Algemeen ambtsbericht Ethiopië

December 2010

Directie Consulaire Zaken en Migratie

Afdeling Asiel, Hervestiging en Terugkeer

Postbus 20061

2500 EB DEN HAAG Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Inhoudsopgave Pagina

1 Inleiding 4

2 Landeninformatie 5 2.1 Basisgegevens 5 2.1.1 Land en volk 5 2.1.2 Geschiedenis 6 2.1.3 Staatsinrichting 14 2.2 Politieke ontwikkelingen 16 2.3 Veiligheidssituatie 23 2.4 Corruptie 32

3 Mensenrechten 33 3.1 Juridische context 33 3.1.1 Internationale verdragen en protocollen 33 3.1.2 Nationale wetgeving 34 3.2 Toezicht 34 3.3 Naleving en schendingen 37 3.3.1 Persvrijheid en vrijheid van meningsuiting 37 3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering 41 3.3.3 Vrijheid van godsdienst 48 3.3.4 Bewegingsvrijheid 49 3.3.5 Rechtsgang 53 3.3.6 Arrestaties en detentie 54 3.3.7 Mishandeling en foltering 57 3.3.8 Verdwijningen 58 3.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden 58 3.3.10 Doodstraf 59 3.4 Positie van specifieke groepen 60 3.4.1 Vrouwen 60 3.4.2 Minderjarigen 65 3.4.3 Homoseksuele mannen en vrouwen 68 3.4.4 In Ethiopië woonachtige personen van (gedeeltelijk) Eritrese afkomst 70 3.4.5 Etnische groepen en minderheden 72 3.4.6 Dienstweigeraars en deserteurs 74 3.4.7 Mensenrechtenschenders uit de tijd van de 75

4 Migratie 76 4.1 Migratiestromen 76 4.2 Binnenlands ontheemden 80 4.3 Opvang in de regio 81 4.4 Activiteiten van internationale organisaties 83

2 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

5 Literatuurlijst 84

Bijlage I Afkortingenlijst

Bijlage II Kaart Ethiopië

Bijlage III Partijen en bewegingen

3 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

1 Inleiding In dit algemene ambtsbericht wordt de situatie in Ethiopië beschreven voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit Ethiopië en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Ethiopische asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in Ethiopië. Het laatste algemeen ambtsbericht Ethiopië is uitgebracht in mei 2009. Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van mei 2009 tot en met november 2010.

Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordigingen in de regio aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen.

In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op het gebied van politiek en veiligheid. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een overzicht van de geschiedenis van Ethiopië. Ook is een korte passage over de geografie en de bevolking van Ethiopië opgenomen.

In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in Ethiopië geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij Ethiopië partij is, komen de mogelijkheden van toezicht aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Tot slot wordt de positie van specifieke groepen belicht.

In hoofdstuk vier komen de opvang van vluchtelingen en binnenlandse ontheemden en activiteiten van internationale organisaties, waaronder de UNHCR, aan de orde.

4 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

2 Landeninformatie

2.1 Basisgegevens

2.1.1 Land en volk De Federale Democratische Republiek Ethiopië is gelegen in de Hoorn van Afrika, tussen Somalië in het oosten, Kenia in het zuiden, Sudan in het westen en en Djibouti in het noorden. Het aantal inwoners wordt geschat op ongeveer 74 miljoen1, verdeeld over ten minste 80 etnische groepen waaronder de Oromo (35%), Amhara (28%), Sidamo (9%), Tigray (7%), Shankella (6%), Somali (6%) en Afar (4%). Volgens een in 2007 gehouden volkstelling zijn de religies met het grootste percentage volgelingen het orthodoxe christendom (43,5%), de islam (33,9%) en het protestantisme (18,6%). Andere religieuze groeperingen zijn rooms-katholieken, Jehova’s getuigen, joden, mormonen en animisten.2 Het christendom is dominant in de noordelijke regio’s Tigray en Amhara, terwijl de islam in de regio’s Somali, Afar en de voornaamste godsdienst is.3

Ethiopië kent ongeveer 80 verschillende talen. In de grondwet worden alle Ethiopische talen als gelijkwaardig erkend. Het Amhaars is de werktaal van de federale overheid. Daarnaast wordt ook het Engels gebruikt. Deelstaten mogen zelf bepalen welke taal zij als werktaal gebruiken.4

Er is geen nationale eenheidstaal die iedereen spreekt. Het Amhaars benadert die status het meest omdat, naast het grote aantal mensen dat het Amhaars als moedertaal heeft (ongeveer 19 miljoen), veel mensen het Amhaars als tweede taal spreken. In Oromia is het Oromifa de belangrijkste taal. Het Oromifa wordt door 22 miljoen mensen gesproken. Meer dan 5 miljoen mensen in Ethiopië spreken Tigrinya. Deze taal wordt voornamelijk in de noordelijke provincie Tigray gesproken.5 Voorts worden het Somali (3,8 miljoen sprekers), het Sidaama (1,9 miljoen) en het Afar (1,3 miljoen) veel gesproken.6

1 Volgens een in 2007 gehouden volkstelling. Het CIA World Factbook noemt een aantal van 88 miljoen. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/et.html, laatst geraadpleegd op 28.06.2010. Andere schattingen komen uit tussen de 80 en 110 miljoen. D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 2 The Capital, 62% Christians 33% muslims in – Census report, 12.11.2008. 3 US Department of State, Ethiopia, International Religious Freedom Report 2010, 17.11.2010. 4 Grondwet Ethiopië, art. 5. De regio’s Amhara, SNNPR en Afar gebruiken Amhaars als werktaal. UN, Report of the independent expert on minority issues, Gay McDougall, addendum Mission to Ethiopia (28 November – 12 December 2006), A/HRC/4/9/Add.3, 28.02.2007. 5 National African Language Resource Center, University of Wisconsin, Madison; informatie Universiteit Leiden, Centrum voor linguïstiek. 6 Universiteit Leiden, Centrum voor linguïstiek.

5 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Het lager onderwijs wordt gegeven in de regionaal dominante voertaal. In etnisch zeer gemengde regio’s is het Amhaars de onderwijstaal. In die gebieden waar het onderwijs in een andere taal dan het Amhaars plaatsvindt, wordt het Amhaars als vak onderwezen. In sommige regio’s vindt in de hogere klassen van het lager onderwijs het onderwijs in het Engels plaats.7 Het middelbaar- en beroepsonderwijs vindt overwegend in het Engels plaats. Er zijn echter ook regio’s waar het middelbaar- en beroepsonderwijs in de regionaal dominante taal plaatsvindt. Het universitair onderwijs vindt in het Engels plaats.8

Iedere Ethiopiër spreekt in ieder geval zijn eigen etnische taal. Indien hij lager onderwijs heeft gevolgd, heeft hij ook kennis van de regionaal dominante voertaal (behalve in etnische zeer gemengde regio’s), alsmede van het Amhaars en soms ook van het Engels. Het beheersingsniveau hangt echter sterk af van de duur van het gevolgde onderwijs, alsmede de kwaliteit van het gevolgde onderwijs. Het Engels beheerst men goed als men universitair onderwijs heeft gevolgd.9

2.1.2 Geschiedenis 1855-1974: het keizerrijk Tot 1855 bestond het huidige Ethiopië uit kleine christelijke en islamitische rijken. In 1855 werden deze gebieden samengevoegd in het keizerrijk Ethiopië. Keizer Haile Selassie, die van 1930 tot 1974 regeerde, heeft veel bijgedragen aan de modernisering van Ethiopië. Zo voerde hij een nieuw muntstelsel en burgerlijk wetboek in, evenals een moderner onderwijssysteem en het algemeen kiesrecht. Zijn regeerperiode werd van 1935 tot 1941 onderbroken door de Italiaanse bezetting onder leiding van Mussolini. In 1962 annexeerde Ethiopië Eritrea, waarna de Eritrese afscheidingsoorlog begon. In Ethiopië groeide echter de ontevredenheid onder de bevolking omdat de modernisering van landbouw en industrie niet van de grond kwam. Tevens was er onvrede over de toenemende invloed van Amharen en de Amhaarse taal binnen de overheid en het onderwijs. Deze ontwikkelingen leidden in 1974 tot studentenprotesten en een succesvolle legercoup.

1974-1991: militair bewind Tussen 1974 en 1991 werd Ethiopië geleid door een communistisch militair bewind, bekend onder de naam Derg.10 Onder leiding van oefende de Derg een terreurbewind uit, waarvan de jaren 1977 en 1978 bekend staan als de Rode Terreur. Het Derg regime heeft vele tienduizenden slachtoffers gemaakt en was aanleiding voor zowel Tigrayers als Oromo's hun eigen

7 Ibidem. 8 Ibidem. 9 Ibidem. 10 Derg is een Amhaars acroniem voor Voorlopige Militaire Administratieve Raad.

6 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

bevrijdingsoorlog te beginnen. De Derg werd gesteund door de Sovjet-Unie. Het einde van de Sovjet-Unie en militaire successen van de Eritreeërs en de andere verzetsgroepen braken het Derg bewind op. Het Tigray People's Liberation Front (TPLF) trok in mei 1991 Addis Abeba binnen. Deze beweging vormde samen met andere verzetsgroepen de coalitie Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front (EPRDF).11

Vanaf 1991: Federale Democratische republiek Machtsmonopolie van de EPRDF Na het vertrek van Mengistu werd benoemd tot staatshoofd ad interim. De belangrijke oppositiepartijen, het Oromo Liberation Front (OLF)12, en het Eritrean People’s Liberation Front (EPLF), namen geen deel aan de overgangsregering. Tussen het EPLF en het TPLF bestond de afspraak dat bij het vertrek van de Derg, Eritrea onafhankelijk zou worden. De verkiezingen voor het lokale bestuur in juni 1992 en voor een Grondwetgevende Vergadering in juni 1994 leverde een monopoliepositie op voor het EPRDF. De parlementsverkiezingen van 1995 werden geboycot door het OLF. Mede daardoor verwierf het EPRDF de meerderheid en in augustus 1995 werd Meles Zenawi tot minister-president benoemd.

Verkiezingen mei 2005 De nationale verkiezingen in mei 2005 leken aanvankelijk vrij en democratisch te verlopen. Oppositiepartijen konden openlijk campagne voeren en buitenlandse waarnemers werden toegelaten. Desondanks waren er ook berichten van intimidatie, arrestatie en geweld tegen aanhangers en kandidaten van de belangrijkste oppositiepartijen de Coalition for Unity and Democracy (CUD)13 en het United Ethiopian Democratic Front (UEDF).14 Bij de vaststelling van de verkiezingsuitslag in september 2005 kregen de oppositiepartijen in totaal 172 zetels15 van de 547 zetels in het Lagerhuis (House of People’s Representatives) toebedeeld en het EPRDF en aan haar gelieerde partijen de overige zetels. De oppositie klaagde over fraude in meer dan de helft van de kiesdistricten. Hoewel de oppositie de overwinning van het EPRDF uiteindelijk accepteerde, ontstond een splitsing binnen de oppositie toen het UEDF wel en de CUD (grotendeels) niet in het parlement plaatsnam. De uitslag van de verkiezingen leidde tot grootschalig politiek geweld toen demonstraties in juni, oktober en november 2005 op gewelddadige wijze werden

11 Voor informatie omtrent TPLF en EPRDF wordt tevens verwezen naar bijlage III. 12 Voor informatie omtrent OLF wordt tevens verwezen naar § 2.3. 13 De CUD wordt in het Amhaars ook wel aangeduid als Qinijit wat in het Engels meestal vertaald wordt als Kinijit, een aanduiding die later ook gebruikt werd voor de uit de CUD voortkomende CUDP. 14 Amnesty International (AI), Ethiopia: the 15 May 2005 elections and human rights, AFR25/002/2005, april 2005. Voor informatie omtrent UEDF wordt tevens verwezen naar bijlage III. 15 De 172 zetels werden als volgt verdeeld: CUD (109), UEDF (52) en OFDM (11).

7 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

neergeslagen door de autoriteiten, waarbij bijna 200 doden vielen en ten minste 15.000 mensen werden gearresteerd. Onder de arrestanten bevonden zich journalisten, mensenrechtenactivisten, advocaten, vakbondsleden, leiders van de CUD en een groot aantal studenten en scholieren. Een groot deel van de arrestanten werd snel weer vrijgelaten. Een groep van 131 arrestanten werd in november 2005 evenwel aangeklaagd wegens onder meer ondermijning van de grondwet. In april 2007 werden 26 verdachten vrijgesproken. De overige oppositieleiders, mensenrechtenactivisten en journalisten werden veroordeeld tot lange gevangenisstraffen, waaronder levenslang. In de periode juli 2007 – maart 2008 ontvingen zij echter presidentieel pardon, nadat zij bezwarende verklaringen hadden ondertekend en schuld hadden bekend aan de aanklachten die tegen hen liepen.16 Een aantal van hen is na vrijlating naar het buitenland vertrokken, naar verluidt vanwege voortdurende problemen en intimidatie.17

Verkiezingen april 2008 In april 2008 vonden in Ethiopië verkiezingen plaats op het niveau van de zones, de woreda’s en de kebeles.18 Tegelijkertijd waren er verkiezingen voor de stadsbesturen van Addis Abeba en Dire Dawa en voor de 39 zetels in het nationale parlement die vacant waren gekomen nadat de in 2005 verkozen CUD-kandidaten geweigerd hadden hun zetel in te nemen.19 De belangrijkste oppositiepartijen in de verkiezingen waren het United Ethiopian Democratic Forces (UEDF) en de Oromo Federalist Democratic Movement (OFDM). De verkiezingen gingen opnieuw gepaard met berichten van intimidatie, arrestatie en geweld tegen aanhangers en kandidaten van de oppositiepartijen.20 Het UEDF besloot op de valreep niet deel te nemen aan de verkiezingen en de OFDM besloot na de eerste verkiezingsronde zich terug te trekken. Dit leidde er toe dat de EPRDF-coalitie de verkiezingen met een overweldigende meerderheid (ruim 99%) won.21 (Inter)nationale waarneming van de verkiezingen werd niet toegestaan.

16 AI, Ethiopia: call for a millennium for human rights, AFR 25/022/2007, 11.09.2007; Fédération Internationale des lingues des Droits de l’Homme (FIDH), Observatory for the protection of human rights defenders annual report 2008 / Ethiopia, 19.06.2008; AI, Activists released from prison in Ethiopia, 31.03.2008 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2007, 11.03.2008. 17 Amnesty International, International Report Ethiopia 2009. 18 Zie voor uitleg van de begrippen woreda en kebele § 2.1.3. 19 In de Somaliregio vonden geen verkiezingen plaats, officieel vanwege een gebrek aan administratieve capaciteit. 20 Lovise Aalen and Kjetil Tronvoll, Briefing: The 2008 Ethiopian local elections: the return of electoral authoritarianism, in African Affairs, januari 2009, vol. 108, no. 430; BBC News, Ethiopia votes in local elections, 13.04.2008; HRW, Ethiopia: repression sets stage for non-competitive elections, 09.04.2008; HRW, World Report 2009 – Ethiopia, 14.01.2009 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2008, 25.02.2009. 21 Human Rights Watch, One Hundred ways of Putting Pressure. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. Het EPRDF won 3,5 miljoen van de 3,6 miljoen beschikbare lokale zetels (de rest ging grotendeels naar EPRDF-gelieerde partijen). Ook won de EPRDF 38 van de

8 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Na de verkiezingen van april 2008 bezette het EPRDF en aan haar gelieerde partijen 408 van de 547 zetels in Lagerhuis (House of People’s Representatives) en alle 112 zetels van de Senaat ().22

Arrestatie UDJ-leider In december 2008 werd de voorzitter van de oppositiepartij Unity for Democracy and Justice (UDJ)23, Birtukan Mideksa, voormalige rechter en één van de CUD- leiders die in 2007 pardon kreeg, gearresteerd nadat zij tijdens een tournee door Europa had verklaard nooit om gratie te hebben gevraagd. Volgens de Ethiopische autoriteiten overtrad Birtukan met haar uitspraken de voorwaarden voor haar gratieverlening. De presidentiële gratiecommissie maakte daarop het pardon ongedaan, hetgeen betekende dat zij alsnog haar levenslange straf zou moeten uitzitten.24

Arrestatie aanhangers Ginbot 7 In april 2009 arresteerden de Ethiopische autoriteiten meer dan 30 personen in verband met een vermeende couppoging. De arrestanten waren volgens de autoriteiten allen lid van de terroristische organisatie Ginbot 7.25 Onder de arrestanten bevonden zich (oud-)militairen en leden van de oppositie. Het betrof hier onder meer generaal Tefera Mamo, vermeend leider van de gewapende vleugel van Ginbot 7, en Melaku Tefera, lid van de UDJ. Ook familieleden van oprichter Berhanu Nega en de in het Verenigd Koninkrijk wonende Ginbot 7 leider, Andargatchew Tsige, werden in Ethiopië gearresteerd.26

39 vrijgekomen federale zetels en 137 van de 138 beschikbare zetels in het stadsbestuur van Addis Abeba. US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 22 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 23 De Unity for Democracy and Justice (UDJ) is één van de opvolgers van de CUD. Andere opvolgers van de CUD zijn de CUDP en de EDP (voorheen EUDP-Medhin). In de UDJ zitten zowel CUD-leden die na de verkiezingen van 2005 weigerden hun parlementszetel in te nemen als CUD-leden die wel in het parlement plaats hebben genomen. In augustus 2008 ontving de UDJ accreditatie van de Kiesraad. 24 AI, Ethiopia: arbitrary detention/ torture or other ill-treatment: Birtukan Mideksa, AFR25/003/2009, 07.01.2009. Op 6 oktober 2010 werd Birtukan Mideksa vrijgelaten. Zie §2.2 en §3.3.6. 25 In mei 2008 richtte voormalig CUD-leider, Berhanu Nega, vanuit de Verenigde Staten de partij Ginbot 7 op. Ginbot 7 betekent 15 mei en verwijst naar de datum van de verkiezingen in 2005. Berhanu Nega was in 2005 verkozen tot burgemeester van Addis Abeba en maakte deel uit van de groep oppositieleiders die na de verkiezingen werd aangeklaagd voor onder meer hoogverraad. Na zijn vrijlating in 2007 kreeg Berhanu Nega politiek asiel in de Verenigde Staten. Omdat hij in diverse interviews aangaf dat zijn partij de omverwerping van de EPRDF beoogt, al dan niet middels een gewapende strijd, verklaarden de Ethiopische autoriteiten Ginbot 7 tot een ‘terroristische’ organisatie. Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, juni 2009. 26 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, juni 2009.

9 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Conflict met Eritrea Op 24 mei 1993 werd Eritrea onafhankelijk. In 1998 leidde de Eritrese bezetting van de grensplaats Badme tot een ruim twee jaar durende oorlog tussen Ethiopië en Eritrea waarbij ongeveer 100.000 mensen om het leven kwamen en een miljoen mensen ontheemd raakten.27 Gedurende het conflict verloren personen van Eritrese afkomst hun Ethiopische nationaliteit en daarmee hun verblijfsrecht in Ethiopië. Ethiopië deporteerde naar schatting 75.000 Eritreeërs onder onmenselijke omstandigheden naar Eritrea.28 Het zou volgens de autoriteiten voornamelijk zijn gegaan om personen die in 1993 in het referendum hadden gestemd voor onafhankelijkheid van Eritrea en personen die na de onafhankelijkheid de Eritrese nationaliteit hadden verkregen. In de praktijk zijn echter ook personen van Eritrese afkomst die niet aan deze criteria voldeden, gedeporteerd. Vanuit Eritrea zijn eveneens tienduizenden Ethiopiërs naar Ethiopië gedeporteerd, dan wel vrijwillig gerepatrieerd.

Staakt het vuren Op 18 juni 2000 tekenden beide landen in Algiers een staakt-het-vuren overeenkomst. De overeenkomst voorzag onder meer in de creatie van een gedemilitariseerde zone (Temporary Security Zone, TSZ) van 25 km langs de grens aan Eritrese zijde, waar een internationale vredesmacht (UNMEE29) de naleving van de overeenkomst moest bewaken. Verder hield de overeenkomst een onmiddellijk staakt-het-vuren en terugtrekking van het Ethiopische leger tot achter de grenzen van mei 1998 in.

Vredesakkoord Op 12 december 2000 volgde, ook in Algiers, een vredesakkoord dat formeel het einde van de oorlog markeerde. Het akkoord bestond uit de instelling van: - een onafhankelijk lichaam dat de oorzaken van de oorlog moet onderzoeken; - een neutrale grenscommissie (Eritrea-Ethiopia Boundary Commission) die een definitieve en bindende definitie van de betwiste grens moet formuleren; - een claimscommissie (Claims Commission), die claims van beide landen ten aanzien van elkaar en van individuen ten aanzien van Ethiopië of Eritrea moet onderzoeken. De claims moeten verband houden met het conflict en betrekking hebben op schendingen van de Geneefse Conventies of andere schendingen van internationaal recht. De claimscommissie werd

27 International Crisis Group (ICG), Beyond the fragile peace between Ethiopia and Eritrea: averting new war, 17.06.2008. 28 Human Rights Watch (HRW), The horn of Africa war. Mass expulsions and the nationality issue, januari 2003 en AI, Ethiopia and Eritrea – Human rights issues in a year of armed conflict, AFR 04/03/99, mei 1999. 29 UNMEE: United Nations Mission to Ethiopia and Eritrea. .

10 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

in het voorjaar 2001 operationeel en zetelt in het Permanente Hof van Arbitrage in Den Haag. De arbitrage is bindend.

Grenscommissie De grenscommissie deed op 13 april 2002 uitspraak in het grensgeschil. Beide landen erkenden in het vredesakkoord dat de uitspraak van de grenscommissie “final and binding” zou zijn. Op 19 september 2003 liet Ethiopië niettemin weten de uitspraak van de grenscommissie, waarin de plaats Badme werd toegewezen aan Eritrea, niet te accepteren. Als gevolg hiervan werd de feitelijke demarcatie verschillende keren uitgesteld, in oktober 2003 voor onbepaalde tijd. Er vonden verschillende bijeenkomsten plaats tussen Ethiopië en Eritrea inzake de grenskwestie, maar die leverden geen concrete resultaten op. Op 27 november 2006 besloot de grenscommissie beide partijen twaalf maanden de tijd te geven om het eens te worden over de demarcatie. Op 30 november 2007 hief de grenscommissie zichzelf op, ondanks het feit dat er nog geen overeenstemming was over de demarcatie van de grens.

Beëindiging UNMEE In de aanloop naar de deadline van 30 november 2007 vonden schietincidenten plaats tussen Ethiopische en Eritrese militairen en bouwden beide legers hun troepenmacht aan de grens op.30 Ook maakte Eritrea het de VN-missie UNMEE onmogelijk te functioneren door onder meer de brandstoftoevoer te blokkeren. Ethiopië weigerde op zijn beurt zijn troepen uit de plaats Badme, die volgens de grenscommissie aan Eritrea toebehoort, terug te trekken.31 Begin 2008 namen de spanningen verder toe nadat UNMEE zich vanwege de Eritrese tegenwerking genoodzaakt zag zijn troepen terug te trekken uit de TSZ. Toen op 30 juli 2008 het mandaat van UNMEE afliep, besloot de VN-Veiligheidsraad het niet te verlengen waarmee een einde aan de missie kwam.32 Na het vertrek van UNMEE bleef een militaire confrontatie tussen Ethiopië en Eritrea uit. Met de ontbinding van de grenscommissie en het uiteengaan van UNMEE is er geen orgaan meer dat contact tussen de Ethiopische en Eritrese regeringen onderhoudt.33 Op het besluit van de VN om het mandaat van UNMEE niet te verlengen, wezen Ethiopië en Eritrea elkaar als schuldigen aan. Ethiopië stelt dat de beperkingen die Eritrea aan UNMEE oplegde de oorzaak zijn voor het einde van UNMEE, terwijl Eritrea er op wijst dat de weigering van Ethiopië om de grensdemarcatie zoals voorgesteld door de grenscommissie te erkennen, het vredesproces stagneert. Een voorstel van Libië om op te treden als bemiddelaar in het grensconflict wees Eritrea in februari 2009 af.34

30 UN News Service, Ban Ki-moon urges restraint by Ethiopia and Eritrea as tensions rise, 11.10.2007. 31 ICG, Beyond the fragile peace between Ethiopia and Eritrea: averting new war, 17.06.2008. 32 UNSC Resolution 1827 (2008), 30.07.2008. 33 Jane’s Information Group, Can Ethiopia and Eritrea keep the peace?, 05.08.2008. 34 Reuters, Eritrea rejects mediation on Ethiopia border row, 21.02.2009.

11 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Claimscommissie (Eritrea-Ethiopia Claims Commission, EECC) In april 2004 deed de claimscommissie uitspraak inzake aanklachten van burgers betreffende materiële schade, verkrachting, ontvoering, mishandeling en moord in Zuid-Eritrea en Noord-Ethiopië.35 In 2005 oordeelde de commissie dat Eritrea het internationaal recht had geschonden door Ethiopië in 1998 binnen te vallen.36 Vanwege het grote aantal individuele claims verklaarde de commissie in juli 2007 dat het voor de commissie onmogelijk was om alle klachten individueel te behandelen.37

Somalië en de Somaliregio38 De oostelijk gelegen Somaliregio is één van de armste deelstaten in Ethiopië en wordt bewoond door ongeveer vier miljoen etnische Somali, onderverdeeld in verschillende clans. De Ogaden, een gebied binnen de Somaliregio, was tussen 1977 en 1978 het onderwerp van een gewapend conflict tussen Ethiopië en Somalië. De oorlog leidde tot een overwinning voor Ethiopië, mede door steun van de Sovjet-Unie. De Ethiopische autoriteiten hebben echter nooit volledige grip op het gebied kunnen krijgen. In 1984 werd de gewapende oppositiegroepering het Ogaden National Liberation Front (ONLF) opgericht.39 Doel van het ONLF is het behartigen van de belangen van de Ogadeni, onder meer door zelfbeschikking voor de regio. Niet duidelijk is of het ONLF hierbij een aparte staat voor ogen heeft of alleen meer regionale autonomie zoekt.40

Het uiteenvallen van buurstaat Somalië in 1991 en het sindsdien voortdurende conflict, voedde de angst van Ethiopië voor een ‘omsingeling’ door

35 Ethiopië werd veroordeeld voor de vernieling en plundering van gebouwen, het aanbrengen van schade aan infrastructuur en grafschennis. Eritrea werd veroordeeld wegens gerichte moorden, mishandeling en ontvoeringen van burgers en wegens grootschalige plunderingen en vernielingen in de door het Eritrese leger bezette gebieden in Ethiopië. UN Office of the High Commissioner on Human Rights (OHCHR), Human rights component of UNMEE Ethiopia/Eritrea, quarterly report, februari-april 2004. 36 Eritrea Ethiopia Claims Commission, Partial Award. Jus ad Bellum. Ethiopia’s Claims 1-8, 19.12.2005. 37 De commissie nodigde Ethiopië en Eritrea uit om na te denken over een manier om de slachtoffers op collectieve wijze te compenseren, bijvoorbeeld door middel van speciale herstelprogramma’s voor specifieke categorieën slachtoffers. Eritrea- Ethiopia Claims Commission, Decision number 8: relief to war victims, 27.07.2007. 38 De Somaliregio wordt ook wel aangeduid als de Ogaden, naar de leden van de Somali Ogadeni clan die de regio grotendeels bewonen. Feitelijk is de Ogaden een gebied binnen de Somaliregio, bestaande uit de zones Fik, Gode, Degehabur, Korahe en Wardher. 39 IRIN, Ethiopia and Somalia: an uneasy relationship, 02.01.2001. 40 HRW, Collective punishment. War crimes and crimes against humanity in the Ogaden area of Ethiopia’s Somali Regional State, juni 2008 en ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009.

