Tomasz Badalski jest uczniem terespolskiego liceum. Uczęszcza do klasy maturalnej. Interesuje się sztuką, kinematografią, tworze- niem gier, architekturą i literaturą fantasy. Uważa, że każda epoka w dziejach sztuki jest fascynująca, ale jego ulubionym kierunkiem w sztuce jest akademizm, czyli nurt w malarstwie polegający na re- alistycznym przedstawianiu świata, czerpiący wzorce z dzieł uzna- nych za doskonałe, wywodzących się z antyku i renesansu. Ceni sobie wszelkie współczesne formy sztuki cyfrowej (grafiki komputerowej), lubi je i uprawia. Uwielbia wielu autorów tej dzie- dziny sztuki, a szczególnie bliska mu jest twórczość artystów Craig Mullins’a, Jamie Jones’a (obaj graficy komputerowi) i Johna Singera Sargenta (akademista). W samej sztuce najbardziej lubi wyzwania jakie stawia i rozwiązywanie tychże problemów, co sprawia, że moż- na cały czas rozwijać swoje umiejętności. Mówi o sobie: „Inspiruje mnie niemal wszystko co mnie otacza, bo ze wszystkiego można wyciągnąć jakieś wnioski i we wszystkim można dostrzec coś interesującego”. Jego ulubioną techniką jest malarstwo olejne i digital painting czyli malarstwo cyfrowe uprawiane za pomocą komputera. W przyszłości planuje zostać concept artystą / ilustratorem tj. osobą zajmującą się tworzeniem światów, postaci, pojazdów do filmów i gier komputerowych. W chwili obecnej pracuje nad niezależną grą science fiction (bez producentów, sponsorów etc.) pt. „8suns”(„8 słońc”) jako concept artysta. Zajmuje się przy tej produkcji głównie projektowaniem postaci i elementów architektury. W tę grę będzie można zagrać na komputerze najprawdopodobniej jeszcze w tym roku (na platformie Steam). W 2014 roku brał udział w warsztatach komiksowych, które prowadził Daniel Grzeszkiewicz, uznany w kraju i za granicą rysownik, ilustrator książek i przede wszystkim twórca komiksów. Tomkowi życzy- my sukcesów artystycznych. Edyta Drobysz 1/2015 Goniec Terespolski 84 3

Goniec Terespolski Szanowni Państwo Pismo Przyjaciół Pragnę poinformować Państwo o dzia- Również w październiku 2014 r. powstał Terespola i Okolic Pismo Stowarzyszenia Rozwoju łalności Stowarzyszenia Rozwoju Gminy projekt Stowarzyszenia pod nazwą „Skar- Gminy Miejskiej Terespol Miejskiej Terespol, które jest wydawcą by nad Bugiem”, mający na celu działania Pismo Miejskiego Ośrodka Kultury Gońca Terespolskiego. W ubiegłym roku związane z turystyką. Od października do w Terespolu 2014 i na początku bieżącego podjęliśmy lutego br. rozpoczął się cykl szkoleń na współpracę z Bankiem Żywności z Lublina ten temat, które przeprowadzili Barbara Adres redakcji Goniec Terespolski w celu pozyskania żywności dla rodzin Dąbek ze Stowarzyszenia „Modrzew” Miejski Ośrodek Kultury najuboższych z terenu miasta i okolicznych i Tomasz Telej z Biznes Mind z Lublina. ul. Sienkiewicza 27 gmin. Udało się nam pozyskać ponad 20 Projekt ten otworzył nas na szeroko pojętą 21-550 Terespol ton żywności na kwotę ponad 50 tysięcy współpracę z wieloma podmiotami zarówno tel/fax 83 375 22 65 [email protected] złotych. Transport w dowozie żywności po- samorządowymi,jak też biznesowymi z kra- mogło nam zorganizować Przedsiębiorstwo ju i zagranicy. W związku z tym powstała Redakcja Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej także strona internetowa Stowarzyszenia Janusz Tarasiuk (tj) w Terespolu, za co serdecznie dziękuje- „Skarby nad Bugiem”. Prezentujemy na – redaktor naczelny Justyna Sowa, Kamila Korneluk, my prezesowi Jackowi Szczepaniakowi. niej ofertę turystyczną dla szerokiego grona Edyta Drobysz, Danuta Izdebska, W dowozie żywności pomagali nam rów- odbiorców, począwszy od uczniów szkół Anna Pietrusik, Krystyna Pucer, nież Bartek Terpiłowski i Andrzej Jarocki, i klientów indywidualnych, po gości z za- Anna Tomczuk, Adam Jastrzębski, a także swoją cegiełkę do pomocy żywnoś- granicy. Nieoceniony wkład w tworzenie Marek Ferens, Łukasz Pogorzelski, ciowej dołożył burmistrz Jacek Danieluk. tej strony włożył Karol Niczyporuk, członek Adam Rymaszewski, Krzysztof Tarasiuk, Lech Mazur, Janusz W kwietniu bieżącego roku Stowarzyszenie Koła Miłośników Fortyfikacji i Historii. Jego Sałtrukiewicz, Krzysztof Badalski pozyskało kolejną partię żywności. Były to wiedza historyczna i znajomość zagadnień owoce i warzywa w ilości czterdziestu ton. z dziedziny fortyfikacji przyczyniły się prze- Współpracownicy: Sprawna dystrybucja i pomoc związana de wszystkim do promowania obiektów for- Krzysztof Aleksandruk, Jan Buczyło, Leon Szabluk, z użyczeniem ludzi i placu do rozładunku tyfikacyjnych przedmościa terespolskiego. Roman Petrynik, Magdalena pozwoliło sprawnie przeprowadzić akcję W związku z tym w lutym br. zarząd Stowa- Wieczorek, Bogusława Hawryluk- i rozdzielić żywność dla osób najbardziej rzyszenia podsumował projekt turystyczny -Matalińska, Karol Niczyporuk, jej potrzebujących. Pragnę w tym miejscu „Skarby nad Bugiem” i przygotował umowę Dominik Sobol, Sławomir podziękować za pomoc burmistrzowi partnerską z biurem turystycznym „Zodczyj Hordejuk, Wojciech Kobylarz, Jacek Danieluk, Jarosław Jackowi Danielukowi, proboszczowi parafii Tur” z Brześcia na Białorusi. Szeroko pojęte Tarasiuk, Józef Paderewski, rzymskokatolickiej ks. Zdzisławowi Dudkowi działania turystyczne obejmujące przedmo- Waldemar Bujalski, i pastorowi kościoła Zielonoświątkowego Mi- ście terespolskie, czyli obiekty fortyfikacyjne Marek Zielonka rosławowi Zabłockiemu,oraz koordynatorce znajdujące się na terenie miasta i gminy Wydawca: wszystkich zbiórek Magdalenie Woźniak Terespol ukierunkowały nas także do pod- Stowarzyszenie członkini zarządu Stowarzyszenia. pisania umowy z gminą wiejską Terespol Rozwoju Gminy Miejskiej Terespol Z ważniejszych wydarzeń kulturalnych o współpracy w dziedzinie kultury i historii. Miejski Ośrodek Kultury roku minionego było uczestnictwo Stowarzy- Umowa podpisana z wójtem Krzysztofem w Terespolu szenia wspólnie z Urzędem Miasta, Miejskim Iwaniukiem umożliwiła nam korzystanie Skład, druk: Ośrodku Kultury w Terespolu i Klubem Pa- z Prochowni Kobylany i fortu w Koroszczy- Arte triotycznym z naszej miejscowości w tworze- nie. W lutym br. Bogdan Greczuk przygo- Biała Podlaska, ul Dokudowska 1a niu wystawy papieskiej z okazji kanonizacji tował w Kobylanach wystawę historyczno tel 502 218 563 Jana Pawła II. Z tej okazji zaprezentowaliśmy – militarną „Gospodarze Prochowni dawniej Nakład 1200 egz. w Sanktuarium Matki Boskiej Kodeńskiej i dziś”. Natomiast Karol Niczyporuk wraz koncert medialno – wokalny. W paździer- z Łukaszem Koladą i Przemkiem Szczy- Niniejszy numer będzie dostępny niku 2014 roku Stowarzyszenie otrzymało gielskim pracowali przy forcie Koroszczyn. w formie elektronicznej na stronie prestiżową nagrodę Wojewódzkiego Domu Pięknie położony w środku lasu Fort 0 Stowarzyszenia Rozwoju Gminy Kultury z Lublina za upowszechnianie kultury w Koroszczynie stanowi nie lada atrakcję Miejskiej Terespol oraz na stronie Miejskiego Ośrodka Kultury w środowisku lokalnym. Nagroda dotyczyła turystyczną. Zwieńczeniem prac nad projek- w Terespolu dorobku Stowarzyszenia z ostatnich sied- tem turystycznym „Skarby nad Bugiem” było miu lat w tworzeniu wielu produkcji arty- podpisanie umowy partnerskiej z Twierdzą http://www.srgmt.terespol.org.pl stycznych, z których wymienić należy takie Brześć w dziedzinie współpracy dotyczącej (w zakładce download) www.mokterespol.com imprezy, jak Koncert Noworoczny, Jesienne historii przedmościa terespolskiego. (w zakładce pliki do pobrania) Party, widowisko taneczno-muzyczne „Para- Początek roku 2015 skoncentrowany był doksy PRL w muzycznej pigułce”, Jarmark przede wszystkim na pracy zarządu Stowa- Redakcja zastrzega sobie prawo Bożonarodzeniowy, Alter-Offka, warsztaty rzyszenia na przygotowaniach do jubileuszu do dokonywania skrótów i adiustacji w nadesłanych artystyczne, czy wymieniony już koncert 25-lecia Gońca Terespolskiego. Poświęca- materiałach. Materiały z okazji kanonizacji Jana Pawła II. To wszyst- my temu odrębny artykuł. O szczegółach publikowane są nieodpłatnie. ko udało się stworzyć ze zdolną młodzieżą tego wydarzenia obszernie pisze redaktor i wspaniałymi ludźmi, którym sprawa kultury naczelny Janusz Tarasiuk. Nie odpowiadamy za treść reklam. leży głęboko na sercu. Krzysztof Badalski 4 Goniec Terespolski 84 1/2015 25 lat Gońca Terespolskiego

Goniec Terespolski jest jednym z najstarszych pism regionalnych w naszym powiecie. Pierwszy numer ukazał się w pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia 1989 roku i był rozprowadzany przed kościołem po nabożeństwach, jako pismo Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Jego założyciele: Andrzej Kwiatkowski, Wiesław Jurek i Jan Polkowski oraz współpracujący z nimi fotograf Krzysztof Tara- siuk, mieli na celu kampanię wyborczą do wyborów samorządowych, zapowiedzia- ną na dzień 27 maja 1990 roku, wygranie tych wyborów i przejęcie władzy w mie- ście od starej ekipy z czasów PZPR. Goniec Terespolski odegrał w tej kampanii dużą rolę, a kandydaci z listy Komitetu Obywatelskiego „Solidarność” odnieśli zdecydowane zwycięstwo i przejęli władzę w Terespolu. Pismo spełniło więc swoje funkcje polityczne i po wyborach zostało przekształcone w periodyk kulturalno- -społeczny z podtytułem Pismo Przyjaciół Terespola i Okolic. Andrzej Kwiatkowski jego dalsze redagowanie zaproponował Januszowi Tarasiukowi, który przejął funk- cję redaktora naczelnego i z niewielkimi przerwami redaguje pismo do dzisiaj.

Najogólniej mówiąc Goniec Te- leżących tu nad Bugiem. W redakcji Terespola i jego okolic, obecnie respolski zajmował się i zajmuje Gońca Terespolskiego od wielu lat wiele uwagi poświęca fotografii współczesnością oraz historią i kul- pracuje kilkanaście osób, których artystycznej. Za wieloletnią pracę turą Terespola i wschodniej części prezentację przedstawiamy poniżej. w Gońcu Terespolskim otrzymał powiatu bialskiego, obejmującej w 2009 roku odznaczenie państwo- obszar od Sławatycz, Jabłecznej, Janusz Tarasiuk we – Zasłużony dla Kultury Polskiej. Kodnia i Kostomłot po Neple, Pratulin i Janów Podlaski oraz regionem „Za Od wielu lat niezmiennie na sta- Marek Ferens Bugiem”, obejmującym Brześć i re- nowisku redaktora naczelnego. jon brzeski. W czasie ćwierćwiecza Publikuje teksty o tematyce histo- Nauczyciel geografii i podróżnik, swojego istnienia Goniec Terespolski rycznej, społecznej i kulturalnej oraz współpracuje z Gońcem od 1990 zajmował się prawie wszystkim, co zajmuje się kontaktami z wieloma roku. Publikuje teksty o różnej tema- dotyczy naszego regionu i trudno ludźmi, od których otrzymuje artyku- tyce, wśród nich reportaże z licznych jest wymienić jego najważniejsze ły. Prowadzi adiustację nadsyłanych podróży po świecie, szczególnie tematy. Jest nie tylko przekaźnikiem tekstów i przykłada dużą uwagę na dawne kresy Rzeczypospolitej, wiedzy historycznej o mieście i jego do zachowania dobrego poziomu a także artykuły o sporcie, sza- okolicach, lecz także rejestruje naj- pisma. Goniec redagowany przez chach, klimacie Terespola i różnych ważniejsze wydarzenia polityczne, niego w pewnej mierze ma charakter wydarzeniach szkolnych. Jest także społeczne, kulturalne, gospodarcze autorski. Opublikował dwie książki: redaktorem gazetki szkolnej „Na czy sportowe. Pismo trafia do wielu „Terespol w 300-lecie nadania praw Wariackich Papierach”. czytelników w Polsce, ale także na miejskich” i „500 lat Terespola”. Za świecie, którzy z Gońca czerpią wieloletnią pracę otrzymał odzna- Adam Jastrzębski wiedzę o rodzinnym mieście i często czenia państwowe – Srebrny Krzyż sami dzielą się swoimi wspomnie- Zasługi w 1997 roku oraz Zasłużony Z zawodu inżynier budownictwa, niami i życiowymi historiami, nad- dla Kultury Polskiej w 2009 roku. z zamiłowania dziennikarz, publiku- syłając ciekawe artykuły. Z Gońcem jący swoje teksty w „Gościńcu Bial- współpracowało ponad 60 osób Krzysztof Tarasiuk skim”, „Echu Katolickim”, „Inżynierze z Terespola, regionu i z różnych Budownictwa” oraz relacje w Kato- miast Polski, a wśród nich znajdowali Współpracuje z Gońcem od pierw- lickim Radiu Podlasie. Zajmuje się się nauczyciele i wykładowcy akade- szego numeru z 1989 roku jako głównie tematyką gospodarczą, ale miccy, dziennikarze, pisarze, autorzy fotograf i zajmuje się praktycznie także dużo pisze o różnych wyda- książek o regionie i ludzie innych pro- każdym rodzajem fotografii prasowej rzeniach społecznych, kulturalnych fesji, których łączyła wspólna pasja – od projektu okładki po reportaż. i religijnych. Specjalizuje się w wy- pisania o ich rodzinnych ziemiach Specjalizował się w dokumentacji wiadach na tematy gospodarcze, 1/2015 Goniec Terespolski 84 5 inwestycyjne lub dotyczące bez- kilka artykułów o tematyce historycz- respolu i regionie Południowego pieczeństwa z osobami odpowie- nej, w tym interesujące opracowanie Podlasia. Pisze również o różnych dzialnymi za te sprawy. Od wielu lat „Dzieje Kolei Warszawsko-Terespol- wydarzeniach i imprezach związa- śpiewa w chórach, m.in. w chórze skiej” , które było także drukowane nych z działalnością Zespołu Szkół „Granica” i w chórze parafialnym. jako odrębna broszura. Ogólnokształcących, gdzie pracuje. Posiada duży zbiór materiałów ar- Adam Rymaszewski Justyna Sowa chiwalnych dotyczących Terespola i pracuje obecnie nad książką o hi- Były marynarz floty dalekomor- Nauczycielka historii i radna Urzę- storii tego miasta. skiej zajmującej się połowem ryb du Miasta obecnej kadencji. Pisze na oceanach. Od kilku lat prowadzi przede wszystkim o historii Teres- Edyta Drobysz w internecie elektroniczną wersję pola z różnych jego okresów, przy Gońca Terespolskiego, inną od tej czym większość jej artykułów oparta Niezwykle uzdolniona i wysoko drukowanej. Zamieszcza tam dużo jest na materiałach archiwalnych ceniona artystka, której obrazy oraz informacji i zwłaszcza zdjęć z aktu- nigdy dotąd nie publikowanych. Na rysunki prezentowane były w Polsce alnych wydarzeń z życie miasta, ale ten sam temat publikowała artykuły oraz za granicą. Z wykształcenia ab- także publikuje autorskie opracowa- w „Roczniku Bialskopodlaskim” solwentka Wydziału Artystycznego nia historyczne, pokazujące Teres- „Podlaskim Kwartalniku Kultural- UMCS w Lublinie, jest nauczycielką pol sprzed lat i dzisiaj. Z Gońcem nym” i „Roczniku Międzyrzeckim”. w terespolskich szkołach. Z Gońcem związany od 1999 roku, opublikował Recenzuje książki historyczne o Te- związana od 2002 roku, ilustrowała

Redakcja Gońca Terespolskiego na spotkaniu opłatkowym w 2014 r. Siedzą od lewej: Anna Pietrusik, Edyta Drobysz, Justyna Sowa, Janusz Tarasiuk, Danuta Izdebska, Kamila Korneluk. Stoją od lewej: Łukasz Pogorzelski, Krzysztof Badalski, Marek Ferens, Janusz Sałtrukiewicz, Lech Mazur. Foto: Dariusz Sowa 6 Goniec Terespolski 84 1/2015 oryginalnymi grafikami i rysunkami Szkół Ogólnokształcących w Te- Lech Mazur przede wszystkim takie teksty, jak respolu. Aktywna działaczka Klubu zamieszczane czasami bajki, opo- Olimpijczyka. W Gońcu publikuje Terespolski fotografik, z redakcją wiadania czy legendy oraz świetne relacje z imprez oraz zawodów Gońca związany od pierwszego felietony nieżyjącego już Henryka sportowych i spotkań ze znanymi numeru jako dystrybutor, później Szypicy. sportowcami. Propaguje wszelkie jako fotograf. W piśmie zamiesz- typy aktywności fizycznej i sama cza bardzo dobre zdjęcia z imprez Danuta Izdebska wciąż biega na długich dystansach. i uroczystości miejskich, projektuje Na imprezie „Koncert Noworoczny” okładki, bierze udział w wystawach Pracuje w Miejskim Ośrodku Kul- otrzymała statuetkę Zasłużony dla fotograficznych indywidualnych tury w Terespolu i od 12 lat pisze Miasta Terespol 2014. i zbiorowych organizowanych przez przede wszystkim o działalności Miejski Ośrodek Kultury w Terespolu artystycznej swoich podopiecznych i Fotoklub Podlaski w Białej Podla- – grupie twórców o dużej rozpiętości Anna Tomczuk skiej. wieku, zajmujących się malarstwem, Z redakcją Gońca związana od grafiką, rysunkiem, ceramiką,- ba kilku lat. W piśmie publikuje przede Roman Petrynik tikiem, koronką frywolitkową, pro- wszystkim artykuły wspomnieniowe dukcją filmów animowanych. Ale o nauczycielach, lekarzach, ducho- Fotograf prasowy, dokumentalista, także publikuje teksty o sztuce oraz wieństwie z dekanatu terespolskiego autor wielu albumów fotograficznych relacjonuje wystawy i spotkania i o innych ciekawych ludziach zwią- oraz zdjęć do wydawnictw książko- artystyczne, które mają miejsce na zanych z regionem i jego wielokul- wych i do wielu pism ukazujących terenie MOK. turowością. się w regionie. Z Gońcem Terespol- skim współpracuje od piętnastu lat. Anna Pietrusik Najchętniej zajmuje się Janowem Łukasz Pogorzelski Podlaskim, skąd pochodzi. Pasjonat ginących kultur i zawodów, kolekcjo- Do redakcji Gońca dołączył kilka- Socjolog, diagnosta społeczno- ner starych druków, dokumentów, naście lat temu i czynnie uczestni- ści lokalnej. Pracownik Miejskiego fotografii. czyła w procesie redagowania i wy- Ośrodka Kultury. Zajmuje się spra- dawania pisma oraz w organizacji wami technicznymi związanymi spotkań opłatkowych przed świętami z przygotowaniem Gońca do druku. Waldemar Bujalski Bożego Narodzenia i spotkań re- A poza tym pisze o różnych wyda- Pracownik Urzędu Miasta . Ko- dakcyjnych. Zawsze chętnie gości rzeniach organizowanych przez lejno po Krzysztofie Wróblu i Ta- redaktorów w Miejskim Ośrodku Miejski Ośrodek Kultury lub z jego deuszu Jawtoszuku zajmował się Kultury, którego jest dyrektorem. udziałem, takich jak „Niedziela w Te- komputerowym składaniem Gońca Poza tym pisze artykuły o tematyce respolu”, „Koncert Noworoczny”, i drukowaniem go na kserokopiar- społecznej i kulturalnej, głównie imprezach filmowych, koncertach kach w czasach, gdy Goniec nie był związane z działalnością MOK. (rock i hip hop), spotkaniach z ar- jeszcze składany i drukowany w pro- tystami i pisarzami. Pozyskuje dla fesjonalnych drukarniach. Obecnie Kamila Korneluk miasta fundusze na działalność zajmuje się przygotowywaniem kulturalną. Specjalizuje się w mu- Polonistka, z redakcją Gońca kolorowych stron w piśmie, są to zyce młodzieżowej i pozyskuje do związana od dziesięciu lat lat. Pi- głównie reklamy, czasami fotorelacje współpracy młodych ludzi, którzy sze teksty dotyczące działalności z wydarzeń kulturalnych. chcą zajmować się kulturą. Wspiera terespolskich szkół. Relacjonuje działalność organizacji społecznych wydarzenia kulturalne odbywające w Terespolu. Krzysztof Badalski się w mieście i sąsiednich miejsco- wościach, np. bardzo widowiskowe Prezes Stowarzyszenia Rozwoju „Hubertusy” w Kostomłotach. Przy Janusz Sałtrukiewicz Gminy Miejskiej Terespol, które jest okazji robi piękne zdjęcia koni. Od wydawcą Gońca Terespolskiego. kilku lat dokonuje korekty tekstów Z redakcją związany od 2000 Od roku 2008 zajmuje się sprawami publikowanych w Gońcu. Współpra- roku. Pisze głównie o szachach, finansów, pozyskiwaniem reklam, cuje także z „Gościńcem Bialskim”. a Goniec Terespolski jest jednym drukiem i dystrybucją pisma. Współ- Uczy w terespolskiej Jedynce. z nielicznych pism, które propaguje organizator szeregu przedsięwzięć tę dyscyplinę umysłową. Poza tym kulturalnych i społecznych, takich Krystyna Pucer gra na harmonijce ustnej i uczy jak doroczne imprezy „Niedziela innych gry na tym instrumencie, w Terespolu” i „Koncert Noworocz- Emerytowana nauczycielka wy- a także pisze wiersze i wysyła je na ny”, gdzie ujawnił swój talent jako chowania fizycznego w Zespole konkursy literackie. świetny konferansjer. Aktywnie 1/2015 Goniec Terespolski 84 7 wspiera pracę Koła Miłośników Koło Rodzin Wielodzietnych. w profesjonalnej drukarni i uzyskał Fortyfikacji i Historii, zajmując się po- dla niego osobowość prawną jako zyskiwaniem pieniędzy potrzebnych Michał Kukawski tytuł prasowy. Goniec Terespolski na remont zabytkowej Prochowni drukowany był w nakładzie 1500 i współorganizuje tam wystawy. Poprzedni prezes Stowarzyszenia egzemplarzy w bialskiej drukarni Realizuje też projekty dla młodzieży Rozwoju Gminy Miejskiej Terespol. Calamus, a koszty jego wydania uzdolnionej artystycznie i wspiera W roku 2004 zainicjował druk Gońca pokrywały kolorowe reklamy.

Wszystkim wymienionym redaktorom należą się ogromne podziękowania za ich indy- widualność, talenty, zainteresowania i sposób pisania o bardzo różnych sprawach do Gońca Terespolskiego. Janusz Tarasiuk

Koncert Noworoczny Popularnym utworem „Z kopyta dokument bez wątpienia wzruszył Żmijan, z kolei Sławomir Sosnowski kulig rwie” rozpoczął się 15 lutego zwłaszcza założycieli pisma oraz re- marszałek Urzędu Marszałkow- 2015 Koncert Noworoczny w Te- daktorów związanych z Gońcem od skiego w Lublinie docenił zaanga- respolu, podczas którego wręczone pierwszego numeru. Piękne zdjęcia żowanie Kamili Korneluk, Łukasza zostały nagrody Zasłużony dla Mia- oraz komentarze pozwoliły licznie Pogorzelskiego, Krzysztofa Tara- sta Terespol oraz Przedsięwzięciu zgromadzonej publiczności poznać siuka oraz Lecha Mazura. Starosta Roku 2014. czasopismo oraz tworzących ją lu- bialski Tadeusz Łazowski nagrodził Tegoroczny koncert miał znacz- dzi, pokazując jednocześnie zmiany, Krystynę Pucer, Edytę Drobysz, nie bardziej uroczysty charakter ze jakie zaszły w mieście przez ostatnie Waldemara Bujalskiego i Janusza względu na 25–lecie Gońca Teres- dwudziestolecie (obecnie płyty z fil- Sałtrukiewicza. Burmistrz Terespola polskiego, czasopisma społeczno- mem znajdują się w MOK Terespol). Jacek Danieluk nagrodził Annę Tom- -kulturalnego ukazującego się od Po projekcji głos zabrał jeden z jego czuk, Karola Niczyporuka i Dominika 1989 r. Jubileuszowi poświęcona założycieli Jan Polkowski. Sobola, zaś Justyna Sowa odebrała była pierwsza część koncertu, Redaktorzy Gońca otrzymali na- wyróżnienie z rąk Prezesa Stowa- podczas której wyświetlono film grody oraz odznaczenia za swoją rzyszenia Gminy Miejskiej Terespol o działalności terespolskiego Gońca, społeczną, wieloletnią pracę na Krzysztofa Badalskiego i dyrektor jego długiej historii, a także pracy rzecz pisma. Marka Ferensa, Adama Miejskiego Ośrodka Kultury Anny redakcji na przełomie tych dwu- Jastrzębskiego i Adama Rymaszew- Pietrusik. Nagrodę rzeczową, rower, dziestu pięciu lat. Ten informacyjny skiego wyróżnił poseł Stanisław otrzymał Janusz Tarasiuk. Wszyscy 8 Goniec Terespolski 84 1/2015 redaktorzy oraz współpracownicy otrzymali podziękowania wydawcy oraz płytę z filmem o „Gońcu Teres- polskim”. Druga część koncertu rozpo- częła się od wręczenia statuetki dla Przedsięwzięcia Roku 2014. Tytuł otrzymał położony w pobliżu przejścia granicznego Zajazd „Ję- drula” Przedsiębiorstwa Handlowo – Usługowego Andrzeja Makare- wicza. Nominowani byli również: PHU EVITA – galeria handlowa „Zacisze” (budynek za „Biedronką”) oraz Urząd Miasta Terespol za nowe Przedszkole Miejskie. Statuetki Zasłużonych dla Miasta Terespol otrzymali: nauczycielka wf Krystyna Pucer i poseł na Sejm RP Stanisław Żmijan, których kapi- tuła nagrodziła za ogromny wkład w rozwój miasta. Krystyna Pucer to propagatorka sportu i nauczycielka wychowania fizycznego z wielolet- udałoby mi się zrobić, gdyby nie of Poland, która oczarowała pub- nim stażem. Jej uczniowie osiągają pomoc posła Żmijana, który pomógł liczność brawurowym wykonaniem sukcesy w lekkoatletyce i biegach. mi przebić się przez zawiłe meandry popularnych hitów. Ma na koncie wiele tytułów i odzna- polityki” – podkreślił burmistrz. Koncert Noworoczny, który odbył czeń. Jest również dziennikarzem Tegoroczny koncert uświetniły wy- się w Zespole Szkół Ogólnokształ- sportowym. Sylwetkę posła Stani- stępy młodych i niezwykle uzdolnio- cących w Terespolu, przygotowali: sława Żmijana przybliżył burmistrz nych wokalistów: Doroty Pietraszuk, Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Jacek Danieluk. „Kiedy zaczynałem Małgorzaty Oleszczuk, Adriana Miejskiej Terespol na czele z preze- swoje urzędowanie na stanowisku Własiuka i Adriana Litewki oraz in- sem Krzysztofem Badalskim, Miejski burmistrza Terespola – powiedział strumentalistów: Piotra Badalskiego Ośrodek Kultury oraz Urząd Miasta. – zastałem poważne zaległości. i Piotra Omelaniuka, a także zespołu Wymagające natychmiastowych re- tanecznego „FLESZ” i „Fleszaki”. Kamila Korneluk montów szkoły i ulice, niedokończo- Gwiazdą wieczoru była Kasia Saw- ne kanalizacje i wodociągi. Niewiele czuk – finalistka programu The Voice Zdjęcia: 1.Uczestnicy imprezy Koncert Noworoczny, od lewej: Krzysztof Badalski, Anna Pietrusik, Grażyna Abram, Lech Mazur, Justyna Sowa, Janusz Tarasiuk, Kamila Korneluk, Krzysztof Tarasiuk, Krystyna Pucer, Marek Ferens, Adam Jastrzębski, Edyta Drobysz, Łukasz Pogorzelski, Janusz Sałtrukiewicz, Adam Ryma- szewski, Dominik Sobol, Jacek Da- nieluk, Karol Niczyporuk, Jarosław Tarasiuk, Ryszrd Ferens.

2..Zasłużeni dla miasta Terespol: Krystyna Pucer i Stanisław Żmijan

3. Przedsięwzięcie roku 2014”: Za- jazd Jędrula Andrzeja Makarewicza

Foto: Adam Trochimiuk 1/2015 Goniec Terespolski 84 9 Stawiam na inwestycje Rozmowa z burmistrzem Terespola Jackiem Danielukiem

Adam Jastrzębski – Proszę krót- jest budowa nowych ulic Prusa oraz ko powiedzieć o Pana pracy na Asnyka, które będą ulicami dojazdo- stanowisku burmistrza Terespola. wymi do przygotowywanych terenów Jacek Danieluk – Z Terespolem inwestycyjnych pod nowe Centrum jestem związany od urodzenia. Tu Handlowe we wschodniej części ukończyłem szkołę podstawową miasta. Byłby to największy kompleks i średnią, a po ukończeniu studiów handlowy Polski Wschodniej o po- pracowałem jako nauczyciel geo- wierzchni 15 ha, nastawiony głównie grafii w Zespole Szkół w Małaszewi- na obsługę ruchu przygranicznego czach. Posiadam duży staż w pracy z Białorusią. W Terespolu coraz więcej samorządowej. Zanim zostałem przyjezdnych zza naszej wschodniej burmistrzem Terespola, przez dwie granicy robi zakupy i korzysta z in- kadencje pełniłem funkcję radne- nych usług handlowych. Staramy się go powiatu bialskiego. To mi dało wykorzystać tę koniunkturę i w tym niezbędne kwalifikacje do pracy na celu zostały już podjęte odpowiednie stanowisku burmistrza, którym zosta- kroki, mające na celu pozyskanie in- łem wybrany po raz pierwszy w roku westorów. Przymierzamy się również 2006. Obecnie stanowisko to pełnię nym, handlowym czy usługowym. do zagospodarowania obszarów tzw. już trzecią kadencję. W wyborach – Najbardziej rzuca się w oczy „miejskiego pastwiska” czyli nieużyt- samorządowych 16 listopada 2014 budowa nowych nawierzchni asfal- ków położonych na południe od sta- roku otrzymałem niemal 90% głosów towych na wielu ulicach miasta. dionu sportowego do ulicy Łąkowej. poparcia, za co chcę serdecznie – W poprzednim roku nowe dywa- Ma tam powstać na obszarze około 10 podziękować mieszkańcom miasta. niki bitumiczne położono na ulicach: ha farma fotowoltaiczna, czyli zespół Jest to dla mnie ogromne wyzwanie, Wojska Polskiego, Wiejskiej, Wspól- urządzeń przekształcających energię aby sprostać oczekiwaniom wybor- nej, Ogrodowej, Lipowej, Piłsud- promieniowania słonecznego na ener- ców i z determinacją działać na rzecz skiego, Sienkiewicza, Narutowicza, gię cieplną lub elektryczną. Na dział- rozwoju naszego miasta. Stawiam na Czerwonego Krzyża, Słonecznej, kach obecnego stadionu miejskiego, inwestycje. Każda inwestycja w mie- Okrężnej, Nowej, Kościuszki, Pocie- jak też przyległych planujemy za około ście dostarcza mi wiele satysfakcji. ja, Słuszki, Flemminga, Niemcewi- 4 lata budowę kompleksu rekreacyj- – Jakie inwestycje zrealizowane cza, Wyszyńskiego, Armii Krajowej, no – sportowego. Po wprowadzeniu w tym okresie uważa Pan za naj- Reymonta, Sikorskiego, Pułaskiego, nadwyżki budżetowej zabezpieczy- ważniejsze? Wiejskiej oraz na placu przy Zespole liśmy pieniądze na kilka inwestycji, – Wszystkie są ważne. Budżet Szkół Publicznych Nr 1 w Terespolu. które będą zrealizowane w bieżącym miasta ostatnich dwóch kadencji był W bieżącym roku planowane są roku. Warto tu wspomnieć o budowie budżetem inwestycyjnym, a nie kon- dalsze remonty i budowy dróg oraz kanalizacji na ul. Cichej i Andrzeju- sumpcyjnym. A poza tym w okresie chodników. ka, doświetleniu ulic Męczenników mojej kadencji do budżetu miasta – Co poza tym planuje się w miej- Unickich, Szkolnej, Słowackiego, wpłynęło ponad 75 milionów zł fundu- skich inwestycjach? Kraszewskiego, remoncie ulic, bądź szy zewnętrznych. Myślę, że do naj- – Pomysłów jest dużo. Z tych najbar- ich fragmentów: Polnej, Narutowicza, ważniejszych inwestycji wykonanych dziej w tej chwili realnych planowana Słowackiego, Czartoryskich, jak też w Terespolu należy zaliczyć budowę kanalizacji na obszarze niemal całe- go miasta, wykonanie nawierzchni asfaltowej obejmującej blisko 60% ulic miejskich, budowę chodników miejskich na długości około 10 km, a także remonty i rozbudowę kilku ważnych budynków w mieście, takich jak obydwie szkoły, dworzec kolejowy, budynek Urzędu Miasta, nowe przed- szkole, rewitalizację centrum miasta wraz z odnową obydwu hal, a także inwestycje o charakterze mieszkal- 10 Goniec Terespolski 84 1/2015 budowie nowych chodników o długoś- ponad 200 osób znalazło pracę, mia- tulować redaktorom Gońca Teres- ci ponad 2 km. sto natomiast co roku przyjmuje na polskiego 25-lecia istnienia pisma – Co miasto zrobiło dla zmniej- staż pracy do swoich instytucji ponad i podziękować im za ich wytrwałość szenia bezrobocia? 50 osób. Pewną ilość miejsc pracy i pracę w przekazywaniu czytelni- – To trudny problem. Nasze miasto oferuje kolej, Urząd Celny, placówki kom informacji o najważniejszych położone jest na ważnym szlaku ko- Straży Granicznej. Budowa kolejnych wydarzeniach kulturalnych, społecz- munikacyjnym przy granicy z Biało- marketów handlowych i punktów nych i gospodarczych oraz wiedzy rusią lecz z powodu braku dużych usługowych przyczyni się z pew- historycznej o Terespolu i regionie. zakładów przemysłowych posiada nością do powstania nowych miejsc Życzę dalszych 25 i więcej lat równie wielu bezrobotnych. Z tego powodu pracy. W ostatnich latach nie ubywa owocnej pracy. młodzież wyjeżdża do dużych miast już mieszkańców naszego miasta, co – Dziękuję za rozmowę. lub za granicę. Poprawę tego stanu jest zjawiskiem pozytywnym. rzeczy widzimy m.in. w handlu i usłu- – Co chce Pan przekazać czy- Z wyrazami szacunku gach. W powstających marketach na telnikom Gońca Terespolskiego? Jacek Danieluk terenie miasta do dnia dzisiejszego – Chcę przede wszystkim pogra- Burmistrz Miasta Terespol Wybory samorządowe. Burmistrz i radni Terespola W wyborach samorządowych 16 zajął 31 miejsce na 575 sklasyfikowa- Miasto Terespol wybrano trzech listopada 2014 r. frekwencja w Te- nych małych miast. W rankingu zo- radnych: Dorotę Szprychel, Bożenę respolu wynosiła 39,97% . W głoso- stały uwzględnione sukcesy finanso- Kowalczyk i Artura Bieleckiego. waniu na burmistrza Terespola Jacek we, ekonomiczne i infrastrukturalne Z Komitetu Wyborczego Prawo Danieluk odniósł zdecydowane zwy- oraz dynamika zmian zachodzących i Sprawiedliwość wybrano dwóch cięstwo uzyskując 89,06 % głosów w tych miastach. radnych: Justynę Sowę i Wojciecha i po raz trzeci został wybrany na to W wyborach do Rady Miasta Guziuka. stanowisko. Jego wynik w głosowa- wybrano 15 radnych z list czterech Z Komitetu Wyborczego Sojusz niu na burmistrza miasta był jednym ugrupowań wyborczych. 10 radnych Lewicy Demokratycznej – Lewica z najlepszych w skali całego kraju. pochodzi z Komitetu Wyborczego Razem został wybrany radny Dariusz Jacek Danieluk, lat 47, posiada wy- Porozumienie Samorządowe Te- Herlikiewicz. kształcenie wyższe uniwersyteckie. respola. Są to Ewa Zając, Jarosław Kompetencje zawodowe nowych Zanim został burmistrzem Terespola, Tarasiuk, Urszula Artecka, Stani- radnych są następujące: pracował jako nauczyciel geografii sław Krzemiński, Katarzyna Ciupak, Jarosław Tarasiuk, lat 54, wykształ- w Zespole Szkół im. W.Reymonta Krzysztof Wróbel, Andrzej Korbal, An- cenie wyższe, praca: prezes zarządu w Małaszewiczach. Przedtem przez drzej Łukasiak i Waldemar Wasiluk. – PKP Cargo Centrum Logistyczne dwie kadencje pełnił także funkcję Z tego komitetu wywodzi się także w Małaszewiczach, pełni funkcję radnego powiatu bialskiego. W ogól- burmistrz Jacek Danieluk, co mu daje przewodniczącego Rady Miasta. nopolskim rankingu „Sukces mijającej większość głosów w Radzie Miasta. Ewa Zając, lat 53, wykształcenie kadencji” Terespol pod jego rządami Z Komitetu Wyborczego Moje policealne, pielęgniarka, praca.: Nie-

Rada Miasta Terespol, od lewej: Andrzej Korbal, Waldemar Wasiluk, Artur Bielecki, Wojciech Guziuk, Dorota Szprychel, Bożena Kowalczyk, Justyna Sowa, Dariusz Herlikiewicz, Andrzej Łukasiak, Krzysztof Wróbel, Urszula Artecka, Ewa Zając, Katarzyna Ciupak 1/2015 Goniec Terespolski 84 11 publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Komisji Rewizyjnej. cenie wyższe, nauczycielka, praca: Przychodnia Rejonowa w Terespolu, Andrzej Łukasiak, lat 29, wykształ- Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr pełni funkcję zastępcy przewodniczą- cenie wyższe, praca: ankieter, Urząd 1 w Terespolu, radna. cego Rady Miasta. Statystyczny w Lublinie, pełni funkcję Bożena Kowalczyk, lat 49, wy- Urszula Artecka, lat 50, wykształce- zastępcy przewodniczącego Komisji kształcenie wyższe, specjalista ds. nie wyższe, księgowa, praca. Zespół Rewizyjnej. wsparcia sprzedaży, praca: Bank Szkół Publicznych Nr 1 w Terespolu, Stanisław Krzemiński, lat 70, wy- Gospodarki Żywnościowej w Białej pełni funkcję przewodniczącej Komi- kształcenie średnie, emeryt, radny. Podlaskiej, radna. sji Finansów, Spraw Gospodarczych Waldemar Wasiluk, lat 43, wy- Wojciech Guziuk, lat 40, wykształ- i Publicznych. kształcenie wyższe, nauczyciel, pra- cenie średnie, inspektor, praca: Andrzej Korbal, lat 46, wykształ- ca: Zespół Szkół im. Wł. Reymonta Société Générale Surveillance Polsa cenie wyższe, nauczyciel, praca. w Małaszewiczach, radny. w Warszawie, radny. Zespół Szkół Ogólnokształcących Dorota Szprychel, lat 40, wykształ- Dariusz Herlikiewicz, lat 40, wy- Nr 1 w Terespolu, pełni funkcję za- cenie wyższe, nauczycielka, praca: kształcenie wyższe, rzemieślnik, pra- stępcy przewodniczącego Komisji Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr ca: Lubelski Zarząd Obsługi Przejść Finansów, Spraw Gospodarczych 1 w Terespolu, radna. Granicznych, radny. i Publicznych. Katarzyna Ciupak, lat 51, wykształ- Artur Bielecki, lat 31, wykształcenie Krzysztof Wróbel, lat 52, wykształ- cenie średnie, agent celny, praca: wyższe, pracownik ochrony, praca: cenie wyższe, praca: kierownik refe- Agencja Celna „Wektor” z siedzibą Agencja Ochrony Lew-Trans-Bank ratu, Izba Celna w Białej Podlaskiej, w Dobryniu Dużym, radna. w Białej Podlaskiej, radny. pełni funkcję przewodniczącego Justyna Sowa, lat 43, wykształ- Janusz Tarasiuk

Terespolskie kontakty z Białorusią i Ukrainą W ciągu ostatnich kilku lat nasze stości, a artyści i sportowcy z obu wszystkim na rozwój infrastruktury miasto nawiązało wiele kontaktów regionów uświetniają te wydarzenia sportowej. Chodzi o to, by młodzież z samorządami krajów Unii Europej- swoimi występami. Korzyści z nawią- miała gdzie trenować i rozwijać skiej oraz z państw Europy środkowo- zanej współpracy czerpie również sportowe zamiłowania. Ale samorząd -wschodniej, wśród których znajdują młode pokolenie. Organizowane są deklaruje współpracę właściwie we się Niemcy, Białoruś i Ukraina. wymiany uczniów i wizyty między wszystkich obszarach, w jakich bę- 13 maja 2014 roku w pałacu Juliana naszymi szkołami. Zawiązują się dzie możliwe składanie wspólnych Ursyna Niemcewicza w Skokach na przyjaźnie, uczniowie mogą nawza- projektów. Białorusi burmistrz Terespola Jacek jem wymieniać doświadczenia, uczyć Podpisana umowa z samorządem Danieluk podpisał umowę o współ- się języka i śledzić nowe trendy na Ukrainie jest kontynuacją i posze- pracy międzynarodowej pomiędzy młodzieżowe. W ramach współpracy rzeniem podpisanej umowy w 2010 Miastem Terespol a Radą Wiejską z Brześciem organizowane są kon- roku z Radą Osiedlową w Torczy- w Motykałach, w Rejonie i Obwo- kursy dla uczniów szkół z Terespola nie, znajdującym się na terenie dzie Brzeskim, którą reprezentował i Brześcia, a nagrodami są często, administracyjnym Rejonu Łuckiego. przewodniczący Rady w Motykalach między innymi, wyjazdy do Brześcia. Umowę o współpracy Terespola Władimir Lietaszkow. Podpisanie 6 lutego 2015 roku w Łucku na z Rejonem Łuckim podpisano w celu umowy odbyło się w obecności Kon- Ukrainie Terespol podpisał umowę wymiany samorządowych doświad- sula Generalnego w Brześciu Anny partnerską z Rejonem Łuckim. Mia- czeń w różnych dziedzinach życia, Nowakowskiej. sto prezentowali: burmistrz Jacek zachęcenia do współpracy instytucji 20 lipca 2014 roku w sali konferen- Danieluk i radni Rady Miasta Teres- kulturalno-oświatowych oraz orga- cyjnej Miejskiej Biblioteki Publicznej pol, stronę ukraińską prezentowali: nizowania różnego rodzaju imprez, w Terespolu burmistrz Jacek Da- przewodniczący Rady Rejonu Łucka organizowania wymiany grup mło- nieluk zawarł umowę o współpracy Ołeksij Gwozdecki i zastępca Wadim dzieżowych, tworzenia i wspierania pomiędzy Miastem Terespol a Urzę- Weremczuk. Przy podpisaniu umo- towarzystw przyjaźni, pomocy przy dem Sportu i Turystyki Województwa wy obecna była Konsul Generalny organizowaniu obozów sportowych, Brzeskiego. RP w Łucku Beata Brzywczy. Ce- szkoleniowych oraz różnych form Dzięki podpisanym umowom lem podpisanej umowy jest rozwój aktywności sportowo-rekreacyjnych, o partnerstwie i ścisłej współpra- współpracy pomiędzy państwami wspierania współpracy pomiędzy cy pomiędzy miastami Terespol Unii Europejskiej i państwami spoza firmami, instytucjami i organizacjami i Brześć, mieszkańcy obu tych miast Unii, które wspierane będą w ramach gospodarczymi z terenu Miasta Te- mogą spotykać się podczas wspólnie Programów Europejskiej Współpracy respol i Rejonu Łuck. organizowanych imprez i uroczy- Terytorialnej. Terespol stawia przede Józef Paderewski 12 Goniec Terespolski 84 1/2015 Dobra współpraca Rozmowa ze starostą bialskim Tadeuszem Łazowskim

