerdotes ipsos dis­ stdentes ad confirmationem saltem validam designare potest usgue consimili ratione ac gua Christus homines ab ecclesia alienos valide baptizare vel et sacra alia conficere posse voluit. Nimirum ita hinc succurritur iis pro consuetudine inveterata recipientibus, gui sint bonae fidei, ilinc non praestatur incitamentum peccandi ministrantibus, Cum vetitum ministrandi maneat, guo neglecto dis­ sidentes illicite per se faciunt; guin etiam horum culpa deminuitur, guoniam gravius delinguunt gui sacris invalide guam gui solum ilicite operantur; accedit, guod ecclesia utendo clementia (per ra­ tiones propositas honesta) ideogue desistendo |i. e. non destitu­ endo orthodoxos| nominatim confirmatione hominum a seiunctis confirmatorum, animos dissidentes non etiam gravius exacerbat.“ — Episcopum solum posse chrisma consecrare a Clemente VÍ. Cefinitum esse p. 60. dicitur. d) De consecratione olei infirmorum. Similiterac presbyteris extraordinarie potestas confirmandi conceditur, con­ ceditur etiam potestas consecrandi olei infirmorum. (II p. 61); simili actu iurisdictionis (designatione) ius ad potestatem accipiunt, guam Deus ipse sine sacramento tis dat. Simili ratione ante schisma hanc designationem ab episcopis suis presbyteri orientales accipi­ ebant, nunc eos etiam habere hanc potestatem analogia eadem concluditur. Mague designati ab ipso pontifice Romano valide oleum infirmorum consecrant, etiamsi praeter vel contra voluntatem episco­ porum suorum agant (II p. 886). e) De membris ecclesiae. Ubi de ecelesia ut corpore Christi (capitis) agitur (thes. X), non illustratur relatio membrorum ad alterum Adam (cf. SI. I.th. II 157); membra ecclesiae simpliciter dicenda esse existimantur etiam schismatici et haeretici, si sunt occulti (n. 1300. 1285) et etiam homines invalide baptizati (1194); non vero schismatici publici materiales, ne ii guidem, gui ius 1.€. Romanum episcopum habere auctoritatem in universam ecelesiam concedunt, sed de €0 errant, guis auctoritatem legitimam habeat (n. 1255. 1478). Unde difficultas oritur, guomodo tempore schi­ veresmatisoccidentalisn S. conatur. (ČT. SI. „1149 servatasit, ss.) guamn. 1452-4 sol­ Praeterea n. 807 ss.a 1051 de auctoritate vulgatac agitur; n. 1437 de Filiogue inserto; animas decedentiumin gratia, guae nondum per completam paenitentiam de Suis satis­ fecerint peccatis igne ad tempus cruciari et mox purgatas etiam citra diem iudicii ad veram et aeternambeatitudinempervenire, auae in faciali Dei visione et dilectione consistat, a Clemente VI. intallibiliter praecipi II p. 484 commemoratur. Similiter [I p. 80 de epiclesis vi infallibiliter eundem docere pontificem dicitur. N. 1016 cum Dolgero I 4 8 3 consentire se dicit, gui sententiam de re­ confirmatione, guam orientales nonnulli amplexi sunt, simili modo explicat (Das Sakrament der Firmung p. 146 149) atgue M. Jugie (SI. 1.th. 11 373). Denigue commemorare liceat etiam argumentorum 85 a Milaš episcepo contra primatum Romani episcopi allatorum aestimationem II p. 863—-4. Multa certe in hoc opere laudanda sunt; maxime vero accuratio et nullius difficultatis horror aut fuga. In patrumlitteris adhibendis S. excellit; plurimi loci afferuntur et etiam saepe diligentissime explicantur. Tamen nonnullis locis afferendis nos guidem abstine­ remus, iis dico, gui ad rem totam probandam idonei esse soli non videntur; velut [I p. 352 verba ex Afrem commemorata potius dubitationem allatura videntur esse guam ad persuadendum colla­ tura, cum, nisi aliunde res probata sit, confessio fidei solius Petri praedicari videri possit. Alia res, guae nobis displicuit, est, guod auctores antiguiores, apud guos argumenta vel sententiae, guae a scriptore exponuntur, etsi fortasse ab eo ipso inventa sunt, occurrunt, indicari non solent. Verum est hoc potius ad argumenti vel sententiae historiam per­ tinere et modestiae est celare alios, guae ipsi invenerimus, sed vereor ne illud iis, gui libro utentur non fuerit magis profuturum aut acceptum et exspectatum. Item displicuit, guod theologi catholici, guorum doctrinam S. impugnat, ab €0 non nominantur, Cum eius­ modi adversarius „nonnemo“ appellari soleat. Talia singularia, cum sint contra usum communem, implicite videntur huius usus repre­ hensio esse, guam nos defendere nolimus. Maximum autenv libri incommodum est guaedam obscuritas in sententiis enuntiandis Scriptor Suarezium aut Lugonem segui debebat; sed timere videtur ne voce supervacanea utatur neve rem eandem saepius eodem vocabulo significet; guasi ii, gui libro utentur, praeter utilitatem etiam eiusmodi iucunditatem et elegan­ tiam cum utilitate nonnihil pugnantem sint desideraturi. Ouis enim, theologigui(cum.—putent)nonomnes|=aligui]fortedissi­ut exemplum afferam, legens sententiam II p. 322: „Sunt guidam militer de poena sentient“ sine mora intelleget guid scriptor dicere voluerit? Accedit, guod etsi eius locutiones nonnumguam patrum genus dicendi sapere videntur, etiam guaedam omnino insolita occurrunt ut illud imperare pro, precari pro [I p. 175. Ad extremum rationem doctrinae orientalium a scriptore ha­ bitam praecipue laudare debemus. A. Spaldáž. E. C. Dewick, M. A. Primitive Christian Eschatology. Cam­ bridge 1912. Scriptor negat in N. T. indicari purgatorium. Ne illud gui­ dem Christum diserte docuisse, precandum esse pro mortuis sed bonitati arbitriogue hominum Comrmisisse, utrum pro iis deprecari vellent an rem ad Deum conferre (p. 288). Paulum precatum esse, ut Deus misericordem se praeberet Onesiphoro Zr čzeivy tů Ďuťoc, in extremo iudicio, sed non uf poenas purgatorii levaret. Initia auaedam doctrinae de purgatorio inveniri in Visione Pauli 22 („in aceriosum locum“), a Zoroastre repetenda (p. 332). Etiam apud Hermam huiusmodi rudimenta occurrere concedit p. 340 etsi dubitandum non sit, guin Vis. HI 5 de paenitentia ante mor­ tem agenda loguatur. Clementis Alex. sententiam (Strom. VI 14; cf. VIL 16) D. simpliciter a desiderio continui in vita spirituali progressus repetit (cf. Martensen, Christian Dogmatics, Eding­ burgh 1866, p. 457) eamague a doctrina posteriore multum differre existimat (p. 367). Ouae in Testamento Abrahae 14 narrentur, de anima liberata a iudicio Abrahae deprecatione coniuncta cum s. Michačlis interventu, iis indicari a prevalent custom of praying for the dead DĎD.concedit. P. Pierling. La Russie et le Saint-Siěge. Etudes diplomatigues. V. Catharine II. — Paul I. — Alexandre I. Paris, Librairie Plon-Nourrit et Cie. imprimeurs-éditeurs 8 Rue Garanciěre-6e. 1912. (V+480) 7 fr. 50. Tomo guinto celeberrimi operis, cuius tertius et guartus to­ mus ab academia Gailica praemiis sunt insigniti, clarissimus scri­ ptor tribus libris agit de commercio inter sanctam Sedem et Rus­ siam tempore Catharinae I., Pauli I., Alexandri I. Petrus Magnus politicis causis ductus omnibus. religionibus libertatem concesserat. Auem statum retinebant, gui €i Successe­ runt, donec regnum ad Catharinam II. pervenit, guae mulier fortis ea guidem et strenua, sed encyclopaedistarum novis imbuta sententiis, in administranda republica et maxime in gerendo se erga Sedem Romanam novis modis est usa. Auidguid enim de­ cernendum erat in cCausis catholicorum imperatrix S10 nomine decrevit Romamagueper episcopos aliosgue interpositores nuntia­ vit. Auos ut sese promptos eiusgue obseguentes voluntati osten­ derent, honoribus et beneficiis est complexa. Cum a Sede Ro­ mana ea guae postulaverat, confirmata non erant, minis utebatur: catholicos in Russia degentes a Roma omnino separatum iri mo­ nebat. Tum papa ut maius malum, defectionem vel separationem magnae ecclesiae partis averteret imperatrici guantum potuit in­ dulgebat eiusgue decreta non legitima plerumague comprobabat, ac rata habebat. Aui modus procedendí „per viam facti“ Catha­ rinae aliguotiens bene successit. Imperatrix cum ecclesiam orthodoxam sub status potestatem redegisset nullo fere resistente, sperabat fore, ut idem sibi etiam de ecclesia catholica contingeret. Perpetuae discordiae et dissen­ siones catholicorum (cf. pg. 7) cum inter se tum cum Romana congregatione de propaganda fide, sub gua Russici catholici erant, ei ansam praebuerunt, immiscendi se eorum rebus, praesertim cum altera factio opem imperatricis imploraret. GAuamut ferret facile adducebatur. Lege decrevit, ut magistratus administrandis rebus temporalibus ecclesiae non a Romana congregatione desig­ narentur, sed ab ipsis“catholicis crearentur, tutela potestati civili com­ missa. Ouae lex discordiam catholicorum augebat; nam gui po­ testatem nimiam propagandae aegre ferebant, ea liberabantur ideo­ aue gaudebant, alii aegre ferebant se potestati civili nimis obno­ 87 xios fieri etsi in rebus tantum humanis id fieri imperatrix etiam ataue etiam pronuntiaret; nam in explicando dguidsint res hu­ manae Catharina uti in omnibus rebus propriam secuta est Sen­ tentiam. Propaganda de nova lege certior facta est per utram­ aue catholicorum factionem, sed tam diverso et contrario modo, ut optimum duceret legatum in Russiam mitti. uo consilio cog­ nito imperatrix responsum Romam misit baud ambiguum et su­ perbiae plenum legem datam nullo modo mutari posse, cum su­ prema imperatricis auctoritate munita esset. Rursus affirmatum est, in divinis rebus propagandam omnino liberam fore; sed guid essent res divinae seu spirituales, explicatum non est. Ouod dum agitur, novae gravesgue difiicultates obortae sunt. Anno enim 1772 cum Polonia primum divisa est, 100.0J0 catholicorum latinorum, 800.000 unitorum sub Russiae imperium redacta sunt. Statutum erat, ne guid mutaretur in rebus spiritalibus. Ouam vocem ut iam antea ex Sua opinione interpretata Catha­ rina iam 149 Decembris eiusdem anní promulgari vetuit guidguid Roma promulgandum mitteretur, nisi a potestate civíli approba­ retur; negue licere catholicis parti suae augendae dare operam; res esse deferendas ad „collegium iustitiae“ ef senatum si guid in dubium revocaretur guod ad oeconomiam vel ad ordinem in monasteriis aut ecclesiis parochialibus pertineret. Propaganda Romana non tantum frustra intercessit, sed novae insuper €i illatae sunt iniuriae. Poloni catholici ritus latini ad fres varias dioeceses pertinebant, ad Vilnensem, ad Livoniensem, ad Smo­ lenscensem. Auas partes Catharina Suo arbitrio in unam novam dioecesim coniunxit, cuius episcopum Stanislaum Siestrzencewicz constituit, virum eruditissimum multague ex parte excellentem, sed imperatricis nimis studiosum (23). Antea episcopus Vilnensis e0 usus erat administratore suae dioecesis, postea re diu cum sede Romana tractata iurisdictionem accepit in omnes catholicos Ro­ manos in Russia degentes, non tamen approbata est simul con­ stitutio illa novae dioecesis. Auctae sunt difficultates sublata societate [esu. lesuitae magno cum fructu in 20 Poloniae Russicae domibus Jaborabant, praecipue in collegio Polocensi ubř educandae iuven­ tuti dabant operam. Maluerant enim cum miseris alienae dicioni subactis remanentes miseri et subacti esse guam emigrare. Per­ missum est iis in Polonia manere cumgue omnes fere res publi­ cae lesuitas eicerent et ut tollerentur a Romano pontifice pete­ rent, Catharina politicis utigue rationibus ducta e0s protegebat. Anno 1773 Clemens XIV. perpetuis importunisgue precibus multorum cedens societatem lesu brevi „Dominus ac Redemptor“ sustulit. Non tamen decretum hoc valuit nisi re promulgata per episcopos. GÓuodne fieret cum Catharina in Russia prohiberet, societas lesu in eius imperio legitime agitare pergebat. Negue alibi negue in Russia iesuitae dubitabant tristi decreto parere, cum­ aue P. Czerniewicz, rector collegii Polocensis, gui ab ultimo BS

Massoviae provinciali summam potestatem acceperat, de illo fu­ nesto decrefto cognovisset ut promulgaretur ab imperatrice petiit. Auae ei rescripsit se ipsam Romae id acturam ut iis in Russia permanere liceret. Diflicile negotium de hac re cum Romano pon­ tifice tractandum Siestrzencewiczio episcopo commisit. Papa diu rem negabat, praesertim Cum aulae Bourbonicae, guae cum ipsa Catharina agere nolebant, vehementer conguererentur iesuitas in Russia nondum evanuisse. Cum Catharina pergeret iesuitas pro­ tegere, simulgue catholicos unitos vexaret, de latinis sibi multa lura vindicaret, summus pontifex his omnibus rebus pressus pri­ mum ut Maria Theresia, imperatrix Austriaca interveniret roga­ vit. Auae litteras dedit ad Catharinam propria manu scriptas (61) ab eague recepit, sed sine successu. Negue per legationem a Ga­ rampi nuntio Varsaviensí Petropolim missam guidguam efficere potuit. ČCuicum Ioannes Andreas Archetti succesisset item propter jesuitas maximas passus est difficultates. Primum Siestrzencewicz ex €0 guaesivit, num sibi liceret iesuitis sacros ordines conferre. Archetti statim epistulam misit, gua illi vetabantur sacerdotio ini­ tiari et gua sacerdotibus iesuitis ministeriis spiritualibus interdi­ cere iubebatur. Sed Jiestrzencewicz cum tres menses responsum exspectavisset nec guidguam accepisset, viginti iesuitas ordinavit sub fitulo „provisionis imperatoriae“. Proximo die epistulam a nuntio missam accepit laesis sigillis (cf. de hac re pg 92). Gua accepta statim nuntio scripsit se debuisse iesuitas ordinare nec posse €eo0sministeriis spiritualibus interdicere, Cum iesuitae cele­ berrimas parochias haberent. Ouae ne perirent, Roma de omnibus certior facta ordinationes ratas habuit et etiam Suspensio a fun­ ctionibus sacerdotalibus est rescissa. lesuitae gui de difficilibus actionibus cum sede Romana de se gestis nihil fere sciebant, interea Romam saltem secreto síbi favere credebant ideogue de novitiatu aperiendo cogitabant. Ouod imperatrix approbavit promittens se curaturam, ut sedes Romana jis hoc permitteret. Catharinae iussu Siestrzencewicz €0 tempore a propaganda potestatem petiit in omnes religiosos in Russia de­ gentes ob mala guaedam, guae in visitatione in variis monasSteriis vidisset guaegue corrigere in animo haberet. Auae potestas in tres annos ei concessa est. Paulo post suos canonicos Convocavit consultabataue num acceptis facultatibus freto sibi etiam ieSuitis potestatem dare aperiendi novitiatus liceret. Ouod cum nemo ne­ garet edixit et per totum imperium promulgavit. Novitiatus ordinis sublati constitutus magnam tota fere Europa excitavit animorum commotionem. Auid proderat? Multis Jitferis Romam et Petropolim missis papa ut maius malum evitaref, rursus Catharinae cessit; itague iesuitae in Russia manserunt uti Sie­ strzencewicz losepho II. dixit „populo indigente, imperatrice iu­ bente, Roma tacente.“ Paulo post Catharina a papa petiit, ut Suus episcopus acciperet titulum archiepiscopi Mohilevensis cum pal­ lio. Ouod cum papa renueret, imperatrix ipsa €um archiepiscopum 89 nominavit, adiutorem guendam €i constituit, potestatem in clerum regularem et saecularem ei tradidit, archidioecesim ipsa circum­ scripsit. Rursus multae epistulae utrimgue mittebantur, imperatrix separatione absoluta a sede Roinana minabatur, donec papa co­ actus guae non legitime facta erant, ex parte saltem rata habuit. Archetti legatum Petropolim misit, ut traderet Siestrzencewiczio pallium et consecraret Benislawski episcopi adiutorem et eccle­ siam S. Catharinae Petropoli paulo ante aedificatam. Semel le­ gatus etiam de unione utriusgue ecclesiae locutus est cum archi­ episcopo orthodoxo (137, 138). De cuius rei successu Catharina Grimmio Parisiensi legato scripsit, ne crederet. guidguam de uni­ one; primum eius impedimentum papam ipsum esse. Negue in aliis negotiis maximi momenti uti in ecclesiae libertate a potestate civili vindicanda, in episcopis constituendis, dioecesibus defini­ endis guidguam obtinere potuit. ' Initio anni 1785 Catharina principem Zusupov, legatum Tau­ rinensem, Romam misit, ut Siestrzencewiczio cardinalatus honorem impetraret. Ouod papa compluribus ex causis negavit guamvis ille saepe institisset et Archetti eum adiuvisset, Anno 1795 in tertia Poloniae divisione sex latinae et guaftuor unitae dioeceses Russiae dicioni subactae sunt. Suo arbitrio ne­ mine interrogato, sex latinas dioeceses in tres redegit, episcopos ipsa constituit eorumgue potestatem auxit, archiepiscopi minuit, universum fere clerum sacramento dicendo adstrinxit, gui in po­ sterum publica stipendia accepturus esset. Peior sors unitis ob­ tigit. Una litterarum significatione omnes eorum dioeceses tolluntur. Episcopus omnium unitorum per totam olim Poloniam et Russiam Lisovskij, metropolita unitus Polocensis constituitur. Auin Čatha­ rina catholicos unitos orthodoxae ecclesiae inserere studebat, non vi, sed educatione et instructione iuventutis et plebis. Cum tristi­ ores in dies nuntii Romam venirent, papa Laurentium Littam, le­ gatum Varsaviensem, Petropolim mittere constituit. Ouam legatio­ nem subita et improvisa Catharinae II. mors maturavit. I. Missus est enim Litta Petropolim gratulatum de Pauli II.coro­ natione. Oui cum anno 1782 Romae maxime studiorum causa commo­ raretur, saepius Cum papa convenerat. In tractandis catholicis vesti­ gia Catharinae generatim secutus multas tamen res mitiore modo interpretabatur. Erga papam gui illis temporibus a Gallis valde premebatur, optime affectus erat eigue auxilium promisit. Ordini eguitum Melitensium mirabili fere modo favebat, multa commoda in Russia ei concessit (194, 195). Brevi post coronationem Litta im­ peratorit notam tradidit in gua petiit, ut numerus episcoporum rite institutorum augeretur, ut commercium. religiosorum Cum Su­ perioribus ordinaretur, ut bona confiscata ecclesiis redderentur. Sed imperator omnia fere postulata reiecit. Magis Siestrzencewi­ czio favebat, gui ei in multis indulgebat segue facilem praebebat. Velut tres sacerdotes Polonos, gui guod seditioni favere diceren­ tur ad metalla Sibiriae damnati erant, ordine privavit, cum Litta Acta Academiae Velehradensis. 1 90 accuratam, guam leges ecclesiasticae postulant, guaestionem in­ stituere vellet. Imperatoris gratia erga episcopum etiam aucta est, cum pro defuncto patre imperatricis, Eugenio principe Wuertem­ bergensi, publicas per totam dioecesim preces imperaret. Oua oc­ casione et ab imperatore et ab imperatrice praeclara munera accepit. Cum sua gratia multum valeret, etiam catholicis aliguod emolumentum impetravit: novum tribunal constitutum est ad eorum appellationes audiendas et iudicandas, Cuius praeses factus est ipse episcopus, cum antea semper ad senatum iis saepe infestuimn et inigguum recurrere debuissent. Actiones L. Littae legati interim lente procedebant ita, ut €um pecunia iam deficeret. Imperator ipse eum iuvit magnumgue ele­ emosynarium ordinis Melitensium fecit, gui magnos reditus acci­ piebat. Exeunte mense Augusto negotia tandem ad finem perducta sunt; guod effecerat, „actus“ continebant, gui 14 articulis consta­ bant (246 —254). Dioeceses Polonicae denuo definiebantur, sed modo gui catholicis non valde conducebat; in Russia ipsa una dioecesis manebat sub Siestrzencewiczio archiepiscopo, gui factus est cardinalis mavnisgue instructus est sicut etiam alii episcopi facultatibus velut de religiosis. De episcopis constituendis nihil certi decretum est. Ouae omnia Litta papa non interrogato con­ cessit, guippe Cum nova decreta ecclesiae certe magis faverent guam illa guae ante id tempus valuissent. Praeterea manifestum erat eum resistendo nihil iuvare, perdere multa posse. Papa de omnibus certior factus „actus“ comprobavít. Paulo post Paulus imperator sollemní modo primo protector, postea vero „magnus magister“ ordinis Melitensium est factus. Oua re magnae difficultates inter papam et imperatorem intercesserunt, cum papa permittere non posset, ut princeps acatholicus ordini catholico praeesset. Praeterea imperatorem magnum magistrum constitui non licuit, cum prior, Ferdinandus de Hompesch viveref, gui modo non legitimo a factione guadam honore suo privatus erat. Sed Litta nuntius imperatoris electionem non impedivit negue ei restitit. Ouod ei non profuit. Nam imperator certior factus rem cum regulis et constitutionibus pugnare, Littae indignabatur, guod eam permisisset. Ea de causa et guod in nonnullis rebus (cf. 272 sgu. de uniatis defensis etc.) iura pontificis acriter defendisset, in invidiam imperatoris incidit ataue urbe exire est iussus. 17. Martii 1799 imperator legem edidit, gua constituit sua decreta exseguenda esse „non intervenientibus bullis sive epistulis romani episcopi“ (274). Episcopis imperavit, ut in posterum negotia agerent solum secundum leges imperii. Litta Petropoli discedere iussus negotia Benvenuti, suo auditori, tradidit. Sed subito res in meliorem statum sunt conversae. Cuius rei auctor fuit P. Gabriel Gruber collegii Polocensis rector, vir eccle­ starum inter se reconciliandarum studiosissimus (p. 342), guem virum extraordinarium comes de Maistre recte appellavit. Paulus cum eo multum et familiariter agebat ab eogue adductus est ad 91 hoc, ut ecclesiae catholicae multa commoda concederet. Eius aucto­ ritate remotus est ab episcopatu Siestrzencewicz, gui potestatem papae in Russia appetere videbatur eiusgue in locum successit Benislawski, gui fuerat Societatis lesu. Porro imperator iesuitis ecclesiam parochialem S. Catharinae tradidit atgue universitatem Vilnensem attribuit excepta facultate medica. Ouin tanti eos impe­ rator faciebat, ut cum vicarius generalis Societatis lesu a papa peteret ut societas haec aperte comprobaretur, se ei adiungeret, idemguelitteris propria manu scriptis a papa supplicaret. Accedit auod imperator per P. Gruberum summum pontificem invitavit, ut si guando opus esset in Russiam sese reciperet tamguam in certum asylum. Item P. Grubero aperuit se paratum esse ad id agendum, ut unitas ecclesiae restitueretur (309-—-327). Eugenium archimandritam tussit commentationem Canonicam componere de potestate papae Russico et Latino sermone conscribendam (317). Ouae magna cum diligentia composita etiam Romam missa videtur esse. Pius VII cum de hoc studio imperatoris audiret magno gau­ dio affectus est omnibusgue modis studebat, ut opus unionis ad felicem exitum perduceretur. Dixit se paratum esse ad proficis­ cendum Petropolim, ut ipse cum Paulo de tanto negotio ageret (322). Item papa publicas preces ad impetrandam utriusgue ec­ clestae unionem per suas civitates fundi iussit. Cardinalis Consalvi secretarius status benevole R.,P. Kareu, vicario generali Societatis lesu et P. Grubero respondit et Societas lesu in Russia per breve d. d. 7. Martii 1801 approbata est. De nomine „magní magistri Melitensium“ guod Paulus affectaverat statutum est, ut cum impe­ ratori nec concedi nec Adimi posset, potestas spiritualis et mili­ taris separarentur, illamague papa ipse sibíi reservaret, hanc tribu­ eret imperatori. Omnia optime procedebant, cum Paulus subito 11 Martii 1801 interfectus est. Tamen valde dubium est, fueritne amicitia papam inter et imperatorem diu duratura, cum Paulus in­ constantis animi esset negue rationibus a religione repetitis du­ ceretur. II. Alexander 1,gui ei successit, Benvenuti, gui tum Petropoli negotia papae gerebat, cum ei gratularetur, nuntiavit se codem modo erga sedem Romanam gerere velle, guo Paulus se ges­ sisset. Papa ipse imperatori scripsit de legatione stabili Petro­ poli instituenda; se iam Msg. della Genga hoc munus comimisisse. Sed gui rem publicam administrabant, diu de re deliberabant. Imperator papae per litteras 26/VIIl respondit promisitgue se ca­ tholicis amanter esse consulturum. Čum collegium Polocense vi­ seret, tesuitas ob eorum labores laudavit segue guicguam habere guod desideraret negavit. Verum paulatim Diestrzencewicz inva­ lescebat, amicos guaerebat et sibi conciliabat et mox ab imperatore impetravit, ut in pristinam dignitatem restitueretur per collegium ab imperatore ad investigandam eius causam institutum. Ouae res ecclesiae catholicae multum obfuit. Accedebat, guod imperatoripse complura decreta edidit ecclesiae valde inigua. Nam tribunal ec­ T* 92 clesiasticum constituit ex omnibus Russiae partibus in causis civi­ hbus adeundum atgue causas spirituales singularum dioecesium propriis tribunalibus commisit in guibus de negotiis ecclesiasticis secundum leges ecclesiasticas et civiles iudicaretur. Hoc instituto certe contentionibus inter potestatem civilem et ecclesiam sedandis provisum non est. Nec facile erat leges cCiviles cum legibus ec­ clesiae componere. Ouomodo enim monachi secundum leges et regulas suas vivere poterant, cum lege civili omne commercium cum superioribus extra Russiam constitutis vetaretur? Praeterea catholici orientales Romae uniti iuribus fraudabantur, ad guod pro­ bandum illud Pauli [. adhibebatur: unitos coniunctos esse aut cum orthodoxis aut cum catholicis, ipsos per se iam non stare; ergo eos debere conformari aut his aut illis. Interim Consalvi, gui Russiae erga papam studium et favorem etiam ob difficultates politicas retinere cupiebat, legatum guaerebat, cui difficilia cum aula Russica tractanda negotia committeret. Electus est tandem Thomas Arezzo (349). Oui Viennam profectus subito ob difficultates de ordine eguitum Melitensium ortas ibí Consistere tussus est. Alexander ením, cum Melitensium studio non €0 ar­ deret guo Paulus, titulum magní magistri huius ordinis renunti­ averat. Cum novus creatus esset, gui non erat e sententia Russiae, difficultates sunt ortae. Ouibus compositis Arezzo Petropolim per­ rexit ire et honorifice exceptus est. Sed tres guattuorve tantum menses el concessí sunt atgue postulatum est ab eo, ut ab omni actu turidico abstineret. Omnibus episcopis excepto Siestrzencewiczio cun1 €0 magnus usus erat. ui ab eo ut sibi suae facultates pro­ rogarentur petierunt et impetrarunt. Etiam Siestrzencewicz cata­ logum suarum facultatum composuit (368). Oui guidem facile ab imperatore eiusgue cancellario, sed non a legato papae approbatus est; lis enim concessis archiepiscopus Mohilevensis alter papa evasisset. Omnes enim omnium rituum catholicos suae dicionis fteri volebat, infinitam potestatem de ordinibus religiosis guae etiam ad eos ab ordine revocandos pertineret petebat, beneficia ecclesia­ stica et causas matrimoniales suo arbitrio committi cupiebat. Arezzo hunc catalogum Romam misit, ubi congregationis iudicio subiectus et omnium consensu repudiatus est. Cardinales horrore et indigna­ tione affecti Siestrzencewiczium pro hoste ecclesiae habebant. Ouod Arezzo confirmavit, gui eum nomine „flagelli ecclesiae“ insignivit. Posteaguam Arezzo Petropolim relinguere iussus est, ab impe­ ratore impetravit, ut ipse sua auctoritate renovaret facultates, guas nuper a Pio VÍ. obtinuisset. Aliae difficultates occurrebant in constituendis episcopis et in clero excolendo. Princeps guidam importunus erat in affectando episcopi honore. Cum alii fautores in commendando homine in­ digno nihil profecissent rem ita instituit, ut imperator ipse se velle eum sine mora episcopum fieri nuntiaret. Vilnae seminarium insti­ tutum est, guo optimos totius Russiae et Poloniae alumnos mit­ 03 tere episcopi iussi sunt. Ouod inviti faciebant propter plurima incommoda et pericula (379, 380). Meliorem sortem Alexandro regnante catholicí orientales Romae uniti nacti sunt (380—388), etsi ne apud e0s guidem omnia Se­ cundum leges ecclesiasticas acta sunt. Ouorum episcopus sacer­ dotem aguendam (Krasovskij vocabatur) Petropolim miserat, gui multum de Latinis catholicis conguerebatur. Siestrzencewicz enim 8000 unitos cum 24 sacerdotibus et 22 ecclesiis invitos ad ritum Latinum transmiserat. Cum hi sacerdotes sermonem latinum non callerent, libros ad id aptos typis impresserat, litteris linguae la­ tinae eorum consuetudiní accommodatis; ut hik, kwi, kalix). Jidem postulaverunt, ut in collegium ecclesiasticum adrmitterentur; id guod iis concessum perniciei fuit. Siestrzencewicz ob violen­ tam illam ritus mutationem reprehensus et orientalibus unitis com­ plures ecclesias reddere iussus est. Dum catholici ita variis modis premuntur, Alexander de le­ satione Romae constituenda cogitabat, privatae utigue, non eccle­ siae utilitati consulens. Etiam legatus iam electus erat můltisgue praeceptis instructus (390) (ut provideret, ne papa nimiam cleri potestatem haberet et sim.), sed nunguam Romam pervenit. Primo enim legatus morbo implicitus est ideogue in Russia retinebatur, postea legatio est retractata, cum omne inter imperatorem et pa­ pam commercium diremptum esset. Cuius tristissimi eventus causa erat Verněgues guidam, patria Gallus, Romae degens, gui regno favebat, liberam rem publicam oderat et contra eam pugnabat. Cum Napoleon ideo a Consalví secretario status postularet, ut sibi traderetur, ille ab imperatore Russorum petiit, ut civitate Russiae donaretur. Anteguam diploma accepit, libertate privatus est, uti Galli postulaverant, sed humanissimo modo in palatio guodam servabatur omnesgue vitae commoditates ei sunt concessae. Sed Pius VII. et Consalví in maximas angustias adducti sunt et nescie­ bant, guid eo facerent, postguam civitate Russiae donatus est. Imperator enim Russorum novum cívem Suo imperio subiectum fradi vetuit, eum pontifici permisit et postulavit, ut proprium col­ tegium constitueretur ad Verněgues iudicandum. Napoleon rem non probavit. Re diu agitata et deliberata Verněgues tandemtra­ úitus est, cum hoc Romae optimum videretur esse consihum. Sed vix hoc factum erat, cum Cassini, gui tum Romae ne­ gotorum Russiae curator erat, intercessionem fecit Romamaue sine mora religuit. Omne inter Romamet Petropolim commercium intermissum est. Arezzo agentibus id maxime Siestrzencewiczio et coetu philosophorum abire iussus est, potestate conveniendi im­ peratoris ei non facta. Dresdam profectus operam navabat, ut revocaretur. Rem eo facilius se obtenturum Speravit, guod papae rogatu a Napoleone Vernegues libertate donatus erat; sed spes cum fefellit.. Ouin etiam eius auditor, guem Petropoli religuerat, ex urbe discedere iussus est negue maximi momenti negotia per­ icere potuit. Per annos 20 nullus legatus pontificis in Russian 94 venit. Anno demum 1824 Alexander commercium cum Leone XII. renovabat. De hoc scriptor proximo volumine aget. Ouod mox edi posse ad praeclarum hoc opus plane perficiendum speramus. Aď. Buder. Victor Frins S. J.: De actibus humanis. Pars III. De formanda conscientia. f'riburg. (Herder)1911(VII, 312) M.5-—=K6—. Hoc volumen maximam partem spectat ad formandam con­ scientiam. Maxime id scriptor assegui conatur, ut ostendat nihil obstare guoinminus Cconscientiam formemus secundum. principia probabilismi moderati, si de obiectiva morali gualitate ali­ cuius actionis nullam certitudinem adipisci possumus (in dubio de licito vel illicito, non de valore aut fine necessario) p. 147- -293. Omnia, guae scriptor profert, plane, guiete, perspicue dicta sunt. Maxime autem ideo laudandus est, guod imprimis voces incertas, ooscuras, nondum definitas, perperam adhiberi solitas, subtiliter et clare exponit. Ouae statuit, rationibus firmis. et sravibus demonstrare conatur. In fontibus conguirendis et adhiben­ dis diligentissimus est; ut antiguissimis patrum scriptis ifa recen­ tissimis libris commode utitur. Ut exemplum afferam, affert aucto­ ritatem s. Augustini De coniug. adulterinis I. 1, c. 26. 28; De fide et operib. c. 19. 35; Ep. 54 ad lanuarium c. 2, n. 2 seg.; s. Ambrosii In Ps. 118, serm. 5, n. 37; s. Gregorii Naz. Or. 37 „In sancta Jumina“ n. 18 sg.; s. Basilii Ep. 188 cn. 1, c. 10 ete. — ad probabilismi principia confirmanda. Gua­ propter opus, guod scripsit, multum confert ad hanc guaestionem magis illustrandam et compleadam nedgue solum ad usum sed etiam ad rationem momentum non mediocre affert. Id sine dubio assecutus est scriptor, gui probabilismum moderatum defendit, ut gui alias sententias seguuntur, ad rem accuratius Considerandam ac­ cedere cogantur; guamguam novissimis temporibus Controversias de probabilismo acerrimas esse paulatim desiisse negari neguit. Auae res ipsa peropportuna fuit scriptori, ut adversarios ad cal­ culos vocaret. F. illud guogue rursus monet, aut nubum inter mo­ deratum probabilismum et doctrinam 5. Alphonsi esse discrimen, Si usus Spectetur aut adeo exiguum, ut fere neglegi possit. Sed distinctas notiones habere etiam hic magno emolumento est ef commodo, praesertim cum sine lis errores haud ita leves commtitti possint. Apologetis certe in hac re claritate hoc potissimum tem­ pore opus videtur esse; guapropter haud scio an etiam ad iuven­ tutem catholicam imprimis litterarum studiosam ab opinionibus falsis conservandam utilis sit. Caspar Bandenbachor. Fr. Snopek,Konstantinus-Cyrillus und Methodius, die Slaven­ apostel. Ein Wort zur Abwehr fůr die Freunde historischer Wahrheit. Kremsier 1911. Operum academiae Velehradensis tomus I. 471 pp. in 8. Propter insignes difficultates, guibus indagatio virtutum ac vitae SS. Constantini-Cyrilli et Methodii, apostolorum Slavorum ex pe­ 95 nuria fontium Subiacet, diversae guaestiones, guae de illis tempo­ ribus moventur, diversissimas guogue et inter se maxime oppositas solutiones sortitae sunt. Disputatio inter doctos viros modofervet: at, pro dolor, non omnes rerum harum scriptores ex causis, sed multi magis ex animo minus bene affecto argumenta et rationes videntur promere. Nonnulli res ecclesiasticas ignorantes et ius canonicum flocci pendentes duos fratres contra Romanarn ecclesiam pugnasse putant, gentes Slavicas ad schisma seducturos. Legendae, guae vulgo pannonicae dicuntur, professoris Berolinensis Brůckner sententia Moravicae dicendae sunt et defi­ cientibus aliis fontibus maximi faciendae, cum ab ipso S. Methodio adiuvantibus eius discipulis aut ab his conscriptae ipsius Sancti mentem et vitae rationem ingenue exponant. Epistulae summorum pontificum, excepta Hadriani epistula, guae non exstat, ex mente et argumento harum legendarum interpretandae sunt. 5i res ita se habet, negari iam non potest Constantinum-Cyrillum et maxime Methodium Romanos pontifices ludibrio habuisse nec fuisse apo­ stolos verae et integrae fidei Romanae catholicae, sed propugna­ tores schismatis orientalis, amicos et adiutores secretos Photii patriarchae, nec venisse in Moraviam precibus ducis Rastislai ductos sed desiderio omnes Slavicas gentes ad Graecorum schisma traducendí orientalemague ecclesiam iam iam deficientem conftra occi­ dentalem sive Romanam confirmandi et roborandi. Slavicas genties seducere voluerunt liturgia Slavica, dua si diutius viguisset a vivendi et agendi ratione occidentalium seclusae nunguam ad scholas erigendas pervenissent, cum in liturgicis Suis orationibus et precibus lingua usi essent, guam jam a pueris novissent et cotidiano usu optime sine magistris tenuissent. Litureia Slavica gentibus Slavicis valde obfuisset, negue aliter iudicare possunt, guicumgue docendi populi morem cum modo orandi sacerdotum non conftundunt. Institui sane populus non potest nisi lingua, guam a pueris unusguisgue intellegat, liturgia autem et lingua liturgica non est nist sacerdotum. Sacerdotes autem cum maximo fructu discunt linguam antiguam, aliter enim mentis cultura necessaria non obtinetur. Liturgia slavica introducta sacerdotibus Slavicis aditus ad sacerdotium adeo facilis factus est, ut omnem excolendae mentis Curam deponerent negue scholas erigerent, cum earum necessitatem et utilitatem vilipenderent. Hac ratione Briickner in recentissimo iudicio, guod de libro sacerdotis Snopek in „Góttin­ gische gelehrte Anzeigen“ 1911 I. 593. 609 evulgavit, exponit, guid. de opere SS. Cyrilli et Methodii sentiat. Itague operae pretium fuit, hanc diiudicandi vel potius con­ demnandi rationem, ne alii recentiores scriptores eam seguerentur, serio considerare et guaestionem serio et diligenter instituere. Sa­ cerdos Snopek, custos bibliothecae principum et archiepiscoporum Olomucensium, cui auxilium librorum non defuit, plurimas com­ mentationes cum lingua latina tum bočmica in variis commentariis edidit; hoc libro germanica lingua suas commentationes compre­ 96 hendit et totam rem iterum novo modo scrutatur. Primo libros et libellos de SS. Cyrillo et Methodio prelo subiectos enumerat, adversariorum sententiam breviter exponit ac denigue ad rem ipsam serio agendam viginti capitibus totam materiam perspicue com­ prehendit. Primis guattuor capitibus legendarum, guas dicit pan­ nonicas non moravicas, guia hoc nomen iam dudum in usu est, originem, fidelitatem, aetatem, cui adscribi possint, scriptorem coni­ ciendo momentum investigat et concludit, omnes has legendas non saeculo nono, ut Brůckner opinatur, sed saeculo demum decimo compositas esse, negue ipso S. Methodio auctore aut ab eius discipulo Clemente conscriptas esse, sed a guodam scriptore sae­ culi decimi, gui noverit haereses Paulicianas, et addictus schis­ mati Graeco negaverit processionem Spiritus Sancti a Patre simul et Filio. Auod obicit Brůckner, in legendis non commemorari, Hungaros ex Suis sedibus erupisse et Moravos vicisse regnumaue eorum delevisse, nihil valet, cum silentium de hac re facillime ex aliis causis explicare possimus. (Vide Góttingische gelehrte An­ zeigen 1911 p. 598.) Nihil enim refert ad rem, guam scriptor legendarum sibi proposuít, ad ritum scilicet Slavicum contra Graecos murmurantes defendendum. immo huic rei obtinendae obfuisset, Si opus S. Methodii eiusgue discipulorum tam infelici fortuna inter­ jisse Graecis dixisset. Hinc eodem Studio, guo scripsit libellum, tacuit de victoria Hungarorum. Scriptorem legendarum Snopek putat esse Clementem, sed non clarissimum episcopum huius no­ minis et discipulum Methodii, verum alium, asseclam Photii eius­ gue schismatis. Rationem huius rei reddit in alio capitulo, ubi discipulos S. Methodii ostendit omnes veros catholicos fuisse. Ini­ tium misstonis Moravicae petendum non est, ut professor Briickner contra suam opinionem de antigua origine legendarum opinatur, a voluntate SS. Cyrilli et Methodii, Slavicas gentes per ritum Slavicum ad orientalem ecelesiam pervertendi, dguod argumentis nullo modo demonstrari potest, sed ex Rastislai ad caesarem Constantinopolitanum legatione, guod Snopek in guinto. capite compluribus argumentis veri simile reddit. Litem, guam exortam esse ait Brůckner in Moravia inter sacerdotes latini ritus et Cy­ rillum ac Methodium, longa disputatione sexti capitis nulla niti ratione Snopek ostendit. Moraviam nullius fuisse partem dioe­ ceseos, negue parochos aut animarum curam regularem habuisse aetate SS. Cyrilli et Methodii, sed fuisse tum terram liberam, guam auilibet missionarius verae fidei occupare potuerit. Ouo factum esse, ut SS. Cyrilus et Methodius missionem incoharent non petita facultate ab alio ordinario nisi a Ssuo episcopo, dui €is permisit, ut in alienam terram migrarent. Haec plurimis demonstra: argumentis ex historia Moraviae antiguissima petitis. Nihilominus fratres Cyrillus et Methodius postguam complures annos in Mo­ ravia laboraverunt, Romam profecti sunt, ut summo. pontific: rationem redderent de omnibus, guae in Moravia inter Slavos peregissent, atague maiores facultates sibi impetrarent. Romae a 97 summo pontifice ut amici honorifice recepti sunt. Licuit ipsis ritu Suo sacra peragere, negue erat, cur, guod Brůckner sumebat, se de usu peregriní ritus purgarent. Rationibus a scriptore relatis satis efficitur res, etsi testimoniis deficientibus magis ex aliis litteris et rebus factis eruenda erat. Saltem de privilegio archiepiscopatus Methodii latissime disputat et in octavo capite insuper rationes indagat, ob guas Hadrianus papa liturgiam Slavicam concesserit. Brůckner frustra conatur in iudicio de hoc opere in „Gottingische gelehrte Anzeigen“ impresso argumenta allata a Sm. evertere et ex morum Hadriani et Joannis VIII. diversitate efficere, non Ha­ drianum sed loannem primum fuisse, gui liturgiam Slavicam per­ miserit. Non enim habet, unde loannem papam VÍIÍ honorum cupidum et versutiae plenum doceat, gui officium summi pontificis aliis rebus postposuerit. Omnes fere auctores, uno Brůcknero excepto, papam loannem verum et magnum pontificem fuisse dicunt. Sed Brůckner animum paparum sibi effingere videtur, gui ipsi placeat, non gui ad testimonia et fontes historicos guadret. Contra verius Sn. negat, loannem liturgiam Slavicam potuisse con­ cedere, nisi Hadrianus papa Methodio antea hanc facultatem de­ disset. loannem papam non aulica guadam prudentia ductum, sed iuvandorum Slavorum causa liturgiam Slavicam concesisse capite nono fuse demonstratur. In decimo capite Methodii cum germa­ nicis episcopis lites de iurisdictione in Pannonia traciantur et un­ decimo Methodii in rebus fidei orthodoxia defenditur praecipue in dis, guae de processione Spiritus Sancti non a Patre solo sed etiam a Filio disputabantur. Nihilominus Briickner suo de auctore legendae iudicio fretus guod verum esse omnes alii negant, rursus repetit, Methodium in his rebus non stetisse a parte Ro­ manorum pontificum sed Graecorum patriarcharum. (Góttingische gelehrte Anzeigen 1911. I. 602-—603.) At non modo ipse Metho­ dius archiepiscopus, sed etiam discipuli eius in rebus fidei cum Romanis pontificibus consenserunt, ut in capite undecimo clare exponitur. Ouae seguuntur de Wichingio et Svatopluco amborumaue agendi modo, lis ex parte confirmantur ea, guae prius de liturgia Slavica in Moravia dicta sunt; sed fortasse nimis accusatur Wi­ chingus, cum non ipse solus sed temporum ratio et imprimis periculum ab Hungaris imminens effecisse vídeatur, ut dux Mo­ ravorum a Graecis ad imperatorem Germanorum transiret. C. 17. paucis exponit, guae ex argumentis supra allatis contra opinionem a professore Brůcknero defensam seguuntur, atgue iterum, ut in c. 15. ostendit, Brůcknerum non in omnibus sibi constare. In ca­ pite 18. contra Hýbl, gui nititur, litteras loannis papae, guibus hturgia Slavica concedebatur anno 1880 datas, suppositas esse, guemgue J. Jakubec et A. Vašek secuti sunt, demonstrat etsi non n forma originali hae litterae ad nos pervenerint, at dubitandum non esse, guin ab eo scriptae sint. Hiaec opinio vel ex €0 satis pro­ batur, guod hae litterae etiam in registro papali, guod olim in 98 bibliotheca Cassinensi PP. Benedictinorum servabatur, suum locum habent. Ipse Brůckner in his rebus cum Ssacerdote Snopek sicut etiam E. Caspar, V. Novotný consentit et bene exponit, verba auaedam ex Ioannis lifteris transiisse in litteras papae Stephani, sed aliud in his atgue in illis iis significari. Addit Snopek, guid sentiat de duabus homiliis nuper editis et discipulis S. Methodii tributis; guas non putat esse Clementis episcopi, sed cuilusdam Clementis Hrabri, gui post Clementem Methodii discipulum fuisse dicitur. Putarem sufficere, ostendisse, has homilias minime esse posse Clementis discipuli S. Methodii. idem dicendum videtur de legenda Naum. Mague. ut concludamus, opus guod indicavimus, insigne sci­ entiae et rerum perscrutandarum rationis specimen est, licet ex­ ponendi modus nonnunguam nimis diffusus sit et argumenta non satis dilucide explanentur, Cum materiae undeguague. collectae acervo nonnunguam fere obruantur. Haec tamen ad formam magis pertinent guam ad ipsam rem. Guare operum academiae Vele­ hradensis tomum alterum omnibus priscorum temporum Studiosis sollicite commendaimus. Oeniponte. A. Króss. Report of the Nineteeníh Eucharistic Congress. London 1900. Adrěan Forteseue, The orthodox Church and the holy Eucharist p. 238 ad 253. Jiles Lebreton, Le dogme de la Transsubstantiation et la Christologie Antiochienne du Ve siecle p. 326—346. Bessarione. Anno XIV—XV (fasc. 108—118). Roma 1909—1911. „Lr Palmieri,Le divorgenze dommatiche, disciplinari € li­ turgiche tra le due Chiese di Oriente e di Occidente. XV.p. 1 ad 12; 161—178; 273—280 (ubi epistula Theoriani e cod. Vaticano 1451 editur) ; 297—311. bu Pabnievi,Lastoria, la data ed il valore simbolico del Sinodo di lassy (1642) XV p. 16—353. Aaa.Palmieri,La divinitá e personalitá dello Spirito Santo secondoji Padri Anteniceni. XVp. 372—388. P. distingucndum esse ait hoc: Notio divinitatis et personalitatis Spiritus Sancti apud Patres antenicaenos erat clara, sed erant ambiguae locutiones et voces, siguidem formulace theologicae nondum erant fixae. Ouapropter ad defendendum dogma catholicum oportet segui regulam a Mg. Freppel statutam: Primum e claris verbis Oportet nos statuere guid docuerint et de­ inde his locis explicare locos obscuros. Itague colligit locos claros gui apud S. Clementem, S. Ignatium S. Polycarpum, Hermam, lustinum inveniuntur. Basile Catan. Les Eglises d'Orient XV 179—180. Gerasimus Messara, metropolita graecus orthodoxus Berythi in Sy­ ria, enuntiavit, guae controversiarum inter Occidentales et Orientales ca­ pita statuenda essent. Ouae sunt: primatus Romani pontificis, purgatorium, sors bonorum et damratorum post mortem. Basilius Cattan colligit se­ 99

riem locorum ex Ecclesiae graecae monumentis ad defendendum dogma catholicum de purgatorio et de felicitate tustorum post mortem. Mons.NiccoloMarini,II Primato di S.Pietro e dei successori in S. Giovanni Crisostomo XV 341—371 S. loannes Chrysostomus distinguit Petrum ab aliis apostolis. Ratio autem huius distinctionis semper redit eadem, etsi sub aliis verbis: id est: guia „Petrus est chori apostolorum princeps, os discipulorum, columna Ecclesiae, firmamenfum fidei, Confessionis fundamentum, orbis terrarum piscator, gui genus nostrum ex profundis errorum in caelum adduxit“, hoc est guia Petrus habet primatum iurisdictionis. Atgui ratio, guae constanter redit, non potest tribut impetui cuidam oratoris aut indiligentiae sed in­ timae tantum persuasioní Chrysostomi: praesertim si haec ratio necessario guodam nexu psychologico se praebet sicuti in Homilia In úllud Hoc scitote, ubi etiam díssentit a synopticis, guorum nemo Dominum a Petro solo interrogatum esse refert; cf. similem locum P G XLIX c. 208. — — Septem locos W. considerat, guorum primum affero ut argumentorum eius exemplum. In Homilia supra parabolam De decem millium talentorum debitore (P G t. L I. col. 29) S. Doctor de Petro loguitur, gui solus prae aliis discipulis, interrogat magistrum: GAuotiespeccabit in me frater meus et remittam li? usgue septies? Et dicit: «) „Petrus chori apostolorum princeps, os discipulorum, columna ecclesiae, firmamentum fidei, confessi­ onis fundamentum, orbis terrarum piscator gui genus nostrum ex profundis errorum in caelum adduxit. Oui ubigue fervidus et libertate plenus, immo potius caritate guam libertate, tacentibus omnibus accedens ad magistrum dixit: OAuotiespeccabit in me frater meus, et remittam ili? usgue septies ? (ibid. col. 19). Et inferius. d) „Ouibus auditis Petrus ore hiante, stupens constitit; non de se tantummodo sollicitus, sed et de illis, gui eius fidei committendí erant“. (ibid. col. 21). Ex naturali nexu idearum seguitur hic S. Doctorem reddere rationem, cur Petrus loguatur, dum alii discipuli taceant. Ratio est igitur «) duia Petrus est princeps, os columna firmamentum etc. tali enim logui convenit prae aliis. d) guia eius fidei alii sunt committendi: interrogationibus igitur curam aliorum ostendere debet. Si ergo hi tituli sunt ratio valida loguendi prae aliis discipulis: his titulis S. Doctoris W. aliguid veri sigmficari censet; etenim si veri non essent, sed ficti, Petrus nullam haberet rationem lo­ guendíi aut ita agendi, et ratio allata a S. Doctore nulla esset. Si autem hi titulí veri sunt, seguitur Petrum habere primatum iurisdictionis. Etenim «) si Petrus est columna Ecclesiae, firmamentum fidei, confessionis fun­ damentum, ipso dempto ruit Ecclesia, fides et confessio; si ipse est pisca­ tor orbis terrarum, in hoc ipso orbc alii non possunt esse piscatores nisi sub ductu eius. ») Si alii sunt eius fidci committendi, a Christo sunt commiftendi: ergo Petrus habet ius divinum ad hos titulos et in aliis respondet huic iuri strictum officium. P. War. Chaine,La consécration et Vépiclése dans lecMissel éthiopien. XIV 181. 209. Anaphorae missalis aethiopici guattuor tantum (in Latinum) conversae cditae erant; Č/Ď. hic edit rursus illas guattuor anaphorarum formulas con­ secrandi et praeterea alias e decem anaphoris nondum editis; adiungil 100 etiam epiclesin si inest. His locis ut Ecclesiae aethiopicae documentis dogma catholicum de vera Christi in Eucharistia praesentia confirmatur. Mons. NřecoloMarini, ITIXIVanno del Bessarione c l'"unione delle Chiese orientali dissidenti. XIV1—10. dAdww.Palnderi,1] progresso dogmatico secondo la teologia cattolica e la teologia ortodossa. XIV11—34.137.180. A. Gracieux,L'élément moral dans la théologie de Khomia­ kov. XIV 358—366. P. Cirillo Karalevsky, Documenti inediti per servire alla storia delle Chiese italo-greche. XIV 384—423. I. Documentum. Josephus Schiro Archiepiscopus, respondit ad guaedam aguaesita a S. Congregatione proposita circa usus et ritus Italo-Graecos antiguos, modernos et Italo-Albanenses. II. Documentum. Collegium graecum anno 1591 commissum est curae Societatis Jesu. Exhibetur diarium hulus collegii, guod respicit annos a 1591 ad 1595. Notatu dignus est progressus síve physicus sive moralis in directi­ one alumnorum. Bl. Črescimone.

Interrogationes et responsa.

Ad auaestiones de peccati virtutisaue natura (AAVVII 212—215).

Ouaestiones propositae mag­ Dann BONDPOCLIBB311AAITCIE­ na ex parte a theologis ortho­ HOIL UACTIL CBOEIL CL. TOUNUM doxis iudicantur esse casuisti­ BDBILA IIDABOCIABNAVO COBNAUTA. cae, non pertinentes ad dogma­ KASVYNHCTIIEHIDIL C BOETVTE NB ticamHlustrandam;|guare|frustra vel moralem christianam Da3bICHETHNO XPNeTANCKATO BŘPO-I-HDABOVTOHIT. NOUCMY 1 auaererentur inlibrisorthodoxis CTADAVTLCA MAÍVPTLITO TOBOTV 1IX'B de tis iudicia. Eae enim apud Da3CVIRTÉNI BB IIDABOCIABNBIXT nos. guaestiones explicantur, KHIIBIXNb HCTOJHNNAXBÓBIJO guae ad ipsam rei naturam ÓDL NAMDACILIMB. M NACE CTA­ recta et aperte ducunt; sed BSLTCSLOBONDOCHIIDIATMO1SICIIO auaestiones indols casuisticae, OTHOCSMNOCÍIRB CVIHOCTBYUB. ad intellegentiam communem W BONDOCA CB. NAPDARTODOML­ a vitae usu alienam pertinentes, VABYHCTITUCCKNM B. OTITOCÍITIHOCH negleguntur. Nb. OÓTACTITL. OTBACUCITNPIXG H Ouatenus tamen guaestiones HONTDILTOMMLINb©NB.SKIIBITH propositae aligua rátione ad JIOTNUCCKNNXDB CONÓDAAKCINI. OH ipsam doctrinam dogmaticam JIC BOBÓVI/LUOTCSI. tinent,in.notissimis|nostrisvel moralem orthodoxam per­ BONIPOCAXNT|OPROCHIATOCHa­Uroae KacaeTc4 8D Baunixb operibus, guibus theologicae KOT0-T1160 CTODOHOT Kb CVIHOCT­ 101 disciplinae universae tractantur BY IIDABOCIABHAVOBBpo-H-Hpa­ ataue in peculiaribus commen- BOVACHIM,TO BCC 3TO pa3BAC­ tationibus explicantur.*“)IHLX'5©ÓOVOCTOBCRIXG—CHCTO­ HCHO Bb OÓNCNBBBCTIIBIXBHA­ MAXB II 13CI1BTOBANMAXP. IIporoiepen H. Ma1nHoBckKii.

De genere guaestionum a nobis tractandarum. Cum guaestio, guae vocari solet „ecclesiastica orientalis“, plurima contineat, non indicabimus nisi capita. Primum guaerendum est, in guo separatio illa ecclesiae, guae schisma vocatur, gua duae partes ecclesiae inter se nunc disti­ nentur, consistat (cf. e. c.**) SI. 1.th. I 148. V 183; A. Conv. Vel. [ 77); guomodo utrague pars ad Corpus Christi pertineat (AAV VII 42 SI. I. th. HI 291 I 148. 249; ACV | 21; II 53); guomodo schisma ab haeresi differat, etsi implicite negetur doctrina revelata de primatu ecclesiae (SI. I. th. V 183; V 116; AAVVÍI 38); guae doctrina tribuenda sit ecclesiae separatae ut propria (SI. I. th. II 291. V 183. VI 6); guod ius ecclesiasticum habeat (SI. 1. th. II 65. 286. 295. V 43; ACV II 52; JI. I. th. VÍ 60). Deinde, guid hanc schismatis naturam conseguatur, explicandum est: Ouae sint officia catholicorum singulorum erga ecclesiam se­ paratam, erga €ius ministros, erga singulos orthodoxos generatim, et separatim in casu necessitatis spiritualis, guae officia orthodoxi erga catholicos, guos separatos a vera ecclesia esse putant, ha­ beant (ACV I 75; AAV VII 18. 189; SI. 1. th. V 123); guae com­ municatio sacrorum utrisgue sit vitanda (SI. I. th. II 280); guomodo auctoritas ecclesiae separatae valeat: guam vim tribuere possint orthodoxi decretis universae ecclesiae separatae (SI. | th. IV 252; HI 262; AAV VII 29); de vi librorum symbóolicorum et decretorum patriarchae Cp. (AAV VII 32. 35); guomodo unitati (SI. 1. th. VI TT. 188; V 119; II 262. 325; I 272) et libertati (SI. I. th. VI 120. 1 182. [ 186) et incrementis progressui temporum convenientibus (SI. I. th. IV 347) consuli possit in ecclesia separata; num Spiritus S. in ecclesia separata impediatur in operando: possitne sanctitas eximia apud orthodoxos inveniri (AAV VH 126; SI. I. th. VÍ 253, I 114. 154); ete. (SI. 1. th. IV 113; VI 252; AAV VII 16. 19). Fum causae exponendae sunt, propter guas schisma perse­ veret, item causae, guibus ortum sit; Cur orthodoxi separati ma­ neant (SI. I. th. IV 347), guibus causis in retinenda hac condicione confirmentur (SI. I. th. I 270. V 190. 248. VÍ 17. 78 etc.); guid catholici ipsi ad id contulerint (rebus neglectis vel etiam male factis: *) Commendari potest etiam ep. Michaelis liber Hat oBanreziemm*. HorraBa 1911. Red. **) Plura ex Indice rerum I. lustri Slav. I. th. peti possunt. 102 stantinopoli commissis, nimio nationis propriae vel rei publicae ritu orientali minus aestimato, calumniis, sceleribus a Latinis Con­ studio, morum pravitate, neglecta prudentia vel ratione in negotio corcordiae unitatisgue restituendae etc.; cf. SI. I. th. V 58. 116; AAV VII 16. 19); guomodo protestantismus eiusgue sectatorum auctoritas huc pertineat (SI. 1. th. [1 36. [II 14. IV 310; AAV VII 108); cur apud orientales studium unitatis restituendae desideretur (Si. I th. II 305. 324. VÍ 25). Origo schismatis num etiam catholicorum peccatis tribuenda sit (SI. I. th. VI 186; VI 61. 253; V 57. IV 112. 316. III 326. 372); studione Romanorum Pontificum imperii orbis obtinendi an eorum contemptui sui (SI. I. th. VI 187. II 181). Post de condicionibus unitatis restituendae agendum est ef guaerendum, cur conatus, gui hucusgue facti sunt, in cassum re­ dierint (SI. I. th. V 118). Itague exponendum est de modis, guibus studium unitatis restituendae apud orientales excitari possit (Sl. I. th. II 155. 233 Hi 198. V 63. AAV VII 186); de scandalis tol­ lendis (AAV VII 20. 117. 206); de opinionibus praeiudicatis ca­ tholicorum tollendis (de ritu orientali: SI. 1. th. I 233. V 55. 185. VI 151; de absolutae uniformitatis praestantia ete.); item de ortho­ doxorum opinionibus praeiudicatis tollendis (ACV III, II, 4); de protestantismi auctoritate apud orthodoxos evertenda; de modo tractandi guaestiones controversas (SI. I. th. V 181. VI 184; ACV Hi, I, 4 -5); de fontibus, unde argumenta sumenda sint (ACV II 11. 64; AAV VII 107; S51.I. th. III 291). Praeterea simul investi­ gandum est, guae orientalibus concedenda esse videantur (SI. |. th. IV 196. V 54. AAV VI. 208). TFum vero singulae guaestiones controversae diligentissime tractandae sunt; imprimis eae sententiae, guae cum schismate ita conexae sunt, uf, si non tenerentur, in schismate perseverari non posset (non posset enim, nisi teneretur, Christi ecclesiae posse auctoritatem deřiniendi dogmata deesse: AAV VIÍÍ28. 37; SI. / th. IV 259; concilium Florentinum nullius esse auctoritatis; SI. i. th. IV 198; I 270. III 216. IV 71. V 118) et eae, guae auctoritate ecclesiae orientalis confirmatae sunt, velut de „Filiogue“ symbolo fidei inserto (Si. I. th. IH 153. Ii 198. 370. V. 82. 172); de Spi­ ritus S. processione (Sl. I. th. I 79. HI 106. 2590. IV 355. V 92. 121. 165. 199. VI 31); de primatu Romani Pontificis (SI. I. th. I 216. VI 131. AAV VII 135; SI. 1. th. V 120 AAV VII 135. 6; SLI. th. VI 130. 254; IV 26; AAV VII 179; SL 1. th. III 12. 326; IV 319: AAV VII 206); de eiusdem auctoritate in docendo (II 148. IV 20; AAV VII 135.242); de purgatorio (SI. I. th. II 158; AAV VII 132): de B. Maria V. excepta a peccato originali (SI. I. th. I 154. III 101. VI 190; AAV Vli 5); etiam guaestio de modo baptizandi huc pertinet (SI. I. th. III 279. IV 198). Praeterea minime neglegendae sunt sententiae theologorum orthodoxorum magis privatae, guibus discrepant a theologis ca­ tholicis. Investigandum est igitur etiam de iuridismo theologis 103 catholicis in doctrina de peccato original, de redemptione, de meritis, de indulgentiis etc. obiecto (SI. I. th. I 160. IV 310; AAV VIN 208. 248; SI. 1. th. II 63; AAV VII 132. 162 ACV II 104); de dogmatum progressu (SI. I. th. Vi 20. 128; AAV VII 22. 135. 147. 207); de ecclesiae notione (Sl. I, th. IV 203 AAV VII 115*) et forma (Sl. 1. th. I 88. II 156; AAV VII 242; de conciliis oecu­ menicis SI. 1. th. III 242. 328) et munere (SI. I. th. VI 148 AAV VH 74); de iustorum post mortem condicione (Sl. I. th. II 306. II 195. 364); de divortio (SI. 1.th. II 17. 60. 106. IV 272. VI 26. AAV VII 197); de matrimonii ministro (Sl. I. th. I 102. 207. [I 153); de ministro et de efficientia sacramenti confirmationis (SI. I. th. IH 66. 373); de ordinis charactere indelebili (AAV VII 108); de con­ dicione apta ad unctionem infirmorum adhibendam (SI. I.th. [I 366); de epiclesi (SI. 1.th. V 121. VI 130 AAV VII 135 ACV 156. li 135), de transsubstantiatione (SI. 1.th. V 119. VÍ 55; AAV VII 207), de communione sub utrague concedenda (AAV VII 17); de peccatis contritione perfecta delendis (51. 1. th. VI 204. 208. 224) ; de sa­ cramentorum efficientia (SI. 1.th. II 239. NI 321. V 143); de tuti­ orismo (SI. 1. th. I 65); de adiaphoris et ascesi (I 64. III 250. IV 198); de auctoritate librorum deuterocanonicorum (SI. | th. V 115); de auctoritate Vulgatae (AAV VII 17); de azymis (II 273. 378, IV 72. 226); de cultu ss. Cordis lesu (AAV VII 135. 204) etc. (SI. I. th. II 101; II 153; IV 261; I 9). Denigue exponenda est historia schismatis theologiae ortho­ doxae a Photio usgue ad haec tempora, praecipue neglecti utrimgue officii habita ratione (AAV VII 156. 185 VIII 19). „Exempli causa etiam nonnulla singularia argumenta indicari forsitan expediat: De sententiis de peccato originali a iuridismo guem vocant alienis. —Auid scriptor homiliae de paradiso, guae est inter s. Basilii et Gregorii Nysseni opera, senserit de peccato originali. — De Georgii Corcyrensis de purgatorio disputatione. - De P. Possevini conatibus. Auomodo opinio gua sacer­ dotium collatum perpetuum esse negatur, orta sit. — Ouibus Ni­ cetas Seidus fontibus usus sit in 260 oxediodivu Conscribendo. — Gua ratione libri deuterocanonici a Graecis Patribus aestimati sint. Ouid apud Lc 16, 25 voce zrapazZ/c:0c Ssignificetur. — De operibus supererogatoriis. — De communione infantium. De transsubstantiatione. Ea guae a. VII (1911) p. 209 commemorantur de transsub­ stantiationispatetico-scholasticam|substantiaenotionemCumdogmateesse notione ansam dederunt guaerendi sitne verum, peri­ arte coniunctam. Delegamur ad librum guem ibidem commemoravimus (/ustus, Das Christenthum), in guo p. 194 scriptum legimus: Indem die Scho­ lastik lehrt: Substanz ist dies, das nicht Stoff. sondern die Ursache 104 ist, weshalb der Stoff dieses oder jenes Wesenist, lehrt sie mit důrren Worten, dass die Ursache, weshalb der Stoff Brot und gerade dieses (singuláre) Brot ist, Substanz dieses Brotes sei. Infolge dieser An­ schauung bleibt nichts anderes ůbrig, als die menschliche Arbeit, durch welche die Stoffe gemischt und in ein bestimmtes Verháltnis gebracht werden, als Substanz des Brotes zu erkláren (cf. Mattes in Wetzer-Welte Kirchenlexikon, Transsubstantiation); denn wir haben erst nachgewiesen, dass im Brote kein Etwas sein kónne, welches macht, dass der Stoff in dieser Zusammensetzung Brot und gerade dieses Brot sei. Oder wollen die Scholastiker be­ haupten, durch die menschliche Arbeit, das ist: das, was der Mensch hinzutut, damit Brot werde, wird' ein Etwas ex nihilo erzeugt? Es wůrde also die menschliche Arbeit in den lebendigen Leib Jesu Christi verwandelt werden; allein es gibt nur Men­ schen, welche arbeiten, es gibt aber keine Arbeit als ein von den Menschen gesondertes Etwas. Das also, was nach der Lehre der Scholastiker verwandek werden soll, ist ein reines Abstractum und im Brot gar nicht als ein Etwas vorhanden. Anders, aber nicht besser fůr die Scholastiker, verhált es sich mit dem Leib Jesu Christi. Nach der Lehre der Scholastik ist Wesenheit das von Gott geschaffene Individuelle und Reale, Dasein ist die vollendete Wirk­ lichkeit; Substanz in abstracto ist die Natur, das ist das Sich­ darleben des Individuums nach seiner Art, z. B. des Pferdes als Pfřerd, des Menschen als Mensch; Substanz in concreto ist sup­ positum. Jesus Christus als individuelle menschliche Natur ist also Suppositum, d. h. sie existiert nicht fůr sich (durch sich), sondern durch den Logos. Wir bemerken: so wie Leib und Seele den einen Menschen constituieren, ebenso constituteren Mensch und Logos den einen Jesum Christum, denn sicut anima rationalis et caro unus est homo, ita Deus et homo unus est Christus; es gibt kein Etwas im Menschen, welches erst machte, dass Leib und Seele Mensch sei; ebensowenig gibt es ein Etwas in Jesu Christo, welches machte, dass Mensch und Logos der eine Jesus Christus ist. Gesetzt aber, es gebe im Brote ein Etwas, welches verwandelt werden kónnte, so konnte dieses Etwas nur in den Logos, nicht aber in den Leib Jesu Christi verwandelt werden; denn die menschliche Natur Jesu Christi existiert nur durch den Logos, und wenn dieselbe mit der Lehre der katholischen Kirche identificiert wird, so haben die Gegner Recht, wenn sie sagen: Die katholische Theologie lehre, dass in der Consecration Gott gemacht werde. Praeterea indicantur nobis argumenta ex Patribus et ex liturgia, guibus sententia a scholasticorum decretis diversa commendetur. Affertur e.c. 7%eodoreti Eranist., dial. c. 447 (Journel p.762): Eran.: Sicut ergo symbolá dominici Corporis et Sanguinis alia sunt ante sacerdotis invocationem, post invocationem vero mutantur et alia fiunt, ita dominicum Corpus post ascensionem in divinam sub­ stantiam mutatum est. Orthod.: Retibus, guae ipse texuisti, captus es. Negue enim symbola mystica post sanctificationem recedunt 105 a sua natura; manent enim in prilore substantia et figura et forma et conspici tangigue possunt sicut prius; intelleguntur autem ca esse, guae Ťacta sunt, et creduntur et adorantur, ut guae illa sint guae credantur. Etiam clarius guid fiat significari dicitur voce liturgica „a d­ sumptionis“ in Corpus Christi per Spiritum venientem de caelis (Bulietin d' anc. littér. et archéol. chrét. 15 avr. 1911, p. 126 -7: Batiffol). Ouae cum ita sint, saltem nulla re impediri virum. catholicum concluditur, guominus a scholasticis in hac re dissentiat dicatgue empirica forma manente eam parlem materiae seu substantiae Cor­ poreae, guae phaenomeno panis subsit inseri!) (modo utidgue,gui notionibus a sensibus petitis comprehendi non possít) Corpori glorificato Christi, et eatenus fieri Corpus Christi.

Respondelur: Interrogamur, num cum dogmate transsubstantionis notio scho­ lastica substantiae arte Coniuncta sit. Ut ex iis, guae afferuntur, apparet, interrogatione hac illud ipsum dguaeritur, num a doctrina scholastica recedi possit dogmate non subiato. interrogationi ad­ iunguntur guaedem rationes, guibus effici vídealur non solunm scholasticorum de substantia sententiam esse fa:sam sed eliam cum dogmate discrepare. Respondemus ad haec: I. Tria doctrinae scholasticae capita, guae huc pertinent, inter se diligenier disiinguenda sunt: 1) Substantiae generaiis definitio, ut est „ens, guod est in se et non in alio ut in subiecto inhaesionis“; practerea senten­ tia, gua statuitur, esse saltem numero muitas sudstaniias Corpo­ reas, et vívas cí Inanimes, negue corpora empirica unius indi­ vidul, guodsubstantia naturae vocatur, phaenomeja.?*) Scho.a­ sic em et ommes gui sanam philosoph.am naturac prořiteur, mitlia esse re individua materiaia tenení. 2) Senfeiiia, gua corpora naturae (2iiam inaaimata, veluí in­ dividuum auri, argedati,oxygen) Composita esse eisilmaatur ex materta iiformi (m. prima) et forma substastiali, gua materia ia per se informis ui corpus naiurae deíermijalac spocici consitul­ tur velut ut atomus auťi, argenii, Oxygen. 3) Sententiia antigutorum. schotasticorum, guibus tlud, guod panem vocamus, non videbatur esse res arfiicio míxia © com­ pluribus naturae corporibus, „humano labore“ 1.e. cogucndo sed corpus naturae Vere umim per SC, Constajs © materia pruma et

ty CT.contrarium ilud: „Inseratur corpus e'us in hoc pane“ © ltureia acthiopica Bessar. a. XIV (fasc. 110) p. 193. 197. 2) Cf. Natur u. Offenbarung VI 371. 422. Acta Academiae Velehradensis. S 106 una forma substantiali non artificiali, forma panis. lMaguescho­ lastici antigui rem ita fieri putabaní: coguendo. (efficientia ignis et virium chymicarum) formas substantiales tritici, aguae corrumpi et novam formam substantialem, formam panis dico, generari. IH. 1) Ouorum capitum primum Cum dogmate christiano, ma­ Xime cum dogmate transsubstantiationis omnino conexum est. Oui enim substantias esse negat, illud dico, guod scholastici sub­ stantiam definiunt, item gui individua Corpora numero multa esse negat, eum substantiam panis converti in substantiam corporis Christi guemadmodum dogmate catholico id fieri statuitur, negare necesse est.') 2) Sententia scholasticorum corpora naturae (etiam anorga­ nica) e duabus substantiis incompletis composita esse docentium cum dogmate per se conexa non est. Ouidam egregii theologi catholici (ut Dom. Palmieri) hanc sententiam non approbaverunt. Ecclesia id solum postulat, ut pro revelata doctrina habeamus et credamus totam panis substantiam in totum corpus Domini Con­ verti; guo modo corpora anorganica intus constitluantur, utrum © materia prima et forma constení necne, ecclesia non decernit. 3) Tertium caput ad dogma multo minus pertinet, illani dico sententiam, gua formam panis (id, guo massa est panis et nou aliud, velut farinae massa subacta) aliguid substantiale esse sumitur, formam dico substantialem, dguae coguendo generetur sicut in generando animail novum. principium vitae oriatur. Id guo farinae massa subacta panis fiat nihil aliud esse guam determinatumi. ordinem molecularum atomorumgue „humano la­ bore“ effectum omnino tenere licet. Negue inter receattores scholasticos, gui ceteroguiii omiem scholasticorum philosochiam

1) Conc Frid., Sess. XIIIcp. 4 (cn. 2): „per consecratiorem panis et vin conversionem fieri totius substantiae panis in substantiam corporis Christi Domini nostri, et totius substantiae vini in suostantiam sanguinis cius“. Ubí voce substantiae ad excludendum errorem hacreticorum significatur saltem indeterminate illud, guod a speciebus manentibus seu a forma empirica diversum est et aliguo modo jis substat, ctsi non illud guod scholastici €0 tempore voce substantiae significabant; non guidem substantia panis redu­ plicative sumpti sed substantia (vel accuratius substantiae) illarum rerum, guae panis sunt; sicut substantia sanguinis non est reduplicative sumenda sed intellegenda ad modum scholasticorum illius temporis, auibus substan­ tia sanguinis pars substantiae totius corporis Christi constans ex anima Christi et materia prima esse videbatur. ideo mutatio totius suostantiae in Ssubstantiam non potest significare mutationem, gua substantia tota guam scholastici cogitabant non desinat seu evanescat, sed solum illud, guod eorum sententiá pars tantum substantiae erat, dico formam, ita ut substan­ tia panis manente materia formam mutet, gua mutata corpus Christi evadat. Durandus guidem solám formam panis mutari docuit In I. 4 d. I1 g. 3; sed jn hoc discrepat a decreto Tridentino. — Conversio autem substantiae pa­ nis in corpus Christi non potest eo sensu accipi, ut sumatur substantiam, guae fuerit substantia panis, fieri corpus ita, ut non desinat tHludguod est substantia, sed solum ratio, ob guam dicatur substantia huius corporis. ČT. Natur und Offenbarung I. c. (substantiam fotius nafurac esse unam). 107 naturalem retinent, facile guisguam invenietur, gui in pane co­ auendo priores formas substantiales corrumpi et propriam for­ mam substantialem panis generari putet. Ceterum haec omnia ad dogma minime pertinent. Negue enim ecclesia formam panis in corpus Christi converti docet, sed totam massam substantialem rei, guam homines panem triticeum vocanf, consecratione in corpus Christi converti; nec remanere nisi spe­ ciem panis empiricam i. €. guae sensibus percipiatur. SILCui omnia naturae Corpora ex elementis eiusdem generis (primis atomis) cComposita esse videantur nec differre aliter nisi elementorum diversa dispositione ita ut panis triticei massa sub­ stantialis a massa substantiali corporis Christi specie non differat, eum, ne a dogmate deficiat, dispositionem atomorum primorum, agua panis triticeus continetur, postulatam esse a Christo, ut con­ secratio fieri possít, tenere oportet. Ouodsi guis ulterius progressus substantiam naturae, e gua omnia Corpora organica et anorganica Consfaní, unum esse indi­ viduum sumit, guod vario modo se manifestet praebeatgue (sich „darlebe“), ei et transsubstantiationem fieri posse negandumest et ea enuntiare, guae inter se pugnare appareát. L. Crgo et 2. et 3. caput scholasticorum de substantia opi­ monis salvo dogmate negarí potest. Verum minime licet dicere: „Ea pars materiae, guae phaenomeno panis subest, inseritur corpori Christi“. Hanc enim opinionem amplexus, non a schola­ sticis sed a dogmate ipso dissentit. Dici autem potest: „Ea pars materiae, guae phaenomeno panís subest, vi consecrationis tota desinit esse et, forma empiricamanente, pracsens sistitur sub­ stantia corporis Christi“. IV. Ad dubitandi rationes propositas guaedam adnotari pos­ sunt. a) Loco illo, gui ex libro Das Christentum affertur, schola­ sticos putare formam panis mutari in corpus Christi falso sumitur. Non formam sed totam massam substantialem, guae formam pa­ nis habeat in corpus Christi converti manente phaenoimeno panis, guod sensibus percipitur, scholastici existimant, id guod cum dog­ mate convenít. Insuper alia guogue ilio loco dicuntur, guae falsa sunt. Vo­ ces enim „In concreto“, „suppositum“, „individuell“, „Natur“ per­ peram usurpantur. Jesus Christus suppositum est non natura sua individuali humana sed persona divina. Denigue attendendum est, non omnes scholasticos sed *olum thomistas strictiores docere humanam Christi naturam per exsistentiam Verbi exsistere. Multi et egregii theologi humanam Christi naturam Suam habere exsis­ tentiam creatam a Verbi exsistentia re distinctam et toto caelo di­ versam ut ens finitun ab ente infinito existimant. Ouod igitur JUSTUS obicit „in consecratione Deum fieri“ nisi contra Thomistas afferri certe non potest; sed ne ii guidem hac 8% 108 ratione peti possunt; negue enim substantiam panis in corporis Chrisíi exsistentiam mutari dicunt, verum in substantiam etus. Atgut ihomistae in rebus finitis semper re distingui substan­ Ham ab exsistentia sua tenent. D) In verbis [HEODORETI allatis vox illa substaniiae (Sr. odořa) non significat ens in se (substantiam), sed essentiam. Orthodoxus eo loco recte ait essentiam specierum panis et vini eandem esse aite consecrationem atgue post eam, essentiam dico exten­ Stonis, figurae, coloris, odoris etc. c) Voce „adsumtionis“ non clarius sed obscurius et incertius sententta catholica, signiiicatur guani voce transsuDsiantiationis. Dr. I.. Levchev S T.

VARIA.

De iis, guae in conventu eucharistico Viennensi ad unionis Ecclesiarum studia referebantur.' Unionem christianorum et ss. Eucharistiam arte cohaerere neminem latet gui in memoriam sibi revocat omnia, guae Christus Dominus in ultima cena locutus ost egitgue. Nil igiturmirum guod in Cconventibus cucharisticis ctiam de unionec Ecclesiarum azgisolet. Nil mirum guod conventus eucharisticus hicrosolymitanus anno 1803annuente ipso piae memoriaeLeonePP XIII co consillo convocaiis est, ut unio Ecclesiarum maturaretur. Nec. mirum ehHamin conveníu cucharistico hoc anno 1912 diebus 12.—15. Sepiembris Vindobonac celedrato disputationibus atguc orationibus ad unionem Eg­ clesiarum spectantbus locum fuisse et ahlhoguoguc modo provisum csse. ut umionis icclesiarum síudia divulgareniuř HucpertinenícorteUturgiac rituum orientaiium sollemnitercele­ bratao.lInceclosia „AinHot“ primoconvenius dje ritu armeno ceiebrabat mis­ sam pontficaiem ADdasGenerals Mechiiaristarum1. D Dr. Gregorius de Govrik,arcii2) s2opus Nis.Denusúť.,assisicitibus complurious sacerdotibus et clerncis cí camiu vor. soc.ía nervorum cí tibiarum Concordia. Assistebant n sedibus paraiis Hi. LD).Petrus Kovunian, archicpiscopus Chalcedonensis consecrator Romao, Ri. 2). Bophan Isračlian, episcopus Carputensis in Ar­ men'a, Rssm. I. Ihaddacus. Torunian :Abbas infulatus. Mochitaristarum Vindobonae. Item aderat 1. D. Dr. Victor Mihalyi archiepiscopus Albo'ul ersis ritus graecovalachicí. E lalinis hicrarch.s aderat Em. D. Dr. Franciscus Salesius Cardinalis Bauer, archiepiscopus Olomucensis. Altero die in cadém aede sacra II. D. Dr. Victor Miháilyi de Apsia, archicpiscop s Alboluliensissacrum soliemne facicbat ritu graecovala­ Chico, choro sine symphonia canente. Inter concelebrantes vidimus eximiun ID.Dr. Basihum Suciu, canonicum albotuliensem et eximium D. Ds. Victorem Szmigelski, canonicum alboiuliensem. In sedibus paratis assistebant HL.D. 1(9

Dr. Demetrius Radu, episcopus Magnovaradinensis ritus graecovalachici et III. D. Dr. Basilius Hoszu, episcopus Lugosensis eiusdem ritus. Concur­ Sus populi clerigue maior erat ad hanc liturgiam guam die primo. Tertio die in eadem ecclesia ritu graecoslavo missam pontificalem Excell.D. metropolita GaliciaeAndreas comes S zeptyckyj, archiepi­ scopus Leopolitanus ritus graccoslavi, celebravit. Concelebrabant cius suf­ fraganei Excell. D. Constantinus Čehovič, ep. Przemysliensis et III. D. Gregorius Chomyszyn cp. Stanislavoviensiset guattuor praelati in­ fulati, multis clericis assistentibus. Chorus, gui e sacerdotibus clericisgue constabat, sine nervorum tibiarumve sonis, pulcherrime cantabat maxime ad consecrationem. Multitudo cleri populigue et latini et aliorum rituum tanta aderat, ut plurimi nullum amplius locum invenitentes. ab ecclesia rece­ dere deberent. E maioris dignitatis sacerdotibus, gui aderant, mentionem facimus Il. D. Gregorii de Govrik archiepiscopi et Abbatis Gener. Mechi­ taristarum et HI.D. Norberti Schachinger, Abbatis Generalis et Domini Prae­ monstratensis et Abbatis Plagensis. Sacerdotibus ritus latiní liturgia hacc maxime placebat. Audivimus sacerdotes germanos dicentes: „Hic ritus pul­ cherrimus debet in Ecclesia conservari. Ouam dulcis, guam mollis est haec lingua palaeoslavica!“ Populus fidelis Ruthenorum, cui per mediam navem genibus nixo cpiscopi cibum Eucharisticum ministrabant sub utrague spe­ cie, adstantium catholicorum ritus latiní animos eximia pictate magnopere commovit. Guorum tanta aestimatione Galli affecti sunt, ut in processione theophorica Ruthenis acclamaverint: „Macte virtute Rutheni uniti!“ Oua ratione studiis unionis in plurimorum animis excitatis Speramus force,ut augeantur preces et labores eo spectantes, augcatur animus promptus ad guocumgue modo ea opera sublevanda, guae ad conseguendam unionem Suscipiuntur.*) Nunc ad acroamata venimus, guibus Ecclesiarum discidium tollendum tractabatur. in parte conventus bohemica dc epiclesi Adm. Rev. D. Dr. J. Konečný exposuit, gui argumentis historicis, philosophico-dogmaticis, hturgicis allatis ostendit mutationem panis ct viní in Corpus čt sanguinem Christi perfici verbís guibus Christus Ss. Sacramentum instituit. In parte ruthenica Adm. Rev. D. Dr. Nicol. Malyniak. sermone russico de via ad unionem per Ss. Eucharistiam exposuit. Differentiam, gua ss. Eucharistia in oriente et occidente colitur duabus eiusdemrei rationibus dixit contineri, guac cum indole contemplativa, mystica ecclesiae orientalis ef activa ecclesiae occidentalis conveniant. Ouas rationes Coniungi oportere cum summa orientis potissimum utilitate; guod fieri non posse nisi sublato muro, guo duo ritus dissaepiuntur, i. e. concessa communicatione in sacris.**) *) Hoc loco commemorare libet ecclesiam graecam tempore conventus nos ornatam vidisse tritone colorum Austriac, Russorum autem non item. Utinam ctiam hisce similibusguc signis externis animi benevolentia inter utriusguec ecclesiac christianos ostendatur! **) Cui desiderio Pius X summus pontifex respondit, guatenus consti­ tutone „Tradita ab antiguis“ d. d. XVIII Kal. Octobris omnibus fidelibus Cuiusvis ritus dedit facultatem, pietatis causa, Sacramentum Eucharistictim guolibet ritu confectum suscipiendi. 110

Ostenso Petro unitatis fundamento peroravit. Praeterea R. D. Volod. Gurgulade cultu Eucharistiae in ritu graeco-catholico verba fecit, sermone ruthenico (cf. Nyva IX p. 291); gui Eucharistiam magis coli ab orientalibus guam a latinis docuit. Adde Adm. R. D. Dr. D. Dorožynskyj, gui de S. [oanne Chrysostomo, doctore Ss. Eucharistiae dixit (cf. Nyva IX p.593); gui verbis s. Ioannis Ch. usus cultus primae ecclesiae testimonia guasi oculis subiecit. In parte historico-archaeologica Adm.Rev.D. Dr. JosefBo­ cřan, rector seminarii clericorum Leopolitaní ritus graecoslavi, de con­ cordia inter ritum latinum et graecum exposuit.MentionefactaIV. conventus eucharisticí Hierosolymis a. i893 celebrati ostendit conatus uni­ onis Ecclesiarum pertinere ex eo tempore ad res conventuum eucharisti­ corum. Commendavit, ut minus ea, guae diversa in utrague Ecclesia sunt, tractarentur, guam ea, guae sunt paria vel similia; guem procedendí modum aptiorem esse ad unionem promovendam. Deinde perlustrans historiam ritus latini et graeci demonstravit In jis, guae praecipua sunt, utrumaue ritum convenire, guae vero in utrogue ritu diversa sunt, in 1is momentum non esse. Consecrationem verbís Christi, guibus Eucharistiam instituit, perfici. Ostendí debere utrumaue ritum in Ecclesia antigua radicem habere. Ad uni­ onem Ecclesiarum promovendam profuturum, sí rituum Convenientia libello in honorem „panis unientis“ edito ilustraretur. In eadem parte conventus Il. D. Dr. RařnamdusNetzhaniner O. S. B. archiepiscopusBucharestensis de historia loci ct vasorum in guibus Ss. Eucharistia collocatur exposuit.Ecclesiamorientalem cum usum Sservasse docet, gui in Ecclesia occidentali saeculo XI. et XII., partim etiam saec. XII. fuisset. In aede patriarchali et aliis graecis templis orthodoxis Constantinopolitanis ss. viaticum, guod non renovetur nisi feria V. In cena Dominí, in impolito vase globoso reponi, guod a tergo aliaris dependeat. Sacerdotes et ministros ecclesiasticos sine ullo venerationis signo monstrare ibi „sacrum panem“ morientium. Frigidos praeterire Ori­ entales €um, gui caritate erga homines consumatur. Etiam in Occidente tempore schismatis orientalis amorem Ss. Eucharistiae in animis christia­ norum refrixisse. Sed ordines mendicantes contioníbus amorem christia­ norum erga Ss. Eucharistiam inflammavisse et Romanos Pontifices nova edidisse decreta, guomodo Ss. Eucharistia tractanda esset. Urbanum IV. anno 1264 novum festum Ss. Corporis Christi instituisse. Hacc omnia effe­ cisse, ut tabernaculum in medio altari collocaretur et Christus in Ss. Eucha­ ristia cardo interioris vitae ecclesiasticae esse inciperet. Huius progressus cultus eucharistici Orientem iain non fuisse participem. Vitam interiorem ecclesiasticam desiisse vigere, externum Ss. Eucharistiae cultum deterrimum evasisse. Cum Ecclesia orientalis modo rituí suo accommodato Salvatorem in Ss. Eucharistia in ecclesiis et super altaribus splendore debito circumdare populogue soliemnitate dierum, hymnis, orationibus patefacere et commen­ dare cocpisset, tum futurum esse, ut pariter atguc aetate superiore inter Occidentem et Orientem Ss. Eulogiae commutarentur et Ss. Eucharistia vin­ culum esset unionis et unitafis.*) +) Ad haec referuntur guae VladřinedyZabngin Scribit in Roma c VOri­ ente I 341: „Un liturgista tedesco dall' anima finemente artistica puo avere 111

in parte ea, Cutus proprium erat de unione agere, res omnes lingua germanica tractabantur. Praesidebat III. D. Dr. Franciscus liber baro Zoru de Bulach episcopus auxiliaris argentoratensis. Adveneraní satis multi laici, plurimi vero clerici. Nominandi sunt Il. D. Dr. R. Netzhammer, archiepi­ scopus Bucharestensis, II. D. Petrus Chebli, archiepiscopus Berytensis, HI. D. Dr. Basilius Hoszu, episcopus samosujvariensis seu armenopolitanus, ot vir de unionis studiis colendis commendandisgue optime meritus s. theo­ logiae professor Maximilianus princeps Saxoniae. Aderant etiam comes Harrach et comitissa Schonborn. Primus Adm. R. D. Dr. Coelestřrus Wolfsgrnder O. 3. B. s. theologiae in universitate vindobonensi professor et contionator 'academicus exposuit de S.loanne Chrysostomo, doctore eucharistico et conatibus unionis. Ostendit, guomodo S. loannes Chrysostomus in haereticos ct schismaticos invectus esset. Mentione facta unionis florentinae graecos ma­ xime doctrina S. Chrysostomi motos esse, ut transsubstantiationem verbis Salvatoris perfici agnoscerent, idgue ipsos coram Papa Eugenio IV. con­ fessos esse docuit. Praeterca exposuit, guantopere Leopoldo I. Imperatori cordi fuisset Christianorum in fide unio, guidgue ii guos in hac re consu­ lebat Spinola et Leibnitz sensissent. Etiam Děllingero unionem fieri posse visam esse. Deinde conatus Leonis PP. XIII. unionis Ecclesiarum perfici­ ciendac causa susceptos imprimis eius encyclicam „de unitate Ecclesiarum“ commemoravit. Desiderium unionis ubiguc locorum inter Christianos vigere ostendit, optimumguc remedium discidii Ss. Eucharistiam esse, guae

un legiitimo affetto per i monumentali tabernacoli gotici, turriti ed aggrol vigliati, delle chiese inedievali di Germania; puo nel Cuor suo preferirli ala­ „domus aurea“ alia colomba pensile, alle foggie insomma romano-bizantine del tabernacolo : fin gui saremo con lui. Ma guando egli verrá fuori colla conclusione, che dall' VIII secolo in poi Oriente non fece neppur un passo innanzi nello sviluppo delle forme di custodia del SSmo, ed inasprirá guesta (tesicon gualche parola alguanto severa sul conto del culto cucaristico nel Oriente di oggi, noi risponderemo con ogni fraterna caritá ed umiltá: il culto che noi Orientali debbiamo al SSmo secondo le pie tradizioní dei nostri padri ©tutto intim o, mistico, nascosto, individualec. | suoi progressi stanno nel profondo dell anima e della coscienza cristiana, e non possono guindi avere bisogno di sviluppo esterno nelle forme dí custodia del Sacramento. L'unica estrinsecazione sociale del culto cucaristico č presso di noi la Messa, ove riceviamo ogni volta la benedizione col SSmo dopo la Comunione, ed ove ha luogo, ogni gualvolta si celebrano le zp0w.x0névu un grande c solenue Isodo cucaristico. Orbene, anche gui č escluso ogni sviluppo o progresso formale: ci bastano il calice e la patena dei nostri remoti antenati, 'antichissima colomba, la veneranda „domus aurea“. II nostro intimo Culto puo progredire, svilupparsi, raffinarsi entro di noi: nessuno se ne accorgerá guaggiů, salvo listesso Dio nascosto nel tabernacolo del mi­ stero, nel S. Vima inaccessibile ai profaní, Dio la Cui presenza č svelata ai fedeli dal mite lume di un' unica lampada, appesa alla Porla Santa. Cosi C'insegnarono i nostri padri. Cosi insegneremo noi ai figliuoli. Se poli Si vuole cssere severi verso la vita eucaristica dei nostri fratelli distaccatí d'Oriente, inviteremo chiungue a fare il giro dei monasteri della Russia, dei grandi santuari orientali, a vedere con guale fede ed ardore il popolo si Cconfessa © Si Comunica, € come sa pregare prima © dopo, © come sa di­ Giunare, magari fin dopo mezzogiorno, giacchě da noí le Messe solenni sono lunghe © le comunioní non si fanno fuori della Messa“ Cum in conventu de re disceptatum non sit. hace saltem afferenda nobis visa Sunt 112

semper a Christianis putabatur non solum signum, sed et vinculum unitatis. Conclusit verbis liturgiae S. Io. Chrysostomi: „Pacem totius mundi, salutem sanctae Ecclesiae Dei, unionem omnium precemur ad Domino“ DetndeHII.D.Praeses de oratione eucharistica ad unionem fidci perficiendam exposuit. Oua de re se fam in eucharistico conventu apud Montem Regalem habito de hac re dixisse commemoravit. Omnia guae fratribusseparatis displiceant, tolienda, guae bona in jis sint, agno­ scenda eosgue a nobis síncere diligendos esse urgebat.Imprimisauten docuit, guantum effectum preces ad impetrandam unionem christianorum in fide susceptae in Anglia habuissent; guague re motum Leonem PP. XIII „archiconfraternitatem B. Mariae V. a misericordia“ a 1897 constituisse ad Anglicae linguae populos Romae uniendos. Archiconfraternitatem Assumpti­ onis B. M. V. idem de orientalibus sibí proposuisse. Meiminít otiam aliarum societatum velut sociefatis precibus fundendis „Ut omnes unum“ institutac a Domina Iulia de Massow, „apostolatus orationis“, Congregationis „B. Ma­ riae V. de Sion“. Optimam viam ad unionem conseguendam putat esse preces cum sacro faciendo et S. communionce sumenda coniunctas. Precibus autem addenda esse verba et opera, non in sola oratione sistendum. Concludit duobus propositis, ut sacerdotes et saeculares ct regulares guam saepissime dum sacrum facerent precarentur ct regulares non sacerdotes sicut et homines laici s. communionem offerrent ad inmipetrandamunionem ecclesiarum. Eadem igitur consilia II. D. Praeses commendavii, guae conventus velehradenses. Hlud tamen desiderabamus, guod mentionem „Apostolatus SS. Cyrilli et Methodii sub tutela B. Mariae V.“ non fecit etsi conventus eucharisticus Vindobonae celebrabatur, in capite imperii Apostolatus socios plurimos continentis. Oui Apostolatus iam inter omnes fere Slavos catho­ licos divulgatus est, inicr Bohemos, saltem in Moravia, Polonos, CČroatas, Slovenos, Bulgaros catholicos, cui ctiam Bulgari orthodoxi Sua sponie nomen daní. Magna mentis delectatione audiebamus ca, guae, cum I Pracses perorasset, Adm. R. P. Dr. „Josef Hóllex, C. Ss. R., gui paulo ante edi­ derat librum „Die Epiklese in der griechisch-orientalischen Kirche“, de epiclesi exposuit. Is doctrina catholica de epiclesí confirmata testimoniis s. lustini (Ap. I c. 66), Greg. Naz. :Or catech m. c. 37), lo. Chrysost. (Hom. I. de prod. ludae n. 6), Cyr. Hicros. (Catech. myst. IV 7), lo. Dam. (De f. o. IV 13) item iis, guae in. variis liturgiis fiunt vel dicuntur post verba, guibus Christus in instituenda Eucharistia usus est, velut in liturgia acih'o­ pica, in liturgia Armenorum, ad dissensionem inter occidentales et orientales explicandam, gua de re desperasse nonnulli videntur ut Kóssing, Thalhofer, E. Bishop, aggressus primum cardinalis Bessarionis sententiam veram esse negavit, cum si Spiritus S. invocandus esset (guod tamen negandum esse e1 videtur). nec simul omnes tres Personac invocari possent, ante verba Christi vel saltem ante anaphoram invocandus esse víderetur; afgue in­ ventam esse epiclesin Spiritus S. anteconsecratoriam, non vero esse in­ ventam veram invocationem Filii negue in omnibus lifurgiis invocationem Patris inveniri. Ouapropter sibi videri primitus duplicem iuisse invocationem Spiritus S.: priorem ante consecrationem, gua consecratio peteretur (gualis 113

inventa est 1907 apud Dér Balyzeh: zo. Zutužimsov uuvunějým: 7%Ilysůna dž Znóv dav ční 1 utTlojpuTuTatru Zal zolyoov věv hněvZgzov cůnau 395 Kogion...), posteriorem, gua utigue iam non consecratio peteretur sed illud, guod in antiguissimis liturgiis graecis (in ea, guae in I. VIII. Const. Apost. occurrit: Brws ÚpovYvyTov prov TojTovop 705 Np:oT09con, in epiclesi liturgiae s. Ia­ cobi Syrorum) dicitur dzopaivety.Čui voci šnogývy tempore procedente parum intellectae neglecto discrimine inter epiclesin anteconsecratoriam et postcon­ secratoriam (antiguos voce epicleseos consecrationem ipsam Ssignificavisse Lingens in ZkTh 1397 p. 52 monuerat) additas vel loco eius usurpatas esse Voces zTooy, T0i50v, Tehsrdsy, ©etsimiles. Ouam mutfationem. rationibus ct exemplis explicavit. Orationem verbis Goekenii (ZkTh 21 p. 377. 375) lau­ datis conciusit.*) Postremus Reverendissimus D. Dr. VřetorSzmigelské. Canonicus Custos alboiuliensisexposuitDe Ss. Eucharistia in historia unioniís,. is ca guae ad liturgiae naturam pertinení sacrificium et communionem immu­ tabilia esse docuit negue orientales de vera Christi Dei hominis in Eucha­ ristia praesentia dissentire. De duabus tamen redus cum Ss. Eucharistiac mysterio coniunctis inter Ecclesiam orientalem et occidentalem -contro­ versia orta est. Ecclesia enim orientalis formam Ss. Eucharistiae putat esse epiclesin, materiam autem solum panem fermentatum. Photium in hac re non fuisse occidentalium adversarium, sed Michačlem Caerularium €0s hanc ob rem haereticos azymitas dixisse. Decretum unionis florentinum prae­ latos byzantinos die 5. Juli a. 1439 subscripsisse iussu Imperatoris, non facta prius de hac re disceptatione. Apud Graecos, Bulgaros, Valachos, expuenata a Turcis Constantinopoli unionem in oblivionem venisse in Rus­ sia autem a potestate civilí sublatam esse; e0s autem, gui hodie Romae uniti sunt, posterioribus demum temporibus decretis florentinis paruisse. Ouod unitatis restituendae conatus tam exiguos effectus habuissent, tribu­ endum non esse temporum iniguitati sed hominum neglegentiae. Sua guidem *) De hac explicatione controversiae VZ.Zabiugin. 1. c. p. 343 haec sentit: La teoria © vecchia, risale a Giovanni Maro, al Bellarmino, all' As­ semani, e puo dirsi ora abbandonata dalla scienza, specie dopo ll recentis­ Simo, magnifico lavoro del /' HDisorski. che la confuta „ex professo“. |I vederla rinverdita al Congresso, guasi rivelazione di grande attualitá scienti­ fica, desta un senso di meraviglia, che aumenta discretamente, se pensiamo che il conferenziere s' innamoró della propria teoria al punto di volerla imporre... ad Eugenio IV, il guale „accortosi dell alterazione del testo hturgico, tollero che i Greci seguitassero ad usare il testo corrotto, purché non prestino fede al senso letterale delle parole“. Orbene, č noto che al Concilio di Firenze la auestione dell epiclesi fu dibattuta in senso cattolico dal Torguemada c da Bessarione, i guali entrambi seguono una via recisa­ mente diversa da guella scelta plů tardi da Maro © da Bellarmino; Euge­ nio IV. disse un breve discorso di chiusura, che ognuno puč leggere nelle „Colazioni“ di A. di Santa Croce, che non tocca neppur da lontano la Gguestione di guesto 0 guel testo dell" epiclesi, © torno poi sul“ argomento In una lettera apostolica posteriore all atto d'Unione coi greci: anche li sarebbe vano cercare ció che vorrebbe avere scovato Voratore. Dunguc? Rimane un po? di „defectus charitatis“ verso i Greci, ribadito da un lin­ guagsgio rudemente polemico, che contrasta tanto con gueilo misurato © dignitoso del libro testě lodato di Lisovski, il guale pur polemizza coi teo­ logi orientali moderni, ma in forma scicntificamente irreprensibile © piena di ferma, caritatevole, onesta dolcezza. 114 sententia spem unionis collocandam esse in perpetuis omnium christianorum precibus, guidus Dei ad Ecclesias inter se reconciliandas auxilium guasi expugnaretur. In liturgia orientali, guotienscumague sacrum fieret, peti pacem et fidei unitatem; uť idem in Ecclesia occidentali fieret, se proponere, ut a conventu eucharistico sancta Sedes libello adiretur, ut imperaret preces publicas, post sacrum faciendas, guibus reconciliatio inter orientales et Ecclesiam catholicam exigeretur. Utinam haec omnia, guae ad unionem Ecclesiarum promovendam in conventu eucharistico gesta sunt, conferant, ut impleatur testamentum Christi Domini, gui ex hoc mundo ad Patrem transiturus nobis Ss. Eucharistiam religuit simulgue votum, „ut om nes unum essent“. Gilbertus Čerillus. Křikava, C. R. Praem.