12 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

fundamentalistische islamitische staten en destabilisering van de regio.41 Bovendien zouden er banden hebben bestaan tussen het ONLF en de Somalische fundamentalistische islamitische groepering Al-Ittihad al-Islamia, hetgeen de Ethiopische regering eveneens als een bedreiging beschouwde.42 Al-Ittihad al- Islamia voerde begin en midden jaren ’90 aanvallen en bomaanslagen op Ethiopische grondgebied uit, waaronder in Addis Abeba.43 Ten slotte speelde ook Eritrea een rol door onder meer steun te verlenen aan Somalische fundamentalistische groeperingen, zoals de latere Union of Islamic Courts (UIC), en aan het ONLF en het OLF.44

Sinds eind jaren ’90 is het Ethiopische leger met grote aantallen troepen aanwezig in de Somaliregio en na aanslagen in Dire Dawa en Addis Abeba in 2002 nam het aantal Ethiopische troepen in de regio verder toe. In april 2007 escaleerde de situatie toen het ONLF een aanval uitvoerde op een Chinees oliebedrijf in de Ogaden, waarbij ONLF-strijders 74 personen (Ethiopiërs en Chinezen) doodden. Dit was voor de Ethiopische regering aanleiding een omvangrijke militaire actie te beginnen om de veiligheid in het gebied te herstellen. Het gebied van militaire operatie omvat de vijf zones die gezamenlijk de Ogaden vormen: Fik, Gode, Degehabur, Korahe en Wardher.45 In juni 2008 publiceerde Human Rights Watch een rapport waarin de organisatie het leger beschuldigde van ernstige mensenrechtenschendingen, waaronder gedwongen ontheemding van de bevolking, het verbranden van dorpen, buitengerechtelijke executies, verkrachting en andere vormen van seksueel geweld, onrechtmatige detentie, mishandeling en marteling en het uitvoeren van collectieve bestraffingen.46 De Ethiopische regering reageerde op dit rapport door een eigen onderzoek te publiceren waarin het stelt de bevindingen van Human Rights Watch op alle fronten te kunnen weerleggen. De regering verwijt Human Rights Watch onder meer dat het geen onderzoek in de Somaliregio zelf heeft gedaan.47

41 IRIN, Ethiopia and Somalia: an uneasy relationship, 02.01.2001. 42 Medhane Tadesse, Al-Ittihad political islam and black economy in Somalia, Addis Abeba, februari 2002 en ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 43 Medhane Tadesse, Al-Ittihad political islam and black economy in Somalia, Addis Abeba, februari 2002. 44 ICG, Beyond the fragile peace between Ethiopia and Eritrea: averting new war, 17.06.2008; Report on the monitoring group on Somalia pursuant to Security Council resolution 1676, november 2006; HRW, Collective punishment. War crimes and crimes against humanity in the Ogaden area of Ethiopia’s Somali Regional State, juni 2008 en Chatham House, Conflict in the Ogaden and its regional dimension, 31.08.2007. 45 UN, Report on the findings from the UN Humanitarian assessment mission to the Somali Region¸ 30 augustus – 5 september 2007. 46 HRW, Collective punishment. War crimes and crimes against humanity in the Ogaden area of Ethiopia’s Somali Regional State, juni 2008. 47 Flawed methodology, unsubstantiated allegations. The result of an investigation by the government of Ethiopia into allegations by Human Rights Watch on human rights in the Somali Regional State,

13 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

In december 2006 vielen Ethiopische troepen (Ethiopian National Defense Forces, ENDF) Somalië binnen om de Transitional Federal Government (TFG) onder leiding van president Abdullahi Yusuf Ahmed te steunen in de strijd tegen de UIC en andere gewapende groepen. De ENDF bleef tot januari 2009 aanwezig in Somalië.48 De terugtrekking van de Ethiopische troepen vormde een onderdeel van een eerder in augustus 2008 gesloten akkoord tussen de TFG en de Alliance for the Re-liberation of Somalia (ARS). In het kielzog van de Ethiopische soldaten vluchtten tevens een groot aantal Somaliërs naar Ethiopië, waar zij werden opgevangen in Dolo Ado. Er zijn verschillende rapporten verschenen over mensenrechtenschendingen en schendingen van het humanitaire oorlogsrecht begaan door het Ethiopische leger in Somalië. Human Rights Watch en Amnesty International rapporteerden onder meer over buitengerechtelijke executies, verkrachting, plundering, het bombarderen van door burgers bewoonde gebieden en het gebruik van geweervuur zonder aanzien des persoons door de Ethiopische troepen in Somalië.49

2.1.3 Staatsinrichting Twee begrippen die volgens de Ethiopische overheid kenmerkend zijn voor de Ethiopische staat zijn revolutionaire democratie en etnisch federalisme. Revolutionaire democratie verwijst naar de EPRDF-coalitie en naar het doel van verwezenlijking van een markteconomie die ten goede komt aan de bevolking als geheel. Met etnisch federalisme wordt bedoeld dat iedere bevolkingsgroep het recht heeft op zijn eigen etnische identiteit. Om hieraan uitvoering te geven zijn de regio’s op etnische basis ingedeeld. Met het aannemen van de nieuwe grondwet in 1994 heeft elke bevolkingsgroep in Ethiopië het recht op zelfbeschikking, inclusief afscheiding van de Ethiopische staat.50 Tot nu toe heeft geen enkele bevolkingsgroep gebruik gemaakt van dit recht. Een poging van de Somaliregio om zich af te scheiden in 1997 is in een vroeg stadium gesneuveld.

november 2008. HRW gaf echter aan verschillende malen tevergeefs om toegang tot de regio te hebben verzocht. 48 Global Insight, Ethiopia – Somalia: Fears for power vacuum grow as Ethiopian troops begin withdrawing from Somali capital, 14.01.2009. 49 HRW, Shell-shocked. Civilians under siege in Mogadishu, 12.08.2007; HRW, “So much to fear”, 08.12.2008 en AI, Routinely targeted. Attacks on civilians in Somalia, AFR52/006/2008, 06.05.2008. Voor een volledig beeld van de mensenrechtenschendingen begaan door de verschillende partijen in het conflict in Somalië wordt verwezen naar het algemeen ambtsbericht over Somalië. 50 http://www.oefre.unibe.ch/law/icl/et00000_indx.html, artikel 39 lid 1. De grondwet is sinds augustus 1995 van kracht.

14 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Het land is verdeeld in negen deelstaten of keelils51 (in dit ambtsbericht regio's genoemd). De grondwet legt een aanzienlijke uitvoerende en wetgevende bevoegdheid bij de regio’s, die elk een eigen constitutie52, regering en parlement hebben. Elke regio kent een administratieve indeling in zones, die weer zijn ingedeeld in woreda’s. Woreda’s zijn op hun beurt weer ingedeeld in de laagste administratieve eenheid, de kebele. Behalve de negen regio’s kent het land nog twee aparte administratieve eenheden: de steden Addis Abeba en Dire Dawa.

De regering voert een beleid van decentralisatie dat erop gericht is de financiële besluitvorming van het niveau van de regio naar het niveau van de woreda’s te delegeren. Daarentegen blijft de politieke besluitvorming onder controle van de centrale autoriteiten. Het EPRDF zorgt ervoor dat het tot en met het laagste bestuursniveau vertegenwoordigd is. In de praktijk betekent dit dat het kebele bestuur, dat het dichtst bij de bevolking staat, vrijwel geheel in handen is van het EPRDF.53

De scheiding der machten is als volgt vormgegeven:

De wetgevende macht De wetgevende macht op federaal niveau ligt bij de twee kamers van het parlement: het 547 leden tellende Lagerhuis (House of People’s Representatives)54, dat eens per vijf jaar direct wordt gekozen, en de 108 leden tellende Senaat (House of Federation), die deels direct door de bevolking, deels indirect via de regionale parlementen (Regional Councils) wordt gekozen.

De uitvoerende macht De nationale uitvoerende macht wordt gevormd door een regering bestaande uit een minister-president en zijn Raad van Ministers. De minister-president selecteert zijn ministersploeg en is tevens opperbevelhebber van de strijdkrachten. De president, die een ceremoniële rol heeft, wordt niet direct, maar door het parlement gekozen.

De rechterlijke macht De rechterlijke macht bestaat op federaal niveau uit de Federal Courts of First Instance, de Federal High Court en de Federal Supreme Court. Deze rechtbanken

51 Te weten: Tigray, Afar, Amhara, Oromia, Somali, Benishangul-Gumuz, Gambella, Harar en Southern Nations, Nationalities and Peoples Region (SNNPR). 52 Deze regionale grondwetten, inclusief de bepalingen over mensenrechten, rechtspraak, politieke vrijheden van etnische minderheden, zijn gebaseerd op de federale grondwet. 53 Zie in dit verband ook: Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 54 Bij vertrek uit het Lagerhuis wordt een vertegenwoordiger niet vervangen tot de volgende verkiezingen.

15 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

zijn bevoegd om recht te spreken in gevallen die de grondwet, federale wetgeving of internationale verdragen betreffen. Op regionaal niveau bestaan de Regional First Instance Courts (ook Woreda- Courts genoemd), de Regional High Courts en de Regional Supreme Courts, die rechtspreken op grond van de regionale wetgeving. Op het administratieve niveau daaronder bestaan nog Zonal Courts. Voor moslims bestaan er voorts shariarechtbanken, die rechtspreken in familierechtelijke zaken. Daarnaast bestaan er militaire rechtbanken, die rechtspreken op grond van het militair strafrecht. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht wordt in de grondwet gegarandeerd. De grondwet voorziet voorts in waarborgen ter handhaving van de rechtszekerheid en ter bescherming van de mensenrechten.

2.2 Politieke ontwikkelingen In de verslagperiode stonden de politieke ontwikkelingen in het teken van de regionale en federale parlementsverkiezingen van mei 2010, die het EPRDF ruimschoots won. Evenals in de vorige verslagperiode, bleven grootschalige politieke onlusten uit. Het EPRDF consolideerde haar greep op de oppositie, de media en het maatschappelijk middenveld door middel van restrictieve wetgeving. Na een nieuwe mediawet (juli 2008) en een wet op maatschappelijke organisaties (februari 2009), werd in juli 2009 een anti-terrorismewet aangenomen. Meer informatie over deze wetten is te vinden in §3.3.1 en §3.3.2.

Aanloop naar de parlementsverkiezingen In september 2009 werd ten behoeve van de parlementsverkiezingen van mei 2010 een nieuwe oppositionele coalitie gevormd, het Forum for Justice and Democratic Dialogue (FJDD, ook wel Forum- en/of Medrek genoemd). Het Forum (FJDD) werd gevormd door de volgende partijen: de Unity for Democracy and Justice (UDJ), de United Ethiopian Democratic Forces (UEDF) coalitie55, de Ethiopian Democratic Unity Movement (EDUM), de Somali Democratic Alliance Forces (SDAF) en de Arena Tigray Democratic and Sovereignty Party (ARENA). Twee belangrijke ex-leden van het EPRDF, oud-president Negaso Gidada en oud- minister Seye Abraha, sloten zich ook aan bij het Forum.56 In oktober 2009 werd Merera Gudina van de OPC gekozen tot voorzitter van het Forum.57 Het Forum is

55 De UEDF coalitie wordt gevormd door de volgende partijen: Oromo Federalist Democratic Movement (OFDM), Oromo’s People’s Congress (OPC), Ethiopian Social Democratic Federal Party (ESDFP) en Southern Ethiopian People’s Democratic Coalition (SEPDC). 56 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, oktober 2009. 57 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, november 2009. De huidige voorzitter van het Forum is Gizachew Shiferaw van de UDJ (zie bijlage III).

16 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

voorstander van economische liberalisatie en wil een hardere lijn tegenover Eritrea met als uiteindelijk doel herstel van de toegang tot zee.58 De beslissing van de UDJ om deel te nemen aan het Forum leidde tot een splitsing binnen de UDJ. Een factie binnen de partij, onder leiding van Mesfin Woldemariam, verzette zich tegen deelname en werd uit de partij gezet.59 De aansluiting van de twee voormalige kopstukken van het EPRDF, Negaso Gidada en Seye Abraha, bij het Forum verhoogde verder de spanningen binnen de UDJ.60

De oppositiepartijen Ethiopian Democratic Party (EDP), de All Ethiopian Unity Party (AEUP) en de Coalition for Unity and Democracy Party (CUDP) besloten niet deel te nemen aan de nieuwe oppositionele coalitie.61 In november 2009 sloot het EPRDF met de EDP, AEUP en CUDP een gedragscode (code of conduct) voor de komende parlementsverkiezingen, die mede werd ondertekend door meer dan zeventig andere politieke partijen. De gedragscode voorzag onder meer in een gezamenlijke commissie om geschillen op te lossen. Het Forum, dat haar naam inmiddels had gewijzigd in Ethiopian Federal Democratic Unity Forum (EFDUF), besloot de gedragscode niet te ondertekenen.62 De toenadering van de CUDP tot de EPRDF leidde tot protesten binnen de CUDP en het vertrek van majoor Argaw Kabtamu uit de partij.63 In januari 2010 werd tussen het EPRDF en de gematigde oppositiepartijen een akkoord gesloten over de toedeling van zendtijd in de staatsmedia.64

In december 2009 werd het Forum officieel door de Kiesraad erkend.65 In februari 2010 registreerde de Kiesraad voor de parlementsverkiezingen van mei 2010 in totaal 63 partijen met 2.188 kandidaten voor het Lagerhuis en 4.746 kandidaten voor de regionale parlementen.66 In maart 2010 trokken twee partijen, EDUM en SDAF, zich terug uit de Forum coalitie. Zij vonden dat de UDJ binnen de coalitie te veel macht had toebedeeld gekregen.67

Problemen oppositiepartijen In de aanloop naar de verkiezingen ondervonden verschillende oppositiepartijen problemen bij de registratie van kandidaten. De problemen liepen uiteen van

58 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, november 2009. 59 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, augustus en oktober 2009. 60 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, december 2009 en BBC News, ‘Ex-Ethiopia leader swaps parties’, 26.11.2009. 61 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, oktober 2009. 62 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, november 2009. Het Forum beschouwde de gedragscode als electorale ‘window dressing’. 63 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, december 2009. 64 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, januari 2010. 65 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, december 2009. 66 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, maart 2010. 67 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, maart 2010.

17 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

administratieve obstakels opgeworpen door de Kiesraad tot intimidatie van kandidaten en hun familie. In november 2009 meldden vier oppositiepartijen (AEUP, UDJ, OFDM en OPC) dat bijna 450 van hun leden waren gearresteerd om te voorkomen dat zij zich kandidaat zouden stellen bij de komende verkiezingen. De AEUP meldde bovendien dat het afgelopen jaar zeven partijleden om politieke redenen waren vermoord. De regering ontkende de beschuldigingen. Ook andere oppositiepartijen meldden intimidatie, geweld, arrestaties en korte detenties van partijleden. Dit zou onder meer gebeuren om kandidaten te verhinderen zich voor de verkiezingen te registreren en om sympathisanten van de oppositie te intimideren.68 Andere belemmeringen in de aanloop van de verkiezingen waren moeilijkheden om openbare ruimtes af te huren en beperkte toegang tot de media. Toegang tot de media verliep volgens een door de Kiesraad opgestelde verdeelsleutel, waarbij partijen die in het parlement waren vertegenwoordigd beduidend meer tijd kregen toebedeeld. In de regeringsgezinde media domineerde het EPRDF grotendeels de nieuwsprogramma’s.69 In maart 2010 werd Aregawi Gebre-Yohannes, kandidaat van de ARENA partij (lid van Forum), vermoord. Volgens de leider van de ARENA partij was het een politieke moord en onderdeel van de intimidatiecampagne van het EPRDF. De regering ontkende het politieke karakter van de moord en sprak van een persoonlijke kwestie.70 Ook de Ethiopische Human Rights Commission concludeerde na onderzoek dat de moord geen politiek karakter had.71 In april 2010 werd Biyansa Daba van het Oromo Federalist Congress (OFC)72 vermoord. Volgens de leider van het OFC werd Biyansa Daba vermoord door leden van het EPRDF.73 De regering typeerde ook hier de moord als een gewoon misdrijf en stelde bovendien dat de overledene lid van het EPRDF was.74 De gedragscode voor de verkiezingen, die eind 2009 in een wettelijke regeling was omgezet, leidde tot het opzetten van zogenaamde Joint Councils. De politieke partijen die de gedragscode hadden ondertekend (dus niet het Forum) konden hier onder meer hun beklag doen over onregelmatigheden tijdens de

68 Reuters, ‘Ethiopia opposition says nearly 450 members jailed’, 03.11.2009; Reuters, ‘Gunmen stop Ethiopia candidates registering-group’, 17.02.2010; Reuters, ‘Ethiopia cracks down on biggest ethnic group – party’, 26.03.2010; Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010; The Wall Street Journal, ‘Critics Stifled in Ethiopia’, 22.05.2010 en All Ethiopia Unity Party, Human Rights Violations committed by government institutions throughout the country against its members and institutions, augustus 2009. 69 EU EOM, Election Observation Mission – Ethiopia 2010. Houses of People’s Representatives and State Council Elections. Preliminary Statement, 25 mei 2010. 70 Human Rights Watch, ‘Ethiopia: Open Impartial Inquiry Into Candidate’s Killing’, 05.03.2010 en The New York Times, ‘Candidate is Stabbed to Death in Ethiopia’, 02.03.2010. 71 Zie website van de EHRC: http://www.ehrc.org.et/NewsEvents/tabid/59/Default.aspx, geraadpleegd op 5 juli 2010. 72 Het Oromo Federalist Congress (OFC) is een in januari 2009 gevormde coaltie van OPC en OFDM. 73 Guardian, ‘Ethiopia activist clubbed to death in ‘politically motivated’ murder’, 22.04.2010. 74 New York Times, ‘Ethiopia is accused of political repression’, 20.05.2010.

18 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

verkiezingscampagne. Het EPRDF en de oppositie konden het echter in de praktijk bij het overgrote deel van de klachten niet eens worden, waarbij het ERPDF de meeste klachten als leugens typeerde.75

In de laatste weken voor de verkiezingen vonden in toenemende mate incidenten plaats, met name in regio’s waar de oppositie relatief sterk vertegenwoordigd was. Waar tot enkele weken voor de verkiezingen vooral oppositiepartijen klachten rapporteerden, kwamen deze nu ook van het EPRDF. Zo werden in Oromia in vier weken tijd zes personen vermoord. Twee personen waren lid van het Forum en drie van het EPRDF. Van deze laatste drie werden er twee gedood door een handgranaat tijdens een politieke bijeenkomst van 's Democratic Organisation ((OPDO), lid van het EPRDF).76 In de weken voor de verkiezingen documenteerde Human Rights Watch nieuwe methoden van het EPRDF om kiezers te intimideren. Volgens Human Rights Watch gingen lokale bestuursfunctionarissen en lokale milities huis aan huis om kiezers te registreren en hen onder druk te zetten EPRDF te stemmen onder bedreiging van represailles, waaronder verlies van woning of baan.77 Ook legde de Ethiopische regering de media verdere beperkingen op.78 Op 15 april 2010 werd een nieuwe gedragscode van kracht voor journalisten die over de verkiezingen wilden rapporteren. De gedragscode introduceerde aanvullende beperkingen ten aanzien van de persvrijheid. Ook haalden de Ethiopische autoriteiten in de laatste weken voor de verkiezingen de radiozender Voice of America uit de lucht. Verder werd de rol van NGO’s in de aanloop naar de verkiezingen sterk ingeperkt. De Kiesraad liet weten dat NGO’s geen rol meer mochten spelen bij kiezerseducatie. Ook werd het alleen de aan de regering verbonden organisaties toegestaan om de verkiezingen op lokaal niveau te gaan waarnemen.79 Internationaal kregen alleen de EU en de AU toestemming om de verkiezingen waar te nemen. Verder werd niemand geacht waarnemingsactiviteiten te verrichten.80 Buitenlandse vertegenwoordigingen in Ethiopië kregen rond de verkiezingen reisbeperkingen opgelegd.

75 Zie ook EU EOM, Election Observation Mission – Ethiopia 2010. Houses of People’s Representatives and State Council Elections. Preliminary Statement, 25 mei 2010. 76 Reuters, ‘Tension high in key Ethiopia election region’, 18.05.2010. Het zesde slachtoffer was een politieman. 77 Human Rights Watch, Ethiopia: Government repression Undermines Poll, 24 mei 2010. 78 Human Rights Watch, Ethiopia: Government repression Undermines Poll, 24 mei 2010. 79 Overigens hadden de meeste NGO’s met ervaring in verkiezingswaarneming of kiezerseducatie geen aanvraag ingediend. Dit had met name te maken met de nieuwe wet op maatschappelijke organisaties, waardoor Ethiopian Resident Charities zich niet meer mogen richten op verkiezingsactiviteiten en Ethiopian Local Charities veelal niet meer voldoende middelen hebben om dergelijke activiteiten uit te voeren (zie §3.3.2). 80 Ook de Carter Foundation kreeg toestemming maar besloot uiteindelijk geen waarnemingsmissie te sturen.

19 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Parlementsverkiezingen Op 23 mei 2010 vonden de regionale en federale parlementsverkiezingen plaats. De verkiezingsdag verliep vredig en kalm. Op 21 juni maakte de Kiesraad de definitieve uitslag van de verkiezingen bekend. Het EPRDF haalde het merendeel (499) van de 547 federale zetels binnen. De overige federale zetels gingen naar aan EPRDF-gelieerde partijen (46), een onafhankelijke kandidaat (1) en de oppositionele Forum coalitie (1).81 De regionale zetels (in totaal 1.900) gingen ook voor het merendeel naar het EPRDF (1.349). De overige regionale zetels gingen naar EPRDF-gelieerde partijen (551) en de oppositionele AEUP (1).82

De lokale organisaties die de verkiezingen mochten waarnemen (Coalition of Ethiopian Civil Societies for Election Observation) concludeerden dat de verkiezingen vrij en eerlijk waren verlopen.83 De Ethiopian Human Rights Commission (EHRC) concludeerde eveneens dat de verkiezingen vreedzaam, democratisch en eerlijk waren verlopen.84 Ook de Afrikaanse Unie (AU) verklaarde dat de verkiezingen vrij en eerlijk waren verlopen en grotendeels in lijn waren met de AU standaard. De AU had geen bewijs gevonden van intimidatie van de oppositie en misbruik van overheidsmiddelen door het EPRDF.85

Volgens de Election Observation Mission (EOM) van de EU voldeden de verkiezingen echter niet aan bepaalde internationale standaarden, met name vanwege het gebrek aan transparantie en het ongelijk politiek speelveld, waarbij het EPRDF op vele terreinen in het voordeel was. In de ogen van de EOM is de afgelopen jaren de politieke ruimte in Ethiopië sterk afgenomen. Niet alleen door fragmentatie van de politieke oppositie maar ook door nieuwe wet- en regelgeving. In een aantal regio’s had het ERPDF bovendien in haar campagne gebruikt gemaakt van overheidsmiddelen. Verder was de EOM bezorgd over de vele klachten van hindering en (soms gewelddadige) intimidatie in de aanloop naar de verkiezingen.86 Ook volgens de Verenigde Staten voldeden de verkiezingen niet aan de internationale standaard.87

81 In de meeste kiesdistricten haalde het Forum de tweede plaats. Vanwege het first past the post systeem leverde dat op nationaal niveau geen zetels op. 82 http://www.electionethiopia.org/en/ geraadpleegd op 1 juli 2010. 83 Coalition of Ethiopian Civil Societies for Election Observation (CECSEO), Election Observation Preliminary Report, 24 mei 2010. 84 EHRC, A preliminary report of the Ethiopian Human Rights Commission on the 2010 Ethiopian general elections, juni 2010. 85 Africa News, ‘African Union observers say Ethiopian elections meet African standards’, 27.05.2010. 86 EU EOM, Election Observation Mission – Ethiopia 2010. Houses of People’s Representatives and State Council Elections. Preliminary Statement, 25 mei 2010. EU EOM, Election Observation Mission, Ethiopia. Final Report. House of People’s Representatives and State Council Elections May 2010, november 2010. 87 Reuters, ‘Two Ethiopia opposition members killed’, 26.05.2010.

20 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

De oppositiepartijen bekritiseerden de verkiezingen al voordat de stembussen werden gesloten vanwege de intimidatie en het geweld in de maanden voorafgaand aan de verkiezingen.88 Merera Gudina, leider van de OPC typeerde na afloop de verkiezingen als frauduleus. Het Forum en de AEUP veroordeelden eveneens het verloop van de verkiezingen en pleitten voor nieuwe verkiezingen. Volgens hen waren waarnemers van de oppositie geweerd bij stembureaus en (met geweld) geïntimideerd.89 Er zouden ook waarnemers van oppositiepartijen zijn vermoord. Ook de voorman van de EDP trok de geloofwaardigheid van de verkiezingsuitslag in twijfel. Het verzoek van de oppositie om een onderzoek en nieuwe verkiezingen werd echter door zowel de Kiesraad als de Supreme Court afgewezen.90

Direct na de verkiezingen waren er opnieuw berichten van intimidatie en geweld tegen aanhangers en leden van oppositiepartijen. Volgens de leider van de OPC werden direct na de verkiezingen twee leden van de oppositie doodgeschoten en minstens honderd anderen gearresteerd in Oromia. De regering ontkende dat de oppositie doelbewust zou zijn aangepakt. Het waren in haar ogen op zich staande incidenten. Zo zou een persoon zijn doodgeschoten nadat hij had geprobeerd een stembureau te bestormen.91

Premier Meles verklaarde na de verkiezingen bereid te zijn om de komende vijf jaar samen te werken met zowel de gekozen als de niet-verkozen oppositie. De oppositiepartijen voelen hier echter weinig voor. Ook lijkt de handreiking gericht te zijn aan partijen die de gedragscode van de verkiezingen hadden ondertekend. Eind juli 2010 kondigde het Forum aan dat zij de tijdelijke politieke samenwerking als coalitie wil gaan omzetten in een meer permanent politiek front en zich als zodanig ook wil gaan registreren bij de Kiesraad.92

Na ruim 1,5 jaar in detentie te hebben vastgezeten, werd op 6 oktober 2010 oppositieleidster Birtukan Medeksa vrijgelaten (zie §3.3.6)

Grensconflict Ethiopië - Eritrea In het grensconflict tussen Ethiopië en Eritrea hebben zich in de verslagperiode geen nieuwe politieke ontwikkelingen voorgedaan. Ook militair bleef de situatie ongewijzigd (zie §2.3).

88 Aljazeera.net, ‘EU monitors slam Ethiopia polls’, 25.05.2010. 89 VOA News, ‘Ethiopia opposition leaders call for new vote’, 26.05.2010. 90 IHS Global Insight, ‘Ethiopia: Election 2010: Ethiopian Supreme Court Rejects Opposition Appeal for rerun of Poll’, 21 juni 2010. 91 Reuters, ‘Two Ethiopia opposition members killed’, 26.05.2010 en VoA News, ‘Ethiopia opposition leaders call for new vote’, 26.05.2010. 92 EIU, Country Report Ethiopia, september 2010.

21 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Voortgang claimscommissie Op 18 augustus 2009 deed de Eritrea-Ethiopia Claims Commission (EECC) definitieve uitspraak inzake financiële compensatie voor beide partijen in verband met geleden oorlogsschade : Eritrea dient Ethiopië $ 174 miljoen betalen en Ethiopië dient aan Eritrea $ 163 miljoen te betalen.93 Eritrea accepteerde onmiddellijk de uitspraak. Ethiopië heeft zich nog niet officieel uitgelaten over de uitspraak van de ECCC.94 Eritrea ziet derhalve redenen om vooralsnog geen geld over te maken aan Ethiopië.

Ethiopische militaire aanwezigheid in Somalië Ondanks de terugtrekking van haar troepen uit Somalië in januari 2009, bleven er in de verslagperiode berichten van Ethiopische militaire activiteiten in gebieden langs de nog steeds niet-gedemarqueerde grens tussen Zuid/Centraal Somalië en Ethiopië. Bekend is dat Ethiopië betrokken is bij de militaire coördinatie van de AU-AMISON missie in Somalië. In mei 2009 waren er berichten dat Ethiopische troepen de grens met Somalië waren overgegaan en enige tijd rond de stad Kalabeyr hadden gepatrouilleerd.95 In juni 2009 gaf de Ethiopische regering toe ‘verkenningsmissies’ in Somalië te hebben uitgevoerd.96 Volgens berichten zouden in augustus 2009 honderden

93 De door Eritrea aan Ethiopië te betalen schadevergoeding heeft betrekking op het doden van, het fysiek letsel toebrengen aan, de verdwijning van en de gedwongen arbeid en rekrutering van Ethiopische burgers, het niet voorkomen van verkrachtingen, de plundering en vernietiging van huizen en regeringsgebouwen, de mishandeling van Ethiopische krijgsgevangenen, het geen bescherming bieden aan Ethiopische burgers in Eritrea voor bedreigingen en geweld, het niet bieden van gelijke kansen aan Ethiopiërs in Eritrea op het gebied van arbeid en medische zorg, foutieve detentie en mishandeling van Ethiopische burgers in gevangenschap en het leed en inkomensderving van IDP’s. Eritrea-Ethiopia Claims Commission, Final Award, Ethiopia’s Damages Claims between the State of Eritrea and the Federal Democratic Republic of Ethiopia, 17 augustus 2009. De door Ethiopië aan Eritrea te betalen schadevergoeding heeft betrekking op het verlies van eigendommen, schade aan en vernietiging van gebouwen, letsel aan burgers vanwege verlies van of geen toegang hebben tot gezondheidszorg als gevolg van beschadiging of vernietiging van medische voorzieningen, mishandeling van krijgsgevangenen, het niet voorkomen van verkrachtingen, de gedwongen verdrijving van de bevolking van Awgaro, het willekeurig ontnemen van de Ethiopische nationaliteit van bipatride Eritrese-Ethiopiërs die in derde landen verbleven, het ten onrechte uitwijzen van personen met een bipatride Eritrees-Ethiopische nationaliteit door de lokale Ethiopische autoriteiten en het op veiligheidsgronden detineren van Eritrese burgers onder wrede en onacceptabele omstandigheden. Eritrea-Ethiopia Claims Commission, Final Award, Eritrea’s Damages Claims between the State of Eritrea and the Federal Democratic Republic of Ethiopia, 17 augustus 2009. 94 Ethiopië is van mening dat Eritrea als aanstichter van de oorlog de belangrijkste verantwoordelijkheid moet dragen en is met name teleurgesteld over de toekenning van $ 46 miljoen aan Eritrea vanwege het uitwijzen van Eritreeërs en het confisqueren van hun bezittingen door Ethiopië. Ook is men teleurgesteld over de afwijzing van de Ethiopische claim voor het verlies van goederen in de havens van Assab en Massawa. Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, september 2009. 95 Deze actie kwam enige dagen nadat islamitische milities de belangrijke stad Jowhar hadden veroverd op de Somalische regering. BBC News, ‘Ethiopia ‘back in Somalia’’, 19.05.2009. 96 BBC News, ‘Ethiopia admits Somalia presence’, 04.06.2009.

22 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

zwaarbewapende Ethiopische militairen samen met Somalische regeringstroepen islamitische milities hebben verdreven uit de Somalische stad Beledweyn.97 In oktober 2009 zouden Ethiopische troepen samen met Somalische regeringsmilities drie dorpen ten westen van Beledweyn zijn ingetrokken. Men zou op zoek zijn geweest naar ONLF-strijders. Bij deze acties zou een aantal dorpelingen zijn meegenomen naar Ethiopië.98 In mei 2010 zou het Ethiopische leger steun hebben verleend bij de verovering van El Baradei in Somalië (net over de grens met Afder) op islamitische milities. In oktober 2009 vielen volgens berichten Ethiopische troepen een huis in Galkayo in Puntland binnen, waarbij een bewoner zou zijn gedood.99 In mei 2010 waren er berichten van een gewapend conflict tussen Somali’s en het Ethiopische leger in het dorp Buhoodle in Somaliland net over de grens met Ethiopië, waarbij 13 doden zouden zijn gevallen.100

2.3 Veiligheidssituatie In het algemeen is de veiligheidssituatie ten opzichte van de vorige verslagperiode gelijk gebleven. In de Somaliregio blijft de veiligheidssituatie in bepaalde delen onverminderd slecht.

Grensconflict Ethiopië - Eritrea In de verslagperiode duurde de patstelling tussen het Ethiopische leger en het Eritrese leger aan de grens voort. Eritrea meldde op nieuwsjaarsdag 2010 een Ethiopische aanval op Eritrese stelingen, waarbij tien Ethiopische soldaten zouden zijn gesneuveld.101 Andere bronnen bevestigden de aanval op Eritrese grensposities, maar stelden dat voor deze aanval niet het Ethiopische leger maar twee Eritrese gewapende groeperingen (de Red Sea Afar Democratic Organisation en de Saho-vleugel van het Eritrean Salvation Front) verantwoordelijk waren.102 Hervatting van het gewapend conflict lijkt onder de huidige omstandigheden niet waarschijnlijk.

Gewapende oppositie De belangrijkste gewapende oppositiegroepen in Ethiopië zijn het Oromo Liberation Front (OLF), het Ogaden National Liberation Front (ONLF) en het

97 BBC News, ‘Ethiopia ‘seizes’town in Somalia’, 29.08.2009 en HIS Global Insight, ‘Ethiopia – Somalia: Ethiopian troops involved in new Somali intervention – reports’, 31.03.2009. 98 AFP, ‘Ethiopian army crosses into Somalia: residents’, 11.10.2009. 99 BBC News, ‘Somali anger at Ethiopia ‘raid’’, 09.10.2009. 100 BBC, ‘Somaliland-Ethiopia border clash “kills 13” ’, 22.05.2010. 101 Eritrea Daily, ‘Eritrea Ruler reports deadly border clash with Ethiopia’, 02.01.2010 en bericht op website www.shabait.com, geraadpleegd op 1 juli 2010. 102 Reuters, ‘Eritrea says it killed 10 Ethiopian troops’, 03.01.2010 en ‘Ethiopia: Dry times for a quick election’, in Africa Confidential, Vol 51, no.1, 08.01.2010.

