Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Załącznik 1

Sierpień 2016

Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Projekt „Opracowanie Programu Rewitalizacji dla Gminy Górno na lata 2016–2022” jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2014–2020 oraz ze środków budżetu państwa przyznanych w ramach konkursu dotacji na działania wspierające gminy w zakresie przygotowania programów rewitalizacji na terenie Województwa Świętokrzyskiego.

InicjatywaLokalna.pl ul. Targowa 18/609, 25-520 tel./fax 41 343 01 24 e-mail: [email protected] www.inicjatywalokalna.pl

2 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Spis treści

Wstęp ...... 4 1. Charakterystyka Gminy Górno ...... 5 2. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji ...... 9 3. Delimitacja obszaru zdegradowanego – analiza wskaźników ...... 14 3.1. Sfera społeczna ...... 14 3.2. Sfera gospodarcza ...... 17 3.3. Sfera przestrzenno-funkcjonalna ...... 19 3.4. Sfera techniczna ...... 21 3.5. Sfera środowiskowa ...... 23 3.6. Wyniki diagnozy w poszczególnych sferach ...... 27 4. Obszar zdegradowany na terenie Gminy Górno ...... 30 5. Obszar rewitalizacji na terenie Gminy Górno...... 32 Spis fotografii ...... 58 Spis map ...... 59 Spis schematów ...... 60 Spis tabel ...... 60 Załącznik 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Górno ...... 62

3 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Wstęp

W związku z przemianami społeczno-gospodarczymi wywołanymi procesem globalizacji oraz transformacją ustrojową i wyzwaniami gospodarki wolnorynkowej, zachodzi szereg niekorzystnych procesów na obszarach jednostek samorządu terytorialnego, takich jak degradacja tkanki materialnej oraz narastające problemy w sferach społecznej i gospodarczej. W takiej sytuacji strategiczne programowanie rozwoju gminy, a w szczególności procesu rewitalizacji, musi być oparte na wynikach analiz zróżnicowania koncentracji zjawisk kryzysowych wewnątrz gminy. Takie podejście umożliwia zaplanowanie działań odpowiadających na indywidualny zestaw zidentyfikowanych problemów na danym obszarze. Podstawę formalno-prawną umożliwiającą prowadzenie procesu rewitalizacji do końca 2023 roku przez gminę w zakresie swoich właściwości, stanowią: Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446) i Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020 zatwierdzone w dniu 2 sierpnia 2016 r. przez Ministra Rozwoju. Na mocy art. 18 ust. 2 pkt 6 ww. ustawy, „do wyłącznej właściwości rady gminy należy (…) uchwalanie programów gospodarczych”. Zgodnie z załącznikiem Cechy i elementy programów rewitalizacji do ww. Wytycznych, program rewitalizacji powinien zawierać co najmniej: „diagnozę czynników i zjawisk kryzysowych oraz skalę i charakter potrzeb rewitalizacyjnych. Diagnoza zawarta w programie obejmuje analizę wszystkich sfer (…), a w szczególności pogłębioną analizę kwestii społecznych dla określenia potrzeb podjęcia wyprzedzających działań o charakterze społecznym (dotyczącym rozwiązywania problemów społecznych oraz pobudzającym aktywność lokalną)”. Niniejszy dokument obejmuje diagnozę Gminy Górno, która służy zidentyfikowaniu obszarów gminy w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz co najmniej jednej z następujących sfer: gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej. Analiza obejmuje cały obszar gminy w podziale na ustalone jednostki referencyjne (sołectwa), a przeprowadzona została w oparciu o obiektywne i weryfikowalne mierniki oraz metody badawcze dostosowane do lokalnych uwarunkowań. Diagnoza jest załącznikiem 1. do Programu Rewitalizacji i stanowi podstawę do określenia zasięgu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno.

4 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

1. Charakterystyka Gminy Górno

Gmina Górno położona jest w centralnej części województwa świętokrzyskiego, w powiecie kieleckim. Według danych Urzędu Gminy Górno na koniec 2014 roku powierzchnia ogółem gminy wynosiła 83,18 km2, natomiast zamieszkiwało ją 13 986 osób.

Mapa 1 Położenie Gminy Górno na tle Polski, województwa świętokrzyskiego i powiatu kieleckiego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (codgik.gov.pl) z wykorzystaniem programu QGIS 2.8.9 – Wien

5 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Gmina Górno graniczy: od północnego-zachodu – z Gminą Masłów, od zachodu – z Miastem Kielce, od południa – z Gminą Daleszyce, od wschodu – z Gminą Bieliny, natomiast od północnego-wschodu – z Gminą Bodzentyn. Zgodnie z §14 ust. 5 Statutu Gminy Górno1, gminę tworzy 13 jednostek pomocniczych zwanych sołectwami: Bęczków, , Górno, Górno-Parcele, , , Krajno-Parcele, Krajno-Zagórze, Leszczyny, Podmąchocice, Radlin, i . Siedzibą władz gminy jest miejscowość Górno. Największym sołectwem w gminie jest Górno, które zajmuje 15,4 km2, co stanowi 18,2% powierzchni gminy. Najmniejszym sołectwem są Podmąchocice o powierzchni 1,39 km2 – zajmują 1,7% terenu gminy. Podział Gminy Górno na jednostki strukturalne na potrzeby przeprowadzenia diagnozy służącej wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji przedstawia mapa 2. Do opracowania map poglądowych obrazujących podział Gminy Górno na jednostki strukturalne wykorzystano zbiory danych państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju, będących z zasobach Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej2.

1 Statut przyjęty Uchwałą Nr VII/47/03 Rady Gminy w Górnie z dnia 26 czerwca 2003 roku. 2 Strona internetowa Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, codgik.gov.pl, inf. z dnia 25.05.2016. 6 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 2 Podział Gminy Górno na jednostki strukturalne

Źródło: Opracowanie własne 7 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Podstawowe dane dotyczące powierzchni i liczby ludności poszczególnych sołectw na terenie Gminy Górno na koniec 2014 roku zestawione zostały w tabeli 1.

Tabela 1 Zestawienie podstawowych danych dotyczących jednostek strukturalnych Gminy Górno (stan na koniec 2014 roku)

Udział Udział w liczbie Liczba Jednostka Powierzchnia w powierzchni mieszkańców Lp. ludności strukturalna (km2) ogólnej gminy gminy ogółem (osoba) (%) (%)

Sołectwa gminy

1. Bęczków 8,79 10,6 1 571 11,2

2. Cedzyna 3,23 3,9 1 262 9,0

3. Górno 15,14 18,2 2 059 14,7

4. Górno-Parcele 4,12 5,0 573 4,1

5. Krajno Drugie 4,92 5,9 710 5,1

6. Krajno-Parcele 5,17 6,2 660 4,7

7. Krajno Pierwsze 4,34 5,2 671 4,8

8. Krajno-Zagórze 3,81 4,6 484 3,5

9. Leszczyny 5,87 7,1 1 279 9,1

10. Podmąchocice 1,39 1,7 194 1,4

11. Radlin 10,43 12,5 1 600 11,4

12. Skorzeszyce 8,73 10,5 1 449 10,4

13. Wola Jachowa 7,24 8,7 1 474 10,5

SUMA 83,18 100 13 986 100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno

8 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

2. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji

Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji opiera się na Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020 zatwierdzonych przez Ministra Rozwoju w dniu 2 sierpnia 2016 roku. Zgodnie z pkt 1 z rozdziału 3 ww. Wytycznych, rewitalizacja to „kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych”, dlatego przy wyznaczaniu zasięgu obszaru zdegradowanego wzięto pod uwagę zestaw kryteriów zawarty w pkt 2, który wskazuje na istnienie stanu kryzysowego na danym terenie. Stan kryzysowy zdefiniowany został jako „stan spowodowany koncentracją negatywnych zjawisk społecznych (w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym), współwystępujących z negatywnymi zjawiskami w co najmniej jednej z następujących sfer: 1) gospodarczej – w szczególności niskiego stopnia przedsiębiorczości, słabej kondycji lokalnych przedsiębiorstw; 2) środowiskowej – w szczególności w zakresie przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia, ludzi bądź stanu środowiska; 3) przestrzenno-funkcjonalnej – w szczególności niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych; 4) technicznej – w szczególności degradacji stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym oraz braku funkcjonowania rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska.

Skalę negatywnych zjawisk odzwierciedlają mierniki rozwoju opisujące powyższe sfery, które wskazują na niski poziom rozwoju lub dokumentują silną dynamikę spadku poziomu rozwoju, w odniesieniu do wartości dla całej gminy”3.