De conventu IV. Velehradensí. Constitutumest, ut proximo anno conventus maiore sollemnitate ornatus habeatur mense lulio exeunte vel serius. Cum etiam ineunte inense Augusto nonnulli unpediantur, guominus veniant, medio mense Augusto habendus proponitur. Desideria sua de tempore statuendo ii, gui interesse volunt secretario Academiae R. D. Jašek (Kroměříž in Moravia) mittant velimus. — De thesauro meritorum ad exponendum invitati opromiseruntRR. DD. prof. Pejška (historice). prof. Prešeren (ethice), prof. Dom Pl. de Meester (dogmatice); Praeterea ex­ ponetur: De orthodoxa doctrina de intercessione sanctorum, De obi­ cibus unionis ecclestarum, ie contagione protestantismi in theo­ logia Russica etc. Ad doctrinam theoiogorum de thesauro meritorum exploran­ cam pertinent guae in Kolokol 1912 „W 1927. edere licutt: „PÍVedasíHAHÓOTBO|KOHRDOTIBIMBOÓDABOWLBAHATLBCAPaspa­ ÚOPNODÓOVOCIOBCKIXB BOUDOCOBb.Pad bsnoumx'b i1eprBIM BoerToRa L BAHAIA, MDL IIOCTAHOBILIH 11 TDOCPBOMB.DederpaJCRoOmb CL-ba1b +1B,rvlonce. Ha NocTbTy0m1x'b CBP3TXB ÚÓVICTBPazemaTPNBACMT NHMD©OÓDPABOMDB3BBCUTLBCB3ATDVIHCHIÓOVOCTOBCKIA—(DILTO­BCCDTA RAROU-HNOÓVIB. OT/UĎABNVIL CHODHLUT BOIIDOCB. "ITO ÓLL TA­ COŇCKUÉI 11 HCTODUNCCKÉ. NARÍSO MODVTTDOTROCHTRCA FB nemv. [o­ YPOMY. IIDE/LMCTOMBOÓCYATCH UeTROEpTAVODedcrp. CBB3Ta ÓVJeT% BONDOCbO CBCPXIOJTAHDINXDsačavrant- Incvca NpneTa I CBATLING BMberb Cb BONDOCOME005 HI/IWADDONUNIN. (Čb HAMCŮ CTODOHBI VÝRC T3ÓDAHBI ÓOVOCTOBDI KOTODLIC IIDUVOTOBATB UBALNT DAIP IC­ COPA L UALKICHMACOOCBBIems BONDpoCA.ČT ApPYroh (©T0­ POHBE MDL. KONCAHO. KOTA ÓDL CIBINLAVUBIO L0ÓH0C SKU OCBĎIHCHIE ROMDOCA 13b VCTB NPABOCIABNLIXB ÓOroC190BOBB. NOTODBIC. ÓÚBLTLMO­ SKOTD. HO OPVRUYTD HAMB Bb „IMÓPRNOCTIT UDNCVPOTBOBWTL Ha HOT­ eproup Bedjerpazekoum epb3vb... Eedn ÓbE1pucyTeTBIC (PDYCeRUXB IPABOCTABIMINP) ÓOVOCIOBOBT ÓBLT0. HOJOCMV-HNÓVb 3PDY,IHHWPO,Tb­ 115

JIDIM'b. MBI IIPDOCHCIL ÓLI NO K*pannent MbBpb. WTOÓLI 1MaMb ÓLLIH NDH­ CIAHRI ANCCOPTANN KIA UTOEHIA HA KOHDpeceb. KAKB dTO ÓLLI0 Cib1aHo Ha TPeTbeM5 (C5B3TBCB AHcceprameň ero BLIcokonpeno­ 10614 o. Bzaznmipa Úěkena. Haws ÓbL10 ÓLr npiATHO. WrOÓbr HC­ CEpTAuiL ÓBLTN IICPOBCAOHBI HA JATNHCKII 4IBBIRB, I HOTOMY MPI IPocHJ ÓBL IPNEJATB 1Xb FB HAM 1 HNEpeBo/A3a 4CTLIDEUT­ cana JO CHbB31a. KOTOPEIL CocrTonTeA Bb 1913 rozv. npuó-jms­ TEJILHO BB TO 3kO (AMOC BDeEMA, KARD 1 BCB NPeb1TVuHC CPB31B1. IlepeBoA:I ÓyYTYTb OTOCIAHEI AAA NEPCCMOTpA H NONPABKI A4B'TO­ pAMb ZIICCOPTANNÍ II, V3AKOHOHHBIC NMIT, ÓV/YTBE TOMYIICHLI Kb UTC­ HNO Ha CPB31Ď. Jaa Tounbiimeii paspa6oTKH BONPocaNPeT1AVACMELCIEYO. TCMBI:

1). HacROJLRO CAaMA HACÍL O. UDCH3ÓBIPOCCTBVAOMUXG BA­ ezyraxt Incyca. XpucTa 1 CBATRIN'D,CB NPABOCTABHNOŘLTOURU3pb­ mist. NPoTmTBUTCA(1porukNA)vaenno Cpamennaro IIncama ? 2) Touuzrit aR8erormucekpa360p5 rBxe wberé Čn. IIneamist NOTOPBIA NIDIIBOTATCA RATOUIRAMIL BB 3ALIWTY. VHECHIA O COKDOBN­ UHMIMVB BACIVIYB. CBATBIXB. 3) HackOIBRO Ta KO CAMAA NICH Cb NpaBOCTABNON TOTRU 3pk­ RÍSí IDOTITBNTCA4).Raxguuboópašzomé|IIpaBocdaaBnasrIlepkoOBL.OODSCHAeT (IPOTIHBIA) ÓODOCIOBCKO-DITOCODCEIM6. IOLSYTISTN? IDUMBPBL OTNVIHCHIST 11 CONDANICHIS BIITILMIIL, COTCPIKANNECHA P UMWTYPDIHECRKIXB1 UPOTNXB NCPKOBHLIXG NHNDAXB ? (BoupocE JTOTb UICBIOTNB 4ICENP JI CAMB IO CC6h H.10 01­ HOICTHOKD TIABNONTOM. Pezagu)“) 3) RAK OÓDABOWE IPABOCTABHAST HCDRKOBLHABHCHACTE. ii3­ DCHONII CBATBINT OTIHOBB. TIDNBO/HIIMBISI KATOJTINAMH Bb. BADUWWDY CBOCDO VUCHISI? 6) RaRMI PERCTAMI CB. OTILOBD. PDYROBOJUTCH IIDABOCIABITLIE KT ONPAB/GUHISTCBOCDO VYCHISI

*) BE APOEBNCILHODRBIL TED CORDATLOHIH CDORA NYOJHUTTAPOMORI KA10­ MHDMCH HO OTNVCRKATACHBIHA A HORABANIC, 11 OTIHYCKATOCH OHO UMONHO Cb VObik­ zemeNO,KUPAHCTBA|MYMCNIHTROB'D.CTDAVIIKOTODBIX"LEPROBLCHTBOHATDAZ ro Dorb C4Mb 310 HOTBOEDAIAETbh.*YPOCOBOEPDIAIOCHOCOGOHHOPAK CHCEM(HCHOZITCHICMO)noRAstHiK Kaomuxca. ( (m. Cypr. Ep. 18; De lapsis c. 17. 18. etc.) JTa nnacrh OG1Cr1TE NAHOHUMOCKÉHRUKU ITDITTCDIBACACH euncKonamm.(Conc. Ancyr. cn. 2; Nicaen. cn. 12 etc). Vagp Kamb 151 O1­ NYTKCHÉM„HIITOIBKOdúepeat šačaymí eve Npnera, NPmcmBaerc Buberb Cb PBM. CHMCRONAMBbBIRLCTI DI CHOJUETE B CHVPAMIE ČHACHPO 1, OTIOCTUPOTDO COKDAHLOTL YÓIETRAPO HORA W BIICTE CTPA,MTREMILOMYHCHULUKOB'b.JIOMOJI­ PET I VÓZHTANOCHORASIHO KAIOJILUNCH VPŘIHIHROB'b, *YPO VYCITO KKOTCOH COBOD­ HTCHHO HMOXOZKIUM'b HL VACHTOE O CORDOBMTY 3ACIYT"by 10 KOTODOMY HOEPDKOBL UMBOTbo BIACTE VAOBACPBODENÍAMI CBS/PBINE 1 lrcyca Npnem (HOFOMV FO VAOBICTBODCHISMYACHHRKOB'6TTAJIOCHTUTT „VBROMIBACO MHCPIHOCKALOB, ban KOTOPDAPOCTL AKOÓLI„bami camoro Inevct Xpnera) „(OHO1rrp Heco­ BEDIHCIHOC VTOBTEPBOPDENCKA10mxC. Jed. 116

ÓASLTOMAETAWAILIVAMNAVO|PAZBACIHCHUTHOCTABICIHAVOBONPOCA.Ec. Ó6L V. KOLO 136. (DVCCKUXB) ÓOPOC10BOBG NAHLELCK Co­ MDI. ROHEUHO. ÓY/ICMEb DA/TBL ES IB3TOSKCHHO" HMozmmeano CoóeTBCHHOPYUHO : Vodbracrann“. An tpecin C. murponoarrE.VAH.

** * In facultate theologica Oenipontana propriumcol­ legium et seminarium paratur tractandae guaestioni ecclesiasticae orientah.

Additamentum ad P. Palimieri commentationem de Orientalium in schismate defendendo peccatis. Triagenera eorum gui de confroversiis inter ecclestam orientalem et occiden­ talem in orientali ecclesia scripserunt ČEL'COV in Hr. Čt. 1879 (Polemika m. gr. i I. ob oprěsnokah II 639—648) p. 647 distinguit: extremos, medios, moderatos. Acerrimos enumerat hos: "Lev Ahridskij, Nikita Stithat, Mihail Kerularij russkie metropolity Geor­ giii Nikifor, Leontij m. Preslavy, Nikita Nikejskij, Evstratij Ni­ kejskij, Nikita Seid, Joann Antiohijskij, Nikolaj Methonskij i loann Klavdiopolskij. Medios autem s. XI. fuisse diccit hos: Nikita David Patlagonskij, loann II m. russkij, s. XII. Georgij Korcirskij 1 Theodor Kuropalat. Moderati ei videntur fuisse s. XI. Petr Antiohijskij 1Theofilakt Bolgarskij, s. XII Nikita Nikomedijskij. Inter Latinos scriptores vehementes existimanturfuisse papa Lev IX, kard. Gumbert, Anzelm Gavelbergskij, moderati autem Domi­ nik Gradskij i Anzelm Kenterbfuriskij. - Porro vim harum con­ troversiarum hanc fuisse deřfinit(p. 640): Praktičeskoe značenie polemiki dlja meždu-cerkovnyh otnošenij sostojalo v tom, čto ona okončatelno vyjasnila istinnyj harakter otnošenij meždu cerkvami i razsějala fikciju ih edinstva, deržavšujusja ešče po predaniju, no ne iměvšuju uže pod soboj tverdoj počvy. Red. LIVTERAE THEOLOGICAE SLAVORUM.

De Ruthenorum orthodoxorum litteris theologicis. Omnes Ruthení, gui etiam Ucraini vel Parvo-Russi nominan­ tur, numero 33,000.000 hominum Russiam meridionalem (Ucra­ niam, Volyniam, Podoliam, Podlachiam et Cubaniam), septentrio­ nalem versus Orientem parfem monarchiae Austro-Hungaricae (orientalem Galiciam, septentrionalem Bukovinam et Hungariam) incolunt. In ecclesiis suis graecum ritum cum palaeoslavica lingua liturgica coniunctum observant. Praeterea Rutheni etiam in Ame­ rica septentrionali (in Confoederatis Statibus et in Canada) et meridionali (Parana et Argentina) atgue in Bosnia Cr atiague tamguam coloní inveniuntur. Solum sepiima pars Ruthenorum cum Eccl'sia Romana gratiam et communionem habet et hi sunt Ruthení incolentes orientalem Galiciam (3,400.000), septentrionalem Hungariam (400.000), Bosniam (12.000), Croatiam (20,000), Confoederatos Status Americam sept. (500.000, Canadam (209.009) et Brasiliam Argentinamgue (€0.000), in universum igitur circiter 5.009.000. Ceteri Rutheni incolentes Russiam meridionalem 27,500.080 et Bukovinam (400.000) ad orthodoxos pertinent. Apud hos Ruthenos guamdiu gratiam et communionem cum Apostolica Sede habebant, id est, usgue ad saec. XII et postea tempore magnae polemicae discussionis inter unitos et non unitos s. XVÍ. et XVII. magna copia litterarum ad theologicam doctrinae spectantium edita est. Postea famen cum ecclesia eorum in R4ssia cum russica coaluit, in Bucovina autem Romaniae cessit, litterae theologicae omnino sunt extinctae et Scriptores in Suis [bris iineua russica vel valachica utebantur hodiegue partim ufuntur. Maxime cum a. 1876. 11 Russia vetitum est ullum opus ingua ucrainica conscriptum edí, guod ad doctri­ nam ref-rretur, opera s darinon potuit. Ex libris ante hoc edictum editis inveniuiter solum:. acerdotis Opatovyč: Brevis sacra historia (Roporka ezamenna teropir), sacerdotis protojereos Hre­ čulevyč: Narratones ex Sacra Seriptura (Orobipam epBsrroro mueania).eiusd.m serintoris: Confiones lingua ucrainica conscrip­ tae (Iponovb at a vrepamenouí) et Sermone, catechetici (Beebmn karuxnrnacen). Sacerdos Moračevskyj NovumTestamentum in linguam ura nivan convertit, guod opus, cum a Synodo Petro­ pohtana approbatiun n n esset, editum non est.. Pantalejmon Kuliš, homo laicus, considerans magnam penuriam litterarumad rehgionem pertinentium apul Ucrainos in Russia, Sacram Scrip­ fturamuiriusaue Focderis lingua ucrainica interpretari conatus est, Cuins operis prima pars a. 1869 Leopoli typis exscripta est, Conti­ net guingue Moysis libros. (Casrre muepmo. TFeppanaerrmm Ónán 118 seo euro MyeieBní Kouvrou + Baxozou „Ilpapanm“ 49 p. 172). Postea eiusdem Kuliš, loannis Levickyj ilustrissimi scriptoris, prof. Puluj opera sacra Scriptura universa in linguam ucrainicam trans­ lata est, ac sumptibus anglicae societatis biblicae parti n singuli hbri separatim, partim fotum corpus aliguotiens, imprimis Vindo­ bonae editum atgue per Ucraniam divulgatum (velut Cpsrre nm6bmo ETADOVO 1 HOBOVOBABIFY. MOBOIO PYCBKO VRDAepIOIO. v Byum 1903. 89 p. 2499.. Aliguas partes S. Scripturae Kuliš forma poetica composuit nempe Canticum Moysis, librum Job, Psalterium, ser­ mones Tobiae. Idem etiam Ševčenko illustrissimus poeta Ukrainae fecit. Postauam in Russia decretum est varias religiones esse tole­ randas, etiam alia concessa sunt, inter guae etiam illud (anno 1876), ut scriptores ruthenica lingua uti possent in libris ad doctrinam pertinentibus aliisaue. Libertas, guae per aliguod tempus data est (hodie enim iterum scriptis ucrainicis edendis in Russia impedi­ menta ponuntur) sufficiebat ad complura scripta religiosi generis emittenda. Inter guae orationes eminent sacerdotis Ksenofont Van­ kevyč: Contiones parvo-russiaco populo lingua patria praepa­ ratas anno 1908. edidit. (IIponoBiW 10 ma10pyepRoro nTaApojana"0ro pit moBiRausueup-Iot1o1bexnit p. 60 pr. 25 k.) Ouae con­ tiones sermonis simplicitate atgue claritate eminent. Alius sacerdos J. Stepanivskyj: Orationes pastoris. ruralis (Rasanna ce­ epKOrOonacTnpsa. Kutb. 1999. p. 12. pr. 60 k.) edidit, guae indoli vitae gentis ruthenicae omnino accommodatae cum doctrinae theo­ logicae tum vitae ususgue scientiam testantur; Si sermonem Spe­ ctamus aligua minus recte aut eleganter dicta in 1is invenimus. — Praeter orationes iam laudatas occurrunt nonnullae lingua ucrai­ nica conscriptae etiam in russicis foliis: „Podolija“, „Pravo­ slavna Podolija“ et in „Propovědničeskoe Obozrě­ nie“. Etiam A. A. Titov in Magno Rostovio denuo ucrainicas s. Demetrii Rostoviensis orationes edidit (p. IX—134.) Secundumlocum versiones Sacrae Scripturae in lingsuamruthenicam obtinent. Praeter versionem a Kuliš, Levi­ ckyj, Puluj factam guae etiam atgue etiam recuditur, Synodus Petropolitana cura Parthenii episcopi podoliensis veterem versio­ nem a Moračevskyj factam emendavit typisgue edere coepit. Praecipuum momentum huic interpretationí tribuitur, guod tria collesia operam dabant, ut bene verteretur: unum theologorum in Kamenec Podolsk, alterum ir Synodo Petropolitana, tertium linguae ucrainicae peritorum in academia moscoviensi. Primum evange­ lium secundum Matthaeum a. 1905 editum est, deinde Marcus (1906) et Lucas (1907), nuperrime Joannes et Acta Apostolorum. Ouantum fuerit desiderium huíus versionis, cognoscitur ex hoc, guod novem mensibus (a Iunio 1906 usaue ad Martium 1907) guinguies edita est (65.000 exemplaria divulgata). Haec versio a synodo Petropolitana approbata est. 119

Tertio loco libros populariter scriptos de religione ponimus, gui Odessae eduntur sub communititulo: „Promin'“ (IIpomip). Hi sunt V-p, De Vladimiro Sancto duce et baptismate Rutheniae (Rusa Bodozimmp CpstmuirTa xpemena Pycn. 1909. p. 24— VII), Jurko Sivač, Ds Nicolao Thaumaturgo pontifice (Cpamireap Mu­ koda UyorTBopeup1909.16" p. 47; Nekrasov- K. Mykola­ jevyč: De sancto loanne Milite (Cpsrrmii IBarr Boir. 1909. 16" p. 19). Acta et miracula St. Apostolorum „Hanns re avzeca cpu. Anoeroain 1909) aliigue. Omnes hi libri multis imaginibus ornati sunt. Nonnulla ad pietatem fovendam vel errores impugnandos scripta etiam Počajovic composuit. Praeter hos libros omnino ac proprie ad religionem petti­ nentes etiam alii sunt, guibus de nonnullis rebus historiae ecclesia­ Hbris“(Bxarorpopurepno0—OÓIMeCTBO—1B/TAHIA—OGICHOJOBNUBIXEsticae exponitur, Tales suni libri a „Benefica societate edencis gianre.) Petropoh editi Nr. 30. O. Konys'kyj- Sinkevyč, Venimuspost [psum (Normo 3a Hpnie). 1905, 160 p. 50. Nr. 41. A. S-ko, De primis Slavor:m magistris (De sanctis Cyrilloetbo). Methodio) ITeprovrro m Caps (po Ruprea mMe­ Nr. 50. V. Domanyckyj, Mors pro veritate (De Io. Hus), Cmeprp 3a npaBzv. (po I L'vca). Ahos societas „Pros'vita“ Kioviae inter libros, guos edit, emisit. Nr. 11. Hrinčenko B. Confraternitates et res litteraria in Ukraina temporibus regní Polonorum usgue ad Bohdan Hmel­ nyckyj. (BparerBa 1 upoepirmma enpapBa na BRpaluT Ba. MOoTpekoro MANYBAIL JO Doriana A MCABIUITOVO). et Nr. 22. M. Zahirnja, Pro patria. (Narratio de loanna d'Arc). Ja DYTAMÍLIepadi(OHOBVRUTLPo opacanepny AiBumnykamny Apr). Kioviae Ucrainica societas doctu sexies in anno Suos com­ mentarios (Bantrexgnu. VKDAHCEKOPOHAVNOBOVOToBapuerTBA 3. pi) edit, in guibus multa ad historiam ecclesiasticam Ucrainae perti­ nentia inveniuntur. En. Conspecius commentationum anno 1900. editarum: , Liber II. (8%,p. 261. 6) adscriptus est memoriae P. Zy­ teckyt gui libris, guos de rebus ad historiam ecclesiasticam per­ tinentibus conscripsit, ilustris est (velut: Onreanie I1CDCCOTTOT Ppyronuen XVI n., Descriptio peresopnicensis codicis manuscripti Evangelii saec. XVI. Kioviae 18760; O nopeBozaxm EBanredis na Majopycek stopivp,. De Evangelio in linguam parvo-russicam converso. Petropoli 1906.). In hoc tomo invenitur: Peretc V., Pro memoria operae 45 an. a Paulo Zyteckyj litteris impensae. Sahmatov in commentatione, guae inscribitur „Ad guaestionem de septentrionalibus legendis de Olga duce“ viam ostendit, gua legendae de s. Olga Novgorodi et Kioviae exstiterunt. Ad­ 120 rijanov scribit de Kioviensí psalterio XIV. s. Petrov M.: De ucrainica collectione. guorumdam librorum s. XVIAI—XVII.facta in Dub.ca prope Luck, guae totam seriem librorum apocryphorum guales in Ucrania divulgati erant continet. Nunc in museo ecclesia­ stico-archaeologico academiae theologicae Kloviae invenitur. De uno ex his libris apocryphis Nazarevskyj agit sub titulo: „De jtinere Dei Genetricis in infernum(Xosneme boropou 10 MYKAN BOHOBNXVEDATHCBNEXennenRax 17 1 18 er.) eumague cum vetustio­ ribus et recentioribus editionibus comparat — Maslov: Sermo Leontii Karpovyč in dominicam ante Nativitatem Dormini“. Kar­ povyč contionator erat medius inter modum dicendi, guo olim antelibri.explicabantur,etmodum.lesuitarumoproprium,induo s. XVL. apud Ruthenos virtutes commendabantur et sacri adhibendo Galatov kij princeps fuit. A. Sevčenko de libro apo­ crypho, gui inscribitur: „Narratio de 12 feriis sextis“ scribit degue iis, guae apud Ruthenos in €0 immutala occurrunt an 1694; valde enim diiferunt a byzantinis codicibus, unde omnes alii pro­ fecti sunt, et a serbicis. Loboda A. Ouaedam ad kioeviensium alumnorum indolem et habitum designandum. Liber II. (84p. 158) inter alia continet canonistico-historicam disputationem B. Levickyj: De nuptiis in Ukraina s. XVI—XVÍ. factis sine benedictione ecclesiae (11poneni 1mu061 ara 8 paži XVÍ 1 XVIL er. p. 98—107. Senptor demonstrare conatur in Ucrania a primis tempor'bus christi nismi, matrimonium sine ec­ clestáe Deuedictione legitimum habitum esse, 60 magis guod etiam in byzantina ecclesia de hac re disputabatur. Postea, Cumecclesiae benedictio necessar'a esse videri coepit et aliud matrimonium le­ oitimum ab ea haberi desitam est, Lx pop: consu tudinaria matrimonium pro pacto ad Hbitum solvendo habebw, Ad guan­ dam sollemaitatem oiuic pact) addendám Cinviviam ef niptiae adnectebantur. Res exemohs inprimis e vita optimitium sumplis ustratur. Liber IV. (8' p. 106) Rrušvů kij O: commenfalionem continet de „Elecia Alexi“ Theoohanis Prokopovič, Syšyckyj: „Ad guaestionem de schola "itterara Xi s. Scrips t ubi ostendit sermonem Cyrilli Turoviensis et Carmen de oello Igari ad ean­ dem scholain litterariam pertinere. Bučyn'sky! B.in disputatione tractateffectus,guosprioresconatusunionaishauúerunt.|Posieaguae inscribitur: De conatibas ecclesitam ruthenam Romae unicndi de metropolitae Kioviensis necessitudine cum patriarchatu Čon­ stantinopolitano exponit et gua'em se praebuerit, cum In magďno ducatu L'tuaniae et in terris Rutienorum, guae politice ad regnum Poloni:e p>rtinebant, unio Čeret. In fine de rationibus guae Inter metropolitam kioviensem et magní ducatus Lithuaniae admini­ stratiouem intercesserunt agit. Videmus et post priores conatus unionis solum aliguas iuridicas regulas, guae ad promotionem futuroruni conatuum adhiberi possent, relictas esse atgue Eccle­ siam latinvn in e0, dni poinceps erat in paribus eius agendis 121 in M.D. Lithuaniae, infelicem fuisse et necessitudinis cum patri­ archatudivisionemfausteconatibusunionisintercessisse.|Hisexpositis remissionem, magnam vím ducatus lithuani, metropoliae scriptor transit ad hos conatus a. 1498—1506. narrandoset vitam metropolitae Josephi describit, gui magnam vím in conatus unionis cum Roma faciendae s. XV. et initio s. XVI. exercebat. In libro V. praeter partem disputationis BučČynskianae de conatibus unionis, Nevirovii commentfatiode vestigiis ukrainicae daemonologiae in „Benepa“ et Muprópoxí Gogolii inest et Ro­ sovii de ukrainico scholari dramate dormitionis Dei Genetricis. Liber VÍ. continet partem dissertationis Bučyn'skyj et com­ mentationem a V. Peretc conscriptam: de panegyrico „Speculum virtutum“ sacerdotis E. Pleteneckyj. De aliis libris huius societatis (ab a. 1900 usgue ad. a. 1912 editis) alias mentio fiet. Litteras ad religionem fovendamet animos delectandos pertinentes componunt Evarnyckyj D. |. (3a uvsxuií rpix. Egarepnnoezak 1907. 4" p. 461; Vóvpev! KarepnnocaaB 1908. 89 p. 64; Xpuerocy cepní dozoBiRa Rarepnnoedak 1908. 80 p. 24.. sacerdos Hrynevyč (lo bora. EpBAnre1pegRnNaroT0eBI. Barra. 89 p. 12.). Vitalij Samijlenko (I3 34. Map CYMLUPCRIX. IHoaraka 1909), Fedorčenko Jo. (Ipotsrrma.Boroóav,amsr n"oema Ruik 1906. 39p. 87. Bur. Panox 1.5), Farovyč Alex. (Roza). Jurčakevyč (versio Ilerposs. LVp.Ha boudir jopoaí. Crarn. Kameneno noziapekin 1907) aliigue. Secta Štundistarum sub titulo „Athanas“ edidit carmina Sspiritualia. Habes brevem conspectum litterarum theologicarum et ad religionem pertinentium, guae apud Ruthenos orthodoxos Russiae inveniuntur. Pauca haec guidem Sunt, et propter universae rei litterariae ukrainicae in Russia impedimenta, et propter hierarchiae et cleri fere omnis animum a Studiis ukrainophilorum alien:im. Tamen sex anni gual scumgue libertatis iam aliguod momentum ad litteras, guae ad religionem spectant, Ruthenorum attulerunt. Altera pars Ruthenorum orthodoxorum in Bucovina inve­ ntur (400.000), guorum clerus tamen Romaniae lingua. utitur. Propterea litterae ad religionem pertinentes solum tarde progre­ diebantur. contionator“©(Modo.mponopbumwm.Cernovici89p.56)Anno 1889. Alexander Manastyrskyj librum „luvenis edidit, in guo 40 orationes dominicis et diebus festis habendae invemuntur. — Fedďkovyč J. Vitam sancti Nicolai Thaumaturci 12. carminibus illustravit (Leopoli 1896. 169 p. 27.). Nonnullae res, guae huc pertinent11: „Orthodoxo Kalendario Bu­ covinae“ inveniunfur. Sumptibus societatis „Ruska Besida“ Cernovicii liber prof. D. Eremijčuk, gui inscribitur: „S. Joannes Sučaviensis“ editus est. Eiusdem scriptoris est Introductio in theologiam pastora­ lem: Brezené u maerupene (ipaxgmune) Goroezonie. HHepununr1903, p. VIT-r 100. Ubi E. in prolegomenis p. V. negat, post confessi­ Acta Academiae Velehradensis. 9 122 onem imponí debere satisfactionem; hunc enim usum contineri dogmate romano, guod conectatur cum doctrina de purgatorio. Praeterea commemoranda sunt scripta Eugenii Semaka, catech. gymn.: [eproBHa [cTopui 1 BNCHMIXJLTACIMINITCEpe1­ HIX, MeTa yaeónuka 0. npob. Roxn. Birenb 1906. p. X. —308. -— 3K 80h. Ecclesiastica Historia in gua seguitur compendium prof. Koka. - Hayxa 1OrmaTN4Ha NepuBO NPaBOCJABITOT,ŠÍaCTL3aTAIBHA I CNTOnHAIBHAICT VacónnRa 0. RoRn. Byteup 1906. p. 208; 2:80 K. Dogmatica ecclesiae orthodoxae in dgua eundem auctorem se­ gultur. V1eóimx 1MaVRT MOpaIbIToY. V.10381B IC.T51 BOTOCKOVTOVUeÓ­ umka. Bireup 1907. p. 121. — 202K. Compendium doctrinae moralis. — Iceropna 6iómiina eraporo zapirTaBixenp. 1907. p. 111. — 1:20 K. Historia biblica Veteris Testamenti. — Iceropna 6i611iua HoBOroBaBira. BireHp. 1907. 94 h. Historia biblica Novi Testamenti. — Hayna XpuecTuAHLCKOTBIpL1 MopabnocTw. Birenb 1907. p. 92. — 175K. Doctrina christianae fidei et morum (p. 3. exponens de tontibus. revelationis divinae, non enumerat libros Macca­ baeorum). — Xpnernanpeka Anoaporerura. Birenp. 1907. p 19%. 3 K. Christiana Apologetica. — „Itryprika NOPRRILMpaBocaaB­ noir. Bizenp. 1907. p. 88. — 1:90 K. Liturgica ecclesiae ortho­ doxae. — OóumpHa Ó16.1sr. CTAPOrO 1. HOBODOBABÍTY ZK TINÍ.I Hapozuux. (Magna biblia utriusgue Testamenti in usum ludo­ rum.) Vindobonae 1905. — IlepcoBuma ICTODHRAJET VYNTEIPCNIX CemuHapií 1 IKIT peapimx (Ecclesiastica historia in usum Se­ minariorum paedag. et scholarum, guae reales vocantur con­ scripta. Vindobonae. —-X pneTismpcka ANOTBOrernka LTAVYNTCIL­ cKIX ceunmapiu (Christiana apologetica in usum seminariorum paedag.). — Denigue Dr. K. Bryndzan librum d:>liturgia eccle­ siae orientalis in Bucovina edidit. Praeterimus nonnulla, guae lingua ruthenica conscripta inve­ niuntur in valachicis commentariis: „Academia orthodoxa“, gui Cernoviciis eduntur. Societas orthodoxi cleri rutheni nuper insti­ tuta atgue novus clerus amore linguae patriae imbutus spem praebent litteras theologicas in Bucovina apud Ruthenos augeri posse. Cehelskyj Tgnuftus.

Conspectus singulorum operum recentium. Bohemica.

P. Václav Smolik“«C.SS. R., Encyklika J. 5. Papeže Pia X. „Pascendi Dominici gregis“ o učení modernistův. Pr. 1911 (423 p.) 6'50 K. Litterae Bohemorum theologicae aliis feliciores explicatione hac encyclicae „Pascendi Dominici gregis“ ad plenam de integro 125 mocernismo instructionem conscripta auctae sunt. Scriptor non modo encyclicam ipsam latina et bohemica jingua affert eamaue collatis undigue scriptorum, gui modernismum profitentur sententiis, expiicat confirmatgue, guae res hoc opere praecipue spectatur sed etiam initio originem et progressum horum errorum in variis regionibus maxime in Gallia et in Italia divulgatorum narrat ad­ ditgue conspectum €0rum, guae occasione editionis huius ency­ clicae variis in regionibus scripta sunt. Finem vero operi suo facit variis decretis et commentariis a Sede Apostolica postguam haec encyclica edita est emissis, guibus guae in encyclica enuntiata vel indicata sunt, rursus confirmantur vel, guomodo ea intellegenda Sint, accuratius exponitur. Ratio et via, gua S. in hoc opere componendo non recusato assiduo labore usus est, certe iure merito recta existimari po­ test, cun: et sacerdotibus theologisgue et laicis hominibus eru­ ditis utile esse possit ad clare cognoscendum, guae sit vera do­ ctrina ecclesiae catholicae et gua in re theologi guidam recentes falsae cuidam doctrinae innixi a recta via aberraverint; guare opus laudatum simul momentum apologeticum habet nec Sine Causa scriptor praemio a c. r. universitate Pragensí pro hoc opere af­ fectus est. Tamen, ne solis virtutibus commemoratis iniguum iudicium ferre videamur, etiam rerum nostra guidem sententia corrigendarum exempla afferre in animo est. Mirum scilicet non est, si scrip­ torem, cum diligentius in originem modernismi inguireret, diligentia nonnumaguam defecerit. Velut cum Kantii ad doctrinam exponen­ dam aggrederetur, solum philosophum Bohemum Durdík de eo consulere non conveniebat sed ipsius Kantii scripta diligenter ad­ hibenda erant. Ouod si fecisset, verba dguae p. 214 illi tribuit Kantio ipsi tribuisset (ein ga“.zes System von dialektischen An­ massungen); cf. annot. p. 214, 215, 216. uo factum videtur esse, ut Kantii doctrinam non omnino bene explicaret aestimaretgue et ut res praecipuas, in guibus Kantii refutatio vertitur, nonnihil neglegeret. Ut spatium et tempus p. 198 ad intellegentiam revo­ catum omittam, p. 208—9 illum maximum fuisse errorem scriptor dicit, guod Kantius sensationem cum notione confuderit. Res tamen non modo non probatur (etsi Kantius aliud videtur Significasse verbis: „beide Verměgen oder Fiáhigkeitenkónnen auch ihre Fun­ ctionen nicht vertauschen: der Verstand vermag nichts anzuschauen und die Sinne vermogen nichts zu denken“) sed in errore expli­ cando accuratio desideratur. Dicit enim: Smyslové čití jest stav hmotného ústrojí duší oživeného i má na sobě známky hmoty. Obrázek na př., který na sítnici oka vzniká.. jest prostorný (p. 208—9). At imago, guae in retina oritur, non est sensatio; res enim videmus extra nos ipsos, non in retina, sensatio autem est videre res extra nos. Praeterea dicitur: Čití smyslové má své rozměry a časový sled jako předmět jeho — smyslný svět vů­ bec... pojem nemá rozměrů, nemá časového sledu, nicméně však O* 124 repraesentuje rozumu vše, cokoliv v prostoru a čase jest rozlo­ ženo (p. 209). Auibus verbis minus benigne explicatis probari videtur posse scripftorem ipsum caecam guandam iudicandí neces­ sitatem tenere, guam recte Kantio exprobrat. Ad hoc evitandum distinguendus erat actus subiectivus ab obiective spectat. Nam certe actus subiective spectatus cum actu repraesentative spectato. confundi non potest. Verum est tempus esse necessarium, ut sen­ satio oriri possit, negandum autem notiones non esse aliam post aliam. Praeterea scriptorem consulturum fuisse multum perspicuitati operis existimamus si etiam de gualitate theologica et encyclicae, et aliarum contra modernismum a Sede Apostolica editarum sententiarum disseruisset, gua in re Motu proprio „Praestantia Scripturae Sacrae“ magni videtur esse momenti, cum poenas ef censuras ecclesiasticas statuat graves non solum in €0S, gui en­ cyclicam „Pascendi“ verum etiam €0s, gui decretum „Lamenta­ bili“ oppugnare audeant. A. Bratié. Filip Jan Konečný,Mravní velikost Kristova důkazem Jeho božství. Christi virtutum excellentiam divinitatis Eius argu­ mentum esse. Regino-Hradecii 1911 (p. 72.. Scriptor in libello suo transmissis diřectis argumentis guibus. Christi divinitatem docere solent theologi hoc modo argumentandi utitur: Christus virtutibus suis omnes omnium temporum homines probos et sanctos infinite superavit. Ergo non merus homo, sed Deus est dicendus. Antecedens certe exposita paucis auctoritate ac fide evangeli­ orum et ex his evangeliis ipsis ef ex aliis etiam testimoniis per totum fere libellum ostenditur probando Christi animum a peccato alienum (p. 24 ss., plenum simplicitatis, humilitatis, temperantiae (39 ss.), clementiae, patientiae, munificentiae, liberalitatis (47 ss.), fortitudinis (49 ss.), sapientiae (51 ss,), veracitatis (55 ss.), huma­ nitatis (58 ss.) erga Deum et homines amoris (62 ss.), ilustrando ipsam eius admirabilem passionem et mortem (G6 ss.); sed cum omnes hae proprietates, licet maxime admirabiles, tamen simpliciter infiniftae non Sint ideogue ver se naturae alicuius creatae guamvis. super homines eminentis, guin etiam hominis alicuius maximis jngenii donis instrucii esse possint etiam conseguentia argumenti erat demonstranda. Idgue vel ex €0, guod Christus vir veracis­ Simus ef sanctissimus se Deum esse, aiebat vel ex €0, guod ipsa admirabilis sanctitas haec sit miraculum ordinis moraiis ad verba Christi comprobanda aptum. Libellus sine doctrinae apparatu scriptus nihil novi continet guod hic laudare possimus. Ouaedam privatae repreňensiones de adversariorum, contra guos pugnat, vítiis, ignorantia etc. melius omitti poterant. Dr. Boh. Spáčil. 125

Cyrill 1909—1911. D. Orel, Vstalť jest této chvíle (Surgit in hac die) 1909 5. 19. 33. 52 66. 85. 107. D. Orel, Narodil se Kristus Pán (De celeberrima cantione Bohemicain Nativitatem Christi) 1909, 43. 34. 147. J. Vajs, Hlaholský zlomek nalezený v knihovně král. kanonie Stra­ hovské (De fragmento glagolitico biblíothecae Strahoviensis). 1909, 99. V. Miiller, Cyrillský sjezd v Plzni 9 a 10. září (De conventu sacrae musicae studiosorum Pilsnae habito) 1909, 113 C. Straka, Česká skládání při průvodu na neděli květnou a Hod Boží Velikonoční 1910, 6—9, 18—20. 37—38. 50—51. 70—72. 82—85. E codice bi­ bliothecae Strahoviensis eduntur guae medio saec. XVÍ. in processione. guae in Dominica Palmarum fiebat, bohemice canebantur; deinde ea, guae in die Paschatis in aede sacra (ut scriptor conicit fortasse post processionem guae a sepulcro Domini ad altare maius fiebat) a pueris instrumenta passionis repraesentantibus bohemice pronuntiabantur. D. Orel, Nastal nám den veselý 1910, 101—112. 118—124. 137— 139 157—159; 1911, 35—39. Exponitur de origine et vicissitudinibus cantilenae Dies est laetitiae in ortu regali; latine editur e codice Altovadensi, bohemice (Nastal nám den veselý, z rodu královského) e codice Vyšehradensi; modi varii, gui vetustum mixolydicum exceperunt, adumbrantur. Deinde similiter tractatur canticum Nobis est natus hodic de pura virgine (Nastal nám den veselý, v němžto z paní čisté), cuius modus scriptori videtur esse ab alia cantilena petitus, verba Bohemica ca, guae ad posteriorem modum accom­ modata sunt, potius a fratre Luca composita, guam a loanne Dobešio pa­ rocho (+ post 1574), etsi res dirimi non possit. K. Kuffner, Několik myšlének o východisku dalšího pokroku u círk. hudby 1910, 20—22. (Oua ratione perficienda sit musica sacra). Negatur, guaecumgue nova sint, ea idonea esse, guae ad musicam sacram adhibe­ antur, sicut vestem huius temporis induere pro veste sacra non decere sacerdotem manifestum sit. Praeter alia modus in affectionibus animi cantu exprimendis commendatur. K. Eichler, K jubileu P. Pavla Křížkovského 1910, 68—70. De Paulo Křížkovský (*1820, $1885) gui musicam sacram in Moravia correctam ex­ polivit. C. Sychra, Steckrová „Missa solemnis“ 1911, 33—35. 56—59. 120—123 De hoc opere exponitur; guod optimum in nova musica ecclesiastica esse Iudicatur. K. Bezecný, Repetitortium dějin hudby 1911, 49—54. 70 75 etc. Historia musicae, summatim perscribitur fontibus non indicatis. První rakouský paedagogický kongres ve Vídni 1911, 65—70. 83—97. D. Orel exponit hic de cantu discendo in seminariis et facultatibus theo­ logicis. Supplementiinstar Zd. Nejedlý edidit Míissam Christophori Ha­ nt, baronis de Polžic (1564—1621) e codice communalis bibliothecae Vratislaviensis et Dobr. Orel librum, gui inscribitur Katechismus církev­ ního zpěvu (Summa de cantu ecclesiastico) via ac ratione compositum. Pavel Opavský. 126

Časopis katolického duchovenstva 1908. Richard Spaček: Vzniklo křesťanství z buddhismu nebo. z řecko-římské filosofie? (Num relígio christiana e buddhismo aut e philosophia Graeco-romana orta sit?) 7 12, 118—125,201—205, 265—269. Invidia religionis christianae succensí multí homines docti divinum eius ortum omni conatu improbabilem reddere volunt. E multis eiusmodi tentaminibus scriptor illud, guod religionem christianam ex buddhismo aut ex philosophia Graeco-Romana esse ortam demonstrare conatur, electum 1udicio subicit. Libris optimorum scriptorum sive ad hoc probandum sive ad improbandum scripti sunt, consultis opinionem illam ut absurdam reicit et demonstrat 1) religionem christianam, etsi in aliguibus rebus cum budd­ hismo cConveniat,in eo radicem habere non posse, guia in ipso doctrinae capite, imprimis in amore Dei et proximi omnino inter se discrepant; 2) si­ míli ex causa philosophiam Graeco-Romanam fontem religionis christianae esse non posse et ea, in guibus convenire videantur, potius ex religione christiana in philosophiam Graeco-Romanam translata esse guam e con­ trario. p ua, v církví. (De numero 12 apostolorum et de primatu s. Petri in ecclesia ex hoc efficiendo.) 309—311. Duodecim apostoli a Domino electi erant, guem numerum Sservari Dominus voluit; nam luda proditore mortuo alium ei substituendum esse censuerunt. (Act. I. 21.) Ouam Dei voluntatem S. Paulus nihilominus sper­ nere vídetur, Cum se verum apostolum nominet (IJ.Cor. IV. 9; IX. 1. II. Cor. XI. 5.) Ouae difficultas solvitur, sí s. Petrum a Domino in suum locum destinatum ct ita omnibus apostolis superiorem constitutum esse tenemus. V Hazuka:Srovnání života a zvyků starých Babyloňanů se životem patriarchů dle současných pramenů. (Vitaet mo­ res antiguorum Babyloniae incolarum ex etusdem aetatis monumentis co­ gnita cum vita patriarcharum, comparantur). Cf. ann. 1907 p. 40—46, 169—176, 269—279, 362—365, 395—403, 451—463, 586—506. Agitur hic de moribus Babyloniorum maritorum, de educatione, pie­ tate, iuribus liberorum, de adoptione. His omnibus cum moribus Patriar­ charum comparatis, non similitudinem tantum maximam, sed eandem pror­ Sus rationem //. invenit. Hoc novum argumentum est auctoritatis ac fidei, guae libro genesis in víta suí temporis describenda tribuenda sit, guanti­ gue momenti sit ad historiam cognoscendam. Scriptor linguis orientalibus optime imbutus in nonnullis librorum Babylonicorum locis interpretandiš explicandisgue a viris doctis Ranke et Meissner discedit velut in explica­ tione vocis „ullulu“. Jun Ilejčl: Pentateuch. (pars prior iam a. 1907edita est). 97—105, 189—195, 324 329, 412—423, 496—510, 557—567, 639 647, IH.guaerit, num Pentateuchus a Moyse solo conscriptus sit. Omnibus. guae utrimgue allata sunt argumentis ditudicatis arbitratur, Penfateuchum opus esse guod velut planta paulatim creverit cum religionibus populi ele­ cti a Moysis tempore usgue ad tempus post transmigrationem Babyloni­ cam, Cuius operis radix vel fundamentum liber a Moyse scriptus fuerif. 127

Pentateuchum esse ex diversis lHbris ab uno scriptore conglutinatum, guae opinio a theologis protestantibus defenditur pro certa, scriptor probabile tantum esse existimaf. Frant. Kryštůfek:Papež—suverén a garanční zákon italský ze dne 13. května 1871. (De papae principatu et de le lege italica 13. Mai 1871 data, gua papae auctoritas salva declaratur.) 1—7, 112—118, 181 ad 189, 349—355. Exponitur de statu ecclesiastico papae erepto et de rebus a rege Ita­ lico papae oblatis, uf ei principatus honoris causa maneret. K. negat prin­ cipatum papae sublatum esse eumgue agnosci ab aliis principibus etiam non catholicis historice ostendit. luridica guaestionis pars (de gua cf. SI. I. th. II 185-6) neglecta est. V. Smolík: Fischerova „Nadfilosofie“. (De Fischeri opere „Úberphilosophie“). 56—59, 137 141, 212—216, 329—333, 424—430, 522—530, 601- 605, 634—639. S. negat hoc-opere guo philosophia christiana cum recenti concilia­ batur ili aut huic satisfactum esse. Jos.Novotný:Různé pokusy vysvětliti příčinu zjevů spiri­ tistických. (De variis conatibus explicandi eventus, auibus spiritismus nititur). 23—32, 125—130, 341—349, 403—412, 476—496, 568—579, 621—034. Spiritismus antigua necromantia et magia renovata est. Miros eventus, gui negari non possunt, alii aliter explicant. Alii omnia a machinis repetunt, ali hallucinationes potius gigníi contendunt; plurimi guibusdam víribus sive lam notis, ul musculari, electricae, magneticae, sive nondum exploratis, ut, „od“ etc. ea tribuunt, alii guarta dimensione ea explicant; sed horum ex­ plicationun nullam esse satis idoneam, guartam dimensionem ne esse gui­ dem N. existimat. Verisimillimum ei videtur, eventus spiritismi, gu! guantum nos scimus viribus naturae perficí negueunt, daemonibus esse tribuendos. RobertNeuschl:Darwinistický evolucionismus ve vědách společenských. (De darwiniana progressus opinione disciplinis, guae societatem spectant, applicata.) 59 —65,131—137, 205—212, 334—341, 430—473, 910—522, 596—601, 662—668. Scriptor cum doctrina recentium virorum doctorum pugnat, gui, ut hominum ex bestia ortum esse docent, ita etiam omnia, guae ad hominis in societate vitam pertinent ut reiigionem, matrimonium, honestatem simili mutationí obnoxia esse putant. M. Daněk. Časopis katolického duchovenstva. 1900. Karel IhwWik:Křesťané „pekaři“. Christiani „pistores“ 57—64; 104 ad 110: 205—211; 260—205. Scriptor primum ex inscriptionibus et sígnis catacombarum probat contra lo. de Rossi symbolum modii non esse insigne collegii pistorum, cum etiam In sepulcris feminarum, guae ad virorum collegia pertinere non potucrint, inveniatur, sed significare mortuorum in materia Eucharistiac pracparanda merita. Deinde in Minucii Felicis dialogo ubi dicitur (14, 1): ecguid ad haec“, ait (A. Caecilius), „audet Octavius, homo i'lautinae prosapiae, ut pi­ 128 storum praecipuus, ita postremus philosophorum“ pistorum voce dicit JI. contra varias philologorum ut Stieber, von Wilamowitz, guem Harnack segu­ itur, Schanz coniecturas christianos generatim petulanter significari et Octa­ vium hominem Plautinae prosapiae (i. ©. pistorem) contra Ed. Norden nominari. Ouod fieri non potuisset, nisi christiani ab aliis pistores appellati essent. Hinc guogue repetendum esse, cur Apuleius in fabula Metamorpho­ seon, christianam religionem in pistoris uxore diffamare voluerit. Fr. Kryštůfek:Zjevení se kříže na nebi císaři Konstantinu Velikému. De cruce guae a Constantino M. in caelo visa est; str. 9—13, 124—129; 177—181; 269—272. Scriptor testibus auctoribusgue usus Eusebio (de Constantini iure iurando etc.), Lactantio (313: caeleste signum) Artemio duce, guodam ora­ tore panegyrico („adversi ominis“), Nazario (321: „caelestium armorum lux“) contra Ranke, Burckhardť huius facti veritatem historicam tuetur. Jos.Smrček:První legáti papežští v Čechách. De primislegatis apostolicis in Bohemia str. 249—259; 313—320; 388 —396; 441—452. Scriptor agit de legatis ab Alexandro II. in Bohemiam missis ad litem inter Jaromirum, episcopum Pragensem eiusgue adversarios loannem, epi­ scopum Moraviae et Vratislaum componendam. Venerunt a. 1073Bernardus et Gregorius, a guibus Jaromirus punitus est. Aui ca occasione dabant operam, ut studia curiae Romanae ad caelibatum pertinentia valerent Vavř.Wintera:Jací byli staří predikanti z doby před refor­ mací a po reformaci. Ouales fuerint praedicantes ante et post reforma­ tionem ; str. 42—52; 111—120. Multis exemplis et ipsorum protestantium testimoniis scriptor docet pastores et utraguistarum et protestantium causam extitisse morum Cor­ ruptorum saec. XVI; indicatgue guid cventurum fuisset, nisi reformatio catholica mala avertisset. Jan Zítek: Ke sporu Jana z Jenšte'!na s Václavem IV. De Ioannis de Jenštein cum Venceslao IV. conflictatione ; str. 64—69; 135- 141; 211—218; 324—332, 560—572; 636—644. Adhibito codice manuscripto bibliothecae Valticanaescriptor post Pelzel et Pubitschka denuo ad verbum affert loannis de Jenštein archiepiscopi Pragensis de Venceslao IV. guerimoniam, ex gua originem et magnitudinem tis optime cognoscimus. Jos.Samsouv:Symbolum apoštolské a jeho původ. De sym­ bolo apostolico eiusgue origine str. 149—152; 198 204; 273—278; 320—324­ 377—381; 460—4068. S. symboli apostolici guod a saeculo VÍ. in ecclesia Romana receptum est, primam formaru, gualis saec. IV. Romae occurrit, iam saeculo II.usitatam fuisse existimat ducitgue veri simile eam a ss. Petro et Paulo esse repe­ tendam. VicharvdŠpaček:Čtvrté evangelium v protestantském ba­ dání. De protestantium theologorum de guarto evangelo senfentiis; str. 223—229; 348—3514; 411—417; 489—498; 598—601; 644—0650. Scriptor percurrit antiguos et recentes scriptores, gui integritatem evan­ gelii IV. negant, antiguos et recentes, gui cam defendunt, recentissimorum 129

Opiniones de origine et scriptore evangelií [V. affert, ca, guae ab adver­ sariis afferuntur, examinat, testimonia antiguitatis commemorat; etsi omnia paucis absolvit, plura tamen doctrinae de Verbo concessit; nihilo minus eum fugit, ideam Verbi — e Platonis „Sophistae“ temporibus —-ideam fuisse ad guam omnis cogitatio humana referretur et ideo omnino consentaneum providentiae omnem humanae mentis progressum gubernanti ac respicienti fuisse significari Salvatorem voce Verbí Dei in eo evangelio. guo consilii diviní de salvando genere humano magnitudo et altiftudo cenuntianda erat. Prologi Ioannei cum Genescos initio similitudine explicandum erat guod haec vox Verbi in historicam evangelii narrationem recepta non est et guod Verbum incarnatum tanta industria praecursori ipsius oppositum est ut vera lux, aguae illuminet omnem hominem venientem in hunc mundum gui per ipsum factus est, i. c. non solum in ordinem naturalem rerum. visibilium sed in ordinem moralem sociefatis humanae. Aug. Štancl: Snahy o volnou morálku. De studiis doctrinammo­ ralem „liberam“ reddendí; str. 14—19; 120—124; 192—198; 279—284; 417 ad 422; 480—489; 561—566; 629— 635. Scriptor magna cum diligentia ostendit nullam afferri posse rationem, gua vita moralis, guam vocant liberam, commendetur, guod refutando ma­ xime principia prof. Fr. V. Krejčí ct Herb. Spenceri demonstrat. Rob.Neuschl:Darvinistický evolucionismus ve vědách spo­ lečenských. Darvini de progressu doctrina guid valeat in disciplinis auae ad societatem pertinent; str. 52—57; 129—135; 181—188; 284 -290; 332—339; 396—402; 453- -460; 572—577 ; 625—629. (Priora cf. ČKD. 1908). Scriptor explanat praecipuos philosophos recentiores gui Darwini opi­ nione progressum in societate humana explicant, et in fine totam rationem examiní subicit. Jos.Novotný:Očetbě zapověděných knih dle nyní platných zákonů církevních. Ouid leges ecclesiasticae, guae de libris prohibitis nunc valení, statuant de iis legendis. 26—33; 98—104; 291—300; 354—305; 422—428; 498—513; 577—597; 650—0675. Časopis katolického duchovenstva. 1910. Rich.Spaček:Nalezla moderní theologie protestantská hi­ storického Ježíše? Inveneritne recens theologia protestantica Iesum historicum ? 30—35; 115—110. Scriptor guaerit, num recens theologia protestantium lesum historicum pro dogmaftico invenerit, ad guod negative respondendum. Jesum Nazarenum ut Messiam regnum Deciin terra praedicantem pro eogue morientem, gualem rattonalismus effinxit, exstitisse idem rationalismus ut neget co nunc sua fretus ratione pervenit. Ant. Helebrant: Mandragora biblická (De mandragora. biblica) 172— 170. Vocem D7 (Gen. 30, 14; Cant. 7, 13., guam Septuaginta reddidit voce pavšzayšzz, If. significare putat aurantia. Anf. Helebrant: Včela v bibli a církví. De ape mellifica in scrip­ tura ct in ecclesia 370—380. 130

Considerat locos s. Scripturac (Ez. 27, 17; lud. 14. 8; Mt. 3, 4.) ubi de melie vel de apibus mentio fit. Innoc.Nauďich:Lze-libiblický šabbatstotožňovati s baby­ lonským šabattu? Possitne šabbat biblicumrevocari ad šabbatu babylo­ nicum. 35—41; 92—90, Licere šabbat bibliae repetere a šabattu Babyloniensium, scriptor contra iDelitzsch negat. Vine.Zapletal O některých úkolech katolické cxegese starého zákona. De guibusdam exegeseos catholicae V. T. pensis; 632—640. Scriptor disserit, guac praestanda sint explicanti Vetus Testamentum, guomodo in verba ipsa inguirendum, guomodo fontes et additamenta eru­ enda, guomodo veritas historica defendenda. Desiderandum maxime esse plenum et perfectum commenfarium latinum in Vetus Testamentum. Fv.Kryštůfek: Papežští legáti. DeSedis Apostolicaelegatis; str. 11--17; 120—126; i180—185; 222—227. Scriptor demonstrat papam habere ius mittendi legatos, disserit de apocrisiariis, vicariis, legatis natis (de rege Hungarico, archiepiscopo Pragensi, rege Siciliae) exponit iura legatorum tempore mediace aetatis, agit de nuntiis apostolicis; deniguec guae sint iura legatorum huius aetatis exponit. Vécl.Pavlík: Český král Jiří a kompaktata. De GeorgioBohe-, miae rege compactatorum defensore; 41—53; 81—92; 102—171; 242—253 286—295; 388—398; 486—505; 548-—557; 593—0610. Scriptor adhibitis — non tamen satis freguenter — fontibus bibliothecae Vaticanae, codicibus manuscriptis bibliothecarum Pragensium, aliisaue mo­ numentis historiae Bohemiae scribit de articulis Pragensibus, de seditione contra Sigismundum de concilio Basileensí, de factionibus Přibramii et Roky­ canae, de Rokycana archiepiscopo creato, exsule, de rege Alberto 1437—1439, de interregno, de Taboritis a. 1444 cum utraguistis conciliatis, de conatibus archiepiscopatun: Rokycanae ab Eugenio IV impetrandi, de Nicolai V legato, de Rokycana a Georgio Poděbrad vi adiuto, de unione cum Graecis tentata (p. 252), de Nicolao Cusano ct loanne Capistrano, de legatis Ladislai regis pro Rokycana Romam missis, de Georgii regis (1458—1471) inramento, stu­ diis ct inde orta spe catholicorum, de eius studiis mutatis, de compactatis a Pio I sublatis, de Friderici imperatoris interventu, de Georgio a Paulo II in tudicium vocato, de ius conatu lam non compactata sed tolerantiam obtinendi, de Ludovici ducis interventu, de Georgio condemnato et excom­ municato, de detrectata a catholicis nonnullis in rebus cCivilibusoboedientia, de conatibus Casimiri aliorumgue rem componendi, de Matthiae studiis et consilio in fine mutato, de Rudo'fo legato Romam male informatam fuisse confesso, de Georgii optima voluntate. In fine scriptor dicit firmam fidem Bohemorum-utraguistarum maioris debuisse fieri, si ecclesia tumultus reli­ gionum saec. XVI in Germania ortos experta esset. Rara auctorum et fontium commemoratio testimonio est haec omnia non satis diligenter esse tractata, praesertim cum etiam eo modo documenta indicentur, guo p.487 „Denzinger Enchiridion“. Sal. Roubíček:O účasti řádu pracmonstrátského v díle Bollandistů „Acta Sanctorum“. De ordinis Praemonstratensiumin opere Bollandistarum „Actorum Sanctorum“ partibus. Ostenditur guid Praemonstratenses de opere Bollandist2rum „Acta San­ ctorum“ meruerint, praecipue versus finem saec. XVIN., guo vol. VÍ. mensis octobris ediderunt. Jos.Samsour:Benediktini a počátky západní kultury. De initiis cultus occidentalis cum ordine s. Benedicti conexis ; 281—286; 406—411; 432—442. Scriptor adumbrata natura et indole regulae Benedictinorum ostendit, cur Benedictini tantum momentum ad Occidentis cultum habuerint. Jos. Vajs: Úcta sv. patronů českých v liturgických kni­ hách charvatsko-hlaholských. De sanctorumBohemiaepatronorum cultu in liturgicis libris croato- glagoliticis; 417—424. Scriptor affert legendam s. Venceslai in recentem sermonem Bohc­ micum translatam e lingua palaeoslavica, gua conscripta in glagoliticis codi­ cíbus reg. caes. bibliothecae Labaci asservatur, ut clero accessus patefiat ad verba legendae ipsius et ut contra varia temere prolata constet de la­ bore sacerdotum Slavorum navato. Vavř.Wintera: Novokřtěnci na Broumovsku. De anabaptistis in regione Braunaviensi. 53—59; 1260—132. Scriptor exposita origine et religione anabaptistarum generatim lo­ guitur de anabaptistarum sede haud minima in Šonov apud Broumov et in Broumov ipso 1859 condita et adhuc existente. Josef Novotný:Má člověk svobodnou vůli? De hominishbero arbitrio. 153-—162; 232—242; 329 340; 380—388; 467—486; 574 580; 1911, 108—114; 200—213; 332—340; 433—445; 527—536; 587—0610; 682—695. Scriptor agit de re nostris potissimum temporibus maximi facienda dc voluntatis libertate. Agit de notione libertatis guam indeterministae statuunt, explanat doctrinam christianam de hac re, affert argumenta, guibus inde­ terminismus fulciatur, et refutandis guae a recentioribus philosophis obi­ ciuntur, dat operam. Etsí studium scriptoris maxime laudandum est, tamen nonnulla desiderantur guae in re tanti momenti non videntur esse silentio praetereunda. Ac primum guidem ea consideranda sunt, guae ex theologia afferuntur. Ouomodo libertas Dei explicanda sit, non guaeritur (cf. SI. 1. th. III 359, ad 6), sed inter alia X. affert, si homines libertate non fruerentur, omnia scelera Deo tribuenda esse; at nonne hac ratione, si modo ad aliguid pro­ bandum affertur, principium petitur? Non enim aliter tribuenda Deo essent ac diri naturae eventus, guippe cum malitia libera carerent. Peccata a de­ terministis concedi non possunt nisi materialia; sed honesti vel inhonesti ra­ tionem obiectivam (cum discrimine inter errorem et veritatem, guod Deus permittit, permittendam) ab iis negari necesse non est. Melius argumentum inde peti potest, guod deterministae aliam poenam concedere non possunt nisi medicinalem. Aeterna igitur damnatorum miseria non potest ab iis habor: poena vindicativa nisi eatenus, guatenus sicut damnum errorem ita miseria seguatur peccata materialia. Atgui guomodo Deus talem condicionem ho­ 132

minis infendere potuit, unde eum necessario miserum esse futurum prac­ videret? Sane non potest cum Mumssen (Der freie Wille. Neumůnster 1909) responderi, Dcum ideo hunc hominem in tali condicione infelici posuisse, guod eius impiefatem praevidisset; hoc enim modo indeterminismus intro­ ducitur saltem ut obiectum scientiae mediae. Verum, si thomistae seu ba­ ňezianí sine offensione dicere possunt ad pulchritudinem mundi efficiendam necessarium esse nonnullos damnari, cur hoc modo deterministae senten­ tiam suam defendere non possint? Praesertim si tenetur re ipsa bestias dolorem sentire, cur Deus hominem Síne eius culpa aeternis aerumnis affi­ cere non possit? — Aliud a theologis peti potest argumentum: Deum omnibus hominibus adultis gratiam sufficientem ad saiutem dare. Deter­ ministae certe aliam omnium communem adnmittere non possunt, nisi guae sufficiat in abstracto tantum vel condicionate: si ab homine apprehendatur (lumen fidei, si homo eo illustretur), non tamen in concreto, singulís homi­ nibus, guorum in sua guisgue condicione sit constitutus. — Ceterum ex patribus aut conciliis argumenta non facile sumuntur. Generatim ea potis­ simum libertas praedicatur, gua rationí obseguí liceat, etsi impedimenta (ut concupiscentia) obstent. Liberrimus igitur assensus significare potest cum, gui in aliis guogue voluntatis actibus insit: pendentem ex intellegentia, non ex aliis rebus. Necessitatem concupiscentiam seguendi certe etiam deterministae negare possunt: item eam determinationem ad unum, dua erroris facultas sublata sit. Praeterea eius distinctionis, gua thomistae utuntur, copia deterministis neganda non est: in sensu diviso, in sensu composito: potentia dissentiendi manet, non autem potest esse actus dis­ sentiendi (Trid. Sess. 6, cn. 4). Etsi abest necessitas illa, guam haeretici fingebant semper malum agendi, non patet guamvis abesse necessitatem, etiam eam, guae manet ex indole et condicione hominis, gua modo honestum modo inhonestum patretur. Deinde in probanda libertate haec potissimum desiderantur: 1) clarius ea exponenda videntur fuisse, in guibus summa guaestionis vertitur: ad­ ditis ením aliis rebus caput obscuratur. 2) non guam plurima argumenta afferenda erant, sed ea vel id, guod nihil dubii relingueret. Ouodsi plura afferebantur, ratio, guae e Dei creantis voluntate sumitur (Deus potutí libertatem creaturae spirituali concedere, ergo concessit) non ita parvi pendenda erat, ut ne commemoraretur guidem. 3) fatendum erat clare vo­ luntatis libertatem esse mysterium naturale. Metaphysico illo argumento nobis certe nihil effici videtur. Cur enim Deus creare non possit: 1) ens, Cuius mens perfecta sit et ab omni errore libera et guod semper agat illud, guod menti melius esse videatur; 2) ens, Cuius mens imperfecta sit et er­ rori obnoxia ct guod semper agat illud, guod menti melius esse videatur et consiliis, poenis medicinalibus e0 adducatur, ut fere ilud ipsi melius videatur esse, guod re ipsa melius sit. Praeterea analysi conscientiae non videtur ulli deterministae persuaderi posse eum liberum esse. Semper ením ihud facere sibi videbitur, guod sibi melius esse existimet; negue negandum est nonnumaguam evenire, ut rationes guae a mente clare (reflexe) cogno­ scantur superentur rationibus obscurius propositis (guasi guadam divinati­ one), idgue cum hominis emolumento. Ouodsi urgeatur saltem in rebus eligendis guas aegue bonas esse constet, libertatem manifestam esse. ne­ 133 vabunt fere aliter de eiusmodí rebus hominem decernere guam bestias; ubi vero in iis eligendis libertatem suam ostendere velint, guod raro eveniat, iam ca ratione eos determinatum iri, gua libertatem suam melius ostendere se posse putent. Ouod peccati aliguem paeniteat eodem modo explicandum esse atgue dolorem de re inepte gesta, de re amissa, de virium naturae iniguitate. Ouod homines utantur poenis vindicativis in €0 eos errare posse aegue atgue in cleptomania et similibus rebus ditudicandis antiguitus errare soliti sint. Ouodsi guis (cum Th. Desdouits, La responsabilité morale. Paris 1896) nitatur illusionem libertatis oriri non posse, Cum illusiones omnino alio modo oriri soleant, aliguid proprii in hac re concedi certe posse et guemadmodum errent homines cum dicentes fieri posse ut cras pluat plus significare velint guam se pro Sua causarum cognitione iudicare non posse, uuid Cras necessario evenfurum sit, ita e0s errare Cumdicant se potuisse aliud eligere, si plus velint significare guam antecedenter ad iudicium guo Hlud guod fecerint melhus esse tudicaverint se determinatos non fuisse. Tum guaedam obieciiones maioris momenti omissae sunt; velut: guomodo fieri possit, ut illa guam urgere solemus amoris coniugum per­ fectio, guae perpetuitatem contineat, inter homines vigeat, si homines odio digní sint propler peccata indeterministice concepta; homines utigue propter honestatem deterministice conceptam diligi posse sicut res propter pulchritudinem; inhonestos autem commiseratione, non odio esse dignos. Vel iHludguod e sententia Christi Domini de Tyro et Sidone (Mt. 11, 21.) elicitur: non jn singulorum hominum arbitrio, sed in gentis proprictate dis­ crimen poni. Vel illud guod e vaticiniis ducitur, guae Dei interventu facta esse veri simile non sít. Denigue etsi nonnulli scriptores adhibiti sunt negue omnes, gui con­ Sulendi erant commemorantfur, negue omnes, gui consulti sunt, auctoritatem habent. Mart. Mikulka:Sv. Cyrilla Jerusalemského život a učení o Slovu vtěleném. De S. Cyrilli Hierosolymitani vita et doctrina de Verbo incarnato; 1—11; 105—114; 186—197; 259—270; 304—314; 359—370; 442—4606; 562—574; (a 1911 religua tractantur). Exponitur de statu rerum, gui episcopatum s. Cyrilli antecessit, deinde de vita et scriptis Cíus. In parte dogmatica scriptor explanat, guid s. Cy­ rlius de Messia, s. Scriptura, traditione, ecclesia, infallibilitate conciliorum, primatu, Verbo ut secunda persona divina docucrit. A. Novotný. Polonica. Ks.Dr. W/adys/awHozakowski:Klemens z Aleksandryi o siedm­ dziesieciu ftygodniach Daniela proroka. Pag. 144.Poznaň 1912.Clemens Alexandrinus de septuaginta hebdoma­ dibus Danielis prophetae guid senseri:. Liber hic gui de singulari guaestione, guae in Clementis Ale­ xandrini (Strom. I. IV.) interpretatione celeberrimae illius Danielis de septuaginta hebdomadibus prophetiae versatur, conscriplus est non solum augmentum patristicae litteraturae est, sed etiam et ad historiam biblicae exegesis et ad exegesim ipsam ditandam Co­ 134 piosam materiam continet. Clementis Alexandrini interpretatio ideo potissimum maáagnímomenti est et attentione digna, guod primum et antiguissimum est conamen in antigua christiana litteratura nobis occurrens prophetiam Danielis sensu Christiano de adventu messiae explicandi. Insuper interpretatio Clementis argumento suo et interiore vi critica multum superat alias inferpretationes aetatis patristicae, guibus vel dumtaxat typologice pericopa illa Danielis explicatur, vel ad tempora Macchabaeorum refertur vel, uti saepis­ sime fit, prophetia eschatologica de secundo Christi adventu in­ tellegitur, cum Clemens Alexandrinus ea primum Christi adventum elusgue opus redemptorium significari Cognoverit. Cum tamen Clemens Alexandrinus non proprie et separatim aut uberius de Danielis prophetia agat, sed solum data occasione mentionem ea de re operi suo inserat, cumague vis verborum eius multis rationibus dubia sit et intellectu difficilis oportet primum Clementis sententiam ex diversis locis Stromatum, ubi de septua­ einta illis hebdomadibus agit, eruere et clare definire. lam Híero­ nymus, utigue immerito, in hac guaestione Clementi errores ex­ probrabat, guod ipsa hac obscuritate verborum CČlementisexpli­ catur. Auapropter iure merito maiore parte libri scriptor id agit, ut critice certam et indubiam statuat interpretationem eorum, guae Clemens Alexandrinus dixerit. Clemens in explicando Daniele propria guaedam habet et differt sat ab interpretationibus aliis, guae sive antiguo sive nostro tempore sensum prophetiae Danielis assegui conantur. Septuaginta hebdo­ mades Danielis ad captivitatem babylonicam refert, hebdomade igitur Sumit significari annum, porro hebdomades illas LXX nu­ merat ab XI anno Sedeciae usgue ad alterum annum Darii Hy­ staspis. Ab his LXX hebdomadibus distinguit seguentes VÍÍT LXII +I hebdomades tamguam aliam novam aetaterm, de gua propheta loguatur. Septem primas hebdomades in hoc novo cyclo iterum intellegit septem annos, per guos post reditum ex exilio babylo­ nico templum Hierosolymitanum exstructum esse sumit. Christum ducem, gui post septem hebdomades venturus fuerit, Clemens lesun, filium losedec esse existimat, gui utigue ut Summus pon­ tifex imagosit futuri Messiae. Seguentes LXIIhebdomades scriptor docet a Clemente omnino separari ab annis septem, gui praeces­ serunt; guas hebdomades rursus annorum — non hebdomadum septenniorum — LXII ad tempus referri guod publicam Christi vitam praecedebat, ita ut a, XXVIII. nostrae aerae vulgatae sít terminus ad guem eius aetatis. Ultimam hebdomadem in duas partes divisam a Clemente referri ad tempora eversionem Hiero­ solymorum antecedentia. Priorem partem hebdomadis pertinere usaue ad mortem Neronis, alteram tempora imperatorum Galbae, Othonis, Vitellii, Vespasianí usgue ad urbis sanctae excidium comprehendere. Non est hic locus accuratius et propius de Clementis inter­ pretatione agere, hoc tamen dici oportet scriptorem magno ingenii acumine et iudicii subtilitate et assiduitate laboris in rem ingui­ Sivisse eamaue ita exposuisse, ut adducamur, eum veram obscu­ rorum verborum scriptoris Alexandriní sententiam invenisse. (Cri­ tica ars scriptoris pleno splendore imprimis in capite [V. fulget, cum de fontibus Clementis Alexandrini exponit et unde ad suam interpretationem pervenerit guaerit. Capita XI. et XII. Apocalypseos, guae Clemens ad tempora Neronis et Vespasiani referebat et guae ili omnino simillima ultimae hebdomadi Danielis esse videban­ tur ad hoc explicandum pertinent. Scriptor recentiores litteras, guae ad materiam tractatam spectant, diligenter adhibuit, praeclara arte guaestiones contortas aptasgue ad animos legentium defatigandos modo claro et distin­ cto proponendí usus est ita, ut librum eius tamaguam pulchrum specimen guaestionis singularis biblico-patristicae tractatae enixe commendare possimus. Dr. T. Iudec.

Russica.

K. I. Rovinskij. MapiaBHTbi Bb LAPCTBB NOJIbCKOMb(Mariavity v carstvě polskom) De secta mariavitarum in regno polonico. Spb. 1910. (139 p., 8"). 1 r. Scriptor favet sectae mariavitarum conaturgue hanc sectam omnibus viribus defendere putatgue eam patriae consulere (p. 5), eam solam idoneam esse ad socialem guaestionem nostrorum tempo­ rum solvendam (p. 73 sg.), ea orthodoxam Ecclesiam russicam revi­ viscere posse (p. 93 sg.), ea philosophis neo-christianis in Russia veram viam ostendi (p. 98), ea veram societatem et amorem omnium Slavorum 'inter se comparari (p. 113 sg.). In prima parte (pag. 11—38) ostendit nobis R. evolutionem sectae mariavitarum. Profecta est a Maria Felicia Kozlowska (n.a. 1867). Cum studia gymnasii absolvisset, a. 1886 guasí guoddam monasterium monialium in urbe Plock condidit secundum s. Fran­ Cisci Assis. secundam regulam. Contemplans ecclesiae catholicae miserabilem statum in Russia, cognovit necessariam esse morum emendationem; ad guod adhibenda esse sibi persuasit guattuor remedia: 1) Imitationem apostolorum et vitam. christianorum primorum temporum aetatis christianae, 2) adorationem Ssmae Eucharistiae, 3) venerationem imaginis Deiparae „de perpetuo suc­ cursu“, 4) castitatem vitae. Clericis perfectissime esse caelibatum servandum negue pecunias e0s appetere debere. De aliis pate­ factionibus tacet scriptor. Haec guasi divinitus cognita Kozlowska proponebat confes­ sariis aliisgue sacerdotibus gui postea his rebus impulsi a. 1907 confraternitatem sacerdotum mariavitarum constituerunt, Cuisacer­ dotes Kowalski et Pruchniewski praeessent. Hi sacerdotes ea po­ pulo in contionibus exponebant et in usum convertere studebant. 136

A. 1903 Kozlowska illa episcopo Szembek in Piock propo­ suit, gui earum rerum Romam certiorem fecit. Kozlowska cum septemdecim sacerdotibus etiam Romam venerunt (a. 1903), pe­ tentes ut societas sua agnosceretur et tamguam ordo constitue­ retur. Ouamguam a 55. Pio X. cum benevolentia excepti sunt, non obtinuerunt statim guae petebant. Interea episcopi varsaviensis et plocensis mariavitismo resiste­ bant, guia sacerdotes mariavitae guaedam in ecclesiis et in riti­ bus mutabait. Profecti sunt mariavitae iterum Romam a. 1904, sed frustra. Congregatio Inguisitionis ea, guae Kozlowska divinitus se comperisse dicebat, pro somniis animi halucinantis habuit vetultgue sacerdotes in ea societate nomina sua profiteri. Maria­ vitae subiecerunt se potestati ecclesiae sed iterum iterumaue suam causam Romae promovebant (missis legatis agricolarum, accu­ satis 1200 sacerdotibus polonis de inhonesta víta et fidei experte etc.) sed omnia in cassum redierunt. Anno 1906 27. ianuarii sacerdotes mariavitac a catholica ec­ clesia defecerunt fidelesgue aui illorum cCurae Commissi erant cumviderentmariavitasEcciestascatholicorumoccupasse.©Nuncpastores suos secuti sunt. Interea catholici resistebant, praesertim numerus mariavitarum est circiter 200.000, secundum pubiicos numeratores regm 73.000. In altera parte (39. 117) R. de doctrina mariavitarum propria disserit. Doctrina haec ad guattuor illa a Kozlowska proposita revo­ catur. Missale et breviarium habení idem. guod romaní cathoiici addito officio eucharistico, omnia in linguam polonicam conversa. Praeter festa catholicorum 2. augusti festum Deiparae de perpe­ tuo succursu et 4. octobris festum 5. Francisci Assis. celebrant. A catholicis maxime dilferuní dogmate de infaliibilitate Romani Pontificis relecto. Sectae pracest minister generaiis, Cul subiciunfur. ministri provinciaies, custodes cíc. Minister gencralis ef provincialis potest esse simplex sacerdos. Episcopi non habent oficium regendi ec­ clestam, solum sunt ad hoc institut ut hierarchiam Conservení. Omnes sacerdotes guattuor votis obligantur: 1) oboecdientiac(erga ministros), 2) paupertatis (nullos reditus negue a popuio iis com­ misso negue a republica accipere, unde vicíum habeant, soium lberis stipendiis uti is lcet, habitant in uno ciubiculo prope ec­ clesiam), 3) castitatis (non solum caeitbatum servare debení sed etlam carne et vinolentis abstinere, negue famuiis uti nisi maribus), 4) votum augendi cultus 55. Eucharistiae. Oui sacerdotes fieri volunt, debent guattuor classtbus gymnasi superatis per guattuor annos apud sacerdotes mariavitas educari et postea in seminario (vel novitiatu) per annum manere et 1bi sacros Ordines suscipere. "Generalis et provinciales ministri, custodes etc. suffragiis cieri creantur. Ex 1is post annos tres capitulum generale convocatur. Mariavitae in. Communione sunt Cim. omnibus christianis aul 131

Eucharistiam colunt p. 62; etiam sli aliis dogmatis ditferunt, velut Filiogue recepto, exceptis romano-catholicis (cf. p. 131—-139). Nunc 63. paroeciae constitutae sunt. Fideies paroeciae (etiam feminae) habent ius eligendi parochi, administrandi ecclesiastica beneficia etc. Praeter religiones ab his coetibus etiam rebus pro­ videtur, guae ad erudiendos sublevandosgue homines (aegrotos, infantes) pertinent. Mariavitae sunt coniuncti Cum. vetero-catholicis. A. 1900 mense Augusto Vindobonae conventui vetero-catholicorum inter­ fuerunt et 5. Octobr. 1909 generalis minister I. Kowalski Ultraiecti in episcopum consecratus est. Ut publicus sectae muntius editur „Maryawita“. Libro addita sunt statuta paroeciae martiaviticae (p. 120-127) et guaedam appendix, gua dguid teneatur de catholicis aliisgue exponitur (p. 130. 139). Ubi inter alia Papam antichristum esse, episcopos et sacerdotes catholicos non credere Christum in SS. Eucharistiae sacrammentopraesentem esse, negue alteram vitam esse post mortem intenditur. Liber scriptus est ab homine gui rei mariaviticae favet, pro­ pterea in multfis sanum iudicium deficit. Nihiiominus Ccomplura de hac secta et de misero statu cleri et populi polonicí in Russia inde discere possumus. Originem et incrementa huius sectae nobis guidem repetenda videntur esse certe non minus ab inhonesta vita et ruditate non xiguae partis cleri polonicí in Russia et nimio guorumdam epi­ scoporum vetustatis retinendae studio, guo omnis novitas respuitur et prohibetur, guam ab auctoritate humana et guasi divina monialis Kozlowscae atgue superbia sacerdotum mariavitarum potestatisgue ecclesiasticae neglectu. Ouod R. Kozlowskam dicit instituisse monasterium monialium et confraternitates sacerdotum non videtur esse verum. Monasterium institutum est a P. Honorato O. Cap. et confraternitas a guibus­ dam piis sacerdotibus; Kozlowska autem lam institutas societates corrupit et ad haeresim contra voluntatem corum gui eas insti­ tuerant perduxit. F. Cehelskyj.

A. Ja. Roždestvenskij : 1(OATXOC DYKOBONCTBOKb OČIMUCHÍHO coitanusma. Breve enchiridion ad socialismitm convincendum. Vladimir gub. 1910 (30 pag.) 075 r. Scriptor libri socialismi cuiusvis, etiam eius, gui doctrina chri­ stiana fulcitur, inimicus acer videtur esse. In primis Hhbripagmis socialismum guem christianum vocant, verbis Christi eiusgue mo­ do agendi prorsus Contrarium esse demonstrare conatur. IMaior autem pars libri rationi guae a Marxio inventa csí, confutandae impenditur. Socialismí doctrinam propositam iudicio subicit, in gua ad rem melius investigandam primum rátionem eius explanat, relationem eius ad religionem, imprimis ad christianam explicat, ethicam eius enucleat, guam omnis honestatis expertem esse iu­ Acta Academiae Volohradensis. 10 138 dicat. Ex auo concludit opinionem iilam numaguam in usum con­ verti posse: guod si tamen fieret omnis progressus hominum in cultu et humanitate finem futurum esse praedicit. Ouae cum ita sunt, pastoribus ecclesiae orthodoxae diligenter vigilandum et cum socialismo pugnandum esse scriptor monet, ad cuius pugnae fe­ licem exitum obtinendum modos guosdam €is proponit atgue commendat. M. Daněk.

I Galahov, IleuanbHaA CTPAHUHABB HCTODÍHpyccKaro peJjK­ Tio3Haro Camoco3naHia. (Pečalnaja stranica v istorii russkago religioznagosamosoznanija)De tristi pagina in historia rus­ sicae conscientiae religiosae. Tomsk 1910(p. 44, 9")30 k. Anno 1909 liber. „Bbxu“ (Věhi) editus est, ubi a clarissimis scriptoribus disputabatur de commercio inter homines Culfos seu doctos et Ecclesiam in Russia. ui (Berdjaev, Bulgakov, Geršen­ son, Kistjakovskij, Izgoev, Struve, Franc) consentiunt clerum et homines doctos inter se iuvari aut pace frui non posse guamdiu hi athei remaneant. Librum „Bbxn“ inagna certamina consecuta sunt. G. deřendit scriptores Věhorum et negat posse clerum socium fieri hominum doctorum, si ex his complures guod Tolstoi ex­ communicatus esset, ipsi a S. Synodo petierunt ut se excommu­ nicaret (p. 5). A russtaci tamen populi natura atheismus alienus est. Eius originem n occidentali Europa guaerendamesse (p. 11 sg.). Russi docti notiones peccati (p. 16) et officii erga Deum toliere solení (p. 17.). Hic nihilismus in moribus conseguitur nihilismi rationem (p. 18.) — Populus autem russiacus guaerit religionem. Inter populum igitur et homines doctos maxima diversitas est senten­ tiarum et deest consensus. Scriptores Věhorum nullam mentionem faciunt de guibusdam scriptoribus gui christianismum profitentur sed eum evertunt. Non­ nuli enim velut Rozanov, Minskýj, Filosofov. aliigue christianum praeceptum abnegationis sui reiciunt et spiritualia et materialia in homine conantur componere, sanctificanda et in pari loco cumspiri­ tuali parte ponenda etiam parte materiali, carne et guae ad eam pertinent (p. 36). Rozanov deificat mundum et carnem ita, ut totius christianismi naturam tollat. G. ostendit Ecclesiam sua metaphysica fundamenta mutare non posse. Gui volunt cum ecclesia esse debent sedgui víam dguam scriptores Věhorum ostenderunt, alia non invenitur. D Cehelskyj.

