Plan odnowy miejscowo ści

Odry

2009-2017

Zał ącznik do uchwały nr XXXVII/361/09 Rady Miejskiej w Czersku z dnia 29 pa ździernika 2009 r.

SPIS TRE ŚCI

Spis tre ści…………………………………………………………... 2 Wst ęp……………………………………………………………….. 3 I. Charakterystyka miejscowo ści…………………………………... 5 1 Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści…………………………... 5 2 Historia……………………………………………………………… 6 3 Przestrzenna struktura miejscowo ści……………………………….. 8 II Inwentaryzacja zasobów słu Ŝą cych odnowie miejscowo ści…….. 9

1 Zasoby przyrodnicze………………………………………………... 9 2 Dziedzictwo kulturowe……………………………………………… 12 3 Obiekty i tereny……………………………………………………… 14 4 Infrastruktura społeczna……………………………………………... 15 5 Infrastruktura techniczna…………………………………………… 16 6 Gospodarka i rolnictwo……………………………………………… 17 7 Kapitał społeczny i ludzki…………………………………………… 17 III Ocena mocnych i słabych stron miejscowo ści……………………. 18 IV Opis planowanych zada ń na lata 2009-2017……………………… 22 V Podsumowanie……………………………………………………… 27

2

Wst ęp

Niniejsze opracowanie pn. „Plan odnowy miejscowo ści Odry” zawiera wspólnie omówion ą i zrównowa Ŝon ą wizj ę sołectwa oraz ukierunkowanie jego rozwoju na dziesi ęć kolejnych lat. W sposób gruntowny „Plan odnowy” ma konkretyzowa ć i definiowa ć zadania, które s ą niezb ędne i wykonalne do zrealizowania na terenie sołectwa, maj ąc na uwadze jego specyfik ę i zdiagnozowane potrzeby. Z powy Ŝszego wynika, Ŝe „Plan odnowy miejscowo ści Odry” pełni funkcj ę dokumentu strategicznego dla sołectwa, stanowi ącego jednocześnie jedno z podstawowych narz ędzi, które s ą niezb ędne lokalnej społeczno ści do ubiegania si ę o bezzwrotne dotacje ze środków UE na rozwój swojej wsi. Stworzenie takiego planu jest mo Ŝliwe tylko i wył ącznie dzi ęki aktywnemu współdziałaniu mieszka ńców, którzy najlepiej potrafi ą okre śli ć potrzeby swojej społeczno ści. Plan jest efektem otwartej dyskusji przedstawicieli społeczno ści Odrów, prowadzonej w formie spotka ń , zebra ń i warsztatów, podczas których mieszka ńcy sołectwa decydowali o przyszło ści i kierunkach rozwoju swojej wsi i sołectwa Odry. Warto doda ć, Ŝe prace nad „Planem odnowy miejscowo ści” maj ą równie Ŝ niezaprzeczaln ą funkcj ę integruj ącą i aktywizuj ącą lokalna społeczno ść . Po prze śledzeniu przebiegu tych prac mo Ŝna zauwa Ŝyć, Ŝe to wła śnie od woli, aktywno ści i kreatywno ści samych mieszka ńców zale Ŝy bezpo średnio rozwój ich wsi, a co za tym idzie - poprawa jako ści Ŝycia. Całokształt prac nad wykonaniem „Planu odnowy miejscowo ści Odry” nadzorował Sołtys wsi Odry, członkowie Rady Sołeckiej oraz przedstawiciele Stowarzyszenia na Rzecz Szkoły w Odrach i rozwoju lokalnego, przy wsparciu pracownika Urz ędu Miejskiego w Czersku, którego zadaniem było czuwanie nad zgodno ści ą „Planu” ze strategicznymi celami i dokumentami gminy Czersk. Prace nad niniejszym dokumentem poprzedziła inwentaryzacja zasobów sołectwa, które bezsprzecznie stanowi ą podstawy do zrealizowania okre ślonej w „Planie” przyszło ściowej, docelowej wizji sołectwa. Wykonano tak Ŝe diagnozy barier, zagro Ŝeń, oraz silnych i słabych stron sołectwa. Bior ąc za podstaw ę te ustalenia okre ślono dokładne działania o charakterze priorytetowym dla sołectwa, które s ą potrzebne, jak i realne do wykonania. Grupa robocza stworzyła zrównowa Ŝon ą koncepcj ę nowoczesnego, przyszło ściowego sołectwa, b ędącego odzwierciedleniem potrzeb i oczekiwa ń mieszka ńców. Podsumowuj ąc, „Plan odnowy miejscowo ści Odry” opiera si ę na trzech priorytetowych zało Ŝeniach:

3 1. Rozwój turystyki wiejskiej na terenie sołectwa Odry z wykorzystaniem jego naturalnych walorów oraz stworzeniem stosownej infrastruktury turystycznej 2. Odbudowa i wzmacnianie to Ŝsamo ści kulturowej oraz aktywizacja mieszka ńców poprzez szkolenia, kierowane do ró Ŝnych grup mieszka ńców, wykonanie obiektów uŜyteczno ści publicznej 3. Wykonanie niezb ędnych prac z zakresu infrastruktury drogowej i sanitarnej, które wydatnie poprawi ą jako ść Ŝycia społeczno ści Odrów.

4 I. Charakterystyka miejscowo ści.

1. Poło Ŝenie, powierzchnia, liczba ludno ści. Sołectwo poło Ŝone jest na południu Województwa Pomorskiego, w powiecie chojnickim, na północnym-wschodzie Gminy Czersk, 12 km od Czerska. Sołectwo otoczone jest zwartym kompleksem le śnym, administrowanym przez Nadle śnictwo Czersk. Terytorium sołectwa obejmuje obszar 3527 ha z czego 70% to lasy. W jego skład wchodz ą: wie ś kaszubska Odry (kaszb. Òdrë), wie ś pogranicza kaszubsko-borowiackiego Wojtal, osada Uro Ŝa. Miejscowo ści na terenie sołectwa maj ą charakter rekreacyjny i turystyczny. Tereny te charakteryzuj ą si ę łagodnymi wzniesieniami i dobrym nawodnieniem. Przepływa tu rzeka Wda oraz jej kanał, na granicy sołectwa od strony południowo – wschodniej płynie rzeka Niechwaszcz (uznawana za jeden z pi ękniejszych szlaków kajakowych Borów Tucholskich). Sołectwo nale Ŝy do terenów słabo zaludnionych. Podczas sporz ądzania niniejszego Planu (pa ździernik 2009) tereny sołectwa zamieszkiwało ł ącznie 596 stałych mieszka ńców, z których 397 mieszka w Odrach.