3 Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020, Minister Rozwoju, 02.08.2016, s. 6–7. 9 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

W związku z powyższym, w celu wyznaczenia obszaru zdegradowanego Gmina Górno podzielona została na jednostki strukturalne (referencyjne), w sposób odpowiadający istniejącym powiązaniom funkcjonalnym. W procesie diagnostycznym na terenie gminy przyjęto podział na sołectwa. Analiza danych ilościowych w ustalonych jednostkach strukturalnych pozwoliła na stosunkowo łatwe zidentyfikowanie lokalizacji problemów i wyznaczenie granic obszaru zdegradowanego. Zgodnie z ww. Wytycznymi, w przeprowadzonej diagnozie na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego dokonano analizy porównawczej jednostek referencyjnych, opartej na zestawie wskaźników cząstkowych oraz syntetycznych wskaźników degradacji we wszystkich sferach, pozwalających na obiektywne określenie stopnia zróżnicowania zjawisk kryzysowych i potencjałów lokalnych na terenie gminy. Syntetyczne wskaźniki koncentracji zjawisk kryzysowych w poszczególnych sferach przedstawione zostały na mapach poglądowych Gminy Górno z podziałem na jednostki strukturalne. Jako główne kryteria delimitacji obszaru zdegradowanego przyjęto wskaźniki przedstawione w tabeli 2.

Tabela 2 Wskaźniki obrazujące sytuację na terenie Gminy Górno w sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej Cechy Jednostka Sfera Lp. Nazwa wskaźnika Źródło danych szczegółowe sfery miary Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym 1. % w % ludności ogółem Udział ludności w wieku produkcyjnym 2. % w % ludności ogółem Trendy Urząd Gminy Udział ludności w wieku poprodukcyjnym demograficzne 3. % Górno w % ludności ogółem Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym 4. na 100 osób w wieku produkcyjnym szt. (wskaźnik obciążenia demograficznego) Udział bezrobotnych zarejestrowanych 5. % w ludności w wieku produkcyjnym Powiatowy Sytuacja na rynku Urząd Pracy pracy/bezrobocie Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych 6. pozostających bez pracy dłużej niż % w Kielcach 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem Udział osób w gospodarstwach domowych SPOŁECZNA Pomoc społeczna 7. korzystających ze środowiskowej pomocy % społecznej w % ludności ogółem Liczba osób, którym przyznano świadczenie 8. z pomocy społecznej z powodu ubóstwa szt. Gminny Ośrodek na 1 000 mieszkańców Pomocy Liczba osób, którym przyznano świadczenie Społecznej Skala problemów 9. z pomocy społecznej z powodu bezrobocia szt. w Górnie społecznych na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie 10. z pomocy społecznej z powodu szt. niepełnosprawności na 1 000 mieszkańców

10 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Liczba osób, którym przyznano świadczenie 11. z pomocy społecznej z powodu długotrwałej szt. lub ciężkiej choroby na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradności 12. w sprawach opiekuńczo-wychowawczych szt. i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie 13. z pomocy społecznej z powodu przemocy szt. w rodzinie na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie 14. z pomocy społecznej z powodu alkoholizmu szt. na 1 000 mieszkańców Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie 15. % Okręgowa szkoły podstawowej (dane dla gminy) Komisja Poziom edukacji Średnie % wyniki z egzaminów Egzaminacyjna 16. % i wychowania gimnazjalnych (dane dla gminy) w Łodzi przedszkolnego Odsetek dzieci w wieku 3–5 lat objętych Główny Urząd 17. wychowaniem przedszkolnym % Statystyczny (dane dla gminy) (BDL) Liczba przestępstw stwierdzonych Stan 18. szt. Komenda bezpieczeństwa przez Policję na 1 000 mieszkańców Wojewódzka i porządku Wskaźnik wykrywalności przestępstw Policji 19. % publicznego stwierdzonych przez Policję w Kielcach

Udział w życiu Frekwencja w wyborach władz Urząd Gminy 20. % publicznym samorządowych w 2014 roku Górno Aktywność Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji Główny Urząd społeczna/ 21. społecznych w przeliczeniu na 10 tys. szt. Statystyczny kulturalna mieszkańców (dane dla gminy) (BDL) mieszkańców Liczba zarejestrowanych działalności Urząd Przedsiębiorczość gospodarczych osób fizycznych 22. szt. Statystyczny mieszkańców w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w Kielcach w wieku produkcyjnym Liczba podmiotów wpisanych do rejestru 23. REGON na 10 tys. mieszkańców szt. Główny Urząd Sytuacja (dane dla gminy) Statystyczny gospodarcza GOSPODARCZA Liczba jednostek nowo zarejestrowanych (BDL) 24. w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców szt.

(dane dla gminy)

- Powierzchnia terenów zagospodarowanych Wyposażenie pod działalność sportową, rekreacyjną, w infrastrukturę 25. km2 kulturową i turystyczną przypadająca społeczną na 1 000 mieszkańców Urząd Gminy Górno Udział budynków mieszkalnych mających Poziom obsługi 26. bezpośredni dostęp do dróg asfaltowych %

komunikacyjnej FUNKCJONALNA PRZESTRZENNO w liczbie budynków ogółem

11 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Budynki mieszkalne nowe oddane Mieszkalnictwo 27. do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. szt. mieszkańców Udział budynków mieszkalnych podłączonych 28. do sieci wodociągowej w stosunku do ogółu % Wyposażenie budynków mieszkalnych w infrastrukturę

TECHNICZNA Udział budynków mieszkalnych podłączonych techniczną Urząd Gminy 29. do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu % Górno budynków mieszkalnych Udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej Zieleń urządzona 30. % powierzchni terenu

Ilość usuniętych odpadów stwarzających Odpady zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub stanu 31. m2 niebezpieczne środowiska – azbest w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców (dane dla gminy) Położenie na obszarach objętych formami Generalna Formy ochrony ochrony przyrody (dotyczy wyłącznie form: Dyrekcja 32. TAK/NIE przyrody obszar Natura 2000, rezerwat przyrody, park Ochrony

krajobrazowy) Środowiska ŚRODOWISKOWA Krajowy Zarząd Położenie na terenach zagrożonych Tereny zalewowe 33. TAK/NIE Gospodarki wystąpieniem powodzi Wodnej Źródło: Opracowanie własne

Proces diagnostyczny został przeprowadzony we współpracy pracowników Urzędu Gminy Górno i jednostek organizacyjnych gminy wraz z zespołem zewnętrznych ekspertów. W procesie delimitacji obszaru zdegradowanego wykorzystano różnorodne źródła informacji, dzięki czemu zastosowane podejście ma charakter kompleksowy i łączy wykorzystanie metod ilościowych z jakościowymi. Dla przyjętych jednostek referencyjnych pozyskano dane statystyczne gromadzone w zasobach Urzędu Gminy Górno, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Górnie oraz instytucji zewnętrznych, m.in.: Powiatowego Urzędu Pracy w Kielcach, Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach, Urzędu Statystycznego w Kielcach, a także ogólnodostępne dane z Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego i Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi. Część pozyskanych danych została wykorzystana do porównawczej analizy ilościowej wskaźników ze średnią wartością dla całej gminy, a część posłużyła do dokonania analizy jakościowej, charakteryzującej ważne dla rewitalizacji deficyty i problemy obszarów oraz lokalne potencjały. Dodatkowym narzędziem służącym pozyskaniu informacji na potrzeby diagnozy był spacer studyjny ekspertów zewnętrznych z pracownikami Urzędu Gminy Górno, który odbył się w dniu 21 lipca 2016 roku i miał na celu zdiagnozowanie problemów w sferze funkcjonalno- -przestrzennej.

12 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Delimitacja obszaru rewitalizacji dokonana została przy uwzględnieniu zapisów pkt 4 z rozdziału 3 Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020, który stanowi, że jest to „obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk (…), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację”. Zgodnie z powyższym, wyznaczenie granic obszaru rewitalizacji nastąpiło w oparciu o dwie przesłanki. Pierwszą z nich było stwierdzenie, że na wybranym obszarze uznanym wcześniej jako zdegradowany istnieje szczególna koncentracja negatywnych zjawisk. Drugą z przesłanek było uznanie, że wybrany obszar ma istotne znaczenie dla rozwoju gminy. Takie uzasadnienie obejmuje przedstawienie możliwych do wykorzystania w procesie rewitalizacji lokalnych potencjałów, a także nawiązanie do gminnych dokumentów strategicznych i planistycznych, w których wybrany obszar będzie ujęty jako ośrodek koncentracji aktywności społeczno-gospodarczej w gminie. Metodologia wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a następnie obszaru rewitalizacji w Gminie Górno, przedstawiona została na schemacie 1.