P, B. Giduljanov. W3b UCTODÍMPA3BHTÍA HEPKOBHO-TPABUTEJb­ CTBCHHOŇ BJIACTU: BOCTOUHLIE NATPÍAPXU Bb NEpionb 4€­ TbIpeXb NOEDBLIXBBCOJICHCKUXBCOÓ0p0Bb. (Iz istorii razvi­ tija cerkovno-pravite)stvennoj vlasti: vostočnye patriarhi Vpe­ riod četyreh pervyh vselenskih soborov.) Ex historia evolu­ 139

tionis potestatis ecclesiastico-civilis: Patriarchae orien­ tales aeta te guattuor primorum conciliorum oecume­ nicorum). Jaroslaviae, 1908. In 8, IV+778 p. Hocce ingens opus continuatio guaedam haberi potest alte­ rius eiusdem scriptoris operis, cut titulus: MnTponoduT1r85 nep­ BRIC TPM BbKA XpnerTiaHerBa (Metropolitae tribus primis saeculis religionis christianae). Mosguae, 1905, p. VIII —-378. (cf. SI. 1. th. III T—14) Scriptor sibi proponit ostendere temporis interva!lo, guod ab anno 325 usgue ad annum 451 decurrit, potestatem ecclesia­ sticam gradatim sua iura ac privilegia sibi adauxisse: ac metro­ politas guosdam, vi evolutionis, titulos patriarcharum usurpasse. Totum opus introductione constat et guattuor pariibus sen sectionibus. In introductione (p. 1 -193) agit scriptor de Constan­ tino Magno et christianismo. Imprimis de converso ad religionem christianam ipso imperatore disserit, cumgue ab accusationibus In eum úlatis nititur tueri. Varias exponit sententias eruditorum de Vitae Constantinií ab Eusebio exaratae vera origine et ve­ racitate, ac firmiter asseverat patrem historiae ecclesiasticae nulla In Suum opus falsa invexisse documenta, licet saepe ea ad ver­ bum non referat, sed compendiose. Declarat Constantinum ex persuasione fidem christianam amplexatum esse, eiusgue religio0­ nem postremis vitae temporibus colorem guendam mysticum in­ duisse. Dum vitam agebat, in sua ratione agendi christianos sen­ sus palam fecit; guodsi crimina guaedam ei obiciuntur, dicendum est eum iura honestatis suorum amori praetulisse. Constantini imperium. administrandi ratio christianis regitur ataue informatur principiis. In regimine suo hoc sibi proponit ut primas det Ecclesiae christianae, atgue idolorum cultum funditus convellat. Faiso igitur dicunt guidam scriptores eum idololatriam supparem statuisse rehegioní christianae. Refert scriptor leges plurimas ab eo latas, guibus iura idololatriae coercentur, et Ecclesia iuribus ac praero­ gativis communitur, sive in societate civili, sive in familia. Insuper mnpropaganda religione christiana sedulo suam impendit operam pius imperator. Sine ulla dubitatione affirmari potest eum totum In id incubuisse ut regnum terrestre in caeleste cominutaret. Ecclesia scriptores guidam Constantinum usum esse tenent, ut consiliorum ad rem publicam pertinentium instrumento. Ad ex­ plodendam hanc sententiam scriptor tuetur ius romanum discrimen statuisse inter imperium, ef viros imperial cxornatos potestate. Eodem sane inodo Ecclesia non idem est, guod viri potestatem ecclesiasticam exercentes, dico hierarchiam ecclesiasticam. |Imno, dicere fas est rerum Ecclesiae cardinem extra hierarchiam repe­ riri, p.5 . Scriptor existimat, sententias theologorum catholicorum et protestantium gui auctoritatem cívilem distinguunt ab ecclesia­ stica, et laicos in catholica Ecclesia omnis iuris expertes esse sta­ tuunt, serius ortas esse ut progressum doctrinae secutas. Etsi enim potestas ordinis in Ecclesia prima pertinet ad episcopos, tamen po­ 10* 140 testas magisterii et regiminis ab hierarchia una cum populo exercetur. Satis esto meminisse in urbe alexandrina primis fidei christianae sae­ culis laicos operi catechizandi vacavisse. Itidem potestas iurisdicti­ onis vel a toto populo exercebatur. Exemplis ex historia collectis concludit G. catholicos scriptores a veritate aberrare cum statuant plenitudinem potestatis ad solos pertinere episcopos, p. 63. Concilia Hlius primae aetatis ex episcopis et populo constabant: ad priores decreta pertinebant, populus autem suum consensum dabat. Nec si­ lentio praetereundum concilia oecumenica carere determinato prae­ side. Praeses honoris tantum habetur; gui neguit sua auctoritate concilia convocare, aut dimitftere, aut eorum decreta approbare. Haec tura imperatori tantum vindicantur. Imperator sibi multa usurpat in regenda Ecclesia. Ouaenam haec sint, scriptor ostendit ex parte guam Constantinus in prima synodo nicaena habuit, cuius histo­ riam arianorumaue haecresim nimis fuse scriptor pertractat. Ouae tractatio nihil noví continet, Hludgue tantum síbi proponit ut osten­ dat cunctis episcopis Constantinum potiorem in concilio auctori­ tatem explicasse. In eo, inguit G., Ecclesia síbí constituit centrum unitatis. Imperator fit vere caput visibile Ecclesiae eigue in imperio suprema potestas ecclesiastica et civílis vindicatur, p. 186. Media­ tores inter eum atgue episcopos non dantur. Ipse cum ipsis epi­ scopis de rebus ecclesiasticis agit. Fatendum tamen est, sub do­ minatu Constantini, ea constituta esse elementa, guibus niteretur auctoritas civilis et politica in Oriente. Duo haec fuisse elementa tenet scriptor: incrementum potestatis episcopi romani, et victo­ riam arianismi, guae multas invexerit in Ecclesiam controversias et discrepantias dogmaticas. Prooemio absoluto initium. statuit scriptor primo capiti sui operis, auod hoc titulo generali instruitur: Constantius im­ perator, et supremi pastores Ecclesiae, p. 194 296. Statuto Constantinum imperatorem vere caput Ecclesiae fuisse 'seriptor. decernit post cius moriení ac. divistonem imperii su­ premam potestatem civilem atgue ceclesiasticam guae cí vindi­ cabatur, bifariam esse distributam inter duos imperatores. Apud orientales imperator magis intervenit rebus Ecclesiae: apud occi­ dentales contra negotia ecclesiastica ipse neglegit; guo factum est ut potestas Romani Pontilicis. pedeteniim adaugeretur. Ante conciltum nicaenum, €piscopus romants, ut episcopus civitatis imperialis et capitis orbis, ut pastor solius communitatis christia­ nae conditae ab apostoils, et Successor sanctorum mariyrum Petri et Pauli, excellentiam habebat honoris. Verum saecu!o IV, magna facta est inimutatio. Črevit potesias episcopi romaní, gui primo creatus est patriarcha totius Italiae, postea totius Ecciesiae occi­ dentalis: ihaec potestas ad decreia disciplinae et doctrinae perti­ nebat, ac spirituaiem tantum prae se ferebat naturam : episcopi 0­ rientales ei reiragari poterant, ut In Coniroversis arianorum event. Concilium sardicense primum sanxit poíestatem romani antistitis in universam Ecclesiam. Ouam tamen potestatem potius directi­ 4 vam G. ait fuisse guam auctoritativam. Concilia iudicium ferebant, Papa nihil faciebat aliud nisi ad ipsum suos legatos mittebat. Ouae cum ita fuerint sedes romana facta non est tribunal supre­ mum appellationis; sed potestatem directivam ad appellationem obtinuit, id est sine auctoritate consensuve romaní Pontificis non poterat fieri appellatio ad aheram synodum. Concilium sardicense comprobatum non est ab Ecclesia; ipsius igitur decreta vim legis non habuere. Eius tamen momen­ tum maximum est in origine ac progressu pontiřiciae potestatis. Eodem tempore meminisse iuvat arianismi victoriam, sedis roma­ nae victoriam habitaám esse. Etenim, Cum magis'Serperet grassa­ returgue haec haeresis, firmum sibi fulcrum in sede romana con­ cilavit, p. 209. Inde factum est ut ad occasum vergente sae­ culo IV plurimi ex Gallia et Hispania episcopi romanam se­ dem adirent vel rogarent uť veteris fidei doctrina sibi nuniiaretur, vel consilia in rebus asperis darentur, vel responsa in difficilio­ ribus controversiis suppeditarentur. Eadem certe aetate romanus antistes stbi coepit iura leges ferendi ad totam Ecclesiam perti­ nentes vindicare. Bella barbarorum sedis romanae momentum adauxere. Velut episcopi africani gui initio saeculi V restiterant romanae iurisdictioni, propter Vandalorum vastationes ci se sub­ tecerint. Contrarium accidit in. Oriente. Permulti erant metropolitae, nullis inter se dependentiae vinculis colligati: nil mirum igitur Si potestas suprema uni alicui apud eos tradita non est. ©ui Constan­ tino successerunt paternis ingressi vestigiis, suis in manibus sum­ mam potestatis et ecclesiasticae et civilis tenuerunt. Hanc rem scriptor prolixa expositione eorum demonstrat guae Constantio imperante Ecclesia ad confodiendum arianismum egit. Permultis verbis, et varia eruditione de conciliis a Constantio convocatis, imprimis de sardicensi et seleuciensi disserit, atgue Constantium stbi proposuisse affirmat idololatrarum ad fidem christianam con­ verstonem, ataue religionis sui imperii unitatem. Non secus atgue aetate Constantini suprema auctoritas ecclesiastica ad imperatorem pertinet. Ad regendam Ecclesiam Constantius consiliariis utebatur, guos inter eminuere Eusebius nicomediensis, Basilius ancyranus Acacius caesariensis etc. Acacius extremis vitae annis Constantii recfor supremus videbatur Ecclesiae; suo arbitrio episcopos Crea­ bat vel missos faciebat, etiam summos, ut romanum, alexandri­ num, etc. Capite sexto huius partis fuse disseritur de auctoritate episcopi constantinopolitani aetate Constantini magní et Constantii. Ab ovo heic incipit auctor, nimirum ab urbe byzantina condita eiusgue primis episcopis. Orientales potestatém sedis romanae inde repc­ tebant, guod Roma caput esset totius imperii. Sed romano imperto diviso, et nova metropoli apud Orientales condita, iura sedis ro­ manae sua sponte diminuta sunt. 142

Parte altera, p. 297—424 agitur de evolutione supremae potestatis civilis-ecelestasticae a morte Constantii usgue ad ini­ tium regní Theodosii magni. Tempore Iluliani apostatae dimi­ nutam esse aulae imperialis in ecclesiasticis negotiis auctoritatem scriptor ait. Factiones dogmaticae constitutae sunt in Ecclesia: metropolitae gui ambitione ducebantur, dominatum in alios epi­ scoposguerunturambitionem|episcoporum.Sedespraecipuaeimitfari obtinere satagebant. Documenta huius aetatis saepe con­ exemplum sedis romanae conatae sunt. Ut id conseguerentur, guaedam potestate imperiali nixae sunt, ut Byzantina et Antioche­ na; guaedam auxilium romanae sedis petierunt, ut alexandrina, caesariensis. Deinde agitur de factionibus ecclesiasticis tempore luliani, ataue imprimis de controversiis homousianismi. Auibus rebus ex­ positis de consiliis scribitur, guae in administrando imperio in rebus religionis secuti sunt imperatores [ovianus, Valentinianus, Valens. Valentinanus exhibetur uf sincerus christianus, et decretorum nicae­ norum studiosus. Noluit tamen aurem praebere consiliis episcoporum gui eum rogabaní ut cočrcendo tutaretur religionem publicam imperii, sed principia tolerantiae religiosae semper est secutus (p. 331). Valens autem hanc tolerantiam amplexus non est, ataue, Eudocio duce, arianismo favit. Studiose scriptor varias factiones discernit guae saeculo IV ex varia decretorum nicaenorum inferpretatione prořectae sunt. Auomodo hutusmodi factiones ad progressum auctoritatis episcopalis compluribus in sedibus pertinuerint in ali­ auot capitibus ostendií, initio sumpto a patriarchatu alexandrino. De iuribus elus in concilio nicaeno statutis disserit; elus incremen­ tum saeculis IV et V narrat; eius divistonem politicam et religio­ sam describit. In haec eadem ingulirit agens de patriarchatu antto­ cheno, de ecclesiis insulae CČypri,Palaestinae, Ponti, Cappadociae, Asiae, etc. Ostendit hisce in provinciis guinam episcopi potiorem ceteris potestatem sibi vindicarint in regenda Ecclesia, velut epi­ scopus Ephesinus in Asia occidentali ceteris praecellebat; in Asia orientali episcopi antiocheni, et iconienses. Ut ita dicam, geogra­ phia historica ecclesiastica harum regionum hic conscriDbitur. Pars tertia, p. 424 557 Theodosii imperatoris consilia guae in imperio administrando erga ecclesiam seguebatur aperit. Sceptro potitus, iuvenis inperator sibi proposuit imperiuma Gothis libe­ rare, omnesgue cogere ad veri Dei adorationem sive in Oriente sive in Occidente. Aliis verbis id sibi proposuit Theodosius ut exemplar fieret sinceri regis christianí, ut consilia gubernandi vere christiana persegueretur, guae, ut fuse verbis sancti Augu­ stint exponit scriptor, in hoc consistunt ut Civitas terrena sub­ jecta sit civitati caelesti. Suis in edictis Theodosius testatur se caelesti sapientia duci. Coelestinus papa Deum ait habitare in corde imperatoris, eigue plas suggerere inspirationes: ipsius anima est sacerdotalis et apostolica: imperium est řegátevu«- In concilio constantinopolitano ipse vocatur coyiepedc-BaoiAebc.Tota Theo­ 143 dosii legislatio hoc ostendit imperium romanum Converti in impe­ rium christianum. Leges promulgantur adversus paganos et hae­ reticos. Communitates christianae privilegiis atgue immunitatibus auctae sunt. Permulta in primo capite tertiae partis de tempera­ tione imperii romani aetate Theodosii habentur, guae ad rem non pertinenft. In capite secundo eiusdem partis legislationem Gratiani et Theodosii I de christiana Ecclesia examinat scriptor. Prima lex pro religione catholicae sanctitatis anno 76 pro­ mulgata conventus ethnicorum prohibet. Anno vero 382 religuiis paganorum bellum indicitur. In hoc capite historia secundi concilii oecumenici constantino­ politani narratur. Historia huius concilii maximi momenti est ad rem auam tractandam sibi statuit scriptor. Etsi imperator caput Ecclesiae habetur, tamen, cum Theodosius | perpetuo extra urbem ad bar­ baros debellandos commoraretur, potestas episcopi constantino­ politaní aucta est. In hoc secundo concilio, canon promulgatus est guo patriarchae constantinopolitano conceditur, ut tamguam episcopus novae Romae, in hierarchia post Romanum episcopum primas teneat. ui canon testimonio est aetate illa omnino per­ suasum fuisse orientalibus romanos antistites suam potestatem in totam occidentalem Ecclesiam inde esse nactos, guod episcopi haberentur metropoleos imperii. De canonibus ipsius concilii fuse disserit scriptor, ut guae mutata sinf in regimine hierarchico enarret. Breviter guomodo dioeceses Thraciae et Asiae iurisdicttoní epi­ scopi constantinopolitani sint subiectae explicat. Ouarta parte, p. 558- 760, de natura et progressu supremae potestatis ecclesiastico-administrativae aetate Arcadii (395 -408) et Theodosii II (4083-—450),et de conatibus Marciani (450-—457) et Pulcheriae ut Theodosii Magni consilia tamguam speciem guandam perfectissimam imperii ad effectum perducerent. Primum caput partis Ioannis Chrysostomi vitam continet, atgue historiam cCerta­ minum inter sedem byzantinam et alexandrinam de acguirendo primatu in Ecclesia orientali. In ceteris describitur pietas Pulcheriae et Theodosii gui consiliis Attici constantinopolitaní maxime usi stabiliendae unitati Ecclesiae strenue dederunt operam. Atticus non solum in dioeceses orientales suam extendere auctoritatem conatus est, sed etiam in partem illam Illyrici guae in rebus Civi­ hbus imperio orientali coniungebatur. Certamina inter patriarchas byzantinos et romanos Pontifices de iurisdictione in Ilyricum nar­ rantur, atgue origo exponitur fabulost elenchi episcoporum gui a. s. Andrea apostolo usgue ad Metrophanem Byzantinae Ecclesiae curam habuisse dicebantur. De incrementis sedium hierosolymitanae, antiochenae, alexandrinae aetate guae praecessit concilium ephe­ sinum (431) disseritur in capitibus tertio et guarto huius partis, et in guinto certamina de primatu inter sedem alexandrinam et constantinopolitanam tractantur. In hoc capite historia concilii ephe­ sini narratur. Concilium ephesinum exhibetur ut triumphus sedis 144 alexandrinae, atgue occasus sedis constantinopolitanae. Status hierarchiae orientalis post synodum ephesinam in capitibus sub­ seguentibus depingitur. Procli deinde constantinopolitani vita de­ scribitur gestague extoluntur. Deinde, enarrata historia latrociiii ephesini, novorumague certaminum inter patriarchas constantino­ pohtanum et alexandrinum, ostenditur in. concilio chalcedonensi sedem alexandrinam devictam esse. Iudicat scriptor, in concilio chalcedonensí Marcianum imperatorem capuť ac praesidem synodi fuisse, gui omnia statuerit de convocanda synodo, de agenda, de dimittenda, de comprobandis decretis. Sessionum discussiones con­ trahuntur, et canones explicantur. De canone XXVIIIipsius synodi guaestio instituitur. Totum opus absolvitur verbis excerptis ex epistula S. Leonis papae (134, Mansi, VI, 288) guibus merita ex­ tolluntur Marcionis imperatoris, gui canonem illum reiecit. His rebus cognitis satis patet vastisstmam provinciam sibi explorandam delegisse Giduljanovium. Si eruditionem spectes, ex optimis fontious haustam, nimis interdum ponderosam, laudibus guidem sincers dignus est scriptor. Idem dicendum de cdlari­ tate et arte expositionis, gua fit ut lubenter velut narrantem audias scriptorem, ac praecipuos rerum gestarum ab co descriptarum actores coram te ipso, perinde ac si vitam denuo spirent, asp'­ cias. Ut rite animadvertit Andreev, hocce opus clarissime ostendit methodos historiae tractandae in academiis ecclesiasticis russicis secutum haud esse scriptorem. De ipsis auctoribus liberius fert iudicium; non aliis tenetur vinculis guam iegibus veritatis historicae. Ouaedam lacunae in hoc opere, maxime in vertendis scripto­ ribus germanis, guorum utitur voluminibus, accurate notantur in pulcherrima et copiosa aestimatione guam de hoc opere inseruift Andreev commentariis Busarrrirenit Bpemenuab. t. XV, p. 390 ad 425. Ouidam loci ex germanicis scřiptoribus ita vertuntur ii russicum ut contrarius omnino sensus ei gui subicitur, ipsis tri­ buatur. Rite etiam improbat Andreev freguentes digressiones, guae, ut lepide dicit, ad ipsius opus non aliter conveniunt guam Pontii Pilati mentio in symbolo. At satis non habeo hoc opus historice diiudicare: theologice multis et gravioribus inficitur. maculis. De hierarchia ecclesiastica modo humano disserit scriptor: eam pro re ab hominibus instituta, legibus iisdem guibus humanarum rerum origo et progressus continetur subiecta habet. Origini et progressui auctoritatis ecclesiasticae Deum intervemsse G. satis ciare negat, licet non apertis verbis. Nil mirum igitur si in primatus romani texenda historia, a causis in rebus civilibus positis excellentioris potestatis gradum repetit. 51 guae ipse exponit vera esse fenerefur segueretur Ecclesiam Christi nullam habuisse unitatem saeculis [V et V, sed complures episcopos, ambitione ductos, vel opportunis adiutos condicionibus rei publicae ceterorum episcoporum lura usurpasse, ataue ita patriarchatus constituisse. Haec guidem de constantino­ politani patriarchatu dici possunt; at nimis absonum est eadem de romana sede statuere, guae luculentissimis traditionis christi­ 145 anae testimoniis primatum habuisse ab exordiis christianismi con­ firmatur. Inde fit ut thesis praecipua huiusce operis principiis theologiae catholicae repugnet. Primatus enim romanus divinitus est institutus, a lesu Christo exorsus, ac divino praecepto innixus; condicionibus igitur temporis et loci non creatur, non. exoritur, sed tantummodo perficitur ac patelit. A. Palmievi. V.Parhomenko, OuepkKbHCTOpIMilepeacnaBcko-Bopucnojbckoň enapxiu. (1733—985)(Očerkistorii Perejaslavsko-Borispol'skoj eparhii) Conspectus historicus dioecesis Perejaslavo­ Borispolitensis?. Poltava 1910 (8%,V+-182+-XXXIII)1 r. 20 k. Oppidum Perejaslav positum in guber. Poltava (Ukraina) iam saec. X —XIIIsuos episcopos habuit. Bello Mongolorum Pereja­ slav dirutum cathedra episcopali privatum est. Deinde conatibus Mazepae clarissimi hetmani kozakorum episcopatus a. 1700 resti­ tutus est. Ab anno 1716, cum episcopalem sedem Cyrillus Sum­ lanskij gui episcopus fuerat in Luck et Ostrog (in. polonica parte Ukrainae) teneret, episcopi perejaslavienses etiam Čuram orthodoxorum regni polonici sibí guasí commissam existimabant. Ouae res magní momenti erat. Usgue ad a. 1733 episcopus pe­ rejaslaviensis solum vicarius metropolitae kioviensis erat. Eo anno separata dioecesis perejaslaviensis constituta est. P. conspectum episcoporum gut ab a. 1733 1785 tuerunt praebet eorumaue vitam et industriam describit. Imprimis exponit, guid ad liberandum clerum ab arbitrio magistratuum civilium, ad vanas superstitiones tollendas in rebus sacris et profanis, ad in­ genia cleri excolenda (guo seminarium anno 1738 institutum per­ tinet ex guo plurimi nobiles episcopi ef civiles magistratus pro­ dierunt) fecerint. Cum a. 1752 delegati cleri perejaslaviensis dioecesis antiguo Suo iure usi, faventibus kozakorum magistratibus, epi­ scopum eligere vellent, Petropoli hoc ius iam non est agnitum (p. 45 -50). A. 1784 dioecesis sublata est. Postea a. 1797 restituta est, ab 1847 episcopi Poltavam transmigraverunt ibigue adhuc manent. Cum auaeritur, guam partem Gervasius Lincevskij episcopus perejaslaviensis (1757—1769) et Melchisedec Javorskij hegumenus in seditione hajdamacorum in regno polonico habuerint, P. de­ fendit eos auctores huius tumultus crudelitatis plení non fuisse, cum non uf religio iuvaretur sed ut bonis civium consuleretur excitatus sit (p. 167 177). Multum disserit de magnis incrementis vitae ecclesiasticae in paroeciis ukrainicis saeculo XVI (de coniraternitatibus, scholis, hospitalibus etc.) de electione et successione parochorum et de detrimento guod haec vita cepit, cum omnia synodi Petropolitanac decretis subicerentur et cum servitus a. 1753 institueretur. In fine nonnulla documenta ex archivis deprompta adduntur. Opus laude dignum et propter materiam et propter exponendi elegantiam. Materiam ex archiorum documentis potissimum magno 146 studio et labore collectam P. proponit, guaecumgue hucusgue de hac re conscripta sunt adhibens et claram depingit imaginem temporum, maxime momenti guod ecclesia et cierus ad societatem attulerit. T. Cehelskuj, Libri a. 1910 editi. (Supplementum). „Wlranas'er, 1. A. Ob istočníkah hristianskago věroučenija. ((Otd. ott. iz No. 33. Ekater. Eparh. Vědďdom.za 1910 ©.) Ekaterinoslav. 1910. [zd. Br. Sv. Vladimira. "Bip. S. T. Baranovskaco. 87 24 str. Bivjukov, Evlanpij, svjašč. (Dtvěty na nedouměnnye voprosy věrv, nrav­ stvennosti i obrjadov. hristianskih. Kamyšlov. 1910. Izd. avtora. ip. VA. Šterntal“ 80 (19X28). 113 str. Skl.: St „Bogdanovič“ Perm."Vjum. ž. d. Selo Kašinskoe, n avtora. C. 50 k. Bogatenko, dž. A. K voprosu o pěnit nepenaek. Otd. ottisk iz ž. „Sta­ roobrjadčeskaja Mysl" za 1910 ©. M. 1911. Tip. T.M. Mašistova. 80 (18X26). 13 str. (300 ekz.) Bogdanov, A. S. Žizn“ arhimandrita Nikodima Kazauceva. Nergiev Posad 1910. Izd. Mosk. Duh. Akad. "Dip. Sv. Pr. Nereievoj Lavrv. 80 (16x24). 128 str. (300 ekz.) A. NK pástvrskoj bor bě ©.sektoju paškovcev. nazvvajuščih sebja „evangelskimi hristiánami“ Sereiev Posad 1910. Izd. Athon. Russk. Pantelejm. mon. Tipografija Sv.-Tr. Sergievoj Lavrv. 80 (1328). 113 71 nen. str. (© 30 k. Věs 11 1 Čebťeov.Grigorij. prot. Učenie © bogosluženii pravoslavnoj cerkvi. Spb. 1910. Tip. M. T Akinfieva. (Spb., Baskov per. 10). 30 (18X20). 12 ste. 5 ris. (O 100K. Čepik. Miliail. Opvt pomago kursa gzomiletiki důja duhovnýh seminarij temnavsjaprazdničnve1voskresnvední.NergievoPosad1910'(spriloženiemorazobrannýhoobrazcov,propovědničeskihoplanov­ Izd. 2-0. Dip. Sv-Er Sergievoj Larry 80 (17223). 243 str C 27. 50 k. Černyj.Svatějšago|Sinoda.objavleunýh1„CerkovnyvhVědomostjah“za Platou Filipor. svjašč. Sborník pravil. programm 1 rasporjaženij 1388 —1910 ze. (Ocerkovno-prihodskih Skolah raznýh tipov. Ale­ xandrija 1910. Tip. FH. Rajhlsona. 80 (17%X25).VII 1327780 str. © Lr Davidovič. B.. Svjatvj Aleksij. Mitropolit vseja Rusi. Očerk ego žizní 1 dějatelnosti cerkovnoj i gosudarstvennoj. spb. 1910. Izd. Učilišč. Sov. pri Svjat. Ninodě. Tip. Sinodalnaja. 80 (14X231) 37 str. 3 ris. Deuisoe. Leonid. Uspenie Presvjatoj Bogorodiev. (Prazdnovanie 15 av­ susta). M. 1910. Izd. i tip. 8. Konovalovoj i Ko. (B. Andronevsk.. sd) 2-0. 160 (12X18). 32 str S ris. Denisov Leonid. Žizn“ i podvigi Sv. Aleksija, čelověka Božija (pamjat 17 marta). V priloženii: svjatootečeskoe učenie o duhovnýh pod­ vigah, M. 1910. Izd. i tip. E. Konovalovoj 1 Ko. (B. Andron evsk s. do) 87 (135X22. 48 str S ris. 147

Duhovenstvu Hersonskoj eparhii. Odessa 1910. Izd. Sv. Andrcev­ skago Br-va. Tip. E. Hrisogelosa (nl. Kondratenko, 8). 80 (17X24). 1 str. Fedorovskij, V. P. ČCerkovnoe pěnie 1 ego značenie v duhovno-nravstven­ nom razvitii. (Ot. iz Sarat. brat. Jistka). Saratov 1910. "lip. Sojuza peč. děla (Armjanskaja). 160 (11X17). 24 str. (60 ckz.) Glagolev, S., prof. © grafé Lově Nikolaěvičč "Folstom. (Rčč)). Sergiev Posad 1910. Tad. Moskov. Duh. Akad. ip. Sv. Ur. Sergievoj Lavry. 80 (1735). 21T1 nen. str. Golubev, S. T. Pamjat' mitropolita Petra Mogili v Kievskoj Akademii 31 dekabrja 1754 goda. (K istorii russkago propovědničostva za vtornju polovinu XVIII stolčtija). IKiev 1910. Tip. Akce. O-va „Petr Barskij“ (Kreščatik, 40). 8" (17X25). 57 str. (100 ekz.) M. Ocoviča„Obličenieikonoborcev“—Odessa.1910."Tip.„Wehnik“ ikonopočitanil Razbor stati pravoslavnagomissionera Kun­ (Uspenskaja, 56). 8“ (15X21). 24 str. TPmenskij, Sergěj, svjašč. () prepodobnom Bergii. hlagodatnom vospita­ telč duha russkago naroda (Iz urokov po Zakonu Božiju). Saratov 1910. Izd. Red. Duh. Věsti. Tip. Sojuza peč. Děla (Armjanskaja). 89 (15X23). 10 str. Ivanov, G. A. Novaja teorija prava 1 nravstvennosti, eja kritika 1 m0­ mstičeskoe ponimanie etiki. Spb. 1910. "Lip.-va „Ekateringofsk. Peč. Dělo“ (Ekateringsk. pr., 10). 80 (16X25). 120 str. (* 30 k. (50 ekz.) 5O-lčtmj jubilej služenija v svjaščennom saně protoiereja A. A. Za­ vadovskago. 1960 6,X1 1910 «. Iomsk 1910. Tip. Prijuta i Do­ ma Trndoljubija. 89 (15X22). 21 str. (200 ckz.) Kuncevič 1.. Z. V čem lož baptizma? i otvět na „otzyv“ baptista DD. Mazaeva. Harkov. 1910. Tip. M. G. Kovaleva. (Podol'skij, 2). 89 (16X24). 25 str. Kutepov.stvrskago|blagoslovenija.Novočerkassk1910.Izd.2-edop.ip. Nikolaj. prot. () perstosloženii dlja krestnago znamenija i pa­ Donskaja. 80 (16X24). 30 str. C. 10 k. Kutepov, Nikolaj, prot. () tainstvě kreščenija. (V obličenie mnimodu­ hovnýh bristian). Novočerkassk 1910. Izd. 4-0, ispr. i dop. lip. Donskaja 89 (16X24). 67 str. (© 20 k. Kutepor, Nikolaj. svjašč. () postah. pravoslavnoj. cerkvi. (V. ohličenie

mnimoduhovnvýhdop. Tip. Donskaja. bristan 0 (16X25). Novočerkassk 23 sty. 1910. Izd. 3-0. ispr. 1 Lebeder, N., svjašč. Člen (osudarstvennoj Dumv, svjaščenník Arkadij Aleksčovič Zlatomrežev (nekrolog). Saratov 1910. Tip. Sojuza Peč. Děla (Armjanskaja). 89 (16X24). 16 str. (150 ckz.) Lejsnan, N. A. prot. Sudba pravoslavija v Lifljandii, s 40-b do 30-h sodov XIX stolětija. Riga 1910. Izd. Riž. Potro-Pavlovsk. Prav Brat. Dip. G. GempP i Ko. (Krěpostaja. 7). 80 (14X22). 12 str. Levitov,P.V.luvvedenijavhristianskoe|osnovnoe.bogoslovie.(Otd.U. 30 k. ottisk iz No 33 i No 34 Ekaterinoslavskíh Eparhialnýh Věda­ 148

moste) za 1910 god). Hkaterinoslav 1910. Hip. 8. I. Baranovskago. 80 (17X25). 15 str. Levitov. £ V Vravoslavnaja Cerkov' i Lev Nikolaevič Volstoj (Otd. ott. iz No 33 Ekater. Eparh. Vědom. za 1910 «.) Ekaterinoslav 1910. Tip. S. I Baranovskago. 80 (17%X25). 7 str. (110 ckz.) Milovidov, A. I. Rasporjaženija i perepiska (er. M. N. WMuravova otnosi­

telnoVifna rimsko-katoličeskago 1910. Tip. Russkij Počin. duhovejh 8" (15X23) v Běvero-Zapadnomkrač. 38 str. (100 ekz.) Molitvennik duhbovnyýhhristian Molokan. Tiflis 1910. Izd. M. C. Lezina (Dessimokovskaja nl. 14). "Bip. A. T. Petrova (Kruzen­ štern.. 3). 160 (13X19). 213 str. (© 60 k. (Zav-v. 15) 0 kožeozerskommonastvrč (Izvlečenieiz „Arhangel­ skih Eparh. Vědom.“ za 1910. No. 17). Arhbangelsk 1910. ip. V Čerepakova. 8" (13X24) 2 str. Nedačin, S. Vravoslavnaja cerkov' v Japomi. Otd. ottisk iz žurn. „Miss. Obozr. Na No T7—12 za 1910 god. Spb. 1910. Tip. „Kolokol“ (Novskij, 127). 80 (17%X23). 59 str 3 3 portr. 12 ris. C. 50 k, (400 ckz.) Nedumor, A. D. prot. Moskovskij pridvornví ArhangeVskij sobor. Opi­ sanie sego sobora 1 nahodjaščihsja v nem. Čarskih 1 Knjažskíh grobnic. M. 1910. Izd. 4-e. "Dip. X. T. Snegirevoj (Ostoženka. Sa­ vedov. per.) 169 (1:3X17). 64 str. © 10 k. Vysokoprcosvjaščennyj Nikanor, byvšij episkop. Orlovskij i Něvskij (s 1899 soda po 28 marta 1902 goda). Kratkij očerk ego arhi­ pastyrskoj dějatelnosti v Orlovskoj eparbii. Kazan. 1910. ip. universiteta. 89 (17X25) 318 str. 11 portr Věkolaev, NL Kak nas. vospitvvali v duhovnom. učiliščč. Zapiski 1 vo­ spominanija. Zčn'kov. 1910 Tip. (i. N. Podzemskago. 8" (13X22). 125 str. C 60 k. NěkoUskij, P. A. Bvtie. Bože. "Vambov 1910. "Fip. P. S. Moskaleva 160 (12X17). 36 str. (© 3 k. WěkoUskij.Pavel. Bezsmertie čelověčeskoj duši. "Fambov 1910. Izd. av­ tora. Tip. P. S. Moskaleva. 160 (12X17). 36 str. C 5 k. NikoUskij,Pavel. Čto trebuetsja ot čelověka dlja spasenij v miru. am­ bov. 1910. Izd. avtora. Tip. VP. S. Moskaleva. 169 (12X17). 30 str. U. 5 k. NěkoÚskéj.Pavel. Hristova pastva 1 eja. otnošenie k. svoemu pastvrjn. "Tambov 1910. Izd. avtora. Tip. PS. Moskaleva. 160 (12X17). 30 str. C. 5 k. (Mtčet Odesskago Eparhialnago Svjato-Andreevskago Bratstva za 1909 god. Odessa 1910. Tip. E. Hrisogelosa (ul. Kondratenko 8). 50 (17X24). 58 str. (50 ekz.) Petrovskij, S. prot. N. L. Virogov v Sevastopolč. (K stolětiju so dnja roždenija). ()dessa 1910. Tip. K. T. Kozlovskago (Golovinskij pr.. 12). 180 (23X30). 262 str. (300 ckz.) Pogovělov,VhcodoritaKirrskagonapsaltvrvdrevne-bolgarskom|perevodě. Valerij. Čudovskaja psaltvr“ XL věka. otrvvok tolkovanija 149

Vamjátniki staroslavjanskagojazvka. W.ITI. vyp. [ Spb. 1910. Izd. otd. russk. jaz. i sloves. I Ak. Nayk. "lip. Akademii Nauk. V-r 276 str. 92 tab. C. 2 r. Ponomarev, A. I. prof. Pamjati Protopresvitera J. L. Janyševa. Rěč 1910. 'Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 80 (15X28). (100 ekz.) Popov, K. M. Sistematičeskij katalog knig biblioteki Moskovskoj Duhov­ noj Akademii. "om 5, vyp. 8, 1-e prodolženie. Nvjaščennoe pisa­ nie i patrologija (Postuplenija 1901—1910 godov) Sergiev Po­ sad. 1910. Postnikov, I. svjašč. Prepodobnyj Nektarij Běžeckij. "Ever 1910. Izd. "Pyersk. eparh. istor-arheol. komit. Tip. N. M. Rodionova (Ereh­ svjatskaja, d. Šikanova). 89 (16X22). 28 str. Pravila ob ustrojstvě vnutrennej missii Utveržd. Svjatějšim Sinodom po opreděleniju ot 20-g0—26-g0 maja 1908 g. za No. 3443. M. 1910. Tip. Russkaja Pečatnja (Triumfal naja-Sadovaja, 170). 80 (17X26). 11 str. Prohkanov,1. S., Zakon i Věra. Rukovodstvo k ustrojstvu. religioznyh sobranij, legalizaci 1 upravleniju vsčmi graždanskimi dělami obščin, otdělivšihsja ot pravoslavija. Spb. 1910. Izd. t-va „Raduga“ (Voz­ nes. pr.. 40). Tip, Kimge/gen, (ilič i Ko. (Anglijskij prosp., 28) 80 (16X23). 86 str. U. 50 k. Protokoly 2-go vserossijskago sězda evangel'skih hristian, sostoja­ všagosja v gor. S.-Peterburgě ot 28-go dekabrja 1910 ©.po 4 jan­ varja 1911 ©. Spb. 1911. Tip. V. Andersona 1 G. Lojejanskaga (Vozn., 53) 80 (14X20). 24 str. (300 ckz.) () prosvěščenii privolžskíh inorodcev. „Sotrudnik Bratstva Sv. Gu­ rija“ II.. Staťi i zamětki: 1) © bristianskom prosvěščenii ino­ rodcev (črez Cerkovi školu). 2) vozmožnosti usoveršenstvova­ nija i razvitija missii. 3) Literatura i izdatelskaja dějatel'nost' na inorodčeskih jazvkah. 4) Stati po islamověděnijn. Kazan. 1910. zd. Kruž. sester-sotrud. br-va Sv. Gurija. Dip. M. P Perovoj (Bulon, sob. d.) 80 (13X23). 129481 — 396 str. (© r. 50 k. (70 ekz.) Russilov, N. I. prot. () sostojanii čelověka, totčas poslč ego smerti. Na­ ratov 1910. "Vip. Sojuza peč. děla. (Armjauskaja). 80. (13X28). 11 str. Solov'er. S. M. Progress © rehetja. Russkaja religioznaja mysl. No. 1%. M. 1010 Izd. Novoselova. "Pip. A. Snegirovoj. (Savelovskij per.. s. d) 89 117X28). 4 nen. str C. 2 k, Solovšev, Ioanu, prot. Zaslužennyýj. professor“ Bogoslovija v Moskovskon Imperatorskom Universitetě, prototerej Nikolaj. Aleksandrovič. le­ onskij. Sergiev. Posád. 1910. Izd.. Mosk. Duh. Akad. "Pip. Nv. Pr. Sergiovoj Lavrv. 80 (17%24). 20 str. (30 ekz.) UUjaněn, P. A., Visma i nabroski po voprosjam etiki, psthologii 1esto­ stvoznanija. Varšava. 1910. "Pip. Účeb. Okr. (Krjukov, Predm. 31. 160 (183X19). 66 str. (800 ckz.) 150

Vajsfeld, M. Idealy vospitanija. Kiev 1910. "iip. £. V. ETnik (Aleksan­ drovskaja. 44). 89 (15X23). 60 str. Sklad: kn. mag. K. L Jiho­ mirova (M., Knzneckij m.. d. Zahar'ina) i Spb.. kn. skl. M. Sta­ sjuloviča (Vasibev. Ostr.) © 40 k. Vasjutiuskij, Theodor, prot. Spiritizm i vzeljad na nego s točki zrčnija Slova Božija. Harkov. 1910. hip. Mirnyj rud (Děvič'ja, 14), 80 (15X23). 24 str. (200 ekz.) Žizneopisanie, truženika. raba Božija Flegonta Ostrovskaco. M. 1910. Izd. 4-e, "Nip. L. Efimova (B. Jakmnka, d.) 80 (1523) 16 str. N ris. Žurnal zasědanij 3-go sčzda nabljudatelej cerkovnvh škol Olonecko) eparhu. 31 ijunja——2avgusta 1910 goda. Petrozavodsk 1010. Izd. (Oloneckago Eparhiaťnago Učiliščnago Sověta. "Pip.Oloneckaja (in­ bernskaja. s) (17526). 26 str. Žuze, P. K Ia istorii ierusalimskoj cerkví. Kazan 1910. Izd. Kazansk. Duh. Akad. "Pip. Central naja (Donibrovskago). 89 (17X25) 1% str. (50 ekz.) <. Novotný. Serbica.

Vesník Srpske Crkve. 1910. S. M. Veselinovié:Dogmatizam ievolucija dogme (De do­ gmatismo et evolutione dogmatum) II. 114—117,III210—218. V. statim ab initio statuit: Nostris guogue temporibus perdurat per­ petua pugna inter contradictorias opiniones de dogmatismo et evolutione dogmatum, guae rem non ab omni parte ponderant. Pugnatur inter ratio­ nalistas autonomistas et seditiosa seu tumultuosa clementa Romanae ec­ clesiae (reakcionarní elementi rimske crkve). Rationalistae commemorati lam generis rationem supremum iudicem omnium rerum, etiam revelationís ponunt; dogma putant inventum cognitionis pure rationalis, dogmatismum autem catholicae ecclesiae exciudunt tamguam impedimentum veri pro­ gressus non solum cognitionis rerum religiosarum sed etiam vitae moralis. li, gui alteram tenent opinionem, mentem humanam rebus revelatis caece assentiri debere iudicant et guemvis dogmatum progressum excludunt. Utrague in parte perspici potest levitas iudicandi. Alii revelationem. alii fidem rationalem negant, alii progressum extra fines licitos extendunt, alii saepibus etiam illud, guod, circumscribendum non esi, occludunt. Ra­ tionalistae autonomistae verum dogmatum progressum in eversionem reli­ gionis cConverterunt; Romano-catholicí seditiosi exstirpato sensu fidel rationalis eodem modo perturbationem intra fines fidei movent. Alterorum est ilud: intellego ut credam“, alierorum: „serva, guae accepisti negue aucta negue minuta“. ( [I 113 ss.). Ouibus expositis V. guaerit: utrum dogmatismus et progressus do­ gmatum inter se pugnent necne. Anteguam ad absolvendam guaestionem accedat, haec ponit: 151

1. Christiana cognitio est cognitio ex fide et per fidem: credo ut in­ tellegam. Cognitio non antecedit, sed seguitur fidem (115). 2. Deus res fidei homini et hominis instituendi causa revelavit. Itague dogma habendum est tanguam aliguid sacri, guod ratio humana ne tan­ gere guidem possít. 3. Res revelatae non Sunt eodem tempore aut eodem modo, sed et temporis et modi differentia apparet. Ouare síne dubio postulatur, ut etiam homo has res gradatim accipiat, ut progrediatur in cognoscendis rebus fidei (116). Haec tamguam fundamenta V. statuit, super guae aedificandum sit, cum de cogmatismo et progressu dogmatum disputetur. Ex illis manifeste apparet has rationes inter se non pugnare negue omnino excCusari posse pro alterutra dimicantes. Ouam ob rem tertia in parte brevis d.sputationis V guaerit: utrum dualismus revelationis et rationis in fide admittendus sit, ut progressum dogmatum salvemus an fides sine ratione admittenda sit, ne dogmatismus pereat. Dualismum excludit V traditione antigua allata et ait dogmatismum comparari posse cum lege vitae, progressum autem cum vitae incrementis. Vita nulla est sine progressu: „Frogressus igitur dogmatismo continetur et intra fines fidei in dogmatis tamguam in suis argumentis apparet“. (lil. 216). Negue cogitari potest extra revelata negue ea ipsa in alia mutare potest. Ad ea omnia haec addi liceat: V.theologos Romanae ecclesiae sediti­ OSOSCommemorat, gui mentem, si ea, guae revelata sunt, considerentur, nihil valere existiment, guigue eam servam mutam „intra fines religionis esse dicant.“ Sine dubio, ne iustitia et caritas laederetur, afferendi erant saltem aligui ex numero thcologorum, gui tam perniciosam, ab ecclesiae catholicae saepenumero condemnatam sententiam tuerentur. Nobis guidem nullus huius generis scriptor catholicus notus est. Ecclesia catholica atgue catholici sive „Romani“ theologi semper inculcabant illud Augustini: credo, ut intellegam, semper hoc contra pietistas et sensualistas defendebant. Ouos igitur V dicit prorsus expellere rationem e regione fidei eosgue fidem „sensualisticam“ a ratione alienam praedicare? Num hacc apud Franzelín in tractatu de divina Traditione et Scriptura (Romae typ. Po­ Jyglotta 1896) 272—291 num apud de San, apud Chr. Pesch, apud Heinrich, Pohle etc. etc. invenit? Itague frustra catholicos theologos V impugnare dicendus est, et in 80 peccasse, guod ad cognoscendam theologorum catholicorum sententiam cx tot eorum operibus nullum adhibucrit. V. ut defensvrem fidei rationalis contra catholicos agit, ita ipse fidei omnem ralionalitatem videtur tollere. De s. Paulo enim dicit: „Ration tribuit ie guidem desiderium cognoscendi Dei, sed negat eam sine reve­ latione et fide suis viribus Deum cognoscere posse“ (II. 209.) Testimonio utitur epistulae ad Cor. 21, 11 8, 1. 2. Priore loco s. Paulus de perfecta cognitione naturae divinae loguitur, posteriore de idololhytis, guando licea: fidelibus ex iis edere. Verba V saltem valde ambigua sunt: exponendum enim clare erat, guid ratio in cognoscendo Deo valeret. gua cognitione fides contineretur, guomodo adversariorum de his rebus sententiae refu­ 152 tarentur Ne illud guidem videtur percepisse, guo Kantii auctoritas, guam in fine ad rationalistas arguendos affert, pertineaf. Dr. Čedomir Marjanovič, Egoizam i altruizam (De egoismo et altruismo) 463—483. W. primum definitionem egoismi ct altruismi statuit, deinde de causis honeste agendi agit et a rerum gestarum memoria exempla petit. lesum Christum eiusgue discipulos purissimis ductcs esse rationibus et altruismi summum culmen ibi inveniri docet. Sava Dečarac. Udavanje, odbeganije i otimanje devojaka (Ouomodo nubant, rapiantur, fugiant puellae) 483—522:; 625—652. D. plenus amoris atgue sollicitudinis pastoralis erga suos fideles ac totam dispersam gentem Serbicam describit turpem raptum mercatumgue puellarum gui circa fora instituatur apud Serbos in Dalmatia, Serbia. Bosnia, Hercegovina, Monte Nigro, Bulgaria, Hungaria. In fine proponit modos ad­ hibendos contra haec maxima scelera, guae ipsam nationem exstirpent et cum religione maxime pugnent. . Dr. loauares.Sie. Slovenica. Voditelj.Dr.Fr.LukunanoCvetnanedelja(DeDominicainpalmis)pac. Red. Dr. Fran. Xav. Lukman. XII. 1909. 135—. 154. I.. tractat historiam processionis D. 1. pal. Ouae processio, ut com­ memoratio sollemnis ingressus Domini in s. urbem, Hicrosolymis fieri coepta est. In ecclesia occidentali sero introducta est. Naturae processionis in commemoratione illa positae etiam symbolica vís se adiunxit: processio D. in pal. facta est celebratio Christi regis sacculorum. Nonnullis in regionibus etiam theophorica fuit; prima in ecclesia. Dc hac re varia opera exstant; ut Nilles; Calendarium mnuale II?201 ss, Maximilianus, Princens Saxoniae, Praelectiones de Liturgiis orientalibus. Fribe. Brse. 1998, 100; praeterea AL.Maltzewii opera etc. In ecclesia Romana diu nuilum vestigium de hac celebratione exstitit. Celebratio sollemnis ingressus lesu Hierosolymam in gallicana ecclesia initium sumpsii, guod cx lturgias Hbris gall. VIL.ct VJII.saec. constat. De processióne, cuius in his hbris non fit mentio, constat ex hymno: „Gloria, laus ot honor“, Ep. Theodulphi ca. a. 820 ubi pro­ cessionem, guam ipse Andegaví vidit, describit; optime ibi commemorativus et symbolicus character exorimitur. Proin certe tan aníca (sace. VI vel VĚ) etiam celebratio processionis in gall. ecclesia cocpit. P. Guido fat. O. F. M., Monoteizm pri Izřaelcich. (De Israeli­ tarum monothcismov. 117. 135; 261. 273; 333—301. In hac re tractanda non omnia artis praccepta servantur; varia, guae obici possunt et solent, guae neglegenda non eránt, omissa sunt, velut p. 354 Amos 5, 25. 20; ler. 1, 22; p. 357 2 Reg. 21, 9 ss FOK. Lukmanu.Četrti kanoniční evangciij v spísih sv. Ju­ stina (S.Irenaci de guarto evangelio canonico testimonia exponuntur). I—11. FOK. kulkman. K razlagi ps. 45, 5. 325—0. 153

Dr. Fran Grivec, Vzhodno cerkveno vprašanje. p. 221—260 (etiam seorsim editum: Maribor 1909. De guaestione ecclesiastica orientali). 89 [IV, 4C]. K 1—. G. in hoc libello guaestionem ecclesiasticam orientalem, guam vocant, exponendam aggressus est atague unde originem duxerit guaestio, guinam conatus ad eam solvendam sint facti, guid ad eam expediendam hoc tem­ pore sit agendum ostendit. In prima parte (pagg. 223—235; libelli 3—15) in causas inguirit, guae ecclesiarum scissionem nefariam promoverunt. Ouae numero multae sunt, natura differentes, ex uno tamen pullulantes -germine, animorum dico alienatione in dies crescente atague diffidentia et contentio­ nibus inter orientem et occidentem, guae iam a saeculo guarto ortae sunt cum Byzantium ad metropoleos dignitatem evectum et imperium Romanum divisum est atgue graves illae lites dogmaticae, guibus per saecula agita­ batur ecclesia orientalis, initium cepere. In altera parte (pagg. 235—249 lib. 15—29)vír doctus narrat, guid saeculis labentibus actum sit ad tollendum schisma, simulgue ostendit, cur hi conatus in cassum redierint. In tertia denigue parte (pagg. 249—260; lib. 29—40) remedia proponuntur ad orien­ talium animos offensiores recolligendos atgue unionem cum ecclesia matre praeparandam. Necessarium esse curam maximam haberi missionum in oriente, ab occidentalibus ecclesiae orientalis ritus atgue orientalium culfum atgue proprietatem magní fieri, a theologis catholicis assiduo studio tractari ecclestam orientalem, omnigue diligentia in theologorum orienfalium do­ ctrinam inguiri, statum ecclesiae separatae penitus cognosci, ecclesiam vero et cultum catholiícum redundare ad imbuendos suaviter christianos orien­ tales veritate et amicitia. Praeter haec naturalia auxilium divinum Ssingulare expetendum est, cum opus agatur gravissimum et in ipsa religione adiu­ vanda positum. — His commentatio absolvitur. Itague non exponitur universa guaestio orientalis (cf. AAV VIIIp. 101—3), sed ex plurimis rebus, guae ad eam pertinent, selectae sunt nonnullae, negue eae potissimum, guae ad rem claris notionibus comprehendendam conferant. Nec ea, guae afferuntur, contra alíorum argumenta (velut ea, guibus G. p. 255 [lib. p. 35] missiones guae vocantur commendat, contra ea, guae in La Terre Sainte 1902*)et alibi jam pridem exposita sunt) defenduntur. Deest nobis igitur certe adhuc opusculum, guo 80 modo universa guaestio orien­ talis adumbrata sit, guo a lon. Conr. Schrammnioa. 1724adumbrabatur. +) Lettres sur la Réunion des Eglises p. 83—87; 97—99; 114—117. P. 86: „Assurément je suis loin de demander au missionaire catholigue de suivre Vexemple du R. P. D... et de repousser les rares, bien rares ortho­ doxes gui viendraient A lui sous les poids d'un doute réel et sérieux. Mais joserai lui dire: N'agissez pas de méme avec les Grecs. Ne cherchez pas a les attirer individuellement aucatholicisme. Ne déchirez pas, ne démembrez pas la vieille et vénérable Eglise gu' ils aiment avec une ten­ dresse si profonde, ou vous enrégimenterez contre vous, et contre le catho­ licisme, les plus ardents, les meilleurs et les plus respectables de leurs sentiments.... Je crois donc, gue bien loin d'encourager au dégoůt de leur Eglise des ámes gui n'ont jamais douté de son autorité, il faut leur montrer ce gwelles peuvent y trouver de riche sěve chretienne et les engager a Vy chercher. Devenues ferventes dans Vorthodoxie, elles seraient plus prěs et non plus loin du catholicisme, car il ny a gue 'amour de Dieu dui pourra triompher, au moment voulu, de certains souvenirs gue des siěcles d' épreuves ont rendus en guelgue sorte sacrés. Voycz Newman....“ 154

J. Kavčié,Simbolika starozakonskih praznikov (Defestorum V. F. vi symbolica) 11—23; 154—179; 30602—392.Caput archaeologiae he­ braicae de diebus festis exponitur, guod titulo, guo K. usus est, non satis accurate significatur. P Kfovačičj.Nauk pravosiavníh teologov o Cerkvií(De libro Eug. Akvilonov, Novozavětnoc učenie o Cerkvi. Spb. 1904). 23—55. levanTomažič.„Veto“ ali „exclusiva“ pri volitví papeža 293 ad 284; 392- -492 etc. A. Stegenšek,Poročila o stari in noví domači cerkvení u­ metnosti (De arte ecclesiastica nova ct antigua) 55—65. Jos. Kragelj, Arhidiakonat Tolminskií (Dc archidiaconatuTul­ minensi,. 329—338. Tolminum (Tohnin) fuit pars coloniae Romanae Aguileiensis. Fi­ dem christianam accepit cetiam Aguileia per clerum Civitatis Austriac (Cividale, Čedad). Ita Civitas Austriae Tolminum in suum dominium as­ sumpsit, guod Romaní Pontifices approbarunt. Ac primum guidem Coele­ stinus III. a. 1192 [gui iura eorum, guibus iam per 40 annos usi erant sub patrocinium S. Petri ct suum accepit). Similiter autem Pius JÍ. a. 1459., gui capitulo potestatem guogue iuridicam Civilem Concessit etiam in rebus mixtis. Administratio ecclesiarum et vitae religiosae capituli Civitatis Austriae fuit. Ouod munus archidiaconí gerebant, gui in historia Tulminensi excellunt. Ouotannis a canonicis Civitatis Austriae creabantur et archidiaconí „in montibus“ appellabantur. Ouando primus creatus sit nondum constat; for­ tasse iam 1297, cum iura capituli iterum approbarentur. Ex litterarum monumentis „De visitationibus Ecclesiarum annis Sin­ gulis faciendis 1356.“, guae a. 1880 in archivo Civitatis Austria e Kragelj et prof. Rutar invenerunt, colligi potest, guae officia habuerint. Ex monumentis visitationum apparet guanta iurisdictio penes archidiaconos fuerit. Erat eis ius condendi novas ecclesias et vicarios instituendi, potestas iuridica in clerum et populum. „Fa in gueste parti da Papa © da Imperatorc“ con­ guerebatur comes Tulminensis. „Ouasi Episcopalis Nostra iurisdictio“ legitur in litterarum monumentis. — Archidiaconí fuerunt sub dicione Venetiana ct tanen in Austria munus Ssuumgerebant. „Si possibile est, archidiaconus semper sit Austriacus civis“, sub Caroio VI. statutum est. Sed numguam fiecripotuit. Nihilominus ex hoc tempore non amplius in Civitate Austriae sed Tulmini habitabant. Patriarchatu Aguileiensi a Pontifice summo Bene­ dicto XIV. a. 1751 sublato privilegia archidiaconi tamen integra manserunt. Kague archiáiaconus factus est delegatus archiepiscopi Goritiensis et munus gerebat idem ac prius. Tempora losefi II. omnibus iuribus privatus est. — Solum domus in aua archidiaconus Tulmini habitabat adhuc ad capitutum pertinct. Dr. 17 X. Lubkniam et Ferd. Kobí. Externa de Slavis. Kasimir Gajkowski, Mariavitensekte. Einige Blátter aus der neuesten Kirchengeschichte Russisch-Polens. Krakau 1911 (Selbstverlag) 99 p. Mariavitarum litteris diligenter adhibitis hoc libro de origine et progressu huius sectae exponitur. Condicione cleri Polonici legibus iniguis ligati et a magistratibus vexati adumbrata (p. 3—12) agitur de Kozlovska, de rebus guas faciendas ea sibi revelatum esse putabat, de primis sacerdotibus, gui ei crediderunt (Felicianus Strumiffo, Kazim. Przyjemski, Leo Gofebiowski, Rytel, Czerwiňski) (p. 12-—22). Deinde a P. Honorato, magnae auctoritatis viro commendatam (cum s. Coletta, s. Theresia, s. Catharina Senensi sacerdotum magistris comparatam) multos eam nactam esse congre­ gationis suae socios: Kowalski, Roztworowski, Kaczyňski, Skoli­ mowski, Próchniewski, Sadlak, Zeno Kwiek, Klopotowski, Rewera nomen ei dederunt; nonnulli tamen ut Rewera, Kfopotowski, Z. Kwiek suspicione concepta ab ea defecerunt (p. 22—25). Tum de rebus illi ab a. 1893—1903 revelatis narratur (p. 25—32); guae primum episcopis (varsov., lublin., ploc.), ex guibus unus plo­ censis mox (mense lulio a. 1903) Romano pontifici opus ipse exposuit (guem Mariavitae rei corruptae et secreti vulgati accusant), deinde a 17 sacerdotibus cum ipsa duce Romam profectis (gua ratione copia haec iis a magistratu civili facta sit, nisi iam tum cum eo foedus inissent, non intellegi nonnullis videtur) Romano Pontifici proposita sunt. Narrantur deinceps guae Mariavitae Romae conati sint, guos adierint, guid interim obtinuerint, guomodo epi­ scopi domiiis restiterint, guomodo Kozlovska societatem perpetuae adorationis reconciliatoriae instituerit et mense Iulio 1904 delegatos Romam miserit, guid iis promissum sit, guomodo Mariavitae re­ iectis Kozlovscae revelationibus et congregatione sacerdotum dis­ soluta se gesserint (de Skolimowskii itinere Romano, de €orum guerelis de pessima vita sacerdotum Polonorum, de clade sua a studio moribus corrigendis contrario repetita, de nova legatione Romana, de Gofebiowskii et Próchniewskii guerelis a cardinalibus comprobatis, de archiepiscopi Popiel agendi modo, de Romana apellatione (1. febr. 1906). P. 58—-69 de detrectata a mariavitis oboedientia erga episcopos agitur, de rebus, guae eis a consistorio plocensi exprobratae sunt, guae omnia fere falso sibi tribui dicunt; de Kowalskii et Próchniewskii conatibus rem suam Romano Pontifici probandi; de lis, guae post haec Kowalski a Popiel archiepiscopo petierit. P. 69—79 de encyclica Pii X d. d. 5. Apr. 1906, de ma­ riavitarum defectione ab ecclesia, de capitulo generali 10. Oct. 1907 habito eiusgue decretis exponitur. P. 79 —99 de moribus et erro­ rbus Mariavitarum iudicatur. Ceterum iam in prioribus capitibus de indole Kozlovscae, Kowalskii, Prochniewskii aliorumague ma­ riavitarum, de vaticiniis falsis, sententiis inter se vel Cum veritate pugnantibus tudicatur. Non tamen eadem libertate adversarii trac­ tari videntur.

*+ Die St. Potri-Gemeinde. Zwei Jahrhunderte cvangelischenGe­ meindelebens in St. Petersb. 1710—1910. 49 (25X33). 4 -436 152 pav. Cum imag. 156

Arth. Rhode, Bei den Mariaviten. Eindrůcke von einer neuen romfreien katholischen Kirche. Gr. Lichterfelde-Berlin (74). 150 M. Monumenta reformationis Polonicae et Lithuanicae. Ser. I, f. 1 (XIV--201) Vilna, Vars. (E. Wende) 1911 (rec. Vólker in Th. Lz. 1912 c. 462—3). P. M. Friesen, Die alt-evangelische mennonitische Brůderschaft in Russ­ land (1789—1910)im Rahmen der mennonitischen Gčsamtgeschichte. Halb­ stadt, „Raduga“ 1911 (XX, 776, 154; 50 tab. im.) 1275 M. J. Sclaveizer, Antonio Puteo in Prag 1587—1589.(Nuntiaturberichte aus Deutschland II. Abt., 2. Hálfte). Paderborn, Schoningh 1912(CLI--630) 34 M. Const. Jireček, Geschichte der Serben. I. Bd. bis 1371. Gotha 1911. (XX-—-442) 9 M. J. Schlenz. Geschichte des Bistums und der Diócese Leitmeritz. I. Teil. Geschichte der Griůndung des Bistums. Warnsdorf 1912 (XXX—-397).5 M. Die evangelisch-lutherischen Gemeinden in Russland. II Bd. Der livlándische, estlándische und kurlándische Consistorialbezirk. St. Petersburg (Eggers £ Co.) 1911. (XXXV 372; XVIII 160; XVIII 309 XIV) 15 M. A. Žák. Oesterreichisches Klosterbuch. Statistik der Orden und Con­ gregationen der katholischen Kirche in Oesterreich. Wien 1911. 8 M. +* * Alb. de Koskowski,Mariavites. Etudes Franciscaines XIV1912p. 396—399. Agitur de Car. Mastalarz, muliere sectae mariavitarum addicta, guae sibi ss. Trinitatem in tribus episcopis mariavitarum vidisse visa Sit degue mariavitarum conatu ep. Kowalski ut Filii Dei ab inferis redituri cruci suffigendi; praeterea de causa matrimonii a Jos. Sekalski apud ma­ riavitas initi; guod cum Mgr Ruszkiewicz episcopus irritum esse ob im­ pedimentum dirimens dix'sset et novas nuptias permisisset, ipsum Cieplin­ ski, Plaskowski a iudice civili condemnatos esse. P. Albers, Het bahoud der Socičteit van Jezus in Wit Russland. Stu­ dičn, d.el LXXII bl. 319—371. 1.. Fun, Eretici in Boemia e fraticelli in Roma nel 1466. Archivia della R. Societa Romana di Storia Patria. Vol. XXXIV1911p 117—130. A. Rejzek. Nuntii procurationis Pretium fasciculi IH. Nomenclatoris gui supplementum est huius voluminis AAV nondum constitutum est. Auibus placet possunt AAV sine eo emere (pro 6 Cor). ** * De chartulis ab iis, gui fasciculorum nostrorum curribus publicis com­ mittendorum curam gerunt, nuper missis sufficiat respondere illos catalogo nominum non Satis caute custodito ©o modo rem reficere suis impensis debuisse guo refici poterat; re autem composita cos ultro misisse chartulas, guas typographia aliena suis sumptibus impressisset, guibus haec ipsa a suspicione purgaretur. De scriptoribus russís theologiae moralis gui theo­ logiae moralis lutheranae auctoritatem secuti sunt.

Ut rite animadvertit Stephanus (Arhangelskij) episcopus Mo­ hileviensis, theologia moralis apud Russos labente saeculo XVIII in seminariis tradi et coli coepta est. Cum tamen e0s compendia huius disciplinae deficerent, ipsiusgue magistri in scholis catholicis studiorum curriculum absolvissent, modo et methodo scholastica est tradita.') A suis vero exordiis ad nostram usgue aetaterm, vicissitudines temporis secuta, nunc catholicorum vestigiis ingreditur, nunc lu­ theranam adhibet methodum ac divisiones in suis materiis tractandis; In praesens denigue suam propriam Conatur explanare semitam, ac systema efficere ad guod aliena non pertineat auctoritas. Ab incunabulis theologiam moralem in Russia contagione theo­ logiae lutheranae infectam esse apertis verbis fatentur recentiores ac doctiores historici theologiae moralis russicae, ut Stephanus guem iam commemoravimus et Alexander Bronzov. Pater theo­ logiae moralis russicae fere habetur THEOPHANES PROKOPOVI­ CIUS2). Ab eo primum in theologiam orthodoxam invecta est methodus doctrinae propria et critica,“) item distinctio inter theo­ logiam dogmaticam et moralem.*) Obiectum theologiae moralis, Prokopovicii sententia sunt bona opera guae in Sacris Scripturis nomine amoris designantur: cum vero duplex habeatur amor, Dei ac proximi, seguitur theologiam moralem de religione guae amorem in Deum exprimit, et simul de iustitia, gua amor proximi palam fit, agere In theologia morali tractandum de decem praeceptis divinis; de vitiis guae eis opponuntur; de praemiis guibus Deus observatores legis divinae donat, ac de poenis, guibus ipsitus contemptores percellit. En ipsius verba: „Agendum est de bonis

1) K Boupocy o cueremb npapocnaBHaro xpucriaiekKaro HpaBovaenia. Mo­ hileviae ad Boristhenem, 1910, p. 3. 2) Consule PALMIERI,Theologia dogmatica orthodoxa, Florentiae, 1911, t. I., p. 160—164. S) ARHANGELSKIJ,Jlyxosnoe oGpa3oBaHie u JyxXoBHan jreparypa Bb Pocciu pu Nerphk Bennkow+, Kasan, 1883, p. 83. +) BRONZOV, HpanRcrBennoe Gorocnopie Be Poccin B1 renenie XIX-ro crowbria, Petropoli, 1901, p. 24. Acta Academiae Velehradensis. 11 158 operibus in communíi: bona autem opera, Cum omnia nomine caritatis in Scriptura designentur, caritas autem ad duo Se ex­ tendat, ad Deum et ad proximum, ipso Christo ita dividente, ita agendum erit de religione, guae caritas in Deum est, et de iustitia auae consistit in caritate ad proximum. Tractatus dividentur se­ cundum decalogum: guatuor de religione, et sex de iustitia. Trac­ tando de bonis operibus, simul tractandum de contrariis peccatis, singulis praeceptis adiungendae sunt tum promissiones, tum com­ minationes ex parte Dei, tum observatoribus factae, tum trans­ gressoribus intentatae“.5) Undenam hanc divisionem theologiae moralis deprompsit Pro­ kopovicius?... Compertissimum est in rebus dogmaticis tractandis praecipuum ei magistrum fuisse Amandum Polanum, gui Hanoverae anno 1610 in lucem edidit Syntagma theologiae.*) Ad me­ thodum vero tractandae theologiae moralis, constat etiam pressius eum vestigia persecutum esse lutheranorum theologorum loannis Gerhardi,?) Ioannis Auenstedt,s) et David Hollasii (Hollaz).*) In theologia morali pertractanda, methodum Prokopovičii, id est theologiae moralis lutheranae methodum plus minusve secuti sunt PLATON LEVŠIN,metropolita mosguensis (+ 1812); EUGENIUS POPOV, zroororeoeúc; LEONTIUS,metropolita mosguensis (+ 1893); NICOLAUS THAVOROV zowroieoeis. Hosce inter scriptores claris­ simum tenet locum Platon Levšin.'o) Imbuendo christianae fidei praeceptis principe Paulo Petrovicio, PLATONparvum compendium theologiae et dogmaticae et moralis exaravit, guod inscripsit: Boro­ CJIOBLA,. HAIH IIDABOCIABHOC VHEHIe, COUINHEHHOC AIA VNOTPCÓTOHIA rocyzapa Ilecapekuua 1 BedmRaro Kuas2a [MagkaaIleTpoBuua. yun­ TOJICMB ETO Bb 3AKOHDĎ. JEDOMOHAXOMB. HBIHB MNTDONOJTNTOMB MO­ CKOBCKIMBIIxaroHome,Mosguae, 1765. Praeclaris laudibus pro­ secuti sunt hocce compendium scriptores russi, hanc potissimum ob causam, guod in €0 conscribendo, contra veterem consuetu­ dinem latinum sermonem adhibendi, russicum usurpavit. Tertia pars operis, sub titulo generali De lege Dei, ad exemplum theo­ logorum protestantium, verbi gratia Gerhardi, gui eadem utuntur denominatione, theologiam moralem evolvit. Axioma „fides sine operibus mortua est“ primum explicatur. Deinceps ostenditur ipsammet legem divinam differentiam statuere inter bonas et pravas actiones, ac definitis lege naturali et conscientia, Platon tuetur š) Christianáe orthodoxae. theologiae in academia kioviensí a Theo­ phane Prokopowicz eiusdem academiae rectore, postea archiepiscopo novo­ grodensí adornatae et propositae, Lipsiae, 1782, t. I, p. 10—11. 6) TIHOMIROV,Tpakrarpi Oeoďhana NpokonoBnua o Borb eIiHome no CYMECTBYU TPOONAIMOMBBbJInmaxe, Petropoli, 1884, p. 101—100. 7) GASS, Geschichte der protestantischen Dogmatik in ihrem Zusam­ menhange mit der Theologie úberhaupt, t. I, Berolini, 1854, p. 259—300. 8) Ibid., p. 337—378. 9) Ibid., t. II., p. 495—499.

167—1068.6 jde“ eo egimusin Theologia dogmatica orthodoxa, t. I, pag decalogum mosaicum explicationem habendam esse legis naturalis, de singulisgue ipsius praeceptis testimonium dare conscientiam. Haec praecepta duobus nituntur fundamentis, amore Dei, et amore proximi. Agitur exinde de praeceptis decalogi singulatim, ad eague implenda statuitur necessaria gratia divina, guae precibus acgui­ ratur. Ouidguid vero nostris precibus debemus a Deo postulare, id nobis aperiri precatione dominica, guam explicat. Si rerum tractandarum ordo in theologia morali Platonis comparetur cum methodo guam secutus est IOANNES GERHARDUS in tertio et guarto volumine Locorum theologicorum (Franco­ furti 1657) statim patebit theologum russum scriptores protestantes Sibi magistros adscivisse. Hoc idem fatentur historici theologiae russicae, velut S. Smirnov!:) et A. Bronzov.'?) Anno 1892 in Bogoslovskij Věstník LEONTIUS LEBEDINSKIJarchimandrita, gui post aliguid temporis ad sedem metropolitanam mosguensem est evectus, edidit suas lectiones Theologiae moralis'*) Methodus eius vix ac ne vix guidem discrepat a methodo theologorum guos Supra memoravimus. In prooemio agitur de vetere homine gua­ tenus ipsius vita refertur ad cor, ad voluntatem liberam, ad rati­ onem, ad conscientiam. Contra hominem sub lege positum V. T. oritur homo renatus, guem lex N. T. perficit novisgue auget viribus. Vitae christianae guam ipse agit principia et fontes ha­ bentur gratia, paenitentia, fides. Gratia principium est novae vitae. Ad eam guod attinet, Lebedinskij disserit de modis praeci­ puis guibus gratia intervenit hominis consiliis, ut eum ad no­ vam perducat vitam; de gradibus vitae gratiae; de obstaculis guibus praepedimur in vita spirituali agenda. Exhibetur deinceps natura paenitentiae et fidei, sive in se ipSis sive In Suis mu­ tuis rationibus. Proponitur amor ut principium agendi in anima christiana, ut virtus christiana fundamentalis, guae radix cete­ rarum habetur. Hic amor in varias virtutes guae spectant Deum expanditur (ut sunt timor Dei, oboedientia, spes in Deum, zelus in fide, et precatio); semetipsum (abnegatio, vera aestimatio Sui ipsius, contemptus sui, cura salutis et progressus facultatum ad intellegentiam et ad mores pertinentium, subiciendi Corporis animae, domandarum affectionum in sensibus positarum, cura vitae, sanitatis physicae, bonorum huius vitae, bonae famae, privilegiorum societatis); proximum (iustitia, magnanimitas,beneficentia, affa­ bilitas, misericordia, comitas, amoenitas, sinceritas, veracitas, ex­ hortatio et correctio fraterna in pietate, fide, oeconomia domestica, vitiis ac defectibus; bonum exemplum; cura vitae, salutis, bonorum huius vitae, famae proximi: cura mortuorum).

1) Heropia rponuRon naBpeRoú cemunapiu, Mosguae, 1867, p. 244 '2) BRONZOV, Op. cit., p. 37—38. 19) [[8T TERMO IHPABCTBOHNOMYÓOPOCTOBNO,UTAMIDINb Bb KÍOBCKONU AVXOBHONakanemiu, bovrocaosckin Bbernuge, 1892, t. II, p. 1—33; MI p. 1—38. Has lectiones habuit annis 1852—1857. Vita defunctus est die I augusti 1893. Vide I. KORSUNSKYJ,"leoirití, M1TPono2mT5 MOCROBCKTIL,BoroczoBeniitBbermmb, 1893, t. II, p. 390—1410. 11* 160

Ut Stephanus episcopus adnotat in obiecto ac divisione obiecti theologiae moralis definiendo, Leontius vestigiis ingreditur eorum, guorum Superius mentionem iniecimus.'*) In compluribus tamen rebus videtur usus esse opusculo EUGRAPHIVESELOVSKIIhiero­ monachi, guod sine anní indicio in lucem editum est hoc titulo insignitum: Paacyskenie O KODEHHOMBHAHATB. XDNCTIAHCKOŘIBS­ TeipHoern (Meditatio de principio radicali rerum a christianis ge­ rendarum).!*) Ad scholam Prokopovicii pertinet NAZARIUSANTONOVIČTHA­ VOROV zooTorepedc, Gul anno 1803. Kioviae typis edidit Ouepgu HPaABCTRCHHADOIIPDABOCIABHATOXpneTianmekaro vuema.!é) In prima sectione sui operis agit de moralitate in genere, Cuius fundamenta statuit legem moralem, positam in nostra ratione et conscientia, et liberam voluntatem hominis. Confutato utilitarismo, vinculum dicit intercedere inter moralitatem et religionem. Incredulitatem ait Tha­ VOrov, sepulcrum esse moralitatis. Adiungit hominem mera ob­ servantia legis revelatae salutem aeternam adipisci non posse; auapropter vita pura et sancta n nobis exoritur ex semine bene­ dicto, guod lesus Christus per fidem immittit in Cor nostrum. Statuit exinde praecipuam legem moralium actum humanorum po­ nendam esse in amore Dei et proximi deprompto ex spirituali animae christianae cum lesu Christo coniunctione cernendogue in studio boni atgue in certamine adversus perturbationes carnis pra­ vasaue cogitationes. Tenet Thavorov praecepta evangelica contineri in praecepto amoris: plurima tamen ex eis potius esse consilia, ad perfectionem pertinere, gua exornari debeat homo christianus. Hasce virtutes €0 guo exponuntur ordine in sermone dominico de beatitudinibus enucleat. Ex earum cumulo exoritur habitus vere christianus. ui suo in corde legem divinam statuit, gui virtutibus evangelicis instruitur, hic fontes purae moralitatis in seipso gerit.!?) Scriptoribus, guos iam commemoravi, adiungendus est EUGE­ NIUS POPOV romt0tevedc, Gui anno 1876 Permiae typis mandavit lecttiones populares guae inscribuntur: OómenapoTHbIavuenla no TIDABOCIABHO-HDABCTBOITHOMY ÓOTOCTOBHO Bb INODATNB JECSITH 3A1N0­ Bbaeir Óosdux+.!*) Hocce opus, Stephanus episcopus, auctoritate carere in rebus doctrinae dicit!?). Moralem enim instructionem populi sibi potius proponit, guam pastorum animarum. Et guia nostra (solum?) aetate vita moralis populi magis in peccatis guam in virtutibus cernitur, de vitiis potissimum agit. Totam vitam chri­ stianam ad amorem Dei, proximi, sui ipsius revocat: inde ori­

+) Op. cit., p. 14—15. 15) BRONZOV, op. cit., p. 102. 16) De hoc scriptore egit ÍOANNESKOROL"KOV:IIporoiepeii Hasapiií AHTO­ HOBH4POaBopoBP, Tpynbr academiae ecclesiasticae kioviensis, 1897, t. I, p. 454—487. '7) STEPHANUS, op. cit., p. 28—30; BRONZOv, Op. cit., p. 172—174. 15)Altera editio petropolitana emissa est anno 1901. 19)Op. cit., p. 243—24. 161 untur officia erga Deum, proximum, seipsum. In praeceptis deca­ logi totum systema theologiae moralis continetur, duod in id tendit, ut pravae affectiones hominis magis magisgue coartentur.?) Huiusmodi systemata theologiae moralis, si Stephanum epi­ scopum audiamus, gravissimas exhibent lacunas. In eis, theolo­ gorum protestantium more, momentum, guod Ecclesia habet ad vitam moresgue christianos, parví penditur, ataue obnubilatur. De virtutibus agitur, guatenus ex Convenientia spiritus cum lege mo­ rali profluunt, vel ex bonis dispositionibus voluntatis et cordis. At Ecclesia orthodoxa docet, perfectionem moralem animae post lapsum hominis non fieri nisi ope gratiae divinae purificantis, guae gratia christiano comparatur per Ecclesiam. Coniunctio cum Ec­ clesta, et collata ab ea sanctificationis auxilia condicio habetur omnino necessaria vitae spiritualis christianae, et proinde de con­ iunctione hac, de his auxiliis sanctificationis disserendum est in theologia morali. Obici potest, harum rerum tractationem ad theologiam dog­ maticam vel pastoralem pertinere. At in illa non agitur nisi de institutione divina Ecclesiae et sacramentorum; in hac vero de modo ac de regulis servandis in sacramentis perficiendis. Utrague tamen theologia aliena est ab innuendis atgue explicandis dispo­ sittonibus, ataue intimis sensibus guibus homo christianus, ut membrum Ecclesiae, ad sacramenta et instituta Ecclesiae refertur, negue guaeritur ibi, guaenam ex €is praecepta ad nostram vitam moralem guod attinet promanent. Non desunt gui huiusmodi rerum tractationem pertinere dicant ad theologiam asceticam, guae de modis exponit, guibus perfectionem morum assegui possimus. Sed ascetica, etsi potest proculdubio haberi pars theologiae moralis, hanc tamem non tollit. Methodus igitur scriptorum, gui theologiam moralem ad aretologiam revocaní, probari neguít, guta ratio theologiae moralis non consistit in sola descriptione virtutum.?!) Altera schola theologiae moralis apud Russos ducem habet ac magistrum THEOPHYLACTUMGORSKIJ, episcopum Colomnen­ semagendis,Lipsiae,1784.22)Exsystemateloannis|Franciscidoxa (+ orientalis 1788), gui typis Ecclesiae edidit opus doctrina guod inscribitur: de credendis Ortho­ et Buddei lutheraní methodum theologiae moralis tractandae de­ prompsit Gorskius, unde mirum non est guosdam theologos hutus scholae opinari, doctrinam catholicam pelagianismo infectam esse, ut theologus lutheranus guem supra nominaví perfricta fronte de­ crevit.23) Alterum. hutus operis volumen, proprio titulo orna­

2) BRONZOV, op. cit., p. 262—203. 21) Op. cit., 0. 241—246. 22) PALMIERI, Op. cit., p. 169—170. 23)Isagoge historico-thcologica ad thcologiamuniversam singulasgue eius partes, Lipsiae, 1727, p. 730. Opus BUDDEIcx guo hausitGorskiusinscribitur:Institutiones theolociac moralis variis observationibus illustratae, Lipsiac.1727. 162 tum,2*)compendium exhibet theologiae moralis. Ut iam commemora­ vimus, methodum Buddei secutus est, gui tuetur hominem teneri ad ilud agendum guod eum ducit vel ducere videtur ad coniuncti­ onem cum Deo, ad restaurandam eius imaginem, atgue ad illud vitandum guod huic proposito opponitur. Itague agit de essentia renovationis et sanctificationis hominis, de iurisprudentia divina, de legibus divinis officiisgue 1isimpositis, de prudentia christiana, de principiis moralibus in singulis causis applicandis. Ac tanta est similitudo inter methodum hanc tractandae theologiae moralis, et methodum Gorskii, ut Bronzov vere dicere potuerit Gorskium perpetuo prae manibus habuisse, ut exemplar, opus Buddei.*5) Ac primum agit de legibus generalibus divinis, earumgue pro­ mulgatione et vi obligatoria, de finibus legum divinarum in variis condicionibus; de legibus absolutis et relativis; de conscientia et poenis. Deinde aggreditur ad tractandas leges divinas particulares, decalogum, officia christiana erga Ecclesiam, societatem civilem, familiam. Denigue de rebus exponit, guibus homo iuvetur in lege divina observanda; de immaturitate et tentationibus eorum dui renati sunt ad vitam; de certamine inter carnem et Spiritum; de via ad sanctitatem acguirendam; de prudentia christiana, imprimis pastorum animarum. Hac divisione materiae, ut ait Stephailus, theologia moralis in ethicam Cchristianam convertitur.2S) Praeter Buddeum, magistros etiam sibi delegit Gorskij lutheranos /o­ annem Mosheim,??) f[oannem Schubertum,2*) [oannem Millerum.?“) Methodum Gorskii imitati sunt, protoierevs [ACOBUSARSEN'EV in opere ex latino verso (ignoti scriptoris), guod inscribitur: Boro­ C.TOBIA HPaBCTBOHIMIAJI I1.TIM XpPNeTIAINCKII HACTABJENIA. B'B NOTODLIX'b JACHO II "TBED/[O TONABATLI AKO.IRHOCTH XDIACTIAUNHA. B'b OÓO1ECTBEH­ HOMBILIL DPasKTAHCKOMB,BBJOMAIIHEMRHaxojAamaroca. Mosguae, 1904.59)Tribus partibus scriptor guaestiones complectitur (de prin­ cipiis et regulis officiorum christianorum; 2 de ipsis christianorum officis; 3 de viribus spiritualibus.*"“) Locis Sacrae Scripturae abunde utitur, immo totum opus horum locorum analysis atgue explicatio est. Ab hoc opere non multum differt alterum compen­ dium theologiae moralis, nomine non indicato editum guod in­

24)Orthodoxae orientalis Ecclesiae doctrina christiana de agendis, seu de actionibus hominum regenitorum ad legem Dei confirmandis, us:bus eorum, gui studio theologico sese consecrarunt addixeruntgue, adornata accommodatague, Lipsiae, 1784. 25) OeoimagT6 NocTO4HHO IMBP VYCOÓA NOTb PYKAMH B'b KAJECTBĚ pykoBoAcTBAcHeremy byajeeRy. — Op. cit., p. 41. 26) Op. cit., p. 6—7. 27)Sittenlehre der heiligen Schrift, Helmstadii, 1742—1770 (9 volumina). 28)Institutiones tiieologiae moralis, lenae, 1750. 29)Vollstándige Einleitung in die theologische Moral úberhaupt und in die mosheimische insbesondere, Lipsiae, 1772; Lehrbuch der ganzen christlichen Moral zum allgemeinen Gebrauche, Lipsiae, 1773. 50)De vita scriptoris egimus in Nomenclatore, t. I, p. 114—115. 91) BRONZOV, op. cit., p. 10. 163 scribitur: Cogpamennas 1DaBCTBEHNaaGOroedoBis. BB IIO1B8Y06y­ uAlONIADOCH IOHOMECCTBA I BOCBXB XPHCTIAH PB, XOTALHAXP IIO3HABATB II NCNOJIHATRCBON10.Tnocrn, Petropoli, 1805.52) Anno 1817, die septimo septembris baccalaureus GREGORIUS ALEXANDROVIČLEVICKIJin academia ecclesiastica mosguensi lecti­ ones theologiae moralis coepit tradere. Ouae lectiones lucem fori haud aspexerunt. Ab eodem conscriptusest Conspectus theo­ logiae moralis, guem Stephanus ait summi momenti fuisse ad vicissitudines theologiae moralis russicae.*š) Tres in partes dividit theologiam moralem, spectato subiecto, obiecto, modo agendi. Prima pars vocatur eihica christiana, et ea guattuor explicantur guaesti­ ones 1 de statu hominis naturalis, non renati; 2 de statu hominis Spiritualis seu renati; 3 de rebus, guibus vita spiritualis foveatur; 4 de methodo inguirendi. Altera pars iurisprudentia divina appel­ latur. In ea, primum enucleato conceptu iuris, disseritur de officiis communibus et particularibus hominis renati erga Deum, homines, seipsum. Tertia parte, guae dicitur prudentia vel sapientia christiana, inguiritur in officia christianorum erga ecclesiam, ac praecipue in officia pastorum animarum.*) [n suo „conspectu“ conscribendo praecipuum ducem habuit Levickij Buddeum.š5) Complura etiam hausit ex foanne Arndtio, Cuius percelebre opus Von wahrem Christentum, maxime commendavit suis discipulis,se) atgue loanne Hoornbeckio.**) Ad normam huius conspectus suum opus de ofiiciis víri chri­ stiani composuit protoierevs BASILIUS BORISOVIČ BAŽANOV.šS) Archimandrita PLATO IHIVEJSKIJ, rector seminarii vladimiriensis anno 1854 typis edidit Compendium theologiae moralis orthodoxae, guo praecipue de officiis christianis agitur.*?) Methodum prae­ cedentium scriptorum secutus est Thivejskij; sed losephum Am­ brostum Stapfium, tirolensem theologum catholicum“?) ipsius vestigiis persecutus est, culus compendium theologiae moralis,+!) ut abunde Bronzov ostendit, interdum compilavit.+*) Prima parte

32, SOPIKOV, OnnrTé. pocciiicko OuGóniorpacďin, Petropoli, 1904, t [I n. 2280, p. 35; BRONZOV, op. Cit., p. 47—49. 98) Op. cit., p. 8. 84) [bid., p. 8; BRONZOV, op, cit., p. 24. 35) SMIRNOV, IIcropit MOCKOBCKON/(YXOBHOLAKALCMÍT 10 C1 11pe0Ópa80­ Bania4,Mosguae, 1879, p. 24. 36) BRONZOV, op. Cit., p. 56—57. 87) Theologia practica, Traiecti ad Rhenum, 1663. 98) 065 ooóa3amnocraxtxpneriaHnua, Petropoli, 1839; de scriptore egimus in Nomenclatore, t. I p. 189—190. 99) IIpaBoczasnoe upaBcTBeHHocGorocnoBic, Mosguae, 1854. De scriptore, gui archiepiscopus kostromensis creatus est anno 1868, ac mortem obiit dic 12 maii 1877 agit SMIRNOVin opere de academia mosguensi, guod supra commemoravií, p. 428—420. 40)HURTER,Nomenclator Litterarius, t. V, col. 1151. 41)Theologia moralis in compendium redacta, Oeniponte, 1831—1833 (guattuor volumina). +2) Op. cit., p 148—152. 164 ethica christiana generalis exponitur. In ea agitur de lege aeterna obiective considerata; de lege morali subiective considerata; de executione legis divinae; de conversione peccatoris; de diiudi­ catione actuum humanorum. Altera pars ethicam applicatam con­ tinet: agitur de regno Dei ut est intra nos; de regno Dei ut refertur ad nos ipsos; de regno Dei ut refertur ad homines alios. Anno 1860, zrootorecedc PAULUS THEODOROVIČ SOLJARSKIJ, vita defunctus est die 4 maii 19005) typis mandavit primum vo­ lumen ingentis operis „Specimen theologiae moralis“,+) guod annis 1862 et 1863 secundum ac tertium volumen secuta sunt. In hoc opere, guod complures omnium optimum duxerunt, primum agit de principiis moralitatis in genere, ac de principiis moralitatis christianae in specie. Deinceps de morali condicione hominis; de natura humana eiusgue dignitate; de facultatibus et copia ei con­ cessa ad finem Ssuumasseguendum; de lege morali in genere atgue in specie, de lege christiana; de supremo principio moralitatis christianae ; de lis, guae movent ad legem moralem observandam, de morali imputatione; de virtute; de peccato; de modis servandae et perficiendae vitae moralis christianae. In altera parte expositio particularis officiorum christianorum continetur. Disseritur de officiis erga Deum, erga nos ipsos, erga alios homines, maxime secundum decalogum. Opus disputationibus de sapientia christiana, et de officiis erga bruta animantia absolvitur. Tria volumína in unum scriptor contraxit volumen anno 1802.+5) Ouamguam methodum Buddei imprimis secutus est Soljarskij, tamen ipse in prooemio fatetur, permulta hausisse se ex scriptis catholicorum, maxime loannis Georgii Riegler+S) et Stapfii illius, guem supra commemoravi, et Henrici Schreiber.+7) Hocce tamen non obstitit guominus maximam auctoritatem ipsius opus sibi conciliaret in academiis ecclesiasticis et seminariis russicis. Sol­ jarskilum scriptorum occidentalium morem secutum innumeris di­ vistonibus ac distinctionibus methodi scholasticae propriis, rerum moralium tractationem implicasse Stephanus dolet.) Inter scriptores theologiae moralis gui et catholicorum et pro­ testantium scriptorum auctoritatem secuti sunt, ab eodem Stephano episcopo recensentur: protoierevs [OANNES HALKOLIVANOV;*?)

+3) [lepkoBapní BberHunkR+, 1879, n. 39, pag. 14—15; 1890, n. 19, pag. 328—329; IlepkoBatia Bb1omocru, 1900. n. 21, p. 697—698; RODOSSKyJ,Bio­ rpabugeckih CTOBAPLCTVACHTOBOONepBPIXBXAVIÍ-n1 nvpcoBr c-nerepÓvpr­ CKOT1VXoBHOMArxazemiu, Petropoli, 1907, p. 466—4067. 4) Bauncgn po npaBcrBenHomy GorocnoBiro, Petropoli, 1800—1864. +5) HpapcrBeHnoe npaBocmaBHoe Gorocnopie, Petropoli, 1809. +6)Die Christliche Moral, Bambergae, 1835; HURTER,Nomenci,,t. V, col. 932; Compendium der christlichen Moral nach der Grund­ lage der Ethik des M. von Schenkl, Augsburg, 1836. 7) Lehrbuch der Moral-Theologie, FriburgiBrisgoviae,1831,1832 (duo volumina). 48) BRONZOV,op. cit., p. 162—172; STEPHANUS, p. 16--19. +9) JIpaBocnaBHoc npaBcrBeHHoe Gorocnosie, Samarae, 1872; BRONZOV,op Cit., p. 218—223. 165 archimandrita GABRIEL,postea episcopus urbis Omskii, cuius opus ingens, fere 1000 paginas continens multis scatet lacunis;59) roemroseoeds N. KAMENSKiIJ (episcopus Nicanor), gui complura iniuste exprobravit scriptoribus catholicis, velut, cum s. Thomam Aguinatem theologiam moralem modo scriptorum ethnicorum ex­ posuisse scribit;5") ALEXIUS POKROVSKIJ, gui vestigia Soljarskii premebat ;5?) M. A. OLESNICKIJ, professor academiae ecclesia­ sticae kioviensis.5?) Ouomodo haec vis theologorum lutheranorum diiudicatur a recentioribus historicís theologiae moralis russicae? — Vis omni­ no externa consideratur, guae ad methodum tractandi, rerumaue tractandarum ordinem pertinet, non tamen ad doctrinas morales. Et in hac re theologos orthodoxos cum detrimento theologiae ori­ entalis occidentalium auctoritati obnoxios fuisse, propterea guod, ut úlli aiunt, formalismum atgue iuridismum in theologiam mora­ lem induxerint. Si episcopum Stephanum audiamus, in doctrina morali ab ilis, guos supra nominavimus explicanda bonum morale propo­ nitur voluntati humanae tanguam officium exseguendum, duo fit ut moralis doctrina proponatur ut doctrina de officiis humanis, de eo guod faciendum sit vel vitandum. Seguitur moralitatem referri ad externas hominis actiones, non autem ad. intestinos motus voluntatis, gui illas praecedunt. Ouam vero censent radicem esse huius modi doctrinae mo­ ralis? Stephanus guidem eam inniti catholicae doctrinae de iusti­ ficatione hominis existimat, guae iuridismo infecta sit (cf. AAV VII 208; VIII 70). Morales actiones determinari dogmatis de satisfactione, purgatorio, indulgentia(!); spiritum evangelicum parví pendi; legem moralem in sexcenta praecepta vel vetita discerpi et comminui; ad iugum Christi suave ferendum non valere am­ phus humeros. Hac de causa compendia theologiae moralis Ca­ tholicae dyxvxAonoidelacTactas esse sententiarum iuridicarum, prae­ ceptorum, vetitorum, guae omnia ferant ariditatem, inopiam spi­ ritus christiani. Cur igitur scriptores orthodoxi systema Buddei, eorumgue, gui eum secuti sunt, adoptaverint? Sine dubio ob eius simplicitatem, propterea guod officia manantia ex doctrina lesu Christi, guae norma est nobis lexgue moralis, per triplicem amo­ rem in Deum, proximum, seipsum, optime distribuat.

59) [[paBociaBnoc HpaBCTBCHNOC GOVOCTOBIC,COCTABICHITOC 11PIMMBHHTOIDIO KP Hporpamubk cemnnapekaro Rvpca, Tver, 1885; 1891. 51) IIpaBocrTaBno-xpueTianenoc npaBerBeHHOC OOroc1oBiC, HPDIMÍBMITETHNO KD HOROI CEMIHAPCKONNporpamub. Kazan, 1888; 1891. — BRONZOV, op. Cit. p. 228—233. 92) TIpaBOCiaBHO-XPIcTiamcKoe UpaBCrBENOC GOroc10BiC, HDM BIITPOTEHO KD Uporpaummbvx. cemnnapin, Samarae, 1891; Saratoviae, 1910. — BRONZOV, op. cit., p. 239—242. 9) IpaBCrBCHHo0 GOrocz0B1e IE XDHCTIAHCKOC VYCHTOO HDABCPBOMHOCTI, Kioviae, 1892; Petropoli, 1907 (guarta editio). — BRONZOV,pag. 242—245. 166

De iuridismo, gui obicitur theologis catholicis, alias disse­ remus. Satis habeo in praesens monere theologiam moralem ca­ tholicam non solum ut extrinsecus serventur praecepta de moribus mandare, sed etiam, guin potisstimum, humani cordis sensus, af­ fectiones, dispositiones, motus interiores legi Dei subicere. Sed fustus de hac re alias. Hoc autem addere in animo est, theolo­ giam moralem apud cathoiicos verae doctrinae rationem induisse, auae licet suas habeat lacunas, tamen si methodus atgue obiectum spectatur, absoluta est, atgue in dies perficitur. Hoc forsitan de theologia morali Ecclestarum orthodoxarum negandum sit, ut fa­ tentur ipsi scriptores russi. Apud Graecos fere ignoratur haec dis­ ciplina, atgue apud Russos, ut ait Grenkov, theologia moralis naud scribitur vivis hominibus, sed societati infinitae, sine anima, sine carne ef sanguine; „nostra theologia moralis maxime laborai molestissima diligentiae perversitate negue est, gui eius vocem audiat“.5+) L Palnievi.

Conspectus litterarum ad Academiae studia pertinentium. Charles Gore, The guestion of divorce. London 1911 (57 p.) K 120. Scriptor illustris hoc libello omne divortium vetitum esse a Christo nititur, principiis sacrorum librorum explicandorum a communi theologorum catholicorum sententia alienis innixus. P. 23 docet Christi doctrinam veram enuntiatam esse apud Marcum et Lucam, non apud Matthaeum. Concedi enim apud Matthaeum marito, ut dimissa uxore adultera alteram ducat. Auodsi guaeratur, sitne illud Christi mandatum an sententia, gua id guod optimum sit, dumtaxat enuntietur vel etiam commendetur (cf. SI. I. th. IV, 17) re­ spondet p. 46: think then we must conclude that itis in the highest degree probable that Our Lord prohibited divorce to His disciples absolutely. And, as against those who would say that He was only stating an ideal and not promulgating a law, I should urge that His saying was never understood except as a commandment addressed to the Christian conscience such a must form the basis of a specific law; and indeed the treatment of Our Lord's words in the first Gospel, by the introduction of a detailed exception, show that they were in fact regarded as a specific commandment.

št) [IpaBociaBuprii CoGecbkanng+, 1873, t. I. p. 166. De historia theolo­ giae moralis apud Russos perlegendi sunt imprimis: A. I. GRENKOV,Iep­ BOHAJAILHOC NPONCXÓAICHÍC HARYRIIO XPHCTIAHCKOMP HPABOVIOHIH II KDATRAA NH1paBCTBEHOUDIXEVaeHiu,Kioviae,1882;[D.,[I35CHCTEMPLI|XpNCTIANCKATOea neTopia, paBoci. GoGecbinngm. 1879; OLESNICKIJ, [IcTopi4 HPpABCTBOHHOCTN HpaBoyvsenia, Kioviae, 1896, N. P. ARHANGELSKIJ(Stephanus episcopus), 3a­ AHA, COJOPDRAHÍE 11 TLIAID CICTOMKI TIPABOCMABNO-XPNCTIAHCKATO HPABOVYEHIH, Simbirsk, 1894. 107

Tamen exce, tionis ap. Matthaeum bis repetitae habita ratione verborumgue interpretationis obviae scribit G p. 48: „it cannot justly be denied that it is competent for any part of the church to admit the principle that adultery does, potentially at least, dissolve marriage in such sense that it enables the innocent hus­ band, by public judicial process, to divorce an adulterous wife and to marry again; and though it is probable, in view of the Jewish origin ot the first Gospel, that it was not intended to give a like liberty to a wife to divorce an adulterous husband and re-marry, it can hardly be denied that the church which can grant this liberty of divorce and re-marriage to the man, can grant it also under like circumstances to the woman. — Sed, ut ait p. 47—8, ecclesia non habet potestatem decernendi guicguam, guod pugnet cum voluntate Christi. Itague certe non potest per­ mittere divortium in causis, guas a vetito excipi nullo sacrorum librorum N. T. loco commemoretur; negue privilegium Paulinum ad christianos extendi potest. Viator, Divorce in its ecclesiastical aspect. A rejoinderto „The guestion of divorce“ by Charles Gore D. D., D. C. L., LL. D. Lord Bishop of Birmingham (now of Oxford). London 1912 K 1:20. Hic liber scriptus est ad eum, guem modo indicavimus, re­ futandum. In sacris libris N. T. generala dumtaxat principia enuntiari Scriptor sentit, aliis condicionibus aliter accommodanda. Ad argumentum, guod adversarii ex apostolorum animis obstupefactis sumunt, refellendum docet p. 19 Hillelianis doctrinam Sammaianam, gua uxoribus magna lice tia concederetur, cum honestis moribus pugnare visam esse. Christum, gui Mt. V 27. 28 adulterium etiam corde solo committi posse docuerat, etiam Sammaianorum sententiam excessisse. Cum postularet, ut constaret de adulterio commisso — guae res difficillime probatur — aliguid inopinatum e€umproposuisse. — Si Christus divortii copiam nullam esse docere voluisset, tribus verbis id enuntiari potuisse: „mysti­ fication was never His purpose.“ (cf. p 44). — Verba a Matthaeo commemorata aliorum evangeliorum nuntiis temperanda non esse; non solum eadem auctoritate esse gua religuos locos, sed etiam magis ea valere, guippe guae uberiora sínt iisgue accuratissimum sententiae Christi testimonium minime ambigue enuntietur (p. 20). Apud Marcum 10, 11 consideranda esse verba č:r' cůtýv „Super eam“ (p. 27). Ouae sane deliberate addita esse; unde apparere, Christi sentenliam non esse veram sine iis; si enim maritus in omní casu adulterium committit novam ducens uxorem, cur illa verba addita sunt? „The remarriage of the guondam husband is noft adultereus“ (p. 28). Ad s. Lucae (16, 18) testimonium adnotatur, eum certe S. Pauli doctrinam non ignorasse; guod autem scribe.et christianis paganis, 168 ubi non esset tribunal aptum ad determinandum adulterium, guo caverentur omnia guae cavenda sunt (p. 43: tribunal of more than doubtful character), sicut nunc deest in regionibus missionum et defuit etiam in Europa aetate media, eum generale tantum com­ memoravisse principium, non exceptionem, ne abusus fieret (p. 31). 1 Cor. 7, 17 indicari ait V., esse nonnumaguam eam rerum condicionem, ut lex firma ac stabilis proponi non gueat (p. 35.). V. 26 et vocem dváyx» referenda esse ad condicionem (leges vel consuetudines) regionis paganae, ubi divortium ex guavis causa concessum fuerit, et ubi defuerit tribunal aptum ad iudicandum de causa adulterii. Cum v. 27 scriptum legatur „solutus es?“, apparere, verbis „noli guaerere solutionem“ consilium significari, non mandatum; guapropter, etsi separetur et novum ineat matri­ monium. €um non peccare (v. 28); negue ením contendi posse apostolum docere voluisse nuptias natura Sua non esse pec­ catum (p. 37). Auod coniugium comparefur cum coniunctione inter Christum et Ecclesiam, afferri non posse contra divortii copiam coniugi in­ sonti, commisso ab altero adulterio, concedendam; guin etiam „the contrary is indicated“ (p. 40). E Io 8, 1—11 cognosci, etiam Hierosolymis. ubi Romani plu­ rimum valebant, adulteras mortis poena affectas esse. Itague non fuisse, cur consideraretur guaestio noví mafrimonii Coniugis insontis (bid.; cf. p. 19). Illud vero liceretne uxori separari ab adultero marito necne, ibi guaeri non potuisse, ubi polygamia tolerata sit (p.76). Si uxor insons denuo nubat, non esse idem ac si maritus aliam ducat uxorem. Adulterium solum non esse causam satis magnam divortii concedendi (p 45). Uxorem adultero assentientem se ipsam marito privavisse nec duos illos iam esse unam carnem (cf. SI. I. th. IV 272), adulterum separavisse guod Deus coniun­ xisset — matrimonium esse dissolutum. Societatis civil s et libe­ rorum interesse coniuges inter se separari aegue ac morte; sancti­ tatem familiae et matrimonii id poscere. Praesertim, si maritus munere Suo separatus degat a liberis, €um, gui novas nuptias impediat, cogere illum, ut mulieris inhonestati indulgeat, et pluri­ morum malorum esse causam (p. 47). Ouodsi eadem poena affici­ atur coniux innocens atgue adulter (separatione a mensa et toro“, praesertim, si eius sit cura liberoru'n, nihil aliud fieri, nisi prae­ mium concedi inhonestati (p. 48). — Inter maritum adulteram et uxorem adulteram aliguid inferesse: non eadem esse, dguae eorum peccata conseguantur (Spuriae originis periculum, rei fami­ liaris detrimentum); praeterea non eodem modo mores utriusgue depravari; guam legem naturae usu omnibus cognitam esse (p. 49). Tamen, ubi maritus ita se gerat, ut separatio iudicialis posci possit, uxorem aeguum ius divortii obfinere ac matito síť, Si modo adulterium accedat (p. 50). Contra Gore, gui p. 35 Origenem allegavit, V. negat huius testimonium ad novas nuptias coniugisinsontis pertinere ; tollendum 169

„ut minus malum“ esse potius novum matrimonium adulteri; nam hoc aliter excusari non posse nisi hac ratione, illas posse. (p. 52.) Cum idem s. Io. Chrysostomum et Basilium appellat (p. 37), guos dicit docere aegualia esse iura mariti ef uxoris et eodem modo mandatum ad utrumgue pertinere, V. respondet: „Divinum illud mandatum ad adulterium tolerandum referri non potest, sed sine dubio ad rem apud Mt. 19 indicatam extendendam ad uxorem. This indicates that a considerable laxity of morals on the patt of the husband had hitherto been permitted, and indicates a strong feeling against ad ultery, rather than against divorce“. (p. 53). P. 55 scriptor indicat easdem rationes, ob guas matrimonium perpetuum esse debeat (amoris et pudoris rationem, prolis, si adest, em lumentum), pugnare cum novo matrimonio post nuptias irritas ineundo, guae contra divortium alferantur, nec interesse, utrum pactum ratum solvatur an pactum irritum fuisse declaretur; sed errat certe, cum matrimonii irriti diremptionem nihil aliud esse nisi nomen fictum (pseudonym) divortii putat. Matrimonium enim certe ut coniungitur Cum sacramento guaedam officia fert, a guibus coniuges liberi sunt, si pactum irritum, Sacramentum nullum est. Negue id concedi potest, guod p. 59 dicitur, caelibatum partis, cut iniuria illata sit, praesertim si liberi educandí Sint, esse „a cruelly oppressive measure and conducive to acguiescence in im­ morality.“ Weidenauer Studien, IV. Bd. Wien 1911. Ziesché,Die Sakramentenlehre des Wilhelm von Auvergne. P. 149 —226. Inter alia Guilelmi Alverni seu Parisiensis de divortio sententia expo­ nitur (p. 189—190): Negue odium capitale negue morbus contagiosus divortii copiam faciunt, adulterio tamen commisso coniux adulter deseri potest et iniuriae ulciscendae causa et ad tuendum ius hereditatis et ob animorum alienationem. Níhilo minus ecclesia m, cum ob temporum iniguftatem me­ tueret, ne adulterium €0 consilio committeretur, ut divortii copia fieret, ne ob adulterium guidem concedere aliud, nisi ut coniuges vel ad tempus vel in perpetuum a toro et mensa separarentur, existimat. Idem negat adulterium mariti et uxoris parem vím habere. 1 Cor, 7, 15 de altera causa iusta di­ vortii Guilelmus videtur explicare. Aug.Arndt, Kannten die Theologen des XVLJhd. den amor ini­ tialis? P. 227—270. Fr. Rett,Zur Frageiber Materie, Form u. Spender der Sakra­ mente und die Gewalt der Kirche darůber. P. 271—333. De ecclesia orthodoxa hic agitur, cum guaeritur de ministro sacramenti confirmationis. In presbyteris confirmantibus negue characterem sacerdotalem compleri negue externam guandam dignitatem iis tribuí; nisi enim hoc sta­ tuatur, explicari non posse, cur potestas eius cerfa regione circumscribí 170 possit et semper circumscribatur. Rem ita esse etiam ab orientalibus facile concedi; etiam tum, cum post schisma dioeceseos alicuius fines inconsulta s. Sede mutati sint vel nova sedes episcopalis constituta; negue enim si unio fiat guaeri de dioecesibus coniungendis singulis sintne legitime constitutae; negue confirmationis eorum, gui Convertuntur, valorem inde in guaestionem vocari. Presbyteros igitur similí guodam modo confirmationis ministros eva­ dere, guo iurisdictionem accipiant (cf. Scot. In I. IV. d. 7, g. 1; Gregor. de Val., De confirm. disp. 5, g. 2.) etc. (p. 284). P. 297—8 de epiclesi agitur; verba, guibus mysterium primo declara­ batur (ánog“vy),postea a populo perperam esse intellecta. P. 306-8 exponitur de deprecativa formula absolutionis a peccatis. A. Spaldák. L'Ami du Clergé. 1911. Les prětres catholics d'Orient sont-ils tenus sud gravi de réciter Office divinen dehors du choeur?. t. XXXIIpag. 761—762. Constitutiones romanorum Pontificum afferuntur auibus haec guaestio illustratur. Negatur legem aDsolutam statui posse, sed ex consue­ tudine guaestionem esse solvendam.

