Idrugih MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA " .2^

CRNA QORA SW1P§TINA CRNE GORE PRIMUENO: 20 GOD.

KLASIFIKACIONI BROJ: IPO' VEZA: XJiVI

Grna Gora VLADA CRNE GORE Primljeno; Broj; 07-1285 Org. JecJ. Podgorica. 16. aprila 2018.

PREDSJEDNIKU SKUPSTINE GRNE GORE PODGORICA

Vlada Grne Gore, na sjednici dd 29. marta 2018. godine, ds^jjla ie 1ZVJE§TAJ ORAZVOJU IZASTITI PRAVA ""ANJINSKIH NARQDA i DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA ".2^- kojl Vam u prilogu dbstavljaroo radi stavljanja u procedur.u Skupstine Grne Gore. Za predstavnike Vlade koji 6e uGestvovatI uradu ;Skupstin? injenih radnih tijela, prillkom razmatranja ovog is'Jestaja, odreden: su MEHWED ZENKA, ministar za ijudska i manjmska prava ' LEa GJOKAJ geheraini direktor Direktorata za unapredenja i zastitu prava manjinskih naroda i drugih manjinsklh nacionalmh zajednica ,u Minlstarstvu za Ijudska i manjinska prava.

PREDSJEDNIK Dusko Markovid, s, r.

I CRNA GORA Ministarstvo za ljudska i manjinska prava

IZVJESTAJ 0 RAZVOJUIZASTITI PRAVA MANJINSKIH NARODA IDRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA U 2017. GODINI

Podgorica, mart2018. godine ir IzvjeStaj 0 razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

SADR2aJ:

UVOD 4 IZVJESTAJ 0 RAZVOJU IZA5TITI prava manjinskih naroda I DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA U 2017. GODINI 5 1.PRAVNIOKVIR ZAStITE MANJINSKIH NARODA I DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA U CRNOJ GORI 6 2.INSTITUCIONALNI OKVIR ZASTITE MANJINSKIH NARODA I DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA - 9 2.1. MINISTARSTVO ZA LJUDSKA1 MANJINSKA PRAVA 9 2.1.1. DIrektoraCza unapredenje i zaStitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih za}ednlca...... H..~...... M.....10 2.1.2.Zakon o izmjenama I dopunama Zakona o manjinskimpravima islobodama ..11 2.13. Predlog Zakona o izboru, upotrebi ijavnom Isticanju nacionalnih simbola 13 2.1.4.Informaclja o zastupljenosti manjina u Centru za socijalnl rad. Zavodu za socijainu i dje£juzaStitu i Zavodu zazapoSIjavanjeCrne Gore 14 2.1.5. Memorandum! o saradnjl- — 15 2.1.6. IzvjeStaJl o sprovodenju medunarodnih dokumenata — 15 2.1.7. Prevod i Stampanje pravnlh proplsa na albanski i romskl jezik...^...^.. 20 2.1.8. Aktlvnosti u okvlru radnih grupa za pregovaraika Poglavlja 231 19.m..m...».» 20 2.1.9. Saradnja na projektima 21 2.1.10. Okrugli stolovi, konferendje i predavanja ...... 22 2.1.11. Saradnja sa nedadlnim organlzacijama— ..~...,»,....-...... ~...... 23

2.2. SAVJETI MANJINSKIH NARODA I DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIHZAJEDNICAU CRNOJ GORI 25 2.2.1. Nadonaln! savjetAlbanaca u CrnoJ 26 2.2.2. BoSnjaSko vijedeu Cmoj Gorl...... 27 2.2.3. Hrvatskt savjetu Crnoj Gori ...... 29 2.2.4.Savjet Musllmanskog naroda Cme Gore. ..»...... 31 2.2.5. Romski savjet u Crnoj Gori...... 32

2.3. FOND ZA ZASTITU IOSTVARIVANJE MANJINSKIH PRAVA. 36 2.4.CENTAR ZA OCUVANJEIRAZVOJ KULTURE MANJINA CRNE GORE - CEKUM 52 3. OBLAST ZA§T1TE PRAVA 56 3.1ZABRANA LZASTITA OD DISKRIMINACIJE.™ .„...... 56 3.2.0BRA20VANJE 60

33. KUITURA 64

3.4. INFORMISANJE 67 u Jzvjestaj 0 razvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih t zajednica u2017.godini

3.5.UPOTREBAJEZ1KAI PISMA. -69 3.6. UCeS(SE UJAVNOM ZIVOTU I POLITICKA PARTICIPACIJA .72 4. RAZVOJNAI EKONOMSKA POLITIKA 74 4.1. Izrada planskih dokumenata~..» 74 4.2.Prioritetnipro]ektiu oblastivodosnabdijevan]a i upravljanja otpadnimvodama. .73 4.2.1. Projekat upravljanja otpadnim vodama u op§tiniPljevlja.. .75 4.2.2. Projekatvodosnabdijevanja [upravljanja oâdnlm vodamau opStIni Berane..— 75 4.23.Projekat upravljanja oQ)adnIm vodama u opStini Bijelo Polje..-..-..- 76 4.3. Program podsticanja razvoja Idasterau CmoJ Gori zaperiod 2017-2020. godlna- 78 4.4. Program podsticanja razvoja konkurentnosti preduzetnika, mikro, malih i srednjlh preduzeda u Sjevernom reglonu CmeGore1manje razvijenim opStinama. ,.-78 4.5. Program povedanja regionalne 1lokalne konkurentnosti kroz usaglaSavanje sazahêvima medunarodnih standarda poslovanja za period 2017-2020. godina-.—-. ..-78 4.6. Uredba o podsticanja direktnlh Investicija..- -79 4.7. Projekatrazvoja biznis zona- — ....82 5.UNAPREDENJE POLOÂJA ROMSKE POPULACIJE ....85 5.1. Obrazovanje — 85

5.2 Stanovanje —.—— .87

S3. Zdravstvena zaStlta.— .88 5.4. ZapoSljavanje ...88

5.5. Pravni status.—.—..— — .90 5.6. Socijalnl statusi porodltna zaStita borba protiv nasllja u porodici 1nasllje nad2enama. 91 5.6.1.Borba protivtrgovine ljudima Ispre5avanje sklapanja djeiSIjih nedozvoljenlh brakova 92

REZIME - - „95 Izvjestaj 0 razvoju izastiti pravamanjinskih narodai drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini

UVOD

Programom rada Vlade Crae Gore za I kvartal 2018. godine predvidena je izrada IzvjeStaja o razvoju i zagtiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini. Ovaj IzvJeStaj se podnosi u skladu sa clanom 38 Zakona q manjiuskim pravima i slohodamJ\iO]\m. je propisana obaveza Vlade Cme Gore da najmanje jednom godiSnje podnosi SkupStini Cme Gore izvje§taj o razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnihzajednica.

Osnovni cilj Iz^'je§taja o razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica za 2017. godinu jeste da pru2i prikaz politike zaStite manjina, kako u normativnom dijelu, tako i po pojedinim oblastima dmStvenog ^vota zna5ajnim za zaStitu manjinskih narodai dmgihmanjinskih nacionalnih zajednica.

U normativnom dijelu bitno je napomenuti da je Vlada Cme Gore, na sjednici od 11. jula 2016. godine, utvrdila Predlog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona a manjinskim pravima islobodama. Zakon o manjinskim pravima islobodama]^ usaglaSen saprepomkama Evropske komisije i Venecijanske komisije. SkupStina Cme Gore je 27. aprila 2017. godine, usvojila Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o manjinskim pravima i slobodama.

Reforma Fonda za zaStitu i osivarivanje manjinskih prava (u daljem tekstu Fond) je fokusirana na sprjecavanje objektivno mogudeg konflikta interesa, uvodenje dvostepenosti kod odlucivanja o projektima koji sefmansiraju izsredstava Fonda, kao i podizanju kvaliteta monitoringa i evaluacije podrianih projekata. Takav pristup je zasnovan i na odredenim manjkavostima koje su uo£ene od strane drzavnih institucija koje vrSe kontrolu utroSka bud&tskih sredstava (Drzavna revizorska institucija), Evropske komisije, Sayjeta Evrope, i dmgih subjekata.

Vlada Cme Gore je 02. novembra 2017. godine utvrdila Predlog Zakona o izboru, upotrebi javnom isticanju nacionalnih simbola. Ovim Zakonom ureduje se pravo na Slobodan izbor, upotrebu i javno isticanje nacionalnih simbola, pripadnika/ca manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih z^ednica u naSoj dr^avi. Zakonom o izboru, upotrebi, javnom isticanju nacionalnih simbola, izmedu ostalog, navodi se da se nacionalnim simbolima smatraju simboli koje pripadnici manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica upotrebljavaju zasvoje predstavljanje i izrazavanje svog nacionalnog identiteta. Takode, bitno je napomenuti da su u prethodnoj godini stvoreni preduslovi za dalje ja5anje kapaciteta Fonda za zastitu i ostvarivanje manjinskih prava. Centra za ofiuvanje i razvoj kulture manjina Cme Gore, kao i savjeta manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica.

^»SIuibeni list RCG«, br.31/06,51/06i38/07,2/11 i »Sluzbeni list Crne 6ore«, broj 031/17 t IzvjestaJ0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

IZVIESTAJ 0 RAZVOJU I ZASTITI PRAVA MANJINSKIH NARODA I DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA U 2017. GODINI

Obaveza Vlade Cme Gore je da najmanje jednom godi§nje podnosi SkupStini Cme Gore IzvjeStaj 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Ova obaveza propisana je u skladu sa 51anom 38 Zakona o manjinskim pravima i slobodama^.

Programom rada Vlade Cme Gore za 2018. godinu (I kvartal) predvidenaje izrada IzyjeStaja 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica za 2017. godinu i njegovo podnoSenjeSkupStini Cme Gore na usvajanje.

Osnovni cilj IzvjeStaja o razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih nacionalnih zajednica za 2017. godinu jeste da pru2i prikaz politike zaStitemanjina, kako u normativnom dijelu, tako i po .pojedinim oblastima druStvenog 2ivota znaSajnim za zaStitu manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.

Vlada Cme Gore je, na sjednici od 23. marta 2017. godine, razmotrila i usvojila IzveStaj o razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinksih nacionalnih zajednica u 2016. godini.

IzveStaj 0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i dmgih nacionalnih zajednica za 2016. godinu, SkupStinaCme Goreje usvojila 02. juna 2017. godine.

*»Sluzbenl list RCG«, br. 31/06, 51/06138/07, 2/111 »Slu2beni list Crne 6ore«, broj 031/17 Izvjestajo razvoju izaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

1. PRAVNI OKVIR ZASTITE MANJINSKIH NARODA I DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICAU CRNOJ GORI

Cma Gora je ustavno definisana kao gradanska, demokratska, ekoloSka i di^va socijalne pravde, zasnovana na vladavini prava. Nosilac suverenosti je gradanin koji craogorsko driavljanstvo.

Ustav Cme Gore daje pravnu osnovu za promovisanje,ja5anje i unapredenje zaStiteosnovnih ljudskihprava i sloboda i potvrdujeobavezu Cme Gore da poStuje medun^odne standardeu torn kontekstu. Gotovo polovina Clanova Ustava (68 od 158) se odnose na ljudska prava i slobode, 6iine je normativno potvrden njihov znaCaj, Osnovne odredbe Ustava sadrie tri odredbe, suStinske za uiivanje ljudskih prava i sloboda. Clanom 6 data je op§ta garancija zaStite ljudskih prava i sloboda, kao nepovredivih kategorija. Clan 7 propisuje zabranu izazivanja mr^nje ili netrpeljivosti po bilo kom osnovu, a 51an 8 propisuje zabranu diskriminacije, kao opSteg preduslova za u^ivanje svih ljudskih prava i sloboda. TaSnije, u dlanu 8 jem5i se zabrana svake »posredne ili neposredne diskriminacije po bilo kom osnovu«, a takode »ne6e se smatrati diskriminacijom propisi i uvodenje posebnih mjera koji su usmjereni na stvaranje uslova za ostvarivanje nacionalne, rodne i ukupne ravnopravnosti i zaStite lica koja su po bilo kom osnovu u nejednakom poloiaju. Posebne mjere se mogu primjenjivati, samo dok se ne ostvare ciljevi zbog kojih su preduzete«, Stoostavlja prostor za uspostavljanje dodatnih raehanizama zaStitei unapredenja prava manjina, odnosno integraciju manjina sa oduvanjem svoje posebnosti.

Drugi dio Ustava, sadrii 65 61anova kojim se garantuju ljudska prava i slobode, gradanska i politidka, ekonomska, socijalna i kultuma, kao i prava manjina. Ustav i zakoni Cme Gore manjinama daju 1set dodatnih prava.

Ustav u drugom dijelu, u Clanovima 79 i 80 pripadnicima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica jemdi prava i slobode, koja mogu koristiti pojedinafino i u zajednici sa drugima, a zabranjuje asimilaciju pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Ustavom se jemde sljededaposebna - manjinska prava: - naizra^avanje, 6uvanje,razvijanjeijavnoispoljavanje nacionalne, etniCke, kultumei vjerske posebnosti; - na izbor, upotrebu i javno isticanje nacionalnih simbola i obilje^vanje nacionalnih praznika; - na upotrebu svog jezika i pisma u privatnoj, javnoj i sluzbenoj upotrebi; - na gkolovanje na svom jeziku i pismu u dr^avnim ustanovama i da nastavni programi obuhvataju i istoriju i kulturu pripadnika manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica; Izvjestaj 0 razvoju i zastitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

- da u sredinama sa zna^ajnim u5e§cem u stanovniStvu organi lokalne samouprave, dr^vni i sudski organi vode postupak i na jeziku manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica; - da osnivaju prosyjetna, kultuma i yjerska udruzenja uz materijalnu pomod driave; - da sopstveno ime i prezime upisuju i koriste na svom jeziku i pismu u slu2benim ispravama; - da u sredinama sa znadajnim udesdem u stanovniStvu tradicionalni lokalni nazivi, imena ulica i naselja, kao i topografske oznake budu ispisani i na jeziku manjinskih naroda i drugih manjinskihnacionabih zajednica; - na autentidnu zastupljenost u SkupStini Cme Gore i skupStinama jedinica lokalne samouprave u kojima dine znadajan dio stanovniStva, shodno principu afirmativne akcije; - na srazmjemu zastupljenost u javnim sluzbama, organima driavne vlasti i lokalne • samouprave; - na informisanje na svom jeziku; - da uspostavljaju i odrzavaju kontakte sa gradanima i udru&njima van Cme Gore sa kojimaimaju zajednidko nacionalno i etnidko porijeklo, kultumo- istorijsko nasljede, kao i vjerska ubjedenja; - na osnivanjesaA^eta za zaStitu i tmapredenje posebnihprava.

Pored nacionalnog zakonodavstva, kojim se garantuje poStovanje osnovnih ljudskih prava i sloboda, kao i prava manjina, Cma Gora je, odredbom dlana 9 Ustava, utvrdila da su potvrdeni i objavljeni medunarodni ugovori i opgteprihvadena pravila medunarodnog prava sastavni dio unutrasnjeg pravnog poretka, te da imaju primalnad domadim zakonodavstvom i neposredno seprimjenjuju kadaodnose ureduju drugadije odimutraSnjeg zakonodavstva

Od pravnih instrumenata UN^-a, to su: Pakt o gradanshm i politidkim pravima, sa oba fakultativna protokola, Pakt o socijalnim, ekonomskim i kulturnim pravima, kao i Medunarodna konvencija o eliminisanju svih oblika rasnediskriminacije. Takode, CmuCom obavezuje i Univerzalna deJdaracija o ljudskim pravima, ali ne kao ugovoma, ved kao medunarodno obidajno-pravna obaveza.

Od pravnih instrumenata SE^, to su: Evropska konvencija za zaStitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, Evropska socijalna povelja, Okvirna konvencija za zaStitu nacionalnih manjina i Evropskapovelja o regionalnim i manjinskimjezicima.

Zakonom omanjinskim pravima i slobodamc^ na bliii nadin se ureduje set manjinskih prava i mehanizama zaStite tih prava Zakon se odnosi na oduvanje nacionalnog identiteta manjina,

'Ujedlnjene Nadje/engl. United Nations "^Savjet Evrope / engl. Council ofEurope (CoE) ^(»Slu2beni list RCG«, br.31/06,51/06138/07,2/111 „SIu2beni list Crne Gore", broj 31/17 IzvjeStaj o razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskihnacionalnih zajednica u 2017, godini

zastiti od asimilacije manjina,kao i omoguoavanje djelotvomog u5eS6a manjina u javnom zivotu. Shodno definiciji iz Zakona, manjinski narod i druga manjinska nacionalna zajednica je svaka grupa drzavljana Cme Gore, brojfiano manja od ostaiog preovladujuceg stanovniStva, koja ima zajedniCke etnifike, yjerske ili jeziCke karakteristike, razliSite od ostaiog stanovniStva, istorijski je vezanaza CmuGorui motivisanaje2eljom za iskazivanjem i oCuvarijem nacionalnog, etniSkog, kultumog, jezidkog i yjerskog identiteta.

Pored Zakom o manjinsJdm pravima i slobodamay pravni okvir kojim su regulisana prava manjinskih narodai drugih manjinskihnacionalnihzajednica5inezakoni i drugi akti kojim se leguliSe ostvarivanje pravaiz pojedinih oblasti, kao 5to su obrazovanje, informisanje, kultura, upotrebajezika i pisma itd.

BMa je rije5 o unapredenju antidiskriminacione politike2017. godinuje obiljezilo usvajanje Predloga Zakom o izmjenama i dopmama zakom o zabrani diskriminacije^, U pogledu zaStite od diskriminacije po osnovu rasne i nacionalne pripadnosti, ovim izmjenamabitnoje unaprijedeno postojede zakonsko rjeSenje, na naSin §to je postojeda jedinstvenanorma, koja je regulisalarasnu i vjersku diskriminaciju podijeljenana dvije odredbe koje posebno ureduju „rasnu diskriminaciju" i „diskriminaciju po osnovu -sjere i uyjerenja". Kada je u pitanju zaStita od diskriminacije po osnovu rasne pripadnosti, posebno je akcenat stavljen na za§titu od diskriminacije u oblasti obrazovanja, rada, zapoSljavanja i izbora zanimanja, strufinog osposobljavanja, socijalne zaStite i socijalnih davanjama, zdravstvene za^ite i stanovanja. Takode, u dijelu kaznenih odredbi, znadajna novinapredstavlja i povedanje obimakaznenih odredbi kao i uvodenje prekrgajnih odredbi za fizidko lice koje udini diskriminaciju, Sto dosadaSnjim geSenjem nije bilo uredeno.

^Sluzbeni list Crne Gore, 042/17od30.06.2017 IzvjeStaj o razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

2. INSTITUCIONALNI OKVIR ZASTITE MANJINSKIH NARODA I DRUGIH MANJINSKIH NACIONALNIH ZAJEDNICA

Zl. MINISTARSTVOZA LJUDSKAIMANJINSKA PRAVA

Shodno Clanu 24 Uredbe o organizaciji i nadinu rada drzavm uprave^ Ministarstvo za ljudska i manjinska prava vrgi poslove uprave koji se odnose na: zaStitu ljudskih prava i sloboda, ako ta zaStita nije u nadle^osti drugih ministarstava; zaStitu od dlskriminacije; pradenje ostvarivanja i za§titu prava pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u dijelu nacionalnog, etniCkog, kultumog, jezifikog i \jerskog identiteta; un^redivanje medusobnih odnosa pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica; unapredenje meduetnidke tolerancije u Cmoj Gori, kao i uspostavljanje i odrzavanje nesmetanih kontakata pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica sa gradanima i udru2enjima van Cme Goresa kojimaimaju zajednidko nacionaino i etni5ko porijeklo, kultumo - istorijsko nasljede kao i yjerska ubjedenja; odnose drzave sa yjerskim zajednicama u Cmoj Gori; rodnu ravnopravnost; imapredenje poloiajaRoma i Egipdana i njihovu integraciju u svetokove dm§tvenog zivota; kao i druge poslove koji su mu odredeni u nadleznost, Na osnovu Clana 37 st. 2 Zakona o driavnoj upravf^ na predlog ministra zaljudska i manjinska prava, Vlada Cme Gore je,na sjednici od 16. novembra 2017. godine, utvrdila Pravilnik kojim su utvrdene sljedede unutraSnje organizacionejedinice:

• Direktorat za unapredenje i zaStituljudskih prava i sloboda; • Direktorat za unapredenje i zaStitu prava manjinskih naroda i dmgih manjinskih zajednica; • Direktorat za odnose sa vjerskim ^jednicama; • Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti; • Odjeljenje za unapredenje i zaStituprava Roma i Egipdana; • Odjeljenje za evropske integracije, programiranje i implementaciju EU fondova; • Kabinet ministra; • Sluzba za opSteposlove; • Sluibazafinansijske poslove.

Pravilnikom o umitraSnjoJ organizaciji i sistematizaciji utvrdeno je da poslove iz djelokruga radaMinistarstvaobavljaukupno 46 izvi^ilaca, dokje u toku2017. godinepomenuteposlove obavljao ministari 28 (dvadeset osam)slu2benika i namjeStenika, Imajufii u vidu djelokrug rada Ministarstva® i brojne obaveze koje proizlilaze na putu evropskih integracija Cme Gore, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava u narednom

'„S1. list C, br. 5/12,25/12(61/12 ®„SI. list RCG", br. 38/03 i„Sl. list CG", br. 22/08 i42/11 ^Ministarstvo za ljudska imanjinska prava IzvjeStaj 0 razvoju izaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini periodu planira dodatao jaSanje kadrovskih kapaciteta, odnosno angaiman stru5no - osposobljenog kadra, te je izmedu ostalog, pravilnikom o unutraSnjoj sistematizaciji planiiano da se u Direktoratu za unaprijedenje i zagtitu manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u narednom periodu zaposle jo§ 4 (Cetiri) izvrSioca

2.1.1. Direktorat za unapredenje i zastitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih zajednica

NBsija Direktorata za unapredenje i za§titu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica jeste unapredenje i zaStita prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, uspostavljanjem jednakih uslova za zivot i razvoj i uva^avanje principa afirmativne akcije kada se radi o pripadnicima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnihzajednica. Cilj Direktorata je razvijanje i pradenje politika sprovodenja medunarodnih ugovora u oblastima manjinskih prava i iniciranje usaglaSavanja domadih propisa sa medunarodnim ugovorima i drugim medunarodnim aktima omanjinskim pravima, kao i druga pitanja kojima se reguliSe polo2aj pripadnika/ca manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalmh zajednica. StrateSki ciljevi Direktorata u narednom periodu bide orijentisani ka jaCanju postojedih inistitucija i dosljedna implementacija zakonodavnog okvira cime ce se u piaksi omoguciti dalje unapredenje statusa manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednicu u cmogorskom dru§tvu. Prvenstveno rijed je o oblastima zaStite kultumog identiteta, obrazovanju, infonnisanju, promovisanju jeziCke razliditosti, tradicije, obiCaja i drugih posebnosti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, dok je djelotvomo uCeSde manjina u javnom i politifikom 2ivotu jedna od osnovnih intencija u medunarodnim standardima, a koje je prepoznato i kroz domade zakonodavstvo i praksu. Vizija Direktorata za unapredenje i zaStitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica jeste izgradnja Cme Gore kao interkulturalne driave, odnosno da pripadnici manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica budu u potpunosti integrisani u cmogorsko druStvo. Direktorat je tokom 2017. godine imao niz znafiajnih aktivnosti u cilju zaStite i unapredenja prava manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajedmca, a one najznaCajnije u toku 2017. godine su: Izmjene i dopune Zakona o manjinsldm pravima i slobodama\ Prijedlog Zakona a izboru, upotrebi ijavnom isticanju nacionalnih simbola\ Informacija o zastupljenosti manjina u Centra zasocijalni rad, Zavodu zasocijalnu i djedju zaStitu i Zavodu

10 Jzvjestaj 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

za zapogljavanje Cme Gore; Izvjegtaj Cme Gore o sprovodenju Evropske povelje o regionalnim Hi manjinskim Jezicima; Tredi izyjegtaj Cme Gore o sprovodenju Okvime konvencijeza zaStitu nacionalnih manjina; Izvjegtaj za borbu protiv rasizma i netipeljivosti (ECRI) o Cmoj Gori;Tre(/i nacionalni Izvjegtaj u okvira Univerzalnog periodiCnog pregleda (UPR); Cetvrti, .peti i gesti izyjegtaj Cme Gore o ostvarivanju medunarodne Konvencije o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije (CERD); saradnja na projektima, okmgli stolovi, konferencije i predavanja; saradnju sa savjetima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, tijelima Ujedinjenih nacija, Savjeta Evrope, nevladinim organizacijama,medijima, itd.

2.1.2. Zakon o izmjenama i dopiinama Zakona o manjinsldm pravima i slobodama

Skupgtina Cme Gore je 27. aprila 2017. godine usvojila Zakon o izmjenama i dopunama Zakona o manjinskimpravima i slobodama. Zakon je u potpunosti uskladen sa preporukama Venecijanske komisije.

Osnovni razlozi donogenja ovog Zakona usmjereni su ka intervenciji u dijelu institucionalne podrgke ostvarivanju manjinskih prava i sloboda, transparentnosti i efikasnosti procedura kojima se vrgi raspodjela sredstava za realizaciju projekata namijenjenih aktivnostima zna5ajnim za o5uvanje i razvoj nacionalnih, odnosno etni5kih posebnosti manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica i njihovih pripadnika u oblasti nacionalnog, kultumog, jezidkog i vjerskog identiteta, pravno pozicioniranje CEKUM^°-a, kao i jaCanje kapaciteta savjeta, preciznijese definigu odredeni pojmovikao gto je „zna6ajan dio", i sliCno.

Reforma Fonda'^ je fokusirana na spijedavanje objektivno mogu6eg konflikta interesa, uvodenje dvostepenosti kod odlu5ivanja o projektima koji se finansiraju iz sredstava Fonda, kao i podizanju kvaliteta monitoringa i evaluacije podrtanih projekata. Takav pristup je zasnovan i na odredenim manjkavostima koje su uo5ene od strane dr^vnih institucija koje vrge kontrolu utrogka budietskih sredstava (Diiavna revizorska institucija), kao i od Evropske komisije, Savjeta Evrope, nadle&iogkomiteta i drugih subjekata,

Skupgtina Cme Gore je, radi podrske aktivnostima znacajnim za oSuvanje i razvoj nacionalnih, odnosno etnidkih posebnosti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica i njihovih pripadnika u oblasti nacionalnog, kultumog, jeziCkog i vjerskog identiteta, osnovala Fond za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava u ovim i dmgim

^®Centar za oCuvanje irazvoj kulture manjina Crne Gore " Fond za zaStltu Iostvarivanje manjinskih prava Crne Gore "Ujedlnjene Nacije/eng. United Nations

11 Izvjestaj0 razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

oblastima. Skupgtina Cme Gore je dana 16. oktobra 2017. godine donijela Odluku o izmjenama i dopuni odluke o osnivanju Fonda za zaStitu i ostvarivanje manjinsidh prava'^. Fond se finansira iz bud^eta Cme Gore sa najmanje 0,15 % sredstavateku6eg budzeta.

Izmjenama i dopunama Zakona o manjinsMm pravima / shbodamat pravno se pozicionira Centarza ocuvanje i razvoj kulture manjina. U cilju promocije i zaStite manjinskih prava, podsticanja oCuvanja, razvoja i izra2avanja kulture manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u Cmoj Gori, podsticanja duha tolerancije, medukulturalnog dijaloga, uzajamnog poStovanja i raziunijevanja, Vlada Cme Gore je osnovala Centar za ocuvanje i razvoj kulture manjina. Vlada Cme Gore je, na sjednici od 24 . avgusta 2017. godine, donijela odluku o organizovanju javne ustanove Centar za oduvanje i razvoj kulture " I4t\ manjina ,

Clanom 33 Zakona o manjinskim pravima i slobodama definisano je da manjinski narod Ui druga manjinska nacionalna zajednica i njihovi pripadnici, u cilju oduvanja svog ukupnog nacionalnog identiteta i unapredenja svojih sloboda i prava, mogu osnovati sayjet tog manjinskog narodaili druge manjinske nacionalne zajednice.

U cilju unapredenja finansijskog i narativnog izvjeStavanja Ministarstvo za ljudska i manjinska prava je kreiralo poseban obrazac za izvjeStavanje savjeta. Pored izvjeStaja, sayjeti dostavljaju i program rada za tekudu godinu. Savjeti manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice (u daljem tekstuSavjeti), u skladu sa Zakonom o manjinskim pravama i slobodama, obavezni su da do 31.januaratekude za prethodnu godinu, podnesu Ministarstvu za ljudska i manjinska prava kao i nadleznom radnom tijelu Skupgtine Cme Gore do 31. marta tekude za predhodnu godinu IzyjeStaj o radu i finansijskom poslovanju i izvjestaj nezavisnog revizora. Ovim Zakonom sayjetima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica za funkcionisanje i realizaciju programskih sadrzaja obezbjeduju se sredstva u iznosu od najmanje 0,05% tekudeg bud^ta.

Zakonom o manjinskim pravima i slobodama dato je i pravo na upotrebu svogjezika i pisma. Posljednjim izmjenama i dopunama Zakona q manjinskim pravimai slobodama preciznije se definiSu odredeni pojmovi, pa se tako „2na£ajan dio" zamjenjuju se rijefiima: „najmanje 5%", dakle u jedinicama lokalne samouprave u kojima pripadnici manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica dine vedinu ili 5 % stanovniStva, prema rezultatima dva poslednja uzastopna popisa, u sluibenoj upotrebi je ijeziktihmanjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnihzajednica.

Clanom 28 Zakona o manjinskim pravima i slobodama definisana je obaveza lokalne samouprave, da u jedinicama lokalne samouprave u kojima vedinu ili najmanje 5% stanovniStva, u dva uzastupna popisa stanovni§tva, cine manjinski narodi i druge manjinske

""Sluzbeni list Crne Gore^ br.068/17od 20.10.2017.godlne "Sluibenilist ane Gore", br.060/17od 30.09.2017.godine

12 IzvjeStaj 0 razvoju i zastitiprava manjinskih narodai drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

nacionalne zajednice, lokalna samouprava je duina da, u okviru plana i programa za djelotvomo u5e§de lokalnog stanovniStva u vrSenju javnih poslova ili donoSenjem posebnog plana i programa, preko sayjeta odnosnih manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, obezbijedi uslove za u5e§6e manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u donogenju programa razvoja opStine, prostomih i urbanisti5kih planova, budSeta i opStih akata kojima se utvrduju prava i obaveze gradana i uredi na£in i postupak udeSca manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u vrSenju javnih poslova i da odiediorgan koji sprovodi javnu raspravu po tim i drugim aktima".

2.1.3. Predlog Zakona o izboru, upotrebi i Javnom isticanju nacionalnih simbola

Ministarstvo je formiralo Radnu grupu kojaje pripremila Nacrt Zakona o izboru, koriSdenju i javnom isticanju nacionalnih simbola, a 6ije usvajanje je planirano.

Ustavni osnov za donoSenje zakona sadrian je u dlanu 79ta5ka2 Ustava Cme Gore, kojim se jemCi pravo i sloboda pripadnicima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica na izbor, upotrebu ijavno isticanje nacionalnih simbola i obiljeiavanje nacionalnih praznika. Vlada Cme Gore je na 47. Sjednici od 02.11.2017. godine utvrdila Prijedlog Zakona o izboru, upotrebi javnom isticanju nacionalnih simbola. Ovim Zakonom ureduje se pravo na Slobodan izbor, upotrebu i javno isticanje nacionalnih simbola, pripadnika/ca manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u na5oj dr2avi. Zakon o upotrebi nacionalnih simbola je donijet 2000. godine. Ovim Zakonom se uredujepravo na Slobodan izbor, upotrebu i javno isticanje nacionalnih simbola, pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u Cmoj Gori. S pbzirom na vremensku prevazidenost ovog Zakona, donogenje novog Ustava Cme Gore, njegove manjkavosti u dijelu izbora nacionalnih simbola itd. pristupilo seizradi novog Zakona. Nacrt Zakona o izboru, upotrebi ijavnom isticanju nacionalnih simbola uskladen sa Evropskim zakonodavstvom, kao i potvrdenim medunarodnim ugovorima Ujedinjenih Nacija i Sayjeta Evrope kojima je definisana zaStita nacionalnih identiteta.

U praksi, veoma Cesto se prilikom razliditih javmTi skupova, manifestacija i drugih dogadaja upotrebljavaju razlifiiti simboli, prije svega zastave, za koje ne postoje saznanja ko ih je utvrdio, cije su, odnosno 6iji identitet izrazavaju itd. Slidna je situacija kada je u pitanju upotreba simbola u organima dr^avne uprave ili lokalne samouprave, te i kada je u pitanju privatna upotreba simbola. Ovim Zakonom se defini§e izbor, upotreba i isticanje nacionalnih simbola, kako javno tako i privatno, a i jasno se definiSu situacije kada je upotreba nacionalnih simbola zabranjena.

13 IzvjeStaj 0rozvoju izaStiti prava manjinskih tiaroda idrugih tnanjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini

Pored postojanja direktiva iz domena ljudskih prava, a koje se odnose na pojedine oblasti ostvarivanja tih prava, oblast koju tretira Prijedlog Zakona o izboru, upotrebi i jamom isticanju nacionalnih simbola je uredena propisima koji pripadaju tzv. mekom pravu , Sto ostavlja mogudnost da svaka zemlja implementira propise i preporuke zadriavajudi specifi6nost svog sistema.

Vlada Cme Gore je 02. novembra 2017. godine utvrdila Predlog Zakona o izboru, upotrebi javnom isticanju nacionalnih simbola, s IzvjeStajem sa javne rasprave koje je dostavilo Ministartsvo za ljudska i manjinska prava. Vlada je zadrizila Ministarstvo kulure da u Sto kradem roku, pripremi i Vladi dostavi prijedlog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o drzavnim simbolima i Danu drzavnosti, kojim 6e se propisati da se na zgradama jedinice lokalne samouprave i zgradama javnih ustanova, 6iji je osnivaC drSava, odnosno lokalna samouprava stalno vije Zastava Cme Gore, kao i da preispita druge odredbe Zakona koje se odnose na upotrebu Zastave. Vlada je zadu2ila takode i Ministartsvo unutrasnjih poslova da, u Sto krafim roku, pripremi i Vladi dostavi predlog Zakona o izmjenama i dopunama Zakona 0javnom redu i miru kojim 6e se qeSenja iz 51ana 23 ovog zakona uskladiti s Predlogom Zakona oizboru, upotrebi ijavnom isticanju nacionalnih simbola.

2.1.4, Informacija ozastupljenosti manjina uCentra zasocijalni rad,Zavodu zasocijalnu i djequ zastitui Zavodu zazaposljavanje Crne Gore

Ministarstvo za ljudska i manjinska prava je, u saradnji sa Upravom za kadrove, nastavilo sa istrazivanjima ozastupljenosti pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Tokom 2017. godine istraiivanjem su bill obuhvaceni Centar za socijalni rad, Zavod za socijalnu i djedju zaStitu i Zavod za zapoSljavanje Cme Gore. Ovo istrazivanje Vlada Cme Gore ce usvojiti zajedno saInformacijom o zastupljenosti manjinskin naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u javnim sluibama, organima dr^avne vlasti i lokalne samouprave u Cmoj Gori za2018. godinu. Djelotvomo u6eg6e i zastupljenost pripadnika manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica u politiCkom i javnom ^votu Cme Gore jedan je od najva2mjih segmenata unutraSnje integraoije cmogorskog druStva. U skladu sa filanom 79, taCka 10 Ustava Cme Gore, pripadnicima manjina se jamdi pravo srazmjeme zastupljenosti ujavnim sluSbama, organima driavne vlastii lokalne samouprave. Pitanje zastupljenosti pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica jeslo2en i dugoroCan proces. Cma Gora jemedu rijetkim zemljama koja izgodine

"engl.So/f/ow 14" IzvjeStaj orazvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017,godini u godinu radi ovakva istrazivanja i to najbolje pokazuje s kolikom pa^njom pristupa ovom pitanju.

2.1.5. Memorandumi o saradnji

Uproteklom periodu ucilju promovisanja, o5uvanja i unq)redenja prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica Ministarstvo je potpisalo nekoliko znaCajnih Memoranduma o saradnji koji imaju za cilj sprovodenje, kontinuirano pra6enje i implementaciju principa afnmitivne akcije za pripadnike manjinskih naroda i drugih manjinskin nacionalnih z^ednica.