23 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Ethiopian People’s Patriotic Front (EPPF). De gewapende oppositiegroepen worden door de Ethiopische regering als terroristische organisaties beschouwd. In de verslagperiode sloot het United Western Somali Liberation Front (UWSLF) een vredesakkoord met de Ethiopische regering.

Het OLF is sinds de jaren negentig sterk verzwakt. De strijdmacht van het OLF wordt momenteel geschat op enkele duizenden strijders. Rekruten worden voornamelijk geworven via lokale leiders in Oromia. Het leiderschap van het OLF is sterk verdeeld. Vredesbesprekingen tussen de Ethiopische regering en een vleugel van het OLF verliepen in 2008 weinig succesvol.103 Ondanks de voortdurende arrestaties van Oromo’s op verdenking van lidmaatschap van of steun aan het OLF (zie §3.3.6 en §3.4.5), was er in de verslagperiode slechts een enkel bericht van een gewapende actie van het OLF. In januari 2010 berichtte OLF dat zij in gevechten met het Ethiopische leger drie Ethiopische soldaten hadden gedood en vijf soldaten gevangen hadden genomen. Volgens berichten zouden in januari 2010 in totaal 103 OLF-strijders zich vrijwillig hebben overgegeven aan het Ethiopische leger. Het zou hier gaan om OLF-strijders die zich in Kenia hadden verschuild.104

Het EPPF is actief in Noord-Ethiopië en wordt gesteund door Eritrea. Militaire activiteiten van het EPPF hebben tussen 2006 en 2008 stil gelegen, naar verluidt als gevolg van problemen binnen het leiderschap van het EPPF. Sinds begin 2008 zou het EPPF haar aanvallen op regeringstroepen hebben hervat.105

Zowel het OLF als het EPPF vormden in de verslagperiode geen reële bedreiging voor de Ethiopische regering.

Situatie in de Somaliregio Militaire operatie Zoals eerder beschreven strijdt het ONLF al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw voor zelfbeschikking en heeft het Ethiopische leger (ENDF) troepen in de regio gelegerd. Het is moeilijk gedetailleerde en onafhankelijke informatie te verkrijgen over de operaties van de ENDF en de frequentie en intensiteit van gevechten tussen de ENDF en het ONLF. Er worden geen onafhankelijke media en mensenrechtenrapporteurs toegelaten tot het gebied en humanitaire hulporganisaties zijn terughoudend in het rapporteren over het conflict. De ENDF en het ONLF zelf geven tegenstrijdige berichten uit over gevechten en aantallen doden. Desondanks zijn er aanwijzingen dat sinds de aanvang van de militaire

103 ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 104 Reuters, ‘Ethiopia say over 100 Oromo rebels lay down arms’, 17.01.2010. 105 Jane’s Information Group, Ethiopian People’s Patriotic Front, 23.09.2008 en ECADF Ethiopian News, ‘Ethiopian People’s Patriotic front (EPPF) freedom fighters killed 20 weyanes’, 15.01.2010 (http://ecadforum.com/blog/?p=3157).

24 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

operatie in 2007 geregeld gevechten plaatsvinden, waarbij aan beide zijden slachtoffers vallen.106 In de verslagperiode heeft de ENDF zich met name geconcentreerd in het grensgebied met Somalië (berichten van invallen door Al- Shabaab in Afder en Gode) en zijn ENDF-strijdkrachten in het binnenland steeds meer vervangen door regionale Special Police Forces (SPF). Deze Special Police Forces worden geworven onder de bevolking en milities in de Somaliregio en hebben een slechte reputatie op het gebied van mensenrechten. Er zijn berichten van kindsoldaten, gedwongen rekrutering en mensenrechtenschendingen.

In de verslagperiode waren er opnieuw een aantal berichten van militaire activiteiten. In juni 2009 vielen ONLF-strijders een Ethiopian Roads Authority team aan, waarbij 18 arbeiders werden gekidnapt.107 In juli 2009 raakten ONLF- strijders tussen Degehabur en Kabsidakas in gevecht met Ethiopische Special Police Forces waarbij 40 tot 65 leden van de Special Police Forces zouden zijn gedood. Special Police Forces zouden op de markt van Degehabur twee ONLF- strijders hebben gedood.108 In oktober 2009 meldden de Ethiopische autoriteiten dat een hoge ONLF-commandant, Abdi Mohammed Awhasen, zich had overgegeven.109 In november 2009 claimde het ONLF in het grensgebied met Somalië zeven steden110 te hebben veroverd en 626 soldaten van het regeringsleger te hebben gedood.111 De Ethiopische regering ontkende dit en meldde dat regeringsmilities 245 ONLF-strijders hadden gedood.112 In mei 2010 claimde het ONLF de garnizoensstad Malqaqa te hebben veroverd en 94 soldaten van het regeringsleger te hebben gedood. De Ethiopische regering

106 Reuters, Ogaden NGO slams Ethiopian government over UN visit, 19.09.2007; AFP, Ethiopian aircrafts ‘carpet-bomb’ Ogaden region, 18.11.2007; Reuters, Ethiopia denies reports of Ogaden helicopter attacks, 20.11.2007; Reuters, UN says « deep international concern » at Ogaden conflict, 28.11.2007; AFP, Ethiopian rebels claim army hanging civilians in Ogaden, 29.11.2007; Reuters, Rebels say killed 215 Ethiopian troops, govt denies, 17.12.2007; AFP, Ethiopia inflicted losses on Ogaden rebels, 28.12.2007; Al Jazeera, Unrest simmers in Ethiopia’s Ogaden, 15.04.2008; AFP, Ogaden: la rébellion dit avoir infligé des pertes aux forces Ethiopiennes, 20.02.2009; Garowe Online, 25 killed in Ethiopia as govt troops, Somali rebels fight, 08.03.2009 en AFP, ONLF killed 24 Woyanne soldiers in eastern Ethiopia, 08.03.2009. 107 Dertien arbeiders werden vrij snel weer vrijgelaten. Over het lot van de andere vijf is geen informatie bekend. 108 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices – 2009, 11.03.2010. 109 IHS Global Insight, ‘Ethiopia: Ethiopia reports to have seized weapens cache, rebel group denies claim’, 19.10.2009. 110 Het zou hierbij gaan om de steden Obolka, Hamaro, Higlaaley, Yucub, Galadiid, Boodhaano en Gunogabo. 111 Andere bronnen spreken over 985 Ethiopische soldaten die zouden zijn gedood. US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices – 2009, 11.03.2010. 112 IHS Global Insight, ‘Ethiopia: Government denies reports of rebel attacks in East Ethiopia’, 17.11.2009; Reuters, ‘Ethiopia denies rebels have captured seven towns’, 16.11.2009; Reuters, ‘Ethiopia’s ONLF rebels say captured seven towns’, 14.11.2009 en BBC News, ‘Ethiopia ‘capture towns’’, 14.11.2009.

25 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

ontkende deze claim en meldde dat milities een ONLF aanval hadden afgeslagen en alle rebellen hadden gedood.113 Ook was er diezelfde maand een aanval van het ONLF op een legerbarak in Gode, waarbij in totaal 30 doden zouden zijn gevallen. In mei 2010 claimde het ONLF verder de verovering van de Hilala en Petronas olievelden in zuid-oost Ethiopië. Het ONLF had al eerder oliemaatschappijen gewaarschuwd zich terug te trekken uit de Ogaden regio. De Ethiopische regering ontkende echter de verovering van deze olievelden.114 Verder waren er in mei 2010 gevechten tussen Special Police Forces en een gewapende groepering in het grensgebied tussen Ethiopië, Somaliland en Puntland. In september 2010 waren er ook berichten van gevechten tussen het Ethiopische leger en ONLF-strijders in het grensgebied van Ethiopië, Somaliland en Djibouti, waarbij 123 rebellen zouden zijn gedood.115

Het Ethiopische leger meldt geregeld hoge (militaire) leiders van het ONLF te hebben gedood of opgepakt.116

ONLF Het ONLF bestaat uit kleine groepen strijders die zich veelal te voet en met lichte wapens voortbewegen. Het ONLF zou tevens over enkele raketwerpers beschikken.117 Schattingen van het aantal strijders binnen het ONLF lopen sterk uiteen, van 1.000 tot 8.000.118 Het ONLF is een groep die zijn strijders snel kan mobiliseren. Rekruten worden voornamelijk geworven onder de etnische Ogadeni. Het ONLF zou gesteund worden door grote delen van lokale bevolking.119 Het ONLF voert vooral ‘hit and run’ aanvallen uit. Er zijn de afgelopen jaren mensenrechtenschendingen door het ONLF gemeld, waaronder aanvallen op (sub) clans120, de executie van individuen en gedwongen rekrutering.121

113 Reuters, ‘Ethiopia confirms rebel attack, says repelled’, 19 mei 2010. 114 IHS Global Insight, ‘Ethiopia: Rebel group claims capture of Ethiopian oilfield’, 31 mei 2010. 115 Een strijdmacht van 200 ONLF rebellen zou zijn geland op de Rode Zee kust en via Somaliland Ethiopië zijn binnengevallen. BBC News, ‘Ethiopia kills 123 ONLF rebels and surround 90 more’, 15 september 2010. 116 Reuters, Senior rebel leader killed in Ethiopia, 22.01.2009; Global Insight, Ethiopia claims killing senior rebel leader, 23.01.2009; Sudan Tribune, Ethiopian forces killed ONLF, OLF top leaders – statement, 20.03.2009 en ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 117 ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 118 Reuters, Senior rebel leader killed in Ethiopia, 22.01.2009 en ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 119 ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 120 De etnische Somali, waaronder de Ogadeni, zijn net als in Somalië onderverdeeld in clans en sub- clans. 121 HRW, Collective punishment. War crimes and crimes against humanity in the Ogaden area of Ethiopia’s Somali Regional State, juni 2008; AFP, In Ethiopia’s Ogaden region, civilians suffer in silence, 23.01.2008; Christian Science Monitor, In Ethiopia, does staying silent save lives?, 26.02.2008 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

26 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Eén van de leiders van het ONLF, Mohamed Omar Osman, verklaarde in oktober 2009 bereid te zijn tot onderhandelingen met de Ethiopische regering.122 Onderhandelingen zouden dan wel moeten plaatsvinden in een neutrale omgeving onder supervisie van de internationale gemeenschap.123 In oktober 2010 sloot de Ethiopische regering een vredesakkoord met een factie van het ONLF onder leiding van Salahdin Abdurahman Maow. Naast afspraken over het einde van de gewapende strijd en een pardonregeling voor gevangengenomen ONLF-strijders, zou de Ethiopische regering ook beloofd hebben dat de Somaliregio gaat profiteren van het vijf-jaren Growth and Transformation Plan. Op 19 oktober 2010 werden 1147 ONLF-gevangenen vrijgelaten. Omar Osman en andere facties van het ONLF, waaronder die van Abderahmane Mahadi, hebben inmiddels duidelijk gemaakt het akkoord niet te steunen en de gewapende strijd voort te zullen zetten. Het vredesakkoord zou inmiddels hebben geleid tot inlevering van wapens door ONLF-strijders maar ook tot verhoogde spanning in Gode.124 Er waren ook recentelijk berichten van vredesbesprekingen tussen de Ethiopische regering en een factie van het ONLF onder leiding van Abdullai Ahmed Ibrahim.125 Andere ONLF-facties ontkennen ook hier enige betrokkenheid.

De ENDF werkt in zijn strijd tegen het ONLF ook samen met lokale milities. Lokale milities (ook wel dabaqoodhi genoemd) zijn een fenomeen dat in heel Ethiopië voorkomt. De milities zijn bedoeld om dorpen en gemeenschappen te beschermen en de leden worden geworven uit de lokale bevolking. Bronnen meldden dat clanoudsten onder druk zijn gezet om rekruten voor de milities te leveren, hetgeen mogelijk heeft geleid tot gedwongen rekrutering.126 De lokale milities hadden voorheen een belangrijke toegevoegde waarde als lokale troepen naast de EDF. Het belang van de lokale milities lijkt in de verslagperiode afgenomen te zijn, al worden er nog steeds, zij het in mindere mate, milities geworven via de clanoudsten.

UWSLF Een andere rebellengroepering actief in de Somaliregio is het United Western Somali Liberation Front (UWSLF). Deze groep strijdt al jaren voor aansluiting van de Somaliregio bij Somalië. In tegenstelling tot het ONLF heeft het UWSLF

122 Worldfocus, ‘Conflict endures in Ethiopia’s ethnic Somali region’, 11.11.2009. 123 Ethiopian Review, ‘ONLF denies Meles Zenawi’s claim of reaching an agreement’, 02.06.2010. 124 IHS, ‘Ethiopia: Rebel Faction Reaches Peace deal with Ethiopian Government’, 25 06.2010; IHS, ‘Ethiopia: Ethiopian Government Hails Peace Deal with Separatist Rebel Group’, 28.06.2010; AFP, ‘Ethiopian rebel faction to sign peace deal with government’, 12.10.2010 en HIS, ‘Ethiopia: Ethiopian government inks deal peace with Ogaden rebel faction’, 13.10.2010. 125 EIU, Country Report Ethiopia, september 2010. 126 ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009.

27 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

een fundamentalistische islamitische agenda. In de afgelopen jaren is het UWSLF betrokken geweest bij gevechten met zowel regeringstroepen als met het ONLF.127 In april 2010 sloot het UWSLF een wapenstilstand met de Ethiopische regering en in juli 2010 werd een formeel vredesakkoord getekend. De rebellengroep heeft naar verluidt de gewapende strijd opgegeven in ruil voor toezeggingen inzake rehabilitatie, re-integratie en amnestieverlening. Inmiddels zouden honderden UWSLF-gevangenen zijn vrijgelaten en UWSLF-strijders zijn geïntegreerd in de Special Police Forces.128

Veiligheid van de bevolking Hoewel gevechten tussen het ONLF en het Ethiopische leger, inclusief SPF/milities, veelal buiten de steden en dorpen plaatsvinden, is de burgerbevolking op verschillende manieren het slachtoffer van de militaire operaties in het gebied. Ten eerste is het voorgekomen dat burgers onbedoeld terechtkwamen in gevechten. Ten tweede zijn er berichten van burgers die door het Ethiopische leger of het ONLF gedwongen werden zich elders in de regio te vestigen. Na vestiging elders ondervonden burgers in de regel geen problemen meer van de zijde van het Ethiopische leger of het ONLF. Ten slotte zijn er berichten dat burgers die er van verdacht werden één van de conflictpartijen te steunen het slachtoffer werden van represailles, waaronder detentie, marteling en buitengerechtelijke executie door de andere partij.129 Verschillende bronnen berichtten dat zowel het Ethiopische leger als het ONLF wrede methoden gebruiken om de burgerbevolking te intimideren.130 Door de afwezigheid van onafhankelijke nieuwsbronnen zijn ook berichten van burgerdoden lastig te verifiëren.

Mensenrechtenschendingen in de Ogaden In de verslagperiode berichtten bronnen opnieuw over mensenrechtenschendingen door beide partijen, waaronder buitengerechtelijke moorden, marteling, verkrachting, ontvoering, willekeurige arrestatie, het verbranden en verwoesten van dorpen en gedwongen displacement.131 Met name de Special Police Forces zouden hard en ongedisciplineerd optreden en op grote schaal mensenrechten hebben geschonden. Berichten van mensenrechtenschendingen komen grotendeels uit interviews met secundaire bronnen (informatie uit de tweede hand) of van slachtoffers die de Somaliregio zijn ontvlucht. De Ethiopische regering beperkt de

127 ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 128 Wabishabeele.com, Ogaden: ‘UWSLF claims to have rached ceasefire agreement with Ethiopian government’, 06.04.2010; AFP, ‘Ethiopian rebel group ‘agrees to lay down arms’’, 10.04.2010; HIS Global Insight, ‘Ethiopia-Somalia: Ethiopian and Somali rebel group sign peace deal’, 30 juli 2010. 129 ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 130 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 131 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. IDMC/NRC, Ethiopia: Human rights violations and conflicts continue to cause displacement, 3 september 2009. ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009.

28 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

toegang tot de regio voor diplomaten, NGO’s en journalisten, naar eigen zeggen vanwege veiligheidsrisico’s. Volgens mensenrechtenorganisaties verbiedt de Ethiopische regering echter de toegang tot het gebied om monitoring van militaire operaties en eventuele kritiek te voorkomen. Dorpbewoners maakten melding van dreigementen door lokale autoriteiten tegen personen die melding zouden maken van door ENDF gepleegde wandaden.132 Onafhankelijk onderzoek in de regio naar mensenrechtenschendingen is tot op heden niet mogelijk gebleken.133 Volgens Human Rights Watch is tot nu toe vrijwel geen enkele militair of regeringsfunctionaris bestraft of strafrechtelijk vervolgd wegens mensenrechtenschendingen.134

Humanitaire situatie Naast gevechten tussen rebellengroeperingen en regeringseenheden wordt de Somaliregio ook geregeld geteisterd door droogte, overstromingen en voedseltekorten. Bovendien gelden vanaf 2007 handelsbeperkingen met Somalië. Aangezien de Somaliregio voor wat betreft de economie van oudsher vrijwel uitsluitend gericht was op Somalië, hebben de handelsbelemmeringen ernstige gevolgen voor de handel in vee en de toevoer van essentiële goederen zoals rijst, bloem, suiker en olie. De handel die de autoriteiten wel toestaan is onvoldoende om de bevolking in haar voedselbehoeften te voorzien en heeft een sterke stijging van de voedselprijzen tot gevolg.135 Volgens een raming van de Ethiopische autoriteiten in samenwerking met humanitaire hulporganisaties hebben in Ethiopië in 2010 ongeveer 5,2 miljoen mensen behoefte aan voedselhulp, waarvan ongeveer 1,5 miljoen mensen in de Somaliregio.136 In de loop van 2009 versoepelde de Ethiopische regering de opgelegde beperkingen aan World Food Programme (WFP) ten aanzien van voedseldistributie in de Ogaden. In 2009 bereikte 83% van de voedselhulp de bevolking in de Ogaden.137

132 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 133 Human Rights Watch, Ethiopia Country Summary, januari 2010 en Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 134 Human Rights Watch, Ethiopia Country Summary, januari 2010 en Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 135 Chatham House, Conflict in the Ogaden and its regional dimension, 31.08.2007; UN, Report on the findings from the UN Humanitarian assessment mission to the Somali Region¸ 30 augustus – 5 september 2007 en ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontent, 4 september 2009. 136 UN OCHA, Ethiopia: Humanitarian Bulletin, 8 februari 2010. 137 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. De invoer van het zogenaamde ‘hubs and spokes’ distributiesysteem door WFP heeft hier een groot aandeel in gehad.

29 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Toegang voor humanitaire hulporganisaties Internationale humanitaire hulporganisaties hebben beperkt toegang tot de Somaliregio. ICRC werd in de vorige verslagperiode gedwongen zich terug te trekken uit de Somaliregio vanwege veronderstelde samenwerking met het ONLF en heeft tot op heden haar werkzaamheden in de regio niet kunnen hervatten. MSF-NL en MSF-CH werden in de vorige verslagperiode ook aangepakt vanwege veronderstelde samenwerking met het ONLF. In de huidige verslagperiode had MSF-NL slechts beperkt toegang tot de Ogaden regio.138 De toegang voor humanitaire hulporganisaties verschilt per gebied en geregeld zijn er gebiedsverboden. Ook de gebrekkige infrastructuur en de onveiligheid zijn beperkende factoren. Hulporganisaties die actief zijn in de Ogaden bleven in de verslagperiode bij het verlenen van humanitaire hulp afhankelijk van toestemming van lokale milities, politie, het Ethiopische leger en de regionale autoriteiten.139 De militaire en civiele autoriteiten werken slecht samen. Soms geven de civiele autoriteiten toestemming maar weigeren de militairen vervolgens de toegang. Hierdoor blijft de humanitaire toegang onbetrouwbaar, willekeurig en ad hoc.

De in de Somaliregio werkzame organisaties bleven hinder ondervinden van de autoriteiten, onder andere in de vorm van bureaucratische obstakels, beperkte bewegingsvrijheid, intimidatie en (kortstondige) arrestatie van stafleden. Veiligheidsdiensten hielden hulporganisaties nauw in de gaten en beperkten vaak hun activiteiten. Bij verschillende gelegenheden werden NGO-medewerkers gearresteerd. Ook werd hun duidelijk gemaakt dat zij alleen konden functioneren als zij niet rapporteerden over mensenrechtenschendingen.140 Volgens berichten werden NGO-medewerkers door het Ethiopische leger en politie gedwongen om te rapporteren over ONLF activiteiten en werden zij geslagen en bedreigd als ze dit weigerden.141 NGO’s berichtten ook over wegblokkades door gewapende groepen waarbij medewerkers werden ondervraagd en soms kort werden vastgehouden. Ook werden NGO-medewerkers bedreigd en incidenteel ontvoerd door gewapende groepen en werden voertuigen in beslag genomen of verbrand.

Gewelddadige incidenten Bomaanslagen In de verslagperiode hebben op verschillende plaatsen in Ethiopië bomaanslagen plaatsgevonden waarbij burgers om het leven kwamen. Hoewel de aanslagen niet werden opgeëist, houden de Ethiopische autoriteiten gewapende groepen, zoals het OLF en het ONLF, alsmede ‘Eritrese agenten’ verantwoordelijk voor de

138 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 139 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 140 ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontent, 4 september 2009. 141 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

30 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

aanslagen.142 Zo werden in december 2009 twee handgranaten gegooid in een café in Kebri Dehar in de Somaliregio. Hierbij viel een dode en een gewonde. De regering verklaarde dat de aanslag het werk was van Eritreeërs die het ONLF steunden.143 In april 2010 ontplofte een bom in een café in Adi Haro aan de grens met Eritrea, waarbij 5 doden en 20 gewonden vielen. Volgens de Ethiopische regering was de bomaanslag het werk van Eritrese agenten.144 In mei 2010 explodeerde een bom in een bus bij de Eritrese grens, waarbij 13 gewonden vielen. Ook hier hield de Ethiopische regering Eritrea verantwoordelijk voor de aanslag.145

Landmijnen Landmijnen vormen in de regio’s Afar, Tigray en Somali een veiligheidsrisico. In 2009 werden 2 personen gedood en raakte 1 persoon gewond als gevolg van landmijnen.146

Conflicten tussen lokale gemeenschappen In de verslagperiode hebben zich lokale conflicten voorgedaan, onder meer in de regio’s SNNPR, Oromia, Benishangul-Gumuz, Gambella, Somali en Afar. Deze conflicten vinden veelal plaats in grensgebieden en gaan over de vaststelling van grenzen en de daaraan verbonden toegang tot natuurlijke hulpbronnen zoals land en water.147 Het US DoS meldde in haar rapportage over 2009 honderden doden en honderdduizenden ontheemden als gevolg van etnische conflicten. In februari 2009 resulteerde een conflict tussen Borena (etnische Oromo’s) en Gheri (etnische Somali’s) stammen rond de plaats Moyale aan de grens met Kenia in naar schatting 600 doden en 160.000 ontheemden. In de verslagperiode waren er opnieuw vele berichten over conflicten tussen etnische groepen, waarbij doden en gewonden vielen.148 In de vorige verslagperiode heeft de politie 103 personen gearresteerd, waaronder de vice-president van de Benishangul-Gumuz regio, in verband met een gewelddadig etnisch conflict in mei 2008 tussen Oromo en Gumuz groepen in Oromia. Van deze 103 verdachten verklaarde de Federal High Court in augustus

142 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 143 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 144 IHS Global Insight, ‘Eritrea-Ethiopia: Ethiopian government accuses Eritrea of complicity in bomb attack’, 26.04.2010. 145 Reuters, ‘Ethiopia bus bomb wounds 13, three days before poll’, 20.05.2010. 146 http://www.the-monitor.org/index.php/cp/display/region_profiles/theme/469. In 2008 vielen er 3 doden en 15 gewonden als gevolg van landmijnen. 147 Abbink, J., Ethnicity and conflict generation in Ethiopia: some problems and prospects of ethno- regional federalism, in Journal of Contemporary African Studies, september 2006; periodieke rapporten van EHRCO, The human rights situation in Ethiopia; BBC, ‘Inter-ethnic conflict in Southern Ethiopia displaces thousands of people’, 26 februari 2009 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 148 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

31 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

2009 101 personen schuldig aan etnische zuivering. Zes verdachten kregen de doodstraf en de overige 95 verdachten kregen gevangenisstraffen variërend van 6 jaar tot levenslang.149

Hoewel de politie en in sommige gevallen het leger ingrijpt bij uitbarstingen van etnisch geweld zijn de Ethiopische autoriteiten over het algemeen niet in staat deze conflicten te voorkomen of een duurzame oplossing te bieden voor dergelijke conflicten. Regionale overheidsfunctionarissen verwijten de federale autoriteiten zich onvoldoende in te spannen om regionale conflicten aan te pakken.150

2.4 Corruptie Ondanks verschillende wettelijke maatregelen tegen corruptiepraktijken, blijft corruptie in Ethiopië een probleem.151 Ethiopië staat in de Corruption Perceptions Index 2009 op de 120ste plaats (van in totaal 180 landen).152 In Ethiopië is de Federal Ethics and Anti-Corruption Commission (FEACC) belast met het onderzoeken en strafrechtelijk vervolgen van corruptiezaken op federaal niveau. Hoewel de FEACC een aantal high-profile zaken heeft onderzocht en vervolgd, zijn er twijfels omtrent de volledige onafhankelijkheid van de commissie. De groeiende economie versterkt en stimuleert de mogelijkheden van corruptie in Ethiopië. In 2008 was er een groot corruptieschandaal binnen de National Bank of Ethiopia. In Ethiopië is het land in bezit van de overheid. De toewijzing van land is corruptiegevoelig en er zijn vele berichten van ‘samenwerking’ tussen de private sector en regeringsfunctionarissen.153 Ook zouden staatsbedrijven en bedrijven in bezit van de regeringspartij bevoordeeld worden bij het toewijzen van land, het verlenen van krediet en belastingheffing.154 In oktober 2009 publiceerde parlementslid Belete Atana Disassa een ‘zwartboek’ met een opsomming van verschillende corruptiepraktijken binnen de federale overheid.155 Ook binnen het politie-apparaat blijft corruptie een probleem, met name bij de verkeerspolitie die gewoon is geld te vragen voor hun dienstverlening.156

149 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 150 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en IDMC/NRC, Ethiopia: Human rights violations and conflicts continue to cause displacement, 3 september 2009. 151 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Freedom House, Freedom in the World – Ethiopia 2010. 152 Transparency International, Global Corruption Report 2009, Ethiopia. 153 Transparency International, Global Corruption Report 2009, Ethiopia. 154 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 155 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 156 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

32 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

3 Mensenrechten

3.1 Juridische context

3.1.1 Internationale verdragen en protocollen Ethiopië is partij bij diverse belangrijke internationale mensenrechtenverdragen, waaronder het VN-Vluchtelingenverdrag van Genève van 1951157 en het bijbehorende Protocol van 1967158.159 Ethiopië is eveneens partij bij de volgende verdragen: - de vier Geneefse Verdragen uit 1949 betreffende krijgsgevangenen, strijdkrachten ter land en ter zee en burgers in oorlogstijd160; - het eerste Additionele Protocol behorende bij de Geneefse Verdragen inzake de bescherming van slachtoffers van internationale gewapende conflicten en het tweede Additionele Protocol inzake bescherming van slachtoffers van niet- internationale gewapende conflicten161; - het Internationale Verdrag inzake Uitbanning van alle Vormen van Rassendiscriminatie van 21 december 1965 (ICERD)162; - het Internationale Verdrag inzake Burger- en Politieke Rechten van 16 december 1966 (ICCPR)163; - het Internationale Verdrag inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten van 16 december 1966 (ICESCR)164; - het Internationale Verdrag over Uitbanning van Alle Vormen van Discriminatie van Vrouwen van 17 december 1979 (CEDAW)165; - het Internationaal Verdrag tegen Foltering en andere Wrede, Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing van 17 december 1984 (CAT)166; - het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind van 20 december 1989 (CRC)167; - het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap (CRPD) van 13 december 2006;168 - het Afrikaans Handvest inzake Mensen- en Volkenrecht van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid (1981)169;

157 Geratificeerd op 10 november 1969. 158 Ibidem. 159 Zie voor nadere informatie inzake de naleving van het vluchtelingenverdrag door Ethiopië hoofdstuk 4. 160 Geratificeerd op 2 oktober 1969. 161 Beide geratificeerd op 8 april 1994. 162 Geratificeerd op 23 juni 1976. 163 Geratificeerd op 11 juni 1993. 164 Ibidem. 165 Geratificeerd op 10 september 1981. 166 Geratificeerd op 4 maart 1994. 167 Geratificeerd op 14 mei 1994. 168 Geratificeerd op 7 juli 2010.

33 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

- het Afrikaanse Handvest inzake de Rechten en het Welzijn van het Kind (1990)170.

Ethiopië is geen partij bij het Verdrag van Rome inzake het Internationaal Strafhof.171 Verder heeft Ethiopië de twee Optionele Protocollen bij het Verdrag inzake Burger- en Politieke Rechten (ICCPR-OP 1 en 2), het Optioneel Protocol bij het Verdrag over Uitbanning van Alle Vormen van Discriminatie van Vrouwen (OP-CEDAW), het Optioneel Protocol bij het Verdrag tegen Foltering en andere Wrede, Onmenselijke of Vernederende Behandeling of Bestraffing (OP-CAT), het Optioneel Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van het Kind betreffende de Betrokkenheid van Kinderen bij Gewapende Conflicten (OP-CRC-AC) en het Optioneel Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van het Kind betreffende de Verkoop van Kinderen, Kinderprostitutie en Kinderpornografie (OP-CRC-SC) niet ondertekend.172

3.1.2 Nationale wetgeving De Ethiopische grondwet voorziet in de bescherming van de meeste fundamentele rechten en vrijheden. Zo zijn in hoofdstuk drie van de grondwet waarborgen voor de belangrijkste mensenrechten en democratische rechten opgenomen.173

3.2 Toezicht Nationaal De grondwet voorziet in de instelling van een nationale mensenrechtencommissie en de benoeming van een ombudsman.174 In 2004 werden de eerste ombudsman en de eerste mensenrechtencommissaris benoemd. In 2005 werd tevens een aparte ombudsman voor vrouwen en kinderen benoemd. Ook werd in 2005 een aparte mensenrechtencommissaris voor vrouwen en kinderen benoemd. De ombudsman en de mensenrechtencommissie zijn verantwoording schuldig aan het parlement en moeten jaarlijks rapporteren.175 De ombudsman ziet toe op goed bestuur en op het transparant functioneren van de overheid. In 2009 ontving de ombudsman honderden klachten, voornamelijk met betrekking tot landtoewijzing, dienstverlening en arbeidsrecht. Het is niet bekend

169 Geratificeerd op 15 juni 1998. 170 Geratificeerd op 2 oktober 2002. 171 http://www.icc-cpi.int/Menus/ASP/states+parties/, geraadpleegd op 19.04.2010. 172 http://www.minbuza.nl/nl/Onderwerpen/Verdragen/Mensenrechtenverdragen, geraadpleegd op 19.04.2010. 173 Zie art. 14 t/m 44 van de grondwet. 174 Zie art. 55 lid 14 en 15 van de grondwet. 175 http://ehrc.org.et/ en http://ethombudsman.org/, beiden geraadpleegd op 19.04.2010.