Revue pratigue d'Apologétigue. 1910-—1912(a.VI-VII.) D.Andrienr, La Communion des petits enfants avant l'áge de raison. 1910, t. XI. No. 126 p. 401—434: La Discipline ancienne. La Sainte Communion donnée aux petits enfants encore au berceau. Comment ce discipline disparut dans VEglise latine pendant le XIle siécle. Pourguoi cette discípline fonctionna, pourguoi elle disparut. („L'adulte privé de la communion sous Vespěce du vin, communia sous Vespěce du pain. Le petit enfant „Agui la communion sous Vespěce du pain était impossible, ne com­ munia plus du tout. Voilá comment cette communion des tout petits enfants disparut. Lá, A mon avis, est la véritable explication.“ p. 432—3). J. Bousanet.Le probléme apologétigue soulevé par Vexi­ stence de 1 Église grecgue. 1912,t.XIILNo. 155p.8)1—820: L'Eglise „une“ existe-t-elle encore? — La véritable Église chrétienne est-elle re­ connaissable et par guels moyens? — Détermination plus précise de Ja guestion (la situation respective et la relation réciprogue des deux Églises). Th. Mainage O. P., La psychologie de la Conversion et 'Apologétigue. 1912, t. XIII. No. 156 p. 897—917: Définition expérimentale de la con­ version. Convertis du dehors, convertis de Vintérieur; la conversion guoti­ dienne etc. Michel Hevbigny, La consécration du premier évégue catholigue de rite paléoslave pour le Canada. 1912, t. XV No. 174 p. 435—442. J. Dousguet.Est-ce la faute des Papes si Église grecgue est séparée de VEglise romaine. 1912, t. XIII, No. 161, p. 342 ad 364. A scriptoribus orthodoxis Romani Pontifices ambitionís accusantur; guod crimen falsum esse DB.docet. Appellationes patriarcharum orientis, 171 gui ad romanam sedem confugiebant, commemorat. Commercium inter Romanos Pontifices et Photium describíit. In guo consistat culpa occiden­ talium innuit. Ait Romanos Pontifices insimulatos esse ambitionis ab is, aui fines dominii sui ob hanc rationem, guod Constantinopolis esset caput urbis, proferre studebant.

The Church Ouarterly Review, t. LXXIV,Londini, 1912. C. A. Briggs, Symbolics and Irenics, p. 347—370. Examiní subicit scriptor haec opera: Kattenbusch, Lehrbuch der ver­ gleichenden Konfessionskunde, Friburgi-Brisgoviae, 1891; Můller, Symbo­ lik der christlichen Hauptkirchen, Lipsiae, 1896; Loofs, Symbolik, Tu­ bingae, 1902; Curtis, A history of Creeds, Edimburgi, 1911. Exponit ini­ tio veram vim theologiae symbolicae, eiusgue historiam breviter enarrat in ecclesia catholica atgue apud protestantes. Ouae rationes inter Symbolicam ac theologiam polemicam intercedant, explicat dilucide. Distinguit theolo­ giam symbolicam fundamentalem, guae de symbolis oecumenicis agit, par­ ticularem, guae de confessionibus fidei particularium Ecclesiarum. disserit; comparativam guae eorum dissensum et consensum exponit. Exoritur inde triplex theologia, polemica, irenica, pragmatica. De tribus symbolis aposto­ lico, nicaeno, athanasiano deinde loguitur, in guibus conveniunt praecipuae confessiones christianae. Exinde de libris symbolicis orthodoxis, guorum tres meminit, Confessionem orthodoxam Petri Mogilae, Confessionem Do­ sithei, Catechismum Philareti. Seguitur dissertatio de libris symbolicis ca­ tholicís et protestantibus. Tuetur theologiam polemicam derelictum fere iri, et comparativae locum cessuram. De origine theologiae irenicae demum disceptat, ac de praecipuis differentiis inter catholicos et protestantes. Te­ net necessario distinguenda esse guae in Sacris Scripturis traduntur, ab eis guae theologi invenere, ac determinandum guae decreta theologica sín­ gulae Ecclesiae síibí ut propria usurparint. Christianam irenicam vocat no­ vam theologiam, sed consectarium omnium theologiarum praecedentium guia discordes sententias conciliare nititur.

The irisch theological Auarterly Review, Dublini, 1912, t. VII I. Rickaby S. 1. Theodoret of Kurrhos, p. 64—80. De anathematis Cyrillianis agit. Ouaedam attingit in anathemate IX ad guaestionem illius Filiogue spectantia.

The Month, 1912, t. CXIX. N., The Uniats in Galicia, p. 505—500. Respondet ad ea guae falso de Unitis in Galicia in Times (19 aprilis 1912) comes Vladimirus Bobrinski edidit. Imprimis Excell. Metropolitan leopoliensem A. Szeptycky ab iniuriis tuetur ei illatis. A. Pulnčeri. 172

VARIA.

De IV. conventu Velehradensi. Proponitur, ut conventus habeantur ante medium mensem Septembrem. Hoc tempus et alio­ guin esse opportunissimum negue Russis aliisgue Slavis orthodoxis et catholicis aliud tempus esse opportunum. Rogantur igitur ii, auorum interest, ut nuntient nobis, num hoc tempus sibi expediat. Praeter Velehradium commendantur Thessalonice et Praga. 173

De scriptis theologicis ac philosophicis, guae typis niandantur a societate libraria „Puť“ („Via“).

CATALOGUS LIBRORUM EDITORUM. OTDĚLI.Original nyja proizvedenija. N. A. Berdjaev, Filosofija svobody. C. 2 r M. 19i1. Str. IV--280. (Rec. „Russk. M.“, 1912. I, „Logos“. 1911 g.;Kn. 1). S. N. Bulgakov, „Dva grada“. Izslědovanija o prirodě obščestvennyh idealov. V 2-h tomah. C. 3 r. za oba toma. M. 1911. Str. XXI- 303 — 1+313. (rec. 5. Askoldov. „Russkaja Mysl“, janvar', 1912; „Odesskij Listok“. 1911 g. No. 232 [L. Volohov]; „Russkoe Bogatstvo“, 1911; „Bogoslovskij Věstnik“ 1911, IV—V [P. S. Strahov] „Roma e Oriente“, 1911, II [W. Z.]. „Cerkovnyj Věstnik“, 1911, No. 13. „Novoe Vremja , 1911, 18 nojabrja [V. V. Rozanov| „Utro Rossii“, 1912, 14 avgusta [A. I. Pokrovskij)). S. N. Bulgakov,Filosofija hozjajstva. Casť I. Mir kak hozjajstvo. C. 2 r., 1912. str. IV — 321. (rec. „Bjulletení litera­ tury“, 1912, No. 14—15, „Russkaja Mysl“, 1912, XII [rěč' avtora pered disputom i otzyv. P. B. Struve]. „Russkoe Bogatstvo“, 1912. „Russkija Vědomosti“, 22 sent. 1912 g. [otčet o disputě]. „Kiev­ skaja Mysl“, sent. 1912 [idem]. „Logos“, 1912 [in recens. B. V. Jakovenko]. „Zavěty“, 1912 g.) M. Geršenzon, Zizn' V. S. Pečerina. C. | r.50 k. M. 1910. str. 1+ 220. VI.Karpov,Osnovnyja čerty organičeskago poni­ manija prirody. Pečataetsja. I. V. Kirěevskij,Polnoe sobranie sočinenij. V 2-h to­ mah s portretom pod redakciej M. O. Geršenzona. C. za 2 t.4r. M. 1911. Str. V--287. Str. 1+ 290. (Rec. Th. Steppun „Logos“, 1911 ©. kn. 1; P. Sakulin „Russk. Věd.“, 1911. No. 12. A. Kornilov „Russkaja Mysl“, janvar, 1912). L. M. Lopatin,Filosofskija harakteristiki i rěči. Cěna 3 r. M. 1911. Str. 1 3 393. (rec. B. Ja ko „Rus. Věd.“, 1911 g., No. 165; Sergius „Rěč'“, 1912 g., No. 16; „Logos“, 1911. 1912, kn. 2—3). Kn. Th. Odoevskij, Russkija noči. Pod redakciej S. A. Cvě­ tkova (s dopolnenijami i popravkami po rukopisiam). Pečataetsja. Acta Academiae Velehradensis. 12 174

Kn. Evg. Trubeckoj,VI Solov'ev i ego dělo. Pečataetsja. Svjašč.P. Florenskij,3tolp i utverždenie istiny. (Opyt pravoslavnoj Theodicei v dvěnadcati pis'mah). Pečataetsja. P. Ja. Čaadaev,Sobranie sočinenij i pisem. Podre­ dakciej M. Geršenzona. Pečataetsja. Svjašč.S. Sukin, Sbornik statej. (Okolocerkvi i drugija). Pečataetsja). V. Ern, Borba za 10gos. C. 2 r.M. 1911. Str. VIII i 361. (Rec. „Rěč“, 1912 c., „Logos“ 1911—1912, kn. 2 -3). OTDĚLII.Russkie mysliteli. A. A. Kozlov, — S. Askoťdova. C. i r. 50 k. M. 1912. str. VII —218. (rec. B. Ja—ko „Rus. Věd.“, 1912. No. 158). G. 5. Skovoroda (1722—1794).—VI. Erna. C. 2 r. 1912. str, 1 — 342. A. S. Homjakov N. Berdjaeva. C. 1 r. 60 k. M. 1912. Str. VII -- 250. („Južnyj Kraj“, 1912 g., No. 10802; Th. Steppun. „Logos“, 1911 --1912, kn. 2—3). Gotovitsja k pečati: A. I. Buharev. (arh. Thedor) S. S. Ro­ zanova. — N. V. Gogol. V. V. Zěnkovskago. — K. N. Le­ onťev. V. V.Boradaevskago.— o. Serap. Maškin. sv. P. Flo­ renskago. — M. M. Speranskij. A. V. Eťčaninova.— Th. | Tjutčev. Vjačesl.Ivanova. — N. Ih. Thedorov. N. A. Ber­ djaeva. V dalnějšem predpolagajutsja monografii o Th. M. Dosto­ evskom, I. V. Kirčevskom, N. I Norikově, VI. Solov'evě, L. Tol­ stom, kn. S. N. Trubeckom, P. Ja. Čaadaevě, B. N. Čičerině. OTDĚLIV. Sborniki, O Vlad. Solov'evě. Sbornik statej. Stati: S. N. Bulgakova. Priroda v filosofii VI. Soloveva. — Vjačesl. Ivanova. O značenii VI. Soloveva v suďbah našego religioznago soznanija. Kn. Evg. Trubeckogo. VI. Solovev i ego dělo. -— Aleksand. Bloka. Rycar monah. — N. Berdjaeva. Problema Vostoka i Zapada v religi­ oznom soznanii VI. Solov'eva. — VI. Erna. Gnoseologija V. S. So­ Joveva. — VI. Erna. — Bibliografija. C. 1 r. 50 k. M. 1911. Str. I -+ 222. (rec. S. Frank „Rus. Mysť“, oktjabr', 1911 g.; „S.-Pe­ terburg. Vědom.“ 30 ijulja 1911 c.). Religija L. Tolstogo. Sbornik statej: S. N. Bulgakova. — L. N. Tolstoj. — V. V. Zěn'kovskago. —-Problema bezsmertija u L. N. Tolstogo. — Kn. Evg. Trubeckogo. — Spor Tolstogo i 50­ lov'eva o gosudarstvě. — V. I Ekzempljarskago. — L. N. Tolstoj 1 loann Zlatoust. — S. N. Bulgakova. — Prostota i oproščenie. — And. Bělago. — L Tolstoj i kuďtura. — N. A. Berdjaeva. — Vethij i novyj zavětv religioznom soznanii L. Tolstogo. — A. S. Volž­ skago. — Okolo čuda (o Tolstom) — V. Erna. — Tolstoj protiv Tolstogo. C. 1 r. 70 k. Str. Ii- 248. (rec. „Logos“ 1911—1912, 175 kn. 2—3; „Odes. List.“, 1911 g., No. 301; „Golos Moskvy“. 1912 g.,No. 109; „Kievskaja Mysl“, 1912 g., No. 21, Utro Rossii“, 1912 g. No. 87.) CONSPECTUS ANALYTICUS. Praeclarus philosophus russus, Nicolaus Berdjaev, abhinc paucis annis novam apud Russos exoriri conscientiam religiosam confidenter testabatur. Ad huius conatus fovendos excitandosague doctisstmorum virorum coetus Mosguae hoc sibi proposuit, ut copiosis in lucem editis voluminibus praecipuas ad vitam con­ scientiae religiosae guaestiones pertinentes illustraret. Discrepare enim a veritate censetur guod dicitur discidium plane absolutum laicos viros doctos ab Ecclesia abstrahere. Non desunt in eorum agminibus gui sincere peroptent ut fidei christianae principia toto orbe terrarum Summa excolantur veneratione, ac russici potissi­ mum populi vitam foveant. Coetus virorum, gui libris. edendis a societate libraria Puť praesunt, munus vindicat Russiae strenue adlaborandi ad principiorum, guae fides christiana tuetur, victoriam. „Russis hu­ lus aetatis onus incumbit rectam exauirendi semitam: hereditatem a maioribus acceptam examini iterum subiciendi, atgue ad potio­ res vitae religiosae eventus nostrae aetatis sapientiam referendi“. Haec proposita ad effectum perducere vult IIyrr. Ad id conse­ guendum opera oblivioni data russorum philosophorum vel parum cognita, si notiones religionis populi russici ilustrent, in lucem dat. Insuper seriem voluminum publici iuris facit, guae sub titulo generaliCogitandi auctores russi (Pycegieuzerrean), Les penseurs russes continentur.Praeterea opera scriptorum rus­ sorum nostrae aetatis divulgat, guae ad res religionis et philoso­ phiae e sententia coetus explicandas pertinent. Denigue typis mandanda parat scripta collecta (Cóopnugn) guae vel de aliguo viro illustri vel de maximi momenti argumentis a compluribus viris conscripta sunt. Conspectus analyticus voluminum ab ipsa societate editorum guam nobile ipsius sit vropositum, aperiet. Commemorandum iam initio ducimus omnes gui huic societati adhaerent sumrmmohonore, atgue etiam veneratione Vladimirum Solov'evium prosegui, atgue interdum ipsius praeceptis de rebus religionis imbutos sese praebere. In prima parte, guae usgue nunc typis edita sunt opera, haec recensentur: 1. N. A. Berdjaev, Punocobia ckooomr (Philosophia volunta­ tis). Mosguae, typ. Mamontovi, 1911, pp. IV + 280. Scriptor prae­ cipuum sibi nomen comparavit inter auctores philosophiae religio­ nis apud russos, duobus antea iam editis voluminibus, guae in­ scribuntur:Sub specie aeternitatis: Omre. u1ocoperie. CoMaAIPHKICILurroeparypupe. Petropoli, typ. Pirožkovi, 1907, pp. 437; et Honoe peanrioanoc cogramie 16oónreerBennoerp. Petropoli, 176 typ. Pirožkovi, 1007, p. L -—233. Vestigiis inhaerens Merežkov­ skii scriptor, gui mira eloguii facilitate excellit et claritate dicendi novam religionem, guam vocat religionem Spiritus Sancti his vo­ luminibus commendabat. Illud, guod Supra commemoravimus vo­ lumen, editum a societate Put, complures dissertationes com­ plectitur: De relationibus inter philosophiam et religionem; De Fide et Scientia; De problemate gnoseologico; De gnoseolo­ gia ontologica; De origine mali et de vi historiae; De libertate christiana; De Mystica doctrina atgue Ecclesia; De dramatis Huysmanni. Ouae sententia subiciatur verbo Philosophiae volun­ tatis hoc modo exponitur: Non ea sibi tractanda hoc genus philosophiae proponit guae ad facultatem volendi pertinent; sed philosophia voluntatis est philosophia hominum liberorum, philo­ sophia ex voluntate promanans. Philosophia voluntatis est philo­ sophia divinae humanitatis (oroucxoBbuceTBo), guod nomen per­ celebre reddidit Solov'evius. Auae a scriptore exponuntur decreta philosophica aegre in compendium redigi possunt «b eorum noviťtatem et conexionem logicam, gua fit, ut longa opus sit analysi. Ilud guod maxime in hoc explicatur volumine est opinio tertii testamenti, opinio progressus, guem historia saeculi XÍX ad novae religionis digni­ tatem evehit. Genus humanum Dei cultum guodammodo repudiavit, ut progressus cultum extolleret. Haec progressus opinio, ut ait Berdjaev, scriptores ethnicos latebat: germinavit igitur apud pro­ phetas Veteris Testamenti, apud christianos doctores, gui historiam habent pro semita, gua ducamur ad Deum, ad regnum Dei. Sed promissa et prophetiae christianae in terris haud completa sunt. Conscientia posterorum pro €0 ut ad regnum spirituale lesu Chri­ sti ea referret, regnum humanum appetivit. At historia suum ha­ bet exitum, suam ZoyaroAoviav.Atgue id guidem verum est a po­ sitivistis hunc negari exitum historiae, hanc progressus conclu­ sionem, sed auilibet homo christianus eam futuram esse tenet. Apocalypsis est liber christianus gui prophetias de fine mundi continet, guocum artissimo coniungitur vinculo sen sus historiae. Sensus historiae in liberatione virium humanarum consistit, guae explicandae sunt tempore postremi certaminis inter bonum et malum, inter Christum et Antichristum. Prophetia apocalypseos de regno Christi in terra futuro, illud est guod chiliasmus chri­ stianus vocatur, ut eum a chiliasmo iudaico, in socialismum de­ flectente, distinguamus. Finis historiac aut via ad finem non est simpliciter divina, sed humano-divina. In hac divinae humanae­ gue naturae coniunctione copia cernitur perducendi ad effectum proposita divina guae ad historiam pertinent. Anthropologia reli­ gionis sensus hištoriae illustratur, et christianismus, ut religio, non est absolutus. Conscientia christiana in conciliis oecumenicis dogma de natura humana procreavit: idem guid mancum ef imperfectum esset in natura humana aperuit. Sed divina simul et humana hominis et generis humani natura satis intellecta non est a conscientia chri­ 177 stiana: guin etiam ignoratam illam esse ab hac dici potest. Anthropologia christianismi historici permansit ethnica et iudaica. Divinum coniunctum erat cum humano elemento in Christo; sin­ gillatim in sanctis, in iustis; verum in regionibus historiae et cultus humanum scíssum est a divino. Catholicismus hominem simul ad infima depressit atgue ad excelsa exlulit. *Opbodošta diminuto elemento humano continetur, submisso rei divinae. Hoc modo et falsa anthropologia catholicismi occidentalis, et anthropo­ logia nulla in čoWodošíeorientali, testantur lacunas, maculas chri­ stianismi historici. Divinitas humanitatis, via nimirum ad guam nos vocavit Christus, data non est intra limites Novi Testamenti, ac pendet e plena dialectica Trinitatis. Sicut conscientia messia­ nica in Vetere Testamento viam stravit ad Novum Testamentum, ita conscientia messianica Novi Testamenti perducet ad tertium Testamentum. Plenissima humanitatis cum divinitate Coniunctio non efficietur nisi Spiritu Sancto viam historiae et culturae vi sua attingente. Hanc brevem synthesin decreftorum, vel com­ mentorum philosophi Berdjaeví enucleavimus, ut cognosceretur guaenam esset religio virorum doctorum a societate Put propo­ sita. Post longam viginti saeculorum intercapedinem, religio guae genus humanum regeneravit, ac regenerat, lacunosa videtur esse, eigue nova religio substituenda! Supervacaneum arbitror esse demonstrare, guod nuperrime V. N. Terleckij demonstravit, eorum guae exposuimus commentorum radices esse in vetere montanis­ smo et gnosticismo, ideogue etiam novitatis nota carere (Xnaia­ CTIIHOCKŮUTIASIHLA BB HOBOMB PeJHPIO3HOMB COSHAHNI. A PNeTIAHCKOEC Trenie, 1912, p. 1411—1420). 2. Sergius Bulgakov opus, guod duobus voluminibus continetur edidit, guod inscribitur: „Iba rpaa: 180.TB10BaHiao Tpuporb oÓueCTBEHHBIX6IH1Ca.10Bb(Duae civitates: inguiritur in naturam eorum, guae societas sibi ut speciem guandam proponit), Mo­ sguae, 1911, p. XXI — 303; 313. Neminem latet hunc libri titu­ lum scriptorem a 5. Augustino deprompsisse gri duas civitates inter se diversas c.ntrariasgue ponit, cum alii secundum hominem, ali secundum Deum víivant, De civitate Dei, 1. XIV. c. VÍ. In hoc opere scriptor collegit guae annis 1904—1910 in commen­ tartis russicis,imprimisin Voprosy filosofii 1 psihologii, Voprosy žizni, Moskovskij Eženedělniík ediderat. |dem nova pars haberi potest operis prius editi, guod inscribitur: OTT, MapRousmaWPnzeajsny (Ex marxismo ad idealismum), Petropoli, 1904, guo ea, guae annis 1896—1903 edita erant, collecta sunt. Scriptor tenet religionem verum esse fundamentum sociali­ tatis; genus humanum in orbe terrarum consociari ut in aligua civitate, guin etiam civitatem teirestrem exstruere conari. Hoc est somnium illud guod cunctas tenet soboles. Apud eihnicos in Platonis re publica apparet, gui civitatem terrestrem ut ethnicum mo­ nasterium excogitavit atgue effinxit. Hoc idem somnium, forma chiliasmi iudaici indutum, |udaeos excaecavit eosgue impedivit 178 guominus regem gui de hoc mundo non est Messiam agnosce­ rent. In orbe christiano hoc idem somnium ab initio in pontificia hirrocratia emergit, a gua tota ratio pontificia repetitur, guae suum atftigit fastigium dogmate infallibilitatis constituto. S. Augu­ stinus primus clarissimo sui ingenii lumine inter se duas civitates opposuit ita, ut hanc tamen erueret conclusionem Eccle­ siam terrestrem esse regnum Dei in terris. Haec augustiniana doctrina maximum momentum habuit ad totam mediae aetatis rationem theolovicam, ex gua orta est monarchia pontificia. Ini­ aue scriptor tenet catholicismum ac papismum diversas esse no­ tiones, guatenus catholicismus sit pars occidentalis unius univer­ salis Ecclesiae christianae, papismus autem sit ratio recenter ex­ cogitata. Ecclesia romana media aetate sese praebuit ut Civita­ tem terrestrem, ut theocratiam terrestrem, guo factum est ut duos gladios sibi vindicarent romaní Pontifices. Per systema pontificium chilasmus iudaicus, somnium de civitate terrestri, ad effectum perductum est in christianismo occidentali multague €i mala intulit. Hosce eosdem fructus in regionibus orthodoxis opinio mysti­ cae autocratiae genuit, tanguam futurae causae civítatis terrestris. Tamen apud orthodoxos haec doctrina nunguam evecta est ad fastigium dogmatis, sed solum privatae opinionis formam induit. Caesaropapismus in Ecclesia orthodoxa est fructus ecclesiae ve­ xatae, vel detestabilis debilitatis sociorum ipsius. Óuo fit, ut 00­ Sodošía in ipsa natura maiorem contineat libertatem guam papi­ smus. Ecclesia non est civitas. Ipsa guidem in Civitate agitat, et gula in ipsa vivit, periculo Subicitur captivitatis, paralysis; ansam dat caesaropapismo, gui famen eius natura non est. Sicut natura est liber revelationis, biblia non scripta lifteris, ita etiam in historia completur revelatio; acagulriturnova experien­ ia. Vita terrestris Ecclesiae revelatione cConfinetur guae sine in­ termissione fit; origo dogmatum non intermiltitur, licet interdum habítum non Satis determinatum induat. Chiliasmus christianus potest igitur existimari projectio religiosarum revelationum, in earum plenitudine guae in historia perfici potest. Nunguam enim definitum est ab Ecclesia nova dogmata exoriri non posse. Eccle­ sia est vita, atgue, ut vita, movet se, et conseguenter ipsius pro­ cessus non desinit. Ut patet, guae exponuntur opiniones Bulgakovíi in cunctis fere cum doctrina Berdjaeví concordant. Eas reftulimus, ut guid de catholica Ecclesia sentirent praecipui viri societatis Puť, pa­ lam fieret. Primo volumine operis Bulgakovii exponitur de religione hominis-Dei Feuerbachiana; de Carolo Marxio eiusgue decre­ tis de religione, de moralismo sociali Carlyle; guid mediae aetati Summum et perfectissimum vísum sit, guid huic efati; de oeco­ nomia sociali et personalitate religiosa; de christianismo et guae­ stione sociali; de christianismo primitivo. Hoc postremum caput 179 maioris est momenti. Primum editum est in commentariis Pycexas Mzreap, anno 1909. Exponit primum scriptor necessitatem christia­ nismi pervestigandi, et statum pietatis religionisgue orbis antigui. Ouomodo postea religio christiana invecta sit in mundum, et guanam divulgandi methodo, enarrat. Vim et momentum deinde indicat eschatologiae christianismi primae aetatis. Porro guae ratio­ nes intercesserint inter hunc christianismum et orbem paganum, impe­ rium civile, societatis institutum, mancipia, dogmata, hierarchiam, cultum, doctrinam de moribus, martyrium, ascetismum, narrat. Rationes denigue pervestigat, guibus religio christiana victoriam consecuta est in orbe terrarum. Alter tomus haec complectitur capita: de Christianismi primi et socialismi huius temporis praeceptis, p. 1—50; guomodo ad Apocalypsin socialismus referatur, p. 51—127; de religione Dei hominis in seditione russica ; Ouomodo resurrectio Christi perti­ neat ad conscientiam hominum huius aetatis; De heroismo et ascetismo; In memoriam Th. Dostoevskii; De philosophia prin­ cipis Sergii Trubeckii, et certamine nostrae aetatis de religione; Necrologium Sergii Trubeckii; De N. Th. Thedorov philosopho; De nationalismo gui vocatur; De ecclesiae cum cultu ataue hu­ manitate necessitudine. Inter hulus voluminis capita maioris mo­ menti videtur, guo de apocalyptica et socialismo exponitur. Priore nomine scriptor libros complectitur, gui continent revelata de condicionibus mundi atgue generis humaní huius temporis, eiusgue rebus futuris. Auinam sint fontes huius apocalypticae declarat scriptor, ostenditgue in vita populi iudaici eam locum tenuisse prophetiarum. In ea reperiuntur symbola philosophiae historiae. In psalmis Salomonis Messias exhibetur ut dux nationis et libe­ rator, ut sol veritatis divinae. In apocalyptica iudaica historia ex­ hibetur ut guidpiam tragicum; diro pessimismo considerantur praesentia. Regnum messianicum non proponitur ut continuatio huius condicionis, eiusve progressus historicus, sed omnino ut nova res, nata sine illa. Exinde viam sibi B. parat aU hoc, ut apocalypsim Novi Testamenti tanguam monumentum divinarum litterarum ditudicet, ac de duplici antinomia christianae philoso­ phiae historiae disserat, de optimismo chiliastico ac de pessimis­ mo eschafologico. In eodem volumine peculiari digna sunt mentione guae scrip­ tor de nationalismo russico et fide orthodoxa propugnat, pagď. 290—303. 3. Series philosophica Putianorum comprehendit etiam aliud opus Bulgakovi, guod inscribitur: Duzocohia xoasierBa (Philo­ spphia domestica), Pars I, Mosguae, 1912, p. IV- 321 —V. Hocce Opus, guod in provincia plane philosophica includitur, ac pauca praebet elementa guaestionis de religione, hic exponi Supervaca­ neum ducimus. 4. In posterum aestimandum amandamus volumen Heršensoni, +RKnaneTI. C. Heučpina (Vita Pečerini), gui ad fidem catholicam 180 conversus, Congregationem Ssmi Redemptoris est ingressus ac Dublini mortuus. In hoc volumine, Mosguae, 1910, p. 226 ele­ ganter narratur vita Pečerini. 9. Eidem Heršensonio accepta referimus etiam collecta omnia opera Ioannis VasiVevičii Kirčevskii (+ 1856), gui principem lo­ cum tenet iúter slavjanophilos: IIo.noe coópamie cogimemiii,Mos­ guae, 1911, duo volumina, p. V— 287; 290. Adumbrata eius vita, editor in priore volumine scripta edit historico-philosophica; in altero volumine dissertationes litterarias, fabulas milesias, carmina, epistulas. G.Studiosis russicae philosophiae valde commendandae sunt orationes et commentationes philosophicae L. M. Lopatini, gui ut commenfariorum Bonpocer $naocodn n nenxozorin edendorum curam gerens famam magnam apud Russos adeptus est: $rr.10codekia XapakTOpReTiRI 1 pbun, Mosguae, 1911, p. 393. Continentur hae commentationes: de Cartesio novae philosophiae et opinionis unií­ versi, auae via ac ratione concepta sit, auctore; De Leibnitzio; De Kantii decretis de cognitione; De doctrina Schopenhaueri morali: guid hac aetate valeat philosophia, guid futura; Ouid Vladimirus Solov'ev ut philosophus de universo senserit; item guid prin­ ceps Sergius Trubeckoj; De Polivanovii sententiis et notione personalitatis; De Nicolao Jakovlevič Grote; De 5. A. Jurev philosophia; De universo mente Bugaevi comprehenso; De guo­ dam physico idealista (Šiškin); De Zingeri ratione philosophica; De S. Korsakovi decretis philosophicis et notione personalitatis. Inter has commentationes memoratu imprimis dignae sunt guae ad Solov'evium et Trubeckoj spectant. Solov'evianae rationis consideratur Origo isgue vocatur philosophus maxime Suus. Tota ipsius ratio ad tria praecipua revocatur capita: 1. ad ideam interioris spiritualitatis (1yxounoerp) entis existentis; 2. ad ideam absoluti guod cuncta unum facit; 3. ad ideam coniunctionis divi­ nae atgue humanae naturae. Suas sententias philosophicas attigit, postauam materialismi et positivísmi decreta, guae vera esse €i antea visa erant, reiecit. In eius scriptis aestimatio realismi et ra­ tionalismi abstracti praecipuum tenet locum. Sub titulo: Pycexie unemrem (Russi cogitandi auctores), societas Puť compiura volumina in lucem edidit vitam scriptague philosophorum russorum Wlustrantia G. Eorum seriem aperit S. Askoťdov, gui vitam enarrat A. A. Kozlovi, ipsius opera recenset, ma'aphysicas doctrinas enucleat, doctrinas de rebus religionis describit eague potissimum guae ad christianismum spectant, decreta ethica exponit; A. A. Koa10p1. Mosauae, 1912. pp. VIII 218. 7. Maioris momenti illud est opus, guod Nicolaus Berdjaev, vir clarissimus, vitae scriptisgue Alexii Homjakovi dedit: A. C. Nowa­ koBb. Mosguae, 1912, pp. VIII 259. Ut ipse scriptor monet, in hoc volumine historice, critice, philosophice, psychologice de Homia­ kovio agitur. Primum capitulum est de fontibus slavjanophilismi 181 gui saeculo XIX apud Russos acerrime cum antesignanis ocCi­ dentalismi decertavit. Eius sententia slavjanophilismus est pri­ mum tentamen ideologiae russicae, guae nationalem indolem re­ ferat. Slavjanophili Ioannes Kirčevskij et Alexis Homjakov hasce sibi guaestiones proposuere in eisgue pervestigandis vires ingenii periclitati sunt: „Ouid est Russia; guaenam ipsius natura, munus, dignitas in orbe universo?...“ Permultis laudibus scriptor cumulat slavjanophilos, gui primi inter Russos servilem imitationem cul­ turae occidentalis repudiarunt, Suisgue viribus altiora conscendere scientiae cacumina conati sunt. In eo potissimum laude digni sunt guod vitam atgue indolem religiosam populi russici patefecerunt Cunctos enim russicae intellegentiae fetus signum religionis exhi­ bere demonstrarunt. „Slavjanophilismus, ut ait scriptor, ut studium, secta, factio iam decessit: communis tamen ipsius veritas per­ manet, in maxime diversis studiis, sectis, factionibus russicis emergit. Ea tanguam fundamentum guoddam invenitur in scriptis L. Tolstoj, et:V. Solov'evi, in recentioribus voluminibus litterarum russicarum, in operibus artis“ p. 5. Homjakov theologiam egregie calluit, novasgue vias theologis russis ostendit. Eius in votis erat exprimere conscientiam religiosam universalem. Hoc tamen con­ silium exsegui non potuit. Homjakov orientalem-orthodoxam tantum conscientiam religiosam manifestavit, eiusgue systema theologicum penitus adversatur Occidenti catholico. Catholicismum ad Christi Ecclesiam non pertinere tuitus est Homjakov, ataue ex hac ne­ gatione, tamguam ex radice, omnes errores Slavjanophilismi pro­ luunt. Sed oriens orthodoxus cum propria conscientia religiosa contineri velit ad unitatem Ecclesiae universalis tendet. Hac de causa Systema Homjakoví perutile est. Mirum est praeclaros theologos Orientis atgue Occidentis, Homjakovium et De Maistre, viros laicos fuisse. Utergue proprie­ tatem religionis tenendam esse docet. Samarin aiebat Homjakovium appellandum esse doctorem Ecclesiae. Haec per hyperbolen dicta sunt; aliguid tamen veri continent. Oriens orthodoxus sublimiorem Homjakovio theologum nactus non est. Auae in hoc capite de sententiis ac messianismo Slavjanophilorum exponit scriptor, summa animi voluptate leguntur ob orationis elegantiam et sententiarum novitatem. In capite altero scriptor vitam Homjakoví narrat. Ouae hic praebentur deprompsit ex ipsius litteris, scriptis, Carminibus, atgue ex absolutissimo opere Zavitnevičii (Kioviae, 1912). Me­ moratu dignisstma sunt guae de indole Homjakoví dicunfur, paď. T2—179,Tertium caput de Homjakovio theologo scriptum est. Ipse est primus gui guaestiones theologicas libere discussit. In doctrina de Ecclesia enucleanda ceteris longe antecellit theologis. Ecclesia, eius sententia, „non est doctrina, vel ratio, vel institutum. Ecclesia est vivens organismus, organismus veritatis ataue amoris, vel po­ tius, veritas atgue amor, ut organismus.“ In sua doctrina tuenda, maxime abhorruit a theologia scholastica, guam. contemne­ bat. Theologia dogmatica orthodoxa ei absurditatibus 182 scatens opus videbatur. Ipsius tamen scripta, guamguam apologiam fidei orthodoxae continebant, in Russia typis edi non poterant. Affirmatio amoris, ut ratio cognoscendae Ecclesiae, spiritum efficit theologiae Homjakovi. Explicationem amoris conatus est reperire in vera Ecclesia, in Cuius praerogativas et no'as in suis scriptis inguirit. Scripta guae sunt de Ecclesia characterem pole­ micum generatim exhibent. Falso tamen Homjakov omnes defectus ac Jacunas humanas in occidentalibus christianis invenit, nullos vero in Ecclesia orthodoxa. Elementum divinum alienum non est a catholicismo, sicut elementum humanum ac lacunosum Ecclesiae orthodoxae non deest. Ut rite Solov'ev dixit, Homjakov de 6090­ došta ideali, et de catholicismo reali disserebat: in illa igitur omne perfectionis genus inveniri decernebat, in hoc omnia Cor­ rupta dolebat. Odium catholicismi, guod in notis fundamentalibus rs oordoňošíeeponendum est, Homjakovium impellebat ut benignum de protestantismo ferret iudicium. Excerptis ex scriptis Homjakovi ostenditur ipsius notio Ecclesiae, guae hac breví formula com­ prehendi potest: „Ecclesia fraternitatem agnoscit, subiectionem ignorat.“ Libertas in caritate nota ei videtur esse, gua vera Ec­ clesia a falsa distinguatur. Ecclesia est unitas in caritate et liber­ tate. Contra Homjakovium ostendit scriptor hanc unitatem inveniri etiam in catholicismo; guia in ea valide conficiantur sacramenta, valida sit successio apostolica, servetur traditio, mystica communi­ catio vigeat inter vivos ac defunctos. Necesse est distingui catho­ icismum occidentalem a peccatis hierar. hiae. Sphalmata catholi­ cismi relativa sunt, non absoluta. Homjakov saepenumero ratio­ nalismum christianorum occidentalium improbavit, cum tamen etiam ipse rationalismo faveret. Ipsius scripta interdum protestantismum moralisticum redolent. Homjakov theologiam mysticam Ecclesiae catholicae ignoravit. Ipse ante oculos semper habuit theologiam catholicam officialem, sed vita mystica catholicismi, mystica sanctorum catholicorum, experientia religiosa catholicismi penitus eum latuit. Perinde ac perfecta notio haberi non potest z7c doo­ došíec nisi penetremus intimam vitam religiosam populi, asceticam Ecclesiae orientalis, mysticam sanctorum orthodoxorum, relicta theologia olficiali, de catholicismo idem valet. Catholicisimus non continetur sola theologia scholastica, aut systemate, guod vocant papismum; vivitur in catholicismo profunda et arcana vita, efilo­ rescit ex e0 peculiaris sanctitas. Homjakov noluit haec omnia videre. Catholicismum pro eadem re habuit ac theologiam dogma­ ticam et ius canonicum, ac Romanorum Pontificum consilia poli­ tica et Iesuitarum morale systema. Hic error Slavjanophilorum ex eorum ignorantia fundamentorum mysticorum religionis christianae manavit. Catholicismum pro rationalismo religionis habuit et for­ malismo iuridico: hac de causa Occidentem non intellexit. Breviter recensuimus guae de maledicentia Homjakoví in Ecclesiam catholicam Berdjaev adnotavit. In ipsius crisi non omnta veritati consona Sunt; illud tamen verissimum est, Homjakovium 133 vitam interiorem catholicismí penitus ignorasse. Maximi mamenti sunt, guae scriptor de angiophilismo Homjakoví exponit, eiusgue commercio cum Palmero, degue eius notione Ecclesiae catholicae. Tantum abest ut Ecclesiam universalem adamarit, ut Homjakov defensor factus sit nationalismi ecclesiastici. Slavjanophili Sine veritatis iniuria dici possunt fautores veterum rituum, staro­ obrjadcy: suam enim Ecclesiam coluerunt, sed in eam spiritum popularem invexerunt gui proprius est sectae veteroritualistarum, Insuper theologia Homjakoví spiritu prophetico vix Caref. Progressum dogmaticum ipse negavit; revelationem divinam ab­ solutam fuisse docuit. Ecclesia orthodoxa eius sententia custos tan­ tum est veritatis divinae. Auaestiones eschatologicas nonte tigit in lis guae Scripsit: ipsius messianismus russicus nullis coniungitur vinculis cum apocalypsi. Philo:ophia religionis, Cuius auctor Homjakov est, civitatem futuram et principia theocratiae ignorat. Ecclesia orthodoxa nun­ guam Ecclesiam et regnum permiscuit; catholicismus contra Ec­ clesiam pro Civitate divina, pro regno Christi in terris habuit. *OobBodoči«estchrist'anismus loannis: catholicismus, religio Petri. Sed in religione orthodoxa officiali non invenitur chiliasmus, negue regnum aut prophetismus. Homjakov profitetur hanc doĎo­ došízvhistoricam, ut religionem sacerdotii, guae prophěticis nuntiis caret. Unam cognovit civitatem divinam, Sanctam Russiam: unum regnum theocraticum, russicum imperium. Totam fidei orthodoxae pulchritudinem jn €0 posuit guod auctoritatem reiceret, guod regnumveritatem|orthodoxam|diligenteradlaborarunt:conscientiam divinum in terris non ambiret. Slavjanophili ad purgandam orthodoxam purissimam sibí efformarunt, novae conscientiae religiosae viam explanarunt. Haec nova conscientia habebitur, cum Ecclesia Christi regnum cosmicum iudicabitur. Sanctitas orthodoxa necesse est sit vis dynamica historiae. Slavjanophili id sibi pro­ posuere, uť dobodošícv exhiberent tanguam elementum passivum, auctoritatis expers. Ecclesia—-libertas; Ecclesia—amor, sed Ecclesia —negatio auctoritatis. Populus russicus libertatem et amorem cupit, auctoritatem reicit: Ecclesiam vult, non regnum. Prophbetiaguae Eccle­ siam futuram cum Civitate comparat slavjanophilos non commovit. In ceteris capitibus scriptor agit de gnoseologia, metaphysica et philosophia historiae Homjakovi; eiusgue doctrinam explanat de societate, de regimine politico, de nationalismo, de munere nationali. Postremum caput est de fatis slavjanophilismi, ac de auctoritate Homjakovi. Slavjanophilismus benignos iudices haud est nactus. In eo colliguntur elementa christianismi et paganismi rusSici; messianismi Christiani et nationalismi pagani; negatio theocratica-anarchica cuiuslibet auctoritatis et forma absoluta re­ giminis; libertas a formis exterioribus et servitus. Propter tot inter se pugnantia dissolutus est. Homjakov in seipso elementa positiva et negativa huius cogit systematis. Eum non latuit verum munus 184 historicum Russiae, guae media est inter duos torrentes historiae universalis, orientalem et occidentalem. Russia tantum guaestionem orientalem de cultura occidentali solvere potest. Sed Oriens duplex est: christianus ef paganus. Russia est christianus Oriens-Occidens, elusgue veritas est imprimis veritas orthodoxa. Sed in eius Cor elementa Orientis paganí impetum fecerunt et venenum in ipsum Iniecerunt. Ne suo desit muneri in universo, Russia Orientem paganum víncere debet, sese agnoscere Orientem-Occidentem christianum. Oriens paganus est panislamismus ac panmongolismus, aui confusionem exhibent atgue inertiam, et buddismus indicus. In vetere brahmanismo aeteria veritas primae revelationis aderaf, et id temporis suum gerebat munus historicum. Sed facta revelatione christiana, res Indorum, haud aliter guam ludaeo'um, mufatae sunt. In buddhismo elementum latet perniciosum Europae et Russiae christianae. Homjakov hoc guidem intellexit. Hac de causa defendebat Russiam suo muneri non esse defuturam donec servaret veritatem christianam. Russia munus universale habetť: ut Orientem atgue Occidentem coniungat, et ex genere humano unam efficiat christianam familiam. Haec tantum delibavimus ex volumine Berdjaevi, guod ori­ ginalitate, guam vocant, nitet,et calore orationis.Externissaepis­ síme utitur vocibus scriptor, duo fit ut difficileinterdum evadat ipsius notiones in Latinum convertere. Passim opiniones philosophicae de nova Spiritus Sancti revelatione, guam Berdjaev in voluminibus antea editis enucleavit, attinguntur. Complura censoria virgula no­ tanda sunt in jis, guae de Ecclesia catholica expromuntur. Homja­ kovium tamen catholicismum adorientem strenue refellit scriptor. 8. In sylloge Puť nuperrime editum est opus principis Eugenii Trubeckoj De Vladimiri Solov'evi notionibus philo­ sophicís (Mipocosepname Bar. C. Codoppena). t. I, Mosguae, 1913, pp. XVI 631. Jam diu opus desiderabatur aguod via ac ratione Solov'evi doctrinam theotogicam, plhilosophicam, ethicam, socialem expo­ neret. Morte enim oppressus synthesin suae doctrinae componere non potuit. Hanc curam Trubeckoj suscepit, gui cum Solov'evio suaví coniunctus erat amicitia, atgue opus laboris plenum ad finem feliciter perduxit. Tribus hoc volumen constat partibus. In prima, de persona Solov'eví agitur, et de iis, guae ipse intendebat in philoso­ půicis; in altera, guae vocatur periodus praeparationis, de principiis abstractis Solov'evi, et de toto-uno (pceezmnoe). In tertia, guae maioris momenti nobis videtur esse, guaegue dicifur periodus utopiae, de relationibus Solovevíi ad slavophilismum, atgue ad theocratiam agitur. Testatur scriptor se Solovevi scripta iam a prima iuventute perlegisse, cum e0 amicitiam coluisse, ipsius sententias interdum approbasse, interdum aversatum esse. Hac de causa op.is mere historicum haud scribit, sed una cum doctrina Solov'eví Suas sen­ 185 tentias, suam crisin inferiorem exponit atgue enarrat. Inprimis Trubeckoj Solov'evio non assentitur romanum catholicismum lau­ dibus extollenti, atgue orientalem dododošiev minoris aestimanti: theocratia universalis ei non placet. Hanc suam aversionem a theo­ cratia scriptor iam in prioribus operibus exposuerat: De philo­ sophia 5. Augustiní (Mipocosepnamie 61. ABrveruna). Mosguae, 1892; et De notione regní divini in operibus Gregorii VII (IInea ÓosktecKaTOIAPCTBABD TBOpeHlAXEUpuropia VIf-ro), Kioviae, 1897. Dogmatice Trubeckoj theocratiam latinam mediae aetatis reicit, et catholicismum ut formam Cchristianismi iuridici improbat. Eius sententia, theocratia non potest esse sine violentia. Prima parte operis, non solum psychologice Solov'evii in­ genium atgue indoles clara in luce ponitur, sed etiam eius cum slavjanophilismo, atgue Caadaevio, Dostoevskio, Thedorovio ne­ cessitudo describitur. Slavjanophilos ad doctrinam Solov'evi plu­ rimum valuisse Trubeckoj existimat. Solov'evius severum tulit iudicium de philosophia occidentali in primo opere guod edi­ dit: Crisis philosophiae occidentalis; agnovitenim huiusce philosophiae principia pugnare cum religione revelata, ideogue negat christianismo contineri cultum atgue humanitatem occidentis. In capite IX primae partis scriptor agit de opinione Deo­ humanitatis (BorouejoBbucerBo), guae guasi cardo est rationis Solov'evianae, eius philosophiae et theologiae. Hoc epitheto So­ lov'ev imprimis Incarnationem Absoluti significabat, eiusgue adae­ auatam in universo expressionem. Haec opinio comprehendit guidaguid ab initio mundi est obiectum religiosae pervestigationi. Conscientia religiosa duplex elementum continet, elementum fidei in Deum, et elementum fidei in hominem. Fundamentum cuius­ libet religionis est fides, uť vita intellecta. Haec fides non habet ut obiectum solum Deum. Ut vita aliguid valeat, necesse est ho­ minem maxXimaedignitati suae fidem habere, ac seipsum iudicare aptum ad vitam Dei participandam. Huiusmodi conscientia ho­ minis, gui fieri potest particeps Dei, est illud, guod Bogočclo­ věčestvo Solov'ev appellavit, guodgue non est forma peculiaris conscientiae religiosae, sed ipsius perfectissima manifestatio, prin­ cipium universale, guod tanguam synthesis organica cuncta ele­ menta positíva omnium religionum comprehendit. Maximi momenti ea sunt, guae in hoc capite perbelle explanat scriptor de systemate theologico et philosophico Solov'eví, guod saepe obscuritate laborat. Mentione digna sunt ea, guae de So­ phia vel Divina Sapientia investigantur,guam Solov'ev verbis obscuris memorat ac describit. In guo is a vero aberret, demonstrat scriptor. Ad theologiam etiam capita X et XI pertinent ubi maxime opiniones cosmogonicae ac theogonicae Solov'evi exponunfur. Tertia pars cum re, guam nostris in disguisitionibus nobis proposuimus, apprime convenit. Trubeckoj in ea disserit de theo­ 186 cratia in systemate Solov'eví concinnata, ac de mutuis rationibus, guas inter catholicismum atgue doVodošia»statuit. In libris guos primos scripsit Solov'ev sententias Homjakovi de Ecclesia romana secutus est; Papae antichristi indolem tribuit; apud Latinos Papam locum usurpasse Christi dixit. Hisce statutis, decrevit Ecclesiam russicam Sua propria virtute sanifatem esse reciperaturam. Ab­ solutismo Opus non esse ad hoc, ut se reficiat. Nihil aliud ne­ cesse esse nisi spiritu Christi russicam hierarchiam informari Haec hierarchia, licet in ratione agendí a spiritu Christi deflexerit, se­ ditionis adversum €eumrea non est. Post aliguot annos in aliam abiit sententiam Solovev. De causis schismatis inter Orientem atgue Occidentem guaerens, by­ zantinos Patriarchas, Photium et Cerularium, ob ineptias, dguae ad vitam Ecclesiae non pertinent, ob discrepantias dico in ritibus bellum Latinis indixisse animadvertit. Hierarchia byzantina mo­ mentum oecumenicum tfribuit ritibus Ecclesiarum particularium, auo factum est, ut suis consuetudinibus vim universalem vindicaret. *Oobodoší«universalis in byzantinismum, vel in religionem graeco­ orientalem descendit, ex eague ecclesiae particulares promanarunt. A Graecis Russia accepit christianismum byzantinum, gui univer­ sale ac particulare permiscuit, scilicet germen accepit sui schis­ matis tenacium veterum rituum. Sicut saeculis IX--XI nationa­ listis byzantinis essentia 790 óobodošiec Síta esse videbatur in pane fermentato et in barba clericorum, ita saeculis XV -XVII nationalistae ritibus parvi momenti totam contineri putabant es­ sentiam christianismí russici. Hac de causa russicum schisma ve­ terum rituum dici potest hereditas byzantina. Annis 1881—1883 nova omnino decreta tuitus est Solov'ev. Romanus Pontificatus ei visus est lapis angularis Ecclesiae uni­ versalis. Trubeckoj narrat se ex ipso Solov'evio percepisse eum guo tempore coronam acciperet Alexander III imperator Moscoviae catholico episcopo obviam ivisse €eumgue rogavisse ut sibi bene diceret. Cum ille vero anceps haereret, Solov'evium ei lo­ cutum esse de unitate mystica Ecclesiae universalis, a gua divisio in duas partes aliena esset, ab eogue petitam accepisse benedicti­ onem.1d eale theocraticum, guod Solovevius deprompsit ex theoria integritatis vitae (Obaocrpsnann) Slavophilorum,inEcclesiis orientalibus, turbis exagitatis non reperitur. Ut ad effectum per­ ducatur, necesse est stabiliri Ecclesiam tamguam regnum universale, tanguam organismum internationalem. Hic autem organismus ilud ipsum est, guo catholica distinguitur Ecclesia. Si religionis christianae finis est ut constituatur in terris regnum Dei, ne­ cesse est omnes inter se uniri christianos, non solum mystice, sed etiam visibiliter; necessarium est caput guoddam unitatis. Inter christianas Ecclesias Roma tantum hanc dignitatem sibi vindicavit eamaue re constituit in terris. Sola Ecclesia ro­ larium,rerumpublicarum,Ssingulorumfidelium.|Efficiturindemana sibi vindicat subiectionem absolutam Ecclesiarum particu­ 197 absolutam unitatem in eius castris reperiri. Contra ipsius absolu­ tismum religiosum Oriens orthodoxus seditionem excitavit: regna Occidentis ipstus adorti sunt absolutismum politicum; eius absolu­ tismo morali obstiterunt protestantes, ac rationalismus inde manans. Oriens orthodoxus, potestates civiles Occidentis, protestantium agmina bellum inferunt implacabile Ecclesiae romanae magnumgue fovent discidium ((Bexuxiií cnops). Ecclesia romana pro summa auctoritate decertat. In hoc cer­ tamine rite ac legitime se gerit, inconcussum Suum servat funda­ mentum. Ecclesia est militans, gua de causa omnino €i necessaria summa auctoritas, ordo hierarchicus, severa disciplina. Homjakov Ecclesiam contendebat non esse auctoritatem sed veritatem. Sane guidem, respondet Solov'ev. Deus, Christus, Ec­ clesia absolute sumpti sunt veritas; at, ubinam adest homo, duli absolute vívat, gui veritatem sine auctoritate possideat, adipis­ catur..? Genus humanitatis christianae propriis viribus non potest semet elevare. ad comprehensionem purae veritatis: ut eam asse­ aguatur, indiget magistris ac ducibus. Ut valeant ad suum officium implendum, magistri ac duces in iisdem doctrinis consentire debent. Ut hoc fiat, una opus est auctoritas suprema, cui omnes subiciantur. Suos ut repellat hostes, Ecclesia est exercitus Christi, in eague vígere necesse est summam auctoritatem, gua cuncta ordinate moveantur agmina, guaegue disciplinae servandae navet operam. Posito necessariam esse Supremam in Ecclesia auctori­ tatem, sua sponte seguitur hanc auctoritatem pertinere solum ad sedem romanam. Nulla Ecclesia, praeter romanam, hoc sibi vin­ dicat. Efficitur inde, vel statuendum esse Ecclesiam suprema de­ stitui auctoritate, vel hanc auctoritatem sedi romanae inhaerere. Necessitas centri unitatis ex aeterna atgue absoluta eruitur Ecclesiae natura, guae condiciones ac limites temporis praeter­ greditur, ex eiusgue natura ut Ecclesiae militantis. Haec tamen principalitas aeterna Ecclesiae fundamenta non attingit. Ad confici­ enda enim sacramenta Papa non fruitur potioribus iuribus guam ceteri episcopi. Potestatem in eo0snon habet Papa tanguam epi­ scopus, sed tanguam Supremus rector Ecclesiae. Ipsius potestas est potestas iurisdictionis. In provincia vero revelationis christianae Papa et laicus iisdení fruuntur iuribus, eodem se gerunt modo. Non magis guam laicus, ipse potest esse primus fons veritatis dogmaticae, ius non habet promulgandi nova dogmata guae in divina revelatione non continentur. Praerogativae Romanorum Pontificum ad recte administrandam Ecclesiam referuntur, ad partem ipsius humanam, ad ipsius bellicam ordinationem. Ipse titulus capitis Ecclesiae caretaccuratione.CaputEcclestaeomnia membra coniungit et congregat, guibuscumgue floruerunt tempo­ ribus: guapropter caput Ecclesiae necesse est semper vivat, sem­ pergue idem sit. Cenfralis igitur auctoritas tantummodo. officium servile habet et condicionibus circumscriptum. OAuilibetPapa, in­ strumentum est actionis Sancti Petri, sed instrumentum imper­ 188 fectum. Papae non debent sibi guaerere iura dominantium, auctori­ tatem ut finem. OAuafruuntur auctoritas pro bono Ecclesiae eis conceditur. Solov'ev romanos Pontifices haud semper rite suum sublime gessisse officium fatetur. Una Cum progressu byzantinismi apud Orientales, in Occidente exortum est pravum studium intellectuale et morale, guod, ut a romano distinguatur pontificatu, papismus nominandum est. Papismus est studium argumentis iuridicis sta­ biliendi auctoritatem Papae, ea perperam abutendi ad consilia civilia, eamgue tuendi ví ef violentia. Hisce modis sublimitas aucto­ ritatis convertitur in superbiam carnis. Ratio papis.ni delet ecclesias particulares et metropoles. Episcopi pro €0, ut archiepiscopis obnoxii Sint, omnes ipsi romano Pontifici subiciuntur. Potestate omní Romam summa ratione revocata tollitur deleturgue propri­ etas Ecclesiarum particularium singularum nationum, inducitur ne­ gatio nationalitatis (úcanapomnoerb)pro eo, ut Ecclesia fiat super­ nationalis (eBepxHapoznaj). Guae mystico ligamine coniungat omnes nationes. Romanahaec centralisatio, ut barbara voce utamur, schisma non genuit, tamen aluit firmissimumaue reddidit. Corrupto principio theocratico corruplae sunt etiam necessi­ tudines inter Ecclesiam ac status civiles. Papismus theocratiae characterem dedit potestatis violentae. Viribus spiritualibus reiectis, vis materialis adhibita est. Humana regnorum consilia effecerunt, ut sedes romana potestati civili subiceretur, ac denigue captivi­ tatem avenoniensem tulerunt. Etiam adversus fideles, ab Ecclesia romana propter papismum ea committebantur, guae sine culpa non sunt. Conatus per vim reducendi haereticos ad Ecclesiam radicitus pervertunt rationem, guae inter Deum atgue hominem intercedit. Foedus enim, coniunctio hominis cum Deo necesse est sit omnino libera. Cum coniunctio cum Ecclesia efficitur minis, catenis, suppliciis, moralis actus, guo submittitur animus humanus veritati universali, per pbysicam debilitatem absolvitur. Nomine igitur libertatis conscientiae, homo seditionem fecit in Ecclesiam romanam, et haec seditio protestantismus dicitur. Ex is, guae dicta sunt, efficitur triplicem in sedem romanam seditionem iustas ex parte tantum causas habuisse: errores atgue iniurias romanorum Pontificum. Discidia Ecclesiarum inducta sunt conatibus papismi omnia sibi submittendi. Papismus docet Eccle­ slam non posse suam unitatem per violentiam conservare. Victoria potestatis laicae ostendit etiam illud, per violentiam Ecclesiam non posse suam auctoritatem vindicare in potestatem civilem. Seditio protestantium documento est per violentiam hominem non posse cogi ad acguirendam aeternam salutem. Cuncti tamen errores pa­ pismi veritatem romani Pontificatus non tollunt. Argumenta guae afferuntur ab eius hostibus, ut suam seditionem tueantur, vim rela­ tivam tantum habent. Dandam proinde operam esse ut renovetur vetus Ecclesiarum unitas. 189

Unitatem Ecclesiae, Solov'ev statuit esse primum gradum ad unitatem perfectam totius generis humani. Coniunctione totius christianismiin Christo transfigurabitur genus humanum, guod rursum principium erit transfigurationis- cuiuslibet rei a Deo effectae. Finis historiae universalis est libera unio generis humani in Ecclesia Christi. Unio Dei et hominis supremum debet esse principium cunctarum rationum humanarum. Hac de causa illud primum christiani nominis interest capi consilium redintegran­ dae unitatis ecclesiasticae. Ex hacredintegrationependet Russiae, slavismi, totius universi fortuna. Russi, et generatim Oriens christianus nihil agere poterunt, anteguam deleatur peccatum se­ parationis Ecclesiarum. Unio Ecclesiarum ante omnia oportet sit spiritualis, distin­ guatur scilicet a conatibus superioris aetatis ex rationibus pru­ dentiae civilis exortis; unitas spiritualis guae non tollat indolem ac differentias peculiares variorum populorum. Fieri non votest, ut Oriens christianus ad latinismum conver­ tatur, guia et Oriens sua principia et traditiones habet, negue latinismus est christianismus sed christianismi pars. Ut igitur fiat unio, necessaria est communitas vinculorum cum Christo, tanguam cum principio Coniunctionis divinae humanaegue naturae. Haec unio in praesens exstat. Utrague Ecclesia per sacerdotium in eadem fide iisdemgue sacramentis cum Christo coniungitur. Haec essentialis ac fundamentalis unitas Ecclesiae universalis separatione societatum ecclesiasticarum guae oculis cernitur non tollitur. In cunctis ecclesiis unum est caput. Auapropter Sancta Ecclesia per­ manet et in Oriente et in Occidente guamvis inimicitiis inter se disiunctis. Ipsi episcopi russí agnoscunt Ecclesiam occidentalem non destitui gratia Christi. In historia utriusgue Ecclesiae proprium utriusgue reperitur principium. Oriens patientis modo se habet ad Deum; Occidens agentis. Utrumg.e principium ver.m est ex pa'te in eogue radix sita est schismatis, guod tamen ad vitam praetereuntem tantum Ecclesiae pertinet. Hac de causa vinculum myst.cum fractum non €SÍ. Ecclesia, una in suo fundamento divino, disiuncta in sua administratione humana, nondum exhibet perfectam divinifatis hu­ man tatisgue coniunctionem. Ecclesia non est tantummodo funda­ mentum divino-humanum Salutis Singulorum, sed ctiam domus divino-humanitus constituta. uo fit ut unitatem absolutam (uee­ cTuHeTBO)perfici necesse sit in terris. Si unitatem mysticam Ec­ clesarum occidentalis atgue orientalis negemus, non amplius agi potest de unione Ecclesiarum, sed solum de necessiftudine atgue amicitia, vel de absorptione alterius ab altera. Si tamen sumimus permanere unitatem mysticam, fieri potest ut vinculum invisibile mysticum utriusgue Ecclesiae oculis subiciatur. Primus igitur gradus ad unionem Ecclesiarum tenebitur, si duae Ecclesiac tamguam Ecclesiam universalem sese aestimabunt, si inter se coniungenfur. Acta Academiae Velel.radensis. 13 190

Oriens orthodoxus a veritate non aberrat, cum statuit funda­ mentum divinum inviolabile: sed potius contemplative,theoretice hoc fundamentum ipse considerat. Oportet veritatem agnosci, sed simul eam ad efiectum perduci. Veritas servanda, et simul actio ecclesiastica rite dirigenda. Hac de causa necessaria est Ecclesiae firmissima auctoritas, guae una sit atgue libera, ut in mundo vím activam Ecclesiae dirigere gueat. Custodiam et conservationem veritatis ecclesiasticae sibi vindicavit Ecclesia orientalis: Ecclesia occidentalis contra ad administrationem ecclesiasticam rite dispo­ nendam incubuit. Haec duo officia inter se non pugnant. Christi­ anismus non est solum jn contemplando positus, sed etiam in agendo. Neglecta altera parte in utrague Ecclesia schisma profecit. Servata veritate orthodoxa, Ecclesiae orientales principium catho­ licum approbare possunt atgue hoc modo suam veritatem parti­ cularem convertere in universalem, sese liberare ab exclusivísmo. Haec sunt praecipua capita doctrinae Solovevianae de sepa­ ratione ac de unione Ecclesiarum, secundum synthesin a principe Trubeckoj concinnatam, pp. 448—480. Ut ipse in prooemio dicit, ex sententiis Solov'eví in ipsius mente clarior evasit cognitio excellentiae 17 dododošícc.Doctrinam igitur Solov'evii partim tantum comprobat, partim censoria virgula notat. Solov'ev, ut ait Trubeckoj, veritatem orthodoxiae cConsi­ stere existimat in protestatione contra violentam nullisgue limitibus circumscriptam centralisationem romanam, et in principio auto­ nomiae Ecclesiarum particularium nationalium. Verum est ortho­ doxiam Cum nationalismo cohaerere, gui inter Causas exteriores separationis Orientis ab Occidente recensendus est. Sed falsum est essentiam orthodoxiae in nationalismo consistere. Ecclesia orthodoxa centralisationem Ecclesiae romanae noluit pati: sed ab ea scissa est propter aliud principium, guod secuta est, ut suam tueretur autonomiam. Ut ratio agendi Ecclesiae orientalis commode diiudicetur, causae schismatis ducendae non sunt discrepantiae haud raro futiles, guas Latinis Photius ac Michael Caerularius obiecerunt. Discidium inter Romam et Byzantium ut certamen particulare inter sedem romanam et patriarchatum byzantinum, schisma non ge­ nuisset nisi principia religiosa contraria Latinos et Graecos in hostilesdistribuissentacies. Si per tot saecula discidium illud componi nullo modo potuit, in promptu est col­ ligere catholicismum romanum et fidem Ecclesiae orthodoxae duplicem esse formamnreligionis christi­ anae, guae Latinos Graecosgue in comprehendendo christianismo funditus distungit. Neřfas est Ecclesiarum discidium inde repeti, guod Oriens christianismumad rationem referat, ad contemplationem, Oc­ cidens ad usum. Christiani orientales cum occidentalibus pro­ pterea non conveniunt guod efficientia principio divino apud utros­ aue diversa tribuitur. In Ecclesiis orthodoxis haec efficientia prae­ 191 cipue,ac fere solum in sacramentis cernitur; in Ecclesiaromana contra praecipue opere externo auctoritatis divinitus institutae, ac caecam, ut aiunf, oboedientiam postulanti continetur. Illud igitur verbum „theoretice“, guod Solov'evius usurpavit, expungendum est, ac statuendum Cchristianismumorientalem indole mystica potissimum differre. In sacramentis in guibus velut cardo vitae Ecclesiae orientalis vertitur, homo contemplationi operam non dat; constat enim etiam infantibus ratione non utentibus ea utilia esse. In catholicismo romano vita religiosa summa rationum con­ tinetur, guae inter €e0sgui divina utuntur auctoritate atgue eos gui obtemperant, intercedunt. Divinum praecipue valet id guod auctoritas. Contra in christianismo orientali vitae religiosae prin­ cipium primum habetur relatio hominis ad Deum, dua homo novam sese agnoscit naturam seu creaturam. Deus praecipue consideratur ut fons metaphysicus processus in­ terioris ac physiologici. Haec maxima inter christianismum orientalem et christianismum occidentalem differentia manifesta est in utriusgue notione Ec­ clesiae. Vir occidentalis Ecclesia utitur praecipue tamguam aucto­ ritate: vir autem orientalis, praecipue ut domo Dei mystica, loco in guo absolvitur mysterium divino-humanum. Hanc diversam Ecclesiae notionem diversum seguitur hierarchiae momentum in utrague Ecclesia. Presbyter orthodoxus simplex eSt uvoravovóc. passivum instrumentum gratiae divinae, guae per sacramenta communicatur. Contra romanus catholicismus e presbytero fecit noaudayvevóv,ducem ac iudicem conscientiae. Velut in sacramento paenitentiae presbyter orthodoxus simplex est testis confessionis peccatorum; presbyter autem catholicus ea utitur ut auctoritatis hierarchicae instrumentum. Čatholici Ecclesiam pro opere externo Dei habent, ideogue sine capite seu centro visibili esse posse iis non videtur. Unitas catholica coniungitur cum determinata cathedra, determinata persona, determinata urbe. Ut cunctis manifesta sit, necesse est eam suprema guadam auctoritate, cul universus sub­ iciatur orbis guaegue ecclesiae personam gerat, instructam esse. Hanc auctoritatem ut firmissimam eam reddat, Ecclesia romana decernit ab initio concessam esse Petro, gui petra existimatur Ecclesiae Christi. Contra Ecclesia orientalis perfectionem sui aedificii n terris esse negat. Suum fastigium mysticum in orbe invisibili ipsa reguirit. Si licet exemplum ex architectura sumi, aculeatis obeliscis templorum gothicorum catholicismus occidentalis suam in, terris firmitalem per figuram exprimit, gua firmitate caelum petit. Ex diversa in utrague Ecclesia unitatis religiosae notione diversa nascitur forma seu temperatio ecclesiastica utriusgue partis orbis christiani. Catholici unitatem Ecclesiae suapte natura In unitate administrationis ecclesiasticae ponunt: orthodoxi pro unitate habent eorumdem sacramentorum communionem, eiusdem fidei professionem. Unitas orthodoxa est unitas invisibilis, mystica, guae non abhorret a varietate Ecclesiarum autocephalarum, guaegue 192 commune omnium supremae auctoritatis caput respuit. Notio igitur Ecclesiae est causa, guae Ecclesiam orientalem ad seditionem in Ecclestam romanam commovit. Hoc agens, iura lesu Christi, ca­ pitis Ecclesiae, tuita est hierarchia orientalis. Ab Ecclesia christiana christianismus orientalis regnum huius mundi alienum ducit. uo fit, ut summam perfectionem mysticam in vita monastica, id est in rerum huius mundi neglectu consistere censeat Ecclesia ortho­ doxa. Invenitur sane vita monastica in Occidente: sed maxima est discrepantia inter ascetismum orientalem atgue occidentalem. Negotia humana abicit clerus occidentalis eo tantum consilio, ut hterarchicam magis foveat unitatem, ac vitae monasticae illud est institutum,ut guam vocant centralisation romaine firmior fiat magisgue propagetur. Verum apud orthodoxos monachus montem Thabor ascendit, ut lonce a mundi huius turbis remotus in divina luce oculorum aciem figat, semetgue transfiguret. Princeps Trubeckoj igitur catholicismum in guibusdam rebus veritati favere, in guibusdam vero a veritatis semita deflexisse tenet. Mysticismus necessarius est ad religiosam unitatem; sed membra Ecclesiae etiam usu unirií debent. Hac de causa caput seu centrum internationale, supremam auctoritatem, guae libera sit ab omni Vi potestatis civilis, societatis laicae poscit Ecclesia. Hoc si tollatur in servitutem potestatis civilis redigitur Ecclesia. Ut Ecclesia se­ metipsam regat, potestas ecclesiastica libera ei necessaria est. Efficiturinde relativam profiteri veritatem catholicismumro­ manum, Cum necessitatem tueatur huius supremae auctoritatis. Veritas igitur Ecclesiae orthodoxae non delet veritatem Ecclesiae catholicae. lesus Christus, centrum unitatis, guominus suprema auctoritas in terris statueretur non prohibuit. Hlud tamen centrum ut vere sit christtanum ac nomine hoc dignum, certis limitibus suam auctori­ tatem circumscribere debet. Huiusmodi limites si tollantur, practicismus occidentalis elementis relatiis ac terrenis naturam absoluti tribuit. Locum Christi, auctoritatem Christi Papa sibi vindicat atgue usurpat. My­ sticum elementum, i. e. gratia, venale habetur, eamgue nundinantur Romani Pontifices, ut abunde testatur historia indulgentiarum. Ex iis, guae hucusgue exposita sunt, efficitur Ecclesias ortho­ doxas praepollentibus viribus adhuc feni. Etsi enim verum €eSÍ, eas catenis constringi a potestate taica, arod desit centrum unitatis, ilud tamen guod ipsius vita est, centrum ipsius unitatis, provincia in gua fideles cum ipso Christo coniunguntur, elementum ipsius mysticum ab assultibus et interventu potestatis civilis omnino tutum est. Vivens ipsius caelum vel intimum eius regnum nulli subicitur potestati, ac fons est vivificus sitientibus Ecclesiae membris (pp. 480—493.) His per summa capita doctrinam principis Eugenii Trubeckoj Solov'evium refellentis exposuimus. Ab ea diiudicanda abstinemus, guamvis facile sit ipsius fundamenta evertere. Ilud tamen com­ 193 memorari iuvat, Trubeckium latuisse practicismum Ecclesiae ca­ tholicae mysticismo inniti, ab eogue profluere. Ceterum, ingens sánctorum in Ecclesia catholica numerus, satis testatur fontes my­ sticismi catholici puriores et copiosiores effundere aguas guam fontes mysticismi orthodoxi. Caput XIV operis maximi mormenti est etiam ad agnoscendam vitam religiosam populi russici, et systema theocraticum Solov'evi (pp. 494—530). In eo scriptor agit de christianismi consiliis et de munere nationali imperii russici; de messianismo, et de potestate ipsius imperii; de messianismo Solov'evii et slavjanophilismo ; de hebraismo et russico messianismo. Paucis exponuntur guae So­ lov'ev, cum decreta Slavjanophilorum aestimaret, statuit. Ut hosce refelleret, theocratia apud Solovevium non exhibetur integre ut opus divinum, sed ut opus utile imperio russico. Amor patriae hic apparet, guo Solov'evius ardebat. Nimis severus mihi videtur esse scriptor, cum errores philosophiae Solov'evi dicit convenire cum erroribus tpsius amoris venerei, artissimis vinculis coniungi cum eius illusionibus eroticis. Candide fateor me nullas perspicere rationes, guibus haec innitantur falsa iudicia. Capite XV, pp. 531—585 idea theocratica Solov'evi tractatur. Theocratia, ut a Solov'evio cogitatur, est regnum divinum in ferris constitutum. Regnum Dei non est tantummodo interius in anima; sed etiam exterius in terris, et Ecclesia, guae est hoc regnum, est universalis organisatioverae vitae. Solov'evio,ut ait Tru­ beckoj, Ecclesia universalis, guae ideam theocraticam ad effectum perducit, videbatur esse Ecclesia romana. Statuendo supremum pontificatum, lesus Christus non abrogavit guidguid in aeterna civitate continebatur. Ipse unitatem internationalem, formam regendi monarchicam servavit; non Caesarem christianum, sed Caesarem hominis- Dei instituit. Roma est civitas aeterna. Rupes capitolina consecrationem accepit a Deo, facta est petra illa super guam lesus Christus suam condidit Ecclesiam. Extra Ecclesiam romanam, solum Ecclesiae nationales sunt, ut graeca, arimena; vel Ecclesiae politicae, ut russica, anglicana; vel sectae, ut calvinistae, lutheraní. Romana tantum Ecclesia negue est nationalis, negue secta ab hominibus instituta. Una est Ecclesia guae servat et firmat principium Ssocialis unitatis contra egoismum nationalem; servat et firmat principium libertatis auctoritatis spiritualis contra absolutismum potestatis civilis. Summa potestas clavium Petro eisgue gui ei succedunt concessa est potestas socialis et politica omnino necessaria. In Ecclesia una et sancta doctrina et admini­ stratio separari non gueunt. Potestas guae ad unitatem efficiendam valet in Ecclesia non est nisi potestas monarchica. Ea sublata, Ecclesia visibilis tolleretur. Seguitur romanum Pontificatum neces­ sarium esse Ecclesiae. Falsum est eum esse despoticum. ui enim veram theocratiam gerunt, potestate non utuntur c sua utilitate vel arbitrio, sed ea utuntur tanguam instrumento necessario ad as­ seguendum guod divinitus propositum est. 194

Ideam theocraticam Solovevi ea continere guae inter se pugnent, tuetur Trubeckoj. Solov'evius enim theocratiam interdum ut Jiberum foedus Dei et hominis cogitat, interdum ut constituti­ onem ecclesiastico-iuridicam, guae firmari negueat sine violentia (p. 565). Solov'eví error praecipuus et guasi fundamentalis in hoc cernitur, guod eum fugit christianismum velle, ut homo ingrediatur in regnum Dei tanguam filius, non ut mancipium. Ultimum caput operis est de amore physico et romantico apud Solov'evium (pp. 610—631). Haec, guae ex absolutissimo opere Trubeckii delibavimus, maximum ipsius operis, guod ut absolvatur, speramus mox fore, apertissime pandunt momentum. Praecipua enim capita doctrinae theologicae Solov'eví ratione ac via, systematice ac synthetice ibi exponuntur, ita ut cuilibet copia sit clarissimi illius philosophi decreta statim cognoscendi. Non omnino felix fuit scriptor in hisce decretis interdum nigro lapillo notandis, Ex ipsius tamen volumine eruitur ilustrem hunc scriptorem firmissimum amorem. religionis christianae suo animo fovere, ac vehementissime unionem Eccle­ siarum peroptare. Faxit igitur Deus, ut opus tam praeclarum mox absolvatur, doctrinam Solov'evíi magis magisgue apud Russos di­ vulgaturum. 9, Solov'evi nomine sylloge guaedam commentationum inscri­ bitur a praeclaris viris conscriptarum: Cóopnuwmneppprii o Bam­ mipb CodozBpepb. Mosaguae, 1911, pp. II3 222. Haec in ea con­ tinentur: a) Bulgakov, Auid Solov'ev philosophus de natura senserit, 1 -31; b) /vanov, De mornento Solov'eví in historia nostrae consci­ entiae religiosae, p. 32—44. Incipit haec brevis commentatio per­ pulchris verbis Solov'evi, guae enuntiavit, cum animam efflaret: Difficilis labor pro Deo! ScriptorSolov'eviumcomparat cum Dostoevskio et Leone Tolstoj ac suum tuetur principium: Eccle­ stam non habere corpus, nisi in mysterio. Ecclesiaab eo definitur mysterium amoris universalis et liberae unionis in Christo. Ob copiam et densitatem, ut ita dicaíh, speculationis phi­ losophicae, et novitatem notionum, earumague interdum obscuri­ tatem haec praeclara commentatio aegre in summam redigi potest; c) Trubeckoj, De ingenio atgue indole Solov'evi, p. 43—14. Inserta est haec commentatio operi, de guo superius explicavimus; d) Trubeckoj, De Vladimiro Solov'evio eiusgue opere, pag. 75 —95. Paucis doctrina philosophica ac theologica Solov'evi adumbratur. e) Block, Egues-monachus, p. 96—103. De ingenio moribus­ hue Solov'eví exponitur; i) Berdjaev, Discidium (upoóaema) inter Orientem atgue Occi­ dentem guomodo conscientiam religiosam Solov'eví, affecerit, pag. 104—128. Perutilis commentatio ad historiam theologiae Solov'evi. Tuetur scriptor Solov'evium universalismum in eis guae scripsit 195 suogue in animo amplexum esse, sectas aut mutationem religionum neguaguam passum esse. Inde fit, ut diiudicari bene non possít, utrum ipse catholicus sit an orthodoxus; liberalis an vetustati propitius. Ex principiis slavjanophilismi suam de messianismo russico deduxit sententiam, gui absolvendus esset unione Ecclesia­ rum. Slavjanophili Orientem amabant ut regionem guae integram fidem christianam servavisset, et Occidentem aversabantur ut hu­ ius integritatis violatorem, ut rationalismi defensorem. Solov'evius errores praecipuos Slavjanophilorum ex eorum nationalismo, ac falso de catholicismo iudicio manasse cognovit. i. Palnčervi.

Conspectus singulorum operum recentium.

Bohemica.

Dr. /osef Zavadil, Velehrady Děvín a Nitra. Příspěvek k určení polohy hlavního města velkomoravského. Magnae arces Děvín et Nitra. Ad situm capitis Magnae Moraviae defini­ endum guaedam conferuntur. Kroměříž, 1912. 89 pag. 110. Hucusgue „Velehrad“ sicuti MeyaAóroAiin Arcadia et, guod idem sonat, Mechelinburg(nuncMeklenburg) nomen proprium putabatur, novissimis vero temporibus a nonnullis viris doctis genericum esse dicitur, sedem principis regis significans. Opini­ oni huic non satís bene fundatae etiam huius libelli scriptor, gui serenissimi imperatoris et regis nostri a consiliis intimis est, se adiungens Blatengrad Koceli, Děvín (germanice Theben, hungarice Dévény) guae urbs sedes Rostislai fuisse putatur, Nitram denigue Svatopluk principis sedem velehrados (ueyaAonóA4eg)vocat, simul­ gue locos illos guattuor annalistae Fuldensis, gui hucusgue de Velehrad Moraviae oppido explicabantur, ad arcem Děvín refert. Libellum, ubi clarissimus scriptor suam opinionem profert, sol­ licite et non sine complacentia legi et studiose perscrutatus sum, sed, ut verum fatear, non me contentum reddidit. Ouae enim de situ loci Děvín totague regione in confluvio Moravae fluminis in Danubium refert, respectu guidem digna videntur esse, verum argumenta nihil dubii relinguentia non praebent ad confirmandam sententiam scriptoris, arcem Děvín saeculo nono Rostislai sedem fuisse existimantis. Ad archaeologiam provocat, guae disciplina novella est, negue firmi fixigue guidguam per eam hoc saltem tempore statui potest. Sed ne Fuldensi guidem annalistae loci, guos dixi, indubii guidguam de situ Děvín arcis tradunt. 196

Ouae enim Rudolphus ad annum 855 narrat, Ludovicum regem Rostislaum Moravorum principem ducto exercitu aggressum sine victoria rediisse, malentemadversarium firmissimo vallo munitum ad tempus dimittere, guam militum suorum damna su­ stinere, devastata magna provinciae parte revertisse Rostislaumgue eum insecutum Danubio traiecto plurima finitimorum loca prae­ dando vastavisse, (H. Pertz, Monumenta Germaniae historica, Scrip­ tores I. 369) non probant, tirmissimum illum Rostislai vallum in ipsa Danubii ripa fuisse, sed id tantum Moravorum principem in inimicorum terram non penetrasse, et solum Danubii litus locague proxima depraedatum esse. Ad annum 864 Meginhardus Fuldensis Ludovicum regem al­ teram expeditionem Moravicam molitum esse narrat. Ouam ob rem Tulnae ad Danubium cum Bulgarorum chagano foedus pe­ pigit. Mense vero Augusto Danubium fransgressus Rostislaum in arce Dovina obsedit. Aui guoniam Cum regis copiis manus conserere non auderet, effugiendi potestate sibi denegata, obsídes guales et guantos rex praeceperat, dedit fidesgue ipsi ab €0 cum optimatibus eius iurantibus facta est. (Monum. Germ.hist. I. c. 378). Clar.ssimus scriptor pag. 47 segu. ad arcem aliam annalistam respicere potuisse nist ad Děvín serio negat. Dr. Dudík (Dějiny Moravy, tom. I. pag. 87) Dris Hermenegildi Jireček sententiam secutus erat, gui ad Burgstatt in confluvio fluminum Jihlavka, Svratka, Dyje (guae Germani Iglawa, Schwarzawa, Thaya vocant) locum illum guaerebat, verum Cervinka perscrutatus hunc locum ne minimum guidem indicium invenit unde homines ibi habitasse coniceretur. Děvín ad Danubium sedem Rostislai fuisse a priore concedere non possum. Si enim historiam regnorum inspicias, nemo un­ guam regnantium in extremis finibus suae dicionis sedem řixit, ubi a finitimis populis omni tempore inguiefari potuit. Děvín arcem ad defendendam Moraviam adversus €0S, gui ab oriente et meridie veniebant, multum proficere potuisse non nego, verum Germanos in eorum adversus Moravos progressu parum impedivisse affirmo. In annalibus sic scriptum legimus: Ludovicus rex mense Au­ susto ultra Danubium cum manu valida profectus, Rastizen in auadam civitate, guae lingua gentis illius Dovina, id est puella, dicitur obsedit. lam Dr. Novotný in novissima Historia Bohemiae tom. I. pag. 310 sub linea argute cognovit, non in ipsa Danubii ripa, sed media in Moravia hanc urbem fuisse. Dein rex Danubium lumen ad Tulnam non vero etiam Moravam transgressus esse dicitur, guod fieri debuisset, si Rostislaum in Děvín ad Danubium obsidere voluisset. Insuper Dr. Zavadil ita arcem describit: Arx adiri, expugnari non potuit, e gua tamen, si belli dux eam obsidens Satis magnas copias haberet, nullum effugium esset obsessis. Ouod etiam hoc casu factum esse cognoscitur. 197

Z. rei militaris peritiam praeprimis vero tacticam Rostislai ducis minimi aestimat, putans, eum sibi suisgue omnibus in Děvín arce insidias paravisse. Negue vero Ludovicus rex Moravorum ducem in arce sua duobus fluminibus, alia vero ex parte suo exercitu inclusum impune dimisisset, sed tamdiu obsidionem pro­ duxisset, donec Rostislao potitus esset eumaue feloniae accusatum perdidisset. Non valet conclusio scriptoris, Dovinam, cuius annales Ful­ denses ad annum 864 nomen afferunt, sitam fuisse in confluvio Moravae et Danubii; eandem vero esse arcem, Cuius firmissimum vallum ad annum 855 commemorant, concedo. Non multo post (anno 869) idem Ludovicus rex iterum Ro­ stislaum sibi subicere voluit. Ouapropter tres exercilus paravit. Unum adversus Serbos Lusatios et Bohemos, gui cum illis iuncti erant, homonymus illi filius duxit. Alterum Carlmannus adversus Svatopluk Rostislai nepotem duxit. Tertii vero agminis imperium guo ipse rex Rostislaum debellare voluit, propter morbum suum Karolo fillo suo natu minimo tradidit. Ludovicus minor Serbos Bohemosgue in fugam convertit, Karl­ mannus Svatopluk principi igne et gladio multa damna paravit. Karolus vero cum ad illam ineffabilem Rastizi munitionem et omni­ bus antiguissimis dissimilem venisset, eam ne obsidere guidem ausus est sed tantum omnia moenia regionis illius jgne cremavít, et guae abscondita in silvís vel in agris defossa erant, cum suis diripuit. Tandem vastata omni regione Karolus et Karimannus fratres convenientes de victoria sibi caelilus concessa gratulati sunt. (Monum. Germ. hist. I. c. pag. 381.) Dr. Zavadil locum annalium etiam hunc de Děvín arce, guam supra commemoravimus, explicat, sed nulla affert argumenta apla ad persuadendum. Multa guidem de Děvín arce inexpugnabili loguitur, Cui similis negue in Moravia negue in Germania f1erit. A Ludovico Rostislaum anno 864, ut se illi subiceret atague cum Suis in nomen eiu3 iuraret in eadem arce coactum esse ait. At hoc anno Karolus filius eandem arcem maiore exercitu suo ne obsidere guidem ausus est. Et guamaguam Karolmannum fratrem devastata Svatopluk principis regione in auxilium advocare potult, nihil tamen praeterea molitus est. Si de Děvín arce in ipsa Da­ nubii ripa hic ageretur, novae fortificationes, ut barbara voce utar, in Germanorum oculis fieri debuissent, negue „munitio ineffabilis omnibusgue antiguissimis díssimilis“ vocari illa potuisset. Et si tale opus in ipsa Danubii ripa susceptum est, guid obstabat, guominus a vícínis Germanis impediretur? Praeterea ad annum 871. annales narrant, Svatopluk principem propter crimina, guae ipsi obiciebantur, inclusum in carcerem, sed cum nemo ea probare posset, a Karlmanno dimissum et exercitus adversus Moravos ducem constitutum esse. ui „ceteris castra metantibus urbem antiguam Rastizi ingressus est... Denigue Ba­ loarios nihil mali suspicantes et minus se observantes cum magno 198 exercitu in castris aggressus est, et multos ex €is vivos compre­ hendit, ceteris pene omnibus occisis... Ouibus auditis Karlmannus de exercitus Sui interitu nimium consternatus est et necessitate compulsus omnes obsides, gui in suo regno erant, colligi et Zu­ entibaldo reddi iussit; vixgue ipse unum virum nomine Ratbodum seminecem recepit.“ (Pertz I. c. — pag. 383). Etiam hac „antigua urbe Rastizi“ Děvín arcem scriptor significari vult, nam, ut ait, occultis colloguiis principis cum suo populo habitis comiunem in Germanorum exercitum impetum ab eo factum esse cogitari potest, gui locum oculis compertum haberet. Atgui Germanorum exercitus Danubio et Morava fluminibus traiectis in septemtrionali parte planitiei Děvínensis castra metatus est, Svatopluk autem in arcem ingressus conspiratione facta accitisgaue Nitra copiis colles Děvínenses circumivit et e sinistra parte i.petu facto Germanorum exercitum in fluvium coniecit. Posito, me hoc de eventu recte sentire, ad totam regionem, ubi Velehrad urbs aedificata erat, insulamaue, ubi Rastici antigua civitas (arx) sita erat, non frustra obsidendam, Karlmanno copiae minime suppetebant. Moravorum exercitus partim in arce insulana et in civitate, partim extra civitatem ad pugnandum paratus in Ger­ manos vehementissime invadens cladem maximam fecit, permultis in captivitatem abductis ceteri occisi sunt, iis tantum, gui mature fugam arreperant, exceptis. Z. dicit: „In fonte igitur, gui maximi est ad historiam illius aetatis Velehrad urbis Magnae Moraviae momenti, nullum prorsus vestigium est“ (pag. 59). Ad hanc obiectionem paucis iam supra respondi; tamen etiam ad troparion, guod in Michaelis Petr. Po­ godin Rupn.110-MeoozieBexii eGopnure Victor I. Grigorovič publici iuris fecit, animum legentium advertere liceaf. Troparion Cuius initium est Moravskyo zemle velengražda­ nine guondam in commentariis Brunensibus Obzor interpretatus sum et explicavi. Primo, guoniam appositum est illis slava 1 po­ hvala sěverpsky? strany (gloria et laus regionis septemtrionalis), Bezurpaje (Veligrad) legendum esse putfavi, ita, ut BO in sen­ tentia altera particula explicativa esset. Sed professorem Drem Pastrnek ea verba „Moraviae terrae magnum civem“ inter­ pretari certior factus, sententiam meam immutare debui: concessi eguidem Methodium magnum Civem per synecdochen (contentum pro continente)vocari utigue potuisse, non tamen Sine signi­ ficatione Veligradii; auctoremguippein antecedentibuseum in Veligrad sepultum esse commemoravisse necesse est, si hoc tropario sanctum metropolitam suos e sepulcro discipulos in suam ecclesiam cathedralem alta voce convocantem ob eius sedem lo­ cumgue sepulturae magnum civem (rezenrpaxzannue) appellavit. Troparion nostrum ex ultimo carmine (©ó0ý)Canonis antiguis­ simi desumptum est, in Cuius locum posteacantica, guae legendis auae Pannonicae dicuntur, originem suam debent suffecta sunt. 199

Si recte conclusi, vestigium saltem loci dormitionis atgue sepulturae sancti Methodii (simul etiam sedis ipsius) cCivitatisVe­ ligrad in antiguissimi officii eiusdem tropario certissime invení. Minime firma est ultima pars opusculi, ubí scriptor religuias sancti Clementis anno 863 in montibus Buchloviensibus in belli tumultu reconditas esse docet, guo consilio ad Drem Franciscum Přikryl,cuius auctoritas in doctrina prorsus nulla est, provocat, dicens ipsum nonnulla ex antiguis documentis et scriptis afferre, demonstrantia, sanctos apostolos in monte sancti Clementis non procul ab oppido Osvětimany monasterium regulae sancti Basilii fundavisse. Ouae tamen documenta providus scriptor (ne irrideatur?) alferre non audet. Nos urgente necessitate gualia primodocumenta producta sint, inspiciamus. Primum diploma, ad guod Přikryl provocat, est transumptum Severi episcopi Pragensis (1030—1063) anni 1062, guod in Co­ dicis diplomaticí tom. I. pag. 137, ubi esse in ipsius opusculo „Sv. Cyrill a Method v upomínkách památek starožitných na Mo­ ravě“ V Týně u Lipníka 1905 pag. 9. dicitur, minime inve­ nitur, est autem in tomo eodem CČodicispag. 32 in ad­ nofatione editoris: „Ia rmargine elusdem chartutae manu saecul XII. adnotatum est: „Consecrarunt hii sancti uiri (SS. CyriJus et Methodius) etiam capellam b. Clementis in confiniis Moravie“. Diploma vero Severi episcopi, in Cuius margine adnotatio, guam attulimus,legi perhibetur,falsis Monseanis adnumera­ tur, de auibus Vincentius Brandl (ut de aliis taceam) in Ca­ Sopis matice moravské, ročník 10 (1878) pag. 77 ef segu., de nostro vero diplomate in specie pag. 79—85 acutissime disseruit; com­ mentatio eius „Fragmenta Monseana či Zlomky Monscovy“ in­ scribitur. Si totum diploma falsum est, ne adnotatio guidem de con­ secratione capellae sancti Clementis fide digna est, praesertim cum sanctus Constantinus-Cyrillus cum Methodio fratre in Moravia docens, episcopali dignitate ad consecrandas ecclesias et capellas omnino necessaria careret. Ceterum scriptor opusculi de sanctis Cyrillo et Methodio, gui paginam non recte indicat, minime lau­ dandus videtur. Alterum documentum annales monasterii sancti Thomae Bru­ nensis esse dicit, manuscriptum per F. 33. n. 597 signatum ad annum 1358 (in adnotatione: Cod. dipl. Mor. IX. 7 addens), di­ ploma erectionis „praepositurae“ in arce et aed'bus sancti CČle­ mentis non procul ab Osvětimany a loanne marchione de dato 18. Aprilis 1357., guod per Očkonem de Vlašim episcopum verbis „[oannes marchio monasterio beate virginis Marie et sancti Thome Brunensi ordinis sancti Augustini capellam sancti Clementis pape in silvestri solitudine antiguis guidem temporibus pro €iusdem sancti reverencia fabricatam, nunc autem a multo tempore omnibus divinis officiis desolatam ... pie contulit et donavit“ confirmafum est. Ouae verba ex idiomate Bohemico in Latinum fideliter versa 200

(servata utigue et orthographia pristina et loguendi modo) minime cum Suo originali perfecte consentiunt, Dr. Přikryl annales monasterii sancti Thomae ad annum 1358, e guibus Gregorius Volný diploma confirmationis erectae per lo­ annem marchionem residentiae fratrum eremitarum depromens in suo opere Die Markgrafschaft Máhren IV. Band Hradischer Kreis pag. 177 nota 111 publici iuris fecit, commemorat, ast errat, di­ cens annales manuscriptos sub F. 33 n. 597 in archivo monasterii asservari, eosgue diploma „praepositurae“ Augustinianorum in arce et aedibus sancti Clementis per loannem marchionem de dato 18. Aprilis 1357 continere, guod utrumgue a veritate ablhorret, sicut etiam diploma erectionis de anno 1357 merum commentum Při­ krylianum est Sienim CodicemdiplomaticumMoraviae[X.pag. 7. laudatum aspicis (typotheta hic evidenter erravit, lege 73) ad calcem documenti verba „Orig. Perg.im Archive des Stiftes St. Thomas F. 33. n. 597“ invenies. His e verbis guid nisi originale documentum in archivis asservari patet? Interrogatus a me rev. dom. Philippus Pazderka ordinis sancti Augustiní respondit mihi, archivum Coe­ nobii sub F. 33. n. 597 revera documentum Cconfirmati­ onis donatae ordinií a loanne marchione capellae sancti Clementis in montibusBuchloviensibusper loan­ nem Očkonem episcopum Olomucensem de dato 18. Aprilis 1358 per litteram F. 33. n. 597 signatum asservare. Unde nec annales a Gregorio Volný productos guos eodem modo commemorat -— negue vero documentum erectionis praepositurae Augustinianorum in arce et aedificio sancti Clementis die 18. Aprilis 1357, uti Dr. Přikryl pag. 9 sui opuscuh affirmat, datum esse posse patet, et Codex diplomaticus Moraviae IX. 73 non di loma erectionis praepositurae per loannem marchionem, sed docu­ mentum confirmationis residentiae per loannem Očkonem epi­ scopum exhibet. Ut probaref, monas'erium Basilianorum non tam mature ex­ stinctum esse, Dr. Přikryl ad traditionem populi, guae hucusgue in districtu Hradištěnsí viget, de macgis (černokněžníci), gui multa scientes occulte populo benefecerunt, provocat. Ego, gui €x pro­ xima vicinia Hradiště urbis oriundus Sum, persaepe audire me meminiviros doctos Praga Bohemorum venisseguod utigue cum scientiarum universitate a Karolo IV. ibi fundata, non vero cum Basilianis cohaeret. Haec de diplomatibus, guae Dr. Přikryl affert dicta sufficiant. Sed etiam alia scripta dguaedamproducit. Primum Laurentius Jugan, parochus oppidi Osvětimany, in tabulario arcis Buchlov chronicon guoddam manuscriptum anni 1358 per C. 10. litt. K 17 signatum invenisse dicitur, ubi haec verba legantur: „Sancti Cy­ rillus et Methodius monasterium sancti Clementis fundaverunt. Monachi Basiliani fuerunt.“ Manuscriptum Přikryl ipse non vidit; posito, illud revera inveniri in Buchlov, guid probat testis tam seri temporis? 201

Dr. Přikryl deinde ad Josephum Středovský parochum in Pa­ vlovice non procul a Přerov: civitate provocat, gui rudera mona­ sterii circiter anno 170) visitaverit (pag. 10.) At initio saeculi duod+vicesimiJoannes Georgius Ignatius Středovskýin Pavlovice parochus fuit, non Josephus. Auem virum Circiter anno 1700 rudera ecclesiae sancti Clementis visitasse ille tra­ dit. Scribit enim in Sacra Moraviae historia sive vita ss. Cyrilli et Methudii Solisbaci 1710 pag. 239: „Hic Cyrillus dubiam belli metuens aleam et de sacro clenodio, sancti nimirum Clementis corpore nimium sollicitus, bona regis gratia, loco guodam inac­ cesso, montibus et silvis operto haud procul Velehradio, in vicinia illa, guae nunc sepit vetus castrum Cymburg, construere coepit ecclesiam divi CÚlemeniisnomini dicatam, in gua, si periculum ingrueret, recondi possent extra Bellonae tumultum pretiosae martyris religuiae.“ Auctorem igitur saeculi duodevicesimi ineuntis, cuius ne no­ men guidem verum scit, testem traditionis adducit, sanctum Cy­ rillum in montibus Buchloviensibus ecclesiam aedificasse, verum ne bac guidem in re ipsi fidit, nam rem aliter se habuisse narrat, uti statim cognoverimus. Denigue Dr. Přikryl Catalogi venerabilis cleri archidioecesis Olomucensis locum pag. 46 profert, ubi a nonnullis iam decenniis haec notitia ex opere Dris Volný guod Supra commemoravi hausta omni anno recusa legitur: „In eodem loco olim reperie­ batur pervetustum sacellum S. Clementis papae et martyris, ut traditur, ab ipsis Moraviae apostolis conditum, cui serioribus tem­ poribus residentia ordinis eremitarum S. Augustini monasterii Brunensis adiecta erat.“ Itague haec sunt „hausta ex antiguis documentis et scriptis, guae id guod traditur, sanctos apostolos in monte sancti Cle­ mentis, non procul ab Osvětimany in hodierna Moravia mona­ sterium ordinis Basiliani condidisse confirmant.“ (Zavadil, Vele­ hrady Děvín a Nitra pag. 106). Ex his „documentis et scriptis“ Dr. Přikryl pag. 11. Sui opusculi guod commemoravimus concludere ausus est: „Ex his cognosci potest, Rostislaum anno 863. sanctis Cyrillo et Methodio suam firmam et amp am arcem cum ecclesia aedificiisgue iam paratis ad usum ecclesiasticum tradidisse et sanctum Cyrilum hic monasterium ordinis sancti Basilii constituisse, ut hic clerus iuvenis, gu! missionibus ad ecclesiam sanctam operam daret, operi sanctorum fidei magistrorum innixus educaretur!“ Ouae Dr. Přikryl, nullaprorsus critica usus,confinxit, litteris mandavit, guaegue nemo sanae mentis homo recipere debet, haec clarissimo scriptori veri simil­ lima videntur, (Op. cit. pag. 106) guod valde mirandum est. Ut verum fatear, Vl“ parte sui opusculi omnis Suae auctoritatis in doctrina dispendium passus est, auoniam traditionibus, recte commentis, Přikrylianis fidem adhibuit 202 easgue omni prorsus fulcimento egere minime agnovit. Dr. Přikryl enim guae in suis „fontibus“ invenit, pro suo lubitu recipit vel reicit, permutans, affirmans, guae ipsi placent. Magnopere mihi arridet scriptoris coniectura, cum Svato­ pluk ducem non in antigua Rasticii urbe, de gua Meginhardus Fuldensis ad annum 871 loguitur, sed alibi, fortasse Nitrae sedem sibi elegisse conicit. Cum veritate minime convenit, guod pag. 103 legitur: Post­ guam consecratus est episcopus, per aliguot annos in Pannonia mansit Methodius, cui perpetua contentio fuit cum episcopis Ger­ manis, gui €i in hac.terra ius muneris episcopalis exercendi dene­ gabant. — Nam intra annum post suum Roma reditum e territorio, guod archiepiscopus Salisburgensis sibi arrogabat, cedere coactus ab Hermanrico episcopo Pataviensi in vincula coniectus est. Nec (pag. 103) legenda Pannonica tantum, sed dguod magis valet, authentica loannis VII. decreta testantur eum libertate orbatum et tandem anno 873 iubente summo pontifice dimissum esse. Legenda Pannonica non testatur, Methodium corpus mortui fratris Constantini-Cyrilliin monasterium ab ipso funda­ tum, guod scriptor dicit (pag. 106 n. 15), sed in mona­ sterium ipsius sub Olympo non procul ab urbe Cy­ zico constitutum transferendum cCurarevoluísse. wr. Snopek.