Odry

Województwo Pomorskie – podział administracyjny

5 Odry

gmina Czersk

2. Historia.

Pierwsza wzmianka o Odrach (wtedy Odrow ) w historii pisanej pojawiła si ę w 1352 r. kiedy to komtur tucholski Konrad Sullenkop (w niektórych źródłach Konrad von Volcup) nadał dobra ziemskie miejscowej szlachcie, dokładnie uczciwemu Marcionowi i jego bratu Wojciechowi , daj ąc tym samym pocz ątek rodowi Odrowskich. Ziemie te w tych czasach wchodziły w skład krzy Ŝackiej komturii tucholskiego tzw. ziemi zaborskiej. W I połowie XV w. Odry miały status osady rycerskiej na prawie polskim. W XVI w. wyst ępuj ą ju Ŝ jako wie ś szlachecka. Przedstawiciele rodu Odrowskich na pocz ątku XVII w. wystawili we wsi drewnian ą kaplic ę p.w. Znalezienia i Podwy Ŝszenia Krzy Ŝa św., która była pierwsz ą fili ą parafii wielewskiej. W 1739 r. chor ąŜ y pomorski i sędzia ziemski człuchowski Mikołaj de Kosobud Pawłowski, który za zasługi na rzecz króla Augusta III otrzymał maj ątek po Odrowskich, wystawił now ą kaplic ę o trzech ołtarzach: główny z obrazem Jezusa Ukrzy Ŝowanego oraz

6 boczne po świ ęcone Matce Bo Ŝej Cz ęstochowskiej i św. Barbarze. Po latach Pawłowscy osiedlili si ę we wsi Mokre, a dobra wsi Odry na pocz ątku drugiej połowy XVIII w. przypadły starszemu synowi Michałowi. W 1761 r. wydzier Ŝawił maj ątek niemieckiemu ewangelikowi gburowi Lukasowi Heggerowi. W tym czasie dało si ę zauwa Ŝyć du Ŝy napływ osadników niemieckich, a liczba katolików drastycznie zmalała do osiemdziesi ęciu. Brak patronatu spowodował w 1834 r. rozebranie kaplicy. Wyposa Ŝenie wn ętrza przewieziono do Wiela i umieszczono w specjalnej dobudowanej bocznej kaplicy ko ścioła. Przez szereg lat mieszka ńcy Odrów nie mieli własnej świ ątyni, a Ŝ do pocz ątku XX w. W 1913 r. Karsin stał si ę samodzieln ą parafia, do której przył ączono Odry. Rok pó źniej rozpocz ęły si ę wspólne starania mieszka ńców Odrów, Wojtala, Pustek i Miedzna o wybudowanie nowego ko ścioła. W okresie 1914 – 1921 starano si ę o mo Ŝliwość odprawiania o śmiu Mszy św. rocznie w ober Ŝy Władysława Go ńczy. W 1922 r. wyproszono 12 nabo Ŝeństw, a w mi ędzyczasie zawi ązano Komitet Ko ścielny, którego zadaniem było zbieranie funduszy na now ą kapliczk ę. 1 kwietnia 1929 r. przydzielono nowego duszpasterza, ks. Juliana Zawadzi ńskiego z Je Ŝewa. Nabo Ŝeństwa w 1928 r. przeniesiono z ober Ŝy Chojeckiego (pierwotnie Go ńczy) do przybudówki w karczmie Jana Gromowskiego. 24 sierpnia 1931 r. rozpocz ęto budow ę świ ątyni, a uroczysta konsekracja miała miejsce dnia 16 lipca 1933 r. W okresie okupacji hitlerowskiej działała w Odrach organizacja SA. W 1941 r. 20 Niemców kandydowało do NSDAP. Cmentarz umiejscowiony wokół ko ścioła parafialnego powierzono specjalnej opiece hitlerowskiego urz ędu do spraw rasowych i samego Himmlera. Niemieccy uczeni nie dokonali na terenie cmentarza Ŝadnych bada ń i odkry ć. 18 lutego 1945 roku hitlerowcy zamordowali w pobliskiej Czarnej Wodzie Józefa Ja ŜdŜewskiego, znamienitego mieszka ńca Odrów i współpracownika grupy desantowej LWP „Wołga” ppor. Jana Mi ętkiego. Odry zostały wyzwolone 4 marca 1945 roku. Po wojnie wie ś została odbudowana ze zniszcze ń i rozbudowana o nowe domy i budynki gospodarcze. Odtworzeniu te Ŝ uległa populacja miejscowej społeczno ści. Przez wszystkie lata istnienia świ ątyni w Odrach posług ę kapła ńsk ą pełniło wielu ksi ęŜ y. Od 1 wrze śnia 1996 roku proboszczem parafii jest urz ęduj ący duszpasterz ks. Zbigniew Straszewski.

7 3. Przestrzenna struktura miejscowo ści.