34 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

welke klachten zijn onderzocht en met welk resultaat.176 Het mandaat van de mensenrechtencommissie (Ethiopian Human Rights Commission, EHRC) omvat het bevorderen van mensenrechten in brede zin, onder meer door het onderzoeken van mensenrechtenschendingen. De commissie heeft inmiddels onderzoek verricht naar de situatie in gevangenissen en hierover een rapport in de Amhaarse taal gepubliceerd.177 Daarnaast heeft de commissie individuele klachten van mensenrechtenschendingen in behandeling genomen. Het is niet bekend hoe deze klachten zijn afgehandeld. Volgens een VN rapport is het merendeel van de klachten niet in behandeling genomen vanwege gebrek aan jurisdictie.178 In maart 2010 onderzocht de mensenrechtencommissie op eigen initiatief de moord op Aregawi Gebre-Yohannes, kandidaat van de ARENA partij.179 In mei 2010 nam de mensenrechtencommissie de parlementsverkiezingen waar en bracht hierover een rapport uit (zie §2.2).180 Bij de onafhankelijkheid, transparantie en effectiviteit van de ombudsman en de mensenrechtencommissie worden door verschillende bronnen vraagtekens gezet.181

Er zijn in Ethiopië weinig nationale NGO’s die zich bezig houden met mensenrechten. De Human Rights Council (HRCO), tot begin 2010 bekend onder de naam Ethiopian Human Rights Council/EHRCO (zie §3.3.2), is één van de weinige nationale mensenrechtenorganisaties die rapporteert over mensenrechtenschendingen. De Ethiopische autoriteiten houden de activiteiten van deze organisatie nauwlettend in de gaten en bemoeilijken haar functioneren. De Ethiopische regering weigert informatie te delen en ontkent in de regel mensenrechtenschendingen. HRCO-rapporten worden door de Ethiopische autoriteiten niet serieus genomen.182 Een andere prominente mensenrechtenorganisatie is de Ethiopian Women Lawyers Association (EWLA). De primaire doelstelling van EWLA is het bieden van juridische steun aan kwetsbare vrouwen. Zowel HRCO als EWLA waren lid van een mensenrechtencoalitie die onder meer schaduwrapporten heeft geleverd aan de VN op het gebied van mensenrechten.

176 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 177 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 178 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009). 179 Zie website van de EHRC: http://www.ehrc.org.et/NewsEvents/tabid/59/Default.aspx, geraadpleegd op 1 juli 2010. 180 EHRC, A preliminary report of the Ethiopian Human Rights Commission on the 2010 Ethiopian generel elections, juni 2010. 181 Human Rights Watch, ‘UK: Ethiopian “Assurances” No Guarentee Against Torture’, 17 september 2009; D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 182 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

35 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Ethiopische mensenrechtenorganisaties berichtten over toenemende intimidatie. In de verslagperiode zijn verschillende medewerkers van HRCO gearresteerd en is onderzoeksmateriaal in beslaggenomen. Zo werd in juni 2009 HRCO-onderzoeker Mulugeta Fentaw, na een onderzoek naar het lastig vallen van leden van de oppositiepartij UDJ, gearresteerd op beschuldiging van diefstal, waarbij al het onderzoeksmateriaal in beslag werd genomen. Hij werd in eerste instantie veroordeeld tot acht maanden gevangenisstraf. In hoger beroep werd hij vrijgesproken. Op 27 mei 2009 werd de voorzitter van HRCO, mensenrechtenadvocaat Abebe Worke, samen met verslaggever Meleskachew Amha, gearresteerd op beschuldiging van het illegaal verkopen van belastingvrij geïmporteerde goederen. Na 12 dagen hechtenis werden beiden op borgtocht vrijgelaten. Abebe Worke verliet vrijwel direct het land uit angst voor strafvervolging. Op 15 juli 2009 werd hij in absentia veroordeeld tot één jaar gevangenisstraf en een geldboete.183 Ook de voormalig secretaris-generaal van HRCO, Yoseph Mulugeta, verliet Ethiopië begin 2010. De reden hiervoor is onbekend maar houdt mogelijk verband met intimidaties. Eind juni 2009 vluchtte ook de directeur van EWLA, Mahdere Paulos, naar het buitenland, volgens berichten in verband met beschuldigingen van het verstrekken van ‘valse informatie’ aan het US Department of State.184 Volgens Human Rights Watch zijn in 2009 minstens zes prominente mensenrechtenactivisten Ethiopië ontvlucht.185

De nieuwe restrictieve wet op maatschappelijke organisaties van februari 2009, had in de verslagperiode grote invloed op het functioneren van de Ethiopische mensenrechtenorganisaties. Hoewel zowel HCRO als EWLA zich in december 2009 opnieuw konden registreren, waren beide organisaties gedwongen hun organisaties sterk in te krimpen en hun activiteiten aanzienlijk in te perken (zie §3.3.2).

Internationaal Internationale mensenrechtenorganisaties hadden in de verslagperiode te maken met aanzienlijke beperkingen door de Ethiopische autoriteiten. Zo verbood de Ethiopische regering ICRC de toegang tot federale gevangenissen, politiebureaus en politieke gevangenen. Volgens het mensenrechtenrapport van het US

183 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. Zie ook International Federation of Human Rights, Human Rights Situation in the Federal Democratic Republic of Ethiopia, 46th session of the African Commission on Human and People’s Rights 11-25 November 2009, Banjul, The Gambia. 184 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en http://www.ethiosun.com/director-of-the-ethiopian-women-lawyers-association-ewla-mahdere-paulos- gone-into-hiding/, geraadpleegd op 16.04.2010. 185 Human Rights Watch, Ethiopia: Government Repression Undermines Poll, 24 mei 2010. Zie ook FIDH, Observatory for the protection of human rights defenders. Annual report 2010 Ethiopia.

36 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Department of State waren er betrouwbare berichten dat functionarissen van veiligheidsdiensten personen intimideerden en arresteerden om te voorkomen dat zij in contact kwamen met internationale mensenrechtenorganisaties of buitenlandse regeringsvertegenwoordigers die onderzoek deden naar beschuldigingen van mensenrechtenschendingen.186 Mensenrechtenorganisaties die informatie deelden met buitenlandse onderzoekers werden door de Ethiopische regering geregeld beschuldigd van het verstrekken van valse informatie.187 De Ethiopische regering staat wantrouwend tegenover internationale waarnemers. Rond de parlementsverkiezingen van mei 2010 kregen alleen de EU en AU toestemming om waarnemingsactiviteiten te verrichten (zie §2.2). Ook heeft Ethiopië nog steeds geen standing invitations verleend aan Speciale Rapporteurs van de VN, ondanks het feit dat Ethiopië de zes belangrijkste mensenrechtenverdragen heeft ondertekend.188 Wel heeft Ethiopië een inhaalslag gepleegd ten aanzien van de verplichte rapportage in het kader van de ondertekende mensenrechtenverdragen.

Internationaal toezicht is met name in de gebieden waar gewapende conflicten plaatsvinden aan restricties van de regering onderhevig.189 Mensenrechtenorganisaties zijn in de Somaliregio niet aanwezig en humanitaire organisaties zijn zeer terughoudend met het rapporteren van mensenrechtenschendingen uit angst het gebied te moeten verlaten.190 Er zijn indicaties dat de Ethiopische regering ook in andere delen van het land de internationale gemeenschap nauwlettend in de gaten houdt.

3.3 Naleving en schendingen

3.3.1 Persvrijheid en vrijheid van meningsuiting Hoewel de grondwet voorziet in vrijheid van meningsuiting en persvrijheid, beperken de Ethiopische autoriteiten in de praktijk deze rechten. Ethiopië stond in 2009 op plaats 140 (van de 175 landen) op de lijst van de World Press Freedom Ranking.191

186 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 187 Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 188 Een standing invitation houdt in dat een land zich openstelt om in principe ieder moment rapporteurs toe te laten. Een aantal verzoeken van speciale rapporteurs staat al jarenlang uit, onder meer het verzoek van de speciale rapporteur voor buitengerechtelijke executies. 189 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 190 ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontent, 4 september 2009. 191 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, januari 2010.

37 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Na de verkiezingsdemonstraties in 2005 moest een groot aantal onafhankelijke kranten zijn werkzaamheden beëindigen.192 Momenteel zijn er een twintigtal onafhankelijke kranten actief met een totale wekelijkse oplage van meer dan 150.000.193 De onafhankelijke kranten zijn geregeld het doelwit van intimidatie en vervolging van de zijde van de Ethiopische overheid.194 Ook blijft de Ethiopische overheid vasthouden aan de hoge boetes die vier mediagroepen na de arrestaties van 2005 hadden opgelegd gekregen. In maart 2010 besliste de Supreme Court dat het journalistiek pardon van 2007 geen betrekking heeft op deze boetes.195 De Ethiopische regering controleert de radio en beheert het enige televisiestation in Ethiopië. Er zijn drie private FM radiostations.196 Uitzendingen van de Deutsche Welle en Voice of America worden soms door de Ethiopische autoriteiten gestoord.197 Ook beperken de Ethiopische autoriteiten de toegang tot internet. In de verslagperiode blokkeerden zij oppositionele websites (waaronder die van OLF, ONLF en Ginbot 7) en verschillende websites en nieuwsblogs van diaspora groeperingen.198 Ook werden meer ‘neutrale’ websites als die van het Committee to Protect Journalists gefilterd.199

Wetgeving Op 1 juli 2008 gaf het parlement zijn goedkeuring aan een nieuwe mediawet (Mass Media and Freedom Proclamation). Op enkele punten wordt de nieuwe mediawet als een verbetering van de oude mediawet gezien. Zo kent de wet een verbod op arrestatie van journalisten zonder voorafgaande toestemming van de minister van Informatie. Op tal van andere punten wordt de nieuwe mediawet echter als een verslechtering gezien, waaronder de ruime mogelijkheden om een rechtzaak wegens smaad te initiëren, hoge boetes met betrekking tot smaad en de bevoegdheid om willekeurig vergunningen en registraties te weigeren.200

In juli 2009 nam het parlement een nieuwe anti-terrorisme wet (Anti-Terrorism Proclamation) aan. De nieuwe wet bevat een zeer ruime definitie van terrorisme,

192 Freedom House, Freedom of the press 2008 – Ethiopia, 29.04.2008. 193 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 194 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010 en Freedom House, Freedom of the press 2009 en 2010 – Ethiopia. 195 Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010; Committee to Protect Journalists, ‘Ethiopia reinstate hefty fines against publishing houses’, 10 maart 2010. 196 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 197 Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010; BBC News, ‘Ethiopia admits jamming VOA radio’, 19.03.2010 en Committee to Protect Journalists, ‘Voice of America news broadcast jammed in Ethiopia’, 04.03.2010. 198 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Freedom House, Freedom of the press 2009 en 2010 – Ethiopia. 199 Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010. 200 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010.

38 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

waaronder ook vreedzame uitingen van onvrede of politieke protesten kunnen vallen. Op grond van deze wet lopen uitgevers en journalisten die berichten over organisaties die door de Etiopische regering als ‘terroristisch’ zijn aangemerkt of berichten over ‘terroristische activiteiten’, het risico strafrechtelijk te worden aangepakt.201 In augustus 2009 werden twee journalisten van de politieke nieuwsbrief van de verboden oppositiepartij Ginbot 7 in absentia veroordeeld wegens betrokkenheid bij een ‘terroristische’ couppoging.202 Eind 2009 zouden verschillende uitgevers door de Ethiopische autoriteiten zijn gewaarschuwd dat bepaalde artikelen konden worden beschouwd als promotie voor terrorisme.203 Volgens Human Rights Watch is de anti-terrorisme wet in strijd met nationale en internationale wetgeving en betekent de wet een ernstig inbreuk op het recht van vrije meningsuiting.204

Vervolging van journalisten Sinds 2005 treedt de Ethiopische regering repressief op tegen journalisten die zich kritisch uitlaten over het regeringsbeleid. Berichtgeving over politiek gevoelige onderwerpen kan leiden tot beschuldigingen in de staatsmedia, bedreigingen en (strafrechtelijk) onderzoek door de autoriteiten. Bovengenoemde mediawet en anti-terrorismewet zijn daarbij instrumenteel. Door een reeks strafprocessen zijn veel journalisten huiverig om kritisch te berichten. Dit heeft een aanzienlijke mate van zelfcensuur tot gevolg.

In 2007 zijn alle journalisten, redacteuren en uitgevers die naar aanleiding van de demonstraties in 2005 zijn opgepakt, vrijgelaten. Zeven van hen zijn naar verluidt naar het buitenland gevlucht. De Ethiopische autoriteiten weigeren een drietal vrijgelaten journalisten een nieuwe perslicentie te verstrekken.205

In de verslagperiode zijn opnieuw journalisten geïntimideerd, lastig gevallen en gearresteerd. Ook zijn journalisten strafrechtelijk vervolgd op beschuldiging van onder meer laster en bedreiging van de openbare orde.206 Volgens het Committee

201 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010 en Human Rights Watch, Ethiopia, Country Summary, januari 2010. 202 Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010. 203 Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010. 204 Human Rights Watch, An analysis of Ethiopia’s anti-terrorism law, updated june 30, 2009. 205 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010; Freedom House, Freedom of the press 2009 en 2010 – Ethiopia. FIDH, Observatory for the protection of human rights defenders. Annual report 2010 Ethiopia. 206 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Committee to Protect Journalists, ‘Ethiopia jails editor whose paper challenged Zenawi’, 01.02.2010; Freedom House, Freedom in the World 2010 – Ethiopia; Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia en FIDH, Observatory for the protection of human rights defenders. Annual report 2010 Ethiopia.

39 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

to Protect Journalists zaten eind 2009 vier journalisten in detentie en zijn in de periode juni 2009 –mei 2010 in totaal 15 journalisten het land ontvlucht.207

De onafhankelijke krant met de hoogste oplage (30.000), Addis Neger, heeft al sinds 2007 te maken met intimidatie, bedreigingen en geweld. In de loop van 2009 werd de krant het doelwit van een felle campagne van de regeringskrant Addis Zemen. De Addis Neger had in 2009 uitgebreid aandacht besteed aan de rechtszaak tegen de Ginbot 7 verdachten en werd door de Addis Zemen beschuldigd van steun aan Ginbot 7 en het ondermijnen van nationale belangen. In december 2009 besloot de Addis Neger te stoppen als krant als gevolg van ‘juridische en politieke intimidatie door de regering’. Ook vluchtten in december 2009 de laatste in Ethiopië verblijvende redacteuren van Addis Neger het land uit, naar verluidt uit vrees voor strafrechtelijke vervolging op grond van de nieuwe anti-terrorisme wet. De overige redacteuren/eigenaren hadden het land al eerder verlaten.208

In de verslagperiode kregen ook enkele medewerkers van de regeringsgezinde pers problemen. In maart 2010 werd een staflid van de Ethiopian Radio and Television Agency (ERTA) veroordeeld wegens veronderstelde banden met het OLF. In april 2010 werden twee journalisten van de ERTA gearresteerd op beschuldiging van het misbruik van staatseigendommen. Volgens een Ethiopische bron was deze beschuldiging terecht. Volgens het Committee to Protect Journalists werden de twee journalisten aangepakt vanwege hun kritische houding en bezigt de Ethiopische overheid al jarenlang een praktijk van het vasthouden van journalisten op beschuldiging van ‘gefabriceerde’ strafbare feiten.209

Internationale journalisten en Ethiopische journalisten die werken voor buitenlandse media hadden ook te maken met intimidatie, arrestaties en bedreigingen (van uitzetting) en praktiseerden eveneens zelfcensuur.210 In juni 2010 werd een Amerikaanse journaliste, werkzaam voor de Voice of America, het

207 Committee to Protect Journalists, ‘CPJ urges Ethiopia’s Zenawi to pursues press reforms’, 16 februari 2010; Committee to protect Journalists, ‘Annual Prison Census 2009: Ethiopia’, 08.12.2009. Schattingen van het aantal naar het het buitenland gevluchte journalisten lopen uiteen van 41 tot meer dan 100. Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010. Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, januari 2010. Committee to Protect Journalists, Journalists in Exile 2010, 17 juni 2010. 208 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010; Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010 en Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, januari 2010. 209 Committee tot Protect Journalists, Two Ethiopian state TV journalists under arrest, 30 april 2010. 210 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010 en Freedom House, Freedom of the press 2009 en 2010 – Ethiopia. Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of May elections, 24 maart 2010.

40 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

land uitgezet. Zij was zonder benodigde vergunning bezig aan een reportage in het oosten van Harar, dat grenst aan de Ogaden.211

Academische vrijheid De Ethiopische regering beperkt de academische vrijheid op universiteiten en hogescholen. Op universiteiten en campussen zouden politieagenten undercover opereren. Het is docenten niet toegestaan af te wijken van officiële lesprogramma’s en politieke activiteiten en bijeenkomsten worden ontmoedigd. Er is een grote druk op studenten om lid te worden van het EPRDF. Docenten die lid zijn van het EPRDF worden naar verluidt van hogerhand bevoordeeld, terwijl docenten die lid zijn van of verondersteld worden steun te verlenen aan oppositiepartijen worden lastig gevallen en bedreigd.212

3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering Voor een overzicht van het Ethiopische politieke spectrum wordt verwezen naar bijlage III.

Legale politieke partijen Bij de Kiesraad staan 79 politieke partijen geregistreerd.213

EPRDF Het Ethiopian People's Revolutionary Democratic Front (EPRDF) en aan haar gelieerde partijen domineren het politieke landschap (momenteel 545 van de 547 zetels in het Lagerhuis). Toch waren er in de verslagperiode ook berichten van enige spanning binnen het EPRDF. Binnen de Amhara National Democratic Movement (ANDM) zou onvrede bestaan over de dominantie van de Tigray People’s Liberation Front (TPLF) binnen de coalitie.214 In oktober 2009 vluchtte een prominent lid van de Oromo People's Democratic Organisation (OPDO) naar het Verenigd Koninkrijk, volgens berichten uit onvrede over het misbruik van publieke fondsen en de vervolging van Oromo critici.215

Het EPRDF probeert maatschappelijke groeperingen aan zich te binden door de vorming van nieuwe organisaties en bestaande organisaties aan te moedigen zich te associëren met de partij. Er zijn aanwijzingen dat het EPRDF infiltratie in

211 Committee to Protect Journalists, ‘Ethiopia expels American journalist reporting in rebel area’, 18 juni 2010. 212 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 213 EU EOM, Election Observation Mission – Ethiopia 2010. Houses of People’s Representatives and State Council Elections. Preliminary Statement, 25 mei 2010. 214 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, juni 2009. 215 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, december 2009.

41 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

verenigingen gebruikt om leden te werven. Lidmaatschap van het EPRDF heeft in de praktijk grote voordelen: de partij bezit vele bedrijven en beloont trouwe aanhangers met banen en contracten. Er zijn vele berichten dat het EPRDF en de autoriteiten individuen verleiden om lid te worden van de EPRDF door middel van het toekennen van overheidsbanen, de toegang tot universitaire studies, etc.216 Je hebt als ambtenaar meer kans op promotie als je EPRDF-lid bent en op de universiteit maak je als EPRDF-lid meer kans op een beurs of stageplaats. Er zijn berichten dat leraren en andere overheidsfunctionarissen zijn ontslagen vanwege het lidmaatschap van een oppositiepartij.217 De regering gebruikt een uitgebreid systeem van betaalde informanten om te rapporteren over activiteiten van individuen.218

Een rapport van Human Rights Watch beschrijft hoe de kebele structuur met een uitgebreid netwerk van lokale functionarissen, milities en spionnen het EPRDF in staat stelt om op lokaal niveau de bevolking te monitoren en te controleren. De verdeling van zaaigoed en (kunst)mest, het doorverwijzen naar gezondheidszorg en vervolgonderwijs, het verstrekken van microkredieten en zakenvergunningen, het toekennen van overheidsbanen, etc. zouden volgens het rapport op grote schaal door de partij worden aangewend om individuen voor de partij te winnen.219 Ook andere bronnen meldden het gebruik van de kebele structuur door de EPRDF als instrument om afwijkende meningen en politieke oppositie te voorkomen en te bestraffen.220 Bewoners die partijbijeenkomsten van EPRDF niet bezoeken zouden problemen ondervinden bij de kebele dienstverlening. Werkloze jongeren die geen lid zijn van de EPRDF zouden problemen ondervinden bij het verkrijgen van een aanbevelingsbrief van de kebele voor een baan en aanhangers van de oppositie zouden problemen ondervinden bij het verkrijgen van gesubsidieerd zaaigoed en microkredieten.221 Oppositiepartijen beschuldigden de Ethiopische overheid ervan dat aanhangers van de oppositie werden uitgesloten van voedselhulp en het food-for-work programma. De Ethiopische regering ontkende deze beschuldigingen.222 Ook de

216 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 217 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 218 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 219 Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. Zie ook Human Rights Watch, Development without Freedom. How Aid Underwrites Repression in Ethiopia, oktober 2010. 220 ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Human Rights Watch, Country Summary Ethiopia, januari 2010. 221 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Human Rights Watch, Country Summary Ethiopia, januari 2010. 222 IRIN, ‘Ethiopia: Government rejects politicized food aid claims’, 24.11.2009 en Reuters, ‘Aid groups to probe charges by Ethiopia opposition’, 21.12.2009.

42 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

internationale donorgemeenschap heeft geen stelselmatige politisering van voedselhulp kunnen vaststellen.223

Oppositie Evenals in voorgaande verslagperiodes kenmerkte het politieke landschap zich door tegenwerking en intimidatie van de politieke oppositie. Sinds de verkiezingen in 2005 staat de Ethiopische overheid slechts op zeer beperkte schaal publieke bijeenkomsten toe. De autoriteiten zijn terughoudend in het verlenen van toestemming voor grote politieke bijeenkomsten en verhuurders van evenementenhallen en kantoorruimtes worden door lokale autoriteiten onder druk gezet om niet aan oppositiepartijen te verhuren. Er waren in de verslagperiode berichten van sluiting van kantoren van oppositiepartijen vanwege intimidatie en dwang door lokale autoriteiten. Ook verstoorden autoriteiten bijeenkomsten van oppositiepartijen of verboden zij bijeenkomsten omdat deze in strijd met de wet zouden zijn. In de verslagperiode werden oppositieleiders, waaronder parlementsleden, gehinderd bij het bezoeken van hun electoraat. Ook waren er berichten van vernielingen van regionale kantoren van oppositiepartijen.224 Daarnaast waren er vele berichten van intimidatie, geweld, arrestatie en detentie van kandidaten en aanhangers van oppositiepartijen, met name in de aanloop naar de verkiezingen (zie §2.2).225 De regering deed de beschuldigingen van geweld en repressie aan haar adres af als tactiek van de oppositie om de verkiezingen in diskrediet te brengen.226 In de verslagperiode vonden naar verluidt ook politiek gemotiveerde detenties van onder meer Oromo’s en Ogadeni plaats (zie ook §3.3.6 en §3.4.5).227 De nieuwe anti-terrorismewet van juli 2009 omvat een zeer ruime definitie van terrorisme en geeft de politie ruime bevoegdheden. Op grond van deze wet kunnen

223 IRIN, ‘Government denies food aid “manipulated” for political gain’, 07.06.2010. In een recent rapport van oktober 2010 (Development without Freedom. How Aid Underwrites Repression in Ethiopia) concludeert Human Rights Watch dat internationale donorhulp op grote schaal door de regeringspartij wordt misbruikt om de bevolking te controleren en politieke tegenstanders te bestrijden. De internationale donorgemeenschap onderschrijft de conclusie van wijdverspreide politisering echter niet en is van mening dat over het algemeen goede verantwoordingsmechanismen en waarborgen in de programma’s zijn ingebouwd om politisering tegen te gaan. 224 Reuters, ‘Ethiopia opposition says nearly 450 members jailed’, 03.11.2009; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien. Update: Aktuelle Entwicklungen bis Juni 2009, 11 juni 2009. 225 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 226 Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 227 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien. Update: Aktuelle Entwicklungen bis Juni 2009, 11 juni 2009.

43 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

politieke uitingen en vreedzame protesten aangemerkt worden als ‘terroristische activiteiten’ en zwaar worden bestraft.228 Het resultaat van bovengenoemde tegenwerking en intimidatie is dat steeds minder mensen politiek actief zijn en aanhangers van de oppositie zich minder bekend durven te maken of zich durven uit te spreken.229

Illegale oppositiebewegingen Een aantal oppositiebewegingen erkent de Ethiopische regering niet en sluit geweld niet expliciet uit. Om die reden wordt het hen niet toegestaan zich als politieke partij te registreren. Zij zijn daarmee in Ethiopië illegaal. De belangrijkste gewapende oppositionele bewegingen, te weten ONLF, OLF en EPPF, zijn beschreven in §2.3. Voor een overzicht van andere illegale oppositiebewegingen wordt verwezen naar bijlage III.

Personen die worden aangehouden wegens betrokkenheid bij illegale oppositiebewegingen kunnen strafrechtelijk worden vervolgd.230 Personen die worden verdacht van lidmaatschap van of steun aan als terroristisch aangemerkte groeperingen kunnen worden vervolgd wegens terroristische activiteiten. Tegen OLF-leden en ONLF-leden wordt nadrukkelijk opgetreden. Alleen al de verdenking van lidmaatschap van of steun aan het OLF of het ONLF kan aanleiding zijn voor arrestatie, waarbij mensen soms maandenlang in voorarrest worden vastgehouden zonder formele aanklacht.231 Volgens Human Rights Watch is er in veel gevallen geen enkel bewijs dat betrokkenen banden hebben met het OLF of het ONLF, maar worden deze beschuldigingen gebruikt om vreedzame kritische politieke activiteiten te onderdrukken.232 Er zijn ook berichten van mishandeling, marteling, verkrachting en buitengerechtelijke executie van vermeende leden en aanhangers van gewapende oppositiebewegingen.233

228 Human Rights Watch, Ethiopia – Country Summary, januari 2010 en Human Rights Watch, An analysis of Ethiopia’s anti-terrorism law, updated june 30, 2009. 229 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 230 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 231 UPR Submission by Ethiopian Human Rights Council (EHRCO), Ethiopia, april 2009; Amnesty International, Ethiopia. Submission to the UN UPR. Sixth session of the UPR Working Group of the Human Rights Council. November – December 2009, AFR 25/004/2009, 13 april 2009; ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009; Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Amnesty International Report 2010 – Ethiopia. 232 Human Rights Watch, Suppressing dissent. Human rights abuses and political repression in Ethiopia’s Oromia region, mei 2005 en Human Rights Watch, Collective punishment. War crimes and crimes against humanity in the Ogaden area of Ethiopia’s Somali regional state, juni 2008. 233 Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien. Update: Aktuelle Entwicklungen bis Juni 2009, 11 juni 2009.

44 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Ginbot 7 In april 2009 werden in Ethiopië 32 personen die geassocieerd werden met Ginbot 7 gearresteerd in verband met een vermeende couppoging (zie §2.1.2). In juni 2009 werden in totaal 46 personen aangeklaagd, waarvan 32 zich in hechtenis bevonden en de overige 14 in het buitenland.234 In december 2009 werden 5 personen ter dood veroordeeld, 31 personen werden tot levenslang veroordeeld en de overigen werden tot lagere gevangenisstraffen veroordeeld danwel vrijgesproken door de Federal High Court. Op één na, te weten Melaku Tefera, bevonden alle ter doodveroordeelden zich in het buitenland, waaronder in Nederland.235 Gezien de weinig overtuigende bewijslast en het feit dat het gros van de veroordeelden actief was in de oppositie, is het aannemelijk dat de aanklacht en de veroordeling sterk politiek gemotiveerd waren. In november 2010 bevestigde de Federal Supreme Court de uitspraken van de Federal High Court uit 2009, zij het dat een tweetal eerder vrijgesproken personen alsnog tot levenslang werden veroordeeld.236 Niet bekend is op welke wijze Ginbot 7 is georganiseerd. Evenmin is bekend of en zo ja, op welke wijze Ginbot 7 actief is in Ethiopië en betrokken is bij het gewapend verzet tegen de Ethiopische regering.

Vakbonden Wettelijk hebben de meeste werknemers in Ethiopië het recht een vakbond op te richten of zich bij een vakbond aan te sluiten. In de praktijk oefenen de Ethiopische autoriteiten een grote invloed uit op vakbonden. Zo houden zij de Confederation of Ethiopian Trade Unions (ETU) nauwlettend in de gaten en zijn zij verantwoordelijk voor intimidatie, arrestatie en ontslag van vakbondsleiders.237

De lerarenvakbond Ethiopian Teachers Association (ETA) wordt sinds de jaren negentig tegengewerkt door de regering. Begin jaren negentig richtte de regering een vakbond met dezelfde naam op. Jarenlang liep een rechtszaak over welke organisatie de legale ETA was en daarmee controle zou krijgen over bepaalde bezittingen en gelden. In juni 2008 deed het Federal Supreme Court een uitspraak waarin het bepaalde dat de door de overheid opgerichte organisatie de legale ETA is en daarmee een terechte claim heeft op de gelden van de oorspronkelijke

234 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, juni 2009. 235 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, januari 2010. De vijf ter dood veroordeelden zijn Berhanu Nega, Muluneh Eyoel, Andargachew Tsige, Mesfin Aman en Melaku Teferra. 236 Captial, ‘Court gives final verdict on Ginbot 7 detainees’, 22.12.2010. 237 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Freedom House, Freedom in the world 2010 – Ethiopia en International Trade Union Federation, 2009 Annual survey of violations of trade union rights – Ethiopia, http://survey09.ituc- csi.org/survey.php?IDContinent=ETH&Lang=EN, geraadpleegd op 21.04.2010.