Schemat 1 Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne

13 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

3. Delimitacja obszaru zdegradowanego – analiza wskaźników 3.1. Sfera społeczna

Sfera społeczna jest najważniejszym elementem procesu diagnostycznego na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji, ponieważ celem planowanych działań jest poprawa warunków i jakości życia społeczności lokalnej. Zgodnie z pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, o stanie kryzysowym na danym obszarze gminy świadczy „koncentracja negatywnych zjawisk społecznych w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym”. W związku z tym wykonana została porównawcza analiza ilościowa danych statystycznych w zakresie: trendów demograficznych, sytuacji na rynku pracy/bezrobocia, opieki społecznej, skali problemów społecznych, poziomu edukacji i wychowania przedszkolnego, stanu bezpieczeństwa i porządku publicznego, udziału w życiu publicznym oraz aktywności społecznej i kulturalnej mieszkańców. Przyjęto metodę naturalnego podziału (tzw. „Jenks”), która opiera się o algorytmy takiego rozmieszczenia wartości zbioru danych w klasach, aby w każdej z klas zminimalizować średnią dewiację zbioru w grupie, maksymalizując w stosunku do innych grup. Innymi słowy, metoda ta dąży do zredukowania wariancji wewnątrz klasy, na rzecz maksymalizowania wariancji pomiędzy klasami. Zjawiska kryzysowe w sferze społecznej zostały przedstawione w poszczególnych grupach: bardzo wysokie natężenie problemów (10–11), wysokie natężenie problemów (8–9), średnie natężenie problemów (6–7) oraz niskie natężenie problemów (3–5). Z uwagi na brak możliwości pozyskania części danych zagregowanych dla poszczególnych sołectw, niektóre wskaźniki charakteryzujące sferę społeczną podane zostały wyłącznie jako średnia dla całej gminy. W związku z tym wartości tych wskaźników zostały porównane do średniej dla powiatu kieleckiego, województwa świętokrzyskiego i Polski. Ponadto zaistniała konieczność wyłączenia ich z analizy ilościowej problemów.

14 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Po przeanalizowaniu zgromadzonych danych, które przedstawione są w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Górno można stwierdzić, że największe natężenie problemów zidentyfikowanych w sferze społecznej występuje w sołectwie Górno-Parcele (11). Koncentrację negatywnych zjawisk w sferze społecznej w podziale na poszczególne jednostki referencyjne Gminy Górno przedstawia mapa 3.

15 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 3 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Górnie, Powiatowego Urzędu Pracy w Kielcach, Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach oraz Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi

16 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

3.2. Sfera gospodarcza

Zgodnie z pkt 2 w rozdziale 3 Wytycznych, obszar gminy może znajdować się w stanie kryzysowym z uwagi na koncentrację negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej, w szczególności takich jak: „niski stopień przedsiębiorczości, słaba kondycja lokalnych przedsiębiorstw”. Sytuację w zakresie przedsiębiorczości mieszkańców na terenie Gminy Górno zobrazowano przy pomocy wskaźnika „liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym”. Z danych przedstawionych w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Górno wynika, że obszarami charakteryzującymi się niższą średnią wartością ww. wskaźnika w porównaniu do średniej dla całej gminy są tereny obejmujące sołectwa: Bęczków, Górno-Parcele, Krajno Drugie, Krajno Pierwsze, Krajno-Zagórze, Podmąchocice, Skorzeszyce i Wola Jachowa. Z uwagi na brak możliwości pozyskania danych zagregowanych do poziomu sołectw gminy, pozostałe dwa wskaźniki, tj. „liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców” oraz „liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców” podane zostały wyłącznie jako średnia dla całej gminy. Została ona porównana do średniej dla powiatu kieleckiego, województwa świętokrzyskiego i Polski, aby zobrazować sytuację gospodarczą na terenie gminy. W związku z tym zaistniała również konieczność wyłączenia ww. wskaźników z analizy porównawczej. Koncentrację stanu kryzysowego w sferze gospodarczej w podziale na poszczególne jednostki referencyjne Gminy Górno przedstawia mapa 4.

17 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 4 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Statystycznego w Kielcach 18 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

3.3. Sfera przestrzenno-funkcjonalna

Według zapisów pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar gminy może znajdować się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk przestrzenno- -funkcjonalnych, a w szczególności „niewystarczającego wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną, braku dostępu do podstawowych usług lub ich niskiej jakości, niedostosowania rozwiązań urbanistycznych do zmieniających się funkcji obszaru, niskiego poziomu obsługi komunikacyjnej, deficytu lub niskiej jakości terenów publicznych”. W związku z powyższym, dokonano diagnozy ww. problemów za pomocą porównania wartości wybranych wskaźników charakteryzujących sferę przestrzenno- -funkcjonalną ze średnią wartością dla całej Gminy Górno. Do analizy przyjęto następujące wskaźniki: „powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalność sportową, rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadająca na 1 000 mieszkańców” oraz „udział budynków mieszkalnych mających bezpośredni dostęp do dróg asfaltowych w liczbie budynków mieszkalnych ogółem”. Na podstawie zebranych danych, w podziale na przyjęte jednostki referencyjne Gminy Górno, zawartych w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Górno można stwierdzić, że wysoką koncentracją ww. problemów w sferze przestrzenno-funkcjonalnej charakteryzują się sołectwa: Cedzyna, Górno, Podmąchocice i Radlin. Rozkład koncentracji stanu kryzysowego w sferze przestrzenno-funkcjonalnej w podziale na poszczególne jednostki referencyjne Gminy Górno przedstawia mapa 5.

19 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 5 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno-funkcjonalnej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno

20 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

3.4. Sfera techniczna

Infrastruktura techniczna gminy oraz zasoby i warunki mieszkaniowe determinują w znacznym stopniu jakość życia mieszkającej na danym terenie ludności. Wyposażenie w infrastrukturę techniczną w sensie jej struktury, lokalizacji, jakości i dostępności ma znaczny wpływ na rozwój jednostki samorządu oraz stanowi jeden z podstawowych czynników kształtujących jej atrakcyjność i konkurencyjność. Przesądza również o kosztach inwestycyjnych rewitalizacji danego obszaru. Im wyższy jest stopień rozwoju infrastruktury technicznej, tym lepsze są warunki do przeprowadzenia zaplanowanych w jej zakresie zadań. Zgodnie z pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, o stanie kryzysowym na obszarze gminy świadczą również wskaźniki charakteryzujące sferę techniczną, a są to w szczególności „degradacja stanu technicznego obiektów budowlanych, w tym o przeznaczeniu mieszkaniowym, oraz niefunkcjonowanie rozwiązań technicznych umożliwiających efektywne korzystanie z obiektów budowlanych, w szczególności w zakresie energooszczędności i ochrony środowiska”. Z uwagi na brak możliwości pozyskania danych zagregowanych do poziomu sołectw gminy, sytuację w zakresie sfery technicznej zdiagnozowano na podstawie następujących wskaźników: „budynki mieszkalne nowe oddane do użytkowania w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców”, „udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych”, „udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych”, których wartości w poszczególnych jednostkach referencyjnych porównano do średniej dla całej gminy. Biorąc pod uwagę dane zawarte w Załączniku 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Górno, należy wskazać, że największa koncentracja problemów w sferze technicznej występuje na terenie sołectw: Skorzeszyce i Wola Jachowa. Rozmieszczenie natężenia problemów w sferze technicznej w podziale na poszczególne jednostki referencyjne Gminy Górno przedstawiono na mapie 6.

21 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 6 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze technicznej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno

22 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

3.5. Sfera środowiskowa

Zgodnie z pkt 2 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar gminy może znajdować się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk środowiskowych, a w szczególności „przekroczenia standardów jakości środowiska, obecności odpadów stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia, ludzi lub stanu środowiska”. Z uwagi na brak możliwości pozyskania danych zagregowanych do poziomu sołectw gminy, sytuację w zakresie stanu środowiska zdiagnozowano m.in. na podstawie wskaźników „udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu” oraz „położenie na terenach zagrożonych wystąpieniem powodzi”. Z danych przedstawionych na mapie 8 wynika, że problem w zakresie sfery środowiskowej występuje na terenie całej gminy. Zgodnie z przeprowadzoną przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach oceną jakości powietrza w województwie świętokrzyskim w 2014 roku na terenie strefy świętokrzyskiej, do której należy Gmina Górno, notuje się przekroczenia w zakresie poziomu dopuszczalnego dla stężeń 24-godzinnych pyłu PM10 oraz średnich rocznych pomiarów dla benzo(a)pirenu. Ponadto na terenie strefy nie dotrzymano poziomu dopuszczalnego pyłu PM2,5 dla fazy II oraz przekroczenia celu długoterminowego dla ozonu. Na obszarze województwa świętokrzyskiego wyznaczono obszary potencjalnych przekroczeń wartości dopuszczalnych ww. zanieczyszczeń. Na mapie 7 przedstawiony został potencjalny obszar przekroczeń poziomu docelowego B(a)P, który obejmował całe województwo świętokrzyskie4.