Wie ś sołecka Odry ma układ przestrzenno-architektoniczny, który wykształcił si ę w XIX w. i I połowie XX w. jako ulicówka z rozwidleniami. We wsi znajduje si ę ok. 200 zabudowa ń. Odry maj ą charakter zwarty skupiony wzdłu Ŝ głównych ulic: Długiej, Polnej, Ks. Juliana Zawadzi ńskiego oraz Stra Ŝacka. Jedynie pojedyncze gospodarstwa porozrzucane s ą na śródle śno – ł ąkowym terenie, na obrze Ŝach wsi. Wokół Odrów rozci ąga si ę łagodny teren z licznymi stawami, w wi ększo ści pozostaj ącymi w prywatnych r ękach, z wyj ątkiem tzw. „Stawu Wiejskiego”, który nale Ŝy do gminy Czersk. Ten ostatni wymaga pilnych prac porz ądkowych z powodu zarastania i zanikania. Po przywróceniu nale Ŝytego stanu stanie się on ciekawym i warto ściowym miejscem na planie wsi Odry. Ścisłe centrum wsi stanowi ą zabudowanie ko ścielne (Ko ściół p. w. Wniebowzi ęcia Naj świ ętszej Marii Panny z cmentarzem i obszernym placem parkingowym) oraz Szkoła Podstawowa prowadzona przez Stowarzyszenie na rzecz Szkoły w Odrach i Rozwoju Lokalnego. Znajduj ą si ę tu dwa sklepy, dwa bary, trzy przystanki PKS, figura sakralna Chrystusa Króla. W miejscowo ści Wojtal umiejscowiony jest przystanek kolejowy ( z blaszan ą wiat ą) na linii Ko ścierzyna – Gdynia, obsługiwany przez PKP Przewozy Regionalne Sp. z o.o.

Odry z lotu ptaka.

8

II. Inwentaryzacja zasobów słu Ŝą cych odnowie miejscowo ści.

1. Zasoby przyrodnicze Pod wzgl ędem administracji le śnej Sołectwo Odry znajduje si ę na terenie administrowanym przez Nadle śnictwo Czersk, obr ęb Czersk, le śnictwo Odry.

9 Przez teren sołectwa przepływa rzeka Wda (znana trasa spływów kajakowych i miejsce hodowli pstr ąga). Rzeka Wda i jej kanał oraz du Ŝe połacie obszarów le śnych to miejsce gniazdowania wielu gatunków ptaków, min.: Ŝurawi, znajduj ą si ę tu siedliska bobrów, ostoje jelenia dzika i sarny, hodowla pstr ąga w Wojtalu oraz wiele ciekawych gatunków flory i fauny. Cały obszar sołectwa Odry znajduje si ę na terenie projektowanego obszaru Natura 2000 – Bory Tucholskie – obszar specjalnej ochrony ptaków. W pobli Ŝu wsi znajduje si ę rezerwat Kamienne Kr ęgi. Znany jest przede wszystkim jako cmentarzysko kurhanowe . Kr ęgi Kamienne w Odrach s ą najwi ększym tego typu obiektem w Polsce oraz drugim, co do wielko ści w Europie, zaraz po znanej brytyjskiej budowli. Rezerwat został utworzony w 1958 r., znajduje si ę na terenie Nadle śnictwa Czersk, Le śnictwa Odry w odległo ści 44km na północny wschód od Chojnic i 14 km na północ od Czerska. W bie Ŝą cym roku rezerwat obchodzi 50 rocznic ę jego utworzenia. Rezerwat ten jest unikalnym obiektem. archeologicznym i przyrodniczym w skali europejskiej, którego obszar wynosi około 16,91 ha Wewn ątrz obiektu po śród rzadkiego sosnowego lasu znajduje si ę 10 całych i 2 fragmenty kr ęgów kamiennych, z których najmniejszy posiada średnice 15 m, a najwi ększy 33 m, na obwodnicy kr ęgów ustawione s ą kamienie, wystaj ące od 20 do 70 cm ponad powierzchni ę ziemi. Oprócz kr ęgów znajduje si ę w rezerwacie ponad 20 kurhanów o średnicy od 8 do 12m i wysoko ści od 0,5 do 2 m. Oprócz kr ęgów na terenie rezerwatu znajduj ą si ę tak Ŝe kurhany. W kr ęgach i kurhanach odkryto ponad 600 grobów.

Rezerwat „ Kr ęgi Kamienne” w Odrach

10 Obficie porastaj ące teren kr ęgów wrzosy, mchy i porosty kryj ą liczne niespodzianki archeologiczne. Po wielu badaniach uznano, Ŝe obiekt ten jest cmentarzyskiem Gotów, a kurhany i kr ęgi grobami, czas ich powstania szacuje si ę na I i II w. n.e. W kr ęgach znaleziono ozdoby i naczynia z okresu rzymskiego. Kr ęgi do dzisiaj stanowi ą ciekawy przedmiot bada ń: - historycznych, - archeologicznych, - przyrodniczych, - kulturowych, - kosmologicznych. Wyst ępuj ą tutaj cenne i unikatowe w skali Ni Ŝu Środkowoeuropejskiego porosty naskalne, które wyst ępowały we wczesnej epoce lodowcowej. Spo śród 87 współcze śnie Ŝyj ących tu gatunków, ponad 30 ma swoje centrum wyst ępowania w wysokich górach i jest to jedyne w Polsce stanowisko „chró ścika k ępkowego”. W Odrach znajduje si ę ponad 20 gatunków porostów umieszczonych na czerwonej li ście gatunków zagro Ŝonych wygini ęciem. Uwa Ŝa si ę za cud, Ŝe przetrwały w tak niekorzystnych dla siebie warunkach. Co wi ęcej, porastaj ą one cał ą powierzchni ę głazów, a nie jedynie typow ą dla nich północn ą ich cz ęść . Fenomen ten, świadczący o mikroklimacie tego miejsca, jest nieustannie monitorowany przez naukowców. Rezerwat Kr ęgi Kamienne w Odrach są bowiem jedynym w Polsce rezerwatem porostów, z których niektóre wyst ępuj ą tylko tutaj.

Porosty w rezerwacie w Odrach.