45 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

ETA.238 In 2009 spande de oorspronkelijke ETA opnieuw een rechtszaak aan. Ditmaal omdat zij zich onder de naam National Teachers Association (NTA) wil laten registreren, hetgeen door de Ethiopische autoriteiten wordt geweigerd. De Federal High Court verwees in haar uitspraak van april 2010 de (oorspronkelijke) ETA/NTA door naar de Charities and Societies Agency (CSA). De aanvraag voor registratie als NTA ligt nu voor bij de CSA. Tot op heden is hierover nog geen formele beslissing genomen. Onderwijzers zouden onder druk worden gezet om het EPRDF te steunen en partijlid te worden.239 Sinds de jaren negentig zijn honderden leden van de oorspronkelijke ETA opgepakt of ontslagen, naar verluidt vanwege het niet of onvoldoende steunen van het EPRDF. Het merendeel van hen is uiteindelijk weer vrijgelaten.240 In 2009 werden twee ETA leden veroordeeld tot één, respectievelijk drie jaar gevangenisstraf vanwege ‘ondermijnende activiteiten’.241

Maatschappelijke organisaties De Ethiopische autoriteiten oefenen voortdurende controle uit over de activiteiten van NGO’s.242 Medewerkers van NGO’s en (I)NGO’s met activiteiten op het gebied van mensenrechten en hulporganisaties in de Somaliregio worden nauwlettend in de gaten gehouden en kunnen te maken krijgen met intimidatie, arrestaties en restricties (zie ook §2.3 en §3.2).243

Begin januari 2009 nam het Ethiopische parlement een wet (Proclamation to Provide for the Registration and Regulation of Charities and Societies/CSO) aan die het werk van nationale en internationale NGO’s en maatschappelijke organisaties in Ethiopië moet reguleren. Deze CSO-wet bepaalt onder meer dat NGO’s die voor meer dan 10% afhankelijk zijn van buitenlandse financiering zich niet mogen bezighouden met activiteiten op het gebied van mensenrechten, waaronder vrouwenrechten, kinderrechten en rechten van gehandicapten.244 Op administratieve overtredingen van de wet, zoals het te laat indienen van rapportages, staan hoge boetes.245 Bovendien kunnen administratieve

238 FIDH en OMCT, Observatory for the protection of human rights defenders annual report 2007 – Ethiopia, 19.06.2008. 239 Human Rights Watch, One Hundred ways of Putting Pressure. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 240 AI, Ethiopia: Further information on fear of torture or ill-treatment/ “disappearance”/ prisoners of conscience, AFR25/014/2007, 02.07.2007. 241 UNESCO, ‘Education under attack 2010 – Ethiopia’, 10.02.2010. 242 Freedom House, Freedom in the world 2009 – Ethiopia. 243 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontent, 4 september 2009. 244 BBC, Ethiopia imposes aid agency curbs, 06.01.2009 en HRW, Human Rights Watch’s analysis of Ethiopia’s draft civil society law, 13.10.2008. 245 Variërend van 10.000 tot 100.000 Birr. Charities and Societies Proclamation No. 621/2009, artikel 2.

46 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

overtredingen leiden tot strafrechtelijke vervolging.246 In oktober 2009 werd de Charities and Societies Agency (CSA) opgericht die moet toezien op naleving van de wet en daarvoor vergaande bevoegdheden bezit.247 De CSO-wet geldt als zeer restrictief, en heeft grote consequenties voor NGO’s met activiteiten op het gebied van mensenrechten en goed bestuur.248 Bovendien is de wet in strijd met internationale verdragen.249

Na een transitieperiode van een jaar is de CSO-wet op 13 februari 2010 van kracht geworden. NGO’s hebben een jaar de gelegenheid gehad zich opnieuw te registreren. Er hebben zich inmiddels 1655 NGO’s opnieuw geregistreerd (van de ongeveer 5.000 NGO’s die voor het ingaan van de wet geregisteerd stonden). Volgens de CSA hebben zich daarnaast zo’n 190 nieuwe NGO’s geregistreerd. Volgens berichten hebben verschillende NGO’s hun activiteiten beëindigd. Anderen hebben hun werkterrein verlegd.250 Het overgrote deel van de organisaties heeft bij herregistratie gekozen voor de status van Ethiopian Resident Charity. Zij mogen zich niet bezig houden met zaken als mensenrechten. Slechts een klein aantal (20) heeft geopteerd voor de status van Ethiopian Charity status, waarbij in principe alle werkterreinen zijn toegestaan, maar niet meer dan 10% van het totale budget van buitenlandse fondsen mag komen. Herregistratie als Ethiopian Charity heeft voor NGO’s aanzienlijke negatieve financiële gevolgen. Verschillende organisaties hebben kantoren moeten sluiten en hun staf aanzienlijk moeten inkrimpen. Zo werd HRCO genoodzaakt 9 regionale kantoren te sluiten en het aantal stafleden op het hoofdkantoor terug te brengen van 12 naar 4 personen. EWLA heeft het aantal stafleden met 40% moeten verminderen. De opgelegde financiële en organisatorische beperkingen hebben ook negatieve gevolgen voor de activiteiten van deze NGO’s.251 Van de 20 NGO’s die zich als Ethiopian Charity hebben geregistreerd lijken HRCO en EWLA specifiek te worden aangepakt. Direct na herregistratie werden in december 2009 de bankrekeningen van beide organisaties bevroren. Daarnaast werd HRCO door de CSA gedwongen de statuten te veranderen en zaken als kiezerseducatie en verkiezingsmonitoring te schrappen.252 Voor HRCO betekende

246 HRW, Human Rights Watch’s analysis of Ethiopia’s draft civil society law, 13.10.2008 en AI, Ethiopia: comments on draft charities and societies proclamation, AFR 25/005/2008, juni 2008. 247 Het CSA kan de registratie van NGO’s weigeren of ongedaan maken en NGO’s onder toezicht stellen. Alleen NGO’s die geregistreerd staan als Ethiopische NGO’s kunnen tegen beslissingen van het CSA in beroep gaan. 248 AI, Ethiopia: comments on draft charities and societies proclamation, AFR 25/005/2008, juni 2008. 249 Zo is bijvoorbeeld het onderscheid dat de wet maakt tussen binnenlandse en buitenlandse organisaties in strijd met artikelen 14 en 22 van het Verdrag inzake Burger- en Politieke Rechten en met artikelen 3 en 7 van het mensenrechtenverdrag van de Afrikaanse Unie. 250 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, januari 2010 en Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010. 251 Zowel EHRCO als EWLA hebben een aantal kernactiviteiten moeten schrappen dan wel sterk moeten inkrimpen. 252 FIDH, Observatory for the protection of human rights defenders. Annual report 2010 Ethiopia.

47 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

de inkrimping tevens een naamsverandering van Ethiopian Human Rights Council (EHRCO) naar Human Rights Council (HRCO), aangezien het toevoegsel Ethiopian alleen mag worden gebruikt voor NGO’s die minimaal vijf regiokantoren hebben, terwijl HRCO nog maar drie regiokantoren heeft.253 De CSO-wet heeft ook tot gevolg dat NGO’s nog meer zelfcensuur praktiseren. Zo besloten drie van de vier belangrijkste mensenrechtenorganisaties in Ethiopië, die in 2009 hadden bijgedragen aan de Universal Periodic Review van de UN Human Rights Council, uit vrees voor overheidsrepresailles geen verdere rapportage meer aan te leveren.254 Verschillende stafleden van HRCO en EWLA hebben het land inmiddels verlaten (zie §3.2).255

3.3.3 Vrijheid van godsdienst De grondwet garandeert een scheiding van kerk en staat. Zo is godsdienstles op zowel openbare als privé scholen verboden. Ook is het verboden om op basis van religie politieke partijen te vormen. Van vervolging op religieuze gronden en gedwongen bekeringen is in Ethiopië geen sprake.256 Dit geldt ook ten aanzien van Jehova’s getuigen, die vrijelijk hun overtuiging kunnen uitdragen. In Ethiopië leven mensen met verschillende geloofsovertuigingen in het algemeen vreedzaam naast elkaar.

In de verslagperiode waren er enkele berichten van incidenten van religieuze aard. Sommige religieuze minderheidsgroepen meldden problemen bij de toewijzing van land voor de bouw van onder meer kerken en moskeeën.257 De politie schoot in juni 2009 drie personen dood bij een demonstratie tegen de gedwongen stop van de bouw van een kerk in Dessie (Noord-oost Ethiopië).258 Ook was er in de verslagperiode een bericht van een aanval op evangelische christenen door orthodoxe christenen, waarbij een evangelische kerk werd vernield en een andere kerk werd beschadigd. Volgens Open Doors en Compass Direct zijn er in Ethiopië geregeld religieuze spanningen tussen orthodoxe christenen en evangelische christenen.259

253 Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010. 254 Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010. 255 Human Rights Watch, Ethiopia: Repression rising ahead of may elections, 24 maart 2010 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 256 US Department of State (US DoS), Ethiopia, International Religious Freedom Report 2010, 17.11.2010. 257 US Department of State (US DoS), Ethiopia, International Religious Freedom Report 2010, 17.11.2010. 258 De geplande bouwlocatie bevond zich op voor moslims heilige grond. US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 259 Open Doors, ‘Evangelische christenen Ethiopië aangevallen’, 21 april 2010 en Compass Direct, ‘Christians in Ethiopian town hit by unexpected attack’, 15 april 2010.

48 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

In de ranglijst Christenvervolging 2009 van de organisatie Open Doors staat Ethiopië op de 44e plaats (van in totaal 50 landen).260

3.3.4 Bewegingsvrijheid De grondwet garandeert het recht op bewegingsvrijheid. Ethiopië kent geen identificatieplicht. In de praktijk kunnen Ethiopiërs vrij reizen binnen Ethiopië, met uitzondering van de Ogaden in de Somaliregio.261 Op 3 juli 2004 werd het nog onder keizer Haile Selassie ingestelde uitreisvisum voor buitenlandse reizen afgeschaft.

Ethiopië heeft geen centrale administratie die vergelijkbaar is met bijvoorbeeld de Nederlandse gemeentelijke basisadministratie. Evenmin is de afgifte van documenten wettelijk geregeld. De registratie van personen en de afgifte van het basisdocument, de Kebele Identity Card, is in Ethiopië overgelaten aan de discretionaire bevoegdheid van kebeles, de laagste administratieve eenheid in Ethiopië. Dit betekent dat registratie- en afgifteprocedures per kebele kunnen verschillen. Kebeles kunnen registratie verplicht stellen, maar het kan ook voorkomen dat de verantwoordelijkheid voor registratie in een kebele wordt overgelaten aan de bewoners.

Door het ontbreken van desbetreffende wetgeving en een centrale basisadministratie alsmede het grote aantal kebeles is het onmogelijk om een uitputtende beschrijving te geven van afgifteprocedures van documenten. In algemene zin kan het volgende gemeld worden over documentafgifte in Ethiopië.

Kebele-identiteitskaart De kebele-identiteitskaart moet in persoon worden aangevraagd bij de kebele- administratie waar de aanvrager woonachtig is. De kebele-identiteitskaart wordt afgegeven aan personen vanaf 18 jaar. Voor de aanvraag van een kebele- identiteitskaart is geen nadere documentatie vereist. Voor de afgifte van een kebele-identiteitskaart wordt het kebele-register geraadpleegd.

Het bezit van een kebele-identiteitskaart is onder meer voorwaarde om deel te kunnen nemen aan kebelebijeenkomsten, verkiezingen, om een huis te kunnen huren dat eigendom is van de kebele, om kinderen te kunnen inschrijven op een overheidsschool, om een arbeidscontract te kunnen aangaan en om toegang te krijgen tot vormen van dienstverlening door de overheid. Gezien het belang van een kebele-identiteitskaart kan in het algemeen verondersteld worden dat bewoners ingeschreven staan bij de kebele-administratie, hoewel dit geen wettelijke verplichting is.

260 http://www.opendoors.nl/vervolgdechristenen/ranglijst-christenvervolging-2009/ 261 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

49 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Geboorteregistratie Evenmin als een centrale basisregistratie, kent Ethiopië een centrale geboorteregistratie. Geboorteregistratie is in Ethiopië niet wettelijk verplicht.262 Volgens een persbericht van UNICEF worden jaarlijks bijna drie miljoen baby’s geboren zonder dat zij worden geregistreerd.263 Met name op het platteland worden geboortes niet geregistreerd.264

Paspoorten In juli 2004 werd een nieuw en meer fraudebestendig paspoort geïntroduceerd ter vervanging van het oude, blauwe paspoort dat sinds de val van de Derg bestond. Het nieuwe paspoort kost ETB 300 en is vijf jaar geldig.265 In tegenstelling tot voorgaande procedures is de afgifte van paspoorten in Ethiopië wel centraal geregeld. Een paspoort moet in persoon worden aangevraagd bij het Immigration and Nationality Department. Hiervoor is een kebele-identiteitskaart benodigd. Bij vervolgaanvragen wordt zowel om de kebele-identiteitskaart als het oude paspoort gevraagd, ook al blijkt in de praktijk wat betreft laatstgenoemd document wel eens een uitzondering te worden gemaakt. Alleen in geval van minderjarigheid zijn ouders of voogd bevoegd een paspoort voor een documenthouder aan te vragen.

Ethiopische diplomatieke vertegenwoordigingen in het buitenland geven vanaf 25 april 2010 uitsluitend nieuwe, in 2004 geïntroduceerde, paspoorten af. Tot 25 april 2010 gaven zij nog oude, blauwe paspoorten af. Verlening van het oude, blauwe paspoort (voor een periode van 5 jaar) blijft in het buitenland ook na 25 april 2010 mogelijk.

Ethiopiërs in het buitenland worden geacht in het bezit te zijn van een paspoort of het nummer daarvan, zodat ingeval van verlies een nooddocument kan worden afgegeven op grond van de registratie in Ethiopië. Indien een Ethiopiër over paspoort noch nummer beschikt, wordt in beginsel getwijfeld aan de identiteit van de aanvrager en zijn nationaliteit. Deze twijfel kan weggenomen worden door overlegging van een kebele-identiteitskaart, een oud paspoort of een geboorteakte.

262 Immigration and Refugee Board of Canada, Procedures that Ethiopian citizens must follow in order to obtain identity documents from consulates or missions in Canada; registration of births and the issuance procedure for birth certificates, 18 december 2009. 263 UNICEF, Three million babies born in Ethiopia each year go through life without an official identity, 14.04.2008. 264 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009) en Immigration and Refugee Board of Canada, Procedures that Ethiopian citizens must follow in order to obtain identity documents from consulates or missions in Canada; registration of births and the issuance procedure for birth certificates, 18 december 2009. 265 Het oude paspoort was slechts twee jaar geldig.

50 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Ook kunnen de autoriteiten onderzoek doen door middel van raadpleging van de kebele registratie of interviews met familieleden in Ethiopië.

Ethiopiërs die een andere nationaliteit krijgen, verliezen hun Ethiopische nationaliteit. Zij kunnen als Ethiopische buitenlander wel een zogenaamde yellow card aanvragen bij het Immigration and Nationality Department in Ethiopië of bij een Ethiopische diplomatieke vertegenwoordiging in het buitenland, waardoor zij zonder visum Ethiopië kunnen inreizen en in Ethiopië bepaalde voorrechten hebben.266

Luchtverbindingen Ethiopië heeft een negental internationale landgrensovergangen en één internationale luchthaven, Bole Airport. Tussen de reguliere landgrensovergangen is de grens vrijwel onbewaakt. Het is dus makkelijk om de grens illegaal over te steken naar een buurland.267 Addis Abeba heeft uitstekende, en een nog steeds groeiend aantal luchtverbindingen met de rest van de wereld. Ethiopian Airlines is één van de grootste luchtvaartmaatschappijen van Afrika met rechtstreekse vluchten op hoofdbestemmingen in Afrika, Europa, de Verenigde Staten, Azië en het Midden- Oosten. De beveiliging van de internationale luchthaven van Addis Abeba, Bole Airport, is goed tot grondig. Illegale uitreis via deze route is moeilijk.268

Terugkeer De afgelopen jaren hebben mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch de gedwongen terugkeer gemeld van tientallen Ethiopische vluchtelingen uit landen als Djibouti, Sudan, Kenia, Jemen, Somalië en Somaliland. Bij terugkeer zouden betrokkenen vrijwel direct zijn gedetineerd, soms incommunicado. Er waren ook berichten van marteling. Sommige terugkeerders werden beschuldigd van banden met Al-Qaida, anderen van banden met gewapende Ethiopische rebellengroepen.269 Zo werd één van hen, Bashir Makhtal, van Canadese nationaliteit, in juli 2009 tot levenslang veroordeeld vanwege vermeende steun aan het ONLF na een rechtzaak die internationaal sterk werd bekritiseerd. Bashir Makhtal heeft 2,5 jaar in detentie gezeten voordat hij werd veroordeeld. Een groot deel van de periode had hij geen toegang tot

266 Zij hebben echter geen stemrecht. D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 267 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 268 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 269 AI, Forcible return/fear of torture or ill-treatment/incommunicado detention/prisoner of conscience, UA 280/07, 31.10.2007. CORI, Country Report Ethiopia, januari 2010. Human Rights Watch, UPR Submission Ethiopia, april 2009.

51 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

rechtshulp of consulaire bijstand.270 Verschillende gedetineerde ex-vluchtelingen zijn inmiddels vrijgelaten. De verblijfplaats van tientallen vluchtelingen zou echter nog onbekend zijn.271

In de verslagperiode meldde Human Rights Watch opnieuw deportaties van vluchtelingen uit Jemen en Somaliland (zie §4.3). Volgens Human Rights Watch zijn de meeste gedeporteerden uit Somaliland personen die door de Ethiopische regering worden verdacht van banden met OLF en ONLF. Deze personen lopen volgens Human Rights Watch bij gedwongen terugkeer een grote kans slachtoffer te worden van willekeurige detentie en marteling.272

De Ethiopische autoriteiten hebben de afgelopen jaren verschillende in het buitenland verblijvende personen, waaronder oppositieleiders, journalisten, mensenrechtenactivisten en militairen, in absentia strafrechtelijk vervolgd en veroordeeld.273 Zo werden in december 2009 vier met de oppositionele Ginbot 7 geassocieerde personen in absentia tot de doodstraf veroordeeld vanwege een vermeende couppoging (zie §3.3.2).274

De Ethiopische autoriteiten houden de activiteiten van de Ethiopische oppositiepartijen in ballingschap nauwlettend in de gaten. Leidinggevenden van deze partijen lopen bij terugkeer naar Ethiopië het risico opgepakt te worden. Activiteiten van gewone leden van oppositiepartijen in ballingschap worden echter door de Ethiopische autoriteiten meestal niet geregistreerd. Zij kunnen derhalve in de regel zonder problemen terugkeren. Er zijn evenwel enkele gevallen bekend van gewone partijleden die wel bij terugkeer werden opgepakt. Ook andere activisten die zich in het buitenland openlijk kritisch over de regering hebben uitgelaten, lopen bij terugkeer het risico opgepakt te worden.275

Er zijn geen concrete gevallen bekend van terugkeer van CUD-activisten of personen die anderszins actief waren tijdens de verkiezingen en demonstraties in 2005. Volgens verschillende bronnen lopen personen die tijdens de verkiezingen en demonstraties in 2005 actief waren voor de oppositie of als journalist, bij terugkeer mogelijk nog steeds risico op arrestatie en detentie. Een en ander zou afhankelijk zijn van het politiek profiel van betrokkene en de mate van profilering.

270 Human Rights Watch, Country Summary Ethiopia, januari 2010. Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia. 271 Human Rights Watch, UPR Submission Ethiopia, april 2009. 272 Human Rights Watch, Hostages to Peace, 13 juli 2009. 273 CORI, Country Report Ethiopia, januari 2010. 274 Economist Intelligence Unit, Country Report Ethiopia, januari 2010. 275 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010.

52 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Er zijn in Ethiopië geen organisaties die de terugkeer van asielzoekers monitoren. Volgens een bron ondervinden teruggekeerde afgewezen asielzoekers geen speciale problemen en worden zij net zo behandeld als alle andere terugkeerders. Ook personen die Etiopië op illegale wijze hebben verlaten zouden zonder problemen kunnen terugkeren.276

3.3.5 Rechtsgang De grondwet garandeert de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Verdachten hebben recht op een eerlijke openbare rechtszaak binnen een redelijke periode na arrestatie, op juridische bijstand van eigen keuze alsmede het recht op hoger beroep.277 In de praktijk komt het echter voor dat verdachten het recht op contact met hun advocaat en hun familie wordt ontzegd en verdachten vaak lange tijd worden vastgehouden zonder formele aanklacht. Volgens Human Rights Watch hebben de Ethiopische autoriteiten een traditie van het gebruik van langdurige pre-trial en pre-charge detentie om critici en oppositionele activisten te straffen, ook in die gevallen waarbij in het geheel geen formele aanklacht ten laste wordt gelegd. Zo zijn de afgelopen jaren politiek en maatschappelijk actieve Oromo’s gedetineerd op beschuldiging van steun aan het OLF, waarbij in vrijwel geen enkel geval formele aanklachten ten laste zijn gelegd. De verdachten bleven soms lange tijd in detentie (zie §3.4.5).278 Volgens Human Rights Watch worden strafzaken soms ook doelbewust gefabriceerd door de Ethiopische autoriteiten om critici aan te pakken, zoals in het geval van de prominente mensenrechtenactivist Abebe Worke, die werd beschuldigd van het illegaal verkopen van belastingvrij geïmporteerde goederen (zie §3.2).279

Vanwege verschillende factoren kan een eerlijk proces in de praktijk niet altijd worden gegarandeerd. Zo is de politieke beïnvloeding bij de aanstelling van rechters groot. Rechters worden voorgedragen door de premier en hun kandidatuur dient te worden bekrachtigd door het parlement. Ook is er een probleem met betrekking tot de capaciteit van de rechterlijke macht: rechtbanken zijn overbelast en medewerkers zijn niet altijd voldoende gekwalificeerd.280 Ook zouden soms processen achter gesloten deuren plaatsvinden.281 Verschillende bronnen stellen

276 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 277 Zie artikelen 19 tot en met 22 en artikel 37 van de Ethiopische grondwet. 278 Human Rights Watch, Country Summary Ethiopia, januari 2010. 279 Human Rights Watch, Country Summary Ethiopia, januari 2010. 280 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009). 281 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report:

53 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

dat de rechterlijke macht in prominente (politieke) zaken niet onafhankelijk is en dat tijdens verschillende processen de rechten van verdachten zijn geschonden (onvoldoende rechtshulp, mishandeling/marteling, detentie zonder aanklacht). Ook zouden verschillende vonnissen zijn gebaseerd op twijfelachtige bewijsvoering.282

Traditionele en religieuze rechtbanken De grondwet erkent sommige traditionele en religieuze rechtbanken. Sharia rechtbanken zijn bevoegd zaken te horen waar het gaat om religieuze- en familiezaken waarbij moslims zijn betrokken. Volgens de wet dienen alle partijen in te stemmen met de behandeling van hun zaak door een traditionele of religieuze rechtbank en kunnen de partijen in hoger beroep gaan bij een reguliere rechtbank.283 Niettemin is het in de praktijk moeilijk om rechtspraak door een islamitische rechtbank te weigeren, gezien de grote invloed die religieuze autoriteiten hebben in lokale gemeenschappen. Weigering om een zaak te laten behandelen door een islamitische rechtbank kan sociale uitsluiting tot gevolg hebben. In de rurale gebieden komt het geregeld voor dat religieuze en traditionele rechtbanken ook zaken behandelen die buiten hun jurisdictie vallen. Dit is eveneens een gevolg van de grote invloed die traditionele en religieuze leiders in de gemeenschap hebben en van het feit dat er in kleine dorpen veelal geen toegang is tot het reguliere rechtssysteem.284

3.3.6 Arrestaties en detentie De grondwet en het wetboek van strafrecht verbieden willekeurige arrestatie en detentie. Juridische procedures worden echter in de praktijk vaak niet gerespecteerd. Zo komt het geregeld voor dat mensen zonder arrestatiebevel worden gearresteerd en niet binnen de vereiste 48 uur in staat van beschuldiging worden gesteld. Verder hebben verdachten tijdens de periode van voorarrest vrijwel geen toegang tot juridische bijstand. Ook zouden er in strijd met de wet tientallen niet-officiële detentiecentra in Ethiopië zijn.285 Op basis van de grondwet hebben arrestanten het recht om op borgtocht te worden vrijgelaten. Borgtocht is echter niet mogelijk bij aanklachten van moord, hoogverraad en corruptie. Ook weigert de politie in sommige gevallen personen die door de

UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009). 282 HRW, World Report 2008 – Ethiopia, 31.01.2008; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 283 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 284 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 285 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Human Rights Watch, An analysis of Ethiopia’s anti-terrorism law, updated June 30, 2009 en UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009).

54 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

rechter op borgtocht in vrijheid zijn gesteld, uit hun detentie te ontslaan.286 Soms worden familieleden van voortvluchtige verdachten gedetineerd om de verdachten onder druk te zetten om zich vrijwillig te melden.287

Volgens de Ethiopische regering zijn er in Ethiopië geen politieke gevangenen. (Inter)nationale waarnemers en NGO’s zijn echter van mening dat in Ethiopië personen om politieke redenen vastzitten.288

In de verslagperiode hebben naar verluidt veel arrestaties van leden en aanhangers van oppositiepartijen plaatsgevonden. Een groot deel van deze arrestaties vond plaats in de aanloop naar de parlementsverkiezingen van mei 2010 (zie §2.2). Ook werden in de verslagperiode journalisten, mensenrechtenactivisten en vakbondleiders gearresteerd (zie §3.3, §3.3.1 en §3.3.2). Verder arresteerden en detineerden de politie en veiligheidstroepen Oromo’s op verdenking van steun aan of lidmaatschap van het OLF (zie §3.4.5). Veel arrestaties hadden naar verluidt een politiek karakter.289 In de Somaliregio werden personen gearresteerd op beschuldiging van betrokkenheid bij het ONLF.290

Arrestaties vinden soms plaats onder de bepalingen van de anti-terrorisme wet (zie §3.3.1). De anti-terrorisme wet geeft de politie vergaande bevoegdheden op het gebied van onderzoek en het aanhouden van verdachten. Zo kan de politie op grond van deze wet een verdachte zonder arrestatiebevel arresteren en vier maanden lang vasthouden zonder gerechtelijke tussenkomst.291 Arrestaties, met name van personen die verdacht worden van steun aan terrorisme of rebellengroepen, gaan veelal gepaard met detentie zonder aanklacht. Vaak weigert de rechter uiteindelijk in te stemmen met verdere verlenging van de detentie, maar dat is meestal nadat verdachten weken of maanden in detentie hebben doorgebracht, onderwijl de politie tracht voldoende bewijs voor een aanklacht te

286 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 287 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 288 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia. 289 UPR Submission by Ethiopian Human Rights Council (EHRCO), Ethiopia, april 2009; ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009; Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia. 290 Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009; Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia. 291 Human Rights Watch, An analysis of Ethiopia’s anti-terrorism law, updated June 30, 2009 en Committee to Protect Journalist (CPJ), Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia, februari 2010.

55 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

vinden.292 Soms worden arrestanten beschuldigd van ‘gefabriceerde’ strafbare feiten.293

Het grootste deel van de personen die zijn opgepakt naar aanleiding van de protesten in november 2005 is inmiddels vrijgelaten. Een onbekend aantal personen, waaronder voormalig CUD-leden, zou echter nog steeds in detentie verblijven.294

In september 2009 verleende de Ethiopische autoriteiten op aanbeveling van de National Pardon Board amnestie aan 9.612 gevangenen. In oktober 2009 werd amnestie verleend aan 384 gevangenen en in december 2009 werd amnestie verleend aan tien leiders en leden van de voormalige CUD.295 In september 2010 verleende de Ethiopische autoriteiten amnestie aan 9.000 gevangenen.296

In juni 2009 werd de geïsoleerde detentie van Birtukan Mideksa opgeheven en in oktober 2010 werd zij vrijgelaten. In het pardonverzoek aan president Meles uitte Birtukan Medeksa spijt over haar eerdere ontkenning van het gratieverzoek (zie §2.1.2).297 De VN-werkgroep aangaande arbitraire detentie beschouwde de detentie van Birtukan Mideksa als willekeurig en politiek gemotiveerd.298

Situatie in gevangenissen In december 2008 bevonden zich 80.974 personen (waarvan 2.123 vrouwen) in de Ethiopische gevangenissen. Van de totale gevangenispopulatie is 80% reeds veroordeeld en wacht 20% nog op een vonnis. Ethiopië heeft drie federale en 117 regionale gevangenissen. Er zijn naar verluidt tientallen niet-officiële detentiecentra in Ethiopië, onder meer in Dedessa, Bir Sheleko, Tolay, Hormat, Blate, Tatek, Jijiga, Holeta en Senkele. De meeste niet-officiële detentiecentra zouden zich in militaire kampen bevinden.299

De situatie in de gevangenissen in Ethiopië is slecht en de voorzieningen zijn gebrekkig, met name overbevolking is een groot probleem. Ook is de voedsel- en

292 HRW, Ethiopia: charge or free ethnic Oromo terrorism suspects, 27.11.2008. Amnesty International, Ethiopia. Submission to the UN UPR. Sixth session of the UPR Working Group of the Human Rights Council. November – December 2009, AFR 25/004/2009, 13 april 2009. 293 Human Rights Watch, Country Summary Ethiopia, januari 2010 en Committee tot protect Journalists, Two Ethiopian state TV journalists under arrest, 30 april 2010. 294 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 295 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 296 Sudan Tribune, ‘Ethiopia releases thousands of prisoners for Julian newyear’, 12.09.2010. 297 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en IHS, ‘Ethiopia: Ethiopian opposition leader freed from jail following new amnesty’, 07.10.2010, 298 UN Human Rights Council, “Report of the Working group on Arbitrary Detention”, A/HRC/18/30, 15 januari 2010. 299 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

56 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

watervoorziening in veel gevangenissen ontoereikend. Veel gevangenen zijn afhankelijk van voedsel dat hen door familie en vrienden gebracht wordt. Verder zijn medische voorzieningen onvoldoende. Er zijn aparte vrouwengevangenissen maar er zijn ook gevangenissen waar zowel mannen als vrouwen, zij het gescheiden, verblijven. Er zijn aparte gevangenissen voor minderjarigen maar minderjarigen worden ook veelal samen met volwassenen gedetineerd.300 De lokale NGO Prison Fellowship Ethiopia heeft toegang tot de officiële detentiecentra, waaronder federale en regionale gevangenissen. ICRC heeft toegang tot regionale gevangenissen, met uitzondering van die in de Somali regio. ICRC heeft echter geen toegang tot politiebureaus en federale gevangenissen, waar high-profile gevangenen, oppositieleiders, mensenrechtenactivisten en journalisten worden vastgehouden (zie ook §4.4).301

3.3.7 Mishandeling en foltering In artikel 18 van de grondwet staat dat iedereen recht heeft op bescherming tegen wrede, onmenselijke of vernederende behandeling of bestraffing. Artikel 19 stelt dat arrestanten niet gedwongen zullen worden een bekentenis af te leggen of andere verklaringen die in de rechtbank tegen hen kunnen worden gebruikt.