Tokom 2017. godine Ministarstvo je nastavilo sa aktivnostima u cilju pradenja mjera iz potpisanih Memoranduma sa drzavnim institucijama: Zavcdom za statistiku Cme Gore, Univerzitetom Cme Gore, Upravom za kadrove, Policijskom akademijom, Unijom poslodavaca, kao i savjetiraa manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajedmca.

2.1.6. IzvjeStaji o sprovodenju medunarodnih dokumenata

Ministarstvo vanjskih poslova je u izvjegtajnom periodu nastavilo da se na posredan nadih bavi pitanjima razvoja i zagtite prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica kroz pradenje lada komiteta kao i komiteta Sa\jeta Evrope koji se have predmetnom tematikom. Redovno sepripremaju izyjegtaji prema tijelima UN komiteta i komiteta Sayjeta Evrope, U skladu sa dinamikom rada OEBS^'-a odr^avaju se redovni kontakti sa kancelarijom visokog komesara OEBS-a zanacionalno manjine.

2.1.6.1. Tred izvjestaj Crne Gore o sprovodenju Okvirne konvendjeza zaStitu nadonalnlh manjina

Cma Gora je 16. juna 2017. godine dostavila Tredi IzveStaj o ostvarivanju Okvime konvencije za zaStitu nacionalnih manjina koji je podnjet na osnovu 6lana 25 stav 2Okvime konvencije za zastitunacionalnih manjina•• SE18 .

^®Ujedinjene nacije / engl. United Nations '•^Organizacija za Evropsku bezbjednost isaradrju/engl. Organization for Security and Co-operation in Europe/ ^Savjet Evrope / engl. Council of Europe (CoE)

15 IzvjeStaj 0 razvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugihmanjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

Cma Goraje, nakon obnove nezavisnosti, pismom ministra inostranih poslova od 06. jiina 2006. godine, igavila da prihvata sve obaveze koje proizilaze iz konvencija i sporazuma Sayjeta Evrope kojeje potpisala ili ratifikovala biv§a drzavna zajednica Srbija i Cma Gora. Dodjeljuju6i status posmatraca Cmoj Gori, Komitet rainistara SE je joS u pretprijemnom periodu priznao Cmoj Gori 6Ianstvo u konvencijama i protokolima otvorenim za pristup driava neClanica, kao i sukcesorski status u odredenom broju tzv. zatvorenik konvencija, izmeduostalih i Okvirnoj konvenciji za zastitu nacionalnihmanjina.

Cma Gorajell, maja 2007. godine postala punopravna Clanica Sayjeta Evrope, a Clanstvo u Okvirnoj konvenciji joj je priznato od 06.juna 2006. godine (datuma izjave o sukcesorskom statusu u konvencijama i protokolima SE^®, kojih je stiana ili potpisnica bila bivSa drzavna zajednica Srbija i Cma Gora).

Na osnovu odredbe iz £Iana 25. stav 1. Okvime konvencije, Cma Gora je dostavila svoj Inicijalni izvjeStaj u junu 2007. godine, nakon 5egaje Savjetodavni komitet poCeo pregled togIz^je§taja na svomtridesetom sastanku u periodu od 05. do 09.novembra 2007.godine.

Tre6i izvjestaj je safiinjen uz koordinaciju Ministarstva za Ijudska i manjinska prava, uz u£eg6e: Ministarstva pravde, Ministarstva unutraSnjih poslova, Ministarstva vanjskihposlova, Ministarstva prosvjete, Ministarstva kulture, Ministarstva rada i socijalnog staranja, Ministarstva sporta, Centra oCuvanje i razvoj kulturemanjina u Cmoj Gori,Fonda za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava, Uprave za kadrove, Univerziteta Cme Gore, Javnog seiidsa Cme Gore, Zajednice Op§tina Cme Gore, Zavoda za statistiku, Savjetamanjinskih naroda i drugihmanjinskihnacionalnih zajednicau Cmoj Gori,i dr.

Tre6i izvje§taj Cme Gore je imao za cilj da uka2e na zakonodavne, institucionalne i druge mjerekojeje Cma Gorapreduzela i preduzima da bi realizovala obaveze utvrdene Okvimom konvencijom. Pratedi preporuke sadriane u Drugom miSljenju Savjetodavnog Komiteta i Rezoluciji Komiteta ministara, IzvjeStaj se, koliko je bilo mogu6e, pridrzava forme odgovora na pojedina pitanja

2.1.6.2. IV IzvjeStaj Crne Gore o sprovodenju Evropske povelje o regionalnim ili manjinskim jezicima

Evropska povelja o regionalnim ili manjinskim jezicima je potpisana od strane Drzavne zajednice Srbija i Cma Gora 22. marta 2005. godine. SkupStina Drzavne zajednice Srbija i Cma Gora usvojila je Tkikon o ratiflkaciji Povelje 21. decembra 2005. godine. Nakon ratifikacije od strane predsjednikaDriavne zajednice Srbija i Cma Gora, u skladu sa Clanom 18 Povelje, instrument ratifikacije Dr&vne zajednice Srbije i Cme Gore je deponovan kod generalnog sekretara Sayjeta Evrope 15. februara 2006.godine.

^^Savjet Evrope / engl. Council ofEurope (CoE)

16 IzvjeStaj 0 razvoju izaStiti prava manjinskih narodai drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Nakon proglaSenja nezavisnosti Cme Gore 3. juna 2006. godine, Cma Gora je poslalanotu generalnom sekretam u kojoj je dala izjavu o sukcesiji ugovora, 5to znaCi daje izjavila da 6e "pogtovati i sprovoditi sve konvencije i protokole Savjeta Evrope koje je Drzavna zajednica Srbija i Cma Gora potpisala i ratifikovala do tada" (5to je ukljuCivalo i Povelju). Za Cmu Gom Poveija je stupila na snagu 6. juna 2006. godine. Instrument ratifikacije je a^uriran notom odMinistarstvainostranihposlovaCme Gore 13. oktobra2006. godine.

Evropskom poveljom o regiomlnim i manjinsldmjezicima kojoj je Cma Gora pristupila, Cma Gora se obavezala da implementira naSela sadriana u ovom medunarodnom dokumentu. Zakonom o ratifikaciji Evropske povelje o regiomlnim Hi manjinskimjezicima, Cma Gora se odredila da se ista odnosi na primjenu albanskog i romskog jezika. Izmjenama zakona u oblasti obrazovanja iz 2011. godine, predmet koji se do tada zvao „matemji jezik" preimenovan je u predmet pod nazivom „cmogorski-sipski, hrvatski i bosanski jezik"- fietiri jezika koja su istog korijena i porijekla, za razliku od albanskog i romskog jezika koji su razliCiti.

Instrument ratifikacije Cme Gore navodi dase Poveija primjenjuje na podmCjima gdje su regionalni ili manjinski jezici u sIu2benoj upotrebi u skladu s nacionalnim zakonodavstvom. Prema Ustavu Cme Gore, romski jezik nepripada jezicima koji su u sluzbenoj upotrebi. Ipak, nadlezni dr2avni organi i druge institucije i organizacije su preduzeli mjere za promociju upotrebe romskogjezika ujavnosti.

Cma Gora je 2016, godine izradila Cetvrti IzveStaj o sprovodenju Evropske povelje o regiomlnim i manjinskim jezicima, dok je u septembru 2017. godine Komitet eksperata dostavio preporuke za efikasnije sprovodenje preporuka Komiteta ministara Savjeta Evrope vezano za Evropsku povelju o regionalnim ili manjinskim jezicimau odnosuna CmuGoru. Ministarstvo za ljudska i manjinska prava foimiralo je Komisiju za izradu Izvjegtaja Cme Gore 0 sprovodenju Okvirne konvencije opravima nacionalnih manjimi Evropske povelje o regionalnim i manjinsldm jezicima, kao i pradenja sprovodenju preporuka Komiteta eksperata Okvirne konvencije opravima nacionalnih manjim i Komiteta eksperata Evropske povelje o regionalnim i manjinskim jezicima, a koju 5ine predstavnici svih relevantnih institucija i savjeta manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.

2.1.6.3. Izvjestaj Evropske komisije za borbu protiv rasizma I netrpeljivosti (ECRI) o CrnoJ Gori

Dana 28. marta 2017. godine Sekreterijat ECRI^^-ja je dostavio Nacionalnom oficiru zavezu

^Evropska komisija za borbu protiv rasizma Inetrpeljivosti/engl. European Commission against Racism and Intolerance

17 IzvjestaJ 0 razvoju izaMtiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

sa ECRI-jem Nacrt izvje§taja o Cmoj Gori Qcoji je saCinjen na bazi sastanaka predstavnika ECRI-ja sa predstavnicima cmogorskih institucija u oktobm 2016. godine), cime je o^oCela faza poyjerljivog dijaloga ove Komisije sa cmogorskim institucijama,

Sekreterijat ECRI-ja je ovom prilikom zatrazio dostavljanje komentara na predmetni IzvjeStaj, na bazi £ega su kontaktirane 22 institucije/agencije i prikupljeni su komentari u odnosu na predmetni Nacrt IzyjeStaja, koji su potom dostavljeni Sekreterijatu ECRI-ja u maju 2017. godine. ECRI^^ je uovom Izvjestaju konstatovao da je Cma Gora ostvarila znafiajan napredak, prije svega na planu zagtite od zlofiina iz miznje i govora mr&ije, zaStite od diskriminacije po osnovu pripadnosti rasi. Naznafieno je i da je Institucija ZaStitnika Ijudskih prava i sloboda ojacana u pogledu svojih nadleinosti. te da su kroz unapredenje zakonodavstva, razvoja strateSkib dokumenata i pristupa u ijegavanju pitanja kampa na Koniku ostvareni bitni koraci zaunapredenje polozaja pripadnika romske i egipdanske populacije. Takode je istaknuto daje Cma Gora ostvarila znaCajan napredak i naplanu unapredenja i zagtite prava LGBTI osoba.

ECRI je u IzvjeStaju naveo i koje bi korake Cma Gora trebala dalje preduzeti kako bi se unaprijedilo stanje u oblastima koje mandat ove Komisije pokriva. U torn smislu je izdat set preporuka 5ijoj bi realizaciji trebalo pristupiti u narednom periodu, a koje de biti i predmet interesovanja i pradenja od straneoveKomisije.

2.1.6.4. Treci nacionaini IzvJeStaj u okviru Unlverzalnog periodicnog pregleda (UPR)

Vlada Cme Gore, nasjednici od 12. oktobra 2017. godine, razmotrila je Nacionalni izvjeStaj 0 stanju Ijudskih prava u Cmoj gori u okviru tredeg ciklsa Opgteg periodiCnog pregleda Sayjeta Ujedinjenih nacija za ljudska prava (UPR) za period 2013 - 2017. godine. S tim u vezi Vlada Cme Gore je usvojila Nacionalni izyjeStaj o stanju Ijudskih prava u Cmoj Gori dana 19, oktobra 2017. godine.

Nacionalni izyjeStaj o stanju Ijudskih prava u Cmoj Gori je pripremljen u skladu sa obavezama preuzetim u okvim tredeg ciklusa OpSteg pericdi5nog pregleda Ujedinjenih nacija, a koji podrazumijeva dostavu informacije o implementaciji preporuka dobijenih u okviru drugog ciklusa Opsteg periodidnog pregleda Savjeta UN^ za ljudska prava. Izradu izyjeStaja su koordinirali Ministarstvo vanjskih poslova i Ministarstvo zaljudska i manjinska prava.

Evropska komisija za borbu protiv rasizma Inetrpeljivosti / engl. European Commission against Racism and intolerance Ujedinjene Nacije/eng. UnitedNations

18 IzvjeStaj 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

IzvjeStaj je rezultat nacionalnih konsultacija u kojima su u5estvovali di&vni organi (ministarstva i organi uprave, sudstvo i tuziiaStvo), nacionalna institucija zaStitnika ljudskih prava, nevladine organizacije i UN sistem u Cmoj Gori.

2.1.6.5. ^etvrti, peti i Sesti izvjestaj Crne Gore o ostvarivanju medunarodne Konvencije o elfminaciji svih oblika rasne dlskriminacije, opsti pravnl i politicki okvir u vezi sa eliminacijom dlskriminacije

Cma Gora je u II kvartalu 2017. godine dostavila Medunarodnom komitetu za eliminaciju svih oblika rasne diskriminacije svoj Cetvrti, peti i Sesti izvjeStaj Cme Gore o ostvarivanju medunarodneKonvencije o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije.

KljuCni elementi sadrzani u predmetnom IzvjeStaju su:

o Medunarodne konvencije kojimaje pristupila Cma Gora

Osim ranije preuzetih obaveza i zakljuCenih ugovora, u ovom izvjeStajnora periodu driava Cma Goraje ratifikovala sljedede medunarodne ugovore koji imaju posredno ili neposredno dejstvo na eliminaciju diskriminacije: Opcioni protokol uz Medunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kultumim pravima i Fakultativni protokol o komunikacijskim procedurama uz Konvenciju o pravima djeteta; Konvenciju o smanjenju apatridije; te Konvenciju o spijeCavanju i suzbijanju nasilja nad2enama i nasilja u porodici.

o Ustavni okvir za implementaciju ljudskih prava i sloboda

Ustavni okvir za implementaciju ljudskihprava u cjelostije ostao nepromijenjen u odnosuna raniji izyjestajni period. Jedina novina je Zakon o Ustavnom sudu Cme Gore, kojim je predvidena mogudnost podnoSenja prijedloga za ocjenu saglasnosti zakona s Ustavom i potvrdenim i objavljenim medunarodnim ugovorima (dlan 54 stav 1 tadka 1 i stav 2 i 3), odnosno drugih propisa i opStih akata s Ustavom i zakonom od strane Suda(redovnog), kaoi postupak odludivanja Ustavnog suda, u tom sludaju.

o liistitucionalni okvir za zaStituljudskih prava i sloboda

Datje pregled institucionalne mre^e za zaStitu ljudskih prava i sloboda, a koja kao kljudne aktere, pored sudske vlasti, organa za prekrSaje, inspekcijske sluibe, regulatomih i dmgih agencija, Savjeta za gradansku kontrolu rada poiicije, obuhvata sljedede institucijeiMinistarstvo za ljudska i manjinska prava, Odbor za ljudska prava i slobode SkiqjStine Cme Gore i ZaStitnikaljudskih prava i sloboda Cme Gore.

19 Izvje^taj o razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

o Nacionalne strategije

Na planu politika, odnosno strateSkih dokumenata koja su od zna5aja za tematiku koju ispituje Medunarodni komitet za eliminaciju svih oblika rasne diskriminacije, ovo tijelo je infonnisano o va2e6im strategijama £ija je implementadja u toku. U prvom redu to su: Stiategija manjinske politike, Strategija za socijalnu inkluziju Roma i Egipdana u Cmoj Gori 2016-2020, Strategija ranog i predSkolskog vaspitanja i obrazovanja u Cmoj Gori 2016-2020, Strategija mkluzivnog obrazovanja u Cmoj Gori 2014-2018 i Nacionalna stambena strategija 2011-2020.

2.1.7. Prevod i Stampanje pravnih propisa na albanski i romski jezik

U cilju oCuvanja i unapredenja kultumog identiteta, kaojednog od najvaznijeg prava manjina, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava tokom 2017. godine nastavilo je publikovanje propisakao i dmge literaturekoja se ti£e manjinskihnaroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica na manjinskim jezicima, Zakon o izmjenama i dopunama Zdkom o manjinsldm pravima i slobodamakao i Priedlogzakonao izboru, upotrebi ijavnom isticanjunacionalnih simbola su prevedeni na albanski jezik.

2.1.8. Aktivnosti u okviru radnih grupa za pregovara£ka Poglavlja 23 i 19

Poslije dobijanja MiSIjenja Evropske komisije za filanstvo Cme Gore u Evropskoj uniji, otvaranja pregovora, obrazovanja radnih grupa za pregovaracka Poglavlja 23 i 19, Ministarstvo za ljudska i manjinska pravaje uzelo u£e§6eu izradi i realizaciji Akcionog plana za potrebe pregovaraCkog Poglavlja 23, a Direktorat za unapredenje i zaStitu manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica Ministarstva je, ovim Akcionim planom, prepoznatkaojedan od kljuCnih akterau oblasti "Temeljnih prava".

U odnosuna otvorenopregovaraCko Poglavlje23, pracene su i definisanemjere iz Akcionog planai uradeni su periodidni izvjeStaji o stepenunjihovelealizacije, a sve u cilju bolje zaStite i unapredivanja manjinskih narodai drugihmanjinskih nacionalnihzajednica.

Takode, dio aktivnosti ovog Direktorata, koji je obuhvaden mjerama iz Poglavlja 19, je realizovan u okvim pratedeg Akcionog plana za ovo Poglavlje.

20 Izvjestaj 0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Z.1.9. Saradnfa na projektima

U okviru prbjekta Podr§ka nacionalnim institucijama u prevenciji diskriminacije u Cmoj Gori - PREDIM (koji implementira programska Kancelarija Sayjeta Evrope u Cmoj Gori, uz finansijsku podrSku Evropske komisije) sprovedene su sljedede aktivnosti koje se tiCu politike zastite manjina:

> Obuke - Seminar na temu tyPrava nacionalnih manjina u Cmoj GorC\ u periodu 31. oktobar - 1. novembar 2017. godine, Seminar je organizovan za predstavnike/ce nacionalnih manjinskih sayjetai predstavnike/ce Ministarstva zaljudska i manjinska prava;

> Angazman eksperata - Evaluacija nacionalne Strategije manjinske politike, decembar 2017. godine; - Komentari na podzakonske akte Zakona a manjinskim pravima i slobodama, decembar 2017. godine; - Sadriaj za obrazac sa najvainijim elementima za IzyjeStaj o aktivnostima Sayjeta manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, decembar 2017. godine;

>• Kampanje/Javno zastupanje - Istra^ivanje javnog mnjenja o ljudskim pravima, CEDEM , 26. maj 2017. godine(drugoistra^vanje je planirano za februar/mart 2018. godine); - Kampanja putem druStvenih mreza, Amplitude, novembar 2017. - mart 2018. godine.

U okvimnove perspektive Instmmenta pretpristupne podr§ke 2014 - 2020, bide sprovedena dvaprojekta kojaza cilj imajupoboljganje i zaStitu pravamanjinskih narodai to: 1. PodrSka politici borbe protiv diskriminacije i politici rodne ravnopravnosti (IPA^ 2014) ima za cilj unapredenje dniStvenog i institucionalnog odgovora u pogledu promovisanja, zaStite i primjene ljudskih prava i jednakih mogudnosti, sa posebnim fokusom na implementaciju antidiskriminatomih politika i politika rodne ravnopravnosti. Odekivani rezultati su: (1)Zakonski okvirza zaStitu od diskriminacije poznat,shvadeni primijenjennarodito u odnosupremaRomima,pripadnicimaLGBTI zajednice, osobama s invaliditetom, zenama i manjinama; (2) Uspostavljen efikasan i efektivan sistem za postizanje rodne ravnopravnosti i osnazivanje 2ena; (3) Unaprijeden sistem zagtite ljudskih prava osoba liSenih slobode. Za ovu akciju

23Centarza demokratlju Iljudska prava " engl. Instrumentfor Pre-Accesslon Assistance

21 Izvjestaj0 razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

izdvojeno je €1.435.000 iz EU^ sredstava kao i €293.000 nacionalnih sredstava, Projekat je po6eo s realizacijom tokom marta 2016. godine.

2. Promocija i zaStita Ijudsldhprava Roma i drugih ugrozenih grupa (IPA 2015) 6iji se primami cilj odnosi na poboljgan pristuppravimaRoma i Egipdanai drugihugro2enih grupa u zapoSljavanju, obrazovanju, zdravstvu i socijalnoj inkluziji u opStinama Podgorica, Nik§i6 i Berane. Akcija 6e takode doprinijeti jaCanju administrativnih i organizacionih kapaciteta Ministarstva za ljudska i manjinska prava za rad sa stanovniStvom romske 1egipdanske populacije kao i koordinaciju aktivnosti u oblasti ljudskih prava. Za ovu akciju izdvojeno je €1.000.000. Projekat je podeo s realizacijomtokom decembra2016. godine. Trajanjeakcije6e biti 18-24 mjeseci.

2,1.10, Okrugli stolovi, konferencije i predavanja

U tokuprethodne godine Direktorat za unapredenje i zaStltu pravamanjinskih narodai drugih manjinskih nacionalnih zajednica je organizovalo niz seminara i edukacija, od kojih je u ovom dijelu najbitnije pomenuti Follow up seminar - Drugi ciklus - nastavak seminara o sprovodenju Okvirne kohvencije za zaStitu nacionalnih manjina u Crnoj GorU seminar "Domadi pravni okvir i medunarodni standard! zaStite manjinskih prava sa fokusom na Okvimu konvenciju za zaStitu nacionalnih manjina i Ewopsku povelju o regionalnim Hi manjinskimjezicima".

2,1.10.1. Follow up seminar - Drugl ciklus - nastavak seminara o sprovodenju Okvirne konvencije za za§titu nacionalnih manjina u Crnoj Gori

Ministarstvo za ljudska i manjinska pravaje u saradnji sa Savjetodavnim odborora Okvirne konvencije za zaStitu nacionalnih manjina Savjeta Evrope 07. Februara 2017. godine u Podgorici organizovalofollow up seminar - Drugi ciklus - nastavak seminara o sprovodenju Okvirne konvencije za zaStitu nacionalnih manjina u Cmoj Gori. Seminar je imao dvije sesije. U prvoj sesiji tema je bila: Suzbijanje netipeljivosti, rasizma, ksenofobije, naroCito protiv Roma, ukljuduju6i politicku arenu, dok je druga sesija imala dvije teme u okviru tematske rasprave. Prva temaje bila: „Obrazovanje i jeziCka pravanacionalnih manjina", a tema druge sesije se bavila funkcionisanjem savjeta manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Na seminaru su ucestvovali predstavnici nadleinih ministarstva, Centra za oduvanje i razvoj kulture. manjina, Fonda za zastitu i ostvarivanje manjinskih prava, nacionalnih savjeta manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.

^^Evropska Unija / engl. European Union

22 IzvjeStaj 0 razvoju iza^tiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

ZaStitnika ljudskih prava i sloboda, Zajednice opStina Cme Gore, predstavnioi lokalnih samouprava, sudstva,-tuMIa§tva, Upraveza kadrove, Javnogservisai nevladinihorganizacija.

Seminar -„Doma6i pravni okvir i medimarodni standardi zaStite manjinskih prava sa fokusom na Okvimu konvenciju za za5titu nacionalnih manjina i Evropsku povelju o regionalnim ili manjinskimjezicima".

U cilju boljeg upoznavanja sa doma6im pravnim okvirom i medtmarodnim standardima zaStite manjinskih prava, sa posebnimfokusomna Okvirnu konvenciju za zaStitu nacionalnih manjina i Evropsku povelju o regionalnim ili manjinskim jezicima,organizovan je seminar 18 -19. decembra2017. godine.

Tokom seminara poseban akcenatje stavljen na efikasnije sprovodenja preporiikaKomiteta ministara Sayjeta Evrope vezano za Evropskupovelju o regionalnim ili manjinskimjezicima u odnosu na Cmu Goru.

2.1.11. Saradnja sa nevladinim organizacijama

Direktorat za imapredenje i zaStitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih zajednice tokom 2017. godine odiiavao je redovne kvartalne sastanke sa nevladinim organizacijama, te okrugle stolove i tribine sa NVO^® sektorom o temama koje se odnose na unapredenje pravamanjiskih narodai drugih nacionalnih zajednica u Cmoj Gori.

Shodno odredbama Uredbe o nadinu i postupku ostvarivanja saradnje organa drzavne uprave i nevladinih organizacijcf^, Ministarstvo je, putem javnih poziva, ukljuCivalo predstavnike nevladinog sektora u izradi zakona za koje je predlaga5 ovo Ministarstvo, i radnih tijela za pradenje sprovodenja definisanih politika. Pored toga, prilikom odr2avanja okruglih stolova, konferencija, seminara, treningai dr. u organizaciji Ministarstva, aktivnosu udestvovali i predstavhici nevladinih organizacija koje se bave pitanjima zaStite ljudskih prava, bilokao predava5i, voditelji radionica ili polaznici edukadja.

Tokom 2017. godine posebno dobru saradnju Direktorat za unapredenje i zastitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica je imalo sa sljededim nevladinim organizacijama: CEDEM^^, Centar za gradansko obrazovanje, Gradanska alijansa, Hrvatsko gradansko dru§tvo. Forum BoSnjaka, Juventas, Matica Muslimanska, Gradanska incijativa, Mladi Romi, Centar za romske incijative, Udruienje Egipdana Cme Gore, Koalicija Romski krug, Koalicija Romi i Egip6ani zajedno, Udruzenje raseljenih Roma i Egipdana, Novi Horizonti,i drugenevladineorganizacije.

^^Nevladine organizacije "„Siu2benl list CG", broj 07/12 NVO "Centar za demokratlju i ijudska prava"

23 IzvjestaJ0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Ministarstvo je unaprijedilo i saradnju sa nevladinim organizacijama koje se bave zaStitom ljudskih i manjinskih prava.

24 IzyjeStaj orazvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

22. SAVJETlMmjlNSKmNARODAimmmMANJimmnNAClONALNin ZAJEDNICA U CRNOJ GORI

Ustav Cme Gore, £Ianom 79 pripadnicima manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica jemfii prava i slobode koja mogu koristiti pojedinaCno i uzajednici sa drugima, izmedu ostalog i na osnivanje Sayjeta za zaStitu i unapredenje posebnih prava (Clan 79 stav 1taCka 13) i Clanom 33 Zakona o manjinsfdm pravima islobodamc^^.

Na osnovu Clana 33 stav 10 Zakona a manjinskim pravima i slobodamc^^, Ministarstvo za ljudska imanjinska prava je20.09.2017. godine (Broj; 01-023-1714/17-1) donijelo/>/-avi7a za izbore dlanova savjeta manjinskog naroda Hi druge manjinske nacionalne zaj'ednice. Utoku 2017. godine Sayjeti manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice su odr2ali svoje elektorske skupstine za izbor Clanova Savjeta i formirani su tredi sazivi istih, i to:

- Hrvatski sa^jet u Cmoje Gori; - RomskiSayjet u Cmoj Gori; - BognjaCko vijeCe u Cmoj Gori; i - SayjetMuslimanskog naroda Cme Gore.

Srpski nacionalni savjet je.objavio javni pozivzalll saziv u dnevnim novinama dana 11.12. 2017. godine itrajao jedo 31.12.2017. godine, dok jenacionalni sayjet Albanca uCmoj Gori uputio javni poziv zainteresovanim pripadnicima albanske manjine uCmoj Gori za uCegCe na elektorskoj skupgtini za sazivanje III Nacionalnog savjeta Albanaca u Cmoj Gori 20. decembra2017. godine ijavni poziv je bio otvoren do 10. 01.2018. godine. Zakon o manjinskim pravima i slobodama propisuje da se sredstva za finansiranje savjeta manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice obezbjeduju u Budietu Cme Gore, u iznosu od najmanje 0,05% tekuceg budzeta, dok u skladu saZakonom o Bud^etu za 2018.godinu ista iznose €600.000,00, odnosno udvostreCena su sredstva za njihovo funksionisanje u odnosu nadosadagnji period. Radi boljeg unapredenja manjinskih prava neophodna je saradnja sa sayjetima, i u torn kontekstu Ministarstvo za ljudska i manjinska prava tokom 2017. godine je nastavilo sa kontinuiranom saradnjom sa svim manjinskim sayjetima uCmoj Gori. Predstavnici sayjeta su uCestvovali u radnim grupama, komisijama, okmglim stoloviriia, konferencijama, edukacijama i drugim aktivnostima od znaCaja za manjinske narode i drage manjmske nacionalne zajednice od kojih vrijedi napomenuti uCeSce uradnoj grupi za izradu

^ uSIuiEbeni list RCG«, br. 31/06,51/06 i38/07,2/111 )>Slufbeni list CG«, broj 031/17 "Slulbeni list RCG", br, 31/06,51/06138/071 „Slufbeni list Crne Gore", broj 002/11,008/11 i031/17

25 IzyjeStxij 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Zakona o imjenama i dopunama zakona o manjitiskim pravima i slobodama, Nzicrta Zakona o upotrebi i isticanju nacionalnih simbola i Nacrt Zakonao obrazovanjui vaspUanju^ i dr.

Svaki savjet ima svog predstavnika u upravnom odboru Fonda za zaStitu i ostvarivanje manjinsJdh prava i Savjeiu za saradnju sa iseljenicima.

Predstavnici sayjeta su aktivno uzeli u6e§6e tokom boravka predstavnika Komiteta eksperata Evropske povelje o regionalnim ill manjinskim jezicima, Komisiji za izradu i pracenje implementacije Cetvrtog izvjeStaja o Povelji i III Izvjegtaja o sprovodenju Okvime konvencije za nacionalne manjine, odnosno tokom boravka ekspertske misije Evropske komisije za oblast osnovnih ljudskih prava.

2.2.1, Nacionaln! savjetAlbanaca u Crnoj Gori

Na osnovu filana 34 Zakona o manjinskim pravima i slobodanu^^ i Pravilnika o obrascu i nacinu vodenja evidencije savjetc^^, Ministarstvo je RjeSenjem broj 01-2709/13 od 01.11.2013. godineu EvidencijusayjetaupisaloAlbanskisavjet Nacionalni sayjetAlbancau Cmoj Gori, 20 decemra 2017. godine uputilo je javni poziv zainteresovanim pripadnicima albanske manjine u Cmoj Gori za u£e§6e na elektorskoj skupStini za sazivanje III Nacionalnog sayjeta Albanaca u Cmoj Gori. Javni poziv je bio otvoren do 10. 01.201S.godine.

Aktivnosti Nacionalnog SavjetaAlbanaca (u daljem tekstu: NSA)jeu protekloj 2017. godini imao dosta aktivnosti, a ovim izvjeSt^'emsu obuhvacene oblasti kojima je NSA posvijetio n^viSepainje, kao na primjer: obrazovanje na albanskom jeziku;informisanje na albanskom jeziku; upis studenata na univerzitetima u regionu, a pogotovo onima gdje se nastavaizvodi na albanskom jeziku (Albanija, Kosovo, Makedonija); zastupljenost pripadnika albanskog naroda u diiavnim institucijama; jaSenje nacionalnog i kultumog identiteta kao i oCuvanje albanskog jezika i identiteta.

§to se ti5e obrazovanja na albanskom jeziku, NSA je tokom 2017. godine, u okvim projekta finansiranog od strane Fonda za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava^ dodjelio Skolske lektireu srednjimgkolamagdje se nastava izvodi i na albanskom jeziku. Tokom2017. godine predstavnici NSA su posjetili sve srednje Ikole u Cmoj Gori gdje se nastava izvodi na albanskom jeziku. Ovom prilikom um6ene su donacije - Skolske lektire u skladu sa nastavnim planom i programcm.

"»Siu2beni list RC6«, br.31/06, 51/06138/07 i »Slu2beni list Crne Gore«, broj 02/11 ^»Sluibenl list Crne 6ore«, broj 37/08

26 IzvjeStaj 0 razvoju i zaSdtiprava manjinskih naroda i drugihmanjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

NSA^^ - Komisija za obrazovanje je dostavila prijedloge i sugestije u izmjenama i dopunama seta zakona iz oblasti obrazovanja. U okviru Javnog poziva, NSA je podnio preporuke Zavodu za §kolstvo vezano za nastavni plan i program za predraete: Albanski jezik i knji^evnost, Istorija, Geografija, Likovna kultura i MuziCka kultura, koje su povezane sa nacionalnim identitetom.

Predsjednik NSAje Zavodu za Skclstvo Cme Gore uputio iniciativu da se u Skole u kojima se nastava izvodi dvojeziCno, Albanski jezik uvede kao redovan nastavni predmet za sve u5enike.

Povodom obilezavanja Dana ufiitelja (7. mart), NSA je u Centni za kulturu u Ulcinju, organizovao kultumu manifestaciju gdje su uSestvovali umjetnici iz zemlje i regiona.

U izvjestajnom periodu, NSA je aktivno u5estvovao u procesu upisa studenata albanske nacionalne manjine, kojisu bilizainteresovmi da svoje gkolovanje nastave u univeizitetima u PriStini, Tirani, Skadru, Podgorici, Bam, i drugjm centrima.

NSA je i u 2017. godini podr2ao mnoge kultume aktivnosti kao gto su izdavanje i promocije knjiga, kultume urnjetniSke manifestacije, sportske aktivnosti itd.

Povodom albanskog nacionalnog praznika 28. novembra — Dana Zastave, NSA je organizovao niz manifestacija i aktivnosti u Plavu, Tuzima-Malesiji i Ulcinju. Takode, u 6ast Dana Zastave, NSA u saradnji sa opStinom Ulcinj i opgtinom Skadar (Republika Albanija) organizovali su po Sesti put"Maraton nezavisnosti Ulcinj - Skadar", u kome je uCestvovalo vi§e od 60 (Sezdeset) takmi5araiz raznihzemaljasvijeta,

U okvim NSA je i tokom ove godine izlazio nedjeljnik Kokajavore^ jedini listna albanskom jeziku u Cmoj Gori koji se finansira od strane SkupStine Cme Gore. NSA je obiljeiio petnaestogodignjicu osnivanja Koha Javore. NSA je pomagao RTV^'^ stanice na albanskom jeziku u Cmoj Gori.

2.2.2. BoSnjaCko vijede u Crnoj Gori

Na osnovu 61ana 34 Zakona a manJinsJdm pravima i slobodarm^^ i Pravilnika a obrascu i nadinu vodenja evidencije savjetc^^, Ministarstvo je RjeSenjem broj 01-023-698/17-20 od 27.09.2017. godineu Evidencijusayjetaupisalo BoSnjaSko vijede.

^^Nacionalni savjet Albanaca "Radio Itelevizlja "»Sluibeni listRCG«, br.31/06,51/06138/07,02/lli »Sluzbeni list Crne Gore«, broj 031/17 36.»Sluzbeni list Crne Gorea, broj 37/08

27 Izvjekaj o razvoju iza^iti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Bo§njacki sayjet u Cmoj Gori je na XI sjednici odizanoj u Rofajama 18.03.2017.godine usvojio zavrSni raCun bud^eta Bo§nja6kog vijeca za 2016.godinu, kao i budget za tekudu godinu. Takode, donijetaje odluka o osnivanju Bo§nja6ke nacionalne biblioteke, formiranaje komisija za dodjelu jednokratne pomodi za 20 (dvadeset) studenata boSnjadke nacionalnosti, bez jednog ili oba roditelja, a sa najmanjom prosjednom ocjenom 8.5 i donijeta je odluka da se Odbor za bosanski jezik i boSnjaCku knjiievnost ovlasti da iznade zakonsku formu i podnese inicijativu za uvodenje bosanskogjezika u obrazovni program Cme Gore.

BoSnjacko vijece u Cmoj Gori je, u saradnji sa Centrom za kulturu Ro2aje, i Narodnom bibliotekom organizovalo promociju Casopisa Bosnjacka rijed. Tom prilikom su Bo§nja5ko nacionalno vijece iz Srbije, i Centar za boSnjaCke studije donirali preko 200 (dvije stotine) knjigaza osnivanjeBoSnjadke nacionalne biblioteke. Takode, prisutni udesnici na promociji su donirali knjige u skladu sa svojim mogudnostima. U procesu je realizacija projekta otvaranja BoSnjacke biblioteke. Cilj ovog projekta je da se na jednom mjestu sublimira bo§njadka literatura iz svih oblasti, kako bi bila dostupna kako bosnjadkoj zajednici u Cmoj Gori tako i Siroj naudnoj i ditalaCkoj javnosti. Realizacija prvog dijela projekta, koja obuhvata zakupprostorija, nabavkubibliotedke gradei opremanje prostorijase privodi kraju.

BoSnjacko vijede u Cmoj Gori je realizovalo projekat Monitoring medijske scene Cme Gore sa posebnim akcentom na Javni servis koji je podr^ od Fonda za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava. Realizacija projekta .Ji^onitoring medijske scene u Crnoj Gori, sa posehnim akcentom na Javni servis'^ imala je prije svega za cilj da uka& na probleme sa kojima se suodavaju Bo§njaci kada je u pitanju zastupljenost u medijskom prostom Javnog servisa, kao i u kadrovskoj strukturi. Takode, ovaj projekat je imao za cilj da se napravi paralelna analiza zastupljenosti u komercijalnim medijima, kako u televizijskim tako i u gtampanim i elektronskim, odnosno na portalima. Zbog kompleksnosti posla i pouzdanosti istra^vanja, anga^ovana je agencija za elektronsko pradenje i arhiviranje medija - „Arhimed", koja je kroz tromjesedni period, pratila programski sadrzaj Javnog servisa i za taj period uradila analizu zastupljenosti BoSnjaka na torn mediju. Pradeni je program i Radio Ro2aje, Radio Berane, Radio Bijelo Polje, RTV Pljevlja, Radio Bar; dnevne novine Vijesti, Dan, Pobjeda; portali Vijesti, Cafe del Montenegro, RTCG i AntenaM.