11 2. Dziedzictwo kulturowe. Najcenniejszym obiektem dziedzictwa kulturowego wsi Odry jest pobliski rezerwat Kamienne Kr ęgi oraz Ko ściół p. w. Wniebowzi ęcia Naj świ ętszej Marii Panny. Podczas letniego i zimowego przesilenia usłany głazami las zapełnia si ę najró Ŝniejszymi naukowcami i badaczami amatorami, którzy patrz ąc na ów "cud" z pradziejów, tworz ą najwi ęcej fantastycznych hipotez na jego temat. Najwa Ŝniejsza z nich to znacznie podwy Ŝszone promieniowanie terenu. Według skali Bovisa promieniowanie ciał fizycznych nie przekracza 10 000 jednostek. Promieniowanie powy Ŝej 50 000 jednostek uznaje si ę za boskie. W Odrach licznik wskazuje 120 000 jednostek. Mnóstwo ludzi przyje ŜdŜa do Odrów ze wzgl ędu na zdrowotne walory tego miejsca. Po terenie kr ęgów przechadzaj ą si ę całe rodziny. Wiele osób twierdzi, Ŝe z tego miejsca emanuje spokój, Ŝe mo Ŝna si ę tu wyciszy ć, medytowa ć. Szczególnym zainteresowaniem cieszy si ę najwi ększy z kr ęgów, licz ący ponad 33 metry średnicy i, jak twierdz ą radiesteci, promieniuj ący niebiesk ą energi ą. Badania radiestezyjne wskazuj ą, Ŝe wła śnie w jego centrum krzy Ŝuj ą si ę dwa pasma, przez jednych nazywane liniami geomantycznymi, przez innych - pasmami: złotym i platynowym. Z my ślą o turystach i miło śnikach przyrody oraz historii otwarto we wsi Odry fili ę Muzeum Historyczno Etnograficznego w Chojnicach, gdzie prezentowane s ą eksponaty przyrodnicze i archeologiczne pochodz ące z wykopalisk w rezerwacie „Kr ęgi Kamienne”. Rokrocznie rezerwat odwiedza około 11 tysi ęcy turystów z kraju i z zagranicy. W centrum Odrów znajduje si ę neoklasycystyczny murowany z cegły ko ściół z wysok ą wie Ŝą , który wpisany jest do ewidencji zabytków województwa pomorskiego. Istotnym momentem w historii parafii jest wystawienie przez ks. Bp Stanisława Wojciecha Okoniewskiego Dekretu eryguj ącego samodzieln ą stacj ę duszpastersk ą, który zacz ął obowi ązywa ć od 1 lipca 1929 r. 24 sierpnia 1931 r. rozpocz ęto budow ę świ ątyni, wg projektu in Ŝ. architekta z Poznania Stefana Cybichowskiego, nad któr ą osobisty patronat obj ął biskup Okoniewski. Stan surowy budowy osi ągni ęto nast ępnego roku 15 sierpnia. Do ko ńca kwietnia 1933 r. świ ątynia była przygotowana do konsekracji. Miała ona miejsce dnia 16 lipca 1933 r. za spraw ą sufragana chełmi ńskiego ks. Bp Konstantego Dominika, przy udziale wielu zaproszonych ksi ęŜ y oraz starosty chojnickiego Jana Mieszkowskiego i komendanta powiatowego PP Antoniego Wo źnickiego. W nast ępnych latach, proboszcz ks. Zawadzi ński uzupełniał wyposa Ŝenie świ ątyni. W 1936 r. w stoczni Gda ńskiej odlano ze stopu miedziano - cynowego dwa dzwony oraz umieszczono w ko ściele stacje drogi krzy Ŝowej. Do 1938 r. wykonano ołtarz główny (cementowa figura matki Bo Ŝej Wniebowzi ętej), ołtarzy bocznych

12 (cementowe płaskorze źby: „Serce Pana Jezusa” i „ Św. Józef z Dzieciątkiem Jezus”), chrzcielnicy (cementowa figura przedstawiaj ąca chrzest w Jordanie) oraz cementow ą ambon ę. Na pocz ątku II wojny światowej, hitlerowcy aresztowali ks. J. Zawadzi ńskiego 26 pa ździernika 1929 r. i prawdopodobnie rozstrzelali trzy dni pó źniej w Igłowie k. Chojnic. Po wojnie została odnowiona figura „Chrystusa Króla”, która uległa zniszczeniu. W 1954 r., zało Ŝono instalacj ę elektryczn ą w ko ściele. W kolejnym roku wymalowano świ ątyni ę i wykonano polichromi ę. Natomiast w 1957 r. wykonano 11-głosowe oragny pneumatyczne. W 1960 r., z odlewni „Godula” z Bytomia sprowadzono dwa dzwony: „Maryja” i „Józef”. Do czasów dzisiejszych wykonywano wiele prac u świetniaj ących ko ściół w Odrach, m.in. monta Ŝ elektryczno – mechanicznego nap ędu dzwonów, odnowiono ogrodzenie ko ścioła i zabudowa ń plebanijnych oraz elewacj ę świ ątyni, zało Ŝono nowe Ŝyrandole i witra Ŝe, postawiono nowy ołtarz i ambonk ę, powi ększono i wyło Ŝono marmurem prezbiterium. Świ ątynia w Odrach została wpisana do Rejestru Zabytków dnia 10 grudnia 2008 r. W 2009 roku został wymieniony cały dach na ko ściele. Z najpilniejszych prac niezb ędne jest przebudowanie schodów do ko ścioła z uwzgl ędnieniem likwidacji barier dla niepełnosprawnych oraz odwodnienie i zagospodarowanie terenu wokół ko ścioła.

Ołtarz w Odrach Ko ściół w Odrach p.w. Naj świ ętszej Marii Panny

13

Przed rozwidleniem ulicy Polnej z drog ą w kierunku Karsina umiejscowiona jest figura Chrystusa Króla. Została zbudowana w 1938 r. wg projektu prof. Wojciecha Durka. Na pocz ątku wojny, w listopadzie 1939, czterech Niemców, którzy byli mieszka ńcami Odrów, wysadzili w powietrze figur ę. Natomiast po wojnie, w 1967 r., rze źbiarz Teodor Pli ński z Wiela odbudował figur ę wg pierwotnego projektu z 1938 r. Podczas odbudowy znaleziono szcz ątki pierwszej figury. Odzyskan ą głow ę i dło ń wkomponowano w całokształt odbudowanej figury Chrystusa Króla.