Adam Jastrzębski – Panie sta- Powiatowej Poradni Psychologicz- rosto, proszę krótko przedstawić no – Pedagogicznej, Zamiejscowy się czytelnikom „Gońca Terespol- Oddział Starostwa Powiatowego, skiego”. filia Powiatowego Urzędu Pracy. Tadeusz Łazowski – Ukończy- Zadaniem tych jednostek jest uła- łem studia magisterskie na UMCS twienie mieszkańcom Terespola w Lublinie na Wydziale Prawa i Ad- i okolicznych gmin dostępu do tych ministracji, Kierunek Administracja. jednostek i urzędów. Ponadto ukończyłem studia pody- – Jak się układa bieżąca współ- plomowe, kierunki: pedagogiczne, praca z władzami miasta Teres- organizacji i zarządzania oraz prawo pola? europejskie. Moja żona Elżbieta jest – Wszelkie ważne sprawy są sekretarzem gminy w Konstantyno- konsultowane z władzami i miesz- wie. Mamy dwoje dzieci, córkę Do- kańcami Terespola. Od wielu lat minikę i syna Jakuba. Moje zaintere- trwają intensywne działania zwią- sowania to muzyka, fotografia, dobra zane z rozwojem infrastruktury gra- książka, numizmatyka i historia, nicznej. Ale też nastąpił widoczny szczególnie historia regionu. Dużo rozwój miasta Terespola i gminy pracuję społecznie, jestem preze- Terespol. Dobrym przykładem roz- sem Zarządu Oddziału Związku woju tej części powiatu bialskiego Ochotniczych Straży Pożarnych R.P. są przedsięwzięcia związane z ru- w Białej Podlaskiej, wiceprezesem chem granicznym, takie jak remont – „Goniec Terespolski” obchodził Zarządu Regionalnego Towarzystwa krajowego dworca kolejowego jubileusz 25-lecia istnienia pisma. Przyjaciół Dzieci w Białej Podlaskiej, i budowa oddzielnego międzynaro- Waszej redakcji gratuluję jubileu- wiceprezesem Zarządu Stowarzy- dowego dworca kolejowego, remont szu, wytrwałości i zaangażowania szenia Gmin, Powiatów i Regionów drogi krajowej E30, rozbudowa społecznego. Życzę dalszego Nadbużańskich w Siedlcach oraz przejść granicznych i granicznych rozwoju czasopisma i ufam, że sekretarzem Euroregionu Bug z sie- punktów kontroli. Jeśli idzie o sam mieszkańcy Terespola i nie tylko, dzibą w Chełmie. Terespol to do najważniejszych będą mogli częściej czytać „Gońca – Jakie ma Pan doświadczenie inwestycji wykonanych w ostatnich Terespolskiego”. Przy okazji chcę w pracy samorządowej? latach należy wymienić budowę poinformować, iż w tym czasie mi- – Moja praca w samorządach gmi- kanalizacji niemal na obszarze nęła 13 rocznica wydawania pisma ny, województwa i powiatu trwa od całego miasta oraz remonty i mo- samorządowego powiatu bialskiego roku 1990. Rozpoczynałem w latach dernizację ponad 40 ulic, które „Gościniec Bialski”. Z okazji tej 1990-98 jako przewodniczący Rady posiadają nawierzchnię asfaltową. rocznicy zaprosiłem redaktorów Gminy Konstantynów. W okresie od Trzeba także wspomnieć o budo- i współpracowników tego czaso- 1994 do 98 roku byłem także prze- wie licznych placówek usługowych pisma na spotkanie w starostwie. wodniczącym Bialskopodlaskiego i handlowych, z których korzystają W spotkaniu uczestniczyło rów- Sejmiku Samorządowego. W latach również przybysze z Brześcia i re- nież czterech reaktorów „Gońca 2001-02 pracowałem krótko jako gionu brzeskiego w ramach ruchu Terespolskiego” : Krystyna Pucer, urzędnik samorządowy w Urzędzie przygranicznego. Są to widoczne Kamila Korneluk, Marek Ferens Marszałkowskim województwa lu- zmiany, które dokonały się w ostat- i Adam Jastrżbski, którzy należą belskiego a od roku 1998 do chwili nich latach. Te i inne przedsięwzię- do najbardziej zaangażowanych obecnej pracuję na stanowisku sta- cia zasługują na wyrazy uznania. współpracowników w redagowaniu rosty bialskiego. Ze swojej strony powiat stara się „Gościńca Bialskiego”. – Z jakimi jednostkami w Teres- pomagać we wszelkich działaniach – Dziękuję za rozmowę. polu współpracuje powiat bialski władz i społeczności miasta, które i jak się ta współpraca układa? służą dalszemu rozwojowi Teres- Adam Jastrzębski – Na terenie Terespola funkcjo- pola. nują jednostki, których organem – Co chciałby Pan przekazać Zdjęcie: prowadzącym jest powiat bialski, są czytelnikom „Gońca Terespol- Starosta bialski to: Liceum Ogólnokształcące, filia skiego”? Tadeusz Łazowski 1/2015 Goniec Terespolski 84 13 13 lat Gościńca Bialskiego 3 lutego 2015 roku na zaproszenie starosty bial- skiego Tadeusza Łazowskiego w licznym gronie współpracowników „Gościńca Bialskiego” uczestniczyli redaktorzy „Gońca Terespolskiego: „Kamila Korneluk, Krystyna Pucer, Marek Ferens i Adam Jastrzębski będący jednocześnie współpracownikami tego cza- sopisma samorządowego. Starosta podziękował współpracownikom „Gościńca” za dotychczasowe artykuły o aktualnych wydarzeniach ,ciekawostkach historycznych i regionalnych. Przedstawił także stra- tegię rozwoju powiatu oraz plany na najbliższy okres czasu. W perspektywie zamierzeniem starostwa jest wydanie albumu poświęconego 25 leciu odrodzonego samorządu. Poinformował o możliwości wydawania książek w serii „Biblioteczka Bialska” oraz o pracach nad nową monografią powiatu bialskiego. Złożył rów- nież podziękowanie wszystkim ,którzy współpracują z redakcjami czasopism lokalnych w tym „Gońcu Te- Zdjęcie redaktorów Gońca Terespolskiego ze starostą Tadeu- respolskiemu”. Uczestnicy tego uroczystego spotkania szem Łazowskim. Od lewej: Adam Jastrzębski, Kamila Korneluk, otrzymali okolicznościowe dyplomy, foldery i pamiątki Tadeusz Łazowski, Krystyna Pucer, Marek Ferens. Foto Anna związane z „Gościńcem Bialskim”. Jóźwik

Terespol jest miastem bezpiecznym Rozmowa z komendantem Komisariatu Policji w Terespolu mł. insp. Robertem Winiarkiem Adam Jastrzębski – Panie – Śledczym Komendy Rejonowej czterech gmin wiejskich: Terespol, komendancie, wpisał się Pan Policji w Białej Podlaskiej. W trakcie Kodeń, Piszczac i Zalesie. Jest w społeczność terespolską jako służby ukończyłem kilka szkoleń to obszar rozległy, pod względem człowiek świetnie znający prob- resortowych i otrzymywałem kolejne powierzchni liczący około 620 km lemy bezpieczeństwa i porządku stopnie policyjne, w tym: sierżanta, kwadratowych i zamieszkały przez publicznego. Na stanowisko mł. aspiranta. Po ukończeniu Wyż- około 30 tysięcy osób. Ponadto jest komendanta terespolskiej policji szej Szkoły Policyjnej zostałem obszarem specyficznym, gdyż poza zapracował Pan swoją pracą. Pro- mianowany na pierwszy stopień ofi- obiektami mieszkalnymi, użytecz- szę krótko o sobie opowiedzieć. cerski – podkomisarza. W 2001 roku ności publicznej i innymi, na tym Robert Winiarek – Posiadam zostałem kierownikiem referatu Wy- terenie znajdują się także: suchy wykształcenie wyższe, w roku działu Dochodzeniowo-Śledczego kolejowy port przeładunkowy w Ma- 2000 ukończyłem Wyższą Szkołę Komendy Rejonowej Policji. W mię- łaszewiczach, droga nadgraniczna Policji w Szczytnie. Jestem żona- dzyczasie byłem mianowany na tzw. Nadbużanka, droga krajowa K2 ty, żona ma na imię Edyta. Mamy kolejne stopnie oficerskie. W 2007 oraz korytarz drogowo – kolejowy dwoje dzieci, 12-letniego syna roku objąłem stanowisko zastępcy transeuropejski i związane z nimi Mateusza i 6-letnią córkę Wiktorię. komendanta Komisariatu Policji przejścia graniczne Polski z Biało- Służbę w policji pełnię od 24 lat. w Terespolu odpowiedzialnego za rusią: kolejowe przejście graniczne Rozpocząłem ją w 1991 roku jako pion kryminalny, a w kwietniu 2014 w Terespolu i dwa przejścia drogo- posterunkowy policjant w Kompanii roku zostałem powołany na stanowi- we w Kukurykach i Terespolu. Patrolowo-Interwencyjnej Komendy sko komendanta Komisariatu. – W aspekcie międzynarodo- Rejonowej w Białej Podlaskiej. Na- – Jak duży jest obszar działania wego ruchu kolejowego oraz stępnie przez około dwa lata byłem Komisariatu Policji w Terespolu? drogowego powstaje pytanie: jak dzielnicowym. W kolejnych latach – W zasięgu działania Komisa- przedstawia się przestępczość zajmowałem stanowiska wykonaw- riatu Policji w Terespolu znajdują przemytnicza? cze w Wydziale Dochodzeniowo się tereny miasta Terespol oraz – Teren przygraniczny stwarza 14 Goniec Terespolski 84 1/2015 okoliczności przemytnicze, szcze- gólnie dotyczy to przemytu przez granicę państwa papierosów bez polskich znaków akcyzy. Prowadzi- my w tym zakresie bardzo aktywne działania prewencyjne i operacyjne, i osiągnęliśmy dobre efekty. W 2013 roku Komisariat Policji w Terespolu należał do jednej z najlepszych jednostek w kraju pod względem ilości zabezpieczonych nielegalnych papierosów. Dzięki temu w grudniu 2014 roku otrzymaliśmy ze środków Komendy Głównej Policji nowy nie- oznakowany radiowóz. – A jak przedstawia się prze- stępczość kryminalna? – W ostatnim roku wydatnie zmniejszyła się dynamika prze- stępstw, w tym większości prze- stępstw kryminalnych. Przez cały rok 2014 odnotowaliśmy 3 przestęp- stwa rozbójnicze, których sprawcy zostali ustaleni. Podobnie w katego- riach bójek, pobić i uszkodzeń ciała osób starszych, przed dawaniem – I ostanie pytanie. Jak wyglą- ustaliliśmy sprawców zaistniałych pieniędzy nieznanym osobom. dają zmiany dotyczące przepisów przestępstw. Miała miejsce kradzież W razie zaistnienia takich sytuacji o ruchu pieszym? jednego samochodu, który został należy bezwzględnie upewnić się, – Z dniem 1 września 2014 roku odzyskany, a sprawca kradzieży czy faktycznie tą osobą jest ktoś weszły w życie przepisy, w wyniku ustalony. W kategoriach uszkodzeń z rodziny, a najlepiej poinformować których osoba piesza poruszają- mienia, kradzieży oraz kradzieży o tym policję. ca się na drodze poza obszarem z włamaniem osiągamy dobrą – Czy Terespol jest miastem zabudowanym, od zmierzchu do wykrywalność, kształtującą się na bezpiecznym? świtu oraz w złych warunkach at- poziomie około 50%. – Jeśli chodzi o stan bezpieczeń- mosferycznych, zobowiązana jest – Jakie są „nowości” w działal- stwa w samym mieście uważam, że do noszenia w sposób widoczny ności przestępczej? Terespol jest miastem bezpiecznym. dla innych użytkowników dróg ele- – Chcę zwrócić uwagę na jeden Właśnie na terenie Terespola Komi- mentów odblaskowych. Nieprze- z nowych rodzajów przestępczo- sariat wystawia największą liczbę strzeganie tych przepisów stanowi ści, który pojawia się cyklicznie patroli prewencyjnych, pełniących wykroczenie i skutkuje nałożeniem na terenie działania Komisariatu. służbę w systemie ciągłym. Patrole kary grzywny w wysokości do 500 Chodzi o oszustwa dokonywane kierujemy do miejsc najbardziej zł. Jesienią 2014 roku, wspólnie metodą „na wnuczka”. Przestęp- zagrożonych. Od 2014 roku zwięk- z samorządami miast i gmin z te- stwa tego rodzaju polegają na szyliśmy liczbę patroli operacyjnych, renu działania Komisariatu Policji, tym, że przestępcy telefonują do których głównym zadaniem jest za- podjęliśmy działania informujące wytypowanych osób starszych, naj- trzymywanie sprawców przestępstw i profilaktyczne w szkołach w tym częściej mieszkających samotnie, i wykroczeń na gorącym uczynku. zakresie. W ramach tych działań podszywając się za osoby z rodziny. Ważnym elementem bezpieczeń- przedstawiciele samorządów prze- Informują osoby starsze, że uległy stwa jest też poziom bezpieczeń- kazali uczniom nieodpłatnie około 4 wypadkowi, są w trudnej sytuacji stwa w ruchu drogowym, stąd stale tysięcy elementów odblaskowych. życiowej lub w innej nagłej sprawie podejmujemy działania zmierzające W nawiązaniu do powyższego chcę i potrzebują natychmiast określo- do jego poprawy. Podobnie jak poinformować, że policjanci z Komi- nych dużych kwot pieniężnych. w roku ubiegłym, nadal będzie- sariatu Policji będą rygorystycznie Jednocześnie powiadamiają, że my prowadzić działania kontrolne egzekwować ten przepis. po pieniądze zgłosi się inna osoba, w ruchu drogowym. W ramach tych – Dziękuję za rozmowę. tzw. „kurier”. W nawiązaniu do tego działań, będziemy badali trzeźwość rodzaju przestępczości apeluję do kierowców w celu wyeliminowania Rozmawiał Adam Jastrzębski wszystkich, a w szczególności do nietrzeźwych użytkowników dróg. 1/2015 Goniec Terespolski 84 15 Debata na temat wykroczeń Kradzieże, niszczenie mienia, zakłó- canie porządku i ciszy nocnej, spożywa- nie alkoholu w miejscach publicznych, wandalizm, problemy komunikacyjne i parkingowe– to tematy publicznej de- baty, która odbyła się 17 kwietnia 2015 r. w Terespolu. Debata miała charakter otwarty. Wzięli w niej udział policjanci z Komendy Powiatowej Policji z Białej Podlaskiej i Komisariatu w Terespolu, przedstawiciele samorządów, radni miasta i gminy Terespol oraz miesz- kańcy miasta. Spotkanie prowadzili: komendant powiatowy Dariusz Dudzik, komen- Uczestnicy debaty, od lewej – Kamil Kożuchowski, Krzysztof Iwaniuk, Dariusz Dudzik, dant komisariatu w Terespolu Robert Jacek Danieluk, Robert Winiarek, Marian Oleszczuk. Foto Marek Pietrzela Winiarek zastępca komendanta Ma- śmy w parku, który jest monitorowany, inne drogi i do posesji. Zdarzają się rian Oleszczuk burmistrz Terespola jest tam zainstalowanych 8 kamer, również wypadki drogowe i koniecz- Jacek Danieluk, wójt gminy Terespol a ekran monitora znajduje się w bu- ność kierowania ruchu innymi drogami Krzysztof Iwaniuk i wójt gminy Piszczac dynku komisariatu. Ale o zmierzchu dojazdowymi” – powiedziała radna. Kamil Kożuchowski. Omawiane przez i przy złych warunkach atmosferycz- Robert Winiarek dodał: „Gdy zdarzają policję i samorządowców najczęstsze nych widoczność monitoringu spada się wypadki drogowe, zmuszeni jeste- wykroczenia występują na: drodze K2 nawet do 10-15 m i jest on nieczytelny śmy kierować pojazdy na inne drogi, ale prowadzącej do towarowego przejścia Sprawcami naszych interwencji były z reguły nie zamykamy dla ruchu drogi granicznego w Kukurykach. W Teres- przeważnie dzieci. Zabieraliśmy je na K2. Większym problemem są kolejki polu: są to obszary przy marketach komisariat, a po ich odbiór zgłaszali tirów”. Zastępca komendanta Marian Biedronka, Tesco i Stokrotka, stadion się rodzice lub opiekunowie. Rodzi Oleszczuk poruszył ważny problem par- miejski, park miejski i rynek przy ul. się więc pytanie: gdzie są rodzice tych kingu przy tej drodze. „Mieszkam blisko Granicznej. Na terenie gminy Terespol nieletnich i dlaczego pozwalają im drogi K2 i zawsze dużym problemem poważnym problemem jest brak utwar- na przebywanie w parku w późnych były tam kolejki samochodów. Rozwią- dzonego placu przy bazie paliw Nafto- godzinach wieczornych? Jeśli idzie zaniem byłby wybudować tam parking bazy w Małaszewiczach i przekraczanie o obsługę monitoringu, to należy ona na 500 samochodów, ale wniosek w tej prędkości jazdy w Małaszewiczach, Ło- do obowiązków dyżurnego komisariatu. sprawie należy skierować do wojewody baczewie Dużym i Małym oraz na ul. Ko- Ale dyżurny ma także szereg innych lubelskiego”. lejarzy w Małaszewiczach Kolejowych. podstawowych obowiązków. Zakresem Kolejnym problemem, który poruszyli W Piszczacu największym problem jest działania komisariatu są objęte miasto radni, są nagminne przypadki jazdy spożywanie alkoholu w dzień i w nocy i gmina Terespol oraz gminy Kodeń, z przekroczoną prędkością, szczegól- na ławeczkach parkowych. Piszczac i Zalesie do rzeki Krzny, w tym nie z prędkością ponad 50 km/godz W dyskusji poruszono szereg proble- droga międzynarodowa K2 do przejścia na terenach zabudowanych, w czym mów związanych z porządkiem i bezpie- granicznego w Kukurykach. Dyżurny prowadzi rej młodzież na motorynkach czeństwem, m.in. na takich obiektach, wykonuje więc szeroki zakres czynno- w Małaszewiczach i Łobaczewie. Ro- jak park i stadion w Terespolu. Augustyn ści. Stąd do obsługi monitoringu czy bert Winiarek odpowiedział: „W naszej Kuszneruk powiedział: „Mieszkam obok przeprowadzania dodatkowych patroli pracy ciągle podejmujemy ten temat. parku miejskiego. W parku występuje potrzeba byłaby jeszcze jedna osoba, W ostatnim czasie nałożyliśmy mandaty ciągłe picie alkoholu, głośne rozmowy, a na razie brak jest na ten cel etatu. Na- karne i odebraliśmy dwa prawa jazdy”. przekleństwa, krzyki, hałas, zanieczysz- tomiast za stan porządku na stadionie Poruszono też problem picia alkoholu czanie butelkami, często tłuczonymi. odpowiada organizator meczu. Dlatego w parku w Piszczacu. Wójt gminy Kamil Mimo zamontowanego monitoringu patrole policyjne nadal będą znajdowały Kożuchowski odpowiedział: „Spróbuję rzadko widać interwencję policji. Nato- się przy stadionie”. usunąć ławki z parku. Ale należy zwięk- miast na stadionie miejskim w czasie Marzenna Andrzejuk, radna powiatu szyć również na terenie Piszczaca ilość meczy znajduje się duża liczba osób bialskiego, poruszyła problem bezpie- patroli mundurowych. Byłaby to forma pijanych. Po meczach stadion jest za- czeństwa jazdy po drodze międzyna- nękania pijących”. śmiecony. W tym czasie policjanci stoją rodowej K2, szczególnie na odcinku Na zakończenie debaty komendant na ulicy przy stadionie, ale nie wchodzą od skrzyżowania w Wólce Dobryń- powiatowy policji Dariusz Dudzik po- na stadion. Czy nie można – zapytał skiej, do drogi prowadzącej do granicy informował, że dla komisariatu w Te- Augustyn Kuszneruk – zwiększyć ilość w Kukurykach. „Zabiegamy cały czas respolu zostaną zakupione dwa wozy patroli policyjnych?” o bezpieczeństwo jazdy po tej drodze. policyjne. Dodał też, że 17 lipca będzie Odpowiedział mu mł. inspektor Robert Zmorą jest ustawianie się tirów w dwóch obchodzone doroczne święto policji. Winiarek: „Wielokrotnie interweniowali- rzędach i zagradzanie wjazdów na Adam Jastrzębski 16 Goniec Terespolski 84 1/2015 Policjanci Policji Państwowej z Terespola i okolic ofiarami zbrodni katyńskiej 1940 r. Mija 75 lat od zbrodni katyńskiej. ci. Z przeprowadzanych ustaleń Zbrodni, której ofiarą było ponad 21 wynika, że z obsady komendy policji tys. polskiej inteligencji: oficerów, w powiecie bialskim, co trzeci za- podoficerów Wojska Polskiego mordowany został w Twerze. Wśród (w tym z rezerwy: naukowców, nich są następujący policjanci z na- lekarzy, nauczycieli, prawników, szego regionu: przodownik Adam urzędników, inżynierów, ziemian, Gałka (ur. 1899), we wrześniu 1939 wolnych zawodów), funkcjonariuszy roku był komendantem posterunku Korpusu Ochrony Pogranicza, Policji PP w Terespolu. W 2010 r. przy Państwowej, Służby Więziennej, Zespole Szkół Ogólnokształcących leśników, osadników wojskowych. Nr 1 w Terespole posadzono „Dąb Po 17 września 1939 roku ci, co Pamięci” jego imienia. W roku 1888 nie polegli na miejscu z rąk sowie- w Terespolu urodził się Bolesław ckich oprawców, trafili do obozów. Jaśkiewicz (starszy posterunkowy). Około 15 tys. jeńców trafiło do W Policji służył od 1922 roku. Służbę obozów w Kozielsku, Starobielsku pełnił w Terespolu oraz w Brześciu. i Ostaszkowie. Ostaszków położo- Do niewoli dostał się pod Równem. ny 300 km na północny zachód od W tym mieście urodził się w 1888 Moskwy był obozem, gdzie skoncen- roku Edward Lorenc (starszy przo- Policjant z Terespola Edward Lorenc trowano m.in. wziętych do niewoli downik). W policji służył od 1920 policjantów. W dniu 5 marca 1940 roku w różnych częściach kraju, od 1939 roku w Kodniu służbę pełnił roku na wniosek Ławrentija Berii 1937 roku w Brześciu nad Bugiem również posterunkowy Jan Maleszyk decyzją Józefa Stalina wszystkich w Urzędzie Śledczym. Obaj poli- (ur. 1903 r.), oficer Wojska Polskie- jeńców skazano na śmierć przez cjanci zostali uhonorowani przez go. Wstąpił do policji w Chełmie. rozstrzelanie. Jeńców z Ostaszkowa społeczność miasta „Dębami Pa- W 1937 roku przeniesiony na poste- przewożono do miejscowości Kalinin mięci” ich imienia, posadzonymi przy runek w Świerzach pow. chełmski, (obecnie Twer), gdzie ich rozstrzeli- Zespole Szkół Ogólnokształcących skąd następnie trafił do Kodnia. Do wano, a następnie grzebano w zbio- w Terespolu. niewoli dostał się w Brześciu. rowych mogiłach w miejscowości W Kostomłotach urodził się w 1900 W 1896 roku w Piszczacu urodził Miednoje. roku Grzegorz Kupryś (starszy się Teodor Klimuk (posterunkowy), Policja Państwowa (PP) utworzo- posterunkowy). Do policji wstąpił żołnierz Legionów Polskich. Służbę na została w 1919 roku jako formacja w 1927 roku i służył w województwie pełnił w woj. wileńskim i poleskim. jednolicie umundurowana, uzbrojo- poleskim. We wrześniu 1939 roku We wrześniu 1939 roku służbę pełnił na i uposażona z funduszy państwo- służył w Wysokim Litewskim jako jako komendant posterunku w Mało- wych. W okresie międzywojennym komendant posterunku. W Elżbie- rycie. W Dobrynce urodził się w 1891 w Terespolu i okolicy funkcjonowały cinie k. Kodnia urodził się w 1895 roku Eliasz Charczuk (starszy po- Posterunki PP w Terespolu, Kod- roku Piotr Borkowski (przodownik). sterunkowy). Początkowo pracował niu, Kostomłotach (z przerwami), W policji służył od 1921 roku. We na kolei, od roku 1924 w policji. Piszczacu, Zalesiu i Bohukałach. wrześniu 1939 roku służył w Komen- Służył w Brześciu na d Bugiem, we Posterunki podlegały Komendzie dzie Wojewódzkiej PP w Brześciu. wrześniu 1939 roku na I komisa- Powiatowej PP w Białej Podlaskiej. Jego żona Julia i kilkuletnia córka riacie w tym mieście. W 1896 roku Najczęściej posterunki obsadzane zostały wywiezione w lutym 1940 w Zalesiu urodził się Feliks Miszczak były trzema funkcjonariuszami – roku na Syberię. Dalsze ich losy vel Miszczuk (starszy przodownik), komendant w stopniu przodownika nie są znane. W Zahorowie urodził uczestnik Bitwy Warszawskiej, do lub starszego posterunkowego się 1886 roku Andrzej Babkiewicz 1922 roku służył w Wojsku Pol- oraz dwóch posterunkowych. Wielu (posterunkowy). W policji służył od skim. W 1922 roku wstąpił do policji mieszkańców z naszego regionu 1921 roku. We wrześniu 1939 roku służąc w woj. poleskim. W latach służyło w Brześciu nad Bugiem służył w Brześciu. We wrześniu 1939 1925/26 był komendantem poste- i w okolicach Brześcia. Po 1990 roku roku na posterunku PP w Kodniu runku w Zalesiu. We wrześniu 1939 stopniowo zaczęto odkrywać karty służył posterunkowy Marceli Maciej- roku był komendantem posterunku zbrodni stalinowskiej. Zbrodni, której czyk (ur. 1901 r.). W policji służył co w Tomasówce w powiecie brzeskim. ofiarami padli także polscy policjan- najmniej od 1925 roku. We wrześniu W czasie okupacji jego żona Janina 1/2015 Goniec Terespolski 84 17 z domu Wąsowicz z dziećmi Krysty- kowy Stanisław Sawicki (ur. 1898 ną i Januszem mieszkała w Białej r.). W Dobryniu Dużym urodził się Podlaskiej, w lutym 1944 roku zmar- w 1889 roku Aleksander Grabarski ła na gruźlicę. Dzieci wychowywała (starszy posterunkowy). W policji babcia Władysława. Córka Krystyna służył od 1921 roku. We wrześniu Brydowska o miejscu pochówku 1939 roku służył w Brześciu. W Za- ojca dowiedziała się w 1990 roku. czopkach urodził się w 1900 roku Była aktywną działaczką Rodziny Jan Selwesiuk (starszy posterun- Katyńskiej i Warszawskiego Stowa- kowy). W 1926 roku służbę pełnił rzyszenia Rodzina Policyjna 1939. w Lublinie. We wrześniu 1939 roku Trafiła również do Rady Ochrony służył na posterunku w Bohukałach. Pamięci Walk i Męczeństwa, gdzie We wrześniu 1939 roku zgodnie koordynowała budowę cmentarzy z rozkazem funkcjonariusze Policji ofiar zbrodni katyńskiej. W latach Państwowej pozostali na swoich 1924/25 komendantem posterunku posterunkach. Po zajęciu ziemi bial- w Zalesiu był przodownik Wawrzy- skiej przez oddziały Armii Czerwonej niec Kozubek (ur. 1893 r.). Służbę wielu z nich dostało się do niewoli rozpoczął w 1919 roku w komendzie lub byli mordowani w różnych miej- PP w Białej Podlaskiej. We wrześniu scach. Do dzisiaj losów wielu z nich 1939 roku służył na komisariacie nie udało się ustalić. w Brześciu. We wrześniu 1939 Wojciech Kobylarz Okładka książki roku komendantem posterunku (Warszawskie Stowarzyszenie PP w Zalesiu był starszy posterun- Rodzina Policyjna 1939)

Życie za kratami i nie tylko Relacja ppłk Leszka Wojciechowskiego – dyrektora Zakładu Karnego w Białej Podlaskiej Zakład Karny w Białej Podlaskiej jest przeznaczony dla recydywi- stów penitencjarnych i dysponuje oddziałami: dla osadzonych, dla tymczasowo aresztowanych oraz dla recydywistów uzależnionych od alkoholu. W Zakładzie Karnym w Białej Podlaskiej przebywają skazani z powiatów bialskiego, ra- dzyńskiego i parczewskiego. Zakład jest w stanie zapewnić 395 miejsc, w tym 250 w Białej Podlaskiej i 125 miejsc w Oddziale Zewnętrznym w Zabłociu k. Kodnia. W 2014 roku przez więzienie przewinęło się 1919 osób, w tym najmłodszy osadzony miał 20 lat, a najstarszy ma 74 lata i odbywa karę 25 lat pozbawienia Ppłk Leszek Wojciechowski wolności. W 2014 roku Zakład Karny sięczny koszt utrzymania jednego ciepłej wody. Korzystają dwa razy zatrudniał 119 funkcjonariuszy i 16 skazanego wynosi 2.416 zł. (Dla po- w tygodniu z łaźni. Zapewniona jest pracowników cywilnych. Stosunek równania miesięczny zasiłek dla bez- im opieka zdrowotna. Na terenie ZK liczby osadzonych do liczby funkcjo- robotnych ze stażem pracy do 5 lat znajduje się ambulatorium, w tym 2 nariuszy wynosi 3,3:1. wynosi brutto 664,90 zł, netto 583,06 izby chorych przygotowane są do Utrzymanie osadzonego zł. W bialskim Caritasie bezrobotni izolacji osadzonych wymagających Osadzony otrzymuje 3 posiłki otrzymują 1 ciepły posiłek dziennie). leczenia w warunkach odosobnienia. dziennie. Dzienna stawka żywienio- Więźniowie są osadzeni w celach od W uzasadnionych przypadkach ska- wa skazanego wynosi 4,08 zł, a mie- 1 do 17–osobowych. Mają dostęp do zani są przewożeni na konsultacje do 18 Goniec Terespolski 84 1/2015 przychodni miejskich lub wzywane skazanych, a 30 pracuje nieodpłatnie ratownictwa medycznego, aktywi- jest do nich pogotowie ratunkowe. wykonując takie prace, jak gotowanie zacji zawodowej i kurs komputerowy W 2014 roku łączne wydatki na utrzy- posiłków, sprzątanie, prace remonto- ECDL Core. W poprzednich latach manie skazanych wyniosły około we. W 2014 roku najniższa stawka szkolono skazanych do zawodu: 10,7 mln zł. i zmniejszyły się o 0,2 mln godzinowa osadzonego wynosiła dekarz, brukarz, monter instalacji zł. w stosunku do roku poprzedniego. 9,14 zł. Osadzeni pracujący w peł- sanitarnych. Istnieje też możliwość Nie tylko odsiadka w celi, nym wymiarze czasu pracy mogli kontynuowania nauki w szkołach ale i praca otrzymać minimalne wynagrodzenie zaocznych w ramach wyjść na prze- Ważnym elementem działalności miesięczne brutto w kwocie 1680 zł. pustki poza bramy Zakładu Karnego. penitencjarnej jest zapewnienie Prace na rzecz miasta Terespol Jeden z bialskich więźniów ukończył pracy odbywającym karę pozba- W ramach umowy z dnia 19 czerw- zaocznie w tym trybie technikum wienia wolności. Praca aktywizuje ca 2007 roku o zatrudnianiu osadzo- budowlane. W więzieniu działa także skazanych, przygotowuje do życia nych podpisanej pomiędzy Urzędem zespół wokalno-instrumentalni „Wol- w społeczeństwie. Ma także aspekt Miasta w Terespolu i Zakładem ni” Zespół koncentruje w okresie ekonomiczny, część skazanych za Karnym, skazani wykonują w mie- świątecznym w instytucjach pomocy zarobione pieniądze spłaca alimenty, ście różne prace publiczne, takie jak społecznej np. w Domu Pomocy koszty sądowe i grzywny. Od otrzy- prace porządkowe, prace ziemne, Społecznej w Kozuli, w czasie manego wynagrodzenia osadzone- układanie kostki brukowej itp. Śred- spotkań wigilijnych dla ubogich, dla mu są potrącane również składki nio na terenie miasta pracuje 10 ska- chorych na stwardnienie rozsiane, na ubezpieczenia społeczne. Coraz zanych. W 2014 roku przepracowali w ośrodku dla uchodźców. trudniej jest pozyskać pracę dla oni 15.912 godzin na szacunkową Kontakt z rodziną i terapia ska- skazanych W roku 2014 zarobkowo kwotę 130 tys. zł. zanych. poza Zakładem Karnym pracowało Resocjalizacja skazanych Zgodnie z regulaminem skazani 30 skazanych (stanowi to około 25% „Więziennicy z Prostej” aktywnie mają możliwość „widzenia” 2-3 razy osadzonych) w firmach budowlanych uczestniczą w rozgrywkach piłki w miesiącu. W przypadku wzoro- i innych, takich jak ZRB Roma- nożnej i siatkówki, tenisie stołowym, wego zachowania mogą otrzymać niuk, PW Bialbud, Komunalik, PUH szachach, w biegach długodystan- przepustki na opuszczenie Zakładu Omega, Gospodarstwo Ogrodnicze sowych. Biorą także udział w wielu Karnego nawet do miesiąca w ciągu Kowalczuk. Ważnym argumentem interesujących programach resocja- roku. Ten rodzaj przepustki wlicza do zatrudnienia skazanych jest brak lizacyjnych np. „Wieża” – programie się im do okresu odbywania kary. konieczności podpisywania umowy mającym zmniejszyć stres bezpo- W 2014 r. nowością było utworze- o pracę, podpisywana jest jedynie średnio po przyjęciu do więzienia, nie dwóch stanowisk Skype dla umowa administracyjna pomiędzy programie korekcyjno-edukacyjnym osadzonych wraz z dostępem do Zakładem Karnym i pracodawcą. dla sprawców przemocy, progra- stron prawnych i e-sądów. Poza tym Pracodawca po prostu wynajmuje mach „Trzeźwy umysł bezpieczna skazani mają na oddziałach dostęp więźniów do pracy, ma pewność że droga”, „Jak żyć kiedy wyjdę”, ‘Nie do telefonu na kartę z wyjściem na skazany będzie wykonywał pracę daj się uzależnić od hazardu” lub miasto. Istotnym mankamentem terminowo, w dobrej formie psy- w programach przeciwko przemo- Zakładu Karnego jest ograniczo- chofizycznej i zaangażuje się do tej cy w rodzinie, przeciwdziałaniu na pojemność oddziału terapeu- pracy. Resocjalizacja skazanych jest agresji i złości czy w programie tycznego. Na tym oddziale może realizowana również przez zatrudnia- uczącym asysty przy osobach nie- przebywać zaledwie 24 skazanych nie nieodpłatnie do prac publicznych pełnosprawnych. Inne programy recydywistów. W 2014 r. intensywny i charytatywnych w Białej Podlaskiej, readaptacji noszą nazwy „Poznaj 3-miesięczny program psychoterapii Terespolu, Kąkolewnicy, Tucznej, Białą i okolice”, „Pamięć i tradycja”, uzależnienia od alkoholu ukończyło Kodniu, Sławatyczach, Rokitnie. Te ”Wokół choinki”, Magiczne ręce” 98 osadzonych. W tym zakresie prace wykonuje miesięcznie około .Istnieją też programy sportowe nawiązana jest aktywna współpraca 90 skazanych. Ostatnio zostało pod- np. „Czysta gra” i ekologiczne np. z ruchem anonimowych alkoholików pisane porozumienie o współpracy „Bartnik” – program uczący wiedzy (AA) Intergrupy Podlasie. W więzie- z Nadbużańskim Oddziałem Straży i praktyki nad ulami pszczelimi. niu działa grupa AA „Przemiana”. Granicznej w Chełmie. Do prac poza Poza tym uczestniczą w różnych Niestety, jest długi okres oczekiwa- Zakładem Karnym skazani wychodzą przedsięwzięciach, takich jak prace nia przyjęcia na ten oddział, wynosi bez konwojenta. Po skończonej pra- porządkowe na mogiłach polskich on 22 miesiące , a najbliższy wolny cy sami wracają do więzienia. Osa- żołnierzy lub biorą udział w Wielkiej termin to 17 listopada 2016 roku. dzeni przepracowali w 2014 roku 128 Orkiestrze Świątecznej Pomocy. Dla Stąd w zamyśle dyrektora Zakładu tys. godzin na szacunkową wartość skazanych prowadzone są kursy: Karnego Leszka Wojciechowskiego ponad milion złotych. Na rzecz Za- konserwatora budynków, zago- jest rozbudowa tego oddziału. kładu Karnego pracuje odpłatnie 20 spodarowania terenów zielonych, Oprac. Adam Jastrzębski 1/2015 Goniec Terespolski 84 19 Mural „Żołnierzy Wyklętych” W doroczną uroczystość odpustową 15 czerwca 2014 r. na ścianie Domu Parafialnego naprzeciwko kościoła pw. Św. Trójcy w Terespolu został odsłonięty mural poświęcony „Żołnie- rzom Wyklętym”. Mural przedstawia patrol żołnierzy WiN (Wolność i Nie- zawisłość) pod dowództwem sierżanta Kazimierza Rogowskiego ps. „Szpak” podczas patrolu bojowego na szlaku Terespol – Piszczac. Poniżej umiesz- czono napis „Ku waszej pamięci żoł- nierze wyklęci”. Sierżant Kazimierz Rogowski ps. w więzieniu, a nas wyrzucono z domu, stanowisko zastępcy naczelnika „Szpak” działał w konspiracji od 1940 siedzimy w komórce”. więzienia. Brał udział w nocy z 8/9 roku jako żołnierz Armii Krajowej Mural na ścianie Domu Parafialnego, marca 1945 r. w akcji uwolnienia (Okręg Polesie), a od roku 1946 po przedstawiający dwóch żołnierzy, zo- 103 więźniów. W 1949 roku został rozwiązaniu AK działał w strukturach stał namalowany na podstawie fotogra- aresztowany i skazany na karę 10 lat WiN jako dowódca samoobrony V fii znajdującej się w posiadaniu rodziny więzienia, którą odbywał m.in. w kie- Rejonu Obwód Biała Podlaska. Póź- sierżanta Kazimierza Rogowskiego leckich kamieniołomach. Po wyjściu niej ukrywał się u siostry w Terespolu. oraz na podstawie opisu z książki z więzienia mieszkał w Terespolu. Po ujawnieniu się został aresztowany Mariusza Bechty „W matni. Z dziejów Tadeusz Barczyński (1924-2010) przez władze komunistyczne i siedział podziemia niepodległościowego na ps. „Baśka” od roku 1943 był żoł- w więzieniu do roku 1956. Podlasiu w latach 1939-56”. Inicjato- nierzem Związku Walki Zbrojnej, Odsłonięcie muralu poprzedziła rami muralu była fundacja „Kocham później Armii Krajowej, od roku 1944 msza św. w intencji „Żołnierzy Wyklę- Podlasie” senatora Grzegorza Biere- działał w oddziale partyzanckim, tych”. Liturgii przewodniczył proboszcz ckiego, a także ks. dziekan Zdzisław a następnie działał w konspiracji ks. Zdzisław Dudek, który w homilii Dudek i burmistrz Jacek Danieluk jako żołnierz Państwowego Korpusu przypomniał o cierpieniach, jakie prze- * * * Bezpieczeństwa i został skierowany chodzili żołnierze podziemia walcząc Uroczystości poświęcone „Żołnie- do pracy w więzieniu w Białej Pod- z komunistycznym agresorem. Po rzom Wyklętym” odbyły się także laskiej. W dniu 8 października 1944 mszy św., przy licznie zgromadzonej w kilku innych miastach regionu, roku brał udział w akcji uwolnienia publiczności, ks. Zdzisław Dudek po- w Białej Podlaskiej, Międzyrzecu, kilku więźniów. Szczegóły tej akcji święcił mural, a uroczystego przecięcia Radzyniu i Parczewie. W więzieniu uzgodnił z „Jarachem” – kpt Rober- wstęgi dokonała bratanica sierżanta w Białej Podlaskiej, gdzie po wojnie tem Domańskim, dowódcą grupy Rogowskiego, Kazimiera Babkiewicz. odsiadywało wyroki wielu żołnierzy minerskiej oddziału partyzanckiego W uroczystości brali udział m.in. se- AK, odsłonięto na murach banery „Zenona”. Do więzienia przywiezio- nator Grzegorz Bierecki, Ewa Błasik – (obrazy malowane na płótnie) po- no paczkę, która nie mieściła się wdowa po generale Andrzeju Błasiku, święcono sylwetkom wybitnych „Żoł- w okienku bramy. Strażnik otworzył który zginął w katastrofie smoleńskiej nierzy Wyklętych”. Wśród nich byli bramę, a w tym czasie „Baśka” strzelił w 2010 roku, konsul RP w Brześ- dwaj żołnierze z Terespola, Andrzej w powietrze dając sygnał, że droga ciu Anna Łuczak-Dąbska, burmistrz Sobol i Tadeusz Barczyński, którzy jest wolne, co umożliwiło wbiegnięcie Jacek Danieluk oraz przedstawiciel w październiku 1944 roku i w marcu do więzienia patrolu dywersyjnego Muzeum Południowego Podlasia. 1945 roku z rozkazu mjr Stefana „Jaracha” i uwolnienie więźniów. W okolicznościowych przemówieniach Wyrzykowskiego ps. „Zenon” brali „Baśka”, by oddalić podejrzenie przypomniano, iż „Żołnierze Wyklęci” udział w uwolnieniu 120 żołnierzy AK bezpieki, że pomagał w tej akcji party- przechodzili tortury i znęcanie się z tego więzienia. zantom, sam sobie strzelił z pistoletu fizyczne i psychiczne, przy czym re- Andrzej Sobol (1920-1989) ps. w dłoń. W listopadzie 1944 roku zo- presje dotknęły nie tylko żołnierzy, ale „Liliput” był żołnierzem Związku Walki stał skierowany do 3 Dywizji Piechoty także ich rodziny. Przykładem może Zbrojnej , później Armii Krajowej. Od Ludowego Wojska Polskiego, gdzie być sierżant Kazimierz Rogowski, sierpnia 1944 roku działał w kon- pełnił funkcję komendanta szkoły który mimo ujawnienia się nie otrzymał spiracji jako żołnierz Państwowego podoficerskiej. Bezpieka deptała mu amnestii i dostał wyrok skazujący na Korpusu Bezpieczeństwa i został po piętach, ale nie siedział w więzie- 10 lat więzienia. W jednym z listów skierowany do pracy w więzieniu niu. Później mieszkał w Terespolu. do niego żona napisała: „Ty siedzisz w Białej Podlaskiej, gdzie pełnił Adam Jastrzębski 20 Goniec Terespolski 84 1/2015 Koncert o „Żołnierzach Wyklętych”