Nakon pradenja i turadene analize medijske scene organizovan je Okrugli sto ^jSoSnjaci i mediji u Crnoj Gori-stanje i perspektive^*27.05.20\7. godine. Na okruglom stolu je bilo ukupno 24 (dvadeset detiri) udesnika, predstavnici institucija i medija, kao i predstavnici organizatora odnosno Bo§njackog vijeda u Cmoj Gori. Pored predstavljanja realne slike polozajaBoSnjaka u cmogorskim medijima, predlo2ena su i odredenaijeSenja, kada je Javni servis u pitanju, obzirom da se radi o medijukoji se finansira iz Javnog budieta i na kom svi narodi imaju pravo na srazmjemu zastupljenost. Naime, predloieno je da se uvede sedmidna emisija namijenjena istoriji i kulturi manjinskih naroda, a da se aktuelna problematika manjina tretira u okviru redovnih emisija javnih servisa i elektronskih medija uopgte. Bududi

28 IzvjeStaj 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih mroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini da je to jedini programski sadr&j u TVCG^' koji se bavi identitetom/kulturom/tradicijom triju nacionalnih manjina n Cmoj Gori (Bognjaka, Muslimana i Hrvata) ocijenjeno je daje nuzno unutarRedakcije za manjine stvoriti sveusiove i tim koji 6enesmetano i profesionalno realizovati emisiju "Mostovi" kako bi ona istinski dobila smisao pribli2avanja i afinnacije razlika medu nama. Takode, u okviru TVCG potrebno je da se formira redakcija na bosanskom jeziku sa najmanje 3 (tri) novinara i urednikom. Kao rezultat analize pradenja medija Stampan je zbomikradovasa okruglog stolau tirazuod 500 (petstotina) primjeraka.

Nakon izbora novog saziva BoSnjadkog vijeda realizovane su brojne zvani^ne posjete institucijama u zemlji i inostranstvu.

2.2.3. Hrvatski savjetu Crnoj Gori

Na osnovu Clana 34 Zakona o manjinskim pravima i slobodam<^^ i Pravilnika o obrascu i mSim vodenja evidencije savjetc^^^ Ministarstvo je RjeSenjem broj 01-023-578/17-13 od 06.09.2017. godine u Evidenciju sayjeta upisalo Hrvatski sayjet u Cmoj Gori.

Generalna ocjenau Hrvatskomsavjetuu Cmoj Gori,jeste da su dobilipohvale za svoj rad od svih relevantnih adresa u Cmoj Gori i Republici Hrvatskoj. Udinjenje maksimalan napor i anga&an puni kapacitet-Vije6a kako bi na§e djelovanje bilo u cilju zagtite, promicanja i imapredenja prava hrvatskoga naroda u Cmoj Gori te na dobrobit kultumo-povijesno- religijske tradicije hrvatskoga naroda u Cmoj Gori.

Na podmCju kulture, Hrvatski sayjet u Cmoj Gori kao posebno uspjeSne projekte istiCe objavljivanje knjige yJKiuIturalno pamdertje-ogledi o hrvatskoj kulturi i knjizevnosti Boke^\ promociju Digitalne antologije „Hrvatsko pjesniStvo Bake kotorske**'y projekat glagoljice na tlu Boke kotorske, pripremu knjige o Idi Veroni, izdavanje pjesnifike zbirke Versi kamena i mora u saradnji s CEKUM'**^-om, gdje je po prvi puta obradeno savremeno hrvatsko pjesniStvo Boke.

Hrvatski savjet u Cmoj Gori je pomogao RadioiTux da donacijom ishoduje nabavku modemije opreme, prijeko neophodne, nakon Sto se ishodovala druga frekvencija, odnosno nacionalna koncesija, §to se smatra izuzetno velikim uspjehom i kljudnim momentom za promoviranje iive hrvatske rijedi u etem Boke kotorske i Sire.

''Televizlja Crne Gore ^nSluzbenl list RC6«, br. 31/06,51/06 i38/07,02/111 »Sluzbeni list Crne Gorett, broj 031/17 "»Slu2benl list Crne Gore«, broj 37/08 ^^Centarza oSuvanje Irazvoj kulture manjina crne Gore

29 IzvjeStaj 0 razvoju izakitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Hrvatski savjet u Cmoj Gori je, takode, bio aktivno ukljuCen u popunjavanje knji2m5noga fundusa Hrvatske knjimice ^judevit Gaj u Donjoj Lastvi kao i u pomaganju terenske nastave Dopunske §kole hrvatskogajezika.

Hrvatski sayjet u Cmoj Gori je iniciraoosnivanje Zavoda za istoriju i kulturu Hrvata Boke i Primorja po uzoru na sliCne institucijeu zemljamau regiji. Isti je podriao uvrStavanje Kola sv. Tripunau nematerijalnukultumu bagtinu bokeljskih Hrvatau Hrvatskoj.

Hrvatski savjet u Cmoj Gori se ukljuCio u projekt pripreme nastavnog sadriaja iz istorije, tradicije, kulture i knjiievnosti manjinskih naroda u Cmoj Gori, a koji bi bili uvrStem u udSbenike redovne nastave u osnovnim i srednjim gkolamau Cmoj Gori. Projekt jepredviden u saradnji sa Ministarstvo prosvjete Cme Gore, gdje bi se formirala jedna radna gmpa po pitanju izmjena Plana i programa.

Predstavnici Hrvatskog savjeta u Cmoj Gori su uCestvovali na XXII Forumu hrvatskih manjina u Zagrebu sredinom mjeseca novembra, koji je za temu imao kultumo-tradicijsko blago Hrvata u susjednim zemljama. Predstavnici Hrvatskog savjeta u Cmoj Gori su uCestvovali na III. Hrvatskom iseljeniCkom kongresu u Sibenilcu, gdje je tema biIa„MIadi i ekonomsko-demografska politika".

•Hrvatski sa\jet u Cmoj Gori je saradivao sa Fondom za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava Cme Gore, koji je finansirao 2 (dva) projekta hrvatskog savjeta: „Idu Veronu" i Gostovanjehrvatskih i cmogorskih knji2evnikau Cmoj Gori u Zagrebu.

Hrvatski savjet u Cmoj Gori je, takode, organizovao nauCni skup o demografiji i kulturi Hrvata Boke u saradnji sa Hrvatskim katoliSkim sveu6ili§tem, kao i predavanje o glagoljici na tlu Boke i to utri razlicita navrata pod pokroviteljstvom Veleposlanstva RH^' i SrediSnjeg dr^avnog ureda za Hrvate izvan RH.

Osim naprijed navedenog Hrvatski sayjet u Cmoj Gori je pomogao organizaciju sad ve6 tradicionalne FeSte od rogada Hrvatske krovne zajednice Croatorum. Hrvatski savjet u Cmoj Gori podriava i jedini tiskani medij na hrvatskome jeziku, Hrvatski glasnik, koji redovno izlazi u okviru Hrvatskog gradanskog dnigtva. Takode, uCestvovao je u odr^avanju Hrvatskoga doma, odnosno Doma kulture Josip Markovicu Donjoj Lastvi.

Predstavnici Hrvatskog sayjeta u Cmoj Gori su, u izyjeStajnom periodu, gostovali u emisijama lokalnih, drSavnih i regionalnih medija (RTCG^^-a, HRT*^-a, HR-a) posvedenimmanjinama, odnosno dijaspori, (Glas domovine, Mostovi), kojom su prilikom

^^Republika Hrvatska ^^Radio-televlzija Crne Gore ''^Hrvatska radio-televlzlja

30 Izvjestaj0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

predstavljali rad savjeta i djelovanje na dobrobit hrvatskoga naroda u Cmoj Gori. U izvjeStajnom periodu, Hrvatski savjet u Cmoj Gori je promovisao dokumentami film o novim hrvatskim blaienicima Svete vjere mudenici i film yPapa s Jadrana o Papi Sikstu V, porijeklom iz Boke kotorske.

2.2.4. SavjetMuslimanskog naroda Cme Gore

Na osnovu dlana 34 Zdkona o manjinsfdm pravima i slobodama^ iPravilnika o obrascu i nadinu \odenja evidencije savjetd^^y Ministarstvo zaIjudska i manjinska prava je RjeSenjem broj 01-023-1135/17-6 od 12.12.2017. godine u Evidenciju sayjeta upisalo Muslimanski savjet. U skladu sa Statutom Sayjeta Muslimanskog naroda Cme Gore(u daljem tekstu: SMNCG)i u 2017.godini Sayjet je obavljao poslove od javnog interesa u skladu sa Zakonom 0 manjinskim pravima i slobodama kao samostalna institucija u oblasti posebnlb prava pripadnika Muslimanskog naroda Cme Gore, te u skladu sa Statutom i Pravilnikom o radu Sayjeta Muslimanskog naroda Cme Gore.

U izvjeStajnom periodu, predstavnici SMNCG su aktivno ufiestvovali u realizaciji projekata finansiranih od strane Fond za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava Crne Gore. Na planu informisanja redovno funkdoniSe sajt SMNCG na adresi www.savietmuslimanacg.me.

U izvjeStajnom periodu SMNCG je po prvi put objavio svoj Casopis pod nazivom Revija Muslimana, Takode, Savjet je uradio reprint izdanja dvije knjige Istorija Muslimana Cme Gore.

Predstavnici SMNCG aktivno su uCestvovali u svim djelatnostima koje je organizovalo Ministarstvo za Ijudska i manjinska prava kako u domenu edukadje, tako i u domenu rada na zakonskim aktlma.

Zahvaljujud angaSovanju danova SMNCG, kao i raspolozivim sredstvima Savjet je u protekloj godini:

o Pomogao relizadju konkretnih projekata i redovnih aktivnosti od znac^ja za Muslimanski narod Cme Gorej o Blagovremeno informisao javnost o istinosti i dnjenicana vezanim za aktivnosti Savjeta; o Svoje aktivnosti usmjerio ka unaprijedenju, razvoju i zaStiti posebnih prava Muslimanskog naroda Crne Gore, afirmaciji njihovog kultumog i nacionalnog identiteta;

^ Sluibeni list RCG«, br. 31/06,51/06138/07 isSluzbeni list Crne Gore«, broj 02/11) 4S.»Siuibenl list Crne 6ore«, broj 37/08

31 IzvjeStaj 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

o Pratio alrtivnosti na realizaciji projekata koji su finasirani od strane Fonda za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava iz redova Muslimana Crne Gore.

2.2.5. Romski savjet u Crnoj Gori

Na osnovu Clana 34 Zakona o manjinskim pravima i slobodamct^ i Pravilnika a obrascu i nacinu vodenja evidencije savjeta^^y Ministarstvo za ljudska i manjinska prava je RjeSenjem broj 01-023-920/17-2 od 06.09.2017. godine u Evidenciju savjeta upisalo Romski sayjet.

Romski savjet je u izyjestajnom periodu potpisao memorandum o saradnji sa njemaCkom oragnizacijom „Help - Hilfe zur Selbsthilfe e.V.". Takode, predstavnici Romskog savjeta su uCestvovali u programu prekograniCne saradnje Cma Gora - Kosovo 2014 - 2020 i obuci o izradi IPA'^® projekata u okvim prekogranidne saradnje Italija - Albanija-Cma Gora 2014 - 2020. Osim toga, Romski sayjet u crnoj Gori je obileJio, sada ve6 tradicionainu manjifestaciju, odnosno proslavu svjetskog dana Roma - S. Aprila.

Romski savjet u Crnoj Gori je, u izyjestajnom periodu, pripadnicima romske populacije u Crnoj Goridodijeliojednokratnu finansijsku pomod u ukupnom iznosu preko €30.000,0.

Romski savjet je aktivno ukljuCen u implementaciji projekta ^^Promocija i zaStita ljudskih pravaRoma, Egipcana i drugih ranjivih grupasafokusom na Berane, NikSid i Podgoricit\

2.2.6. Srpski nacionalni savjet

Ministarstvo za ljudska i manjinska prava pozvalo je u skladu sa Zakonom o manJinsJdm pravima i shbodama^^, Pravilima za izbore dlanova savjeta manjinskog naroda Hi druge manjinske nacionalne zajednice^^ i Pravilnika o obrascu i nadinu vodenja evidencije savjetc^^ upisao Srpski nacionalni savjet u Registar nacionalnih sa\jeta pod rednim brojem 01-510/14, od 25.02.2014. godine. Javni poziv za IH saziv Srpskog nacionalnog savjeta je objavljen u dnevnim novinama dana 11.12.2017. godine i trajao je do 31.12.2017. godine.

%Sluzbeni list RC6«, br. 31/06,51/06138/07,02/111 »Sluibenl list Crne 6ore«, broj 031/17 ^^»Sluzbenl list Crne Gore«, broj 37/08 ^ engl. InstrumentforPre-Accession Assistance "^Sl. list RCG", br. 31/06,51/05 i38/07 i„Sl. list Crne Gore", br. 02/11 ""^SMIst Crne Gore", br12/139 "„S!. list Crne Gore", br. 37/08

32 Izvjestaj 0 razvoju izaMti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

U protekloj godini Srpski nacionaini sayjet je ostvario zna5ajne rezultate. SaCuvani su i progireni svi dosadaSnji projekti po kojima je aktivnost Srpskog nacionalnog sayjeta bila prepoznatljiva u prethodnim godinama.

Srpske elektronske novine svakodnevno opSimo informiSu o svim najvainijim dogadajima u zemlji, okniienju i svijetu. Nova uredivaCka koncepcija, kao proizvod iskustva 1potreba Citalaca, sa obogadivanjem vige autorskih video snimaka, specijalnih i stalnih TV emisija, posebnih i specijalnih priloga, portalu Srpske novine CG nvecala je Citanost. Mnogi od tekstova koji susemogli na6i naportalu Srpske novine prenogeni su i u drugim gtampanim i elektronskim medijima Ono §to portal Srpske novine fiini posebnim, ne samo na prostom Cme Gore, ve6 i okruienja, jeste Cinjenica da su u njemu pohranjena gotovo sva izdanja Knji&vne zadruge, njih preko 200 (dvije stotine) naslova Na portalu se mogu nadi i dodatni sadriaji u vidu galerija fotografija, foto prifia i reportaia koje su pratile znaCajne dogadaje u Cmoj Gori.

Srpski radio je u 2017. godini svoju produkciju po podacima Agencije zaelektronske medije obogatio sa najvedim brojem sadr^aja U protekloj godini Srpski radio pokrivao je podrudja opgtina Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Mojkovac, KolaSin, Nikgid, Pluzme, Podgorica, Danilovgrad i gradske opStine Golubovci i Tuzi, kao i (hjelove opgtina Bara i Cetinja U 2017.godini Srpski radio je dobio dozvolu za progirenje svoje sluganosti na opgtine Herceg Novi, Kotor, Tivat, Bar, Pljevlja i ^abljak, sto znadi daje gotovo ditav prostor Cme Gore pokriven ovim znadajnim srpskim medijem, koji jeuprethodnom vremenu imao vamu ulogu u pravovremenom i kvalitetnom informisanju srpskog naroda i gradana Cme Gore.Srpski nacionaini savjet sasebi bliskim organizacijama organizovao je rad Srpske televizije, koja se moze pratiti na kablovslom operaterima Ekstra TV,'Mtel i Telemah, koji pokrivaju ditav prostor Cme Gore sanajvedhn brojem korisnika kablovske televizije,

Periodidnim izlaSenjem nastavljena je produkcija dasopisa Srpske novine preko dijeg se sadrzaja jasno prepoznaje koncepcija oduvanja srpskog identiteta u Cmoj Gori. U njemu se nalaze najznadajnije informacije iz Cme Gore, regiona i svijeta, interyjui, aktuelnosti, informacije iz politike, drugtva, ekonoraije, kulture, sporta i raznih vrsta zanimljivosti. Casopis „Srpske novine" izlazi periodidno, odnosno jednom mjesedno i do kraja 2017.godine objavljeno je 96 (devedeset gest) brojeva, gto predstavlja izuzetan uspjeh posebno ako se zna da je za kvalitet sadrzaja dobio znadajna priznanja od Srpske akademije nauka i umetnosti, Patrijargije Srpske pravoslavne crkve i najuglednijih srpskih intelektualaca.

Knjizevna zadruga Srpskog nacionalnog sayjeta nastavila je sa svojim aktivnostima u okviru izdavadke djelatnosti. Knjiievna zadruga nagradena je naPodgorickom sajmu 2014.godine za Izdavadki poduhvat, istu nagradu je dobila 2015.godine na Novosadskom sajmUy dok je na jednom odnajprestiinijih i najvedih sajmova i izlozbi knjiga u Evropi, koji sesvake godine u zadnjoj nedelji oktobra odriava u Beogradu, dobila prestiznu nagradu „Najbolji izdavad iz dijaspore za 2016. godinu" i istu nagradu potvrdila na Beogradskom sajmu knjiga 2017. ii IzvjeStaj 0 razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

godine. Takode, Knji2evna zadniga Sipskog nacionalnog savjeta nagradena je za izdavaCki poduhvat na Sajmu knjiga u Andridgradu 2017.godine, kao i sa posebnim priznanjem Udruienja knjiievnika Cme Gore Nemanjin fig za izuzetan doprinos razvoju kulture, izdavaStva i oduvanja identiteta srpskog naroda u Cmoj Gori. Redosled dobijenih nagrada pokazuje kontinuitet i kvalitet u radu ove izdavaCke ku6e koja je od svog osnivanja 2006. godine do kraja 2017. godine objavila vi§eod 250 (dvije stotine pedeset) knjiga i publikacija i dobila gotovo sve nagrade koje se dodjeljuju za knjizevnost (poeziju i prozu) na sipskom govomom podrudju.

U 2017. godini Knjizevna zadruga Sipskog nacionalnog savjeta izlagala je svoja izdanja na Novosadskom i Podgoridkom sajmu, na Trgu od cirilice u Herceg Novom, Sajmu u Andridgradu i 62. medunarodnom beogradskom sajmu, na kojemu je kao izdavadka kuda, drugu godinu za redom, nagradena prestiznom nagradom „Najbolji izdavad iz dyaspore". Na najznaCajnijoj manifestaciji kojom seuCmoj Gori brani srpskijeziki diriliCnopismo naTrgu od dirilice u Herceg Novom Knjizevna zadruga Srpskog nacionalnog savjeta dobila je prvu nagradu Trga od dirilice dirilnik namijenjenu nacionalnim ustanovama zaizuzetne zasluge u odbrani dirilidnog identiteta i dostojanstva sipskog naroda u 2017. godini.

U svojim redovnim aktivnostima na obilje2avanju srpskih nacionalnih praznika i vamih datuma za oduvanje identiteta, tradicije i kulture srpskog naroda u Cmoj Gori, Srpski macionalni savjetje i tokom 2017. godine organizaovao veliki-broj aktivnosti.

Kao jedan od nosilaca projekta povezivanja srpskih organizacijam na naj§irem prostoru regiona, Srpski nacionalni savjet je u programu pravoslavnih i srpskih integracija potpisao sporazume o saradnji sa najuticajnijim institucijama kulture sipskog naroda - Maticom sipskom iz Novog Sada i Srpskom knjiJevnom zadrugom iz Beograda. U saradnji sa Maticomsrpskomiz Novog Sada o troSku Srpskognacionalnog savjeta gtampanje jedan broj Ljetopisa Matice srpske, a saradnja sa Srpskom knjiievnom zadrugom potvrdenaje na nadin sto je Srpskinacionalnisavjet obezbijedio sredstvada se u presti2nimedicijama§tampa vi§e knjiga u zajednidkoj produkciji: reman Labuda Dragica Kukavidjapilad^ Rajko Petrov Nogo Sonet i smrt, Dobrica Erid Izabrane pesme i Momdilo Midovid NJegoS u zboru svjetskih velikana.

U povezivanju sa nacionalnim i kultumim organizacijama §irom regiona, Srpski nacionalni savjet potpisao je sporazume o saradnji"sa Samoupravom Srba iz Madarske, Udruzenjem Srba i Cmogoraca Morada ~ Rozqfa iz Albanije, Nacionalnim savezom Srba iz Makedonije, Savezom Srba iz Rumunije, Srpskim narodnim pokretom Svetozar Miletid iz Novog Sada, Srpskim narodnim pokretom ,J[zbor je na§" iz Banjaluke, DruStvom srpskih domadina iz Beograda, Srpskim kultumim i prosyjetnim druStvom Prosvjeta iz Republike Srpske, Asocijacijom Stvaraoci Republike Srpske sa Pala i Udruzenjem Srba iz Hrvatske i sa svima imao uspjegnu i konkretnu saradnju, sa zajednidkim projektima na oduvanju sipskog nacionalnog, jezidkog i kultumog identiteta. Cilj uspostavljanja saradnje sa kultumim i

34 IzvjeStaJ 0 razvoju izastiti prava manjinskib naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini nacionalnim organizacijama Srba iz regiona je i unapredenje kvaliteta knjiievnog, umjetniCkog i obrazovnog rada, kroz zajednidko djelovanje uskladeno sa potrebama druStva i projektovanim razvojem oblasti u kojima se moze ostvariti integracija srpskog naroda na najgiremprostoru.

U skladu sa mogudnostima Srpski nacionalni savjet materijalno je pomagao prepoznatiljive nacionalne organizacije koje se bave zaStitom i oduvanjem srpskog identiteta. Dodijelio je znadajan broj pojedinadmh pomodi najboljim udenicima i studentima srpske nacionalnosti koji su bill u materijalnoj potrebi radi nastavljanja uspjeSnog skolovanja. U vi§e sludajeva Srpskinacionalni sayjet je intervenisao i prema zahtjevimapojedinaca i dodjeljivao sredstva socijalnim sludajevima za koje se nedvosmisleno moglo utvrditi da svoj problem ne mogu ryeSiti na neki drugi nadin.

Sve aktivnosti Srpski nacionalni savjet realizovao je kao projekte za koje je zajedno sa sebi bliskim organizacijama konkurisao kod diiavnih fondova Cme Gore i Srbije i uz znadajnu pomod velikog broja volontera koji su nesebidno udestvovali u aktivnostima Srpskog nacionalnog sayjeta.

35 Izvjestaj 0 razvoju i zasUtiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nadonalnih zajednica u 2017. godini

2.3. FOND ZA ZASTITU IOSTVARIVANJE MANJINSKIH PRA VA

SkupStina Cme Gore je dana 16. oktobra 2017. godine donijela je Odluku o izmjenama i dopuni odluke o osnivanju Fonda zazaStitu i ostvarivanje manjinskih pravcP'.

Zakonom o manjinskim pravima i slobodamay 61an 36, i Odlukom a osnivanju Fonda za manjine^^, SkupStina Cme Gore, radi podrSke aktivnostima znaCajnim za ofiuvanje i razvoj oacionalnih, odnosno etnidkih posebnosti manjinskihnaroda i dmgih manjinskihnacionalnih zajednica i njihovih pripadnika u oblasti nacionalnog, kultumog, jeziCkog i yjerskog identiteta, osnovi!i.2,]&FondzazaStitu i ostvarivanje manjinskih prava Crne Gore.

Fond za zaStitu i ostvarivanje manjinskihprava je u 2017. godini dva puta raspisivao javni konkurs za raspodjelu sredstava projektima.

IRASPODJELA SREDSTAVA FONDA ZA 2017. GODINU

Odluku0 prvoj raspodjelisredstavaFonda za zaStitu i ostvarivanje manjinskihprava za 2017. godinu. Upravni odbor Fonda je donio na sjednici odr^oj dana 18.04.2017. godine.

U prvoj raspodjeli za sredstva Fonda konkurisao je 321 (tri stotine dvadeset jedan) projekat, sa zahtjevima za finansijsku podrSku u ukupnom iznosu od €2.256.841,42. Zbog neispunjavanja formalno-pravnih' uslova iz procedure odlufiivanja eliminisano je 79 projekata. Zbog nedovoljnog broja bodova raspodjelom nije obuhvadeno 114 (sto Cetmaest) projekata. Po osnovu eliminatomih kriterijuma odbijeno je 5 (pet) projekata. Od 242 (dvije stotine Cetrdeset dva) projekta koji su ispunili konkursne uslove, fmansijskom podrSkom obuhvaceno je 123 (sto dvadeset tri) projekta, sa ukupnim iznosom od €680.000,00. ProsjeSan iznos finansijske podrske Fonda projektima u I raspodjeli za 2017. godinu iznosi €5.528,46.

r/b Naziv projekta Naziv nosioca projekta Bodovi Odobreni iznos sredstava u€ 1. Casopis „Hrvatski glasnik" Hrvatsko gradansko dmStvo Cme Gore 94 8.000 2. Srpski jezik i dirilica, osnove Srpski nacionalni savjet 93 18.000 srpskog identiteta Cme Gore 3. Radio serijal Sipski identitet u Sipski kultumi centar 93 18.000 Cmoj Gori "StefanNemanja" 4. Informativna produkcija Srpske NVO "Dru5tvo za 92 27.000

""Sluzbeni list Crne Gore" br. 068/17 od20.10.2017. godine ^^''Sluibeni list Crne Gore", br. 068/17 cd 20.10.2017. godine

36 IzvjeStaj 0 razvojuizaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nadonalnih zajednica u 2017. godini

televizije ravnopravnost i toleranciju" 5. Festival priCe- ZaviCajne staze- 93 9.000 Bihor 2017 "Magija ienskog NVO "Centar za kulturu Bihor" pisma" 6. Informativna produkcija Srpskog NVO "DruStvo za 92 26.000 ravnopravnost i Kul radija toleranciju" 7. Uz razvoj kulture i tradicije NVO ,Romski kultumi imamo i bududnost centar" 92 7.500 8. NVO Hrvatska krovna Radio Dux i portal zajednica "Dux 92 24.000 www.radiodux.me Croatorum" Radio Dux 9. NVO Hrvatska krovna Fe§ta od rogada zajednica "Dux 92 4.200 Croatorum" 10. Srpski vjerski i nacionalni DruStvo srpskih domacina 91,50 18.000 praznici Cme Gore 11. Srpska kultura u Cmoj Gori i NVO "Kultuma scena" regionu- TV serijal 91 21.000 12. Igra i pjesmaje naS zivot Ramo Machtolf 91 5.000 13. Hrvatski knjiJevnici u Cmoj Gori Hrvatsko nacionalno 91 4.000 i cmogorski knjiievnici u Zagrebu vijede u Cmoj Gori 14. Hrvatsko nacionalno Ida Verona-zivot i djelo 91 4.000 vijede u Cmoj Gori 15. Forum Bo§njaka Cme 90 6.000 Sjedanje nairtve Gore 16. PSrdorimi i gjuhes shqipe ne institucionet shtetSrore dhe sektorin privat nd trevSn e Komunes Ulqinit dhe Tivarit 90 2.650 Besnik Lika KoriSdenje albanskog jezika u driavnim institucijama i privatnom sektom u Op§tini Ulcini i Bar 17. Nabavka gamitura uniformi za Glazbeno prosyjetno dlanove orkestra dniStvo Tivat 90 7.000 18. NVO "Udru&nje Roma" Romski radio - Romski glas Cme Gore 89 12.000 19. Srpski kultumi centar Srpske elektronske novine "Stefan Nemanja" 89 17.000 20. "11 je vedro..."- izvome pjesme Muslimana transformisane u solo Senad Gadevid 89 7.000 pjesmu 21. Manastiri i crkve srpskog naroda u NVO "Bisemica"

37. IzvjeStaj o razvoju i zaStitiprava manjinskib naroda i drugih manjinskihnacionalnih zajednica u 2017. godini

Cmoj Gori 89 18.000 22. Afirmacija kultumog nasljeda BoSnjaka u Cmoj Gori kroz 89 3.000 publikovanje autorskog djela Rifat Veskovid knii&vnika Zaima Veskovida 23. MaU Radio Elita 89 4.585 24. Flasim, avancojmedhe veprojme 89 6.050 Govorimo, xinapredujemo 1 TVTeuta djelujemo 25. Isiam-suzivot i tolerandja II NVO "Veliko srce-Bar 89 5.000 Ilo" 26. 88 7.000 Dani Mrkojevida Alen Pelinkovic 27. Razgradnja islamofobije i drugih yjerskih predrasuda kroz NVO Udruzenje za pomod susretanje islama i hri§6anstva u 88 5.000 cilju afirmacije yjerskog identiteta marginalizovanim licima i Muslimana i njihove bolje grupama integracije u CG 28. Ramazanska nod NVO "Romska duSa" 88 5,600 29. Ko nahrani postada imade nagradu NVO "Mladi romski kao i onaj §to posti pokref* 88 6.300 . 30. Botimi i librit,, Krijime popullore shestanase,, 88 2.450 Sim Dobreci Stampanje knjige '*Narodno stvarala§tvo §estana" 31. Medijska promocija kultume Azra Hrapovid baStine Muslimana u Cmoj Gori 88 2.900 32. 28 nentor -Dita e Flamurit KKSH-MalineZi 87 15.100 Kombetar Albanski sayjet u Cmoj 28. novembar- Dan zastave Gori 33. Oduvanje i razvoj jezidkog identiteta kroz edukacija romske NVO "Udruienje Roma djece i mladih o svojoj kulturi, Budo Tomovid -NikSid" 87 3.000 nacionalnoj i etnidkoj posebnosti 34. Radio serijal '*Bisemica" NVO "Bisemica" 87 18.000 35. . Simpozirimi shkencor: "Figurat emblematike gjate historis ne trevat e Plaves dhe Gucise Pjesa e dyte"; Organizimi i Tubimit Alpet Shqiptare Tradicional Popullor "Miresevini ne Alpet Shqiptare" Vuthaj 2017.; Dhe festival! kombetar me 29.30 e

38 IzvjeStaJ 0 razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

31 korxik2017. 86 10.200

NauCni simpozijum: „Istaknute istorijske liCnosti u Plavu i Gusinju, 2 dio"; Organizovanje tradicionalnog narodnog okupljanja „Dobro doSH na ProWetije"; Nacionalni festival 29,30. i 31. .iul 2017 36. Komunisti I Muhadiiri (1962- Prof, dr Serbo Rastoder 1970) sludai OpStine Roiaje 86 3.400 Gradanska inicijativa 86 4.000 37. Muslimanski glas mira mladih 38. KoUcija NVO Romski Romski bal 2017 forum za integraciie 86 3.600 39. Osnivanje boSnja5ke nacionalne Bosnjadki sayjet u Cmoj biblioteke Gori 86 21.000 40. Trajnimi i lidershipit per 9gsh^et publike Monitoring group Ulqin- 85 3.500 MogUl Trening liderstva za.iavna pitanja 41. BoSnjaci postali i opstali autohtoni narod Cme Gore kroz baStinu Amela Tahirovid nacionalnih, kultumih, jeziSkih i 85 4.000 vierskih vriiednosti 42. Botimi i 3 librave: 1. Disa autorg n6 kSrkim tS njg drame „Ndryshe" 2. Fejesa n'djep ose Ulqini i

mamin 3. Perkthimi ne gjuhen malazeze dhe botimi i librit „Legjendat e Ulqinit te GazmendQitakut" 85 3.800 Gazmend Qitaku Stampanje 3 knjige: 1. Nekoliko autora u potrazi za dramom „Druga6iji" 2. Vjeridba u kolijevci ili oduzeti Ulcinj 3. Prevod i Stampanje na cmogorski jezik knjige „Legende Ulcinja autora G. Citakua" 43. Casopis "Ahnanah" Almanah 85 7.400 44. Hrvatski jezik i susreti jeziCke Marina Bogdanovic kulture na online platformi 85 2.000 45. Posebnost na§ih krajeva, istorijsko TV Boin i kultumo naslijede 85 4.500

39 Jzvjestaj 0 razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

46. Narodne pjesme Muslimana u 85 4.000 Slobodan Jerkov Cmoi Gori 47. Vakifi i diamije Gomjeg Bihora Isat Skenderovid 85 3.000 48. Kultura i tradicija bosnjaCke posebnosti slikom kroz arhitekturu Delila Kurpejovic 85 3.500 na podruSju Cme Gore 49. Hrvatsko gradansko Prostor za rad druStva druStvo Cme Gore 85 3.300 50. Edukim i fgmijevg permes trashggimisS kulturore letrare Prof, dr Elez Osmanoviq 85 3.222 Edukacija djece putem kultume baStine 51. Promocija hrvatske nacionalne i NVU "Forum Hrvata etniCke posebnosti u regionu 85 2.500 sjevera" sjevera Cme Gore 52. Shoqata per kulture dhe Revista pgr kulture, shkence dhe 9eshtje shoqSrore 84 2.050 fesh^a shoqerore "Malgsia"

Casopis za kultuni, nauku i Udru2enje za kulturu, druStvena pitanja nauku i druStvena pitanja "Malesia" 53. Promovisanje romske kulture u NVORAENikSid NikSidu 84 4.400 54. Informativni portal Roma i NVO "Informativni centar 84 3.250 Egipdana Roma i Egipcana" 55. Uticaj predislamske kultume simbolike na bo§nja6ku kultum u Al-Ammar KaSic 84 3.100 Cmo] Gori 56. Dani Ramazana u Beranama Rifat LiCina 84 3.8O0 57. Folklor Roma Cme Gore Nikolina Pavidevic 84 2.350 58. Adaptacija prostora za kultumo- yjersko naslede kapela^crkva Pepdonovid Derda 84 800 naselje Pepdoni-prvi dio 59. Znamenite liCnosti boSnjadkog naroda i njihov drustveni doprinos Majda Adrovid 84 3.000 u Cmoj Gori 60. Uticaj tradicije na mlade Rome NVO "Mladi Romi Podgorice" 84 3.200 61. Informativni centar ^ena 84 4.300 NVO "Romsko vrijeme" Romkinja 62. Status i poloSaj Muslimana u Ju2noj regiji Cme Gore- Ema Kalad 84 4.300 Istra^ivanje 63. Edukativna onlajn kampania o NVO "Fabrika mladih-

40 IzvjeStaj 0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i dragih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

karakteristikama identiteta Youth factory" 84 3.000 Muslimana u Cmoj Gori 64. Muslimani u staroj cmogorskoj Centar za regionalnu Stampi-bibliografi.ia saradnju 84 4.900 65, Roman "Trag u vremenu" CamilSkrijelj 84 2.000 66. Pola vijeka likovnog stvaralaStva Ahmeta Ademagida „Staro Rozaje Ahmet Ademagid 84 1.200 na akvarelima" 67. Hrvatsko kultumo dmgtvo Raspjevana Boka 84 2.000 "Tomislav" 68. Istrazivanje i publikacija foto- materijala o bognjaCkoj arhikteturi NUR-Bar 84 6.000 u Baru i Ulcinju 69. Kalimera poetike 2017 Art Club 84 4.350 Ve6e poeziie2017 70. Manifestimi „Pranvera nB Ane te Malit2017" Shoqata Joqeveritare 84 3.875 Manifestacija ,JProljede xl „Ora« Anamalit podrudiu 2017" 71. Bukurite natyrore dhe vlerat kombetarc _shqiptare ne Plave e 84 3.100 Guci Shaban Prelvukaj Prirodne Ijepote i nacionalne vrijednosti Albanaca u Plavu i Gusinju 72. Projekat planiranja i realizacije kratkometraznog filma NVO"Adhoc" 84 5.648 »Cervantes« 73. Analiza doprinosa afirmaciji kulturaog i nacionalnog identiteta Muslimana Cme Gore od strane Nedim Cokovid 84 4,400 organizacija kulture i drugih subjekata 74. Promocija CD/DVD izdanja „Digitalna antologija -hrvatsko Dijana MiloSevid 84 4.000 pjesniStvo Boke kotorske" 75. Specijalno izdanje bibliografije dlanaka i autora u Sasopisu Tripo Schubert 83 3.000 „Hrvatski glasnik" 76. Edukacija i afirmacija mladih o oCuvanju nacionalne i etnidke Senadija Murid 83 4.000 posebnosti boSniaka Cme Gore 77. Thesaret e trashigimise kulturore Alma Sulejmanovic te shqiptareve 83 3.750

41 IzvjeStaJ o razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Blago kultume bagtine Albanaca 78. N6 dere te oborrit Dr Gani Karamanaga 83 1,500