Figura Chrystusa Króla w Odrach

3. Obiekty i tereny.

Na terenie wsi sołeckiej Odry znajduje si ę boisko, poło Ŝone za budynkiem szkoły podstawowej. W zasadzie boisko stanowi naturalna i nierówna murawa, przypominaj ąca kształtem prostok ąt o nieregularnym kształcie. Boisko oraz cały teren je okalaj ący, jak i dwie bramki na nim stoj ące, wymagaj ą gruntownej renowacji. Brak jakiejkolwiek małej architektury.

Boisko za Szkoł ą Podstawow ą w Odrach

14

Przez Odry lub w ich pobli Ŝu przebiega kilka szlaków turystycznych: − szlak zielony "Kr ęgów Kamiennych" wiod ący od stacji kolejowej Czarna Woda przez Klonowice do Wojtala i dalej przez Odry do rezerwatu "Kr ęgi Kamienne", a st ąd do stacji kolejowej B ąk. − szlak GREENWAY - Naszyjnik północy − wodny rzeki Wdy (zagospodarowany na terenie gminy Czersk: pomosty, przenoski, postoje) W centrum wsi w s ąsiedztwie ko ścioła znajduje si ę utwardzony ogólnodost ępny parking.

4. Infrastruktura społeczna.

W Odrach znajduje si ę: − szkoła podstawowa, któr ą od 2001 r. prowadzi Stowarzyszenie na Rzecz Szkoły w Odrach i Rozwoju Lokalnego, − Ekspozycja archeologiczno-przyrodnicza prezentuj ąca eksponaty z terenu pobliskiego rezerwatu i Borów Tucholskich, − remiza Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej (sala spotka ń mieszka ńców, gara Ŝ)

Szkoła Podstawowa w Odrach

15

Ekspozycja archeologiczno – przyrodnicza Muzeum w Odrach

Remiza OSP w Odrach

5. Infrastruktura techniczna. W Odrach i w sołectwie istnieje gminna sie ć wodoci ągowa, natomiast brak sieci kanalizacyjnej a ścieki odbierane s ą przez upowa Ŝnione do tego przedsi ębiorstwo prywatne

16 i dostarczane do Oczyszczalni Ścieków w Czersku. Odpady stałe od mieszka ńców odbierane są przez Zakład Usług Komunalnych w Czersku.

6. Gospodarka i rolnictwo. Na terenie sołectwa zarejestrowanych jest 18 osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą (w tym 14 w Odrach): sklepy – 4, zakłady stolarskie i obróbka drewna – 3, usługi le śne – 2, mała elektrownia wodna – 1, organomistrzostwo – 1, inne - 7. Na terenie sołectwa Odry znajduje si ę 78 gospodarstw rolnych, z czego 54 we wsi Odry, 70% ogólnej powierzchni gospodarstw to grunty orne, 17% to u Ŝytki zielone, 13% - inne. Na terenie sołectwa funkcjonuj ą równie Ŝ 2 gospodarstwa rybackie: jedno w Uro Ŝy i jedno w Wojtalu – obiekt Zakładu Hodowli Pstr ąga w Zaporze-Mylof sp. z o.o.

7. Kapitał społeczny i ludzki. W Odrach działaj ą dwie organizacje pozarz ądowe: Stowarzyszenie na Rzecz Szkoły w Odrach i Rozwoju Lokalnego i Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna oraz organizacje nie posiadaj ące osobowo ści prawnej: Rada Sołecka i Rada Parafialna. Stowarzyszenie na Rzecz Szkoły w Odrach i Rozwoju Lokalnego prowadzi od roku 2001 szkoł ę podstawow ą z oddziałami 0, I, II i III. Oba stowarzyszenia uczestnicz ą aktywnie w Ŝyciu społecznym mieszka ńców oraz były partnerami Gminy Czersk w projektach dofinansowywanych z Pomorskiego Programu Odnowy Wsi.

17 III. Ocena mocnych i słabych stron miejscowo ści.

Mocne strony Słabe strony 1. Walory turystyczne okolicy 1. Brak bazy turystycznej (mało miejsc (brak przemysłu, czyste powietrze, noclegowych) rezerwat „Kr ęgi Kamienne”, liczne stawy, rzeka Wda i 2. Brak odpowiedniej infrastruktury Niechwaszcz, Kanał Wdy), jak (brak kanalizacji, zły stan cz ęś ci dróg, równie Ŝ ciekawe umiejscowienie potrzeba remontu wiat przystankowych PKS, samej wsi Odry - w otoczeniu mała ilo ść punktów o świetleniowych) lasów i ł ąk – powoduje, Ŝe Odry razem z okolic ą stanowi ą ciekawe 3. Oddalenie od du Ŝych o środków miejskich miejsce dla turystów,a tak Ŝe jako (du Ŝa odległo ść do o środków przemysłowych miejsce do osiedlenia na stałe. daj ących mo Ŝliwo ść zatrudnienia)

2. Mała odległo ść do pobliskich 4. Utrudnione warunki do prowadzenia miejscowo ści (potencjalne miejsca działalno ści rolniczej (ziemie klasy 5 i 6) pracy i edukacji – 12 km do Czerska oraz 9km do Karsina) 5. Brak odpowiedniego zagospodarowania istotnego elementu krajobrazu jakim jest tzw. 3. Warto ść historyczna obiektów Staw Wiejski w Odrach znajduj ących si ę na terenie wsi (zabytki sztuki sakralnej i świeckiej – Ko ściół i figura Chrystusa Króla, cmentarz SFERA parafialny)

EKONOMICZNA 4. Baza parkingowa (parking w pobli Ŝu ko ścioła oraz obok Domu Stra Ŝaka)

5. Hodowla pstr ąga t ęczowego w pobliskim Wojtalu (coroczne Świ ęto Pstr ąga maj ące du Ŝe znaczenie promocyjne)

6. Sprzyjaj ące warunki prowadzenie działalno ści okołoturystycznej (agroturystyka, zbieractwo i przetwórstwo runa le śnego, rolnictwo z wykorzystaniem nawozów ekologicznych)