4 Strona internetowa Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach, kielce.pios.gov.pl, inf. z dnia 17.06.2016. 23 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 7 Obszar przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu (1ng/m3) w województwie świętokrzyskim

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Oceny jakości powietrza w województwie świętokrzyskim w roku 2014, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach, Kielce 2015, s. 31.

Na obszarze Gminy Górno, ze względu na posiadane walory przyrodnicze pełniące ważne funkcje ekologiczne, utworzono następujące formy ochrony przyrody:  Cisowsko-Orłowiński Obszar Chronionego Krajobrazu,  Podkielecki Obszar Chronionego Krajobrazu,  Świętokrzyski Obszar Chronionego Krajobrazu,  Obszar Natura 2000 Dolina Warkocza (PLH260021),  Obszar Natura 2000 Przełom Lubrzanki (PLH260037),  Obszar Natura 2000 Łysogóry (PLH260002),  Obszar Natura 2000 Lasy Cisowsko-Orłowińskie (PLH260040).

Ponadto zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 1996 roku w sprawie Świętokrzyskiego Parku Narodowego (Dz. Urz. Nr 4 poz. 29), które częściowo uchyliło Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1950 roku w sprawie utworzenia Świętokrzyskiego Parku Narodowego (Dz. Urz. Nr 14 poz. 133), w obrębie gminy znajduje się otulina Świętokrzyskiego Parku Narodowego – sołectwo Krajno Pierwsze, Krajno Drugie,

24 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Krajno Zagórze, Górno Parcele, na terenie której zgodnie z Uchwałą Nr XIII/60/2007 Rady Gminy w Górnie z dnia 1 października 2007 r. w sprawie ustanowienia obszaru chronionego krajobrazu na terenie otuliny Świętokrzyskiego Parku Narodowego w gminie Górno (Dz.Urz. Woj. Świętokrz. z dnia 17 grudnia 2007 r., Nr 244, poz. 3645) został utworzony Świętokrzyski Obszar Chronionego Krajobrazu. Na terenie gminy – w sołectwie Skorzeszyce, znajduje się także otulina Cisowsko- -Orłowińskiego Parku Krajobrazowego, co jest zgodne z Uchwałą Nr XLIX/870/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 13 listopada 2014 roku w sprawie utworzenia Cisowsko- Orłowińskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Święt. z dnia 25.11.2014 r. poz. 3146). Na terenie otuliny parku utworzono Cisowsko-Orłowiński Obszar Chronionego Krajobrazu, zgodnie z Uchwałą Nr XLIX/878/14 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 13 listopada 2014 roku w sprawie Cisowsko-Orłowińskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. z dnia 25.11.2014 r. poz. 3152), którego powierzchnia wynosi 25 336 ha, z czego na terenie gminy znajduje się 8 227 ha. Obszar ten obejmuje sołectwa: Górno, Górno-Parcele, Skorzeszyce i Wola Jachowa. Powierzchnia Podkieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, zgodnie z Uchwałą Nr XIV/200/2015 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 7 września 2015 r. w sprawie wyznaczenia Podkieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. poz. 2655) wynosi 26 484,69 ha, z czego na terenie gminy – 2 968,90 ha. Obszar ten obejmuje sołectwa: Bęczków, Cedzyna, Leszczyny i Podmąchocice. W celu ochrony cennych gatunków siedliskowych zwierząt i roślin utworzono specjalne obszary ochrony siedlisk Natura 2000:  Dolina Warkocza (PLH260021), która znajduje się na terenie sołectwa Górno oraz Radlin;  Przełom Lubrzanki (PLH260037), który obejmuje sołectwa: Bęczków, Leszczyny i Podmąchocice;  Lasy Cisowsko-Orłowińskie (PLH260040), które znajdują się na terenie sołectwa Skorzeszyce.

25 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 8 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze środowiskowej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno 26 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

3.6. Wyniki diagnozy w poszczególnych sferach

W związku z tym, że rewitalizacja ma wymiar terytorialny, ważne są te obszary gminy, na których występuje koncentracja negatywnych zjawisk i lokalnych potencjałów. Efektem przeprowadzonej diagnozy Gminy Górno w sferach: społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, w podziale na przyjęte jednostki referencyjne – jest opracowana mapa poglądowa, łącząca dane z różnych dziedzin. W ten sposób została wykonana rzetelna analiza, która jednoznacznie wskazała, na których obszarach gminy nakładają się różnego rodzaju problemy. Ważnym elementem diagnozy jest również określenie lokalnych potencjałów, które można wykorzystać do przezwyciężenia stanu kryzysowego na danym obszarze. Bez takiego podejścia nie ma szans na powodzenie procesu rewitalizacji oraz na trwałą i realną poprawę jakości i warunków życia społeczności lokalnej. Zidentyfikowane potencjały lokalne w podziale na sołectwa Gminy Górno zawarte zostały w tabeli 3.

Tabela 3 Potencjały lokalne w podziale na sołectwa Gminy Górno Lp. Nazwa Zidentyfikowane potencjały lokalne5 1. Kultywowanie tradycji i folkloru – Zespół Pieśni i Tańca „Bęczkowianie”. 2. Infrastruktura społeczna – kościół parafialny pw. św. Jana z Dukli, Zespół 1. Bęczków Szkół. 3. Walory przyrodniczo-krajobrazowe – Obszar Natura 2000 Przełom Lubrzanki. 1. Dogodne położenie komunikacyjne – droga krajowa Nr 74. 2. Zbiornik wodny w Cedzynie. 2. Cedzyna 3. Przez sołectwo przebiega czerwony szlak rowerowy oraz niebieski szlak pieszy. 4. Zaplecze edukacyjne – Zespół Szkolno-Przedszkolny. 1. Dogodne położenie komunikacyjne – droga krajowa Nr 74. 2. Siedziba gminy – miejsce skupiające funkcje administracyjne i społeczno- -gospodarcze. 3. Kultywowanie tradycji i folkloru – zespół śpiewaczy „Górnianecki”, Dziecięcy Zespół Górne Nutki, Orkiestra Dęta oraz grupa wokalno-muzyczna działająca przy GOK; 3. Górno 4. Infrastruktura społeczna – Szkoła Podstawowa, Gimnazjum, Przedszkole, kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca, Zakład Usług Komunalnych, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Poczta Polska, Gminny Ośrodek Kultury, Gminna Biblioteka Publiczna. 5. Walory przyrodniczo-krajobrazowe – Obszar Natura 2000 Dolina Warkocza, rzeka Warkocz. 1. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Górno-Parcele. 4. Górno-Parcele 2. Walory przyrodniczo-krajobrazowe – rzeka Warkocz.

5 Zapisy w tabeli pozostawiono w niezmienionej formie. 27 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

5. Krajno Drugie 1. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Krajno. 1. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Krajno. 2. Infrastruktura społeczna – kościół parafialny pw. Chrystusa Króla, 6. Krajno-Parcele Gminny Ośrodek Kultury. 3. Walory przyrodniczo-krajobrazowe – wzniesienie Stróżna (367 m n.p.m.). 1. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Krajno. 7. Krajno Pierwsze 2. Zaplecze edukacyjne – Zespół Szkół. 1. Sabat Krajno Park Rozrywki i Miniatur. 8. Krajno-Zagórze 2. Przez sołectwo przebiega niebieski szlak pieszy. 1. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Leszczyny. 2. Dziedzictwo kulturowe – kościół parafialny pw. św. Jacka wraz z cmentarzem 9. Leszczyny parafialnym i cmentarzem parafialnym „starym” wpisane do Rejestru Zabytków Nieruchomych Narodowego Instytutu Dziedzictwa. 3. Zaplecze edukacyjne – Szkoła Podstawowa. 1. Walory przyrodniczo-krajobrazowe – Obszar Natura 2000 Przełom Lubrzanki, 10. Podmąchocice rzeka Lubrzanka. 1. Dogodne położenie komunikacyjne – droga krajowa Nr 74. 11. Radlin 2. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Radlinianki. 3. Zaplecze edukacyjne – Zespół Szkolno-Przedszkolny. 1. Dogodne położenie komunikacyjne – droga krajowa Nr 74. 2. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Skorzeszyce. 3. Infrastruktura społeczna – kościół parafialny pw. św. Rozalii, 12. Skorzeszyce Szkoła Podstawowa. 4. Walory przyrodniczo-krajobrazowe – Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy, Obszar Natura 2000 Lasy Cisowsko-Orłowińskie, rzeka Bielinianka. 1. Kultywowanie tradycji i folkloru – Koło Gospodyń Wiejskich Wola Jachowa. 2. Dziedzictwo kulturowe – kaplica św. Joachima wpisana do Rejestru Zabytków 13. Wola Jachowa Nieruchomych Narodowego Instytutu Dziedzictwa. 3. Zaplecze edukacyjne – Zespół Szkół. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno

Kartograficzne przedstawienie wyników diagnozy (metoda kartogramu) w poszczególnych sferach na terenie jednostek referencyjnych Gminy Górno oraz nakładanie się koncentracji zjawisk kryzysowych prezentuje mapa 9. Stanowi ona podstawę i uzasadnienie do wyznaczenia obszaru zdegradowanego, a następnie skoncentrowania działań na określonym obszarze rewitalizacji w Gminie Górno.