19 października 2014 r. w teres- lerskim Orderu Odrodzenia Polski. polskiej restauracji Galeria Smaków Tematem utworów śpiewanych przy odbył się „Wieczór Patriotyczny”, akompaniamencie gitary były historie którego pomysłodawcami była dwój- „Żołnierzy Wyklętych” czy, jak nazy- ka młodych ludzi z Terespola i oko- wają ich inni, „Żołnierzy Niezłom- licy. Wydarzenie to rozpoczęło się nych”. Tych, którzy pozostali wierni prelekcją na temat historii miasta do końca honorowi, Bogu i ojczyźnie. od chwili ego powstania, poprzez Nie tylko walczyli z powojennym konflikty zbrojne związane z powsta- komunistycznym reżimem. Zwal- niem kościuszkowskim, powstaniem czali również pospolity bandytyzm, styczniowym, Legionami Piłsudskie- udzielali zapomóg najbiedniejszym. go, aż po II wojnę światową i czasy Historie tych bohaterskich patriotów współczesne ze zwróceniem uwagi często kończyły się w więzieniach, na działalność lokalnych struktur gdzie byli katowani przez ówczesne NSZZ „Solidarność”. Wykład wygłosił służby bezpieczeństwa PRL i po sfin- znany regionalista, historyk i publicy- gowanych procesach rozstrzeliwani. koncert owacjami na stojąco! Z pew- sta dr Szczepan Kalinowski. Wykład Do dziś nie wiadomo, gdzie wielu nością wielu z zebranych osób nie wprowadził publiczność w zadumę. z nich jest pochowanych. zapomni tego wieczoru. Następnie przy mikrofonie zasiadł Kilkudziesięciu osobowa publicz- Koncert odbył się w ramach pro- ceniony w kraju poeta, bard, działacz ność słuchając kolejnych utworów, jektu „Realizujemy terespolskie ini- opozycyjny w czasach PRL – Andrzej poprzedzanych komentarzami au- cjatywy”, współfinansowanego przez Kołakowski. Artysta w 2009 roku tora, czuła narastające wzruszenie, Narodowe Centrum Kultury. został odznaczony Krzyżem Kawa- któremu dała upust dziękując za Łukasz Pogorzelski

Pomnik Tadeusza Kościuszki i nowe przedszkole Niedziela 21 września pamiątkowej poświęconej 2014 r. stała pod znakiem Naczelnikowi Insurekcji. interesujących wydarzeń Postument pod pomnik w Terespolu. W tym dniu wykonało miasto. Uroczy- odsłonięto pomnik Tadeu- stość zaszczyciło swoją sza Kościuszki, a później obecnością wielu zna- otwarto nowe Przedszkole komitych gości z Polski Miejskie. Odbył się także i Białorusi, w tym inicja- festyn rodzinny pod ha- tor wystawienia pomnika słem „Piłeś, nie jedź”. hetman Lech Prawdzic Pomnik Tadeusza Koś- Orliński, duchowni koś- ciuszki został zaprojekto- cioła katolickiego i pra- wany i wykonany z żelbe- wosławnego w osobach tu przez prof. Edmunda proboszczów Zdzisława Majkowskiego z Krakowa. Dudka i Jarosława Ło- Artysta przekazał go het- sia, przedstawiciele władz manowi Kresowego Bra- państwowych i samorzą- ctwa Strzelców Kurkowych dów wszystkich szczebli: im. Orła Białego Lechowi senator RP Grzegorz Bie- Prawdzic – Orlińskiemu, recki, poseł na Sejm RP a ten podarował go miastu. Stanisław Żmijan, konsul Pomnik, przedstawiający RP w Brześciu Anna Łu- Tadeusza Kościuszkę na czak-Dąbska, radny sejmi- koniu, stanął przy ulicy ku województwa lubelskie- Wojska Polskiego w po- go Bogusław Broniewicz, bliżu już istniejącej tablicy radni powiatu bialskiego: 1/2015 Goniec Terespolski 84 21

Marzenna Andrzejuk, Mariusz So- czonych oraz najwyższy naczelnik Ośrodka Kultury przy zespole boisk łoducha, Antoni Sacharuk, Elżbieta sił zbrojnych w czasie Insurekcji „Orlik 2012” za kwotę 1,3 mln zł Iwaniuk. Miasto reprezentował Kościuszkowskiej – jest bohaterem dla 120 dzieci. Formalnie weszło burmistrz Jacek Danieluk wraz trzech narodów: polskiego, amery- w skład Zespołu Szkół Publicznych z członkami Rady Miasta. Obecne kańskiego i białoruskiego. Tadeusz Nr 1 w Terespolu. W ten sposób po- były środowiska kościuszkowskie: Kościuszko wielokrotnie przejeż- między ulicami Sienkiewicza i Kra- Polska Fundacja Kościuszkowska, dżał przez Terespol m.in. ucząc się szewskiego powstał kompleksowy którą reprezentował dr Leszek Ma- w Szkole Rycerskiej w Warszawie. zespół edukacyjny miasta. rek Krześniak, grupy harcerzy: dru- Również tu, pod Terespolem, na Następnym punktem programu był żyna harcerska im. R. Snarskiego polach wsi Błotków, Łobaczew i Ko- festyn w parku miejskim pod hasłem: z Brześcia oraz drużyna harcerska roszczyn w dniu 19 września 1794 „Piłeś, nie jedź”. W ten sposób Te- „Astus” z Białej Podlaskiej, członko- roku miała miejsce bitwa dywizji respol włączył się w ogólnopolską wie środowisk polonijnych z Forum „kościuszkowskich”wojsk polskich akcję mającą przeciwdziałać pro- Polskich Inicjatyw Lokalnych Brześ- gen. Karola Sierakowskiego z kor- wadzeniu pojazdów pod wpływem cia i Obwodu Brzeskiego. Przybyła pusem wojsk rosyjskich gen.Alek- alkoholu. Wolontariusze rozdali kil- delegacja z Cechu Rzemieślników sandra Suworowa. Inscenizację tej kaset pakietów ulotek informujących i Przedsiębiorców z Białej Podlaskiej bitwy odtworzono w 2008 roku przy kierowców o skutkach nadużywania oraz przedstawiciele lokalnych me- lasku koło Terespola z udziałem alkoholu. A później była muzyka diów. Poczty sztandarowe wystawili: wojsk polskich i białoruskich ubra- w wykonaniu zespołu „Wakat”, we- Kresowe Bractwo Strzelców Kurko- nych w mundury z epoki. sołe miasteczko, gastronomia, za-

wych, Placówka Straży Granicznej Po zakończeniu uroczystości przy bawy dla najmłodszych prowadzone w Terespolu, Ochotnicza Straż pomniku , mieszkańcy miasta oraz przez animatorów z lubelskiego Pożarna z Terespola oraz szkoły zaproszeni goście udali się pod teatru, kosze z jabłkami i słodycze. z Chotyłowa i Terespola. Przedszkole Miejskie, gdzie dokona- To wszystko czekało na uczestników Uroczystość prowadził historyk no oficjalnego otwarcia tej placówki. zabawy, która zakończyła się w go- i znawca regionu dr Szczepan Uroczystego poświęcenia obiektu dzinach wieczornych. Kalinowski, który wręczył kilku dokonali księża katolicki i prawo- osobom pamiątkowe medale koś- sławny Grzegorz Matejuk i Jarosław Adam Jastrzębski ciuszkowskie. W okolicznościowych Łoś, po czym nastąpiło oficjalne przemówieniach podkreślono fakt, przecięcie wstęgi. Z programem Zdjęcia: iż Tadeusz Kościuszko – inżynier muzycznym wystąpiły przedszkolaki 1. Pomnik Tadeusz Kościuszki wojskowy, fortyfikator, polski i ame- wraz ze swoją nauczycielką Urszulą 2. Otwarcie nowego przedszkola rykański generał, uczestnik wojny Korycińską. Nowe przedszkole zo- o niepodległość Stanów Zjedno- stało wybudowane obok Miejskiego Foto: Hubert Harasimiuk 22 Goniec Terespolski 84 1/2015 70 lat terespolskiej szkoły 27 września 2014 roku odbyły się uroczyste obchody 70-lecia Zespołu Szkół Ogólnokształcących Nr 1 w Teres- polu. Pierwotnie funkcjonowała ona jako Koedukacyjne Gimnazjum. W uroczystościach udział wzięli przedstawi- ciele lokalnych władz z burmistrzem Jackiem Danielukiem na czele, przedstawiciele Rady Powiatu, Kuratorium Oświaty, Konsulatu RP w Brześciu, dyrektorzy szkół powiatu bialskiego, przedstawiciele Rady Rodziców. Goś- ćmi honorowymi byli emerytowani nauczyciele. Obchody rozpoczęły się mszą św., następnie przemaszerowano do szkoły, gdzie odbyła się dalsza część uroczystości: powitanie uczestników obchodów, wystąpienia gości, wy- kład dr Bogusława Korzeniewskiego, a także ślubowanie klas I liceum. Uroczystość uświetniła część artystyczna pt. „Śpiewajmy pamięć o bohaterach” nawiązująca do rozmowy, mnóstwo wspomnień, wzruszeń i życzenia imienia Liceum Ogólnokształcącego im. Bohaterów War- osiągania wysokich wyników dydaktycznych, wychowaw- szawy i „Powróćmy jak za dawnych lat” nawiązująca do czych, a także dalszego rozwoju szkoły. aktualnej uroczystości. Były spotkania po latach, długie Joanna Moździerz Krótka historia szkoły Początek historii szkoły sięga sierpnia 1944 roku, tuż pochodziły jeszcze z okresu przedwojennego. Mimo tych po wycofaniu się wojsk niemieckich z Terespola. W tym trudności szkoła funkcjonowała i stopniowo rozwiązywała czasie przez Terespol na zachód przetaczały się tysiące bardzo trudne warunki lokalowe. Z drewnianego budynku żołnierzy i sprzętu wojskowego. Wówczas z inicjatywy szkoła przeniosła się do murowanej Szkoły Łobaczew- kierownika szkoły podstawowej Józefa Sosnowskiego skiej, gdzie na niewykończonym piętrze budynku przygo- utworzono Koedu- towano dla niej czte- kacyjne Gimnazjum ry sale do nauczania Miejskiej Rady Na- i pokój nauczyciel- rodowej w Teres- ski. Był tam też duży polu. W Warszawie hol, na którym przed trwało powstanie lekcjami zbierali się warszawskie. Ten uczniowie wszyst- fakt znalazł odbicie kich klas i śpiewali w szkole. Nazwano „Kiedy ranne wstają ją imieniem Bohate- zorze”. Podniosły się rów Warszawy. standardy naucza- We wrześniu 1944 nia. Uczniowie już roku w pięciu kla- nie płacili czesnego, sach szkolnych roz- a szkoła otrzymywa- poczęło naukę 177 uczniów, a uczyło ich 9 nauczycieli. ła pomoce naukowe, podręczniki, książki, mapy ścienne, Początki były bardzo trudne. Szkoła mieściła się w drew- pierwszy mikroskop nianym budynku szkoły podstawowej przy kościele. W 1951 roku, w tych mało komfortowych warunkach Utrzymanie jej w tamtym okresie nastręczało poważne nauczania, szkołę opuścili pierwsi maturzyści Państwo- trudności. Miasto nie miało pieniędzy, dotacje miejskie wej Szkoły Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego w Te- stanowiły znikomy procent utrzymania szkoły. Aby pozy- respolu, zapisując się wielkimi literami w długiej historii skać pieniądze, ustalono miesięczne opłaty wnoszone terespolskiego szkolnictwa. . Byli to: maturzysta nr 1 przez uczniów. Czesne wynosiło 150 zł miesięcznie, co Zbigniew Biegajło i kolejno: Alina Białobrzeska, Walde- dawało przychód ponad 250 tys. zł , podczas gdy same mar Bołdaniuk, Tadeusz Bosacki, Stanisław Chodynicki, pensje nauczycieli wynosiły około 200 tys. zł miesięcznie. Krystyna Chwesiuk, Zofia Daniluk, Stefan Danieluk, Józef Brakowało opału. Rodzice sami organizowali i zwozili do Fedoruk, Kazimierz Fedorczuk, Kazimierz Gawryluk, szkoły drewno, chrust i torf potrzebne do ogrzania pieców Eugenia Girko, Edward Guziuk, Gereon Iwański, Ire- znajdujących się w szkole. Dużym utrudnieniem był też na Jakuszko, Zofia Jakuszko, Romuald Jarocki, Jerzy brak podręczników. Wszystkie książki, z których uczono , Łozak, Teresa Machulewska, Stanisław Malicki, Albina 1/2015 Goniec Terespolski 84 23

Marciniak, Kamila Mazur, Henryk Michałowicz, Zbi- szkoły. Po Józefie Sosnowskim funkcję dyrektorów obej- gniew Mikołajczyk, Jan Poleszczuk, Roman Romański, mowali kolejno: Karol Andrzejuk, Zygmunt Jakuszko, Czesława Romanowska, Czesława Rychlik, Leokadia Henryk Oleszczuk, Marian Hawryluk, Ryszard Rychlik, Szczepaniak i Kazimierz Trochimiuk. Teresa Wesołowska, Waldemar Gładoch, Kazimierz Od tego czasu szkołę opuściło blisko 4 tysiące ab- Buczyło i obecny dyrektor Tomasz Oleszczuk. solwentów, wśród nich niemal połowa ukończyła studia Adam Jastrzębski wyższe. Są wśród nich lekarze, poloniści, historycy, Od redakcji: Szczegółową historię powstania szkoły zamieś- prawnicy, inżynierowie, księża, absolwenci uczelni woj- ciliśmy w poprzednim 83 numerze Gońca Terespolskiego skowych i osoby innych zawodów. Wielu z nich odniosło w artykule dr Bogusława Korzeniewskiego pt. „Powstanie sukcesy jako sportowcy, politycy, dziennikarze, literaci, i rozwój Koedukacyjnego Gimnazjum Miejskiej Rady Narodowej malarze. Przez te lata zmieniałi się także dyrektorzy w Terespolu”.

Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Nadbużańskiej „Bugowiaki” Neple turystycznym, gdyż zasiliły ją m. rzyszenia realizują tu swoje plany, W 2007 roku z inicjatywy Bogusła- in. eksponaty przekazane przez mają możliwość ukazania swojego wy Hawryluk założone zostało Re- Dyrekcję Parku Krajobrazowego dorobku. Przykładem jest wystawa gionalne Stowarzyszenie Przyjaciół „Podlaski Przełom Bugu” w Janowie Sławomira Denickiego „Kolej dawnie Ziemi Nadbużańskiej „Bugowiaki” Podlaskim. i dziś w Terespolu” zorganizowana 1 z siedzibą w Neplach. Zawiązała Stowarzyszenie realizowało wie- grudnia 2013 r. i prezentowana na się grupa miejscowych działaczy le przedsięwzięć, organizując lub festynie, który odbył się w sali kon- społecznych w osobach Sławomira uczestnicząc w konkursach i im- ferencyjnej przy Bibliotece Miejskiej. Denickiego, Józefa Komorowskiego, prezach regionalnych, kierowanych W dniu 9 listopada odbyła się druga Marzenny Andrzejuk, Stanisława głównie do młodzieży, jak np. konkurs edycja tego festynu, który został Czecha, Tomasza Niedźwiedziuka, „Wszystkie marzenia są do spełnie- dofinansowany m. in. ze środków Ryszarda Bosia, Józefa Paderew- nia”. W 2011 r. w Neplach otwarta Narodowego Centrum Kultury. Za skiego, Jacka Danieluka, Marzeny została „Ścieżka przyrodnicza Bu- cel postawiono sobie ocalenie od Jezierskiej, Józefa Litwiniuka, Ka- gowianka”. Było to przedsięwzięcie zapomnienia i ukazania znaczenia mili Stefaniuk, Dariusza Chorąże- Stowarzyszenia oraz Towarzystwa kolei oraz zawodu kolejarza dla go, Macieja Czecha i Mieczysła- Pro Habitat z Białegostoku. Ścieżkę Terespola i okolic. wa Maciejczyka. Bardzo aktywnie wykonano w postaci siedmiu tablic W dniu 11 maja 2014 r. w parku wspierającym Stowarzyszenie był edukacyjnych. Przedstawieni na nich miejskim w Terespolu z inicjatywy członek honorowy Leon Szabluk – zostali najważniejsi przedstawiciele „Bugowiaków” odbył się piknik „Ro- rzeźbiarz i regionalista z Malowej fauny i flory Parku Krajobrazowego. dzinne Grillowanie”. Przygotowany Góry. Bogusława Hawryluk nakre- W tym samym roku odbył się w Ne- został bogaty program artystyczny. śliła sobie ambitne plany pracy na plach festyn rodzinny „Majówka”. Dla dzieci i młodzieży zorgani- rzecz rozwoju lokalnej społeczności, Piknik integracyjny obfitował w wiele zowano kilka konkursów, w tym na rzecz poprawy postrzegania wa- atrakcji i konkursów, zorganizowa- konkurs plastyczny „Bezpieczeń- lorów przyrodniczych i turystycznych nych przy wymiernej pomocy i wspar- stwo w oczach dziecka” o nagrodę wschodniej Polski, a w szczególno- ciu szerokiego grona sponsorów. Naczelnika Wydziału Prewencji ści obszarów nadbużańskich Nepel Terespol terespolskiej Policji. Urozmaiceniem i okolic. „Bugowiaki obszarem swojej W dniu 29 września 2012 r. przy imprezy było przybycie grupy „har- działalności objęli gminy: Zalesie, dużym wsparciu burmistrza Jacka lejowców” – miłośników motocykli Rokitno, Terespol, Janów Podlaski, Danieluka i zaangażowaniu Bogu- z Terespola i okolic. Piszczac i miasta Terespol. sławy Hawryluk – Matalińskiej w Te- Bliżej z dorobkiem Stowarzyszenia Cele, jakie postawili sobie „Bugo- respolu przy ul. Wojska Polskiego można zapoznać się na prowadzo- wiaki”, szybko zaczęły być realizo- 132 (w hali) otwarta została nowa nej przez „Bugowiaków” stronie wane i widoczne dla nadbużańskie- „Izba Regionalna”. Trzy pomiesz- internetowej bugowiaki.galabuda. go społeczeństwa. W dniu 27 lipca czenia szybko zapełniły się zbiorami pl. W ciągu ośmioletniej działalności 2008 r. została otwarta w Neplach kultury materialnej regionu nadbu- Stowarzyszenie dało się poznać jako Izba Regionalna zaadoptowana żańskiego. Jest to miejsce, które aktywna organizacja, która uzyskała po byłym sklepie przemysłowym. młodzież szkolna chętnie odwiedza, uznanie w regionie nadbużańskim. Izba stała się atrakcyjnym punktem a poszczególni członkowie Stowa- Wojciech Kobylarz 24 Goniec Terespolski 84 1/2015 Festyn Niedziela w Terespolu

W niedzielę 20 lipca 2014 r. na stadionie miejskim odbył się festyn „Niedziela w Terespolu”. Jest to jedna z największych i najciekawszych imprez w naszym re- gionie. Na scenie zaprezentowali się m.in. IRA, Bayer Full, Taito oraz goście z Brześcia – zespół Plum Bum. Kilka tysięcy osób bawiło się wyśmienicie. Impreza rozpoczęła się od występu Dobrynianek, zespołu ludowego z Dobrynia. Kolejnym punktem był pokaz działań specjalnych Straży Granicznej, można było zobaczyć antyterrorystyczne akcje. Pokaz był wido- wiskowy. Podobnie jak występ Orkiestry Dętej z Brześ- cia. Z orkiestrą wystąpiły tancerki, które prezentowały swoje układy taneczne przed sceną. Kolejnym punktem programu były występy terespolskiej młodzieży. Zapre- zentowały się zespoły taneczne: Flesz mini, Flesz midi, pod każdym względem. Panowie z Iry prezentowali się Fleszaki oraz Flesz Dance Company. Pomiędzy układa- w wyśmienitej formie. Można powiedzieć, że było to mi tanecznymi zaprezentowały się utalentowane woka- najlepsze show w historii terespolskich festynów. Lider listki: Katarzyna Iwaniuk i Aleksandra Tychmanowicz. zespołu, Artur Gadowski, zaśpiewał niemal wszystkie Tuż po oficjalnym otwarciu festynu, którego dokonał przeboje z 25 letniej kariery. Fani ostrego rocka mogli burmistrz miasta Jacek Danieluk, rozpoczął się recital usłyszeć stare klasyczne utwory, takie jak: „Mój dom”, artystów Teatru Wielkiego Opery Narodowej, Warszaw- „Bierz mnie”, „California”, „Nadzieja” i „Wiara”, utwory covery: „Proud Mary” (Creedence Clearwater Revival) i „Come togheter” (The Beatles) oraz najnowsze prze- boje: „Parę chwil” i „Nie daj mi odejść”. Po koncercie Iry na scenie pojawił się Taito, jeden z najpopularniejszych DJ,ów w kraju. Zagrał dla roztańczonej publiczności ponad godzinny set. Na koniec dyskotekę poprowadził DJ Sant z Białej Podlaskiej. Impreza zakończyła się po godzinie drugiej w nocy. Atrakcje na scenie to nie wszystko. Bardzo dużo cie- kawych rzeczy działo się na płycie boiska. Było wesołe miasteczko, gastronomia, wioska rycerska bractwa Fortis, warsztaty malarskie i rzeźbiarskie przygotowane przez Stowarzyszenie Twórców Kultury Nadbużańskiej skiej Opery Kameralnej, Orkiestry Reprezentacyjnej we Włodawie, wystawy rękodzielnicze, graffiti. Stowa- Wojska Polskiego oraz artystów scen warszawskich rzyszenie rozwoju Gminy Miejskiej Terespol zaprezento- w programie „Przeboje z tamtych lat”. Artyści wykonali wało wystawę o historii wyrobów z ogórków w Terespolu. ponad 20 utworów polskiej muzyki rozrywkowej. Cały Odbył się również turniej szachowy w ramach IV Grand program przygotował i prowadził Ryszard Nowaczewski. Prix Terespola. Podczas całego dnia zbierano pienią- Mimo padającego deszczu, publiczność śpiewała razem dze na dwóch chorych chłopców z Terespola: Kamila z artystami występującymi na scenie.

Następnie rozpoczął się występ legendarnej już grupy disco polo Bayer Full. Zespół od ponad 25 lat dowo- dzony przez Sławomira Świerzyńskiego dał świetny występ. Nie zabrakło takich szlagierów, jak „Wszyscy Polacy to jedna rodzina” i „Majteczki w kropeczki”. Po- tem na scenie zainstalowali się chłopaki z białoruskiego zespołu Plum Bum. Rozpoczęli dynamiczną mieszanką rocka, ska i cygańskiego folku. Żywiołowa muzyka i charyzma wokalisty Wowki zrobiła ogromne wrażenie na publiczności. Zespół okazał się idealnym supportem dla głównej gwiazdy wieczoru – zespołu Ira. Koncert tego zespołu trwał niemal dwie godziny i był udany 1/2015 Goniec Terespolski 84 25

i Łukasza. Łącznie zebrano 4.141 zł. Festyn wsparło łącznie 36 sponsorów. Krzysztof Pogorzelski Foto: Klaudia Jakuszko Kolej w Terespolu dawniej i dziś

9 listopada 2014 r. odbyła się II edycja festynu „Kolej w Terespolu dawniej i dziś”. Festyn był uroczy- stością mającą na celu uchronić od zapomnienia znaczenie kolei w Terespolu i okolicy. Organizatorem było Regionalne Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Nadbużańskiej „Bugowiaki”. Oficjalnego otwarcia dokonała prezes Stowarzyszenia „Bugowiaki” Bogusława Hawryluk – Matalińska, a głos zabrali zaproszeni goście: burmistrz Jacek Danieluk, radna Marzenna Andrzejuk, która jest członkiem „Bugowiaków”, radny An- Wystawa kolejnictwa ze zbiorów Sławomira Denickiego. Fot. Łukasz Pogorzelski toni Sacharuk oraz wieloletni pracow- Moniką Dziobek. Dzieci z Berezówki W konkursach wzięło udział po 20 nicy PKP: Zbigniew Banach i Józef po raz kolejny uświetniły kolejo- dzieci. Każdy młody uczestnik festy- Ferens. Wystąpienia miały charakter wy festyn w Terespolu i wystąpiły nu otrzymał słodki upominek, a zwy- prelekcji z możliwością bezpośredniej wspólnie z chórem szkolnym z Te- cięzcy dodatkowo prezent i pamiąt- dyskusji. Bardzo aktywna okazała się respola pod kierownictwem Toma- kowy dyplom. Na szczególną uwagę młodzież z Zespołu Szkół im. Włady- sza Jezuita. Imprezie towarzyszyła zasłużyły dzieci ze szkoły w Bere- sława Reymonta w Małaszewiczach, wystawa kolejnictwa z prywatnych zówce, Wiktoria Dziobek i Gabrysia która przybyła na festyn ze swoim zbiorów Sławomira Denickiego, wie- Siliwoniuk. Wszyscy uczestnicy mogli nauczycielem Jackiem Jarockim. loletniego pracownika PKP i członka wypić herbatę, kawę, zjeść ciastko, Ważnym elementem imprezy była „Bugowiaków”. Odbyła się również owoce, a także posilić się bigosem obecność pokoleniowej rodziny kole- multimedialna prezentacja wystawy i domowym smalcem z ogórkiem. jarskiej z Brześcia. Ojciec i syn bar- fotograficznej, przygotowana przez Dzięki hojności sponsorów było dużo dzo chętnie włączali się w dyskusję Cezarego Nowogrodzkiego z Bia- nagród i obfity posiłek. i zaprezentowali swoją wiedzę i do- łej Podlaskiej. W ramach projektu Druga edycja festynu „Kolej w Te- świadczenie w branży kolejarskiej. powstał folder poświęcony historii respolu dawniej i dziś” odbyła się Z częścią artystyczną wystąpiły kolejnictwa w Terespolu. Folder był dzięki dofinansowaniu ze środków dzieci ze Szkoły Podstawowej w Be- dostępny podczas imprezy. Narodowego Centrum Kultury w ra- rezówce, które przyjechały ze swoją Następnie odbyły się dwa konkursy mach programu „Dom Kultury+. dyrektor Katarzyną Sobolewską oraz wiedzy o tematyce kolejowej i kon- Inicjatywy Lokalne 2014”. z prezes Stowarzyszenia „Za Krzną” kurs plastyczny o tej samej tematyce. Bogusława Hawryluk-Matalińska 26 Goniec Terespolski 84 1/2015 XX Międzynarodowy Festiwal Kolęd Wschodniosłowiańskich w Terespolu Jubileuszowa 20 edycja Festiwalu odbyła się w dniach 30 i 31 stycznia i 1 lutego 2015 roku. W pierwszym dniu, w czasie rozpoczęcia Festiwalu, publiczność przywitali: Anna Pietrusik, dyrektor Miejskiego Ośrodka Kultury, ks. Jarosław Łoś – proboszcz prawosławnej parafii w Te- respolu i zarazem dyrektor Nadbużańskiego Centrum Kultury Prawosławnej oraz burmistrz Terespola Jacek Danieluk. Witając terespolską widownię organizatorzy podkreślali szczególny charakter tej kulturalno-religijnej imprezy i gościnność terespolskiej ziemi, gdzie od lat żyli chrześcijanie obrządku zachodniego i wschodniego oraz wyznawcy judaizmu. Dyrektor artystyczny Festiwalu Andrzej Bublej uzasadnił wybór wykonawców. Nieobecny mieckie, hiszpańskie, wenezuelskie, peruwiańskie, wło- na Festiwalu Prawosławny Arcybiskup Lubelski i Chełmski skie. Również z kolędami polskimi i ukraińskimi wystąpiły Abel przekazał przesłanie, w którym napisał m.in.: „Na połączone chóry Miasta Garwolin i Parafii Rzymskokato- Festiwalu gościmy najlepsze chóry naszych wschodnich lickiej pw. Wszystkich Świętych w Sobieniach Jeziorach. sąsiadów, ale również chóry parafialne naszej ziem, które Z programem świątecznym i kolędą białoruską „Chto da w ten sposób dają świadectwo bogactwa liturgicznego jaśli betlejemski” (odpowiednik polskiej kolędy „W żłobie wschodniej prawosławnej kultury”. leży”) wystąpił Zespół Folklorystyczny „Gamanina” Pań- Organizatorzy Festiwalu: Prawosławne Diecezja Lubel- stwowego Uniwersytetu Informatyki i Radioelektroniki sko-Chełmska, Fundacja Dialog Narodów z Lublina, Urząd z Mińska na Białorusi. Niezwykle atrakcyjnie zaprezen- Miasta Terespol, Miejski Ośrodek Kultury w Terespolu oraz towała się Kapela Bandurzystów „Karpaty” ze Lwowa na Nadbużańskie Centrum Kultury Prawosławnej zadbali Ukrainie.W ciekawej aranżacji kolędy ukraińskie wykonał o dobór zespołów z szerokim i różnorodnym programem Zespół Folklorystyczny „Czeremszyna” z Czeremchy. wykonania kolęd oraz o imprezy towarzyszące. W czasie Wszystkie występujące na Festiwalu zespoły otrzymały Festiwalu był wyświetlany film pokazujący inicjatorów pamiątkowe dyplomy, ikonę z Matką Boską oraz rzeźbę powstania Festiwalu: ks. płk Aleksego Andrejuka oraz ów- kolędnika. Wieloletni dyrektor artystyczny Festiwalu czesnego dyrektora MOK Krzysztofa Króla i krótkie edycje (a także dyrygent chóru Katedry Prawosławnej w Lublinie), kolejnych Festiwali. Jubileuszowej imprezie towarzyszyła Andrzej Boublej, otrzymał nagrodę marszałka Wojewódz- wystawa rzeźb Zbigniewa Golca z Kodeńca oraz zdjęcia twa Lubelskiego za 35-lecie pracy artystycznej. Honoro- z występów chórów prawosławnych. W jubileuszowej wy patronat objął prezydent RP Bronisław Komorowski. edycji wystąpiło 480 wykonawców reprezentujących 16 Imprezę finansowało 44 sponsorów oraz Ministerstwo zespołów z Polski, Ukrainy i Białorusi. Zaprezentowała się Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Na widowni byli obecni szeroka gama wykonawców: zespoły profesjonalne, chóry mieszkańcy Terespola i innych miejscowości, duchowni duchowieństwa prawosławnego, chóry parafialne pra- prawosławni, wójtowie sąsiednich gmin, samorządowcy wosławne i rzymskokatolickie, młodzieżowo – dziecięce, i politycy, wśród nich starosta bialski Tadeusz Łazowski, miejskie, wokalno – instrumentalne, chóry folklorystyczne poseł na Sejm Stanisław Żmijan, konsul generalny Fe- i z elementami baletu. deracji Rosyjskiej na Białorusi Nikita Matkowskij, konsul Zgodnie z założeniami Festiwalu większość wyko- Białorusi w Polsce Władysław Khallo oraz wicekonsul nawców stanowiły chóry prawosławne, śpiewające Białorusi Siergiej Aleksiejew. kolędy ukraińskie i białoruskie. Wiele z tych kolęd stano- Program Festiwalu: wiły odpowiednik kolęd polskich np. „W zemle judejskoj” Piątek 30 stycznia („Judzką krainę noc okryła”), „Nowa radist stała” („Wśród * Chór Parafii Prawosławnej pw. Opieki Matki Bożej nocnej ciszy”). Ale część zespołów wyszła poza ramy ze Sławatycz kolęd wschodniosłowiańskich. We wspaniałych polskich * Zespół Folklorystyczny „Czeremszyna” z Czeremchy strojach narodowych i w mundurach wojskowych Soliści, * Żeński Zespół Wokalny „Vidymo” Związku Ukraińców Chór i Orkiestra Symfoniczna Reprezentacyjnego Zespołu w Polsce z Sanoka Artystycznego Wojska Polskiego z Warszawy wykonali * Chór Katedry Prawosławnej pw. Przemienienia polskie kolędy oraz pieśni kolędowe francuskie, angielskie, Pańskiego z Lublina amerykańskie, anglosaskie. Chór Dziecięco – Młodzieżo- * Zespół Folklorystyczny „Gamanina” Państwowego wy Katedry Prawosławnej pw. Przemienienia Pańskiego Uniwersytetu Informatyki i Radioelektroniki z Mińska z Winnicy na Ukrainie wykonał kolędy polskie i ukraińskie na Białorusi oraz kolędy i pieśni kolędowe angielskie, francuskie, nie- * Chór Dziecięco-Młodzieżowy Katedry Prawosławnej 1/2015 Goniec Terespolski 84 27 pw. Przemienienia Pańskiego z Winnicy na Ukrainie Sobota 31 stycznia * Soliści, Chór i Orkiestra Symfoniczna Reprezen- tacyjnego Zespołu Artystycznego Wojska Polskiego z Warszawy * Żeński Zespół Wokalny „Vidymo” Związku Ukraińców w Polsce z Sanoka * Chór Wołyńskie Dzwony Soboru pw. Wszystkich Świętych Ziemi Wołyńskiej z Łucka na Ukrainie * Zespół Folklorystyczny „Gamanina” Państwowego Uniwersytetu Informatyki i Radioelektroniki z Mińska na Białorusi * Chór Dziecięco-Młodzieżowy Katedry Prawosławnej * Żeński Zespół Wokalny „Oksamit” Parafii Prawo- pw. Przemienienia Pańskiego z Winnicy na Ukrainie sławnej pw. św. Marii Magdaleny z Łucka na Ukrainie Niedziela 1 lutego * Chór Duchowieństwa Prawosławnej Diecezji Gro- * Chór Dzieci, Młodzieży i Rodziców Parafii Prawo- dzieńskiej z Grodna na Białorusi sławnej pw. św. Cyryla i Metodego z Białej Podlaskiej * Chór Katedry Prawosławnej pw. św. Marii Magdaleny * Połączone Chóry Miasta Garwolin i Parafii Rzym- z Warszawy skokatolickiej pw. Wszystkich Świętych w Sobieniach * Dziecięcy Chór Soboru pw. Zmartwychwstania Pań- Jeziorach skiego z Brześcia na Białorusi * Chór „Aksion” Katedry Prawosławnej pw. św. Miko- * Kapela Bandurzystów „Karpaty” ze Lwowa na Ukrainie łaja z Białegostoku Adam Jastrzębski Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy W niedzielę 11 stycznia 2015 w całej Polsce po raz XXIII zagrała Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Terespol tradycyjnie wziął czynny udział w tej akcji. Sztab WOŚP mieścił się w Miejskim Ośrodku Kultury, gdzie pod kierownictwem Katarzyny Polaczuk osiem- dziesięciu wolontariuszy zbierało już od rana pieniądze do puszek. Fundacja zbierał w tym roku pieniądze na podtrzymanie wysokich standardów leczenia dzieci na oddziałach pediatrycznych i onkologicznych oraz godną opiekę medyczną ludzi starych. W Terespolu zebrano łącznie na ten cel 15 tysięcy zł. Od wielu lat akcji charytatywnej towarzyszą imprezy kulturalno-rozrywkowe. W Terespolu odbywały się one na hali sportowej MOK, gdzie można było skorzystać z rozstawionego wesołego miasteczka. Po południu odbył się program artystyczny, który rozpoczęły tańcami Ratunkowego oraz pokaz tresury psa, przygotowany dzieci z Przedszkola Miejskiego, a następnie z jaseł- przez funkcjonariuszy Straży Granicznej. Później grał kami wystąpiły dzieci z obydwu szkół podstawowych zespół uczniów uczęszczających na zajęcia muzyczne w Terespolu. W międzyczasie odbył się pokaz reani- prowadzone w MOK przez Aleha Halenkę, do którego macji, przygotowany przez pracowników Pogotowia dołączyli ich rówieśnicy z Brześcia. Ostatnim punktem programu był występ białoruskiego zespołu z Brześcia, Terra Kod. Zespół, który w oryginalny sposób łączy mocną muzykę spod znaku nu-metalu z białoruskimi elementami ludowymi pokazał, że białoruski ciężki rock ma się bardzo dobrze. Cała impreza zakończyła się około godziny 21. Na licznie przybyłych gości czekało wiele atrakcji. Można było spróbować potraw regionalnych, dzieci bawiły się na dmuchanych zjeżdżalniach, działała strzelnica, najmłodsi uczestnicy korzystali z malowania twarzy, a ich rodzice mogli upiec kiełbaski przy ognisku. Łukasz Pogorzelski 28 Goniec Terespolski 84 1/2015 Wieczór Kolęd W niezwykłej, bardzo rodzinnej ści swoimi występami sprawili ucznio- by na świątecznym kiermaszu, a po atmosferze upłynął siódmy już z kolei wie klas I-III, którzy w mikołajowych zakończonym koncercie poczęstować świąteczny koncert w Zespole Szkół strojach wręcz urzekli publiczność się bigosem oraz makowcem. Publicznych nr 1 w Terespolu, który zaśpiewanymi pastorałkami i kolę- Ten świąteczny koncert zorganizo- odbył się 17 grudnia 2014 r. Organiza- dami. Ten niesamowity zespół, który wała Anna Warakomska, pomysło- torów ucieszyła liczna obecność ucz- tworzy kilkudziesięcioro dzieci, poza dawczyni Wieczoru Kolęd wspólnie niów oraz ich rodzin w tym wyjątko- śpiewem zachwycał także choreogra- z nauczycielami oraz pracownikami, wym świątecznym spotkaniu. Bardzo fią. Kolejny punktem koncertu były Ja- którzy bardzo się zaangażowali or- szybko sala gimnastyczna, pięknie sełka w wykonaniu redaktorek gazetki ganizację tegorocznego kolędowania udekorowana i pachnąca choinką szkolnej „Na Wariackich Papierach”. poprzez przygotowanie dzieci do wy- oraz pysznym bigosem, wypełniła się Historię narodzin dzieciątka uczenni- stępów, ale także wykonanie ozdób na po brzegi. Wieczór Kolęd rozpoczął ce pokazały z perspektywy diabłów, kiermasz, dekorację szkoły oraz przy- się występami najmłodszych, czyli tworząc zabawną ale pouczającą gotowanie poczęstunku. Pozyskane przedszkolaków. Kolędy w ich wyko- opowieść. Koncert zakończył się wy- podczas tego świątecznego spotkania naniu wzbudziły zachwyt i uśmiech na stępami niezwykle zdolnych solistów. środki finansowe przeznaczone zo- twarzach przede wszystkim dumnych Uczestnicy Wieczoru Kolęd mogli staną na cele świetlicy szkolnej. rodziców oraz dziadków. Wiele rado- tradycyjnie już zakupić piękne ozdo- Kamila Korneluk Muzyczny obraz rodziny Kolejny już Dziecięcy Festiwal Pio- Iwaniukowi. Swoją faworytkę nagro- senki w Zespole Szkół Publicznych nr dził także dyrektor Zenon Iwanowski, 1 w Terespolu odbył się 27 maja 2014 r., przyznając specjalne wyróżnienie a mottem przewodnim w wyborze pio- Róży Androsiuk. Nagrody samorzą- senek była rodzina. Wokaliści, których dów trafiły do Patrycji Kamińskiej, w tym roku było ponad pięćdziesięciu, Pauli Jabkiewicz oraz Julii Iwaniuk, wykonywali utwory, w których słowo która otrzymała także wyróżnienie mama albo tata odmieniane było przez gazetki „Na Wariackich Papierach”. wszystkie przypadki. „Rodzinny portre- Za debiut nagrodzeni zostali Wiktor cik”, „Co powie tata”, czy „Dla ciebie Tarasiuk oraz Natalia Krześniak. mamo” to tylko niektóre z wielu wyjąt- Doceniono również starania duetów: kowych piosenek, które śpiewali mali Alicji Poleszczuk i Martyny Kulik, Hu- artyści. Zwłaszcza występy przedszko- berta Kabusa i Mateusza Iwaniuka laków wywoływały ogromne oklaski oraz Karoliny Tabulskiej z siostrą. publiczności, a wzruszenie malowało Specjalną nagrodę za szczególny się na twarzach niejednego rodzica. wyraz artystyczny otrzymała Joanna Podczas festiwalu gościnnie wystąpiły solistki z Wioski Czerko, a za wdzięk Emilia Szamuk. Nagrody rzeczowe Dziecięcej w Kobryniu na Białorusi. Liza Kozak oraz Ma- otrzymały także wszystkie przedszkolaki, w ich kategorii zentseva Maryia Jabłońska zachwyciły widownię śpiewem, trudno było wytypować zwycięzcę, wszyscy byli naprawdę ale także kreacją sceniczną. znakomici. Nagrody przyznane uczestnikom były w tym Jury w składzie Katarzyna Polaczuk, Małgorzata Weres, roku niezwykle atrakcyjne dzięki ogromnej hojności spon- Dorota Poleszczuk, Adrian Litewka oraz Wojciech Jezuit sorów, którzy jak zwykle nie zawiedli. mieli tym razem trudny orzech do zgryzienia, bo wszyscy Atmosfera j imprezy była niezwykle ciepła i wesoła, mimo uczestnicy znakomicie zaprezentowali się na scenie. W ka- padającego deszczu i zachmurzonego nieba. Wszystkich tegorii klasy I-III szkoły podstawowej pierwsze miejsce bez wyjątku rozgrzał występ jednego z jurorów Adriana przypadło Agnieszce Jarzynie, drugie Martynie Malczuk, Litewki, który zaraz po zejściu ze sceny rozdał kilka auto- trzecie Klaudii Lewkowicz, czwarte Marysi Maryniuk, zaś grafów. Natomiast pyszny bigos, serwowany przez panie piąte Agnieszce Łukaszuk. Z kolei w klasach IV-VI najlep- kucharki, rozszedł się jak przysłowiowe świeże bułeczki. sza była Jagoda Szemietucha, która zachwyciła wszystkich Główni organizatorzy festiwalu to Tomasz Jezuit, Edyta brawurowo wykonaną piosenką Edyty Geppert „Mamo, Krzemińska, Eliza Lańska oraz Anna Poleszczuk którzy Córko”. W jej ręce trafiła także nagroda ufundowana przez włożyli niezwykle wiele wysiłku w przygotowanie imprezy. Urząd Miasta Terespol i burmistrza Jacka Danieluka. Na Dekoracje sceny, wybudowanej przez stażystów pod kie- drugim miejscu znalazła się Zuzia Wic, zaraz po niej Ewa runkiem Andrzeja Łojkucia, przygotowała Edyta Drobysz, Kowalczyk, Patrycja Masiuk i Paulina Mikołajczuk. Wśród a nagłośnienie Tomasz Oleszczuk. Festiwal po raz kolejny gimnazjalistów zwyciężyła Oliwia Panasiuk, na drugim miej- udowodnił, że dzieci oraz młodzież z Terespola są niezwykle scu znalazła się Paula Jabkiewicz, na trzecim Andżelika uzdolnieni muzycznie. Pieńkus, a czwarte miejsce przypadło w udziale Jakubowi Kamila Korneluk 1/2015 Goniec Terespolski 84 29 Terespolski chór parafialny Od szeregu lat oprawę muzyczną uroczystości religijnych i patriotycznych zapewnia parafialnychór mieszany 4-gło- sowy. Skład chóru ulega okresowym zmianom wynikają- cym stąd, że część chórzystów pracuje lub uczy się poza miastem. Niezależnie od składu – chór śpiewa w okresie Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu oraz w procesjach Bożego Ciała. Bierze również czynny udział wokalny w uroczystościach patriotycznych takich jak: Święto 3 Maja, 1 września, 11 listopada. Chórzyści najczęściej śpiewają na chórze kościelnym, ale w czasie Triduum Paschalnego występuje „na galowo” w prezbiterium kościoła, a w czasie procesji Bożego Ciała śpiewa przy ołtarzach na terenie ulic miasta. Wykonuje utwory okolicznościowe religijne i patrio- tyczne. W poprzednich latach śpiewał także Mękę Pańska I Cantate Wielkanocną. Niektóre występy chórzystów są nagrane na nośnikach wideo. (foto i wokal). Chórzyści przy jednym z ołtarzy na procesji Bożego Ciała. Adam Jastrzębski Powiatowy Przegląd Poezji Śpiewanej Tegoroczna, szesnasta już edy- nowa” do słów Jeremiego Przybory subtelnie a czasem nie, absurdów cja Powiatowego Przeglądu Poezji i muzyki Jerzego Wasowskiego. Trze- ówczesnego ustroju społecznego. Śpiewanej odbyła się w niedzielę 23 ciego miejsca nie przyznano. Terespol Przed każdym utworem opowiadał ja- listopada 201 r. w restauracji „Gale- reprezentowała Oliwia Knigawka. kąś ciekawą historię ze swojego życia, ria Smaków” w Terespolu Wystąpiło Kolejnym punktem w programie był nawiązując dzięki temu nić porozumie- 13 uczestników z Białej Podlaskiej, występ cenionego aktora i piosen- nia z publicznością. Po jego występie Sławatycz, Terespola, Piszczaca karza Lecha Dyblika (Pan Badura terespolanie mieli okazję zrobić sobie i Małaszewicz, a gwiazdą w tym roku z Świata Według Kiepskich), który pamiątkowe zdjęcie i chwilę porozma- był aktor i piosenkarz Lech Dyb- wykonał program muzyczny złożony wiać z aktorem. lik. Nastrojowa dekoracja, płonące z piosenek rosyjskich, pochodzących Podczas imprezy swój debiutancki świece, światła i kameralne wnętrze jeszcze z okresu ZSSR. Skąd takie tomik poezji pt. „Marzeniodajnia” zadecydowały o świetnym klimacie tej zainteresowanie? Aktor wyjaśnił, że promował młody peta z Terespola Do- imprezy. Po wysłuchaniu wszystkich z przekory, a także dlatego, że utwory minik Sobol, który można było nabyć uczestników Przeglądu jury w skła- rosyjskie mają w sobie duszę, są re- z autografem autora. dzie Lech Dyblik – aktor i piosenkarz, fleksyjne, piękne i dotykają, czasami Łukasz Pogorzelski Wojciech Andrzejuk – aktor, reżyser i muzyk oraz Jarosław Michalak – mu- zyk jazzowy, ogłosiło werdykt: I miejsce zdobyła Alicja Lesiuk re- prezentująca Bialskie Centrum Kultury w Białej Podlaskiej, która wykonała „Nastroje” do słów i muzyki Jarosława Wasika oraz „Kobieta i mężczyzna” z repertuaru Czerwony Tulipan. II miejsce (ex aequo) zdobyły Wero- nika Michalczuk z Gminnego Ośrodka Kultury w Sławatyczach za wykona- nie piosenek „Mury” do słów Jacka Kaczmarskiego i muzyki Luis Lacha oraz „Na zakręcie” do słów Agnieszki Osieckiej i muzyki Przemysława Gintrowskiego i Beata Wawryniuk z Białej Podlaskiej za wykonanie piosenek „Szeptem” do słów Jacka Korczakowskiego i muzyki Jerzego Abramowskiego oraz „Ballada jarzy- 30 Goniec Terespolski 84 1/2015 Zapomniana piosenka – „Polesia czar”