I. Rybák, Poučení o hlavních ctnostech. (De virtutibus cardi­ nalibus) Praha 1912. Nákladem vlastním. Pr. 2 Cor., 50 pag. Series orationum, guae huc non pertinet nisi guafenus nova auaedam afferuntur. (Nam in VIII. oratione p. 37 et 39 apologetice explicatur, unde repetenda sit inhonestas luxuriae. Exposita ea ratione, agua ob excessum (immoderato voluptatis studio), iustitia vel caritas negleguntur, guaerit de inhonestate non extrinsecus sed ex proprio fonte repetenda. Aigue reiectis aliis sententiis solum inde inhonestatem luxuriae propriam repetit, guod inhonestum sít guemguam amare summo amore sensuum, gui summo amore animi dignus non sit. Auodsi coniux sit in statu peccati, eius indignitatem suppleri dignitate Christi vel ecclesiae, Cuius vices guodammodo gerat, postguam matrimonium elevatum sít in sacra­ mentum. Praeter argumenta negativa, guibus aliae sententiae refel­ luntur*“),sensus communis affertur, guo duce ideo guaedam carmina *; Nam illud e cavendo periculo excessus sumptum sane R. non agnoscit cum dicit p. 38: „Mohl byste popříti, že stav toho, který se odává mirné smyslnosti je nebezpečnější a horší, než toho, který i této odporovati do­ vede; nebo ve skutečnosti se oba drží ve svých mezích, i ten, kdo sí myslí, že si nesmí nic dovoliti, i ten, kdo si myslí, že si může aspoň mírnou smyslnost dovoliti. Je to jako když na př. chlapci je zakázáno v zahradě, která má tři oddíly, — v jednom jablka, v druhém maliny, v třetím květiny — trhat jablka, ale květiny trhati smí. Jde však o to, zdali smí trhati také maliny; kdyby je totiž okusil, zatoužil by asi i po jablkách .“ 203 reprehendantur, guod ea, guae liceant vere amanti, in vulgus trahantur et guo ducti nondum corruptis moribus homines non voluptate sensuum suorum sed voluptatis societate, veri amoris dulcedine alliciantur. — Si haec constanter dicuntur, multa videntur sine peccato posse fieri, guae peccata esse a moralistis fere pu­ tantur. Scilicet licet concedatur, ut aliguis vero amore dignus sit, necessariam esse summam virtutem, negue eiusmodi virtutem inter homines inveniri ideogue omnia matrimonia non christiana, saltem guatenus in iis voluptas intendatur, non modo permittatur, esse aegue legi naturali contraria atgue omnem vitae societatem inter diversi sexus homines, in gua servata caritate et iustitia (velut saltem, si perpetua sit et proles renuntietur) voluptas guaeratur, licet, inguam, haec concedantur, tamen cogitatione id fingi potest guod re non est, et hoc modo in adultis cogitatio de voluptate a peccato immunis fieri poterit. Praeterea multa non luxuriae sed caritatis vel iustitiae neglectae peccata habenda erunt et ad luxuriam eo tantum modo pertinebunt, guo alia ad avaritiam pertinent, etsi hucusgue fere eorum inhonestas propria esse putabatur velut onanismi. Ouare etsi sententia R. subtilitate sua et aliarum infir­ mitate commendetur, certa haberi posse non videtur. Accedit, guod ipse R. verbis „Ideálně jest ukojení pudu ne­ boli požitek smyslný pouze dovolitelný jako koruna ideální lásky, Je to akt, na který dává právo pouze láska, nebo který je svou bytostí doplněním lásky“ p. 37 non illam rationem, guam modo exposuimus, significare bene videtur potuisse sed ab illa diversam. [llam praestatcertenominareinhonestatem sordidi amoris guam dicere inhonestatem luxuriae, guae in excessu voluptatis guo contra iustitiam vel guovis modo alio peccatur, ponenda est. lam altera haec vocari videtur posse inhonestas abusus volu­ ptatis et hoc modo explicari: Naturae intentio est caritatem consummare voluptate idgue ideo, ut confirmetur amor inter con­ iuges, gui bonus est proli et confert ad indolem utriusgue con­ iugis perficiendam. Atgui haec intentio consummationis contemnitur, si guis voluptate potitur sine caritate, guia ea re ipsa tollit in ea rationem consummationis idgue et in se et in complice. Ergo agit contra talem intentionem naturae, guam neglegi non liceat agitgue contra eam ita, ut damnum restitui iam nullo modo possit. Et gui saepius ita agit, magis tollit etiam illud extraordinarii, guod ettam post primum huiusmodi peccatum in consummatione matri­ moniali remanebat. [tague colligitur hinc inhonestas voluptatis extra firmam coniunctionem (guae tamen non esí necessario matrimonium, cum ea ratio ad improbandum consortium coniugum prolem ex­ cludentium non valeat) et extra firmum propositum matrimonium numguam contrahendi (guod gui habet, ad eum haec ratio abusus voluptatis solum ratione scandali vel cooperationis pertinere vi­ detur posse). Hac sententia de vi consummationis matrimonii ex­ plicari potest videri etiam discrimen inter matrimonium ratum et consummatum, guod a Graecis theologis ignoratur nec facile 204 a rei natura posse repeti videtur (cf. SI. I. th. 1 9). Contra hanc rattonem abusus voluptatis obici potest naturam ipsam polluti­ one involuntaria illis bonis obtinendis obesse. Sed etsi a recta rattone alienum non est, eiusmodi rem permittere, dummodo ne voluptas intendatur, tamen eam appetere ab ea alienum esse potest. Praeterea contra eam afferri potest a pari esse concludendum, eiusdem generis peccatum esse, si guis pulchritudinem faciei vo­ luntarie tollat, guae inhonestas fere agnosci non videatur; nam eodem modo bono prolis amorigue coniugum eam prodesse videri idgue ex naturae intentione. Sed auctori rationis ipsi relinguamus, ut si placeat eam defendat vel aliter explicet ac nobis explicanda visa est. In IX. oratione, guae appendicis instar videtur addita esse, copiose explicatur notio veritatis et veracitatis; gua explicata (ita, ut restrictionis rationí usuigue vix videatur relingui locus) scriptor probare conatur libros sacros ab omni errore esse liberos, guippe cum veritas In iis ea tantum guaerenda sit, guae infirmitatis nostrae mentis habita ratione intendi potuerit vel intenta sit. Exemplum affertur parentum liberos vario modo — nobis falso, illis vero guia captui eorum accommodato — monentium, ut mala caveant. Deum solum ea, guae aliguo modo ad religionem referantur, ho­ mines docere voluisse, alia (psalmos guogue?) solum ludaeos, alia omnes. Ubi igitur solum moribus commendandis detur opera, ibi fabulas (guo etiam liber lob revocatur) eodem modo esse aptas atgue veram historiam ef argumenta „ad hominem“ aegue apta ac semper valentia (p. 43). Patres, cum fabulas pro historiis haberent, errare potuisse, Cum guaestio haec non sit posita in revelatione. Nonne tum concludendum est: „ecclesia catholica ipsa profitetur se non esse ab errore immunem nisi in rebus fidei aut morum decernendis; guae igitur praeterea in sacris libris contine­ antur, nulla auctoritate ab errore immuni explicari posse, ergo inspirationem eorum fine carere“ — negandamagne esse? (Justus, das Christenthum p. 171). Hac ratione multa facile solvuntur, dubito tamen an omnes difficultates tollantur; tollerentur, si inspi­ rationis notio ad rerum revelatarum humanam narrationem revo­ caretur, sed num haec sola ratio sufficit ad talem sententiam probandam? Verum est e concilii Vaticani decreto (s. III c. 2; Den­ zinger!" 1636) effici solum inspirationem ultra res fidei morumgue pressius intellectas ita extendi, ut moraliter libri integri cum par­ tibus suis omnibus inspirati, sint, etiainsí inspiratio se ad minima guaegue non porrigat; negue a Leone XII aut a Pio X errorem omnem exclusum esse declaratum est (cf. Straub, De ecclesia Il p. 216—7 n. 863) Verum' item est ecclesiam infallibiliter inter­ pretari posse ea, gůrae velut data opera, non obiter in libris sacris posita sunt: guae sunt summa omnis libri et omnis partis longioris hbri et omnis sententia libri, guae etiam per se sola ad libri finem, sanctitatem hominum in fide vel moribus promovendam conferat (ibid. p. 242 n. 874). Sed ecclesia etiam id infallibiliter 205 docere potest, Sine guo tutela efficax inspirationis esse neduit (ibid. p. 249 n. 881). Ex 1is, guae obiter tantum cCommemorantur, notentur haec: P. 30. R. consentire cum iis videtur, gui priscam ecclesiae artem a falso pudore liberam renovari Cupiunt nec Salomes saltatione (St. Zeno Veronae etc.) aut primorum parentum nuditate (San Marco Venetiis 1213 etc.) offenduntur, ut E. Bredt, Sittliche oder unsittiche Kunst. Můnchen 1911 aliigue. Oua in re certe multa distinguenda sunt. — P. 38 ratio affertur, dgua explicari possit, cur suicidium et sui mutilatio et cur procuratio abortus sit inho­ nesta: debere nos Dei donis uti donec aeguam- vel maiorem Dei oloriam cum eorum renuntiatione coniungi constet. R. difficultatem videtur sensisse in defendenda sententia eorum, gui simpliciter negant hominem a Deo accepisse ius vita aliisgue donis non utendi. Sed, ut ipse rem enuntiat, nimium videtur probare. Ceterum in exponendis casuistarum modovirtutibus (maxime prudentiae) haud scio an paucos habuerit auctores, guos segueretur. Laudare alia praeclara, guae in libro R. gui de munere suo egregie sentit (p. 9, 46) inveniuntur, ab instituto nostro alienum est. Mendorum plenus est (Eále, appriorní etc) negue peccata in gram­ maticam desunt (nepoví 3 pl. etc.), guod mirum non est, Cum non sit ab ipso R. editus, sed ab aliguo ex iis, gui orationes elus audierant. I. Kreanrář.

Russica.

Ep. Mihail Ha35 eBanrezieum.* (Nad evangeliem..Super evan­ gelio. Poltava 1911. 150 r. (venit apud bibliopolam G. I. Markevič, Poltava, bulvar Kotljarevskago et al.) Liber hic totus duabus constat partibus: vita episcopi (antea archimandritae) Michaelis (antea Michaelis Gribanovskii) scripta ab A. L. (p. 1—-136) et XXXII capitibus, dguibus singulis evange­ lhorum locus explanatur (p. 1 -257). In his sententiae exponuntur, guae et in se et ratione originis dignae nobis videbantur, guas n commentariis nostris Ccommemoraremus. Loci evangeliorum, gui considerantur, certe a difficultatibus alieni non sunt, negue exiguum momentum jis tribuendum est. C. I. Credendi donum in nobis modo uberius modo parcius sentimus; penes Deum est unicuigue modum definire. Hoc dono utendum a nobis est, sicut agricola pluvia utitur. — Regeneratio per gratiam necessaria est ad Christi mandata servanda; sine Spi­ ritus s. auxilio renovantis nostram naturam nihil in hac re pro­ ficiemus. (Lc. 17, 5). II. Ideo nunc plurimi homines in dies magis servi evadunt externarum vitae condicionum, certaminis de cibo, auctoritate etc., Acta Academiae Velehradensis. 14 206 aguod viribus naturae freti vím regenerationis Spiritus s. neglegunt. Eo res pervenerunt, ut ne cogitari guidem posse perfecta nostra regeneratio nobis videatur. Nullum mali remedium est — negue doctrina negue cultus atgue humanitas — praeter novum semen recentis vitae. Ideo Christus venit, ut Spiritu s. nobis misso novam vitam nobis daret; hoc muneris sui praecípuum opus duxit ipse Dominus. Cum Deus nos hortatur, ut regeneremur, Deo adiuvante ag­ gredi debemus ad novam vitam incohandam. Omni cordis et mentis nostrae libertate gratiae regenerationis nobis donatae dabimus operam. Semper memores erimus, nos esse novam creaturam in Christo et ideo in omnibus rebus secundum voluntatem Dei, se­ cundum homíinem renovatum nos geremus; maxime vero spem nostram in Dei auxilium, in Spiritus s. gratiam, guae nos rege­ nerat, et fontem novarum virium continuo nobis largitur, trans­ feremus. Mague duplex res poscitur: regeneratio ipsa et cogiiatio de hoc facto tamauam principium honeste agendi; accedunt sua sponte hinc novae vires (ipsa guogue dona? an vires naturales gratia regenerationis excitatae ?), illinc vita conveniens homini regenerato. IH. Distinguenda est pars naturae physica et ea, guae sen­ sibus percipitur, a parte sublimiore, saltem aegue vera, sed ea, guae conspici non possit, guae trans phaenomena est. In hac guidem re viri docti catholici cum scriptore consentiunt. Sed si­ mili modo etiam homines putat exterius segui cupidinem, veriorem autem esse mundum amoris et convenientiae in animis hominum etiam malorum. Hac ratione illud Lc 17, 21 (regnum Dei est intra vos) explicatur. VI. In bonis operibus, velut in eleemosyna danda, non id potissimum intendere debemus iuvare hominem sed gratificari Deo; huc trahitur Mt. 6, 1—4. X. Non scrutatione mentis, sed fiducia cordis pervenitur ad Christum. AI. [erra praeteribit in crassa materialitate Sua, sed ius formae vitae, guae aeternae pulchritudinis divinae speculum sunt, manebunt, ut Domini gloriam flore innovato maiore et modo et concentu etiam augeant... Dum materiae formas amamus, non Tes caducas, praetereuntes amamus, sed aeternum Dei donum, auocum vinculis eiusdem manus efficientis coniungimur. — Itague Scriptor caecus videtur essé ad videnda ea, guae in natura rerum abhorrent ab integritate operis divini, negue distinguit formam naturae aeternam a caduca, pro hominis condicione praetereunte procreata. : XI. Auomodo Spiritus s. operetur in nobis. Adventus Spi­ ritus s. (lo. 16, 13) est spiratio Spiritus s. in spiritu hominis €i simili. Mittitur libere et recipitur libere i. e. recipitur proprietate naturae animi et eorum, guae historia et condicio elus vitae ferunf, servata. Deus neglegere potest particularia et non necessaria ho­ 207 minis, sed natura et indoles eius vi divina absorberi non debet. Distinguendus est nobis cum ecclesia spiritus hominis ab anima hominis. Spiritus hominis libere subici potest efficientiae Spiritus s.; sed cognitio notionalis et enuntiatio verbalis ex ea condicione pendent, ad guam vita animae pervenit. Propterea in omnibus libris inspiratis guaedam propria scriptorum eorumgue temporum inveniuntur. Verum spiritus hominis spirans ví divina etiam vires animi attingit, mundans, confirmans, illuminans, perficiens cor et voluntatem et mentem et linguam. Spiritus s. est revelare nobis omnem veritatem: praesentem — nam solum ea videmus, guae cor nostrum vult et credimus ea vere esse, guae vera esse volumus; negue ea videmus, guae vera sunt in se et coram Deo; —- praeteritam — negue enim huius veram imaginem in nobis retinere possumus negue vestigia Dei in ea videmus; — futuram; guae praesentí condicione iam continetur: nam et mundus a Deo aversus legibus fortunae suae progreditur et divinus mundus libertatis et boni secundum leges morales intestinas immutabiliter procedit. His certe cognitio rerum liberarum futurarum aliter explicatur a scriptore atgue a theologis nostris; dguid de libertate arbitrii sentiat, manifestum non est. XIII. Evangelia scripta non sunt a chronistis vel rerum scripto­ ribus, sed ab hominibus, guorum voluntates cum voluntate Dei id unum de homine cupientis, ut regeneretur in Christo et ita salvetur, coaluerunt. Non memoriam rerum subiectivam sed aeterna Dei monita referunt. Ouapropter verbum divinum est vívum et aeternum et est semen incorruptibiie, ex guo nostra regeneratio oritur (1 Petr 1, 23). XIV.Cur scrutatio scripturae sacrae nostrae aetatis viros doctos potius a Christo avertit guam ad eum convertit, sicut pharisae­ orum studia scripturae, guos, ut scripturas scrutarentur, Christus admonuit (Io. 5, 39)? Libri sacri dati non Sunt nisi fidei et ca­ ritati ecclesiae; non sunt monumenta historica sicut alia, ad guae iudicanda homo accedere possit extrinsecus, stans extra ecclesiam. Cavendum est etiam, ne exegetae nostri viam huiusmodí criticorum seguantur nisi ad defendendum. Non est eventus in rerum me­ moria, de guo dubitari non possit, cum ad Ssingula descenditur. Nos in legendis et interpretandis libris sacris ecclesitam segui debemus. XV. ui in Christo vivit, in eo omnia inspirata esse debent, omnia manare debent e Spiritu s. Sed inspiratio efficax est pro animi dispositione. Maxime postulatur, ne in animo sit chaos, sententiarum plena incertitudo, affectionum levitas, infirmitas vo­ luntatis. Optime parati erant animi ludaeorum, tot saecula religione culti, etst nonnulli auctoritate legis peritorum et pharisaecorum ducti in partem pravam deflectebant. Sed etiam ethnici ilius iemporis bene dispositi erant; tamen ad plene interpretandam Spiritus S. vocem idoneí non erant. Ouapropter nonnulla propria, nonnum­ 14* 208 guam minus accurata vel etiam a revelatione aliena apud posteri­ ores occurrunt. Discernere plenam et puram Spiritus s. lucem a radiis reflexislam erat universae ecclesiae, cuius personamgerebant, gui synodis intererant (sud'eju javljaetsja uže vselenskij golos vsej Cerkvi v eja cělom, v licě eja predstavitelej na soborah). Tempore procedente ob verae dispositionis animorum inopiam tutum iam non erat inspirationi personali confidere. Oua de causa traditio historica vivae vocis Spiritus s. locum obtinuit, id guod ipsafide­ lium conscientia poscebaf, gui discrimen inter se et primos, gui regenerationis compotes facti erant, perspexerant. Hoc modo edu­ catio christiana naturam historicam nacta atgue externae auctoritati ecclesiae subiecta est. Hoc omnino conveniebat in educatione na­ tionum infirmarum necdum infrinsecus constitutarum (ne ustanoviv­ Šihsja vnutrenno). Sed lex aliam vím habere non debebat nisi ut educaretet duceret ad vitam Spiritus s. ecclesiaecon­ cessam. Verum educatio haec novarum nationum perfecta non est ab ecclesia universa, et ecelesiae particulares in ipsa educatione guaedam particularia iusto magis inculcarunt et aliena addiderunt. Roma propria guaedam induxit et addito cultu civili et externa vi regnare coepit externa auctoritate. Haec via non erat via ad libertatem vitae Spiritus s., ad plenam regenerationem nationum, auae educabantur, ad id, ut essent nationes Dei, participes vitae Christi et insprata eius exempla seu exhibitores (vyraziteljami). Auo factum est, ut nationes aut in via externae oboedientiae erga Romam aut in via externae seditionis adversus eam manerent. Russorum populus satis Ssuusfuit in progressu; efsi clerus ea auctoritate non fuit, ut nationis massam ad disciplinam redigeret, tamen ipse populus, spiritualis infirmitatis Suae memor, semper huic auctoritati constituendae studebat: unde orta est et exterioris disciplinae ecclesiasticae infirmitas et nationis ad externas tradi­ tiones et decreta, ad litteram et ritum ecclesiae etiam adversus potestatem „centralem“ (velut a palaeodoxis) propensio. Russiae est disponere animos, ut gratia Dei omnes condiciones necessarias ad libertatem sanctae inspirationis in Christo gigaendam inveniaf. Ouae libertas et vita in Christo non poterit esse nisi post longam animorum in Spiritu vere christiano et ecclesiastico educationem. Tum demum exsistere poterit natio Dei Novi Testamenti. XVI. Cum guaeritur sitne Deus, animus iam vita decedit; haec aguaestio est artis, non vitae. Et singuli homines et nationes, guam­ diu vivunt et iuvenes sunt, semper alicuius numinis potestati sub­ iciuntur; et guo guisgue vegetior ingenio et viribus est, €0 po­ tentiorem et sublimiorem seguitur vim et eo felicius vita eius progreditur. Itague vita eligendos tantum proponit deos, numguam aguaerit sitne deus. Vita enim est motus, motus est ad aliguid, haec regio motus definitur aligua vi, vis autem haec est vitae deus. Et cum vita variis obnoxia sit viribus, etiam inter se repugnantibus, vita vel ad diversa distrahitur vel enervata nec huc negue illuc jam nititur, sed in levibus affectionibus, contemplatione, dubita­ 209 tionibus versatur, nisi vis illa omnia, guaecumaue ad vitam mo­ mentum afferunt, regit vitamaguead continuam convenientiam ducit. Ut huic rei mederetur Christus vim Spiritus sancti in terram at­ tulit et omnes invitat, ut eam experiantur atgue seguantur; ipse testatur eam ducere ad vitam aeternam. Sed solum ii, gui Sunt ex veritate (lo. 18, 37) i. e., in dguibus tantum vigoris spiritus conservatum est, ut vim Spiritus Christi recipiant, in guibus Su­ perest vitae „instinctus“ et desiderium eam integre et continuo explicandi, eo perveniunt. Aui guaerunt sitne Deus, idonei iam non sunt. XVI. Oui Christum seguebantur, eum testantem Deum esse Spiritum (lo. 4, 24) nihil aliud facere cognoscebaní, nisi agnoscere illam vim veram et invictam Spiritus Christi, guam ipsi in spiritu Suo receperunt, guae €0s regeneravit, per e0s omnia vicfuram et immutaturam, vim personalem, vivam, liberam. Sed cum copia illa interioris vigoris, guam Christi persona excitaverat, praeter­ iisset, homo naturae desideria secutus paulatim in eius potestatem veniebat. Nam natura viresgue eius regnaverant sine hominis in­ dustria vel auxilio; verum vím Spiritus divini Suo spiritu šentire, corde eius iura agnoscere, dona eius Sua facere non possunt ho­ mines nisi libera virtute, guantum secum ipsi certant segue vin­ cunt, id guod difficile est ac naturae nostrae pravitati contrarium. Itague, cum naturam deum esse concedere iam non posset, ad novum autem deum propius accedere in provincia caritatis spiri­ tualis et libertatis atgue eius vim Suam facere eumgue Deum re, non nomíne tantum, facere difficile esset, homo arte vel ratione Deum-Spiritum caput suum agnoscebat, mente eum venerabatur, sed re usugue in naturae potestatem redactus est, Cuius iura ra­ tione non tuebatur. Hoc modo Deus noster est cogitantium tantum (liš ideja, mysl, inogda prosto daže zvuk). Vis Spiritus non datur nisi libertati; sed ubi est haec libertas? Desiderant eam solum ii, guorum vita legibus mundi exterioris et inferioris contusa est, homines magna ex parte „rudes“; sed homines culti ut liberentur a dominio naturae, desiderare non videntur. Propterea vera vis Spiritus deficit; non sentimus eam, non credimus confidimusgue eam esse; in vita vix apparet. Ouod Christus dixit caritate et sanctitate Spiritus omnia victum iri, num re experimur? Infirmus est in nobis spiritus caritatis, inanis. Deos antiguos abiecimus, sed Deo novo, gui est Spiritus et adorandus in spiritu (lo. 4, 24), in spiritu aram nondum exstruximus. XVII. Multi, gui sincere ad Christum videntur tendere, a dubitattonibus liberari non possunt. Temporum iniguifatem con­ gueruntur, guae credendi difficultatem magnopere auxerint. Non concedit id scriptor, sed aliunde difficultatem repetens ait nos, etiamsí Christi tempore fuissemus, credituros fuisse eumaguesecu­ turos non Secus ac nunc credamus eumgue seguamur -—efsí aliis rationibus nunc ducamur ac tum ducti essemus. (Auae tamen non ita premenda videntur esse, ut liberum arbitrium his negari appa­ 210 reat). Nam cum rationes segui videmur, e rationibus dumtaxat eligimus eas, guibus illud probemus, guod iam in nostro libero spiritu decretum est. Itague prout spiritus noster libera industria profecit, credendo ad Christum accedimus. Ut credamus, non ex­ trinsecus dubitationes nostrae repetendae sunt, sed introrsum mentis acies convertenda est; guod si fecerimus aliunde periculum imminere invenerimus, ut ei ocCurramus animum inducemus, ad credendum perveniemus. Christus dicit: Spiritus vivificat. verba, auae loguor vobis, spiritus sunt (lo. 6, 63) i. e. intrate in Spiritum, in integram regionem vitae spiritualís, sine ullis rationibus ex his cilumis rebus haustis et intellegetis me et credetis. Hoc modo lo. ©, 26 ss. scriptor interpretatur. XIX. Non credit, nisi guem Pater traxit ad Christum (Io. 6, 41); s2d Pater trahit eum, gui se ipse disposuit; itague credere non est res diviní arbitrii. Ceterum non trahimur vi guemadmodum ille, gui ut traherefur, guo ipse venire non posset, impetravit, libere trahitur. Sed vel ideo Dominus ad salvandum genus hu­ manum viam mortis in cruce elegit, ne libertatem humanam tolle­ ret, ne vim hominibus inferret, sed ut corda eorum moveret vi morali, spirituali. Comparatur tractio ferri magnetica cum tracticne Patris: non Sumus idonei gui trahamur, nisi vires nostras singuli in unum colligimus; guo longius a Deo discedimus, guo plures sententias, affectiones, desideria inter Deum et nos ponimus, €0 minus trahimur. XX. Ecclesia non est democratice constituta, sed potestas concilii manat ex potestate a Christo apostolis data. XXI. Vita ecclesiae aligua ratione similis est vitae Christi. Magni momenti in hac dics fuit, guo Christus ea exposSuit, guae apud Io. VÍ. leguntur. Antea copiis plebis cinctus aperte docebat et medebatur (cf. p. 130); ex eo die discipulis electis solis utebatur eosgue instruebat. Beneficiis christianae religionis adductae gentes ecclesiae nascentis agmina auxerunt; Romae studium ortum est eos, gui Christo succedebant, potestate hulus mundi ornandi ut bac ratione felicitati suae consulerent; Romani episcopi vehementer cupientes Christi munere in terra fungi, cum potestati eius spiri­ tuali non satis fiderent, per errorem eius nomine regnare coeperunt in terris. Multa guidem hac nocte moliti sunt, sed undae deside­ riorum humanorum €0S operiebant. Cumgue mane nationes desi­ derio felicitatis no1 expleto cognoscerent, Spiritum Christi, gui mundum renovavit, secum non esse, Christum evanuisse, omne vitae genus liberari coeptum est ab auctoritate papae: fides, do­ ctrina, ars, res publica. Cum vero ecclesia, guae verum Christi Spiritum servavit, universo orbi Christi de mystica et mere spiri­ tuali personae Suae vi orationes enuntiaverit, iterum non intelle­ gentur et Christus solum cum electis manebit. XXII 37 paginis explicatur lo 6, 45. Aródoxe (dtdaztoi) ad rationem, navěávo (uaSáv) referendum est ad usum, guemadmo­ dum etiam Col 1, 6- 7. Possumus a Deo instrui, copia credendi 211 potest esse magna, et tamen potest non credi. Accedere debet hominis libertas, guae primum cernitur in €0, guod in veritate cognoscenda vocem ipsius Dei audimus. Audiri non potest, guo­ cum non est usus, in Culus verbis et sententiis viva eius persona non sentitur. Auodsi audiendus est Deus in cognitione veritatis, debemus eum in ea sentire, et ut ita dicam €ius vivam personam intra eam proicere. Ad hoc necesse est conscientiam nostram in unum conferri seu colligi („concentrari“) idgue multo magis guam ad percipiendum in aliguo verum „interiorem“ hominem. Huius rei copia imprimis hoc tempore impeditur, guo omnis animorum insti­ tutio accommodata videtur esse ad disponendos e0s ad hypnotismi et suggestionis experimenta, nempe ad conscientiam dispergendam. Ouapropter primus gradus liberi spiritus nostri in ascendendo in regiam suam regionem, ubi ad Christum accedere possit, est liberam conservare conscientiam a vitio dispersionis et diffusionis ac vires elus Contra guaevis impedimenta augere, ut apta evadat ad audiendum Deum. Sed guomodo vivum Deum audire possu­ mus, cun particularia tantum inter se non cohaerentia nobis obvia sint, ex guibus nihil, guod vívum aut unum sit, componere pos­ simus? Christus dicit: omnis gui audit rov natéoa, venit ad me. Itague non ignotum guendam Deum ut audiamus studere debemus conscientia nostra libere in unum collecta, sed eundem Patrem, Cuius „feci“ iam in intimo spiritu nostro scriptum est. Deum ex­ trinsecus solum ideo percipere possumus, guod eum, ut Patrem, intus habemus. Deum, gui ignotus nobis sit numguam cognoscere vel sentire possumus. A spiritu nostro cognosci non potest nisi Pater, guem novit et gui eum genu't. Extrinsecus Deus audiri non potest, nisi intus in animo ipso audiatur. Itague in animum nostrum consideratio nostra convertenda est, a gua externis rebus sevocari non debemus. Sed mundus hominis intestinus amplus est; negue conversio menfis in animum nostrum guidguam valet, nisi asseguimur id guod intendimus; conversio illa debet esse conversio conscientiae integrae, non dispersae; sj sola ratio €0 convertitur, nihil nisi inanis eventuum interiorum cognitio seguitur; si affectione tantum immergimur, mysticismus obscurus oritur; Si voluntatem €0 dirigimus, stoicismus et rigorismus nascuntur. Haec omnia a vero aberrant negue ad Deum vivum perducere gueunt. Perducit eo sensus ille, guo filios nos sentimus, coniunctus cum singulari solacio animi reducis in patriam ex diuturnis erroribus ef malis; guo in sensu ita universa nostra natura spiritualis mo­ vetur, ut errari in €0 non possit: haec vere est vox Patris. Ouam vocem gui audierit, i5 eius litteras non solum intra Se inveniet, sed etiam extra. In omnibus rebus-——,in omni lege, in omni flore Patris vivi vocem audiet; veritatis cogni.io iam non inanis rerum particularium negue arduum Studium cognoscendí in iis Deum ignotum, sed animi vehemens nisus, guo carissima lineamenta sonosgue Parentis sui dignoscere conatur. Hic est alter gradus in via ad Christum. DB jed 6)

Tum necesse est hanc Patris perceptionem summa industria colere (uador), ut guam saepissime audiatur Pater intra et extra et copia detur fruendi eius vocibus atgue voluntas haec prose­ guatur. Si usguam necessaria est industria in animadvertendo, certe necessaria est in animadvertenda voce Patris. Notum est sonos vel alia, guae animadvertimus, augeri posse studio ea percipiendi; guo eventus stigmatizationis aliague pertinent. Ouod studium si in par­ ticularem rem vel in rei partem convertitur, monoideismi morbus oritur; verum summa in percipienda viva Patris voce intentio est plena libertatis spiritus virtus et plena dispersionis victoria. Haec omnia psychologice explicantur ac psychiatricis exemplis lustrantur. XXIII Notio redemptionis paucis explicatur (Mt. 20, 28). Christus peccata nostra in se suscepit, non formaliter-iuridice, negue subiective-moraliter (acsi suo exemplo tantum nos ad paenitendum et patiendum movere voluisset) sed „vitaliter“. On v strogom smyslč slova Iskupitel mira, tak kak prinimaet na Sebja vsju jažesť mirovago grčha i ozloblenija. Homo viam aversionis a Deo ingrediendo vitae Suae progressum in saecula sibi definivit. Vita hominis lapsi progressus mali ac poenae evasit; hoc modo homini, cuius natura Dei similis aeterna esse debebat, aeterna imminebat pernicies, i. e aeterna via ad interitum sine spe interitus absoluti. Salvari aliter non poterat homo nisi catenae huic causarum eť eventuum alfera aegue magna, dua illa vinceretur, tolleretur, opposita. Ita Christus factus est fons nostrae regenerationis. Hominum egoismus et malignitas eius passionis crucisgue causa fuit, sed ex hac potissimum re vis manat re­ generans nos. A mortuis redux mortem vincit, amore iustitiam Dei contegit. XXIV. Explicans 1 Cor. 8, 5—6 (multos esse deos) scriptor docet guemvis hominem, aui aliguid velit, aliguem deum habere, sive ventrem, sive aurum, sive veritatem, sive alium — usSu,efsi non ratione. XXVII. Explicatur Io. 12, 28—29; non vulgo miracula fiunt, cui essent pro ludo, sed iis, a guibus vera miraculi vis cognosci poiest. XXVIII.Explanatur Christi de divortio sententia; nihil docebat nisi adulterii peccatum comrmitti, guocumgue modo coniuges inter se separentur. GAuaestionem iuridicam de vi pacti violafi, dgua guaeritur maneatne pactum an sublatum sit, Christus non tetigit. XXX. Explicatur Lc. 17, 20—37: Pharisaeis interrogantibus, auando et ubi nova vita, regnum Dei futurum sit, Christus re­ spondet: guando vobis placebit; initium intra vos capiat necesse est. Respondens vero discipulis tacentibus, in guibus jam novae vitae origo incohata erat, iam de regno perfecte constituto seu de illius initii fastigio loguens tum id futurum esse dicit et ibi, cum ef ubi ad id interior vitae- humanae processus perduxerit; aguem processum e libertate hominis pendere. 213

XXXL.Satis copiose explicatur miraculum V panium et eundi super aguam (Mf. 14, 13—33; Mc. 6, 31—52; Lc. 9, 10—17; lo. 6, 1—22). Tertium Pascha (ipsum diem Paschae proximum significari maxime ex loco, guo apud Io. commemoratur, colligitur) Christus non Hierosolymis sed per miraculum in Galilaea celebra­ turus (ubi enim ipse est, ibi Hierosolyma), in fines Philippi se­ cessit. Vectus erat una cum apostolis, egressus est in litus ad Bethsaida et in locum desertum proficiscebatur; apostoli autem versus septemtriones vehebantur et ad Kapharnaum navem ap­ pulerunt. Cum apostoli in litus egressi essent, vulgus iam aderat zal ovvřAídovmooc Aůróv (guae verba testis esse apparet). In nar­ ratione huius eventus Mt. consilium ipsius Domini ante oculos habet, Marcus Petri e regione Nazareth reversi desiderium gui­ escendi, Ioannes complere tantum studet omissa; sed versu 22 ipse guogue testem se praebet eorum, guae ceteri narraverunt. — Egressus e loco deserto lesus multitudinem vidit advenarum, inter guos nonnulli guogue aposioli (Andreas, Philippus, Ioannes) erant. Postea, cum advesperasceret, etiam Mt. et Petrus ad Do­ minum profecti sunt, et, Cum advenissent, rogaverunt, ut vulgus dimitteret. Ouae Christus cum Philippo et Andrea locutus erat, ignorabant. Lc. in narrando eventu ut rerum scriptor rei caput exponit omissis lis, guae singulorum testium propria erant. Ve­ spere discipuli ad lacum iverunt et Christus e0s navem conscen­ dere coegit (Mt. 14, 22; Mc. 6, 45), cuius rei ratio solum apud Io. explicalur; animadverterant enim parari a Vuigo rem, a gua abesse nolebant. Apostoli fortasse ad Bethsaida navigabant, lo­ annes consilium Domini haud scio an significaverit. Idem Do­ minum venturum exspectabat (Io. 6, 17)sive consilium €ius noverat, sive rem praesentiebat. Petri virtus, gua ceteris praestabat, apud Mc. silentio praetermittitur (sicut 8, 29—33 coll. Mt. 16, 10—23). Christi adventu navis, guam ventus ad meridiem pellebat, mox dyéveto dnů tis vs ——Gennesaret — eig )v dnřvov (lo. 6, 21), zci no00mwouiobnocav. (Mt. 14, 53). Ultimo capite [XXXII] nuntii de Christi resurrectione inter se componuntur (Mt. 28, 1—10; Mc. 16, 1—11; Lc. 24, 1—-12; Io. 20, 1—18); gui conatus modeste proponitur. Io. igitur Mariae Magdalenae memoriam refert; Mt. alterius Mariae — Matris Do­ mini; Lc. [oannae, Mc. Mariae lacobi. Maria Magdalena cum aliis mulieribus erat anteguam et postguam certior facta est Christum Surrexisse. Ouando sola fuisset, guando cum aliis, non narrarunt mulieres, guia de se ipsis apostolos docere earum non intererat. Mulieres Galilaeae, guae anteguam lapis advolutus est, a sepulcro secesserant (Lc. 23, 55) guaegue sub Petri tutela videntur fuisse in domo Mariae, matris Marci (Act. 12, 1:—17), ubi cena ultima Christi forsitan fuerit, eodem die emendi atomata copiam habu­ erunt (Lc. 23, 56); aliae, guae apud loannemvidentur habitavisse, seorsum a Petro (lo. 20, 2: srpós, zr06:) postridie vespere ad se­ pulcrum profectae sunt, unde Maria Magdalena sola (altera enim 214

Maria vídetur mansisse et testis terrae motus et angeli lapidem revolventis fuisse et prima Christum conspexisse, de gua re mo­ deste tacuit, nihil narrans nisi visum esse a mulieribus angelum: Mt. 28, 5—7) reversa sťatim cum mulieribus aliis aromata emit; mane autem eae mulieres ad sepulcrum iverunt, ut corpus Christi ungerent; sed ante eas oxotTiac čtu odone — Vvenerat Maria Magdalena. Mediae inter Mariam Magdalenam et illas venerunt mulieres Galilaeae (loanna et ceterae), ante solis ortum; harum nomine dicere videtur Maria Magdalena odx ořóanev (Io. 20, 2); ipsis serius pervenientibus tamen duo angeli apparuerunt; Petrus et loannes cum Magdalena ad sepulzrum properant ire et re visa revertuntur; Magdalena autem manet et Christum conspicit. In­ terim mulieres venerant, aguae luce orta exierant — inter eas Maria mater Domini, Maria lacobi, Maria Salome; iis angelus apparuit (Mt. 28, 5—7; Mc. 16, 0—7); a sepulcro Maria [acobi ad Petrum iba, ceteiis, guae ad loannem revertebantur, Christus apparuit. Maria lacobi et Maria Magdalena, cum in domum Petri venissent, a mulieribus Galilaeis audierunt, guae viderant et per­ ceperant, negue ausae sunt narrare guae ipsae praeterea audierant vel conspexerant, anteguam undecim soli adessent. Itague loci evangelistarum hoc modo componendi videntur esse: Mt. 28, 1; Mc. 16, 1; Mt. 28, 2-—4; lo. 20, 1—3; Lc. 24, 1—9; lo. 20, 4—10; Io. 20, 11—18; Mc. 16, 1—8 — Mt. 28, 3—8; Mt. 28, 9—10; Lc. 24, 9—12; Mc. 16, 8—1II1. In extremo capite explicatur, cur Magdalena mulieribus Ga­ Ilaeis obvia facta non sit negue Petrus et Ioannes Mariam [acobi et Salome offenderint. A Spaldák. A. L. Pogodin, Wcropia bynrapiu. (Istorija Bulgarii). Historia Bulgariae. Petropoli 1910. Pars „Historiae Europae mediae ef novae aetatis,“ guae dirigentibus N. I Karčcev et I. V. Lu­ čickij opus in lucem editur. Ex libro, gui historiam Bulgariae ab a. 679 usague ad nostra tempora (De historia Bulgariae a primo initio usgue ad a. 679 in 1. capite „Historiae Serbiae“ agitur) sat luculenter traclat, ea, guae res ecclesiae spectant, breviter referemus. P. 20 s. De rege Boris ad Christum converso; iam antea in partibus inter occasum brumalem et meridiem spectantibus chri­ stianí constiterant,, negue id, ut p. 25 conicitur, sine Latinorum labore. P. 22—24. Cum Boris vellet ecclesiam Bulgariae sui iuris esse et imperator Byzantiuus.cum patriarcha huic rei resisterent, dolis horum neglectis papam adiit. 866 Bulgari a papa Breviarium Alaricanum (Bogišič, S. S. Bobčev) accepere. Tandem Bulgaria 870 Byzanlio archiepiscopum accepit et sacerdotes latinos ex­ pulit; orientales linguis vernaculis uti in liturgia permittebant. P. 27. de discipulis s. Methodii a rege Boris receptis agitur; praecipue de Clemente, gui circiter a. 900 episcopus factus (Simeone regnante), 16 mortuus est. P. 28. Boris rex Roma leges petiit; sed cum 215 votum eius expletum non esset, Byzantio eas exposcit. P. 36. Papa Simeonem, Bulgariae regem, (907—927) a Constantinopoli op­ pugnanda litteris frustra avertere conatur. P. 40 De origine sectae Bogomilorum, guae dualismum pro­ fitebatur et ab haeresiarcha Bogomil (aliter leremia) introducta est. P.51 ad67. De secta Bogomilorum et interioribus regni condicioni­ bus. Causae incrementi sectae fuere: pugna catholicorum cum ortho­ doxis, commercium populi freguens cum haereticis colonis, mag­ nus etiam tum numerus paganorum in terra. Secta celeriter in­ crevit in Bulgaria, Serbia, Bosnia, Cuius incrementum ne mors guidem violenta Basilia gui eam acerrime propagabat a. 1111 inflicta (igne crematus est) repressit. Bogomili revertendum esse ad Christi purum evangelium docentes animos ficile sibí conci­ labant; priscam ecclesiae condicionem renovare studentes cultum divinum publicum, sacramenta, caerimonias reprobabant. Auomodo de nonnullis dogmatis velut de SS. Trinitate senserint non satis constat. Tempore procedente doctrina eorum. progrediebatur, Culus progressus gradus, cum documenta desint, describi negue­ unt. Sed saeculo XIV. alia longe erat atgue primis temporibus et haeresi messalianae simillima; s. scriptura divina auctoritate exuitur, doctrina apostolica philosophicis sophismatis reformatur et completur — locum religtonis philosophia occupat. P. 78 ss. Ivan Kalojan, princeps Bulgariae (1197—1207) cum papa de corona regia sibi mittenda agebat et si pápa sibi hoc concessisset, patriarchatumgue in regno Bulgariae constituisset, se cum populo in Sinum ecclesiae Romanae reversuros esse pro­ misit. Sed simul se idem posse a Byzantinis accipere, se autem potius Romae oboedire velle significavit. Dum haec aguntur cru­ cigerorum exercitus Byzantio potitus est et regi Roma res petenda erat. Cui occasioni papa non defuit et principem Bulgariae firmis vinculis sibi alligare studens, coronam regiam cum sceptro misit, monetam Cum imagine regis cudere concessit, sed loco pafriar­ chae solum metropolitae dignitatem Bulgaris constituit. Auibus rebus acceptis Ivan se suumgue populum ecclesiae Romanae ad­ scripsit (1204). P. 85 ss. Rex loannes Asěn II, gui alter illi successerat, consilium cepit populum orthodoxum in paeninsula Haemi habi­ tantem uniendi magnumaue ibi regnum Bulgariae condendi. CČui consilio societatem cum Roma adversari putans a Roma defecit et interim cum patriarcha Byzantino se coniunxit. Sed plus con­ Cupivit: patriarchatum in regno omni ex parte liberum. Ideo per loannem Batacium, imperatorem Nicaenum, patriarchas orientales, ut archiepiscopum suum, gui tum Ternovii residebat, in palri­ archarum numerum elevarent, rogavit. Ouod factum est a 1235. Cuius rei certior factus papa regem sollemniter excommunicavit. Brevi post cum omnia, guae voluisset, assecutus esset, rex ite­ rum Cum papa agere coepit, ut cum €0 pacisceretur. Papa (Gre­ gorius IX.) eum guidem a peccatis absolvit sed cum ab €0 im­ 210 petrare non potuisset, ut Bogomilorum sectam tum in terra grassantem comprimeret, agere cum eo desiit bellumgue contra eum movit, guod tamen regi non multum nocuit. Asěn mortuus est a. 1241. P. 114 ss. loanne Alexandro regnante (saec. XIV.) haereses maxime Bogomilorum invalescebant, prophetae multi populum in­ gutetum reddebant. GAuibusvíx pacatis ecclesia ipsa orthodoxa Bulgarorum cum Byzantina certare coepit. Pax ad tempus tum demum conciliata est, postauam Graeci guaedam ad ritum perti­ nentia Bulgaris concesserunt. Eo tempore ex Byzantio mysticis­ mus religiosus per Gregorium Sinant monachum inductus est, gui ad renovandam vitam religiosam non parum contulit. Ex iis, gui e€umdivulgabaní, memoria dgnus est Euthymius, gui etiam patriarcha Bulgarorum evasit, guigue libros liturgicos e lingua Graeca in Slavicam partim denuo convertit, partim antiguitus versos cor­ rexit. De lingua palaeoslavica excolenda expoliendague optime meritus vocari potest. P. 123-—148. A. 1395. Turcae Bulgariam occuparunt. Auibus regnantibus christianí initio nulla malá perpessí sunt; nam €o0rum religio a Turcis non contemnebatur. Ipse Mahometus II., gui de­ legatos regum superbe excipiebat, cum eum patriarcha Constan­ tinopolitanus conveniret, Surgens obviam €i ivisse eumgue in throno suo collocasse fertur. Nihilominus Turcae religionem chri­ stianam pro religioae subiectorum habentes eam amplecti recusa­ bant, guin christianos a se omnino separabant, guo factum est, ut Bulgari fidem servarent. Cum autem reges Europae Turcas aggrederentur, animos eorum contra christianos accenderunt ef €x hoc tristis Bulgarorum fortuna initium Sumpsit, guae hic fuse enarratur. P. 149 s. De catholicorum inter Bulgaros laboribus. Petrus SolinatesBulgariaeaustralibus|salutianimarumdareoperam.coepit, O. F. M. ex Bosnia profectus a. 1581 in regionibus Papa Clemens VII. episcopum Sophiensem eum constituit. Novus episcopus in municipio Kiprovac resedit, ubi ei contigit, ut mul­ tos e secta Bogomilorum ad veram religionem reduceret. Simili­ ter Marianopoli 200 familiae haeresin secutae ad catholicismum con­ versae Sunt, guae postea orthodoxae factae sunt. Saeculo XVII. exeunte episcopus Sophiensis archiepiscopi titulum accepit. P. 151. Tristis ecclesiae orthodoxae condicio Turcis subactae enarratur. Templa abalienata aut vastata; sacerdotes infamia cb­ rufti maxima in miseria collocati donis fidelium vel labore ma­ nuum Suarum alebantur, guod impedimento erat; guominus litte­ ris opž2ramdarent; ideo rudes indoctigue erant. ua in ruina de eis sublevandis sacerdotes Serbi, gui maiore libertate fruentes in meliore condicione vivebant, optime meriti Sunf. P. 152. De pugna Bulgarorum et Serborum cum Constanti­ nopoli de autonomia ecclesiae. Patriarchatus enim Bulgarorum inter annos 1394—1416 nescitur gua de causa sublatus fuit et 217 ecclesia Bulgarorum Byzantio subiecta erat. Cum Serbi se in li­ bertatem vindicassent et patriarchatum in oppido Ipek constituis­ ssent, (gui a. 1766 abolitus est), Bulgari minore libertate fru­ ebantur. P. 185. Desiderium plenae autonomiae religiosae revixit, cum pro autonomia politica ineunte saeculo XIX. arma caperentur. Postauam imperator Turcarum (6/1. 1856) libertatem et iura reli­ gionis a Mahometo II. data confirmavit et patriarcha Constanti­ nopolitanus, guominus hoc Bulgariae concederetur, obstitit, Bul­ gari cum imperio Turcico de autonomia proclamanda agebant. „Porta“ synodum convocari iussit, ubí rem ad-finem perducerent. Cum autem Bulgari ab astutis Graecis decepti ac summopere ex­ acerbati violeater nomen patriarchae in libris lifurgicis delevissent formulague communí „pro omni episcopatu orthodoxo“ supplevis­ sent, Turcae seditionem metuentes patriarcham loachim vi coge­ bant, ut voluntati Bulgarorum obsegueretur. Aui cum restitisset, alteri (Sophronio) cedere debuit. Sed is guogue minus aptus in­ vejtus est et eius dignitatem breví post Gregorius accepit, gui Bulgaris favebat. Hic exarchatum in Bulgaria constituere voluit, sed Bulgari plus cupiebant. Sed cum a. 1870 propter res politi­ cas lis cito finiri deberet, imperator Turcicus litfteris publicis ex­ archatum autonomum, Bulgariam, Thraciam, magnamgue partem Macedoniae complectentem consttuit. P. 189 s. A. 1860 coniunctio cum ecclesia Romana tentatur. Bulgari cum et a Russis, guos semper amicos et defensores ha­ buerant, medio saeculo XIX. neglegerentur, et a Graecis oppri­ merentur, consilium ceperunt salutem in coniunctione cum Roma guaerendi. Auod consilum exseguendum Dragan Cankov, dui in publicís guidem rebus optime versatus sed animo inconstanti erat, suscepit. Itague popularibus persuasit, coniunctionem cum Roma unicam ad deiciendum iugum Graecum viam esse. Romae lhbenfissime hunc nuntium exceperunt. Mense decembri a. 1860 papa Bulgaros ecclesiae Romanae unitos esse sollemniter pro­ mulgavit, isgue archiepiscopum losephum Sokolovskij dedit. Aut jam mense iunio anni proximi munere abscessit, in Rossiam au­ fugit, orthodoxus factus est. Auo facto unio labefactata brevi post sublata est. Ipse Cankov, gui unionem Bulgaris esse neces­ sariam affirmaverat, cum Russi iterum in Turcia intercedere coe­ pissent, in ecclesiam orthodoxam revertit. M. Daněk. 218

Libri a. 1911 editi.

I. Libri, guorum tituli ad guaestiones infinitas vel generales religionis pertinent. Alba, Zadači teosofii. Spb. 1911. Tip. B. M, Volf (Raz'ězžaja, 15). 89 (15X21). 24 str. Sklad: Spb., Bassejnaja, 4, v magazině „Dobroe dělo“. C. 25 k. Věs 3 I. 600 ekz. Antonij, arhiep. Vozstanovlennaja istina. Lekcija. Harkov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (15X23). 32 str. Věs 3 1. 300 ekz. Antonij, arhiep. (Hrapovickij). Polnoe sobranie sočinenij. V treh tomah. Tom III. Spb. 1911. Izd. 2-e, I. L. Tuzova (Gostin. Dv., 45). Tip. M. N. Fro­ lovoj (Galernaja, 6). 89 (16X24). 71-—-11--6 str. C. 6 r. za tri toma. Věs 21. 5 I. 3.000 ekz. Arsenij, mitropolit. Zaměčanija na knigu Varšavskago ksendza Putjati­ ckago, pod nazvaniem: Pismo o religii naturalnej i objawionej P. 294-304. Kiev. 1911. Tip. Kievo-Pečerskoj Uspensk. Lavry. 89 (15X23,. 80 str. Věs 7 1. 1.000 ekz. Avgustin, arhim. Rukovodstvo k osnovnomu bogosloviju. M. 1911. Izd. 8-e kn. mag. V. V. Dumnova. Tip. G. Lissnera i D. Sobko. (Krestovozdví­ ženskij per., 9). 89 (15X22). 352 str. C. 1 r. 30 k. Věs 24 I 1.100 ekz. Berezin, M., svjasč. Pravoslavno-hristianskoe věroučenie. Vypusk I. (Do učenija o Bogě, kak Spasitelé padšago čelověka). Tver' 1911. Tip. N. M. Rodionova. 89 (16X23). 78 str. Věs 8 I. 1.200 ekz. Bogdanovič, Savva, svjašč. Bor'ba za gospodstvo sv. cerkví. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič ja, 14). 89 (10X23). 71 str. Věs 5 1. 600 ekz. Istovoe bogosluženie kak obščenarodnyjprovodníkEvangel'skojpro­ povědi. Orel. 1911. Tip. Gub. pravlenija. 89 (17X25). 70 str. C. 20 k. Věs 7 1. 500 ekz. Danilov, V.A., čelověk religii-znanija. 1. Otvět čelověka religii-znanija na 50 voprosov religioznoj ankety, postaviennoj v No. A. za 1910 god Du­ hovnago Hristianina, prisposoblennyj K ljudjam relígii, věry, věrujuščím. 2. Suščnosť i značenie religii. 3. Religioznaja zadača XX. věka. Spb. 1011. Tip. I. Leonteva (Baskov per., 4), 89 (16X24). 337-2 nen. str. Sklad: (Ma­ laja Ohta, Ogradskaja, d 10, kv. 5). C. 10 k. Věs 4 1. 1.200 ekz. Bogoslovskaja Enciklopedija t. XIII Spb. 1911 g. (rec. in C. Věd. 1912 p. 74—5). Fetler, V.A. Otverženie Boga. Lekcija. Poleznaja Biblioteka No 6. Spb. 1911. Izd. i tip. Knigoizd-va Poleznoj Literatury. (Vas. Ostr., 24 lin., 11). 16“ (11X18) 42—-IlI str. S ris. C. 5 k. Věs 2 1. 1.000 ekz. Galahov, I.. prof. prot. O religii. Bogoslovsko-filosofskoe izslédovanie. Tomsk. 1911. Izd. i tip. Prijuta i Domatrudoljubija. 89 (17X24). 302—-VIstr. C. 2 r. Věs 1 f. 500 ekz. (rec. C. Věst. 1911. No 33, c. 1034—5.) Gladkov, B. I. PervopričČina našego ateizma. Spb. 1911. Izd. Avtora 2-e, znač. dop. (Voznesenskíj pr., 33., kv. 4). Tip. T-va „Obščestvennaja PolVza“ (B. Pod'jačeskaja, 39). 89 (14X21). 24 str. C. 10 k. Věs. 3 1.3.000 ekz. 219

Golovnja. V. Pritča o carstvě nebesnom. Knigi svobodomysljaščih hri­ stian. No 17.!Spb. 1911. Izd. Izdat-va „Svobodomysljaščij Hristianin“. Tip. I. V. Leonteva (Baskov per., 4). 89 (14X19). 15 str. (Sklad: Tiflis, Elisave­ tinskaja, 73). C. 4 k. Věs 2 1. 3.000 ekz. Gorodcev, Pavel, prot. Dopolnenija k očerkam hristianskago pravoslav­ nago věroučenija. Po programmě, utverždennoj Svjatějšim Sinodom. Spb. 1911. Tip. Sinodalnaja. 89 (15X-22). 64 str. C. 20 k. Věs 6 1. 2.000 ekz. Gorohov, D. V. K voprosu o predmetě úristianskoj apologetiki i o pred­ metě hristianskago bogoslovija voobšče. (lz zapadnyh bogoslovskih žurna­ lov). Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik. 40). 8“ (17X25). 25 str. Věs 3 1. 100 ekz. Grossu, I., svjašč. Istinnye služiteli Božíi. Ottisk iz žurn. „Trudy Kiev. duh. Akademii.“ 1911 g. Kiev 1911. Tip. Akc. O-va „Petr Barskij“ (Kre­ ščatik, 40), 89 (16X23) 10 str. Věs 1 I. 114 ekz. Gurij, ieromon. O Bogopoznanii. Kaz. 1911. Izd. Kazansk. duh. akad. Tip. Centra'naja -89 (16X23), 13 str. Věs 2 1. 500 ekz. Holopov. I. Pozicija Religii v novoe vremja i preděly religioznoj revo­ ljucii. M. 1911. Tip. t-va I. N. Kušnerev i Ko (Pimenovskaja, sob. d.). 8" (17X25). 42 str. Věs 5 1. 100 ekz. Kerenskij, Vladimir, prof. Rimsko-katoličeskij modernizm. (Ego pro­ ishoždenie, suščnost i značenie). Harkov. 1911.Tip. MirnyjTrud(Děvič'ja, 14). 89 (15X23). 58 str. C. 40 k. Věs. 5 1. 200 ekz. Koževnikov, V. A. Ispověd' ateista. (Po povodu knígi Le-Danteka „Ateizm“). M. 1911. Izd. Rel.-Filosof. bibl, 2-e (u Hrama Spasitelja, d. Ko­ vrigina). Tip. A. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 8 (16X23). 32 str. C. 20 k. Věs. 3 I. 1.200 ekz. rec. Strannik 1911 I 334-5) Kuznecov, N. D. Russkaja hudožestvennaja literatura v otnošenii k vo­ prosam religii. Spb. 1911. Tip. Aleks.-Nevsk. Obšč. Trezv. (Obvodnyj, 116). 89 (15X21). 40 str. C. 35 k. Věs 4 1. 500 ekz. Landyšev, E. V. Pravda li, čto Boga nět? Ekaterinburg. 1911. Izd. 4-e. Tip. Hudož. Pečati. 169 (13X18). 31 str. C. 5 k. Věs 2 1. 5.000 ekz. Levitov, P. Iz vvedenija v pravoslavno-hristianskoe dogmatičeskoe bo­ goslovie. (Otd. ottiski iz Ekaterinoslavskih Eparhia'nyh Vědomostej za 1911 god). Ekaterinoslav. 1911. Tip. S. I. Baranovskago. 8%(17X25). 30 str. C. 20 k. Věs 5 1. 710 ekz. Lunačavskij, A. Religija i socializm. Hristianstvo. Religioznaja filosofija. Utopičeskij i naučnyj socializm. Tom II. Spb. 1911. Izd. Šipovnik. Tip. Akc. ob. Tip. Děla (7 r., No 20). 8? (17X524). 398 str. C. 3 r. Věs 1 f. 10 1. 1.500 ekz. (rec. Kievskaja Mys! No 343). Malickij, P. T. Duša čelověčeskaja po prirodě hristianka (lz Tavrič. Ep. Věd. 1911 g.). Simferopol. 1911. Tip. Tavričeskaja Gubernskaja 89 (16X<22). 294-1 nen. str. Věs. 4 I. 110 ekz. Melioranskij, Boris. Iz posmertnyh bumag i zapisnoj tetradi pokojnago professora po istorii cerkví v S.-Peterburgskom universitetě i na vysšiíh ženskíh kursah. Soderžanie. Vměsto predislovija. Zamětki i ctjudy religioz­ nago, bogoslovskago, filosofskago i kulturno-istoričeskago soderžanija. Dvě sceny iz „Fausta“ Gěte. Stihotvorenija. Odisseny. Final iz tragedii: 220

„1796 zod“. O ženščinah i ženskom voprosě voobšče. Spb. 1911. Tip. A. S. Suvorina (Ertelev, 13). 89 (17X23). 142 str. S portr. C. 1 r. Věs 17 1.500 ekz. Mitrofan. ep. Mir bez Hrista. Publičnaia lekcija. Ekaterinburg. 1911. Izd. 2-e. Tip. A. R. Vel'c. 169 (13X18). 34 str. C. 10 k. Věs 2 1. 500 ekz. Molitva Gospodnia v izjasnenii Vlad. Solov'eva i m. moskovskago Fi­ lareta. (Religiozno-filosofskaja biblioteka. Vyp. VI). Vyšnij-Voloček. 1911. Tip. V. S. Sokolovoi. 16“ (11X17). 51 str. C. 20 k. Věs 3. 1. 2400 ekz. Mudroe, A A. Čto govorit Otkrovenie? Ekaterinoslav 1911. Tip. K.A. Andruščenko (Starodvorjanskaja, 5) 89 (17X42). 49 str. C. 20 k. Věs 51 1.000 ekz. NWkanoi (Kamenskij), arhiep. Besédy — stati po raznym voprosam hristianskoj věry i žízní. Vyp. HI. Kazan' 1911. Izd. 3-e. Tip. Universiteta. 89 (17XX25). 384—-IV str. s portret. C. 2 r. Věs 1 T. 600 ekz. Nikolskij, Pavel. Bytie Božie. Tambov. 1911. Tip. P S. Moskaleva. 169 (12x17). 36 str. C. 5 k. Věs 1 1. 10.000 ekz. Osinskij, A. Socializacija hristianstva pri světě Evangel'skago učenija. Novgorod-Sěversk. 1911. Tip. H. I. Bokrymova, 89 (17X25). 15 str. C. 15 k. Věs. 3. 1. 200 ekz. Ostroumov. N. P. Tainstvennoe-nepoznavaemoe. kak reaVnaja osnova religioznago čuvstva (Priloženie k žurnalu „Sotrudník Bratstva Sv. Gurija“e. Kazan" 1911. Izd. kružka sester-sotrudnic Br-va Sv. Georgija. Tip Gub. Prav. 89 (16*<22). 27 str. C. 10 kop. Věs 3 1. 800 ekz.

M. 1911. Izd. avtora (Tverskaja, d. Najdenova). Tip. A. A. Levensona (Treh­ prudnyj per.). 89 (15X21). 191 str. C. 1 r. Věs 23 1. 3.200 ekz. (rec. V. E. 1911 IV. XI; A Pokrovskij in Utro Rossii J911 No 272; Rěč No 306; R. Věd. No 30.) Podagaeckij. S.. svjašč. Kak ponimaetsja avtoritet pravoslavnago svja­ ščennika. Kiev. 1911. Tip. 1-j kiev. arteli peč. děla (Trehsvjatilel., 5). 80 16X25), 55 str. C. 45 k. Věs 5 1. 500 ekz. Popov. P. I. Letučija mysli. Voprosy: bio-socialističeskie, filosofskie, meždunarodnye, religioznye, ženskij, istoričeskie. Tomsk 1911. Tip. Sibirsk. T-va Peč. Děla. 89 (14X21:. IV—-215str. Sklad: Kn. mag. P. I. Makušina. C. 30 k. Věs 18 1. 4.000 ekz. Poselianin, JK.Na nebesi i na zemli. Čuvstva i dumy mirjanina Spb. 1912. Izd. I. L. Tuzova (Gost. dv., 45). Tip. M. P. Frolovoj (Galernaja, 6). 89 (16X23). 559—11 str. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 20 1. 3000 ekz. Rozanov. VOV.Liudi lunnago světa. Metafizika hristianstva. Spb. 1911. Tip. F. Vajsberga i P. Geršunina (Ekaterin. kan., 74—6). 89 (18X523). IX—­ 199 str. Sklád: Spb., Litejnyj pr.; d. 31., v kn. mag. Iv. Iv. Mitjurnikova. C. 2 1.50 k. Věs 26 I. 1.500 ekz, (rec. in I. V. 1911 IV 782—7.) Selřvanov. A. Osnovy Bogoponimanija v duhě učenija Hrista s pozitiv­ noj točki zrěnija. Rjazan' 1911. Tip. Gubernskaja. 8 (16X23). 347-2 nen. str. Věs 8 I. 220 ekz. Sluckij. Milari.svjašč. Russkaja intelligencija pred voprosami věry.Har­ kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89(15X23). 10 str. Věs 21. 100 ekz. Struve, Petr. Patriotica. Politika, kultura, religija, socializm. Sbornik statej za pjat' lět. (1905—1910 gg.). Spb. 1911. Izd. D. E. Žukovskago. Tip. 221

t-va „Obščestv. PoVza“ (B. Pod'jačeskaja, 39). 89 (15X521).84-619 str. C. 3 r. Věs 1 f. 19 1. 2.100 ekz. Světlov, P. Ja., prot. Hristianskoe věroučenie v apologetičeskom izlo­ ženii. T. II. „Opyty apologetičeskago izloženíja pravoslavno-hristianskago věroučenija“. T. II. Kiev 1898 goda. Kiev. 1912. [zd. 2-e, ulučš., dop. i pe­ rerab. Tip. S. V. KuVťženko(Puškinskaja, 4). 80 (1624). XXVI--778 str. C. 3 r. 50 k. Věs 2 f. 10 1. 1.500 ekz. Světlov, P. Ja., prot. prof. Žizn' vo Hristě, ili vnutrennij hristianskij opyt, kak giavnoe osnovanie hristianskoj uvěrennosti. (Posvjaščaetsja išču­ ščim věry). Spb. 1911. Tip. Aleks.-Nevsk. O-va Trezvosti (Obvodnyj, 116), 89 (14X21), 23 str. Věs 2. I. 150 ekz. Světlov, P. Ja., prof.-prot. Žizn' Hrista, kak nagljadnoe istoričeskoe svidětel'stvo o hristianstvě, i osnovaníie hristianskoj uvěrennosti (Praktičeskie sověty iščuščim věry). Spb. 1911. Tip. Aleks.-Nevsk. Obšč. Trezvosti (Ob­ vodnyj kan., 116). 80 (14X21). 31 str. Věs 3 1. 150 ekz. Šřltov, A., 'dr., Mysli o religii. Izbrannyja mysli i paradoksy. Spb. 1911 Tip. Buze i Lassman (Volynskij, 4) 89 (14XC22) 12 str. Věs 1 I. 50 ekz. Thomenko, K., prot. Novyj metod dokazatelstva istíny hristianstva. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va N. T. Korčak- Novickago (Meringovskaja, 6). 80 (17—25). 4 str. Věs 1 I. 250 ekz. Nravstvennyja uslovíja Bogopoznanija. Religiozno-filosofskajabiblio­ teka. M. 1911. Tip A. I. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 160 (12X18). 5816 nen. str. C. 20 k. Věs 5 1. 2.400 ekz. (rec. Stran. 1912 I 734--5). Voinov, S. Hristianstvo i kultura. 1911 (146) 080 r. Vvedenskij, Aleksěj, prof. Perelom v sovremennom obščestvennom So­ znanií. Sergiev Posad. 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergievoj Lavry. 89 (17X25). 31 str. C. 30 k. Věs 4 I. 200 ekz. Zajcev, A. V. Bogopoznanie i religioznye zaprosy Obščestva M. 1911. Tip. T-va I. M. Mašistova (B. Sadovaja, sv. d.). 80 (19X27). 15 str. Sklad: I. V. Galkin (Koževniki, Ivanovskaja, 1). Věs 2 I. 1000 ekz. Zap'juncev, Aleksandr Mihěevič.O sotvorenii čelověka i o estestvennom hristianskom blagorodii. O věrě, símvolě věry i o cerkvi. O rodě věrnyh, o kreščenii i o pročih dogmatah cerkovnyh. Balahna, Nižegor. gub. 1911, Tip. F. P. Volkova. 89 (18x25). 37-240 str. C. 1 r. 50 k. Věs 241. 1.000 ekz. Želtov, F. A., Plody i lisťja. Kniga svobodomysljaščih hristian. No. 16. Spb. 1911. Tip. I. V. Leont'eva (Bask. per. 4) 8% (14XC19) 31 str. Sklad: ©. Tiflis, Elizavet. ul. 73, kv. 8, A. S. Prohanovu. C. 7 k. Věs 2 1. 1.000 ekz.

il. Ouaestiones particulares de doctrina religionis: Polemica et Irenica.

šondar. S. D. Anglikanskaja episkopal'naja cerkov'. Spb. 19.1. Tip. Min. Vnutr. Děl. 49 (23—29). 100 str. Věs 20 1. 600 ckz. Acta Academiae Velehradensis. 15 Grěhi katoličestva. Kiev 1911. Izd. Kiev. Eparh. Mission. Sov. Tip. Akc. O-va N. T. Korčak-Novickago (Mering., 6). 80 (16X<24).8 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. Juraškevič, A.. prot. Otkazalos'-li papstvo ot inkvizicii Har'kov 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja. 13). 8" (16X23). 33 str. Věs 3 1. 200 ekz. Juvačev, Te. Da budut vsě edino! Spb. 1911. Tip. AlL-Nevsk. obšč. trezvosti (Obvodnyj, 118). 89 (14X20). 9 str. Věs 1 1. 25 ekz. Kak proizošlo katoličesívo ? Kiev 1911. Izd. Kiev. Epar. Mission. Sov. Tip. Akc. O-va N T. Korčak-Novickago (Meringovskaja, 6). 89 (1624. S str. Věs 1 I 5.000 ekz. Pravoslavnyj Protivno-Katoličeskoj katihizis. ViVna1911.Izd. Sv. Duhovsk. Br. Tip. Russkij počin 89 (1“'<20). 60 str. Věs 4 I. 15.000 ekz. Knenecov, N. 1D. O Sofijskom S'ězdě i neobhodimosti Slavjanskih S'ězdov po voprosam religioznym. Sergievoj Posad 1911. Tip. Sv.-Tr. Ser­ vievoj Lavry. 89 (17X-25). 32 str. Věs 3 1. 100 ekz. Maks, prine Saksonskéj. Mysh po voprosu ob unii cerkvej. Perevod i poslěslovie svjašč. N. Saharova. Sergiev Posad 1911.Tip. Sv. Tr. Sergiev. Lavry. 80 (17x24). 28 str. C. 12 k. Věs 3 I. 300 ekz. Pereferkovič. K. Religioznyc voprosy u Ssovremennyh ©vrcev v Rossii. Razbor „zaključenij“ Osobago S'ězda pri Ravvinskoj Kommissii 1910 g. Spb. 1911. Tip. P. P. Sojkina. 8" ( 19X-25). 80 str. Sklad: Aleksandrinskaja plošč., d. 5). C. 50 k. Věs 14 L 1.000 ekz. Pranajtis. I. 13. Hristaníin v talmudě evrejskom ili tajny ravvinskago učenija o hristianstvě. Taškent 1911. Izd. avtora. Tip. Th. A. Parceva (Ni­ kolaevskaja, s. d.) 8" (17X2%. 27 str. C. 50 k. Věs 5 lot. 10.000 ekz. Po puti sbliženija anglikanskoj cerkvi S. pravoslavno-vostočnoju. Riga. 1911. Izd. Pravosl. Relig.-prosv. obšě. Tip. G. Gempel i Ko (Krč­ postnaja, 7). 89 (14X22). 19 str. Věs. 2 I. 1.300 ekz. Roždestveuskéj. Al. Opyt sistematičeskago izloženija raznostej v učenii zapadnyh věroispovědanij ob opravdanii 1 tainstvah voobšče. Kiev 1911, Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik, 40). So (1725). 172-1 nen. str Věs 17 1. 200 ekz. Sokolov I. 1.. prof. O soedinenii vostočnoj 1 zapadnoj cerkvej. K so­ vremennoj harakteristiké unionaťnoj problemy. Spb. 1912. Izd. V.M. Skvor­ cova. Tip. Kolokol (Nevskij, 127). 89 (179<26) 1 nen.. 74 —- 1 nen. str. C. 75 x. Věs 8 1. 1.000 ckz. Solov'ee. Vl. Rossija i vselenskaja cerkov' M. izd. „Puť“ (Znamenka, 11) 451 str. C. 225 r. Uspenskij. Vl. 1.. svjašč. Osnovnoj harakter greko-vostočnagco pra­ voslavija. Vstupitenaja lekcija po kathedrč Istorii greko-vostočnoj cerkví. Kazan" 1911. Tip. Centralnaja (Dombrovskaja). 80 (16X23). 17 str. Věs 4 L 200 ekz. Vukolič, N. M. Grandioznyj zagovor ezuitov okatoličitť Pravoslavnuju Rossiju Žitomir 1911. Tip. M. Denenmana (Mihajlovskaja, 6). 80 (11<22). 44 str. Věs 5 1. 1.400 ckz. 223

M. Dogmatica particularia. Christologia. „Idamov. 1., Hristologija zapadnyh pisatelej nakanuně i v cpohu ne­ storianskih sporov. Kiev 1911. Tip. Akc. O-va „Petr Barskij“ (Kreščatik. 40); 89 (17X25) 33 str. Věs 4 I. 65 ekz. Čekanovskij, A. Sovremennyja zadači bogoslovskija po otnošeniju k uče­ niju o Licě Gospoda lisusa Hrista. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va Petr Barskii (Kreščatik, 40). 8. (16X24). 16 str. Věs 1 1. 60 ekz. Kolosov. N. „lisus Sladčajšij“. (Universal'naja Ličnost Hristova i mir. lisus Hristos v russkoj žizní). (Otd. ot. iz „Simbirskih Eparhia'nyh Vědo­ mostej“ No 15, 16 i 17, za 1911 god). Simbirsk 1911. Tip A. Tokareva. 89 (17x24). 27 str. Věs 3 1. 30 ekz. Eschatologia. Ad i Raj. Svjatootečeskoc učenie o věčnyh mukah ada i věčnombla­ ženstvě raja, i viděnie raja svjatymi. M. 1911. Izd. i tip. Konovalovoj 1Ko. 4-e (B. Andron'evsk., s. d.). 80 (15x22). 48 str. S ris. Věs 6 1. 6.000 ekz. Ob antihristě. Učenie svjaščennago pisanija i sv. otec cerkvi.M.1911. Izd. i tip. 10-e Konovalovoj i Ko. (B. Andron'evsk. s. d.). 89 (15X<22). 48 str. S ris. Věs 6 I. 6.000 ekz. Ob antihristě. Slova: Ippolita, episkopa rimskago, sv. Efrema Siri­ na i Kirilla lerusalimskago. Učenic o nem. sv. Irineja, episkopa Lionskago sv. Joanna Zlatoustago, Andreja Kessarijskago i sv. loanna Damaskina. M. 1911. Izd. 7-e i tip. T-va I. D. Sytina. (Pjatnickaja sv. d.). 80 128 str. Věs 10 1. 10.000 ekz. Glas svjatoj istiny ob antihristě i o poslědnej sud'bě čelověčeskago roda. M. 1911. Izd. i tip. t. d. E. Konovalova 1K-o (B. Andron'evskaja, s. d.) 6-c. 169 (12X18). 24 str. Věs 1 1. 12.000 ekz. Ippolit, mon. O zagrobnoj učasti mladencev, ne spodobivšihsja poče­ mu-libo sv. kreščenija 1!mertvoroždennyh, a takže o tom, kakaja dolžna byt za nih molitva. (Sostavleno po učeniju sv. Otcev i učitelej Pravoslav­ noj cerkví). Kiev 1911. Tip. Kievo-Pečersko-Uspensk. lavry. 160 (14X19). S str. Věs 1 1. 5.000 ekz. I. P. Ob adě i mučenijah adskih. Kazan. Amvros. žen. pustyn' 1911. Izd. Tip. Kaz. Amv. ž. pust. 89 (16X24). 92 str. Věs 8 1. 2.000 ckz. S—kij, S. Buduščaja zagrobnaja žizn' na osnovanií svjaščennago pisa­ nija I učenija sv. otcev. M. 1911. Izd. 5-c i tip. E. Konovalovoj i Ko. (B. Andronievsk., s. d.). 89 (15X23). 176 str. S ris. C. 75 k. Věs 221. 3.100 ekz. Sčelčkov. (i. Nužno-li moliťsjá za umeršíh? Mogilev 1911. Izd. Mogil. Eparh. Věd. Tip. Gubernskaja. 80 (17X22). 18 str. C.7 k. Věs 2 1. 2.000 ckz. Sacramenta. Hariou, shimon. O Božestvennoj Evharistii, ili o tainstvě svjatago pričaščenija. Kiez 1911. Izd. i tip. Kievo-Pečerskoj Uspensk. Lavry. 8 (15X23). 50 str. Věs 5 I. 3.000 ckz. 224

Prohanov, I. S. O vozloženii ruk i rukopoloženii. No2. Zapiska k 3-mu Vserossijskomu s'ězdu evangel'skih hristian. Spb. 1911. Izd. Vseros. sojuza evang. hristian. Tip. t-vo „Raduga“ (Voznes., 40). 160 (11X18). 30 str. Věs 2 1. 500 ekz. Verakin. D. S. Možet li svjaščenník prinjat ot eresi episkopa. M.1911. Izd. Moskov. Staroobr. Br-va čestn. i živ. kresta. Tip. P. P. Rjabušinskago. 80 (15X23). 47—-1 nen. str. C. 20 k. Věs 5 I. 3.000 ekz. Ecclesia. Bortovskij. N, Prot. O priznakah Hristovoj Cerkví. Cerkov' Pravo­ slavnaja—Hristova Čerkov', Apostol'skaja. (Izvlečeno iz No 27—28) Tavrič. Eparh. Vědom. 1911g. Simferopol. 1911. Tip. Tavr. Gubernskaja. 80 (16X22). 24 str. Věs 2 1. 5.000 ekz. Bez episkopa nět cerkví (priloženie k „Sarat. Duhovnomu Věstniku“ za 1911 g.) Saratov 1911. Tip. Sojuza Peč. Děla (Armjanskaja). 80 (16X23). 345—,19-IV str. Věs 22 221. 2.000 ekz. Iunokentij, ep. K voprosu ob učastií mirjan na soborah. N.-Novgorod 1911. Tip. I. A. Šelemeťeva. 160 (11X17). 11 str. Věs 1 1. 3.000 ekz. Kaďťnev, MI. O Svjatoj Cerkví Hristovoj. Odessa 1911. Izd. i tip. E. [| Fesenko. 80 (15X22). 32 str. Věs 2 I. 2.000 ekz. Kruglov, Th. „Živaja“ Cerkov' Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 80 (17X25). 42 str. C. 10 k. Věs 5 I. 1.000 ekz. Nazarevskij, N., svjašč. O Cerkví Hristovoj. Ekaterinoslav 1911. Tip. S. L Baranovskago. 80 (16X25). 27 str. C. 15 k. Věs 3 1. 3.010 ekz.

Alia. Jutowj, arhiep. Ob istině Presvjatoj Troicy. (Besěda bhristianinas ma­ gometaninom). Narodno-Missionerskaja biblioteka. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova (Nevskij, 153). Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 89 (15X21). 15 str. C. 5 k. Věs 2 1. 3.000 ekz. Dogmaft o počitanii Presvjatoj Bogorodicy i Prisnoděvy Marii po Stefanu Javorskomu. M. 1911. Izd. Athonsk. russk. Pantel. mon., 4-e. Tip. I. Efimova. (B. Jakimanka, sob. d.). 80 (15X23). 48 str. C. 10 k. Věs 4 | 5.000 ekz. Kaďnev, M. A. O molitvě za umeršíh inoslavnyh hristian, eretikov. sektantov i raskol'nikov. Odessa 1911. Izd. 2-e. Tip. E. Hrisogelos. 80 (16X24). 20 str. C. 15 k. Věs 3 I. 1.000 ekz. Kozlovskij, M. Čelověk i naznačenie ego vo vselennoj. (Evangelie, psaltir', psalom Davida 1 i 2). M. 1911. Tip. Russkaja Pečatnja Ja. M. Sa­ randinaki (Arbat, 27). 160(13X<18).291 nen. str —-1tabl. Věs 3 I. 1.000 ekz. Malinovskij, N. Očerk pravoslavnago dogmatičeskago bogoslovija. Vyp. I. Sergiev Posad. 1911. Izd. 2-e. Tip. Sv.-Tr. Sergievoj Lavry. 80 (17X25) II--485—IX str. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 15 L. 7.000 ekz. Modest, arhim. Neobhodimost' blagodati Božiej v dělé spasenija čelo­ věka i samoe eto spasenie. M. 1911. Tip. Russkaja Pečatnia (Sadovaja­ Triumf., 170). 23 str. Věs 3 1. 100 ekz. Nikolin, Ivan. Očerki po dogmatičeskomu Bogosloviju. (Učebnyj kurs). Vyp. IH.M. 1911. Izd. avtora. Tip. Russkaja pečatnja (Sadovaja-Triumfal'na­ 225 ja, 170) 80 (17X .5). I—-149--1 nen. str. Sklad: Sergiev posad, mag. Elova. C. 50 k. Věs 15 1. 1.000 ekz. O proslavlenii i molitvennom prizyvanii Svjatyh Angelov i Ugod­ nikov Božiih. Spb. 1911. Izd. Spb. eparhial'n. mission. sověta. Tip. A. F. Bě­ lovoj (Litejnyj. 58). 160 (10X13). 32 str. Věs 1 I. 10.000 ekz. Pamjatka svjatiteljaBělgorodskago loasafa, novago čudotvorcaRos­ sijskago. O svjaščennom Pisanii, Predanii, i vněšnem Bogopočtenii. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 80 (15X21). II--56—-V str. Věs 4 1. 5.000 ekz. S—n, D. Zabytaja storona hristianstva. Tajna Hrista. Spb. 1911. Tip. V. Kiršbauma (Novoisaakievskaja, 20). 8%(17X24). VI--128 str. C. 75 k. Věs. 16 1. 1.000 ekz. Solov'ev, Aleksandr, prot. Sredstva našego spasenija. Sergiev Posad 1910. Tip. Sv.-Tr. Sergievoj lavry. 80 (17X24). 100 str. C. 50 k. Věs 101 1000 ekz. Strahov, P. S. Antisocialističeskaja religioznost'. (Po povodu knigi S. B. Bulgakova „Dva grada“). Sergiev Posad 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergiev. Lavry. 80 (17x24). 41 str. Věs 4 I. 30 ekz.