Na kapiji dvoriSta 79. Manifestimi tradicional letrar »Ora e Maleve" Rozhaje - Edicioni i 9 (nente) 83 4.500 All Daci Tradicionalna knjizevna manifestacija "Gorska vila" - 9. godina 80. Portal www.sehara.me Adis Pepic 83 4.750 81. Poloiaj, tradicija i obi^aji Greta Copkov bognjacke 2ene u Cmoj Gori 83 3.000 82. Knjiga "Kazivanje Ahmet-bega Veselin Konjevid Mugovida" 83 3.000 83. Moraine norme i obiCeyi u praksi 83 3.000 Alma Mulid Muslimana Cme Gore 84. Za bolji 2ivot Bognjaka na Hankija Ad2ibulid ruralnom podruCiu 83 1.500 85. Tradicionalni mali kuvar- Sotira Aferdita Cungic Ulqinake 83 1.450 86. Informimi i mesimdhgngsve mbi proceset e reja didaktike nS ftishen e mesimdhgnies bashekohre, dhe ruajtja e identitetit etnik pgrmes edukimit dhe arsimit Dr Dritan Ceka 83 3.500 Informisanje nastavnika o novim procesima didaktike na polju savremene nastave i oCuvanje etnigkog identiteta putem edukucije i nastave 87. Cun mulja- dokumentami film NVO "Pdelarski centar" 83 2.600 88. Uredenje starog bognjagkog Nevresa Muradbagid 83 3.500 groblja Grbovid 89. Edukacija Bognjadkog naroda na Mahija Muratovid teritoriji Berana 83 2.700 90. Ulcinjske gansone Isljam AdSemovid 83 3.415 91. Likovno stvaralagtvo i muzika Ganid Nusret Muslimana u Cmoj Gori 83 5.000 92. Unapgedenje bosnjaSke kultume Dalida KovaCevid tradicije u Bijelom Polju 82 1.200 93. Kultumo-sportske igre u Anela Durovid Mrkpjevidima 82 4.900 94. Drama „Nana" (Majka) TeatarTeuta 82 4.840

42 IzvjeStaj o razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

95. Riznica Muslimanske kulture MirzaLukaC Bijelog Polja 82 3.500 96. Izrada suvenira sa boSnjaCkim Ned2ad Leki6 nacionalnim obllje^ima 82 3.600 97. Poetsko muziCka veCe "U susret Amera Brkovi6 Ramazanu" 82 3.000 98. Botimi i librit »Vizione« Qani Osmani 82 3.350 Stampanje kniige»Viziia<< 99. Plan za ostvarivanje prava nacionalnih manjina-BoSnjaka Melisa Mujanovid 82 1.900 Cme Gore 100. Doprinos oCuvanju i zaStiti spomenika kulture Muslimanskog Began Cokovid 82 4.800 naroda Bijelog Polja 101. SaCuvati od zaborava kulturu Elvir 2igovi6 boSnja5kog naroda 82 3.200 102. OCuvajmo tradiciju Orhan Orahovac 82 3.500 103. Pribliiavanje boSnjafikih nacionalnih obilje^ja bo§nja&kom Ado Mekid 82 3.000 narodu kroz starine 104. Katalogu i veshjeve kombetare ne treven e Anes se Mailt Sabri Salaj 82 3,815 Katalog nacionalne noSnje na podruSju Anamalit 105. Tradicija Bo§njaka sjevera Cme 82 1.750 Azra Kalender Gore 106, Tradicija moj ponos Ruzmir Osmanovid 82 2.400 107. Muzidka tradicija Muslimana 82 7.200 Samir Zaimovid Bijelog Polja 108. BoStijadka kultura Demokratski progres 82 2.000 109. SaCuvati od zaborava tradiciju Nedzad Mehovid bo§nja&kog naroda 82 1.750 110. Srpski nacionalni sa>jet 82 Izdava5ka djelatnost 23.000 Cme Gore 111. GjurmS dhe gjunnime filologjik^ Profdr Ruzhdi Ushaku 81 2.300 Tragovi i filoloSka istraiivanja 112. Letnja §kola harmonike u Petnjici Mirsad TarhaniS 81 1.500 113. IstraidvaCki rad "U6eS6e bo§nja5ke kulture i obi5aja u Sanela Novalid 81 2.800 cmogorskom multikulturalizmu" 114. Stampanie zbirke pjesama Amina Kud 81 1.100 115. Pasha fikun e Ullinin Sami Migeri 81 1.300

43 IzvjeStaJ 0razvoju izaStitiprava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

Vidjeh smokvu i maslinu 116. Prikaz kulture u svim kulturoloSkim odrednicama Damir Drpljanin 81 5.500 Muslimana u Biielom Polju 117, Savremeno 2ensko pismo u Dijana Tiganj bognjadkoj litereaturi 81 1.300 118. Bogniaci i obidaii za Bajram Edis Hoti 81 1.100 119. Vrijednosti bognjadke kulture Jasmin Kanalid 81 1.100 120. Izrada letaka i fotografije kultumog identiteta i bagtine 81 4.900 Muslimana Podgorice i okoline, Sead Mandid nekad i sad 121. One su duvari bognjadke kulture- Sanela Zejnelagid nage mafke 81 1.700 122. Nevidljivahistorija Nermina Bagid 81 2.750 123. Zajedno do oduvanja i razvoja NVO "Romska nada kultumog identiteta Romske 80 2.500 populaciie u Cmoj Gori Niksid"

n RASPODJELA SREDSTAVAFONDAZA 2017. GODINU

Upravni odbor Fonda na sjednici odr^anoj dana 21.07.2017. godine donio jeOdluku o drugoj raspodjeli sredstava Fonda za 2017. godinu. U drugoj raspodjeli za sredstva Fonda konkurisalo je 215 (dvije stotine petnaest) projekata, sa zahtjevima za finansijsku podrSku u ukupnom iznosu od €1.329.207,73, Zbog neispunjavanja formalno-pravnih uslova iz procedure odIu5ivanja eliminisano je 46 (Cetrdeset Sest) projekata. Zbog nedovoljnog broja bodova raspodjelom nije obuhvadeno 98 (devedeset osam) projekta. Po osnovu eliminatomih kriterijuma odbijeno je 4 (eetiri) projekta, Od 169 (sto gezdeset devet) projekta koji su ispunili konkursne uslove, finansijskom podrSkom obuhvadeno je 67 (gezdeset sedam) projekata, sa ukupnim iznosom od €292.926,00. Prosjedan iznos finansijske podrgke Fonda projektima u IIraspodjeli za2017.godinu iznosi €4.372,03.

r/b Naziv projekta Naziv nosioca projekta Bodovi Odobreni

- iznos sredstava u€

44 Izvjestaj0 razvoju izakiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

1. Punimi i rrobave kombetare per "Maja e Karanfilit" Vuthaj 95 8.300,00 bxitradhe gra per SHKA "Maja e Guci Karanfilit" Vuthaj

Izrada nacionalnih noSnji za muSkarce i 2ene za potrebe KUD "Maja e Karanfilit" Vusanje 2. ZaStitaidentiteta srpskog naroda u 94 24.300,00 SKC "Stefan Nemanja" Cmoj Gori

3. NVO "DruStvo za 93 23.000,00 ravnopravnost i Srpske novine toleranciju"

4. Srpski nacionalni sayjet 92 Izdavadka djelatnost 14.400,00 Cme Gore

5. Hrvatsko gradansko 92 Casopis "Hrvatski glasnik" 6.000,00 druStvo Cme Gore

6. NVO" "DmStvo za 91 Serijali Srpske TV ravnopravnost i 25.000,00 toleranciju"

7. Poema e mergimit-Kolai poezija, Hasnija Gjonbalaj 90 priCeiz iivota svog i drugih, 2.550,00 porodidna stabia albanskih plemena iz Plava i Gusinja sa kratkom istorijom

8. Ostvarivanje Ustavom zajamCenih Matica muslimanska Cme 90 5.000,00 prava manjinskog muslimanskog Gore naroda Cme Gore (Clan 79 Ustava)

9. Tradicija i kultura Muslimana NVO "Koraknade" 90 2.500,00 Cme Gore

10. 2ene, njihovuticaj u Cuvanju TV "Boin" 90 3.200,00 etnidke posebnosti

11. Stampanje VIIIizdanja Sasopisa NVO "Romski kultumi 90 6.000,00 "Alav" centar"

45 Izvje^aj 0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

12. Svjetski dan Roma NVO "Udru^nje Roma 90 7.600,00 Cme Gore"

13. Kratak film "The girl ofmy Gezim Mavriq 90 1.585,00 dream ir'

14. Muzidko folklorna baStina Istodne Eldar Lakota 90 4.000.00 Cme Gore-dokumentami film

15. Evidentimi dhe leximi i All Bardhi 89 5.000,00 gurvarreve me mbishkrime arabe- osmane ne pjesSn urbane tS komunes se Ulqinit dhe fshatrave nS rrethinen e tij si dhe pergati^a e tyre p6r botim

Evidentiranje i tumaCenje nadgrobnih spomenika sa arapsko- osmanskim natpisima na gradskom podru5ju opStine Ulcinj i okolnim selima i priprema za Stampanje

16. Manifestimi "DitSte Diaspores ne Angte Mailt 2017" OJQ "Biznis klub 2.400,00 88 Manifestacija "Dani dijaspore u Anamalit" Anamalit 2017"

17. Garat e Recituesve tg Rinj 2017

Takmi6enje mladih recitatora Fondacioni "Studenti" 88 1.820,00 2017

18. NVO "Centarza kultum - ArheoIoSka riznica Bihora -Torine 88 3.000,00 Bihor" Petnjica

19. Deputetdt Shqiptarg nS Malin e Zi 87,5 3.000,00 ng 70 yjet (1946-2016) -studim

Albanski poslanici u Cmoj Gori u Gjekg Gjonaj zadnjih 70 godina (1946-2016)- istrailvanje

20. Alka (publikacija)-ulazni poitali, Emir Alihod2i6 87 3.000,00

46 JzvjeStaj 0 razvoju izaStiti prava manjinskih naroda/ drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

vrata i kapije bo§nja5kihobjekata slikom i rije2ju

21. Razli5itost na djelu NVO "Tolerancija" 87 6.000,00

22. Festival folklora "Rapsha 2017" NVO "KUD Rapsha" 87 4.000,00

23. Mrkovska ku6a Miisad Rasketic 87 4.500,00

24. Trodnevna manifestacija: "Kultuma razglednica Muslimana Murat Mededovid 86 4.500,00 u Cmoj Gori"

25. "ZHriidetit", 4+ Hajro Ulqinaku 86 1.000,00 "Glas mora", 4+

26. Deveti broj Casopisa "Osvit-glas Matica muslimanska Cme 86 3.500,00 Muslimana Cme Gore" Gore

27. web portal www.bosnjackiportal.me- Almir Koljenovid 86 2.500,00 bosnjadki portal

28. Prezantimi i kultures kombetare pertej kufijve OJQ "Art Dulcinium" 86 2.850,00 Predstavljanje nacionalne kulture izvan granica

29. Zvanican websajt Romskog nacionalnog savjeta Muhamed Ukovid 85 2.500,00 www.romskisavjet.me

30. Stampanje i promocija knjige Dina Muric 85 2.500,00 "Balkanski evnuh"

31. Kultuma baStina Plavsko- Gusinjskog kraja (Dokumentami Admir KolaSinac 85 2.100,00 film)

32. Od Kvamera pa do lijepe Boke Poly Gjurgjevid 85 2.000,00

33. "Albanci ija'-putopisni esej Jovan Nikolaidis 85 1.650,00

34. Tragom izgubljenih duSa Adisa PuriSic 85 2.500,00

47 IzvjeStaj 0 razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

35. Tragom kultume baStine Srba u Milica Popovid 85 Cmoj Gori 1.150,00

36. Bibliografija muslimanskog Centar za regionalnu 85 5.000,00 naroda Cme Gore 2004-2010 saradnju

37. Znanje nam otvara vrata NVO "Romi u usponu" 85 3.000,00 bududnosti

38. Hrvatski kultumi komer "Plodovi Zajednica Hrvata i 85 2.100,00 zivota" prijatelja -Cma Gora

39. BoSnjaciu kontekstu antiislamske Forum Bo§njaka Cme 85 4.500,00 kampanje Gore

40. Stampanje i promocija knjige Braha Adrovica "Velika §etalica"- Braho Adrovic 85 1.400,00 humoristi5ko satiriSnepjesme

41. 05uvanje kultume baStine Bo§nja6kog naroda kroz Jasna Durovid 85 3.810,00 simpozijume

42. NVO Hrvatska krovna Radio Dux i portal zajednica "Dux 85 15.300,00 www.radiodux.me Croatorum" Radio Dux

43. Izrada studije optimalnog modela upravljanja Starim gradom Arsllan Hajdinaga 85 1.900,00 "Kalaja"-Ulcinj

44. NVO "Romi u sportu" Protiv predrasuda i diskriminacije 84 3.300,00 Podgorica

45. Cuvari nasljeda-Knjiga/zbomik Marina Vukovid 84 3.700,00

46. Vrijednosti boSnjafike kulture Esad Ceman 84 3.000,00

47. Botimi i temes magjistrale "Shtypi malazias per fesh^en Shqiptare 1990-2000"; Botimi i romanit "Roja e nderit" Robert Camaj 83 2.030,00 Stampanje Magistarskog rada »Cmogoiski Stampanimediji o albanskompitanju 1990-

48 IzvjeStaj 0 razvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

2000.godine«; Stampanje romana »Cuvar Casti«

48. Kultumo nasljede Miislimana u Lejia Bekta§evi6 83 3.200,00 Cmoj Gori 49. RazIi6itosti o kulturi i jeziku Petar Marti6 83 Roma-kroz radionice 4.000,00

50. Paganska Korijen Skender Osmani 83 1.250,00

51. Glazbeno prosvjetno Nabavka bariton saksofona 83 1.850,00 druStvo Tivat

52. Ropojanski dani NVO "Ropojan Vas zove" 83 2.000,00

53. Promocijai afinnacija folklome Semina Kurpejovi6 baStineboSnja5kog naroda 83 3.210,00

54. Sot veprojme-kujtojme te shkuaren e niajme te ardhmen Vait Nikaj 83 4.000,00 Djelujmodanas-prisjetimo se proSlosti i saCuvajmo budu<5nost 55. Promocija i afirmacija osobenosti identitetabo§nja6kog narodau Cmoj Gori kroz okruglestolovei Mersiha Rastoder 83 2.810,00 radionice

56. Bo§njaci u kultumo-historijskom Sead §ahman 82.5 2.000,00 kontekstu n 57. Sudbinasest gradskihpodgoriCkih Majda D2aferadzovi6 dzamija od nastanka do danas 82.5 2,500,00

58.. Turcizmi u govombo§nja5kog narodau ro2ajskom kraju Kurpejovid Nerkesa 82.5 1.500,00

59. "Ne safari"- novella Asllan Bisha 82 1.250,00 **Na safariju" - novela

60. Umjetnost Muslimana izra^ena Darmin Ganid kroz slikarstvo i maketarstvo 82 2.200,00

61. Han-mjesto susretaBognjaka Nermin Softie 82 2.000,00

49 IzvjeStaj 0 razvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

62. §tampanje i promocija knjige "Rodno mjesto" Zumbera Zumber Muratovi6 82 2.000,00 Muratovida

63. Predromani6ka arhitektura na tlu Zajednica Hrvata i 81 1.800,00 Hrvatske (izloiba) prijatelja -Cma Gora 64. Islamska zajednica u Cmoj Gori i njen znaSaj u ocuvanju i Zijad Halilovid 80 3.010,00 unaprijedenjuvjerskogidentiteta, svih Muslimana u Cmoj Gori

65. Tradicionalni obiSaji u muslimanskim porodicama za Lejla Be6i6 80 4.000,00 vrijeme Ramazana i ramazanskog Bajrama i Kmban Bajrama

66. Izmedu zvijezda i blata Alma Rastoder 80 1.400,00

67. Budi i ti osna^na Romkinja Sandra Avdula 80 3.000,00

Tokom 2017. godine za sredstva Fonda konkurisalo je 536 (pet stotina trideset Sest) projekata, sa zahtjevima za finansijsku podrSku u ukupnom iznosu od €3.586.049,15. Zbog neispimjavanja formalno-pravnih uslova iz procedure odludivanja eliminisano je ukupno 125 (sto dvadeset pet) projekata. Zbog nedovoljnog broja bodova raspodjelom nije obuhvaden 212 (dvije stotine dvanaest) projekata. Po osnovu eliminatomih kriterijuma odbijeno je 9 (devet) projekata. Od 411 (Cetiri stotinejedanaest) projektakoji su ispunilikonkursne uslove, finansijskom podr§kom obuhvaceno je 190 (sto devedeset) projekatasaukupnim iznosom od €972.926,00.

Fond je tokom 2017. godine raspodijelio ukupno €972.926,00 za projekte koji se have oCuvanjem i razvojem nacionalne i etniCke posebnosti, unapijedenja kultumog identiteta i baStine, razvojajeziCkog identitetai unaprijedenje yjerskog identitetamanjinskihnacionalnih zajednicau Cmoj Gori, kao i zaStitom i unapijedivanjem manjinskihprava. ProsjeSan iznos finansijske podrSke Fonda po podx^om projektuu 2017.godini iznosi €5.120,67.

U okviru infoimisanja pripadnika manjinskih naroda 1 drugih manjinskih nacionalnih zajednica putem Stampanih i elektronskih medija u Cmoj Gori u 2017. godini, najvedi broj njih se, kao i u prethodnomperiodu, finansira/sufinansira iz sredstavaFonda:Radio Eiita, TV Boin, TV Teuta, dasopis Osvit-glas Muslimana Cme Gore, Casopis za kulturu, nauku i druStvena pitanja-Malesia, 6asopis Almanah, 6asopis Hrvatski glasnik. Radio Dux i portal •www.radiodux.me, Informati-vni portal Roma i Egip6ana, Radio Roma, dasopis Alav, web sajt Romskog savjeta, Srpskenovine, SrpskaTV, Srpskiradio, portal srpskeno-vine, i dr.

50 JzyjeStaj o razvoju izaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

StruSna sluzba Fonda vrSi monitoring i evaluaciju realizacije projekata koje je finansirao ill sufinansirao Fond, pradenje dinamike realizacije i dinamike troSenja sredstava, kao i izvjestavanje o eventualnom nenamjenskom ili neracionalnom trosenju sredstava iz podr§ke Fonda.

Ugovorima o finansiranju/snfinansiranju finansijskom podr§kom Fonda obuhvadenih projekata. Fond je obavezao korisnike/ce njegovili sredstava da StruCnoj sluzbi Fonda dostavljaju izvjeStaje o realizaciji projekata, kako fazne, tako i konadne, kojisu potkrijepljeni validnom finansijskom dokumentacijom kojom se dokazuje opravdanost troSenja sredstava. Pored toga, korisnici/e su obavezani da im izvjeStaji budu potkrijepljeni i audio-vizuelnom dokumentacijom, kao i dokazima o medijskoj propradenosti manifestacija podiianih sredstvima Fonda.

Fond je obavezao korisnike/ce njegovih sredstava da obayjeStavaju Strudnu sluibu Fonda o datumima i mjestima odriavanja manifestacija u okviru realizacije podiianih projekata, a svoju Strudnu sluzbu da, u okvira monitoringa realizacije projekata, na takve manifestacije delegira svoje predstavnike/ce. Stoga predstavnici/e Fonda redovno prisustvuju veoma raznorodnim i mnogobrojnim manifestacijama 5irom Cme Gore, koje su finansirane sredstvima na§e institucije. Predstavnici/e Fonda imali su priliku da prisustvuju prezentacijama i promocijama umjetnidkih, strudnih i naudnih tvorevina pripadnika manjinskih nacionalnih zajednica, podr&nih sredstvima Fonda, u susjednim driavama, u njihovimveomarespektabilnim institucijama.

Fond na svom web sajtu y\fmv.jzm.me redovno aiurira podatke o korisnicima sredstava Fonda, odnosno o realizaciji njihovih projekata, ocjeni njihovih narativnih i finansijskih iz\oe§taja, kao i statistidke podatke za svakuraspodjelu pojedinaSno od 2008. godine.

U 2017. godini Fond je na promotivnim Standovima medunarodnih sajmova knjiga u Sarajevu (april), Podgorici (maj), Ulcinju (avgust) i Tirani (novembar) izlorioknji^evna djela koja su korisnici sredstava Fonda, pripadnici manjinskih nacionalnih zajednica, objavili na svojimjezicima, zahvaljujudi finansijskoj podrSci Fonda.

Fond je u toku 2017. godine zaposlio jedno lice na radno mjesto Vi§i namjeStenik-vozaS- kurir.

51 IzvJestaJ 0 razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nadonalnih zajednica u2017.godini

2,4£ENTAR ZA OCUVANJEIRAZVOJ KULTURE MANJINA CRNE GORE - CEKUM

Centar za oduvanje i razvoj kulture manjim Crne Gore^^ je jedinstvena ustanova koju je osnovala Vlada Cme Gore sa ciljem unapredenja manjinskih prava u oblasti kulture i ajfinnacije multikulturalizma - suiivota, kao jedne od temeljnih vrijednosti savremene Cme Gore. Po tomeje ovo jedinstvena institucijanesamo u zemlji, vec i uregionu i Sire. Upravo, sadr2aj, projekti i aktivnosti koji predstavljaju suzivot su osnovai suStina cjelokupne koncepcije rada ove ustanove. CEKUM^^ je u 2017. godini kroz svoje programe radio na tome da uzdigne unapredenje prava manjinskih naroda u oblasti kulture i kultumog nasleda manjinskihnaroda koji ave u Cmoj Gori. Kako je kultura najdvrSda i najinspirativnija osnova za povezivanje naroda u tom smislu su kreirani i programi koje ova ustanova promoviSe u zemlji i regionu. Poseban akcenat se stavlja na o^uvanje kultumog nasljeda.

CEKUM je tokom 2017. godine kroz svoje programe intezivno nastavio da njeguje multikulturalizam, promovise i razvija kultumo stavaralaStvo manjinskih naroda, na njihovom matemjem jeziku i na taj nadin ukazao na osobenosti kultume tradicije.

CEKUM je relizovao muziCke, likovne, filmske i knji^evne programe istiCudi kao tradicionalne vrijednosti kultum manjinskih naroda, kao i pokazao da svremeno stvaralaStvo obiluje talentima kojima je CEKUM pruSio priliku da se pokaiu cmogoiskoj, a i javnosti u okru2enju. S obzirom da programi CEKUM-a promiviSu suzivot i multikulturalizam, moze se redi da je CEKUM realizacijom svojih programa uspio da izgradi svijest o znadaju naslijedenog kultumog blaga i njegove uloge u savremenim deSavanjima. S druge strane, realizujudi svoje programe CEKUM uvijek i prije svega, nastoji da zaStiti ljudska prava svakog pojedinca, prevashodno pravo na kultumi identitet, na uCeSde u kultumom Svotu, pravo na kultumo naslijede i dmga.

CEKUM veliku vainost pridaje knjiievnom programu i knjiievnim izdanjima u prevodilaStvu smatrajuci da je to jedan od znadajnijih segmenata upoznavanje knji^evnog stvaralaStva a samim tim i kulture svih naroda koji zive u Cmoj Gori koji, kroz osobenost jezidkog izrazavanja prezentuju svoju kultura, a putem prevodilaStva uspijevaju bolje prezentirati svoja knji^evna djela.

Najzanadajnije aktivnosti CEKUM^^-a tokom 2017.godine su:

^ Vlada Crne Gore, na sjednlci od 24. avgusta 2017 godine, donijela jecdluku o organlzovanju javne ustanove Centar za oCuvanje I razvoj kulture manjina ("Sluibeni list Crne Gore", br. 060/17 od 30.09.2017.godine). "Centar za oCuvanJe Irazvoja kulture manjina Cme Gore ®®Centar za oCuvanje 1razvoja kulture manjina Crne Gore

52 Izvjestaj 0 razvoju i zastitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Vece klapa Crae Gore Cental je trade godine za redom organizovao II Vede klapa Cme Gore koje je odrzano 07.02.20n.godine u KIC^'-u Budo Tomovid u Podgorici. Publici se predstavilo 12 klapa iz Kotora, Budve, Podgorice, Ulcinja, Bara, Tivta i Herceg Novog, a to su; „Maris", j^annonija", „Incanto", „Bisermce Boke", „Alata", „Assa voce", „Kalimera", „Jedinstvo", „Veterani vazda mladi", „Castel Nuovo", „Jadran" i „VeseIice". Cilj ovog programa, jeste ukazivanje na klapsko pjevanje kao dio cmogorske muzidke tradicije, a podsjedanja radi, UNESKO^^ ga jeuvrstio u nematerijalnu syjetsku kultumu b^tinu. CEKUM de se zaiagati da sledede godine unaprijedi ovaj programu medunarodni i pored domadih klapaugostitl 1klape iz oknizenja,

Roman akademika Zuvdije Hod£ida mojt' na albanskom jeziku CEKUM je izdao i promovisao roman akademika Zuvdije Hodiida„Syimoji" na albanskom jeziku „Te gjithS te e mit6". Roman je promovisan u biblioteci u Ulcinju 16.05.2017.godine, apromocijau Skadaruje odrzana23.09.2017.godine u biblioteci uMarin Barleti.

Koncert bora Stanko Dragojevic i klapa Assa Vocce i Alata u Nil^icu CEKUM^^ je priredio koncert podgoridkog bora Kultumo - umjetnidkog druStva „Stanko Dragojevid" koje je za svojih 137 godina rada okupljao generacije dlanova razliditih starosnih doba i pravi je primjer multikulturalnog druStva. Na istoj vederi su nastupali klape .A^ata" i „Assa Voce" a koncert je odr2an 06.03.2017.godine uNikSidkom pozorigtu.

Objavljen 11-tibroj dasopisa U maju je iz gtampe izaSao novi broj dasopisa za kulturu, knji^evnost i nauku „Kod", u izdanju Centra za oduvanje i razvoj kulture manjina Cme Gore. Ovo je jedanaesti po redu broj koji je u prvom dijelu posvijeden preminulom slikam Deljosu Dokaju ( Gjelosh Gjokaj 1933-2016), aobjavljni su tekstovi autorakoji supisali o njemu.

Medunarodni sajam knjiga u Podgorici Na Medjunarodnom sajmu knjiga kojije odrzan u Podgorici 2017. godine, CEKUM je ved osmu godinu zaredom imao svoj Stand. Pored izdanja knjiga i dasopisa na Standu CEKUM-a subile knjige drugih izdavada i poripadnika manjinskih naroda u Cmoj Gori.

Predstavljanje knjige ^^Flamenko uiopija" Nadije Rebronje CEKUM je 08.06.2017. godine u Biblioteci „Radosav Ljumovid" u Podgorici organizovao predstavljanje knjige poezije "Flamenko utopija" autorke Nadije Rebronja.

"Kulturno informativni centar 5dengl. United Nations Educational Scientific andCultural Organization/OTgan\zac\\a Ujedinjenih naroda za obrazovanje, nauku i kulturu ^^Centar za oCuvanje i razvoja kulture manjina Crne Gore

ii IzvjeStaj o razvoju izaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

Koncert "Biseri narodnog melosa erneGore" u Skadru(Albanija) U Skadru (Albanija)je 08.06.2017. godine odrian koncert "Biseri narodnog melosa Cme Gore", usail pozoriSta "Mideni". Koncert jeprenosila gradska TV 1, a emisiju ogostovanju u Skadru snimilaje i ekipa RTCG i emiotavala u emisiji Mostovi.

Predstavljena knjiga "TegjUhdte mite"ZuvdijeHodSice u Skadru CEKUM je u saradnji sa gradskom bibliotekom „Marin Barleti" iz Skadra, 23.09.2017. godine, organizovao u biblioteci „Marin Barleti" u Skadru promociju knjige "Te gitM mite"(Svi moji) autora ZuvdijeHod^da.

Otvorena izloiba slikarke Tea Franca u Berlinu U organizaciji CEKUM-a, u galeriji Berlin Blue Art Gallery u Berlinu (Njemafika), 04.09.2017. godine, otvorena jeizlo^ba mlade akademske slikarke Tea France. Ovaj dogadaj jog vaznijim 6ini cinjenica gto se realizovao upravo u godini, ukojoj se obiljeiava 11 godina od obnove samostalnosti Cme Gore i 111 godina od uspostavljanja cmogorsko-njemaCkih diplomatskih odnosa". Izio2bu je otvorio ambasador CmeGoreu Berlinu.

CEKUM je izdao i promovisao reman „UtiscP^ autora Bogi6a Rako£evi^a UPodgorici je, u organizaciji CEKUM-a, 20.10.2017. godine, objavljena knjiga " Utisci" autora Bogida Rakodevida. Tim povodom je u saradnji sa Narodnom bibliotekom "Radbsav Ljumovid" organizovana promocija.

Koncert "Bweri narodnog melosa Crne Gore" uZagrebu (Hrvatska) U Zagrebu je 28.10.2017. godine, uprilidena proslava Lucindana - praznika koji slovi za najvedi i najradosniji medu cmogorskim iseljeniStvom u Hrvatskoj. Pozivom od strane organizatora "Nacionalne zajednice Cmogoraca Hrvatske" i "Drugtva Cmogoraca i prijatelja Cme Gore - Montenegro" u okvim proslave "LuCindanskih susreta 2017." predstavljen jei koncertm program CEKUM-a "Biseri narodnog melosa Cme Gore" koji za cilj ima njegovanje, oduvanje i popularizaciju tradicionalnih cmogorskih narodnih pjesama.

Zbirkapoezije "Album zaprognane" pjesnikinje Rebeke ^ilovid CEKUM je organizovao promociju zbirke poezije "Album za progjmne" pjesnikinje Rebeke Cilovid. Promocija je odri^ana 14.12.2017. godine uKultumo informativnom centm "Banja", u Podgorici.

Casopis broj 12 Iz Stampe jeu decembra izadao novi broj dasopisa za kultum, knji&vnost i nauku „Kod" u izdanju CEKUM-a.

54 Izvjestaj orazvoju izastitiprava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

Zbirka poezije Versi kamena imora (Poezija savremenih hrvatskih pjesnika) CEKUM je u^saradnji sa Hrvatskim nacionalnim vijefiem Cme Gore izdao knjigu Versi kamena i mora .Uzbirci je zastupljeno dvanaest pjesnika, apromovisanajeunovembruu Podgorici uNarodnoj Biblioteci Radosav Ljumovid.

Dokumentarni filmovi u koprodukciji sa RTCG Cekum je u 2017.godiiii u kooprodukciji saRTCG snimio i izdao dva dokumentama SUkar emotivnih uznesenja o Hilmiji Catovidu i Mag Stripa o Andriji Mauiovifiu i takode ^vrSio film o Mniu Azemoviiu Pamet Je u narodu. Fimovi su snimljeni o znamenitim lidnostima manjinskih naroda koji su dali svoj dopinost u oblasti kultumog stvaralaStva, a mnogi od njih su zaboravljeni. Da bi se autentiCno prika^o njihov zivot i djelo, snimali su se u gradovima gdje surodeni, gdje su2iyjeli i stvarali.

Koncerti *^Biseri narodnog melosa Crne Gore^ CEKUM je zbog velikog interesovanja u Cmoj Gori nastavio i u 2017. godini sa prikazivanjem koncerta "Biseri narodnog melosa Cme Gore", i to: ito: 28.02.2017. godine u saH Niksidkog pozorista, u KoIaSinu 24.05.2017. godine u sali Centra za kulturu, u Beranama 29.05.2017. godine u Centra za kulturu, u Pljevljima u „Domu vojske", u sali Centra za kulturu §avnik 21.07.2017. godine, u Plavu je koncert prikazan povodom manifestacije ,d)ani borovnice" 30.07.2017. godine, u Ro5ajama povodom obiljeâvanja Dana OpStine Ro2aje 03.08.2017. godine a u Petnjici ppvodom Dana Op§tine 04.08.2017. godine. Osim toga, uMojkovcu je koncert upriliCen povodom obiljeâvanja dana Opgtine 11.08.2017. godine, dok je u okviru Tivat World Music Fcstivala —Feel it. Taste /t, u organizaciji lokalne Turistieke organizacije 24.09.2017, godine. Centar za oeuvanje i razvoj manjina Cme Gore je od poCetka 2017. godine podizao brojne projekte institucija, pojedinaca iNVO koje funksioniSu na amaterskoj osnovi apogotovo one diji su programi zasnovani i sire multikulturalizam kroz svoje sadr&je. Centar je svim zahêvima NVO, pojedinaca, grupa, amaterskih kultumo umjestiCkim druStvava pokugao da udovolji uskladu sa svojim mogu6nostima Sto je doprinjelo afiimaciji mladih umjetnika sa sjevera Cme Gore.

Poezija suvremenih hrvatskih pjesnika Crne Gore

55 IzvjeStaj o razvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

3. OBLAST ZASTITE PRAVA

3.1 ZABRANAIZASTITA OD DISKRIMINACIJE

Kadaje rijed o antidiskriminacionoj politici, u normativnoni dijelu, 2017, godinu je obilje^ilo usvajanje Prijedloga Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o zabrcmi diskriminacije. Ovim izmjenama, Zakon ozabrani diskriminacije je dobio ocjenu pune uskladenosti.

U pogledu za§tite od diskriminacije po osnovu rasne i nacionalhe pripadnosti, ovim izmjenama bitno je unaprijedeno postojece zakonsko ijeSenje, na naSin §to je postojeda jedinstvena norma, koja je regulisala rasnu i vjersku diskriminaciju podijeljena na dvije odredbe koje posebno ureduju „rasnu diskriminaciju" i „diskrimiriaciju po osnovu vjere i uvjerenja". Kadaje u pitanju zaStita od diskriminacije po osnovu rasne pripadnosti, posebno je akoenat stavljen na zagtitu od diskriminacije u oblasti obrazovanja, rada, zapoSljavanja i izbora zanimanja, strudnog osposobljavanja, socijalne zaStite i socijalnih davanjama, zdravstvene zaStite i stanovanjaTakode, u dijelu kaznenih odredbi, znadajna novina predstavlja i povedanje obima kaznenih odredbi kao i uvodenje prekrgajnih odredbi zafizidko lice koje udini diskriminaciju, sto dosadaSnjim ijesenjem nijebilouredeno.

Zakonom o izmjenama i dopunama Zakona o zabrani diskriminacije izmijenjen je koncept direktne, odnosno neposredne diskriminacije i dodatno uskladen sa evropskim zakonodavstvom, a posebnim stavom je istaknuto da se ovaj zakon primjenjuje na javni i privatni sektcr. Zakon sadrzi nove posebne oblike diskriminacije: "uznemiravanje", "seksualno uznemiravanje" i "rasnadiskriminacija", Takode, dataje i sveobuhvatna definicija "govora mr2nje" i sankcionisana na odgovarajudi nacin, u okviru ovog zakona. Obaveza vodenja evidencije o svimsludajevima diskriminacije koju sudo sadavodili sudovi, organi za prekrSaje i inspekcije, sadaje proSirena i na tualaStvo i policiju.

Izmjene kojima je znadajno unaprijeden tekstZakona o zagtitniku/ci ljudskih pravai sloboda Cme Gore obezbjeduje se transparentniji postupak izborakandidata za ZaStitnika od strane Predsjednika dr^ave; uvedena je obaveza prijema ZaStitnika na njegov zahtjev, bezodlaganja i ta obaveza proSirena je na sve staijeSine organa sa kojima 6e, od sada, ZaStltnik imati mogucnost direktnogsastajanja.

ProSirena su ovlaSdenja u vrSenju poslova zagtite od torture u saradnji sa Potkomitetom Ujedinjenili nacija za prevenciju od torture i drugih surovih, neljudskih ill ponizavajudih kayni ili postupaka. U vezi sa postizanjem vede "finansijske nezavisnosti" izmjenama i dopunama znaCajno se imaprijedila finansijska pozicija institucije 21a§titnika ljudskih prava i sloboda Cme Gore. Uvi^tena je i normakoja omogudava ZaStitniku da samostalno odluCuje o zasnivanju radnog odnosa, pravima, obavezama i odgovomostima zaposlenih u Sluibi i nije

56 Izvje^taj 0 razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini du^ da pribavlja potvrde, odobrenja ili saglasnosti od ministra nadle&iog za poslove budzeta. Ministarstvo pravdeje unapredenje i zaStitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, iz okvira svoje nadleznosti, obezbijedilo u normativnom dijelu, kroz izmjene i dopune Krividnog zakonikaCrne Gore, PorodicnogzakonaCrne Gore iZdkona 0 izvrSenJu kaznizatvora, novdane kazne i mjera bezbjednosti Crne Gore.