Któż ze starszych mieszkańców przez NKWD za przynależność do Polesia czar naszego regionu nad Bugiem nie Armii Krajowej i wywieziony gdzieś (Jerzy Artur Kostecki) słyszał przedwojennego szlagieru na wschód do łagru. Po powrocie „Polesia czar”, tanga do słów i muzyki zamieszkał w Otwocku, gdzie leczyła Pośród łąk, lasów i wód toni, Jerzego Artura Kosteckiego. Pio- się jego żona chora na gruźlicę. Zmarł w ciągłej, pustej życia pogoni senka ta weszła nawet do programu w 1950 roku. O Jerzym Kosteckim żyje posępny lud. nauczania wychowania muzycznego mówiło się, że był wielkim patriotą, Brzęczą much roje nad bagnami, skrzypi jadący wóz czasami szkół przed II wojną światową. Po raz znakomitym organizatorem, człowie- poprzez grząską rzekę w bród. pierwszy ukazała się nakładem autora kiem o wysokiej kulturze, władającym Czasem ozwie się gdzieś łosia ryk w ozdobnej szacie graficznej w Księ- kilkoma językami, duszą każdego albo w gąszczu dziki głuszca krzyk garni Poleskiej w Brześciu przy ul. 3 towarzyskiego spotkania. Ale przede i znów cisza tak niewzruszona, Maja 15, która miała w swej sprzeda- wszystkim znany był jako autor piosen- dusza śni pustką rozmarzona ży bogato zaopatrzony dział nut. Jej ki „Polesia czar”. piękny o Polesiu sen… twórca dodał do piosenki dedykację: „Wszystkim tym, którzy Polesie uko- Po wojnie nie jednemu Polakowi Refren chać i piękno w nim odczuć potrafili, przybyłemu z kresów, słuchającemu Polesia czar to dzikie knieje, moczary, Polesia czar smętny to wichrów jęk. pracę tę poświęcam”. Później była lub nucącemu tę piosenkę kręciła się Gdy w mroczną noc wznawiana m.in. w Pińsku. „Polesia łza w oku ze wzruszenia, bo przypo- z bagien wstają opary, czar” był jednym z największych prze- minała lata młodości i kraj lat dziecin- serce me drży, dziwny ogarnia lęk bojów przedwojennej Polski. Pieśń ta nych, który musiał zostawić wybierając i słyszę, jak w głębi wód jakaś skarga powstała na tle przeżyć niespełnionej się na repatriację. W czasach „realne- się miota, młodzieńczej miłości do córki właści- go socjalizmu” piosenka ta należała do serca prostota wierzy w Polesia cud. ciela majątku ziemskiego na Polesiu, zakazanych jako niepoprawna ideolo- gdzie Jerzy Kostecki przebywał pod- gicznie, ale była powszechnie znana. Tam, gdzie sędziwe szumią lasy, czas wakacji w latach dwudziestych. Śpiewano ją w ścisłym gronie kreso- kiedyś ujrzałem pełen krasy cudny Polesia kwiat. Podaje się dwie daty jej powstania, rok wian, oddającym się wspomnieniom Słonko jaśniejszym mi się zdało, 1927 i rok 1936. minionych lat, ale także na występach wszystko w krąg nas się radowało, chórów i kapel, i przy innych okazjach. śmiał się do nas cały świat. O autorze posiadamy sprzeczne Także później chętnie wracano do Próżno mi o tobie, dziewczę, śnić, informacje, a wokół jego osoby narosły tego utworu. Powstało wiele mniej lub próżno w żalu i tęsknocie żyć. różne legendy. Jerzy Artur Kostecki bardziej znanych nagrań tej piosenki, Nie wrócą chwile szczęścia niewysło- urodził się w Łosicach w 1904 roku. by wymienić Krzysztofa Klenczona, wione, Uczył się w gimnazjum w Siedlcach Krzysztofa Cwynara czy chór Dana. drzemią wspomnienia pogrążone i w seminarium nauczycielskim w Wil- Jednak piosenka ta żyła już swoim w mrokach poleskich kniej. nie. Studiował również w konserwato- własnym życiem i oderwała się od Polesia czar… rium muzycznym w Warszawie, lecz nazwiska kompozytora, który został studiów nie ukończył. Pracował jako zapomniany. A przecież warto przypo- nauczyciel w Brześciu i w Warszawie. mnieć autora szlagieru „Polesia czar” Wybuch wojny zaskoczył go w Łosi- i warto czasem zaśpiewać to piękne, cach podczas urlopu, który spędzał nostalgiczne tango. tam wraz z żoną Haliną. I tu zaczyna Anna Tomczuk się legenda autora piosenki „Polesia czar”. Mówi się, że gdy we wrześniu 1939 roku Niemcy wspólnie z Sowie- tami odbywali w Brześciu defiladę zwycięstwa, zakochany w Polesiu Jerzy Kostecki targnął się na swoje życie i popełnił samobójstwo. Tę wersję podtrzymuje nadal kilka osób wywodzących się z Polesia, m.in. Galina Martyniuk z Brześcia – dzia- łaczka Związku Polaków na Białorusi. Inna wersja mówi, że okupację spędził w Łosicach, gdzie pracował w aptece szwagra. Także niejasne są jego losy Okładka piosenki powojenne. Miał być aresztowany Iwan Szyszkin – obraz Poleskie błota „Polesia czar” 1/2015 Goniec Terespolski 84 31 Punk nad Bugiem 89’

28 maja 1989 roku odbył się na Ja jako wydawca punkowego fan mysłodawcą tego koncertu był Piotr stadionie miejskim w Terespolu pierw- zina (niezależnego pisma) pt. ,,Anfall” Frankowski, na którego znajomi wołali szy plenerowy koncert zespołów posiadałem kontakty z kapelami. GOK „Syfon”. Dzień przed koncertem na- rockowych, który nosił nazwę „Punk zapewniał warunki technicznie czyli mówił mnie, bym był konferansjerem nad Bugiem 89’” Został on przepro- przede wszystkim nagłośnienie. Były i zapowiadał zespoły, bo ktoś, kto miał wadzony w okresie pierwszych w Pol- też takie smaczki owych lat jak cenzu- to robić, rozchorował się. Na scenie sce, częściowo wolnych wyborów do ra tekstów. Mieliśmy trochę pracy przy wystąpili: Tabes (legenda bialskiego Sejmu Kontraktowego, w niezwykłej organizacji i udało nam się to spraw- punk rocka), Switzerland – projekt atmosferze politycznej, gdy społe- nie dograć, w czym duża zasługa pra- byłego gitarzysty Tabesu, Józef Stalin czeństwo odczuwało już powiew cowników GOK, Marka Greguły i Ani – z Terespola, Vermine – new wave wolności, a młodzi ludzie pragnęli na Mariewskiej. Ogólnie władze miasta z Międzyrzeca Podlaskiego, którego swój sposób zaczerpnąć dla siebie były dość przychylne tej inicjatywie. wokalistą był Robert Myć (nawet był jak najwięcej tej wolności, organizując Nie do końca uświadamiały sobie, w tym dobry) i jeszcze jeden zespół koncert muzyki, niegdyś zakazanej o co w tym wszystkim chodzi. Koncert, z Białej Podlaskiej, nie pamiętam lub źle widzianej przez władze PRL. mimo znakomitej letniej pogody, nie nazwy, ale popularnie mówili na nich O tym, jak doszło do tego koncertu, udał się tak, jak sobie zakładałem. Nie „Baranki” od ksywy ich lidera. Z Brześ- opowiedzieli: jego pomysłodawca dojechało kilka kapel z Polski, w tym cia zespół Cytrynowy Sok, taki lżejszy i organizator Piotr „Syfon” Frankowski bardzo popularni wtedy ostrzy pun- rock ale warsztatowo ,,kosmiczny”. oraz Piotr „Buźka” Bednarzak, który kowcy zespołu Psy Wojny. Pojawiła Z ramienia MGOK-u pomógł ówczes- ten koncert prowadził, zapowiadając się tylko scena bialska, terespolski ny kierownik Marek Greguła. Załatwił kolejno występujące zespoły. ,,Józef Stalin” i rockmani z Białorusi. nagłośnienie, perkusję i scenę. Sceną „Syfon” (Piotr Frankowski) – ,,Do Koncert był kameralny i odbywał się były dwie czy trzy naczepy traktorowe, koncertu doszło, bo w mojej głowie w rodzinnej atmosferze. Ale lody zo- ale w tamtych czasach to było dość zrodził się pomysł, który ówcześni stały przełamane i już kolejne koncer- popularne rozwiązanie. Widzów, o ile pracownicy Gminnego Ośrodka Kul- ty w Terespolu były bardziej udane, jak pamiętam, było około 100 osób, tym tury w Terespolu postanowili pomóc również moje koncerty organizowane ok ponad 30 osób z Białej Podlaskiej mi go zrealizować. Był to, o ile wiem, w Białej Podlaskiej”. i Międzyrzeca Podlaskiego oraz cie- pierwszy rockowy koncert zorganizo- kawa punkowa załoga z Włodawy. wany w Terespolu. Możliwości były. Buźka (Piotr Bednarzak) – ,,Po- To właśnie przyjezdni goście bawili 32 Goniec Terespolski 84 1/2015 się najlepiej. W Terespolu głównymi punkowcami byli wtedy: „Syfon”, Ja- nek Pietkiewicz, a takim pierwszym punkiem był Wojtek Czarny czyli „Cza- cza”. Koncert przebiegał w niemal piknikowym nastroju, a wykonawcy spisali się bardzo dobrze. Jeżeli chodzi o kolejne koncerty, to bardzo udany był finał WOŚP z 93-go roku. Organizował go Krzysztof Badalski i zrobił to perfekcyjnie pod względem organizacyjnym.” Punk nad Bugiem ’89 to była jedna z pierwszych oddolnych tego typu inicjatyw w Terespolu, która doszła do skutku. Czasy były o wiele trudniejsze niż dzisiaj po 25 latach. Jednak przy- kład młodego Piotrka Frankowskiego pokazuje, że jeśli czegoś bardzo się chce i do tego czegoś się dąży, to wszystko jest możliwe. Znaleźli się ludzie, którzy zechcieli pomóc, niezbędny sprzęt techniczny, kapele, które wystąpiły oraz słuchacze, którzy pojawili się na koncercie nawet z Wło- dawy. Wspomnieć tutaj należy o teres- polskim punkowym zespole o ironicz- nej nazwie ,,Józef Stalin” działającym w tamtych latach w składzie: Piotr ,,Syfon” Frankowski – wokal i gitara basowa, ,,Edgarth” Stubiński – gitara, „Adredon”, „Dzieci ,,Fosfor” – keyboard wcześniej grał z Kresów Wschod- Mariusz Gryciuk, Tomek ,,Krzemień” nich” i „Józef Sta- Krzemiński – perkusja. lin”. Był wydawcą Spośród zespołów, które wystąpiły jednego z większych tamtego dnia na stadionie, na kanale punkowych fan zinów Youtube można posłuchać kapeli Ta- (niezależnych pism) bes – bardzo popularnej swego czasu w Polsce pt. „Anfall”. w regionie, działającej od 1984 roku Po 1989 zamieszkał aż do końca dekady. Zachęcam do w Białej Podlaskiej, posłuchania tej kapeli, może w choć gdzie dalej krzewił w małym stopniu będzie można po- miłość do muzyki ro- czuć ducha tamtych czasów. ckowej. Grał w takich zespołach jak: Red Piotr Frankowski – pomysłodaw- Kapo, Czarna Wołga, ca i główny organizator koncertu Anfall & Przyjacie- w rok po urodzeniu, w 1971 r. prze- le, Live, PPH. W po- niósł się do Terespola, gdzie mieszkał łowie lat 90 odłożył aż do 1989 roku. Jako nastolatek bu- gitarę i robił różne dował w naszym mieście scenę punk inne rzeczy związa- rockową, niezwykle popularną w tam- ne z ogólnie pojętą tych latach subkulturę, cechującą się kulturą, w tym: radio efektywnym, nieco agresywnym wy- internetowe ,,Biała glądem, miłością do ostrej i szybkiej FM” i wiele innych, muzyki, okraszonej buntowniczymi głównie dziennikar- ideami zawartymi w tekstach skiero- skich, artystycznych wanych przeciwko zastanej sytuacji i muzycznych działań. społeczno-politycznej PRL. Działał Łukasz w trzech terespolskich punkowych Pogorzelski załogach i zespołach muzycznych: 1/2015 Goniec Terespolski 84 33 X Powiatowy Przegląd Zespołów Tanecznych W dniu 8 czerwca 2014 w Miejskim Ośrodku Kultury w Terespolu odbył się jubileuszowy X Powiatowy Przegląd Zespołów Tanecznych. Od trzech lat do konkursu zgłaszają się zespoły spoza naszego powiatu, a to znacznie podnosi prestiż przeglądu. Widzowie mieli okazję zobaczyć jak tańczą zespoły z innych miast i regionów. Przeglądy poprzedziły czterogodzinne warsztaty, które poprowadzili jurorzy z Lubelskiej Akademii Tańca: Joanna „Yoaśka” Miłosiewicz (dancehall), Alek- sandra Bartylak (taniec współczesny), Przemek „Zbynio” Smyk (popping i locking) i Piotr „Prodiż” Czarnecki (hip hop, house). W zajęciach wzięło udział około 70 tancerzy, którzy później tańczyli w części konkursowej. Terespol gościł w tym roku formacje taneczne z Koroszczyna, Białej Podla- Cztery zespoły z Terespola wypadły 9-12 lat I miejsce zdobył zespół Ballo skiej, Łosic, Międzyrzeca Podlaskiego bardzo dobrze, a nie jest tak łatwo II z Chełma za „Madagaskar”. W ka- i Chełma. Nasz miasto prezentowały tańczyć przed własną publicznością, tegorii wiekowej 13-16 lat I miejsce Fleszaki, Flesz-Mini, Flesz-Midi oraz trema jest o wiele większa, bo tancerze zdobył Dance Akademy Studio z Białej Flesz Dance Company z Miejskiego czują w sobie dużą odpowiedzialność Podlaskiej za „Like his”. I w kategorii Ośrodka Kultury. Publiczność żywo i nie chcą nikogo zawieść. Jury miało wiekowej powyżej 16 lat I miejsce zdo- reagowała na każdy zespół, nikomu niełatwe zadanie, jak wybrać najlep- był ponownie Dance Akademy Studio nie żałowano braw. Obejrzano łącznie szych z najlepszych, ale po godzinie z Białej Podlaskiej za „W sieci”. Dzięki 38 układów tanecznych. Największe intensywnych obrad ogłosiło wyniki pracy i zaangażowaniu wielu osób ta wrażenie robiły dzieci , pełne zapału konkursu. W kategorii wiekowej 5-8 impreza była naprawdę udana. i energii szalały na scenie w fanta- lat I miejsce zdobyła Akademia Art. Serdecznie zapraszamy na kolej- stycznych kostiumach. Starsi byli Factory Mini Kids z Łosic za układ ną edycję przeglądu tanecznego 28 niezwykle skoncentrowani, starali się „Hiphopowe miasto”. Fleszaki z Te- czerwca 2015 roku do Miejskiego wytańczyć wszystko idealnie, przeka- respola były trzecie w tej kategorii za Ośrodka Kultury. zać swoje emocje i treść układów. układ „Money”. W kategorii wiekowej Magdalena Wieczorek Za rzeką Krzną

Stowarzyszenie „Za rzeką Krzną” objechać rowerem i zwiedzić w cią- w Berezówce przy wsparciu fi- gu dwóch dni. Wszystkie turystyczne nansowym z funduszy Unii Euro- szlaki rowerowe, a jest ich cztery, pejskiej w roku 2014 zrealizowało zaczynają się i kończą w Berezów- dwa projekty w ramach Programu ce. Miejscowości opisane w folde- Rozwoju Obszarów Wiejskich. rze to Malowa Góra, Koroszczyn, Pierwszy projekt o nazwie „Ro- Kobylany, Terespol, Kosomin, Sa- werem doliną rzeki Krzny, smaki mowicze, Berezówka, Kijowiec, kuchni regionalnej” miał na celu Husinka, Kłoda, Horbów, Mokrany promocję zasobów historycznych, Stare, Neple, Krzyczew, Pratulin, przyrodniczych i kulturowych okolic Kołczyn, Olszyn, Cieleśnica, Derło nad Bugiem położonych na północ i Zaczopki. Historię tych miejscowo- od Terespola. Projekt ten został ści opracowała Wiesława Sudewicz, zrealizowany wydaniem folderu wstęp o urokach tej części Podlasia „Za rzeką Krzną”. Folder zawiera napisała Anna Tomczuk, a kolorowe zdjęcia i opisy 20 najciekawszych zdjęcia wykonały panie Marzenna miejscowości regionu, które można Andrzejuk, Monika Dziobek, Anna 34 Goniec Terespolski 84 1/2015

Tomczuk i Wiesława Sudewicz. Folder ukazuje walory tę placówkę do świadczenia wysokiej jakości usług na regionu znad rzeki Krzny i Bugu i zachęca do odwiedzania rzecz dzieci w wieku przedszkolnym. Program powstał tych miejscowości. Dodatkową atrakcją folderu są prze- przy współpracy z sąsiednimi Szkołami Podstawowymi pisy na przysmaki kuchni regionalnej, takie jak barszcz w Neplach i w Kijowcu i przyczynił się do zintegrowania czerwony z uszkami, placki z kaszy gryczanej lub gzik. uczniów z tych pobliskich szkół. Działanie to zostało Wszystkie teksty folderu zostały także przetłumaczone na podsumowane na festynie rodzinnym, który odbył się 30 języki angielski i rosyjski. sierpnia 2014 r. na placu przy Szkole Podstawowej w Be- Drugi projekt zrealizowany w ramach Programu Roz- rezówce Na spotkanie przybyli zaproszeni gości, władze woju Obszarów Wiejskich nosi nazwę „Modernizacja lokalne, zespoły ludowe i prasa, a dzieci uczestniczyły oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych”. w licznych konkursach i zabawach, miały też możliwość Jest to program systemowy, który na razie objął Szkołę skosztowania potraw regionalnej kuchni. Podstawową w Berezówce i miał na celu przygotować Janusz Tarasiuk Polsko-niemiecki obóz „Nadbużańska przygoda” W dniach 30 czerwca – 4 lipca a także robiła zdjęcia w terenie. Po i przygotowywania do podróży. Tuż w Zespole Szkół Publicznych nr 1 południu cała grupa wyruszyła do przed południem młodzież z Niemiec w Terespolu odbywał się obóz polsko- Białej Podlaskiej na basen, zwiedzanie wyruszyła do domu, po bardzo ciepłym -niemiecki „Nadbużańska przygoda”, miasta oraz zakupy. i pełnym łez pożegnaniu. Podczas w którym uczestniczyło 22 uczniów W czwartek młodzież uczestniczyła tych pięciu dni uczestnicy obozu z obu z Loevenbergu w Niemczech oraz 26 w warsztatach, przygotowując się krajów bardzo się zaprzyjaźnili i nie- uczniów teres- polskiej Jedynki. Młodzież przez pięć dni brała udział w wielu zajęciach i war- sztatach, których głównym celem była integracja i bliższe pozna- nie kultur oraz obyczajów obu krajów. Pierwszy dzień uczestnicy obozu spędzili na terenie szko- ły, grając i ba- wiąc się w hali sportowej. Cały wtorek młodzież przebywała w Serpelicach, gdzie pod czujnym okiem instruktorów do prezentacji, jaka miała miejsce ustannie wyrażali nadzieję na kolejne uczestniczyła w zajęciach surviva- wieczorem. Obozowicze przedstawili spotkania. lowych oraz terenowych. Najwięcej efekty swojej pracy podczas uroczy- Obóz polsko-niemiecki sfinanso- emocji wzbudził zjazd na linie oraz stego podsumowania, w którym udział wała Polsko-Niemiecka Współpraca wspinaczka na ściankę skałkową, zaś wzięli rodzice, opiekunowie, dyrekcja Młodzieży oraz Rada Rodziców. To salwy śmiechu wybuchały podczas wy- szkoły, nauczyciele oraz przedstawi- wyjątkowe spotkanie zorganizowały ścigu na skrzynkach i zapalaniu ognia. ciele Urzędu Miasta Terespol. Wieczór nauczycielki ZSP nr 1 w Terespolu Kolejny dzień obozu rozpoczął się zakończył się ogniskiem połączonym Anna Warakomska i Jolanta Konarska od warsztatów: plastycznych, graffiti, z dyskoteką, podczas których obozo- we współpracy z dyrektorami szkoły tanecznych oraz fotograficznych. wicze mogli się jeszcze lepiej poznać. Zenonem Iwanowskim oraz Edytą Młodzież ozdabiała torby, malowała Piątek, ostatni dzień obozu, rozpo- Krzemińską. graffiti, uczyła się ludowego tańca, czął się od ewaluacji oraz pakowania Kamila Korneluk 1/2015 Goniec Terespolski 84 35 Hip Hop Jam

W dniach 13-14 września 2014 r. w ramach projektu „Realizujemy te- respolskie inicjatywy” odbyła się mło- dzieżowa impreza pod nazwą Hip Hop Jam. Młodzi grafficiarze z Terespola, Brześcia na Białorusi, Białej Podlaskiej, Siedlec, a nawet Poznania i Gdańska malowali na ścianie sklepu „Darmet” widowiskowe graffiti. Głównym tema- tem malunku była dżungla(!). Malarze, którzy ozdobili mural, to: Radon (Siedl- ce), Tabor (Siedlce), Winer (Siedlce), Keno (Terespol), Sunt (Gdańsk), Iork (Brześć), Rash (Biała Podlaska), Pour (Brześć), RSNONE (Poznań). W tym samym czasie na parkingu od strony ul. Topolowej młodzież Crew: b-boye Hiden, Andrej, Dexio, angielskiego, miała na celu integrację a także dorośli mieli okazję uczest- Siarek. Wieczorem, po zakończeniu lokalnego środowiska młodzieżowego niczyć w warsztatach muzycznych owocnego dnia pracy artystycznej, oraz zainspirowanie ich do własnej (beatbox i freestyle), które prowadzili: odbył się w pizzerii „Solare” koncert twórczości artystycznej. Imprezy dofi- Suchy oraz Boniek, lokalni raperzy hip hopowców z DTM. nansowano ze środków Narodowego ze składu DTM oraz w warsztatach Akcja, której pomysłodawcą i organi- Centrum Kultury w ramach programu tańca breakdance prowadzonych zatorem był Grzegorz Puczka, lokalny Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2014. przez b-boyów z The East Border artysta malarz i nauczyciel języka G.P. Warsztaty plastyczne W dniach 13-14 września 2014 odbyły się warsztaty plastyczne do- tyczące komiksu, prowadzone przez wielokrotnie wyróżnianego artystę Daniela „Gedeona” Grzeszkiewicza. Autor wielu niesamowitych dzieł prze- kazał terespolskiej młodzieży wiedzę z zakresu projektowania postaci i tworzenia ilustracji. Poza zaprojek- towaniem różnorodnych bohaterów celem było stworzenie komiksu na podstawie ulubionego filmu. Pomysło- dawcą tego wydarzenia, które zostało sfinansowane w ramach projektu „Re- alizujemy terespolskie inicjatywy” był Tomasz Badalski – świetnie rokujący młody rysownik i grafik. arsztaty W zakończyły się wystawą w Miejskim Ośrodku Kultury, która składała się z ekspozycji prac powstałych pod- czas zajęć oraz wcześniejszych prac uczestników. Zajęcia te rozpaliły pasję w sercach młodych ludzi i wzbudziły chęć do rozwijania swoich umiejęt- ności. Warsztaty odbyły się dzięki dofinansowaniu Narodowego Cen- trum Kultury. G.P. 36 Goniec Terespolski 84 1/2015 Warsztaty filmowe i fotograficzne W ramach projektu „Realizujemy terespolskie inicjatywy” Koło Miłośników Fortyfikacji i Historii otrzymało fundusze na zrealizowanie pomysłu, jakim były warsztaty „Kamerą i aparatem promujemy Terespol”. Poprzez te działania powstały dwa filmy i folder o naszym mieście. W tym celu zaprosiliśmy do współpracy Radosława Dąbrowskiego z Białegostoku – dziennikarza białoruskiego „Radia Racja”, animatora kultury, twórcę wielu nagradzanych w kraju amatorskich filmów dokumentalnych i fabularnych, członka kolektywu „Filmowe Podlasie Atakuje!” oraz Adama Ry- maszewskiego – redaktora elektronicznej wersji „Gońca Terespolskiego”, fotoreportera, społecznika i regionalistę. Obaj zgodzili się wziąć udział w przedsięwzięciu. Warsztaty filmowe trwały dwa weekendy: 5-7 września i 19-21 września 2014. Wzięła w nich udział młodzież gimnazjalna, ponadgimnazjalna oraz dorośli. Pierwsze- go dnia można było zapoznać się z niuansami kręcenia poszczególnych scen, kadrowania, ustawień kamery do filmowania obiektów. Następnie uczestnicy pod czujnym okiem instruktora udali się na miasto w celu znalezienia najodpowiedniejszych ujęć do przyszłego filmu. Kolejne podopiecznych zostały wykorzystane w folderze reklamo- spotkanie miało na celu zrobienie dogrywek i poznanie wym miasta pt. „Terespol zaprasza”. technik montażu. W dniu 11 listopada, podczas Narodowego Święta Warsztaty fotograficzne zorganizowaliśmy pomiędzy Niepodległości, miała miejsce premiera dwóch powarszta- warsztatami filmowymi, w trzeci weekend 13-14 września. towych filmów: jednego o terespolskim obiekcie zabytko- Adam Rymaszewski nie skupiał się tylko na suchym przed- wym „Prochownia” i drugiego – „Nasze miasto Terespol” stawieniu funkcji aparatu fotograficznego czy programów ( w formie teledysku) oraz wydanego folderu reklamują- do obróbki zdjęć, ale zabrał również uczestników warszta- cego Terespol. Warsztaty filmowe i fotograficzne odbyły tów na plenerowe fotografowanie najbardziej atrakcyjnych się dzięki dofinansowaniu Narodowego Centrum Kultury. obiektów Terespola. Najlepsze ze zdjęć instruktora i jego Koło Miłośników Fortyfikacji i Historii Wystawa komiksu i ilustracji W sali konferencyjnej Miejskiej na koncie. Podczas wystawy można dniowy i mimo to cieszyła się dużym Bibliotece Publicznej w Terespolu było oglądać Jego pracę z przestrzeni zainteresowaniem. Mamy nadzieję, w niedzielę 12 kwietnia miała miejsca 17 lat twórczości! Jednym z jego naj- że projekt na tak wysokim poziomie wspólna wystawa Daniela Gedeona większych sukcesów jest dwukrotne zachęci różnych twórców do wysta- Grzeszkiewicza cenionego w kraju zwycięstwo na Międzynarodowym wiania się w Terespolu co pozytywnie i za granicą artysty, ilustratora, gra- Festiwalu Komiksu i Gier, które rok- wpłynie na rozwój wrażliwości miesz- fika, twórcy komiksu oraz Tomasza rocznie odbywa się w Łodzi. Udało kańców miasta na sztukę. Badalskiego dobrze zapowiadającego mu się tego dokonać jako jedynemu T.B. się młodego artysty z Terespola. Po- w historii tego festiwalu. W chwili mysł na wydarzenie powstał podczas obecnej pracuje nad komiksem ,,L’or warsztatów szkicu i grafiki komiksowej Du Rhin” (Złoto Renu), tworzy go dla prowadzonych jesienią 2014 r. przez francuskiego wydawnictwa L’editions wyżej wspomnianego Gedeona. War- du Long Bec. sztaty odbyły się w ramach projektu Można było również podziwiać realizowanego przez MOK Terespol prace Tomasza Badalskiego, począt- w ramach programu Dom Kultury+ kującego artysty z Terespola, którego ,,Inicjatywy Lokalne 2014” dofinan- domeną jest grafika komputerowa. sowanego przez Narodowe Centrum Jego ambicją jest zostać profesjonal- Kultury. nym twórcą. Kolejną pasją Tomka są Pomysłodawcą tych warsztatów był gry komputerowe. W chwili obecnej właśnie Tomasz Badalski. pracuje nad tworzeniem niezależnej Daniel Grzeszkiwicz to uznany twór- gry o tytule „8 suns”. Daniel Gedeon Grzeszkiewicz twórca ca komiksów z wieloma sukcesami Wystawa miała charakter jedno- komiksów 1/2015 Goniec Terespolski 84 37 Warsztaty tkackie – „Historie pereborami tkane” W dniach 1-5 maja 2014 w Miejskim Ośrodku Kultury w Terespolu odbyły się warsztaty tkackie pod nazwą „Hi- storie pereborami tkane”. Warsztaty zostały zainicjowane przez Regio- nalne Stowarzyszenie Kulturalno- -Oświatowe Ziemi Podlaskiej „Pod- lasie”. Odbyły się w ramach projektu „Realizujemy terespolskie inicjatywy”, który został dofinansowany przez Narodowe Centrum Kultury. Na początek pytanie: czym właści- wie są perebory? Wiele osób mogłoby mieć trudności z odpowiedzią. Dawno już zapomniane, odeszły do lamusa. A przecież jest to bardzo piękny orna- ment tkacki. Do tego silnie związany z kulturą naszych ziem. Ich obecność odnotowano na północno-wschodnich A obecnie? Teraz zapotrzebowa- należą państwo Tureccy z Terespola, ziemiach Polski, w szczególności nie na perebory zgłaszają głównie którzy od wielu lat zajmują się ręko- w województwie podlaskim i północno- zespoły ludowe. Dlaczego? Prezes dziełem. Początkowo kompletowali -wschodniej części województwa Regionalnego Stowarzyszenia Kultu- krosna tkackie i nawiązywali kontakty lubelskiego. Poza Polską obecne są ralno-Oświatowego Ziemi Podlaskiej z tkaczkami, jeżdżąc po okolicznych na Białorusi i Ukrainie. Ornamenty „Podlasie” mówi, że duży wpływ na miejscowościach. Później założyli w kolorach czerwonym, czarnym zaniknięcie pereborów miały prze- stowarzyszenie „Podlasie”, skupia- i granatowym tkane są jednocześnie siedlenia ludności mieszkającej na jące osoby o podobnych pasjach. na białym płótnie, co nadaje gotowemu wschodnich terenach. Ludzie roze- Z czasem członkowie stowarzyszenia pereborowi wypukłości. Początkowo szli się po świecie, skutkiem czego nauczyli się szeroko pojętego ręko- używano tylko tych trzech kolorów, nastąpił zanik umiejętności tkackich. dzieła , nie tylko tkactwa. z czasem jednak perebory wykony- Wielkie znaczenie miała też moda, Warsztaty prowadziła Stanisława wano z kolorów kontrastujących albo która przecież się zmienia, i to nie- Kowalewska, laureatka nagrody im. też w ogóle tworzono jednobarwne. zwykłe szybko. Wzory te zostały Oskara Kolberga, dwukrotna stypen- Wzory zdobiące materiał przeważnie uznane za niemodne, więc przestano dystka Ministra Kultury i Dziedzictwa mają geometryczne kształty, jednak je wykonywać. Tyle wystarczyło, żeby Narodowego. w powiecie włodawskim spotykane są zapomnieć. Paulina Turecka także kwieciste wzory. Perebory wyko- Zapomnieć? Niekoniecznie. Są Regionalne Stowarzyszenie rzystywane były jako ozdoby koszul, ludzie, którym zależy, aby ta wiedza „Podlasie” spódnic, obrusów czy także ręczników. została przekazana dalej. Do takich „Srebrny Włos” – działania integracyjne z seniorami Korzystając z projektu „Realizujemy niezrzeszonymi z Terespola i okolic. dowały utworzenie chóru złożonego terespolskie inicjatywy” realizowa- Szczegółowy plan wspólnych dzia- z 22 osób. Chór wystąpił do tej pory nego przez Miejski Ośrodek Kultury łań to: zajęcia zdrowotne (aerobik), na uroczystości odsłonięcia pomnika w Terespolu w ramach uczestnictwa warsztaty śpiewu zespołowego oraz Tadeusza Kościuszki w Terespolu, w ogólnopolskim programie Dom wycieczki mające na celu pozna- na Jesiennym Przeglądzie Twórczo- Kultury+ Inicjatywy Lokalne 2014 – nie historii i kultury regionu „ściany ści Artystycznej 2014 w Puławach, Klub Seniora „Srebrny Włos” wystąpił wschodniej”. na Powiatowym Festiwalu Pieśni z wnioskiem o zrealizowanie włas- Zajęcia z aerobiku odbywały się Patriotycznej w Tucznej oraz w dniu nych inicjatyw w ramach tego projek- w każdy czwartek, a liczba uczestni- Święta Niepodległości 11 listopada tu. Wniosek klubu został zakwalifiko- ków wynosiła od 10 do 15 osób. Nato- w terespolskiej Prochowni. wany do realizacji. Projekt o nazwie miast warsztaty śpiewu, prowadzone Wycieczka do Przemyśla, Krasi- „Działania integracyjne z seniorami” systematycznie raz w tygodniu przez czyna, Rzeszowa i Łańcuta odbyła zakładał działanie klubu z seniorami kwalifikowanego instruktora, spowo- się w dniach 17-18 września i sko- 38 Goniec Terespolski 84 1/2015 rzystało z niej 50 osób. Wycieczka miała charakter poznawczy i odby- wała się z przewodnikiem. Uczestni- cy wycieczki w Przemyślu zwiedzili starówkę, Muzeum Dzwonów i Fa- jek, zabytkowe kościoły i klasztory, odrestaurowany budynek dworca kolejowego. W Krasiczynie – zamek Krasickich z końca XVI wieku i park, w Rzeszowie – rynek i trasę podziem- ną. W Łańcucie – pałac wczesnoba- rokowy Lubomirskich z XVII wieku, Muzeum Powozów, oranżerię i park. Wycieczka dostarczyła uczestnikom wielu wrażeń i wiedzy o tej części kraju. Działania z seniorami odbyły się dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Centrum Kultury. Kazimierz Michalak Prezes Klubu Seniora „Srebrny Włos” Bezpieczni seniorzy z Małaszewicz Jak bezpiecznie poruszać się po drogach, na czym niorzy każdego roku przygotowują spotkanie opłatkowe, polegają zmiany w kodeksie drogowym i jak ustrzec się na które zapraszają władze gminy, ale także samotnych przed złodziejami na wnuczka – takie pytania zadała Da- mieszkańców wsi. Ogromnym zainteresowaniem cieszy nuta Szelest, przewodnicząca Klubu Seniora „Złoty Wiek” się organizowany przez nich Bal Karnawałowy, w którym w Małaszewiczach zaproszonym na spotkanie policjantom chętnie uczestniczą mieszkańcy Małaszewicz. z Komendy Policji w Terespolu. Klub Seniora „Złoty Wiek” współpracuje z seniorami Podczas spotkania, które odbyło się 17 marca w świet- z Terespola oraz Chotyłowa, wspólnie organizując wy- licy wiejskiej w Małaszewiczach, zastępca komendanta cieczki oraz różnego typu spotkania, także taneczne. Ma- Marian Głuszczuk, dzielnicowy Małaszewicz Janusz Dry- łaszowscy seniorzy spotykają się na wspólnym grillowaniu, gulski, a także dzielnicowy Terespola Arkadiusz Kamiński uczestniczą w wycieczkach rowerowych. Propagują i dba- objaśniali najważniejsze zasady poruszania się pieszych ją o polskie tradycje, organizując spotkania tematyczne, oraz rowerzystów, przestrzegając jednocześnie przed a także śpiewając polskie pieśni, m.in. ludowe. Wprawdzie, łamaniem przepisów w trosce głównie o bezpieczeństwo. jak sami podkreślają, śpiewają od niedawna, wystąpili już Omówili także zmiany w kodeksie drogowym, zwracając na gminnych uroczystościach. Klub „Złoty Wiek” to jak szczególną uwagę na kwestię odpowiedniego oznaczenia, dotąd jedyna tak sprawnie działająca grupa w Małasze- jakie powinni posiadać zarówno piesi, jak i rowerzyści wiczach. Seniorzy bez wątpienia dają przykład młodszym w godzinach wieczornych. Wszyscy obecni na spotkaniu mieszkańcom, że w każdym wieku można organizować otrzymali elementy odblaskowe, a także ulotkę „Bezpiecz- sobie czas w sposób aktywny i twórczy. ny Senior”, zawierającą informacje o zagrożeniach, jakie Kamila Korneluk czyhają na starsze osoby. Temu tematowi poświęcona był druga cześć spotkania, w trakcie której seniorzy dowiedzieli się, na czym polega oszustwo na wnuczka, jakie niebezpieczeństwa niesie ze sobą odzwanianie na nieznane numery telefonu oraz niewłaściwe korzystanie z Internetu. Kończąc spotkanie Marian Głuszczuk przestrzegł także przed zbytnią ufnością wobec nieznajomych, zachęcając jednocześnie do więk- szej troski o własne mienie. Klub Seniora „Złoty Wiek”, który zorganizował to bardzo ciekawe spotkanie, istnieje od 2011 roku. Obecnie liczy ponad dwudziestu członków, którzy spotykają się każdego wtorku w świetlicy wiejskiej w Małaszewiczach. Jest to niezwykle aktywny i prężnie działający klub, zrzeszających bardzo twórczych, a przede wszystkim pełnych życia emerytów z Małaszewicz. Se- 1/2015 Goniec Terespolski 84 39 Józef Pietkiewicz (1943-2014) lekarz i społecznik

Józef Pietkiewicz był naj- talu Miejskim w Białej Podla- bardziej znanym i popularnym skiej. Po zakończeniu stażu lekarzem Terespola i okolic rozpoczął pracę w Terespolu. okresu powojennego. Intui- Tam też w 1970 roku założył cja lekarska, jaką posiadał, rodzinę. Ożenił się z Elżbietą przeszła już do legendy. Był Terpiłowską, z którą miał dwo- bardzo doświadczonym leka- je dzieci, córkę i syna. Córka rzem. Potrafił trafnie postawić Małgorzata ukończyła studia diagnozę i zastosować odpo- dziennikarskie i obecnie pra- wiednią kurację medyczną, cuje w TVP Polsat w War- która zawsze pomagała pa- szawie. Młodszy od niej o rok cjentom. Niezwykle skromny syn Jan jest pracownikiem człowiek, budzący zaufanie Urzędu Celnego w Terespo- u ludzi, zmarł przedwcześnie lu. „W trudnych chwilach – w bialskim szpitalu na stole wspomina córka Małgorzata operacyjnym 11 sierpnia 2014 – mogliśmy zawsze liczyć na r. w wieku 70 lat. Przyczyną pomoc ojca, pomagał na ile śmierci była choroba wieńco- potrafił i był blisko nas”. Córka wa. Miał bardzo słabe serce. bardzo dobrze pamięta, że Kiedy zdecydował się na lubił kucharzyć i „dosmaczać” wstawienie rozrusznika, było potrawy lepiej niż mama. już za późno. A tak smacznej białej kiełbasy Józef Pietkiewicz urodził się na Wielkanoc nikt nie potrafił 6 września 1943 r. jako syn lepiej przyrządzić, niż on. Antoniego i Janiny Pietkie- W towarzystwie słynął z tego, wiczów. Był najstarszy z pię- że „kładł wszystkich na rękę”. ciorga rodzeństwa. Wcześnie Lekarz Józef Pietkiewicz stracił ojca. Szkołę podstawo- udzielał się społecznie. wą i liceum ogólnokształcące ukoń- którą czasami sam opowiadał. Jako Z przekonań był „ludowcem”, należał czył w Terespolu .Klasa, w której uczył student bywał częstym bywalcem kiedyś do Stronnictwa Ludowego. się późniejszy lekarz, skupiła wielu klubu studenckiego „Stodoła”, gdzie Przyznano mu odznaczenie za za- zdolnych uczniów, którzy w życiu do- czasami pełnił funkcję „bramkowego”, sługi dla Ochotniczej Straży Pożarnej. rosłym odnieśli sukcesy. Miał z nimi polegającą na kontroli przychodzą- W 1987 roku uchwałą Rady Państwa kontakt i spotykał się przez długie cych do klubu ludzi. Któregoś dnia za- został odznaczony Srebrnym Krzy- lata. Wspominał swego wychowawcę powiedziano w klubie koncert bardzo żem Zasługi. W 2009 roku wygrał Zygmunta Jakuszko, który później popularnego wówczas piosenkarza plebiscyt na najbardziej popularnego został dyrektorem tego liceum. Ciepło Piotra Szczepanika, a tłum ludzi bez człowieka w Terespolu i na Koncer- też mówił o dyrektorze liceum w Te- biletów próbował wedrzeć się na salę. cie Noworocznym został ogłoszony respolu Karolu Andrzejuku, który uczył Student Pietkiewicz pełnił wtedy funk- Człowiekiem Roku. Otrzymał wów- go łaciny. Jako lekarz był przy jego cję „bramkowego” i wówczas pewien czas statuetkę „Zasłużony dla miasta śmierci. Powiedział później: „zamy- młody mężczyzna, przeciskając się Terespol”. kałem mu oczy”. przez tłum, przedstawił się jako Piotr Jako trzynastoletni chłopiec uległ Szczepanik. Został wpuszczony na Józef Pietkiewicz leczył ludzi w Te- wypadkowi grając z kolegami w ho- salę, ale potem, kiedy pojawił się respolu przez 45 lat. Po tylu latach keja. Przez jednego z nich został prawdziwy artysta, „bramkowy” Piet- pracy miał satysfakcję zawodową, że kontuzjowany w kolano, na które kiewicz oznajmił, że Piotr Szczepanik wielu pomógł w cierpieniu, w poko- później utykał. To wydarzenie miało jest już na sali i nie chciał wpuścić naniu choroby, że „oszukał śmierć”. ogromny wpływ na jego dalsze losy. piosenkarza. W ostatnich latach, kiedy był już bar- Postanowił, że będzie lekarzem. Studia na Wydziale Lekarskim dzo chory i męczył się pracą, mówił, Kiedy został studentem medycyny Akademii Medycznej w Warszawie że życie bez niej nie miałoby sensu. w Akademii Medycznej w Warszawie, ukończył w czerwcu 1969 roku. Nie Jeszcze trzy miesiące przed śmiercią zamieszkał u swojej ciotki Maryny skorzystał z propozycji pozostania pomógł pacjentce, której groziło ucię- Pietkiewicz. Był z nią bardzo zwią- w Warszawie i dalszej specjalizacji na cie nogi. Był bardzo skromny i krytycz- zany, doceniał jej serce i oddanie. stanowisku lekarza chirurga. Powrócił ny wobec siebie i swoich słabości, Z tego okresu pochodzi anegdota, w rodzinne strony i podjął staż w Szpi- potrafił przyznać się do nich i mówić 40 Goniec Terespolski 84 1/2015 o nich. Nie można też było długo nosić zabawnych, ale nie zawsze nadają- już blisko do podziwu. Podziwiałem go do niego urazy, nawet jeśli w stosunku cych się do powtórzenia ze względu za wiele cech jego charakteru. do niektórych ludzi był bardzo bezpo- na „ludzkie słabości” – wówczas Rodzina – Całkowite oddanie i po- średni. Był autentyczny. Takich ludzi dające kolorytu i czasom, i ludziom, święcenie, ofiarność uczuciowa jest mało. Nie przywiązywał większej dziś nie do przyjęcia. i materialna. wagi do rzeczy materialnych. Cenił Spotkanie „na zawsze”, jak się Praca – Pomimo upływu lat i stale przyjaźń i kontakty z ludźmi. Braku- okazało, było początkiem badania się pogarszającego się stanu zdrowia słu- je nam wszystkim tego cenionego i powolnego, wzajemnego poznawa- żył chorym, niezależnie od własnych, lekarza. Szkoda, że nie ma go już nia. Po kilku latach bogatych w różne coraz większych cierpień. wśród nas. wzajemne doświadczenia i jednej Choroba – To bardzo okrutne zde- Anna Tomczuk męskiej rozmowie, zaczęliśmy się rzenie własnego cierpienia i tajemnicy akceptować i z czasem lubić. ciała z wiedzą i doświadczeniem Z upływem czasu dostąpiłem se- lekarskim, które dają wskazówki ale Wspomnienia lekarza kretów rodzinnych i byłem często nie zawsze dają odpowiedź Cezarego Düma adresatem jego bardzo osobistych Godność we własnej chorobie. opowieści z czasów młodzieńczych Świadomość nieuchronnego i ludzkie Pierwsze spotkanie z Józefem Piet- i studenckich. Wtedy wyłonił mi się nadzieje na ulgę i możliwość pomocy kiewiczem i pierwsze wrażenie przed obraz bardzo uzdolnionego i obda- w chorobie. 32 laty, chyba w roku 1983 – piękny rzonego szczególną inteligencją czło- Pogodzenie się z własną chorobą. mężczyzna, szlachetna twarz i ta bro- wieka, pozwalającą mu precyzyjnie Spokój i lekarska pokora. da jak u prezydenta Abrahama Lincol- i logicznie myśleć i działać. Mieliśmy Utalentowany lekarz i dobry czło- na. Zawsze mi się kojarzyła z prezy- dość pogłębione zamiłowanie do gry wiek. dentem Lincolnem jego twarz., którą w szachy, brydża oraz rozrywek umy- Non omnis moriar (Horacy) – Nie zapamiętałem z tamtych czasów. słowych tzw. logicznych. To mnie bar- wszystek umrę. Będę żył w pamięci Luźne przez lata spotkania przywo- dzo otworzyło emocjonalnie i zbliżyło. ludzi. dzą mi na pamięć szereg historyjek Polubiłem Go! Od polubienia było Cezary Düm