IV. Biblica. Berezkim, D. M. Biblejskij Atlas. Nagljadnoe posobie pri čtení ©izu­ čenii Biblii. Spb. 1911. Izd. Učil. Sov. pri Svjat. Sinodě. Tip. E. Arngol'da, Litejnyj pr., 59. 80 (26X35) 1242 str.—+32 list. s ris. i kart.-——-2+-14+-18+2str. C. 2 r. 50. Věs. 1 f. 10 1. 5.000 ekz. Bělikov, D. N., prot. Apostol Pavel v izobražemí Farrara. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 89 (17X27). 35 str. C. 30 k. Věs 4 I. 1.000 ekz. Bělikov, V. prot. Čtenija po biblejskoj istorii vethago zavěta (Period treh cvrejskih carej). Kazan'. 1911. Tip. Centra'naja (Dombrovskago). 8" (17X25). U7T--1NÍstr. Věs 17 1. 300 ekz. Bivjukov. N. Rukovodstvo k izučeniju zakonopoložitelnyh knig Svja­ ščennago Pisanija Vethago Zavěta. Spb. 1911. Izd. 2-e, I. L. Tuzova (Go­ stinnyj Dv., 45). Tip. M. P. Frolovoj (Galernaja, 6). 80 (15X23). 272X--6 str. C. 1 r. Věs 26 I. 4.000 ekz. Bivjukov, N. Rukovodstvo k izučeniju zakonopoložitel'nyh knig Svja­ ščennago Pisanija Vethago Zavěta. Spb. 1912. Izd. 2-e. I. L.Tuzova (Gostin. dv., 45). Tip. M. P. Frolovoj (Galernaja, 6). 89 (15X23). 2724-X—+6str. C. 1 r. Věs 26 1. 4.000 ekz. Bogdaševskij. D., prof., prot. Ekzegetičeskija zamětki. K izjasneniju pervago poslanija sv. Apostola Pavla k Korinthjanam (1, 18—6, 20). Vyp. T. Kiev. 1911. Izd. avtora (Kievskaja Duh. Akad.). Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik, 40). 80 (17X24) 38 str. C. 25 k. Věs 5 1. 166 ckz. Bogdaševskij. D., Prof.-Protoierej. Opyty po izučeniju svjaščennago pisanija novago zavěta. Vyp. 2-j. Kniga dějanij Apostolskih. Kiev 1911. Tip. 226

Akc. O-va „Petr Barskij“ (Kreščatik, 40). 89 117X25). 108 str. C. 60 k. Věs 11 1. 229 ekz. Bogdaševskij, D. Vhod Gospoden' v lerusalim po skazaniju evangeli­ stov. Spb. 1911. Tip. V. Th. Kiršbauma (Dvorec. pl.). 80 (14X<22). 12 str. Věs 2 1. 5.000 ekz. Bovodovskéj,G. Hanuka. Prazdník Makkaveev. Istoričeskij očerk. Odessa 1911. Izd. o-va běsěda. Tip. G. M. Levinsona (ul. Poltav. pobědy, 26). 160 (11X18). 8 str. Věs 1 1. 500 ekz. Černyšev. Kak ponimať učenie svjatogo apostola Pavla (1 Kor. XII 13) o pervenstvě ljubví v žizní hristianina, sravnite'no s věroju i nadeždoju ? Kiev 1911. Tip. 1-j Arteli Pečatn. děla (Trehsvjat., 5). 80 (15X24). 22 str. Věs 2 1. 30 ekz. Dobronvavov, tieorgij, svjašč. Gonenie Iroda Agrippy I na hristian. (Isto­ ričeskij kommentarij k XII glavě kn. Dějaníj Apostol'skih). Sergiev Posad. 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergiev. Lavry. 89 (17X25). XVI--279—2 nen.—-Mstr. C. 2 r. Věs 1 f. 3 1 300 ekz. „Evrejskaja Enciklopedija“. Svod znanij o evrcistvě 1ego kul(uré v prošlom i nastojaščem. Pod obščej redakciej d-ra L. Kacenel'sona 1 ba­ rona D. I. Ginzburga. Tom 8-j. Ibn-Ezra, Moisej — Iudaizm. Spb. 1911 Izd. Obšč. dlja naučn. evr. izdanij i izd. Brokgauz-Efron. Tip. Brokgauz­ Efron (Pračešnyj, 6). 8“ (19X27). 968 stolbcev (v 2 str.). Věs 21 111 10.000 ekz. Evrejskaja Enciklopedija. Svod znanij o evrejstvě i ego kulturě v prošlom i nastojaščem pod red. A. Parkova i L. Kacenel'sona. Spb. 1911. Izd. i tip. Brokgauz-Efron (Pračešnyj, 6). 80 (19X<27).900 stolbcov. S 7 ris. i kart. Věs 2 f. 11 I. 10.000 ekz. Evrejskaja Enciklopedija. Svod znanij o cvrejstvě t ego kuVturě v prošlom i nastojaščem. Pod obščej redakciej A. Garkaví i L. Kacenel'­ sona. Tom. 10-j. Ladenburg-Midlot. Spb. 1911. Izd. i tip. Brokgauz-Efron (Pračešn., 6). 80 (19X<27). 954 str. (v 2 st.). S ris. Věs 2 f. 6 1. 10.000 ekz. Evangelskie etjudy. 1) loann Krestitel: 2) Irod; 3) luda; 4) Andrej i Petr. Spb. 1911. Izd. Spb Hrist. stud. kružok. (Mojka, 30, kv. 3). Tip. Buze 1 Lassman (Volynsk. per., 4), 169(12x18). 28 str. C. 10 k. Věs. 2 1.2.000 ekz. EBvsčev,I. lč.. prof. Rukopisnoe predanie Slavjanskoj biblii. Rěč', pro­ iznesennaja s někotorymi sokraščenijami na godičnom aktě., 17-go fevralja 1911 <, v S.-Peterburgskoj Duhovnoj Akademii. Izvleč. iz žurn. „Hrist. Čtenie“. Spb. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8) (16X24). 32 str. Věs 4 1.100ekz. Gavrilovskij, V Učitenyja knigi Vethago Zavěta. (Kniga Iova, Psaltir, kn. Pritčej Solomonovyh, kn. Ekkleziast, kn. Pěsn' Pěsnej, kn. Premudrosti Solomona i kn. Premudrosti I. S. Sirahova). Volsk. 1911. Izd. avtora, 2-0. Tip. I. Th. Volkova. 8“ (20X27). XIV—-358 str. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 15. |. 1.500 ckz. Gladkij. Aleksuguly. Voskresenie Hristovo. Apologetičeskij očerk. Har­ kov 1911. Tip. Mirnyj trud (Děvič'ja, 14). 89 (15X24). 30 str. Věs 31. 50 ekz. Gladkij. I. K. Učenie Sv. Apostola Petra o sošestvii lisusa Hrista vo ad (otd. ot. iz No 9 ž. „Věra i Razum“ za 1911 g.). Har'kov 1911. Tip. Mir­ nyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (15XC24). 7 str. Věs 1 I. 100 ekz. 227

Gomzjakov, P. I., d-r. Biblejskoe naslédie. Vladivostok. 1911. Izd. i tip gaz. Dalekaja Okraina 89 (i5X22). 15 str-—-3 lista ris. C. 25 k. Věs 2 | 500 ekz. Gororov, D., prot. Obščenie imuščestv v apostolskoj cerkvi i etičeskaja ocěnka etogo fakta istoričeskoj cerkovnoj žizní v ego istinnom značenii dlja vsěh poslědujuščih vremen. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va N. T. Korčak­ Novíckago (Meringovskaja, 6). 80 (16X25'. 35 str. Věs. 3 1. 100 ckz. (iovoror. DD.Prot. Suščnost i harakter nravstvennago učenija sv. Apo­ stola Pavla v poslanii k Rimljanam. Kiev 1911. Izd. Kiev. Duh. Akad. Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik, 40) 80 (17X25) 40 str. Věs 4 1. 115 ekz. (irigov'ev. G. Bogosoznanie Spasitelja po pervym trem evangelistam. (Otděl'nyj ottisk iz žurnala „Mirnyj Trud“ za 1911 god). Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (15x23). 33 str. Věs 4 I. 50 ckz. (r. Str. 1911 | 495). Cirigov'eo. 1. U. Biblejskie psalmy i drevne-vavilonskie gimny. (K voprosu — Biblija'i Vavilon). Vstupitenaja lekcija po Svjaščennomu Pisa­ niju Vethago Zavěta, čitannaja 30-go sentjabrja 1910 ©. v aktovom zalě A kademii). Kazan' 1911. Izd. Kazansk. Duh. Akad. Tip. Central'naja (Dom­ brovskaco). 89 (16X24). 23 str. Věs 3 1. 100 ekz. Honenko. V Mněnie o biblii, vyskazannoe 6-go dekabrja 1910 goda v kievskoj obščině ovangoličeskih hristian. Kiev 1911. Tip. Akc. O-va Potr Barskij (Kreščatik, 40). 89 (13X21). 32 str. Věs 3 I. 200 ekz. Hristianin v Valmudé evrejskom ili tajny ravvinskago učenija o hristi­ anah. Razoblačil /. B. Pranajtis. Spb. 1911. Tip. M. A. Aleksandrova (Na­ deždinskaja, 43). 8' (19X27). 27 s r. Věs 6 1. 1.250 ekz. IroÚsou. D. <1., prof. Vozraženie protiv ložnago mněnija, budto lisus Hristos v dějstviteVnosti ne žil. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 80 (16X24), 20 str. Věs 2 I. 30 ekz. (otd. ot iz Hr Čt.) Jungerov. P. Kniga Proroka lezekiilja v russkom perovodé s greče­ skago teksta LXX, s vvedeniem i priměčanijami. Kazan" 19011.'ip. Ceutral'­ naja (Dombrovskago). 89 (17><25). 156. str. C. 1 r. Věs 16 1. 400 ckz. (rec. in C. Věst. 1912 No. 20; Strannik 1912 I 299). Kepratov, Evg..sviašč. Religiozno-nravstvennoe učenie prorokov Amosa 1 Osii. (Opyt biblejsko-bogoslovskago izslčdovanija). Kiev 1911. Izd. avtora (Moskovskaja, 29). Tip. Akce.O-va Petr Barskij (Kreččatik, 09). 80 (17* 14). XXII--366-—-11 nen. str. C. 2 r. Věs 1 f. 12 1. 309 ckz. Landyšer, W. V., svtašč. Svjaščennaja istorija Vethago Zavěta s apolo­ setičeskimi priměčanijami 1 staťej o biblii. Ekaterinburg. 1911. Izd. 2-e, ispr. i dop. Tip. A. M. Žukova. 8? (17% 25). 70 str. C. 50 k. Věs 6 I. 600 ckz. Lebedďiuskéj, V. M. Sudoustrojstvo 1 sudoproizvodstvo graždanskoe i ugolovnoc u drevníh evrecv v poslčdnee tysjačelětie do R. H. Časť Der­ vaja. Baku 1911. lip. t-va Kavkaz. Peč. Děla Kaspij. 80 (16X24). 92 str. C. 1 r. Věs 141. Wenstrvor, M.. svjašč. Svět Hristov v žizní Ijudej. Rjad statej na cvan­ gel'skija temy. Spb. 1912. Izd. I. L. Tuzova (Gost. Dv.. 45). Tip. M. P Fro­ lovoj (Galernaja, 6). 8% (16<23). 438. 10 str. C. 1 r.50 k. Věs 1.8 4.000 ckz. 228

Mihail, ep. Nad Evangeliem. Poltava 1911. Izd. 3-e. Tip. G. I. Marke­ viča (Panskij rjad). 80 (17X<26). VII—-260 str—-1 portr. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 17 1. 3.000 ekz. Mitrofan, ep. Istina Voskresenija Hristova. Publičnaja lekcija. Ekaterin­ burg. 1911. Tip. A. R. Vel'c. 160 (13X18). 47 str. C. 25 k. Věs. 2 1. 1.000 ekz. Mudrov, A. A. Čto govorit Biblija? Vyp. I. Ekaterinoslav 1911. Izd. avtora (pos. Amur, Cerkovnaja, 20). Tip. K. A. Andruščenko (Starodvorian­ skaja, 5) 89 (16X22). 23 str. C. 15 k. Věs 3 I. 1.000 ekz. Mudrov, A. A. Čto govorit Biblija? Avraam, Izmail, Isaak, Isav, lakov i losif. Vyp. II.Ekaterinoslav. 1911.Tip. K. A. Andruščenko (Starodvorjansk. 5). 80 (16X22). 105 str. C. 30 k. Věs 8 I. 1.000 ekz. Mnuretov,M. D., prof. Kritičeskija zaměčaníja na knigu prof. Miščenko. Rěčí ap. Petra v knigě Dějanij Apostolskih. S priloženijami: 1. Ob otno­ šenii hristian k mirskoj vlasti. Sergiev-Posad. 1911. Tip. Sv.-Troickoj Serg. Lavry. 80 (17X24). 78 str. Věs 7 1. 50 ekz. Nikoťskij, N. Drevnij Izraíl. Populjarnye očerki po istorii evreev v na­ učnom osvěščenii. M. 1911. Izd. T-va Mir (Znamenka, 9). Tip. A. A. Leven­ son. 160 (13X18). VI--324 str. s ris—-1 karta+-1 plan. C. 1 r.10 k. Věs 30 I. 3.000 ekz. Paharnaev, A. O vremení vtorogo prišestvija Hristova. izslědovanie na osnovanii Apokalipsisa i Vethozavětnyh proročestv. Spb. 1911. Tip. V. S. Borozina (Gorohovaja, 12), 80 (16X22). 15 str. C. 12 k. Věs 311.2.000 ekz. (r. Str. 1912 I 443—4). Pičugiw, L. Th. O tainstvennyh trechs polovinoju godah carstva anti­ hrista. Otvětnoe poslanie. M. 1911. Tip. P. Rjabušinskago (Strastnoj bul'v., sv. d.). 80(16X20). 32 str. Sklad: Tokmakov per., 17. C. 10 k. Věs 31. 500 ekz. Pokrovskij. Zemnaja žizn' Presvjatoj Bogorodicy. M. 1911. Izd. (2-e) itip. Konovalovoj i Ko. (B. Andron'evsk. s. d.) 89 (15X22). 48 str. s ris. Věs. 6 1. 6.000 ekz. Posnov, M. E. Evangelie lisusa Hrista 1 Evangelie apostolov o Hristě. Kiev. 1911. Tip. akc. o-va Petr Barskij (Kreščatík, 40). 89 (18X25). 54 str. Věs. 5 1. G0 ekz. Rozanov, V. V., Biblejskaja poezija. Spb. 1911. Tip. A. S. Suvorina (Ertelev, 13). 89 (19X24). 39 str. Sklad: kn. mag. I. I. Mitjurnikova. Spb. Litejnyj, 31. C. 50 k. Věs 7 I. 1.550 ekz. Rošdestveuskij, A. P., protoierej. Kniga Premudrosti lisusa syna Sira­ hova. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8), 89 (18x25). XCVIII-805 —4 str. C. 6 r. Věs 2 f. 22 1. 300 ekz. Roždestvenskij Dm., svjašč. Nastavlenija i predrečenija knigi pr. Zaha­ rija, kasajuščijasja postov i prazdnikov kak urok našemu vremeni. Rěč' pred zaščitoju magisterskoj dissertacii. Sergiev-Posad 1911. Tip. Sv. Ur. Sergic­ voj Lavry 89 (17X24). 23 str. Věs 3 I. 150 ekz. Skaballanověč, AI. lz Apostola (Urudnyja města). Kiev. 1911, Tip. Akc. O-va N. T. Korčak-Novickago (Meringovskaja, 6). 80 (16X25). 32 str. Věs 3 1. 100 ekz. Sokoťskij, V. Biblejskaja Kosmogonija. (Opyt apologetičeskago ob'jas­ nenija 1-j glavy Bytija v populjarno-naučnom izloženii). Astrahan' 1911. Tip. Gubernskaja. 80 (17x25). 21 str. Věs. 31. 229

Solomin. V. G. Žestokosť Solomona i eja motivy. Istoriko-ekzegeti­ českij očerk. Izvlečeno iz žurnala „Hristianskoe Čtenie“, 1911 g. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 89 (16X24). 31 str. Věs 3 1. 50 ekz. Strahov, VI. N., svjašč. Vtoroe poslanie sv. Ap. Pavla k Thessaloni­ kijcam. Isagogiko-ekzegetičeskoe izslédovanie. Sergiev Posad. 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergiev. Lavry. 89 (17X25). VIIT-394—II str. Sklad: Red. Bogosl. Věstnika. C. 2 r. 25 k. Věs 1 f. 15 1. 300 ekz. Sojatskij, D. Lěstnica lakova ili Son na javu. Biblejsko-astronomičeskij etjud s predisloviem Nikolaja Morozova. (S risunkami, kartami i tekstom apokrifa „Lčstvica“). Spb. 1911. Tip. M. M. Stasiuleviča (Vas. o., 5-ja l., d. 28.) 89 (10X25). 32 str. S 5 ris. Věs 5 I. 1.200 ekz. © Sojatskij, Damiil. Strašnyj sud kak astral'naja allegorija. Spb. 1911' 58 str. C. 45 kop. (rec. Str. 1912 I 208—9.) Snitkind, E. R. Osnovy operacii obrězanija. (Eja proishoždenie, suščnost i proizvodstvo u vséěhobrězyvajuščíhsja narodov). Istoriko-hirur­ gičesko-sanitarnyj etjud iz oblasti drevníh kultov i sovremennoj mediciny, M. 1911. Izd. avtora (Mijasnickaja, 48). Tip. G. Lissnera i D. Sobko (Kre­ stovozdviženskij per., 9). 809 (17X<25). II--225 str. C. 2 r. Věs 1 f. 121. 1.500 ekz. Talmud, Mišna i Tosefta. Kritičeskij perevod N. Pereferkoviča. Tom četvertyj (Kniga 7 i 8). Spb. 1911. Izd. 2-e ispr. i dopoln. i tip. P. P. Soj­ kina (Stremjannaja, d. 12). 80 (19X526). V—-648 str. C. 3 r. Věs 3 f. 161. 1200 ekz. Troiekij, Vlaďimir. Gnosticizm i cerkov' v otnošenii k Novomu Zavě­ tu. Sergiev Posad. 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergievoj Lavry. 80 (17X25). 34 str. C. 20k. Věs 3 1. 300 ckz. Vvedenskij, Dimitrij, prof. Bluždajuščaja gipoteza. (K voprosu 0 „pan­ vavilonizmě“). Sergiev Posad 1911. Tip. Sv.-Ur. Sergievoj Lavry. 80 (17X24) 15 str. Věs 1 I. 300 ekz. Žilov, 1., svjašč. Evangelie, kak kniga čudes i po dějstviju na serdca Hudej. Jurev 1911. Tip. E. Bergmana. 8 (16X24). 96 str. C. 45 k. Věs 91. 1.000 ckz. (nihil noví: Strannik | 495-6). Drilltantov, Leonid. Kratkoe rukovodstvo k izučeniju Sv. pisanija Vet­ hago Zavěta. Vyp. 2. Knigi UčiteÚnyja i Proročeskija. Mogilev. 1911. Tip. Gub. pravlenija. 80 (17X26). V--III--317-—8 str. C. 1 r. 50 k. Věs 1f 31 650 ekz.

V. Patristica. DBavvinok, V T. Nikifor Vlemmid i ego sočineníja. Kiev 1911. ip. o-va „Petr Barskij“. 80 (17X<26).XXXIII--336--I1--6 nen. str. Věs 1 f.5 I 280 ckz. (rec. in C. Věst. 1912, 563; E. B. in Str. 1911 II 315 8). Barvinok, V I. Ob objazannostjah gosudarecj po vozzrčníju Nikifora Vlemmida. Kiev 1911. Tip. Akc. o-va „Petr Barskij“. 80 (179<25). 80 str. Vés 8 I. 100 ckz. K. K. Vzgljad sv. Vasilija Velikago na proishoždenic i razvitie reli­ sioznyh znanij v čelověkč (po trem knigam protiv Evnomija 1 knigě O Sv. 23

Duhě). (Izvlečeno iz NoNo 19—20 i 21 Tavr. Eparh. Věd. 1911 «.) Odessa. Tip. Gubernskaja. 80 (15X21). 11 str. Věs 1 1. 60 ekz. Fetisov, Nikolaj, svjašč. Patr.stičeskie ekskursy. Odessa. 1911. Tip. E. Hrisogelosa (ul. Kondratenko, 8) 80 (16X24). 7 str. Věs 1 I. 50 ekz. Glubokovskij. N. N., ord. prof. Istoričeskoe položenie i značenie lič­ nosti Theodorita, episkopa Kirrskago. Rěč' i bibliografičeskij ukazatel no­ vějšej literatury o blaž. Theodoritě. Spb. 1911. Tip. Montvida (Gončarnaja, 7). 80 (16X24). 30 str. Věs 5 1. 200 ekz. Glhedokovskij,Nikolaj. Blažennyj Avgustin v izobraženii russkago svět­ skago istorika. (Ot. iz žurn. „Trudy Kiev. duh. Akad.“ 1911 g.). Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va P Barskij (Kreščatik, 40). 89 (17x24). 38 str. Věs 3 1. 165 ekz. Lebedev, Aleksandr. Presviterij po poslanijam sv. Ignatija Antiohij­ skago. Har'kov 1911. Tip. Mirnyj trud (Děvič'ja, 14). 80 (17X23) 22 str. Věs. 2 1. 50 ekz. Mewrkov,|. Ličnosť Blažennago Avgustina po ego „Ispovědi“ (Izvle­ čeno iz NoNo 19—20, 21 i 22 Tavr. Eparh. Věd. 1911 g.). Odessa. Tip. Gubernskaja. 89 (15X21). 26 str. Věs 2 I. 60 ekz. Modest. arhim. Sv. Asterij Amasijskij. Ego žizn' i propovědničeskaja (18X27).151str.Sklad:Znamenskijmonastyr|C.1r.25k.Věs201.dějateVnostť. M. 1911. Tip. A. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.) 8" 510 ekz. Prohorov, Grigorij. Tvorenija sv. Amvrosija Mediolanskago 1ih hrono­ logija. lzvlečeno iz žurn. „Hristianskoe Čtenie“, 1911 g. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa, (Nevskij pr., 8). 89 (15X 24). 25 str. Věs 3 1. 20 ckz. SaveVev, Pavel Grigor'er, Kak ponimať' slova svv. loanna Zlatousta 1 BI. leronima, čto ludei prinjali Antihrista (perepeč. iz No.No. 417 Niž. Cerkovno-obšč. Věstnika). N.-Novgorod. 1911. Tip. Gub. Pravl. 169(11X18). 6 str. Věs 1 1. 150 ekz. Směrnov, „L prof. prot. Zavěty dvěnadcati patriarhov, synovej Iakova. Vyvedenie i russkij perevod. 4 vyp. apokrifov Veth. Zavěta. Kazan' 1911. Tip. universiteta: 89 (17X25). 302 str. C. 2 r. Věs 26 1. 220 ekz. (rec. iz C. Věst. 1912 c. 60; Str. 1912 I 200—1). Vereščackij. P. I. Plotin 1Bl. Avgustin v ih otnošenii k trinitarnoj pro­ blemě. Vstupitelnaja lekcija po kathedré patrologii, Čitannaja 20 sentjabria 1910 g. (v aktovom zalé Kazanskoj Duhovnoj Akademii). Kazan' 1911. Tip. Centralnaja. 89 (16X24). 52 str. Věs 6 I. 200 ekz.

VÍ. Ius ecclesiasticum. BertgoUdt, G. V..Zakony o duhovnyh zavěščanijah po kassacionným réšenijam Pravitelstvůjuščago Senata. (Prodolženie knigi, izdannoj v 1890<.) Perm'. 1911. 1zd. E. A. Kuzes. Tip. Gub. zemstva. 89 (15X23). 133 str. C. 3 r. Věs 8 I. 1.000 ekz. Grigovovskij, Sergěj, O razvodě. Pričiny i poslédstvija razvoda 1brako­ razvodnoc sudoproizvodstvo. Istoriko-jnridičeskie očerki. Spb. 1911. Tip. 231

Sinodalnaja. 8" (18x27). 341 str. C. 4 r. Věs 1 f. 19 I. 1.200 ckz. (rec. in C. Věst. 1912 c. 356—9). Kozlov, IT.K voprosu o „Cezaro-papizmě“. (Svjatootečeskija, kanoni­ českija, istoričeskija spravki). Narodno-Missionerskaja Bibliotečka. Spb. Izd. V. M. Skvorcova (Nevskij, 153). Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 89 (15X21. 20 str. C. 5 k. Věs 2 1. 3.000 ekz. Krasnožen, M., prof. Tolkovateli kanoničeskago kodeksa Vostočnoj Cerkvi: Aristin, Zonara i Valsamon. Izslčdovanie. Jur'ev. 1911. Izd, 2-c Tip. K. Mattisena. 89 (17x25). 275+XXVI str. C. 2 r. 50 k. Věs 30 I. 275 ekz. (rec. C. Věd. 1911, 1605—1606). Dapin, P. D. O neobhodimosti cerkovnago prava, ego suščnosti i po­ loženií v obščej sistemé prava (Vstupite/naja lekcija po predmetu Kanoni­ českago prava). Kaz. 1911. Izd. Kazansk. duh. akad. Tip. Central'naja (Dom­ brovskago). 89 (17XX25). 21 str. Věs 3 I. 100 ekz. Mel'kkset-Dekor, I. M. Juridičeskoe položenie Verhovnacgo Patriarha Armiaaskago. (Kratkij dogmatičeskij očerk). Odessa. 1911. Tip. Centralnaja (Hersonskaja, 21). 8? (14X22). 37—-1 nen. str. C. 25 k. Věs 5 1. 600 ekz. Pravila i programmy dlja proizvodstva ispytanij na san diakona i dolžnosť' psalomščika ne okončívším polnago kursa duhovnoj seminarii a takže v nej ne obučavšimsja. N.-Novgorod. 1911. Tip. Gub. Praví. 169 (11X17). 8 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. Tak nazyvacmoe pravo „zastrojki“ i cerkovno-monastyrskija zemli. M. 1911. Tip. Gorodskaja. 8“ (18X26). 1 nen.—-49 str. Věs. 7 I. 1.200 ekz Tak nazyvacmoe „pravo zastrojki“ i cerkovno-monastyrskija zemlí. Osnovannoe na kanonah Sv. Cerkví, zakonah graždanskih i ckonomičeskih dannyh izslédovanic predpoloženija rasprostranit tak nazyvaemoe „pravo zastrojki“ na cerkovno-monastyrskija zemli. M. 1911. Izd. 2-e. Tip. Gorod­ skaja. 89 (17X<25). I—-88 str. Věs. 21 1. 1.000 ekz. Probanov, I. S. O brakč i razvodě. Zamětka k 3-mu Vserossijskomu Sězdu Evang. hristian. Spb. 1911. Tip. Andersona i Lojcianskago (Voz­ nesensk., 53). 169 (11X19). 36 str. Sklad: Spb. Voznesensk. pr., 40. T-vo Raduga. Věs 2 I. 509 ekz. Suvorov, N. Učebník cerkovnago prava. M. 1912. Izd. A. A. Karceva, 4-c. Pečatnia S. P. Jakovleva (Petrovka, Saltykovskíj per., sob. d.). 8“ (16X24) 1 nen.+531 str. Č. 3 r. Věs 1 f. 24 1. 3.000 ckz. Zauozevslcij,N. A. O suščnosti cerkovnago prava. Sergicv-Posad 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergicvoj Lavry. 89 (16X24). 95 str. C. 40 k. Věs 8 I. 100 ckz. Zaozervskéij,N. A. Čerkov' 1 gosudarstvo. Serg.-Pos. Izd. N. Elova. 47 str. C. 030 r. VI.

Liturgica. Audreevskij. V. M. Materialy, staťi i otzyvy pečati po voprosu 0 80­ kraščenii prazdničnyh dnej. Spb. 1911. Tip. V Krajz (Teatralnaja pl., 4). 89 (1725). 308 str. Věs. 1 f 3 1. 600 ckz. 232

Allenemnov,Dim, svjašč. Kurs Istorii russkago cerkovnago pěnija. (Pěnie v Cerkvi vselenskoj). M. 1911. Izd. i tip. P. Jungersona (Neglinnyj pr. 14). 89 (16X24). 103—-8 str. C. 1 r. Věs 12 I. 1.500 ckz. AHhanaster, A. A. O. počitanii sv. Ugodníkov Božiih i sv, Moščeci. Ekaterinoslav 1911. Tip. S. I. Baranovskij. 89 (17X525). 24 str-+-I list ris. C. 10 k. Věs 3 I. 8.010 ekz. Bratoljubov, Toann, ierom. Drevne-hristianskaja pokajannaja disciplina. Petrozavodsk 1911. Tip. Gubernskaja. 8“ (17X525). 20 str. Věs 2 1. 50 ekz. Dmitvievskij, A. Pasha v lerusalimě. Spb. 1911. Tip. V. Th. Kiršbauma (Dvorc. pl.). 89 (14X22). 20 str. Věs 31. 5.000 ekz. Germogen, ep. Pskovskij. O bogosluženii pravoslavnoj cerkvi. Spb. 1911. Izd. Učil. Sov. pri Sv. Sinodě, 9. Tip. Sinodalnaja. 89(14X-21). 1013-2 nen. str. S ris. C. 20 k. Věs 8 1. 3.000 ekz. Gerontij, monah. Sem' sedmin mira. Simvoličeskoc značenic semi velikih ili 49 malyh indiktionov. K proektu o novom lětosčislenii. Kiev 1911. Tip. Russkaja Pečatnija (Mihajlovskij pr., 20). 89 (15X-22). 15 str. Věs 2 1. 2.000 ekz. Golubcov, A. P., prof. Sborník statej po liturgiké i cerkovnoj arheologii. Serg. Pos. 1911. Tip. Sv.-Tr. Serg. Lavry. 8%(17X25). 2 nen.—-144 str. Věs 19 1. 300 ekz. Gorodcev, Pavel. prot. Učenic o bogosluženii hristianskoj pravoslav­ noj cerkvi s ob“jasnitenym čteniem cerkovnyh pěsnopěnij. Spb. 1911. Izd. 4-oe, ispr. Tip. Sinodal'naja. 8* (16X23). 140--II str. S ris. C. 50 kop. Věs 13 1. 15.000 ckz. Tudor, ieromon. Činoposlědovanie „Passii“. Istoričeskij očerk i porja­ dok cja. Kiev 1911. Izd. 2-e. Tip. I. I. Čokolova (B. Žitomirskaja, 20). 8" (15X22). 9 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. Levašev, Pavel, prot. Začéěmtak mnogo u nas obrjadov. Po mysljam lučših russkih ljudej. Spb. 1911. Izd. 3-c dop. Tip. A. V. Běljaevoj (Litej­ nyj, 58). 80 (13X20). 52 str. Věs 4 I. 2.000 ckz. liisicyn. M.. prot. Pervonačalnyj slavjano-russkij tipikon. Istoriko-Ar­ hcologičeskoe izslčdovanie. S priloženiem 45 fototipičeskih snimkov. Spb. 1911. Izd. avtora (Paž. Korp., Sadovaja, 26.). Tip. V. D. Smirnova (Ekate­ „rininskij kap., 45). 89 (17X25). XV—-386—-1nen. str. C. 3 r. Věs 1 f 161. 500 ekz. (rec. in Trudy K. D. A. 1912 | 333—340: Skaballanovič). Lisicyn, M., prot. Priloženija (45 fototipičeskih tablic iz liturgičeskih rukopisnyh pamjatníkov) k Istoriko-Arhelogičeskomu izslédovaniju: „Per­ vonačalnyj Slavjano-russkij tipikon“ Spb. 1911. Izd. avtora (Paž. korp., Sa­ dovaja, 26). Tip. V D. Smirnova (Ekaterininskij kan., 45). 8? (23X29). 2 nen.—-44 str. C. 2 r. Věs 13 1. 500 ckz. Mafvěeva, A. A. Prazdníik verhovnago suščestva. (20 prerialja Il ©. —8 Hunja 1794 g.). Kritičeskij očerk. Otd. ottisk. iz „Istorič. Obozr.“, t. XVI Spb. 1911. Tip. M. «M. Stasjuleviča (V. O., 5 I, 28). 80 (16X25). 64 str. Věs 7 1. 100 ckz. Nazarevskij, S., svjašč. O Krestě i krestnom znamenii. (Otd. ott. iz No. 1 „Eparh. Vědom.“ za 1911 god). Ekaterinoslav. 1911. Tip. S. I. Bara­ novskago. 80 (18X27). 16 str. C. 7 k. Věs 2 IL5.000 ckz. 233

NěkoÚskij. Pavel. Prosfory, ih značenie ©upotreblenie na liturgii pra­ voslavnoj cerkví. Tambov 1911. Izd. 2-e. Tip. P. S. Moskaleva. 16"(11X17) 36 str. C. 5 k. Věs 1 I. 12.000 ekz. Hristianskija pěsnopěnija pravoslavnyh bogomolcev na dobruju pamjat' iz g. Kieva. Sobrannyja s raznyh istočníkov. Kiev. 1911. Izd. L. Uša­ kova. Tip. K. Krugljanskago (Spasskaja, 10). 169 (12x16). 40 str. Sklad: kn. mag. A. D. Globenko (Podol). C. 10 k. Věs 3 1. 3.009 ekz. Platonov, V., svjašč. Pravila Sv. Apostol, Soborov i Sv. Otec, kak li­ turgičeskij istočník. Har'kov 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 8" (15X<27). 39 str. Věs 4 1. 100 ekz. Prazdniki cerkovnago znamennago pěnija. Kiev 1911. Izd. Knigoizd. Znamennoe Pěnie (Podol). Tip. S. V. Kuťženko (Puškinskaja, 4). 49 (26X36) 376 str. C. 9 r. Věs 4 f. 2 1. 2.000 ckz. Solov'ev, I. I., prot. Velikaja Ektinija (Opyt istolkovanija eja smysla i značenija, kak molitvy cerkovno-bogoslužebnoj). (Otdělnyj ottisk iz žur­ nala „Kormčij“ za 1911 g.). M. 1911. Tip. I. S. Efimova (B. Jakimanka, sv. d.). 89 (15x23). 79 str. Věs 6 I. 100 ckz. Stepenov. N. V. K reformě julianskago kalendarja 1911. (rec. I. V 1912 t. 128 p. 639: Hahanov). Thomenko, KT.. prot. Razjasnenie maloponjatnyh měst pervoj, vtoroj i treťej kathism. (Kathismy voskresnoj vsenoščnoj). Kiev 1911. Izd. i tip. Kicvo-Pečer. Uspenskoj Lavry. 8“ (15X22). 60 str. Věs 6 I. 3.100 ckz. Torskij, N. svjašč. Prazdník Roždestva Presvjatyja Bogorodicy. Odessa 1911. Tip. Eparh. Doma (Aleksandrovskij prosp., 6) 89 (16X22) 535-2 nen. str. S ris. Věs 4 1. 2.000 ckz. VII. Pastoralis et Homiletica. Alabovskij, A., svjašč. Učastie oficerov v religiozno-nravstvennom vospitanii soldata. Har'kov 1911. Tip. Mirnyj trud Děvič'ja, 14). 89 (1824). 29 str. Věs 4 1. 600 ckz. Iz čtenij po pastyrskomu Bogosloviju (asketika). Zapisi studentov Moskovskoj Duhovnoj Akademii v 1910—1911godu po lekcijam R. A. E. Th. Scergiev-Posad. 1911. Izd. Pastyrsko-prosvět. br. pri Mosk. Duh. Akad. Tip. Sv. Troick. Sergiev. Lavry. 89 (17X24). 175 str. Věs 16 1. 300 ekz. Počemu v naši dni sredi molodeži tak mnogo bolnyh nedugom ne­ věrija 1 bezbožiíja? M. 1910. Izd. i tip. Sinodalnaja. 169 (12X17). 30 str. C. 4 k. Věs 2 I. 3.000 ckz. Kolesnikov, P. P. O měrah k oživleniju prihodskoj žizní. Astrahan. 1911. Tip. Gubernskaja. 8" ([7X25) 29 str. Věs 2 1. Ob obščenarodnom cerkovnom pěnii, ego neobhodimosti, pol zě i zna­ čenit v žízní hristianskoj voobšče, v prihodskoj žizni—v častnosti. Ot Ki­ rillo-Methodievskago cerkovno-prihodskago Sověta. Kazan? 1911.Tip. Čen­ tralnaja. 8“ (14X22). 10 str. Věs 1 I. 1.000 ckz. Pravila ob ustrojstvě vnutrennej missii. M. Izd. Br-va Voskresenija Hristova. Tip. Russk. Pečatnja (Uriumfabnaja, Sadovaja, 170). 89 (179426). 11 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. VŠ ©L

Surorov, Nikolaj, svjašč. Utračennyj ideal (slovo ljubvi ko vsčm slu­ žiteljam cerkví). Spb. 1911. Tip. Min. Putej Soobšč. (Font., 117). 80 (18X25). 31 str. C. 50 k. Věs 7 1. 1.000 ekz. Vostorgov, I. I., prot. Sviaščenničeskoe samosoznanie. M. 1911. Izd. knigoizd. Věrnosť (Líihov per., Eparh. d.). Tip. Russkaja pečatnia (Sadovaja Triumf., 170). 169(12X18). 16 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. (© Cerk. Věd. 1911 No. 10). Sovremennaja žizn' i harakter dějateřnosti pastyrja (Izvlečeno iz No. 14—15 Tavrič. Eparh. Vědom. 1911 g.). Simferopol. 1911. Tip. gubernskaja 89 (15X22) 13 str. Věs 2 1. 50 ekz. * * Grossu, Nik., svjašč. Professor Vasilij Thedorovič Pěvnickij, kak go­ milet. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va „Petr Barskij“ (Kreščatik, 40). 8%(16X24). 24 str. Věs 2 | 114 ekz. Čřrossu Nik., svjašč. Arhiepiskop Dimitrij Muretov, kak cerkovnyj pro­ povědnik. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik, 40). 89 (17X24). 15 str. Věs 1 1. 100 ekz. Potorěiuskéj. M. A. prot. Svjato-otečeskaja hristomatija, s biografiče­ skimi svěděnijami o sv. Otcah-propovědnikah vselenskoj cerkvi i s ukazaniem otličiteDnyh čert propovědničestva každago iz nih. (Posobie k izučeniju istorit hristianskoj cerkovnoj propovědí). Kiev. 1911. Izd. 4-e M. E. Potor­ žinskoj (L'vovskaja, 43). Tip. M. D. Ščastliveca (L'vovskaja, 10) 8(16X25) V--301-4-2 nen. str. ČC. 1 r. 50 k. Věs 22 1. 500 ekz.

IX.

Theologia moralis et ascetica. „ARoilonov,R.. protopresviter. „Čti otca tvoego i mater tvoju“ (Ob'­ lasnenie 5-j zapovědí Zakona Božija). Naučno-bogoslovskoe samoopravdanie hristianstva. Pravoslavno-hristianskaja apologetika. Spb. 1911.Tip. M. Mer­ kuševa (Nevskij, 8). 89 (16X74). 74 str. Věs 8 I. 1.200 ekz. Akvilonov. „Čti otca tvoego i mater' tvoju“ (Ob“jasnenie 5-j zapovědi Zakona Božija). Riga 1911. Izd. rel.-prosv. ob-va. Tip. G. Gempeť i Ko (Krěpostnaja, 7). 80 (14x22). 38 str. Věs 3 1. 1.000 ekz. Alabovskij, M., svjašč. Hristianskaja revnosť po věrě i věroterpimosť. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va N. T. Korčak-Novickago (Meringovskaja, 6). 80. (15X25). 8 str. Věs. 1 1. 200 ekz. AWeksij.episk. Dvě morali. Publičnoe čtenie. Kazan' 1911. Centralnaja (Dombrovskago). 80 (16. 24). 19 str. C. 10 k. Věs 3 1. 400 ekz. Cerkovnosť, kak princip nravstvennago bogoslovija. Izvlečeno iz V toma „Osnovy Hristianstva“. M. 1911. Tip. Sv.-Troickoj Sergievoj Lavry. 89 (15X22). 170—200 str. Věs 10 1. 500 ekz. DeboUskij, G. SŽ prot. O gověnii po ustavu pravoslavnoj cerkvíi. Spb. 1911 Izd. I. L. Tuzova (Gostinnyj dvor, 45), 5-c. Tip. M. P Frolovoj (Ga­ lernaja, 6). 80 (15x23). 96-—2 nen.-514 str. C. 50 k. Věs 10 I. 4.000 ckz. Kak nado gověť i ispovědatsia pred duhovnikom (bratskíj sovět pravoslavnomu hristianinu) i molitvy pred ispověd'ju. Spb. 1911.Izd. Obšč-va 235 raspr. rel.-nravstv. prosvěšč., 3-e (Stremjannaja, 20). Tip. I. V Leonteva (Baskov per., 4). 8“ (14X-20). 32 str. C. 5 k. Věs 3 I 10.000 ckz. Kijanovskéj. Vasilij. svjašč. Hristianskoe učenie o trudě. Har'kov 1911. Tip. „Mirnyj Trud“ (Děvič'ja, 14). 80 (15X-23). Věs 3 1. 300 ckz. Levitov, P. V lz kursa nravstvennago bogoslovija. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 89 (16"<24). 32 str. Věs 3 I. 50 ekz. Lodyženskij, M. V Sverhsoznanie 1 puti k ego dostiženiju. Indusskaja Radži-loga i hristianskoe podvižničestvo. Opyt izslédovanija. Spb. 1911.Tip. SePskago Věstnika. 8? (18X26). VIIII-393 str. C. 2 r. Věs 1 f. 221. 1.500 ckz. (rec. R. M. 1911 VID. Nďlus, 9. Svjatynja pod spudom. Taina pravoslavnago monašeskaco duha. Sergiev Posad 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergievoj lavry. 80 (17X24). 229. IL str. C. 80 k. Věs 17 I. 3.100 ekz. Objazannosti svjaščenníka duhovníka duhovenstva pri soveršenii tainstva pokajanija. Spb. 1911. Tip. Sinodal'naja. 89 (15YX/20)73 str. C. 35 k. Věs 8 1. 1.000 ekz. Ostroumov. Stefan. prot. Žiť—ljubví služit (Očerk pravoslavnago nra­ voučenija). Spb. 1911. Izd. 2-e, I. L. Tuzova (Gostin. dv., 43). Tip. M. P Frolovoj (Galernaja, 6). 80 (16X22). 418—-14str. C. 1 r. 50 k. Věs 1f 71 3.000 ekz. Pismo optinskago starca ieroshimonaha Makarija k blagočestivoj hristianké—kak ej provoditť vnutrenniuju žizn' po učeniju sv. otcev Pra­ voslavnoj Čerkví i kak soglasovať s onym svoi otnošenija k semejstvu i obščestvu. Troickij cvětok No 77. Sergiev Posad 1911. Izd. tip. Sv.-Troick. Sergiev. lavry. 169 (13x17). 80 str. C. 12 k. Věs 5 1 3000 ekz. Platonor, V., svjašč. O svjatosti. Har'kov 1911. Tip. Mirnyj Trud (Dě­ vič'ja, 14). 80 (15X23). 24 str. Věs 3 1. 105 ekz. Porohovščikov. A. (Bezpartijnyj). Slušajte hristiane! Kak ispolnitť za­ pověd' Hrista—putem prosvěščenija. Spb. 1911. Izd. 2-e, dop. M. Porohov­ ščikovoj. Tip. K. A. Četverikova (Karavannaja, 7). 80 (17<23). 44 str. Věs 7 I. 3.000 ekz. Poseljanin, 14.Pisma o monašestvě. Podvižničestvo russkih ženšČin i russkie ženskie monastyri. Prepodobnyj Nil Sorskij, kak predstavitel istin­ nago monašestva. Togda i teper' Opjatť v Sarově. Otkrytoe pismo V. V Ro­ zanovu. Spb. 1911. Izd. I. L. Tuzova (Gostin. dv., 45). Tip. M. P. Frolovoj (Galernaja, 6). 80 (15X<22). 191--1 nen. str. C. 50 k. Věs 17 I. 3.000 ekz. ..woe Sv.-Tr. Sergievoj lavry. 169 (13X17). 52 str. Věs 4 I. 3.000 ekz. Steleckij, N., prof.-prot. Duel, cja istorija i kritičeskaja ocčnka s na­ učno bogoslovskoj točki zrěnija. Har'kov 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 80 (15X23). 40 str Věs 4 I. 200 ckz. Seěllov. P. Ja., prof.-prot. Gigiena včry, ili o sposoban sobranenia,

Nevsk. obšč. trezv. (Obvodnyj, 116). 89 (15<22). 24 str. Věs 2 1. 150 ckz. Venčaniin, ievodial:. Kratkij eskiz-očerk asketiki. M. 1912. Izd. Kn. m. I. K. Golubeva (Nikolskaja, 9). Tip. P P. Riabušinskago (Strastnoj bulv., sob. d.). 80 (16X<24) 32 str. C. 20 k. Věs 3 1. 4.000 ckz. 230

X. Ethica et Oecon. social. Al, M. Problema ličnosti i sovremennoe soznanie. Spb. 1911. Izd. Spb. Hrist. Studenčesk. Kružka. Tip. Evangel. obš-va molod. ljudej (Měščan­ skaja, 2). 59 (15X21). 49—-1 nen. sír. C. 15 k. Věs 5 1. 3.000 ekz. Ardašev, P. N., prof. Nacionalízm na Zapadě. Ego istoričeskoe pro­ ishoždenic i glavnějšie momenty ego razvitija. Lekcija, čČitannajav Kievskom Klubě Russkih nacionalistov 14-go oktjabrja 1910 goda. Kiev. 1911. Izd. Kiev. Kluba Russk. nacionalist. Tip. I. N. Kušnerev i Ko. (Karavaevskaja, 5). 89 (15X23). 48 str. Sklad: kn. mag. L. Idzikovskago (Kreščatik, 29). C. 25 k. Věs 5 I. 2.500 ekz. (rec. Rěč 1911 No. 327). Bernackij, M. V Teoretiki Gosudarstvennago Socializma v Germanii i socia'no-političeskija vozzrěnija kn. Bismarka. Spb. 1911. Tip. Šredera (Gorohovaja, 49). 89 (17>£25). VI—492 str. C. 3 r. 50 k. Věs 1 f. 23 1.400 ekz. (rec. Z. Ž. 1911 VI: St Ivanovič; Rěč No. 152; K. P. No. 887). Dogrov, A. G., d-r. Prestupnyj affekt | vměniaemost' Biblioteka žurnala „Terapevtičeskoe Obozrčnie“ Vyp. IV. Odessa. 1911.Izd. Žurn. Terapevtič. Obozr. Tip. Odesskih Novostej. 89 (14X20). 625-2 str. Věs. 11 1. 1.000 ekz. 3vedis, d-r. Iskustvennoc bezplodic. Pered sudom Nauki i Obščestva. Spb. 1911. Izd. Sčvernoe Izdatel'sk. T-vo (Spb., Grafskij per., 7). Tip. Mil­ štejna (Nižegorodsk., 14). 120(14 <19). 109 str. C. 1r.25 k. Věs 91. 2.000 ckz. Bronuzov,I. „1., prof. Protiv socializma (Perečen' „někotoroj“ russkoj literatury). Spb. 1911 Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 80 (169224). 15 str. Věs 3 1. 50 ekz. D. V Religija i nravstvennost M. 1911. Izd. K-va Věrnosť(Lihov per., ep. d.). Tip. Russkaja pečatnia (Triumfal'naja-Sadovaja, 170). 160 (13X17). 16 str. S ris. C. 3 k. Věs 1 I. 5.000 ckz. Ezerskij, Th. V Nravstvennosť, eja priroda, razvitic, upadok. I. Sem'a. Spb. 1911. Tip. A. G. Grigoreva v gor. Narvě. 89 (12Y<21). 36 str. C. 20 k. Věs 3 I 2.200 ckz. Gellex, I. Z. Ošibka čelověka i cja značenie, pri vměnenii dějanija etogo lica emu v vinu. Jurev. 1911. Tip. K. Mattisen. 89 (16X24). 1442 nen. str. C. 1 r. Věs 14 1. 300 ckz. Gernet, M. Dětoubijstvo. Sociologičeskoe i sravnite/no-juridičeskoc izslédovanie. M. 1911 (17.24) 318 str.—+12 diagramm. C. 2 r. 50 k. Věs 1 f. 11 1.800 ckz. (rec. Pravo 1911 No XLVI). Gombevrg, D. Opyt izloženija osnovnyh načal etiologii prestuplenija. Č. I. Čezare Lombrozo i ugolovnaja antropologija. Kiev. 1911. Tip. 2-j Arteli (B.-Vladimirskaja, 43). 80 (16X<23). VI+-160 str. C. 2 r. Věs 17 1. 750 ckz. vracianskéj, Nikolaj. Parižskic remeslennye cehi v XIHI—XIVstolětijah. Kazan' 1911. Tip. Universiteta. 89 (17*<25). 347 str. Sklad: Kn. mag. Golubev (Voskresenskaja). C. 2 r. Věs 1 f. 18 1. 600 ekz. IHruščov,A. V RacionaVno-utilitarnaja teorija prava. M. 1911. Tip. Russk. Tov. (Čistye prudy, Myl'nikov per., s. d.). 80(15X22). 40 str. Věs 41. 1.000 ckz. IIvostov, V. M., prof. Nravstvennaja ličnost' i obščestvo. Očerki po etikč i sociologii. M. 1911. 1zd. N. N. Kločkova. Tip. „pečatnia S. P. Ja­ kovleva“ 89 (15X21). VIL+ 230 str. C. 1 r. 35 k. Věs 29 I. 1.200 ekz. 237

Hvostov, V. M. I. Psihologija ženščin. II. O ravnopravii ženščin. M. 1911 Tip. T-va I. N. Kušnereva i K0 (Pimenovskaja, sv. d:). 80 (17X25). 68 str. Sklad v red. žurnala Voprosy filosofii i psihologii. C. 50 k. Věs 6 1.3.009 ckz. Ispolatova, S. Samosoznanie ženščiny, kak faktor obnovlenija obšče­ stvennago stroja. Doklad, čitannyj na Vserossijskom ženskom s'ězdě. M. 1912. Tip. O. L. Somovoj (B. Nikitskaja, d. Šapošnikovoj). 160 (13X14). 24 str. Sklad: Kn. mag. Nauka (B. Nikitskaja, 10). C. 15 k. Věs 2 1. 5.000 ekz. Javorskij, N. D. Istorija filosofii prava. Kratkij kurs, sostavlennyj pri­ měnitel'no k universitetskim programmam. Odessa 1911. Izd. 2-e. Kn. mag. Ja. Šinberga (Sadovaja, 11) Tip. Tehnik (Uspenskaja 56), 89 (16X24). 80 str. C. 80 k. Věs 12 1. 1.000 ekz. Kolosov, E. E. Očerki mirovozzrěnija N. K. Mihajlovskago. Teorija razdělenija truda, kak osnova naučnoj sociologii. Opyt literaturnago analiza. Spb. 1912. Tip. T-va „Obšč. Pol'za“ (B. Pod'jačeskaja, 39). 80 (16XC24).434 —1 nen. str. C. 2 r. Věs 1 f. 13 1. 2.000 ekz. Kolosov, Nikolaj. Prošloe i nastojaščee hristianskoj blagotvorite nosti. Kiev. 1911. Tip. 'akc. o-va Korčak- Novickago (Meringovskaja, 6). 89 (15X24). 13 str. Věs 2 1. 25 ekz. Kovčinskij, H. V.Stroj obščestvennyh 1političeskih organizacij. (Novaja formula). Religija i politika, Filosofija i politika. Nauka i politika. Pedago­ gika i politika. „Škola obučenija-obrazovanija“. Vyp. V. Spb. 1912.Izd. Avtora (Kabinetskaja, 13). Tip. Akc. Obšč-va Tip. Děla („Gerol'd“, Izm. p., 7 rota, 26). 89 (15X22). 46—-2 nen. str. C. 50 k. Věs 6 I. 1.100 ekz. Kovalevskij, P. I., prof. Osnovy russkago nacionalizma. Spb. 1912. Tip. M. I. Akinfieva (Baskov per., 10). 80 (12X520). 64--1 nen. str. C. 25 k. Věs 6 I. 500 ekz. Landyšev, E. V. Čto takoe žizn'? Cěli smysl žizni. Ekaterinburg. 1911. Izd. 2-e, ispr. i dop. Tip: „Hudožestvennaja Pečatť“. 160 (13X17). 34 str. Sklad: Iv. Evg. Landyševu (Kamenskij zavod, Permsk. gub.). C. 5 k. Věs 21. 5.000 ekz. Dysenkov, Petr. Žiznennoe rukovodstvo. Sovremennyja žiznennyja po­ niatija, idei i vzgljady ilí dobroe bezkonečnoe soveršenstvo čelověčestva. Slova Hrista i Ego Poslědovatelej. Pjatigorsk 1911. Izd. avtora. Tip. A. P. Nagorova. 169 (11X17). 15 str. C 4 k. Věs i I. 25 ekz. Martovskij, L, Smysl žízní. Kovna. 1911. Tip. Gubernskaja. 320 (9X 11). 23 str. C. 5 k. Věs 1 I. 500 ekz. Nedražov, Svjatopolk, Tri smerti preždevremennago 1protivoestestven­ nago roda. Duel, legkomysliem naklikannaja gibel i kazn'. Spb. 1911. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja, 12).89(17x25). 54 str. C. 40 k. Věs 71. 3.000 ekz. Nikoďskij, Pavel. Samoubijstvo. Tambov. 1910. Tip. N. Berdonosova i F.Primorina. 16“ (12X17). 54 str. C. 6 k. Věs 2 I. 10.000 ekz. Novgorodcev, P. I., prof., 1 Pokrovskij, I. A., prof. O pravě na Ssušče­ stvovanie. Social no-filosofskie etjudy. (Svobodnoe znanie. Sobranie obšče­ dostupnyh očerkov, statej i lekcij russkih učenyh pod redakciej E. D. Grimma, N. A.Kotljarevskago, V. N. Speranskago i V. M. Šimkeviča). Spb. 1911.Izd. i tip. t-va M. O. Volf (Vas. O., 16 lin., sv. d.). 89 (16X23), 48 str. C. 45 k. Věs 81. 3.000 ekz. (rec. I. V. 1911 t. 126 p. 1177—8; V. E. 1911 XI; N. Ž. d. V. XXXV; R. No. 236; R. V. No, 193.) Acta Academiae Velehradensis. 16 238

O pyt protivosocialističeskago katehizisa. Dlja slušatelej missionerskih i pastyrskih kursov 1,dlja slušate'nic ženskíh bogoslovskih kursov v Moskvě. M. 1911. Izd. K-va Věrnosť (Lihov per., ep. d.). Tip. Russkaja Pečatnia (Sadovaja- Triumf., 170). 169 (13X17). III--151--1 nen. str. C. 50 k, Věs 71. 1.200 ekz. Petrovskij, S. prot., Serdce čelověčeskoe. Opyt izobraženija duhovno­ nravstvennago sostojanija ljudej gréšnýh i pravednyh. Odessa. 1911. Izd. 3-e 1 tip. E. I. Fesenko (RišeVevskaja, 49). 80 (15X22). 108 str. C. 20 k. Věs 11 1. 5.000 ekz. Poppe, V. Kritika metodologičeskíh osnov teorij prava i nravstvennosti professora Patražickago, L. I. (Petražickij, L. [.: Vvedenie v izučenie prava i nravstvennosti. Č. 1). Spb. 1912. Izd. Frederiksen, I. i Ko. Tip. 1-j Spb. Trud. Arteli (Ligovskaja, 34). 80 (14X-21). 80 str. C. 40 k. Věs 7 1.4.000 ekz. voždestvenskij, A. Ja. Kratkoe rukovodstvo k obličeniju socializma. (Sostavleno priměnite'no k programmě duhovnyh seminarij). Vladimir gub. 1911. Izd. 2-e Tip. I. Koil'. 80 (15X-23. HI--97 str. C. 75 k. Věs 11 1.1.000 ekz. Socializm I psihičeskoe rabstvo. Odessa. 1911. Tip. T. Ja. Kumana (ul. Petra Velikago, 8). 160 (13X17). 52 str. C. 60 k. Věs 6 I. 450 ekz Sokolov, Leonid. Ženskij vopros i ključi sčastija (K pjatidesiatiléětnemu jubileju Kievo-Podol'skoj ženskoj gimnazii Vědomstva učreždenij Impera­ tricy Marii): 1861 g. 20-go janvarja 1911 g. Kiev. 1911. Tip. Russkaja Pe­ čatnaja (Mihajlovskij pr., 20). 80 (17X25). 65 str. C. 60 k. Věs 7 1. 600 ekz. Sokolskij, V. Sovremennyj brak, ego neustojčivosťi zakrépy semejnago sčastija. Astrahan. 1911. Tip. Gubernskaja 89 (17X527).20 str. Věs 31. Spicyn, P. Nečestivoe supružestvo. Obnovlennyj stroj i dobrohoty. Spb. 1911. Tip. „Nadežda“ (Počtamtskaja, 13). 89 (14X520). 91 str. Věs 7 1.500 ekz. Šeršenevič, G. F'. Obščaja teorija prava. Vyp. 2. (Filosofija prava. Tom Čast teoretičeskaja). M. 1911. Izd. Bašmakovyh. Tip. t-va I. N. Kušnerev i Ko. (Pimenovskaja, sob. d.). 80 (16X23). 321—51?2str. C. 1 r. 50 k. Věs 20 1. 2.700 ekz, Theodor, ep. K voprosu o nravstvennom. Harkov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 80 (15X23). 37 str. Věs 4 1. 100 ekz. Tolstoj, I.. N. Bezubojnoe pitanie ili vegetarianstvo. Mysli raznyh pi­ satelej. Zaměčatel'nye mysliteli vsěh vremen i narodov. M. 1911. Izd. Po­ srednik (Arbat, d. Těstovyh), 2-e. Tip. K. L. Men'šova (Arbat, Nikolskij per., 21). 320 (10X-13). 32 str. C. 2 k. Věs 1 1. 2.400 ekz. Tolstoj, L. N. Stydno. M. 1911. Izd. Posrednika (Arbat, d. Těstovyh). Tip. K. L. Men'šova (Arbat, Nikolskij per., 21). 89 (14X21). 8 str. C. 2 k. Věs 1 L 7.000 ekz. Trudy pervago Vserossijskago s'ězda po borbě s torgom ženščinami i ego pričČinami, proishodivšago v S.-Peterburgě s 21 po 25 aprělja 1910 goda. Tom Ii II. Spb. 1911. Tip. Spb. odinočnoj tjur'my. 80 (18X26). [X + 3347-IX—-335—624 str. C. 1 r. 50 k. Věs 2 f. 25 1. 2.020 ekz. Tušnov, M. P. Novyj puť v voprosě o predupreždenii beremennosti. Kazan". 1911. Tip. I. N. Haritonova (ug. Voskr. i Kazansk., s. d.) 80 (16X24). 1014-2 nen. str. C. 75 k. Věs 8 1. 300 ekz. 239

Ventcel', K. N. Etika i pedagogika tvorčeskoj ličnosti. T. |. Etika tvor­ českoj ličnosti. M. 1911. Izd. K. I. Tihomirova. Tip. Russkago Tovariščestva. 80 (15X22). 388 str. C. 2 rub. Věs 1 f. 6 I. 2.100 ekz. Vostokov, V., svjašč. Iz kogtej socializma. Očerk. M. 1911. Izd. Knigoizd. Věrnosť I. I. Vostorgova. Tip. Russkaja Pečatnja (Sadovaja-Triumfalnaja, 170). 160 (13X17). 32 str. C. 5 k. Věs 1 1. 2.000 ekz. Žišilenko, A. A. Měry social'noj zaščity v otnošenii opasnyh prestup­ nikov. Doklad, predstavlennyj VII stězdu Russkoj Gruppy Meždunarodnago Sojuza Kriminalistov. Spb. 1911. Tip. A. G. Rozena (Teatral'naja pl., 2). 8 (17X25). 40 str. Věs 7 I. 500 ckz.

XI.

Ctisiologia (Cosmologia, philos. ct theol. historiae, eschatol. natur.). : Bogoslovskij, S. Otkuda proizošel mir i čelověk ? Časť I. M.1911. Tip. Staba Moskovsk. Voen. Okr. (Ostoženka, Vsevoložskiíj per. d. voen. věd.) 89 (17X<26). 128 str. S ris. Věs 14 1. 6.000 ekz. Byčkovskij, B. S. Sovremennaja filosofija. Čast' pervaja. Problema materii i energii. Biblioteka sovremennoj filosofii. Vypusk četvertyj. Spb. 1911. Izd. i tip. t-va „Obščest. Pol'za“ (B. Pod“jačeskaja, 39). 89 (18X24). 304 str. C. 2 r. Věs 1 f. 2.000 ekz. Čičerin, B. N. 1. Sistema himičeskih elementov. II. Zakony obrazova­ nija himičeskih elementov. (Stati, pečatavšijasja v žurnalé Fiziko-himičes­ kago Obščestva v 1887—1892godah). M. 1911. Tip. T-va Pečatnja S. P. Jakovleva (Saltykovsk. per., 9). 89 (17X25). 498 str. Věs 1 f. 31 1. 600 ekz. Čugaev, I. A., prof. Periodičeskaja sistema himičeskih elementov. Pri­ loženie k tablicě periodičeskaja sistema D. I. Mendelčeva. Spb. 1911. Izd. Izd.-stva „Obrazovanie“. Tip. Anderson i Lojcjansk. (Voznesensk., 53). 8 (14X17). 100 str. Věs 10 I. 1.100 ekz. Glagolev, S. Vzgljad Vasmanna na proishoždenic čelověka. (Ot. iz Bog. Věstn. za 1911 g.) Serg. Posad 1911. Tip. Sv. Troickoj Serg. Lavry. 8 (17X24) 102 str. Věs 8 I. 1.200 ekz. Novyja idei v Fiziké. Neperiodičeskoe izdanie, vyhodjaščee pod re­ dakciej zaslužen. prof. [. I. Borgmana. Sborník vtoroj. Efir i Materija. Spb. 1911. Izd. Izdat. Obrazovanie (Spb., Nikolaevsk., 9). Tip. Bezobrazova (Vas. O., Bol'š. pr., 61). 89 (16XX21). 144 str. C. 80 k. Věs 16 1. 2.200 ekz. Kovjatkovskij, S. I. Mehanika vselennoj. Monografija. Kasimov 1911. Izd. avtora. Tip. Trud. 89 (17X25). 44-219 str. C. 2 r. Věs 26 1. 200 ckz. Devertov, P. G. Otkuda proizošel čelověk? (Publičnaja lekcija). Var­ šava 1911. Izd. avtora (Pol'naja, 46a). Tip. Gauznera i Kagana (Lešno, 37). 169 (11X16). 17 str. Věs 1 I. 3.000 ekz. Devin, inn. Novaja teorija fizičeskíh javlenij bez elcktronov. Odessa 1911. Izd. I. Harmaca. Tip. Br. Grinberg (Riše'evskaja, 60). 80 (15X23). 67 str. C. 75 k. Věs 9 1. 1.000 ekz. 16* 240

Lilin, P. Instinkt 1 um u životnyh. Iz žurn. „Liubitel prirody“ za 1911 g. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij pr., 8). 89 (17X24). 23 str. Věs 3 1. 30 ekz. Lipskij, N., svjašč. Naturalističeskij monizm Gekkelja (Kritičeskoe raz­ smotrěnie osnov monističeskoj filosofii). Har'kov 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja 14). 89 (15X23). IV—-321—-2nen. str. Věs 25 I. 300 ekz. Margulies, M. N., d-r. Čelověk i ego město v prirodě. Spb. 1911. Tip. T-va „Obščestv. Polza“ (B. Podjač., 39). 89 (16X24). 288 str. S ris. C. 1 r. Věs 21 1. 3.000 ekz. (rec. Rěč 1911 No 257). N. S. Žizn' v buduščem. Očerk o bezsmertii čelověčeskoj ličnosti. M. 1912. Tip. Vi'de (M. Kislovka, sob. d.) 160 (13X<19). 60—4 nen. str. C. 25 k. Věs 6 1. 2.400 ekz. Puškin-Baginskij, V. I., gorn. inžen. Mehaničeskaja teorija processov prevraščenija veščestva. Časť II. Osnovnoj zakon himii. Zakon věčnosti materii v vidě fiziko-matematičeskago zakona. V svjazi razrěšeniem putem matematičeskago analiza suščestvennějšíh voprosov prikladnoj i teoreti­ českoj himii. Spb. 1911. Tip. F. Vajsberga i P. Geršunina (Ekaterininsk. kan., T1—6). 89 (19X-27). 78 str. Věs 10 1. 1.200 ekz. Smysl stradanij. Sbornik Religiozno-filosofskaja biblioteka. Vyp. XXV. M. 1911. Tip. A. I. Snegirevoj. 169 (11X17). 94—II nen. str. C. 30 k. Věs 7 1. 2.400 ekz. Tihomirov, A. Osnovnoj vopros evoljucionizma v biologii. Spb. 1911. Tip. Senatskaja. 89 (16X24). 75 str. Věs 10 I. 100 ekz. Zlotnikov, P., sviašč. Po povodu Ssovremennyh teorii © mirozdanii. Spb. 1911. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 80 (18X26). 17 str. Věs 3 1. 200 ckz. * * Nilus, Sergěj. Bliz griaduščij antihrist i carstvo diavola na zemlě. Ser­ giev Posad 1911. Izd. M. D. Usova. Tip. Sv. Tr. Sergievoj Lavry. 80 (16X23). 2055-16 str. Věs 19 1. 10.000 ekz. Nilus, Sergěj. Velikoe v malom. Bliz griaduščij antihrist i carstvo dia­ vola na zemlě. Zapiski pravoslavnago. Sergiev Posad 1911. Izd. 2-e, ispr. i dop. Tip. Sv. Tr. Sergievoj Lavry. 80 (16X23). XIII-334 str. C. 1 r. Věs 1 f. 21 3.100 ekz. Světskij, I. Izvěščenie o 12-ti periodah sud'by čelověčestva, javlenii antihrista i Nebesnago Caria Spasitelja so svjatymi, ilí položiteVnaja krat­ kaja istorija v glavnyh faktah gospodstva na zemlé „knjazja mira sego“ili d'javola-satany, t. e. klevetnika — vraga čelověčestva, ego ubijstvennyja dlja čelověčestva byvšija i sovremennyja lukavstva, i vocarenie Nebesnago Caria Spasitelja čelověčestva. Žitomir 1911. Izd. 3-e. Tip. M. Denenmana (Mihajlovskaja, 6). 160 (13X20). 138 str. Věs 10 I. 400 ekz.

XII.

Psychologia. Beliterev, V. M., akad. Predmet i zadači obščestvennoj psihologii, kak ob'ektivnoj nauki. Spb. 1911. Izd. Psiho-Nevrologičeskago Instituta. Tip. 241

T-va „Hudožestvennoj Pečati“ (Ivanovsk., 14). 80 (16X25). 19 str. Věs 4 1. 500 ekz. Lazuvskij. A. F. Programma izslédovanija ličnosti. S priloženiem obrazca zapisi. Spb. 1911. Izd. 2-0e, pererab. Tip. M. A. Aleksandrova. 89 (17X21). 30 str. C. 20 k. Věs 4 I. 2.000 ekz. Nazar'ev, I. P. Psihologija. Voronež. 1911. Tip. Pečatnja S. P. Jako­ vleva (Sr. Mosk., s. d.). 80 (15X22). 138—-XII str. C. 1 r. Věs 10 1. 300 ekz. Nečaev, Aleksandr, prof. Očerk psihologii dlja vospitatelej i učitelej. S risunkami v tekstě i s prisoedineniem ukazatelja izbrannyh psihologičeskih sočinenij. Spb. 1911.Izd. 4-e. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja, 12).80(17X-24). 352 str. C. 1 r. 60 k. Věs 1 f. 3 1. 5.000 ekz. NikoVskij, Pavel. Bezsmertie čelověčeskoj duši. Tambov. 1911. Tip. P. S. Moskaleva 169 (12X17). 16 str. C. 5 k. Věs 2 1. 10.000 ekz. Ovsjaniko-Kulikovskij, D. N. Sobranie sočineníj. Tom VI. Psihologija mysli i čuvstva. Hudožestvennoe tvorčestvo. Osnovy Vedaizma. Spb. 1911. Izd. i tip. t-va „Obščestvennaja Pol'za“ (B. Pod“jačeskaja, 39). 80 (17X23). 231 str. C. 1 r. 25 k. Věs 26 1. 2.000 ekz. Rudnev, V. I., O galljucinacijah i psevdogalljucinacijah. Kazan. 1911. Tip. universiteta. 89 (16X24). 100 str. Věs 15 1. 75 ekz. Serebrennikov, V. S., prof. Lekcii po psihologii. Spb. 1911. Tip. V. D. Smirnova (Ekaterininskij kan., d.45). 80 (17X24). 229 str. Věs 26 1. 300 ekz. Sikorskij, I. A, prof. Vseobščaja psihologija s fiztognomikoj v illju­ strirovannom izloženii. Kiev. 1912. Izd. 2-e, avtora (Jaroslavov Val, 15). Tip. S. V. Kulženko (Puškinskaja, 4). 8%(20X28). XIV—-770 str. s ris. C. 5 r. 50 k. Věs 4 f. 29 I. 5.500 ekz. Stadnikov, G. L. Javlenija associacii i dissociacii pri prevraščenijah někotoryh organičeskih soedinenij. Teorija Neža. M. 1911. Tip. A. I. Snegi­ revoj. 89 (16X24). 105 str. Věs 16 I. 300 ekz. Tolstoj, L. N. K voprosu o svobodě voli. (Iz neizdannago sočinenija). (1893 g.). M. 1911. Izd. Posrednika (Arbat, d. Těstovyh). Tip. K. L. Men'­ šova (Arbat, Nikol'skij per., 21). 89 (14X521). 8 str. C. 3 k. Věs 1 1. 7.000 ekz. Trudy psihologičeskoj Laboratorii pri Moskovskom pedagogičeskom Sobranii, pod red. A. N. Bernštejna. Vyp. II. M. 1911. Tip. K. L. Men'šova (Nikoď'skij per., 21). 89. (17X25). VII--88 str. C. 60 k. Věs 17 1. 600 ckz.

XIII.

Psychologia practica, Paedagog., Catechet. Aleksandrov, N., prot. K voprosu o nadležaščecí postanovkč urokov Zakona Božija v našej srednej školě. Spb. 1911. Izd. Žurn. „Pedagogičeskij Sborník“ Tip. M. M. Stasjuleviča (Vas. Ostr., 5 lin., d. 28). 89 (17X26). 36 str. C. 20 k. Věs 5 1. 300 ekz. Anastasiev, A. Religiozno-nravstvennoe vospitanie v načalnoj školě. Iz besěd s učaščimi v načalnyh narodnyh učiliščah. Spb. 1911. Izd. Učil. pri Sv. Sinodě Sověta. 3-e. ip. Sinodalnaja 80 (17X526) 63-—-1nen. str. Věs 6 1. 5.000 ekz, 242

Bobror. ER.A., prof. [z istorii novoj pedagogiki. (Iz sbornika Učeno­ Literaturnago Obščestva pri Imperatorskom Jur'evskom Universitetě). Jur'ev. 1911. ip. K. Mattisena. 80 (17X524). 218 str. Věs 8 I. 50 ekz. Bonveč, R. S. Psihologičeskija sistemy i metody prepodavanija v so­ vremennoj školě. Mitava. 1911. Tip. Gubernskaja. 160 (11X18). 19 str. Věs 1 1. 300 ekz. Černyšev, V. Pedagogičeskaja dějatel'nost N. I. Pirogova. Spb. 1911. Otd. ottisk iz ž. „Russkaja Škola“. Tip. M. A. Aleksandrova (Nadeždinskaja 43). 89 (16X25). 84 str. C. 40 k. Věs 8 1. 400 ekz. Dobroljubov, N. A. Po povodu pedagogičeskoj dějatelnosti Pirogova. O značenii avtoriteta v vospitanii. Obščedostupnaja biblioteka No. 7. Spb. 1911. Izd. Russk. Knižn. T-va „Dějatel“ (Troickaja, 26). Tip. Br. Lukševic (B. Rožd., 44). 80 (13x19). 33 str. C. 10 k. Věs 3 L 7.000 ekz. Dobroslavskij, V. Konstantin Petrovič Pobědonoscev v svoih pedago­ gičeskih vozzrěnijah. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj trud (Děvič'ja, 14).89(16X22)­ 48 str. Věs 4 1. 50 ekz. Ežegodník eksperimentaln. pedagogiki. 1910 g. Pod red. A. P. Ne­ čaeva. Spb. 1911. Tip. Aleksandrova (Nadeždinsk., 43). 89 (17X26). 182—-32 str. C. 1 r. Věs 14 1. 600 ekz. Govorov, A. V. Poezija prirody, kak vospitatelnyj faktor v nravstvenno­ religioznom otnošenii. Spb. 191:. Tip. Alek.-Nevsk. Obšč. Trezvosti (Ob­ vodnyj kanal, 116). 89 (15X<21). 141 str. S ris. Věs 11 1. 200 ekz. Kapustin, A. A., dr. Děti i tajnyj porok i Problema polovago vospi­ tanija dětej i junošestva. M. 1911. [zd. A. A. Paršina (B. Nikitskaja, 2). 89. (15X21). 21--1 str. C. 25 k. Věs 4 1. 1.000 ekz. (Rec. N. Rumjancev in R. Škola 1911 XIL) Karcov, N. S. Zapiski po pedagogičeskoj psihologii. Dlja načinajuščih zanimatsja voprosami vospitanija. S priloženiem obščih osnov doškol'nago obučenija. Ukazanija sootvětstvujuščago čteníja po dannym voprosam. Spb. 1911. Izd. 2-e ispr. i dop. Tip. „Rodnik“ (Nevskij pr., 88). 8“ (17x25). III­ 174+-VI str. C. 75 k. Věs 20 1. 2500 ekz. Katalog po Zakonu Božiju pravoslavnago ispovědanija. Pedagogiče­ skaja vystavka v g. Rigě 11—16 aprělja 1911 g. Riga. 1911. Tip. G. Gempel' i Ko (Krěpostnaja, 7). 80 (14X522). 24 str. Věs 3 1. 500 ekz. Kibardin, I. Sistema pedagogiki po tvorenijam Bl. Avgustina. 1911. 455 str. (Rec. Strannik 1911 II 474) E. Prav. Sob. Klečkovskij, M. Sovremennoe vospitanie i novye puti. (Po EVslanderu). Biblioteka svobodnago vospitanija i obrazovanija i zaščity dětej. Pod red. I. Gorbunova-Posadova. M. 1912:Izd. 3-e. Tip. Krestnago kalendarja (Dolgo­ rukovsk., 33). 89 (14X21). 104 str. C. 40 k. Věs 10 I. 3.200 ekz. Kramarenko, V. K. d-r. O fizičeskom razvitii i vospitanii. Kiev 1911. Izd. učreždenija Veritas (Malo-Vladimirskaja, 39). Tip. M. D. Sčastlivceva (L'vovskaja, 10). 80 (15X23). 54 str. Věs 5 1. 500 ekz. Kremlevskij, A., svjašč. Posobie dlja izučajuščih pravoslavnyj hristi­ anskij katihizis. Jaroslavl. 1911. Izd. 3-e. Típ. Gub. zemskoj upravy. 80 (17X25). 154- str. C, 75 k. Věs 15 I. 1.200 ekz. 243

Desgaft, P. Semejnoe vospitanie rebenka i ego značenie. Čast III, Se­ mejnyj period vospítanija. Spb. 1912. Izd. posmertnoe. Tip. A. Benke (Novyj pereul., d. 2). 80 (17X25). 230 str. C. 1 r. 50 k. Věs 28 1. 4.000 ekz. Levitov, P. V. Vvedenie v pedagogičeskuju psihologiju. (Otd. ottisk iz No 4—8 Eparhial'n. Vědomostej za 1911 god). Ekaterinoslav. 1911. Tip. S. I. Baranovskago. 89 (17X25). 34 str. C. 20 k. Věs 4 1. 510 ekz. Nečaev, A. P., prof. Sovremennaja Eksperimental'naja psihologija v eja otnošenii k voprosam ško/'nago obučenija. T. II. Zaučivanie. ŠkoVnyj den Školnyj vozrast. Spb. 1911. Izd. 2-e. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja.12). 80 (16X24). 288-584 str. Sklad: (Gostinyj Dvor, 19) kn. mag. N. P. Kar­ basnikova. C. 1 r. 80 k. Věs 1 f. 1.150 ekz. Nikoďskij, P. O hristianskom vospitanií v školě. (Iz besěd s slušate­ ljami pedagogičeskih kursov v gor. Voronežě). Voronež. 1911. Izd. 2-e. Tip. T-va N. Kravcova i Ko (B. Dvorjanskaja, d. Stoll"). 80 (15X22). IV--76 str. Věs 6 1. 1.500 ekz. Perockij, V..Kak vyrabotať v sebě sposobnosť samouglublenija dlja razvitija v sebě: spokojstvija, sderžannosti, terpěnija, umirotvorenija i spo­ sobnosti vremenno izolirovat sebja ot žízní (No. 2). M. 1912. Tip. V. P. Bykova. 169 (9X-12). 60 str. C. 15 k. Věs 2 L 2.000 ekz. Roščin, P. Očerk glavnějšíh praktičeskih položenij pedagogiki, didak­ tiki 1 metodiki, priměnennoj k učebnym predmetam načalnago obrazo­ vanija. 1912. Izd. mag. Sotrud. škol A. K. Zalěsskoj (Vozdviženka, d. Ar­ mand), 13-e. Tip. Vilde (M. Kislovka, s. d.) 80 (15X23). VIH--208 str. C. 80 k. Věs 21 1. 2.000 ekz. Sipovskij. V. D. Izbrannyja pedagogičeskija sočinenija. S portretom avtora, s predisloviem prof. V. V. Sipovskago i s literaturno-biografičeskím očerkom, sostavlennym N. L. Leontfevoj. Spb. 1911. Izd. Ja. Bašmakova 1 Ko. Tip. T-va „Trud“ (Kavalergardskaja. 40). 80 (15X21). 313 str. C. 1 r. 25 k. Věs 30 I. 3.000 ekz. Skvorcov, I. V. Zapiski po pedagogikě. Čast' 1-ja. Obščaja pedagogika. Spb. 1911. Izd. 15-e, Ja. Bašmakova i Ko. Tip. V. Andersona i G. Lojcjan­ skago (Vozn., 53). 80 (15X21). XVI--204 str, C. 1 r. Věs 21 1. 10.090 ekz. Skvorcov, I. V. Zapiski po pedagogikě. Čast' vtoraja. Obščaja didaktika. Spb. 1911. Izd. Ja. Bašmakova i Ko, 8-e. Tip. t-va Andersona i Lojcjanskago (Voznesenskij, 53). 80 (14X22). VIIII-106 str. C. 80 k. Věs 12 1. 6.500 ekz. Sokolov, M. Iv. Cerkov'-škola. Pervyj god učenija Zakona Božija v na­ ča?nyh školah. M. 1911. Izd. V. V. Dumnova (Miasnickaja, d. Obidinoj), 3-e. Tip. G. Lissnerá i D. Sobko Krestovozdvíž. p., s. d.). 80 (18X26). 72 str. s ris. C. 20 k. Věs 11 I. 10.100 ckz. Sosuncov, Ji. Th., svjašč. Sputnik zakonoučitelja. Osnovnyja pravila didaktiki i metodiki Zakona Božija. Kazan' 1911. Izd. I. S. Miheeva. Tip. Central'naja (Dombrovskago). 169 (13X18). 36 str. Adr. izd.: kn. mag. Mar­ kelova i Šaronova. C. 10 k. Věs. 4 I. 1.500 ekz. Stepanec, Bogdan. N. I. Pirogov—kak ličnosť i kak pedagog (Ot. iz No 6 „Nar. Obrazov.“ za 1910 g.). Vi'na. 1910. Tip. L. G. Syrkina. 80 (15<23). 23 str. Věs 3 1. 50 ckz. 244

Stolica Z K. Razvitie v dětjah žizneradostnosti i bor'ba s pessimizmonm. (Encikloped ja obščestvennago vospitanija i obučenija, izdavaemaja Sovětom Spb. Roditel'skago kružka pod red. V. A. Volkoviča, prof. P. I. Kovalev­ skago, Z. K. Stolica i V. M. Čulickago. Vyp. V). Spb. 1912. Izd. i tip. T-va M. O. Volf (Vas. O., 16-ja lin., sobstv. d.) 8%(15X23). IV—-80str. C. 60 k. Věs 13 1. 2.100 ekz. Švedov, M. Otčet o vremennyh pedagogičeskih kursah dlja učaščih v cerkovnyh školah Tavričeskoj eparhii, byvših v gor. Simferopolě v ijuně­ ijulé 1911 goda.. (Izvlečeno iz No 26—27 Tavrič. Eparh. Vědom. 1911 g.) Simferopol". 1911. Tip. Tavričeskaja Gubernskaja. 80 (15XC22). 15 str. Věs 2 1. 100 ekz. Tilkonmirov,D. 1. Pedagogičeskija zamětki. Iz nabljudenij po duhovno­ Weg vv

80 (160X23). 120 str. C. 85 k. Věs 15 1. 800 ekz. Tolstoj, I.. N. Pedagogičeskija stati treh periodov: 60-h, 70-h godov i poslédnjago vremení. Biblioteka L. N. Tolstogo. Pod red. P. I. Birjukova. No. 7. M. 1912. Tip. t-va I. D. Sytina (Pjatnickaja, sob. d.). 89 (14X21). 4221 nen. str. C. 75 k. Věs. 31 1. 4.000 ekz. Tolstoj. I.. N. Učenie Hrista, izložennoe dlja dětej. M. 1911. Izd. Po­ srednika 3-e (Arbat, d. Těstovyh). Tip. t-va I. N. Kušnerev (Pimenovskaja, sv. d.). 80 (13X20). 96 str. C. 25 k. Věs 9 I. 8.000 ekz. (rec. P. Světlov in C. Věst. 1911 c. 109—111). Uspenskij V. V., Ivanovské, V. NN. EUčaninov, A. V., Krasnovskij. A. A., Smirnov. N. P., Dedjulina, K. S. Muzyčenko, A. FE% Lapšin, I. N.. Očerki po istorii pedagogičeskih učenij. Pedagogičeskaja akademija v očerkah i monografijah. (Vospitanie v sem'ě i školě). Pod obščej red. prof. Aleks. Petr. Nečaeva. M. 1911. Izd. Polza, V. Antik i Ko. (Kozick. p., 2). Tip. A. Leven­ son (Mamonovsk. p., s. d.). 80(16X23). 229str. S portr. Věs 1 f. 117.200 ekz. Ušinskjj, K. D. Čelověk kak predmet vospitanija. Opyt pedagogičeskoj antropologii. T. II. Spb. 1911. Izd. 12-e. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 80 (17X24). XIV--444 str. C. 2 r. Věs 1 f. 161. 1.500 ekz. Varlaanm, arhim. O hristianskom vospitanii dětej. Poltava. 1911. Izd. 2-e. Tip. G. I. Markeviča (Panskij rjad). 80 (14X22). 39 str. C. 15 k. Věs 4 |. 1.000 ekz. Vlasovskij, I. Religija i narodnosť, kak osnovy vospitanija (Otd. ot. (Děvič'ja.14).80(15X-24).24str.Věs2|60ckz.iz No. 9 ž. „Věra i Razum“ za 1911 g.). Har'kov 1911. Tip. Mirnyj trud Vostorgov, I., prot. Gosudarstvennaja duma i cerkovnyja školy. Spb. 1911. Tip. Sinodalnaja. 80 (17x26). 40 st. Věs 5 I. 1.000 ekz. Začinjaev, Aleksaudr. Psihologičeskaja sistema obučenija. Bukvarék Spb. 1911. Izd. „Novaja Skola“ (Mojka, 54). Tip. t-va A. F. Marks (Izmajl' pr., 29). 89 (14X-20)« 56 str. C. 8 k. Věs 5 1. 10.500 ekz. Sovremennoe značenie pedagogičeskih idej N. I. Pirogova. Spb. 1911. Izd. obščestva eksperimental'noj pedagogiki (Spb., Fontanka, 10). Tip. M. A. Aleksandrova (Nadeždinskaja, 43). 89 (16X23). 50 str. S portr. C. 40 k. Věs. 7 1. 1.000 ekz. 245

XIV.

Psychurgica et magica. Antošerskij, 1. W. Bibliografija okkultizma s 1783—1909 g. Spb. 1911. Izd. I. N. K., 11-e ispr. i dop. Tip. Ekater. Peč. Dělo (Ekateringof., 10). 160 (13x19). 32 str. S portr. Sklad: Sadovaja, 65, kv. 22. I. P. S. C. 40 k. Věs 3 I. 1.000 ekz. Černenko, M. T. Son i snoviděnie. Novyja dannyja o proishoždenii sna, snoviděnija i jasnovíděnija, 1 ih značenie v žízní čelověka. Har'kov 1911. Izd. 3-e. Tip. Pečatnoe Dělo (Kontorskaja Krešč., 3). 160?(13X17). 32 str. C. 10 k. Věs 2 1. 1.000 ekz. | Gladkov, B. I. Besědy o pereselenií duš 1 snošenijah s zagrobnym mirom (buddizm i spiritizm). Spb. 1911. Izd. avtora (Voznesenskij pr., 33, kv. 4). Tip. T-va Obščestv. Pol'za (B. Pod'jač., 39). 89 (15X21). 114 str. C. 40 k. Věs. 12 1. 3.000 ekz. Kalužec, A. Javlenija umeršíh (Ne fantazija). Razskazy iz žízní ne­ davnjago prošlago. Varšava. 1911. Izd. Deščuka (Vladimirskaja, 2). Tip. Liaskauera (Novyj Svět, 41). 89 (15X23). 67 str. C. 75 k. Věs 8 I. 500 ekz. Kudvjarcev, K. D. Magnetizm 1 Gipnotizm, ih shodstvoi različie. Spb. 1911. Tip. Gorodskaja (Sadovaja, 55). 80 (17X<24). 19 str. C. 20 k. Věs 4 I, 300 ekz. Liosskaja, K. K. Biblioteka Martinistov. I. Filosofija spiritizma i forma­ cija mediumov. II. Psihometrija. Spb. 1911. Tip. Kommerčeskaja (Ligov­ skaja, 57). 89 (14X-21). 42 str. Sklad: u avtora, Kuznečnyj, 16. C. 25 k. Věs 4 1. 1.000 ekz. Tainstvennyj Mír. Gipnotizm i Spiritizm. Spb. 1911. Izd. Holmušina. Tip. P. Ja. Sinčenko (Troickaja. 29). 169 (14X<16). 138 str. C. 75 k. Věs 13 I. 10.000 ekz. Pustoroslev, P. P. "Telepatija. Publičnaja lekcija. Jurev. 1910. Tip. K. Mattisena. 89 (1724). 394-1 nen. str. C. 30 k. Věs 5 I. 300 ekz. Tulrolka, S. Okkuftizm i Magija. Spb. 1911, Izd. 3-e, ispr. i dop. Tip. „Rodník“ (Nevskij, 88). 8" (14X<21). V—-168 str. C 1 r. Věs 16 I. 1.000 ekz.

XV.

Philosophia generalis, Berdjaev, Něk. Filosofija svobody. M. 1911. Tip. A. I. Mamontova. 89 (16X23). IV—-280 str. C. 2 r. Věs 31 1. 2.000 ekz. Dniitvievskij, I.. svjašč. Teosofija — religioznaja filosofija našego vre­ meni. Har'kov 1911. Izd. avtora (1-e Real'n. učil.). Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (15X23). 82 str. Věs 7 I. 200 ekz. kru. Vladiniv. Bor'ba za logos. Opyty filosofskie 1 kritičeskie. M. 1911. Izd. k-va Puť. Tip. t-va A. [. Mamontova (Leonťevskij per., 5). 80 (15222). VIII-1-361-4 nen. str. C. 2 r. Věs 1 f. 5 I. 2.000 ckz. Hutčev, A. Pozitivn. nauka i někotorye eja kritiki. Har'kov 1011. Tip. Pečatnoc dělo (Kleščevskíj per.) 80 (16XX22) 192 str. Věs 30 1. 400 ckz. 246

KolokoÚnikor, M., svjašč. Otkuda v čelověké věra v Boga kak ona V nem razvivaetsja. Kazan' 1911. Tip. Central'naja (Dombrovskago). 8“ (15X22). 24 str. Věs 2 1. 150 ekz. Lopatin. 1. M., prof. PoložitePnyja zadači filosofii. Časť 1-ja. Oblast umozriteVnyh voprosov. M. 1911. Tip. T-va I.N. Kušnerev i Ko (Pimenovsk. sob. d.) 80 (15X21). XXVII—-435 str. C. 2 r. Věs 1 f. 1 1. 3.000 ekz. Losskij, N. Otvět S. | Povarninu na kritiku intuitivízma. Spb. 1911. Tip. M. M. Stasjuleviča (Vas. O., 5 I., 28). 89 (14X19). 41 str. C. 20 k. Věs 5 I. 1.000 ekz. Losskij, N. Sborník elementarnyh upražnenij po Logikč. Spb. 1911. Izd. 2-e. Tip. M. M. Stasiuleviča (Vas. O., 5-ja linija, d. 28). 89 (15X21). VII+-207 str. C. 70 k. Věs 17 1. 3.000 ekz. Markelov, G. I. Filosofija 1 nauka (Vyedenie v filosofiju). Spb. 1912. Tip. T-va „Obščestvennaja Pol'za“ (B. Pod“jačeskaja, 39). 89 (14X21). 70 str. C. 50 k. Věs 9 I. 2.000 ekz. istorii|individualizma).T.IMarkelov, G. I. Ličnosť, kak Spb.1911..Tip.Obščestv.Pol'za.80 kuturno-istoričeskoe javlenie (Etjudy po (15X22). 240 str. C. 2 r. Věs 26 1. 2.000 ekz. Mheidze. Darid. Filosofija. Pervaja lekcija. Kutais 1911. Tip. Peradzc i Karnauhova. 10" (10X17). 16 str. Věs 1 1. 200 ckz. Nekrasov, P. A. Věra, znanie, opyt. Osnovnoj metod obščestvennyh 1 estestvennyh nauk. (Gnoseologičeskij i nomografičeskij očerk). Spb. 1912. Tip. Ju. N. Erlih (vl. A. E. Kollins) (M. Dvorjanskaja, 19). 80 (19X527). V 2 nen.+122 str. Sklad: u K. L. Rikkera Nevskij, 14. C. 1 r. 50 k. Věs 21 I. 800 ekz. Porarniu, S. I. Ob „vintuitivizmě“ N. O. Losskago. Spb. 1911. Tip. „Trud“ (Kavalergard., 40). 8? (17X26). 27 str. Sklad: Spb., Tverskaja, 14. C. 30 k. Věs 5 I. 750 ekz. Prodam. I. S. Novaja logika. Kritičeskoe izslédovanie 1razjasnenie no­ vyh i staryh zabluždenij i ošibok. Har'kov 1911. Tip. „Mirnyj Trud“ (Děvič'ja ul., No 14). 89 (14X22). VIIT227 str. C. 1 r. Věs 22 1. 500 ekz. Rožkov, N. Osnovy naučnoj filosofii. Spb. 1911. Tip. M. Stasjuleviča (Vas. O., 5-ja linija, d. 28). 89 (16X-22). 134 str. C. 60 k. Věs 131. 1.200 ekz. Smoljaměnov, S. V sej maloj velikoe. Filosofija spiritualizma. Vypusk I. Spb. 1911. Tip. Ja. Baminskago (Zagorodnyj pr., 74). 89 (14X21). 61 str. S 1 portr. C. 30 k. Věs 5 I. 5.000 ekz. Sestov, ler. Apotheoz bezpočvennosti. (Opyt adogmatičeskago myšle­ nija). Sobranie sočinenij. Tom IV. Spb. 1911. Izd. „Šipovnik“, 2-e. Tip. Št. otd. korp. pogran. straži. 8" (1723). 294 str. C. 2 r. Věs 31 I. 2.300 ckz. (rec. Sovr. Mir. 1911, VII). © Uspenskij, P. D. Tertium organum. Ključ k zagadkam mira. Spb. 1911. Tip. „Trud“ (Kavalergardskaja, 40). 80 (16X<20). VII--264 str. C. 2 r. Věs 1 f. 5 I. 2.000 ekz. Vořnov, Sergěj. Hristianstvo i kultura. M. 1911. Tip. Russk. Tov. (Myl­ nikov. per., sob. d.). 89 (14X522). 146 str. C. 80 k. Věs 10 1. 1.000 ekz. Zakrševskij, Aleksandr. Sverhčelověk nad bezdnoj. Kiev 1911. Tip. A. M. Ponomareva p. u. I. Vrublevskago (Kreščatik). 89 (18x26). 143 str. 247

C. 1 r. Věs 23 1. 1.000 ckz. Soderžanie: Sverhčelověk nad bezdnoj. Religija podviga (Lev Tolstoj). Mistika žizni i smerti (Ž. Rodenbah i B. Zajcev). Psihologija samoubijstva. (rec. A. Dolinin in R. M. 1911 XI). ZiVberbery, I. (r. Moja filosofija. Kiev 1911. Izd. Zi'berberga (otca). Tip. I. M. Rozeta (B. Vasikovskaja, 1). 80(14X-22). 31 str. Věs 5 I. 1.000 ckz.

XVÍ.

Historia philosophiae. Antonij, arhicp. V čem prodolžalo otražat'sja vlijanie pravoslavíja na poslědnih proizvedenijah gr. L. N. Tolstogo? Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj trud (Děvič'ja, 14). 89 (17X23). 25 str. Věs 3 1. 200 ekz. Bivjukov, P. Lev Nikolaevič Tolstoj. Biografija. Po neizdannym materi­ alam (vospominanija i pisma L. N. Tolstogo). Tom I. M. 1911. Izd. Posred­ nika (Arbat, d. Těstova), 2-e. Tip. t-va I. N. Kušnereva i Ko. (Pimenov­ skaja, sv. d.). 80 (14XC20). 520 str.—30 list. ris. i portr. C. 2 r. 20 k. Věs 1 f. 30 1. 5.200 ekz. Četverikov, S., prot. Religioznyja pereživanija L. N, Tolstogo pri světě pravoslavija. (Publičnoe čtenie). Poltava, 1911. Tip. G. I. Markeviča (Pan­ skij rjad). 8“ (17X22). 44 str. Věs 5 I. 600 ekz. Bršov, A. Iz Istorii idealizma Novago vremeni. Gnoseologija Mal­ branša. Sergiev Posad. 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergiev. Lavry. 80 (17X24). 48 str. Věs 5 I. 100 ekz. Galahov, Takov. prot. Lev Nikolaevič Tolstoj i!ego religioznoe miro­ vozzrěnie. Tomsk. 1911. Izd. Popeč. o bědn. Tip. Doma trudoliubija. 8" (16X23). 28 str. C. 15 k. Věs 2 I. 200 ekz. Galalov, Iakov, prot. Nikolaj Ivanovič Pirogov i ego religiozno-fil 0 sofskie vzgljady. Tomsk. 1911; Tip. Doma trudoliubija. 89 (16X24). 18 str. Věs. 1 I. 1.000 ekz. Grifeor. B. Tri myslitelja. V. Rozanov. D. Merežkovskij. L. Šestov. M. 1911. Izd. i tip. V. M. Sablina (Petrovka, d. Obidinoj). 89 (19X25). 189 str. C. 1 r. Věs 1 f. 2 1. 2.000 ekz. (rec. Kievskaja Počta 1911. No 853.). HvoUson, O. D., ord. prof. Gegel, Gekkel, Kossutťi Dvěnadcataja za­ pověd'. Kritičeskij etjud. Spb. 1911. Izd. Knigoizd. „Physice“ (Aleksandrin­ skaja ploščad", 5). Tip. Akc. O-va Tip. Děla (Gero/d, Izmajlovskii pr., 7 rota. 20). 8“ (16XX23). 138 str. C. 1 r. Věs 17 I. 2.000 ekz. leromonah lliodor o gr. L. N. Tolstom i o ego „Živomtrupě“. (Rěč proiznesennaja icr. Hliodorom 8-go nojabrja v auditorií Sv. Duh. monastyrja na sobranii Caricynskago pravoslavnago Bratskago Sojuza) Izložil V Ser­ vinskáj. Caricyn. 1911. Izd. V. Savvinskago. Tip. E. G. Žigmanovskoj. 160 (13X19). 16 str. Věs 1 | 5.000 ekz. I[Umenskij S., prot. Graf L. Tolstoj, kak odin iz samyh jarkih vyrazi­ telej duha griaduščago antihrista. (Ko dnju godovščiny smerti Tolstogo 7-g0 nojabrja 1911 £.) (Perepeč. iz No 46. 47. 48 „Saratov. Duhovn. Věstn.“ za 1911 g.) Saratov. 1911. Tip. Sojuza Peč. Děla Br. Sv. Kresta. 89 (16X24). 16 str. Věs 1 1. 500 ckz. 2458

Tcanickij, V. Th. Filon Aleksandrijskij. Žizn' i obzor literaturnoj dě­ jateVnosti. Kiev. 1911. Izd. Kiev. Duhovn. Akad. Tip. Akc. O-va Potr Barskij ( Kreščatik, 40). 89 (1825). 3 nen.+-VIIT-606 str. Věs 1 f. 24 1. 20) ckz. Jagodinskij, I. I., prof. Otzyv o sočinenii na temu: Kritika Lejbnicem dvuh pervyh knig sočinenija Dekarta ob osnovanijah filosofii. Kazan" 1911. Tip. universiteta. 89 (17X25). 16 str. Věs 1 I. 50 ekz. Klitin, A. Prof. Po povodu recenzij „Russkoj Rěči“ na istoriju religii. Odessa. 1911. Tip. Russkaja Rěč' (Aleksandr. pr., 11). 160 (12X17). 27 str. Věs 2 1. 25 ekz. Lebedev, P. Budda i buddizm. M. 1911. Izd. i tip. T-va I D. Sytina, 2-c (Pjatnickaja, sob. d.). 169 (13x19). 55 str. S ris. C. 10 k. Věs51. 5.000 ckz. Noroselov, M. 1. Otkrytoe pismo grafu L. N. Tolstomu po povodu ego otvěta na postanovlenie Svjatějšago Sinoda. M. 1911. Izd. Rel.-fil. bi­ blioteki, 3-e. Tip. A. Snegirevoj, 89 (15x 22) 16 str. Sklad: vozlě hr. Hrista­ Spasitelja, d. Kovriginoj. C. 10 kop. Věs 21. 1200 ckz. Paradiev, Vewicuniu. Filosof Epikur 1 ego problema osvoboždenija ljudej ot bogov. (Publičnaja lekcija, pročitannaja v Kazanskom Obščestvě Narodnyh Universitetov). Kazan. 1911. Tip. M. A. Semenova. 89 (15%X<23). 39 str. C. 25 k. Věs 4. I. 500 ckz. Prugaviu, A. S. O L'vě Tolstom i o Tolstovcah. Očerki, vospomina­ nija, materialy. M. 1911. Izd. avtora (Spb., Vvedenskaja, 17). Tip. I. D. Sy­ tina (Pjatnickaja, s. d.). 8“ (14X 20). 323 str. C. 80 k. Věs 25 1. 3.500 ckz. (rec. V. E. 1911 Xi. badlor, Z. Očerk istorii russkoj filosofií. Spb. 1912. Tip. t-va „Obšče­ stvennaja PolVza“ (B. Pod'jačeskaja, 39). 80 (18X-25). 35 str. Věs 6 1.300 ckz Radlov, K. I. Učenie VI. Solov'eva o svobodě voli. Spb. 1911. Tip. Senatskaja. 8“ (16X25). 21 str. Věs 3 1. 300 ekz. Rogovič, M. Něskolko slov ob učenii Nicše. Spb. 1911. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja ul., d. 12). 89(14X<20..39 str. C. 15k. Věs 41. 1.000 ckz. Rozanor, V. V. L. N. Tolstoj i russkaja cerkov' Spb. 1912. Tip. A. 8. Suvorina (Ertelev, 13). 80 (18X-23). 22 str. C. 30 k. Věs 4 I. 1.550 ckz. Sbornik pervyj. O Vladimiré Solov'evě. M. 1911. Izd. Knigoizd. Puť (Znamenskaja, 11). Tip. Universiteta. (15X22). 222+-2 nen. str. C. 1 r. 50k. Věs 22 I, 3.000 ckz. Selitrennikov, A. M. O skepticízmě Juma. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj trud (Děvič'ja, 14). 8“ (16X22). 25 str. Věs 2 1. 100 ckz. Smirnov, K. A. Religioznyja vozzrěnija kn. S. N. Frubeckovo. 1905— 1910. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 80 (15XC23). 24 str. C. 25 k. Věs 3 1. 150 ekz. Sobolev, G. N. Aleksěj Stepanovič Homjakov, ego žizn' i mirosozercane. Čtenic v Kievskom Pravoslavnom Religiozno-prosvětite'nom Obščestvě. Kiev. 1911. Izd. Kiev. Pravosl. Relig. Prosv. Ob-va. Tip. Russkaja Pečatnia (Mihailovskij pr., 20). 80 (15X<22). 37 str. Věs 3 1. 600 ekz. Solov'ev, Vlad. Sergěerič. Pistma. Tom III Pod red. E. L. Radlova. Spb. 1911. Tip. t-va „Obšč. Pol'za“ (B. Pod'jačesk., 39) 89 (17x24 326-1 str. C. 2 r. Věs 1 f. 4 1. 4.000 ckz. (Rec. in 1. V. 1911, t. 126 p. 354—5). Soloven Vladimir Sergěerič. Sobranie sočinenij. S 3-mja portretami 1 avtografom. Pod red. i s priměčaniíjami S. M. Solov'eva i E. L. Radlova. 249

Tom pervyj. (1873—1877). Spb. 1911. Izd. t-va Prosvěščenie, 2-e. Tip. akc. obščestva „Samoobrazovanie“ (Zabalkanskij, 75). 80 (16X24). VI-+-406str. i 1 portret. C. 2 r. Věs 1 f. 12 1. 3.000 ekz. Solov'er, Vladimir Sergěevič. Sobranie sočinenij. S 3-mia portretami i avtografom. Pod red. i s priměčanijami S. M. Solov'eva i E. L Radlova. Tom vtoroj. (1873—1877). Spb. 1911. Izd. t-va „Prosvěščenie“, 2-e. Tip. Akc. Ob-stva „Samoobrazovanie“ (Zabalkanskij pr., 75). 80 (16x24). XVI-—­ 413 str. C. 2 r. Věs 1 f. 13 1. 3.000 ekz. Spasskij N., prot. Tolstovskoe bogoslovie. Perepeč. iz NoNo. 50, 51 i 52 Nižegorodskago Cerkovno-Obščestvennago Věstníka za 1910 god.. N.-Novgorod. 1911. Tip. Nižegor. Gub. Prav. 16%.(11X17). 15 str. Věs 11. 100 ekz. Srěčnikov. V. 1D. Slavjanofilstvo, kak filosofskoc učenie pred sudom russkoj kritiki. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvičja, 14). 80 (15X-23). 27 str. Věs 3 I. 100 ckz. Semelin, N. Religiozno- filosofskija vozzrěnija V. Džemsa v svijazi s mističeskimi tečenijami sovremennoj žizní. Har'kov 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (16X-23). 99 str. Věs 8 I. 600 ckz. Sestov, Jer. Sobranie sočinenij. U. 2. Dobro v učenii Tolstogo i Nitše. (Filosofija i propověd“). Spb. 1911. Izd. „Šipovnika“ 2-e. Tip. „Ekatering. Peč. dělo“ (Ekatering. pr., 10). 80 (16X21) 187 str. Č. 1 r. 25 k. Věs 20 1. 2.200 ekz. Terentf'ev, N. D. OdičiteVnyja čerty novoj evropejskoj filosofii sravni­ tel'no s filosofiej drevnej 1 srednevěkovoj. Kazan' 1911. Tip. Central'naja (Dombrovskago) 8" (16X24). 28 str. Věs 4 I. 100 ekz. Varžanskij, N, V čem věra L. N. Tolstogo. M. 1911. Izd. k-va Věrnost? (Lihov per., ep. d.). Tip. Russkaja pečatnia (Sadovaja Triumfal'naja, 170). 16" (i2X17). 52 str. s portr. C. 3 k. Věs 1 1. 11.000 ekz. Vinogredor, N. D., Filosofija Davida Juma. Č. II. Etika Davida Juma

Tip. Universitetskaja (17X25) VIII+-416 str. Věs 1 f. 12 1 600 ckz. Voziesenskéj, P. Ř istorii idcalizma. Sub“cktivnoe proishoždeníie idca­ lizma. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 80 (15X24). 75 str. Věs 7 1. 100 ekz. Vuťfius, A. i. Očerki po istorii idci věroterpimosti i religioznoj svo­ body v XVIII věkč. Volter, Montesk'ě, Russo. Zapiski Ist.-Filolog. Fakulteta. Imp. spb. U-ta. Čast' CIII. Spb. 1911. Izd. Spb. Universiteta. Tip. Aleksan­ drova (Nadeždinskaja, 43). 89 (17X23). 11-j-328 str. Věs 1 f. 4 1.700 ckz.