U Clanu 42a Krividnog zakonika Crne Gore (izmjene i dopune od 2015. i 2017. godine) propisano je, da ako je kriviCno djelo uCinjeno iz mrinje prema drugom lieu zbog nacionalne ili etniCke pripadnosti, pripadnosti rasi ili yjeroispovijesti ili zbog odsustva te pripadnosti, invaliditeta, pola, seksualne orijentacije ili rodnog identiteta, tu okolnost sud 6e cijeniti kao ote2avaju6u, osim ako to nije propisano kao obilje^^e osnovnog ili te2eg oblika krividnog djela.

Izmjenama i dopunama Porodidnog zakona^^ dija je primjena podela 19. maja 2017.godine, uveden je princip nediskriminacije i ostvarivanje jednakih mogudnosti za svu djecu. Propisana je antidiskriminaciona klauzula o zabrani svih oblika neposredne i posredne diskriminacije djeteta ili grupe djece, njihovih roditelja, usvojitelja, staratelja, hranitelja, Clanova porodice djeteta i djetetu bliskih lica, koja se zasniva na rasi, boji ko2e, nacionalnoj pripadnosti, druStvenom ili etnidkom porijeklu, vezi sa nekim manjinskim narodom ili manjinskom nacionalnom zajednicom, jeziku, yjeri ili uyjerenju, politidkom ili drugom miSljenju, polu, rodnom identitetu, seksualnoj orijentaciji, zdravstvenom stanju, invaliditetu, starosnoj dobi, imovnom stanju, bradnom ili porodidnom stanju, pripadnosti grupi ili pretpostavci o pripadnosti grupi, politidkoj partiji ili drugoj organizaciji, kao i na drugim stvamim, odnosno pretpostavljenim lidnim svojstvima djeteta, njegovih roditelja, staratelja, dlanovaporodice i djetetu bliskih lica.

Pcdsjedanja radi, odredbom dlana5 Zakona o izvrSenju kaznizatvora, novdane kazne i mjera bezbjednosti, od 2015. godine, propisano je, da je zabranjena diskrirainacija osudenog kome je izredena kazna zatvora, kazna zatvora od detrdeset godina, novdana kazne i mjera bezbjednosti, po osnovu rase, boje koie, nacionalne pripadnosti, druStvenog ili etnidkog porijekla, veze sa nekim manjinskim narodom ili manjinskom nacionalnom zajednicom, jezika, yjere ili uvjerenja, politidkog ili drugog miSljenja, pola, rodnog identiteta, seksualne oijentacije, zdravstvenog stanja, invaliditeta, starosne dobi, imovnog stanja, bradnog ili porodidnog stanja, pripadnosti grupi ili pretpostavci o pripadnosti grupi, politidkoj partiji ili drugoj organizaciji, kao i po osnovu drugih lidnih svojstava.

U skladu sa navedenom odredbom zakona, te u skladu sa Ustavom Crne Gore, potvrdenim medunarodnim ugovorima i opSteprihvadenim pravilima medunarodnog prava u Zavodu za izvr§enje krividnih sankcija sva lica li§ena slobode su jednako i ravnopravno tretirana, bez

®^Sluzbenl list CG", broj 53/16

57 IzvjeStaj o razvoju i zastiti prava manjinsfdhnaroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

obzira na vjersku, nacionalnu i drugu pripadnost, §to iskljuduje diskriminaciju po bilo kom osnovu.

To dalje znaCi, da lica lisena slobode u Zavodu, bilo da se radi o zatvorenicima ill pritvorenim licima, a koji su pripadnici manjina i manjinskih zajednica, ostvaruju ista prava i imaju iste obaveze kao lica li§ena slobode koja nijesu pripadnici manjina i manjinskih zajednica (npr. pravo na pritu2bu odnosno zaibu radi zastite prava i interesa strajeSini Zavoda za izvrSenje krividnih sankcija, Ministarstvu pravde ili Instituciji ZaStitnika ljudskih prava i sloboda preko sanduSida za pritu^be koji su postavljeni u svim organizacionim jedinicama ZIKS-a; smjeStaj u prostorijama sa licima liSenim sobode koji nijesu pripadnici manjina i manjinskih zajednica; pravo na zdravstvenu za§titu; radno angaiovanje i naknade za rad, pogodnosti-kada su u pitanju zatvorenici; strufina obuka i obrazovanje; pravo na posjete; sportske, rekreativne i kultume aktivnosti; kontakt sa spoljnim svijetom-dopisivanje; koriSdenjetelefona; posjedovanje vjerske literatutre; vrSenjeyjerskih obreda, itd).

Prilikom prijema na izdriavanje kazne zatvora ili izvrSavanje mjere pritvora, lica li§ena slobode se upoznaju sa njihovim pravima i obavezama na jeziku koji razumiju i omogudeno im je da se upoznaju sa svojim pravima i obavezama koje su propisane Zakonom o izvrSenju kazni zatvora, novdane kazne i mjera bezbjednosti, Pravilnikom o kudnom redu u Zavodu za izvrSenje krividnih sankcija i Pravilnikom o bli^em nacinu izvrSavanja pritvora, kojim su regulisana njihova prava i obaveze. Navedeni zakon i pravilniciprevedeni su na albanski i engleski jezik 1 udinjeni dostupnim licima liSenih" slobode kojima cmogorski jezik nije poznat. Takode, svim licima liSenim slobode dozvoljena je upotreba svog jezika posredstvom tumada.

Po dolasku na izdr^avanje kazne zatvora sva lica li§ena slobode popunjavaju anketni listid koji sadrzi spisak namimica, i na taj nadin odluduju o tome koje namimice ^ele da konzumiraju u zavisnosti od vjerskih i kultumih potreba i starosne dobi. Nadleznom Odsjeku zaduienom za ishranu lica liSenih slobode u ZIKS^^-u, dostavljaju se popunjeni anketni listidi, 0 demu se vodi evidencija.

Take se pripadnicima islamske vjeroispovijesti daje posebna ishraua-halal ishrana koja se priprema koriSdenjem odgovarajudih namimica, odvojeno od ishrane pripadnika drugih vjeroispovijesti. Svakodnevno je oko 30% pripremljene hrane namijenjeno pripadnicma islamske vjeroispovijesti, bez obzira §to je prema statistidkim podacima broj pripadnika islamske "vjeroispovijesti do danas uvijek bio manji od 30%. Nova zatvorska kuhinja u ZIKS- a koja je u funkciji od 2016. godine, ispunjava sve trazene standarde kako HACCP tako i Halalstandard.

Osudenalica imaju pravo na yjerski avot i kontakte sa predstavnicima vjerskih zajednica u skladu sa Pravilnikom o kudnom redu u Zavodu za izvrSenje krividnih sankcija i na svaki zah^ev u vezi posta, odgovoreno je poziti"vno u skladu sa njihovom religijom, kultumim i

"zavcd Z9 izvrSenje kriviSnih sankcija

58 IzyjeStaj o razvoju iza^titiprava manjinskih naroda i drugihmanjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini obiCajnim potrebama. Osudenim licima pripadnicima manjina i manjinskih zajednica omogudeno je ostvarivanje prava na vjerski iivot u punom obimu, na svaki zahtjev, bilo pojedinafian ili koiektivan, odgovoreno je pozitivno, u posebnoj prostoriji namijenjenoj zatu svrhu. U cilju ostvarivanja prava navjerski 2ivot osudenih lica, Zavod neposredno saraduje sa vjerskim zajednicama. Osudenom lieu je dozvoljeno da prima 1 posjeduje yjersku literaturu. Tako je od strane islamske zajednice u Cmoj Gori u 2017. godini, kao i ranijih godina doniran odredeni brojknjiga za zatvorsku biblioteku-vjerske literature. Sudski organi vode postupak i najeziku manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, u ovom djelu, konkretno se odnosi naOsnovni sud u Ulcinju, Upostupciraa koji se vode pred ovim sudom, svakoj stranci omogu6eno je datra2i i dobije sudskog tumaCa zajezik kojim govori stranka.' Sto se tifie broja predmeta gdje je bilo ovakvih zahêva, po obavjeStenju predsjednika Osnovnog suda u Ulcinju, statistiCki nije mogude praviti tu vrstu analize, iz razloga Sto se desida stranka ne traii tumada na samom poCetku, negomo2e u bilo kojoj fazi postupka. BroSure o pravima stranaka u sudskom postupku se Stampaju dvojeziCno. U drugim sudovima nije bilo zahtjeva zasudskim tumadima, zbog 5ega se postupci vode naslu^benom jeziku. Edukacija i promocija antidiskriminatomog ponaSanja i prakse, kao sastavni dio Plana implementacije antidiskriminacionog zakonodavstva su kontinuirane aktivnosti Ministarstva. Obuka je namijenjena, piije svega, profesionalcima, te svima onima koji na bilo koji nafiin dolaze u kontakt sasluCajevima diskriminacije. Planom edukacije su, u dosadaSnjem periodu, bili obuhvadeni predstavnici sudstva, kancelarije Ombudsmana, nevladinih organizacija koje se bave zaStitom Ijudskih prava i sloboda, zatim, predstavnici svih podruCnih jedinica i ispostava policije u cmogorskim gradovima i predstavnici lokalnih samouprava, te predstavnici svih inspekcijskih sluzbi u Cmoj Gori, predstavnici svih sudova zaprekiâje u CG, predstavnici tuîlaStva, predstavnici ustanova centara za socijani rad. Pocev od 2016. godine,nastavni planedukacija jeproSirenna 6 (Sest) seminara i 6 (Sest) pratedih radionica odkojih je jednaradionica/seminar bilaposvedena zabrani diskriminacije po osnovu rasne i nacionalne pripadnosti. Polaznici edukacije u 2017. godini su bili predstavnici organa drâvne uprave zaduzeni zarad sa ranjivim druStvenim grupama. Direktorat za mlade u Ministarstvu sporta preduzeo jeodredene mjere i aktivnosti u cilju suzbijanja govora mr&ije medu mladima. Cma Gora joS od 2012, godine zajedno sa partnerima sprovodi kampanju "Suzbijanje govora miinje", koju je pokrenuo Sayjet Evrope, a koja se pored Cme Gore sprovodi u jog 43 (Cetrdeset tri) zemlje. Od samog poCetka kampanje realizovane su brojne aktivnosti, kako nanacionalnom i regionalnom nivou, tako i na nivou Sayjeta Evrope. U 2017. godini Ministarstvo sporta je podrô realizaciju 2 (dva) projekta koja za cilj imaju suzbijanje govora mrinje medu mladima i to projekat nevladine organizacije SOS-telefon za^ne i djecu irtve nasilja, "Jadanje aktivizma mladih u prevenciji rodno zasnovanog nasilja" i projekat NVO 35mm "Cma Gora bez mr2nje".

59 Izvjestaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manj'inskih nacionalnih zajednicQ u2017. godini

Tokom izvje§tajnog perioda, Odjeljenje za poslove rodne ravnopravnosti sprovelo je brojne kampanje i edukacije u cUju podizanja svijesti o vaznosti pitanja rodne ravnopravnosti i jednakih moguinosti i implementacije Zakona orodnoj ravnopravnosti. Kroz ove aktivnosti obuhvacen je veliki broj direktnih aktera koji se bave pitanjem rodne ravnopravnosti. U fokusu djelovanja su aktivnosti koje su se posebno odnosile na edukaciju uvezi sa domadim i medunarodnim antidiskriminacionim zakonodavstvom, ve6e poUtifike participacije zena, boljeg ekonomskog polozaja zena, te borbe protiv svih oblika nasiija nad fenama. U okviru projekta IPA^^ 2014 *'Podrska antidiskriminacionim i politikama rodne ravnopravnosti'', koji realizuju Ministarstvo za ljudska 1manjinska prava, u saradnji sa Kancelarijom UNDP®^-a u Cmoj Gori, a uz finansijsku podi^u DEU^^u Cmoj Gori, sprovode se ukontinuitetu akdvnosti vezane za oblasti: antidiskriminacija, ja£anje kapaciteta,' politicko osnaavanje, ekonomsko osnaiivanje i borba protiv nasiija nad zenama i nasiija u porodici. Ministarstvo za ljudska i manjinska prava su usaradnji sa Misijom OEBS^-a uCmoj Gori realizivali su projekat: ,Jadanje mehanizama za rodnu ravnopravnost na lokalnom nivou".

3.2. OBRAZOVANJE Prava pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica upogledu obrazovanja uredena su Ustavom Crne Gore, Zakonom omanjinskim pravima islobodama, Opstim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, i drugim zakonima iz oblasti obrazovanja i vaspitanja. ^omovisanje medusobnog razumijevanja i tolerancije ogleda se ukoncipiranju obaveznih i izbomih predmeta. Naime, znanja i vjegtine u oblasti ljudskih prava i vrijednosti interkulturalizma udenici stiCu uokvini obaveznih i izbomih predmeta. Takode, skolama je data obaveza da uokviru otvorenog kurikuluma ukljuCe 20 %nastavnih sadrzaja koji (5e kreiratinastavnici, roditelji i Skole u saradnji sa lokalnom zajednicom §to zna5ajno doprinosi ostvarivanju prava na izudavanje specifiCnosti jezika, kulture, istorije i drugih posebnosti manjinskih naroda, odnosno sredine ukojoj Skola ladi.

Na teritoriji na kojoj 2ive pripadnici albanskog naroda predgkolsko vaspitanje i obrazovanja je organizovano u javnim predSkoIskim ustanovama u skladu sa zakonom. Vaspitno

^engl. instrumentfor Pre-Accession Assistance engl. United Nations Development Programme / Program Ujedinjenih Nacija za razvoj Delegadja Evropske unije engl. Organization for Security and Co-operation in Europe / Organlzaclja za Evropsku bezbjednost isaradnju

60 IzvjeStaj orazvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

obrazovni rad realizuju rad realizuju vapita5i na albanskom jeziku. Na ovom obrazovnom nivou jeukljufieno 319 (tri stotine devetnaestoro) djece.

Drzavna Plav Djedijivrtid Albanski 34 13 47 Dr^avna Ulcinj Solidamost Albanski 132 96 228 Drzavna Bar Vukosava Albanski 15 6 21 Ivanovid MaSanovid Driavna Podgorica Dina Vrbica Albanski 10 13 23

Ukupno 191 128 319

Na teritorijama gdje zivi znacajan broj pripadnika albanske nacionalnosti (Ulcinj, Tuzi, Roiaje, Plav, Bar) nastava se izvodi i na albanskom jeziku. U ovim gkolama nastavu na albanskom jeziku pohada 2886 (dvije hiljade osam stotina osamdeset Sest) ufienika. Zavod za ud2benike i nastavna sredstva posebnu pa2nju posveduje uredivanju ud^benika na albanskom jeziku. Po5etkom gkolske 2017/18 godine otvorena je Podrudna ustanova Osnovne muzidke Skole "Vasa Pavid" uTuzima, sa dvojezidnom nastavom, na cmogorskom ialbanskom jeziku. Realizacija zadataka Zavoda za udzbenike i nastavna sredstva od^dja se u skladu sa Zakljudcima Radne grupe Ministarstva prosyjete za analizu programa i ud^benika za nastavu na albariskom jeziku koji se odnose na izmjenu i dopunu programa nastavnih predmeta Alba^ki jezik i knjiievnost, Istorija, Geografija, Likovna kultura, Likovna umjetnost, M^dka kultura iMuzidka umjetnost, za osnovnu i srednju Skolu, odnosno sadi^ja unjima koji se odnose na identitet Albanaca u Cmoj Gori. Upripremi je vedina ud^benika uskladu sa novim programima, aostali ud^benici de se realizovati tokom idude godine. Zavod za Skolstvo je formirao komisije koje su radile na izradi svih predmetnih programa sa zadatkom da se broj ishoda udenja smanji radi lasteredenja udenika i ostavi vedi prostor nastavnicima za realizaciju nastavnih sadiiaja u cilju uspjesnog usvajanja znanja u nastavnom procesu. Naime, usvakom predmetnom programu je predvideno 80-85% sadr^aja, dok o^tak od 15-20% gkole treba autonomno da koriste za planiranje razliditih nastavnih sadr&ja kojim bi se uva^ile specifidnosti nacionalne kulture, jezika, istorije, umjetnosti i drugih sadizaja koji se odnose i na pripadnike manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.

61 IzvjeStaj o razvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zaJednicQ u 2017. godini M Diiavna Bar Derd Kastriotl Albanski 46 46 92 Skenderbeu Driavna Gusinje Diafer Nikodevid Albanski 71 57 128 Driavna Plav Hajro Sahmanovid Albanski 45 42 87 Drzavna Podgorica 29-Nov Albanski 77 101 178 Dr2avna Podgorica Derd Kastrioti - Albanski 23 18 41 Skenderbeg Driavna Podgorica Jedinstvo Albanski 26 27 53 Driavna Podgorica Mahmut Lekid Albanski 316 272 588 Driavna Ro^je Dacide Albanski 12 15 27 Dr2avna Ulcinj Bedri Elezaga Albanski 238 199 437 Driavna Ulcinj BoSkoStrugar Albanski 116 108 224 Drzavna Ulcinj JU Osnovna Albanski 24 25 49 §koIa"Marko Nuculovid"

Driavna Ulcinj MarSal Tito Albanski 403 366 769 Drzavna Ulcinj Osnovna muzidka Albanski 78 105 183 Skola Drzavna Podgorica Osnova muzidka Albanski 5 25 30 Skola "Vasa Pavid" 1Ukupno 1480 1406 2886

Srednje obrazovanje na albanskom jeziku se realizuje u fietiri srednje Skole (u Ulcinju, gdje postoje dvije srednje skole, od kojih jejedna privatna gimnazija, kao i Tuzima i Plavu). Ove Skolske godine srednje Skole sa nastavom na albanskom jeziku (gimnazija i strudne Skole) pohada 1054 (hiljadu pedeset 5etiri) uCenika.

••r= :-r's* Drzavna Plav JU SREDNJA Albanski 51 41 MJE§OVITA Skola "be6o baSiC" Diiavna Podgorica Gimnazija "25. Albanski 169 132 301 maj" Drzavna Ulcinj J.U. Srednja Albanski 331 265 596 mjeSovita Skola

62 IzvjeStaj 0 razvoju izaStitiprava manjinskih naroda i drugihmanjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

"Bratstvo- Jedinstvo" Privatna Ulcinj Drita Albanski 18 47 65

569 485 1054 Uki^no

Na Univerzitetu Cme Gore ve6 duii niz godina postoji studijsld program za uCitelje na albanskom jeziku, u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju.Na ovom studijskom programuuovoj akademskoj godini upisanoje 14(£etmaest)studenata.

Ministarstvo za ljudska i manjinska prava, u saradnji sa Ministarstvom obrazovanja, omiadine i sporta Repiiblike Albanije i Ministarstvom prosyjete Republike Kosovo, svake akademske godine obezbjeduje odredeni broj mjestana univerzitetima u ovimdriavama radi upisa prvenstveno studenata albanske nacionalnosti iz Cme Gore. U ovu aktivnost je ukljuCeno 1Ministarstvo prosvjete i nacionalni sayjetalbanaca.

63 IzvjeStaj 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

3.3. KULTURA

Zakonom o kulturi utvrdenje model ostvarivanja kulture na principimaslobode stvaralaStva i pogtovanja prava na kulturu, uz ravnopravno ofiuvanje svih kultumih identiteta i pogtovanje kultume razliCitosti.Podrgku i podsticaj razvoja kulture Ministarstvo kulture obezbjeduje na nekoliko nadina. Jedan od prioritetnih vidova podrSke u kulturi, obezbjeduje se putem sufinansiranja kultumo-umjetnidkog stvaralaStva po osnovu javnog konkursa. Konkursi se objavljuju na godi§njem nivou. Pravo u5e§6a u skladu sa zakonskim kriterijumima otvoreno je za sve udesnike na kultumoj sceni CmeGore, kao i pripadnike manjinskih naioda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Selekciju projekata za sufinansiranje opredjeljuje kvalitet umjetnidke produkcije, inovativnost u programskim sadriajima, reference realizatora kao i promocija multikulturalnih vrijednosti, doprinos oCuvanju tradicije i si. 2^a6ajan vid podrSke obezbjeduje se realizacijom posebnog Vladinog programa „Razvoj kulture na sjeveru" , a koji se odnosi na 12 (dvanaest) opstina sjevemog dijela Cme Gore, gdje vedinski dio populacije dine pripadnici manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica. Javnim konkursom realizovanim u 2017. godini, obezbijedena je podrSka za produkciju ukupno 176 (sto sedamdeset §est) projekta iz svih oblasti kulture i umjetnosti (likovna umjetnost, muzidko-scenska djelatnost, knjiXevnost i knjizevno prevodenje, manifestacije i festival!, pozoriSna i filmska produkcija) u ukupnom iznosu od 808.260 eura. Medu odobrenim projektima podriani su i projekti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Sa tim statusom, uz pogtovanje kriterijuma kvaliteta umjetnidke produkcije odobreno je za sufinansiranje 19 (devetnaest) autorskih projekata pripadnika manjinskih naroda. Ovim projektima promovigu se i predstavljaju multikultualne vrijednosti Cme Gore.

KuUurna baStina Zakon ozaStiti kulturnih dobara^^, kao jedan od osnovnih ciljeva zagtite, propisuje oduvanje kultume raznolikosti kroz unapredenje stanja i vrijednosti svih vrsta kultumih dobara, njegovanje kreativnosti i razumijevanja razliditih kultura i kultumih slojeva, unapredenje dijaloga medu kulturama i religijama. Istim Zakonom propisano je da svako imapravo da, pod jednakim uslovima, individualno ili kolektivno, koristi kultuma dobra, radi udeSda u kulturaom iivotu, uzivanja, naudnog napretka ilidmge dobrobiti koja iznjega proistide, kao i da doprinosi njegovom obogadivanju i oduvanju, te da je svako fizidko i pravno lice, ukljudujudi i vjerske zajednice, du2no da pogtuje kultuma dobra drugih, na isti nadin kao i svoja.

Vlada Cme Gore je na prijedlog Ministarstva kulture, a u skladu sa dlanom 128 Zakom o zaStiti kulturnih dobara, Programom zagtite i oduvanja kultumih dobara za 2017.godinu

"siuibenl list Crne Gore broj 49/08 "Sl.llst Crne Gore"br, 49/10,40/11

64 IzvjeStaj 0razvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

nastojala da utide na ravnomjemo oCuvanje kultumog identiteta svih manjinskili zajednica u Cmoj Gori, kroz 102 (sto dva) projekata koji se odnose na: konzervatorsku, muzejsku, bibliotefiku, arhivsku i kinoteCku djelatnost koje 6e realizovati nacionalne i lokalne javne ustanove, organi drzavne uprave iz oblasti kultume bagtine. Navedenim programom se na ravnomjeran nadin unapreduje stanje kultumih dobara, kroz projekte kojima se duva identitet svih manjinskih zajednica i Stite kultuma dobra kao dokaz multikulturalnosti i osobenosti cmogorskog kultumog nasljeda. Takode, piedmetni program se bavi zaStitom i promocijom bogatog i raznolikog kultumog izraza i kultumih identiteta imanentnih cmogorskoj kulturi. kroz potrebu poStovanja kultume raznolikosti i dokumentovanje baStine sa ciljem njenog unapredenja za budude genaracije, Od navedenih projekata, odredeni broj se odnosi na zaStitu i ofiuvanje kultume bagtine manjinskih naroda Cme Gore poput: ArheoloSka i konzervatorska istrazivanja i izrada konzervatorskog projekta za Caf Kig, Tuzi, Konzervatorski tretman biste Tripa Kokolja ispred crkve Sv. Nikole u Perastu, Druga faza uredenja platoa i ogradivanja kompleksa Zavidajnog muzeja "Ganica kula", Ro2aje, Izrada konzervatorskog projekta na kultumom dobru Kucanska dzamija, Izrada konzervatorskog projekta i sprovodenje I faze konzervatorskih mjera na Etnografskoj zbirci OJU „Muzeji" Kotor, Sprovodenje arheologldh istrazivanja i konzervatorskih radova na otkrivenim partijama zidova Utvrdenja Izlit, OpStina Rozaje - III faza, Arheologka istaZivanja lokaliteta Torine, OpStina Petnjica, Izrada konzervatorskog projekta i sprovodenje konzervatorskih mjera na kultumom dobm Etnografska zbirka ZaviCajnog muzeja Bijelo Polje, Izrada konzervatorskog projekta i sprovodenje I faze konzervatorskih mjera na Etnografskoj zbirci OJU ,>luzeji" Kotor, Manifestacija "Bokeljska nod" Popularizacija i prezentacija kultume bagtine Boke i Cme Gore u Rijeci, Zadru i Zagrebu. Popularizacija i prezentacija kultume bagtine Boke i Cme Gore u Rijeci, Zadm i Zagrebu, Izrada nognje za KUD^^ **VreIo Ibra", Rozaje, realizacija manifestacije Bokeljska nod. Ministarstvo kulture jeu skladu sa dlanom 8Zakom o kulturi, pripremilo Program razvoja kulture, kroz mjere i aktivnosti za unapredenje sektora kulture na nacionalnom i lokalnom nivou, kroz strateSka pitanja od 2016.do 2020.godine koja se odnose na realizaciju mjera Ministarstva kulture u podsticanju razvoja kultumo-umjetnidkog stvaralagtva, zagtite i oduvanja kultume bagtine, ajSrmaciju kultumih identiteta koji odraZavaju tradiciju i saviemenost Cme Gore i druga pitanja od znadaja za kontinuirani kultumi razvoj. Sastavni dio jeAkcioni plan za 2017.godinu, u fonni Izvjegtaja diju je realizaciju utvrdila Vlada Cme Gore, a ovaj dokument izmedu ostalog definige aktivnosti, nosioce i dinamiku realizacije jednog odciljeva - zagtita i promocija raznolikosti kultumih izraza. Transnacionalna, serijska nominacija venecijanskih utvrdenja od XVI do XVII vijeka, 6iji je sastavm dio i Kotorska tvrdava, a koju su podmjele Italija, Hrvatska i Cma Gora prihvadena

^Kultumo umJetniCko drultvo

65 IzvjeStaj orazvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

je na 41. zasijedanju UNESCO^'' Komiteta za syjetsku bastinu uKrakovu. Pored navedenog, pokrenuta je procedura pripreme Nominacionog dosijea za upis Bokeljgke momarice na Reprezentativnu listunematerijalnih dobara UNESCO-a. Uposljednjoj nedjelji septembra obilje&ni su Dani evropske baStine, kroz organizovanje 35 progrma u 12 (dvanaest) cmogorskih opgtina, sa temom "Kultuma i prirodna baStina - pejzaz mogu6nosti". Manifestacija je otvorena medunarodnom konferencijom „KuItunia i prirodna baStina - mogu6nosti za zaStitu, promociju i valorizaciju", u kojoj su uCestvovali predavaCi izAustrije, Hrvatske, Francuske, Italije i Cme Gore.

70 kulturu Ujedinjenih nacija

66 Izvjestaj 0razvoju izaStiti pram manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

3.4. INFORMISANJE Set medijskih zakona {Zakon o medijima, Zakon oradio-difuziji i Zdkon ojavnim radio- dijuznim servisima Crne Gore) oblast informisanja regulige se uskladu s Ustavom i na nivou standarda sadrianih u medunarodnim dokumentima o Ijudskim pravima i slobodama (UN, OSCE , Sayjet Evrope. EU). Set ovih zakona, usaglaSen sa medunarodnim standardima u okvru temeljnog ljudskog prava na infonnisanje, apostrofira potrebe pripadnika manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica za informisanjem na matemjim jezicima. U okwru informisanja pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica putem gtampanih medija u Cmoj Gori najvedi broj se izdaje na albanskom, hrvatskom, romskom i bosanskom jeziku. Stampani mediji se uglavnom finansiraju iz sredstava Fonda za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava, izuzev nedjeljnika na albanskom jeziku Koha Javore Cije izdavanje finansira SkupStina Cme Gore, na osnovu eiana 82 stay I ta£ka 3Ustava Cme Gore i dlana 3stav 2Zakona otnedijinta, Televizija Cme Gore i Radio Cme Gore shodno zakonskim obavezama u svoje programe emituju emisije posvijedene afinnaciji maninskih prava uCmoj Gori. Sovim cEjem tokom 2017. godine Javni servis RTV Cme Gore je emitovao sljedede programe: Program za manjine koji proizvodi emisije na manjinskim jezicima (albanskom i romskom jeziku), i na sluibenom jeziku posvijeden manjinama, u potpunosti je ispunio planiiane programske sadrzaje; Uokviru Programa za manjine tokom 2017. godine emitovano je 259 (dvije stotine pedeset devet) informativnih emisija Lajmet na albanskom jeziku i43 (detrdeset tri) emisije Mozaiku (hronike naalbanskom jeziku); Emitovano je 24 (dvadeset detiri) emisije utrajanju od 25 min na romskom jeziku Savore koja seemituje dva puta mjesedno; Realizovano je i43 (Cetrdeset tri) emisija Mostovi utrajanju od 30 min do septembra azatim 40 min. (posvedenih kulturi, istoriji itradiciji manjinskih naroda uCmoj Gori); Emitovanaje i5emisija Ljudi i vremena utrajanju od 30-40 minuta;

Lajmet - je dnevna informativna emisija na albanskom jeziku koja se bavi informisanjem albanske populacije na matemjem jeziku. Uredivadka politika ove emisije je usaglasnosti sa uredivadkom politikom TVCG" sa naglaskom na dogadaje koji se tidu albanaca uCmoj Gori i regionu; engl. Organization for Security and Co-operotion in Europe Televiztja Crne Gore

67 Izvjestaj 0 razvoju izaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Mozaikuje emisija koja traje 60 minuta, na albanskom je jeziku i mozai5kog je tipa, Fo£elaje da se emituje 1998. godine i bez prekida se emituje do danasnjih dana. Emisija se bavi zivotom albanaca u Cmoj Gori kroz priloge koje pripremaju novinari iz raznih sfera 2ivot^ politike, obrazovanja, ekonomije, kulture i sporta. U svakoj emisiji se emituje do 5 (pet) priloga razliSitih fornii, od reporta^ hronika, interyjua i razgovora, a koje su kombinovane muzikom.

Savore - je emisija na romskomjeziku koja se emituje svake druge nedjelje, u trajanju od 25 minuta. Emisija se prevodi sa sluzbenog na lomski ili sa romskog na slu^beni u zavisnosti od sagovomika. Bavi se avotom romske i egipdanske zajednice u Cmoj Gori, promocijom kulture i obrazovanja, a i socialnim statusom ove zajednice.

LJudi I Vremem - je ciklus od 5 (pet) emisija, uglavnom portreti o znamenitim liCnostima raznih profila, a pripadaju manjinskim narodima u Cmoj Gori.

U cilju zaStite i razvoja prava manjinskihnaroda i dmgih manjinskih nacionalnihzajednicau oblasti informisanja Ministarstvo kulture uSestvuje u sprovodenju Strategije za socijalm inkluziju Roma i Egipcana u Crnoj Gori 2016-2020^ godiSnjih akcionihplanova u okviru ove strategije. Cilj aktivnostije podizanje svijesti javnosti o kljufinim pitanjima u inkluzivnom procesu. h^ere koje sprovodi Ministarstvo kulture su afirmisanje istra^ivadkog izyjeStavanja u medijima o procesu socijalne integracije romske i egipdanske populacije u cmogorsko druStvo, sufinansiranje programskih sadrzaja u lokalnim gtampanim medijima i medijskim nauCnim Casopisima koji se, izmedu ostalog, bave i ovimpitanjem i medijsko predstavljanje kljuSnih pitanja inkluzijeromskepopulacijeu cmogorsko dm§tvo.

U okviru ovih mjera Ministarstvo sprovodi godiSnji konkursza najbolji istraavaCkiprilog na temu "Socijalna integracija Roma u Cmoj Gori". Pro§logodi§nji laureat je Adriatic radio iz Bijelog Polja, autorka priloga Emisija o Z)e«zsw(radijski prilog o djeCaku sa invaliditetom). Nagrada se uruSuje 8. aprila na Dan Roma.

Takode, Ministarstvo kao mjem sprovodi godiSnji konkurs za sufmansiranje lokalnih Stampanih medija i medijskih nau6nih 6asopisa gdje je u okviru zadatih tema i socijalna inkluzijaRoma, U okvim konkursasufinasirano je vi§e odabranih projekata^

Posebno je sufinansiran projekat-tematski broj medijskog naudnog dasopisa Medijska politika-temaiJ/ovo o Romima-Romskoslovo.

Da bi kljudna pitanja inkluzije bila predstavljena javnosti ministarstvo sufinansira izradu audiovizuelnih spotovai radio dzinglovakoje emitujeJavni servisi lokalnijavni emiteri.

68 IzvjeStaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nadonalnih zajednica u 2017.godini

3.5, UPOTREBA JEZIKAIPISMA

Ljudska prava u Cmoj Gori garantovana su i zaSticena Ustavom Cme Gore, zakonima i ostalim propisima donijetim u skladu sa Ustavom, uz obezbijedenje najvedeg stepena poStovanja medunarodnih standarda u oblasti sprovodenja i za§tite ljudskih prava i sloboda.Ustav posveduje veliku painju zaStiti identiteta manjinskih naroda i dru^h manjinskih nacionalnih zajednica kojima se jem5e prava i slobode koje mogu koristiti pojedina5noi u zajednici sa drugima.

Zakonom o manjinskim pravima i slohodama dato je i pravo na upotrebu svogjezika i pisma. Posljednjim izmjenama i dopunama Zakona o manjinskim pravima i slobodama preciznije se definiSu odredeni pojmovi, pa se tako „2na£ajan dio" zamjenjuju se rijeCima: „najmanje 5%", dakle u jedinicama lokalne samouprave u kojima pripadnici manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica cinevedinu ili 5 % stanovniStva, prema rezultatima dvaposlednja uzastopna popisa, u sluibenoj upotrebi je i jeziktih manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.

Takode, Ministarstvo unutraSnjih poslova, u skladu sa administrativnim i kadrovskim kapacitetima, posebnu paznju posveduje zaStiti prava sluzbenika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, u skladu sa Ustavom Cme Gore, Zakonom o dr&vnim sluibenicimai namje§tenicima i Zakonomo manjinskim pravimai slobodama. a) U periodu od 01.01.2017.godine, zakljudno sa 31.12.2017.godine, za cmogorske driavljane kojiu sluzbenoj upotrebi koriste cmogorski, srpski, bosanski, albanski ili hrvatski jezik, podaci u liCnoj karti su unijeti i na jednom od tih jezika, a ime i prezime unijeto je samo na jeziku podnosioca zahtjeva, i to: -cmogorski 26241; -srpskijezik-910; - bosanski jezik- 52; - albanski jezik - 392; - hrvatski jezik - 26. b) U periodu od 01.01.2017. godine, zakljucno sa 31.12.2017. godine, na zahtjev podnosioca zahtjeva, podaci o imenu i prezimenu unijeti su u paso§ na zah^ev podnosioca zahtjeva na jezicimau sluibenoj upotrebi, ito: - cmogorski 30717 -srpskijezik-798; -bosanskijezik- 118; - albanskijezik - 477; - hrvatski jezik-23.

69 IzvJestaJ 0 razvoju izastitiprava manjinskihnaroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini c) Clanom 3Zakona o matidnim registrima^^piopisanoda sematiCni registri vode> aizvodi i uyjerenja izdaju na cmogorskom jeziku. Lidno ime pripadnika manjinskog naroda ili dnige manjinske nacionalne zajednice upisuje se u mati6ne registre na njegovom jeziku i pismu, u skladu sa zakonom. Li^no ime stranea upisuje se na jeziku podnosioca zahtjeva latiniSnim pismom. LiCno ime u matiSnim registrima mo5e biti upisano same najednom jeziku i pismiL Izuzetno, prezime koje se stiCe prilikom zaklju5enja braka upisuje se na jeziku lica 6ije se prezime uzima ili pridru2uje, pri 6emu novo liCno ime mora biti upisano na jednom pismu. Podaci 0 mjestu, opStini i driavi koji se odnose na pripadnika manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice upisuju se i na jeziku i pismu tog manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice, u skladu sa zakonom.

Izvodi i uvjeranjaiz mati5nihregistaraza pripadnike manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice izdaju se i na jeziku i pismu tog manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice, u skladu sa zakonom. Radi implementacije ove norme, izvod iz matidnog registra rodenih, izvod iz matiCnog registra umrlih i uyjerenje o cmogorskom diiavljanstvu izdaju se na zah^'evpodnosioca zah^eya, na sljedecim obrascima: - cmogorskijezik- latiniCnim pismom; - srpskijezik —diriliCnim pismom; - bosanskijezik - latinidnim pismom (dvojeziCno); - albanskijezik - albanskim pismom (dvojezi5no); - hrvatski jezik - latinidnim pismom (dvojezi&io).

Pod terminom «dvojezicno» podrazumijeva se pisanje na cmogorskom jeziku latiniCnim pismom, kao sluibenim jezikom, i pisanje najednom odjezika u sluibenoj upotrebi.