28 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 9 Koncentracja negatywnych zjawisk we wszystkich sferach w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno – wskaźnik syntetyczny

Źródło: Opracowanie własne

29 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

4. Obszar zdegradowany na terenie Gminy Górno

Zgodnie z pkt 3 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar zdegradowany to „obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy. Dotyczy to najczęściej obszarów miejskich, ale także wiejskich. Obszar zdegradowany może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic, pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na każdym z podobszarów”. Na podstawie przeprowadzonego audytu gminnego wyznaczono obszar zdegradowany, na który składają się jednostki referencyjne charakteryzujące się problemami w sferze społecznej, przy jednoczesnym występowaniu problemów przynajmniej w jednej innej sferze oraz największą liczbą zidentyfikowanych negatywnych zjawisk, tj. ≥ 11. Zgodnie z przedstawionymi założeniami, obszar zdegradowany na terenie Gminy Górno obejmuje sołectwa: Górno-Parcele (15), Podmąchocice (14), Radlin (14), Wola Jachowa (14), Krajno Drugie (13), Bęczków (12), Krajno Pierwsze (12), Górno (11), Skorzeszyce (11). Wskazany obszar zajmuje 65,10 km2, co stanowi 78,26% powierzchni gminy i jest zamieszkiwany przez 10 301 osób, tj. 73,65% ogółu mieszkańców gminy. Granice obszaru zdegradowanego na terenie Gminy Górno, wyznaczonego na podstawie niniejszej diagnozy, przedstawia mapa 10.

30 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 10 Granice wyznaczonego obszaru zdegradowanego na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne

31 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

5. Obszar rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Zgodnie z pkt 4 z rozdziału 3 Wytycznych, obszar rewitalizacji to „obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk (…), na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego gmina zamierza prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nie posiadające ze sobą wspólnych granic, lecz nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkałych przez więcej niż 30% mieszkańców gminy”. Na podstawie ww. zapisów Wytycznych, wyznaczony został obszar, na którym występuje wysokie natężenie negatywnych zjawisk w sferze społecznej oraz przestrzenno- -funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej, a jednocześnie mający istotne znaczenie dla rozwoju gminy i planowane jest na nim przeprowadzenie działań rewitalizacyjnych. W wyniku przeprowadzonej diagnozy, w podziale na jednostki referencyjne gminy i delimitacji obszaru zdegradowanego, wyznaczono obszar rewitalizacji, będący częścią sołectw: Górno, Górno-Parcele i Wola Jachowa. Wyznaczony obszar rewitalizacji zajmuje powierzchnię 10,25 km2 (12,32% ogólnej powierzchni gminy) i jest zamieszkały przez 3 010 osób (21,52% ludności ogółem gminy), więc nie przekracza limitów określonych w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014–2020. Lokalizację obszaru rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego przedstawia mapa 11, natomiast szczegółowy przebieg granic obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno zaznaczony został na mapach 12 i 13.

32 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 11 Lokalizacja obszaru rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego w Gminie Górno

Źródło: Opracowanie własne

33 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 12 Granice wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno (1)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie openstreetmap.org 34 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 13 Granice wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno (2)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie google.com/maps 35 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Wyznaczony obszar rewitalizacji charakteryzuje się największym natężeniem negatywnych zjawisk w sferze społecznej, a także w sferach: gospodarczej, przestrzenno- -funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej. Potwierdza to analiza ilościowa (wskaźnikowa) zamieszczona w tabeli 4 i na mapach 14–18 oraz analiza jakościowa (opisowa) zawarta w tabeli 5.

Tabela 4 Analiza ilościowa – zestawienie wskaźników dla obszaru rewitalizacji i Gminy Górno (dane za 2014 rok) Wartość dla obszaru rewitalizacji Średnia wartość sołectwo sołectwo Nazwa wskaźnika Jednostka sołectwo wskaźnika dla Górno- Wola Górno Gminy Górno -Parcele Jachowa Sfera społeczna Udział bezrobotnych zarejestrowanych % 65,4 65,6 65,7 65,8 w ludności w wieku produkcyjnym Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób szt. 53,0 52,4 51,8 51,9 w wieku produkcyjnym (wskaźnik obciążenia demograficznego) Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających % 37,7 33,3 39,5 34,2 bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze % 12,3 18,3 20,6 16,8 środowiskowej pomocy społecznej w % ludności ogółem Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej szt. 12,6 61,1 81,4 35,0 z powodu ubóstwa na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej szt. 48,1 89,0 108,5 71,5 z powodu bezrobocia na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej szt. 21,4 36,6 55,0 32,7 z powodu niepełnosprawności na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej szt. 25,3 61,1 55,0 31,1 z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach szt. 19,4 27,9 27,8 13,9 opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1 000 mieszkańców Frekwencja w wyborach władz % 60,6 60,6 71,4 66,1 samorządowych w 2014 roku

36 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Sfera gospodarcza Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych szt. 10,0 8,2 7,3 8,5 w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym Sfera przestrzenno-funkcjonalna Powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalność sportową, rekreacyjną, kulturową km2 0,03 0,00 0,02 0,03 i turystyczną przypadająca na 1 000 mieszkańców Sfera techniczna Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej % 87,7 100,0 92,4 93,4 w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci kanalizacyjnej % 0,0 0,0 0,0 37,0 w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych Sfera środowiskowa Udział terenów zieleni urządzonej % 0,0 0,0 0,0 0,0 w ogólnej powierzchni terenu Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno, Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Górnie, Powiatowego Urzędu Pracy w Kielcach

37 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 14 Rozkład wartości wskaźnika „udział ludności w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Górno 38 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 15 Rozkład wartości wskaźnika „udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Kielcach 39 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 16 Rozkład wartości wskaźnika „udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludności ogółem” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Górnie

40 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 17 Rozkład wartości wskaźnika „liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo- -wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1 000 mieszkańców” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Górnie 41 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 18 Rozkład wartości wskaźnika „udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Górno 42 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Tabela 5 Analiza jakościowa – charakterystyka negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno- -funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej Sfera Charakterystyka negatywnych zjawisk 1. Niewystarczające warunki techniczne w budynku Urzędu Gminy do świadczenia usług publicznych na rzecz mieszkańców (w tym brak wystarczającej liczby miejsc parkingowych). 2. Brak odpowiednio przygotowanego miejsca do rozwoju handlu. 3. Niewystarczająca ilość ścieżek rowerowych oraz słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna i rekreacyjna. Przestrzenno- 4. Postępująca degradacja techniczna oraz brak odpowiedniego zabezpieczenia -funkcjonalna i zagospodarowania terenu nieczynnego kamieniołomu w Górnie. 5. Bariery architektoniczne dla osób starszych i niepełnosprawnych w obiektach użyteczności publicznej. 6. Brak odpowiedniej bazy sportowej przy Zespole Szkół w Górnie. 7. Niewystarczająca liczba miejsc parkingowych przy Zespole Szkół oraz kościele parafialnym pw. św. Wawrzyńca. 1. Niedostateczna efektywność energetyczna w budynkach użyteczności publicznej (m.in. pełniących funkcje społeczne). 2. Postępująca degradacja techniczna budynku po Domu Nauczyciela w Woli Jachowej. Techniczna 3. Brak odpowiedniej infrastruktury drogowej na terenach mieszkaniowych oraz infrastruktury dojazdowej do przedsiębiorstw. 4. Niewystarczające wyposażenie w infrastrukturę techniczną. 1. Przekroczenie standardów jakości powietrza, tj. poziomu dopuszczalnych norm dla stężeń 24-godzinnych pyłu PM10, pyłu PM2,5 dla fazy II, B(a)P, celu długoterminowego dla ozonu (rok). 2. Niedostateczna świadomość ekologiczna mieszkańców. Środowiskowa 3. Niewystarczająca ilość zieleni urządzonej. 4. Wysoki poziom tzw. „niskiej emisji” spowodowany wzmożonym ruchem samochodowym na drodze krajowej nr 74 i drodze wojewódzkiej nr 752 oraz spalaniem odpadów w sezonie grzewczym. Źródło: Opracowanie własne

Występowanie ww. negatywnych zjawisk skoncentrowanych na obszarze rewitalizacji obrazują zdjęcia wykonane podczas spaceru studyjnego połączonego z wizją lokalną w dniu 21.07.2016 roku przeprowadzonego z pracownikiem Urzędu Gminy Górno.