Końcowe lata Zakładu Przetwórstwa Owocowo – Warzywnego w Terespolu Relacja dyrektora zakładu Wojciecha Wasilewskiego W latach 1982-98 pełniłem funk- cję dyrektora w różnych strukturach organizacyjnych i własnościowych Zakładów Przetwórstwa Owocowo- -Warzywnego w Terespolu. Były to czasy trudne. Najpierw lata 80-te, cza- sy stanu wojennego i wprowadzanie nieśmiałych reform gospodarczych. Poprzedni dyrektor, Edward Sztein, został odwołany przez tzw. „wojskowe grupy operacyjne”. W dwa miesiące po jego odejściu zostałem powołany na funkcję dyrektora przez Henryka Trusa – dyrektora Kombinatu Rolno- -Spożywczego „Fruktopol” w Lublinie, któremu terespolskie zakłady podlega- ły. Sytuacja w firmie była nieciekawa. Odeszli na wcześniejszą emeryturę pracownicy kadrowi, m. in. Maryla Babkiewicz – główna technolog, Hen- ryk Żmińczuk – zastępca do spraw techniczno-produkcyjnych, Zdzisław Kaczorowski – kierownik zakładu „Ro- gatka” oraz kierownik kontroli jakości. Od szeregu lat zakład przynosił straty. 1/2015 Goniec Terespolski 84 41

nic, Opola Lubelskiego, Tomaszowa Lubelskiego, a nawet Włocławka. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych do firmy trafiło sporo młodej kadry inżynieryjno – technicznej, ona zapewniła prężny rozwój zakładu. W pierwszym półroczu 1990 roku stanęliśmy przed wielkim dramatem. Inflacja i wprowadzenie reformy Bal- cerowicza pozbawiło nas całkowicie środków własnych w obrocie. Zakład nie otrzymał kredytu obrotowego w BGŻ. W tym samym roku nastąpił też rozpad kombinatu „Fruktopol” w Lubli- nie. W wyniku tego zakład terespolski stał się samodzielnym państwowym zakładem przetwórstwa owocowo – warzywnego, podległym wojewodzie Pokrywał je kombinat „Fruktopol”. przyczyną był też gwałtowny spadek bialskopodlaskiemu. W pierwszych miesiącach mojej pracy eksportu do ZSRR. Traf chciał, że pojawiły się dobre było bardzo ciężko. Braki kadrowe W latach 1988-90 na rynek zaczęli okoliczności. Wraz z byłym dyrektorem i znaczne rozprężenie w dyscyplinie wchodzić nowi producenci ogórków „Fruktopolu” Edwardem Boczkowskim powodowały nieciekawą atmosferę – firmy prywatne, głównie z okolic pojechaliśmy do renomowanej w bran- wśród pracowników i trudne warunki Zakroczymia, Wału Miedzeszyńskie- ży owocowo – warzywnej firmy „Agros” do rozwoju produkcji. go, Kozienic i Buska Zdroju. I one w Warszawie. Tam, przed prezes Zofią Mając 33 lata byłem pełen zapału opanowały rynki zbytu ogórka kwa- Gaber, roztoczyłem wizję rozwoju Te- i energii do działania. Zastępstwo szonego. Zaczęły wprowadzać nowe respola. Pamiętam, że wywołało to na powierzyłem Wiesławie Bubak, byłej technologie, m.in. kwaszenie ogórków twarzy pani prezes uśmiech radości. kierowniczce oddziału w Janowie Pod- w cysternach z kontrolowanym proce- Rozmowy okazały się owocne. W nie- laskim. Wspólnie z załogą rozpoczęli- sem fermentacyjnym. długim czasie otrzymaliśmy propozycję śmy zmagania. Wprowadzana właśnie W latach 90-tych praktycznie pro- przystąpienia do „wspólnego przed- była tzw. mała reforma gospodarcza dukcja ogórka kwaszonego znikła, sięwzięcia”. Ówczesny wojewoda prof. Władysława Baki. Polegała na a zakład w Terespolu na masową bialskopodlaski Andrzej Czapski, rada uwolnieniu cen i zastosowaniu kalkula- skalę musiał przestawić się na ogórki pracownicza i związki zawodowe, nie cji kosztów produkcji. Na tej podstawie konserwowe w puszkach i słojach, wniosły sprzeciwu, a „Agros” udzielił ustalaliśmy własne ceny wyrobów dżemy, marmolady, sałatki owocowo nam dużej przedpłaty na planowaną i planowaliśmy zyski. Rok 1982 zakład – warzywne. Dodatkowym problemem produkcję eksportową. zakończył ze sporym zyskiem. Nie był spadek zainteresowania rolników Lata 1991 i 1992 były okresem owoc- przeszkodził w tym ogromny pożar, kontraktacją ogórków, spowodowany nej współpracy z „Agrosem”. Z owego który strawił duży magazyn wyrobów przede wszystkim brakiem rąk do pra- „wspólnego przedsięwzięcia” wywiązy- gotowych. W kolejnych latach 80-tych cy na polach. Zakład został zmuszony waliśmy się znakomicie. Nagrodą był zwiększyliśmy produkcję ogórków do sprowadzania ich z terenów Kozie- wniosek „Agrosu” do wojewody o wy- kwaszonych do ok. 7 tys. beczek w sezonie. Dla spełnienia wymogów technologicznych beczki były zatapia- ne w starorzeczu Bugu na Rogatce. W drugiej połowie lat 80-tych nastąpił jednak gwałtowny spadek opłacalności produkcji ogórka kwaszonego. Powo- dy były różne. Beczki sprowadzaliśmy z Limanowej. Były nowe i dobre. Jed- nak po wysłaniu towaru do nabywcy, nie wracały do nas. Oddawano nam beczki przypadkowe, na ogół stare i zniszczone. Na procesy sądowe nie mieliśmy czasu. Brak doświadczonych bednarzy do naprawy, powodował ich nieszczelności. To z kolei zakłócało przebieg fermentacji i w konsekwencji obniżało wartość produkcji. Istotną 42 Goniec Terespolski 84 1/2015 kup naszego zakładu. Po prywatyzacji regionalnych i ministerialnych. Narodził jazd do zakładu, ograniczający dojazd nastąpiły najlepsze lata w dziejach się zaawansowany projekt rozbudowy samochodów TIR, brak możliwości firmy. Trwało to do 1998 roku. Dzięki zakładu w Terespolu. Jednak wszystko rozwoju bazy surowcowej i zmiana inwestycjom nastąpił rozwój oddziałów co dobre, potrafiło mieć swój kres. Na mentalności społeczeństwa w odży- „Agrosu” w Terespolu i Janowie Pod- początku roku 1998 dowiedzieliśmy wianiu. laskim. W Janowie zmodernizowano się o dużych zmianach organizacyj- Nastąpił znaczny spadek konsumpcji linie produkcyjne, wybudowano nową nych w Agros Holding S.A. Majątek wyrobów konserwowych na rzecz mro- kotłownię, oczyszczalnię ścieków, tej firmy został sprzedany francuskie- żonek oraz warzyw i owoców świeżych komory chłodnicze na mięso oraz mu koncernowi Pernod Ricard. I już , dostępnych w supermarketach. Za- magazyn opakowań. Produkcja zo- w lipcu tego roku zostaliśmy włączeni kład w Terespolu nie był jedyną ofiarą stała zwiększona z 3 do 9 ton konserw w struktury Białostockich Zakładów ówczesnych przemian. W tym okresie warzywno-mięsnych na dobę. Były Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego, zostało zamkniętych wiele zakładów to m. in. flaki zamojskie, fasolka po wchodzących w skład francuskiego przetwórstwa owocowo-warzywnego. bretońsku, gołąbki podlaskie, pulpety. koncernu. Udało się natomiast uratować oddział Modernizacja zakładu w Terespolu Likwidacja terespolskiego zakładu w Janowie Podlaskim, który został polegała na rozbudowie i unowo- przez Białystok nastąpiła szybko sprzedany firmie „MIKA” Kazimierza cześnieniu linii technologicznych, i zdecydowanie. Na nic się zdał opór Mikołajczaka. Nowy właściciel zmienił doprowadzeniu wody z rurociągu załogi, przy biernej postawie ówczes- profil produkcji, stawiając na mrożenie miejskiego, przebudowie zasilania nych władz samorządowych miasta owoców i warzyw. energetycznego, utwardzeniu placu i powiatu. Nikt nie ujął się za nami, Kończąc pragnę zauważyć, że bu- manewrowo-składowego. Zakład by zapobiec likwidacji zakładu i go dowa zamrażalni owoców i warzyw partycypował też w kosztach budowy sprzedać. Jesienią 1999 roku, w ciągu w Terespolu nie mogła dojść do skutku miejskiej oczyszczalni ścieków nieba- dwóch miesięcy, wywieziono wszystkie z powodu złego położenia zakładu, gatelną na ówczesne czasy sumą 5 maszyny i urządzenia do produkcji, na terenie zalewowym. Zmiany ka- miliardów starych złotych. Produkcja a pracownicy otrzymali wymagane pitałowe towarzyszące nam od 1990 owocowo-warzywna szła pełną parą przepisami wymówienia z pracy i od- roku spowodowały nieodwracalne w obydwu zakładach. Praca odbywała prawy. Był to koniec terespolskich przekształcenia własnościowe. Próba się na trzy zmiany. Wzięliśmy w ra- zakładów. wskrzeszenia zakładu przez nowego mach leasingu wiele maszyn i środków Do najistotniejszych przyczyn likwi- właściciela „Rogatki” nie powiodła się transportu. W 1993 roku po zakupieniu dacji zakładu w Terespolu zaliczam: z przyczyn bliżej mi nieznanych. bazy po byłej spółdzielni ogrodniczej, niekorzystne położenie przy granicy Tekst i zdjęcia archiwalne utworzyliśmy oddział handlowy w Bia- państwa, położenie na terenie za- Wojciech Wasilewski łej Podlaskiej. grożonym powodzią, duży obszar Artykuł pozyskał dla redakcji Rozwój zaowocował licznymi suk- wynoszący 8 ha, w tym 4 ha za wałem Janusz Sałtrukiewicz cesami. Zdobyliśmy szereg nagród przeciwpowodziowym, niedogodny do-

w Lublinie. uzupełniono fragmentami szyn wą- Suchy Most Nie wiemy dokładnie kiedy wzniesio- skotorowych, między które wstawiono no nasz Suchy Most. Spotkałem się ze pełne cegły. Najstarszy most w Terespolu znaj- stwierdzeniem, że nastąpiło to w 1908 Widnieją na nich daty 1912-1914 r. duje się koło drogowego przejścia roku. Do dźwigaru mostowego miała W okresie między wojennym Su- granicznego polsko – białoruskiego być przytwierdzona żeliwna tabliczka chy Most był użytkowany i prowadził Terespol-Brześć. Mieszkańcy na- z napisem w języku rosyjskim i datą do mostu w głównym nurcie rzeki. zwali go Suchy Most. Nazwa wzięła 1908 rok. Jest to jednak informacja nie W 1931 roku marszałek Józef Piłsudski się stąd, że jest to most położony potwierdzona. Wiadomo natomiast, że przejeżdżał tymi mostami do Twierdzy przed głównym korytem Bugu i woda most funkcjonował w czasie pierwszej Brzeskiej. Most na Bugu zniszczyły pod nim przepływa sporadycznie, wojny światowej. W 1915 roku wyco- wycofujące się na Zachód wojska nie- w okresie wiosennych powodzi. Jest fujące się wojska rosyjskie zniszczyły mieckie. Po drugiej wojnie światowej to most żelbetowy, o długości ok.300 wszystkie trzy mosty w głównym ko- wybudowano nowy Warszawski Most. m. i szerokości 6.,5 m. .Mosty żelbe- rycie Bugu. Były to mosty: kolejowy, Jego lokalizację przesunięto bardziej towe zaczęto budować w Europie pod wiszący do cytadeli i drogowy. W tym w górę rzeki. Do tego mostu popro- koniec XIX wieku. Na naszym terenie czasie Suchy Most został tylko częś- wadzono nową groblę i dostosowano pojawiły się na początku XX wieku. ciowo uszkodzony. Prawdopodobnie dotychczasowe drogi. W tym układzie Pierwszy most żelbetowy w sąsiednim z tego też okresu pochodzą wyrwy, Suchy Most pozostał na uboczu, poza Brześciu w Twierdzy, na Umocnieniu które następnie zostały naprawione. głównym traktem i od tego czasu pełni Wołyńskim, wybudowano w 1907 roku. Być może dokonały tego wojska au- on w strefie nadgranicznej tylko funkcję W latach 1908-1909 o podobnej kon- stro – węgierskie i niemieckie, które użytkową dla wojska. strukcji postawiono most na Bystrzycy teren ten zajęły. Miejsca uszkodzone Karol Niczyporuk 1/2015 Goniec Terespolski 84 43 Janów Podlaski Czas zatrzymany w fotografii

W ślad za wydanym w roku 2012 pierwszym tomem albumu „Janów Podlaski – czas zatrzymany w foto- grafii 1875 – 1945” ukazuje się teraz drugi tom tej publikacji. Fotografie zamieszczone w tym tomie obra- zują życie codzienne mieszkańców i krajobraz Janowa Podlaskiego na przestrzeni lat 1946 – 2012. Różne były koleje losów Janowa Podlaskiego po zakończeniu drugiej wojny światowej. W wyniku wojny Janów Podlaski stracił ponad po- łowę mieszkańców. W olbrzymiej większości była to ludność wyznania mojżeszowego, lecz odnotowano także przypadki opuszczania Ja- nowa Podlaskiego przez ludność granicami Polski. Benedykta XV, które zostało prze- pochodzenia rosyjskiego i ukraiń- W roku 1945 Janów Podlaski niesione do Siedlec. Janów Podlaski skiego. W pierwszych latach powo- utracił prawa miejskie. Wiele in- z kolegiatą p.w. Świętej Trójcy oraz jennych Janów Podlaski był także stytucji, urzędów i sklepów zostało kościołem rektorskim p.w. Święte- miejscem ostatecznego osiedlenia zniszczonych, zlikwidowanych lub go Jana Chrzciciela jest siedzibą się wielu osób przybywających zamkniętych. Życie lokalne nale- dekanatu janowskiego. W miejsco- z dawnych terenów wschodnich żało organizować od nowa. Obraz wości istnieje parafialny cmentarz II Rzeczypospolitej. Z kręgu tych upadku uzupełnia fakt wywiezienia rzymsko-katolicki z licznymi zabyt- ostatnich wywodziła się pokaźna do Niemiec załogi i koni znanej na kowymi nagrobkami oraz nieczynny grupa nauczycieli, którzy podjęli się cały świat pobliskiej stadniny w miej- cmentarz żydowski – kirkut. trudu tworzenia zrębów janowskiej scowości Wygoda koło Janowa Pod- W roku 1945 w budynku posemi- oświaty. Część mieszkańców Jano- laskiego. Przywrócenie działalności naryjnym nastąpiło otwarcie Prywat- wa Podlaskiego opuściła swoją miej- stadniny koni nastąpiło dopiero nego Koedukacyjnego Gimnazjum scowość, przenosząc się do innych po powrocie stada (angloarabów) Ogólnokształcącego Gminnej Rady regionów Polski w poszukiwaniu z Niemiec do Janowa Podlaskiego Narodowej. W wyniku kolejnych lepszych warunków życia. Znane jesienią 1950 roku. Konie arabskie przekształceń szkoła ta funkcjonu- są również przypadki pozostania powróciły dopiero w 1960 roku. Do je od 1950 roku jako Państwowa na emigracji osób, które w wyniku listy strat należy również dodać Szkoła Ogólnokształcąca Stopnia działań wojennych znalazły się poza utratę Seminarium Duchownego im. Licealnego w Janowie Podlaskim. W pomieszczeniach przy ulicy Sied- leckiej otworzono Zasadniczą Szko- łę Metalową. W roku 1955 nastąpiło przeniesienie Szkoły Podstawowej z budynków poseminaryjnych do nowego gmachu przy ulicy 1 Maja. W latach 70-tych w Janowie Pod- laskim utworzono na bazie szkół średnich Zespół Szkół, nazwany początkowo imieniem Marcelego Nowotki, późnie biskupa Adama Na- ruszewicza. W roku 1979 powstało jeszcze Technikum Mechanizacji Rolnictwa w Janowie Podlaskim. Zamiejscowi uczniowie janowskiego liceum mogli zamieszkać w inter- nacie. Pierwszy internat zorgani- 44 Goniec Terespolski 84 1/2015

torowej zlikwidowanej w 1971 roku. Spółdzielnia ta posiadała również rozlewnię wód gazowanych i piwa oraz piekarnię. W roku 1965 Janów Podlaski obchodził jubileusz 500-lecia przy- znania praw miejskich,. W 1967 roku oddano do użytku Dom Kultury. Wkrótce potem nastąpiło przekaza- nie społeczeństwu nowego Domu Higieny z pralnią i łaźnią publiczną. W latach późniejszych powstał jeszcze Zakład Usług Komunalnych. Z biegiem lat w Janowie Podlaskim wybudowana została sieć wodo- ciągowa wraz z ujęciem wody oraz sieć kanalizacyjna i oczyszczalnia ścieków. W ostatnich latach obie te sieci poddane zostały gruntownej zowany został w pomieszczeniach „Jedność” (później „Jedność-Elek- modernizacji. wynajętych od Państwa Kosińskich tromet”), Zakłady Przetwórstwa Mieszkańcy Janowa Podlaskiego przy ulicy Kościuszki, potem w bu- Owocowo-Warzywnego, Zakłady pamiętają o swojej historii. Jako wy- dynku po Domu Dziecka przy ulicy Metalowe Pracownia Sztuk Pla- raz szczególnej troski o zachowanie Wygodzkiej (dzisiaj Aleja Andrzeja stycznych, czy też Spółdzielnia tej pamięci dla przyszłych pokoleń Krzyształowicza). Najmłodsi miesz- Pracy „Elremet”. W ostatnich latach zostało tutaj wzniesionych kilka po- kańcy Janowa Podlaskiego znaleźli w Janowie Podlaskim podjęły dzia- mników, przy których mają miejsce troskliwą opiekę w przedszkolu, łalność firmy związane z przetwór- liczne uroczystości patriotyczne które początkowo funkcjonowało stwem owocowo-warzywnym: MIKA i religijne. Szczególnie godnym przy ulicy Wygodzkiej, potem przy i BAKALAND (wcześniej Uno Fresco podkreślenia jest fakt udanej akcji, ulicy 1 Maja, aby na koniec znaleźć Tradex). Na bazie SP „Jedność podjętej przez księdza Henryka Ma- swoje miejsce przy ulicy Kościuszki. – Elektromet” powstała firma Swis- jewskiego, w sprawie sprowadzenia W początkowym okresie powo- spor. Istotną rolę w zaopatrzeniu z Warszawy wykonanego w 1861 jennym w Janowie Podlaskim istniał mieszkańców w podstawowe pro- roku pomnika biskupa Adama Na- Dom Dziecka. Tutaj także zorga- dukty, takie jak artykuły budowlane ruszewicza, znakomitego historyka nizowany został ośrodek zdrowia, czy też do produkcji rolnej, odgry- i pisarza, który spoczywa w krypcie poczta, biblioteka publiczna i poste- wała janowska Gminna Spółdzielnia janowskiej kolegiaty. Wyrazem runek milicji. W latach późniejszych „Samopomoc Chłopska”. Posiadała rzadko spotykanej dbałości o rato- powstała Spółdzielnia Kółek Rol- na terenie Janowa wiele sklepów, wanie zabytków przed zniszczeniem niczych, Bank Spółdzielczy i Przy- bazę magazynowo-składową na tzw. i zapomnieniem jest rewitalizacja chodnia Weterynaryjna. W Janowie „kolejce” – przy stacji kolejki wąsko- dawnego zamku biskupów łuckich Podlaskim funkcjonowały również zakłady produkcyjne i usługowe. Zaliczyć do nich można kaflarnię, wiatraki i młyny, kuźnie, Okręgową Spółdzielnię Mleczarską czy też zakłady masarsko-wędliniarskie. Istniało również wiele zakładów rzemieślniczych, takich jak zakłady szewskie, zduńskie, krawieckie czy kuśnierskie. W latach późniejszych powstały większe zakłady produkcyjne, da- jące zatrudnienie większej ilości pracowników zarówno z samego Janowa, jak i z pobliskich miejsco- wości. Do tych zakładów należały takie firmy, jak: Spółdzielnia Pracy 1/2015 Goniec Terespolski 84 45

instytucji i organizacji. Wspomnieć tutaj należy Dom Kultury, Bibliotekę Gminną, Stowarzyszenie Przyjaciół Janowa Podlaskiego czy też Stowa- rzyszenie Turystyczno – Kulturalne działające w tzw. starej plebanii przy kościele p.w. Świętego Jana Chrzciciela. Należy również odnotować dzia- łalność sportową, jaka prowadzona była zarówno w ramach wychowania fizycznego w szkołach, jak i w dzia- łalności pozaszkolnej np. Ludowego Zespołu Sportowego „Janovia”, Sekcji Strzeleckiej Ligi Obrony Kraju, Sekcji Podnoszenia Ciężarów czy też Klubu Piłkarskiego „Janowia”. Wyrazem troski miejscowych władz o stworzenie dobrej bazy sportowej i budowa na jego bazie zespołu otoczenia. Nie tylko sam Janów kryje było oddanie do użytku wielofunkcyj- konferencyjno-hotelowego w Jano- w sobie swoiste piękno kresowego nego boiska sportowego przy Szkole wie Podlaskim. miasteczka. W uznaniu szczegól- Podstawowej i Gimnazjum. Światowe uznanie uzyskała ja- nych walorów nadbużańskiego śro- * * * nowska Stadnina Koni. Od lat 70- dowiska naturalnego w roku 1994 Czas zatrzymany w fotografii – tych odbywają się tutaj doroczne został utworzony Park Krajobrazowy to czas przeszły, dokonany… Ten aukcje koni arabskich, ściągające „Podlaski Przełom Bugu” z siedzibą sam, który rządzi wspomnieniem do Janowa tysiące turystów. Tutaj w Janowie Podlaskim. i legendą. Komu nie śnił się Janów mogą oni obejrzeć najlepsze konie Tutaj od dawna kultywowane są Podlaski, ten nie nosi w sobie wspo- arabskie, kupowane przez najważ- tradycje działalności artystycznej.. mnień, turkotu wozów żelaznych, niejszych hodowców z całego świa- Na przestrzeni lat obserwować zgiełku jarmarków i leniwie płyną- ta. Jest to również jedyna w swoim można rozwój ludowych zespołów cej rzeki Krzywuli… Niech więc rodzaju okazja do spotkania „na obrzędowo – śpiewaczych, takich posłucha tych, dla których Janów żywo” przedstawicieli krajowej i mię- jak „Pawłowianki”, zespół z Jakówek pozostał miasteczkiem lat dziecin- dzynarodowej śmietanki towarzy- czy chór „Janowianie”. Z powodze- nych, miasteczkiem, które zawsze skiej, z prezydentami, premierami, niem występowały również liczne będzie święte i czyste, jak pierwsze ministrami i sławnymi artystami zespoły młodzieżowe, działające kochanie. Niech spojrzy na te foto- włącznie. Okazją do odwiedzenia w janowskich szkołach oraz przy grafie i przez chwilę zamyśli się nad tej historycznej nadbużańskiej miej- miejscowym Domu Kultury. Działal- zmiennością losów ludzi i ich małych scowości są Dni Konia Arabskiego ność społeczna i oświatowo – kultu- miasteczek… z Narodowym Pokazem Koni oraz ralna prowadzona jest przez wiele Roman Petrynik prestiżową aukcją PRIDE of PO- LAND. Z upływem lat następował sukce- sywny rozwój poziomu życia miesz- kańców Janowa Podlaskiego. Ten- dencja ta znalazła odzwierciedlenie w nieustannej zmianie wyglądu tego urokliwego miasteczka. Powsta- wały nowe osiedla mieszkaniowe, takie jak Osiedle Jagiellończyka, Łosowicza, Słowackiego czy Pi- larki. Zmieniło swój wygląd samo centrum Janowa, wybudowano lub zmodernizowano wiele ulic. Wiele sklepów i zakładów usługowych zachęca klientów nie tylko szeroką ofertą, lecz także estetyką lokali i ich 46 Goniec Terespolski 84 1/2015

zał się już drugi tom albumu Lecha Zdjęcia: Dopisek Łukaszuka pt. „Neple, Kuzawka, 1. Bocian z kotem na przejściu dla Starzynka wczoraj i dziś”. Album pieszych redakcji Lecha Łukaszuka zawiera obok 2. Budynek Straży Granicznej zdjęć archiwalnych także mnóstwo 3. Jarmark przy ulicy Szkolnej Drugi tom albumu Romana Pe- tekstów i dokumentów poświęconych 4. Konie arabskie na wybiegu trynika „Janów Podlaski. Czas za- ludziom, historii i dniu dzisiejszemu 5. Konie powracające z łąk trzymany w fotografii 1946 – 2012” tych miejscowości. W ubiegłym roku 6. Kulig na ulicy Bakaliowej jest przede wszystkim dokumentem podobne publikacje wydał także 7. Nowy gmach Gimnazjum im zawierającym 260 zdjęć, które są Pratulin oraz gmina wiejska Terespol. Jana Pawła II ilustracją tych wszystkich wydarzeń Jedynym miejscem w naszym 8. Nowy ośrodek zdrowia przy związanych z wielokulturowością Ja- regionie, gdzie nic się na ten temat ulicy Brzeskiej nowa, jego odrębnością na tle innych nie ukazało, jest miasto Terespol. 9. Okładka albumu miasteczek naszego regionu, jego O ile wiem, tu nigdy nie był wydany 10. Prezydent RP Bronisław Ko- kulturą, gospodarką, szkołami i za- żaden solidny, metodycznie opraco- morowski podczas Aukcji Koni Arab- kładami pracy, a także słynną na ca- wany album o mieście z jego bogatą skich w sierpniu 2011 r. łym świecie janowską Stadniną Koni, historią, z wykorzystaniem zdjęć ar- 11. Widok lewego skrzydła zamku o których autor pisze we wstępie chiwalnych (a jest ich mnóstwo!) lub biskupów łuckich swojej książki. Zaletą tych zdjęć jest choćby z chronologicznym przedsta- 12. Zakład szewski w roku 1953. fakt, że wszystkie są podpisane i za- wieniem Terespola np. od czasów Siedzą od lewej: Stanisław Jawor- wierają datę powstania, opis zdarzeń, powojennych do dnia dzisiejszego, ski, Jerzy Brzozowski, Stanisław nazwiska ludzi i nazwy obiektów, bu- tak jak to zrobił z Janowem Podla- Popis, Henryk Omelaniuk, Jan Bu- dynków lub ulic, które przedstawiają. skim Roman Petrynik. A przecież rzykowski, Mieczysław Sijka. W takim ujęciu album ma charakter mamy w Terespolu dobrych foto- historycznego reportażu o Janowie grafów i ponoć jeszcze lepszych Podlaskim, rozgrywającego się na „fotografików”, mamy też kilku ludzi przestrzeni 66 lat. piszących, którzy by umieli opisać W ostatnim czasie trwa urodzaj zdjęcia i opracować album równie na albumy wydawane w naszym piękny jak te, które wydali Roman sąsiedztwie. W tym samym czasie Petrynik i Lech Łukaszuk. co album Romana Petrynika, uka- Janusz Tarasiuk 1/2015 Goniec Terespolski 84 47 Hubertus 2014 W mroźne, ale słoneczne popo- łudnie 25 października 2014 r. po raz trzydziesty piąty miłośnicy koni i jeździectwa spotkali się na Huber- tusie w Kostomłotach. Tradycyjnie już polowanie na lisa zorganizował Eugeniusz Kupryś, miłośnik koni, wielki pasjonat i propagator pięknych polskich tradycji. W tym roku w tej wyjątkowej goni- twie udział wzięło dziewięciu jeźdź- ców z Kostomłot, Kodnia, Międzyrze- ca oraz Łosic. Lisem po raz kolejny był Grzegorz Greczuk, który doskonale lawirował między końmi i jeźdźcami usiłującymi zerwać symbolicznego lisa. Polowanie wygrała młodziutka, bo zaledwie trzynastoletnia Marta Seredziuk na koniu Legenda. Młoda Amazonka z Łosic trenuje pod czuj- nym Waldemara Kosieradzkiego. Specjalne podziękowania za krze- wienie polskich tradycji i organizowa- nie Hubertusa gospodarz otrzymał od komendanta Konnej Straży Ochrony Przyrody i Tradycji Andrzeja No- waka. Także znany malarz Maciej Falkiewicz serdecznie podziękował Eugeniuszowi Kuprysiowi zarówno za wieloletnią przyjaźń, jak również nie- zwykłą atmosferę spotkań, podczas których miłośnicy koni mają niebywa- łą okazję porozmawiać, wymienić się doświadczeniami i przede wszystkim chronić przed zapomnieniem wyjąt- kowe staropolskie obrzędy. Warto zaznaczyć, że Maciej Falkiewicz to także ogromny pasjonat i organizator pierwszych hubertusów w naszym regionie, który przez lata wcielał się w rolę lisa podczas spotkań w Kostomłotach. To piękne widowisko jeździeckie zakończono ogniskiem, gdzie wpraw- dzie zachwyceni, ale bez wątpienia zmarznięci widzowie mogli rozgrzać się zarówno żarem płomieni, jak rów- nież pysznym bigosem serwowanym przez gospodarzy. Gra akordeonisty i pieśni patriotyczne w wykonaniu Konnej Straży Ochrony Przyrody i Tradycji bez wątpienia umilały czas biesiadników, którzy wielokrotnie wspominali Eugeniuszowi Kuprysiowi, że Huberusy powinny odbywać się co najmniej kilka razy w roku. Tekst i zdjęcia Kamila Korneluk 48 Goniec Terespolski 84 1/2015 Bialskopodlaski Rocznik Łowiecki i posokowców, a także opis rasy płochacz niemiecki; ”Na ratunek orła bielika”; „Hubertus w Kostomłotach czyli pogoń za lisem” i drugi artykuł na ten temat „Eustachy – Hubertus w Janowie Podlaskim” (mniej znany św. Eustachy jest patronem myśli- wych i jeźdźców); czy wreszcie taka perełka, jaką jest hymn Bialskiego Towarzystwa Łowieckiego Koła Nr 18 „Ponowa”, który skomponował Mieczysław Czarnecki do słów wiersza prezydenta Polski Bro- nisława Komorowskiego. Wiersz ten prezydent (jeszcze wówczas piastujący stanowisko marszałka Sejmu) wygłosił w 2009 roku z okazji Ukazały się dwa numery „Bialsko- Dalekiego Wschodu” (artykuł na- 90-lecia Towarzystwa. Prezydent podlaskiego Rocznika Łowieckiego” pisany wspólnie z Eugeniuszem Komorowski znany jest z pasji łowie- za lata 2013 i 2014 – czasopisma Lickiewiczem z Prużan na Białorusi), ckiej i związanych z nią pobytów na miłośników łowiectwa i przyrody Po- „Sołtanowie z Klimczyc – rodzinna Podlasiu, natomiast niewiele osób łudniowego Podlasia. Pomysłodaw- pasja nadbużańskich myśliwych”, słyszało o jego uzdolnieniach poe- ca i redaktor naczelny czasopisma, „Teodor Tołłoczko ziemianin i myśli- tyckich. Wiersz Bronisława Komo- Wojciech Kobylarz, postawił sobie wy z Polesia”, „Środowisko łowieckie rowskiego „Na jubileusz Bialskiego za cel relacjonowanie aktualnych w Brześciu nad Bugiem w okresie Towarzystwa Łowieckiego Ponowa” wydarzeń z sezonu łowieckiego, międzywojennym”, „Z kart historii zamieszczony jest w 1 numerze ale także w dwóch pierwszych łowiectwa na ziemi łosickiej”. czasopisma. numerach dużo miejsca przezna- Obok artykułów historycznych Wojciech Kobylarz, mieszkający czył historii myśliwych i łowiectwa czasopismo zamieszcza publi- w pobliskim Zalesiu, pracuje w Ko- regionu, obejmującego powiaty kacje ściśle naukowe związane misariacie Policji w Terespolu i bez Biała Podlaska, Łosice, Parczew, z łowiectwem, by wymienić pracę wątpienia należy do najlepiej piszą- Radzyń Podlaski oraz rejon „Za dr Andrzeja Tyrawskiego „Wpływ cych policjantów nie tylko z naszego Bugiem”. Czasopismo ma charakter gospodarki łowieckiej na kształto- regionu. Oryginalność redagowane- autorski i jest opracowane na bardzo wanie się właściwej relacji pomię- go przez niego „Bialskopodlaskiego wysokim poziomie merytorycznym dzy lasem a zwierzyną…” (artykuł Rocznika Łowieckiego”, wśród kilku i edytorskim. dotyczy obwodów łowieckich na innych pism o tej tematyce ukazu- Wojciech Kobylarz, z wykształce- terenach pogranicza w zasięgu jących się w Polsce, polega na hi- nia historyk, w dwóch pierwszych Regionalnej Dyrekcji Lasów Pań- numerach „Bialskopodlaskiego stwowych w Lublinie) lub Agnieszki Rocznika Łowieckiego” zamieścił Lis „Występowanie włośnicy na osiem własnych artykułów poświę- terenie Lubelszczyzny u dzików conych mniej lub bardziej znanym w latach 2007-2011, jako choroby postaciom i wydarzeniom historycz- odzwierzęcej”. nym naszego regionu i ich związ- Interesujące są newsy i krótkie kom z łowiectwem i myślistwem. artykuły na bardzo różne tematy Tytuły artykułów są następujące: związane z myślistwem, łowiectwem „W Romanowie Kraszewskich. Rok i zwierzyną łowną. Są one na ogół 2012, rokiem Józefa Ignacego Kra- ilustrowane świetnymi fotografiami. szewskiego”, „W dworze Henryka Ich tematyka dotyczy takich spraw, Sienkiewicza w Woli Okrzejskiej”, jak: „Wycena trofeów rogacza sar- „Broń myśliwska w rękach powstań- ny” i przeprowadzona w innym ców styczniowych na Południowym terminie „Wycena trofeów jelenia”; Podlasiu”, „Michał Jankowski (1842 „Wystawa bialskich myśliwych” (fo- – 1912) powstaniec styczniowy tografie, obrazy, rzeźba); Konkursy z Podlasia, zapomniany pionier psów ras myśliwskich tropowców 1/2015 Goniec Terespolski 84 49 storycznym potraktowaniu tematyki pracuje w policji, obecnie w Komisa- łowiectwa jako wątku dominujące- riacie Policji w Terespolu na stano- go.. Wojciech Kobylarz jest także wisku asystenta Wydziału Kryminal- autorem kilku książek o tematyce nego. .Jest autorem następujących łowiectwa. publikacji książkowych: „Bialskie Janusz Tarasiuk Towarzystwo Łowieckie Koło nr 18 Zdjęcia: w Białej Podlaskiej 1919 – 2004”, 1. Wojciech Kobylarz na polowaniu „Bialskopodlaska Organizacja Ło- 2. Okładka rocznika wiecka, 30 lat – 1976-2006”, „Z Pod- laskiej Dąbrowy, Koło Łowieckie nr Wojciech Kobylarz 63 w Białej Podlaskiej, 60 lat”, „Koło Wojciech Kobylarz, rocznik 1974, Łowieckie nr 79 „Knieja” w Radzy- pochodzi z Zalesia. Ukończył Tech- niu Podlaskim, rok założenia 1948, nikum Rolnicze w Leśnej Podlaskiej, z kart historii radzyńskiej organizacji następnie studiował na Wydziale łowieckiej”, „Łowiectwo – Okrąg Bia- Humanistycznym Akademii Pod- ła Podlaska” (album) oraz „Funkcjo- laskiej w Siedlcach, gdzie obronił nariusze Policji Państwowej z terenu pracę magisterską „Dzieje Szkoły obecnego powiatu Biała Podlaska Powszechnej w Kijowcu w latach ofiary zbrodni katyńskiej Ostasz- 1919-1944” napisaną pod kierun- ków – Twer – Miednoje 1940 r.”. kiem prof. dr hab. Florentyny Rze- Poza tym opublikował kilkadziesiąt o czym piszemy wyżej. Należy do mieniuk. artykułów, w tym także na łamach kilku organizacji, jest członkiem Ukończył też studia podyplomowe naszego „Gońca Terespolskiego”. Polskiego Związku Łowieckiego, na Wydziale Zarządzania i Dowo- Współpracuje m.in. z „Podlaskim Polskiego Towarzystwa Historycz- dzenia Akademii Obrony Narodowej Kwartalnikiem Kulturalnym”, „Echem nego, Warszawskiego Stowarzy- w Warszawie. Regionalista, publicy- Polesia” – czasopismem Polaków na szenia Rodzina Policyjna 1939 r. sta, zajmuje się historią Południowe- Białorusi, „Łowcem Lubelskim” i jest oraz Regionalnego Stowarzyszenia go Podlasia. Pasjonuje się historią redaktorem naczelnym „Bialskopod- Przyjaciół Ziemi Nadbużańskiej „Bu- łowiectwa oraz policji. Od 1994 roku laskiego Rocznika Łowieckiego”, gowiaki” w Terespolu. Zjazd potomków rodziny Danieluków w Terespolu Zjazd potomków rodziny Danielu- Losy córek Michała Danieluka poto- potomków, miały łącznie 21 dzieci. ków odbył się w dniach 25-29 lipca czyły się bardzo różnie. Wszystkie Ostatnia z sióstr, Julia zmarła w 2005 2014 r. w Terespolu i obejmował wyszły za mąż i wyjechały w świat, roku. Żyje jeszcze 11 dzieci wszyst- linię żeńską siedmiu córek Michała bądź osiadły na stałe w okolicach kich sióstr. Danieluka i Anastazji z Gierczuków Terespola. Wszystkie doczekały się Zjazd rodzinny zorganizowała z Błotkowa Małego (dzisiaj ulica Koś- ciuszki) – Marii Tarasiuk, Michaliny Tarasiuk, Dominiki Litwiniuk, Marty Ostrowskiej, Franciszki Matejko, Julii Tarasiuk i Rozalii Stodolskiej. Jedyny syn Michała, Izydor Danieluk nie miał potomków. Michał Danieluk (1870- 1919) pochodził z osiadłej tu od kilku pokoleń rodziny włościańskiej, która na mocy Uniwersału Połanieckiego Tadeusza Kościuszki wykupiła od Czartoryskich ziemię z tzw. klucza terespolskiego w Błotkowie i Łoba- czewie i użytkowała ją dziedzicznie, co oznaczało wykupienie się od pań- szczyzny jeszcze pod koniec XVIII Spotkanie w starym domu w Terespolu, od lewej – Janusz Tarasiuk, Irmina Frasońska, wieku. Do wybuchu I Wojny Światowej Barbara Pogorzelska, Marzena Paciorkowska – organizatorka spotkania, Tadeusz była to rodzina względnie zamożna. Stodolski, Stefan i Lucyna Tarasiukowie. 50 Goniec Terespolski 84 1/2015