U okvim Prevencije i rada policije u zajednici u saradnji sa upravama osnovnih §kola „Stefan Mitrov Ljubi§a" u Budvi i „Mirko Srzentic" u Petrovcu, „Drago Milovid" u Tivtu, „Njego§" u Kotoru i „Mahmut Lekii" u Tuzima, Uprava policije je organizovala i zajedniCki realizovala edukativno-preventivne akcije pod nazivom „Prijateljstvo, a ne nasilje".Akcija je realizovana u saradnji sa viSe organizacionih jedinica MUP-a - Uprave policije, kao §to su Posebna jedinica policije, Kriminalistidka policija i Centri i odjeljenja bezbjednosti,

Sektor policije op§te nadle^osti i Sektor graniSne policije su u sklopu realizacije akcije izvr§ili stampanje 200 000 komada edukativno promotivnih flajera na cmogorskom i albanskom jeziku koji su distribuirani turistima - vozaSima motomib vozila, na granidnim prelazima, prilikomulaska u Cmu Goru.Kroz edukativno-promotivni flajer Upravapolicijeje ukazaia i na eventualne bezbjednosne rizikeu saobradaju. Krozprigodan apelpozivala je sve udesnike u saobradaju da poStuju zakonske propise, vode raCuna o lidnoj bezbjednosti, bezbjednosti svojih porodica i ostalih uCesnika u saobradaju.

^ „SI. list CG", br. 47/08,41/10,40/11

70 Izvjestajo razvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

U sklopu realizacijePlana organizacionog odbora za proslavu Dana MinistarstvaunutraSnjih poslova -2 oktobra, u svim stanicama policije realizovana je planska aktivnost »Cas bezbjednosti u saobradaju«. Cas bezbjednosti je odrian u okvira prevencije i rada policije u zajednici kroz saradnjustanicapolicijai uprava §kola,posebno u gradskimosnovnim Skolama i isturenim odjeljenjimakoja se nalaze na seoskompodm5ju.Edukativni Casovi su odriani u osnovnoj Skoli "Mahmut Lekid" - Tuzi, odnosno u podruCnim odjeljenjima u selima SukuTud, Milje§ i Vuksanlekidi, zatim u gkolskimustanovama „Jedinstvo" u selu Skorad i "29 novembar'* u selu DinoSa. Udenici su upoznati sa osnovnim mjerama bezbjednosti u saobradajU) kao i sa dijelom opreme i tebnidkih sredstava sa kojima raspolaze saobradajna policija.U saradnji sa misijom OEBS^'^-a odStampano je UOOO (jedanaest hiljada) rasporeda dasovana cmogorskom i albanskomjeziku, sa edukativnim porukama.

U cilju transparentnosti i po§tovanja ljudskih prava zadr2anih lica u Upravi policije, svakom zadrianom lieu urucuje se tzv. "Informativni list za zadriano lice", Ciji prijem potvrduju sva zadtiana lica svojerudnim potpisom. Informativni list je §tampan na vi§e jezika(cmogorki,engleski,njeniacki,ruski,albanski,romski) u kojem su navedena prava zadi^og lica.

Zakonom ojavnom redu i mini u Clanu 19 propisano je da de se za preb^aj ))ko na javnom mjestu govorom, natpisom, znakom ili na drugi nadin vrijeda drugog po osnovu nacionalne, rasne ili vjerske pripadnosti, etnidkog porijekla ili drugog lidnog svojstva, kazniti novdanom kaznom od €250 do €1.500 ili kaznom zatvora do 60 dana.«Prema podacima iz Uprave policije Ministarstva unutraSnjih poslova u 2017.godini registovan je 28 (dvadeset osam) prekr§aj koji se odnosi na vrijedanje nacionalnihosje6anja.Prekr§aji su izvrSeni od strane 29 lica dok su 16 (§esnaest) lica oStedena vrSenjem prekr§aja. Uprava policije u skladu sa godiSnjim Programimaobuke,sprovodi kontinuirane strudne obiikeslu^benikana Policijskoj akademiji, Upravi za kadrove, okmglim stolovima, konferencijama i drugim vidovima gdje sc pitanje manjinskih prava razmatra samostalno ili u okviru drugih tema u skladu sa Programom strudnog usavrSavanja driavnih sluibenika i namjeStenika.

Organizacija za evropsku bezbjednost isaradnju

71 Izvjestaj0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskihnacionalnih zajednica u 2017. godin i

3.6. uCsSCEUJAVNOMilVOTUIPOLITlCKA PARTICIPACIJA

U£e§6e ili zastupljenost-pripadnika manjina u politi^kom i javnom ^votu Cme Gore ima uporiSte u postoje^em zakonodavstvu, Ustav Cme Gore u 61anu 79, taCka 9 i 10jemCi pravo na autentiCnu zastupljenost pripadnika manjina u SkupStini Cme Gore i skupstinama jedinica lokalne samouprave u kojima 6ine zntan dio stanovniStva, shodno principu afirmativne akcije, kao i pravo na srazmjemu zastupljenost u javnim sluibama, organima drlavne vlasti i lokalne samouprave.

Izmedu ostalih posebnih - manjinskih prava Ustavom se jemCi i pravo na autentiCnu zastupljenost u Skupstini Cme Gore i skupStinamajedinica lokalne samouprave u kojima 6ine znaCajan dio stanovnistva, shodno principu afirmativne akcije.

Zakonom o izboru odbornika i poslanika (koji je donijela SkupStina Cme Gore je 16 septembra 2011. godine)je na bli2i naSindefinisanaustavna garancijamanjinskim narodima i dmgim manjinskim nacionalnim zajednicama na autentidnu zastupljenost u SkupStini Cme Gore. Princip afirmativne akcijedefinisanizbomimzakonodavstvom se posebno ogledau: • mogu6nosti manjeg broja kandidata na poslani5kim listama koju podnose gmpe gradana ili politiCke stranke koje predstavljaju manjinski narod ili manjinsku nacionalnu zajednicu; • manji broj potpisa za potvrdivanje lista koje podnose gmpe gradana ili politidke stranke koje predstavljaju manjinski narod ili manjinsku nacionalnu zajednicu; • preferencijalni tretman kada nijedna izboma lista za izbor poslanika pripadnika odredenog manjinskog naroda ili manjinske nacionalne zajednice ne ispuni definisani cenzus od 3% ukupnog broja vazecih glasova, a pojedinadno dobiju najmanje 0,7% vazedih glasova, sti5u pravo na u6e§de u raspodjeli mandata kao jedna - zbima izboma lista sa ukupno dobijenim brojem va^edih glasova, s tim §to 6e se za obradun mandata priznavati zbrajanje koje obezbjeduje osvajanje do tri mandata; • za hrvatski narod u Cmoj Gori, u sludaju da m jedna izboma lista za izbor poslanika iz reda ovog naroda ne ispuni gore navedene uslove, najuspjesnija od tih lista sa najmanje 0,35% va2e6ih glasova sti6e pravo na jedan poslaniCki mandat.

Navedena prava koriste izbome liste pripadnika odredenog-istog manjinskog naroda, odnosno odredene-iste manjinske nacionalne zajednice, sa udeSdem do 15% od ukupnog stanovnistva u izbomoj jedinici, prema podacima sa posljednjeg popisa stanovniStva.

Zakonom o manjinskimpravima i slobodamajt definisano da ako poslanici izabrani shodno principu afirmativne akcije, a u skladu sa izbomim zakonodavstvom smatraju da predloieni akt ili propis bitno zadire u interese tih manjinskih naroda i drugihmanjinskih nacionalnih zajednica, o tome de podnosilac predloga i ti poslanici usagla§avatistavove. UsaglaSavanje se odnosi na: pitanja koja se odnose na promjene etnidke strukture stanovniStva suprotno dlanu

72 Izvjestaj 0 razvoju izastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

39 stav 1 ovog zakona; pitanja koja se odnosena sadriaje obrazovnihprogramabez miSIjenja Sayjeta manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica; pitanja koja se tiSu o5uvanja jezi5kog i nacionainog identiteta manjinskih narodai drugihmanjinskih nacionalnih zajednica" (dlan 29).

Op§tinska izboma komisija za izbor odbomika, a Driavna izboma komisija za izbor poslanika utvrduje ukupan broj glasova koji je dobila svaka izboma lista i utvrduje broj mandata koji pripada svakoj listi. Svakoj izbomoj listi pripada broj mandata srazmjeran broju dobijenih glasova. U raspodjeli mandata uCestvuju izborae liste koje su dobile najmanje 3% od ukupnog broja vazedih glasova u izbomoj jedinici. Izuzetno od ovoga, izbome liste za izborposlanika pripadnika odredenog manjinskog narodaili manjinske nacionalne zajednice, naznaCenog u izbomoj prijavi ili nazivu izbome liste, u sluCaju da ni jedna od njih ne ispuni uslov iz stava 1 ovog 51ana, a pojedinafino dobiju najmanje 0,7% va&6ih glasova, sti5u pravo na u6eg6e u raspodjeli mandata kao jedna - zbima izbomalista sa ukupno dobijenim brojem va2e6ih glasova, s tim §to 6e se za obra£un mandata priznavati zbrajanje koje obezbjeduje osvajanje do tri mandata.

U sluCaju da ni jedna od izbomih lista za izbor poslanika pripadnika hrvatskog naroda u Cmoj Gori ne ispuni uslove iz Clana 94 stav 1 ovog fil^a i taCke 1 ovog stava, najuspje§nija od njih, sa najmanje 0,35% va^edih glasova stiCe pravo na jedan poslani5ki mandat Ovo pravo koriste izbome liste pripadnika odredenog - istog manjinskog naroda, odnosno odredene - iste manjinskenacionalne zajednice, sa u5eg6em do 15% od ukupnogstanovniStva u izbomoj jedinici, prema podacimasa posljednjeg popisa stanovniStva. U5e§6e izbome liste pripadnika odredenog manjinskog naroda ili manjinske nacionalne zajednice u predizbomoj koaliciji sa izbomim listama pripadnika dmgog manjinskog naroda ili manjinske nacionalne zajednice ili izbomim listama politiCkih stranaka ili gmpa gradana koje ne koriste pravo iz stava2 ovog Clana ne iskljuCuje drugim podnosiocima izbomih lista tog manjinskog naroda ili manjinske nacionalne zajednice pravo iz stava 2 ovog Clana.

Izbome liste za izbor odbomika pripadnika odredenog manjinskog naroda ili manjinske nacionalne zajednice, naznaCenog u izbomoj prijavi ili nazivu izbome liste, u sluCaju da ni jednaodnih ne ispuniusloviz stava 1 ovogClana, stiCu pravo na uCeSCe u raspodjeli mandata pojedinaCno, sa dobijenim brojem va&cih glasova. Ovo pravo koriste izbome liste pripadnika odredenog-istog manjinskog naroda, odnosno odredene-iste manjinske nacionalne zajednice, sa uCeScem do 15% od ukupnog stanovnistva na dr&vnomnivoui sa uCeSCem od 1,5% do 15% od ukupnog stanovnistva na teritoriji opStine, Glavnog grada, odnosno Prijestonice, prema podacimasa posljednjeg popisastanovniStva.

73 IzvjeStaj 0 razvoju i zaStiUprava manjinskihnaroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

4. RAZVOJNAIEKONOMSKA POLITIKA

Jedanod ekonomskih imperativa Cme Goreje ujednaCen regionalni razvoj. Ova Cinjenica je veomaznaCajna i sa aspektazaStite i unapredenja manjinskih prava, s obzirom na dinjenicu da je velild broj manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica skoncentrisan na manje razvijenim sjevemim podru5jima. Strategijom manjinske politike je ekonomski razvoj sredina sa znatnim u£e§6em manjinske populacije prepoznat kao oblast kojoj se treba posvetitijo§ veda pa2nja, zbog toga je ovim IzvjeStajem dat kratak prikaz aktivnostii na torn polju.

4.1. Izradaplanskih dokumenata

U toku 2017.godine, donijeti su sljede6i dr^avni planski dokumenti: Prostomo-iirbanisti£ki planoi^tine Ucinj, Izmjene i dopune DPP za koridor dalekovoda 400 kV sa optiCkim kablom od Cmogorskog primoija do Pljevalja i podmorski kabal 500kV sa optifikim kablom Italija- CmaGorau dijeludetaljne razrade lokacije za trafostanicu i konvertorsko postrojenje Blatou LastviGrbaljakoj kao i Drzavna studijalokacije „Dio sektora22".

U postupku izradeje vi§eznaSajnih planskih dokumenta, a za namjenu ovogIzvjeStaja treba fzdvojiti: Prostomi plan posebne namjene za obaino podruije Cme Gore (ugovorena vrijednost €1.395.777); Prostomi plan posebne namjene Nacionalnog parka ,J^okletije" (ugovorena vrijednost €319.515); Prostomi plan posebne namjene Nacionalnog parka „Skadarsko jezero" (ugovorena vrijednost €314.160); Detaljni prostomi plan za Jadransko- jonski autoput (ugovorena vrijednost €275.000); Detaljni prostomi plan za prostor vigenamjenskih akumulacija na rijeci MoraCi (ugovorena vrijednost €330.000); Detaljni prostomi plan za prostor viSenamjenske akumulacije na rijeci Komamici (ugovorena vrijednost €170.000); Driavna studija lokacije „Ivan Do" (ugovorena vrijednost €47.500) Drzavna studija lokacije „Sektor 1" - Rt Kobila - Njivice - ugce Sutorine (ugovorena vrijednost €11.900); Drzavna studija lokacije „Dio sektora 43 - Luka Budva" (ugovorena vrijednost €64.700); Drzavna studija lokacije „Sektor 20 i sektor 21" (ugovorena vrijednost €3.570); Drzavna studija lokacije „Sektor 10" - Spila - Risan - Rt Banja (ugovorena vrijednost €35.000); Izmjena i dopuna Drzavne studije lokacije „Sektor 16" (ugovorena vrijednost €34.510); dok Ministarstvo odi^oivog razvoja i turizma, u skladusa Zakonom o uredenju prostora i izgradnji objekata, radi i lokalni planski dokument: Lokalnu studiju lokacije „Dubovica1" (ugovorenavrijednost €24.000).

Utoku je izrada strategkih procjena uticaja na zivotnu sredinu i studija zaStite kultumih dobara za predmetne planove.Planira se izrada: baznih studija za izradu Prostomog plana CmeGore, kao i dr&vnih studijalokacije u okviruProstomog planaposebnenamjene.U toku

74 Izvjestaj o razvoju izastitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini je realizacija viseinfrastruktumih projekata iz oblasti upravljanja otpadom, otpadnim vodama i vodosnabdijevanja.

4.2. Prioiitetni projekti u oblasti vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama

Za realizaciju projekta iz oblasti vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama u Cmoj Gori, sa Evropskom investicionom bankom (DB) zakljuCen je Finansijski ugovor o dugOTo5nom kreditu, u ukupnom iznosu od57miliona €, Izpre^ristupnih fondova Bvropske unije za realizaciju ovih projekata obezbijedena su bespovratna sredstva li iznosu od 19,8 miliona €. Pored toga, u finansirauju infiastruktumih projekata u opStinaina na Cmogorskom primorju uCestvuju i sredstva obezbijedena iz kredita KfW banke koja je do sada ufiestvovala sa 99 miliona € kreditnih sredstava obezbijedenih kroz nekoliko feza(fazeII - V) i preko 17 miliona € bespovratnih sredstava, za konsultantske usluge, projektnu dokumentaciju i investicije.

4.2,1.Projekatupravljanja otpadnim vodama u opStini Pljevija

Ministarstvo odrSivog razvoja i turizma je u opstini Pljevija angaSovano na projektima koji imaju zacilj unapredenje stanja u oblasti vodosnabdijevanja i upravljanja otpadnim vodama i to: projekat izgradnje kanalizacine mre^ odnosno glavnog gradskog kolektora u opStini Pljevija, projekat izgradnje postrojenja za pre5ig6avanje otpadnih voda i rekonstrukcija postrojenja zaprediScavanje pitke vode „Plije§" i izgradnja postrojenja za preCiSdavanje pitke vode „Breznica" i „Bogi§evac" u opStini Pljevija,

4.2.2. Projekatvodosnabdijevanja 1upravljanja otpadnim vodama u opStini Berane

Projekat upravljanja otpadnim vodama u opgtini Berane obuhvata izgradnju PPOV kapaciteta 20.000 ES na lokaciji Donji Talum, 20,7 km kanalizacione mre& i 1,4 km atmosferske kanalizacije. Projekat unapredenja vodosnabdijevanja obuhvata: izgradnju rezervoara zapremine 2400 m^, rekonstrukciju pumpne standee, sistem automatskog hlorisanja i nabavku opreme za detekciju gubitaka vode. Ukupna vrijednost projekta iznosi 13,20 miliona € - cca 6,55 miliona € za izgradnju PPOV sa pristupnim putem, 5,72 miliona € za izgradnju kanalizacione mre^e i cca 0,93 miliona € za unapredenje vodosnabdijevanja. U toku je izvodenje radova, Projekat se finansira izgrant sredstava IPA'^ OPRD 2012/13, nacionalnog

" eng. Instrument for Pre-Accession Assistance IzvjeStaj o razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

uCeSda i kreditnih sredstava Implementacija projekta je povjerena Direkciji javnih radova.

4.2.3.Pro)ekat upravljanja otpadnim vodama u opstiniBijelo Polje

Saglasno Idejnom projektu, pitanje upravljanja otpadnim vodama u opStini Bijelo Polje treba da se rijegi izgradnjom PPOV i odgovarajude kanalizacione mre2e, koji 6e se realizovati fazno. UI fazi predvidena je izgradnja PPOV kapaciteta 20.000 ES i izgradnja 13,04 km nove mrde (cca 9 km u centru grada i 4,06 km u industrijskoj zoni) i rekonstrukcija oko 680 m postojede. Prema revidovanom Idejnom projektu, tikupna vrijednost prve faze ovog projekta iznosi 18,28 miliona € i to cca 6 miliona € za izgradnju PPOV i 12,28 miliona €za izgradnju kanalizacione mreze (ukljufen PDV). U okviru prve faze OpStina Bijelo Polje je usvojila prioritete paprvi segment prve faze obuhvata izgradnju glavnog gradskog kolektora duiine od 6 km, 3 pumpne stanice i djelove sekundame kanalizacione mre2e ukupne vrijednosti od 3,1 milion eura. Prvi dio ove faze se finansira iz IPA 2011 i implementira od strane Delegacije EU u Cmoj Gori. Izvodenje radova je odmaklo i zavrSetak radova se oCekuje u prvoj polovini 2018. godine. U 2017. godini pripremljena je tenderska dokumentacija zaprojektovanje i izvodenje radova na izgradnji PPOV-a. Na zah^ev OpStine Bijelo Polje, objava tendera jeodlo2ena do stvaranja preduslova za isti. Izvori finansiranja su 3,297 miliona eura iz kredita EIB-a koje je Vlada odobiila OpStini, Nedostaju sredstva u iznosu od 3 miliona eura. U cilju obezbjedivanja finansijskih sredstava, u 2017. godini pripremljena je aplikacija za sljededi krug WBIF''.

4.2.4. Izgradnja PPOV i segmenta vodovodne i kanalizacione infrastnikture u opStini Ulcinj

Projekat obuhvata unapredenje vodovodnog i kanalizacionog sistema i izgradnju PPOV. Lokacija PPOV predvidena je na podru5ju Ulcinjskog polja. Zbog potrebe da se hitno zaStiti kanal Port Milena od otpadnih voda iz naseija Kodra, TotoSi, Bijela Gora, Donja Bratica, aktivnosti vezane za izgradnju kanalizacone mreze za ova 6etiri naseija, realizuju se kao poseban projekat, koji obuhvata izgradnju 14,45 km kanalizacione mre&. Vrijednost ovog projekta procijenjena je na 4,3 miliona €, Uraden je Glavni projekat, a u 2017. godim je proces eksproprijacije doveden u zavrSnu fazu, pa se brzo oCekuje objava tendera za izbor izvodada radova.

Projekat Institucionalne podrSke JP Vodovod i kanalizacija Ulcinj je zavrSen 31. avgusta 2017. godine u vrijednosti od milion eura, kao dio programa "Vodosnabdijevanja i odvodnje

'®eng. European Investment Bank "eng.Wcsfem Balkans Investment Framework

76 IzvjeStaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nadonalnih zajednica u 2017.godini otpadnih voda na Jadranskoj obali, Faza V", u okviru donacije kfW razvojne banke. Glavni cilj Ihstitucionaliie podrgke bio je da se ViK Ulcinj podi^ u unapgedenju pruSanja vodovodnih i kanalizacionih usluga za gradane i sezonsku turistidku populaciju, za javno zdravlje i zaStitu sredineu obalnom regionu.

4.2.5. Izgradnja PPOV i segmenta vodovodne i kanalizacione infrastrukture u opStini Ro2aje

Studijom izvodljivosti predvidena je izgradnja PPOV, kapaciteta 13.600 ES i kanalizacione mieSe i unapredenje stanja u oblasti vodosnabdijevanja. Ukupna vrijednost dijela projekta koji se odnosi na otpadne vode Iznosi 4,915 miliona €, u skiadu sa revidiranim Idejniin projektom. Svrha projekta je usaglaSeno i cjelovito ijegavanje pitanja upravljanja otpadnim vodama u opstini Rozaje nanacin kako je propisano zakonom i evropskim direktivama,

Takode, realizacijom ovog projekta postidi ce se stvaranje neophodnih uslova za izgradnju odvojenili kanalizacionih sistema za fekalne i atmosferske o^adne vode, eliminisanje nzika po zdravlje ljudi, unapredenje kvaliteta zivotne sredine na podrudju opStine Rozaje, kao i tretman otpadnih voda koje sedirektno ispuStaju urijeku Ibar i pritoke.

Za izradu tenderske dokumentacije zaizgradnju postrojenja zaprediSdavanje otpadnih voda i kanalizacione mreze obezbijedena je tehnidka podrSka iz WBIF'® XV kruga 2016. godine u iznosu od 80.000 eura.

4.2.6. Izgradnja PPOV i kanalizacione infrastrukture u opgtini Plav

Projelat predvida izgradnju centralnog PPOV na lokaciji „Pjeskovi", ukupnog kapaciteta 18.000 ES (I faza 2x6.000 ES, 11 faza 6.000 ES) i izgradnja kanalizacione mrefe u ukupnoj du2ini oko 14 km. Shodno projektnoj dokumentaciji, vrijednost izgradnje PPOV i kanalizacione mrefe iznosi cca 9,15 miliona € (5,44 miliona € za izgradnju PPOV 1 3,71 milion€ za izgradnjukanalizacione mreze).

Ovim iznosom obuhvadena su sredstva za izradu projektne dokumentacije, nadzora i PDV). Finansiranje projekta nije definisano bududi da prvobitno planirana sredstva iz Indikativnog plana IPA OPRD 2012/2013 nijesu opredijeljena zaovaj projekat.

Izraden je i revidovan Glavni projekat za izgradnju kanalizacione mreze. Takode, u 2017. godini pripremljen je nacrt tenderske dokumentacije za projektovanje i izgradnju PPOV od strane IPF 3 konsultanta.

^eng.Western Balkans Investment Framework

_ — IzvjestaJ 0 razvoju izaStitiprava manjinskih narodai drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

4.3.Program podsticanja razvoja klastera u CrnojGorizaperiod2017- 2020.godina

Predmetni Program Ministarstvo ekonomije realizuje u kontinuitetu od 2012. godine. Cilj Programa za je finansijska podrgka efikasnijem funkcionisanju klastera i njihove bolje promocije, u pravcu ostvarivanja bolje konkurentske pozicije malih i srednjih preduzeca na nacionalnom i medunarodnom trziStu.

Opravdani tro§kovi su troSkovi ulaganja u nematerijalnu i materijalnu imovinu (izuzev IT opreme i saobradajnih sredstava) i operativni trogkovi koji podrazumijevaju trogkove osoblja i administrativne trogkove. Odobrena pomoc od strane Ministarstva ekonomije bila jeje do 50%, odnosno do 65% (uve6ano za 15% klasterima iz manje razvijenih jedinica lokalne samouprave) ukupnih opravdanih trogkova, u iznosu najviSe do 15.0006 po jednom Projektu.

Kroz predmetni Program u 2017.godini od raspolo2ivih 100.0006, podrSka je bila ugovorena za7 klastera, ukupno 98.0006. Realizacija ugovorene podrgke je 64.7866 za 5klastera koji su uspjegno finalizovali projekte. Nastavak realizacija Programa planiranje i za2018. godinu.

4.4. Program podsticanja razvoja konkurentnosti preduzetnika, mikro, malih i srednjih preduzeca u Sjevemom regionu Cme Gore i manje razvijenim opstinama

Odnosi sena obezbjedivanje povoljnijih usiova finansiranja kroz subvencionisanje kamatne stope na direktne kredite Investiciono-razvojnog fonda iz sredstava obezbijedenih bud^etom Cme Gore. Subvencioniranja kamatne stope od 1%, vrgi se na direktne kredite Fonda preduzetnicima, mikro, malim i srednjim preduze6ima, sa prioritetom za preduze6a koja su dio klastera, odobrene 2012. godine. Iznos podrske Ministarstva ekonomije po ovnom osnovu u 2017.godini iznosi 65.446.

4.5. Program povecanja regionalne i lokalne konkurentnosti kroz usaglaSavanje sa zah^evima medunarodnih standarda poslovanja za period2017-2020.godina

Mimstarstvo ekonomije je 2014.godine zapo6elo realizaciju Programa povedanja regionalne i lokalne konkurentnosti kroz usaglaSavanje sa zahtjevima medunarodnih standarda poslovanja. Cilj Programa je finansijska podrgka preduzetnicima, malim i srednjim privredmm druStvima, da u gto vedoj mjeri povedaju svoju konurentnost, prvenstveno kroz

78 Izvjestaj 0razvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini usaglaSavanje sa zah^evima medunarodnih standarda za proizvode i podrSku za dobijanje akreditaoije za ocjenjivanje usaglaSenosti. Maksimalan iznos podrSke u okvim ovog Programa je €5.000. U toku 2017.godine ugovoren je iznos podrgke za 42 (detrdeset dva) privreda subjekata ukupne vrijednosti 70.000€, Realizacija ugovorene podrgke je 55.434e za 36 (trideset 5est) privrednih subjekata koji su finalizovali aktivnosti u skladu sa uslovima koji su Programom propisani. Nastavak realizacije Programa planiranje i za 2018.godinu.

4.6. JJredha o podsUcanjudirektnih investicija

Opis programa Uredbom o podsUcanju direktnih investicija^^ stvaraju se uslovi za povoljniji poslovni ambijent koji de, podsticanjem domadih i stranih investicija u svim podrudjima Cme Gore, doprinijeti povedanju konkurentnosti i izvoznog potencyala industrije uvodenjem novih tehnologija, znanja i omoguditi otvaranje novih radnih mjesta. Investitori koji realizuju investicione projekte, kojima se obezbjeduje otvaranje novih radnih mjesta i dqprinosi privrednom i regionalnom razvoju Cme Gore, mogu biti koiisnici finansijskih podsticaja koji se dodjeljuju odlukom Vlade Cme Gore o dodjeli sredstava za podsticanje direktnih investicija.

Usloviza privredne subjekte Sredstva za podsticanje investicija se dodjeljuju na osnovu podnoSenja prijave na javni oglas za udeSce u postupku dodjele sredstava za podsticanje direktnih investicija i zakljudenja ugovora okoriSdenju sredstava za podsticanje direktmh investicija sa Vladom Cme Gore i to zainvesticione projekte koji serealizuju uproizvodnom scktoru i sektoni usluga, - Glavni grad iju^ region - minimalna vrijednost ulaganja 500.0Q0€ i 20 novih radnih mjesta uroku od tri godine od dana zakljudivanja ugovora okorigdenju sredstava; - Centralni region (izuzev Glavnog grada) i sjevemi re^on - minimalna vrijednost ulaganja €250.000 i 10 (deset) novih radnih mjesta u roku od tri godine od dana zakljudivanja ugovora o koriSdenju sredstava.

Novozaposlenim licem smatra se lice zaposleno na neodredeno vrijeme na poslovima na kojima se realizuje investicioni projekat, a korisnik sredstava duzan je da zadrzi broj novozaposlenih Uca u kontinuitetu najmanje tri godine nakon zavrgetka realizacije investicionog projekta za mala i srednja privredna dmStva, odnosno najmanje pet godina za velika privredna dru§tva.

^ «Sluzbent list Crne Gore", broJ 80/15

79 Izvjestaj 0 razvoju i zastitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

Sredstva se ne mogu koristiti za finansiranje investicionih projekata u sektorima: primame poljoprivredne proizvodnje, proizvodnje sintetiSkih vlakana, saobradaja, igara na sredu, trgovine, primame proizvodnje uglja i Celika, proizvodnje elektriCne energije, nafte i gasa, duvana i duvanskih preradevina, oru^ja i municije, genetski modifikovanih organizama i opasnog otpada.

Sredstva za podsticanjeinvesticijamogu se dodijelitiprivrednomsubjektu: a) koji jeregistrovan u Centralnom registm privrednih subjekata; b) kojije podnio investicioni projekat za koji se, u skladusa Uredbom, dodjeljuju sredstva za podsticanje direktnih investicija; c) nad kojim nije pokrenut postupak stedaja ili likvidacije, osim reorganizacije u skladu sa zakonom kojim se ureduje steCaj privrednih subjekata; d) koji nije osudivan za krividno djelo koje se goni po slu5benoj duznosti; e) koji je izmirio sve obaveze po osnovu poreza i doprinosa zakljudno sa mjesecom koji prethodi mjesecu u kome se podnosi prijava; f) koji u prethodnih 12 mjeseci prije podnogenja prijave nije smanjiobroj zaposlenih u Cmoj Gori za 10% i vi§e; g) koji nije za isti investicioni projekat za koji podnosi prijavu koristio sredstva dr2avne pomodi; h) koji nije u poteSkodama u skladusa propisimao driavnoj pomodi; i) kojinijeu obavezi povracaja nezakonito primljene dr&vnepomodi.

Podsticaji Sredstvaza podsticanje direktnih investicijadodjeljuju se u iznosu od 3.0006 do 10.0006po novozaposlenom lieu na osnovu bodovanja sljededih kriterijuma: 1. reference privrednog subjekta; 2. udio drugih privrednih subjekata iz Cme Gore tokom i nakon realizacije investicionog projekta; 3. vrijednost investicionog projekta; 4. efekti investicionog projektavezani za istraihvanje i razvoj; 5. efekti investicionog projekta na ljudske resurse; 6. efekti uticaja investicionog projekta na Mvotnusredinu; 7. obim medunarodnog prometa; 8. ekonomski efekti investicionog projekta; 9. efekti investicionog projekta na regionalni razvoj i 10.pismo 0 namjeramalokalne samouprave u kojoj privredni subjekatnamjeravada ulaze. Ukupna vrijednost dodijeljenih sredstava ne moze prelaziti odredeni procenat vrijednosti investicionog projekta u zavisnosti od velicine privrednog druStva koje je korisnik sredstava, i mo^ iznositi: - najviSe do 50% od ukupne vrijednosti ulaganja u investicioni projekat za velika privredna dmStva;

80 IzyjeStaj o razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

- najviSe do 60% od ukupne vrijednosti ulaganja u investicioni projekat za srednja privredna druStva; - najvige do 70% od ukupne vrijednosti ulaganja u investicioni projekat za mala privredna druStva.

Malo privredno druStvo je privredno drustvo koje ima manje od 50 zaposlenih i godisnji promet Hi ukupangodiSnji bilans stanja kojineprelazi 10 miliom €. Srednje privredno drustvo jeprivredno dndtvo koje ima od 50 do 250zaposlenih i godisnji promet koji ne prelazi50miliona € Hi ukupni godiSnji bilans stanjakoji neprelazi43miliona e Veliko privredno dmstvo je privredno drustvo koje ima preko 250 zaposlenih i ukupan godiSnji bilans stanjapreko 43 miliona€. Za kapitalne investicije ve6e od 10 miliona € kojima se obezbjeduje otvaranje radnih mjesta za najmanje 50novozaposlenih lica, sredstva za podsticanje investicija mogu bitidodijeljena u visini do 17% od ukupne vrijednosti investicionog projekta, bez sprovodenja postupka bodovanja. Uredbom je predvidena i mogudnost refundacije troSkova za razvoj infrastrukture neophodne za realizaciju investicionog projekta. Dodijeljena sredstva za podsticanje investicija ispladuju se korisniku sredstava nakon zakljuCenja ugovorao korig6enju sredstava, u trijednakerate: 1.Prvaratase ispladuje nakon podnogenja Cinidbene garancije; 2. Druga ratase isplacuje nakon Sto korisnik sredstava podnese izvjeStaj nezavisnog revizora kojim sepotvrduje daje realizovao vige od50% vrijednosti ulaganja u investicioni projekat; 3. Tre6a rata se isplacuje nakon ostvarivanja pune zaposlenosti predvidene investicionim projektom i realizacije investicionog projekta u skladu saugovorom o korigdenju sredstava.

Korisnik sredstava podnosi Sekretarijatu za razvojne projekte zahtjeve za isplatu sredstava, uz koje dostavlja dokumentaciju kojom dokazuje ispunjenost uslova za isplatu. Uz zahtjeve za isplatu prve i druge rate sredstava korisnik podnosi dinidbene garancije u korist Vlade CmeGore, plative na prvipoziv, bezprava prigovora, izdate od poslovne banke registrovane u Cmoj Gori i na iznos sredstava koja se dodjeljuju prvom i drugom ratom. Za isplatu posljednje rate, korisnik sredstava je duian da dostavi dinidbenu garanciju na ukupan iznos dodijeljenih sredstava, nakon dega mu Sekretarijat vrada dvije prethodno dostavljene garancije.

Takode, korisnik sredstava du2an je da Sekretarijat za razvojne projekte jednom godignje izyjegtava o realizaciji investicionog projekta za koji su dodijeljena sredstva za podsticanje investicija, podnogenjem izvjegtaja nezavisnogrevizorao: - Poslovanju korisnika sredstava; - Vrijednosti ulaganja u investicioni projekat i - Broju zaposlenih.

81 IzvjeStaj o razvoju izaStiti pravamanjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godmi

Nakon realizacije investicionog projekta, korisnik sredstava je du^ da Sekretarijatu dostavi izyje§taj nezavisnog revizora o realizaciji investicionog projekta i i^unjenju obaveza ulaganjai obavezazaposlenja.

Ostvareni rezultati

Ukupna vrijednost Sest investicionih projekata, od kojih se 4 realizuju na teritoriji SrediSnjeg regiona, a dva investiciona projekta se realizuju na podrufiju Sjevemog regiona, shodno predmetnim ugovorima iznosi €7.182.429, od 6ega 6e €2.763.147,21 biti investirano u Sjevemom regionu, pri 6emu je predvideno z^oSljavanje 253 (dvije stotine pedeset tri) lica na neodredeno vrijeme od 6ega 6e 103-8sto tri)bitiu sjevemom regionu.

Do sada je u navedene projekte investirano €7.094.511 od Sega €3.882.869 u 2017. godim i zaposleno 200 (dvije stotine) lica na neodredeno vrijeme od 5ega 136 (sto trideset Sest) u 2017. godini.

4.7, Projekatrazvoja bizniszona

Opis programa

Biznis zona predstavija jedinstven entitet na podruCju lokaliie samouprave, dijelom ili u potpunosti infrastruktumo opremljen, a koji potencijalnim investitorima pored zaJedniCkog prostora i infrastrukture pruia dodatne poreske i administrativne olak^ice sa dr^avnog i lokalnog nivoa.

Vlada Cme Gore je na sjednici od 17. novembra 2016. godine, donijela Uredbu o biznis zonama kojom se defmiSe model klasifikacije, osnovanja, uspostavljanja, upravljanja i popunjavanja biznis zona, olakSice za korisnike, a sve u cilju privladenja novih investicija, povecanja zaposlenosti naroCito u manje razvijenim podru^^ima driave i prevazilazenju regionalnihrazlika.

Prema strategkomznadaju, biznis zone se dijele na: - Biznis zone od strateSkog znaSaja - Biznis zone od lokalnog znadaja.

Biznis zone od strateSkog znaSaja mogu se osnovati na lokaciji koja ispunjava sljedede uslove:

82 IzvjeStaJ o razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

- jedinica lokalne samouprave na 6ijeinse podruCju nalazi lokacijamora da ima viSe od 20.000 stanovnika; • povr§inalokacijenemo2ebitimanjaodl0ha; - lokacija mora biti u skladu sa namjenom utvrdenom prostomo-planskim dokumentima; - za lokaciju moraju biti ijegeni imovinsko-pravni odnosi.