18 1. Znaczny udział dzieci i 1. Brak obiektów rekreacyjno-sportowych dla młodzie Ŝy w strukturze lokalnej młodzie Ŝy i dzieci (zaniedbane i społeczno ści, co pozwala mie ć niestandardowe boisko bez małej architektury nadzieje na przyszły rozwój – ławeczek, koszy na śmieci, wiat oraz szatni; miejscowo ści Odry brak porz ądnego placu zabaw dla dzieci) 2. Poczucie przynale Ŝno ści do 2. Ograniczona oferta szkolna na miejscu grupy, czyli solidarno ść społeczna (klasy 0, I, II, III szkoły podstawowej) 3. Wzrost świadomo ści i potrzeby 3. Brak formalnych i nieformalnych zmian, oraz ch ęć uczestniczenia w organizacji społecznych takich jak Koło ś ń ą pewnych formach aktywno ci Gospody Wiejskich, z wyj tkiem (du Ŝy udział społeczno ści w Stowarzyszenia na Rzecz Szkoły w Odrach i imprezach organizowanych przez Rozwoju Lokalnego oraz w ąskiej grupy Rad ę Sołeck ą czy OSP) mieszka ńców skupionej wokół Sołtysa 4. Typowo pomorska mentalno ść 4. Brak jakiejkolwiek oferty aktywizacji i SFERA przejawiaj ąca si ę gospodarno ści ą, zagospodarowania wolnego czasu dla ka Ŝdej

SPOŁECZNA pracowito ści ą, dbało ści ą o grupy wiekowej, takich jak klub sportowy, gospodarstwa i posesje, dru Ŝyna harcerska, kółko zainteresowa ń, zagospodarowaniem wszelkich KGW, Klubu Seniora, PZEiR gruntów ornych i zielonych 5. Brak osób zdecydowanych na 5. Silne tradycje OSP jako kontynuowanie przewodzenia strukturom organizatora imprez OSP. okoliczno ściowych 6. Obecno ść Stowarzyszenia na Rzecz Szkoły w Odrach i Rozwoju Lokalnego; Zespół Wychowania Przedszkolnego w Odrach

19 SZANSE ZAGRO śENIA

1. Moda na osiedlanie si ę poza 1.Utrudnienia w sprawnym pozyskiwaniu miastem, ale jednocze śnie w jego środków unijnych na potrzeby mieszka ńców bezpo średniej blisko ści, zwana takie jak: skomplikowane procedury, ostre „ucieczk ą z miast”. kryteria, ograniczone mo Ŝliwo ści wnoszenia Mała odległo ść miasta Czersk wkładu własnego powoduje, Ŝe Odry mog ą sta ć si ę spokojnym miejscem 2. Konkurencyjno ść s ąsiedniej gminy (Karsin) zamieszkania osób pracuj ących oraz innych, atrakcyjnych turystycznie wsi zawodowo w Czersku. zlokalizowanych wzdłu Ŝ drogi Czersk – Wiele Zadecydowa ć mo Ŝe o tym w przyci ągni ęciu zainteresowania turystów. otoczenie pi ęknej i nieska Ŝonej przyrody, spokoju i pewnej 3. Obni Ŝenie warto ści sektora rolnego w izolacji, bez rezygnacji z dóbr gospodarce, co wpływa znacz ąco na regres cywilizacji. standardu Ŝycia miejscowych rolników

2. Mo Ŝliwo ść pozyskiwania 4. Słaba kondycja gospodarcza regionu (zastój środków z zewn ętrznych źródeł gospodarczy, dekoniunktura na lokalnym rynku finansowania (fundusze usług, niekorzystne relacje cenowe, zbyt strukturalne, fundacje, konkursy, restrykcyjne przepisy hamuj ące inicjatywy stowarzyszenia, granty instytucji), gospodarcze)

a tak Ŝe inne korzy ści płyn ące z integracji z UE (wymiana młodzie Ŝy, promocja kultury i rzemiosła)

SFERA 3. Popyt na agroturystyk ę i czynny wypoczynek na łonie przyrody – EKONOMICZNA wykorzystanie walorów przyrodniczych i historycznych

4. Zapotrzebowanie na rolnictwo i produkty ekologiczne, w tym na naturalne dary runa le śnego z czystych i nieska Ŝonych terenów.

5. Promocja przedsi ębiorczo ści, zwłaszcza pomoc małym i średnim przedsi ębiorstwom w rozwoju firmy oraz w pomoc w rozpocz ęciu własnej działalno ści gospodarczej; Korzystne warunki dla podejmowania działalno ści na obszarze gminy Czersk (ulgi i preferencje)

6. Poło Ŝenie sołectwa w atrakcyjnym przyrodniczo terenie w pobli Ŝu wa Ŝnych znanych szlaków turystycznych.

20 1. Progres aktywno ści lokalnej 1. Migracja młodych ludzi do miast, min. do społeczno ści, która pozwoli na Czerska, który zaspokaja potrzeby kulturalne i zagospodarowanie wsi rekreacyjne młodzie Ŝy, w postaci licznych zaj ęć odpowiadaj ące konkretnym w O środku Kultury, szkołach, świetlicach i potrzebom i oczekiwaniom bibliotekach. W wyniku tego młodzie Ŝ przenosi mieszka ńców. Rodzi to nadzieje swoj ą aktywno ść na działania prowadzone na na realne szanse na popraw ę ich terenie miasta. Skutkuje to osłabieniem wi ęzi z jako ści Ŝycia, a przez to – rodzinn ą wsi ą. zastopowanie niekorzystnego zjawiska emigracji do miasta. 2. Rozbie Ŝno ść pomi ędzy to Ŝsamo ści ą kulturow ą a środowiskiem naturalnym i 2. Tendencja na powrót do korzeni aspiracjami mieszka ńców spowodowane i kultywowanie tradycji. negatywnymi skutkami przemian kulturowych Zainteresowanie bogat ą histori ą wsi Odry. Powstanie emocjonalnej 3. Bierno ść oraz stagnacja lokalnej społeczno ści wi ęzi z własn ą wsi ą mo Ŝe da ć w objawiaj ące si ę zaniechaniem działa ń i przyszło ści wzrost poczucia poprzestaniem na „czekaniu”. Niech ęć do SFERA odpowiedzialno ści za swoj ą „mał ą podejmowania odpowiedzialno ści za sprawy