43 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 1 Teren nieczynnego kamieniołomu przy stadionie piłkarskim GKS Górno w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 2 „Bunkier” zlokalizowany na terenie nieczynnego kamieniołomu w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

44 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 3 Stadion piłkarski GKS Górno w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 4 Trybuny i boisko na stadionie piłkarskim GKS Górno w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

45 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 5 Teren nieczynnego kamieniołomu za stadionem piłkarskim GKS Górno w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 6 Parking Zespołu Szkół w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl 46 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 7 Nieużytkowany teren w pobliżu Zespołu Szkół w Górnie oraz kościoła parafialnego pw. św. Wawrzyńca

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 8 Budynek Gminnego Ośrodka Kultury, Ochotniczej Straży Pożarnej oraz Biblioteki Publicznej w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

47 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 9 Budynek Ośrodka Zdrowia w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 10 Początek projektowanej drogi publicznej od drogi powiatowej nr 332T w Górnie

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

48 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 11 Teren parkingu przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 74 oraz drogi wojewódzkiej nr 752

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 12 Budynek Urzędu Gminy Górno

Źródło: Urząd Gminy Górno

49 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 13 Teren przy Urzędzie Gminy Górno

Źródło: Urząd Gminy Górno

Fotografia 14 Droga gminna nr 325014T Górno-Parcele – przy kolejce (wschodnia część od drogi wojewódzkiej nr 752 Górno – Krajno Pierwsze – Święta Katarzyna) – cz. 1

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

50 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 15 Droga gminna nr 325014T Górno-Parcele – przy kolejce (wschodnia część od drogi wojewódzkiej nr 752 Górno – Krajno Pierwsze – Święta Katarzyna) – cz. 2

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 16 Skrzyżowanie drogi gminnej nr 325014T Górno Parcele – przy kolejce z drogą wojewódzką nr 752 Górno – Krajno Pierwsze – Święta Katarzyna)

Źródło: InicjatywaLokalna.pl 51 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 17 Droga gminna nr 325013T Górno Parcele – Okrężna

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 18 Nieużytkowany budynek po Domu Nauczyciela w Woli Jachowej

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

52 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 19 Budynek Środowiskowego Domu Samopomocy i Ochotniczej Straży Pożarnej w Woli Jachowej

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

Fotografia 20 Teren w pobliżu Środowiskowego Domu Samopomocy, Ochotniczej Straży Pożarnej, świetlicy wiejskiej i Zespołu Szkół w Woli Jachowej

Źródło: InicjatywaLokalna.pl 53 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Fotografia 21 Plac zabaw na terenie Zespołu Szkół w Woli Jachowej

Źródło: InicjatywaLokalna.pl

W Strategii Rozwoju Gminy Górno do roku 20206 wskazane zostały zjawiska kryzysowe, których rozwiązanie będzie mieć istotne znaczenie dla dalszego rozwoju gminy, w tym obszaru rewitalizacji. Konieczność przeprowadzenia działań rewitalizacyjnych uzasadniają słabe strony w analizie SWOT, szczególnie w sferze społeczno-gospodarczej: „duży udział mieszkańców korzystających z pomocy społecznej, niski poziom bezpieczeństwa, wysokie bezrobocie, niekorzystna struktura zatrudnienia (ponad połowa zatrudnionych w rolnictwie, duże bezrobocie ukryte na wsi” wpływające na niskie dochody mieszkańców i postrzeganie gminy jako „sypialni” Kielc. Główne założenia rewitalizacji dotyczyć będą ożywienia społeczno-gospodarczego Górna jako głównego ośrodka gminnego oraz wzrostu tożsamości lokalnej mieszkańców poprzez aktywizację i pobudzenie przedsiębiorczości mieszkańców, co wpisuje się w misję rozwoju gminy w zakresie „dążenia do kompleksowego rozwoju gminy Górno, umożliwiającego przekształcenie gminy w wyróżniające się w powiecie miejsce zamieszkania (…)” oraz realizacji wizji rozwoju:

6 Strategia Rozwoju przyjęta uchwałą Nr LIII/416/2014 z dnia 29 września 2014 roku. 54 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

„Gmina atrakcyjna dla mieszkańców, turystów i inwestorów, która jest miejscem, w którym mieszkańcy chcą pracować i aktywnie wypoczywać w czasie wolnym”. Rewitalizacja będzie odpowiedzią na ww. problemy i określone potrzeby społeczności lokalnej oraz wynika z dążenia do osiągnięcia celów strategicznych, szczególnie „Poprawy jakości życia mieszkańców”. Wszystkie cele operacyjne Strategii przyczyniają się do wyprowadzenia obszaru zdegradowanego ze stanu kryzysowego. Z uwagi na to, że wyznaczony obszar rewitalizacji obejmuje część sołectwa Górno, (centrum społeczno-gospodarcze gminy) oraz fragmenty dwóch przyległych sołectw: Górno- -Parcele i Wola Jachowa, które koncentrują dużą liczbę ludności, charakteryzuje się on największą kumulacją problemów w sferach: a) społecznej – wysoki poziom bezrobocia oraz wykluczenia społecznego i patologii, niska aktywność społeczna (niewielkie uczestnictwo w wydarzeniach gminnych), słaba integracja i nieutożsamianie się nowo osiedlających mieszkańców z gminą; b) gospodarczej – niekorzystna struktura zatrudnienia (większość ludzi zatrudnionych w rolnictwie), niedostateczna przedsiębiorczość mieszkańców (szczególnie ludzi młodych); c) środowiskowej – lokalizacja dzikich wysypisk zanieczyszczających środowisko naturalne; d) przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej – brak funkcjonalnego zagospodarowania przestrzeni publicznych (bariery dla osób niepełnosprawnych i starszych) oraz braki w infrastrukturze społecznej i technicznej (szczególnie chodników, oświetlenia i sieci kanalizacyjnej). Problemy te spowodowane są głównie przez zachodzące zjawisko suburbanizacji oraz traktowanie gminy wyłącznie jako „sypialni” Kielc, co przekłada się na brak zameldowania części napływającej ludności i skutkuje niskimi wpływami do budżetu gminy z tytułu podatków od osób fizycznych, przy jednoczesnym wzroście wydatków. W ten sposób utrwala się sytuacja kryzysowa na terenie gminy, którą potwierdzają wskaźniki z 2014 r.: - udział osób korzystających z pomocy społecznej znacznie wyższy w gminie (16,8%) w porównaniu do średniej w powiecie kieleckim (11,7%), województwie świętokrzyskim (10,2%) i Polsce (7,7%); - liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. ludności znacznie niższa w gminie (712) w odniesieniu do średniej w powiecie kieleckim (743), województwie świętokrzyskim (872) i Polsce (1 071);