Biznis zone od lokalnog zna£aja mogu biti lokacije koje ispimjavaju sljededeuslove: - lokacija mora biti u skladu sa namjenom utvrdenom prostomo-planskim dokumentima; - za lokacijumoraju biti ijeSeni imovinsko-pravni odnosi.

Zona mo& biti osnovana i na zemljiStu u privatnoj svojini ukoliko je postignut sporazum i ijeSeni medusobni odnosi vlasnika i osnivaSa biznis zone.

Biznis zonu od strateSkog zna5aja osniva Vlada Cme Gore (u daljem tekstu: Vlada), samostalno ili u saradnji sa drugim osniva^em, dok biznis zonu od lokalnog zna5aja osniva jedinica lokalne samouprave, samostalno ill u saradnji sa dmgim osnivadem, uz prethodno pribavljenu saglasnost Ministarstva.

Bizniszonom od strateSkog znaCaja upravljaprivredno druStvo, 5ijiosnivad je Vlada, a biznis zonom od lokalnog zna5aja upravlja menadier kojeg imenuje predsjednik loklane samoupraveili privredno druStvo koje osnivajedinica lokalne samouprave.

Uslovi za privredne subjekte

Korisnik biznis zone mo2e biti privredno druStvo, drago pravno lice ili preduzetnik koji obavlja djelatnost u biznis zoni. Korisnik biznis zone sa osnivaSem, odnosno upravljaSem bizniszone, zakljuCuje ugovor o poslovanju u bizniszoni.

Poslovanje u biznis zoni osniva£, odnosno upravljafi, mo^e da odobrikorisnikukoji: a)je registrovan u Centralnom registru privrednih subjekata; b) nije u postupku stedaja ili likvidacije, osim reorganizacije u skladu sa zakonom kojim se uieduje stedaj privrednih subjekata; c) nije pravosna&iom sudskom odlukom osudivan za krivi6no djelo izvrSeno u obavljanju privredne djelatnosti; d)je izmirio sve obavezepo osnovuporeza,carina i doprinosa; e) nije u poteSkodama u skladu sa propisimao dr^avnoj pomodi; f) nije u obaveri povradaja primljene driavne pomodi.

83 IzvjestaJ 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednicQ u 2017.godini

Podsticaji

Za lica zaposlena ubiznis zoni korisnik biznis zone ne pla6a: - doprmose za obavezno socijaino osiguranje na zarade (doprinos za peiizijsko i invalidsko osiguranje, doprinos za zdiavstveno osiguranje, doprinos za osiguranje od nezaposlenostl) i doprinosa za Fond rada; - porez na dohodak fizidkib lica.

Korisnik biznis zone mofe da koristi navedene olakgice najdu^e pet godina od dana zapogljavanjalica u biznis zoni.

Jedinice lokalne samouprave Odlukom o osnivanju biznis zona definigu dodatne olakSice za korisnike i to: povoljne cijene zakupa/kupovine zemljiSta, oslobadanje ili SIna^jenje komunalnih naknada, naknada za oprenianje gradevinskog zemljigta, smanjenje stope poreza na nepokretnosti, oslobadanje prireza poreza na dohodak fizifikih lica, one stop-shop.

Pored navedenih olakSica, korisnik biznis zone ostvaruje pravo i na druge olakSice u skladu sa zakonom i posebnim propisima kojima se ureduje driavna pomo6, s tim Sto zajedno ne smiju predi maksimalni dozvoljeni intenzitet pomo6i od 60% za srednja, odnosno 70% za mala privredna drustva, uskladu sa propisima kojima se ureduje drzavna pomod.

Kriterijumi

Usiovi poslovanja za korisnike biznis zone utvrduju se ugovorom oposlovanju ubiznis zoni, aizbor korisnika vrSi se na osnovu javnog poziva, koji sprovodi upravljaS biznis zone.

Ostvareni rezultati

Do sada su u Cmoj Gori definisane biznis zone od lokalnog znaCaja u devet lokalnih samouprava i to u: Beranama, Bijelom Polju, KolaSinu, Mojkovcu, Cetinju, Nik5i6u, Podgorici, Ulcinju i Roiajama.

84 IzvJeStaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

5. UNAPREDENJE POLOZAJA ROMSKE POPULACIJE Kljufini cilj Strategije za socijalm inMuziju Roma i Egipdana u Crnoj Gori 2016-2020 je postizanje pime socijalne inkluzije Roma i Egip6ana poboIjSanjem njihovog socio- ekonomskog poloSaja uCmoj Gori. Za ostvarivanje ovog cilja definisane su glavne oblasti u operacionalizaciji procesa socijalne inkluzije, 1 to: stanovanje, dbrazovanje, zdravstvena zaStita, zapogljavanje, pravni status, socijalm status i porodiena zaStita (u okvlru kog su defimsane Cetiri podoblasti i to: borba protiv nasilja u porodici i nasilje nad 2enama; prevencija i suzbijanje prosjaCenja; borba protiv trgovine ljudima i spreCavanje sklapanja djefiijihnedozvoljenih brakova) i kultura, jezik i identitet.

U cilju pracenja realizacije aktivnosti, foimirana je Komisija za pradenje sprovodenja Strategije. Komisiju sa5injavaju predstavnici institucija koje su prepoznate Strategijom i Akcionim planom kao nosioci pojedinih aktivnosti, kao i predstavnici Romskog sayjeta u Cmoj Gori i romskih i egipdanskih nevladinih organizacija, koji je biran putem javnog poziva.

5,1. Obrazovanje

Mimstarstvo za ljudska imanjinska prava, svake godine obezbjeduje sredstva za stipendiranje srednjoSkolaca i studenata, pripadnika romske i egip6anske populacije, kako bi iste motivisali da dosegnu Sto ve6i obrazovni nivo, samim tim, integraciju udrugtvo i smanjenje zadaranog kmga siromagtva koji ovu populaciju karakteriSe. SrednjoSkolcima se ispla6uju stipendije u iznosu od €60, a studentima €150 na mjeseenom nivou. GodiSnje se za ovu namjenu u bud&tu Ministarstva opredijeli blizu €80.000,00. Ministerstvo za ljudska i manjinska prava, kontinuirano u bud^etu obezbjeduje sredstva za kupovinu kompleta ud^benika koji se zatim, u saradnji sa Ministarstvom prosyjete, distribuirani ueenicima/ueenicama romske i egipcanske populacije 1,11 i HI razreda osnovne §koIe. Za Skolsku 2017/18.godinu, Ministaistvo je opredjelilo €36.358,40.Takode, za u6enike/ce romske i egipcanske populacije od IV do IX razreda osnovne Skole, obezbjeduju se udzbenici od strane Ministarstva prosvjete. Osim toga, uPodgorici je za sve uCenike/ce romske i egipdanske populacije je obezbijeden prevoz. Obrazovanje i podrSka promociji nastavka obiazovanja, posebno za djecu romske i egipdanske populacije od presudnog je znaCaja. Upravo iz tog razloga, uperiodu od 15-22. januara 2017.godine, realizovana je jedna od kontinuiranih aktivnosti Ministarstva za ljudska i manjinska prava, odnosno Odjeljenja za unapredenje i zagtitu prava Roma iEgipdana, koja

85 IzvjeStxij orazvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini se sprovodi godinama unazad. Naime, na Ivanovim koritima organizovano je besplatno sedmodnevno zimovanje za 21. ucenika/ueenicu, vn, VIII i IX razreda osnovnih Skola iz Podgorice, NikSica iHerceg Novog. Utoku boravka uodmaraligtu, pored veoma Iwalitetmh uslova smjeStaja i hrane, djeci je bila obezbijedena medicinska zaStita, instrulrtori skijanja, kao i animatori, a daci su imali priliku i da u6e i obnavljaju znanja matemjeg, odnosno lomskog jezika i. kulture kroz radionice za neformalno u5enje jezika, praksu koju je Ministarstvo uvelo uokviru svoje podrSke uspjeSnijoj integraciji romske populacije. Shodno tome, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava takode je organiMvalo i sedmodnevno Ijetovanje za sedamnaest uCenika/ca VII, VIII i DC razreda romske iegip6anske populacije iz nekoliko osnovnih Skola iz Podgorice, Niksida, Berana i Pljevaija, koji su u periodu od 27. do 31. avgusta 2017.godine boravili uDjeCijem odmaralistu na Ivanovim koritima, Cetinje.

Pored niza rekreativnih aktivnosti u kojima su djeca imala prilike da ulivaju, djeca su svakodnevno pohadala dasove romskog jezika, u cilju oduvanja matemjeg jezika i kulture svoje populacije. Tokom boravka uodmaraliStu, djeca su bila upratnji sa dva predstavnika Ministarstva za ljudska i manjinska prava, jednira predstavnikom Romskog sayjeta ijedi^ studentom romske i egipdanske populacije koji je odr^o radionice za. nefonnalno udenje i obnavljanje romskogjezikai kulture. Skolske 2017/18 u predSkolsko vaspitanje i obrazovanje je upisano 190 djece romske i egipdanske zsyednice. Broj udenika romske i egipdanske zajednice u redovnom osnovnom obrazovanju, skolske 2017/2018. godine, je 1860 (hiljadu osamsto sezdeset) udenika/udenica, 5to dini 2,74% od ukupnog broja upisane djece uosnovne §kole uCmoj Gori. Od navedenog broja, 263 (dyjesta Sezdeset tri) udenika je upisano uprvi raa-ed osnovne Skole. Kada su u pitanju resursni centri podaci su sljededi: u osnovnom obrazovanju je ukljudeno 6 (sest) udenika/ca, u srednjem obrazovanju 10 udenika/ca. Skolske 2017/18 godine nastavu redovno pohada 142 udenika/udenica romske i e^pdanske populacije (30 ucenika/ca vi§e nego gto je to bilo Skolske 2016/17), Sto u procentima dini 0,51% od ukupnog broja upisane djece u srednje Skole u Cmoj Gori. Od tog broja je 66 udenika/udenica upisano u prvi razred srednje Skole. Na Fakultetima u Cmoj Gori, Skolske 2017/18, studira 27 pripadnika romske i egipdanske zajednice, a od tog broja na podetku akaden^ke godine je upisano 7 (sedam) studenata. Sva djeca romske iegipdanske populacije su oslobodena od pladanja troSkova za predSkolsko obrazovanje. Razvijen je program za detvorosedmidno trajanje pripremnog vrtida, umjesto dvosedmidnog koji je realizovan prethodnih godina. DonoSenjem Strategije za socijalnu inkluziju Roma i Egipdana u Cmoj Gori 2016-2020. propisana je obaveza izrade Protokola opostupanju iprevenciji ranog napuStanja Skolovanja.

86 Izvjekaj 0 razvoju izastitipravamanjinskih naroda i drugih manjinskih nadonalnih zajednica u 2017.godini

Protokolom je ureden zajednieki rad svih sistema u toku sprovodenja zakona i Strategije, te obaveza preduzimanja potrebnih mjera zaprevenciju ranog napu§taiija gkolovanja.Kada je u pitanju sistematizacija radnog mjesta „Saradnik u socijalnoj inkluziji Roma i Egipdana u oblasti obrazovanja" trenutno je uraden standard zanimanja i izvrSene su izmjene i dopune zakona u oblasti obrazovanja. Angaiovanje pomenutih Saiadnika bide rijeSeno podzakonskim aktima. Takode, uspjeSno je sprovedena Kampanja za upis u I razred djece romske i egipcanske zajednice.

5,2 Stanovanje

Kxoz Regionalni stambeni program za Cmu Goru, predvideno je obezbedenje sredstava za qesavanje stambenog pitanja za 6,063 lica(1.177 domacinstava) koja spadaju u najranjivije kategorije (lica smjestena u neformalnim kolektivnim centrima i ugroiena licau privatnom smjeStaju, sa posebnim osvrtom na Kamp Konik). Prvi pod-projekat MNEl ,Jzgradnja 62 stambene jedinice u Niksidu". Projekat je realizovan u potpunosti u planiranom roku bez naknadnih radova sa u§dedom od 180.000,00€.I>rugi Pod-projekat MNE2 „Izgradnja 171 stanabenih jedinica za stanovnike Kampa Konik u Podgorici". Radovi na prvoj fazi -120 stambenib jedinica je zav^eno u planiranom roku bez radova sa uSdedom od 1.950.977,11 €., pa je SkupStina donatora odobrila proSirenje projekta stambene gradnje na Koniku za dodatnu 51 (pedeset jednu) stambenu jedinicu- Nastavak IPA Projekta (druga faza). Radovi na drugoj fazi su zvanidno podeli 18. maja 2017.godine, a rok za zavrsetak radova je deset mjeseci. Cetvrti projekat koji se realizuje u okviru Regionalnalnog stambenog programa je Pod projekat MNE 4; "Izgradnja 94 stambene jedinice u opStini Berane"Iz^:adnja objekatau toku.

Na posljednjoj Skupgtini donatora koja je odrzana 1. decembra 2016. godine u Parizu odobrenasujo§ dva projekta za Cmu Goru, i to: MNE 7 "Kupovina stanova u Herceg Novom za 36 socijalno ugrozenih porodica" i MNE 8 "Izgradnja 50 kuda girom Cme Gore zalica koja posjeduju zemljiSte i dozvole zagradnju". Vlada Cme Gore je, na sjednici od 14, septembra 2017. godine, razmotrila i donijela Program socijalnog stanovanja za period 2017-2020 godine i s tim u vezi Vlada je donijela odredene preporuke koje su proslijedene opStinama u zadnjem kvartalu 2017. godine i odekuje se da se iste uvrste u Plan i program rada lokalnih uprava u 2018.godini, a Sto bi znadilo i odredivanje bu^etskog iznosa za izradu baze podataka o socijalnim stanovima, a kojuprije svega moraju pratiti zakonskenorme.

87 IzvJeStaJ 0 razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

S.3, Zdravstvenazastita

U pogledu ostvarivanja zdravstvene zaStite radi povedanja stepena koriSdenja dostupnosti zdravstvene zaStite, predvidenaje mjera uvodenje i jadanje uloge „Saradnik/ca u socijalnoj inkluziji Roma i Egipdaja u zdravstvu". Akcionim planom je predvideno njihovo radno angazovanje u zdravstvenoj ustanovi Domu zdravlja u Podgorici, podev od 01. januara 2017. godine, tadnije, zaposlena su 3 saradnika.

U toku 2017, godine realizovano je 32 (trideset dvije) radionice za pripadnice romske i egipdanske populacije na odredene teme o prevenciji zdravlja i zdravstvenog vaspitanja, a za pripadnice romske i egipdanske populacije odr^e su radionice na temu „Prevencija ranih brakova" i na temu „Zna5aj odriavanja lidne higijene za zdravlje". Osim ovih radionica izradeni su i lifleti kao pomod u realizaciji zdravstveno-vaspilnih aktivnosti.

Ministarstvo zdravlja u saradnji sa Ministarstvom za ljudska i manjinska prava u cilju jadanja svijesti 0 znadaju prevencije i duvanja zdravlja, organizovalo je u toku 2017.godine, preventivne preglede romkinja u domovima zdravlja u Danilogradu, Bijelom Polju, McSidu i Beranama. Ukupno je pregiedano 80 (osamdeset) romkinja, a prevencija se odnosila na kardlvaskulama oboljenja, dijabetes, ultrazvudni ginekolo§ki pregledi, rentgen pluda 1druge vrste pregeda, a na zah^ev pripadnica romske populacije. U znaku uspjeSne saradnje, razliditi pregledi imaju za cilj da £ene iz margin^izovanih grupa svjesnije razmiSljaju o svom zdravlju. Ultrazvudni pregledi radeni su za Stitastu 21ijezdu, grudi, pluda, radena je mamografija kod zena iznad 40 godina starosti, a naredna akcija obuhvatide ultrazvuk abdomena.

5A. ZapoSljavanJe

U periodu od 01.01,2017 - 20.12,2017. godine u evidenciju Zavoda za zapoSIjavanje prijavilo se 177 lica romske i egipdanske populacije(45,19% 2ena).

Najvedibroj novoprijavljenih je sateritorija opStine Podgorica- 69% (40,67% zena), NikSid 13,45% (52,17% 2ena) i HercegNovi - 8,18% (64,28% zena).

Od ukupnog broja novoprijavljenih, 162 lica su bez zanimanja i strudne spreme (75 2ena), ostalo su lica sa zavrSenim lU i IV stepenom strudne spreme. Na evidenciji Zavodase na dan 20.12,2017. godine nalazi 928 pripadnika Roma1Egipdana, kojisu se tako izjasnili (508 2enaili 54,74%) i kojiaktivno trazezaposlenje.

U ukupnoj registrovanoj nezaposlenosti ova populacija, na isti dan, udestvuje sa 1,78%.

88 Izvjestaj orazvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017.godini

Finansijskim okvirom za realizaciju Programa rada Zavoda za 2017, godinu sredstva za realizaciju programa obrazovanja i osposobljavanja za populaciju Roma i Egipdana planirana su u iznosu od 10.000,006.®° U iz\deStajnom periodu, u programe obrazovanja i osposobljavanja, ukljuCeno je66 pripadnika romske i egipdanske populacije (35 zena). Kroz aktivnosti u okvdru projekta „Korak blize ka trzigtu rada" u programe obrazovanja i osposobljavanja za zanimanja ba§tovan, sobarlca, rukovalac gradevinskim maSinama, pomocni kuvar, ftizer ukljuCeno je 57 lica (29 zena). Finansijskim. okvirom za realizaciju Programa rada 2^voda za 2017. godinu sredstva za realizaciju programa javnih radova za populaciju Roma i EgipCana planirana su u iznosu od 640.000,00. U izvjegtajnom periodu, u programe javnih radova ukupno je ukljuCeno 39 pripadnika romske i egipCanske populacije (pet 2ena), i to; • U12 lokalnihjavnih radova uBaru,Beranama,BijelomPolju,Mojkovcu,Nik5i6u, Podgorici, Heiceg Novom i Tivtu ukljuCeno je26 lica RE populacije (pet zena); •U drzavni javni rad „Neka bude Cisto" ukljuCeno je 13 lica u opStinama Nik§i6, Podgorica, Cetinje, Herceg Novi i Tivat.

Na sezonskim poslovima, u izvjeStajnom periodu, zaposleno je 49 (Cetrdeset devet) lica romske i egipCanske populacije (262ena ili 53,06%).

§to se tiCe IPA nacionalnog programa, kroz prvi prioritet Operativnog programa Razvoj ljudskih resursa 2012-2013 „Efikasne i inkluzivne mjere aktivne politike zapoSljavanja", nevladinoj organizaciji Mladi Romi je odobren grant za projekat pod nazivom Povedanje zapoSljivosti dugorocno nezaposlenih zena - Dorra Nuova, vrijednosti €91.042,50. Projekat se sprovodio u periodu 26. X 2016-26. X 2017. godine. Osnovni cilj projekta je doprinos unapredenju ekonomskih i socijalnih prava Romkinja i ostalih dugotrajno nezaposlenih &na sa teritorije Herceg Novog, Kotora i Tivta, kroz ukljuCivanje na triiSte rada. Projekat Ce doprinjeti povecanira moguCnostima njihovog zapogljavanja i samozapogljavanja, gto 6e biti omoguCeno kroz niz treninga, obuka i radionica, izgradnju partnerstava, kao i saradnju sa relevantnim organizacijama civilnog druStva. Kroz ovaj projekat, eksperti iz oblasti izrade nakita i rukotvorina, finansijskog upravljanja i administracije, menadimenta i marketiga 6e putem radionica i praktiCne obuke, pienositi svoja znanja Senama, koje budu ukljuCene u projekat, Nakon zavrSene obuke izpomenutih oblasti, polaznice projekta Ce biti angaSovane u periodu od sedam mjeseci. Na taj naCin ce imati priliku da steCeno znanje i vjegtine pretoCe u nnilffltni nakit i rukotvorina koje Ce svoje mjesto naCi na sajmovima i fegtama, kao i nStandovima u HercegNovom, Kotorui Tivtu.

89 IzvjeStaj 0 razvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini

5.5, Pravnistatus

U Cmoj Gori; posebno kod djece pripadnika romske i egipfianske populacije, postoji odredeni broj djece koja su rodena van zdravstvene ustanove. U okviru svoje redovne aktivnosti sluibenici MUP-a svakodnevno u kontaktima sa gradanima prilikom podnosenja zahtjeva informiSu gradane i upuCuju ih kako da evidentiraju Cinjenicu rodenja. Postupak njihovog naknadnog upisa do stupanja na snagu Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o vanparnienom postupku, bio je vezan za dokazivanje Cinjenlce rodenja kroz upravni postupak, prilikom cega je NVO „Pravni centar", izvrSni partner UNHCR-a, prilikom pruzanja pravne pomoci vezane za naknadni upis Cinjenice rodenja, u kontaktu sa sluzbenicima organizacionih jedinica MUP-a dobijali obavjeStenja o svim potrebnimdokazimaneophodnim za upis cinjenice rodenja u matiCne registre rodenih.

DonoSenjem Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o vanpami&iom postupku,procedure je pojednostavljena. Ovim zakonom propisan je postupak utvrdivanja vremena i mjesta rodenja, u cilju regulisanja statusa lica koja nijesu upisana u matiCni registar a rodena su van zdravstvenih ustanova. Predvideno je da se taj postupak pokrede predlogom lica koje nije upisano u matiCni registar rodenih, ili predlogom svakog lica koje ima neposredni pravni interes, odnosno organa starateljstva. U cilju lakSeg ostvarivanja prava predvideno je da je mjesno nadleSan svaki stvarno nadlezni sud.

Ministaistvo imutra§njih poslova, Ministarstvo rada i socijalnog staranja i Visoki komesarijat Ujedinjenih nacija za izbjeglice (UNHCR) PredstavniStvo u Cmoj Gori, su tokom novembra 2017. godine izvr§ili suverifikaciju svihlicakojasenalaze u CmuGoru, a kojanijesu rijeSila svoj statusili su u postupkuije§avanja.

Tokom Verifikacione kampanje identifikovano je oko 200 djecekoja su rodenau Cmoj Gori kojiraasujedanili obaroditeljadr&vljani Republike Kosovo. Kako biova lica-djecadobila ID dokumenta Kosova, i nakon toga rijegila status u Cmoj Gori, Ministarstvo unutraSnjih poslova Cme Gore je nadleinim organima Kosova dostavilo 131 Izvod iz registra rodenih na medunarodnom obrascu za djecu, kao i dokaz o diiavljanstvuKosovaza njihove roditelje.

NVO ,JPravni Centar*' je od primjene Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o vanpamiCnom postupku (4. maja 2015. godine) do danas pred Osnovnim sudovima u Cmoj Gori ukupno pokrenuo 124predmeta za utvrdivanje vremena i mjestarodenja, od 5egaje 95 predmeta okoncano pozitivnim ijeSenjem.

Uperiodu od 07.11.2009. godine (datum stupanja na snagu Zakona o dopunama Zakona 0 strancima], zakljuCno sa 01.01.2018. godine, raseljena lica i intemo raseljena lica su podnijela ukupno 14.781 zahtjev za odobravanje stalnog nastanjenja i privremenog

90 Izvjestaj orazvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini boravka do tri godine. Od ovog broja rijeSeno je 14.391 zahtjev, dok je po 390 zah^eva postupak u toku. Od 14.391 rijegenog predmeta, za 12.064 lica zahtjev je usvojen i odobren je stalni boravak, 234 zahtjeva je odbijeno, dok je 2.093 predmeta odbaceno/obustavljeno (u pitanju su dupli ili nepotpuni zahtjevi).

5,6. Socijalni stcttus iporodi^na zaStita horba protiv nasHja uporodici i nasilje nadzenama Ministarstvo za ljudska imanjinska prava je uskladu sa Akcionim planom za implementaciju „Strategije za socijalnu inkluziju Roma i Egip6ana u Cmoj Gori 2016-2020 , za 2017. godinu, au saradiyi sa Kancelarijom za borbu protiv trgovine ljudima, Upravom policije, OpStinama, dlanovima Romskog sayjeta, Centrom za romske inicijative i drugim NVO u 2016. godini organizovalo 12 (dvanaest) jednodnevnih edukacija roditelja, djece, romskih i egipcauskih aktivistkinja, slu2benika/slii2bemca driavne uprave ozaStiti od nasiljau porodici i maloljetniekih prisilnih brakova medu romskom populacijom. Navedene jednodnevne edukacije su realizovane uHerceg Novom, Pljevljima, Budvi, Cetinju, Ulcinju, Baru, Tiytu, Kotoru, Beranama, Bijelom Polju, NikSidu i Podgorici. Tokom realizacije pomeixute mjere edukovano je oko 250 (dvije stotine pedeset) osoba. Tokom 2017. godine multidisciplinami operativni timovi su obradivali sluC^eve nasilja u porodici inasilja nad zenama. MOT su obradili ukupno 150 (sto pedeset) sluCajeva nasilja nad djecom i to: • Fizidko nasilje nad djecom - 23 slu6aja (m 15,28); • Seksualno nasilje nad djecom - 6 sluCajeva (m 2,z 4); • Emocionalno n^ilje nad djecom —37 sluCajeva (m 14, z23); • Zanemarivanje djece —45 sluiSajeva ( m23, 22); • Dijete syjedok nasilja- 39 sluCajeva (m21,2 18). Sto se tiCe nasilja u porodici, tokom 2017. godine izvrSeno je 200 (dvije stotine) krivienih djela iz clana 220 Krivienog zakonika CG i Sest krividnih djela koja se dovode u vezu sa nasiljem uporodici, akvalifikovana su drugaCije (2x 61.144; Ix 61.166; Ix 61.168; Ix 61.173 i Ix 61.403). Za navedena krivi6na djela podnijeto je 203 (dvije stotine tri) krivi6nih prijava. Uprava policije je, takode, tokom 2017. godine podnijela i 1272 (hiljadu dvjesta sedamdeset dvije) prekrgajne prijava zbog izvrgenih 1392 (hiljadu trista devedeset dva) preki5aja iz Zakonao zaStiti od nasilja u porodici.

91 IzvJeStaj 0 razvoju i zaStiti prava matijinskihnaroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godini

5.6.1.Borba protiv trgovine ljudimai spre^avanje sklapanja dje£ijih nedozvoljenih brakova

Multidisciplinami timovi su obradili 107 (sto sedam) slu5ajeva proodidnog nasilja ( m 52, £ 57). Uprava policije je tokom 2017. godine podnijela 12 (dvanaest)ii kriviCnih prijava za izvrSeno kriviCno djelo iz 61.216 KZ - »Vanbra6nazajednica sa maloljetnikoin« i jednu krivi6nu prijavu za izvrgeno krivi6no djelo iz 61. 216/20 KZ CG - »Vanbra6na zajednica sa maloljetnikom u poku§aju«.

6. Kultura, jezik i identitet

Povodom Syjetskog dana Roma, S.aprila, Ministarstvo kulture, u saradnji sa Ministarstvom za ljudska i manjnskaprava organizovalo je sve6anost na kojoj je tiru6enaplaketa za najbolji istra2iva6ki piilog objavljen u medijimau 2016. godinina temu "Socijalna integracijaRoma u Cmoj Gori".Nagraduje laureatu,Adriaticradiju iz BijelogPoijauru6ioministarkulture.

Osim toga, ove godineje, u susret 8. aprilu - Medunarodnom danu Roma, Ministarstvo za ljudska i manjinskaprava organizovalo izvodenje predstavepod nazivom: "Da sam neko ko vlada planetom". Predstavaje dva puta izvodenau Centruza kulturuBerane za djecu iz prvih razreda gradskih i prigradskih Skola.

Fond za zaStitu i ostvarivanje manjinskih prava Cme Gore je 2017. godine dva puta raspisao javni konkurs za raspodjelu sredstava Fonda projektima zna6ajnim za o6uvanje i zaStitu manjinskih posebnosti.

U prvoj raspodjeli sredstava u 2017. godini za 123 (sto dvadeset tri) projekta dodijeljeno je 680.000,006. Tom raspodjelom podrzano je 14 (6etmaest) projekata koji se odnose na romsku nacionalnu zajednicu (11,38%), sa iznosom od 68.000,006 (10%). Od tih 14 (6etmaest) projekata 12 (dvanaest) se odnosi na pravna Hca, a 2 (dva) na fizi6ka. Pravnim licima je dodijeljeno 660.650,00, a fizi6kim67.350,00.

U drugoj raspodjeli sredstava u 2017. godini za 67 (gezdeset sedam) projekta dodijeljeno je 292.926,006. Tom raspodjelom podr2ano je 7 (sedam) projekata koji se odnose na romsku nacionalnu zajednicu (10,45%), sa iznosom od 29.400,006 (10,04%). Od tih 7 (sedam) projekata 4 (6etiri) se odnose na pravna, a 3 (tri) na fizi6ka lica. Pravnim licima je dodijeljeno 619.900,006, a fizi6kim 69.500,00.

Emisija Savoreje2017. godine prikazivana dva puta mjese6no utrajanju od 30 minuta i to na romskomjeziku sa titlom (prevodom) na cmogorski jezik. Emisija je infonnativno-zabavnog

92 IzvjeStaj o razvoju i zaStitiprava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

karaktera, govori o aktuelnostima i svim segmenatima koji su vazni za razvoj romske zajednice: • Emisija "Savorc"®^ od 29.01.2017. godine - sedmodnevno zimovanje najboljih uCenika romske i egip6anske populacije VII, VIII i IX razreda osnovne gkole iz Herceg Novog, Tivta, Nik§i6a i Podgorice, u JU "Lovcen - BeCidi" na lyanovim Koritima,a u organizacijiMinistarstva za ljudskai manjinskaprava; • Emisija "Savore" od 12.02.2017. godine - Studija o Romima i Egipdanima u opgtini NikSid, razgovorsa autorom SokoljemBeganaj o njegovomavotu; • Emisija "Savore" od 26.02. 2017. godine - NVO „Centar za romske inicijative", ugovoreni brakovi, 2enska prava; • Emisija "Savore" od 12.03.2017. godine - Muzej romske Kulture, Podgorica, razgovorsa direktoromi etnologom o romskoj Kulturi; • Emisija "Savore" od 26.03.2017. godine - îvot Roma u naselju Budo Tomovid, NikSid; • Emisija "Savore" od 09.04.2017. godine • Svjetski dan Roma, iivot Roma u Podgorici; • Emisija "Savore" od 23.04.2017. godine - Romi u sportu, prilog o Dô klubu „Nenad Sinanovid" sa sjediStem na Vrelima Ribnidkim u Podgorici; • Emisija "Savore" od 07.05.2017. godine - Ederlezi, obidaji kod Roma za navedeni praznik; • Emisija"Savore"od 21.05.2017. godine - iivot Romau Bijelom Polju,prva emisijau ciklusu „Romi u Cmoj Gori"; • Emisija "Savore" od 04.06.2017, godine -îvot Roma uCmoj Gori, NikSid; • Emisija"Savore" od 18.06.2017. godine- Zivot Romau Cmoj Gori - Budva; • Emisija "Savore" od 02.07.2017. godine - 2ivot Roma u Cmoj Gori - Bar, Sutormore; • Emisija "Savore" od 30.07.2017. godine - Zivot Roma u Cmoj Gori; • Emisija "Savore" od 10.09.2017. godine - neformalno naselje Palestina, 200 stanovnika u nepodobnim uslovima zivota; • Emisija"Savore" od 24.09.2017. godine- Izbor za Mis Romkinje Cme Gore; • Emisija"Savore" od 08.10.2017. godine- RomskiSavjet u Cmoj Gori; • Emisija "Savore" od 22.10.2017. godine - Prevencija maloljetnidkih brakova, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava, Bijela, Herceg Novi; • Emisija "Savore" od 05.11.2017. godine - &votm put Dejvida Sejdovida iz Doma Mladosti, NVO Fondacija Ruka prijateljstva, prvi dio; • Emisija "Savore" od 19.11.2017. godine - 2ivotni put Dejvida Sejdovida iz Doma Mladosti, NVO Fondacija Ruka prijateljstva, dmgi dio; • Emisija "Savore" - Regionalni Savjet za saradnjti, Tirana;

U prevodu sa romskog na crnogorski jezik znaSi ^^Zajedno"

93 IzvjeStaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednicau2017. godini

Osim emisije Savore na Javnom servisu (RTCG) emitovan je odredeni broj emisija o iivotu Roma i Egip6ana uCmoj Gori (Putevi 2;ivota, Mostovi, Agrosaznanje...). Takode, CEKUM je u izvjegtajnom periodu podriao i kultumo-zabavnu manifestaciju pod nazivom: '*Durdevdanski dani kulture, zanatstva i tradicije Roma" koju je organizovala NVO "Demokratski romski centaf' u saradnji sa nekoliko romskih nevladinih organizacija. Ministarstvo za ljudska i manjinska prava organizovalo je u Podgorici radionicu na temu: "Osna2ivanje pripadnika/ca nacionalnih manjina prvenstveno Roma i Romkinja za bavljenje politikom". Prava pripadnika/ca romske populacije jo§ uvijek nisu na zadovoljavajucem nivou, te da je potrebno dodatno osna2iti ovu ©blast. Ministarstvo sprovodi aktivnosti ucilju pune integracije manjina udrugtveni zivot, uz dalje oeuvanje irazvijanje njihove nacionalne i kultume posebnosti, te unaprijedenja njihovih zakonskih prava i sloboda. Cma Gora je prepoznala izazovc sa kojima se suoSavaju pripadnici/e romske i egipdanske zajednice i aktivno r^i na poboljSanju njihovog dru§tvenog i ekonomskog poloraja.

94 Izyjestaj orazvoju izastiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nadonalnih zajednica u 2017. godini

REZIME

Programom rada Vlade Cme Gore za I kvartal 2018. godine predvidena jeizrada Iz^je§taja o razvoju i za5titi prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017. godim. Ovaj IzvJeStaj se podnosi u skladu sa Clanom 38 Zdkona o manjinsMm pravima i slobodama^\o]im je propisana obaveza Vlade Cme Gore da najmanje jednom godiSnje podnosi SkupStini Cme Gore izvjeStaj o razvoju i zagtiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Osnovni cilj Izvjegtaja orazvoju i zaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica za 2017. godinu jeste da pruzi prikaz politike zaStite manjina, kako u normativnom dijelu, take i po pojedinim oblastima druStvenog zivota znaCajnim za zaStitu manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.

U normativnom dijelu bitno je napomenuti da je Vlada Cme Gore, na sjednici od 11. jula 2016. godine, utvrdila Predlog Zakona o izmjemma i dopunama Zakona o manjinshim pravima islobodama. Zakon omanjirtskim pravima islobodama jeusaglagen sa preporukama Evropske koraisije i Venecijanske komisije. SkupStina Cme Gore je 27, aprila 2017. godine, usvojila Zakon o izmjenama i dopunama Zdkona o manjinshim pravima i slobodama. Izmjenama i dopunama navedenog 2ôna poboljgana su rjegenja u dijelu institucionalne podrgke ostvarivanju manjinskih prava i sloboda, transparentnosti i efikasnosti procedura kojima se vrSi raspodjela sredstava za realizaciju projekata naimjenjenih aktivnostima znacajnim za oSuvanje i razvoj nacionalnih, odnosno etnifikih posebnosti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica i njihovih pripadnika u oblasti nacionalnog, kultumog, jeziSkog i vjerskog identiteta. Takode, poboljsana su ijeSenja i kada jeupitanju pravno pozicioniranje Centra za ofiuvanje i razvoj kulture manjina, kao i jaCanje kapaciteta sayjeta manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, a osim toga preciznije se defini§u odredeni pojmovi kao gto je „zna£ajan dio", i sliCno. Refoima Fonda za zastitu i ostvarivanje manjinskih prava je fokusirana na spijeCavanje objektivno mogudeg konflikta interesa, uvodenje dvostepenosti kod odluCivanja oprojektima koji se finansiraju iz sredstava Fonda, kao i podizanju kvaliteta monitoringa i evaluacije podizanih projekata. Takav pristup je zasnovan i na odredenim manjkavostima koje su uo6ene od strane diâvnih institucija koje vrSe kontrolu utroSka budêtskih sredstava (Diiavna revizorska institucija), Evropske komisije, Savjeta Evrope, i drugih subjekata. Fond^'* se fmansira iz budzeta Cme Gore sa najmanje 0,15 %sredstava tekuceg bud&ta.

^ sSluzbeni list RCG«, br. 31/06,51/06 i38/07,2/111 »Siuzbeni list Crne 6ore«, broj 031/17 Fond zazaStitu i ostvarivanje manjinskih prava

95 IzvJeStaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

Ovim zakonskim qesenjem sayjetima sezafunkcionisanje i realizaciju programskih sadrzaja obezbjeduju sredstva u iznosu odnajmanje 0,05% tekuieg budzeta.