SPOŁECZNA ojczyzn ę”. lokalnej społeczno ści. Wi ększo ść mieszka ńców nie ma wiary w skuteczno ść działa ń na rzecz 3. Wzrost poczucia rozwoju, dominuje u nich brak optymizmu i odpowiedzialno ści za środowisko pozytywnej „energii” lokalne i jego otoczenie

4. Powszechna edukacja społeczna (kampanie społeczne, warsztaty, szkolenia) oraz zaistnienie idei liderów wiejskich spowoduj ą pokonanie stereotypów i barier mentalnych i powstanie podatnego gruntu na tworzenie świadomego społecze ństwa obywatelskiego

21 IV. Opis planowanych zada ń na lata 2009 - 2017

1. Budowa boiska przyszkolnego i placu zabaw dla dzieci w Odrach Opis zadania : Budowa obiektów, takich jak hu śtawki, zje ŜdŜalnie i piaskownice oraz prace porz ądkowe na boisku – poło Ŝenie profesjonalnej murawy, zakup nowych bramek, wyposa Ŝenie placu w niezb ędn ą infrastruktur ę (ławeczki, stoły, zadaszenia, kosze na śmieci) dla imprez sołeckich Cel : rozwój sprawno ści fizycznej młodego pokolenia Grupa odbiorców : dzieci i młodzie Ŝ z terenu sołectwa Odry i sołectw sąsiednich Harmonogram realizacji : 2010 r. – 2011 r. Koszt : 100.000 zł Źródła finansowania: PROW, RPO WP, środki własne gminy Czersk, środki od partnerów prywatnych i organizacji pozarz ądowych

2. Wyposa Ŝenie świetlicy przy remizie OSP w Odrach na potrzeby organizacji imprez sołeckich dla dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych oraz zainstalowanie przydomowej oczyszczalni ścieków Opis zadania : Wyposa Ŝenie w sprz ęt sportowo – rekreacyjny (stół do ping – ponga, sprz ęt sportowy) i doposa Ŝenie kuchni w sprz ęt AGD (lodówka, kuchnia, zamra Ŝarka) i RTV (telewizor, odtwarzacz DVD, sprz ęt stereofoniczny) do Sali. Zakup i instalacja odpowiednio dobranej przydomowej oczyszczalni. Cel : podwy Ŝszenie standardu lokalnego centrum edukacyjno-kulturalnego, aktywizacja społeczna i kulturalna mieszka ńców, poprawienie sytuacji zwi ązanej z odprowadzaniem nieczysto ści. Grupa odbiorców : organizacje społeczne, mieszka ńcy sołectwa Odry i sołectw sąsiednich Harmonogram realizacji : 2010 r. – 2012 r. Koszt : 70.000 zł Źródło finansowania : PROW, RPO WP, środki własne

3. Kontynuacja przebudowy budynku szkoły oraz remont i zagospodarowanie budynku gospodarczego na potrzeby rekreacyjno – sportowe. Opis zadania : Remont poddasza w budynku szkolnego z uwagi na przyszłe wykorzystanie na szkolenia aktywizacyjne z wykorzystaniem Internetu.

22 Cel : Poprawa warunków funkcjonowania szkoły, umo Ŝliwienie wykorzystania pomieszcze ń szkoły na cele społeczno-kulturalne Grupa odbiorców : uczniowie szkoły, organizacje społeczne, mieszka ńcy sołectwa Odry, tury ści Harmonogram realizacji : 2011 r. – 2013 r. Koszt : 1.000.000 zł Źródło finansowania : PROW, RPO WP, środki własne Stowarzyszenia na Rzecz Szkoły w Odrach i Rozwoju Lokalnego, bud Ŝet gminy Czersk

4. Zagospodarowanie „Stawu Wiejskiego” w Odrach Opis zadania : Gruntowne oczyszczenie i pogł ębienie popularnego stawu, stworzenie atrakcyjnego terenu zielonego wokół stawu. Dzi ęki tym pracom uda si ę przywróci ć świetno ść temu kiedy ś urokliwemu miejscu. Cel : Przywrócenie wła ściwego stanu istotnemu miejscu na planie wsi Odry. Umo Ŝliwienie wykorzystania stawu do celów turystycznych i promocyjnych wsi Odry. Harmonogram realizacji : 2011 r. – 2012 r. Koszt : 100.000 zł Źródło finansowania : PROW, RPO WP, bud Ŝet gminy Czersk

5. Przebudowa schodów do ko ścioła z uwzgl ędnieniem likwidacji barier dla niepełnosprawnych oraz odwodnienie i zagospodarowanie terenu wokół ko ścioła Opis zadania : Umo Ŝliwienie osobom niepełnosprawnym pokonanie przeszkód w postaci schodów. Wykonanie tzw. odwodnienia liniowego na terenie przyległym do ko ścioła oraz poło Ŝenie nowych chodników z polbruku. Cel : likwidacja barier dla niepełnosprawnych oraz likwidacja zjawiska zalewania terenu wokół ko ścioła i poprawa stanu nawierzchni chodników. Grupa odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Odry i sołectw s ąsiednich Harmonogram realizacji : 2011 r. - 2014 r. Koszt : 100.000 zł Źródło finansowania : PFRON, PROW, RPO WP, środki własne parafii, kapitał prywatny

6. Budowa punktów o świetleniowych w Odrach i okolicach Opis zadania : instalacja punktów o świetleniowych na nast ępuj ących ulicach we wsi

23 Odry: Polna w liczbie trzech, Długa w liczbie dwóch, wybudowanie pod Miedzno w liczbie dwóch, ks. Juliana Zawadzińskiego w liczbie sze ściu, Polna w liczbie trzech oraz jeden punk Le śna (obie ulice we wsi Wojtal) Cel: poprawienie bezpiecze ństwa drogowego oraz bezpiecze ństwa mieszka ńców poruszaj ących si ę wzdłu Ŝ ulic miejscowości Grupa odbiorców : mieszka ńcy Odrów, sołectwa oraz turystów Harmonogram realizacji : 2010 r. - 2013 r. Koszt : 150.000 zł Źródło finansowania : bud Ŝet gminy Czersk, środki unijne