Ondanks een wettelijk verbod waren er in de verslagperiode opnieuw berichten van mishandeling en marteling.302 Leiders van oppositiepartijen meldden intimidatie en mishandeling van hun leden en aanhangers door politie en milities.303 Mishandeling en marteling vinden volgens verschillende bronnen met name plaats op politiebureaus om verdachten een bekentenis af te dwingen.304 Ook in het federale Criminal Investigation Bureau in Addis Abeba, dat ook wel bekend staat als Makelawi, zouden mishandeling en marteling veelvuldig worden toegepast.305 Vooral personen die om politieke redenen zijn gearresteerd en personen die zijn gearresteerd in verband met terrorisme, waaronder (vermeende) OLF en ONLF-leden, worden hier naartoe gebracht voor ondervraging, alvorens naar een reguliere gevangenis te worden gestuurd. Ook in niet-officiële detentiecentra in militaire kampen zou mishandeling en marteling worden gepraktiseerd.306 Zoals reeds eerder vermeld waren er vanuit de Somali regio

300 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009. 301 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 302 Human Rights Watch, ‘UK: Ethiopian “Assurances” No Guarentee Against Torture’, 17 september 2009 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 303 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 304 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 305 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 306 Human Rights Watch, Ethiopia – Country Summary, januari 2010 en Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009.

57 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

berichten van onder andere mishandeling en marteling door het Ethiopische leger en het ONLF.307 In federale gevangenissen wordt volgens een bron eveneens marteling toegepast.308 Ook komen nog steeds gevallen van (langdurige) eenzame opsluiting voor.

Volgens Human Rights Watch lopen personen die zijn gedetineerd op beschuldiging van betrokkenheid bij gewapende oppositie of terroristische activiteiten de meeste kans om slachtoffer te worden van mishandeling en marteling.309 Zo zou het merendeel van de in mei 2009 gearresteerde Ginbot 7 aanhangers (zie §3.3.2) zijn mishandeld en gemarteld.310 Volgens Human Rights Watch wordt marteling niet alleen gebruikt om bekentenissen af te dwingen maar ook als methode van bestraffing.311

Hoewel ook de Ethiopische mensenrechtencommissie (EHRC) in haar jaarrapport 2009 melding maakte van gevallen van mishandeling en marteling, ontkent de Ethiopische regering in de regel berichten van marteling.312 Straffeloosheid blijft een probleem. Gevallen van mishandeling en marteling blijven in de meeste gevallen ongestraft.313

3.3.8 Verdwijningen Er waren volgens het US State Department berichten van politiek gemotiveerde verdwijningen.314

3.3.9 Buitengerechtelijke executies en moorden In de verslagperiode werd melding gemaakt van buitengerechtelijke executies en moorden door de politie, het leger, milities en het ONLF.315 In vrijwel geen enkel geval volgde strafrechtelijke vervolging.

307 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 308 Human Rights Watch, Ethiopia: Submission to the UN Committee against Torture, 2 november 2010. 309 Human Rights Watch, ‘UK: Ethiopian “Assurances” No Guarentee Against Torture’, 17 september 2009. 310 Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia. 311 Human Rights Watch, ‘UK: Ethiopian “Assurances” No Guarentee Against Torture’, 17 september 2009. 312 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. Human Rights Watch, Ethiopia – Country Summary, januari 2010. 313 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. Zie ook D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. Human Rights Watch, Ethiopia: Submission to the UN Committee against Torture, 2 november 2010. 314 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

58 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

3.3.10 Doodstraf Volgens het wetboek van strafrecht van 2004 kan de doodstraf worden opgelegd voor onder meer misdaden in strijd met de grondwet of de constitutionele orde316, het leiden van een gewapende opstand of burgeroorlog317, aanvallen tegen de politieke of territoriale integriteit van de staat318, hoogverraad319, collaboratie met de vijand320, spionage321, genocide322, oorlogsmisdaden tegen de burgerbevolking323, “misdaden tegen de openbare veiligheid”324, “misdaden gericht tegen de publieke gezondheid”325 en moord326. Ook voor een aantal militaire misdaden kan de doodstraf worden opgelegd (zie §3.4.6).

In Ethiopië worden verdachten geregeld tot de doodstraf veroordeeld.327 In september 2009 veroordeelde een Ethiopische rechtbank zes leden van de Gumuz gemeenschap tot de doodstraf vanwege genocide op 93 leden van de Oromo gemeenschap in mei 2008.328 Op 22 december 2009 veroordeelde de Federal High Court vijf Ginbot 7 verdachten tot de doodstraf.329 Van de vijf verdachten werden er vier bij verstek veroordeeld (zie §3.2.2).330

Uitvoering van de doodstraf komt sporadisch voor. In 2007 was het de laatste keer dat een veroordeelde daadwerkelijk ter dood werd gebracht.331 Dit was de tweede maal sinds de machtswisseling in 1991 dat de doodstraf werd uitgevoerd.332

315 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. Zie ook IHS Global Insight, ‘Ethiopia: Contractor for Malaysian Oil Company killed in Ethiopia’s Ogaden region’, 12 april 2010 en Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia. 316 Wetboek van strafrecht art. 238 (2). 317 Wetboek van strafrecht art. 240 (2). 318 Wetboek van strafrecht art. 241. 319 Wetboek van strafrecht art. 248 (c). 320 Wetboek van strafrecht art. 251 (d). 321 Wetboek van strafrecht art. 252 (2). 322 Wetboek van strafrecht art. 269 (c). 323 Wetboek van strafrecht art. 270 (p). 324 Wetboek van strafrecht art. 512 (1). 325 Wetboek van strafrecht art. 514 (2) c. 326 Wetboek van strafrecht art. 539 (1) c. 327 Volgens Amnesty International zijn in 2008 39 doodvonnissen uitgesproken. Amnesty International, Death Sentences and Executions in 2008, maart 2009. 328 Reuters, ‘Ethiopian court sentences six to death for massacre’, 03.09.2009; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Amnesty International, International Report 2010 – Ethiopia. 329 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 330 Trouw, ‘Doodstraf voor vijf Ethiopiërs; Mesfin Aman: Nederland helpt mij, maar steunt ook dictator Meles’, 23 december 2009. 331 BBC News, Ethiopia executes spy boss killer, 06.08.2007. 332 AI, Ethiopia: call for a millennium for human rights, AFR25/022/2007, 11.09.2007.

59 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

3.4 Positie van specifieke groepen

3.4.1 Vrouwen Hoewel de gelijkheid van man en vrouw in de grondwet is verankerd, omvat de Ethiopische wetgeving nog tal van discriminerende bepalingen voor vrouwen.333 In Ethiopië is de positie van vrouwen achtergesteld aan die van mannen als gevolg van het patriarchale systeem en de traditionele gender rolverdeling.334 De toegang van vrouwen tot de arbeidsmarkt en het zakenleven wordt verder beperkt door het lage niveau van onderwijs alsmede de beperkte toegang tot informatie.335 Slechts 23% van de Ethiopische vrouwen kan lezen en schrijven, tegenover 50% van de Ethiopische mannen.336 Politieke vertegenwoordiging door vrouwen in de regio’s loopt sterk uiteen: van 3.3 % in de Somali regio tot 50% in Tigray in 2009.337 Er zaten eind 2009 in totaal 116 vrouwen in het 547-zetels tellende Lagerhuis (House of People’s Representatives), twee vrouwelijke rechters in de 11-zetels tellende Supreme Court en vier vrouwen in de 35-zetels tellende ministerraad.338

Het National Committee for Traditional Practices339 heeft 120 zogenoemde Harmful Traditional Practices (HTP’s) geïdentificeerd in Ethiopië, waaronder huiselijk geweld, genitale verminking, verkrachting, ontvoering en huwelijken met minderjarigen. Hoewel deze praktijken in het Wetboek van Strafrecht expliciet strafbaar worden gesteld, laat de uitvoering en handhaving van deze wetten in de praktijk te wensen over.340 Ook is het bewustzijn van deze rechten, zowel onder wetshandhavers als onder vrouwen zelf, bijzonder laag.

Huiselijk geweld Huiselijk geweld, inclusief verkrachting, is een groot probleem in Ethiopië waarover nauwelijks wordt gerapporteerd door de slachtoffers. Huiselijk geweld is strafbaar. De wet noemt onder huiselijk geweld zowel fysiek als psychologisch geweld, maar niet specifiek seksueel geweld.341 Daders van huiselijk geweld

333 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 334 UNGA, Report of the Independent Expert on Minority Issues, Gay McDougall, addendum Mission to Ethiopia (28 November – 12 December 2006), A/HRC/4/9/Add.3, 28.02.2007. en Social Institutions and Gender Index (SIGI), Gender Equality and Social Institutions in Ethiopia, 25 september 2009. 335 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 336 http://hdrstats.undp.org/en/countries/data_sheets/cty_ds_ETH.html, geraadpleegd op 15.04.2010. 337 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009). 338 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 339 Het National Committee for Traditional Practices heet tegenwoordig Ye Ethiopia Goji Limadawi Dirgitoch Aswogaj Mahiber (EGLDAM). 340 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 341 Wetboek van Strafrecht, art. 564.

60 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

worden echter slechts zelden strafrechtelijk vervolgd.342 Schaamte, angst voor vergelding, sociale druk, onwetendheid, beperkte infrastructuur en een gebrek aan vertrouwen in de politie zijn redenen voor vrouwen om af te zien van een gang naar de rechter.343 In de verslagperiode hebben de Ethiopische autoriteiten zich meer ingespannen in de strijd tegen huiselijk geweld. Er werd bij de federale politie een hotline voor huiselijk geweld opgezet. Ook werden politiefunctionarissen verplicht trainingen te volgen op het gebied van huiselijk geweld.344 In de praktijk kunnen vrouwen echter nog onvoldoende bescherming inroepen van de politie in het geval van huiselijk geweld. De politie is nog steeds onvoldoende getraind om met zaken van huiselijk geweld om te gaan en neemt klachten weinig serieus. Er wordt zelden vervolging ingezet na aangiftes. De politie zal de bewijslast in eerste instantie bij de klager zelf leggen alvorens een onderzoek te openen. Dit geldt ook voor andere vormen van geweld tegen vrouwen, waaronder verkrachting door overheidsfunctionarissen.345

Slachtoffers van (huiselijk) geweld hebben weinig mogelijkheden om aan het geweld te ontsnappen. Er zijn twee NGO’s in Addis Abeba die een opvanghuis runnen voor slachtoffers van (huiselijk) geweld. De kwaliteit en capaciteit van deze opvanghuizen zijn echter volgens bronnen onvoldoende.346 In veel gevallen gaat de vrouw terug naar haar familie. De houding van de familie is afhankelijk van de aard van het geweld. In de meeste gevallen keert de vrouw na bemiddeling door de familie uiteindelijk weer terug naar haar gezin. Vestiging elders of in een grote stad is veelal geen reëel alternatief. Voor alleenstaande vrouwen is het moeilijk om in Ethiopië een eigen bestaan op te bouwen.347 Huisvesting en werk zijn als alleenstaande vrouw moeilijk te verkrijgen. Als men al werk vindt, dan is het veelal als huishoudelijke hulp of in de prostitutie. In dergelijke posities kunnen deze vrouwen opnieuw slachtoffer worden van (seksueel) geweld.348

Mensenhandel Ethiopië is een bronland van mensenhandel. Met name jonge vrouwen worden verhandeld naar het Midden-Oosten om ingezet te worden in de huishouding.349

342 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 343 EWLA, Our Voice, januari-december 2007 en EWLA, Nationwide survey on domestic violence, 2008. US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 344 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 345 EWLA, Nationwide survey on domestic violence, 2008. 346 UNPF, Shelter from the storm: escaping from gender violence in Ethiopia, 7 december 2009. 347 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 348 Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien: Homosexualitat. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 13 juli 2010. 349 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

61 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Zij lopen hierbij het risico op seksuele exploitatie, fysiek misbruik, gedwongen opsluiting en confiscatie van reisdocumenten.350 Volgens schattingen zouden in de periode maart 2007 tot maart 2008 30.000 tot 35.000 personen vanuit Ethiopië naar het buitenland zijn verhandeld.351 Er zijn geen aanwijzingen dat mensenhandel vanuit Ethiopië naar Nederland plaatsvindt.352

In Ethiopië is ook sprake van binnenlandse mensenhandel. Van het platteland worden volwassenen en kinderen verhandeld naar stedelijke centra voor werk in de huishouding en in mindere mate voor seksuele exploitatie en gedwongen arbeid.353

Huwelijk met minderjarigen Een huwelijk met een minderjarige is expliciet verboden in de grondwet, in de herziene Family Code en in het wetboek van strafrecht.354 Ondanks het feit dat de wettelijke leeftijd om te trouwen achttien jaar is, komt het in Ethiopië op grote schaal voor dat minderjarige meisjes worden uitgehuwelijkt.355 Ongeveer 40% van de meisjes trouwt op een leeftijd van 15 jaar of jonger.356 Soms worden meisjes op zevenjarige leeftijd al uitgehuwelijkt.357 Er zijn mechanismen waarmee een meisje zich in bepaalde gevallen kan onttrekken aan een dergelijk huwelijk: bijvoorbeeld door bescherming van de school of via het kebelebestuur.358

Huwelijk door ontvoering Het ontvoeren van meisjes en vrouwen om ze tot een huwelijk te dwingen komt op grote schaal voor in de regio’s Amhara, Oromia en SNNPR en in andere regio’s op kleinere schaal.359 Door ontvoering, hetgeen in veel gevallen gepaard gaat met mishandeling en verkrachting, raken meisjes gestigmatiseerd en worden zij

350 Cedric Barnes voor Writenet, Ethiopia: a sociopolitical assessment, mei 2006 en US Department of State, Trafficking in Persons Report 2010, 14 juni 2010. 351 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 352 Dit blijkt onder meer uit het jaarlijkse rapport van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, Zevende Rapportage, 29 oktober 2009. 353 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en US Department of State, Trafficking in Persons Report 2010, 14 juni 2010. 354 Harmful Traditional Practices under Ethiopian Laws, Prepared by Ethiopian Woman Lawyers Association, mei 2005; Early Marriage in Ethiopia: Law and Social Reality, juli 2005 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 355 EGLDAM, Follow up National Survey on Harmful Traditional Practices in Ethiopia, februari 2008. 356 Sexual Right Initiative, Report on Ethiopia – Universal Periodic Review – Sixth Round (2009). 357 Harmful Traditional Practices under Ethiopian Laws, Prepared by Ethiopian Woman Lawyers Association, mei 2005 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 358 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 359 EGLDAM, Follow up National Survey on Harmful Traditional Practices in Ethiopia, februari 2008 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

62 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

gedwongen om met hun ontvoerder of verkrachter te trouwen.360 Indien een meisje weigert te trouwen met haar ontvoerder zal zij door haar familie in veel gevallen onder druk worden gezet en uiteindelijk worden buitengesloten met het risico in de prostitutie te belanden.361

Ontvoering en gedwongen huwelijk zijn strafbaar. In het wetboek van strafrecht staat op ontvoering een maximumstraf van tien jaar en op verkrachting maximaal 20 jaar.362 Zaken worden echter zelden aanhangig gemaakt en autoriteiten beschouwen ontvoeringen als onderdeel van de cultuur, waardoor er onwelwillend wordt gereageerd op eventuele aangiftes.363 Volgens het rapport van US DoS over 2009 wordt in het geval van een ontvoering in verband met een huwelijk de dader niet gestraft indien het slachtoffer instemt met het huwelijk.364

Ontvoeringen leiden vaak tot conflicten tussen families, gemeenschappen en etnische groepen.365

Genitale verminking Vrouwelijke genitale verminking (female genital mutilation, FGM) komt voor in zowel de christelijke als de moslimgemeenschap.366 Het is geen religieus maar een cultureel verschijnsel. Een demografisch onderzoek in opdracht van het ministerie van Gezondheid van 2005 wees uit dat 74% van alle vrouwen in Ethiopië (een vorm van) FGM in hun leven heeft ondergaan. De afgelopen jaren laten echter een daling zien in het percentage vrouwen dat FGM ondergaat. De Ethiopische organisatie EGLDAM (voorheen Ethiopian National Committee on Traditional Practices) stelt dat het percentage vrouwen dat in 2007 FGM heeft ondergaan met 15% is gedaald ten opzichte van 1997.367 Een onderzoek uit 2008 in opdracht van Save the Children Noorwegen concludeert dat de afgelopen tien jaar het aantal gevallen van FGM met 10% is gedaald onder meer vanwege een sterke anti-FGM campagne.368 De regio’s waar FGM het meeste voorkomt zijn Afar, Somali, Dire Dawa, Harar en delen van Oromia. In de regio’s Gambella en Tigray was het percentage

360 EGLDAM, Follow up National Survey on Harmful Traditional Practices in Ethiopia, februari 2008 en US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 361 UNICEF, UNICEF supports fight to end marriage by abduction in Ethiopia (www.unicef.org/ethiopia/ET_real_abduction.pdf). 362 Wetboek van Strafrecht, art. 587 en art. 620. 363 EGLDAM, Follow up National Survey on Harmful Traditional Practices in Ethiopia, februari 2008. 364 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 365 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 366 EGLDAM, Old Beyond Imaginings, Ethiopia Harmful Traditional Practices, 2003. 367 EGLDAM, Follow up National Survey on Harmful Traditional Practices in Ethiopia, februari 2008 en IRIN, ‘Ethiopia: More parents saying no to FGM’, 11.09.2008. 368 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

63 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

besneden vrouwen in 2005 minder dan 30%. In de overige regio’s en Addis Abeba schommelde dit percentage tussen de 65% en 85%.369

Genitale verminking wordt in de hooglanden (Amhara en Tigray) al toegepast op meisjes van enkele dagen oud. In de regio’s Somali, Afar en Oromia vindt FGM in het algemeen plaats bij meisjes in de leeftijd van zeven tot negen jaar. De leeftijd waarop FGM wordt uitgevoerd kan echter ook gerelateerd zijn aan het tijdstip waarop een vrouw in het huwelijk treedt.370

De Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) maakt een onderscheid tussen vier ‘typen’ genitale verminking: - Type 1: Verwijdering van de voorhuid van de clitoris, met of zonder gedeeltelijke of volledige verwijdering van de clitoris; - Type 2: Verwijdering van de clitoris met gedeeltelijke of volledige verwijdering van de kleine schaamlippen; - Type 3: Verwijdering van de clitoris en van de uitwendige genitalia en hechten/vernauwen van de ingang van de vagina (infibulatie of faraonische besnijdenis); - Type 4: Overige (meng)vormen, zoals prikken, piercen en/of snijden in clitoris en/of schaamlippen, aanbrengen van brandwonden, inbrengen van bijtende stoffen of kruiden in de vagina.371 In het algemeen komen in Ethiopië zowel ‘type 1’ als ‘type 2’ voor.372 Uit het demografisch onderzoek van 2005 bleek dat zes procent van de besneden vrouwen infibulatie (‘type 3’) heeft ondergaan. Het ging hier voornamelijk om vrouwen afkomstig uit Afar, de Somaliregio en Harar.373

De Ethiopische wetgeving stelt FGM strafbaar. De wet maakt onderscheid tussen vrouwenbesnijdenis en infibulatie. Op vrouwenbesnijdenis staat een gevangenisstraf van ten minste drie maanden of een geldboete van niet minder dan 500 Birr. Op infibulatie staat een gevangenisstraf tot maximaal tien jaar.374 In de wet staat niet nader gespecificeerd wat verstaan wordt onder vrouwenbesnijdenis en wat verstaan wordt onder infibulatie. Strafrechtelijke vervolging van personen

369 Central Statistical Agency Addis Abeba, Ethiopia Demographic and health survey 2005 en Unicef, Female genital mutilation/cutting in Ethiopia, november 2006. 370 EGLDAM, Follow up National Survey on Harmful Traditional Practices in Ethiopia, februari 2008; Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit, Female Genital Mutilation in Ethiopia, november 2007 en Central Statistical Agency Addis Abeba, Ethiopia Demographic and health survey 2005. 371 www.meisjesbesnijdenis.nl, geraadpleegd op 15.04.2010. 372 Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit, Female Genital Mutilation in Ethiopia, november 2007. 373 Central Statistical Agency Addis Abeba, Ethiopia Demographic and health survey 2005 en Unicef, Female genital mutilation/cutting in Ethiopia, november 2006. 374 Wetboek van strafrecht, art. 565 en 566.

64 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

in verband met het praktiseren van FGM komt echter nauwelijks voor.375 Indien het al tot een rechtszaak komt, zouden uitvoerders van besnijdenis veelal kwijtschelding van straf krijgen.376 FGM wordt algemeen beschouwd als een familie-aangelegenheid waarbij zelden hulp van buitenaf wordt gezocht. De Ethiopische regering richt zich vooral op het ontmoedigen van de praktijk van FGM door voorlichting op scholen en media campagnes.377

Hoewel in principe de moeder beslist of de dochter besneden wordt, is die keuzevrijheid relatief, gezien de aanzienlijke druk van sociale omgeving en traditie. In een stedelijke omgeving is het makkelijker om een besnijdenis niet te laten uitvoeren dan op het platteland. Het is in principe mogelijk om zich aan dreigende genitale verminking (van de dochter) te onttrekken door zich elders in Ethiopië te vestigen, maar het zal per persoon verschillen of men elders ook een bestaan kan opbouwen. In het algemeen is de positie van alleenstaande vrouwen in Ethiopië moeilijk (zie paragraaf huiselijk geweld).

3.4.2 Minderjarigen Hoewel de rechten van minderjarigen gewaarborgd worden in onder meer het Verdrag inzake de Rechten van het Kind, de grondwet, de herziene Family Code en het wetboek van strafrecht, schiet de bescherming van deze rechten in de praktijk tekort. Sociale factoren als ondervoeding en een hoge kindersterfte dragen bij aan de slechte positie van kinderen in Ethiopië.378

Lager onderwijs is gratis en verplicht.379 Van de kinderen volgt 83% lager onderwijs tot en met grade 4 en 46% volgt lager onderwijs tot en met grade 8.380 Kinderen verlaten de lagere school veelal vroegtijdig (verhoudingsgewijs meer meisjes dan jongens) omdat zij moeten werken of omdat zij worden uitgehuwelijkt. Naar schatting 3.1 miljoen kinderen volgt in het geheel geen lager onderwijs.381

375 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien. Update : Aktuelle Entwicklungen bis juni 2009, 11 juni 2009; D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 376 IRIN, ‘Ethiopia: Empowering women to fight FGM/C’, 19.08.2010. 377 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 378 Het percentage kinderen dat sterft voor het vijfde levensjaar is 11,9%. Onder zuigelingen heeft 20% ondergewicht. Unicef, The state of the worlds’ children 2009, december 2008. 379 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 380 UN Situation Analyses. Common Country Analyses, Ethiopia, 20 september 2010. 381 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009).

65 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Kinderarbeid Kinderarbeid komt in Ethiopië op grote schaal voor en is een sociaal geaccepteerd verschijnsel.382 Meer dan 50% van de kinderen tussen de 5 en 14 jaar werkt, voornamelijk in de landbouwsector.383 In de praktijk kunnen deze kinderen vrijwel geen aanspraak maken op juridische bescherming. Hoewel Ethiopië wetgeving kent tegen kinderarbeid, schiet de handhaving van deze wetgeving in veel gevallen tekort. Volgens de wet is de minimum leeftijd voor betaald werk 14 jaar. Verder bestaan er voor kinderen tussen de 14 en 18 jaar speciale beperkingen: zo mogen zij geen gevaarlijk werk doen, niet langer dan zeven uur per dag werken en niet ’s nachts werken.384

Kinderprostitutie blijft een probleem in Ethiopië. Jonge meisjes, soms nog maar 11 jaar oud, worden geworven voor prostitutie in bordelen, hotels en bars. Er zijn ook berichten dat meisjes door familieleden gedwongen worden in de prostitutie te gaan werken.385 Meisjes die huishoudelijk werk verrichten lopen het risico van seksueel misbruik door hun werkgever en meisjes op school lopen het risico van seksueel misbruik door hun leraar.386 In Ethiopië bieden verschillende NGO’s hulp aan kinderen die slachtoffer zijn van seksuele exploitatie.387

Kinderen worden ook slachtoffer van mensenhandel en zo gedwongen tot huishoudelijk werk, prostitutie, industrieel werk en straathandel (zie ook §3.4.1).388 IOM biedt in samenwerking met lokale NGO’s hulp aan kinderen die het slachtoffer zijn geworden van mensenhandel. Op de politiebureaus in Addis Abeba zijn Child Protection Units actief om kinderen die slachtoffer zijn van mensenhandel te identificeren en met behulp van NGO’s te herenigen met hun familie. In 2009 werden 783 verhandelde kinderen herenigd met hun familie.389

Straatkinderen en weeskinderen Schattingen van het aantal straatkinderen lopen uiteen van 150.000 tot 600.000,

382 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en US Department of Labor, 2008 Findings on the worst forms of child labor – Ethiopia, 10 september 2009. 383 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 384 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en US Department of Labor, 2008 Findings on the worst forms of child labor – Ethiopia, 10 september 2009. 385 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en US Department of Labor, 2008 Findings on the worst forms of child labor – Ethiopia, 10 september 2009. 386 US Department of Labor, 2008 Findings on the worst forms of child labor – Ethiopia, 10 september 2009. 387 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 388 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en US Department of Labor, 2008 Findings on the worst forms of child labor – Ethiopia, 10 september 2009. 389 US Department of Labor, 2008 Findings on the worst forms of child labor – Ethiopia, 10 september 2009 en US Department of State, Trafficking in Persons Report 2010, 14 juni 2010.

66 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

waarvan een groot deel in Addis Abeba.390 Straatkinderen bedelen, soms als onderdeel van een straatbende, of werken in de informele sector. Straatkinderen in Ethiopië staan bloot aan (seksueel) geweld en uitbuiting.391

UNICEF schat het aantal weeskinderen in Ethiopië op ongeveer 5,5 miljoen. Door hiv/aids neemt het aantal weeskinderen toe. Unicef schat het aantal kinderen dat beide ouders aan hiv/aids heeft verloren op één miljoen.392 Opvang van wezen vindt, evenals in andere delen van Afrika, doorgaans plaats door familie (extended family).393 De opnamecapaciteit van families om het groeiend aantal wezen in Ethiopië op te vangen is echter onvoldoende. Ook weeshuizen missen de capaciteit en middelen om het groeiend aantal wezen op te vangen. Een toenemend aantal kinderen belandt hierdoor op straat.394

Er zijn in Ethiopië 85 wees- en kindertehuizen. Van deze 85 wees- en kindertehuizen wordt 80% gerund door NGO’s, 16% door religieuze organisaties en 4% door de overheid.395 Er verblijven in deze tehuizen ongeveer 7.000 kinderen. Het merendeel van hen is wees (een-ouder of geen ouders meer) maar in de tehuizen verblijven ook kinderen die door hun ouders ter adoptie zijn afgestaan. In veel wees- en kindertehuizen schiet de zorg tekort vanwege gebrekkige financiën, gebrek aan toezicht en gebrek aan vakkennis. Kinderen in wees- en kindertehuizen hebben te maken met discriminatie, ondervinden psycho-sociale problemen en zijn veelvuldig slachtoffer van fysiek, seksueel en psychisch misbruik. Ook schiet het Overheidstoezicht (Ministry of Women Affairs) ernstig tekort.396 Met name in de door de overheid gerunde tehuizen zijn de leefomstandigheden slecht (overbevolking, onhygiënisch).397 De leefomstandigheden in particuliere tehuizen zijn over het algemeen beter dan die in overheidsweeshuizen, maar verschillen per tehuis. Het is niet mogelijk aan te geven in hoeverre de leefomstandigheden van kinderen in tehuizen verschillen van de ‘normale’ leefomstandigheden van kinderen in Ethiopië, daar de

390 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 391 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en http://www.unicef.org/ethiopia/overview.html, laatst geraadpleegd op 17.05.2010. 392 Unicef, Swedish reality show constructed school for orphans and vulnerable children inaugurated in Awassa, 01.02.2007. 393 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009). 394 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010, Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009 en http://www.unicef.org/ethiopia/overview.html, laatst geraadpleegd op 17.05.2010. 395 FHI, Improving care options for children in Ethiopia through understanding institutional child care and factors driving institutionalisation, juni 2010. 396 FHI, Improving care options for children in Ethiopia through understanding institutional child care and factors driving institutionalisation, juni 2010. 397 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

67 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

leefomstandigheden voor kinderen die niet in tehuizen wonen zeer uiteenlopend zijn.

Kindsoldaten Volgens verschillende berichten worden in de Somaliregio kinderen, mogelijk vanaf de leeftijd van 14 jaar, gerekruteerd, zowel door regeringsstrijdkrachten als door gewapende rebellengroepen. Aan regeringszijde zou het hierbij gaan om milities en Speciale Police Forces.398 Deze berichten konden echter niet worden bevestigd.399 Het is niet duidelijk of deze kinderen vrijwillig zouden zijn toegetreden of onder dwang zijn gerekruteerd. Hoewel er zorgen zijn over mogelijke tekortkomingen in het rekruteringsproces als gevolg van het gebrek aan een adequate geboorteregistratie in Ethiopië, zijn er geen aanwijzingen dat het reguliere Ethiopische leger kindsoldaten onder zijn gelederen heeft.400

3.4.3 Homoseksuele mannen en vrouwen Homoseksuele handelingen zijn in Ethiopië strafbaar.401 De strafmaat varieert van minimaal één jaar tot maximaal vijftien jaar gevangenisstraf, afhankelijk van de aard van het delict.402 Volgens verschillende bronnen vindt in Ethiopië strafrechtelijke vervolging van homoseksuelen plaats. Een Ethiopische bron spreekt over een actief vervolgingsbeleid en is bekend met 100 tot 150 rechtszaken op jaarbasis. Volgens diezelfde bron is in sommige gevallen de homoseksuele geaardheid ook reden van een zwaardere bestraffing voor een commuun delict. Volgens een andere Ethiopische bron vindt slechts sporadisch strafrechtelijke vervolging van homoseksuelen plaats en kan van een mild vervolgingsbeleid gesproken worden. Beide bronnen typeren de situatie in Ethiopië als beter dan in de meeste Afrikaanse landen.

Zoals in veel Afrikaanse landen rust er in Ethiopië een sociaal-cultureel taboe op homoseksualiteit.403 Volgens verschillende bronnen leidt dit taboe in Ethiopië tot

398 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 399 US Department of State, Trafficking in Persons Report 2010, 14 juni 2010. 400 UN Committee on the Rights of the Child, Forty third session, Consideration of reports submitted by State parties under Article 44 of the Convention, Concluding observations: Ethiopia, CRC/C/ETH/CO/3, 1 november 2006. 401 Wetboek van strafrecht, art. 629. 402 Wetboek van strafrecht, art. 630. 403 Immigration and Refugee Board of Canada, Ethiopia: Legislation and Legal protection available to homosexuals and their treatment by society and government authorities (2005 – January 2007), 20.02.2007 en berichten op de website www.mask.org.za, geraadpleegd op 14.04.2010. Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien: Homosexualitat. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 13 juli 2010.