Zdkonom o manjinskim pravima i slobodama dato je i pravo naupotrebu svog jezika i pisma. Posljednjim izmjenama i dopunama Zakona o manjinskim pravima i slobodama preciznije se definiSu odredeni pojmovi, pase tako „zna5ajaE dio" zamjenjuju serijedima: „najmanje 5%". Dakle, u jedinicama lokalne samouprave u kojima pripadnici manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica Cine vedinu ill 5%stanovniStva, prema rezultatima dvaposlednja uzastopna popisa, u sluzbenoj upotrebi jeijezik tih manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica. Posljednjim izmjenama i dopunama Zakona o manjinskim pravima i slobodama definisana je obaveza lokalne samouprave da u jedinicama lokalne samouprave u kojima vecinu ili najmanje 5% stanovnigtva, u dva uzastupna popisa stanovnigtva. Cine manjinski narcdi i druge manjinske nacionalne zajednice, dau okvini plana i programa za djelotvomo uCeSce lokalnog stanovnigtva u vrSenju javnih poslova ili donogenjem posebnog plana i program^ preko savjeta odnosnih manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, obezbijedi uslove za uCegCe manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u donogenju programa razvoja Opgtine, prostomih i urbanistiCkih planova, bud&ta i opgtih kojima se utvrduju prava i obaveze gradana i uredi naCin i postupak uCegca manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u vrgenju javnih poslova i da odredi organ kojisprovodi javnuraspravu po timi dnigim aktima, Vlada Cme Gore je 02. novembra 2017. godine utvrdila Predlog Zakona o izboru, upotrebi javnom isticanju nacionalnih simbola. Ovim Zakonom ureduje se pravo na Slobodan izbor, upotrebu i javno isticanje nacionalnih simbola, pripadnika/ca manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u nagoj driavi. Zakonom o izboru, upotrebi, javnom isticanju nacionalnih simbola, izmedu ostalog, navodi se da se nacionalnim simbolima smatraju simboli koje pripadnici manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica upotrebljavaju za svoje predstavljanje i izra^vanje svog nacionalnog identiteta. Nacionalni simboli su grb, zastava i himna. Ujedinicama lokalne samouprave u kojima pripadnici manjinskog naroda ilidnige manjinske nacionalne zajednice cine veCinsko stanovnigtvo, prema rezultatima posljednjeg popisa, na zgradama organa lokalne samouprave i javnih ustanova Ciji je osnivaC Opgtina, odnosno drzava, stalno se vije i zastava tog manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice. Ujedinicama lokalne samouprave u kojima pripadnici manjinskog naroda ilidruge manjinske nacionalne zajednice Cine vige od 5% stanovnigtva, prema rezultatima posljednjeg popisa, na dan nacionalnog praznika tog manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice, na zgradama organa lokalne samouprave, istiCe se zastava tog manjinskog naroda ili drugemanjinske nacionalnezajednice.

96 IzvjeStaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u 2017.godini

Ministarstvo za ljudska i manjinska prava je n saradnji sa Upravom za kadrove nastavilo sa istraiSlvanjima o zastupljenosti pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica i tokom prethodne godine. Ovim istra^ivanjem su bili obuhvadeni Centar za socijalni rad, Zavod za socijalnu i djefiju zaStitu i Zavod za zapoSljavanje Cme Gore. Ovo istraiivanje Vlada CmeGore deusvojiti zajedno sa Informacijom o zastupljenosti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u javnim sluzbama, organima dr^vne vlastii lokalnesamouprave u Cmoj Goriza2018. godinu. U okvim informisanja pripadnika manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica putem Stampanih medija u Cmoj Gori najvedi broj se izdaje na albanskom, hrvatskom, romskom i bosanskom jeziku. Stampani mediji se uglavnom finansir^u iz sredstava Fonda, izuzev nedjeljnika na albanskom jeziku Koha Javore £ije izdavanje finansira SkupStina Cme Gore, na osnovu clana 82stav 1 tadka 3 Ustava CmeGore i 51ana 3 stay 2 Zakona o medijima.

U odnosu na unapredenje i za§titu pravamanjinskih narodai dmgihmanjinskih nacionalnih zajednica osim Ministarstva za ljudska i manjinska prava, prije svega treba napomenuti djelovanje tri vaina institucionalna mehanizma, odnosno Savjeta manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica, Fonda, kao i CEKUM -a.

Ustav Cme Gore, dianom 79, pripadnicima manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih zajednica,jemdi prava i slobode koja/e mogu koristiti pojedinadno i u zajednici sa dmgima, izmedu ostalog i na osnivanje Savjeta za zaStitu i unapredenje posebnih prava (dlan 79 stav 1 tadka 13), **Zakonom o manjinskim pravima i slobodama , dlanom 33 definisano je sljedede: "Manjinski narod ili dmga manjinska nacionalna zajednica i njihovi pripadnici, u cilju ocuvanja svog ukupnog nacionalnog identiteta i unapredenja svojih slobodai prava, mogu osnovati Savjettog manjinskog naroda ili dmge manjinskenacionalne zajednice".

Ministarstvo je tokom 2017. godine nastavilo sa kontinuiranom saradnjom sa svim manjinskim savjetima u Cmoj Gori. U cilju imapredenja finansijskog i narativnog izvjeStavanja Ministarstvo je kreiralo poseban obrazac za izyjegtavanje savjeta. Pored izyjeStaja, savjeti dostavljaju i program rada za tekucu godinu. Sayjeti manjinskog narodaili dmge manjinske nacionalne zajednice su, u skladu sa Zakonom o manjinskim pravama i slobodama^ obavezni da do 31. januaratekude za prethodnu godinu, podnesu Ministarstvu za ljudska i manjinskaprava kao i nadleinom radnom tijelu Skupgtine Cme Gore do 31. marta tekude godine Izvjegtaj o radu i finansijskom poslovanju i Izyjegtaj nezavisnog revizora.

®^Centar za oSuvanje i razvoj kulture manjina Crne Gore %Sluzbeni list RCG«. br.31/06,51/06,38/07,2/11 i »Slu2beni listCG«, broj031/17

97 IzvjeStaj 0razvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini

Vtoku 2017. godine Savjeti manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice su odrzali svoje elektorske skup5tine za izbor clanova Savjeta i formirani su tredi sazivi istih, i to: - Hrvatski sayjetu CmojeGori; - Romski Sa\jet u Cmoj Gori; - Bo5nja£ko vijece u Cmoj Gori; i - Sayjet Muslimanskog naroda CmeGore.

Srpsld nacionalni sayjet je objavio javni poziv za III saziv u dnevnim novinama dana 11. decembra 2017. godine i trajao je do 31. decembra 2017. godine, dok je nacionalni sayjet Albanca u Cmoj Gori uputio javni poziv zainteresovanim pripadnicima albanske manjine u Cmoj Gori za uCegce na elektorskoj skupStini za sazivanje III Nacionalnog savjeta Albanaca u Cmoj Gori 20. decembra 2017. godine i javni poziv je bio otvoren do 10. januara 2018. godine.

Zakon o manjinshim pravima i slobodama propisuje da se sredstva za finansiranje sa\jeta manjinskog naroda ili druge manjinske nacionalne zajednice obezbjeduju u Bud^etu Cme Gore, u iznosu od najmanje 0,05% teku6eg budieta, dok u skladu Zakonotn o Budzetu za 2018. godinu ista iznose €600.000,00, odnosno udvostre£ena su sredstva za njihovo fimksionisanje u odnosu na dosadaSnji period,

Centar za ocuvanje i razvoj kultura manjina Crne Gore je jedinstvena ustanova kojeg je osnovala Vlada Cme Gore radi promocije i zaStite manjinskih prava, podsticanja, o5uvanja, razvoja i izraiavanja kulture manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih z^edmca u Cmoj Gori i podsticanja dul^ tolerancije i medukulturalnog dijaloga i uzajamnog poStovanja i razumijevanja. Centar za oSuvanje i razvoj kultura manjina Crne Gore je u 2017. godini kroz svoje programe radio na tome da uzdigne unapredenje prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica koji iive u Cmoj Gori uoblasti kulture i kultumog nasleda. Upravo, sadr2aj, projekti, aktivnosti koji predstavljaju suiivot jeosnova i suStina cjelokupne koncepcije rada ove ustanove.

Podsticaj i podrSku zaStiti, razvoju i afumaciji posebnosti manjinskih naroda i dmgih manjinskih nacionalnih z^ednica u Cmoj Gori, u oblasti nacionalnog, etniCkog, kultumog, jeziCkog i vjerskog identiteta, kao i zaStiti i unapredivanju manjinskih prava i sloboda. Fond ostvaruje putem finansiranja i sufinansiranja kvalitetnih projekata/programa znaC^nih za manjinske narode i druge manjinske nacionalne zajedmce. Tokom 2017. godine za sredstva Fonda konkurisalo je 536 (pet stotina trideset §est) projekata, sa zahtjevima za finansijsku podrgku u ukupnom iznosu od €3.586.049,15. 22?og neispunjavanja formalno-pravnih uslova iz procedure odludivanja eliminisano je ukupno 125 (sto dvadeset pet) projekata. Zbog nedovoljnog broja bodova raspodjelom nije obuhva6eno 212 (dvije stotine dvanaest)

^^Fond zazaStitu Iostvarlvanje manjinskih prava CrneGore ii IzvjeStaj 0 razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini

projekata. Po osnovu eliminatomihkriterijuma odbijeno je 9 (devet)projekata. Od 411 (detiri stotine jedanaest) projekta koji su ispunili usiove konkursa, finansijskom podrSkom obuhvadenoje 190 (sto devedeset) projekata sa ukupnim iznosom od €972.926,00.

Kadaje rijeS o unapredenjuantidiskriminacione politike 2017. godinuje obiljeSilo usvajanje PrijedlogaZakona o izmjenama i dopmama zakona o zabrani diskrimimcije ( Sluibeni list Cme Gore, 042/17 od 30.06.2017). U pogledu zaStite od diskriminacije po osnovu rasne i nacionalne pripadnosti, ovim izmjenama bitno je unaprijedeno postojede zakonsko ijeSenje, na nadin §toje postojedajedinstvena norma, kojaje regulisala rasnu i yjersku diskriminaciju podijeljena na dvije odredbe koje posebno ureduju „rasnu diskrimmaciju" i „diskriminaciju po osnovu vjere i uyjerenja". Kada je u pitanju zaStita od diskriminacije po osnovu rasne pripadnosti, posebno je akcenat stavljen na zaStitu od diskriminacije u oblasti obrazovanja, rada, zapoSljavanja i izbora zanimai^a, strudnog osposobljavanja, socijalne zaStite i socijalnih davanjama, zdravstvene za§tite i stanovanja. Takode, u dijelu kaznenih odredbi, znadajnu novinu predstavlja i povecanje obima kaznenih odredbi kao i uvodenje prekrSajnihodredbi za fizidkolice koje udini diskriminaciju, §to dosadaSnjim ijegenjem nije bilo uredeno.

Ministarstvo pravde je unapredenje i zastitu prava manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, iz okvira svoje nadleznosti, obezbijedilo u normativnom dijelu, kroz izmjene i dopune Krivicnog zakonika Crne GorCy PorodiSnog zakona Crne Gore i Zakona 0 izvrSenju kazni zatvora, novdane kazne i mjera hezbjednosti Crne Gore. U dlanu 42a Krividnog zakonika Crne Gore propisano je, da ako je krividno djelo udinjeno iz mr&ije prema drugom lieu zbog nacionalne ili etnidke pripadnosti, pripadnosti rasi ili yjeroispovijesti ili zbog odsustva te pripadnosti, invaliditeta, pola, seksualne orijentacije ili rodnog identiteta, tu okolnost sud de cijeniti kao oteiavajudu, osim ako to nije propisano kao obiljezje osnovnog ili te^g oblika krividnog djela.

Prava pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica u pogledu obrazovanja uredena su Ustavom Crne Gore, Zakonom o manjinskimpravima i slobodamay OpStim zakonom o obrazovanju i vaspitanjUy i drugim zakonima iz oblasti obrazovanja i vaspitanja. Promovisanje medusobnog razumijevanja i tolerancije ogleda se u koncipiranju obaveznih i izbomih predmeta. Naime, znanja i -NjeStine u oblasti ljudskih prava i vrijednosti interkulturalizma udenici stidu u okviru obaveznih i izbomih predmeta.

Takode, gkolamaje data obaveza da u okviru otvorenog kurikuluma ukljude 20 % nastavnih sadr^ja koji de kreiratinastavnici, roditelji i Skole u saradnji sa lokalnom zajednicom Sto znadajno doprinosi ostvarivanju prava na izudavanje specifidnosti jezika, kulture, istorije i drugih posebnosti manjinskih naroda, odnosno sredine u kojoj Skolaradi.

Podetkom Skoiske 2017/18 godine otvorena je Podrudna ustanova Osnovne mtizidke Skole "Vasa Pavid" u Tuzima, sa dvojezidnom nastavom, na cmogorskom i albanskom jeziku.

99 IzyjeStaj orazvoju izaStiti prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica u2017. godini

Realizaoija Zavoda za ud^benike i nastavna sredstva odvija se u skladu sa Zakljuficima Radne grupe Ministarstva prosyjete za analizu programa i ud^benika za nastavu na albanskom jeziku koji se odnose na izmjenu i dopunu programa nastavnih predmeta Albanski jezik i knjizevnost, Istorija, Geografija, Likovna kultura, Likovna umjetnost, MuziCka kultura i Muzifika umjetnost, za osnovnu i srednju Skolu, odnosno sadr&Ja unjima koji se odnose na identitet Albanaca uCmoj Gori. Upripremi je vedina ud5benika uskladu sa novim. programima, aostali udzbenici de se realizovati tokom idude godine. Kljudni cilj Strategije za socijalnu inkluziju Roma i Egipcana uCrnoj Gori 2026 - 2020 ]q postizanje pune socijalne inkluzije Roma i Egipdana pobopanjem njihovog socio- ekonomskog polo^ja uCmoj Gori. Za ostvarivanje ovog cUja definisane su ^avne oblasti u operacionalizaciji procesa socijalne inkluzije, i to: stanovanje, obrazovanje, zdravstvena zaStita, zapoSljavanje, pravni status, socijalni status i porodidna zaStita (u okviru kog su definisane detiri podoblasti i to: borba protiv nasilja u porodici i nasilje nad ienam^ prevencija i suzbijanje prosjadenja; borba protiv trgovine Ijudima i spqedavanje sklapanja djedijlh ugovorenih/prisilnih brakova) i kultura, jezik i identitet. U cilju ukljudivanja pripadnika romske i egipdanske populacije u obrazovni sistem, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava svake godine u budzetu obezbjeduje sredstva za kupovinu kompleta udzbenika udenicima/udenicama romske i egipdanske populacije I, II i in razreda osnovne gkole, dok Ministarstvo prosyjete obezbjeduje udibenike za udenike/ce romske i egipdanske popul^ije od IV do DC razreda Takode, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava svake godine obezbjeduje sredstva za stipenduunje srednjoSkolaca i studenata, pripadnika romske ili egipdanske populacije, kako bi iste motivisali da dosegnu 5to vedi obrazovni nivo, asamim tim se i lakse integriSu u cmogorsko druStvo, SrednjoSkolcima se ispladuju stipendije uiznosu od €60,00, astudentima €150,00 narajesednom nivou. Upojedinim oblastima dru§tvenog 2ivota znadajnim za oduvanje identiteta manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica preduzete mjere rezultiraju punim poStovanjem medunarodnih standarda i dostignuda modemih multinacionalnih demokratija. U •ovomizvjeStajnom periodu dodatno se unaprijedio zakonodavni okvir i stvorene su pretpostavke za jacanje kapaciteta veoma znadajnih institucija koje se bave zaStitom i unapredenjem prava manjinskih naroda idrugih manjinskih nacionalnih zajednica, kao §to su Fond, Sayjeti i CEKUM®^.

®®Osnovna Skola ^ CentarzaoSuvanje Irazvoj kulturemanjina Crne Gore

100 Cm^iQ^S RAi ss&asmsiiL my ^3rg3^ "^jaw/ •Vcljrtfla^ :&ri2s^mmw

CRNA60RA MINISTARSTVOFRAVDE

B^p1-790^M8 pQ igofica,

rmlnteitni, Mehnredui^enki^

Uv^ni, Pqvodom VaSeg zahêva broj;d1,-0^^/18 od 12.03i2018.igodine, kojim sta se obratili za nifîlsnje Iaaglasnostv na. Rnedlcâ lizvieStaJa o razvoju IzaStIti pms manlnalOh narodq i^^ru^jh mi njfnskih zajednica, a nakon §f6' sta prihvaÎi na§a sugastijer'Minfs^rstyd pravde dajais^lasnQst'ila Pn dioga izvJeStaJa orazvoju izaftiti prava manjlnskih naroda idrugih .raanjlnskih. zajediilca.

JSTAR

Ministarsttfop.raMds Qrne Gore Viika Kar^^3$1000 Podgorfca www.p^a.gov.niB •ut t m/Ao

i - ix • Vrij«dh6it mt". ?&m'i VLADA CRNE GORE minis:eabstvo sj>orta Br6jS01-0mi/2Q19-2 Podgpnca, IS, mart^Ol^t godine

JVnNICTARSTVO ZALJUDSKAIMANJINS3CAFRAVA g-dih MehmedZ^nka,injnistar-

PODGOHICA

PREDMB^T; Prijedtc^ IzvjeStaja o razvoju I zSltiti prava inanjinskih narbda i drUgih manjinskib nacibbalnih^ajbdatca u 2017. gbdini

Minislarstvo spbrtarazmblrilQ je Prijedlog IzvjeStaja o razVc^ju i ZiaStitJ pravaTnanjinskihnaroda.i drMjgih manjinskib fiaclbJialnih zajedmca u2017. gbditti dostavlje.n aktp.m broj:

S tim uvezi, ukazujemb dajena strani broj 63, polrebno izmjeriitj drugu reCenlou upetornpasusu koji se odnosi na akivnosti vezane za omladlnsku poliiiku. Radeoibu kpja glasl bd 20;12. godine zajedno sa partnerima sprovodi kampanju "Suzbljanje goYCtfa mcipje", koju je.pbkrertU,o S:a\jel Evrope, akoja.se pored Crpe Gore sprovodi uJoS 43.:(Setrdesetlri), zemlj^, treba-zamijeiliti reCenicom: "Cma Cora jo§bd20T2. god.iiie.zajedno sapartnerlmasprovodi;kampanju'*'Su2bf|£inje govora nJiinje?'., koju je pbkrenuo Sa\yet iEvrope, a kbja se pored Crne Gore sprovodi ujbS 43 (5etrdeset tr!).zemlje".

U daljem lekslu Prijedloga Izvjegtaja nemamp prijnjedbi t kbimentara, jfnajufij u viidH da nema navoda Iznadleinosti ovog Ministarstva.

S poStovanjem,

ISTAR d^anpyi

^veilfine KaneRadevid bt.3aiPW> Podgorica TEL: (+382) 20 232167} FAX: (+3^) 20232158 Web: www-ms.gpv.me, E-niaiUii;s@ms,gpv.mc Gi^kjGdm' ®ini^istvoevTflpsJaiiijbsldV^

gpspojdlii Nlehiifed Zenka Mhistar

I'pgtQyailtlgospodinp Zenka,

Prii""""-'!! 01-023-234/19-1 Od 12;taarta 2018. ftaau ste ml§I)en]e isaglashoM -"adlinakih naroda 1 dragil, mahpskilv

"-»'=l«'-to .avrdpakih

SpoStovanJem,

SlOOO/Podgoiica, Bulevarrevdluclje 15 Tel/Fax: 4-382 20';416360' - "WW O/fliJefdL. ®toJ

•:Qt 2mJf-3 CRNAGORA

Bpj; 04-^^ Pi iidgori!!;^ 15.03.20lS.godiiiP

Qbspbdih Mehmed Zenka, mlnistaf

sStovaniministi&Zetdca, PDvcfdotii zah^eva za miSIjenje naPrijedlog IzvJeStaja o raz^dju i zaStiti ptava manJittsMh n troda i dhigih marfjiriskih mcionalnih zajednka u 2017.godim, dostavljemm od sttan© 1( [inistarstva za ypdska i manjinska prava (akt broj 01'^023>-234/i8-l od I2.03,2iil8. g )difle), obayjegtavamo Va& da u dijelu nadlb^iiosti Miiiisfaratva javne uprave, jreniiajjia p: imjedbi i siigesdja.

S poStovanjem,

mmm ^ Suzaoa Pitfcali

85QOW.0*: CRNAm»BA SffiNHSTAHSTVb TJPjlllKASHnii CFna^am

ROpgc3H;& oj:01-0.>0m>l«635/.l :ffeoriva., mrnart 20l8,gQdine Sal OH

g-din ZeUkarinmistar

f',os^:dine Zerfca, Oaislaistvc unuU^jih poslova, razmotrilo je 'T^lZ iimi-Mldh naroda i drugih manjinsMh McioM^ zajedmca u2017.g()dini, i sa. aspeWa i2ic:>ti03d Ministarstva, nema primjedbn sugestija,

•jcji-.ovan'Citi, JtflNlSTAR

;ltidiii:Niihodii6

CItNA<;ORA .r '4 « mfi CRWlA 60SA

MtNISTARSTVO ODRllVOS RA2V0JA I TWftlZMA

EOPeftritr^ «AVX Brqj; 101-1133/? Podgorica, ;i43:2dl8. go.df&e ^Ojjjl;

gdln Mehmfd;^nka, mfiiistar

PoStovani,

Povadom VaSegdopi'sa broj 81-023-234/18/1 cd 12.marta2pl8.gpdihBltoJim;iTaHteOTi§ljenje na Prijedlog izyje$ta]a o razvoju i zaStid prava manjinsldh haroda 1 ^gih ma^jinsldh nacionalnlh-zajcdmca u 2017. godini, koristimo priliku daVas informtSemo dasmio sag^asnl sa dos^vl]enim dokumentom.

SpoStovanjem,

STAR

novid; genpralni direktorDirOktocata za uprayljanje o^adomi komunalniTazvoJ

enic,generalna direktorica Direktorata za planiranje prDstx)ra

PILA: Sanela samostalni aavjetnik I, iDirektorat zaupfavljanje otpadomi komun^ninzvoj

IVPrblatersko btigade broj'l-d; .81000 Podgorica Tel:* (+382) 20446 236; (+382) 20446 20$: Fax: <+382) 20446-215 Web: www.mrt.gov.nl0 mm^

"- ii

-••••• :" ".vf

., ti .,:.

.r..i :• •

AttTV.;a•.x»wi

o4itasi:^kuitam.

;:^p^§tov^jeni,. •VoNn?;;: j j

ry ;i5-,/: ; ;/-V;'T'--:-;yv':';'-"-' •• " '• •^eU'.+382'4X'232!IS?1y:^g5t,+^.'8S'4pi^^^2i,|(S;maiJ::ka6i^ '4 . Cma. Qora

Mmstarstvo z>

y; -X.

•s. m.IgQ^Qa, 19^u3.i2j0IIS.gO(ifa<^

CRNA 0ORA Minigtaistvo. 2aJjuilska i manjinskapraya n/r ministea, Mehmeda Zenke vomomcA

Prbdmet; Prijedlog Iz^eStaja o razvoju i. zaStiti prava man^nskih naroda i manjinskih jiacionainih zaje^ica u2017. godlni

PoStovani ministre Zenka,

Povodbm Valeg akta broj 01-023-234/18-1 od 12.03.2018. gpdine, a u vezi sa Pi^edlpgom Izyj^taja o razypju i praya manjinskih naroda i drUgih maiijinskih n

S poStovanjem,

MimS^AR,

DimcUS Kr AR OP N/olHro'ft'innft . / i? my •; •»«" ^Vtfrtfah-tiW. &ih 02.3- Cma gprci e$pnm^'e

Podgorica, 1'6.3.2018. godlne erojT214-1/2P1B-2

MlNISTARiSWa^ LJUdSKA I. Mehmed Zenkai mirtifitar

Prec met Mi§Ijenje na izvjeStaj o razvdju i zaStit! prava manjinsKib. narpda j druglb' manjinsKib nacionalnihzajednicazia 2017. godinu

P0§ dvani ministre Zenka,

U V{ a sa VaSIm dopJsom broj 01-0Za-234/1;8-1 od 12,3.2018. godine, kOjlm traiite miafenle na Izyji^taj o razvoju i zaStW pm& inanjrnsklh naroda i druglh manjinaldll fiabloifatnih zajelnfcaza SOl?. godlnl, obavje^avarhb Vasda Ministarstvo ekoj^omije fzisyoje nadleindsti na d )stav|jeFii tekst nema primjedbi.

8-pcStovanjem,

STARKA

[casekuiid

yujoyic

>rll9: Hadulov]

9inuiii'tr0.4^ SIQOO •Ted•(*^82)20 482 /«;iU 676; (Ftfcc (*382)20 234027 uiww.m4f.pov.iw CtVkA QorCL

POgg^R ffiffwpo: iV(1l9A9A^

}•*»>? • Atfiiu..'f^.'.'.

Mlkil^r^^Vj^llj^kfh jgi;^$tJ9y!P Generalni dfrektwa^^za multilateraliie posfove

Br; 06/3-84/62^2 Po.d00rica> 12, ntai^ 2018. oodlne

MINXSTARSTVQ ZA UUDSKA IMANJIMSKA PRAVA H^bfootxnfnistra

Predmet: Predlog izv|est^'a o razVoJti I zaStltl praya manjinakih ndrPda drugih maiYjinskih nacidifaltrih a^jad'iirfca u 20l7.g,

PoStovanl,

U vezi sa vasim doplsom br. 01-023234/18-1 od lZ03.2!D18^g. kojiirr je zatraieno miSijenje Minlstarstva vanjisklli poslova na p.redlog jzvjeStbJa o razvpju .1 zaStitl prava manjnsklh naroda i .dajglh manjinskih nadonaldih apj^hida u 2017>g, obavjeStavamp da Minlstarstvo vanjaklh postova ;sa. aspekta svoje nadieinosti/ hema pflffijadbl na dostavljenl predtDg.

iRAtMlDlREKTOR t

Cn^^pra

Briij|:5?-329/18-1 PoJlg;orica,20:03.2018. godine

-n/r mlnlstra, g-dina, MohmetaZenl^e-

mmorlca

Mi ilstarstvo rada i socijalnog. staranja nema primjedbi na dostavljeni Predlog IzvJeStaJa o ra;;;voju izaStiti prava marqlnskih nacfonainih zajednica u2017. godlni.

S1 »o§tovanjem,

/ to

a®i T'- PAiS/jViiitH

:i r. 0^87/201S-^. l qdg^ri^,22. n^ct201S; godinq.

Hcjuned. ZENKA, nu^Btflir

pqitqvani gospodine Zenfea, Povodom Va§Bg obracanja br. 01-023-234/2018-1, p.d 12. matte 2018, rodine, koie se odnosi na. davanje sa^nosti na Prije^pg. I^egte}a o ^ 'astid prava manjinskLb natoda i drug?h luaiijinsldh nadonaltiili ssajednica u 2017. rodim, obavjestevamo Vas sljedece:: MimstarsiGTo- prosvjete je saglasno sa Prijedlogom Iz^estaja Pfa2vpjW.i:2aStiti 5teva manjinskih naroda idru#i manjinskih nadonalnih zajedtiiCa za 2017. godinu.

Srdacan pozdrav,

MINISTAR

DtDatnir SEHOVIC

Vflka i>ur6vica b.b, 810^-Podgpiica TEL; C+38A^410100;,FA3C: (4'3!^ 20 4101D1 Webi www,mp$,gov.me, E-maU: rops^ps-go^-me tkci#14.03.201:8

N/R^^itiiliistkiv%^

Uva&nfmimslrei.

i^lj^Iia'i ra^jinskaipraS^ dilafe SotfeaiiSjelu Albanaca u CrnbJ Goriiu 2017 gotfiriii

S pbltbVanjem^

Geiici

aoeg'6

/'Sun

kÔTLCl K0MB6rAR.raHQIIÂRiBVElffiMAl^.B^Zl-NACtoNMt5AVjBtACBANAeA.U GORIÂlBAlWAKf .. •l^tlO>JAUbOVNClLiNMOfi^ . Maili iZi-Gma Gow>-Mbtiten?%i5b,; !853B0'tJl^m-Wlcinj^Wr',Gj^'kaskioti'.Skender^ Tfi(/fe .+a82: 3.a4n' 3i02',.-^^^^ •= • •• '•• ^ -'-^-v- '•••" • • ••• -•

msim

;)?;'W'r;A^.W-C/S,;>-54'^f^/.'S-»'?v::-

,,sa Prijedlogom' : naro.da -i idrugifi maniinskih : ••••:• si:Ijpiska frniijiriSka;: prisa; p-din IVIebitiSt IZertka^ miini;6tgr ^diTtefe mjmmu

P RED'S JED.

B&§'rija5ka-viie&e-^i Gpri - BoSnjafiki savjet u C^.iTi:oj Gbri- wvvw.feycgCfhte bosnj%ckisavjet@,gmaii.com >V,; i. ' "* n•••;;' ^*• 'i't'\•!-'*'»y*•'• 4'- ..•]•*•":.^ •>•!.• f'U;'' :' •?' 'V I'i -•' 'f'. • 'i' ,i' ' •'' '

:.L?.^:.'''''V

..•• • •"• i .'i),/v;'--;i • :

' " .•'••,,' ''"•'••i'>' ''''-'•''•f\'v'" ;•'•• •'•/ '^"-!, •' ' .,v "• .. •..••'';jT.-.•.' '' \'" , - •'• ';: ',' '•"!• ' ; ' •• •• .'. i. •*' -'•• .. ' '. »/'iv-i'-... v1 .; •••I. •'', •j:-. ' •• •• • i . i -• .v, . .. .,_ ^, •. '•-•^•'\V-.'''l,''p''--r '

• -

••>V,,.',.JJ ;i!(.?;i:|-.V,« -'.V'.i ••.'.?^ '• c-""l ••'= '. 'V- ,:J • '•' • • •• - v. ':'^'r<- ..• . ' CPnCKH H&UHOHAAHH CABJeT

UPHATOPA UHICKH. HAIIMOHAJIHH MKHMOTAPCTBO SAJbYACKA MMAH>MHCkA n PABA CABJKT h/p rocriOA^Hy MHHVfcrpy nOAFORHt^A HoflrtinHiia. ^TOJV npeAmerrMMiiiAeiM o npeA^ory MSBjeurraJa o paBBojyMsaujTMTM npasa MaH>MHCKMx HapoAamAPyrwt MaibMHCKVi}CHai4M0>iaAHiiX3a]eAHMAa y 2017vrQAHHii

nOUrrOBdHHy

CpTiCHH HaaMOHa^HM caBjer Upue Pope HBtMowe a^tm noAPtuxy MaBjeiuraJy o aauiTMTH npBBa MaibMHCKHX HapoAa k ApyriixMaH>MHCKMX.HaAKbHa/iHHX saJeANHUay 2017. toakHh h HeaaAbBo/baH jie oaHocom AP)KaBHMX MHCr.H'rvB.iiJa npBMa cpncKOM- HapbAV V-Uprtoj Popiir. CpOn.y UpHoj Popa cBpaaHn cyy KaTeropMjy MaH>MHCKMX HapOAa Jiaxo ohm to HMjecy, jep y IJphpI PopM HB nocn-ojH BeTiHHCKM HapoA,. oahocho hb roctoJh napoA koJm y cipyKTypM ctaHOBHMUJTa HMa Haino/ioBMMHy BehuHy. EeaddsMpa hbto iuto Je cppcKM HapoA jaKoaBaHMM.MaHiUHCKMivi wappAMMa aaayrybe^ ca BMiiiB &A.!^ rtOGTO* Mwa MaitH ApV^'TBeHM m. nPfliiTttHrtM yiMnaj oa HappAB koJh cy y crpyKrypM craKoaHMiuTBa aactyrt/bBHM (». npouBHTOM. Cp6M; aa paa/iMxy qa Apynx TaKpsBaHMX MaH>MHCKMX napoAa, nemajy MorytiHocT a(|>MpMaTMBHe aaiynrtieHocTM y napflawiBHTy Hpnefope. Ca CKopo TpHAecei" nyra sfitiMM Opojewi ipaTjana KojM ce Hai\m)Ha;iHo MsjaiuHjaBajy Kao Cp6M, CpnCkM Hai^HOHa/iHM caejei, y MSABajaH^y cpeACTaaa sa OMyeaHsB MAbHtiiTeTd MnOcBOHocTM-MajeAHaMBH jpca caajeTMMBiAB^ekp MaH>Mx Hai^Mo.Ha/iHMXsaieAHMUB' CpncKOM HaL^MpHa/iHOM- cBBjety cy y 2017. roAHHM, MSMjenoM SakOHa o MaH>MHCKMM npaeMM mc/io6oAaMa, apbctmhho yaypniipaHa npasa 0HyBaH>a MAeKiMieTa cpncKor napoAa y Mpnoj fopM. AoHece'He cy MSMjene Sakona o mbhimhckmm .npaBMMB Mcno66AaMa,M.cK/bVMiiBO y asBKaMa BesaHMfA sa pacnoAjsay cpcACTasa era joui yenjeK hb noaojH npareliaf sa.KOHCKa pervAaiMBa,: rako a^ je .Aoujao a^ noTnyHorsacToja y paAV oae AP>HaBHe MHciHTyuMje (MHCKHM npa.BMMa mosa noaieAH>a ms 2017. roAMH!a:pat)eHe kbko 6m ce orpaHMMM/ie MoryfihOCTM cpncxor napOAB na saurrMtM MAeHTMiar myracM/iM cpncKM MBAMjM, KojM ty'CKOpQ AeceraK roAMna ynopno crsapaKM h kqJm cy oa MsyseiHor snaMaJa sa cpncKM HapOA< OcHM Tora, OAHoc njjsMa cpncKO/vi HapoAV YUPHoJ ropM Je na najHMweM Morytiew HMBoy. Bacryn/beHocr y Ap>KaBHMM MMCTBTyuHlaMa je sBHeMapAiM.Ba mSHanajHO ropa nero y rpbixdahmm roAMnaMa, p,ok cy cee aPVCB MoryhHOctM ocpa^iviMeHe. HajeMiue APH

y noAropMUM^ 21.3.2018. roAMwe

C nourroBaibeM, GEAHMK

^^e^^tS^Honondui 66^ ilonnijtiiqftVTen/^nei020/611-099, El^'lOO « Mnafl Quno;stpmstf Iteom jLp. 520>2744-^niIB:0273 %

IMANJINSKA PRAVA PODGORieA

fiQPIS

Romski savjp^^ sa istihi iali naglagavtoq daje (Hq;o aktivnost^^ napi^

Ppdgoi^ear Xl%.^^01:l^:.7god, •" •"GrBaGora- .- Fond za zaSiW i o§tyarivanje • manjinskihprava iei9/i8- • ••• P6dgppci^l!6.03:2^^^^

^ -i— --—Xi iSljenj^ i saglasn'ost haiPtijediog izvje§taja orazvqju \ zaStiti pravanimjinskihnarodai drugih manjinskih

•• dokumentom.

S poStovanjem^ •

Direktor Fonda •Safet Kurta^d •CDTOKRfJsssay?.:^ ANtifl£VttQ?«Nri9f.TbVfJ»w5»-

Gma Gora Mali j Zi Podg.orii:a, 15.03.2018. Brpp86/i

Minlstarstyo za Ijudska i manjinska prava Ni^ ministrUjMehmeduZenki

Uv^eni ixiifliiStife,

0\dtn potvrdujenio da smo saglasni sa predlogom IzvjeStajaja (o razvoju i zaStiti pmva manjmskih naroda t drugih liianjinskih nacionalnih zajednica u 2017. ^odini) koji je pripremilo Ministarsvo za Ijudska i manjinska prava Cme Gore, u djelu gdje se opisuje rad Centra za oCuvanje i razvoj kulture manjina Cme Gore u

S poStovanjem,

DIKEKTOR: i§ Selhanovid

Vpka Karadii^a 3I ti5l5+35a20-6.ii365 + 3S2 2g 223 365 Pifah 35 61000 Podgorica 0-mail: [email protected] www.cekumime RADiOTELEVIZIJACRNE GORE GENERALNA DIREKTORICAANDRUANAKADIJA

Saglasnost

Na Qsnovu izyjestaja urednika Programa za manjine Radija i Televizije Cme Gore 0 Prijedlogu izyjestaja o razvoju i zastiti prava manjinskih naroda i drugih nadonaln^zajednica u 2017. godini poglavlja koji se tice informisapja na javnom servisudajem saglasnost na ovaj dokument.

19.03.2018.god. Generalna direktorica RTCG ANDRUANA KADUA