7. Budowa sieci kanalizacyjnej w sołectwie Odry Opis zadania : Kanalizacja sanitarna grawitacyjna, przepompownie ścieków wraz z przył ączami tłocznymi oraz przykanaliki sanitarne w Odrach. Umo Ŝliwi to uporz ądkowanie gospodarki ściekowej miejscowo ści Odry. Cel: Ograniczenie zanieczyszczenia środowiska przyrodniczego, poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców. Grupa odbiorców : mieszka ńcy wsi Odry Harmonogram realizacji : 2013 r. - 2016 r. Koszt : 4.000.000 zł Źródło finansowania : środki własne mieszka ńców, środki unijne, fundusze ochrony środowiska, bud Ŝet gminy

8. Organizacja szkole ń, warsztatów oraz zaj ęć dla mieszka ńców, umo Ŝliwienie kształcenia na odległo ść oraz zagospodarowanie wolnego czasu dla wszystkich grup mieszka ńców Opis zadania : Szkolenia aktywizacyjne i organizacja zaj ęć tematycznych oraz kół zainteresowa ń. Cel : aktywizacja społeczno-gospodarcza mieszka ńców, podniesienie kwalifikacji zawodowych mieszka ńców Grupa odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Odry i sołectw s ąsiednich Harmonogram realizacji : 2010-2017 Koszt : 15.000 zł Źródło finansowania : PO KL, środki własne

24 9. Organizacja corocznego cyklu imprez i konkursów: Dzie ń Stra Ŝaka, Festyn Świ ętoja ński, Dzie ń Seniora, Dzie ń Dziecka, Mikołajki, konkurs na najpi ękniejsz ą zagrod ę. Opis zadania : uświetnienie wyj ątkowych dni w Ŝyciu społeczno ści Odrów i okolic poprzez organizacj ę imprez i festynów. Cel : aktywizacja i integracja społeczna mieszka ńców, promocja sołectwa oraz jego walorów przyrodniczych i kulturowych, poprawa estetyki nieruchomo ści Grupa odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Odry, mieszka ńcy miasta i gminy Czersk, tury ści Harmonogram realizacji : 2009 r. – 2017 r. Koszt : ok. 10.000 zł rocznie Źródło finansowania : Ministerstwo Kultury, powiat chojnicki, środki własne

10. Budowa kapliczki przedpogrzebowej przy ko ściele parafialnym w Odrach Opis zadania : Budowa od podstaw kapliczki na terenie przyległym do ko ścioła. Obiekt ma pełni ć funkcj ę miejsca modlitw i czuwania bezpo średnio przed msz ą pogrzebow ą. Cel : Umo Ŝliwienie przeprowadzenia uroczysto ści pogrzebowych Grupa odbiorców : mieszka ńcy sołectwa Odry i sołectw s ąsiednich Harmonogram realizacji : 2012 r. – 2016 r. Koszt : 150.000 zł Źródło finansowania : środki własne parafii, środki zewn ętrzne

11. Budowa drogi na okre ślonych odcinkach (ulicy Polnej w Odrach na odcinku od rozwidlenia do terenu zalesionego, ulicy Długiej w Odrach od rozwidlenia w kierunku Karsina do terenu zalesionego oraz ulicy Nadrzecznej w Wojtalu) Opis zadania : budowa drogi now ą technologi ą Cel : polepszenie warunków drogowych Grupa odbiorców : mieszka ńcy wsi Odry Harmonogram realizacji : 2015 – 2017 Koszt : 1.500.000 zł Źródło finansowania : bud Ŝet gminy Czersk, środki zewn ętrzne

12. Organizacja pleneru archeologicznego-przyrodniczego w rezerwacie „Kr ęgi Kamienne” w Odrach

25 Opis zadania : coroczne plenery z udziałem naukowców i mieszka ńców lokalnej społeczno ści Cel : edukacja i u świadomienie mieszka ńców o wyj ątkowo ści rezerwatu Grupa odbiorców : mieszka ńcy miasta i gminy Czersk, tury ści Harmonogram realizacji : 2009-2017 Koszt : 10.000 z Źródło finansowania : PROW, RPO, bud Ŝet gminy Czersk

26 V. Podsumowanie Na podstawie zebranych informacji na temat specyfiki wsi oraz zdiagnozowanych potrzeb mieszka ńców, odwołuj ąc si ę równie Ŝ do bogatej historii i tradycji, powstała zrównowa Ŝona koncepcja nowoczesnego, przyszło ściowego sołectwa, b ędącego odzwierciedleniem potrzeb i oczekiwa ń mieszka ńców. Uj ęta szczegółowo w niniejszym dokumencie wizja wsi Odry wraz z u ści śleniem kierunków jego rozwoju na lata 2009 – 2017, została wypracowana w pa ździerniku 2009 r. przez zespół roboczy w składzie: 1. Zbigniew Wojtala – sołtys sołectwa Odry 2. Teresa Grubczak – mieszkanka wsi Odry, radna Rady Sołeckiej 3. Henryk Sumionka – mieszkaniec wsi Odry, radny Rady Gminy Czersk 4. Stanisław Trzy ński - mieszkaniec wsi Odry, radny Rady Gminy Czersk 5. Henryk Burandt - mieszkaniec wsi Odry, radny Rady Sołeckiej 6. Dorota Sabiniarz - mieszkanka wsi Odry, dyrektor Szkoły Podstawowej w Odrach 7. Janina Pepli ńska - mieszkanka wsi Odry, członek Stowarzyszenie na Rzecz Szkoły w Odrach i rozwoju lokalnego 8. Marian Filas – mieszkaniec wsi Wojtal, radny Rady Sołeckiej 9. Henryk Gołu ński – prezes Stowarzyszenia na Rzecz Szkoły w Odrach i rozwoju lokalnego 10. Paweł Goł ębiowski – pracownik Urz ędu Miejskiego w Czersku.

27