55 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

- liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 10 tys. mieszkańców znacznie niższa w gminie (16) w porównaniu do średniej w powiecie kieleckim (26), województwie świętokrzyskim (30) i Polsce (33). Ponadto zidentyfikowane negatywne zjawiska prowadzą do marginalizacji społecznej mieszkańców gminy, występowania patologii społecznych, nasilania się wyuczonej bezradności, niewielkiej aktywności społecznej i gospodarczej oraz niedostatecznej możliwości zaspokajania potrzeb w zakresie świadczonych usług społecznych, kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych. Zgodnie z pkt 4 z rozdziału 3 Wytycznych, wyznaczony do rewitalizacji obszar powinien cechować się nie tylko szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, ale też musi mieć istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego. W związku z powyższym, wyznaczony został m.in. obszar sołectwa Górno, które stanowi centrum działalności administracyjno-usługowej i jest związane z bezpośrednim oddziaływaniem ośrodka gminnego. Na jego terenie zlokalizowane są obiekty świadczące usługi publiczne w zakresie administracji, edukacji, kultury i pomocy społecznej takie jak: Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, Gminna Biblioteka Publiczna, Zespół Szkół oraz Zakład Usług Komunalnych, a także obiekty handlowe i usługowe, zaspokajające potrzeby lokalnej społeczności. Pomimo faktu, że Górno jest wielofunkcyjnym ośrodkiem obsługującym mieszkańców z bardzo dobrą dostępnością komunikacyjną do Kielc, zauważa się rozproszenie niewielkich przestrzeni publicznych koncentrujących aktywność społeczną i gospodarczą. Niewątpliwym potencjałem jest teren nieczynnego kamieniołomu zlokalizowany przy drodze krajowej 74 i stadionie piłkarskim GKS Górno, który odpowiednio zagospodarowany i zaadaptowany pod działalność społeczną oraz gospodarczą przyczyniłby się do poprawy jakości życia mieszkańców. Negatywnym czynnikiem wpływającym na jakość życia na tym terenie jest wzmożony ruch kołowy oraz deficyt miejsc parkingowych, szczególnie w bezpośrednim sąsiedztwie Urzędu Gminy Górno. Na terenie przyległym do ww. obszaru, obejmującym fragmenty sołectw Górno-Parcele i Wola Jachowa również zlokalizowane są obiekty pełniące różnorodne funkcje społeczne, tj. filia Gminnej Biblioteki Publicznej, świetlica wiejska, Zespół Szkół i Środowiskowy Dom Samopomocy, a także zdegradowany budynek po Domu Nauczyciela w Woli Jachowej. Wykorzystanie potencjałów do podjęcia działań rewitalizacyjnych pozwoli na zniwelowanie negatywnych zjawisk kryzysowych na wyznaczonym obszarze i będzie

56 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno oddziaływać na teren całej gminy, wpływając przede wszystkim na poprawę jakości życia mieszkańców.

57 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Spis fotografii

Fotografia 1 Teren nieczynnego kamieniołomu przy stadionie piłkarskim GKS Górno w Górnie ...... 44 Fotografia 2 „Bunkier” zlokalizowany na terenie nieczynnego kamieniołomu w Górnie ...... 44 Fotografia 3 Stadion piłkarski GKS Górno w Górnie ...... 45 Fotografia 4 Trybuny i boisko na stadionie piłkarskim GKS Górno w Górnie ...... 45 Fotografia 5 Teren nieczynnego kamieniołomu za stadionem piłkarskim GKS Górno w Górnie ...... 46 Fotografia 6 Parking Zespołu Szkół w Górnie ...... 46 Fotografia 7 Nieużytkowany teren w pobliżu Zespołu Szkół w Górnie oraz kościoła parafialnego pw. św. Wawrzyńca ...... 47 Fotografia 8 Budynek Gminnego Ośrodka Kultury, Ochotniczej Straży Pożarnej oraz Biblioteki Publicznej w Górnie ...... 47 Fotografia 9 Budynek Ośrodka Zdrowia w Górnie ...... 48 Fotografia 10 Początek projektowanej drogi publicznej od drogi powiatowej nr 332T w Górnie ...... 48 Fotografia 11 Teren parkingu przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 74 oraz drogi wojewódzkiej nr 752 ...... 49 Fotografia 12 Budynek Urzędu Gminy Górno ...... 49 Fotografia 13 Teren przy Urzędzie Gminy Górno ...... 50 Fotografia 14 Droga gminna nr 325014T Górno-Parcele – przy kolejce (wschodnia część od drogi wojewódzkiej nr 752 Górno – Krajno Pierwsze – Święta Katarzyna) – cz. 1 ...... 50 Fotografia 15 Droga gminna nr 325014T Górno-Parcele – przy kolejce (wschodnia część od drogi wojewódzkiej nr 752 Górno – Krajno Pierwsze – Święta Katarzyna) – cz. 2 ...... 51 Fotografia 16 Skrzyżowanie drogi gminnej nr 325014T Górno Parcele – przy kolejce z drogą wojewódzką nr 752 Górno – Krajno Pierwsze – Święta Katarzyna) ...... 51 Fotografia 17 Droga gminna nr 325013T Górno Parcele – Okrężna ...... 52 Fotografia 18 Nieużytkowany budynek po Domu Nauczyciela w Woli Jachowej ...... 52 Fotografia 19 Budynek Środowiskowego Domu Samopomocy i Ochotniczej Straży Pożarnej w Woli Jachowej ...... 53 Fotografia 20 Teren w pobliżu Środowiskowego Domu Samopomocy, Ochotniczej Straży Pożarnej, świetlicy wiejskiej i Zespołu Szkół w Woli Jachowej ...... 53 Fotografia 21 Plac zabaw na terenie Zespołu Szkół w Woli Jachowej ...... 54 58 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Spis map

Mapa 1 Położenie Gminy Górno na tle Polski, województwa świętokrzyskiego i powiatu kieleckiego ...... 5 Mapa 2 Podział Gminy Górno na jednostki strukturalne ...... 7 Mapa 3 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze społecznej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 16 Mapa 4 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze gospodarczej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 18 Mapa 5 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno-funkcjonalnej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 20 Mapa 6 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze technicznej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 22 Mapa 7 Obszar przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu (1ng/m3) w województwie świętokrzyskim ...... 24 Mapa 8 Koncentracja negatywnych zjawisk w sferze środowiskowej w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 26 Mapa 9 Koncentracja negatywnych zjawisk we wszystkich sferach w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno – wskaźnik syntetyczny ...... 29 Mapa 10 Granice wyznaczonego obszaru zdegradowanego na terenie Gminy Górno ...... 31 Mapa 11 Lokalizacja obszaru rewitalizacji na tle obszaru zdegradowanego w Gminie Górno ...... 33 Mapa 12 Granice wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno (1) ...... 34 Mapa 13 Granice wyznaczonego obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno (2) ...... 35 Mapa 14 Rozkład wartości wskaźnika „udział ludności w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 38 Mapa 15 Rozkład wartości wskaźnika „udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 39 Mapa 16 Rozkład wartości wskaźnika „udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w % ludności ogółem” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 40

59 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Mapa 17 Rozkład wartości wskaźnika „liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1 000 mieszkańców” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 41 Mapa 18 Rozkład wartości wskaźnika „udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci kanalizacyjnej w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych” w poszczególnych jednostkach referencyjnych na terenie Gminy Górno ...... 42

Spis schematów

Schemat 1 Wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno ...... 13

Spis tabel

Tabela 1 Zestawienie podstawowych danych dotyczących jednostek strukturalnych Gminy Górno (stan na koniec 2014 roku) ...... 8 Tabela 2 Wskaźniki obrazujące sytuację na terenie Gminy Górno w sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej i technicznej ...... 10 Tabela 3 Potencjały lokalne w podziale na sołectwa Gminy Górno ...... 27 Tabela 4 Analiza ilościowa – zestawienie wskaźników dla obszaru rewitalizacji i Gminy Górno (dane za 2014 rok) ...... 36 Tabela 5 Analiza jakościowa – charakterystyka negatywnych zjawisk w sferze przestrzenno- -funkcjonalnej, technicznej i środowiskowej ...... 43

60 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

61 Diagnoza na potrzeby wyznaczenia obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji na terenie Gminy Górno

Załącznik 1. Matryca ze wskaźnikami przedstawiającymi stan kryzysowy na terenie poszczególnych jednostek referencyjnych w Gminie Górno

62 Zestawienie wskaźników dla poszczególnych sołectw w porównaniu do średniej dla gminy, powiatu, województwa i Polski w 2014 roku

Sołectwa Średnia Średnia Średnia Średnia Sfery L.p. Nazwa wskaźnika Jedn. dla Górno- Krajno Krajno- Krajno Krajno- Wola dla gminy dla powiatu dla Polski Bęczków Cedzyna Górno Leszczyny Podmąchocice Radlin Skorzeszyce województwa -Parcele Drugie -Parcele Pierwsze -Zagórze Jachowa

1. Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym w % ludności ogółem % 22,2 20,2 23,0 23,9 22,0 27,7 24,6 20,2 20,1 21,1 17,1 21,0 22,4 21,5 19,6 17,0 18,0

2. Udział ludności w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem % 65,7 66,1 65,4 65,6 65,6 63,8 62,1 66,7 66,0 66,0 67,8 66,6 65,7 65,8 64,7 62,6 63,0

3. Udział ludności w wieku poprodukcyjnym w % ludności ogółem % 12,2 13,7 11,6 10,5 12,4 8,5 13,3 13,0 13,9 12,9 15,1 12,4 11,7 12,7 15,8 20,4 19,0 Liczba ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 4. szt. 52,2 51,3 53,0 52,4 52,4 56,8 60,9 49,8 51,5 51,6 47,5 50,2 51,8 51,9 54,6 59,9 58,8 (wskaźnik obciążenia demograficznego)

5. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w ludności w wieku produkcyjnym % 9,1 6,6 8,5 8,8 8,8 8,1 7,7 8,7 6,5 6,3 9,4 8,9 7,8 8,5 9,0 9,5 7,5 Udział osób bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 6. % 24,5 32,7 37,7 33,3 31,7 35,3 28,1 42,9 21,8 37,5 36,3 41,9 39,5 34,2 36,3 41,9 41,6 12 miesięcy w % bezrobotnych ogółem Udział osób w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej 7. % 22,9 6,9 12,3 18,3 18,5 14,8 19,5 13,6 8,7 20,6 12,6 14,0 20,6 16,8 11,7 10,2 7,7 pomocy społecznej w % ludności ogółem Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 8. szt. 28,0 21,4 12,6 61,1 97,2 33,3 26,8 16,5 16,4 72,2 21,3 35,2 81,4 35,0 22,3 20,4 18,8 z powodu ubóstwa na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 9. szt. 118,4 35,7 48,1 89,0 40,8 80,3 79,0 78,5 45,3 82,5 70,0 69,0 108,5 71,5 19,9 20,8 16,5 z powodu bezrobocia na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 10. szt. 44,6 22,2 21,4 36,6 31,0 18,2 50,7 12,4 25,8 61,9 34,4 27,6 55,0 32,7 12,0 14,7 10,6 z powodu niepełnosprawności na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 11. szt. 41,4 13,5 25,3 61,1 32,4 19,7 22,4 14,5 17,2 0,0 43,1 24,8 55,0 31,1 14,0 15,8 11,2 z powodu długotrwałej lub ciężkiej choroby na 1 000 mieszkańców

SPOŁECZNA Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 12. z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych szt. 0,0 4,8 19,4 27,9 15,5 30,3 37,3 14,5 13,3 56,7 0,6 0,0 27,8 13,9 7,1 6,1 5,9 i prowadzenia gospodarstwa domowego na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 13. szt. 1,3 0,0 1,5 0,0 0,0 3,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,9 0,0 0,7 0,8 0,6 1,1 0,5 z powodu przemocy w rodzinie na 1 000 mieszkańców Liczba osób, którym przyznano świadczenie z pomocy społecznej 14. szt. 1,3 0,8 1,0 5,2 7,0 0,0 7,5 0,0 0,0 0,0 5,0 5,5 0,0 2,4 2,4 2,9 2,3 z powodu alkoholizmu na 1 000 mieszkańców Średnie % wyniki ze sprawdzianu w 6 klasie szkoły podstawowej 15. % 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 66,1 63,8 64,5 64,6 (dane dla gminy) 16. Średnie % wyniki z egzaminów gimnazjalnych (dane dla gminy) % 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 57,8 56,7 57,6 58,6

Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym (dane 17. % 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 73,0 76,1 76,4 79,4 dla gminy) Liczba przestępstw stwierdzonych przez Policję 18. szt. 10,1 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 10,0 11,9 20,2 22,7 na 1 000 mieszkańców 19. Wskaźnik wykrywalności przestępstw stwierdzonych przez Policję % 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 71,8 70,0 72,3 65,2

20. Frekwencja w wyborach władz samorządowych w 2014 roku % 73,6 58,6 60,6 60,6 69,4 69,4 69,4 69,4 64,2 73,6 61,9 69,3 71,4 66,1 59,1 53,3 47,2 Liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych 21. szt. 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 26 30 33 w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców (dane dla gminy) Liczba zarejestrowanych działalności gospodarczych osób fizycznych 22. szt. 6,3 13,3 10,0 8,2 6,0 8,8 7,9 6,8 10,2 5,5 9,2 5,9 7,3 8,5 w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców w wieku produkcyjnym Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców (dane 23. szt. 712 712 712 712 712 712 712 712 712 712 712 712 712 712 743 872 1071 dla gminy)

GOSPODARCZA Liczba jednostek nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. 24. szt. 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 85 84 71 93 mieszkańców (dane dla gminy)

Powierzchnia terenów zagospodarowanych pod działalność sportową, 25. km2 0,0 0,02 0,03 0,00 0,00 0,05 0,13 0,00 0,10 0,00 0,02 0,01 0,02 0,03 rekreacyjną, kulturową i turystyczną przypadająca na 1 000 mieszkańców

Udział budynków mieszkalnych mających bezpośredni dostęp do dróg

26. % 97,0 55,6 80,9 83,0 100,0 86,5 100,0 100,0 55,7 79,1 79,4 91,5 94,3 82,6 FUNKCJONALNA PRZESTRZENNO- asfaltowych w liczbie budynków ogółem Budynki mieszkalne nowe oddane do użytkowania 27. szt. 13 95 83 52 0 61 30 21 47 0 38 21 41 44 33 17 19 w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci wodociągowej 28. % 100,0 94,0 87,7 100,0 100,0 99,4 94,8 100,0 96,4 95,3 89,5 84,5 92,4 93,4 w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych

TECHNICZNA Udział budynków mieszkalnych podłączonych do sieci kanalizacyjnej 29. % 79,2 90,2 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 65,5 85,1 0,0 72,5 0,0 0,0 37,0 w stosunku do ogółu budynków mieszkalnych

30. Udział terenów zieleni urządzonej w ogólnej powierzchni terenu % 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Ilość usuniętych odpadów stwarzających zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi lub 31. stanu środowiska – azbest na 1 000 mieszkańców m2 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 614,9 (dane dla gminy) TAK/ 32. Położenie na obszarach objętych formami ochrony przyrody* NIE NIE TAK NIE NIE NIE NIE NIE NIE TAK NIE TAK NIE TAK

NIE ŚRODOWISKOWA TAK/ 33. Położenie na terenach zagrożonych wystąpieniem powodzi NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE NIE

Wskaźniki nr 1-4, 20, 25-31 - na podstawie danych z Urzędu Gminy Górno Wskaźniki nr 5-6 - na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy w Kielcach Wskaźniki dla gminy wypadające Wskaźniki nr 18-19 - na podstawie danych z Komendy Wojewódzkiej Policji w Kielcach Wskaźniki mierzone Wskaźniki wypadające niekorzysystnie w porównaniu do średniej Wskaźniki nr 7-14 - na podstawie danych z Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Górnie Dotyczy wyłącznie następujących form ochrony przyrody: obszar Natura 2000, ogółem dla gminy niekorzystnie w * dla co najmniej dwóch jednostek: Wskaźnik nr 22 - na podstawie danych z Urzędu Statystycznego w Kielcach rezerwat przyrody, park krajobrazowy (nieporównywane do porównaniu do średniej dla powiatu, województwa Wskaźniki nr 17, 21, 23-24 - na podstawie danych ogólnodostępnych z GUS średniej dla gminy) gminy i kraju Wskaźniki nr 15-16 - na podstawie danych z Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi, oke.lodz.pl Wskaźnik nr 32 - na podstawie danych z Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, geoserwis.gdos.gov.pl Wskaźnik nr 33 - na podstawie danych Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, mapy.isok.gov.pl

Sołectwa L.p. Nazwa wskaźnika Jedn. Górno- Krajno Krajno- Krajno Krajno- Wola Bęczków Cedzyna Górno Leszczyny Podmąchocice Radlin Skorzeszyce GMINA -Parcele Drugie -Parcele Pierwsze -Zagórze Jachowa 1. Powierzchnia poszczególnych sołectw km2 8,79 3,23 15,14 4,12 4,92 5,17 4,34 3,81 5,87 1,39 10,43 8,73 7,24 83,18 2. Liczba ludności w poszczególnych sołectwach szt. 1571 1262 2059 573 710 660 671 484 1279 194 1600 1449 1474 13 986 3. Udział powierzchni sołectwa w powierzchni gminy ogółem % 10,6 3,9 18,2 5,0 5,9 6,2 5,2 4,6 7,1 1,7 12,5 10,5 8,7 100 4. Udział ludności sołectwa w liczbie ludności ogółem % 11,2 9,0 14,7 4,1 5,1 4,7 4,8 3,5 9,1 1,4 11,4 10,4 10,5 100 5. Problemy w sferze społecznej szt. 8 3 6 11 8 6 8 6 3 8 9 5 8 6. Probelmy w sferze gospodarczej szt. 1 0 0 1 1 0 1 1 0 1 0 1 1 7. Problemy w sferze przestrzenno-funkcjonalnej szt. 1 2 2 1 1 0 0 1 1 2 2 1 1 8. Problemy w sferze technicznej szt. 1 0 2 1 2 1 2 1 0 2 2 3 3 9. Problemy w sferze środowiskowej szt. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Suma szt. 12 6 11 15 13 8 12 10 5 14 14 11 14