XVÍL.

Historia artis ecclesiasticac. Jplakstu, 1. P. Russkoe cerkovnoc, iskusstvo i ego. sovremennyja zadačí. (Doklad, pročitannyj 8-4o janvarja 1911 goda na IV S'ězdě Russkíh Zodčih v prisutstvii Ego Imperatorskago Vysočestva Velikago Knjazja Petra Nikolacviča). Spb. 1911. Tip. Alek.-Nevsk. Obšč. Frezvosti (Obvodnyj, 116) 16* (10X-14). 72 str. Věs 3 1. 50 ckz. 250)

„Istvor. PT sHristos“ hudožníka I. A. Astafeva. Očerk. M. 1911. Tip Gorodskaja. 160 (12x18). 32 str. C. 20 k. Věs 3 1. 1.200 ekz. Hindejzen. Nik. Muzykalnaja Starina. Sbornik statej i mater'jalov dlja istorii muzyki v Rossii. Vyp. V. Pamjati Stepana Vasileviča Smolenskago. Spb. 1911. Tip. GI. Upr. Udělov (Mohovaja, 40). 80 (17X24). 102 str. S 5 ris. C. za Vi VÍ vyp.—3 r. Věs 16 1. 200 ekz. Georgievskéj, V T. Freski Therapontova monastyrja. S 42 risunkami v tekstě, 7 cvětnymi tablicami i 40 tablicami fototipij. Spb. 1911. Izd. Vys. učrežd. komit. popeč. o russkoj ikonopisi. (rec. 7. G. in Hr. Čt. 1912, II 926—930). Ivanov, M. M. Istorija muzykalnago razvitija Rossii. V 2 tomah. T. II. Spb. 1912. Tip. A. 5. Suvorina. 89 (16x25). VII—-448str. S ris. C. 3 r. 50 k. Věs 1 f. 30 1. 1.000 ckz. (rec. V. Baskin in I. V. 1912, 127, p. 736-9). Krasovskij. Mil. Očerk istorii moskovskago perioda drevnerusskago Cerkovnago zodčestva (ot osnovanija Moskvy do konca pervoj Četverti XVII věka). M. 1911. Izd. Mosk. Arhcolog. Ob. Tip. G. Lissnera i D. Sobko (Vozdviženka, Krestovozdviž. per., d. Lissnera). 49 (22x30). VIIII-1 nen­ 432 str. S ris. Věs 4 f. 8 1. 600 ekz. Iilračer, N. P. Istoričeskoc značenie italo-grečeskoj ikonopisi izobra­ ženija Bogomateri v proizvedenijah italo-grečeskíh ikonopiscev 1 ih vlijanie na kompozicii někotoryh proslavlennyh russkíh ikon. Spb. 1911. Izd. Arhe­ ologičeskago obščestva. Tip. M. A. Aleksandrova. f“ (35X50). VII—-221—­ 2—51 str—-VIÍ tab. S ris. Věs 14 f. 500 ekz. (rec. I. V. 1912 t. 128 p. 298 —302). Miniatiury grečeskago minologija XI věka No 183 Moskovskoj Si­ nodalnoj Biblioteki. Izdanie D. K. Tren'eva. Opisanie rukopisi N. P. Po­ pova. M. 1911. g. 1—9 str. XI tabl. C. 10 r. (rec. Gcorgievskíj in C. Věd 1912, p. 684—5). Měronov, 1. M. prof. Istoria hristianskago iskusstva. Kazan.. 1911. Tip. Kazanskago universiteta. 49 (28X36). 215 str. Věs 1 f. 6 1. 100 ekz. Sokolov, Vlad. Ikony, pripisyvacmyja kistí sv. Innokentfija, pervago. episkopa Irkutskago. Kazan'. 1911. Tip. Universiteta. 8" (17X25). 8 str, Věs 1 1. 50 ekz. Sokolov, VU.Istorija Usěknovenija glavy loanna Krestitelja v proiz­ vedenijah skulptury i živopisi (Otd. ot. iz „lzvěstij po Kazan. Eparhii.“) Ka­ zan' 1911. Izd. Kazansk. duh. akad. Tip. Central'naja (Dombrovskago), 8" (17X25). 5 str. Věs 1 1. 50 ekz. Sokolov, Vlad. V poiskah. (Mysli o novoj religioznoj živopisí). Kazan 1911. Tip. Centralnaja. 80 (1522). 14 str. Věs I [. 100 ekz. Sejatskéj. Dančil. Strašnyj sud kak astral'naja allegorija. Istoriko-astro­ nomičeskij ekskurs v oblast hristianskoj ikonografii. Spb. 1911. Tip. M. Stasiuleviča (V. O., 5-ja linija. 28). 89 (16X25). VII 58 str. S ris. C. 45 k. Věs 10 I. 1.000 ekz.“ Muzykal'naja starina. Sborník statej i mater'jalov dlja istorii muzyki v Rossii, izdavaemyj Nik. Findejzen. Vyp. VI. Spb. 1911. Tip. GI. Upr. Udě­ lov (Mohovaja, 40). 89 (17X24). 103—171 str. S 2 ris. Sklad: ul. Gogolja, No. 6). C. za V i VÍ vyp.—3 r. Věs 10 1 300 ekz. 251

Svecov, A., svjašč. luda. V osvěščenii hudožestvennoj literatury. Har'­ kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud. (Děvič'ja, 14). 89(15X23). 16 str. Věs 2 1.300 ekz. Vaškor, Sergěj. Religioznoe iskusstvo, Sbornik rabot cerkovnoj i graž­ danskoj utvari, ispolnennoj T-vom P | Olovijanišníkova S—'ja M. 1911. Tip.: vin'etkí, zastavki, tekst i pereplet T-va Levenson, fototipii O. Renar i N. Nikořskij. 49 (23X31). 9 nen. str. -1188 list. ris. C. 100 r. Věs 81. 16 1. 500 ekz. Žurakovskij, Ergemij. Kratkij kurs istorii russkoj živopisi XIX věka. Individualizm V novoj russkoj živopisi. M. 1911. Izd. 1 tip. V. M. Sabiina (Petrovka, d. Obidinoj). 80 (15X21). 108. 1 nen. str. S ris. 4 tabl. C. 85 k. Věs 14 1. 3.000 ckz.

XVITÍ.

Sancti, loca sacra, miracula.

dondeavev. Nikolaj, Palomničestvo Har'kovskoj Duhovnoj Seminarii v Bělgorod na poklonenie moščam sv. loasafa. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (17X<23). 10 str. Věs 1 1. 150 ekz. Drvilliantov, M. T. Svěděnija o svjatyh moščah persidskih mučenikov: Dady, Gaveddaja, Kazdoi i Gargala. M. 1911. Izd. staroobr. knigoizd. pri brat. Čestnago Kresta Gospodnja. Tip. P. P Rjabušinskago (Strastnoj bul­ var, sb. d.). 89 (15X-23). 50 str. C. 30 k. Věs 5 1. 3.000 ckz. Bulgakov, S. D. O počitanii netlénnyh moščej sv. ugodníkov Božiih. K predstojaščemu toržestvu cerkovnago proslavlenija Svijatitelja loasafa, Episkopa Bělgorodskago, v 4-j den' měsjaca sentjabrja 1911 goda. Kursk 1911. Tip. Ep. Vědom. 89 (15X23) 724 I--VIN--N str. S 2 ris. —-1 tabl. C. 35 k. Věs 8 1. Bulgakov, S. D.Svjatitel loasaf (Gorlenko), Episkop Bělgorodskij i Obo­ lanskij (R. 1705 g. -! 1754 g.). Kursk 1911. Izd. 2-e dop. Tip. Ep. Vědom. 80 (10X24). 23-158—-LIV-F1 nen. str. +3 lista s ris. C. 70 k. Věs 20 1. Čudesa svjatitelja i čudotvorca Nikolaja v naši dni. M. 1911.Izd. 14-c. Knigoizd. Maksimova (Lubjanskaja ul., d. Duh. Konsist.). Tip. Filatova (Ko­ lokoÚnikov per., 26). 189 (12X<18). XVI str. Věs 1 I. 10.000 ekz. Velikoe čudo ot moščej svjatitelja Germogena. M. 1911. Tip. P. V. Běťcova (Čistoprudnyj pr., 14). © (31X46). 1 list s ris. Sklad: Lubianskaja pl., d. Duh. Konsist. Věs 1 1. 10.000 ckz. Velikoc čudo s umerším otrokom, kotoryj vstal so smertnago loža, povědal svoim roditeljam tajnu zagrobnoj žizní. I, osčniv sebja krestnym znamenicm, snova otošel iz etogo mira. M. 1911. Izd. A. S. Belinsova (Trub­ naja, 13A). Tip. Lomonosov (Tversk.-Jamskaja, d. Solov'eva). 189(TÍM18). XVI str. S ris. Věs 1 1. 10.000 ckz. Davidorič. B. Žizn' i čudesa Svjatogo Nikolaja Arhiepiskopa Mir Li­ kijskih. Spb. 1911. Izd. Učil. Sověta pri Svjat. „Synodě. Tip. Synodalnaája. 90 (15X21). 90 str. S ris. C. 30 k. Věs 7 1. 5000 ekz. Deiisov, Leonid. Skazanie o zastuplenii Presvjatoj Bogorodicy za obi­ žennuju mužem ženu. S priloženiíem svěděníj 0 inyh čudesnyh projavlemiah DS Oo

blagodatnoj pomošči Bogomateri črez Eja Svjatyja Ikony. Po dostověrnym istočníkam. M. 1911. Izd. i tip. E. Konovalovoj i Ko. (V. Andron'evsk.,s.d.) 3-e. 89 (15X22). 48 str. 5 ris. Věs 6 1. 6.000 ekz. Denisor, Leonid. Žizn' i stradalčeskaja končina sv. velikomučenika Evstathia Plakidy, suprugi ego Theopistii i dětej ih Agapija i Theopista (Pamjať 20-go sentjabrja) s prilož. M. 1911. Izd. i tip. E. Konovalovoj i Ko (B, Andron'evsk., s. d.) 5e 89 (15% 22) 46 str. S ris. Věs 6 I. 1.200 ekz. Denisor, Leonid. Žizn' Prepodobnago Vasilija Novago (pamjatť26-g0 marta) i pověstvovanic učenika ego Grigorija o mytarstvah, otkrytoe emu k viděnii prepodobnoj Theodoroj (pamjat' 30-go dekabrja). M. 1908. Izd. 1 tip. E. Konovalovoj i Ko. (B. Andron'evsk., s. d.) 3-e. 8" (15X22). 48 str. S ris. Věs 6 1. 6.000 ckz. k. K. Žizn' i podvici prepodobnago Antonija Stolpnika, Čudotvorca Martenkopskago. Tiflis. 1911. Izd. Knišidze, 9-e. Tip. K. N. Kozlovskago (Golovin. pr., 12). 189 (14X20). 20 str. Věs 2 I. 1.200 ekz. Krawcev, VI. A., Russkaja ikona, čtimaja v Čehii. Varš. 1911. 8 str. (Pam. arch. a míst. XXIV 49%). (G.I.. Istoričeskoec skazanie ob ikoně Božiej Materi, nazyvaemoj Troec­ ručicej, s kratkim očerkom Žizní sv. loanna Damaskina. M. 1911. Izd. i tip. t-va I. D. Sytina (Pjatnickaja, sob. d.). 16%(12x18). 31 str. Věs I I. 12.000 ekz. Golubev, Vladimér. Otrok-mučeník (Zamučennyj židami učenik Kievo­

Pečatnja (Mihajlovskij pr., 20). 89 (15X21). 32 str. C. 10 k. Věs 31. 10.000 ekz. I. A4.K-N. Svjatye mučeniki Evstratij i mladenec Gavriil, raspjatye evrejami na krestě v Russkoj zemlě. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij. 127). 89 (15x21). 8 str. C. 3 k. Věs 1 1. 3.000 ekz. Čudesnoe iscělenic neizlččimo bolnoj Sv. loasafom Bělgorodskím | mnogo drugih iscělenij i velikih čudes. M 1911. Izd. Maksimova (Trub­ naja, d. Lebova). Tip. Filatova (KolokoVnikov per., 20). 180 (11X18). XVI str. Věs 1 I. 10.000 ekz. Ikona Božiej Materi Odigitrii, čto v selé Bogorodskom Tomskoj eparhii. Tomsk. 1911. Tip. doma trudoljubija. 8“ (17X24). 16 str.—-1 list ris. Věs 11. 1.000 ekz. Čudotvornaja ikona Bogomateri Vsěh Skorbjaščih Radost M 1911. Izd. knigoizd. Maksimova (Lubjansk. pl., d. duhovn. konsistorii). Tip. Fila­ tova (Kolokol'n. per., 26). 189 (11X18). XVI str. Věs 1 I. 10.000 ckz. Jakobštadtskaja Čudotvornaja Ikon a BožiecjMateri. Riga. 1911. Izd. Řižsk. Sv. Troice-Sergiev. žensk. obit. Tip. G. Gempel i Ko. (Krěpostnaja, 7). 89 (14X22). 4 str. Věs I 1. 1.000 ckz. Vilenskaja Čudotvornaja Ikona Božicj Materi. Vina. 1911.Izd. Vilensk. Sv.-Troick. Obiteli. Tip. Russkij počin. 8%(14X21). 16 str. S ris. Věs 2 | 50.000 ekz. Pesčanskaja čudotvornaja ikona Božiej Materi. (Nahoditsja v Voz­ nesenskom hramě slob. Pesok, Har'kovskoj Eparhii, Izjumskago učzda, v 2-h verstah ot «. Iziuma). Istorija 150 1. proslavlenija s opisanicm blagodatnyh iscčlenij, soveršivšihsja pred etoj ikonoj. Izjum. 1911. Tip. G. B. Nutisa. 89 (15* 22). 23 str. S r.s. Věs 3 1. 2.000 ckz. 253

Ístomin, V. A. Zanna d'Ark, — nacionalnaja geroinja Francii. Iz čtenij po vseobščej istorii. M. 1911. Izd. komis. po organíz. obščeobrazov. čtenij dlja raboč. Tip. Štaba Mosk. Voen. Okr. (Ostoženka). 8%(18X26). 56 str. S ris. Věs 6 1. 6.000 ekz. : Ivanov, Aleksandr. Svjatyj Ravnoapostol'nyj Velikij Knjaz' Kievskij Vla­ dimir. Skazanie o žitii ego i kreščenii im Russkago naroda. Simferopol. 1911. Izd. Hersonsk. monastyrja. Tip. Tavrič. Gub. Zemstva. 8" (14X22). 64 str.—|-6 list. ris. Věs 7 1. 2.500 ekz. IzvoVskij, Sergěj. Žizn' sv. ugodnika Božija losifa Pěsnopisca. M. 1911. Izd. i tip. T-va I. D. Sytina (Piatnickaja, sv. d.). 18“ (13X18). 31 str. Věs 1 1. 24.000 ekz. Jastrebov, N. V. Sborník istočnikov dlja istorií žizní i dějatel nosti Ki­ rilla i Methodija, apostolov slavjanskíh. Spb. 1911. Tip. Sinodalnaja. 8" (16X26). 14151 str. C. 1 r. 50 k. Věs 20 |. 200 ekz. Kalnev, M. Dni prebyvanija Svjatoj Čudotvornoj Kasperovskoj Ikony Božiej Materi v Grigorie-Bizjukovom Monastyré na Dněprě, 31-go maja— 3-go ijunja 1911 g. Odessa 1911. Tip. Ep. Doma (Aleksandr. pr., 6), 8" (15X22). 24 str. s ris. Věs 2 1. 15.000. Drevne-russkaja kniaginja svjataja ravnoapostoVnaja Olga (vopros o kreščenii eja). Kiev. 1911. Tip. S. V. Kuťženko (Puškinskaja, 4). 40(26X34). 26 str. S ris. C. 1 r. Věs. 14 1. 1.000 ekz. Kračkovskij, T. Legenda o Sv. Georgii Pobědonoscě v arabskoj re­ dakcii (Ottisk iz žurnala „Živaja Starina“, vyp. III, 1910 g.). Spb. 1911. Tip. Min. Putej Soobščenija (Fontanka 117). 89 (16X24). 18 str. Věs 3 1. 100 ekz. Kruglikov-Grečanyj, L. P. Knjaginja OV'ga.Naučno populjarnyj očerk. Kiev. 1911. Izd. avtora (Mar.-Blagověščenskaja, 103). Tip. I. I. Čokolova (Fundukleevskaja, 20). 89 (1523). 38 str. Č. 30 k. Věs 7 I. 3.000 ekz. Davrov, P. Pamjatniki Hristianskago Hersonesa. Vyp. II. Žitlja herson­ skih svjatyh v grekoslavjanskoj pismennosti. M. 1911. Izd. Arheologič. ob-va. Tip. G. Lissnera i D. Sobko (Krestovozdv. per., d. Lissnera). 49 (24X531). XVI--185 str. S ris.-+5 list. ris. Věs 1 f. 23 1. 600 ekz. Lazurskij, Theodor, prot. Skazanie ob ikoně Bogomateri „Utoli moja pečali“ i prazdnovanie v česť eja v Poltavskom Kathedra'nom Soborě. Poltava. 1911. Tip. G. I. Markeviča (Panskij Rjad). 80 (15X23). 8 str. Věs 1 1. 500 ekz. Levašev, P., prot. Novyja iscělenija dvuh běsnovatyh, soveršivšijasia 11-go i 13-go fevr. 1911 g. v Spb. loannovskom ženskom monastyrě, po molitvam velikago pravednika otca Joanna Kronštadtskago. Spb. 1911. Tip. Grafič. Inst. (5 Rožd., 44). f. (41X56). 1 str. Věs 1 I. 10.000 ekz. Dihačev, N. P. Hoždenie Sv. apostola i evangelista loanna Bogoslova. Po licevym rukopisjam XV i XVI věkov. Spb. 1911. Izd. Ob. ljubitelej drevnej pis'mennosti. Tip. Aleksandrova (Nadeždinskaja, 43). 8“ (18X26), 533-206 str-|-82 tabl. Věs 3 f. 8 1. 400 ekz. (rec. I. V. 1911 t. 126 p. 1159—61). Majkov, A. A. Svjatitel' Petr, Čudotvorec Moskovskij. Spb. 1911. Izd. Glavnago Sověta Sojuza Russkago Naroda. Tip. „T-va Hudožestvennoj Pe­ Acta Academiae Velehradensis. 16 254

čati“ (Ivanovskaja, 14). 89 (16X22). 32 str. S izobraženiem Svjatitelja. C. 8 k. Věs 3 I. 20.000 ekz. Makarij, arhim. Opisanie Čudotvornoj Ikony Sviatitelje Nikolaja Mir­ likijskago Čudotvorca, nahodjaščejsja v Novgorodskom Soborě. Izvlečeno iz Izvěstij Imp. Arheologičeskago Obščestva. Vyp. 6-j. Spb. 1859goda. Nov­ gorod. 1911. Tip. Gubernskaja. 8“ (16X22). 14 str. Věs 2 I. 1.000 ekz. Maljuvevskij, A., prot. Svjatitel loasaf, episkop Bělgorodskij. Kratkoe skazanie o ego žizni i čudesah. Dlja dětej i naroda. Spb. 1911. Tip. „Rodnik“ (Nevskij, 88). 8“ (14X20). 64 str. C. 7 k. Věs 5 I. 21.000 ekz. Maljarevskij, A., prot. Svjatitel loasaf, episkop Bělgorodskij. Čtenic s světovymi kartinami dlja škol i naroda. M. 1911. Izd. 2e, kružka počít. Svjatitelja. Tip. T-va I. D.Sytina (Pjatnickaja, sv. d.) 8" (15X23). 76 str. S ris—­ 4 str. not. C. 25 k. Věs 7 1. 20.000 ekz. Merčul, Georgij. Žitie sv. Grigorija Handztijskago. Gruzinskij tekst, pe­ revod N. Marra, s dnevníkom poězdki v Šavšiju i Klardžiju. Teksty i ra­ zyskanija po Armijano-gruzinskoj filologii. Kniga VII. Spb. 1911. Izd. fakul­ teta vost. jaz. Imp. Spb. Univ. Tip. Imp. Akademii Nauk. 8" (19X28). 012—­ LXX-+151—-216 str. S ris. Věs 2 f. 29 1. 512 ekz. Mramornov, A., svjašč. Velikoe Palomničestvo Saratovskih Arhipastyrej pastyrej i mirjan v Sedmiezerskuju pustyn', Kazanskoj eparhii. Saratov. 1911. Tip. Sojuza peč. děla. 169 (11X17) 54 str. Věs 2 1. 500 ekz. Nikolskij, P. V. Sv. Tihon Zadonskij. Voronež 1911. Izd. 2-e. Tip. T-va N. Kravcov i Ko (Bol'š. Dvorjan., d. Stoll). 89 (15X-22). 64 str.—-1 list ris. C. 15 k. Věs 5 I. 1.500 ekz. Níkoťskij, Pavel. Sv. Serafim Sarovskij podvižník 1 vsej Rossii Čudo­ tvorec. Tambov. 1911. Izd. Avtora. Tip. P. S. Moskaleva. 16%(12X17). 36 str. C. 5 k. Věs 1 1. 10.000 ekz. Novočadov, M. I. Velikij světi'nik cerkví Tambovskij Svjatitel Pitirim. Čtenie dlja škol i naroda. Tambov. 1911. Tip. P. S. Moskaleva. 80 (15X<22). 85 str. S ris. C. 40 k. Věs 8 I. 2.000 ekz. Obraz Svijatitelja 1 čudotvorca Nikolaja v seléě Kujukah, Kazanskago uězda. Ego obrětenie 1 čudesa. Kazan.. 1911. Izd. Kazansk. Duh. Akad. Tip. Central'naja (Dombrovskago). 169(13X17). 16 str. C. 5 k. Věs 1 1. 2.000 ekz. Nievopečerskij Paterik po drevním rukop.sjam. V pereloženii na So­ vremennyj russkii jazyk Marii Viktorovoj. Kiev. 1911. Tip. Kievo-Peč. Uspensk. Lavry. 89 (15X22). VII--159 str. S ris. Věs 16 1. 4.500 ekz. Kievo-Pečerskij Paterik. Polnoe sobranie žitij svjatyh,v Kievo-Pečer­ skoj lavré podvizavšihsia. V novom polnom perevodě E. Poseljanina. So­ stavlen tremja Pečerskimi svjatymi: Nestorom, lětopiscem Pečerskim, Si­ monom, episkopom Vladimirskim i Suzdalskím i Polikarpom, arhimandritom Pečerskim. M. 1911. Izd 3-e, A. D. Stupina. Tip. Pečatnik (Danilovsk., 54). 89 (17X224). 415 str. S ris. C. 1 r. Věs 1 f. 10 1. 4.000 ekz. Paterik Kievskago Pečerskago Monastyria. Pamijatnikislavjano-rus­ skoj pismennosti, izdannyja I. Arheografičeskoju Kommissieju. II. Spb. 1911 Tip. M. Aleksandrova. 40 (27X535) 11-275 str. C. 2 r. Věs 2 f. 51. 500 ekz. 255

Pokrovskij, Aleksěj. Kalendari i svjatcy. S priloženiem stati „Kalendari v Rossii“ (Vyp. 5-j. Biblioteka moskovskoj sinodal'noj tipografii. Častť per­ vaja—rukopisi). M. 1911. Izd. i tip. moskovskaja sinodal'naja. 89 (18XC26). LXIV—-129 str. C. 1 r. 15 k. Věs 27 1. 600 ekz. Popov, A. P., Mladšij Grigorovič. Novootkrytyj palomnik po sv. městam XVIII věka. Kronšt. 1911. (rec. I. V. 1911 t. 126, 772—3). Poseljaniu, E. Prepodobnyj otec Serafim Sarovskij (—2-go janvarja 1833 goda). Ego žízn', podvigi i čudesa po ego molitvě. Sostavleno po pe­ čatnym istočníkam. Obložka V. V. Spasskago. M. 1911. Izd. A. D. Stupina, 4-e. Tip. „Pečatnik“ (Hapilovskaja, 54). 89 (15X22). 172—-4nen. str. S ris. C. 30 k. Věs 17 1. 6.000 ekz. Postnikov, P. P. Licevoe skazanie o javlenii Kazanskoj Božiej Materí. Spb. 1911. Izd. Moskovskago Arheolog. Instituta. Tip. Svět (Nevskij, 136). 89 (19x28). 23-43 str. S ris. C. 3 r. Věs 12 I. 1.000 ekz. Proslavlenie Sv. Tihona Zadonskago 13-go avgusta 1861—1911 goda. Jubilejnyj sborník. Voronežskaja Starina. Vypusk 9. Voronež. 1911. Izd. Voronež. Cerkovn. Istoriko-Arheolog. Komit. Tip. T-va N. Kravcovíi K9 (Dvorian.,d. Stoll").89(18X27). VI—-313+514-44—43-4%-47-4444 A4—4—-4—-4-—-4str. S ris-+-10 lit. ris. Věs 1 f. [9 1. 1.500 ekz. Protopopov, V. I. Russkij palomničeskij sezon v lerusalimě. Kazan 1911.Izd. Kazanskoj duh. akad. Tip. Centralnaja (Dombrovskago). 8"(16X-24), 27 str. Věs 4 1. 160 ekz. (rec. V. I. in Str. 1912 I. 445). Rudnev, Vasilij, prot. Prepodobnyj Methodij, igumen Pěsnošskij čudo­ tvorec (Pamjať 14 ijunja). M. 1911. Izd. 4-e. Tip. I. S. Efimova (B. Jakimanka sv. d.). 89 (16X24). 16 str.—-1 list ris. Věs 2 L 5.000 ekz. Rudnev, Vasilij, prot. Skazanie o sv. ikoně Bogomateri „Prežde rož­ destva i po roždestvě děva“ (Prazdnovanie 17-go oktjabria). M. 1911. Izd. 2-e. Tip. I. S. Efimova (B. Jakimanka, sv. d.). 89 (15X23). 15 str—1 list ris. Věs 1 1. 5.000 ekz. Rusanov, Nikolaj, prot. Bližníj Vostok (iz poězdki v Svjatuju Zemlju, Egipet i Greciju učenikov srednih učebnyh zavedenij gor. Saratova). Č. I. Ot Saratova do Sviatoj Zemli i Svjataja Zemlja. Saratov. 1911. Izd. Red. Duh. Věstn. (Armjanskaja). Tip. Sojuza pečatnago děla (Armjanskaja). Tip. Sojuza pečatnago děla (Armjanskaja). 80 (17X25). 2 nen.—285 str. C. 75 k. Věs 23 I. 500) ekz. S-kij, S. Žizn' i trudy svjatyh slavnyh i vschvalnyh dvěnadcati apo­ stolov Gospodnih; semidesjatí men'šíh apostolov i pročih ravnoapostolnyh blagověstnikov Hristovyh. V treh častiah. M. 1911. Izd. i tip. t. d. E. Kono­ valova i Ko (B. Andron'evskaja, s. d.), 3-e. 89 (17X<25). 384 str. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 17 I. 4.000 ckz. Prepodobnyj Serafim Sarovskij Čudotvorec. Spb. 1911. Tip. Graf. Inst. Br. Lukševic (5 Rožd., 44). 89 (15X22). 1 portr.—-43—-24 str. C. 20 k. Věs 6 I. 15.000 ekz. Prepodobnyj i Bogonosnyj Sergij Radonežskij, vseja Rossii Čudo­ tvorec. M. 1912. Izd. i tip. I. D. Sytina (Piatnickaja, s. d.) 169 (12XC18). 31 str. Věs 1 1. 12.000 ekz. 17* Skazanija o bědniaké Hristově. Kniga o FranciskéěAssizskom. S snim­ kami s kartin Džiotto. M. 1911. Izd. A. P. Pečkovskago. Tip. K. L. Men'­ šova. 8“ (16X24). 110 str. S ris. C. 1 r. Věs. 16 1. 1.000 ekz. Skazanie kakim Svjatym kakovyja blagodatí v iscělenii i pomošči ot Boga dany, i kogda pamjat' ih. Odessa. 1911. Izd. Russk. Sv. Andreevsk. Skita na Athoně. Tip. Skal'skago (Kolontaevsk., 18). 89 (35XX46).1 list. S ris. Věs 1 I. 10.000 ekz. Skazanie o stradanijah svjatyh devjati Kizičeskihmučenikov.Kazan. 1911. [zd. Kazansk. Kizičesk. Monastyria 4-e. Tip. Universiteta. 160(14X18). 16 str. Věs 1 1. 6.000 ekz. Skazanie o svjatoj Čudotvornoj ikoně Presvjatyja Bogorodicy leru­ salimskija, nahodjaščejsja na svjatoj goré Athonskoj, v Russkom Pante­ lejmonovom monastyrě. M. 1911. Izd. 5-e, Athonsk. Russk. Pantelejm. mo­ nast. Tip. I. Efimova (Bol'š. Jakimanka, sob. d.). 89 (15X23). 32 str. S ris. C. 6 k. Věs 3 I. 5.000 ekz. Skazanie 0 svjatoj ikoně Božiej Materií,nahodjaščejsja v Gerboveckom Uspenskom Monastyrě i imenuemoj Gerboveckoju. Kiev. 1911. Tip. R. K. Lubkovskago (B. Vladimirskaja, 46). 89 (13X520). 32 str. Věs 21. 10.000 ekz. Skazanie o znamenatel'nom iscělenii ot ikony Božiej Materi, imenu­ emoi „Izbavitel'nica“. Spb. 1911. Tip. Sinodalnaja. 16%(12X17). 15--1 nen. str. S ris. Věs 1 I. 10.000 ekz. Silin, Petr, prot. Sinozerskaja pustyn'. K 300-lětnej godovščině stra­ dalčeskoj končiny prepodobnago starca Evfrosima, Sinozerskago čČudotvorca. Zapiska. Spb. 1911. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja, 12).80 (17x24). 34 str. S ris. C. 20 k. Věs 4 1. 2.000 ekz. Smirnov, N. I., svjašč. O prihodskih palomničestvah ko svjatynjam. (Otdělnyj ottisk iz žurnala „Kormčij“ za 1911 god). M. 1911. Tip. N. Efi­ mova (B. Jakimanka, sob. d.), 89 (15X22). 51 str. S ris. Věs 4 1. 1.000 ekz. Snopek, Francisk. Ob otnošenii učenikov sv. Methodija k Rimu.(Isto­ ričesko-dogmatičeskoe izslédovanie). M. 1911. Tip. T-va I. N. Kušnerev (Pimenovskaja, sv. d.). 8%(16X26). 24 str. Věs 4 I. 100 ekz. (iz Trudov II. Vel. s'ězda). Sofijskij, Nikolaj, svjašč. Skazanie o mnogočtimoj sv. blagodatnoj ikoně Božiej Materi „Živonosnago Istočnika“ i časovně na „Bar'kovom ključě“ bliz gor. N.-Novgoroda. 1911. Tip. M. A. Rusinoj. 169(9x13). 19 str.—-2lista ris. Věs 2 1. 200 ekz. Sokolov, V., diakon. Svjatějšíj patriarh Germogen. K trehsotlětiju so dnia ego mučeničeskoj končiny. 17-go fevralja 1612—1912. M. 1911. Izd. Čudova monastyrja. Tip. A.. Snegirevoj (Savelovskij per., s d.“. 89(16X-23). 47 str. S ris. Věs 4 1. 4.025 ekz. Sokolov, Mihail, prot. Žizn' svjatogo Nikolaja Čudotvorca. Spb. 1911. Izd. 10-e učrežd. po Vysočajšemu pov. Postojan. Kom. nar. čtenij. I. V. Leonťeva (Baskov per., 4). 160 (13X18). 35--1 nen. str. C. 6 k. Věs 31 12.000 ekz. Prepodobnyj i Bogonosnyj starec Serafim, Sarovskíj čudotvorec M. 1911. Izd. Athonsk. Russk. Pantelejmon. Monast. 2-e. Tip. I. Efimova (B. Jakimanka, sob. d.) 16? (12X10). 72 str. S ris. C. 8 k. Věs. 3 1. 10.000 ekz 257

Sv. Stefan, pervosvjatitel' Permskij. Perm'. 1911. Izd. 2-e, Bratstva Sv. Stefana Permskago. Tip. N-kov Kamenskago., 160(12X17). 37 str. S ris. Věs 3 1. 4.000 ekz. Stradanija sv. vilenskíh mučeníkov i Čudotvorcev Antonija, loanna i Evstafija. Vina 1911. Izd. vil. Sv-Duhovskago Bratstva. Tip. „Russkij počin“. 8 (15X22). 23 str. Věs 3 1. 30.000 ekz. Surikov, Ivan Matvěevič. Žizneopisanie podvižnicy i prozorlivicy bla­ žennoj staricy Evfrosinii, Hrista radi jurodivoj knjažny Vjazemskoj, frejliny Imperatricy Ekateriny II, s priloženiem vospominanij sovremennikov i svě­ děnij o blagodatnyh dějstvíjah sily Božiej po molitvam podviížnicy. Sergiev Posad. 1911. Izd. avtora, 2-e ispr. i dop. Tip. Sv.-Tróick. Sergievoj Lavry. 70 (16X23). 87 str. s 15 ris. i faksimile. Sklad: Tula. Nikitskaja. Pokrovsko­ Pantelejm. podvor'e. Věs 8 I. 5.000 ekz. Svjatitel' Mitrofan Voronežskij Čudotvorec. Spb. 1911. Tip. Graf. Instit. Br. Lukševic (5 Roždestvenskaja, 44). 89 (15XC23).47 str. S ris, C. 15 k. Věs 4 1. 15.000 ekz. Ščegolkov,N. Skazanie o Čestnom i Životvorjaščem Krestě Gospodnem, nahodijaščemsja v cerkví Iliif Proroka v g. Arzamasě. Arzamas. 1910. Tip. N. Dobrohotova. 80 (13X12). 15 str. Věs 2 I. 1.000 ekz. Taisija, igum. Žizneopisanie jurodivoj staricy Evdokii Rodionovoj, živšej pri načalé osnovanija loanno-Predtečenskago Leušinskago pervo­ klassnago ženskago monastyrja, Čerepoveckago učězda,Novgorodskoj gu­ bernii. Spb. 1911. Izd. i tip. Sinodalnaja. 169 (14X20). 66 str. Sklad: Leušin­ skoe podvore. Věs 7 1. 1.000 ekz. Titov, Th. I., prof. prot. Svjatitel' loasaf Gorlenko, episkop Bělgorod­ skij i Obojanskij (1705—1754g.g.), byvšij učeník i učitel Kievskoj Akademii. Kiev. 1911. Izd. 2-e, Kiev. Sv. Vladimirsk. Br. Tip. Kievo-Pečersk. Uspensk. Lavry. 80 (16X25). 62—-1 nen. str.—-1 list ris. C. 40 k. Věs 9 | 1.500 ekz. Tokmancov, A. O čudesnom ogně na grobě Gospodnem v lerusalimě. M. 1911.Izd. Staroobrj. Br-va Čestnago Kresta Gospodnia (B. Kamenščiki, 3) Tip. P. P. Rjabušinskago. 80 (15XX22) 12 str. C. 3 k. Věs 1 I. 3.000 ekz. Ušakov, N. Svjatitel' loasaf, episkop Bělgorodskij i Obojanskij (ko dnju otkrytija ego čestnyh moščej) Vladimir. 1911. Tip. Gub. pravl. 89 (14X<21). 24 str. Věs 2 1. 300 ekz. V.P. Novoe čudesnoe iscělenie u grobnicy pravedníka Božija o. loanna Kronštadtskago rybaka s Sěnnogo rynka Pavla Il'inova. Spb. 1911. Izd. 2-e, ispr. Tip. „Grafič. Inst.“ (5 Rožd.. 44). 89 (16X23). 16 str. -1 ris. C. 10 k. Věs 2 1. 3.000 ekz. Valentin, ieromon. Svěděnija ob obrazě Božiej Materi, imenuemoj „Sskoroposlušnica“, čto v Rostovskom Petrovskom monastyrě (No 4.). Rostov Jaroslavskij 1911. Izd. Obiteli sv. Petra Careviča. Tip. A.H. Oppel'. 89(17X25)­ 4 nen. str. S ris. Věs 1 I. 10.000 ekz. Voronin, V. Svjatitel [oasaf Bělgorodskij i toržestvo pravoslavija. (Post-scriptum k Poslaniju sv. Sinoda o proslavlenii Svjatitelja Ioasafa i ot­ 258 krytii ego svjatyh i netlénnyh moščej). (Otd. ottisk iz No 8 Ekaterin. Epar­ hiabnýh Vědomostej za 1911 god). Ekaterinoslav. 1911. Tip. S. I Baranov­ skago. 89 (18X27). 4 str. Věs 1 1. 110 ekz. Voskresenskij, I., svjašč. Istorija Čudesnyh Znamenij, javlennyh ot Theodorovskoj Cudotvornoj ikony Božiej Materi, nahodjaščejsja v Uspen­ skoj ženskom monastyrě, gor. Alešek, Tavričeskoj eparhii. (lzvlečeno iz NoNo 26, 27 i 28 Tavrič. Eparh. Vědom. 1910 g.). Elisavetgrad. 1911. Izd. 3-e. Tip. Elisavetgradsk. Učězd.Zemstva. 89 (13X22). 24 str. Věs 21. 5.000 ekz. Vvedenskij, D. Svjatite“ Ioasaf Bělgorodskij. M. 1911. Tip. Russkaja pečatnia (Sadovaja Triumf., 170). 80 (16X23). 24 str.-+1 list ris. Věs 31. 600 ekz. Znosko, Vladimir, svjašč. Hrista radi jurodivyj starec Paisij (v mirě Prokopii Grigorevič Jarockij), riasofornyj monah Kicvo-Pečerskoj Lavry (skončavšijsja v 1893 godu), Kiev. 1911. Izd. i tip. 1-e, Kievo-Pečersk. Lavry. 80 (15X2"7). 112 str.+-2 lista ris. Věs 11 I. 4.000 ekz. Znosko, Vladimir, svjašč. Hrista radí jurodivyj stranník Ivan Grigo­ revič, po prozvaniju „Bosyj“. Kiev. 1911. Izd. i tip. Kievo-Pečerskoj Lavry. 8" (15X23). 44 str. Věs 4 1. 5.000 ekz. Znosko, Vladimir, svjašč. Žizn' i čudesa Svjatitelja Pavla (Konioske­ viča), Mitropolita Tobol'skago i Sibirskago, netlénno počivajuščago V usy­ pal'nicé Velikoj cerkví Kievo-Pečerskoj Lavry. Kiev 1911.Tip. Kievo-Pečer. Uspensk. Lavry 89 (15x22). 76 str.—-1 list ris. Věs 7 1. 10.000 ekz. Žizn' blažennago loanna Hrista-radi jurodivago, Ustjužskago čudo­ tvorca. M. 1912. Izd. i tip. t-va I. D. Sytina (Pjatnickaja, sv. d.). 180(12X18). 31 str. Věs 1 1. 24.000 ekz. Žizn' blažennago loanna Ustjužskago čudotvorca Hrista radi jurodi­ vago. M. 1911. Izd. i tip. t-va I. D. Sytina, 10-c. (Pjatnickaja, sv. d.). 160 (13X18). 31 str. Věs 1 1. 12.000 ekz. Žitie i čudesa Svijatitelja loasafa, Episkopa Bělgorodskago. Spb. 1911. Tip. Br. Lukševic (5 Rožd., 44). 89 (16X22). 70 str. S 4 ris. C. 20 k. Věs 61. 40.000 ekz. Žitie novojavlennago ugodnika Božija Sviatitelja loasafa, episkopa Bělgorodskago i Obojanskago. 5 ob'jasniteDnymi priměčanijami. M. 1911. Izd. Mosk. Sinod. Tip. 8“ (18X726). 95 str. S ris. C. 35 k. Věs 131. 3.000 ekz. Žitie prebodobnago i bogonosnago otca našego Savvy, 1-go arhi­ episkopa Serbskago. M. 1911. Izd. 6-c, Athonsk. Panteleim. monastyria. Tip. I. Efimova (B. Jakimanka, s. d.). 89 (16X24). 131 str—-1 list ris. Sklad: Panteleimon. časovnia (na Nikol'skoj). C. 25 k. Věs 11 I. 5.000 ekz. Žitie prepodobnago otca našego Trifona, Vjatskago čudotvorca. Vjatka 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17X<25). 112 str. Věs 10 I. 150 ekz. Žitie prepodobnago Tihona i blagodatnyja znamenija, javlennyja im stražduščemu čelověčestvu. M. 1911. Izd. 4-e. Tip. I. Efimova (Bol. Jaki­ manka, sv. d.). 80 (16X24). 106 str.—-1 list. ris. C. 15 k. Věs 8 I. 5.000 ekz. 259

Zitie svjatogo blagověrnago knjazja Aleksandra Nevskago. M. 1910. Izd. i tip. Moskovskaja Sinodalnaja. 80 (18X26). 44 str. S ris. C. 19 k. Věs 7 1. 3.000 ekz. Žitie svjatogo pravednago Samsona Verhoturskago. M. 1912.Izd.i tip, t-va I. D. Sytina (Pjatnickaja, sv. d.). 160(12X<18).31 str. Věs 1 I. 30.000 ekz. Žitie svjatitelja Mitrofana, episkopa Voronežskago. M. 1912.Izd.i tip. t-va I. D. Sytina (Pjatnickaja, sv. d.). 189 (13X18). 32 str. Věs 1 I. 30.000 ekz. Žitija svjatyh, na russkom jazykč izložennyja po rukovodstvu Čeť'ih­ minej sv. Dimitrija Rostovskago s dopolnenijami, ob“jasnite'nymi priměča­ nijami i izobraženijami svjatyh. Kniga dvěnadcataja. M. 1911.Izd. Moskovskoj Sinodalnoj Tipografii. Tip. Sinodal'naja 8“ (18X26). 731-3 nen. str. S ris. C. 2 r. 10 k. Věs 3 f. 10.000 ekz.

loann Sergiev Kronšt. Bulanov, Nik. Čudesnyja iscělenija u grobnicy velikago pravednika i čudotvorca o. loanna Kronštadtskago. Ottisk iz „Věd. Spb. Grad.“. Kniga 2-ja. Spb. 1911. Tip. Grafičeskij Institut. Br. Lukševic (5 Roždestvenskaja, 44). 89 (16X23). 16 str. S 5 ris. C. 7 k. Věs 2 I. 5.000 ekz. Poslědnie dni i blažennaja končina otca loanna Kronštadtskago. Vy­ sočajšij reskript i čudesa u grobnicy. Spb. 1911. Izd. i tip. „Grafič. Inst.“ (5-ja Rožd., 44). 8' (17X25). 112 str. S 30 ris. C. 40 k. Věs 14 I. 10.000 ekz. Poslědnie dni i blažennaja končina otca loanna Kronštadtskago. Vyso­ čajšij Reskript i čudesa u grobnicy. Spb. 1911.Tip. Grafičesk. Instit. (5 Rož­ destvensk., 44) 89 (17X24). 120 str. S ris. C. 40 k. Věs 12 1. 29.000 ekz. o 0: skript i čudesa u grobnicy. Spb. 1911. Tip. „Grafič. Inst.“ (5-ja Rožd., 44). 80 (17X25). 115 str. S 29 ris. C. 40 k. Věs 12 1. 3.000 ekz. Duhonina, Ekaterina. Kak postavil menia na puťspasenija otec loann Kronštadtskij. Dnevnik duhovnoj dočeri o. loanna. Spb. 1911. Izd. avtora (Pesočnaja, 32). Tip. M. N. Frolovoj (Galernaja, 6). 8“ (15X22). 329 str. C. 1 r. Věs 24 1. 1.000 ekz. Čudesnyja iscělenija u grobnicy o. loanna Kronštadtskago.Spb. 1911 Tip. „Grafič. Instituta“ (5 Rožd., 44). 80 (16X523). 80 str. S 22 ris. C. 30 k. Věs 9 1. 40.000 ekz. Čudesnyja iscělenija u grobnicy velikago pravednika i čudotvorca o. loanna Kronštadtskago. Spb. 1911. Tip. Grafič. Instituta (5 Rožd., 44). 80 (16X24). 80 str. S 22 ris. C. 30 k. Věs 8 1. 40.000 ekz. Čudesnyja iscělenijau grobnicy velikago pravednika i čudotvorca o. Joanna Kronštadskago. Kniga 1-ja. Spb. 1911. Tip. br. Lukševic (5-ja Rožd., 44). 89 (16X23). 16 str. S 4 ris. C. 7 k. Věs 2 1. 5.000 ekz. Čudesnyja iscělenija u grobnicy velikago pravednikai čudotvorca o. loanna Kronštadtskago. Kniga 3-ja. Spb. 1911. Tip. Br. Lukševic (5 Rožd., 44). 80 (16X23). 16 str. S 6 ris. C. 7 k. Věs 2 L 5.000 ckz. Čudesnyja iscělenija u grobnicy velikago pravedníka i Čudotvorca, o. loanna Kronštadtskago. Kniga 4-ja. Spb. 1911. Tip. Grafič. Inst. (5 Rožd. 44). 89 (16X23). 16 str. S 5 ris. C. 7 k. Věs 2 1.5000 ekz. 260

Ioann Kronštadtskij, Mysli hristianina. Moja žizn' vo Hristě. Spb. 1911. Tip. Grafič. Inst. (6 Rožd., 44). 89 (16X23). 342 str. S ris. C. 70 k. Věs 241. 10.000 ekz. Levašev, P. N., prot. Pamjati dobrago russkago pastyria protoiereja loanna Niča Sergieva (Kronštadtskago). Spb. 1911. Izd. red. ž. „Dobroe Slovo“ (Spb. Krěpostť, arh. d., kv. 7). Tip. Spb. Gradonač. (8 rota, d. 20 b). 8" (14X20). 6- str. S 11 ris. C. 30 k. Věs 5 1. 4.000 ekz. Ornatskij, Ioann, svjašč. Něskoko vospominanij ob o. loanně Kron­ štadtskom (Kak podražai Batjuška svoemu nebesnomu pokrovitelju—prepo­ dobnomu loannu Ryl'skomu). Spb. 1911. Izd. 2-e. Tip. M. P. Frolovoj (Ga­ lernaja, 6). 8“ (14X721). 15 str. S ris. C. 5 k. Věs 2 L. 5.000 ekz. Sergiev, I. I. (Kronštadtskij), prot. Moja žizn' vo Hristě. Izvlečenie iz dnevnika pravednika Božija otca loanna Kronštadtskago. Spb. 1911. Izd. R. Lukševica. Tip. Grafičeskago instituta (5-ja Roždestv., 44). 8%(16X25). 838 str. C. 1 r. 75 k. Věs 2 f. 9 1. 10.000 ekz. Sergiev (Kronštadskij), Ioann IVič, prot. Živoj kolos s duhovnoj nivy. Vypiski iz dnevnika. Spb. 1911. Izd. R. P. Lukševic (Mytninskaja, 9). Tip. Graf. Instituta Br. Lukševic (5 Rožd., 414).80 (17X24). 1 portr.—-163 str. C. 40 k. Věs 15 1. 25.000 ekz. Sergiev, protoierej (o. loann Kronštadtskíj). Novoe prodolženie knigi „Moja žizn' vo Hristě“. Spb. 1911. Tip. Grafič. Inst. (5 Rožd., 44). 80 (15X23). 104 str. C. 30 k. Věs 8 1. 40.000 ekz. Sila čudodějstvennoj molitvy o. Ioanna Kronštadtskago. Kniga l-ja. Spb. 1910. Tip. Br. Lukševic (Basejnaja. 3). 80 (15X23). 320 str. S 17 ris. C. 20 v. Věs 24 1. 10.000 ekz. Novyja groznyja slova o. loanna Kronštadtskago, proiznesennyja v 1907 godu „o Strašnom poistině Sudě Božiem, griaduščem i približaju­ ščemsia“. Spb. Tip. „Peč. Grafičeskago Instituta“ (5-ja Roždestvenskaja, 44). 80 (16X-22). 80 str. S portr. C. 30 k. Věs 6 I. 12.000 ekz. Polnoe sobranie sočinenij pravednika Božijaloanna Kronštadtska­ go. Tom pervyj. Spb. 1911. Izd. R. P. Lukševič. Tip. Graf. Instituta (5 Rožd. 44). 80 (18X27). 526 str. Věs 1 f. 19 1. 5.000 ekz. Polnoe sobranie sočinenij pravednika Božija o. loanna Kronštadt­ skago. Tom II. Spb. 1911. Izd. i tip. R. P. Lukševic (5 Roždestven., 44). 3“ (17X<25). 712 str. C. 2 r. Věs 2 f. 13 1. 5.000 ekz. Vo světě Tvoem uzrim svět. Izvlečenija iz dnevnika o. loanna Kron­ štadtskago za 1894—1899 gody. Spb. 1911. Izd. Brijazgina (Mytninskaja, 9). Tip Peč. Grafič. Instituta (5-ja Rožd., 44). 80 (16%X<23).201 str. C. 70 k. Věs 14 I. 10.000 ekz. Kronštadtskij Světil'nik. Kratkoe žizneopisanie o.loanna IVičaSergieva Kronštadtskago (+ 20-go dekabrja 1908 g.). Saratov. 1910. Izd. loannovsk. cerkovno-pastyr. popeč. o bědnyh. Tip. Sojuza Peč. Děla (Armjanskaja). 80 (14-22). 20 str-+-1 portret. Věs 2 I. 10.009 ekz. Pastyrskij věnok dorogomu batjuškě o. loannu Kronštadtskomu. Spb. 1911. Izd. G. Klimentova (Terjaeva, 4). Tip. Grafičesk. Instituta Br. Lukševic (5 Roždestv., 44). 80 (16X24). 185 str. S ris. C. 75 k. Věs 21 1. 30.000 ekz. 261

XIX.

Sectae. Latomi.

Ad ventiz mi loannitstvo pred sudom missionerskoj kritiki.(Narodno­ missionerskaja bibliotečka). Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. Kolokol (Nevskij, 127). 89 (14X-21). 30 str. C. 10 k. Věs 2 I 3.000 ekz. Aleksandrov, D., svjašč. Očerki novějšej polemiki s raskolom staro­ obrjadčestva. (Bezpopovščina). Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Ko­ lokol“ (Nevskij, 127). 80 (17X526). 74 str. C. 25 k. Věs 8 I. 1.000 ekz. Aleksandrov, Dimitrij, prot. Ispravlenie knig v XVII stolětii (Iz besěd so staroobriadcami). Orenburg 1911. Tip. Karimova, Husainova i Ko. 80 (15X23). 108 str. Věs 8 I. 1.200 ekz. Athanas'ev, A. Sostojanie sektantstva i raskola i dějatel'nost pravo­ slavnoj missii v Ekaterinoslavskoj eparhii v 1910-m godu. (Otd. ottisk iz NoNo 6 i 7 Eparhial'n. Vědomostej za 1911 god). Ekaterinoslav 1911. Tip. C. I. Baranovskago. 80 (17X25). 30 str. Věs 3 I. 60 ekz. Bělogovskij, N. Ožidanie adventistami vtorogo prišestvija lisusa Hrista; učenie ih o 1.000 lětnem carstvě Hristovom i věčnosti mučenij grčšnikov (Narodomissionerskaja biblioteka). Spb. 1911. Izd. M. Skvorcova. Tip. Ko­ lokol (Nevskij, 127). 80 (15X21). 35 str. C. 15 k. Věs 2 L.3.000 ekz. Bělogorskij, N. A. Subbotstvo sektantov-adventistov. Izloženie i opro­ verženie lžeučenija sekty o sed'mom dně i Subbotě. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. Kolokol. 89 (15X521). 33 str. C. 15 k. Věs 2 1. 3.000 ekz. Besěda s staroobrjadcami v zalé Odesskoj Duhovnoj Seminarii. (Iz Hers. Ep. Věd. No. 249). Odessa. 1911.Izd. Odesskago eparh. sv. Andreev­ skago Bratstva. Tip. Eparhia'nago Doma (Aleksandrovskij, 6) 8 (16X22). 20 str. Věs 2 I. 5.000 ekz. „Besědy staroobrjadcev“ Spasova soglasija: Andreja Aleksčeva An­ tipina i Bělokrinickoj lerarhii: Grigorija Trofimova Theodorova i svjašč. Avramija Mihajlova Katkova. Besědy: o zakonnosti i nezakonnosti Bělo­ krinickoj ili Avstrijskoj ierarhii i O věčnosti žertvoprinošenija i o Sv. pri­ čaščenii v cerkvi Hristovoj. N.-Novgorod. 1911. Izd. Nižegor. Vserossijsk. Popeč. Br-va star. Spas. sogl. Tip. t-va I. M. Mašistova. 8%(15X23). 152 str. C. 60 k. Věs 13 I. 1.000 ekz. Birjukov, T. K voprosu o staroobrjadčeskih obščinah. M. 1911. Tip. Staroobrjadčeskaja (Pokrovka, Ljalin per., 6). 169 (1119). 13 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. Bogoljubov, ID.T. Missionerskija besědy s Štundo-baptistami (Opyt biblejskago obosnovanija pravoslavno-hristianskíh istin, otvergacmyh sek­ tantami). Spb. 1911. Izd. 5-e, peresm. i dopoln. Tip. Otečestvennaja (Špa­ lernaja, 26). 80 (16X23). 1 nen. |- II —-378 str. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 21 3.000 ekz. Bondar', S. D. Adventizm 7-go0dnja. Očerki sektověděnija, izdavac­ mye pod red. A. N. Haruzina. Vyp. II Spb. 1911. Tip. Min. Vnutr. Děl. 40 (22X29). 101--1 nen. str. Věs 21 1. 700 ckz. (rec. Str. 1912 I 445). Bortovskij, Nikolaj, prot. Otčet o sostojanii raskolo-sektantstva v Ta­ vričeskoj eparhii za 1910 god, o dějatelnosti missii i o prihodě i rashodě Acta Academiae Velehradensis. 262 summEparhialnagoMissionerskagoKomitetapodělamraskola|sektant­ stva za tot že god. (iz Tavr. Ep. Věd. 1911 g.). Simferopol" 1911. Tip. Ta­ vričeskaja Gubernskaja. 80 (15X22). 56 str. Věs 4 1. 62 ekz. Čertkov, Ja. Čto pojut russkie sektanty. Sborník sektantskíh napěvov s tekstom slov. Vyp. 2. Otd. 1. „Psalmy“ malevancev. Zapisí s golosov i s fonografa. M. 1911, Izd. i tip. P Jurgensona. 8%(19X28). 40 str. C. 1 r. Věs 9 I. 500 ekz. Sovremennoe štundo-baptistskoe dviženie v Sěvero-Zapadnom krač. ViV'na. 1910. Tip. Russkij počin. 80 (14X21). 33 str. Věs 3 1. 1.000 ekz. Fetler, V. A. Statistika Russkih Evangel'skih Hristian Baptistov za 1910 god. Spb. 1911. Izd. Russkih Baptistov. Tip. Poleznoj Literatury (Vas. Ostr., 24-ja lin., 11). 80 (14X22). 100 nen. str. Věs. 5 I. 1.000 ekz. Fialkovskij, N., prot. Iměet-li pravo M. Amvrosij prinjat raskolniče­ skuju pastvu bez poručeníja eja emu? Narodno- Missionerskaja bibliotečka. Spb. 191. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 80 (15X21). 27 str. C. 5 k. Věs 2 1. 3.000 ekz. Grigov'ev, Mihail, svjašč. Raskol i sektantstvo. Sobesědovanie edino­ věrčeskago svjaščennika s bezpopovcami-srednikami o lčětah Roždestva Hristova i o Pashalii, vedennyja v fevralé měsjacě 1907 g. Novočerkassk 1911. Tip. V. I. Babenko. 89 (17X26). 8 str. Věs 1 I. 1.000 ekz. Gurič, A. Russkij baptizm, ego obščij harakter i učenie o kreščenii. Simferopol 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (16X21). 23 str. Věs 31. 60 ekz. Gusljakov, Th. M. Padenie Greko-Vostočnoj cerkví. Izdanie Moskov­ skago Staroobrjadčeskago Bratstva čestnogo i životvorjaščago Kresta Go­ spodnja. M. 1911. Tip. P. P. Rjabušinskago (Strastnoj bul'v., sob. d.) 80 (15X23). 52 str. C. 25 k. Věs 4 I 3.050 ekz. Interv'ju s staroobrjadčeskim episkopom Innokentiem.N.-Novgorod 1911. Tip. I. A. Šelemetťeva. 89 (15X22) 21 str. Věs 1 I. 3.000 ekz. lo..., P. M., „Novo-Izrail“ (hlystovskaja sekta). Narodno-míssioner­ skaja biblioteka. Spb. 1912. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. Kolokol (Nevskij, 127). 80 (15X21). 32 str. C. 10 k. Věs 2 L. 3.000 ekz. Toannikij, mitr. kievskij. Žizn' padših duhov ili kak živut demony. Na­ rodno-Missionerskaja Bibliotečka. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova (Nev­ skij, 153). Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 80 (15X21). 16 str. C. 2 k. Věs 21. 3.000 ekz. Novyj Izrail. Materialyk istorii iizučeníju russkago sektantstva i staro­ obrjadčestva. Pod red. Vladimira Bonč-Brueviča. Vyp. IV. S predisloviem L priměčanijami Vladimira Bonč-Brueviča. Spb. 1911. Tip. B M. Volfa (Nevskij 126). 89 (18X26). CXXXI--4 nen—-485str. S 33 ris. i avtograf. Sklad: Peski, Hersonskaja ul., d. 5, kv. 9. C. 5 r. Věs 3 f. 15 1. 3.000 ekz. (rec, V. Troickij in I. V. 1911, 312—4.. Staroobrjadčeskij kalendar na 1911—1912god. M. 1911.[zd. Moskov. staroobr. br.-va Sv. Kresta Gospodnia. Tip. P. P. Rjabušinskago. 8' (22X29). 140 str. s ris. C. 25 k. Věs 21 I. 19.000 ekz. Kaťnev, M. A. Istorija sektantskih molitvennyh pěsnopěnij i razbor ih soderžanija. Odessa 1911. Izd. 2-e. Tip. E. I. Fesenko (RišeVevskaja, 49). 89 (16X-22). 47 str. Věs 6 I. 2.000 ekz. 203

Kaťnev, M. A. Kak opoznavat' hlystov i skopcov, otricajuščih svoju prinadležnosť k sektam ijkakija měry bor'by s nimi? Odessa. 1911. Izd. 2-e. Tip. E. Fesenko (Riše'evskaja, 49). 80 (15X23) i 45 str. Věs 5 1. 1.000 ekz. Kaťnev, M. A. Němcy i štundobaptizm. Po povodu najdennago pro­ tokola odnoj iz konferencij štundistov, sostojavšejsja 21—23maja 1882goda v německoj kolonii Riksnau, Tavričesk. gubernii, Odessa. 1911. Izd. 2-e. Tip. E. I. Fesenko (Rišelevsk., 49). 89 (15X22). 52 str. C. 40 k. Věs 5 I 1.000 ekz. Karabinovič, Grigorij Maksimovič, svjašč. Osvjaščennomu soboru bo­ goljubivyh episkopov staroobrjadčeskih v Moskvě dokladnaja zapiska. M. 1911. Tip. I. M. Mašistova (B. Sadovaja, s. d.) 89 (18X-26). 42 str. Věs 5 | 300 ekz. Katalog knigoizdatel'stva staroobrjadčeskago bratstva Čestnogo i Životvorjaščago Kresta Gospodnja v Moskvě. M. 1911. Tip. P. I. Rjabušin­ skago (Strastnoj bulv. sob. d.). 8" (14X-22). 16 str. Věs 2 I. 10.000 ekz. Kavlejskij, Aleksandr, svjašč. Besědy s molokanami o vodnom kre­ ščenii 1ob ikonopočitanii. Missionerskaja poězdka v N. Kuskovskij i Emel'­ janovskij prihody Tomskago učzda. (Perepečatano iz No 23 „Tomsk. Eparh. Věd.“ za 1911 g.) Tomsk. 1911. Tip. Prijuta i doma trudoljubija. 89 (16X23). 20 str. Věs 2 1. 500 ekz. Korčinskij, I., prot. Čto takoec baptizm? Istoričeskij očerk i harakte­ ristika etogo religioznago dviženija. Štundo-Baptizm v Rossii. Grodna 1911. Tip. gubernskaja. 80 (16X22). 38 str. Věs 4 1. 1.000 ekz. Košelev, S. I. Počemu ja perešel v staroobrjadčestvo. Vynuždennoe ob“jasnenie. M. 1911. Tip. P. Rjabušinskago (Putinkovskij per., s. d.). 169 (14X18). 15 str. Věs 2 1. 400 ekz. Kozlov, I., svjašč. O prisjagě. (K polemikč s sektantami i staroobrjad­ cami). Petrozavodsk 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17X26). 15 str. Věs 21. 50 ekz. Kramarenko, I., Prokopovič, D., Boriškevič, G.. Saaugiu, N.i Kočergin, N. Obličenie lžeučenija baptistov o počítanii Sv. Ikon, Sv. Kresta Gospod­ nja, moščej Sv. ugodnikov, o kreščenii mladencev i tainstvě Sv. Evharistii (Pod rukovodstvom ep. Aleksija). .„Kazan' 1911. Izd. Kazansk. duh. Akad. Tip. Centra'naja (Dombrovskago). 80 (16X-24). 126 str. C. 50 k. Věs 131. 300 ekz. Kruglov, Th. Krušenie raskolo-avstrijskoj „cerkvi“. (Narodno-missio­ nerskaja biblioteka). Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. Kolokol (Nev­ skij, 127). 89 (15X21). 28 str. C. 10 k. Věs 2 I. 3.000 ckz. Kruglov, Th. Staroobrjadčeskij raskol v 1910 godu. Spb. 1911. Tip. Kolokol (Nevskij, 127.) 89 (16X25). 27 str. Věs 3 1. 1.000 ekz. Kukljavskij, Theodor. Poslédnee slovo. K filosofii sovremennago reli­ gioznago buntarstva. Spb. 1911. Tip. t-va „Obščestvennaja Pol'za“ (B. Pod­ lačeskaja, 39). 89 (15X23). 100 str. C. 75 k. Věs. 17 1. 550 ekz. Kuljašev, A. Lekcii po obličeniju sovremennago raskola, čitannyja na missionerskih kursah v g. Permi v 1911. Perm' 1911. Izd. avtora (Permskaja, 110). Tip. Gub. Prav. 89 (17X526). VII—-347 str. C. 1 r. 50 k. Věs I f. 1 I 1.000 ckz. 264

Kuwcevič. I,. Z. Izloženie i razbor věroučenija baptistov. Har'kov 1911. Tip. M. G. Kovaleva (Podol'skij per., 2). 80 (18X20). 35--1 nen. str. C. 10 k. Věs 5 1. 1.000 ekz. Kuncerič, 1.. Z. „Lakomye kuski“ baptistov. (Razbor lžeučenija štun­ distov o spasenii „darom“). Har'kov 1911. Izd. 2-e. Tip. M. G. Kovaleva (Podol'skij, 2). 80 (17X26). 224-2 nen. str. Věs 4 1. 1.000 ekz. Kuncevič, I. Z.1 Vladykor, D., svjašč. Posobie pri besědah s bapti­ stami, molokanami i dr. sektant. racionalistami. Ahtyrka. 1911. Tip. I. E. Pevz­ nera. 89 (18X-25). 116 str. C. 75 k. Věs 14 I. 2000 ekz. Kutepov, Nikolaj, prot. O počitanii i molitvennom prizyvanii na po­ mošč svjatyh angelov 1 čelověkov. (V oblíčenie mnimodubovnyh hristian). Novočerkassk. 1910. Izd. 4-e ispr. i dopoln. Tip. Častnaja Donskaja. 8“ (17X25). 54 str. C. 15 k. Věs 4 1. 2.000 ekz. Kutepov, Nikolaj, prot. O počitanii svjatyh ikon. (V obličenie mnímo­ duhbovnyh hristian). Novočerkassk. 1910. Izd. 6-e, ispr. i dopoln. Tip. Čast­ naja Donskaja. 8%(16X25). 63 str. C. 20 k. Věs 5 1. 2.000 ekz. Kutepov, Nikolaj, prot. Različie meždu dogmatom i obrjadom. Neiz­ měnjaemostť dogmatov i vlast cerkvi, po blagoslovnym pričinam, isprav­ liať' obrjady. Novočerkassk. 1911. Izd. 2-e, dopoln. Tip. Častnaja Donskaja. 89 (17X26). 13 str. Věs 1 I. 2.000 ekz. Kutepov, Nikolaj, prot. O voploščenii Syna Božíja lisusa Hrista (V ob­ ličenie mnimoduhovnyh hristian : hlystov, novago izrailja, toannitov, tolstovcev i vséh nevěrujuščih v Božeskoe dostoinstvo lisusa Hrista). Novočerkassk. 1911. Izd. 2-e, ispr. i dopoln. Tip. Častnaja Donskaja. 80 (17X26). 42 str. C. 10 k. Věs 3 1. 2.000 ekz. Lebedev, <. K istorii staroobriadčestva na Irgizě. (Otd. ottisk iz žur­ nala „Staroobriadčeskaja mysl'“). M. 1911. Tip. I. M. Mašistova (B. Sado­ vala, sv. d.) 8" (18X26). 23 str. Věs 3 1. 100 ekz. (rec. Trudy 1912, III 493—5). Libačev, 1. O staroobrjadcah v Kargopolskom uězdě. Petrozavodsk. 1911. Tip. Gubernskaja. 16%(11X17). 26 str. Věs 2 1. 25 ekz. Makarov, V. E. K voprosu o pričČinah razdělenija russkoj cerkví. Bi­ blioteka „Staroobrjadčeskaja mysl“ Pod redakciej I. V. Galkina. M. 1911. Tip. I. M. Mašistova (B. Sadovaja, s. d.) 89 (15X24). 115 str. Sklad: Kožev­ niki, Ivanovskaja, 1. I. V. Galkinu. C. 60 k. Věs 10 I. 3.500 ekz. Makarov, V. H. Očerk istorii staroobrjadčestva ot Nikona do naših dnej M. 1911. Tip. I M. Mašistova. 8" (18X26). 75 str. C. 40 k. Věs 91. 2.000 ekz. Maksimov, Hristofor. prot. K voprosu o cerkovno-prihodskíh školah. Cerk.-pr. školy, kak sredstvo k oslableniju i uničtoženiju staroobrijadčeskíh i drugih sekt. M. 1911. Izd. Knigoizd. Věrnosť (Lihov per., eparh. d.) 16". 18 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. Maslennikov, Thedot TgnaVevič.Otvět na „Otkrytoe pis'mo“ člena so­ věta staroobrjadčeskih vserossijskih stězdov. N.-Novgorod. 1911. Tip. I. A. Šelemeťeva. 160 (10X17). 35 str. Věs 2 1. 3.000 ekz. Mebnikov, T. E. Bluždajuščee bogoslovie. Obzor věroučenija gospod­ stvujuščej cerkví. Vyp. pervyj. M. 1911. Tip. P. P. Rjabušinskago (Strastnoj bul'v., sob. d.). 89 (19X23). 251 str. Sklad: (B. Kamenščiki) Staroobrjadě. br-va Čestn. Kresta. C. 75 k. Věs 28 I. 3.000 ekz. (rec. Rěč. No. 271). 205

MeUnikov, Th. E. K voprosu o Bogoslovii Bělokrinickago. ustava. M. 1911. Tip. P. Rjabušinskago (Strastnoj buďv., sv. d.). 8" (15X20). 68 str. C. 25 k. Věs 5 I. 3.000 ekz. Mibail, ep. Prošloe i sovremennyja zadači staroobrjadčestva. Biblio­ teka „Staroobriadčeskaja mysl'“, pod red. I. V. Galkina. M. 1911. Tip I. M. Mašistova (B. Sadovaja, sob. d.). 89(16X23). 28 str. Sklad: (Pjatnickaja, 83). Gaikin, Věs 3 1. 3.000 ekz. Milovanov, M., svjašč. O duhovnoj vodě. (V obličenie molokanskago mudrovanija). Narodno-Missionerskaja bibliotečka. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 80 (15X<21).16 str. Věs 21. 3.000 ekz. Minovskij, V. Th. Materialy dlja izučeníja persidskoj sekty „Liudi istiny“ ili Ali-llaha. Č. I. Predislovic, tekst i perevody. Trudý po vostokověděniju, izdavaemye Lazarevskím Institutom Vostočnyh jazykov. Vyp. XXXIII.M. 1911. Tip. Krestnago kalendarja (Dolgorukovsk., 47). 89(18X<26).XXVI--127 str.+2 lista ris. C. 3 r. Věs 23 1. 350 ekz. Morozov, Dmitrij. Kak menja v adventizm obrabatyvali. M. 1911. [zd. knigoizd. Věrnosť (Lihov per., ep. d.). Tip. Russkaja pečatnia (Sadovaja Triumf., 170). 169 (13X17). 16 str. C. 2 k. Věs 1 I. 5.000 ckz. Nazarevskij. N., svjašč. Kratkij razbor sektantskih psalm pod nazva­ niem „Gusli“. Ekaterinoslav. 1911. Izd. 2-e. Tip. S. I. Baranovskago. 8" (17x25). 32 str. C. 15 k. Věs 4 I. 6.010 ekz. Noskov, Georgij. sviašč. Skolko rashodujut baptisty i molokane na svoi duhovnyja nuždy ili o tom, kak hitro sektantskie vožakí obirajut svoju men'šuju bratiju. Balašov. 1911. Izd. avtora. Tip. S. Š. Solovejčika i Ko. 169 (11X18). 31 str. C. 5 k. Věs I L. Noskov, Georgij. Otkuda javilas' sekta baptistov na Rusi i davno li ona suščestvuet po dannym samih že baptistov. (Obličenie baptistov na osno­ vanii Sv. pisanija i ih že literatury). Balašov. 1911. Izd. 3-e. Tip. I. P. Bě­ lova i Ko. 169 (12X18). 32 str. s portr. C. 5 k. Věs 1 1. 3.000 ekz. Noskov,Georgij. O tom, sléduet li platiť duhovenstvu za treboispravlenie i kak sobirajut baptisty s členov obščin na svoih missionerov i propověd­ nikov desjatiny i prazdničnyja jajca. (Obličenie baptistov na osnovanii Sv. Pisanija i ih že literatury). Balašov. 1911. Izd. avtora 2-e. Tip. S. P. Sojkina. 169 (11X18). 32 str. C. 4 k. Věs 2 1. 3.000 ekz. Noskor, F. sviašč. Molokanc vedut svoc načalo ne ot Hrista, a ot Tam­ bovskago šveca (t. e. portnogo) (po dannym samih že sektantov). S doka­ zatelstvom neobhodimosti vodnago kreščenija i pričaščenija, bez kotoryh nevozmožno spasenie. Obličenie molokan na osnov. sv. pisanija i ih litera­ tury. Balašov. 1911. Tip. S. Š. Solovejčika i Ko. 160(12X18). 32 str. Věs I |­ Otčet pravlenija Sojuza Russkih baptistov S'ězdu baptistov v Moskvě s 25-go sentiabrja po 5-e oktjabria 1911 g. Balašov. 1911. Tip. L. Buhatov­ skago i D. Krymko. 40 (23X30). 14 str. Věs 3 1. 1.000 ckz. Pamjatka svíatitelja Bělgorodskago loasafa, novago čudotvorca Ros­ sijskago. O Sv. Tainstvah Pravoslavnoj Cerkvi (Evangel'skoe ograždenie ot molokano-šťundistskih Ilžeučenij). Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 89 (15X21). II-F72+V-V str. Věs 5 I. 5.000 ckz. Petrov, S. V. „Struja“, v 2-h častjah. O proishoždenii: 1. Běgstvujuščec pravoslavnoc hristianskoec obščestvo ot Soloveckih. 2. Avstrijskoc Bělo­ 2606

krinickoc naz. svjaščenstvo ot Amvrosija s 1846 g. 3. Časovennyj Starikov­ ščinskij tolk pojavilsja s semidesiatyh godov 19-g0 stolětija. 4. Nětovščina, naz. Spasovo soglasie, otkuda? 5. Thedosčevskoe Pomorskoc obščestvo ot Theodosija, s 1696 goda. Tut že i o Pilatovoj titlě. Kazan' 1911. Izd. avtora. Tip. V. V. Varaksina. 89.(15X22). 130 str. C. 80 k. Věs 12 I. 2.000 ekz. Vjatnickij, I. K. Sekta strannikov 1 eja značenie v raskolě. Spb. 1912. Izd. I. L. Tuzova, 2-e. Tip. M. P. Frolovoj (Galernaja, 6). 89 (16X23) 238 str. C. 1 r. Věs 23 1. 3.000 ekz. Platonov, A. Baptistskija basní. Missionerskij Listok No. 17. Tiflis. 1911. Izd. Sov. Ob-va vozstanov. prav. hrist. na Kavkazčě.Tip. Kancel. Naměstnika. 169 (13X17). 7 str. Věs 1 I. 1.200 ekz. Platonov. A. Molokanskija basní. Missionerskij Listok No 16. "Tiflis. 1911. Izd. Sověta Ob-va vozstanov. prav. hrist. na Kavkazě. Tip. Kanc. Na­ městnika. 169 (13x17). 9 str. Věs 1 1. 1.200 ekz. Plotnikov, W. Istorija russkago raskola staroobrijadčestva. Spb. 1911. Izd. 6-e. Tip. M. I. Akinfieva (Baskov per., 10). 89 (16X525). II--218 str. C. 1 r. 15 k. Věs 19 1. 2.000 ckz. Popov, K., svjašč. Vožakí sektantov. (Očerk iz žízní molokan). Na­ rodno-missionerskaja bibliotečka. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova (Nevskíj, 153). Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 8? (15X21). 32 str. C. 10 k. Věs 2. 3.000 ekz. Okružnoc poslanie staroobrjadčeskih episkopov, izdannoc 21 fevralja 1867 goda. Napečatano s podlinnika. M. 1911. Tip. P. P. Riabušinskago (Strastn. bulv., Putinkovskij per., s. d.). 89 (14X-22). 31 str. Věs 2 1.3.000 ekz. Postanovlenija staroobrjadčeskago osvjaščennago sobora 1911g. 25—31 avgusta. M. 1911. Tip. T-va I. M. Mašistova (B. Sadovaja, sob. d.). 80 (17X26). 27 str. Věs 3 I. 1.200 ekz. Vremennyja pravila o staroobrjadčeskih obščinah, izdannyja 17 ok­ tiabrja 1906 g. („Prav. Věstn.“ No. 230). M. 1911. Tip. P. P. Rjabušinskago (Strastnoj bulv., sv. d.). 49 (23X30). 4 str. Věs 1 1. 1.000 ckz. Prozritelev, G. K istorii raskola i sektantstva na Kavkazčě. Skopcy. Stavropol gub. 1911. Tip. Sěvernyj lavkaz. 80 (17X27). 23 str. Věs 41. 400 ckz. Rozanor, Nikolaj. svjašč. Prisoedinenie k sv. cerkví pravoslavnoj byvšago novoízrailskago „Ižeapostola“ Ivana VasiVovičaNavrockago. Eka­ terinodar. 1911. Izd. avtora. Tip. T-va Pečatnik. 160 (12X18). 20 str. Věs 1 1. 3.020 ekz. Rukovodstvo dlja svjaščennoslužitelej,cerkovnoslužitelej,prihodov (| vybornyh ot prihodov staroobrjadčeskoj Nižegorodskoj Eparhii. N.-Novgo­ rod. 1911. Tip. I. A. Šelemeťeva. 16" (11X17). 57 str. Věs 3 1. 1.000 ekz. Rybakov, A. Duhovnaja biblioteka pri Moskovskoj Sťaroobrjadčeskoj Obščině Rogožskago Kladbišča. M. 1911. Tip. P. P. Rjabušinskago (Putin­ kovskij per., sob. d.). 89 (16X24). 24 str. Věs 4 I, 100 ekz. Sadovskij. V.. svjašč. Besědy Simbirskago eparhia'nago missionera­ propovědnika, svjaščenuika VI. P. Sadovskago s načetčikom pomorskago tolka L'vom Th. Pičuginym v gor. Zagarině, Syzranskago učězda,proisho­ divšija 10-go i 11-go janvarja 1911 g. Simbirsk. 1911. Izd. Simbirsk. Ep. mission. sov. Tip. A. T. Tokareva. 80 (15X23). IV-+63 str. Věs 5 1.600 ekz 267

Russkie sektanty, ih učenie, kult i sposoby propagandy. Bratskij trud členov IV Vserossijskago Missionerskago S'ězda (s po tretami sektan­ tov i kartinami sektantskíh raděnij). Redaktiroval M. A. Kaťnev. Odessa 1911. Izd. M. A. Kal'neva. Tip. E. I. Fesenko (RišeVevsk. ul., sob. d.) 8“ (18X27). IV-F-336 str. C. 2 r. Věs 1 f. 10 1. 3.000 ekz. (rec. "Strannik 1911 I 973). Eparhia'nyj stězd staroobrjadčeskoj Nižegorodsko-Kostromskoj epar­ hii 9—10 avgusta 1911 g. N. Novgorod. 1911. Tip. I. A. Šelemeťeva. 16" (11X18), 56 str. Věs 5 I. 300 ekz. Pervyj Eparhia'nyj S“ězd staroobriadčeskoj Tomskoj eparhii 10-go, 11-go i 12-go ijunja 1911 goda. Tomsk. 1911. Tip. V. M. Perelman (na­ berežnaja r. Ušajki, d. Kuhterinyh). 89 (17X25). 37 str. Věs 4 1. 100 ekz. V sektantskíh sětjah (Iz dnevníka eparhialnago missionera) (Iz N. 31, 32, 33 i 34 Tavrič. Eparh. Věd. 1911 g.) Simferopol'. 1911. Tip. Tavrič. Gu­ bern. 89 (15X22). 72 str. Věs 5 I. 5.000 ekz. Skvoznikov, A., »Drug pastyria“. Neobhodimoe posobie v sobesědo­ vanii s novo-hlystami, imenujuščimi sebja „Novyj Izrail“. Narodno-missi­ onerskaja bibliotečka. Vyp. I Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolo­ kol“ (Nevskij, 126). 89 (14X-21). 26 str. C. 15 k. Věs 2 I. 3.000 ckz. Skvoznikov, A. „Drug pastyrja“. Neobhodimoe posobie v sobesědo­ vanii s novo-hlystami, imenujuščimi sebja „Novyj Izrail“. Vyp. II. Narodno­ missionerskaja bibliotečka. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 80 (15X21). 39 str. C. 15 k. Věs 3 1. 3000 ekz. Skvoznikov, A4.T. Novo- IzraiVtjane (Razbor novohlystovskago katehi­ zisa). Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. Kolokol (Nevskij, 127). 8 (15X21). 56 str. C. 20 k. Věs 4 I. 3.000 ekz. Slovo žizní dvuh bvyših sektantov baptistov. (S kritičeskim razborom baptistskago věroučenija). Spb. 1911. Izd. Spb. eparh. mission. sověta. Tip. Aleks.-Nevsk. ob-va trezv. (Obvodnyj, 116). 169 (12X17). 128 str. C. 5 k. Věs 6 1. 10.000 ekz. Smolin, Ioann, diakon. Meč duhovnyj v ograždenie ot sektantskih lže­ učenij. Spb. 1911. Izd. avtora (Pantelejmonovskaja, 15). Tip. t-va Svět (Nov­ skij, 136). 89 (13X17). X11-+-701 str. C. 1 r. Věs 1 f. 3 I. 5.000 ekz. Smolin, I., diak. Missionerskaja pamjatka po voprosam pravoslavno věry i cerkvi, prerekaemym sektantami, s kratkimi istoričeskimi svěděni­ jami o russkih sektah i ih věroučenii. Spb. 1911. Tip. t-va „Svět“ (Nevskij, 136). 80 (12X527). VIHN—-172—-46—-VIstr. C. 50 k. Věs 16 I. 500 ekz. Sovremennoe sostojanie Russkago baptizma. Zapiska. Spb. 1911.Izd. M. V. D. Depart. Duhovn. Dět. Tip. Min. Vn. Děl. 49 (20X28). 66 str. Věs 14 1. 500 ekz. Spory o brakč sredi bezpopovcev. Sočinenija pomorskih pisatelej. Staroobrjadčeskaja biblioteka. M. 1911. Izd. staroobrijadč. knigoizd. Tip. P. P. Rjabušinskago (Strastnoj bulv., sv. d.). 89 (15X523). 44 str. C. 20 k. Věs 4 1. 3.000 ekz. Syčev, K. S. Lezin, [. I. O vodnom kreščenii (Knigi duhovnyh hristian, synov svobody, poklonjajuščihsja Otcu v duhě i istině). Tiflis. 1911. Izd. V. T. Fefelova, 2-e (Elisaveiínskaja, 73). Tip. Germes (Mubransk., 12). 10" (13X18). 16 str. C 5 k. Věs. I 1. 2.000 ez. 268

Sčetinin, A. G. Vseobščij sobor o razrěšenii nedorazuměnij meždu gla­ varjami sektantov 1 ih poklonnikami. Spb. 1911. Izd. avtora (Litovka, 76). Tip. t-va Andersona i Lojcjanskago (Voznesen. 53). 80 (14X20). 48 str. s portr. C. 20 k. Věs 3 1. 5.000 ekz. Trebubov, M. P. Dokazatelstvo istinnosti staroobrjadčeskoj cerkvi i pogrěšnosti Greko-Rossijskoj cerkví. V dvuh tomah. Hvalynsk. 1911.Tip. A. Golomštok. 80 (16X25). 102-—-IIstr. C. 50 k. Věs 14 I. 1.000 ekz. Treťjakor. M. Sektantstvo Tambovskoj gubernii. Spb. 1911. Izd. avtora (Kabinetskaja, 13). Tip. Sinodalnaja. 89 (17X25). £0 str. Věs 6 I. 1.000 ekz. Trudy odinnadcatago vserossijskago s'ězda staroobrijadcev, priem­ ljuščih svjaščenstvo Bělokrinickoj eparhii v Moskvě 19—20-go avgusta 1910 goda. M. 1911. Tip. P. Rjabušinskago (Strastnoj bul'var, sv. d.). 89 (18X27). X1-+-250 str. Věs 28 I. 1500 ekz. Trudy sobranija staroobrjadcev, priemljuščihsvjaščenstvo, pereho­ djaščee ot gospodstvujuščej cerkvi, sostojavšagosja v Obl. Vojska Donskogo, na zimovniké V. Ja. KoroVkova. 8-go—9-go dekabria 1910 goda. M. 1911. Tip. A. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 89 (17X524). 31 str. Věs. 5 I. 50. ekz. OD ukloneníií episkopov v zabluždenie. M. 1911. Izd. moskovskago staroobr. brat. čestn. i živ. Kresta Gospodnia. Tip. P. P. Rjabušinskago (Strastnoj bulv.. sob. d.). 8' (15X23). 48 str. C. 20 k. Věs 5 1. 3.000 ekz Ustav edinověrčeskago bratstva pri Nikolskoj, v Nikolaevskoj ul., gor. S.-Peterburga, cerkví. Spb. 1911. Tip. Sinodal'naja. 109(13X19). 24 str. Věs 1 1. 1.000 ckz. Verakin, D. S. Obzor věroučenija strannikov běgunov. M. 1911. Tip. P. P. Rjabušinskago (Strastnoj bul'v., Putnikov. per., sob. d.). 8" (15X22). 53 str. Věs 5 1. 3.000 ckz. Versonofij. arhimandrit. Besědy bezpopovščinskíh načetčikov Spasov­ skoj sekty Vasilija Antipova Vojkina i Stranničeskoj sekty Arhipa Evdo­ kimova Pinaeva meždu soboju i s eparh. missionerom Arhim. Varsonofiem v d. Seleckaja, Čurovsk. prih., Čerepoveck. u., Novgor. g. Novgorod. 1911. zd. Novgor. Eparh. Miss. Sovět. Tip. Gubernskaja. 80 (17X24). 52 str. Věs 5 I. 48.900 ckz. Vevšanskij, Nikolaj. „Obrazec zdravago učenija“. (Kratkij učebnik po sektověděniju. Red. prot. I. I. Vostorgovym. M. 1911. Izd. N. P. Liubimova. Tip. Russkaja Pečatnja (Sadovaja Triumf. 170). 169 (13X17). 80 str. C. 12 k. Věs 3 1. 8.000 ekz. Venčemču, ierom. Podměna hristianstva. (K sporam o Čurikově, „brat­ cah“, strannikah i proč.). Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorcova. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 8" (20X25). 28 str. C. 25 k. Věs 4 1. 1.000 ekz. Verbovskéj. Toaarm,svjašč. Sobornost cerkví i suščnost' russkago cer­ kovnago raskola. „Staroobrijadčeskaja biblioteka“. M. 1911. Izd. Staroobrijaděč. biatstva Kresta Gospódnja. Tip. P Rjabušinskago (Strastnoj bul'var, sv. d.). 89 (15X23). 48 str. C. 20 k. Věs 5 I. 3.000 ekz. Věroučenie Evangelskih hristian. Spb. 1911. Izd. Vseross. Sojuza Evang. Hristian (Voznes. pr, 40. T-vo Raduga). Tip. Ev. Obšč. Mol. Ljudej (Měščanskaja, 2). 169 (12x18). 56 str. C. 5 k. Věs 4 I. 4.000 ekz. 269

Volovej, Ú'heodosij. Nezakonnosť, nedějstviteVnost' i bezblagodatnosť staroobrjadčeskoj avstrijsko-bělokrinickoj ierarhii, osnovannoj v. Avstrii v Běloj Krinicě v 1846 godu běglym grečeskim mitropolitom Amvrosiem. Kišinev. 1911. Izd. Pravoslavn. Kišin. Hr.-Rožd. Bratstva. Tip. Eparhial'naja. 89 (15X21). 360 str. Věs 24 I. 1.500 ekz. Volovej. Theordosij. svjašč. Publičnyja besědy so staroobrjadčeskim načetčikom T. G. Thedorovym, sostojavšijasja v gor. Izmailé, Bessarabskoj gub., 29-go, 30-go, 31-go maja i 1-go ijunja 1911 goda. Kíšinev. 1911. Tip. Eparhial'naja. 8“ (15X22). 142-—-1nen. str. C. 50 k. Věs 11 1. 3.000 ekz. Volovej, 1heodosij, svjašč. Samoosuždenie staroobrijadcev avstrijsko­ bělokrinickago soglasija. Kišinev. 1910. Izd. Kišinev. Pravos. Hristo-Rož. Br. Tip. Eparhial'naja. 89 (15X-22). 68 str. Věs 6 1 K voprosu 0 „Bratcah“. Spravedlivo-li postupila Cerkov', otlučiv ot obščenija s soboju „bratcev“ Dimitrija Grigor'eva i loanna Koloskova. M. 1911. Izd. k-va Věrnost (Lihov per., Eparh. d.). Tip. Russkaja pečatnija (Sadovaja-Triumf., 170). 89 (17X26). 45-14 str. C. 5 k. Věs 5 1. 10.000 ekz. Vostorgor. I., prot. Kak Igali russkie baptisty, vo glavě s Fetlerom, v Amerikě na cerkov' Pravoslavnuju i na russkoe pravitel'stvo. M. 1911. Izd. K-va Věrnosť. 2-e. Tip. Russkaja Pečatnija (Sadovaja-Triumf., 170). 16“ (12X17). 30—1 nen. str. C. 5 k. Věs 1 1. 2.000 ekz. Zakonopoloženija o staroobrjadcah i sektantah. Har'kov 1911. Tip. gub. pravl. 89 (16X-25). 50 str. Věs 6 I. 500 ekz. Želtov. F. A. Čto esť istina? Bratskoe pis'mo ko vsěm, vozljubivšim istinu. Knigi svobodomysljaščih duhovnyh hristian, synov svobody, poklonja­ juščihsja Otcu v duhě i istině, No. 15. Spb. 1911. Tip. I V. Leonteva (Baskov' per., 4). 89 (14X-19). 16 str. C. 4 k. Věs 1 1 3.000 ekz. Žitie protopopa Avvakuma, napisannoe im samim. Biblioteka „Staro­ obrjadčeskaja mysl'“. Pod red. I. V. Galkina. M. 1911. Izd. 1.Ja. Gavrilova. Tip. T-va I. M. Mašistova (B. Sadovaja, sob. d.). 80 (15X23). 62—-2 nen. str. C. 30 k. Věs 6 I. 5.500 ekz.

***

V N. Terleckij, Massonstvo v ego prošlom i nastojaščem. Poltava. 1911. 192 str. C. 1 r. (rec. Bronzov in Hr. Čt. 1912 | 127.134; nullius mommenti: Strannik 1911 II 158). Avčinnikova-ArhangeUskaje. Vavšava. Vselenskoe masonstvo i Ob­ novlennoe Rozenkrejcerstvo. (Doklad). S priloženiem poslanija glavy ordena Alkaesta k V. A.1i pis'ma P. M. Nevěžina. Spb. 1911. Tip. Sévernaja skoro­ pečatnia (Bassejnaja, 1—38). 89 (16X-22). 47 str. Věs 6 1. 1.000 ekz. Dobrjauskéj, S. F. Masonskija loži v Litvě. Vina. 1911. Tip. A. G. Syr­ kina (Bolšaja, sob. d.). 89 (16X25). 32 str. S ris. Věs 4 1. 200 ekz. Genc, A. I. Masony. M. 1911. Izd. k-stva Věrnost (Lihov per., ep. d.). 2-e. Tip. Russkaja pečatnja (Sadovaja Triumf., 170): 169 (13X418). 60 str. C. 12 k. Věs 3 1. 5.000 ckz. Masonstvo ili velikoe carstvennoe iskustvo bratstva voťnyh kamen­ ščikov kak kul'turoispovědanie. «Istoriko-filosofskij očerk). Spb. 1911. Izd. Acta Academiae Velehradensis 18 270 avtora. Tip. A. S. Suvorina (Ertelev, 13). 80 (19X-25). 80 str. Věs 14 1. 1.000 ekz. (rec. I. V. 1911 t. 125 p. 1143—9 Sokolovskaja). Prarvoslavnvuyj, "Tajny Martinistov - Masonov. Propověd'. martinizma v Rossii. Spb. 1911. Izd. gazety „Russkoe Znamja“. Tip. Otečestvennaja. (Špalernaja, 26). 89 (17X24). 23 str. C. 5 kop. Věs 2 1. 10.000 ekz. Seljemitov, Aleksandr. Tajnaja sila masonstva. Spb. 1911. Tip. Oteče­ stvennaja (Špalernaja, 26). 80 (18X28). 294 str. C. £ r. 50 k. Věs 1 f 4. L 1.270 ekz. Toť, S. D., gr. uroždennaja gr. Tolstaja. Nočnye brat'ja. Opyt istori­ českago izsléědovanija o masonstvě v Germanii. Spb. 1911.Tip. Red. period. izdat. M-va Fin. (Galernaja, 24). 80 (17X25). 92 str. Věs 11 I. 1.000 ekz. (rec. Sokolovskaja in I. V. 1912 t. 127 p. 744—746) Tukalevskij. VU.Iskanija russkih masonov. Izvlečeno iz Žurnala Min. Nar. Prosvěščenija za 1911 god. Spb. 1911. Tip. Senatskaja. 89 (16X24). 71 str. Skl.: Spb., Povarskoj 5, kv. 10. C. 75 k. 300 ckz.