Spotkanie rodzinne w Galerii Smaków w Terespolu. Siedzą seniorzy, od lewej – Wiesława i Krzysztof Tarasiukowie, Tadeusz Sto- dolski, Stefan Tarasiuk, Zygmunt i Danuta Tarasiukowie, Teresa Tarasiuk, Irmina Frasońska, Janusz Tarasiuk. wnuczka Franciszki Matejko, Marze- Tarasiuk, Jarosław Tarasiuk – prze- cmentarz i groby przodków oraz na Paciorkowska, z zawodu lekarz wodniczący Rady Miasta Terespol. kilka innych miejsc w Terespolu i jego onkolog-radioterapeuta z Gdyni. Pierwsze spotkanie odbyło się w bu- bliższych oraz dalszych okolicach. Pomysł zjazdu powstał przypadkowo, dynku restauracji Galeria Smaków Program pobytu był urozmaicony. Ja- dzięki starym zdjęciom babci. Ma- (dawny Kos), gdzie wielu uczestników rosław Tarasiuk, który go organizował, rzena chciała lepiej poznać rodzinę zjazdu spotkało się po raz pierwszy. zadbał o wyeksponowanie najcie- swojej babci i uzyskać kilka starych Na spotkanie przybyły 43 osoby z Te- kawszych miejsc naszego regionu, zdjęć babci i jej sióstr. Zebrała ponad respola, Białej Podlaskiej, Gdańska, więc były to wycieczki prowadzone 300 rodzinnych fotografii z ostatnich Gdyni, Torunia, Włocławka, Legnicy śladami przyrody, kultur i religii. Na osiemdziesięciu lat i to nasunęło jej i Nowej Soli. Kolejne spotkanie odbyło południe od Terespola odwiedzono pomysł na wydanie albumu. Album się na świeżym powietrzu przy hotelu jedyną w Polsce cerkiew unicką opracował elektronicznie jej mąż „Pod Dębami” w Kobylanach, gdzie obrządku bizantyjsko-słowiańskiego Grzegorz, z zawodu globtroter Mary- zamieszkała większość przyjezdnych w Kostomłotach, Sanktuarium Matki narki Handlowej i w krótkim czasie zo- uczestników zjazdu. Gospodarze Boskiej Kodeńskiej, prawosławną stał on wydrukowany w kilkudziesięciu ośrodka, Grażyna (wnuczka Dominiki cerkiew i klasztor w Jabłecznej oraz egzemplarzach na dobrym kredowym Litwiniuk) i Zdzisław Androsiukowie, dworek Kraszewskich w Romanowie. papierze i oprawiony w twarde okładki. zaserwowali gościom barana z gril- W kolejnej podróży na północ od Te- Album „Ocalić od zapomnienia. Rodzi- la i stworzyli przyjemną rodzinną respola odwiedzono Świętą Górę Gra- na Danieluk z Terespola nad Bugiem” atmosferę. Poza tym goście odwie- barkę – jeden z głównych ośrodków zawiera 80 stron i 312 starych zdjęć dzili stary dom rodzinny Danieluków, prawosławia w Polsce, Drohiczyn, z podpisami i przedstawia kolejno wszystkie siedem sióstr, ich mężów, dzieci, wnuki i prawnuki. A skoro już powstał piękny rodzinny album, na- turalną koleją rzeczy był pomysł na zorganizowanie rodzinnego zjazdu do miejsca urodzenia wszystkich siedmiu sióstr z Błotkowa Małego. Była to więc podróż w czasie, powrót do korzeni. Tym bardziej, że zachował się stary dom rodzinny Danieluków z roku 1905 leżący dzisiaj na ulicy Kościuszki. Marzenie Paciorkowskiej program pobytu w Terespolu i jego okolicach pomógł zorganizować wnuk Marii Spływ Bugiem 1/2015 Goniec Terespolski 84 51 stadninę koni w Janowie Podlaskim, Sanktuarium Męczenników Podla- skich w Pratulinie i Szwajcarię Ne- pelską. Jeden dzień poświęcono na spływ kajakami po Bugu od Sławatycz w dół rzeki z pięknymi krajobrazami i niezniszczoną jeszcze przyrodą. Wy- cieczkę zakończono ogniskiem nad graniczną rzeką Bug, gdzie poczę- stowano zmęczonych uczestników spływu pyszną grochówką. Poza tym młodsi uczestnicy zjazdu odbywali każdego poranka wycieczki rowerowe po najbliższych okolicach Terespola. Zjazd rodzinny potomków Michała Danieluka był więc bardzo udany pod względem programu i z powodu Spotkanie przy stole mnóstwa ciekawych zdjęć ze spot- kań i z wycieczek, które wykonali członków rodziny. Pobyt w Terespolu W zjeździe rodzinnym, w różnych jego uczestnicy. A to z kolei nasunęło pozwolił również poznać dokładniej jego imprezach, wzięło udział łącznie niestrudzonej Marzenie pomysł opra- okolice. Musimy pamiętać, że tylko od 44 osób. Byli to następujący potomko- cowania i wydania dwóch kolejnych nas zależy, czy znowu się spotkamy wie sióstr z rodziny Danieluków: albumów fotograficznych z cyklu i czy poznają się nasze dzieci i wnu- Potomkowie Marii Tarasiuk – Zyg- „Ocalić od zapomnienia. – Zjazd po- ki. Więc do zobaczenia!”. (Został już munt i Danuta, Jarosław i Alicja oraz tomków rodziny Danieluk, Terespol 25 zapowiedziany kolejny zjazd rodzinny Agata i Radosław Tarasiukowie z Te- – 29.07.2014”.Obydwa albumy duże- w połowie roku 2015 na Kaszubach). respola, Grażyna i Wiesław Jóźwik go formatu a4 zawierają łącznie 160 Rodzinne albumy Marzeny miały już z Terespola, Teresa Tarasiuk, Andrzej stron i mnóstwo kolorowych fotografii swoich kontynuatorów tu w Terespolu. i Małgorzata Tarasiuk , Anna i Zbigniew z opisami. Są bardzo pięknie opra- Bardzo piękny album rodzinny z fo- Pruc, Mirosława Woźniak i Henryk Koł- cowane pod względem graficznym tografiami i opisami potomków Litwi- tek oraz Izabela Woźniak – wszyscy i wydrukowane na kredowym papierze niuków i Panasiuków oraz z rodziny z Włocławka oraz Marleta i Bernard z twardymi okładkami. Większość męża Zdzisława Androsiuka, wydała Stachowiakowie z Nowej Soli. zdjęć do albumów wykonali: mąż Grażyna Androsiuk. Inicjatywa godna Potomkowie Michaliny Tarasiuk – Marzeny, Grzegorz Paciorkowski i jej jest naśladowania, gdyż stare zdjęcia Krzysztof i Wiesława Tarasiuk z Gdań- brat Jarek Frasoński (marynarz i włó- rodzinne gubią się i gdzieś zapodzie- ska, Barbara, Adam i Karolina Stencel częga po świecie). Na zakończenie wają, natomiast piękne albumy (przy z Gdańska, Bogdan i Anna Tarasiuk rodzinnego cyklu wydawniczego możliwościach dzisiejszej poligrafii!) z Białej Podlaskiej, Leszek i Grażyna Marzena podziękowała „…wszystkim można wykonać w kilka dni i przecho- oraz Wojciech i Katarzyna Tarasiuk obecnym na zjeździe za miło spędzo- wywać na regałach lub w domowej z Terespola. ny czas. Mogliśmy odświeżyć – pisała biblioteczce, aby czasem zajrzeć Potomkowie Dominiki Litwiniuk – w ostatnim albumie – nasze więzy ro- do nich lub przekazać je następcom Grażyna i Zdzisław Androsiukowie, dzinne i mogliśmy poznać nieznanych i ocalić od zapomnienia. Wiesława Kulbicka oraz Halina i Bo- lesław Kozak – wszyscy z Terespola. Potomkowie Franciszki Matejko – Irmina Frasońska z Gdyni, Jarosław i Małgorzata Frasońscy z Gdańska oraz Marzena i Grzegorz Paciorkow- scy z Gdyni. Potomkowie Julii Tarasiuk – Janusz Tarasiuk z Terespola, Stefan i Lucyna Tarasiuk z Torunia oraz Barbara Po- gorzelska z Legnicy. Potomkowie Rozalii Stodolskiej – Tadeusz Stodolski z Gdańska. Tekst: Janusz Tarasiuk Foto: Grzegorz Paciorkowski i Jarosław Frasoński 52 Goniec Terespolski 84 1/2015 Bajki Leona Szabluka z Malowej Góry i teraz trochę poleżeć, żeby się to sad- Przebiegły Cygan ło w końcu zawiązało. I leżeli tak na tej łące aż do podwieczorku, no, a o tej W dawnych czasach, kiedy na porze należało znowu coś zjeść. Zjedli wsiach nie było jeszcze mechanizacji więc wszystko, co im gospodyni na- i wszystkie prace rolnicy wykonywali szykowała, a wtedy Cygan zauważył: ręcznie, roboty było co niemiara. – No to chłopaki, po dobrym jedze- Biedniejsi rolnicy wynajmowali się do niu nie zapominajcie o leżeniu. różnych robót u bogatszych gospo- Tuż przed zachodem słońca, kiedy darzy. Chodzili też po wsi bezrobotni trzeba było już wracać do domu, Cy- i Cyganie, szukając jakiegokolwiek gan wziął worek i zaczął zbierać do zarobku. niego końskie łajno, które leżało na Właśnie zbliżały się sianokosy, więc łące, a swoich pomocników ostrzegł, potrzebowano kosiarzy, a że chętnych żeby nic nie mówili, kiedy on będzie nie brakowało, to rolnicy przebierali rozmawiał z gospodarzem. jak w ulęgałkach. Wymyślali różne Po powrocie do domu Cygan zamel- sposoby, by złapać dobrego robotnika dował gospodarzowi, że łąka jest wy- za jak najniższą cenę. Ci zaś, co mieli koszona i poprosił o zapłatę. Szymon łąkę trudną do koszenia, posuwali się zapłacił, był bowiem bardzo zadowo- Autor z rzeźbą Cygana. Foto Roman lony, że wszystko jest w porządku, nawet do podstępu w celu zawarcia Petrynik korzystnej umowy. a kosiarze nie narzekają na złą do Takim właśnie podstępnym go- ma chętnymi do pracy kosiarzami. koszenia łąkę. Ale kiedy już mieli się spodarzem okazał się bogaty rolnik Łąka znajdowała się daleko od wio- rozstać, Cygan pokazał gospodarzowi Szymon, mieszkający na końcu naszej ski, dlatego gospodyni naszykowała przyniesiony worek i rzekł wsi, tuż pod lasem. Łąka jego była im jedzenie na śniadanie, obiad i na – Panie Szymonie, pod tym krza- ciężka do koszenia. Należało tam podwieczorek, a Szymon zawiózł ich kiem na łące, gdzie siedzieliśmy, mieć bardzo dobrą kosę i często ją furmanką na miejsce pracy. Tam wska- odkryłem zakopany skarb – pieniądze klepać, aby – jak mówiono – czepiała zał granicę swojej łąki, życzył dobrego i kosztowności. Chyba należały do się trawy. dnia i wrócił do domu. Obiecał im kogoś z waszej rodziny. W całości Kiedy przed domem Szymona poja- nawet, że jak się dobrze postarają, to jednak nie oddam wam tego skarbu, wili się pierwsi chętni do koszenia, ten postawi im jeszcze na koniec wódkę. bo mi się należy połowa znaleźnego. niespodziewanie zapytał: Cygan rozejrzał się po łące, pome- Gospodarz był tym zaskoczony i nie – Kto z was chce dostać kilogram dytował i rozkazał pomocnikom, aby wiedział, co robić, lecz jego żona, gdy kiełbasy? wokół rosnącego tam krzaka nakosili o tym usłyszała, od razu powiedziała, Wszyscy zdumieli się, co też ten trochę trawy. Następnie zgarnął tę że to skarb jej rodziców i że nie ma gospodarz wymyślił, ale z grupy wy- trawę na kupkę i położył się na niej. zamiaru z nikim się nim dzielić. Zaczęli skoczył pewien Cygan i powiedział, Ręce założył pod głowę i powiedział: się kłócić, czy Cyganowi należy się że on chce. Szymon podał Cyganowi – Wiecie co, chłopaki, najpierw znaleźne, czy nie. Aż w pewnym mo- kiełbasę i znowu zapytał: zjemy śniadanie, trochę poleżymy, mencie gospodyni wyrwała Cyganowi – Kto wypije pół litra wódki? a potem weźmiemy się ostro do ro- worek i uciekła z nim do drugiej izby. Cygan nie ociągając się zawołał, boty. Chyba wiecie, jak Cygan potrafi Wtedy Cygan zaczął krzyczeć, że to że on. Gospodarz wręczył mu wódkę szybko i dobrze pracować. niesprawiedliwe i zagroził, że zna takie i spytał po raz kolejny Jak powiedział, tak też zrobili. Zjedli różne zaklęcia , dzięki którym odpłaci – Kto wykosi moją łąkę? śniadanie i położyli się na wykoszonej im pięknym za nadobne. Szymon Zapanowała cisza. Nikt się nie ode- trawie, aby – jak powiedział Cygan – nie wierzył jednak w żadne zaklęcia zwał. Aż w końcu Cygan widząc, że sadło się zawiązało. A że było ciepło i kazał przybyszowi się wynosić, wszyscy spoglądają na niego i cze- i miło, to i trochę przysnęli. Kiedy się gdyż w przeciwnym razie poszczuje kają, aż znowu wyrwie się pierwszy, zaś obudzili, słońce wspięło się już go psami. Uciekający Cygan zaczął powiedział: dość wysoko. Cygan wyprostował się, wykrzykiwać zaklęcia, żeby temu – No co, wszystko ja i ja, bierzcie trochę poziewał i powiedział: gospodarzowi cała wykoszona łąka i wy trochę! – Wiecie co, chłopaki, chyba nie- odrosła jako trawa, oprócz miejsca Wtedy wszyscy się oburzyli i zaczęli długo będzie pora obiadowa, może przy krzaku, gdzie był ukryty skarb, wymyślać Cyganowi. A ten widząc, że więc zjemy obiad i wtedy weźmiemy a znaleziony tam skarb, żeby zamienił to nie przelewki, rad nierad się zgodził. się do roboty, co? Wiecie przecież, jak się w końskie łajno. Łąki było ponad hektar, a więc sporo Cygan potrafi… Gospodyni wystraszona rzuconym i nie sposób ją było wykosić samemu, Przystali i na to, a po obiedzie Cygan przez Cygana zaklęciem zajrzała do toteż Cygan umówił się jeszcze z dwo- ponownie nadmienił, że dobrze byłoby worka i rzeczywiście zobaczyła tam 1/2015 Goniec Terespolski 84 53 końskie łajno. Mąż ją skarcił, że nie po imieniu, tylko Uił. chciała dać znaleźnego, a kiedy sam Faktem było, że Ludwik lubił za- na drugi dzień udał się na łąkę i stwier- glądać do kieliszka, a po pijanemu dził, że skoszona trawa dalej rośnie, zdarzały mu się różne dziwne historie. uwierzył w moc czarodziejską Cygana. Często błądził po polnych drogach po nocy szukając drogi, mimo że ta była tuż obok. To znów spotkał nieznajo- Koń czy człowiek mego pana w kapeluszu, który prosił go o podwiezienie do domu, a potem W dawnych czasach na wsi wie- znikał nagle z furmanki, a Ludwik rzono, że dusza ludzka po śmierci stwierdzał, że pomylił drogi i błądził przez pewien czas błąka się po naszej potem po lesie i bagnach przez kilka ziemi w postaci jakiegoś zwierzęcia. godzin. W zależności od tego, jakim ktoś był Często popijając w mieście po człowiekiem, po śmierci zamieniał się udanym targu, uwiązywał konia do na przykład w konia, psa, ptaka albo jakiegoś drzewa i zostawiał tak na kilka węża. Jeżeli człowiek był dobry dla godzin. Koń głodny i spragniony kręcił sąsiadów, sprawiedliwy, to miał łagod- się, rżał i czynił szkody wokół siebie, na niejszą i krótszą karę i krócej błąkał przykład łamiąc drzewo, do którego był uwiązany. Ludwik, kiedy przychodził pi- się na tym świecie w postaci jakiegoś Rys. Edyta Drobysz zwierzęcia. Ale jeżeli był złym i nie- jany i zobaczył, że koń narobił szkody, sprawiedliwym człowiekiem, to czekały bił go gdzie popadło i czym popadło. przypominali Ludwikowi, aby się zmie- na niego ciężkie tortury. Na przykład Sąsiedzi to widzieli i zwracali uwagę nił, bo to, co się stało, jest wyraźnym jako pies nie miał budy i musiał błąkać Ludwikowi, że to on jest winien, a nie ostrzeżeniem od Boga. się po polach. Będąc koniem, wykony- koń, ale to nie pomagało. Postanowili Wrócił Ludwik do domu piechotą wał ciężką pracę za marne jedzenie więc jakoś temu koniowi pomóc. z opuszczoną głową i wszystko opo- i do tego był smagany batem. I tak było Pewnego dnia, kiedy Ludwik popijał wiedział swojej żonie. Ta, po wysłucha- z każdym zwierzęciem, w którym poku- w gospodzie, kilku mężczyzn umówiło niu dołożyła jeszcze od siebie mężowi towała jakaś ludzka dusza. Uważano, się, że wykorzystają znany we wsi za jego zachowanie, wyliczyła jego że to była najsprawiedliwsza kara dla przesąd o pokutującej duszy w zwie- wszystkie wady i przewinienia i zażą- tych niedobrych ludzi, którzy żyjąc na rzęciu i zwierzę zamienią w człowieka. dała, aby z rana poszedł do kościoła tym świecie, czynili wiele zła innym. Wyprzęgli więc konia z zaprzęgu, a je- i wyspowiadał się. Ludwik z pokorą wy- Kiedy już ta pokutująca w zwierzęciu den z chłopaków założył na siebie cho- słuchał żony i obiecał, że jutro z rana dusza odkupiła swoje winy, wtedy na mąto i całą uprząż i stanął pomiędzy pójdzie do księdza i wszystko mu opo- krótki czas pojawiała się wśród ludzi, hołoblami w miejscu, gdzie powinien wie. Tymczasem była już późna noc, aby dać dowód, że już swoje odpoku- stać koń. Pozostali mężczyźni byli więc spokojnie oboje położyli się spać. towała i zaraz znikała na zawsze. ukryci w pobliżu. Kiedy pijany Ludwik Chłopaki, którzy przygotowali ten W naszej wsi mieszkał gospodarz. wyszedł z gospody i stanął przy wozie, cały cud i zamieszanie, pod osłoną Miał na imię Ludwik, ale wszyscy na- nie mógł uwierzyć swoim oczom. Co nocy przyprowadzili konia do zagrody zywali go Uił. A wzięło się to z tego, że to? Zamiast konia w chomącie stoi Ludwika. Rano, kiedy Ludwik się obu- będąc kiedyś pijany, jechał z jarmarku człowiek! Zaczął lepiej się przyglądać dził i zobaczył w stajni swego konia, do domu przez las i usłyszał, jak jakiś z każdej strony i coś tam sam do siebie stanął jak wryty i głośno do siebie ptaszek tuż przy drodze śpiewa „uił, uił, bełkotał. Mężczyźni, którzy przygoto- powiedział: uił”. Była to pora wiosenna, więc w le- wali to widowisko, zaraz się pojawili – O nie, już ja drugi raz nie pozwolę, sie można było usłyszeć wiele różnych i głośno zaczęli mówić, że to cud, że abyś znowu zamienił się w człowieka. ptasich głosów. Ludwik zatrzymał ko- to pokutująca dusza była w tym koniu Poszedł do domu i o wszystkim nia i poszedł w las zobaczyć, co to za i teraz zamieniła się w człowieka. Za- opowiedział żonie. Ta po raz drugi po- ptaszek tak pięknie śpiewa. Wydawało raz też przybyło kilka starszych kobiet, prosiła, aby jak najszybciej udał się do mu się, że śpiew pochodził z bardzo które zaczęły się żegnać i odmawiać księdza i do spowiedzi. Poszedł więc bliska, ale nie zobaczył ptaszka. Więc modlitwy. Powstało duże zamieszanie. Ludwik do kościoła i poprosił księdza po chwili wraca i widzi, że na jego koniu Ludwik, widząc co się dzieje, klęknął o spowiedź, wyjawiając, co się dzieje brak jest uzdy i lejc, którymi powoził. przed tym cudem i głośno przepraszał w jego gospodarstwie. Ksiądz spokoj- Jak to zobaczył, siarczyście zaklął, człowieka w chomącie za to, że dla nie go wysłuchał i zalecił, aby jednak mówiąc: konia był taki niedobry, że go bił i za- przestał pić i zmienił na lepsze swój – A niech cię szlak trafi z twoim przęgał do ciężkiej pracy, karmiąc byle stosunek do zwierząt. „uiłem”. czym i byle jak. Mocno przejęty tym Wrócił Ludwik do domu pokorny, O tym wszystkim opowiedział póź- zjawiskiem, zaczął obiecywać, że już skruszony i nawrócony. Nie pił, go- niej swoim sąsiadom, jak go jakiś ptak nigdy nie będzie znęcał się nad zwie- spodarstwa pilnował i był dobrym śpiewając „uił” wyprowadził w pole. Od rzętami i że będzie chciał oduczyć się mężem. tamtej pory sąsiedzi wołali na niego nie picia wódki. Zebrani bardzo poważnie Leon Szabluk 54 Goniec Terespolski 84 1/2015 Dominik Sobol – Marzeniodajnia Dominik Sobol – ur. 10 kwietnia 1988 r. w Białej Pod- laskiej. Członek Klubu Literackiego „Maksyma” oraz zarządu Stowarzyszenia Rozwoju Gminy Miejskiej Terespol. Publikował m.in. w „Gościńcu Bialskim”, „Pod- laskim Kwartalniku Kulturalnym”, „Akancie”, „Młodości”, „Liternecie”. Laureat ogólnopolskich konkursów litera- ckich (m.in. X Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Kazimierza Ratonia w Olkuszu – 2014 r.). Finalista I Ogólnopolskiego Konkursu na Tomik Wierszy „Duży Format” (2013 r.) Stypendysta Marszałka Wojewódz- twa Lubelskiego w dziedzinie literatury (2014 r.). Pod koniec 2014 roku w ramach „Biblioteczki Podlaskiego Kwartalnika Kulturalnego” ukazał się jego debiutancki tomik wierszy pt. „Marzeniodajnia”.

spytany kiedyś o życie odpowiedział: jutro może być pozamiatane dlatego rób dzisiaj co masz robić jutro i nie narzekaj bo jutro może być pozamiatane.

Jeszcze raz o rozstaniach

żal mi tych wszystkich piesków biegających samopas bez imion obroży i łańcuchów świadczących o przynależności do nikogo. jednak nie umiem ich pokochać Grisza co pochodzi od matki nagle pozamiatanym życiorysom gdy pędząc na rowerze w piątym miesiącu ciąży zapalił się i zgasł bez zbędnego szumu przeraziła się czarnego kundla wokół siebie. do drugiego roku życia widział. przelewając zwierzęcy strach później natura zabrała mu tę umiejętność dając na swojego pierworodnego. w zamian piękny śpiew i jeszcze lepszą w kulturalny sposób znajomość gry na harmoszce. chodził na spacery, wyjaśniłem ance pomagał rodzicom na ile mógł, muzyką umilał wieczory dlaczego wolę koty spracowanym chłopom i pannom na wydaniu. zostawiając ją z prezentem pewnego dnia po powrocie z ogrodu kupionym przez jej starych na urodziny córeczki. powiedział starej matce umrę jutro jeden ptaszek na drzewie Mieszkaniec nie swojego miasta zaśpiewał mi dobry Jezu. jadąc starym oplem w rytm nazajutrz na werandę domu Griszy pay the man the offspring zleciała się cała ferajna podniebnych miałem chwilę słabości harcowników aby oznajmić dobrą jak mówią chrześcijanie nowinę o odwiecznym losie gwiazd o krótkotrwałych zaburzeniach gasnących jedna po drugiej bez wyraźniej własnego ja. chciałem zwątpić kolejności czy sensu. w świat na czas bliżej nieokreślony. 1/2015 Goniec Terespolski 84 55 rozbić się przy akompaniamencie Podwórko Popławskich (Medytacja II) wozów strażackich i radiowozów policji polskiej. wszystko przez ten w ramach rekompensaty za zawalenie się stodoły i obory brak zakorzenienia, nienaturalność po waszej długoletniej nieobecności wśród żywych obecnego miejsca zamieszkania. przyjeżdżamy zrywać jabłka, sadzimy ziemniaki, sta- gdybym jeszcze miał tutaj dzieciaka wiamy czy żonę podającą obiad za dziesięć ule z aktywnymi pszczołami a czasami pijemy piwo siedemnasta mógłbym spokojnie z kolegami uwierzyć w moc małej ojczyzny. pod dębem pamiętającym wszystkich dawnych ludzi a tak jest modlitwa o jak najszybsze nie będących wykorzenienie, wyjazd w siną dal miejskimi turystami próbującymi udawać rolników z dy- przynoszący nadzieję na lepsze. plomem. z drugiej strony najwyższy Śmietnisko ma chyba jakieś plany wobec mojego gnicia w mieście końca brodziliśmy pośród odrzutów współczesności polski końca unii europejskiej odnajdując rarytasy takie jak początku miłości do ciebie biały miś bez prawego uszka czy moja ty piękna K. dziurawe wiadro z ułamaną rączką

Dom Popławskich (Medytacja I) dziadek miał talent do przywracania użyteczności leżąc na trzeszczącej podłodze wącham przedmiotom martwym z pozoru woń waszej obecności w pustych butelkach po mięcie gotowanej piętnaście lat temu kto powiedział że ginie się raz na zawsze ? jeszcze tkwiącej na którymś z kubków smakowych języka. Wańki – wstańki po prawej stronie krążę po tych wszystkich niepewnych zaułkach stoi piec kaflowy pamiętający wszelkie bóle pleców gdzie nie trzeba nadstawiać drugiego policzka aby leczone dostać na jego barkach, wiszą też ikony ze świętymi prawo- w pierwszy. moim przewodnikiem jest miejscowa ci- sławnymi chodajka groźnie spoglądającymi przed siebie jakby oczekiwali bez pełnego uzębienia. wbrew wszelkim pozorom na nasze szybkie potknięcie w muzeum rodzinnych wie co to esej, oksymoron, kim są dadaiści i kto jest wspomnień. prezesem polskiego związku piłki nożnej jestem oczytanym animatorem życia seksualnego po lewej stronie mówi o sobie zdradzając objawy autoironii jurek gagarin z pięknie pozowanego zdjęcia odlicza ostatnio przeczytała kilka reportaży z wydawnictwa godziny Czarne które kupuje w zamian za dawanie siebie do startu w przestrzeń kosmiczną zalotnie puszczając i doszła do wniosku że wielu ludzi na świecie ma gorzej oczko niż ona więc w gruncie rzeczy nie ma co się użalać. w stronę wszelkiej maści niedowiarków. dochodzimy do tymczasowego lokum pana Wiesława żyjącego grubo poniżej minimum socjalnego wyzna- Marian czonego przez państwo polskie. Że co kuźwa?! Chcesz pan od trzydziestu lat gra na rynku we Wrocławiu kuźwa nie uważa się za czołowego polskiego barda napisać reportaż o życiu biedoty małomiasteczkowej raczej za stary mebel który niedługo wyrzucą polski B? na śmietnik historii Młody pan jesteś to coś panu kuźwa powiem: były kiedyś gdyby wiedział co to facebook bardzo możliwe takie ruskie wańki-wstańki, zajebiste zabaweczki dla że zobaczyłby swój fanpage typowy marian dzieci. grający na gitarze przy okazji dodając komentarze I takie kuźwa jest to nasze życie, tych z tak zwanego do pojawiających się tam memów ale woli jak ktoś marginesu. rzuci mu dwa złote na chleb niż da lajka Raz kuźwa wstajesz, raz padasz aż do zdochu jak to którym zdecydowanie trudniej nakarmić siebie ruskie mówią. i zaprzyjaźnione łabędzie Tak pan kuźwa napisz i daj mi święty spokój. 56 Goniec Terespolski 84 1/2015

Savoir – vivre *** szliśmy z Karoliną trzymając się za ręce nie zwracaj się kurwa do kobiety obok nas przebiegł pies z obciętym lubiącej seks z czystej przyjemności. ogonem i wyraźną erekcją nie zdążyliśmy zrobić mu zdjęcia nie pisz na sztandarach jude raus ewentualna nagroda w konkursie fotograficznym podczas gdy twoja ciotka z ameryki przeszła koło nosa tak jak wczorajsza szóstka chodzi do synagogi i przesyła ci pieniądze w totka na każde święta. zanim krzykniesz jebać ruskich *** sprawdź wcześniej czy twoi przodkowie „Każde dziecko jest artystą. Wyzwaniem mają jakieś wschodnie odgałęzienia jest pozostać artystą, kiedy się dorośnie.” w drzewie genealogicznym. – Pablo Picasso nie obronisz głupoty. nie daj sobie wmówić pamiętaj. jestem nikim

*** zawiedź oczekiwania sobota. jej pijany ojciec tłucze jej trzeźwą matkę wszystkich niespełnionych talentów w kuchni. ona w tym czasie pisze esej z polaka na temat: miłość do grobowej deski. nie po to otrzymałeś szansę wprowadza korektę. aby zmarnować się pośród tłumu wbrew pierwotnym zamierzeniom takich samych krawaciarzy nie będzie szczęśliwego zakończenia. jak twój stary

Terespol powstał na gruntach wsi Błotkowo Terespol posiada długą pisaną hi- storię. Wiemy, że miasto powstało na gruntach wsi Błotkowo, a pierwsza znana informacja o tej wsi dotyczy zakupu wójtostwa brzeskiego w roku 1512 przez właściciela Kodnia Iwana Sapiehę od jej poprzedniego właś- ciciela Pawła Czornego. Wójtostwo brzeskie składało się wówczas z dworu w Kornicy i sześciu innych wsi, wśród których wymienione jest Błotkowo. Wieś położona była na wschodzie dzisiejszego Terespola, przy odnodze Bugu nazwanej później Rogatką. Iwan Sapieha w roku 1515 sprzedał folwark Błotkowo dla Awrama Ezofowicza. Od roku 1533 Błotkowo należało do rodzi- ny Hornostajów – kolejno do Iwana, Widok na pałac Błotkowo Hawryły i Hieronima Hornostaja. Od tego ostatniego folwark Błotkowo nabył i zapisuję na wieczność prawem nie- i ogrodnikami przy dworze oraz dwa Krzysztof Montwid Dorohostajski. odzownym imienie moje Błotkowo nad inne sioła; Łobaczowo i Kalhy (Lechu- W Archiwum Akt Dawnych w War- Bugiem w województwie brzeskim le- ty).Dobra folwarczne obejmowały także szawie zachowany jest akt darowizny zące, którem kupił prawem wieczystym ziemie orne, oborę z bydłem rogatym wystawiony 15 czerwca 1609 roku u pana Hieronima Hornostaja wojewo- i nierogatym, gumno ze zbożem oraz w Brześciu. Aktem tym Krzysztof Mon- dzica brzeskiego” Dokument określa lasy, łąki, wygony i tym podobne użytki. twid Dorohostajski, marszałek Wielkie- położenie dworu: „Był w nim dwór nowy Król Zygmunt III Waza wybudował go Księstwa Litewskiego, podarował w koniec mosta Bużnego Brzeskiego w Błotkowie pałac wraz z obszernym folwark Błotkowo dla króla Zygmunta z wszystkim budowaniem”. Dobra ogrodem. Z tamtego okresu zachował III Wazy. „(…) królowi jego miłości podarowane królowi przez marszałka się opis ogrodu i pałacu w Błokowie. Zygmuntowi Trzeciemu (…) daruję obejmowały sioło Błotkowo z dworem Plan ogrodu, zwanego Ogrodzieńcem, 1/2015 Goniec Terespolski 84 57

„był rozplanowany symetrycznie i skła- dał się z czterech mniejszych kwater przy pałacu i sześciu większych kwater położonych na ich przedłużeniu. Ogród opasał z trzech stron szeroki kanał. Środkiem biegła czterorzędowa aleja otwierająca widok na rzekę Bug, two- rząca jakby jej optyczne przedłużenie”. Ogród należał do jednych z najpiękniej- szych w tamtych czasach w Polsce. Na- tomiast sam pałac był piętrowy, nakryty wysokim, czterospadowym dachem. Od północy wznosiła się ośmioboczna wieża ze stożkowym hełmem, a od południa dziedziniec zamykała oficy- na boczna z niską wieżyczką nakrytą cebulastym hełmem. Wygląd pałacu Widok Brześcia na rysunku Eryka Dahleberga ze Szwecji w Błotkowie znany jest dzięki rysunkowi Kazimierz przybył do niej w dniu 19 dworu i ogrodu”. Eryka Dahleberga ze Szwecji. marca 1653 roku i zamieszkał w pałacu Prace przy odbudowie Błotkowa Król Zygmunt III Waza zmarł w roku błotkowskim na czas trwania prac sej- w roku 1659 przerwał nowy najazd 1632, a pałac w Błotkowie wraz z przy- mu. W dniu 20 kwietnia zwołał w pałacu wojsk rosyjskich dowodzonych przez ległymi folwarkami odziedziczył jego w Błotkowie naradę senatorów i części kniazia Iwana Chowańskiego, które młodszy syn, królewicz Jan Kazimierz. posłów, a po zakończeniu obrad sejmu nagłym atakiem zajęły Brześć. Po Kolejny opis Błotkowa pochodzi z listu jeszcze przez kilka dni pozostawał uwolnieniu Brześcia nie podjęto już pisanego 7 lipca 1639 roku w dość w Błotkowie, skąd urządzał polowania poważniejszych prac nad odbudową niezwykłych okolicznościach. Królewicz w okolicznych lasach. ponownie zniszczonego Błotkowa. Jan Kazimierz przebywał wówczas W roku 1656 podczas działań wo- W dniu 11 kwietnia 1668 roku król we Francji, gdzie został uwięziony jennych Kozacy i Rosjanie zrabowali Jan Kazimierz dokonał lustracji swo- w jednym z zamków pod Paryżem. i spalili Błotkowo, a zniszczenia do- jej posiadłości i stwierdził, że „pałac Studiujący w Paryżu szlachcic polski pełnił przemarsz Szwedów na Brześć murowany jest na ten czas do szczętu Mikołaj Przerębski przekazał w tym cza- podczas potopu szwedzkiego. Po za- zrujnowany, a folwark do fundamentów sie dla uwięzionego królewicza spra- kończeniu działań wojennych król Jan przez nieprzyjaciela spustoszony”. wozdanie dworzanina królewskiego, Kazimierz wraz z małżonką postanowili W związku z tym sprzedał folwark błot- który został wysłany do Błotkowa dla odbudować Błotkowo i w związku z tym kowski z wsiami Błotkowo, Łobaczowo, skontrolowania dóbr. Mikołaj Przerębski we wrześniu 1657 roku król nakazał Leguty i Ogrodniki (wieś położoną na napisał w tym liście iż dworzanin ów swemu administratorowi Aleksandrowi wschód od Łobaczewa) dla Cypriana „w Błotkowie zastał wszystko w dobrym Połubińskiemu, aby poddani ekonomii Brzostowskiego, referendarza i pisa- porządku. Pan Czapski (zarządca) jest brzeskiej zwieźli sześć kop drzewa „na rza Wielkiego Księstwa Litewskiego. dobrym gospodarzem i rządzi dobrze. restaurację dworu błotkowskiego przez Towarzyszył temu podpisany przez Między innymi pokazał mu pięć jak nieprzyjaciela popalonego, a mianowi- monarchę uniwersał do poddanych, najpiękniejszych jakie można widzieć cie na zbudowanie folwarku, karczmy w którym król nawoływał, aby byli brytanów, jakich nie ma sam Król J.M., i młynów, a także na oparkowanie posłuszni nowemu panu. Król także które dla Waszej Królewskiej Miłości nadał mu przywilej w postaci przydziału chowa trzy psy a dwie suki, między drewna z puszczy ekonomii brzeskiej którymi są dwa takiej maści, jak brytan na odbudowę Błotkowa. arcyksięcia Leopolda”. List ten nawią- Na tym akcie zakończyła się sześć- zuje do zainteresowań Jana Kazimierza dziesięcioletnia historia wsi i folwarku psami i myślistwem, który później swój Błotkowo będącego w posiadaniu pałac w Błotkowie wykorzystywał do królów Polski. Błotków należał później polowań w okolicznych lasach. do Cypriana Brzostowskiego i jego Jan Kazimierz został królem Polski syna biskupa Konstantego Brzostow- w roku 1648. Kolejny opis Błotkowa skiego, od którego posiadłość kupił pochodzi z roku 1653. W marcu tego Józef Bogusław Słuszka – kasztelan roku król zwołał w Brześciu obrady sej- wileński i hetman polny litewski. Tenże mu, a wraz z nim przybyła do Brześcia Józef Bogusław Słuszka uzyskał prawa jego małżonka królowa Maria Ludwika miejskie dla Błotkowa w roku 1697 i na i „zamieszkała poza miastem, w pałacu cześć swojej żony Teresy Słuszkowej zwanym Błotkowo, który tak sobie upo- z Gosiewskich Błotkowo nazwał od jej dobała, że tam postanowiła pozostać imienia Terespolem. Król Jan Kazimierz właściciel Błotkowa do sejmu i przez czas sejmu”. Król Jan Kazimierz Michalak 58 Goniec Terespolski 84 1/2015 Pomniki upamiętniające bitwę pod Terespolem 19 września 1794 roku

Na terenie Terespola w XIX terespolskiej przez miesiąc stał wieku znajdował się pomnik obozem ze swoimi żołnierzami upamiętniający bitwę z czasów gen. A. Suworow. W mieście Powstania Kościuszkowskiego. stanął wysoki na 6 arszyn (dawna Rozegrała się 19 września 1794 miara długości odpowiadają- roku na polach terespolskich ca długości 4,3 metra) obelisk oraz okolicznych wsi Polatycz z białego marmuru w kształcie i Koroszczyna. Po upływie ponad do góry podniesionego miecza stu lat od dnia tej bitwy stoczonej z wyszczerbionym ostrzem. Na przez wojska rosyjskie z wojska- frontowej ścianie znajdowała się mi polskimi, zaborcze władze płaskorzeźba laurowych gałązek. postanowiły upamiętnić w trwały Nad nią widniała pamiątkowa sposób nie tylko tę zwycięską dla mosiężna tablica z napisem w ję- nich bitwę, ale również imię Alek- zyku rosyjskim: „W tym miejscu sandra Suworowa, zwycięskiego po brzeskiej bitwie 8 września dowódcy wojsk rosyjskich. 1794 roku (wg ówczesnego ro- W 1900 roku dowództwo garnizo- syjskiego kalendarza) przez 29 nu Twierdzy Brzeskiej wraz z żoł- dni kwaterował ze swymi wspa- nierzami 19-go Armijnego Kor- niałymi bohaterami, feldmar- pusu wystąpiło do Ministerstwa szałek austriackiej i sardyńskiej Wojny z inicjatywą wzniesienia armii, graf Świętego Cesarstwa pomników upamiętniających bo- Rzymskiego, grand Królestwa haterstwo wojsk suworowskich Sardynii, generalissmus Rosyj- w 1794 roku. Z zebranych na ten skiej Armii najjaśniejszy książę cel składek 1630 rubli wznieśli włoski, graf Aleksander Wasi- cztery pomniki na polu walki. lewicz Suworow-Rymniskij”. Jeden stanął nieopodal Brześcia Pomnik w Terespolu Z przeciwległej strony, czyli (obecnie na terenie Białorusi, z tyłu umieszczona była taka w odległości 5 kilometrów od miasta), drugi – w Terespo- sama tablica z napisem kiedy i kto postawił pomnik. lu, trzeci – w Polatyczach i czwarty – w folwarku Kuczyn Napis ten brzmiał: „Wzniesiony w 1902 roku staraniem (obecnie Koroszczyn). Inicjatorem budowy pomników Ministerstwa Wojny, Garnizonu Twierdzy, wojsk 19-go był kapitan Filip Charkiewicz. Znał on doskonale prze- armijnego Korpusu i Pułków biorących udział w boju.” bieg bitew i wskazał miejsca walk i żołnierskich mogił. Na bocznych ścianach wygrawerowane były daty: 1794, Dnia 7 marca 1902 roku car Mikołaj II zaakceptował czyli rok bitwy i 1902, czyli rok postawienia pomnika. miejsca i projekty pomników. Wokół cokołu pomnika w rogach były wkopane cztery Jesienią jeszcze w tym samym roku w dniach 22 i 23 dwunastofuntowe żeliwne lufy armatnie. Pomnik ten nie października odbyły się uroczystości odsłonięcia i po- zachował się do czasów współczesnych. Został zbu- święcenia pomników: w Terespolu nad Bugiem ku czci rzony w latach pierwszej wojny światowej 1914-1918. A. Suworowa oraz na dwu zbiorowych żołnierskich mogiłach znajdujących się na polach wsi Polatycze Bardzo interesujące, jak również mające duże zna- i przy drodze w folwarku Kuczyn. W uroczystościach czenie historyczne i pamiątkowe, mają pozostałe dwa tych udział wzięło wojsko z garnizonu Twierdzy Brze- pomniki, związane z bitwą terespolską. Była ona jedna skiej, przedstawiciele władz Brześcia, Terespola i Białej z pierwszych, które władze rosyjskie upamiętniły jed- Podlaskiej, duchowieństwo prawosławne oraz ludność nolitym kompleksem pomników. W miejscach głównych okolicznych wsi. Mieszkańcy Dobrynia. Koroszczyna bitew stało wówczas bardzo mało pomników: trzy Poł- i Terespola przybyli w zwartych, dość licznych grupach tawie i jeden w Borodino. z krzyżami i chorągwiami kościelnymi. Pod budowę pomnika w Polatyczach położyły kamień Najpierw, 22 października 1902 roku (data według węgielny władze rosyjskie 7 września 1902 roku a uro- kalendarza rosyjskiego) odbyła się podniosła ceremo- czyście odsłoniły i wyświęciły już 22 października. Po- nia odsłonięcia pomnika w Terespolu. Tutaj po bitwie mnik polatycki był najbardziej okazały z terespolskich 1/2015 Goniec Terespolski 84 59