68 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

stigmatisering, marginalisering en discriminatie van homoseksuelen.404 Volgens het AIDS Resource Center worstelen veel Ethiopische homoseksuelen met gevoelens van angst, verwarring en depressiviteit, soms uitmondend in zelfmoordpogingen.405 Veel homoseksuelen verbergen hun homoseksualiteit (ook voor de familie) en ontmoeten elkaar veelal in het verborgene.406 Anderzijds zijn er ook berichten van gay spots en een zekere gay scene in met name Addis Abeba. Veel homoseksuelen trouwen onder druk van hun familie. Homoseksualiteit is in veel families taboe. Als homoseksuelen desondanks toch openlijk uitkomen voor hun geaardheid, accepteert de familie dit meestal niet. In veel gevallen volgt verstoting en soms ook (fysiek) geweld.407

Volgens een Ethiopische bron waren er gevallen van intimidatie, afpersing en (verbaal en fysiek) geweld tegen homoseksuelen. Ook zouden personen die uitkwamen voor hun homoseksualiteit zijn opgepakt en tijdens hun detentie zijn mishandeld en gemarteld.408 Een andere bron meldt dat homoseksuelen in detentiecentra hard worden aangepakt door personeel en medegevangenen. Deze laatste bron stelt echter ook dat de houding van de politie de laatste jaren verbeterd is. Er zou geen sprake zijn van campagnes of georkestreerd geweld tegen homoseksuelen.

Er zijn in Ethiopië geen organisaties die openlijk de belangen van homoseksuelen behartigen. Organisaties zetten zich wel indirect in voor homoseksuelen en richten zich met name op de gezondheidsproblematiek van homoseksuele sekswerkers. Er zijn berichten van bedreigingen en arrestaties van medewerkers van deze organisaties.409

Door het gebrek aan beschermende wetgeving en aan formele en informele acceptatie is het niet aannemelijk dat het mogelijk is voor homoseksuelen bescherming in te roepen in gevallen van discriminatie door medeburgers, de politie of andere overheidsinstanties.

404 Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien: Homosexualitat. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 13 juli 2010. 405 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 406 Zie persartikelen op http://www.mask.org.za/index.php?page=home, geraadpleegd op 14.04.2010. 407 Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien: Homosexualitat. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 13 juli 2010. 408 Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien: Homosexualitat. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 13 juli 2010. 409 Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien: Homosexualitat. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 13 juli 2010.

69 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

3.4.4 In Ethiopië woonachtige personen van (gedeeltelijk) Eritrese afkomst410 Deze paragraaf behandelt de huidige wetgeving ten aanzien van in Ethiopië woonachtige personen van (gedeeltelijke) Eritrese afkomst. De positie van Eritreeërs in Ethiopië ten tijde van de Eritrese onafhankelijkheid in 1993 en tijdens en vlak na het conflict met Eritrea (1998-2000) staat beschreven in onder meer het algemeen ambtsbericht Ethiopië van december 2006.

Voor de nationaliteitsbepaling van personen van Eritrese afkomst zijn de in december 2003 verschenen proclamatie inzake de Ethiopische nationaliteit nr. 378/2003 (Proclamation on Ethiopian Nationality) en de in januari 2004 uitgevaardigde richtlijn voor personen van Eritrese afkomst (Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia) van belang. Een dubbele nationaliteit is volgens de Ethiopische wetgeving niet toegestaan.

In de nationaliteitsproclamatie is vastgelegd dat iedereen van wie minstens één van de ouders van Ethiopische afkomst is, in aanmerking komt voor de Ethiopische nationaliteit.411 Het begrip ‘afkomst’ wordt zowel in de proclamatie als in de richtlijn niet expliciet gespecificeerd. Wel geeft de richtlijn aan dat het gaat om personen die al in (het huidige) Ethiopië woonachtig waren voordat Eritrea onafhankelijk werd.412

De richtlijn van 2004 is bedoeld om duidelijkheid te verschaffen over de status van personen van Eritrese afkomst die tot het moment dat de richtlijn is uitgevaardigd in Ethiopië zijn blijven wonen. De richtlijn lijkt hiermee niet te zijn bedoeld voor personen die tijdens het conflict naar Eritrea zijn gedeporteerd.413

De Eritrese nationaliteit wordt in de richtlijn van 2004 als volgt gedefinieerd: - personen die een Eritrees paspoort hebben of enig ander document dat de Eritrese nationaliteit bevestigt; - personen die werkzaam zijn voor de Eritrese regering of in andere functies die exclusief voorbehouden zijn aan personen van de Eritrese nationaliteit.414 Personen die volgens bovenstaande definitie de Eritrese nationaliteit bezitten en in Ethiopië woonachtig zijn, dienen zich –net als alle andere buitenlanders- te

410 Met ‘in Ethiopië woonachtige personen van (gedeeltelijk) Eritrese afkomst’ wordt in dit ambtsbericht bedoeld: personen met de Ethiopische dan wel de Eritrese nationaliteit, van Eritrese afkomst en (langdurig) verblijvend in Ethiopië. Het begrip ‘Eritrese afkomst’ heeft betrekking op personen die geboren zijn in Eritrea of op personen van wie één van de ouders van Eritrese afkomst is. 411 Proclamation on Ethiopian Nationality, no. 378/2003, art. 3 (1). 412 Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia, januari 2004, art. 1. 413 Cedric Barnes voor Writenet, Ethiopia: a sociopolitical assessment, mei 2006. 414 Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia, januari 2004, art. 4.1.

70 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

registreren bij de autoriteiten. Zij ontvangen een verblijfsvergunning (blauwe kaart), waardoor zij toegang hebben tot de arbeidsmarkt, gezondheidszorg en publieke dienstverlening.415 Bij definitief vertrek uit Ethiopië is de houder verplicht de verblijfsvergunning in te leveren.416 Naast deze blauwe kaart is er voor Eritreeërs ook een oranje kaart met de titel Ethiopian Federal Republic – Eritrean Identification.417 Eritreeërs die in overeenstemming met de richtlijn zijn geregistreerd en wensen hun Ethiopische nationaliteit terug te krijgen, kunnen in overeenstemming met artikel 22 van de nationaliteitsproclamatie hun Ethiopische nationaliteit opnieuw verkrijgen.418 Hiervoor dienen zij in Ethiopië woonachtig te zijn en afstand te doen van de Eritrese nationaliteit.419

Er zijn verschillende berichten over de implementatie van de nationaliteitsproclamatie en richtlijn. Volgens Refugees International hebben veel Eritreeërs in Ethiopië inmiddels hun Ethiopische nationaliteit teruggekregen.420 Volgens andere bronnen is het echter voor personen van Eritrese afkomst niet eenvoudig om hun Ethiopische nationaliteit terug te krijgen en wordt de richtlijn willekeurig toegepast door de autoriteiten.421 Volgens sommige bronnen is de wetgeving ook weinig bekend bij de Eritrese bevolkingsgroep en de lagere overheden.422

Personen aan wie na invoering van de richtlijn de Ethiopische nationaliteit is geweigerd en die ook door de Eritrese autoriteiten niet als staatsburger worden erkend, kunnen als stateloos worden beschouwd. Het is niet bekend hoe groot deze groep is en onder welke leefomstandigheden zij in Ethiopië verblijven.

415 Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia, januari 2004, art. 5.1. Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia, januari 2004, art. 6.1; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en US Committee for Refugees and Immigrants, World Refugee Survey 2009 – Ethiopia. 416 Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia, januari 2004, art. 7.1 t/m 7.3. 417 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 418 Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia, januari 2004, art. 4.3. 419 Proclamation on Ethiopian Nationality, no. 378/2003, art. 22. 420 Refugees International, Ethiopia-Eritrea: stalemate takes toll in Eritreans and Ethiopians of Eritrean origin, 30.05.2008. Zie ook Katherine Southwick, ‘Ethiopia-Eritrea: statelessness and state succession’, in: Forced Migration Review, no. 32, april 2009 en Refugees International, Nationality rights for all. A progress report and global survey on statelessness, maart 2009. 421 Immigration and Refugee Board of Canada, ‘The treatment of Eritreans by the Ethiopian government authorities (2008-2009)’, 14 januari 2010 en Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien: Eritreische Herkunft, 11 mei 2009. 422 Cedric Barnes voor Writenet, Ethiopia: a sociopolitical assessment, mei 2006. D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010.

71 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Er zijn berichten dat personen van Eritrese origine hun afkomst verborgen proberen te houden, dat zij problemen ondervinden bij het aanvragen van een identiteitskaart, dat zij in sommige gevallen bij het zoeken van banen discriminatie ondervinden en dat zij zelden als groep bijeen durven te komen.423 Andere bronnen meldden daarentegen dat personen van Eritrese afkomst door de Ethiopische overheid en samenleving niet of nauwelijks gediscrimineerd worden.424 Andere problemen die personen van Eritrese afkomst kunnen ondervinden, hebben veelal te maken met het feit dat zij door de deportaties van hun familieleden gescheiden zijn. Grensverkeer tussen Ethiopië en Eritrea is niet mogelijk en er bestaat geen telefoonverbinding.425 Er is voor zover bekend geen sprake van geweldplegingen ten aanzien van personen van Eritrese afkomst door de overheid of door burgers.

3.4.5 Etnische groepen en minderheden In de grondwet van 1995 zijn de religieuze, politieke en culturele rechten van de meer dan 80 etnische groepen en talen in Ethiopië vastgelegd. De staat is ingericht volgens het principe van ‘etnisch federalisme’, hetgeen oorspronkelijk bedoeld is om de overheersing van één etnische groep zoals tijdens het regime van keizer Haile Selassie en vanaf 1974 onder de Derg, te voorkomen.426 In de praktijk betekent etnische federalisme dat in iedere regio een bepaalde etnische groep de meerderheid heeft en daarmee ook de politieke dominantie. De regio’s SNNPR, Harar, Gambella en Benishangul-Gumuz vormen hierop uitzonderingen.427 Hoewel veel etnische groepen in Ethiopië politiek en cultureel vertegenwoordigd zijn, spelen de Amhara en Tigray van de noordelijke hooglanden een dominante rol.428 Het is met name voor kleine etnische groepen moeilijk om vertegenwoordigd te zijn op regionaal en landelijk politiek niveau.429

423 Refugees International, Ethiopia-Eritrea: stalemate takes toll in Eritreans and Ethiopians of Eritrean origin, 30.05.2008 en Refugees International, Nationality rights for all. A progress report and global survey on statelessness, maart 2009. 424 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 425 Refugees International, Ethiopia-Eritrea: stalemate takes toll in Eritreans and Ethiopians of Eritrean origin, 30.05.2008. 426 Abbink, J., Ethnicity and conflict generation in Ethiopia: some problems and prospects of ethno- regional federalism, in Journal of Contemporary African Studies, september 2006. 427 UN, Report of the Independent Expert on Minority Issues, Gay McDougall, addendum Mission to Ethiopia (28 November – 12 December 2006), A/HRC/4/9/Add.3, 28.02.2007 en ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 428 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 429 UN, Report of the Independent Expert on Minority Issues, Gay McDougall, addendum Mission to Ethiopia (28 November – 12 December 2006), A/HRC/4/9/Add.3, 28.02.2007. Wel zijn er in het Ethiopische parlement 23 zetels gereserveerd voor kleine etnische groeperingen. Zie US DoS,

72 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

De op etniciteit geënte staatkundige indeling van Ethiopië heeft als ander gevolg talloze conflicten tussen verschillende etnische groepen over de demarcatie van woreda- en regiogrenzen en de daaraan verbonden toekenning van gebruiksrechten van het land. In de rurale gebieden is namelijk al het land eigendom van de staat. Rechten op het gebruik van land worden op regionaal en federaal niveau toegekend aan gemeenschappen.430

In de verslagperiode hebben zich verschillende lokale conflicten voorgedaan over de vaststelling van grenzen en de daaraan verbonden toegang tot natuurlijke hulpbronnen zoals land en water, met name in de regio’s SNNPR, Oromia en Benishangul-Gumuz en Afar, met als gevolg een groot aantal doden, gewonden en ontheemden (zie §2.3).431 Ontheemden zoeken veelal tijdelijke bescherming bij andere leden of verwanten van hun etnische groep.

Oromo’s Oromo’s zijn de grootste etnische groep in Ethiopië: ongeveer 35% van de totale bevolking is Oromo. Oromo-oppositiepartijen stellen dat zij worden achtergesteld door de door etnische Tigray gedomineerde autoriteiten. Zo zouden Oromo’s nauwelijks profiteren van de investeringen die de autoriteiten in Oromia doen. De federale regering zou de regio beroven van de natuurlijke rijkdommen die het gebied bezit.432

De autoriteiten in Oromia gebruiken al jaren repressie, intimidatie en geweld om oppositie en kritiek te bestrijden en te ontmoedigen, veelal onder het mom van bestrijding van terrorisme.433 In de verslagperiode arresteerden en detineerden de politie en veiligheidstroepen opnieuw Oromo’s op verdenking van steun aan of lidmaatschap van het OLF. Met name politiek en maatschappelijk actieve Oromo’s, waaronder studenten, docenten, mensenrechtenactivisten en regionale parlementsleden, lopen het risico op verdenking van betrokkenheid bij het OLF te worden opgepakt. Sommigen worden na korte tijd vrijgelaten, anderen worden voor langere tijd gedetineerd, veelal zonder enige aanklacht en soms incommunicado. Oromo’s die zijn opgepakt in verband met verdenking van steun

Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 430 Abbink, J., Ethnicity and conflict generation in Ethiopia. 431 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 432 ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 433 HRW, World Report 2009 – Ethiopia, 14.01.2009, maar ook oudere publicaties van HRW zoals: Suppressing Dissent, Human Rights Abuses and Political Repression in Ethiopia’s Oromia Region, mei 2005; UNHCR, CORI, Treatment of members of the Oromo Liberation Front (OLF), including members of family, 6 juli 2009 en ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009.

73 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

aan of lidmaatschap van het OLF, kunnen blootstaan aan marteling en mishandelingen tijdens ondervragingen.434

In de aanloop naar de parlementsverkiezingen van mei 2010 waren er berichten van onderdrukking en intimidatie van oppositiepartijen, ook in Oromia. Oppositiepartijen als OFDM en OPC meldden intimidatie, geweld, arrestaties en korte detenties van partijleden (zie §2.2).435

Somali Voor de positie van etnische Somali wordt verwezen naar §2.3.

3.4.6 Dienstweigeraars en deserteurs Ethiopië kent een vrijwillig beroepsleger. Hoewel militaire dienstplicht in Ethiopië in principe op vrijwillige basis wordt vervuld, kunnen er volgens CIA World Fact Book indien noodzakelijk oproepen voor militaire dienstplicht worden gedaan die een verplichtend karakter hebben.436 In het algemeen zorgen de relatief gunstige soldij en de hoge werkloosheid ervoor dat zich voldoende mensen voor het leger aanmelden. Ook vrouwen kunnen zich aanmelden voor functies binnen het leger. De hogere staven en besluitvormingsniveaus binnen het leger worden gedomineerd door etnische Tigray.437 De minimumleeftijd voor militaire dienst is 18 jaar. Er zijn geen berichten van gedwongen rekrutering voor het reguliere leger.

Het US Department of State stelt in zijn jaarlijkse mensenrechtenrapportage dat het militaire rechtssysteem over onvoldoende getraind personeel beschikt om het groeiende aantal militaire rechtszaken te behandelen.438 In het wetboek van strafrecht staat op desertie en op het publiekelijk aansporen tot het weigeren van dienst vijf tot vijfentwintig jaar cel. In uitzonderlijk ernstige gevallen, zoals in tijden van oorlog of gevaar voor oorlog, is de straf levenslang of de doodstraf.439

434 UPR Submission by Ethiopian Human Rights Council (EHRCO), Ethiopia, april 2009; Amnesty International, Ethiopia. Submission to the UN UPR. Sixth session of the UPR Working Group of the Human Rights Council. November – December 2009, AFR 25/004/2009, 13 april 2009. ICG, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 4 september 2009; Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en Amnesty International Report 2010 – Ethiopia en Human Rights Watch, Ethiopia: Submission to the UN Committee against Torture, 2 november 2010. 435 Reuters, ‘Ethiopia opposition says nearly 450 members jailed’, 03.11.2009; Reuters, ‘Gunmen stop Ethiopia candidates registering-group’, 17.02.2010; Reuters, ‘Ethiopia cracks down on biggest ethnic group – party’, 26 maart 2010 en Human Rights Watch,‘One Hundred Ways of Putting Pressure’. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010. 436 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/et.html, geraadpleegd op 16.04.2010. 437 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 438 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 439 Wetboek van strafrecht, art. 247.

74 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

In de praktijk zijn er geen vonnissen met betrekking tot desertie of dienstweigering bekend; dit wordt binnen het leger gehouden. Het is dan ook niet bekend welke strafmaat voor desertie wordt aangehouden. Volgens een bron is de bestraffing van een deserteur afhankelijk van zijn rang. Hoge officieren kunnen tot de doodstraf worden veroordeeld. Gedeserteerde hoge officieren vluchten volgens deze bron dan ook naar het buitenland. De gewone soldaat die naar zijn dorp terugkeert ondervindt daarentegen in de regel geen negatieve gevolgen.440

3.4.7 Mensenrechtenschenders uit de tijd van de DERG Nadat in 1991 de TPLF in samenwerking met andere rebellengroepen het regime van Mengistu had verslagen, werd er een speciale aanklager aangesteld om de verantwoordelijken voor misdaden tijdens het Dergbewind aan te klagen. De Special Prosecutor’s Office (SPO) heeft in totaal meer dan 6.400 personen aangeklaagd, waaronder bijna 3.000 in absentia.441 De SPO was gemandateerd alle personen binnen de Derg, de regering of organisaties ressorterend onder de Derg die misdaden hadden begaan of verantwoordelijk waren voor misdaden uit hoofde van hun functie, te berechten.442 De meeste rechtszaken vonden plaats in de jaren negentig. In 1994 formuleerde de SPO zijn aanklacht tegen Dergleider Mengistu en andere Dergleiders. Hen werd genocide en oorlogsmisdaden ten laste gelegd. Ook in regionale rechtbanken werden Dergleden berecht.443 In december 2006 vond het Ethiopische federale hof Mengistu schuldig aan genocide en legde hem een levenslange gevangenisstraf op. Mengistu leeft in ballingschap in Zimbabwe en werd bij verstek veroordeeld. In mei 2008 herriep het Supreme Court deze straf en legde aan Mengistu en 18 andere voormalige hoge Dergfunctionarissen de doodstraf op.444 De doodstraf is tot op heden niet voltrokken. De ter dood veroordeelde voormalige Dergfunctionarissen staan nog steeds op de dodenlijst (zie §3.3.10).445

440 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 441 Hannah Tsadik, Prosecuting the past… Affecting the future? A Sida field study of the Ethiopian Transitional Justice Trials, Summer 2007. 442 HRW, Ethiopia: reckoning under the law, december 1994. 443 Ibidem. 444 The Independent, Former Ethiopian dictator Mengistu sentenced to death, 27.05.2008; BBC News, Court sentences Mengistu to death, 26.05.2008. 445 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

75 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

4 Migratie

4.1 Migratiestromen

Migratie uit Ethiopië Migratie van Ethiopië naar het buitenland is een gemengde migratie, bestaande uit arbeidsmigranten en vluchtelingen. De volgende migratieroutes worden voornamelijk gebruikt: 1. via Somaliland/Puntland/Djibouti naar Jemen en vandaar verder naar Saoedi-Arabië/Golfstaten en eventueel door via Turkije naar Griekenland. 2. via Sudan en Libië naar Italië of Malta. Alternatief is via Sudan naar Egypte. 3. naar Kenia/Tanzania en vandaar eventueel verder naar Zuid- Afrika.446

Migratie naar Ethiopië Aantallen en afkomst In Ethiopië verblijven ruim 140.000 vluchtelingen, grotendeels afkomstig uit Somalië (76.000), Eritrea (36.000) en Sudan (25.000).447 De vluchtelingen verblijven voor het merendeel in vluchtelingenkampen verspreid over Ethiopië. Enkele duizenden vluchtelingen verblijven in de grote steden, voornamelijk Addis Abeba.448 Tevens bevindt zich in Addis Abeba en andere steden een groot aantal niet-geregistreerde Somalische migranten. Eén bron schat dit aantal op 30.000 tot 45.000.449 Een andere bron noemt zelfs een aantal van enkele honderdduizenden.

Regelgeving Ethiopië is partij bij het VN-Vluchtelingenverdrag van 1951 en het bijbehorende protocol van 1967. Sinds 2005 is in Ethiopië een Refugee Proclamation van kracht waarin het Vluchtelingenverdrag en het Afrikaanse Vluchtelingenverdrag van 1967 zijn geïncorporeerd. De Refugee Proclamation verbiedt de Ethiopische regering vluchtelingen en asielzoekers te weigeren of uit te zetten naar hun land van herkomst waar zij het risico lopen op vervolging. Echter, de Refugee Proclamation kent twee voorbehouden bij het Vluchtelingenverdrag van 1951: het recht op werk (artikelen 17-19) en het recht op onderwijs (artikel 22(2)).450 Vluchtelingen mogen de kampen waarin zij worden opgevangen officieel niet

446 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 447 Volgens opgave van UNHCR UNHCR, Current population statistics, 31.08.2010. 448 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en US Committee for Refugees and Immigrants, World Refugee Survey 2009 – Ethiopia. 449 US Committee for Refugees and Immigrants, World refugee survey 2008 – Ethiopia, 19.06.2008. 450 Cedric Barnes voor Writenet, Ethiopia: a sociopolitical assessment, mei 2006 en UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009).

76 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

verlaten, behoudens speciale omstandigheden zoals in het geval van een voortgezette opleiding of een medische behandeling.451 Verder is het in de praktijk niet mogelijk om als vluchteling een verblijfsvergunning van de Ethiopische autoriteiten te krijgen, waardoor legale arbeid en duurzame integratie in Ethiopië niet tot de mogelijkheden behoren.452 De vluchtelingenkampen worden gerund door Administration for Refugees/Returnees Affairs (ARRA) in samenwerking met UNHCR. In het algemeen zijn de leefomstandigheden in de kampen redelijk goed, al hebben de nieuwe kampen in het zuiden van de Somali- regio wel te kampen met opstartproblemen. Ook blijven er berichten van seksueel en gendergerelateerd geweld in de vluchtelingenkampen. Er zijn geen berichten van refoulement bekend. Wel zouden gewapende groepen vluchtelingen rekruteren in vluchtelingenkampen bij de Eritrese grens.453

Sudanese vluchtelingen Sinds het repatriëringprogramma van UNHCR in 2006 begon, zijn ongeveer 36.000 Sudanese vluchtelingen onder begeleiding van UNHCR teruggekeerd naar Zuid-Sudan.454 Vanwege de toegenomen onveiligheid in Zuid-Sudan is in de verslagperiode het aantal terugkerende Sudanezen echter sterk afgenomen. In 2009 keerde slechts een klein deel van de geplande 10.000 vluchtelingen terug naar Sudan. In Ethiopië verblijven nog ongeveer 25.000 Sudanese vluchtelingen. Er zijn twee vluchtelingenkampen voor Sudanezen in West-Ethiopië, te weten Fugnido (Gambella) en Sherkole (Benishangul).455

Eritrese vluchtelingen In Ethiopië verblijven ongeveer 36.000 Eritrese vluchtelingen: 24.000 Eritreeërs die worden opgevangen in drie kampen (Shimelba, My-ayni en Adi Harush) in Noord-Ethiopië en 12.000 Eritreeërs van Afar afkomst die zich niet in kampen bevinden maar zich verspreid in het grensgebied Ethiopië-Eritrea ophouden en in steden.456 Maandelijks arriveren ongeveer 1.000 nieuwe Eritrese vluchtelingen in Ethiopië, waarvan de helft via Sudan en Egypte doormigreert naar Europa en andere bestemmingen.457 De meeste vluchtelingen zijn Eritrese mannen die de

451 US Committee for Refugees and Immigrants, World Refugee Survey 2009 – Ethiopia. 452 D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 453 US Committee for Refugees and Immigrants, World Refugee Survey 2009 – Ethiopia. 454 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009). 455 UNCHR, Global Appeal 2010-2011 en OCHA, Weekly Humanitarian Bulletins. 456 UNHCR, Current population statistics, 31.08.2010. 457 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. Sommige bronnen melden aantallen van 2.000 Eritreeërs die maandelijks de grens oversteken. AFP, ‘Ethiopia opens new camp for Eritrean refugees’, 16 april 2010.

77 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

dienstplicht ontvluchten. ARRA kent aan alle Eritreeërs die hun land verlaten een vluchtelingenstatus toe op prima facie basis. Ook Eritreeërs die hun land om bijvoorbeeld economische redenen verlaten krijgen een prima facie status toegekend omdat er in Eritrea gevangenisstraf staat op illegaal uitreizen.

Medio 2010 formuleerde Ethiopië een nieuw ‘out-of-camp’ beleid waardoor Eritreeërs die zichzelf financieel kunnen onderhouden via remittances of familie/vrienden in Ethiopië niet langer verplicht in kampen hoeven te verblijven, maar nu ook in stedelijke gebieden mogen gaan wonen, waar zij gebruik kunnen maken van voorzieningen onder meer op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg.458

UNHCR voert samen met IOM en de Ethiopische regering een hervestigingsprogramma voor Eritreeërs uit. Eind 2009 waren ongeveer 6.900 Eritrese vluchtelingen hervestigd.459

Somalische vluchtelingen Maandelijks arriveren enkele duizenden Somalische vluchtelingen in Ethiopië. In juli 2010 meldde UNHCR dat die maand in Ethiopië 4.000 tot 5.000 Somalische vluchtelingen waren binnengekomen. Het merendeel van de Somalische asielzoekers wordt bij aankomst in Ethiopië doorgeleid naar een screening camp, Dolo Ado. In dit kamp stelt ARRA, in samenwerking met UNHCR, de vluchtelingenstatus vast. Somalische asielzoekers afkomstig uit Zuid- en Centraal Somalië krijgen in Ethiopië een vluchtelingenstatus op prima facie basis. In Ethiopië verblijven ongeveer 76.000 Somalische vluchtelingen in vijf verschillende kampen.460 In het noordoosten van de Somaliregio, rondom de regionale hoofdstad Jijiga, bevinden zich drie kampen met Somalische vluchtelingen, te weten Aw-Barre, Sheder en Kebrebeyah. Sinds de terugtrekking van de Ethiopische troepen uit Somalië in december 2008 is er een grote toestroom van Somalische vluchtelingen via de zuidoostelijke grens met de Somaliregio. Nadat in april 2009 het kamp Bokolmanyo aan de grens met Kenia en Somalië werd geopend, werd hier in februari 2010 een tweede kamp geopend, Melkadida, waar de vluchtelingen naartoe worden gebracht nadat zij in Dolo Ado

458 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009); US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; UN News, ‘UN welcomes Ethiopian policy to allow Eritrean refugees to live outside camps’, 10.08.2010 en IRIN, ‘Eritrea-Ethiopia: Refugees embrace life ‘out of camps’’, 30.08.2010. 459 Sudan Tribune, ‘Ethiopia: Over 1600 Eritrean refugees resettled in the US’, 18.12.2009. UNCHR, Global Appeal 2010-2011. 460 Reuters, ‘Ethiopia expects 25.000 more Somali refugees in 2010’, 12 mei 2010; UNCHR, Global Appeal 2010-2011 en UNHCR, Somali refugees in the region. As of July 2010, juli 2010.

78 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

zijn gescreend.461 Inmiddels is ook een locatie voor een derde kamp, genaamd Genele, gelokaliseerd.

In december 2009 deed de Ethiopische politie een inval in het kamp Kebrebeyah in en arresteerde acht vluchtelingen. De vluchtelingen werden overgedragen aan het Ethiopische leger die naar verluidt een drietal vluchtelingen doodschoot. Volgens de autoriteiten waren de vluchtelingen feitelijk Ethiopiërs. UNHCR heeft bij de autoriteiten om een onderzoek gevraagd.462

In Addis Abeba verblijft een klein aantal geregistreerde Somalische vluchtelingen. Daarnaast verblijft met name in Addis Abeba een onbekend aantal ongeregistreerde Somaliërs. De Somaliërs worden in de praktijk gedoogd door de autoriteiten. Zij zullen geen problemen ondervinden zolang zij geen criminele activiteiten begaan. De Somaliërs leven geconcentreerd in een deel van Addis Abeba waar zij hun eigen voorzieningen zoals scholing en behuizing hebben georganiseerd. Medische zorg is in principe toegankelijk voor illegale Somaliërs, zolang zij in staat zijn voor de behandeling te betalen. In principe kunnen illegale Somaliërs zich tot de politie wenden voor bescherming. In het algemeen geldt echter dat de Ethiopische politie zwak optreedt tegen aangiftes en vaak van het slachtoffer vereist dat hij of zij zelf bewijsmateriaal presenteert. Daar waar het gaat om gender-gerelateerd of seksueel geweld is het optreden van de politie nog zwakker.

UNHCR voert samen met IOM en de Ethiopische regering een hervestigingsprogramma voor Somaliërs uit. Eind 2009 waren ongeveer 8.200 Somalische vluchtelingen hervestigd.463

Identiteitskaarten voor vluchtelingen Geregistreerde vluchtelingen in de steden zijn in het bezit van een vluchtelingen ID-kaart die recht geeft op medische zorg en onderwijs. Op de ID-kaart staan naam, handtekening, nationaliteit, een foto en een vingerafdruk van betrokkene. Vluchtelingen in de kampen zijn veelal uitsluitend in het bezit van een zogenaamde ration card. Op deze kaart staan onder meer een foto en vingerafdruk van betrokkene. Voor het reizen buiten de kampen ontvangt men een zogenaamde letter of consent. Eritrese vluchtelingen die gebruik maken van het nieuwe ‘out-of-

461 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010; UNCHR, Global Appeal 2010-2011 en OCHA, Weekly Humanitarian Bulletins. 462 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 463 Sudan Tribune, ‘Ethiopia: Over 1600 Eritrean refugees resettled in the US’, 18.12.2009 en UNCHR, Global Appeal 2010-2011.