XX. Hist. Russ. loc. et vit.

A. Z. Istinnyj pastyr' (Žizn' i dějatel'nost' byvšago nastojatelja moskov­ skago pridvornago Arhangel'skago Sobora, protoiereja VN. Amfiteatrova). M. 1911. Tip. I. Efimova (B. Jakimanka, sv. d.). 8" (18X<27). 321 str. S 18 ris. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 22 I. 1.000 ekz. Adrian. arhim. Pamiati Kočubeja i Iskry, geroev ob'edinenija Rusi Pravoslavnoj, Kievskoj i Moskovskoj. Věnok k pamjatníku im po povodu dvuhsotlětija so dnja ih mučeničeskoj končiny (14-go ijulja). 1911. Vysokopreosvjaščennějšij Agathangel, arhiepiskop Litovskij 1 Vi­ lenskij. (Po povodu vstuplenija na Litovskuju kathedru). Vilna. 1910. Tip. Russkij Počin. 8" (13X21). 65 str.--1 portr. Věs 5 1. 100 ekz. Aleksandr Petrovič Golubcov, professor Moskovskoi DuhovnojAka­ demii (+ 4-go ijulja 1911 ©.). Sergiev Posad. 1911. Tip. Sv.-Troickoj Serg. Lavry. 89 (17X25). 47 str. 1 portr. Věs 6 I. 300 ckz. Arlangelor, S.. prot. + Protoierej Nikolaj loannovič Rozanov, nasto­ jate' Voskresenskago vsěh učebnyh zavedenij Smol'nago sobora v Spb. Spb. 1911. Tip. Aleksandro-Nevskago Ob-va trezvosti. 169 (10X-15). 20 str. C. 20 k. Věs 1 1. 1.000 ekz. „Lrsenéj.arhimandrit. Duhovnyj dnevník (vypusk vtoroj) 1910 g. M. 1911. Tip. A. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 89 (16x25). 72 str. Věs SI 2.100 ekz. | Besědy „bratca loanna Čurikova ot 2 maja 1910goda do I ijunja 1911 goda. S predisloviem Ivana Tregubova. Spb. 1911. Tip. P. V. Revina (Černyšev per., 20). 86 (17X25). 20 str. C.5 k. Věs 2 1. 2.000 ekz. (Cf. Cerk. Věd. 1912, 2088—2100: M. Čel'cov). Bogdanovič, Sarva, svjašč. Selskij svjaščenník v Gosudarstvennoj Dumě. (Sborník moih statej). Spb. 1911.Tip. Otečestvennaja (Špalernaja, 26). 89 (16X23). 204-2 nen. str. C. 1 r. Věs 21 I. 3.000 ckz. 271

Boydaševskij, D., prot. Pamjati zaslužennago professora Kievskoj Du­ hovnoj Akademii Vasilija Theodoroviča Pěvnickago + 12 ijulja 1911 goda. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik, 40). 89 (17X24). 98 str.— 1 portr. Věs 10 I. 130 ckz. Bovovkova-Majkova, M. K literaturnoj dějatelnosti Nila Sorskago. Pa­ mjatniki drevnej pis'mennosti 1 iskusstva. CLXXVII. Spb. 1911. Tip. M. A. Aleksandrova (Nadeždinskaja, 43). 80 (19X-28). 16 str. Věs I I. 450 ekz. Brilliantov, A. Professor Ivan Vasilevič Čel'cov. Biografičeskij očerk. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij pr., 8) 8" (16X25). 52 str. Věs 8 L 5Ů ekz. Brodskij, 14.K. Svjaščenník Theodosij Levickij i ego sočinenija, pod­ nesennyja Imperatoru Aleksandru Pervomu. Materialy k istorii misticizma v načalé XIX věka. Spb. 1911. Tip. Sinoďal'naja. 89 (16X24). XXXV—-93607—­ II str. Věs 2 f. 9 1. 1.200 ekz. (rec. An. Titov in I. V. 1912 t. 126 p. 338—9). Bronzov, AL.A.,prof. Protopresviter loann Leonfevič Janyšev. Otdělnyj ottisk iz žurnála „Trezvye Vshody“. Spb. 1911. Tip. M. P.Frolovoj (Galer­ naja, 6). 80 (15X-22). 108 str. Věs 8 I. 109 ekz. (rec. I. V. 1911, 310—2). Dmitrevskij. S., sviašč. 50 lět služenija v svjaščennom saně Vysoko­ prcosvjaščennějšago Makarija, Arhiepiskopa Tomskago i Altajskago (19 marta 1861—19 marta 1911 g.). Tomsk. 1911. Tip. Prijuta i Doma trudoljubija. 80 (16X24). 146 str.—-1 portr. Věs 10 1. 2.000 ekz. Dvadcatipjatilětie duhovno-učebnojslužby episkopa Aleksija, rektora Kazanskoj Duhovnoj Akademii. (22janvarja 1886—22janvarja 1911g.). Kazan'. 1911. Izd. Kazansk. Duh. Akad. Tip. Central'naja (Dombrovskago). 89 (10X24) 24 str. Věs 3 1. 300 ekz. 29-1ětic svjaščennosluženija protoiereja o. Aleksandra Vasileviča Ja­ novskago, nastojatelja odesskoj Pokrovskoj cerkvi. Odessa. 1911.Tip. Epar­ hiaťnago doma (Aleksandrovskij prosp., 6). 80 (17X25). 8 str. Věs 2 1.50 ekz. Dvadcatipětilětie učebno-pedagogičeskoji pastyrskoj služby pro­ toiereja loanna Hrisanthoviča Strělbickago. Odessa. 1911. Tip. E. I. Fe­ senko (RišeVevskaja, 49). 8“ (17X526). 68 str. S ris i portr. Věs 10 |. 370 ckz. Bygorov,Tinothej, svjašč. O. Vasilij Timothcevič Timothcev (Nekrolog). Kazan'. 1911. Tip. Central'naja (Dombrovskago) 89 (16524). 48 str. Věs 5 I. 900 ckz. Brgenij, arhim. Moc „Bytic“. Vospominanija o monastyrskoj žízní i počzdkč v lerusalim. Spb. 1911. Tip. P. Th. Voščinskoj (Jaroslavskaja, 1—9). 80 (15X22). 526-2 nen. str. s ris. C. 1 r. 35 k. Věs 1 f. 24 I. 2.000 ckz. (rec. Str. 1912 1 733—4). Pis'tma Vysokoprcosvjaščennago b%larelé Moskovskago k Ekaterinč Vladimirovně Novosicevoj. M. 1911. Tip. Russkaja pečatnia (Sadovaja­ Triumf., 170). 8" (18X27). 246 str. C. 1 r. 25 k. Věs 29 1. 1.000 ckz. Gagariw, D., prot. Končina i pogrebenie Vysokoprcosviaščennago Ti­ bona, Arhiepiskopa Irkutskago i Verholenskago. Irkutsk. 1911. Tip. M. P. Okuneva. 8? (15x22). 98 str.—-1 port. Věs 7 1. 1.000 ckz. Glubokovskij, N. N., prof. Pis'ma arhiepiskopa Smaragda (Kryžanov­ skago) k arhimandritu lerotheju. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8) 8" (16X23) 120 str. C. 30 k. Věs 11 1. 100 ekz. ]. L. Pravda ob ieromonahě IHiodorě.Pod red. M. D. Pletneva. M. 1911. Izd. L. I. Rogozina (Maškov p., 12). Tip. Rus. pečatnja (Sadovaja Triumf., 150) 8 (16X22). IX--225 str.—-9 list. ris. potr. C. 1 r. 20 k. Věs 20 1. 3.000 ekz. 25-ti lětnij jubilcj pastyrskago služenija blagočinnago 3-go okruga Ko­ beljakskago uězda, svjaščennika o. Gavriila Stepančenko, i čestvovanie ego duhovenstvom okruga. Kobeljaki. 1911.Tip. M. I. Zolotorevskago. 89 (16X22). 30 str. Věs £ I. 100 ekz. Dvadcatipiatilětnij jubilej pedagogičeskoj dějate“'nosti tverskogo e­ parhialnago nabljudatelja, protoiereja I. A. Solov'eva (1885—20-godekabria— 1910). Tver'. 1911. Tip. N. M. Rodionova (Trehsvjatskaja, d. Ščipanova). 8" (15X23). 20 str. Věs 2 1. 100 ekz. Kedrovič, Stefan. Arhiepiskop Hersonskij i Odesskij Dimitrij (Muretov). + 14-go nojabrija 1883 g. Kratkoe žizneopisanie. Odessa. 1911. Izd. i tip. E. I. Fesenko (RišeVevskaja, 49). 8" (15X23). 31 str. S ris. Věs 41. 300 ekz. KolokoUcer, V. Svjaščennik N. D. Sei'skij (Nekrolog). (Otd. ot. iz „Iz­ věstij po Kazanskoj ep.“). Kazan' 1911. Tip Central'naja. 89 (17X525). 4 str. Věs 1 1.50 ekz. Krylov. Loa, prototerej. Protoicrej Nikolaj Petrovič Višnjakov(Nekro­ log). Tip. Aleks.-Nevsk. obšč. trezvosti (Obvodn. k., 116). 10" (10X14). 27 str. Věs 2 1. 100 ekz. ILebedev,N., svjaščen. Člen Gosudarstvennoj Dumy svjaščennik Arkadii Aleksčěevič Zlatomrežov (nekrolog). Kamyšin. 1911. Tip. G. I. Faděeva. 8“ (16X23). 14 str-—+-1portr. Věs 2 I. 500 ekz. Lětvickij, Ivan. Vysokopreosvjaščennějšíj Georgij, Arhiepiskop Astra­ hanskij 1 Enotaevskíj. K pjatidesjatilětiju pastyrskago služenija Ego Vysoko­ preosvjaščenstva. Biografičeskij očerk. Astrahan' 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17X25). 102 str. s ris.-—-1 portr. Věs 13 1. Ljapěidovskéj. T. 50-lětiec svjaščennosluženija protoiereja I. I. o. Tiho­ mirova (Otd. ot. iz „Izvěstij po Kazansk. Ep.“). Kazan“. 1911. Tip. Central­ naja, 89 (14X22). 16 str. Věs 1 1. 100 ekz. a] Ijubavskij. N., prot. Protoierej o. Stefan Ljubickij (nekrolog). Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14) 89 (16X23) 12 str. Věs 1 I. 100 ckz. Pis'ma Prcosvjaščennago Mileaila. počivšago episkopa Tavričeskago. Simferopol". 1910. Tip. Gubernskaja. 80 (16X22). 230 str. Věs 16 !. 300 ekz. Mitavaki, P. G. Dobroj pamjati N. N. Nepliueva. Odessa 1911. Tip. O-va Russkaja Rěč. (Aleksandrovskij pr., 11). 160 (12X18). 20 str. Věs 1 | 100 ckz. Šestoj nastojatel Bělyničskago Roždestvo-Bogorodickago mona­ styria Arhimandrit Arsenij. S 30-go oktjabrja 1907 g. po 29-e sentjabrija 1910 g. Mogilev. 1911. Tip. Mogilevskaja Gubernskaja. 8" (1625). 5 str. Věs 1 1. 500 ekz. Někodim, ep. Mnogolětnij stradalec Mihail Ivanovič Bezrukov. (Vzjato iz „Dušepoleznago Sobesědnika“ 1910 g.). M. 1911. Izd. Athonsk. russk. Panteleim. monast. Tip. I. Efimova (B. Jakimanka, s. d.). 16" (12X16). 32 str. S portr. Sklad: (NikoVskaja) Pantelcim. časovnja.C.3 k. Věs 1 1. 10.000 ekz. 273

NikoUskij, PL V. prof. Professor Kievskoj Duhovnoj Akademii Kon­ stantin Dmitrievič Popov. (Nekrolog). Kiev 1911. Tip. Akc. ob-va Petr Bar­ skij (Kreščatik, 40). 89 (17X-24). 37 str.—-1 portr. Věs 5 I. 100 ekz. NikoÚskéj, V prof., i Pononarev, Pavel. O Bogoslovskih trudah Vy­ sokopreosvjaščennějšago Antonija, arhiepiskopa Volynskago i Žitomirskago. Kazan',. 1911. Tip. Centra'naja (Dombrovskago). 89 (16X24). 49—385str. Věs 3 I. 130 ckz. Kratkij očerk žizní i dějate'nosti Preosvjaščennago Gavriila, cpiskopa Omskago i Semipalatinskago. (1839—1911 g.g.). Spb. 1911. Izd. 2-e. Tip. „Kommerčeskaja“ I. A. Voldberga (Stoljarnyj, 7). 8" (16X22). 108 str. Věs 10 1. 300 ekz. Otec Ilarij, ieromonah Meščovskago Georgievskago monastyrja. S. Ša­ mordino, Kalužsk. g. 1911. Izd. i tip. Kazanskoj Amvrosievskoj ženskoj pustyni. 89 (15X22). 31 str. Věs 3 1. 1.000 ckz. P. VP. Sorokalětic služby professora Theodora Athanas'eviča Kurga­ nova. Kazan? 1911. Izd. kazan. Duh. Akad. Tip. Centra'naja (Dombrovska­ go). 8" (16x23). 33 str. Věs 4 I. 100 ekz. Paťneov.Nikolaj, prot. Toržestvo prazdnovanija 50-ti-létniago Služe­ nija v Svjaščennom Saně Vysokoprcosvjaščennějšago Gecorgija arhiepis­ kopa Astrahanskago i Enotaevskago 24 aprélja 1911 goda. Astrahan 1911. Tip. Gubernskaja. 80 (17X26). 93 str. Věs 12 1. Pamijati Preosvjaščennago Pavla Episkopa Čígirinskago. (Predsmert­ naja rěč', nekrolog i réči, proiznesennyja u groba v Bozčěpočivšago Arhi­ pastyrja). Kiev 1911. Tip. Akc. O-va N. T. Korčak-Novickago (Meringov., 6). 8" (16X25). 80 str.7-1 portr. Věs 8 I. 1.350 ckz. Pavlov, D. T. V gostjah u o. Iiodora. Caricynskija vpečatlěnija. M. 1911. Tip. Russkaja Pečatnja (Sadovaja-Tiiumf., 170). 18" (12X18). 35 str. Věs 2 I. 5000 ekz. Postičikov, Ioann. svjašč. Pastyr' dobryj (K končině prototercja Běžeckoj kladbiščenskoj cerkví I. I. Preobraženskago). Tver" 1911. Tip. N. M. Rodi­ onova (Trehsvjatskaja, d. Šikanova). 8" (17><25). 17 str. S portr. Věs 31. 1.000 ekz. Prazdnovanic 40-lětija missionerskago služenija Prcosvjaščen­ nějšago Innokentija, Episkopa Bijskago (Perepečatano iz No 19 „Tomsk. Eparh. Věd.“ za 1911 g.). Tomsk 1911. Tip Prijuta i doma trudoljubija. 8" (16X23). 14 str. Věs 2 1. 200 ekz. Proščanic pravoslavnyh kazancev s prcosvjaščennym Andreem, byv­ šim episkopom Mamadyšskim, vikaricm Kazanskím, a nyně episkopom Su­ humskim. Kazan" 1911. Tip. Central'naja (Dombrovskago) 8? (16X23). 34 str. Věs. 3 1. 600 ckz. Protoierci Nikolaj loannovič Rusanov. (K pjatidesiatilčtnemu ju­ bileju svjaščenstva 22 ijulja 1911 voda). Saratov 1911. Tip. peč. děla. 8" (16X-24), 23 str.--1 list portr. Věs 2 1. 300 ckz. Protoierej Vasilij Afanas'evič Ermolov. Nekrolog. Spb. 1911. Tip. Aleks.-Nevsk. Obšč. trezv. (Obvodnyj kan., 116.) 16" (11x15). 19 str. Věs 2 1. 100 ckz. 2T 4

S. IA. Žizn i podvigi v Bozě počivšago prozorlivago starca-po­ dvížníka Pavla (Pavloviča) Taganrovskago (zapisannye poslč smerti starca, živuščej v ego kelii poslušnicej Mariej Curiutinoj, na osnovanii skazanij o nem lic, živšíh s ním i znavših ego). M. 1911. Tip. I. S. Efimova (B. Jaki­ manka, sv. d.). 89 (16X24) IV—-232 str. C. 65 k. Věs 27 1. 2.000 ckz. Serva, arhiep. Hronika moej žizní. Avtobiografičeskija zapiski. Tom devjatyj (S 1891—1896 g.g.). Sergiev-Posad. 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergiev. Lavry. 80 (17X25). 590—-XXIV str. C. 2 r. Věs 1 f. 22 1. 1.000 ekz. (rec. V. A. Lebedev in I. V. t. 127 p. 1080-2). Naveřuskéj. V. O. Iliodor, ego ličnosť, žizn', trudy i ckonomičeskoe značenie dlja gor. Caricyna i něčto o peščerah. Caricyn. 1911. Tip. L. I. Vinogradovoj. 80 (14X522). 16 str. Věs 2 1. 1.000 ckz. Preosvjaščennějšij Simeon. Ekaterinoslav 1896g.—1911g. (Poslédnic dní prebyvanija Preosvjaščennago Simeona v Ekaterinoslavě). (Otd. ot. iz Ekaterinoslavskih Eparhia'nyh Vědomostej za 1911 g.) Ekaterinoslav. 1911. Tip. S. I. Baranovskago. 8" (17X525). 43 str. S portr. Věs 5 I. 610 ckz. Stnicyna, A. T. Ilgumenija Tverskogo Hristoroždestvenskago ženskago monastyrja Palladija II (+ 28 avgusta 1908 goda). Tver'. 1911. Tip. N. M. Rodionova (Trehsvjatskaja, d. Sihanova). 8" (1423). 16 str. Věs 2 I. 200 ekz. Skaballanovič, M. O lekcijah po bogosloviju arhim. Dimitrija Muretova v ih studenčeskíh zapisjah. Kiev. 1911. Tip. Akc. Obšč. Petr Barskij (Kre­ ščatik, 40). 80 (17X<23). 6 str. Věs 1 1. 35 ekz. Russkij biografičeskij Slovar' Šebanov-Šjute. Spb. 1911. Izd. Imper­ Russkago Istoričeskago obščestva. Tip. Glavn. Upravl. Udělov (Mohovaja, 40). 49 (20X-29). 557 str. C. 5 r. Věs 2 f. 17 1 1250 ckz. Nnečrnor.č.. sviašč. Spaso-Borodinskago monastyrja Možajskago učzda, Moskovskoj gubernii, Shimonahinja Sarra podvižníca, uroždennaja Nadežda Aleksandrovna Potemkina. M. 1911. Tip. A. I. Snegirevoj (Savelovskij per s. d.) 16" (113X19). 64 str s ris. Věs 5 I. 1.000 ckz. Sokolov, F. 1, Protopresviter I. L. Janyšev, kak dějatel po starokato­ ličeskomu voprosu. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 89 (16X25). 22 str. Věs. 4 1. 75 ekz. Sokolor, V prof. Pamjati Aleksandra Alcksěcviča Kirčeva. Sergiev Po­ sad. 1911. Tip. Sv. Troick. Sergievoj Lavry. 8" (17X24). 24 str. C. 25 k. Věs 3 1. 100 ckz. Sollertinskéj. protojerej.. Pamjati protopresvitera loanna Leontfeviča Janyševa. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Novskij, 8). 89 (16X24). 9 str C. 20 k. Věs 3 1 300 ckz. Sosuncov, K. Th., svjašč. Kazanskij eparhialnyj nabljudatel cerkovnyh škol, protoierej P. I. Zahar'evskij. (Biografičeskij očerk). Kazan' 1911. Tip. CentraPnaja (Dombrovškago). 89 (15X22). 31 str Věs 2 I. 300 ekz. Spasskij. K. Dvadcatipjatilětic duhovno-učebnoj služby prepodavatelja Odesskoj duhovnoj seminarii protoicreja loanna Hrisanthoviča Strělbickago. Odessa. 1911. Tip. E. Hrisogelos (Kondratenko, 8). 8“ (15x22). 35 str. Věs 5 1.50 ekz. 275 £

Struškiu, N. Istorija o stranniké Theodoré Bosom, kotoryj zadumal postroit* časovnju na městě roždenija prepodobnago Arkadija v s. Vjaz'mě, v Olešinskoj ulicě. Vjaz'ma. 1911. Tip. Pisarevskoj. 16" (12X17) 15 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. Svjaščenník Aleksij Leonťevič Livanov. (Nekrolog). Tomsk. 1911. Tip. Doma trudoljubija. 80 (15X-2?). 15 str. Věs 2 1. 110 ekz. Svjaščenniík P. I. Satirov (Nekrolog). (Otd. ot. iz „Izvěstij po Ka­ zansk. ep.“). Kazan". 1911. Tip. Centralnaja. 89 (15X-23). 5 str. Věs 1 1.50 ekz. Třlov, A. A., losif, arhiepiskop Kolomenskij (Dělo o nem 1675—1676 gg.) M. 1911. Izd. Imp. Obšč. Ist. i drevn. Rossijsk. pri Moskov. Univ. Tip. Sinodal'naja. 80 (19x28). 160 str. Věs 25 1. 200 ekz. Titov, An. Iz zapisok preosvjaščennago Nikodima, ep. enisejskaco i krasnojarskago. Tula 1911. (rec. I. V. 1911 t. 125, 709—712). Titov, I., prot. Kratkij očerk žízní i dějatelnosti pokojnago nastojatelja Kašinskago Voskresenskago sobora protoiereja Ioanna Andreeviča Amenit­ skago. Tver' 1911. Tip. N. M. Rodionova (Trehsvjatsk., d. Šikanova). 8" (17X25). 15 str. Věs 1 I. 1.270 ekz. Titov, Th. I., prof. Pamjati Vysokopreosvjašč. arhiepiskopa Dimitrija (Muretova), byvšago učeniíka, professora i rektora Kievskoj duh. Akademii (1811 g.—106janv. 1911 g.). Kiev 1911. Tip. Akc. Ob-va N. T. Korčak-No­ vickago (Meringovskaja, 6). 8“ (16X24). 8 str. C. 10 k. Věs 2 I. 100 ekz. Titov, Th. T., prot. Preosvjaščennyj Pavel, episkop Čigirinskij. (Nekro­ log). Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik, 40). 8* (17X24). 18 str. S portr. C. 20 k. Věs 3 1. 200 ekz. Trezvinskij, N.V Bozě počivšij duhovník Kievo-Pečerskija Uspenskija Lavry, leroshimonah Samuil. Kiev. 1911. Tip. Kievo-Pečerskoj Uspenskoj Lavry. 89 (15X22). 32 str—-1 portr. Věs 4 I. 1.200 ekz. Tyifon.ep. Nastojatel Optinoj pustyní svjaščenno-arhimandrit shimonah Isaakij. Kazansk. Amvros. žen. pustyn' Kaluž. gub. 1911. Izd. i tip. 2-e Ka­ zansk. Amvros. žen. pustyni. 89 (15X23). 7 str. Věs 1 I. 3.000 ekz. Troiekij, N., prot. Vospominanija ob inokině Tverskogo Hristorožde­ stvenskago ženskago monastyrja Fevronii, skončavšejsja 28 aprélja 1900 c. Tver' 1911. Tip. N. M. Rodionova (Trehsviatskaja, d. Šikanova). 69 (16X25). 40 str. Věs 41. 1.200 ekz. Uspenskij, D. Stradalcy za zemlju russkuju Patriarh Germogen i tro­ ickij arhimandrit Dionisij. M. 1911. Tip. V. I. Voronova (Mohovaja, d. kn­ Gagarina). 8' (18X27). 48 str.-55 list. ris. Věs 9 1. 2.500 ckz. Vasilič, G. Legenda o starcéěTheodorě Kuz'mičě. Imperator Aleksandr|. i starec Theodor Kuz'mič. Po vospominanijam sovremenníkov i dokumen­ tam. M. 1911. Izd. T-va Obrazovanic (Kamergersk. p., 4), 4-e. Tip. Rus. T-va (Myl'nikov p., s. d.). 80 (18><26). 156 str. s ris.--5 list. ns. Věs 1 ť. 5 1. 4.000 ekz. Vinogradov, V „Poslčdnij iz mogikan“. (Pamjatí vysokoprcosv. Am­ vrosija, aep. Har'kovskago (ot. iz No. 10 Bog. Věstníka za 1911 g.) Sergiev Posad 1911. Tip Sv. Troickoj Sere. Lavry 8" (17X 25) 32 str. Věs 3 1.500 ekz 2706

Voskresenskij, 1., svjašč. Pamijati protoiereja loanna Antonoviča Sobo­ leva. Vyp. 1. Biografičeskij očerk s portretom i avtografom. Spb. 1911. Tip. Aleksandro-Nevsk. Ob-va trezvosti. 89 (14X-22). 34 str. Věs 3 1. 1.000 ekz. Voskresenskij, A., svjašč. Pamjati protojereja loanna Antonoviča Sobo­ leva. $ 197",„09. Vypusk I Biografičeskij očerk s portretom avtografom. Spb. 1911. Tip. AlL-Nevsk. obšč. trezv. (Obvodnyj kan., 116). 80 (1521). 140 str. s portr. C. 50 k. Věs 11 1. 500 ekz. Vospominanija ob Avgustějšej stroite'nicé Kicvo-Pokrovskago ženskago monastyrja, inokině Anastasii. (V miré Eja Imperatorskoe Vyso­ čestvo Velikaja Knjaginja Aleksandra Petrovna). Skončalas' 1900g. 13aprělja. Kiev. 1911. Izd. 2-e. Tip. 1-j Kiev. Arteli Peč. Děla (Trehsvjatit. 5). 8“ (16x23). 46 str. S ris. Věs 5 I. 2.000 ekz. Vredenskij, Pavel. svjašč. Svjaščennoierej Theodor Grigorevič Vve­ denskij, Nastojatel Troickoj, sela Konstantinova, cerkvi. (1850—1908g.). Bronnicy 1911. Tip. I. A. Toščakova. 8“ (16X<22). 12 str. Věs 2 I. 400 ekz. Znosko, Vladimir, svjašč. Rjasofornyj monah (děvica) Dosithej, zatvor­ nik Kievo-Pečerskoj lavry i pervyj rukovodite-nastavník prep. Serafima Sarovskago. Kiev 1911. Izd. i tip. Kievo-Pečerskoj Lavry. 3-e. 89 (15X 22). 66 str.—-1 list ris. Věs 6 1. 5.000 ekz. Zubarer, N. Pamjati mučeníka dolga, inspektora saratovskoj duhovnoj seminarii Aleksěja Ivanoviča Celebrovskago. Saratov 1911. Izd. avtora (Duh. seminarija). Tip. Sojuza peč. děla. 80 15223). 24 stro-1 portr. Věs 2 1. 100 ekz. Zvěrolovler, N.. svjašč. Čestvovanie cerkovno-škoVnago dějatelja (N. K. Čukova). Petrozavodsk. 1911. Tip. Gubernskaja. 8%(1725). 16 str. Věs 2 1.500 ekz. Živkerič, L. V. Iz-za russkago jazyka. (Biografija kanonika Senčikov­ skago). Č.I. Na rodině Bělorussii. Vi'na (XXXIII--669); C. II. V izgnanii. Vina (684--LIX) 4 r. (rec. I. V. 1911 t. 125, 714—716) (Minskaja Starina Vyp. II. IV.) Žitie svjatitelja Arsenija, episkopa Tverskogo. (Pamjatego 2-go marta). M. 1911. Izd.2-e, Athonsk. russk. Pantelejm. monast. Tip. I. Efimo­ va (B. Jakimanka, s. d.). 169(12><16). 32 str. Sklad: Pantelejm. časovnja (na Nikol'skoj). C. 3 k. Věs 1 1. 10.000 ekz. Žizneo pisanie otečestvennyh podvižnikovblagočestija 18i 19věkov. (S portretami). Dekabr'. M. 1911. Izd. Athonsk, russk. Pantelcim. mon. Tip. I. Efimova (B. Jakimanka, sob. d.). 89 (15X23). 1074—II str. S portr. C. 3 r. 30 kop. Věs 3 f. 2 I. 3.000 ekz.. Žizneopisanie Valaamskago podvižníka shimonaha otca Nikity. Spb. 1911. Izd. Spaso-Preobraž. Valaamsk. monastyrja. Tip. I. V Leont'eva (Baskov, 4). 80 (14X21). 100 str. S 1 ris. Věs 8 I. 1000 ckz. Iz žizní Optinskago starca icroshimonaha losifa. (Ubogaja lepta du­ hovnago syna pamjatí nezabvennago Otca). M. 1911. Tip. Sinodalnaja. 16 (12x18). 40 str. Věs 2 1. 1.000 ckz. ** 271

Aplaksin, Andrej. Kazanskij sobor (1811—1911 g.) v S.-Peterburgě. Jstoričeskoe izsléčdovanie o soborě i ego opisanie. Spb. 1911. Izd. Kazan­ skago sobora. Tip. Golike i ViVborg. 49 (29X38). 8314-90 str. S ris. C. 15 r. Věs 7 f. 16 1. 500 ckz. Arsenij, ieromon. „Gethsimanija“. Kratkija svěděnija o Gethsimanskoj ženskoj obščině Zarajskago uězda, Rjazanskoj eparhii. M. 1911. Izd. iero­ diakona Evstratija. Tip. O-va raspr. polezn. knig preemn. V ILVoronov (Mohovaja, d. kn. Gagarina). 169 (13X17). 32 str. S 4 ris. C. 10 k. Věs 21. 5.600 ekz. Cerkov Sv. VelikomučenicyEkateriny na Vasilevskom ostrově. Isto­ ričeskij očerk (1811—1911 g.) Spb. 1911. Izd. Prihodskago Blagotv. Obšče­ stva. Tip. Ju. Mansfelda (Ul. Gogolja, 9). 89 (17x24). 66 str. S ris. Věs 111. 1.000 ekz. Cerkov' Uspenija Presvjatoj Bogorodicy v selě Volotově, bliz Nov­ goroda, postroennaja v 1352 g. Po obměram i risunkam akademika arhi­ tektury V. V. Suslova. (Trudy Moskovskago predvarite'nago Komiteta XV Arheologičeskago S'ězda. T. II. Pod red. gr. Uvarovoj). M. 1911. Tip. A. L Mamontova (Leontevskij, 5). 49 (29X<38) 65 str. S ris—-IV tabl. Věs 1 f. 10 1. 600 ekz. D. V. Kazanskij Golovinskij Obščežitenyj ženskij monastyr' (Po po­ vodu 25-lětija so dnja učreždenija obščežitel'noj obiteli 1886—1911g.). M. 1911. Tip. Russkaja Pečatnia (Sadovaja-Triumfal'naja, 170). 89 (14X22). 23 str. S ris. Věs 3 1. 3000 ekz. Dmitrievskij, A. I., svjašč. Hram Arhistratiga Božija Míhaila pri Vol­ vogov vv skom rea'nom učiliščéě (1902—1911 <.) Volsk. 1911. Tip. Volkova. 80 (13x20). 26 str. Věs 2 1. 500 ekz. Evpsihij, arhim. [Istoriko-statističeskoe opisanie Nižne-Lomovskago Kazanskago vtoroklassnago mužskogo monastyrja. Nižnij-Lomov 1911. Tip. P. E. Piskunova. 8%(16X23). 48 str. S ris. Věs 6 1. 1.000 ekz. Filosofov. Iv. Cerkovnye placy v m. Kamenec-Litovské. Spb. 1911. Tip. Otečestvennaja (Spalernaja, 26). 89 (12X18). 8 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. Gedeon, arhim. Nižne-Lomovskij Kazanskij vtoroklassnyj mužskij mo­ nastyr' Penzenskoj eparhii. Dlja narodnago čtenija. Nižnij Lomov 1911. Tip. P. E. Piskunova. 160 (12X18) 16 str. Věs 1 1. Aleksandro-Nevskala goroda Tuly cerkov, čto na Plac-paradnoj ploščadi (Ko dnju 25-lčětija so dnja osvjaščenija hrama). Tula 1911. Tip. I. D. Fortunatova. 89 (15X21). 8 str. Věs 1 1. 300 ekz. Gurij, arhim. Istorija Novo-Niameckago Svjato-Voznesenskago Mo­ nastyrija. Pod red. Vasilija Kurdinovskago. Sostavlena po moldavskoj ruko­ pisi arhim. Andronika, po dannym arhiva Novo-Njameckago monastyria i ukazanijam sovremennyh sobytij arhim. Germana. Kišinev 1911. Tip. Epar­ hialnaja (Harlampievskaja, 42). 89 (18XX27).158-2 nen. str. S ris. Věs 28 | 1.350 ekz. Hram Božij v derevně Aleksandrovkč pod Carskim Selom. Spb. 1911. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja, 12). 49 (24X-33). 14 str. S 2 ris. Věs 31 1000 ckz. Acta Academiae Velchradensis. 278

Iosif, teromon. Moskovskij Sréětenskíj monastyr". M. 1911. Izd. moná­ styrja. Tip. A. I. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 89 (16X24). 32 str S ris. C. 15 k. Včs 3 I. 5.000 ekz. Izvěkov. N. D., prot. Moskovskij pridvornyj Blagověščenskij sobor M. 1911. Tip. Russkaja Pečatnja (Sadovaja Triumf., 170). 89 (17X25). 120 str. —1 list ris C. 60 k. Věs 17 I. 125 ekz. Kalliuskij, Ioaun, prot. Bělgorodskij Roždestvo-Bogorodickij ženskii monastyr' Kursk 1911. Tip. Eparhialnaja. 8? (16X23). 106 str. S ris. C. 25 k. Věs 91. Kulakov, A. P. Toržestvennoe osvjaščenie cerkví podvor'ja Krasno­ gorskago monastyria v g. Arhangel'skčě. Slovo preosvjaščennago Miheja, episkopa Arhangelskago 1 holmogorskago. Kratkaja istorija osnovanija krasnogorskago Bogorodickago, v Pinežskom uězdě, monastyrja. Svjatyni monastyrja, čudotvornyja ikony Vladimirskoj i Gruzinskoj Božiej Materi. Vy­ dajuščiesja slučai iscělenija ot svjatyh ikon. Arhange/sk 1911. Tip. Gu­ bernskaja. 16%?(10X15) 32 str. C. 10 k. Věs 1 I. 350 ekz. Malcev, A. P. Berlinskij bratskij vremennik. Pravoslavnyja cerkvi i russkija učreždenija za graniceju (Avstro-Vengrija, Germanija i Švecija). S 76 ris. Berlin (rec. C. Věst. 1911 No 4, c. 122—124). Mal kovskij, Vladimir. Narodnoe skazanie ob isčeznuvšem hramě Svja­ togo Sergija, byvšem někogda bliz derevní Tel'covo, Rybinskoj volosti, Bě­ žeckago učzda, i ob ikoně svjatitelja Nikolaja, Mirlikijskago Čudotvorca, imenuemoj po narodnomu predaniju „Nikola na Brenevě ili Nikola Laptevo“. Opyt istoriko-arheologičeskago izslédovanija. S priloženiem risunka ikony sv. Nikolaja. Tver' 1911. Tip. gubernskaja. 89. (17X-26). 32 str—-1 list ris. Věs 3 I 1.00 ekz. Markov, V Th., svjašč. Spaso-Preobraženskaja Pustyn' Sv.-Troice­ Sergievoj ženskoj obiteli v gor. Rigě v svjazi s pamjatnymi dnjami palom­ ničestva (3-go aprělja—30-go maja 1911 g.), soprovoždavšago v Pustyn' SV. Čudotvornuju Jakobštadtskuju Ikonu Božiej Materi (iz vpečatlěníj pa­ lomnika).Gempel'iKo.(Krěpostnaja,7)89(14X522).25str.Věs2|2.000ekz. Riga 1911. Izd. Rižsk. Sv.-Troice-Sergiev. žensk. obiteli. Tip. G. Materialy dlja istorii cerkvej Vladimírskojgubernii. Otděl tretij dlja Vladimirskoj, Gusskoj, Medužskoj i Jaropolčeskoj desjatin. Vyp. šestoj. M. 1911. Tip. Russk. T-va (MyVnikov per., sob, d.). 89 (15X23). 1460—1nen. str. Věs 15 1. 125 ekz. BělyničskijRoždestvo-BogorodickijMonastyr. (Istoričeskie mate­ rialy) Mogilev 1911. Tip. Mogilevskaja Gubernskaja. 89 (16><25).45 str. Věs 5 I. 200 ekz. Krasnoslobodskij Uspenskij ženskij monastyr' Istoričeskij očerk. M. 1911. Tip. A. L Snegirevoj. 80 (16X24). 83 str. Věs 9 I. 1500 ekz. Svjato-Dimitrievskij Rjasnjanskii vtoroklassnyi mužskoj obščežitelny monastyr, Harkovskoj gubernii, Ahtyrskago uězda. Izdano po blago­ sloveniju Vysokopreosvjaščennago Arsenija, arhiepiskopa Har'kovskago i Ahtyrskago. Istoriko-statističeskoe opisanie. Har'kov 1911. Tip. M. Sergče­ va i K. Gal'čenko (Moskovskaja, 10). 89 (18X27). 47 str. S ris. Věs TI 3.000 ekz. 279

Sviato-Uroickij Markov monastyr v gor. Vitebské. Spb. 1911. Izd. Vitebsk Markova monastyrja. Tip. A. 5. Suvorina (Ertelev, 13). 89(17X25). 34 str. S 18 ris. Věs 8 1. 3000 ekz. N. S. Istorija Nikolaevskoj krugloj cerkví na Askol'dovoj mogilě, v Kievě. (K stolětiju eja suščestvovanija). Kiev 1911. Tip. Kievo-Pečerskoj Uspenskoj Lavry. 89 (15XC23).55 str. 5 ris. Věs 9 I. 1.000 ekz. Nikols'kůj,Nikolaj, svjašč. Materialy po opisaniju Troice-Pjatníckago ženskago monastyrja, Ves'egonskago učzda, Tverskoj eparhii. Ves'egonsk. 1911. Tip. A. P. Vinogradova. 8" (17X22). 64 str. S ris. C. 30 k. Věs 61. 3.000 ekz. Spaso-Kazanskaja ženskaja obítel, osnovannaja v pamjať čudesnago izbavlenija Carskoj Sem'i ot opasnosti strašnago krušenija poězda 17-go oktiabrja 1888 goda. M. 1911. Tip. I. Efimova (B. Jakimanka, s. d.). 80 (15X23) 24 str. C. 10 k. Věs 2 I. 1.000 ekz. Okulič-Kazarin, N. Sputnik po drevnemu Pskovu (Liubit. rodn. stariny) Pskov. 1911. Izd. Psk. Arh. Obščestva. 3--IV—-316 str. C. 2 r. (rec. Rudakov in I. V. 1912 t. 126 p. 34123). Opisanie sozdanija hristianskoj Staroobriadčeskoj obiteli i molennoj v Moskvě, v Gruzinah, na 2-j Brestskoj, byvšej Il'inskoj ulicé. M. 1911. Tip. P. P. Riabušinskago. 80 (15X-23). 29 str. S ris. Věs 7 1. 500 ekz. Kratkoe opisanie Spaso-Borodinskago ženskago monastyriana Boro­ dinskom polě. M. 1911. Tip. A. Snegirevoj (Savelovsk. per.). 16' (13X17). 32 str. S ris. Věs 3 1. 3.000 ekz. Opisanie Verkolskago pervoklassnago obščežitelnago sv. praved­ nago Artemija monastyrja Arhangel'skoj gub., Pinežskago uězda. Spb. 1911. Izd. 6-e. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja, 2). 80 (16X23). 60 str. S ris. Věs 5 1. 10.000 ekz. Paďmov, N. Officia'nyja svěděnija o monastyriah Astrahanskoj eparhii ot poslědnej četverti XVIII stolětija. Astrahan'. 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17X26). 34 str. Věs 5 L. Pal'mov, N., prot. Svjaščenno-cerkovno-služiteli Astrahanskago Blago­ věščenskago ženskago monastyrja za XIX stolětie po kliírovymvědomostiam. Astrahan'. 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17x25). 19 str. Věs 3 L Pamjatnik Nižegorodskoj cerkvi Znamenija Božiej Materi i Sv. Žen Mironosic. N. Novgorod. 1911. Tip. A. A. Muratovoj. 89 (14X22). 44 str—+-1 list ris. Věs 6 I. 100 ekz. Na pamjať o 150-létnem jubilcé Holmskoj Duhovnoj Seminarii. Holm. 1910. Tip. Vajnštejnov. 80 (17X-24). 192 str. S ris. Věs 20 1. 1.000 ckz. Pivovarov, Theodor Konstantinovič, svjašč. Očerki v pamijatťo sto­ čtnem suščestvovanii Nikolaevskoj cerkví sel. Verhnjago Rogačika. Sosta­ vleny po dannym cerkovnyh dokumentov. Melitopol 1911. Izd. K. P Tipi G. Livšica. 80 (14X21). 24 str. Věs 3 1. 1.000 ckz. Platonov, Iocare. prot. Kurskij kathedralnyj sobor, kak svjaščenny. pamjatník molitv svjatitelja loasafa (Gorlenko), Bělgorodskago čudotvorca. Kursk. 1911. Tip. Ep. Vědom. 89 (15X21) 48 str. s ris. C. 25 k. Věs 6. 280

Podvysockéj, P., prot. Kievo-Pečerskaja Lavra. Lavra-učilíšče hristian­ skoj žízní. Kiev 1911. Tip. Kievo-Peč. Uspensk. Lavry. 80 (15X22). 23 str. S ris. Věs 2 1. 20.0)0 ekz. Pomerancev, I. I, svjašč. i A. | Rěčmenskij. Kosino i ego svjatyni. M. 1911. Tip. A. P. Pecmais (Mjasnickij pr., 2). 8“ (13X19). 47 str. S ris. Věs 5 I. 10.000 ekz. Postníkov, 1., svjašč. Istorija odnago zakrytago monastyria (Dobryn­ skaja pustyn' i Dobrynskaja ikona svjatitelja Nikolaja v Běžeckom gorod­ skom soborě). Tver' 1911. Tip. P. M. Rodionova. 89 (17X25). 44 str. Věs 5 1. 1400 ekz. Roneanov, V., svjašč. Drevnija svjatyni Preobraženskoj cerkvi městečka. Smělago, Romenskago učzda. Poltava. 1911.Tip. G. I. Markeviča (ul. Kotlja­ revskago). 169 (13X17). 15 str. Věs 1 1. 500 ekz. Rožedestvenskýj„Ileksčj, prot. Novgorodskij Pokrovskij Zvěrin ženskii monastyr' — Kratkoe istoričeskoe opisanie. Novgorod. 1911. Tip. Gubern­ skaja. 8 (16X24). 17 str. Věs 3 1. 2.000 ekz. Savvaitov, P. Opisanie Totemskago Spaso-Sumorina monastyrja i pri­ pisnoj k nemu Dědovskoj Troickoj pustoši. Peresm. i dopoln. v 1896 g. N. Suvorov i v 1911 g. I. Suvorov. Vologda. 1911. Tip. T-va Znamenskij i Cvětov. 80 (16X23). 54 str. Věs 4 1. 3.000 ekz. Senatorskéj, N. P. Troickij mužskoj, vtorogo klassa neobščežitel'nyj monastyr' v gorodě Bělgorodě, Kurskoj gubernii. Kursk. 1911.Izd. 2-e, dop Tip. Ep. Vědom. 89 (16X24). 102—38--IIF-1 nen. str—-5 list. ris. C. 65 k. Věs 12 1. Serafim, ep. (Čičagov). Slova i rěči, proiznesennyja v bytnosť svja­ ščennikom i arhimandritom, s priloženijami: Létopisnago očerka Zosimovoi pustyni i Žitija prepodobnaco Evfimija, suzdalskago čudotvorca. Kišinev. 1911. Tip. Eparhial'naja (Harlampievskaja, 42). 89 (17x25). 23213 nen. str. Věs 25 1. 1.000 ekz. Sobolev, M., prot. Sobor Hrista Spasitelja v Moskvě kak pamjatnik o velikoj milosti Božiej i doblestnyh dějanijah predkov, javlennyh v spasenie Rossii v tjažkuju godinu 1912 goda. M. 1911. Tip. Russkaja pečatnja (Sado­ vaja Triumfalnaja, 170). 89 (18X26). 48 str. S ris. C. 20 k. Věs 6 11.500 ekz Sojuzov, M. F. prot. Istoričeskaja zapiska o cerkví 2 kadetskago kor­ pusa. Spb. Tip. Trenke i Fjusne (Maksim. per., 13). 49 (22X30). 106str. Věs 6 1.100 ekz. Sokolov, I. [., prof. Ustroenie v Bar-gradě russkago hrama vo imja Svjatitela Nikolaja Mirlikijskago i strannopriimnicy pri nem dlja pravo­ slavnyh palomnikov. Spb. 1911. Izd. sostojaščago pod Vysoč. pokrov. Bar­ gradskago Komit. Tip. Sinodalnaja. 169(12X17). 77 str. Věs 41. 10.000 ekz. Šafrov, S. Suzdalskij Pokrovskij monastyr' i dvě ego věncenosnyja monahini. M. 1911. Izd. igum. Marii (Bělago). Tip. K. M. Sablina (Petrovka. d. Samarinoj). 89 (19X23). 16 str. S ris. Věs 3 1. 1.500 ekz. Sčuckij, M. M.. $Skit Prečistyja“ u peščery prepodobnago Theodosija Pečerskago „v Cerkovščině“, na městě drevnjago monastyria „Svjatyja Pre­ čistyja Gnileckago“, meždu sefami—Pirogov, Lěsniki i Hodosovka (Theo­ dosievka), za Kitaevom. Kiev. 1911. Tip. 1-j Kiev. arteli peč. děla (Treh­ svjatilel., 5). 80 (16X25). 63 str. S ris. Věs 5 1. 10.000 ckz. 291

Parapygin, Th. A. Zaměčatelnyja istoričČeskija sooruženija. Hramy, dvorcy, pamjatniki v Moskvě i S.-Peterburgě. Redakcija B. B. Glinskago. Spb. 1911. Tip. I. V. Leonteva (Baskov per., 4). 40 (23XX30).72 str -6 tab­ ris. i 3 ris. C. 75 K. Věs 21 1. 500 ekz. (rec. in I. V. 1911 t. 125 p. 312—3,. Thavorskij, Dmitrij, prot. Plavučaja cerkov' vo imja sv. Čudotvorca Nikolaja na volnah rěki Volgi i Kaspija Astrahanskoj gub. Astrahan'. 1911. Tip. Gub. pravl. 89 (17X25). 101 str. S ris. Věs 13 1. Thirsov, A, Istoričeskoe opisanie Holmogorskago Uspenskago ženskago monastyrja. M. 1911. Izd. 2-e. Tip. Russk. Tov. (Čistye prudy, Myl'nikov per., s. d.). 89 (17X26). 40 str. Věs 5 1. 1.000 ekz. Titov, An. A. Rostov Velikij v ego cerkovno-arheologičeskíh pamjat­ nikah. M. 1911. Tip. A. Snegirevoj (Ostoženka, Savelov per.). 89 (11X26). 153—1I str. S ris. Věs 19 1. 450 ekz. (rec. in I. V. 1911 t. 124 p. 1077—80 C. V. 1911 c. 459—461). Titov, An. Svjatyni i drevnosti Rostova-Velikago. M. 1911. Tip. A. L Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 8“ (16X24). 25 str. C. 5 k. Věs. 3 1. 2400 ekz. Titov, Th., prof. Kratkoe istoričeskoe opisanie Kievo-Pečerskoj Lavry i drugih svjatyn" i dostopriměčatelnostej goroda Kieva. Kiev. 1911. Tip. Kievo-Pečersk. Uspensk. Lavry. 80 (21>XX29).155—-II1str. S ris.—-43 lista ris. Věs 2 f. 11 L 614 ekz. Vozdviženskaja, E. V.Soloveckij monastyr' i staroobrjadčestvo. M. 1911. Tip. I. M. Mašistova (B. Sadovaja, sob. d.) 89 (18X27) 12 str. Věs 2 I. 500 ekz. Istoričeskaja zapiska o Běžeckom Blagověščenskom ženskom mo­ nastyré. Tver'. 1911. Tip. Gub. pravl. 80 (16X24). 51 str.—-6 list. portr. i ris. Věs 7 1. 1.000 ekz. Žerebcov, A. I. Kladbišče Saratovskago mužskago Spaso-Preobražen­ skago Monastyria. Saratov. 1911. Tip. Sojuza Peč. Děla. 80 (16X28). 10 str. Věs 1 J. 100 ekz.

iR % $

Godičnyj akt v Kazanskoj Duhovnoj Akademii 8-go nojabrja 1911 g. Kazan'. 1911. Tip. Certtral'naja. 80 (16X24). 38-—-64str. Věs 10 1 600 ekz. Akty i dokumenty, otnosjaščiesja k istorii Kievskoj Akademii, Otdě­ lenie II (1799—1869 gg.). T. 1 (1796—1803gg.). 5 predislovicm, vvedeniem i priměčanijami prot. Th. Titova. Kiev. 1911. Tip. I I. Čokolova (Fundu­ kleevskaja, 22). 89 (18x26). LX-791-41 str. C. 4 r. Věs. 2 f. 21 1. 500 ckz Akty i žurnaly Novgorodskago Eparhialnago S'ézda deputatov duho­ venstva 1 predstavitelej ot cerkovnyh starost, byvšago v ijuně i ijulč 1911 goda. Novgorod 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17X526) IV—-171str. Věs 15 | 800 ekz. Andrej, ep. K istorii Kazanskoj missii i treťjago vikariatstva Kazanskoj eparhii. Kazan' 1911. Tip. Gub. Prav. 89 (15X23). 8 str. Věs 1 I. 400 ckz AvbangePskij, Petr, svjašč. Ob avstrijskoj eparhii. Saratov. 1911 ld Red. Duh. Věst. (Armjanskaja). Tip. Sojuza peč. děla (Armjanskaja 8" (15X23) 12 str. Věs. 1 1. 100 ekz. Bagalěj. D. [, prof. Očerki iz russkoj istorii. T.I Stati po istorii pro­ svěščenija. Har'kov. 1911. Tip. Pečatnoe Dělo (Kontorskaja, Klešč., 3). 89 (18x27). II—-624 str. C. 3 r Věs 2 f. 15 1. 900 ekz. Bělogovskij, N. Otčet o sostojanii cerkovnyh škol Kievskoj eparhii v 1908—9 učebnom godu. Kiev 1911. Tip. Akc. O-va I. T. Korčak-Novickago (Meringovskaja, 6). 89 (16X25). 108 str. Věs 9 I. 150 ekz. Kfrem, arhim. Irgen —město svjatoe (Missionerskij stan na ozerě Irgen' v Zabajkalskoj oblasti). Čita. 1911. Tip. Zabajkal'sk. T-va peč. děla. 80 (16X22). 27 str. C. 20 k. Věs 3 1 2.400 ekz. Bršov, Petr. Spravočnaja kniga Permskoj eparhii na 1912 god. Perm. 1911. Tip. N-kov P. F. Kamenskago. 89 (18X27) II--289—20—4 nen. str. 1 portr. C. 1 r. 50 k. Věs 31 L 500 ekz. Galkin, Mile., svjašč. Otkrytoe pis'mo pravoslavnomu duhovenstvu. Spb 1911. Izd. red. ž. Trezvye Vshody. Tip. M. P. Frolovoj (Galernaja, 9). BY(15X22). 32 str. Věs. 3 1. 45.000 ekz. Gurij, ieromonah. Donskie kalmyki i istorija ih hristianskago prosvě­ ščenija po trudam Kazanskago missionerskago s'ězda. Otd. ottiski iz žurn. „Missioner. Obozrěnie“, No 1—4, za 1911 g. Spb. 1911. Izd. V. M. Skvorco­ va. Tip. „Kolokol“ (Nevskij, 127). 89 (18X26). 40 str. C. 15 k. Věs 51 1.000 ekz. Gurij, I. Iz istorii protesťantskoj missii sredí kalmykov. Otd. ott. iz No. 12 „Astrah. Eparh. Vědomostej“ za 1911 g.). Astrahan' 1911. Tip. Gu­ bernskaja. 80 (17X27). 6 str. Věs 1 i. K istorii Sibírskago eparhialnago byta v polovině XVII věka. Ka­ zan' 1911. Tip. Universiteta. 89 (17X25). 23 str. Věs 5 1. 50 ekz. Jablokov, <1.P., prot. O peredačě Kremlevskoj Spasskoj cerkví i dru­ Sih cerkvej goroda Kazani iz eparhialnago v voennoe vědomstvo. Kazan 1911. Izd. Kazansk. Duh. Akad. Tip. Centra'naja (Dombrovskago). 80 (15X22). 31 str. Věs 3 1. 100 ekz. Kališevič, Aleksandi, svjašč. Toržestvo perenesenija obraza Athonskoj Božiej Materi, Predvozvěstitelnicy, v Dajlidskuju cerkov' 3-go ijunja 1911 goda. Supras!. Tip. Supraslskago Blagověšč. Monast. 89 (13X22). 16 str. Věs 1 I. 525 ekz. Kartiny cerkovnoj žizni Černigovskoj Eparhii iz IX-věkovoj ejaisto­ rii. Riev. 1911. Tip. S. V. Kuťženko (Puškinskaja, 4). 40 (25X-35). 3 nen­ 206-1 nen. str. s ris-—+-61list. ris. Věs 4 f. 22 1. 3.500 ekz. (rec. Bočkov in I. V. 1912 t. 130, p. 389—391). Kratkij katalog predmetov cerkovnago otděla v Novgorodskom muzečě Drevnostej. Novgorod. 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17X25). 68 str. Věs 61. 100 ekz. Spravočnaja kniga po Tomskoj eparhii za 1909—10god, s dopol­ nenijami i izměnenijami v ličnom sostavě svjaščenno-cerkovno-služitelej po 1-e marta 1911 g., Tomsk 1911. Tip. Prijuta i doma trudoljubija. 8“ (19X25). 16 nen —-810—-XX--6 nen. str. Věs 14 I. 965 ekz. Pamiatnaja knižka Kazanskoj Duhovnoj Akademii na 1910—1911aka­ demič. god. Kazan" 1911. Tip. Centra'naja (Dombrovskago). 169(13X18.) 110 str. Věs 9 I. 120 ekz 283

Pamiatnaja knižka Duhovnoj Kazaánskoj Akademii. 1911—1912aka­ demičeskoj god. Kazan'. 1911. Tip. Central'naja. 80 (15X22). 10211 str. Věs 7 1. 150 ekz. Pamjatnaja knižka missionerskih kursov v g. Kazani. 1911—1912 učebnyj god. Kazan" 1911. Tip. I. N. Haritonova (ug. Voskr. i Kazansk,, s. d.). 169 (13X17) 42 str. Věs 3 1. 100 ekz. Krečetovič, 1. P.. prot. Ob“javlenie voli v gor. Saratově i Saratovskoj gubernii (po dannym arhiva Saratovskoj Duhovnoj Konsistorii). Saratov 1911. Tip. Sojuza peč. děla (Armjanskaja). 80 (13X21). 24 str. S portr. C.5 k. Věs 2 I. 6.000 ekz. (rec. Strannik 1911, II 474). Kuncevič, K svěděniju © pastyrsko-missionerskih sobranijah v Har­ kovskoj eparhii. Har'kov. 1911. Tip. B. Bengis (Petrovskij, 9). 89 (17X<26). 11 str. Věs 1 I. 500 ekz. Linskij, N., svjašč. Otčet o dějatelnosti Har'kovskago Religiozno-Pro­ světitenago Eparhia'nago Bratstva Ozerjanskoj ikony Božiej Materi za vremja s 1-g0 oktjabria 19:9 g. po 1-e okt. 1910 g. Har'kov. 1911. Tip. „Mirnyj Trud“ (Děvič'ja, 14). 89 (15X23). 28 str. Věs 3 1. 200 ekz. Luppov, P. N. Hristianstvo u votjakov v pervoj polovině XIX věka. [zslédov. Vjatka. (XXI--XVI-+-568+-XXXIV—-karta votjackago rajona Viat­ skoj gubernii v pervoj polovině XIX v.) 350 r. (rec. Prav. Sob. 1911 [XI] II 682—3; I. V. 1911 IV 126 332—5; C. Věst. 1911. No 39 c. 1229—1230); vo vtoroj pol. (rec. C. Věst. 1912 No 19 c. 505). Luppov, P. N. Materialy dlja istorii hristianstva u votjakov v pervoj polovině XIX věka. Vjatka 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (15X-23). XVII--IV-­ 318 str. C. 1 r. 50 k. Věs 24 1. 300 ekz. M. I. N. Toržestvennoe osvjaščenie hrama Kuznecovskoj Staroobrijadč. Obščiny vo imja sv. velikomuč. Georgija na Volhovskoj fabriké Iv. Em. Kuznecova 14 nojabrja 1910 g. Novgorod. 1911. Tip. N. I Boldanovskago. 129 (12X17). 22 str. Věs 2 1. 1.000 ekz. Malinín, V. N. prof. Desjat slov Zlatostruja XII věka, Spb. 1911.Izd Otd. rus. jaz. i slov. Akad. Nauk. Tip. Akademii Nauk. 89 (20X25). 124 str. C. 1 r. Věs. 19 1. 623 ekz. Malyševskij, I. I., prof. Zapadnaja Rus' v bor'bě za věru i narodnosť Časť 2-ja. Redakcija V. I. Šemjakina. Prihodskaja biblioteka. Spb. 1911. Tip. P. P. Sojkina (Stremjannaja, 12). 80 (14X20). 160 str. C. 30 k. Věs 11 I. 2.800 ckz. Markevič, A4.I. K voprosu o položenii protivomusul manskoj missii v Tavridě (Izvlečeno iz No. 24, 25, 26, 27 Tavrič. Eparh. Věd. 1911 g%.). Simferopol'. 1911. Tip. Tavričeskaja Gubernskaja. 8" (16X22). 31 str. Věs 3 I 60 ekz. Matvěev, Stefan, svjašč. Pervye v ufimskoj eparhii kursy po prihodskoj missii dlja kreščenyh inorodcev. Ufa. 1911. Tip. gubernskaja. 89 (1623) 27 str. Věs 3 1. 200 ekz. MeDPnikov,Th. W. Učastic tudeev i inověrcev v dělah cerkví (k vo­ prosu prisoedinenija mitropolita Amvrosija). M. 1911. Tip. P.P Rjabušin­ skago (Strastnoj buv., Putinkovskij per., s. d.). 16“ (12M13). 128 str. C. 25 k. Věs 6 I. 2.000 ckz. 204

wWogovv šlom i nastojaščem. M. 1911. Tip. N. Berdonosova i F. Prigorina i Ko (B. Dmitrovka, 3). 80 (16X2 ). 149 str. Věs 17 1. 500 ekz. N. L. Materialy dlja istorii Astrahanskoj eparhii. (Otd. ot. iz No 13—14 „Astrah. Eparh. Vědomostej“ 1911 goda). Astrahan' 1911. Tip. Gubernskaja. 90 (17X25). 20 str. Věs 3 L Němcev,Ioann, svjašč. Písmo Ego Preosvjaščenstu Vladykě Aleksan­ dru, Episkopu Rjazanskomu, Egor'evskomu i pročim. Balahna 1911. Izd. Němceva. Tip. F. P. Volkova. 89 (14X22). 12 str. Věs 2 L 200 ekz. NěkoUťskij N. Iz arhivnyh děl Nižegorodskoj Duhovnoj Konsistorii. (Otd. ot. iz XXVII-go t. „Izvěstij Obščestva Arheologii, Istorii i Etnografii“ za 1911 god). Kazan'. 1911. Tip. Universiteta. 8“ (17X25). 25 str. Věs 4 L 50 ekz. Novgorodskij, Pavel. Rajskie cvěty s russkoj zemli. Sbornik nazida­ te/nyh pověstvovanij o žízní i dějateVnosti blagočestivyh ljudej našego vre­ meni dlja čteníja pri vněbogoslužebnyh sobesědovanijah. M. 1911. Izd. 5-e A. D. Stupina (Nikol'skaja). Tip. T-va I. N. Kušnereva (Pimenovskaja, sv. d.). 89 (17X24). VII-328 str. S ris. C. 1 r. Věs 1 f. 15 1. 4.000 ekz. Opisanie dokumentov hranjaščihsja v Arhivě Svjat. Prav. Sinoda: T. XXIII (1743 g.) VII--1119 (rec. in C. Věd. 1912, 266—269). Istoriko-statističeskoe opisanie Tambovskoj eparhii. Izdanie kan­ celjarii Tambovskoj Duhovnoj konsistorii pod red. A. Andrievskago. S pri­ loženiem alfavitnago ukazatelja i karty Tambovskoj gubernii. Tambov 1911. Tip. N. Berdonosova i F. Prigorina. 89 (17X26). 24 nen —878-—-IV—-10str. -1 karta. C. 3 r. 75 £. Věs 2 f. 13 1. 1500 ekz. Otčet biblioteki Moskovskoj Duhovnoj Akademii za 1909—1910g. Sergiev Posad 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergievoj Lavry. 80 (17X2 ). 15 str. Věs 2 1. 50 ekz. Otčet bratstva vo imja sv. Mitrofana, Voronežskago čudotvorca, pri Hristoroždestvenskoj, čto v Rybakah, gor. Tveri, cerkvi. Za sed'moj god ego suščestvovanija. Tver' 1911. Tip. N. M. Rodionova (Trehsvjatskaja, d. Šikanova. 165 (11X17). 19 str. Věs 2 L 100 ekz. Otčet cerkovno-istoričeskago i arheologičeskago obščestva pri Kiev­ skoj duhovnoj Akademii za 1910 god. Kiev 1911. Tip. Akc. O-va Petr Bar­ skij (Kreščatik, 40). 80 (17X-24). 27 str. Věs 3 1. 275 ekz. Otčet Imperatorskago Pravoslavnago Palestinskago Obščestva za 1908—9 i 1909—10 g.g. Spb. 1911. Tip. V. Kiršbauma (Dvorc. pl., d. M-va Fin.). 89 (17x25). XI--122 str. Věs 17 1. 3.100 ekz. Otčet Kašinskago pravoslavnago bratstva sv. blagověrnoj knjaginí Anny Kašinskoj za 1910god s protokolami obščago sobranija členov bratstva 30-g0 janvaria 1911 goda. Kašin. 1911. Tip. N. A. Orlovskago. 89 (15X-22). 31 str. Věs 3 1. 100 ekz. Otčet Komiteta Estljandskago Otdělenija pribaltijskago pravoslavnago bratstva Hrista Spasitelja i pokrova Božiej Materi za 1910 god. Revel1911. Tip. I. Fel'sberga i A. Tetermana. 160 (11XC18). 16 str. Věs 1 I. 100 ekz. O tč et ob Altajskoj missii za 1910 god. Tomsk. 1911. Tip. Doma trudo­ ljubija. 80 (16X23). 147-+-II str. Věs 10 1. 300 ekz. 285

Otčet Obščestva sodějstvija religiozno-nravstvennomui patriotiče­ skomu vospitaniju dětej za 1910 god. M. 1911. Tip. Staba Voen. Okr. (Osto­ ženka). 89 (17X23). 48 str. Věs 6 1. 500 ekz. Otčet o dějatel'nosti Bratstva svjat. Gurija za 1909—10bratskij god. Kazan'. 1911. Tip. Central'naja (Dombrovskago). 80 (16X24). 112 str. Věs 9 1. 600 ekz. Otčet o dějateVnostieparhialnago missionerskago duhovno-prosvě­ tite'nago bratstva v gor. Tiflisě za 1908—1910gody. Tiflis. 1911. Tip. Kancel. Naměstn. 89 (17X25). 78 str. Věs 9 1. 300 ekz. Otčet o dějateVnosti Obščestva rasprostranenija religiozno-nravstv. prosvěščenija v duhě pravoslavnoj cerkví za 1910 god. Spb. 1911. Izd. O-va rel.-nravstv. prosvěšč. Tip. Leonťeva (Baskov per., 4).'89 (15XC21).213—­ 1I3-28—-1 tab.—4 str. Věs 20 1. 1.200 ekz. Otčet o dějatelnosti Obščestva Sv. Franciska Salezija „Vozderžan­ nosť i Trud“ v Vině za 1910 god. Vil'no. 1911. Izd.i tip. Žnec (Ivanov­ skaja, 19). 160 (12X17). 25 str. Věs 2 1. 100 ekz. Otčet o dějatelnosti orlovskago cerkovnago istoriko-arheologiče­ skago obščestva za 1908 i 9 gody. Orel' 1911. 24 str. (rec. Bočkov in I. V. 1912 t. 127 p. 1092—1093). Otčet o dějatelnosti Permskago Eparhial'nago Bratstva vo imja Svja­ titelja Stefana, Episkopa Permskago i Svjatyh ego preemnikov Gerasima, Pitirima i Jony za 1910 god. Perm'. 1911. Tip. gub. pravl. 80 (18X25). 40 str. Věs 4 1. 100 ekz. Otčet o dějatelnosti Simbirskago duhovno-prosvětite'nago Brat­ stva svjatyh treh svjatitelej za 1910 god. Simbirsk 1911. Tip. A. T. Toka­ reva. 89 (15X23). 50 str. Věs 4 1. 800 ekz. Otčet o dějatel'nosti sostojaščago pod Vysočajším pokrovitel'stvom Eja Imperatorskago Veličestva Gosudaryní Imperatricy Marii Theodorovny Pribaltijskago Pravoslavnago Bratstva Hrista Spasitelia i Pokrova Božiej Materi za 1910 god. Spb. 1911. Tip. V. D. Smirnova (Ekaterininskij kan., 45). 89 (17X24). 82 str. Věs 10 1. 400 ekz. Otčet Odesskago Eparhia'nago Komiteta Pravoslavnago missioner­ skago obščestva za 1910 god. Odessa 1911. Tip. E. Hrisogelos (Kondra­ tenko, 8). 8“ (16X25). 7 str. Věs 2 L 150 ekz. Otčet o hodě učebnyh zanjatij na eparhianyh missionerskih kursah v g. Simbiírské s 1 po 14 avgusta 1911 goda. Simbirsk. 1911. Izd. Simbirsk. ep. mission. sověta. Tip. L. T. Tokareva. 89 (17X-24). 49 str. Věs 6 1. 100 ekz. Otčet o sostojanii Bratstva vo imja sv. žen Mironosic, pri pervom po 9-e nojabrija 1910 goda). Kiev. 1911. Tip. Russkaja pečatnja (Mihajiovskij pr., 20). 89 (16X22).16 str. Věs 2 1. 250 ekz. Otčet o sostojanii cerkovnyh škol Ekaterinoslavskoj Eparhii v učebno­ vospitate'/nom otnošenií za 1909—1910 uč. god. Ekaterinoslav. 1911. Tip. S. I Baranovskago. 8“ (16X25). 48 str. Věs 5 I. 110 ekz. Otčet o sostojanii cerkovnyh škol Tverskoj eparhii v 1909—10učeb­ nom godu. Tver' 1911. Tip. N. M. Rodionova. 89 (14X-22). 34 str. Věs 4 L. 600 ekz. Acta Academiae Velehradensis. 19 280

Otčet o sostojanii v učebno-vospitate'nom otnošenii cerkovnyh škol gruzinskoj eparhii za 1909—1910 god. Tiflis. 1911. Izd. gruz. eparh. učil. sov. Tip. Kancel. Naměstnika. 80 (18X25). 69 str. Věs 8 I. 600 ekz. Otčet Permskoj rimsko-katoličeskoj cerkví za 1908, 1909 i 1910 g.g. Perm?.OtčetpoupravlenijuVaršavskago©Evangeličesko-Augsburgskago 1911. Tip. N-kov Kamenskago. 16%(12X17). 18 str. Věs 1 1. 150 ekz. prihoda za 1910 g. Varšava 1911. Tip. Kotti (Kapucinskaja, 7). 8 (15x22) 5 nen.+89 str. Věs 8 I. 600 ekz. Otčet Pokrovskago cerkovno-prihodskago pravoslavnago bratstva v gor. Rostově-na-D. za 1910god. Rostov-na-D. 1911. Tip. Ter-Abram'jana. 169 (12X18). 9 str. Věs 1 1. 500 ekz. Otčet Pskovskago Eparhia'nago KomitetaPravoslavnago Missioner­ skago Obščestva za 1910 g. Pskov 1911. Tip. Gub. Pravlenija. 160 (12X18). 21 str. Věs 2 1. 762 ekz. Otčet sostojaščago pod Avgustějším pokrovite'stvom Gosudaryni Imperatricy Marii Theodorovny Pravoslavnago Missionerskago Obščestva za 1910 god. M. 1911. Tip. Russkaja pečatnja (B. Sadovaja, 170). 89 (18X26). 120-XLI—-VI-XII--XVH str. Věs 20 1. 2.400 ekz. Otčet sověta bratstva Svjatitelej Moskovskih Petra, Aleksija, [ony i Fi­ lippa o dějatelnosti Bratstva za 1910 g. M. 1911. Tip. A. I. Snegirevoj. 89 (15X22). 23 str. Věs 3 I. 200 ekz. Otčet Tverskogo eparhialnago komiteta pravoslavnago missioner­ skago obščestva za 1910 god. Tver' 1911. Tip. N. M. Rodionova (Treh­ svjatskaja, d. Šikanova). 8? (17X26) 13 str. Věs 2 I. 100 ekz. 42-j godovoj otčet Vysočajše utverždennago 2 maja 1869 g. Obšče­ stva dlja rasprostranenija sv. Pisanija v Rossii za 1910 g. Spb. 1911. Tip. M-va Put. Soobšč. (Fontanka, 117). 89 (16x23). 59 str. Sklad: Vas. O., 1 linija, d. 34. Věs 6 I. 3.000 ekz. Palbmov, N. Iz Astrahanskoj cerkovnoj stariny (Otd. ot. iz NoNo 18 i 19 „Astrah. Eparh. Vědomostej“ za 1911 g.) Astrahan' 1911. Tip. Gubern­ skaja. 89 (17X27). 15 str. Věs 2 1. Hristianskijapěsnopěnija pravoslavnyh bogomolcev. Na dobruju pamjať iz gor. Kieva. Sobrannyja iz raznyh istočnikov. 1911 goda. Kiev 1911. Izd. L. U., 2-e. Tip. K. Krugljanskago (Spasskaja, 6). 160 (12X17). 48 str. Sklad: kn. mag. A. D. Globenko. C. 10 k. Věs 2 1. 1.000 ekz. Pistobkors, O. Živo li Bratstvo poslč smerti N. N. Nepljueva? Vos­ pominanija o počzdkč v Bratstvo v koncě ijunja 1909 g. Spb. 1911. Tip. AL.-Nevsk. Obšč. trezv. (Obvodn. kan., 116). 169 (11X16). 38 str. Věs 31. 200 ekz. Pravila dlja Nikolaevskago Kružka revnitelej Pravoslavija. Niko­ laev 1911. Tip. Br. L. i I Bělolipskih. 169 (13X17). 15 str. Věs 2 1. 500 ekz. Pravoslaviei Ljuteranstvov Pribaltijskomkrač po novějšímdan­ nym russkoj periodičeskoj pečati. Spb. 1911. Tip. Gosudarstvennaja. 8“ (18X27). 139 str. Věs 14 I. 1.000 ekz. Prebyvanie g. Ober-Prokurora Sv. Sinoda V.K.Sablerav gor. Har'­ kově. Har'kov 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (16X23). 27 str. Věs 2 1. 700 ekz. 287

Protokoly XXXOčerednagoEkaterinoslavskago Eparhial'nago s'ězda duhovenstva. Ekaterinoslav 1911. Tip. byv. Br-va Sv. Vladimira. 89 (17X25). 89 str. Věs. 8 I. 700 ekz. Protokoly zasědanij Eparhialnago S'ězda 0.0. blagočinnyýhHerson­ skoj Eparhii, byvšago v Odessě v Oktjabré 1911 goda. Odessa 1911. Tip. Ep. Doma (Aleksandrovskij pr., 6). 89 (16X24). 54 str. Věs 5 1. 840 ekz. Putevoditel po Rostovskomumuzejucerkovnyhdrevnostej.M.1911. Izd. Komiteta muzeja. Tip. A. Sněgirevoj (Savelovskij pr. s. d.). 8? (17X26). 97—-3 str. Věs 14 I. 650 ekz. Kratkij putevoditel po Rostovskomu muzejucerkovnyh drevnostej. M. 1911. Izd. Muzeja. Tip. A. V. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 8“ (17X26). 32 str. Věs 4 1. 1.200 ekz. Rybakov. G., Vospominanija o S.-Peterburgskoj duhovnoj akademii. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij 8) 89 (16X24) 10 str. Věs. 2 1.30 ekz. Sbornik statej po istorii Holmskoj Duhovnoj seminarii (1760—1910 gg.). Holm 1910. Izd. Holmsk. Duh. seminarii. Tip. Vajnštejnov. (Ljublinskaja. 14). 89 (17X23). 472 str. Věs 1 f. 13 1. Serafim, ieromon. Pervyj v Rossii po vněšnej missii Kazanskij Missio­ nerskij S'ězd 13—26 ijunia 1910 goda. Tom I. N.-Novgorod. 1911. Tip. T-va I. M. Mašistova. 8“ (13X20). 278—-1 nen. str. Věs 1 f. 3 1. 500 ekz. Skrynčenko, D. Minskaja Starina. Trudy Minskago Cerkovnago Istoriko­ Arheologičeskago Komiteta. Vyp. II. Minsk. 1911. Tip. S. A. Nekrasova. 89 (14X21). 268--II--II str—-2 plana. C. 1 r. Věs 17 1. 350 ekz. Sluckij, M., svjašč. Toržestvo Pravoslaviíja v Bělgorodě. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (15X24). 43 str. S ris. Věs 5 1. 600 ekz, Směty prihoda i rashoda po soderžaniju eparhialnyh učreždenij Saratovskoj eparhii na 1912 god. Saratov 1911. Tip. Sojuza peč. děla. 80 (16X24). 147 str. Věs 10 I. 75 ekz. Smirnov, Vasilij, sviašč. S ženskíh bogoslovskih kursov v g. Kazani. (Otd. ot. iz „Izvěstij po Kazan. Eparhii“). Kazan'. 1911. Tip. Central 'naja. 89 (16X24). 8 str. Věs. 1 1. 100 ekz. Sosnovskij, A. Otčet o sostojanii cerkovnyh škol Ekaterinoslavskoj eparhii v učebno-vospitate'nom otnošenii za 1910—1911učebnyj god. Eka­ terinoslav. 1911. Tip. S. I. Baranovskago. 80 (17XX26).44 str. Věs 5 1.810 ekz. Sostav Tambovskago Eparhia'nago Upravlenija, duhovnyh učebnýh zavedenij i svjaščenno-cerkovno-služitelej Tambovskoj Eparhii na 1911g. Tambov 1911. Tip. N. Berdonosova i F. Prigorina. 89 (17X25). 241—-XLVII str. C. 1 r. Věs 24 1. 1.300 ekz. Sosuncov, E. Th., svjašč. Očerk dějatenosti Kazanskago učězdnago otděleníja Eparhia'nago Učiliščnago Sověta s 1888 po 1909 god. (K ispolniv­ šemusja XXV-lětiju cerkovnyh škol). Kazan? 1911. Tip. Centralnaja (Dom­ brovskago). 89 (15X<22). 44 str. Věs 3 1. 100 ekz. Moskovskaja cerkovnaja starina. Trudy kommissii po osmotru i izučeniju pamjatnikov cerkovnoj stariny g. Moskvy i moskovskoj eparhii, izdavaemye pod redakciej predsědatelja kommissii A. I. Uspenskago. Tom četvertyj. M. 1911. Tip. A. Snegirevoj (Savelovskij per., sv. d.). 40 (27X57). 44-17—2—+645454345—-164845741541141574-7—643-41+416 str. S ris. C. 40 r. Věs. 5'/;, f. 230 ekz. Starkov, A. Prot. Otvět na missionerskuju klevetu. Saratov. 1911.Tip. O-va knigopečatník. 160 (11X<17). 15 str. Věs 1 1. 1.000 ekz. SŠalamovP., sv. Cerkovno-istoričeskoe opisanie votčinnago prihoda Usťsysolskago uězda, Vologodskoj gubernii. Usťsysol'sk. 1911. Tip. Slěd­ nikova i Ko. 89 (15X21). 51 str. Věs 5 1. 300 ekz. Šljapkin, M. A., prof. Literatura Jugo-Zapadnoj Rusi XVI—XVIIv. Spb. 1911. Tip. Bogdanova (Ertelev, 7). 8" (18X29). 161—445 str. Věs 1 f. 15 1. 500 ekz. Titlinov, B. V. Otvět na „Otzyv“ arhiepiskopa Antonija Volynskago o knigě B. V. Titlinova: Duhovnaja škola v Rossii v XIX stolětii „K harak­ teristiké položenija bogoslovskoj nauki v Rossii“. Spb. 1911. Tip. Merku­ ševa (Nevskij, 8). 89 (16XC24). 44 str. Věs 6 I. 200 ekz. Titov. Th. I., prot. Kievskaja Akademija v epohu reform (1796—1819 gg.). Vyp. I. Kiev 1910. Tip. I. I. Čokolova, (Fundukleevskaja, 22). 8“ (18X 25). 47 str. C. 30 k. Věs 51. 100 ekz. Toržestvo osvjaščenija dvuh pridělov hramov v cerkví vo imja sv. Nikolaja Čudotvorca v pogostě „llovicy“ (Nikola pustyn') Vyšnevoloc­ kago uězda, Tverskoj gub. Spb. 1908. Tip. Gosudarstvennaja. 80 (17X26). 25 str. S 11 ris. Věs 10 1. 1900 ekz. T rudy cerkovno-arheologičeskago otděla pri obščestvě ljubitelej du­ hovnago prosvěščenija. Vyp. I. M. 1911. Tip. Rus. pečatnia (Sadovaja Triumf. 170). 89 (17X26) II--228 str. S ris. Věs 23 I. 250 ekz. Ustav evangeličesko-ljuteranskago missionerskago obščestva priho­ da Sv. Troicy v gor. Lodzi. Lodz' 1911. Tip. Petersilge, Gessen i Mani­ čius. 160 (11X18). 7 st. Věs 1 1. 200 ekz. Ustav kružka „Spiritualistov-dogmatikov“ v Moskvě. M. 1911. Tip. V. Bykova (bliz hrama Hr. Spasitelja). 169(13XX17).16 str. Věs 1 1. 4.000 ekz. Ustav Litinskago Pravoslavnago Svjato-Nikolaevskago Bratstva, so­ stojaščago pri Litinskom Svjato-Nikolaevskom soborě. Litin 1911. Tip. Pa­ gisa. 16 (11X17). 8 str. Věs 1 1. 300 ekz. Ustav Obščestva horugvenoscev Saratovskago Aleksandro-Nevskago kathedra'nago sobora. Saratov. 1911. Tip. Sojuza Peč. Děla. 160 (10X17) 16 str. Věs 1 1. 300 ekz. Ustav obščestva vzaimopomošči katoličeskoj ženskoj prislugi imeni sv. Zity v gor. Odessě. Odessa 1911. Tip. Sv. Klimenta (Ekaterininsk., 35) 160 (13X19). 11 str. Věs 1 1. 500 ekz. Ustav pravoslavnago bratstva pri Pokrovskoj cerkví gor. Rostova-na­ Donu. Rostov-na-Donu. 1911. Tip. Ter-Abramiana. 169 (12X18). 12 str. Věs 1 1. 500 ekz. Ustav pravoslavnago kamčatskago bratstva vo imja Nerukotvoren­ nago Obraza Vsemilostivago Spasa. Instrukcija otdělenijam Bratstva i Po­ loženie o Bratskom Krestě. Spb. 1911. Tip. Otečestvennaja (Špalernaja, 26). 80 (14XX20). 24 str. Věs 2 1. 1.000 ekz. Verbič, Milail, Hitro-mudryj sposob otravlenija duši malorusskago naroda ego prosvětiteljami bezbožiem i beznravstvennosťju. Har'kov. 1911. Tip. Kommerčeskaja M. G. Kovaleva (Podol'skij per., 2). 89 (17X525).11 str. Věs 2 1. 500 ekz. 289

Vostorgov,I., prot. Pervye Moskovskie eparhialnye missionerskie kur­ sy. Cerkovnye uroki. M. 1911. Tip. Russkaja pečatnja (Sadovaja-Triumfal­ naja, 170). 160 (13X17). 4342 nen. str. C. 15 k. Věs 3 L. 1.200 ekz. Zamyslovskij, G. G. „Umučennye ot židov“. Saratovskoe dělo. Po aktam podlinnago proizvodstva. Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj Trud (Děvič'ja, 14). 89 (1522). 48 str. C. 15 k. Věs 5 1. 9.600 ekz. Zvěrev, A. D. Krestnye hody v selé Borisově—pravoslavnyj i staro­ obrjadčeskij. M. 1911. Tip. Russk. pečatnja (Sadovaja-Triumfa/'naja, 170). 89 (17X26). 23 str. Věs 3 1. 500 ekz. Žurnaly XXXIVeparhial'nago S'čězdaduhovenstva i cerkovnyh starost Astrahanskoj eparhii. Astrahan. 1911. Tip. Gubernskaja. 89 (17X25) 130—-IV str. Věs 15 1. Žurnaly eparhial'nago s'ězda 0.0. upolnomočennyh duhovenstva Sa­ ratovskoj eparhii nojabr'skoj sessii 1910goda. (Perepečatano iz „Sarat. Duh. Věstn.“ za 1911 g.). Saratov. 1911. Izd. Th. P. Poljanskago (Krestovozdvi­ ženskaja cerkov“). Tip. Sojuza peč. děla (Armjanskaja). 89 (16X23). 83 str. Věs 15 I 900 ekz. Žurnaly Kazanskago eparhia'nago s'ězda duhovensta 1910goda. Ka­ zan' 1911. Izd. Kazansk. Duh. Akad. Tip. Central'naja (Dombrovskago). 9? (i5X22). 106 str. — 1 tabl. Věs 7 1. 300 ekz. Žurnaly sobranij Sověta Moskovskoj Duhovnoj Akademii za 1910 god. Serziev Posad. 1911. Tip. Sv.-Tr. Sergiev. Lavry. 89 (17X25). 583 str. Věs 2 f. 2 1. 100 ekz. Žurnaly zasědanij stězda deputatov duhovenstva i cerkovnyh sta­ rost S. Peterburgskoj eparhii. 17—29 janvarija 1911 goda. Spb. 1911. Tip. I. V. Leonťeva (Baskov per., d. 4). 89 (15X21). 424+IV str. Věs 1 f. 700 ekz. Žurnaly zasědanij stězda deputatov duhovenstva i cerkovnyh starost Spb. eparhii. 17—29 janvarja 1911 g. Spb. 1911. Tip. I. V. Leont'eva (Baskov per., 4). 89 (15X521), 164 str. Věs 13 1. 300 ekz.

XXI.

Hist. eccl. orient.

Kašperev, N. Th., prof. Patriarh Nikon icar' Aleksěj Mihajlovič. T. 2. Sergiev-Posad. 1912. Tip. Sv.-Tr. Sergievoj Lavry 8%(17X25). VIII—-547—-LX str. C. 3 r. Věs 2 f. 6 1. 2.000 ekz. (rec. A. Kizevetter in R. M. 1911 XI; A. Pokrovskij in Utro Rossii 1911 No. 249.) -——Mjatleva, T. P. Istorija Russkago Gosudarstva i Pravoslavnoj Cerkví. Čast II Vyp. I—IIL Spb. 1911. Tip. Sinodal'naja. 8? (17X26). 187-+143+-187 str. S ris. Věs 2 f. 8 1. 3.000 ckz. Nazarevskij V. V. Čtenie iz istorii Carstvujuščago Doma Romanovyh 1613—1913. Vyp. I. Smutnoe vremja i dějateDnost patriarha Germogena 1598—1610. Spb. 1911. Izd. Učilišč. Sověta pri Svjatějš. Sinodě. Tip. Sino­ dalnaja. 89 (18X<27). 48 str. S ris. C. 15 k. Věs 6 I. 20.000 ckz. 290

Svjatějšíj patriarh Nikon. M. 1911.Izd. k-stva Věrnost (Ljahov per,, Ep. d.), Tip. Russkaja pečatnja (Sadovaja Triumf., 170). 160(13X18). 31 str. C. 5 k. Věs 1 I. 5.000 ekz. Smirnov, Petr, prot. Istorija hristianskoj pravoslavnoj cerkvi. Spb. 1911. Izd. 25-e. Tip. M. P. Frolovoj (Galernaja, 6). 80 (16X23). 280 str. S 5 karti­ nami. C. 1 r. Věs 29 |. 20.000 ekz, Pravoslavnyj vserossijskij bratskij sojuz Russkago naroda.(Probuždenie religioznago i patriotičeskago duha naroda russkago; Ustav sojuza, duh i smysl nacionalnago ob'edinenija russkih ljudej). Saratov. 1911.Izd. M. Kar­ manova. Tip. Sojuza peč. děla Pr. sv. Kresta. 8» (15X21). 31 str. Věs 2 1 2.000 ekz. Solov'ev, Sergéj Milailovič. Istorija Rossii s drevnějšíh vremen. Kn. I. T. I—V. Spb. 1911. [zd. 3-e tip. Tov. „Obšč. Polza“ (B. Pod'“jačeskaja, 39). 89 (20XC28).XII--1726 stolb.--2tabl. C. 15 r. za VII knig. Věs 3f.20 1.3.500 ekz. Titov, Th. I., pr. Kritiko-bibliografičeskij obzor novějših trudov po istorii russkoj cerkvi. Vyp. XI. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kre­ ščatik, 40). 89 (17X24). 32 str. Věs 4 1. 120 ekz. Voronov, A. A. Patriarh Filaret. Spb. 1911. Izd. Postojannoj Kommissii narodnyh čtenij, 2-e. Tip. I. V. Leontťeva (Baskov per., 4). 89 (12X18). 32 str. S portr. C. 8 k. Věs 2 1. 6.000 ekz. Zosimovskij, Zinovij, V. Esť li u russkih religija? Spb. 1911. Tip. Žur. „Stroitel“ (Fontanka, 66). 80 (17X'.4). 562-2 nen. str. C. 2 r. Věs 1 f.201. 2.000 ekz. Zosimovskij, Zinovij. Nevěžlivost, nevěžestvo, neblagorodstvo i ma­ len'koe prodolženie k moej knigě: „Esť li u russkih religija?“ 1911. Tip. žurn. Stroitel (Fontanka, 06). 89(17-25). 97 str. C. 50 k. Věs 10 1.2000 ekz.

XXII.

Hist. eccl. gen. Aleksij, ep. Popytki protestantov k soedineniju s Greko-Vostočnoju cerkov'ju v XVI věkě. Kazan'. 1911. Tip. Central'naja. 8 (16X24). 541II str. C. 30 k. Věs 5 I. 200 ekz. Anatolij, ieromon. Istoričeskij očerk Sirijskago monašestva do polo­ viny VÍ věka. Kiev. 1911. Tip. Akc. O-va Petr Barskij (Kreščatik, 20). 8“ (17X25). V--3 nen.—-XVI--299 str. Věs 30 I. 280 ekz. (rec. in C. Věstn. 1912 No 7.) Brečkevič, M. V. Vvedenie v socialnuju istoriju Knjažestva Slavii, ili Zapadnago Pomor'ja. Izslédovanie po istorii pribaltijskih pomorjan za pervye poltora věka so vremeni prinjatija imi hristianstva (1128—1278g.). Jur'ev 1911. Tip. K. Mattisena. 8“ (16X25). VI--267 str. Věs 1 f. 600 ekz. Glagolev, S. S., pref. Tri puti žizní. M. 1911. Izd. moskovsk. žensk. bogoslovsk. kursov. Tip. Russkaja pečatnja (Sadovaja-Triumf., 170)169(13X17) 32 str. C. 10 k. Věs 2 1. 1.200 ekz. Iona, arhim. Svjataja gora Athon. Byt monahov na Athoně i meždu­ cerkovnoe značenie Svjatoj gory. Spb. 1911. Tip. V. Ja. Kiršbauma (Dvorec. 291 pl., d. M-va Fin.). 80 (16X24). 54 str. C. 55 k. Věs 6 1. 5CO ekz. (rec. I V 1912 t. 127, p. 755—6; C. Věst. 1911 c. 1575). Koževnikov, V. A. Otnošenie socializma k religii voobšče i k hristianstvu v častnosti. M. 1911. Izd. „Religiozno-Filosofskoj Biblioteki“, 3-e. Tip. A. 1. Snegirevoj. 80 (15X22). 70 str. C. 40 k. Věs 8 I. 1.200 ekz. KuWbalov,B.Cerkov' i revoljucija (1789—1802). Irkutsk. 1911. Tip. Irkutsk. T-va Peč. Děla. 8“ (12X522).33 str. Skl.: Odesskija Novosti (Odessa, Deri­ basovskaja, 91). C. 20 k. Věs 3 1. 200 ekz. Lebedev, D. A., svjašč. Antiohijskij sobor 324 goda 1 ego poslanie k Aleksandru, episkopu thessalonikskomu. Spb. 1911. Tip. M. Merkuševa (Nevskij, 8). 80(16X-25). 431 nen. str. Věs 6 I. 100 ekz. Lčtopis' russkago Sv. Andreevskago skita na Athoně (1841—1863) T. pervyj. Spb. 1911.Izd. Athonsk. Sv.-Andreev. skita. Tip. P. Th. Voščinskoj (Jaroslavskaja, 1—9). 8? (16X23). 3182 nen. str. S ris. C. 80 k. Věs 50 I. 5.000 ekz. Tjutostanskij, I. Židy i ritua?nyja ubijstva hristianskih mladencev. Učenoe bogoslovsko-juridičeskoe izslédovan'e. Spb. 1911.Izd.3-e, L. K. Po­ povoj. Tip. T-va „Svět“ (Nevskij, 136). 8? (15X25). 40 str. S 4 ris. Věs 31. 1.000 ekz. Ljutostanskij, I. Židy i ritual'nyja ubijstva hristianskih mladencev Učenoe bogoslovsko-juridičeskoe izslédovanie. Spb. 1911. Izd. L. K. Po­ povoj, 3-e. Tip. T-va „Svět“ (Nevskij, 136). 8“ (16X23). 40 str. Věs 4 I 3.500 ekz. Ljutostanskij, I. Židy i ritualnyja ubijstva hristianskih mladencev. Učenoe bogoslovsko-juridičeskoe izslédovanie. Spb. 1911. Izd. 3-e, L. K. Po­ povoj. Tip. T-va „Svět“ (Nevskij, 136). 8" (16X23). 40 str. S 3 ris. Věs 4 1 1.000 ekz. Maleckij, P. I. Istorija Hristianskoj cerkvi. Vyp. III, poslědnij. Ot raz­ dělenija cerkvej (1054 g.) do nastojaščago vremeni. Tula. 1911. Izd. avtora (Duh. seminarija). Tip. E. I. Družininoj (Kievskaja, 18). 8“ (18X27). VIII­ 324—-4 str. C. ( r. 50 k. Věs 1 f. 6 1. 2.400 ekz. Nikoďskij, P. Th. Kratkij očerk istorii hiliazma v drevnej cerkví (Otd. ot. iz „Věra i Razum“ za 1911 g.). Har'kov. 1911. Tip. Mirnyj trud (Dě­ vič'ja, 14). 89 (15X24). 46 str. Věs 4 I. 100 ekz. Papajan, Stefan, svjašč. Episkop Karapet Ter-Mkrtčjan, eparhial'nyj načalnik Aderbejdžanskij (Doktor teologii). Kratkij biografičeskij očerk. Na­ hičevan". 1911. Tip. Rabinoviča. 16" (12X18). 8 str. S portr. C. 5 k. Věs 1 1. 2.000 ekz. Spasskij, A. A., prof. Lekcii po Drevnej cerkovnoj istorii, Čitannyja v Moskovskoj Duhovnoj Akademii. M. 1911. Izd. Stud. Moskov. Duhov. Akad. Tip. S.-M. Muharskago. 8“ (18X27). 258 str. C. 1 r. 50 k. Věs 1 f. 8 1. 200 ekz. Istoričeskaja spravka o ritual'nýh ubijstvah. Spb, 1911.Tip. Četveri­ kova. 89 (16X23). 37 str. Věs 4 I. 5.000 ekz. Suetov, Th. O Vysočajše utverždennom pri Sv. Sinodě osobom Pri­ sutstvii dlja razrabotki voprosov, podležaščih razsmotrěniju Vserossijskago Sobora. Jur'ev. 1911. Tip. K. Mattisena. 8%(17x25). 100 str. Věs 10 I. 300 ckz. (rec. [ V. 1912 CXXVII p. 361—2). WO cew

Ter-Ovannesjanc, S., svjašč. Ego preosvjaščenstvo Episkop Karapet Ter-Mkrtč'jan. K vyboram Katolikosa. Kratkij biografičeskij očerk. Stavro­ poď. 1911. Izd. P. Manučarova. Tip. Trud B. Minkina. 8%(16X23). 16 str—-1 portr. C. 10 k. Věs 2 1. 500 ekz. Trudy Bessarabskago cerkovnago istoriko-arheologičeskago obšče­ stva. 5-j vyp. Pod red. Vasilija Kurdinovskago. Kišinev. 1910. Tip. Epar­ hialnaja (Harlampievskaja, 42). 89 (15X21). XXIV—55—1-+-8—+1004616--2 str.--3 lista ris. i čertež. Věs 19 1.

XXII. Fontes et auxilia.

Bagalěj, D. I., prof. Russkaja istoriografija. Har'kov. 1911. Izd. Ob-va vzaimopom. stud.-fil. Harkov. univ. Tip. S. Ivančenko (Ksetjurinskij per., 2). 89 (17x26). 462 str. Věs 1 f. 22 1. 250 ekz. Katalog duhovnyh i drugih knig magazina Ignatija Luk'janoviča Tu­ zova, na 1912 g. Spb. 1912. Tip. Sinodal'naja. 89 (15X23). 544 str. C. 35 k. Věs 1 f. 1 1. 5.000 ekz. Katalog izdanij otdělenija russkago jazyka i slovesnosti Imperator­ skoj Akademii Nauk. Aprél 1911 g. Spb. 1911. Izd. i tip. Imp. Akad. Nauk (V. O., 9 linija, 12). 8“ (16X24). 22 str. Věs 3 1. 210 ekz. Kruglikov-Grečanyj, L. P. Metodika istorii. Kiev. 1912. Izd. avtora, 2-e, peresmotr. i dop. Tip. I. I. Čokolova (B. Žitomirskaja, 20). 8 (16X25). IV—-144 str. C. 1 r. 10 k. Věs 26 1. 2.000 ekz. Opisanie arhiva Aleksand o-Nevskoj lavry. "Tom II. 1911 (rec. An. Titov in I. V. t. 125 p. 288—291). Opisanie dokumentov i děl, hranjaščihsja v arhivě Svjatějšago Pra­ viteVstvujuščago Sinoda. Tom XXIII (1743 g.). Spb. 1911. Tip. Sinodal'naja. 49 (20X31). 1.120 str. (v 2 st“ Věs 2 f. 9 1. 900 ekz. O pisanie grečeskih rukopisej monastyria Svjatoj Ekateriny na Sinaě. Tom 1: Zaměčatel'nyja rukopisi v biblioteké Sinajskago monastyrja i Si­ naedžuvanijskago podvor'ja (v Kairě), opisannyja arhimandritom Porfiriem (Uspenskim). Izdanie I. A. N. (ispolnennoe na zavěščannyja ej ep. Porfiriem sredstva, pod red. i s dopolnenijami V. N. Beneševiča. Spb. 1911. Izd. Imper. Akad. Nauk. Tip. V. Kiršbauma (Novoisaakievskaja, 20), 8" (17X25). XXVIII--663—-1 nen. str. C. 3 r. Věs 2 f. 21 I. 650 ekz. Sreznevskij, V. I. i Pokrovskij, Th. I. Opisanie rukopisnago otdělenija biblioteki Imp. Akademii Nauk. I. Rukopisi t. I 1) knigi sv. pisanija; 2) knigi bogoslužebnyja. Spb. 1910. Izd. i tip. Akademii Nauk. 89 (17X25). XVI-525 str. C. 3 r. Věs 2 f. 450 ekz. (rec. IL V. 1911 t. 126, p. 350—2; Strannik 1911 I. 972—3.) < SŠčepkin,V. N., prof. Konspekt kursa slavjano-russkoj paleografii. Kurs, čitannyj v I. M. U. v 1910/11 ak. g. M. 1911. Izd. S. Ignatova. Tip. I. I. Liu­ bimova (Pokrovka 4) 50 (18X26) 174 str. Věs 22 I. 150 ekz. Ukazatel statej, poměščennyh v neoficianoj časti Zurn. Min. Nar. Prosvěščenija za vremja s 1901 po 1910 g. Iz Žurn. Min. Nar. Prosv. za 1911 g. Spb. 1911. Tip. Senatskaja. 8“ (17x23). 213 str. Věs 19 1. 300 ekz