Odsłonięcie pomnika w Polatyczach w dniu 22 października 1902 roku pomników. Stanął na polach tejże wsi w odległości wa, którymi żeg- trzech wiorst od Terespola. Postawiony został na na się zmarłych, kurhanie mogiły rosyjskich żołnierzy, którzy zginęli od wypowiedziane pierwszych salw armatnich polskiej artylerii. Dotychczas przez A. Suworo- miejsce to upamiętniał drewniany krzyż z 1864 roku. wa: „Pokój Wam, Pomnik ten posiadał kształt czterokątnego obelisku wielbiącym Chry- złożonego z pięciu granitowych, szlifowanych głazów. stusa, żołnierzom Z kolei K. Sokoł i A. Sosna podają, że wykonany został za matkę-ojczy- z polerowanego czerwonego marmuru, pochodzącego znę, z rosyjską z kamieniołomów pod Berdyczowem. Zakończony był ziemię poległym! u góry białym marmurowym krzyżem. Również w górnej Pokuj Wam, Kró- części ścian wygrawerowane były złocone inicjały Miko- lestwo niebieskie łaja II i Katarzyny II zwieńczone koronami carskimi. Ze jest Wasze. Bo- wschodniej strony na frontonie pomnika w niszy umiesz- haterowie wojny, Pomnik w Polatyczach czona była miedziana ikona Bogurodzicy. Projekt ikony Wy przyjęliście wykonał przewodniczący komitetu budowy Liszewym śmierć męczeńską, śmierć chlubną na koniec sławy i na koszt odlana ona była w państwowych zakładach módlcie się do Boga za nas. Boże, zachowaj w pamięci produkujących pieniądze. Nad ikoną wykuto pozłacany służących Tobie tu spoczywających.” napis następującej treści: „Pamięci suworowskich cud- Kurhan-mogiła miał kształt gwiazdy ozdobionej koloro- -bohaterów, poległych w bitwie z Polakami 8 września wymi płytkami. Pomnik z kurhanem otoczony był ośmio- 1794 r.” Na zachodniej stronie pomnika umieszczona ma lufami fortecznych armat, połączonych łańcuchem, była metalowa tablica z napisem informującym, że wykonanym z ręcznych granatów przez artylerzystów pomnik został zbudowany w roku 1902 staraniem z brzeskiej twierdzy. Rota saperów z twierdzy pod kie- Ministerstwa Wojny oraz Garnizonu Brzeskiej wojsk rownictwem dowódcy podpłk. Bieliajewym wykonała 19 armijnego korpusu z nazwami pułków rosyjskich pracę udekorowania mogiły-kurhanu piękną gwiazdą uczestniczących w bitwie pod Terespolem, dokładnie ozdobna kolorowymi płytkami. Ponadto na obelisku ten sam napis co na pomniku w mieście. Z południowej umieszczono inicjały imion cara Mikołaja II i jego żony, strony była taka sama tablica, zawierająca wiadomości zwieńczone u góry carską, imperatorską koroną. Do o poległych żołnierzach, tak jak ukazywała to relacja A. mogiły prowadziła droga obsadzona akacjami. Suworowa. Z wiadomości wyłączone były konie, a kapi- Jak pisał w 1987 roku J. Sroka, trudno jest ustalić na tanowie, wachmistrzowie, kaptitenarmusy, trębacze, ka- jakiej podstawie stwierdzono w latach trzydziestych, że deci, woźnice podani byli w ogólnej liczbie szeregowych. ocalały pomnik w Polatyczach, wzniesiony został na kur- Na mosiężnej tablicy z północnej strony widniały sło- hanie rzekomo wspólnym mogile żołnierzy polskich i ro- 60 Goniec Terespolski 84 1/2015 syjskich, poległych w bitwie we wspólnej mogile przy pod Terespolem we wrześ- drodze, prowadzącej do niu 1794 roku. W maszy- folwarku Kuczyn i dalej do nopisie wspomnień (z któ- wsi Majowa Góra, w kierun- rych korzystał) Stanisława ku którym wycofał się gen. Duńskiego znanego na Józef Sierakowski z pola Podlasiu nauczyciela szkół bitwy pod Terespolem i Po- powszechnych w Terespolu latyczami, z kobylańskiej i Białej Podlaskiej, działacza grobli. Mogiła ta istniała, społecznego i harcerskiego, o czym mówią wyraźnie w rozdziale zatytułowanym: opisy zawarte w Pamjatnej „Jak uczyłem historii na kur- Kniżce Siedleckiej Guberni hanach Podlasia” powołał za 1903 rok. się następujący oto opis W odległości 6 wiorst od Te- pomnika w Polatyczach: respola w dawnym folwarku „Kurhan otoczony kępą Kuczyn w Koroszczynie głogów, znajdował się na 23 października 1902 roku polach wsi w odległości oko- władze carskie odsłoniły ło 100 metrów na prawo od kolejny pomnik terespolskiej kodeńskiego traktu (obecnie wiktorii Suworowa. Stał on biegnie tędy terespolska na bratniej mogile rosyjskich obwodnica, prowadząca do i polskich żołnierzy przy granicy polsko-białoruskie folwarcznej drodze. Do po- na rzece Bug – przyp. JS). czątku XX wieku zachował U podnóża niewielkiego się tylko kurhan na jednej kurhanu, stanowiącego jak z mogił, na której ustawiono gdyby wysepkę pośród pól nowy stały pomnik. Był to był żywopłot z krzewów betonowy, imitujący marmur głogu. Na szczycie kurhanu Pomnik w Koroszczynie postument na planie prosto- stał pomnik-obelisk kamien- kąta o rozmiarach 28 – 21 ny z wyglądu podobny do cmentarnych pomników. wierszyn. Mierzył on wysokości 2 arszyny 6 wierszyn. Wszystkie pamiątkowe tablice z napisami były potłuczo- Na nim osadzony był żelazny krzyż wysoki na 3 arszy- ne do tego stopnia, że nie można było odczytać żadnego ny z pozłoconymi ramionami. W rogach postawiono tekstu. W żywopłocie z głogu otaczającym pomnik- przytknięte do pomnika cztery dwunastofuntowe żeliw- -obelisk stało, osiem luf armatnich. Przy niektórych ne armaty (ważące 90 pudów każda). Ze wschodniej zwisały resztki ogniw łańcuchów. Na każdej z armatnich strony pomnika umieszczona była metalowa tablica głowic, tuż pod kolistym zakończeniem były miniaturowe z napisem: „Braterska mogiła rosyjskich i polskich żoł- płaskorzeźby z zatartym wizerunkiem postaci w trójgra- nierzy poległych w bitwie Suworowa z Sierakowskim 8 niastym kapeluszu, a po obu stronach tegoż wizerunku września 1794 roku (data wg starego rosyjskiego kalen- inicjały „A” i „C” (Aleksander Suworow)”. darza — przyp. JS). Boże, pamiętaj o sługach twoich, Tak według powyższego opisu przedstawiał się stan tu poległych”. Z zachodniej strony znajdowała się taka pomnika w Polatyczach w roku 1930. Obecnie, jak sama tablica, z informacja kto i kiedy wzniósł pomnik, też w 1987 roku, nie ma już na szczycie kamiennego dokładnie taka sama jak na pomniku polatyckim. Na obelisku marmurowego krzyża. Jeszcze w 1987 roku bocznych ścianach cokołu wyryto cyfry przypominające zachowane było osiem luf armatnich. By uchronić od rok bitwy (1794) i rok postawienia pomnika (1902). zniszczenia przewieziono je do Muzeum Południowego Nie zachowany pomnik w Terespolu stanowi lukę Podlasia w Białej Podlaskiej, gdzie na dziedzińcu mu- w dziejach miasta, która została zapełniona tylko dzięki zealnym znajdują się do dziś. Jeszcze w 1987 roku na zachowanym źródłom archiwalnym. frontowej ścianie obelisku na zatartym napisie w języku Zachowany do dnia dzisiejszego pomnik w Polaty- rosyjskim wyryty był już napis w języku polskim nastę- czach jest symbolem-pamiątką walk z Insurekcji Koś- pującej treści: „Żołnierzom armii polskiej i rosyjskiej, ciuszkowskiej na Południowym Podlasiu. Przypomina poległym pod Terespolem we wrześniu 1794 roku”. Dziś naocznie o ostatnich walkach, jakie toczyli Polacy napisy są zatarte i trudne do odczytania. w obronie Rzeczypospolitej. Informuje o spoczywa- Tymczasem z materiałów źródłowych wynika, że kurhan jących w tych miejscach wiecznym snem żołnierzach z pomnikiem na polach wsi Polatycze nie jest wspólną polskich i rosyjskich, złączonych wspólną śmiercią po mogiłą żołnierzy polskich i rosyjskich z września 1794 walce. roku. Żołnierzy polskich i rosyjskich pochowano bowiem Justyna Sowa 1/2015 Goniec Terespolski 84 61 Wojna polsko-bolszewicka z 1920 roku w okolicach Terespola 1. Przyczyny wojny Polska uzyskując niepodległość w dniu 11 listopada 1918 roku nie miała wytyczonych granic ani na zachodzie, ani zwłaszcza na wschodzie. Ustalenie tych granic, niezależnie od prowadzo- nych wówczas nieustannych działań dyplomatycznych, dokonywało się w zbrojnej walce. Terespol znajdował się wtedy pod okupacją niemiecką. Zakończenie działań wojennych jesienią 1918 roku zastało Niemców na wschodzie Europy na daleko wy- suniętych pozycjach od Bugu (z przy- czółkami po zachodniej stronie Bugu, obejmującymi obszar całego byłego województwa bialskopodlaskiego) mia Czerwona, a od zachodu Wojsko ny polskiej. Oddziały sowieckie w dniu aż po tereny obejmujące Białoruś Polskie. Pas terytorium, oddzielający 14 lipca weszły do Wilna i zbliżyły się i Ukrainę. Były to wojska tak zwane- oddziały sowieckie od oddziałów do Lwowa, w dniu 22 lipca osiągnęły go Ober-Ost, których zadaniem było polskich stopniowo się zmniejszał linię Pińsk – Grodno – Suwałki , a 31 między innymi utworzenie niepodległej i w dniu 16 lutego 1919 roku wojska lipca pojawiły się w rejonie Brześcia. Ukrainy. te stanęły naprzeciw siebie koło Ma- Po krótkotrwałych, lecz zaciętych Niemcy niechętnie opuszczali te- nicz na Wołyniu. Konflikt zbrojny był potyczkach i starciach, oddziały Armii reny Podlasia. W styczniu 1919 roku nieunikniony. W okresie od lutego Czerwonej w dniu 2 sierpnia 1920 roku Terespol wraz z przyczółkiem na linii do jesieni 1919 roku wojska polskie zajęty miasto i twierdzę Brześć. Kodeń – Zalesie – Pratulin znajdował posuwały się dalej na wschód i zajęły się wciąż pod okupacją niemiecką. kolejno: Kowel, Pińsk, Wilno, a następ- 2. Działania wojenne w rejonie Działająca od grudnia 1918 roku nie Polesie, Wołyń i Podole. Na tych Terespola w Białej Podlaskiej grupa wojskowa ziemiach zatrzymała się linia frontu na Pod koniec lipca 1920 roku cofa- gen. Antoniego Listowskiego, złożona przełomie jesieni 1919 r. i zimy 1920 jące się na zachód oddziały polskie z 2.500 żołnierzy stanowiących dywizję r. Od stycznia do kwietnia 1920 rok z Samodzielnej Grupy Poleskiej, podlaską, postanowiła zlikwidować strona sowiecka wysuwała różne pro- dowodzonej przez gen. Władysława przyczółek na zachodnim brzegu pozycje pokojowe, do których Polacy Sikorskiego, obsadziły linię rzeki Bug Bugu i zająć Terespol, a stąd uderzyć mieli nieufny i sceptyczny stosunek. w rejonie Brześcia. Celem tej linii było na Twierdzę Brzeską. W dniu 9 lutego Niezależnie od prowadzonych wtedy powstrzymanie oddziałów sowieckich 1919 roku oddział konny mjr. Jerzego pertraktacji, obie strony dokonywały w ich marszu przez Podlasie ku War- Dąbrowskiego wkroczył do Teres- w tym czasie koncentracji i przegru- szawie. W założeniach operacyjnych pola, spychając Niemców na stację powań swoich oddziałów. zatrzymanie ofensywy sowieckiej na kolejową, skąd odszedł wtedy ostatni Wobec braków postępów w rokowa- rzece Bug miało umożliwić przegrupo- niemiecki pociąg pancerny. Na wieść, niach z Sowietami, w dniu 21 kwietnia wanie głównych sił polskich i przygoto- że w okolicach pojawiły się silne od- 1920 roku Polska podpisała z Ukrainą wanie kontrofensywy. Plany te w dużej działy kawalerii (w rzeczywistości był umowę, w której deklarowała prawo mierze uzależnione były od utrzymania to oddział konnicy mjr. Dąbrowskiego Ukrainy do samodzielnego państwa w rękach polskich Brześcia. W tych w sile 600 szabli), nad ranem w dniu oraz uznawała rząd ukraińskiego okolicznościach doszło w dniach od 2 10 lutego 1919 roku Niemcy oddali atamana Petlury. Do tej umowy do- do 6 sierpnia 1920 roku do zaciekłych gen. Listowskiemu Twierdzę Brześć łączono konwencję wojskową, na walk w nadbużańskim pasie Podlasia, i rozpoczęli ewakuację przez Grajewo podstawie której w dniu 25 kwietnia poczynając od Sarniak i Konstantyno- do Prus Wschodnich. wojska polskie podjęły ofensywne wa, poprzez Gnojno, Janów Podlaski, Ewakuacja oddziałów niemieckich działania w kierunku Kijowa i zajęły Pratulin, Neple, Terespol, Kostomłoty, z obszarów wschodnich stawiała za- to miasto w dniu 8 maja 1920 roku. Kodeń aż po Sławatycze i Włodawę. sadnicze pytanie: kto będzie po nich Ten niewątpliwy sukces armii polskiej 2 sierpnia gospodarzem opuszczonych ziem? był jednak krótkotrwały. Na początku Wojska sowieckie po zajęciu Brześ- Ponieważ nie było w tej sprawie lipca Armia Czerwona przystąpiła do cia już po południu w dniu 2 sierpnia żadnych międzynarodowych ustaleń silnej kontrofensywy. Działania wo- przystąpiły do forsowania Bugu na i decyzji, obszary opuszczane przez jenne potoczyły się w szybkim tempie odcinku Janów Podlaski – Pratulin. Niemców od wschodu zajmowała Ar- i przybrały niekorzystny obrót dla stro- W rejonie wsi Derło i Woroblin oddziały 62 Goniec Terespolski 84 1/2015

* * * Front na linii Bugu zaczął się zała- mywać w dniu 6 sierpnia, w związku z czym w nocy z 6 na 7 sierpnia 1920 roku został wydany rozkaz o przegrupo- waniach i ewakuacji wojsk polskich na zachód. Armia Czerwona w dniach od 9 do 14 sierpnia, nie napotykając na więk- szy opór oddziałów polskich, wtargnęła na Podlasie i Mazowsze, skąd weszła na przedpola Warszawy od północy, północnego wschodu i wschodu.

3. Cud nad Wisłą i odwrót Do decydującej o losach wojny Bitwy Warszawskiej, zwanej także „Cudem nad Wisłą”, doszło na przedpolach Warszawy w rejonie Radzymina, Wo- sowieckie przeprawiły się przez Bug pozycji, często podejmując przeciw- łomina, Modlina, Serocka i kilku innych i stoczyły walkę z broniącym tego natarcia z zuchwałymi wypadami na miejscowości w dniu 15 sierpnia 1920 odcinka 63 Toruńskim Pułkiem Pie- prawy brzeg rzeki. Impetu polskich roku oraz w dniu następnym. Polacy choty. Po kilkugodzinnych walkach ataków bolszewicy nie byli w stanie za wszelką cenę utrzymywali bronio- oddziały polskie zostały zepchnięte powstrzymać przez kilka dni. nych pozycji na rogatkach Warszawy. z zajmowanych pozycji obronnych Z komunikatów prasowych Sztabu W tym czasie, wczesnym rankiem 16 do bagien rzeki Krzny. W tym samym Generalnego Wojska Polskiego sierpnia grupa operacyjna Wojska dniu dalej na północ, na zachodnim 4 sierpnia Polskiego z rejonów Dęblina i Chełma, brzegu rzeki od wsi Sarnaki po Gnojno W rejonie Brześcia od Nepli do Przy- pod bezpośrednim dowództwem mar- 55 Poznański Pułk Piechoty stawił za- łuk oddziały piechoty podhalańskiej szałka Józefa Piłsudskiego, ruszyła do ciekły opór nadciągającym oddziałom i pomorskiej zniszczyły w bohaterskiej kontrnatarcia na pozycje nieprzyjaciela sowieckim, które w pierwszym natarciu obronie wszystkie usiłowania bolsze- i po szybkim sforsowaniu rzeki Wieprz zajęły Janów Podlaski i Konstantynów. wickie, dążące do sforsowania Bugu. zajęła Garwolin, Parczew, Mrozy, W podjętym przeciwnatarciu pułk ten Po jednym tylko wczorajszym ataku Kałuszyn, Kock i posuwała się dalej wstępnym bojem zdobył Konstanty- na most kolejowy na Bugu w Teres- w kierunku na Warszawę. W dniu 17 nów, a następnie wyparł przeciwnika polu naliczono przeszło 500 trupów sierpnia nieprzyjaciel został wyparty z Janowa Podlaskiego na wschodni nieprzyjacielskich. z przyczółków Warszawy i nastąpił brzeg rzeki. W następnych dniach aż 5 sierpnia bezładny odwrót wojsk sowieckich na do 6 sierpnia pułk ten, wraz z wspie- Silne ataki nieprzyjacielskie w re- wschód. Jeszcze tego samego dnia rającym go 56 Wielkopolskim Pułkiem jonie Brześcia oraz na południe od oddziały Wojska Polskiego z nadzwy- Piechoty, utrzymywał w swoich rękach niego zmusiły nasze oddziały do czajnym impetem i brawurą, pędząc przeprawy przez rzekę, odpierając opuszczenia Murawca i czasowo Te- przed sobą nieprzyjaciela, opanowały ustawiczne ataki bolszewików na ten respola. Dalsza walka o posiadanie Łuków i osiągnęły linię Bugu w okoli- odcinek Bugu. tych miejscowości w toku. Szczególnie cach Włodawy. W dwa dni później, 19 3 sierpnia zacięte walki toczyły się w tym dniu sierpnia, w rękach polskich znalazła W okolicach Terespola przy mo- w okolicach wsi Dobratycze – Ogrod- się Biała Podlaska i Kodeń. W dniu 20 ście kolejowym na Bugu wyjątkowo niki – Kostomłoty. Dwa pułki strzelców sierpnia oddziały 3 Dywizji Legionów zaciętą i krwawą bitwę stoczył 64 podhalańskich utrzymywały w tym wkroczyły do Terespola, a o godzinie Grudziądzki Pułk Piechoty z naciera- rejonie pozycje obronne i przeprawy 22-ej zajęły Brześć. jącymi oddziałami wojsk sowieckich. przez Bug do 7 sierpnia i stoczyły kilka Działania wojenne zakończyły się Nieprzyjaciel wywiesił wówczas białą zaciętych walk wręcz na bagnety. rozgromieniem na polskich ziemiach flagę i poprosił o kilka godzin rozejmu, 6 sierpnia północnych wojsk oddziałów Michaiła by zebrać z pola bitwy ciężko rannych W rejonie Brześcia gwałtowne Tuchaczewskiego, a na wschodzie i poległych. W tym samym dniu 66 ataki nieprzyjaciela doprowadziły w okolicach Zamościa sławetnej Kaszubski Pułk Piechoty toczył ciężką do częściowego opuszczenia przez konnicy Budionnego. Wojna polsko – walkę z nacierającymi siłami wroga nas Terespola. Brawurowy kontratak sowiecka zbliżała się do zwycięskiego na odcinku od wsi Neple poprzez Mo- oddziałów podhalańskich po nie- dla Polski zakończenia, uwieńczonego krawy, Kuzawkę do Samowicz. Walki zmiernie ciężkich walkach odrzucił podpisaniem traktatu pokojowego w tym rejonie trwały sześć dni i nocy nieprzyjaciela na wschodni brzeg z Sowietami w dniu 18 marca 1921 i cechowała je obustronna zaciekłość Bugu. Wzięto kilka karabinów maszy- roku w Rydze. Jego końcowym re- i zawziętość. Kaszubi zdecydowanie nowych, przeszło 200 jeńców, baterię zultatem było wytyczenie wschodnich występowali w obronie zajmowanych dział i znaczny tabor. granic Polski. 1/2015 Goniec Terespolski 84 63

4. Żołnierskie mogiły Niewielkie wojenne cmentarzyki Nieznany żołnierz Sierpniowe wydarzenia z 1920 z sierpnia 1920 roku znajdują się Zginął w roku 1920 roku pozostawiły w naszym rejonie w Pratulinie, w parku przy pałacu trwałe, historyczne ślady w postaci Kuczyńskich w Koroszczynie i w Ku- Tuż za mogiłą zaczynały się zie- żołnierskich, bezimiennych mogił – zawce, gdzie było pochowanych 19 mie orne i rosło na nich zboże, a po zarówno indywidualnych, jak i zbioro- polskich żołnierzy. Samotne, indywi- przeciwległej stronie, poza bystrym wych. Większość poległych żołnierzy dualne mogiły nieznanych polskich i zadrzewionym nurtem rzeki, rozta- z 64 Grudziądzkiego Pułku Piechoty, żołnierzy z tego okresu znajdują się czało się płaskie Polesie, słoneczne, którzy w dniu 3 sierpnia stoczyli w pobliżu Michalkowa, Ogrodnik i Ok- zamglone, rozciągnięte aż po dalekie wyjątkowo krwawą bitwę o most ko- czyna oraz na cmentarzu pounickim horyzonty, za którymi znajdował się lejowy w Terespolu na Bugu, jak też w Dobratyczach. O niektórych dzisiaj Wschód, skąd zawsze nadciągały żołnierzy z 66 Kaszubskiego Pułku już nic nie wiemy, chociaż nie ulega wojny, agresja i przemoc… Piechoty walczących przez sześć wątpliwości, że bezimiennych mogił Nigdy tam później nie byłem i nie dni i nocy w rejonie od Samowicz z czasów wojny polsko – bolszewi- wiem, czy mogiła ta zachowała się po Neple – pochowanych zostało na ckiej było w naszym rejonie więcej. do dzisiaj. cmentarzu wojskowym w Brześciu. Stawiano na nich drewniane krzyże. Janusz Tarasiuk Cmentarz ten przez wiele lat był Groby, zwłaszcza te znajdujące się zapomniany i bardzo zdewastowany, w miejscach odosobnionych, prawie Od autora jednak od kilku lat opiekują się nim zawsze ulegają zapomnieniu, gdy Tekst jest przedrukiem artykułu nauczyciele i uczniowie terespolskich ustawione na nich krzyże niszczeją lub z numeru 42 Gońca Terespolskiego szkół. rozpadają się ze starości. z 1999 roku. Zdecydowałem się W rejonie Terespola przy Alei Ma- ponownie zamieścić ten artykuł, po- rzeń, niedaleko od mostu kolejowego, * * * nieważ historia lubi się powtarzać, zachowała się bezimienna mogiła W roku 1960 podczas pieszej wę- a opisana w nim napaść dokonana nieznanego żołnierza z roku 1920, drówki brzegiem Bugu z Terespola ze Wschodu na Polskę w roku 1920 odnowiona staraniem władz miasta do Kodnia, na wysokiej skarpie rzeki w jakiś sposób przypomina dzisiejszą w roku 1993 i uroczyście wyświęcona koło Kostomłot, natrafiłem na niewielki inwazję putinowskiej Rosji na Ukrainę. podczas mszy polowej w dniu 11 listo- nasyp ziemny i mały, drewniany krzyż Zdjęcia przedstawiają jeńców rosyj- pada 1993 r. z napisem: skich w Terespolu w 1920 roku. Działania wojenne we wrześniu 1939 roku w Terespolu 75 rocznica wybuchu wojny Działania wojenne we wrześniu w Twierdzy Brzeskiej stacjonowało i wydano wtedy rozkaz opuszczenia 1939 roku objęły Terespol stosunkowo około 4 tysięcy polskich żołnierzy. cytadeli bez poddania się i kapitulacji, późno. Pierwsze patrole rozpoznaw- Wbrew przypuszczeniom, główne jedyną wolną wciąż drogą na Teres- cze niemieckiej piechoty zmotoryzo- natarcie na Twierdzę Brzeską, prze- pol. Wycofywanie polskich oddziałów wanej pojawiły się w mieście dopiero prowadzone przez niemieckie dywizje rozpoczęło się o zmierzchu. Kolejno w nocy z 16 na 17 września. Znacznie pancerne dowodzone przez gen Heinza zaczęło się wycofywać dowództwo wcześniej, bo już od pierwszego dnia Guderiana, nastąpiło od najmniej spo- i sztab obronny, bataliony marszowe wojny, dały o sobie znać nękające dziewanej strony północno-wschodniej i wartownicze, baterie artylerii, tabory bombardowania lotnictwa Luftwaffe na z kierunku Żabinki i Kobrynia. Walki i samochody z rannymi. Z nastaniem lotnisko wojskowe w Małaszewiczach o Twierdzę Brzeską trwały od 12 do 17 nocy na drodze do Terespola oświet- i na Twierdzę Brzeską. Ataki lotnicze września i toczyły się przy zmasowa- lonej pożarami, wybuchami pocisków na Małaszewicze trwały codziennie do nym wsparciu lotnictwa niemieckiego. i niemieckimi rakietami, nastąpił chaos. 12 września, podczas których zdołano Z niewiadomych przyczyn Niemcy Czas naglił – do Terespola zbliżały się zniszczyć niemal całkowicie hangary nie zajmowali terenów położonych już z kierunku Nepli patrole rozpoznaw- lotnicze, pasy startowe i większość sa- na zachód od Brześcia. W dniu 15 cze z niemieckiego 76 Pułku Piechoty molotów. Niemcy atakowali także linię września rozpoczęto ewakuację ran- Zmotoryzowanej. Jako pierwsze na kolejową. Jednak zasadniczym celem nych polskich żołnierz z twierdzy, wol- patrole te natknęły się i w okolicach Luftwaffe, przeprowadzanym znad Te- nym jeszcze przejściem przez Bramę cerkwi i cmentarza prawosławnego respola, była Twierdza Brzeska. Mieścił Terespolską i Wyspę Zachodnią do samochody z 9 Dywizjonu Samocho- się tam IX Okręg Korpusu, dowodzony Terespola i dalej w kierunku Włodawy. dowego mjr Władysława Jaskólskiego, przez gen. brygady Franciszka Klee- W dniu 16 września los obrońców wiozące rannych żołnierzy. Zostały berga. W dniu 1 września 1939 roku Twierdzy Brzeskiej został przesądzony one znienacka oświetlone i ostrzelane 64 Goniec Terespolski 84 1/2015 z działek i karabinów maszynowych. Samochody stanęły w płomieniach, Walka o Twierdzę Brzeską poległ mjr Jaskólski i kilkudziesięciu w niemieckiej fotografii jego żołnierzy, wielu było rannych. Walki w okolicach cmentarza prawosławne- Przebieg walk o Twierdzę Brzeską Po opanowaniu Terespola i rozbiciu go i nieistniejącej już prochowni przy podała niemiecka „Kronika – Historia 9 Dywizjonu Samochodowego mjr Bugu trwały do rana, część oddziałów 20 Dywizji Piechoty Zmechanizowa- Władysława Jaskólskiego w okolicach polskich została w tym czasie rozbita nej”, którą opracował uczestnik tych cmentarza prawosławnego, w dniu lub wzięta do niewoli, część uratowała walk Dietward Asmus. 17 września w godzinach porannych się, wycofując się z Terespola przez Niemcy zbliżali się do Brześcia od Niemcy przez ocalały most na Bugu Murawiec i Błotków w kierunku na Ko- strony północnej, z kierunku Prus zaatakowali Bramę Saperską (nazwa deń i Włodawę. Wschodnich i dzisiejszego woje- wg terminologii niemieckiej) – chodzi Niemcy zajęli Twierdzę Brzeską wództwa podlaskiego. Do walki tej o Bramę Terespolską (zdjęcie 5). przed południem 17 września 1939 zaangażowano 20 Dywizję Piechoty Po zdobyciu twierdzy Niemcy zwol- roku, by po kilku dniach pobytu przeka- Zmechanizowanej i artylerią korpuś- nili grupę folksdojczy z więzienia zać Brześć oddziałom Armii Czerwonej, ną XIX Korpusu Pancernego w sile Brygidka osadzonych tam za sabotaż co nastąpiło 23 września po defiladzie ponad 150 dział (zdjęcie 1). i dywersję (zdjęcie 6). wojsk niemieckich i radzieckich na ulicy Podczas marszu w kierunku Brześ- W godzinach popołudniowych do- Unii Lubelskiej. Polegli w Terespolu cia 76 Pułk Piechoty Zmechanizowa- wódca 16 Pułku Piechoty Zmecha- żołnierze polscy zostali pochowani we nej, wchodzący w skład 20 Dywizji nizowanej płk Gollick wraz z szefem wspólnej mogile na cmentarzu prawo- Piechoty Zmechanizowanej, został sztabu pułku na wieży Saperskiej sławnym. zatrzymany przez polską 18 Dywizję (Terespolskiej) sporządzają raport Piechoty pod Andrzejowem na po- o przebiegu walk.(zdjęcie 7) Janusz Tarasiuk łudnie od Zambrowa , gdzie poniósł Po zdobyciu twierdzy zaistniała straty (zdjęcie 2). konieczność rozminowania terenu Niemcy zbliżali się do Brześcia od (zdjęcie 8). strony północno – wschodniej . Dla W dniu 22 września twierdza została obejścia Twierdzy Brzeskiej od zacho- przekazana Armii Czerwonej (zdjęcie du, 43 batalion saperów, wchodzący 9 – na zdjęciu z Niemcami kombrig w skład 76 Pułku Piechoty Zmechani- Siemion Kriwoszejn). zowanej, przygotował przyprawę przez Kolejne zdjęcie (10) uwidocznia Bug w okolicach Nepli (zdjęcie 3). ceremoniał przekazania Twierdzy Po przekroczeniu rzeki pododdziały Brzeskiej stronie radzieckiej po wspól- pułku i towarzyszące im samochody nej defiladzie wojsk obu tych państw. pancerne podjęły marsz przez Łoba- Opracował czew w kierunku Terespola (zdjęcie 4). płk Krzysztof Aleksandruk 1/2015 Goniec Terespolski 84 65 Prochownia w Terespolu Mija już czwarty rok odkąd Koło Miłośników Historii i Fortyfikacji spra- wuje społeczną opiekę nad jedynym świeckim zabytkiem naszego miasta – Prochownią. Zbliża się koniec roku i możemy pokusić się o krótkie podsumowanie. Warto chyba spojrzeć wstecz żeby zobaczyć jaką drogę przeszliśmy. Zadać sobie parę pytań i poszukać na nie odpowiedzi. Jak w tym czasie zmieniło się otoczenie obiektu i sama Prochownia? Co już udało się zrobić? Co można uczynić jeszcze? nych. Prowadzimy bloga i stronę inter- nas mobilizuje i zachęca do dalszych Od samego początku mieliśmy wizję- netową, gdzie na bieżąco informujemy działań. Jesteśmy przekonani, że ra- -koncepcję zmierzającą do przywróce- o prowadzonych pracach, wystawach zem - we współpracy, możemy jeszcze nia obiektu do „życia”. Niejednokrotnie stałych, okolicznościowych i rocznico- wiele uczynić aby obiekt uatrakcyjnić. wspominaliśmy, że atutami Prochowni wych z okazji Święta 3 Maja i Święta Wyrażamy wdzięczność za pomoc są jej walory historyczne, swoisty wy- Niepodległości. i wsparcie Burmistrzowi Miasta, konser- gląd i wpisanie do rejestru zabytków. Dziś napawa nas radością fakt, że watorowi zabytków, Radzie Miasta, Sto- Rzeczywistość przed jaką stanęliśmy – lat tych nie zmarnowaliśmy. Jest nam warzyszeniu Rozwoju Gminy Miejskiej w chwili objęcia jej opieką, wielokrotnie na prawdę miło, gdy zabytek nasze- w Terespolu, darczyńcom, sponsorom, zweryfikowała nasze marzenia i plany. go miasta coraz liczniej odwiedzają organizacjom społecznym i instytucjom, Nie na tyle jednak abyśmy odstąpili od mieszkańcy, turyści i goście z kraju mieszkańcom, gościom i turystom. To realizacji wytyczonego celu. i za granicy. Wielu z nich dostrzega ko- dzięki Wam zabytek naszego miasta W okresie minionych czterech lat rzystne zmiany w otoczeniu i w środku tętni życiem. Mamy nadzieję, że nowo wykonaliśmy społecznie cały szereg Prochownia. Doceniają to co już zrobi- wybrane władze i Rada Miasta udzie- prac, przedsięwzięć, podjęliśmy wiele liśmy. Swoją aprobatę a nawet podziw lą pomocy i wsparcia na utrzymanie działań o których już informowaliśmy. wyrażają w rozmowach i dają temu obiektu. Sądzimy, że dzięki tym nakła- Ten dorobek znany jest mieszkańcom, wyraz wpisując się do Księgi Gości. dom i pracy społecznej członków Koła władzom miasta i konserwatorowi za- Często stwierdzają, że są pod wraże- piękniejący zabytek będzie jednym bytków – za pośrednictwem internetu, niem tak zadbanego obiektu i licznie z obiektów promujących nasze miasto. szerokim kręgom osób zainteresowa- zgromadzonych tu eksponatów. To Karol Niczyporuk Prochownia w Kobylanach Po serii spotkań i rozmów prezes Sto- fortyfikacyjnych wchodzących w skład niu znajdują się małe zbiorniki wodne, warzyszenia Rozwoju Gminy Miejskiej Przedmościa Terespolskiego Twierdzy strzeżone kąpieliska, a obok przepływa Terespol Krzysztof Badalski podpisał Brzeskiej. Są to koszary obronne i fort niewielka rzeka Czapelka. Są tu miej- z wójtem Gminy Terespol Krzysztofem w Kobylanach oraz forty w Koroszczy- sca pamięci i pomnik, a w pobliżu inne Iwaniukiem umowę użyczenia dosko- nie, Lebiedziewie i Łobaczewie. obiekty Przedmościa Terespolskiego. nale odremontowanej Prochowni w Ko- Raz w tygodniu gości odwiedzają- Prochownia wraz z okolicą jest miej- bylanach dla Koła Miłośników Historii cych Prochownię będziemy witać salwą scem atrakcyjnym, warto ją odwiedzić. i Fortyfikacji w Terespolu. honorową z repliki działa armatniego. Karol Niczyporuk Naszym zadaniem jest ożywić W sezonie letnim Prochownia będzie i uatrakcyjnić ten obiekt tak, by chętnie otwarta i udostępniona zwiedzającym. odwiedzali go mieszkańcy, goście Osoba dyżurująca oprowadzi po obiek- i turyści. Już przystąpiliśmy do orga- cie i zaprezentuje wystawę. Inne atrak- nizowania stałej wystawy historyczno cje są jeszcze nadal przygotowywane, – militarnej. W dwóch salach prezen- uzgadniane i dopracowywane. Uroczy- tujemy wybrane mundury wojskowe: ste otwarcie Prochowni planowane jest polskie, rosyjskie i niemieckie z okre- na 2-3 maja tego roku. su I i II wojny światowej, repliki broni Prochownia w Kobylanach jest cen- długiej i krótkiej, broń białą – szable nym zabytkiem architektury fortyfika- i bagnety, a także medale, ordery cyjnej i posiada swój niepowtarzalny i odznaczenia pułkowe. W salach tych charakter. Prochownia otoczona jest można też obejrzeć makiety obiektów pięknymi terenami zieleni. W jej otocze- 66 Goniec Terespolski 84 1/2015 III Rajd Rowerowy ,,Tajemnice Twierdzy Brześć” Ponad 20 osobowa ekipa rowe- rzystów z Bialskiego Klubu Rowero- wego oraz zaprzyjaźnionych klubów z Brześcia (Travel Planet i Kola Bok) wzięła udział w III edycji rajdu rowerowego „Tajemnice Twierdzy Brzeskiej”. Rajd odbył się 5 paździer- nika i początkowo uczestnicy mieli dzień wcześniej zwiedzić Twierdzę w Brześciu. Niestety z powodu nie- otrzymania wiz rajd odbył się tylko po stronie polskiej. Uczestnicy odwiedzili forty i inne obiekty przedmościa teres- polskiego (m.in. Łobaczew (Fort VII), Koroszczyn (Fort O), Prochownia oraz Prochownię w Terespolu, gdzie i członkowie Koła Miłośników Historii w Kobylanach), pomnik stojący przy w sobotni wieczór odbyło się ogni- i Fortyfikacji – KarolNiczyporuk i Do- E-30 w Polatyczach upamiętniający sko integracyjne uczestników rajdu. minik Sobol. bitwę pod Terespolem w 1794 roku Przewodnikami rajdu byli regionaliści Tekst i foto: Dominik Sobol

IX Bieg Przyjaźni Brześć – Terespol IX Międzynarodowy Bieg Przyjaź- w podnoszeniu ciężarów) i Natalię organizatorzy nagrodzili puchara- ni Brześć – Terespol odbył się 14 Semieńczuk (uczestniczka IO w Pe- mi pierwszych trzech zawodników czerwca 2014 r pod honorowym pa- kinie i Londynie w rzucie oszczepem). w 10 kategoriach wiekowych oraz tronatem Urzędu Marszałkowskiego Podczas podsumowania imprezy najmłodszego (Michał Korneluk) w Lublinie, Białoruskiego Komitetu zabierający głos burmistrz Jacek i najstarszego (Ivan Bartas) zawod- Olimpijskiego i Polskiego Komitetu Danieluk powitał gości i zawodników. nika a także najlepszych z Terespola Olimpijskiego. Zawody zorganizo- Podziękował za udział. Podkreślił, (Ewa Nejman i Grzegorz Jakuszko). wali: Urząd Miasta Brześć, Urząd że rzeka Buk łączy, a nie dzieli. Im Podsumowując zawody burmistrz Miasta Terespol, Klub Olimpijczyka więcej przyjaźni, tym lepiej, bo jest Jacek Danieluk wyraził nadzieję, że w Terespolu i Miejski Ośrodek Kultu- mniej konfliktów. Szczególne słowa sport nadal będzie jednał i łączył, ry. Na starcie w Brześciu stanęło 124 skierował do olimpijczyków. Grenadij że jego uniwersalne zasady i idea zawodników z Białorusi, Ukrainy, Pol- Borysiuk, vice mer Brześcia., wyraził olimpijska zawsze będą zwyciężać. ski (od Gdańska poprzez Warszawę podziw dla zawodników, którzy po- Zaprosił na X Bieg w dniu 13 czerwca do Zabrza i Bytomia, w tym grupa 18 mimo ulewy dobiegli do mety. Mer 2015 r., którego start będzie w Teres- Terespolan) i 1 z Rosji. Wzdłuż trasy Brześcia Władimir Czernow zapropo- polu, a meta w Brześciu. głośno dopingowali kibice. Pomimo nował, by w X Biegu wzięli udział sa- Krystyna Pucer momentami padającego obficie desz- morządowcy na czele z burmistrzem, czu, wszyscy w zdrowiu i dobrej kon- sekretarzem oraz merem. dycji dotarli na metę do Terespola. Od W klasyfikacji ogólnej (OPEN) początku towarzyszyły uczestnikom zwyciężyli Ukraińcy: Siergiej Matczuk słowa P. Coubertina: „W życiu ważny przed Genadijem Kuznietsovem i po- jest nie triumf, lecz walka, istotną chodzącymi z Brześcia na Białorusi rzeczą nie jest zwyciężać, lecz umieć Aliaksejem Chamadanau i Artsemem toczyć zwycięski bój.” Za wysiłek na Nebialiukiem. Piąte miejsce zajęła mecie czekały pamiątkowe medale terespolanka Izabela Trzaskalska, i dyplomy wręczane przez przedsta- która zwyciężyła w kategorii kobiet, wiciela PKOL w Warszawie, Elżbietę druga była Olga Kotowska a trzecia Kwiatkowską i olimpijczyków: Maria- Katsiarina Wiarbitskaja. Trzaskalska na Sypniewskiego (brązowy medal zwyciężyła również w swojej kategorii IO w Moskwie i Barcelonie w szer- wiekowej. Wśród mężczyzn: 1. Sergij mierce), Kazimierza Czarneckiego Marczuk, 2. Genadij Kuznietsov, 3. (brązowy medal IO w Montrealu Aliaksej Chamadanau. Oprócz tego 1/2015 Goniec Terespolski 84 67 Druga wojna światowa w mieście na granicy Część druga były intensywne, ale mało skuteczne. Niemcy jednak stopniowo zdobywali poszczególne umocnienia. Po wojnie Rosjanie odkryli w schro- nach napisy świadczące o długo- trwałej obronie twierdzy i w latach siedemdziesiątych zbudowali kilka monumentów – obelisk symbolizu- jący bagnet wysokości 100 metrów, widoczny również z Terespola oraz wielkie popiersie żołnierza. Obok na terenie twierdzy znajduje się muzeum. TWIERDZA BRZESKA razem z kolegami. Czysta woda fosy Bliskość twierdzy sprawiała, że Przed drugą wojną światową po- otaczającej fort pozwalała na kąpiel słyszeliśmy gwar życia koszarowego, jechałem do Twierdzy Brzeskiej i łowienie raków. dźwięki orkiestr i widzieliśmy kolo- z Ojcem dorożką. Oglądałem mury Od pewnego czasu ukazuje się rowe rakiety z okazji różnych świąt. obronne zbudowane z czerwonej w lokalnych gazetach („Goniec PAN SZATAN cegły z wieżyczkami i ozdobnymi Terespolski”) szereg artykułów po- Na ulicach Terespola można było detalami architektonicznymi, prze- święconych twierdzy. Dużo intere- spotkać człowieka niskiego wzrostu, szedłem przez most na Muchawcu. sujących wiadomości znalazłem o kruczoczarnych włosach, który Później byłem w biurze, gdzie praco- w książce Władimira Bieszanowa szybko kroczył, dźwigając ciężką wał Ojciec. Pamiętam, że nad Jego „Twierdza Brzeska” (wyd. Bellona, torbę. Przypuszczam, że jego tatar- biurkiem wisiało godło państwowe Warszawa, 2012), między innymi scy przodkowie byli żołnierzami króla oraz portrety ówczesnych dostoj- o polskich obrońcach twierdzy we Jana III Sobieskiego i mogli miesz- ników państwowych – prezydenta wrześniu 1939 roku. Polacy naj- kać w pobliskich Małaszewiczach. Ignacego Mościckiego, marszałka pierw bronili się przed Niemcami, Był to Szatan, pan Wacław Szatan, Edwarda Rydza-Śmigłego oraz mar- a następnie po przekazaniu twierdzy listonosz. szałka Piłsudskiego. Z tego okresu przez Niemców Rosjanom, przed Przynosił różne wiadomości dobre zachowało się zdjęcie pracowników. wojskami sowieckimi. W ostatnim i złe, czasami też pieniądze. Wszyscy Ojciec był księgowym. Na zdjęciu przypadku bohaterskim obrońcą był go znali i on znał wszystkich stałych jest 15 osób. W pierwszym rzędzie kapitan Wacław Radziszewski i jego mieszkańców. Kiedy nikogo nie było siedzą 4 panie, w środku 3 ofice- żołnierze z batalionu marszowego w domu, pan Szatan sięgał po klucz rowie. Ojciec stoi w drugim rzędzie 82 pułku Wojska Polskiego. Kapitan w skrytce, otwierał drzwi i wewnątrz obok pana Szyszły – szefa zespołu. Radziszewski zginął w Katyniu. pozostawiał korespondencję. Listo- Wszyscy są elegancko ubrani, panie W czerwcu 1941 roku Niemcy szyb- nosz potrafił też doręczać listy nie- mają ładne suknie, panowie krawaty, ko opanowali tereny wokół Brześcia. dokładnie zaadresowane. Jak opo- jeden ma muszkę. Zaskoczenie Rosjan było kompletne wiada mój kolega Zbyszek, pewnego Twierdza Brzeska została zbudo- i oddziały faszystowskie, jak mówią razu pan Szatan przyniósł do jego wana na polecenie cara Mikołaja Rosjanie, szybko maszerowały na ojca listy z następującymi adresami: I w latach 1831-1842, przy ujściu wschód od linii Bugu. Tymczasem „Aleksander Biegajło obok bocianie- Muchawca do Bugu. Następnie w twierdzy trwały walki. Rosjanie go gniazda” i kolejne „Aleksander La- przez wiele lat umocnienia były roz- po pierwszym zaskoczeniu, ukryci tajło lub Trałatajło”. Korespondencja budowywane. W pasie o szerokości w schronach o grubych murach, trafiła do rąk adresata. Wówczas nie kilkunastu kilometrów wokół twierdzy bronili się przez wiele dni. Pierwszą było skrzynek pocztowych. zbudowano cały system umocnień, wiadomość o tym przeczytałem Pan Szatan pracował przez kil- takich jak forty, prochownie, które przed laty w miesięczniku „Ogoniok”. kadziesiąt lat, przynosząc listy bez były połączone drogami o utwardzo- Z odległości około 2 kilometrów względu na pogodę i porę roku. nej nawierzchni. Zadaniem twierdzy widzieliśmy nurkujące niemieckie Zginął w wypadku drogowym. Jechał była obrona zachodniej rubieży im- bombowce. Najpierw pojawiały się rowerem z przesyłką i został potrą- perium rosyjskiego. słupy ognia i dymu, a następnie cony przez samochód. W Terespolu znajduje się prochow- słyszeliśmy wybuchy. Samoloty KĄPIELISKA nia, a w pobliżu wsi Łobaczew Fort startowały z pobliskiego lotniska Wokół Terespola znajduje się kilka VII, do którego jeździłem rowerem w Małaszewiczach. Bombardowania zbiorników wodnych, w których ką- 68 Goniec Terespolski 84 1/2015 paliśmy się i uczyliśmy się pływać. Nad Starą Pocztą też ciążyło Z tym był pewien problem, ponieważ fatum. Była jedynym budynkiem Cyganka wywróżyła mojej Mamie, w mieście, który spłonął podczas że powinienem unikać wody. Łatwo drugiej wojny światowej. powiedzieć. Opracowałem na podstawie relacji Oprócz poprzednio wspomnianej Stryjenki Bronisławy Chodynickiej. Żółtej Wody, kąpaliśmy się w wodach SPALENIE WSI KŁODA Rogatki, czasami w Bugu, w fosie W pierwszych latach okupacji Fortu VII i Solance. Było to niewielkie Niemcy umieszczali na budynkach jeziorko nieopodal mostu kolejowego literę V, symbolizującą zwycięstwo. na Bugu, otoczone krzewami łozy Z upływem czasu litery wyblakły, i wikliny, położone około 2 kilometrów na szosie prowadzącej ze wschodu od naszych domów. Droga prowa- w kierunku Warszawy można było dziła przez łąki. Były to oczywiście zauważyć wycofywany, uszkodzony kąpieliska niestrzeżone. sprzęt wojskowy, na złomowiskach Jak pamiętam, latem 1944 roku przybywało samolotów nienadają- korzystaliśmy z Solanki i usłyszeli- cych się do latania. Pociągi sanitar- śmy hałasy zwielokrotnione przez ne były pełne rannych niemieckich Stanisława Staszica, zbudowano pogłos. Zobaczyliśmy z odległości żołnierzy. Kiedy front zbliżał się brukowaną szosę Brzeską, łączącą kilkudziesięciu metrów jak Niemcy do Bugu, wyjechałem z Mamą do warszawską Pragę z Terespolem pod mostem, na specjalnych ławkach Horbowa. Wieś znajduje się w od- nad Bugiem. 21 maja 1825 roku przy zawieszonych na stalowej konstrukcji ległości jednego kilometra od szosy ulicy Grochowskiej na Pradze odsło- umieszczali materiały wybucho- Warszawa – Brześć. Od strony szo- nięto obelisk upamiętniający budowę we. Później, kiedy wycofywali się sy widoczny był dwór z folwarkiem szosy, w pół roku później odsłonięty z Brześcia, most wysadzili. Poza tym i stawem. Nieopodal pracował młyn został podobny obelisk w Terespolu. krajobraz był sielski, świeciło słońce, elektryczny. W przedłużeniu lokalnej Na pomnikach znajduje się 9 a woda była ciepła. drogi łączącej szosę z drogą wiejską tablic z bardzo podobnymi płasko- STARA POCZTA zbudowano drewniany kościół z ple- rzeźbami wykonanymi przez Pawła Przy szosie Brzeskiej, niedaleko banią. Większość ziemi ornej leży Malińskiego, polskiego rzeźbiarza od linii kolejowej Warszawa – Brześć pomiędzy zabudowaniami wiejskimi pochodzenia czeskiego. Rzeźby zlokalizowany był murowany budynek a rzeką Krzną. przedstawiają w sposób realistyczny Starej Poczty, osłonięty płaszczem W czasie kiedy zbliżał się front, sceny z budowy drogi. Są też napisy dzikiego wina. Wewnątrz były dwa w okolicy wsi przebywali żołnierze w języku polskim i łacińskim: „Na- duże pomieszczenia. W pierwszym niemieccy i ukraińscy różnych for- kładem narodowym z głazu ubito, mieścił się urząd pocztowy, w dal- macji. Nad domami przelatywały MDCC-CXXIII”. Według staropol- szym stajnia dla koni pocztowych. bardzo nisko niemieckie myśliwce skiej miary, długość zbudowanej Przed budynkiem znajdował się ga- w kierunku wschodnim, a następnie drogi wynosiła 178 staj (jedna staja neczek z ławką. Stara Poczta pamię- po kilkunastu minutach powracały. odpowiada około 1066,8 metrom). tała czasy Powstania Styczniowego. Aby ocalić wieś, mieszkańcy złożyli W Terespolu obelisk znajduje się Podobno na ganeczku spotykali się podobno jakiś okup. Wieczorem, ze przed szkołą, na małym wzniesieniu, powstańcy ze swoimi dziewczynami względów bezpieczeństwa, opusz- gdzie zimą zjeżdżaliśmy na łyżwach przed wyruszeniem na akcję. czaliśmy dom naszych krewnych i sankach. Nieopodal Starej Poczty, Niemcy i biwakowaliśmy na łąkach w odle- Szosa Brzeska miała duże zna- przed inwazją na Związek Radziecki, głości około kilometra od zabudowań. czenie strategiczne podczas drugiej na terenie sadu zbudowali obóz dla Ciepłe noce powodowały, że noclegi wojny światowej. Po inwazji Niemców jeńców rosyjskich. Na ogrodzonym pod chmurką były przyjemne. na ZSRR szosą Brzeską przejeżdża- terenie ustawiono szereg baraków. Pewnego razu, kiedy nocowaliśmy ły znakomicie wyposażone zmotory- Przed bramą wjazdową był barak nad rzeką Krzną, niebo rozświetliła zowane oddziały Wehrmachtu. Pod komendantury i basen. W obozie łuna, przed nami pojawiła się wielka koniec wojny Niemcy ewakuowali tą panowały drakońskie warunki. Pew- ściana ognia, płonęła wieś Kłoda. drogą zniszczony sprzęt. nego letniego dnia jednemu z jeńców Płomienie odbijały się w wodzie, Latem 1944 roku szosą Brzeską w randze majora udało się opuścić potęgując uczucie grozy. Niemcy maszerowała Armia Czerwona, na obóz. Uciekinier skrył się w dzikim spalili zabudowania, na szczęście nie czele generalicji z bukietami kwiatów, winie otaczającym Starą Pocztę. było ofiar wśród ludności. Widocznie następnie poczty sztandarowe i dalej Niemcy zorganizowali pościg. Dla mieszkańcy nie złożyli okupu. olbrzymie działa za ciągnikami gąsie- jeńca ucieczka zakończyła się tra- SZOSA BRZESKA nicowymi oraz żołnierze. Przemarsz gicznie. W latach 1820 – 1823, z inicjatywy trwał wiele godzin. 1/2015 Goniec Terespolski 84 69

cowali wykonując olejne portrety. W tym czasie portretowani pozowali siedząc na krześle, ustawionym na trawniku pod brzozą przed naszym domem, w pełnej orderowej gali. W podziękowaniu za mieszkanie, jeden z artystów wykonał ołówkiem portret mojej Matki i następnie mój. Rysunek zachował się. Nosi datę 13 sierpnia 1944 roku. Wówczas Polacy walczyli już w Po- wstaniu Warszawskim, a Armia Czer-