79 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

camp’ beleid en zich in de steden mogen vestigen ontvangen sinds kort ook een vluchtelingen ID-kaart.464

4.2 Binnenlands ontheemden Schattingen van het aantal ontheemden in Ethiopië lopen uiteen van 200.000 tot 400.000.465 Er zijn geen betrouwbare cijfers beschikbaar. Ook is er geen overeenstemming welke groepen als ontheemd moeten worden beschouwd. De meeste ontheemden bevinden zich in de regio’s Gambella, Oromia en de Somaliregio. Eind 2009 schatte UNHCR het aantal ontheemden in deze regio’s op 24.000 (Gambella), 83.000 (Oromia) en 107.000 (Somaliregio).466 De beperkte toegang van media en humanitaire organisaties tot de regio maakt het echter moeilijk om een precieze schatting te maken van het aantal ontheemden in de Somaliregio. De oorzaken van displacement lopen sterk uiteen. Het rapport van Human Rights Watch uit 2008 maakt melding van een doelbewuste politiek van gedwongen displacement van dorpsgemeenschappen en het verbranden en verwoesten van dorpen in de Somaliregio door het Ethiopische leger.467 Ook in de verslagperiode bleven er berichten van mensenrechtenschendingen en gedwongen displacement in de Somaliregio door beide partijen.468 Naast het gewapende conflict tussen het Ethiopische leger en het ONLF in de Somali regio en het OLF in het zuiden en zuid-westen van Ethiopië, zijn er in een aantal regio’s geregeld gewelddadige conflicten tussen etnische groeperingen over natuurlijke hulpbronnen of territoriale grenzen, die resulteren in omvangrijke displacement (zie §2.3).469 Soms kunnen ontheemden snel weer terug naar hun woongebied, soms verblijft men langdurig elders. NGO’s faciliteren in sommige gevallen de terugkeer van ontheemden.

464 US Committee for Refugees and Immigrants, World Refugee Survey 2009 – Ethiopia. D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010. 465 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009) en IDMC/NRC, Ethiopia: Human rights violations and conflicts continue to cause displacement, 3 september 2009. 466 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 467 HRW, Collective punishment. War crimes and crimes against humanity in the Ogaden area of Ethiopia’s Somali Regional State, juni 2008. 468 IDMC/NRC, Ethiopia: Human rights violations and conflicts continue to cause displacement, 3 september 2009; US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en ICG, Ethiopia: Ethnic federalism and Its Discontents, 4 september 2009. 469 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en IDMC/NRC, Ethiopia: Human rights violations and conflicts continue to cause displacement, 3 september 2009.

80 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Binnenlandse ontheemden leven veelal onder slechte omstandigheden. Velen hebben geen onderdak of wonen in kartonnen behuizing. Ook leven sommige ontheemden in een onveilige omgeving. Zo leven in Gambella ontheemden onder de voortdurende dreiging van aanvallen door veedieven uit het naburige Sudan.470 Humanitaire hulporganisaties bleven hinder ondervinden bij de hulpverlening en konden in de verslagperiode niet alle ontheemden bereiken (zie §2.3). In oktober 2009 tekende Ethiopië de Convention for the Protection and Assistance of Internally Displaced Persons in Africa (Kampala Convention). Er is echter in Ethiopië geen nationaal ontheemdenbeleid. Ook is er geen apart staatsorgaan dat verantwoordelijk is voor de coördinatie van de bescherming en ondersteuning van ontheemden. Hulpverlening aan ontheemden vindt veelal laat en op ad hoc basis plaats.471 De Federal Disaster Risk Management and Food Security Sector (DRMFSS) is het belangrijkste overheidsorgaan in de hulpverlening aan ontheemden.472

4.3 Opvang in de regio De belangrijkste landen van opvang voor Ethiopische vluchtelingen en asielzoekers in de regio zijn Kenia (17.100 vluchtelingen en 14.500 asielzoekers), Sudan (9.200 vluchtelingen en 3.200 asielzoekers), Jemen (3.400 vluchtelingen en 700 asielzoekers), en Somalië (1.800 vluchtelingen en 24.600 asielzoekers).473

De Keniaanse vluchtelingenwet schrijft voor dat vluchtelingen in vluchtelingenkampen dienen te verblijven. Een groot deel van de vluchtelingen heeft er echter voor gekozen zich in en rond Nairobi te vestigen. In en rond Nairobi verblijven zowel als vluchteling geregistreerde Ethiopiërs als ongeregistreerde Ethiopiërs. Er bestaat onder vluchtelingen veel onduidelijkheid over hun positie, status en benodigde documentatie. Vluchtelingen die buiten de officiële kampen verblijven hebben te maken met geweld, afpersing, willekeurige arrestatie en detentie. Vluchtelingen zonder geldige documenten lopen het risico teruggebracht te worden naar de vluchtelingenkampen of naar Ethiopië gerepatrieerd te worden. Ook vrezen Ethiopische vluchtelingen in Kenia door de

470 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009). 471 UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation report: UNCT report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009); US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010 en IDMC/NRC, Ethiopia: Human rights violations and conflicts continue to cause displacement, 3 september 2009. 472 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 473 UNHCR, Global Report 2009.

81 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Ethiopische veiligheidsdienst ontvoerd, gedwongen gerepatrieerd, mishandeld of vermoord te worden.474

In Sudan verblijven Ethiopische vluchtelingen voornamelijk in vluchtelingenkampen in Oost-Sudan. De leefomstandigheden in de kampen laten te wensen over: er is een tekort aan onder meer schoon drinkwater, voedsel, sanitaire voorzieningen en onderwijsmogelijkheden. Verder bevinden zich in Khartoem Ethiopische vluchtelingen. Een deel van hen bevindt zich al tientallen jaren in Sudan. Vluchtelingen, asielzoekers en ongedocumenteerden in Khartoem lopen het risico slachtoffer te worden van willekeurige arrestaties en detenties door de Sudanese autoriteiten en refoulement. Ook de bescherming van vluchtelingen in de kampen in Oost-Sudan is problematisch. Ethiopische veiligheidsdiensten zouden van de Sudanese autoriteiten toegang tot de vluchtelingenkampen krijgen om individuen op te sporen.475

In 2009 arriveerden ruim 40.000 Ethiopiërs per boot in Jemen. De meeste Ethiopische bootvluchtelingen zijn arbeidsmigranten, die doorreizen naar Saoedi- Arabië en andere landen. Een kleiner aantal bootvluchtelingen is vluchteling.476 De Jemenitische regering erkende Ethiopiërs lange tijd niet niet als officiële vluchtelingen. Ook Ethiopische vluchtelingen, die door de UNHCR in Jemen waren erkend als vluchteling, kregen van de Jemenitische overheid geen officiële vluchtelingenstatus. Ethiopiërs in Jemen werden geregeld het slachtoffer van intimidatie, afpersing, (seksueel) geweld en discriminatie. Volgens Human Rights Watch beschouwde de Jemenitische regering alle niet-Somalische vluchtelingen als illegale migranten en was het beleid van de Jemenitische regering hen op te sporen, te arresteren en te deporteren. Volgens Human Rights Watch werd jaarlijks een onbekend aantal Ethiopische vluchtelingen samen met andere migranten door de Jemenitische autoriteiten teruggestuurd naar Ethiopië. Het zou hierbij gaan om honderden gevallen per jaar.477 Er waren ook berichten dat Ethiopische vluchtelingen na deportatie uit Jemen bij aankomst in Ethiopië werden gedetineerd.478 De grote instroom van Ethiopische migranten leidde eind 2009 tot grote opvangproblemen toen de grens tussen Saoedi-Arabië en Jemen aan de kant van de Rode Zee grotendeels op slot ging als gevolg van de Zesde Houthi-oorlog in Noord-Jemen. Dit leidde ertoe dat het beleid van de Jemenitische autoriteiten werd aangepast en dat UNHCR en IOM bij de oplossing van de problemen werden

474 Humanitarian Policy Group, Hidden and exposed: Urban refugees in Nairobi, Kenya, maart 2010. 475 Zie algemeen ambtsbericht Sudan van april 2010. 476 Human Rights Watch, Hostile Shores. Abuse and Refoulement of Asylum Seekers and Refugees in Yemen, december 2009. 477 Human Rights Watch, Hostile Shores. Abuse and Refoulement of Asylum Seekers and Refugees in Yemen, december 2009. 478 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010.

82 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

ingeschakeld. Ethiopiërs hebben sindsdien de mogelijkheid om ook een beroep te doen op de asielprocedure. De aantallen waren aanvankelijk nog laag (in maart 2010 ongeveer 200 a 300 per week). Een aantal Ethiopiërs werd met behulp van IOM gerepatrieerd; een aantal doorliep de UNHCR refugee status determination procedure.

4.4 Activiteiten van internationale organisaties International Organisation for Migration (IOM) De IOM is in Ethiopië op een groot aantal terreinen actief, waaronder het bieden van noodhulp aan ontheemden, het faciliteren van hervestiging naar derde landen, het faciliteren van vrijwillige terugkeer naar Ethiopië en de bestrijding van mensenhandel.479

Het Internationale Rode Kruis (ICRC)480 ICRC heeft een moeizame relatie met de Ethiopische autoriteiten. Sinds december 2005 heeft ICRC geen toegang tot federale detentiecentra en sindsdien is de toegang van ICRC verder beperkt. In september 2007 beschuldigden de Ethiopische autoriteiten ICRC van samenwerking met rebellen in de Somaliregio en werd het ICRC gedwongen zijn werkzaamheden in deze regio te staken. Ook heeft ICRC geen toegang tot gedetineerden die op politiebureaus worden vastgehouden. 481 In augustus 2009 beëindigden de Eritrese autoriteiten de assistentie van ICRC bij de repatriëring van Ethiopiërs uit Eritrea en Eritreeërs uit Ethiopië.482 Wel bleef ICRC in de verslagperiode Eritrese gevangenen bezoeken in Ethiopische gevangenissen.483

UNHCR UNHCR biedt bescherming en ondersteuning aan vluchtelingen in Ethiopië. Het programma van UNHCR richt zich op Somalische vluchtelingen, Sudanese vluchtelingen, Eritrese vluchtelingen en een kleine stedelijke vluchtelingenpopulatie in met name Addis Abeba. Speciale aandacht is er voor de terugkeer van Sudanese vluchtelingen naar Sudan en hervestiging van Eritrese en Somalische vluchtelingen naar derde landen.484 Er is geen officieel UNHCR- standpunt inzake de terugkeer van afgewezen asielzoekers uit Ethiopië.

479 http://www.iom.int/jahia/Jahia/ethiopia, geraadpleegd op 16.04.2010. 480 Zie ICRC, Annual Report 2008. 481 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. 482 IRIN, ‘In brief: ICRC blocked in repatriation of Ethiopians from Eritrea’, 5 augustus 2009. 483 US DoS, Ethiopia. Country report on human rights practices 2009, 11.03.2010. Het gaat hierbij zowel om gevangenen met een Eritrese nationaliteit als om gevangenen van Eritrese afkomst. 484 UNCHR, Global Appeal 2010-2011.

83 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

5 Literatuurlijst

Aalen, Lovise, and Kjetil Tronvoll, Briefing: The 2008 Ethiopian local elections: the return of electoral authoritarianism, in African Affairs, januari 2009, vol. 108, no. 430.

Abbink, J., Ethnicity and conflict generation in Ethiopia: some problems and prospects of ethno-regional federalism, in Journal of Contemporary African Studies, september 2006.

Amnesty International, Ethiopia, Amnesty International Report 2010; -- Ethiopia. Submission to the UN UPR. Sixth session of the UPR Working Group of the Human Rights Council. November – December 2009, AFR 25/004/2009, 13 april 2009; -- Ethiopia, Amnesty International Report 2009.

Article 19, Ethiopia: Article 19 Comments on Anti terrorism Proclamation, 31.03.2010.

Barnes, Cedric, voor Writenet, Ethiopia: a sociopolitical assessment, mei 2006.

Central Statistical Agency Addis Abeba, Ethiopia Demographic and health survey 2005.

Chatham House, Conflict in the Ogaden and its regional dimension, 31.08.2007.

Committee to Protect Journalists, Journalists in Exile 2010, 17 juni 2010. -- Attacks on the Press in 2009 – Ethiopia.

CORI, Country Report Ethiopia, januari 2010.

CSO Coalition, Joint UPR Submission by CSO Coalition. Ethiopia, april 2009.

D-A-CH. Kooperation Asylwesen Deutschland – Osterreich – Schweiz, Bericht zur D-A-CH Fact Finding Mission Athiopien/Somaliland 2010, mei 2010.

Directive Issued to Determine the Residence Status of Eritrean Nationals Residing in Ethiopia, januari 2004.

Economist Intelligence Unit (EIU), Country report Ethiopia, juni 2009 t/m oktober 2010.

84 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Eritrea- Ethiopia Claims Commission, Final Award, Eritrea’s Damages Claims between the State of Eritrea and the Federal Democratic Republic of Ethiopia, 17.08.2009; -- Final Award, Ethiopa’s Damages Claims between the State of Eritrea and the Federal Democratic Republic of Ethiopia, 17.08.2009.

Ethiopian Human Rights Commission (EHRCO), UPR Submission by Ethiopian Human Rights Council (EHRCO), Ethiopia, april 2009; -- The human rights situation in Ethiopia. 28th regular report, september 2007; 29th regular report, januari 2008; 30th regular report, mei 2008; 31st regular report, juli 2008.

Ethiopian National Committee on Traditional Practices (EGLDAM), Follow up National Survey on Harmful Traditional Practices in Ethiopia, februari 2008.

Ethiopian Women Lawyers Association (EWLA), Nationwide survey on domestic violence, 2008; -- Early Marriage in Ethiopia: Law and Social Reality, juli 2005; -- Harmful Traditional Practices under Ethiopian Laws, mei 2005.

EU Presidency Declaration on Ethiopia’s adoption of Charities and Societies Proclamation, 30.01.2009.

European Union Election Observation Mission (EUEOM), Ethiopia. Final Report. House of Representatives and State Council Elections May 2010, november 2010; -- Preliminary Statement House of People’s Representatives and State Council Elections Ethiopia 2010, 25 mei 2010.

Family Health International, Improving care options for children in Ethiopia through understanding institutional child care and factors driving institutionalisation, juni 2010.

Fédération Internationale des lingues des Droits de l’Homme (FIDH), Observatory for the protection of human rights defenders annual report 2010 -Ethiopia; --Observatory for the protection of human rights defenders annual report 2009 - Ethiopia; -- Human Rights Situation in the Federal Democratic Republic of Ethiopia. 46th Session of the Afican Commission on Human Rights 11-25 november 2009, Banjul, The Gambia.

Freedom House, Freedom in the World 2010 – Ethiopia; -- Freedom of the Press 2010 – Ethiopia; -- Freedom in the World 2009 – Ethiopia;

85 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

-- Freedom of the Press 2009 – Ethiopia;

Government of Ethiopia, Flawed methodology, unsubstantiated allegations. The result of an investigation by the government of Ethiopia into allegations by Human Rights Watch on human rights in the Somali Regional State, november 2008.

Human Rights Watch, Development without Freedom. How Aid Underwrites Repression in Ethiopia, oktober 2010; -- Ethiopia: Submission to the UN Committee against Torture, 2 november 2010; -- Testimony of Leslie Lefkow, Senior Researcher Africa Division, Human Rights Watch. House Committee on Foreign Affairs, Subcommittee on Africa and Global Health Hearing of June 17, 2010; -- “One Hundred Ways of Putting Pressure”. Violations of Freedom of Expression and Association in Ethiopia, maart 2010; -- Ethiopia, World Report 2009, Country Summary, januari 2010; -- Hostile Shores. Abuse and refoulement of Asylum Seekers and Refugees in Yemen, december 2009; -- “Hostages to Peace”. Threats to Human Rights and Democracy in Somaliland, juli 2009; -- An Analyses of Ethiopia’s Draft Anti-Terrorism Law, Updated June 30 2009, 30.06.2009; -- UPR Submission Ethiopia, april 2009; -- Collective punishment. War crimes and crimes against humanity in the Ogaden area of Ethiopia’s Somali Regional State, juni 2008; -- “Why am I still here?” The 2007 Horn of Africa renditions and the fate of those still missing, oktober 2008;

Humanitarian Policy Group, Hidden and exposed: Urban refugees in Nairobi, Kenya, maart 2010.

International Crisis Group, Ethiopia: Ethnic Federalism and Its Discontents, 04.09.2009; -- Beyond the fragile peace between Ethiopia and Eritrea: averting new war, 17.06.2008;

International Displacement Monitoring Centre (IDMC), Ethiopia: Human rights violations and conflicts continue to cause displacement, 03.09.2009; -- Ethiopia: Addressing the rights and needs of people displaced by conflict, 30.10.2007.

Immigration and Refugee Board of Canada, Treatment of members of the opposition parties and of their relatives, particularly those of the Coalition for

86 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Unity and Democracy (CUD), bij government authorities (2008-2009), 14 januari 2010; -- The treatment of Eritreans by the Ethiopian government authorities (2009- 2009), 14.01.2010; -- Ethiopia: Legislation and Legal protection available to homosexuals and their treatment by society and government authorities (2005 – January 2007), 20.02.2007.

International Committee of the Red Cross, Annual Report 2008 –Ethiopia.

Landmine Monitor, Ethiopia, Landmine Monitor report 2009.

Minority Rights Group International, State of the World’s Minorities and Indigenous Peoples 2010 –Ethiopia, 1 juli 2010.

Nationaal Rapporteur Mensenhandel, Zevende Rapportage, oktober 2009.

Persberichten: AFP Al Jazeera BBC News The Capital Christian Science Monitor The Economist Garowe Online Global Insight ICRC The Independent Inter Press Service IRIN Jane’s Information Group Missionary International Service News Agency Reuters Unicef United Nations News Service Voice of America

Proclamation on Ethiopian Nationality, no. 378/2003, 23.12.2003.

Refugee Documentation Centre of Ireland. Legal Aid Board, Ethiopia – Information on the enlisting of minors to the Ethiopian army, 1 juli 2010.

87 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Refugees International, Nationality rights for all. A progress report and global survey on statelessness, maart 2009; -- Ethiopia-Eritrea: stalemate takes toll in Eritreans and Ethiopians of Eritrean origin, 30.05.2008.

Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien:Gewalt gegen Frauen. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 20 oktober 2010; --Athiopien: Homosexualitat. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 13 juli 2010; --Athiopien. Update: Aktuelle Entwicklungen bis Juni 2009, 11 juni 2009; --Athiopien: Eritreische Herkunft. Auskunft der SFH-Landeranalyse, 11.05.2009.

Social Institutions and Gender Index (SIGI), Gender Equality and Social Institutions in Ethiopia, 25.09.2009.

Southwick Katherine, ‘Ethiopia-Eritrea: statelessness and state succession’, in: Forced Migration Review, no. 32, april 2009.

Transparency International, Global Corruption Report 2009 – Ethiopia.

United Kingdom, Home Office, Border Agency, Country of Origin Information Key Documents –Ethiopia, 10.08.2009.

UN Situation Analyses. Common Country Analyses, Ethiopia, 20 september 2010. UN HRC, Report of the Special Rapporteur on the independence of judges and lawyers, Gabriela Carina Knaul de Albuquerque e Silva, Promotion and protection of all human rights, civil. political, economic, social and cultural rights, including the right to development. Addendum. Communications to and from Governments, A/HRC/14/26/Add.1, 18.06.2010. UN HRC, Report of the Special Rapporteur on extrajucicial, summary or arbitrary executions, Philip Alston. Promotion and protection of all human rights, civil. political, economic, social and cultural rights, including the right to development. Addendum. Communications to and from Governments, A/HRC/14/24/Add.1, 18.06.2010; UN HRC, Universal Periodic Review. Report of the Working group on the UPR. Ethiopia. Addendum, A/HRC/13/17/Add.1, 18.03.2010; UN HRC, Universal Periodic Review. Report of the Working group on the UPR. Ethiopia, A/HRC/13/17, 04.01.2010; UN, Joint submission by the UN Country Report Team (UNCT) in Ethiopia for the UN Compilation Report: UNCT Report for the UPR of Ethiopia – Sixth Session of the UPR Working Group (30 November – 11 December 2009); UN HRC, Consideration of reports submitted by States parties under article 40 of the Convenant, first periodic reports of States parties, Ethiopia, CCPR/C/ETH/1, 22.10.2009;

88 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

UN HRC, Summary prepared by the OHCHR in accordance with paragraph 15 (C) of the annex to the HRC Resolution 5/1. Ethiopia, A/HRC/WG.6/6/ETH/3, 22.09.2009; UN HRC, Compilation prepared by the OHCHR in accordance with paragraph 15 (B) of the annex to the HRC Resolution 5/1. Ethiopia, A/HRC/WG.6/6/ETH/2, 18.09.2009; UN CERD, Consideration of reports submitted by States parties under article 9 of the Convention. Concluding observations of the Committee on the Elimination of Racial Discrimination, CERD/C/ETH/CO/7-16, 07.09.2009; UN HRC, Ethiopia’s national report under the Universal Periodic Review Mechanism, A/HRC/WG.6/6/ETH/1, 04.08.2009.

UNHCR, Global Appeal 2010-11; -- Global Report 2009.

UNOCHA, Weekly Humanitarian Highlights in Ethiopia;

United Nations Security Council (UNSC), Report of the Secretary-General on the situation in Somalia, S/2008/709, 17.11.2008; -- Special Report of the Secretary-General on the United Nations Mission in Ethiopia and Eritrea, S/2008/226, 07.04.2008.

USAID, Situation Reports East and Central Africa Region.

US Committee for Refugees and Immigrants, World refugee survey 2009 – Ethiopia.

US Department of Labor, 2008 Findings on the Worst Forms of Child Labor – Ethiopia, 10.09.2009.

US Department of State, Ethiopia, International Religious Freedom Report 2010, 17.11.2010; -- Ethiopia, Trafficking in Persons Report 2010, 14.06.2010; -- Ethiopia, Country Report on Human Rights Practices 2009, 11.03.2010; -- Ethiopia, International Religious Freedom Report 2009, 26.10.2009; -- Ethiopia, Trafficking in Persons Report 2009.

Womens’s Refugee Commission, Working women at risk: the links between making a living and sexual violence for refugees in Ethiopia, februari 2009.

Wondwosen Teshomen B., Ethiopian Opposition Political Parties and Rebel Fronts: past and present, in International Journal of Social Sciences, 4:1 2009.

89 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

Websites: http://www.icc-cpi.int/press/pressreleases/123.html http://www.electionethiopia.org/en/ http://ilga.org/ilga/en/countries/ETHIOPIA/Law http://www.internal- displacement.org/8025708F004CE90B/(httpCountries)/2CC10DD018E561048025 70A7004B304F?opendocument http://www.iom.int/jahia/Jahia/ethiopia http://www.janes.com/extracts/extract/jwit/jwit0541.html www.meisjesbesnijdenis.nl http://www.msf.ca/features/2008_top10/ethiopia.html http://www.oefre.unibe.ch/law/icl/et00000_indx.html http://www.opendoors.nl/vervolgdechristenen/ranglijst-christenvervolging-2009/ http://www.unicef.org/ethiopia/overview.html http://www.unicef.org/infobycountry/ethiopia_statistics.html http://www2.ohchr.org/english/bodies/ratification/9_b.htm http://survey08.ituc-csi.org/survey.php?IDContinent=0&Lang=EN

90 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

I. Afkortingenlijst

AEUP All Ethiopian Unity Party AFD Alliance for Freedom and Democracy ANDM Amhara National Democratic Movement ANDP Amhara National Democratic Party ARENA Arena Tigray Democratic and Sovereignty Party ARRA Administration for Refugees/Returnees Affairs ARS Alliance for the Re-liberation of Somalia AU Afrikaanse Unie CSA Charities and Societies Agency CUD Coalition for Unity and Democracy CUDP Coalition for Unity and Democracy Party EDP Ethiopian Democratic Party EDU Ethiopian Democratic Union EDUM Ethiopian Democratic Unity Movement EECC Eritrea-Ethiopia Claims Commission EFDUF Ethiopian Federal Democratic Unity Forum EHRC Ethiopian Human Rights Commission EHRCO Ethiopian Human Rights Council ENDF Ethiopian National Defense Forces EOM Election Observation Mission EPLF Eritrean People’s Liberation Front EPPF Ethiopian People’s Patriotic Front EPRDF Ethiopian People’s Revolutionary Democratic Front ERTA Ethiopian Radio and Television Agency ESDFP Ethiopian Social Democratic Federal Party ETA Ethiopian Teachers Association EWLA Ethiopian Women Lawyers Association FEACC Federal Ethics and Anti-Corruption Commission FGM Female Genital Mutilation FJDD Forum for Justice and Democratic Dialogue GLF Gambella Liberation Front HTP Harmful Traditional Practices HRCO Human Rights Council ICRC International Committee of the Red Cross IOM International Organisation of Migration NTA National Teachers Association OFC Oromo Federalist Congress OFDM Oromo Federalist Democratic Movement

91 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

OLF Oromo Liberation Front ONC Oromo National Congress ONLF Ogaden National Liberation Front OPC Oromo People’s Congress OPDO Oromo People’s Democratic Organisation SDAF Somali Democratic Alliance Forces SEPDC Southern Ethiopia People’s Democratic Coalition SEPDM Southern Ethiopia People’s Democratic Movement SLF Sidama Liberation Front SPO Special Prosecuter’s Office SPDP Somali People’s Democratic Party SPF Special Police Forces TAND Tigrayan Alliance for National Democracy TFG Transitional Federal Government TPLF Tigray People’s Liberation Front TSZ Temporary Security Zone UDJ Unity for Democracy and Justice UEDF United Ethiopian Democratic Forces/Front UIC Union of Islamic Courts UNHCR United Nations High Commissioner for Refugees UNMEE United Nations Mission to Ethiopia and Eritrea UWSLF United Western Somali Liberation Front VN Verenigde Naties WFP World Food Programme

92 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

II. Kaart Ethiopië

93 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

III. Partijen en bewegingen

Legale politieke partijen

EPRDF De dominante coalitiepartij in Ethiopië is het EPRDF (ook bekend onder het Amhaarse acroniem EHADAG). Een groot aantal op etnische basis georganiseerde regionale partijen (meer dan 24) is lid van het EPRDF. De vier grootste partijen zijn: - Tigray People’s Liberation Front (TPLF): de dominante partij binnen de EPRDF sinds de oprichting in 1989. Premier Meles Zenawi is de voorzitter van het TPLF en van het uitvoerend comité van het EPRDF (en daarmee minister-president van Ethiopië), Abay Wolde is vice- voorzitter van het TPLF en van het uitvoerend comité van het EPRDF; - Oromo People's Democratic Organisation (OPDO): de OPDO is de door de EPRDF opgerichte vertegenwoordiger van de Oromo- bevolkingsgroep. Alemayehu Atomsa is voorzitter van de OPDO. - Amhara National Democratic Movement (ANDM): de ANDM is de Amhaarse vleugel van de EPRDF. Demeke Mekonnen is voorzitter van de ANDM. - Southern Ethiopia People’s Democratic Movement (SEPDM): een coalitie van een tiental kleine, op etnische basis georganiseerde partijen. Haile Mariam Desalegn is voorzitter van het SEPDM, vice-premier van Ethiopië en minister van Buitenlandse Zaken.

Belangrijke regionale partijen, die aan het EPRDF zijn gelieerd, zijn de Somali People's Democratic Party (SPDP) en de Afar National Democratic Party (ANDP). Nationaal spelen regionale partijen slechts een politieke rol door lid te worden van één van de huidige coalities.

Oppositiepartijen De belangrijkste legale oppositie wordt gevormd door de volgende partijen en coalities: - United Ethiopian Democratic Forces (UEDF). Het UEDF is een coalitie en bestaat uit de volgende partijen: - Oromo People’s Congress (OPC), voorheen het Oromo National Congress (ONC), geleid door Merera Gudina. De OPC vormt sinds januari 2009 een coalitie met de OFDM onder de naam Oromo Federalist Congress (OFC); - Ethiopian Social Democratic Federal Party (ESDFP), geleid door Beyene Petros; - Southern Ethiopian People’s Democratic Coalition (SEPDC);

94 Algemeen Ambtsbericht Ethiopië /december 2010

- Oromo Federalist Democratic Movement (OFDM), geleid door Bulcha Demeksa. De OFDM vormt sinds januari 2009 een coalitie met het ONC onder de naam Oromo Federalist Congress (OFC); - Arena Tigray Democratic and Sovereignty Party (ARENA), geleid door Gebru Asrat; - All Ethiopian Unity Party (AEUP), geleid door Tadewos Bogale Degefu; - Coalition for Unity and Democratic Party (CUDP): één van de facties die voortgekomen is uit de CUD. De CUDP wordt geleid door Ayele Chamisso; - Unity for Democracy and Justice (UDJ): een in 2008 door voormalige CUD- leiders opgerichte partij; De UDJ wordt geleid door Gizachew Shiferaw. - Ethiopian Democratic Party (tot februari 2009 EUDP-Medhin): deze partij was lid van de CUD-coalitie en heeft van de Kiesraad de rechten op het gebruik van het CUD-embleem toegewezen gekregen.485 De partij wordt geleid door Lidetu Ayalew. UEDF, UDJ, en ARENA vormden eind 2009 een nieuwe coalitie, het Ethiopian Federal Democratic Unity Forum (EFDUF ook wel Forum- en/of Medrek genoemd).486 Forum behaalde bij de parlementsverkiezingen slechts één zetel (zie §2.2). De huidige voorzitter is Gizachew Shiferaw van de UDJ.

Illegale oppositiebewegingen Een aantal oppositiebewegingen erkent de Ethiopische regering niet en sluit geweld niet expliciet uit. Om die reden wordt het hen niet toegestaan zich als politieke partij te registreren. Zij zijn daarmee in Ethiopië illegaal.

De belangrijkste gewapende oppositionele bewegingen, namelijk ONLF, OLF en EPPF, zijn beschreven in §2.3. In mei 2006 vormden ONLF, OLF en EPPF samen met het Sidama Liberation Front (SLF) en dissidente leden van CUD en UEDF de Alliance for Freedom and Democracy (AFD). De AFD heeft als doel de omverwerping van de huidige Ethiopische regering met inzet van alle middelen.487 Andere groeperingen die illegaal zijn in Ethiopië zijn: Gambella Liberation Front (GLF); Tigrayan Alliance for National Democracy (TAND); All Ethiopia Socialist Movement (Meison); Tigray People’s Democratic Movement (TPDM); Ethiopian Former Soldiers Union; Ethiopian Democratic Union (EDU), Moa-Ambessa en Ginbot 7. Het is niet bekend in hoeverre al deze groeperingen in de verslagperiode actief zijn geweest in Ethiopië.

485 Lovise Aalen and Kjetil Tronvoll, Briefing: The 2008 Ethiopian local elections: the return of electoral authoritarianism, in African Affairs, januari 2009, vol. 108, no. 430. 486 Het Ethiopian Federal Democratic Unity Forum heette eerst Forum for Justice and Democratic Dialogue. In bronnen wordt de coalitie veelal aangeduid als Forum en/of Medrek. 487 Schweizerische Fluchtlingshilfe, Athiopien. Update : Aktuelle Entwicklungen bis juni 2009, 11 juni 2009.

95