Po wojnie dwukrotnie zmienia- nym w jedwabne woreczki. Grupa no nawierzchnię szosy Brzeskiej, młodzieży z dzielnicy „mieszczanie”, najpierw położono płyty betonowe, przez jakiś czas, dysponowała kara- a następnie pokryto je asfaltem. Są binem z ułamaną kolbą, pistoletem, też plany modernizacji tej szosy. rakietnicą. Mieliśmy też dostęp do PORZUCONA RAKIETNICA lontów, spłonek, trotylu. Znajdowali- Było popołudnie jesienią 1944 śmy ponadto dużo różnego rodzaju roku. Na ulicy Słowackiego pojawili amunicji. się dwaj rosyjscy, bardzo młodzi W pierwszych miesiącach po żołnierze w długich szynelach. Mieli wejściu do naszego kraju, żołnie- rakietnicę i przed naszym domem rze rosyjscy byli nastawieni do nas wystrzelili rakietę w stronę pola. życzliwie. Pamiętam, że strzelaliśmy Przy następnej próbie załadowania z karabinu pod okiem rosyjskiego rakietnicy nastąpił wybuch, który żołnierza, był to karabin z długą lufą, wona zatrzymała się nad brzegiem zranił jednego z żołnierzy. Kolega z dużą siłą odrzutu. Otrzymaliśmy też Wisły. Wyżsi oficerowie radzieccy rannego wyrzucił rakietnicę za płot. od Rosjanina o nazwisku Kisielow, mieli więcej wolnego czasu i mogli Pistolet kalibru 26 mm trafił do okopu puszkę z substancją dymotwórczą. pozować artystom. na naszym trawniku. Obaj żołnierze Oczywiście wypróbowaliśmy ten GORZKI SMAK MIODU szybko uciekli z miejsca zdarzenia. materiał tworząc na łąkach zasłony W Terespolu, zwłaszcza na obrze- W ten sposób zdobyliśmy atrak- dymne. Broni używaliśmy wyłącznie żach miasta, znajdowały się małe cyjną „zabawkę”, mogłem razem do celów sportowych, a za pomocą przydomowe sady. W jednym z ta- z kolegami wystrzeliwać kolorowe prochu wystrzeliwaliśmy w niebo, na kich sadów była też pasieka. Wiosną rakiety sygnalizacyjne. Minęło szereg wysokość kilkunastu metrów, puszki i latem unosiły się tu roje pszczół. dni. Ponownie przed naszym domem po konserwach. Po pewnym czasie W tamtych czasach biegając po tra- zobaczyłem dwóch żołnierzy w szy- pozbyliśmy się broni wyrzucając wie należało bacznie uważać, aby nelach, z bardzo zafrasowanymi ją do głębokiej wody Cegielniska. nie nadepnąć na pracującego owada. minami, szukali bezskutecznie porzu- Tylko dzięki opatrzności uniknęliśmy Latem 1944 roku, jedna z takich conej rakietnicy. Mówili, że będą mieli uszczerbku na zdrowiu. pasiek została okradziona. Miód znik- nieprzyjemności z powodu zagu- Dopiero później władze wojskowe nął. Energiczna właścicielka pasieki bienia broni. Postanowiłem zwrócić zorganizowały zbiórki broni, która poszła ze skargą do przedstawicieli zgubę. Obaj młodzi żołnierze cieszyli znajdowała się w prywatnych rękach, Armii Czerwonej, słusznie zresztą się jak dzieci. Zapewne takimi byli. a było jej bardzo dużo. przypuszczając, że żołnierze tej armii NIEBEZPIECZNE ZABAWY RADZIECCY PORTRECIŚCI mogli dobrać się do jej uli. Wszczęto Po wojnie nie było sklepów z za- Była pełnia lata 1944 roku. Mieli- śledztwo, wykryto sprawców. Byli to bawkami, nie wynaleziono jeszcze śmy nowych lokatorów. Tym razem młodzi żołnierze pochodzenia azja- klocków LEGO. Było natomiast dużo zamieszkali w naszym domu dwaj tyckiego. Po okrutnym śledztwie pro- materiałów wybuchowych oraz amu- Rosjanie w cywilu. Byli to artyści wadzonym przez NKWD, trafili przed nicji pozostawionych przez wycofu- malarze, których zadaniem było por- sąd. Winnych skazano na wieloletnie jących się Niemców. Na ulicy przed tretowanie zasłużonych dowódców więzienie (gułag). naszym domem leżały skrzynki radzieckich. Właścicielka pasieki odzyskała z prochem strzelniczym zapakowa- Sympatyczni artyści ciężko pra- swoją, nieco uszczuploną, własność. 70 Goniec Terespolski 84 1/2015

CZARNY KRUK lazłem krzesło stojące na środku w Armii Andersa. Świetnie się pre- Po wejściu Rosjan do wojewódz- pokoju i dużą plamę krwi. Okazało zentował w polowym mundurze twa lubelskiego, latem 1944 roku, się, że byli tu przesłuchiwani rosyjscy (battle dress). Porucznika spot- zamieszkał w naszym domu major żołnierze, którzy niedawno okradli kałem u Stryja Tadeusza. Był on Armii Czerwonej. Był niskiego wzro- pasiekę. W kilka dni później, naprze- człowiekiem pogodnym, świetnym stu, łysy, ubrany w zwykłą wojskową ciw domu państwa Tyszkowskich rozmówcą, miał plany na najbliższą bluzę, dużo mówił. Przypominał stała czarna furgonetka, a przed nią przyszłość. Według opowiadania nieco generała Świerczewskiego. dwaj skruszeni sprawcy okradzenia Stryja, miał wkrótce kierować du- Jeździł ładnym samochodem podob- pasieki, pochodzenia azjatyckiego. żym przedsiębiorstwem przewo- nym do fiata 500. Dopiero później Kierowca coś im tłumaczył, zapewne zów międzynarodowych. Mieszkał zrozumieliśmy, że jest z NKWD. mówił, że głupio postąpili i teraz będą nieopodal Stryjostwa, którzy w tym Zapamiętałem pewne wydarzenia musieli odpokutować. Skazanych czasie wynajmowali mieszkanie na związane z osobą majora. Pierwsze odwiózł „czarny kruk”. obrzeżu swoich włości, po spaleniu łączy się z jego urodzinami, nie Czarny kruk (czornyj woron) – sa- Starej Poczty. Pewnego dnia wyszedł pamiętam z którymi. W tym dniu mochód przewożący aresztowanych z domu i już nie powrócił. Poszuki- do naszego domu przyjechały dwie ludzi w ZSRR. wania trwały kilka dni. Ciało porucz- Rosjanki. Zajęły się one przygoto- TRAGICZNA POMYŁKA nika Ż. znaleziono w pobliżu granicy, waniem przyjęcia, przywieziono też Mój dobry kolega Gienio Grygo- z raną postrzałową. Pozostawił żonę paczki z różnymi artykułami spożyw- rowicz mieszkał przy końcu ulicy i syna. Stryj Tadeusz prowadził śledz- czymi i winem. Cały dzień dziewczy- Narutowicza, krzyżującej się z ulicą two na własną rękę. Pewne ślady ny pracowały, zastanawialiśmy się Słowackiego. Przy skrzyżowaniu prowadziły do garnizonu WOP, gdzie czy będą uczestniczyć w przyjęciu, znajduje się duży, ogrodzony płotem porucznik mógł być przetrzymywany. nakryto stół, po czym służba odje- dom. Przed domem jest ogródek W jakiś czas później Stryj Tadeusz chała. Przybyli goście, zasiedli do kwiatowy, na podwórze domu pro- został wezwany do Powiatowego stołu. Ładna aktorka deklamowała wadzą dwa wejścia, jedno od strony Urzędu Bezpieczeństwa w Białej rosyjskie wiersze, wznoszono toasty. Słowackiego, drugie od strony Naru- Podlaskiej. Poradzono mu, że jeżeli W tym czasie przeżywaliśmy prob- towicza. Pewnego wieczoru Gienio nie chce mieć kłopotów, nie powinien lemy związane z aprowizacją. Mieli- wracał do domu ulicą Słowackiego. zajmować się sprawą porucznika Ż. śmy obiecane ziemniaki od naszych Na swojej drodze napotkał uzbro- Minęło sporo czasu. W naszym krewnych z Zalesia. Miejscowość jonych ludzi, którzy próbowali go domu mieszkał lekarz weterynarii, ta znajduje się około 20 kilometrów zatrzymać. W sytuacji zagrożenia który służył w miejscowym garnizo- od Terespola. Mama zwróciła się miał prawdopodobnie zamiar uciekać nie WOP, nazywał się Poznański. do majora z pytaniem czy mógłby przez podwórze w stronę swojego Powiedział nam, mojej Matce i mnie pomóc w przewiezieniu worka ziem- domu. Po kilku krokach zginął. o wydarzeniach w garnizonie, gdzie niaków. Następnego dnia wieczorem Sprawa zastrzelenia młodego czło- miano w sposób niezwykłe brutalny przyjechał czarny samochód przypo- wieka wyjaśniła się później. Od tego przesłuchiwać zatrzymanych ludzi. minający furgonetkę. Jechałem obok smutnego wydarzenia upłynęło kilka Czy może to być wyjaśnienie zagad- niskiego, małomównego kierowcy, miesięcy. Była piękna, bardzo jasna kowej śmierci porucznika Ż. z Armii prawdopodobnie Kałmuka lub Kirgi- noc. Nagle usłyszałem głośne krzy- Andersa? Na razie to tylko przypusz- za. Kiedy załadowaliśmy ziemniaki ki, podszedłem do okna. Spokojną, czenie. Niezbędne jest zbadanie do samochodu, było już ciemno. uśpioną ulicą, w poświacie księżyca, dokumentów w archiwach Instytutu W drodze powrotnej mijaliśmy duży kilku wojskowych prowadziło cywila, Pamięci Narodowej. las, było to w Wólce Dobryńskiej. żywo gestykulując. Ludzie ci szybko Porucznik Ż. mógł zginąć podczas Wtedy samochód został ostrzelany zmierzali w kierunku rozlewiska rzeki przesłuchiwania, a później upozoro- serią świetlnych pocisków. Kierow- Bug. Po pewnym czasie słychać było wano jego śmierć na granicy. ca przyśpieszył i bez przeszkód strzały z broni maszynowej. Następ- STARY ZEGARMISTRZ przywieźliśmy ziemniaki. Później zo- nego dnia na brzegu rozlewiska zna- Latem 1944 roku żołnierze Armii rientowałem się, że podróżowaliśmy leziono zwłoki mężczyzny zabitego Czerwonej często podróżowali na za- więźniarką. serią z pistoletu maszynowego. Był chód lub wracali do Związku Radzie- Pewnej nocy zbudziły mnie bardzo to oficer Urzędu Bezpieczeństwa, ckiego. Niektórzy, po przekroczeniu głośne, powtarzające się trzaski. na którego wcześniej organizowa- granicy, odpoczywali w naszym Mama interweniował u majora. Ten no zasadzkę, przed domem, gdzie domu. Pewnego razu ciężarówką opowiadał coś o wychowaniu swo- mieszkała jego żona i gdzie zginął przyjechał z nimi starszy człowiek ich dzieci, przestrzeganiu porządku. mój kolega. o drobnej budowie, gderliwy. Przy- Obiecał, że hałasy nie powtórzą się. PORUCZNIK Z ARMII ANDERSA wiózł ze sobą cały warsztat zegar- Rano następnego dnia w pokoju W latach pięćdziesiątych powrócił mistrzowski, który rozłożył w moim z którego dobiegał nocą hałas, zna- z Anglii porucznik Ż., który służył pokoju. W ten sposób poznałem 1/2015 Goniec Terespolski 84 71 narzędzia używane przez zegarmi- strza. Były to małe młoteczki, pilniki, lupy zegarmistrzowskie, szkiełka zegarkowe, sprężyny do zegarków. Szereg pudełek i pudełeczek, cały zaczarowany świat starego zegar- mistrza. Człowiek ten był bardzo pracowity, całymi dniami naprawiał zegarki. Później poznaliśmy jego plany. Miał zamiar wyemigrować do Kra- ju Rad i tam wykonywać zawód zegarmistrza. Może przed wojną był sympatykiem lub członkiem Ko- munistycznej Partii Polski. Po kilku dniach pobytu, rosyjscy żołnierze umieścili cały sprzęt zegarmistrza na skrzyni samochodu ciężarowego razem z właścicielem i odjechali do ZSRR. Wrócili następnego dnia z warsztatem zegarmistrza. Oczy- stanowiły podstawę utrzymania więk- i poprzecznych belek. Beczki wydo- wiście zapytaliśmy z Mamą, gdzie szości mieszkańców Terespola. Były bywano wiosną. Innym sposobem jest zegarmistrz. „Wyrzuciliśmy go też źródłem lokalnych fortun. Ogórki przechowania było umieszczenie do rowu” usłyszeliśmy w odpowiedzi, wymagają dobrej gleby, doświadcze- beczek w piwnicy. Beczki wtaczałem towarzyszył temu gromki śmiech. nia, ciężkiej pracy i trochę szczęścia. za pomocą odpowiednich pochylni Wkrótce odjechali z całym sprzętem. Plony zależą między innymi od ter- na głębokość jednego metra. Tylko SZKATUŁKA minu wysiania nasion. Zbyt wczesne czasami wymykały się one spod Po wojnie mieszkał krótko w na- posianie może delikatne rośliny kontroli. szym domu młody porucznik, świeżo narazić na przymrozki, a późne – na Należy dodać, że w Terespolu, przy po szkole oficerskiej. Nazywał się zbiory w czasie, kiedy ogórki będą ulicy Wojska Polskiego, mała fabryka Michniewicz. Był on człowiekiem tanie i nie będzie na nie zbytu. przez kilkadziesiąt lat produkowała uprzejmym, sympatycznym, ofice- Podczas sezonu ogórkowego ogórki konserwowe, znane w kraju rem miejscowego garnizonu Wojsk w mieście znanym z ich uprawy, i zagranicą. Fabryka zbankrutowała Ochrony Pogranicza. Pływał z moimi zewsząd dobiegają odgłosy pracy po 1989 roku. kolegami łodzią po rozlewiskach bednarzy, a w powietrzu unosi się TAJEMNICZY WIĘZIEŃ Bugu. Pewnego letniego wieczoru ostry zapach przypraw używanych Latem 1944 lub 1945 roku przy- wyszedł na kolację i już nie powrócił. do kiszenia – kopru, czosnku i liści jechała do Terespola grupa licząca Budynek kasyna został ostrzelany chrzanu. Ważnym elementem całej 5 do 6 osób i nie pytając Mamy przez uzbrojonych ludzi, jak wówczas operacji są beczki, w których odbywa o zgodę, zakwaterowała w naszym mówiono przez „leśnych”. się proces kiszenia. Najlepsze są domu. Dowódcą grupy była szczup- Prowadziłem korespondencję beczki po śledziach, ponieważ klepki ła, wysoka kobieta w wieku około z rodziną porucznika. W jakiś czas są przesiąknięte solą i nie pozwalają 50 lat, o twarzy bez uśmiechu, później z Lądka Zdroju, gdzie miesz- na utratę wody. ubrana w czarną sukienkę, rzadko kała jego rodzina, przyjechała matka Z uwagi na marny budżet domowy, wychodziła z domu. Był jeszcze i siostra porucznika. Była to podróż razem z Mamą zajmowaliśmy się jeden człowiek w cywilnym ubraniu, sentymentalna. Po kilku dniach poby- kiszeniem ogórków. Przygotowywa- średniego wzrostu, ćwiczył strzelanie tu, w podziękowaniu za gościnność, liśmy w sezonie ponad 20 beczek. z pistoletu o kalibrze 0,7 mm, antypa- otrzymaliśmy drewnianą szkatułkę W tym czasie potrafiłem naprawić tyczny. Grupa dysponowała kilkoma z wyrzeźbioną głową górala. beczkę i zamknąć ją denkiem po samochodami i polową radiostacją. SZCZEGÓLNY ZAPACH napełnieniu jej ogórkami, wodą Przywieźli oni również więźnia, OGÓRKÓW i przyprawami. którego zamknięto w wolno stojącej, Wydarzenia związane bezpo- Beczki z ogórkami zimą prze- murowanej piwnicy. Aresztowany średnio z wojną powoli trafiały na chowywano na rzece Konowicy cały czas był pilnowany przez czło- drugi plan, mieliśmy natomiast stałe i zbiorniku wody – Rogatce. Za wieka w cywilnym ubraniu. Wszystkie problemy ekonomiczne. Ratunkiem pomocą bosaków umieszczano je pytania o więźnia zbywał milczeniem. mogły być ogórki. w odpowiednich klatkach zbudo- Po tygodniowym pobycie, grupa wy- Uprawa ogórków i ich przetwórstwo wanych z dużych drewnianych pali jeżdżała. Człowiek w cywilu dopro- 72 Goniec Terespolski 84 1/2015 wadził aresztowanego do samocho- no. Opowiadał, że podczas wyjazdu z trudnościami aprowizacyjnymi. du ciężarowego i pomógł mu wejść do jednej ze stanic WOP spotkał Mama wysłała paczki. na skrzynię samochodu. Więzień był uzbrojonych ludzi. Puścili go spo- PODRÓŻ DO WARSZAWY w polskim mundurze. kojnie, odjeżdżając usłyszał: „równy Było lato 1945 roku. Przebywałem Prawdopodobnie była to grupa gość, leczy konie”. nad wodą, kiedy przyszedł kolega należąca do radzieckiego kontrwy- STRACH MA ZIELONE OCZY z wiadomością, że przyjechał do wiadu. Była noc, nagle usłyszeliśmy wielki nas żołnierz z karabinem i Mama PRZYJAZNY ROSJANIN łomot od strony ogrodu. Hałas powtó- ma jechać do Warszawy. Otóż Na początku lat pięćdziesiątych rzył się. Wówczas jeszcze mieszkał wiosną tego roku, przed stacją kole- w naszym domu mieszkał porucznik u nas Szymon Szybołowicz, był już jową w Terespolu oficer Ludowego Szymon Szybołowicz. Był lekarzem w cywilu, tuż przed wyjazdem do Wojska Polskiego zastrzelił młodą weterynarii w miejscowym garnizonie Związku Radzieckiego. Nie miał kobietę, która sprzedawała żywność Wojsk Ochrony Pogranicza, opieko- broni, a czasy były niespokojne. Po- rosyjskim żołnierzom podróżującym wał się końmi. Człowiek pogodny rucznik wziął do ręki szczypce, tak do Brześcia lub wracającym zza i niezwykle sympatyczny. Chodzi- zwane kombinerki i tak uzbrojony wschodniej granicy. Mama widziała łem z nim i kolegami łowić ryby na podjął próbę wyjaśnienia przyczyn to tragiczne wydarzenie i została Bugu, w okolicach śluzy. Rzeka hałasu. Wyszedł na zewnątrz domu wezwana na świadka do wojskowego wówczas była czysta z dużą ilością i szybko wykrył sprawcę naszego sądu w Warszawie. Skład pociągu ryb. Pamiętam też połowy niewodem niepokoju. był zupełnie przypadkowy. Były to nocą na tej rzece. Mieliśmy przy tym Przed domem siedział sfrustro- stare wagony ocalałe z wojennej sporo emocji, ponieważ jest to rzeka wany kot. Na ścianie budynku była pożogi. Mama miała zlecenie prze- graniczna. Obecność oficera WOP przymocowana wielorodzinna budka jazdu, sugerowaliśmy konduktorowi, umożliwiała ten proceder, poza tym lęgowa dla ptaków, w której miesz- że dane mojej skromnej osoby też nie jestem pewien czy o naszych po- kały wróble ćwierkające przez cały zostały tam umieszczone. łowach zawiadomieni zostali rosyjscy dzień. Budka znajdowała się w po- Dojechaliśmy do Dworca Wi- pogranicznicy. Niewód kilkakrotnie bliżu okiennicy. Kot usiłował dostać leńskiego, rolę tę pełnił magazyn zaciągali rybacy po naszej stronie się do ptaków. Wdrapywał się na kolejowy. Właściwy dworzec kolejo- rzeki. Wynik był znakomity, do sieci okiennicę, po czym spadał, a gwał- wy został zbombardowany w 1939 trafiały szczupaki, sandacze i oko- townie wprawiona w ruch okiennica roku. Następnie mostem pontono- nie. Nauczyłem się też wykonywać uderzała o ścianę domu, powodując wym przeszliśmy do lewobrzeżnej sieci rybackie. Zapewne porucznik nieprzyjemny hałas. Kot miał zielone Warszawy, drewnianymi schodami Szymon Szybołowicz był dobrym oczy. wspinaliśmy się na wysoki brzeg nauczycielem, ponieważ samodziel- Po roku pracy porucznik Szymon Wisły. Sąd znajdował się prawdo- nie wykonałem sprzęt rybacki – jed- Szybołowicz został wezwany do podobnie przy Alei Niepodległości. noskrzydłowy żak, którym łowiłem Ministerstwa Obrony Narodowej, Poza Sądem czekałem kilka godzin ryby. Miał też uzdolnienia praktyczne. gdzie otrzymał zalakowany pakiet na powrót Mamy. Wokół było dużo Postanowił założyć pasiekę. Zrobił dokumentów oraz rozkaz powro- ruin. Jeńcy niemieccy wykonywali ul z pnia starego drzewa. Niestety, tu do ZSRR. Po pewnym czasie prace porządkowe. żadne pszczoły nie zadomowiły się otrzymaliśmy od niego list z prośbą W sądzie Mama rozpoznała mor- w tym ulu. Jeździliśmy również kon- o paczkę żywnościową w związku dercę młodej kobiety, został on ska- zany na karę więzienia. Powróciliśmy do domu bez człowieka z karabinem. DREWNIANY MŁYN Nasza mała hodowla wymagała odpowiedniej paszy, stąd konieczne były wyjazdy do młyna. Młyn znajdo- wał się przy najdłuższej ulicy Teres- pola, ulicy Wojska Polskiego. Obok młyna znajdowała się prądnica zasi- lająca miasto w energię elektryczną. Z elektrycznością łączą się dwa dziwne wydarzenia. Po wkroczeniu Rosjan zdemontowano i zabrano licz- niki. Drugie wydarzenie miało miej- sce podczas okupacji niemieckiej. W noc sylwestrową, przed naszym domem, Niemiec strzelał z karabinu 1/2015 Goniec Terespolski 84 73 i trafił w przewód elektryczny. Sąsie- alnych wydarzeń. „Życie Warszawy” kolegów między innymi dlatego, dzi nie mieli prądu. Po kilku dniach przywoził wówczas młody człowiek, że jego postępowanie mogło mieć przyszli elektrycy ze słupołazami który torbę z gazetami ustawiał na wpływ na losy wielu uczniów z mojej i połączyli oba końce zerwanego rogu ulic Wojska Polskiego i Sien- klasy oraz w pewnym stopniu ilustruje przewodu. kiewicza. Później w tym miejscu atmosferę lat pięćdziesiątych w na- Worek ze zbożem zawoziłem do postawiono kiosk z prasą. szym kraju. młyna na rowerze, po czym zanosi- CIAŁO OBCE Kolega miał na imię Gereon, uży- łem na piętro i zawartość wsypywa- W części miasta nazwanej „miesz- wał zdrobniałej formy Gierek. Miesz- łem do odpowiedniego otworu, a po czanami” grasowała dziecięca grupa, kał na ulicy Narutowicza naprzeciw pewnym czasie odbierałem otręby. zajmująca się różnymi przyjemnoś- miejsca, gdzie do wojny znajdowała Należało jeszcze zapłacić za prze- ciami związanymi z dużą swobodą się bożnica, a po wojnie przez kilka- miał. Pieniążki przyjmował sympa- oraz rozległymi terenami bagien dziesiąt lat widoczna była podmurów- tyczny młynarz ubielony mąką. i zbiorników wodnych nieopodal ka po żydowskiej świątyni. Kolega Cały drewniany młyn trząsł się Bugu. Oczywiście zabawy odbywały mieszkał z matką i starszym bratem. wraz z obracającymi się kołami się po zajęciach szkolnych. Były to Jego ojciec zginął podczas wojny na młyńskimi i pracującymi sitami, wokół kąpiele, łowienie ryb, pływanie, jazda terenie ZSRR. Był sympatycznym było sporo hałasu. Zmielona mąka konno lub towarowymi pociągami, chłopcem średniego wzrostu, do- drewnianymi przewodami trafiała które zwalniały przed mostem na brym uczniem, przyjaźnił się z Rom- do stojących na parterze worków, Bugu. Do grupy tej należał Zbyszek kiem Jarockim. To, co go wyróżniało pachniało zbożem i mąką. Biegajło, Tadzio Leszczyński i Czesio z pośród innych młodych ludzi to Z poczuciem dobrze wykonanego M. Tego ostatniego kolegę wyelimi- fascynacja ideologią komunistyczną. zadania pchałem rower z workiem nowała z zabaw, a przede wszystkim Wcześnie wstąpił do PZPR. Ukoń- otrąb. z zajęć szkolnych łuszczyca, choroba czył Wydział Historii na Uniwersytecie TOCZKA której nie potrafiono w ówczesnych Warszawskim. Pracował w Zakładzie Po wycofaniu się Niemców, warunkach skutecznie leczyć. Do Historii Partii w charakterze starsze- w zniszczonym kraju znajdowały dobrych kolegów z innej części go instruktora do czasu rozwiązania się tylko nieliczne radioodbiorniki, miasta zaliczałem Witka Szyman- zakładu. Miał pewne poczucie hu- przechowywane niejednokrotnie ka i Rysia Ch. Ten kolega niestety moru, kiedyś otrzymałem z Moskwy z narażeniem życia. Bardzo źle było popadł w konflikt z prawem i zniknął kartkę pocztową z pozdrowieniami widziane słuchanie zagranicznych z naszego pola widzenia. i podpisem Gierek. Oczywiście była stacji, zwłaszcza zachodnich. W la- Po wielu latach, kiedy pracowałem to zbieżność imienia z nazwiskiem tach pięćdziesiątych przeprowadzo- na Oddziale Otolaryngologii w Szpi- ówczesnego pierwszego sekretarza no radiofonizację kraju. Na słupach talu Wojewódzkim w Białymstoku, KC PZPR. utrzymujących sieć energetyczną pewnego dnia zadzwonił Rysio Ch., Ale wracając do początku lat pięć- zainstalowano przewody, a w do- później spotkaliśmy się i wspomina- dziesiątych, Gierek był zapewne mach głośniki z regulacją głośności. liśmy czasy dzieciństwa. Przy okazji w owym czasie członkiem Komitetu Mogliśmy słuchać wiadomości, kolega powiedział, jak mnie odna- Miejskiego PZPR i człowiekiem wy- muzyki i audycji propagandowych. lazł. Przebywał wtedy w więzieniu typowanym do wystawiania opinii Dopiero znacznie później kupiłem w Białymstoku i przywieziony został politycznych o absolwentach teres- radio „pionier”, pojawiły się też radia na badania lekarskie na oddział, na polskiego liceum. W dokumentach „tesla”. którym pracowałem. Na ścianach wielu kolegów znalazło się zdanie W tych rozwiązaniach wzorowano korytarza tego oddziału, pełniącego o wrogim nastawieniu do PRL, się na doświadczeniach radzieckich, też rolę poczekalni, znajdują się które decydowało o nieprzyjęci na gdzie ludzie wiadomości przekazy- gablotki z ciałami obcymi, usuniętymi studia. Oczywiście dokumenty były wane przez głośniki nazywali „toczka z przełyku lub dróg oddechowych. tajne. Jak się później dowiedziałem, w toczkę”. Instalacja nadawczo-od- Przy ciałach obcych znajdują się konkluzja mojej opinii brzmiała „nie- biorcza znajdowała się w Urzędzie nazwiska lekarzy, którzy te ciała skrystalizowany politycznie”. Z takim Miasta i działała z pewnymi przerwa- usunęli, w tym moje nazwisko. Ry- to błogosławieństwem wkraczaliśmy mi związanymi ze stanem trzeźwości sio czekając na badanie, oglądał w dorosłe życie. radiotechnika. ciała obce, między innymi „kotwice” Po wielu latach kolega Gierek Brakowało też gazet. Nie było jesz- wykonane z drutu i połykane przez przyjechał na jedno ze spotkań cze kiosków. Pierwszą gazetą, którą niektórych więźniów. W ten sposób pierwszych absolwentów Liceum udało mi się kupić, było „Życie War- po nitce trafił do kłębka. Był miłym w Terespolu nad Bugiem. Kiedyś szawy”. Przez pewien czas wydanie i inteligentnym chłopcem, uwikłanym odwiedziłem go w Zakładzie Historii sobotnie ukazywało się z dodatkiem w niesprzyjające zdarzenia. Partii, który mieścił się wtedy na pe- ilustrowanym. Był to rodzaj serwisu EPILOG ryferiach budynku KC PZPR. fotograficznego, ze zdjęciami z aktu- Wspominam jednego ze szkolnych Stanisław Chodynicki 74 Goniec Terespolski 84 1/2015 Kodeń jako siedziba magnacka drugiej połowy XVIII wieku

Kodeń drugiej połowy XVIII wieku jako centrum lokalnej polityki. Ak- tej do Warszawy. Z tego też względu wiąże się niezmiennie z postacią tywność wojewodziny mścisławskiej niezbędne okazało się zbudowanie wojewodziny mścisławskiej Elżbiety w sferze politycznej nabrała znacznie w mieście odpowiedniego miejsca – z Branickich Sapieżyny, która ina- większej dynamiki po powrocie syna siedziby magnackiej, gdzie te osoby czej, aniżeli w historiografii Polski, Kazimierza z trzyletnich wojaży po mogłyby być przyjmowane. zapisała się niezwykle pozytywnie Europie, co nastąpiło w okresie Stąd też pojawiło się szereg in- w dziejach miasta. Związane to było wiosennym 1776 roku. Wówczas to westycji, które miały w tym aspekcie w dużej mierze z dążeniem do stwo- zaczęła podejmować szereg działań poprawić wizerunek miasteczka. Stan rzenia z Kodnia prężnego ośrodka zmierzających do zbudowania pozy- dawnej siedziby (zamku) Sapiehów społeczno-gospodarczego, a także cji politycznej dla swojego jedynego nie odpowiadał duchowi czasu, wobec zbudowania siedziby odpowiadającej syna. Już w 1776 roku okazały się czego należało poszukać nowego jej ówczesnej pozycji jako bliskiej one skuteczne, albowiem młody rozwiązania urbanistycznego. Prze- znajomej króla Stanisława Augusta Kazimierz został wybrany posłem do budowa starego zamku ze względu Poniatowskiego oraz siostry potęż- sejmiku w Słonimiu, jednak wobec na koszty nie wydawała się być działa- nego hetmana Franciszka Ksawerego stwierdzonych nieprawidłowości wy- niem racjonalnym i dlatego też Elżbie- Branickiego. Niewiele wszakże brako- borczych nie został dopuszczony do ta podjęła decyzję o wybudowaniu dla wało, aby Elżbieta po śmierci swego udziału w obradach2. Oczywiście nie siebie nowej siedziby na północnym męża, prawowitego dziedzica Ko- załamało to aspiracji wojewodziny, przedmieściu przy drodze prowadzą- deńszczyzny wojewodzica mścisław- która ze zdwojoną energią przekony- cej do Brześcia, zwanym Placencją. skiego Jana Sapiehy, utraciła prawa wała króla do poparcia kandydatury Zarówno ukształtowanie tego miejsca, do znacznej części Kodeńszczyzny, Kazimierza, co ostatecznie zostało na wysokim brzegu rzeki Kałamanka, która w związku z ciągnącymi się roz- zakończone powodzeniem podczas jak i sama nazwa pochodziły z czasów liczeniami pomiędzy spadkobiercami kolejnych wyborów. Zaangażowanie biskupa żmudzkiego Pawła Sapiehy kanclerza Jana Fryderyka Sapiehy zarówno w lokalną, jak i krajową poli- (wuja kanclerza Fryderyka Sapiehy), została zastawiona u podskarbiego tykę wiązało się ze wzrostem prestiżu który utworzył tam swoją siedzibę. koronnego Jerzego Fleminga. Do- Kodnia jako ośrodka politycznego, Miejsce to było niezwykle ukochane piero na mocy transakcji zawartej w którym zaczęły pojawiać się osoby przez Pawła Sapiehę, który korzystał w dniu 20 kwietnia 1775 roku ze piastujące ówcześnie najwyższe urzę- z każdej sposobności, aby do niego spadkobiercami podskarbiego Izabelą dy. Wiele bowiem spraw politycznych powrócić, nawet kosztem realizacji i Adamem Czartoryskimi zastawioną omawianych było na dworze kodeń- swoich obowiązków3. Po jego śmierci część Kodeńszczyzny Elżbieta Sapie- skim, który znajdował się w bardzo w 1718 roku Jan Fryderyk utworzył żyna odkupiła stając się prawowitą jej dogodnym miejscu, na trasie wiodącej tu misję jezuicką, która przetrwała do właścicielką1. Był to już okres pewne- ze wschodnich kresów Rzeczpospoli- kasacji zakonu w 1773 roku. Zacho- go rozluźnienia więzów z królem oraz jego stronnictwem, która to okolicz- ność zapewne wpłynęła na decyzję wojewodziny o utworzeniu z Kodnia siedziby magnackiej odpowiadającej prestiżowi jej rodziny. Lata 70-te i 80-te XVIII wieku wiązały się dla Elżbiety z szeroką działalnością polityczną, którą łączyła z dbaniem o rozwój Kodnia i realiza- cją własnych inicjatyw. Musiała ona dzielić swoje życie pomiędzy sielskimi warunkami życia w swojej siedzibie, a intensywnymi politycznymi dys- kursami w stolicy. Nie powodowało to zbyt dużych trudności, bowiem w ówczesnej rzeczywistości miasto było oddalone o 2-3 dni drogi od War- szawy. Niemniej jednak i w Kodniu załatwianych było wiele spraw i syste- matycznie zyskiwał on na znaczeniu 1/2015 Goniec Terespolski 84 75 wany opis tego miejsca z 1723 roku kiem w kierunku Brześcia i Terespola. Lubomirskiego10. Był to osoba znana sporządzony przez Jana Fryderyka Za pałacykiem znajdowały się ze swoich pasji kolekcjonerskich, Sapiehę prezentuje krótki, aczkolwiek (widoczne jeszcze dzisiaj) tarasy mecenatu sztuki, a przy tym podobnie barwny jego wygląd. Według autora schodzące ku rzece i wyspie ze sta- jak wojewodzina mścisławska, zaan- „Placencja to tessalońskie landszafty, rodrzewem nazywanym „Kępą”6. gażowana w działalność polityczną dysponowane w kwadrat murowane Prezentując wygląd rezydencji Sa- swojego obozu. Właścicielkę miasta cele kartuzjańską albo kamedulską pieżyny warto jeszcze odwołać się do odwiedzała też prawdopodobnie naśladujące architekturę, wyjąwszy opisu miejscowego historyka Józefa w Kodniu Anna z Sapiehów Jabłonow- murowaną formę i malowania ozdoby Łoskiego, który miał możność ogląda- ska znana ze swoich reformatorskich z wyniosłego pagórka równe Polom nia założenia parkowego oraz same- działań w znajdujących się w koronie Elizejskim, zewsząd płynące wody go pałacyku około 40 lat od śmierci dobrach Siemiatycze i Kock, a także Bugu we wdzięcznej maja perspek- wojewodziny. Podkreślał mianowicie, podobnie jak w przypadku Izabeli Lu- tywie….”4. Należy założyć, iż w miarę iż „dziedziniec pałacowy poprzedzają bomirskiej, kolekcjonerka dzieł sztuki. upływu lat od wybudowania tam sie- plantacje w kształcie obszernego pół- Była to osoba niezwykle ceniona dziby dla Pawła Sapiehy, Placencja kola, w którym od wjazdu rozchodzi w środowisku reformatorów, iż sam straciła trochę na swojej estetyce, się promieniami kilka wysadzanych król oddawał należny jej hołd. Takie niemniej jednak wojewodzina mści- kasztanami alei. W górnej części wydarzenie opisuje między innymi sławska również dostrzegła tam ogrodu, będącego za pałacem, są tak- w swoich pamiętnikach Seweryn Bu- odpowiednie warunki dla stworzenia że piękne cieniste ulice, a podwójne kar11. Wiadomym jest, iż Elżbieta by- swojej rezydencji. Idąc za ówczesną tarasy, po których biegną ścieżki do- wała u księżnej Jabłonowskiej12 i być modą wybudowała w tymże miejscu chodzą do rzeczki zwanej Kałamanka, może to ona była inspiratorką pew- pałacyk, który został otoczony no- wpadającej za ogrodem do Bugu. Był nych działań podejmowanych w Kod- woczesnym założeniem parkowym. tu dawniej młyn, który podziemnymi niu przez właścicielkę miasta. Nigdy Ciekawy opis tej rezydencji przedsta- rurami dostarczał wody do tryskającej natomiast nie odwiedził Sapieżyny wił Bronisław Seniuk odwołując się przed pałacem fontanny”7. Do tego w jej rezydencji w Kodniu Stanisław częściowo do opracowania R. Cieślak zgodnie z ówczesną modą Elżbieta August Poniatowski, a jak się wydaje „Ogrody polskie”. Podkreślił, iż „głów- wybudowała oranżerię, która nie- takie możliwości istniały. Nie było nym ośrodkiem kompozycji był pałac stety na początku XIX wieku została oczywiście rolą króla odwiedzanie z korpusem głównym i przylegającymi rozebrana przez mieszkańców mia- rodowych siedzib byłych kochanek, do niego dwoma asymetrycznymi steczka8. Wokół pałacyku znajdowało ale przecież decyzja taka należała skrzydłami, otaczającymi dziedziniec. się szereg murowanych budynków do woli króla. Wydaje się jednak, iż Ze skrzydłami łączyły się oficyny, cof- przeznaczonych do celów gospodar- trwająca wiele lat korespondencja nięte nieco, co w efekcie odsłaniało czych, które charakteryzowały się wymienionych, a także spotkania kurtynowo fasadę korpusu główne- interesującym nazewnictwem. Otóż w Warszawie były w tej materii wystar- go. Wnętrza pałacowe połączono określano je mianem „Szpitala” oraz czające i żadna ze stron nie dostrze- harmonijnie z ogrodową zielenią. „Apteki” mimo, że ich przeznaczenie gała potrzeby poszukania samotności Salon jadalny poprzez przeszklone miało charakter wybitnie gospodarczy. w dolinie Bugu. W początkach rządów drzwi miał komunikację z gankiem Nie sposób jednakże oprzeć się wra- Sapieżyny w mieście bywali wspo- i ogrodem, połączonym następnie żeniu, iż ówczesna Placencja, przy minani po wielokroć Radziwiłłowie: z ogrodem dzikim. Wnętrzem naj- zachowaniu odpowiednich proporcji, hetman wielki litewski oraz właściciel bardziej reprezentacyjnym była sala stanowiła przykład wytwornej sielskiej nieodległej Białej chorąży litewski przeznaczona do uroczystości o wy- rezydencji i nie może dziwić, że była Hieronim Radziwiłł. Wizyty ich był jed- jątkowym ceremoniale….z kominkiem porównywana do takich założeń jak nakowoż związane z ich konkretnymi szafiastym marmurowym, czterema „Rejterada” Lubomirskich, czy też interesami majątkowymi, albowiem to wielkim lustrami i obrazami olejnymi „Ermitaż” w Zwierzyńcu Ujazdowskim oni byli prawowitymi spadkobiercami w ramach nad lustrami i drzwiami”5. w Warszawie. kanclerzyny Konstancji z Radziwiłłów Pałacowy dziedziniec otwierał się Wraz ze wzrostem znaczenia Sa- Sapieżyny. Dość częstym gościem El- promieniście trzema lipowymi i kasz- pieżyny i jej rodziny, Kodeń stawał się żbiety był jej brat hetman wielki koron- tanowymi alejami: miejscem chętnie odwiedzanym był ny Franciszek Ksawery Branicki, co – aleją główną, na osi pałacu, zamy- przez najznamienitsze postacie ów- oczywiście było naturalne ze względu kał w odległości około 1400 m zespół czesnej Rzeczpospolitej. Przy okazji na łączące ich więzy rodzinne. Jego folwarczny Elżbiecin, skupiony wokół wykupu Kodeńszczyzny odnotowana wizyty systematycznie odnotowywa- prostokątnego dziedzińca i poprze- została obecności w Kodniu generała ne są w aktach metrykalnych parafii dzony od strony Kodnia niewielkim ziem podolskich Adama Kazimierza kodeńskiej, albowiem jego obecność sadem, Czartoryskiego, przywódcy „Familii” była wykorzystywana przez miej- – aleją południową, spinającą rezy- i jednej z najważniejszych postaci scowych dworzan do uczynienia go dencją ze stary zamkiem i miastem, w kraju9. W Kodniu bywała również chrzestnym ich dzieci13. a dalej traktem włodawskim oraz siostra wyżej wymienionego, Iza- Niezwykle bogaty w odwiedziny traktem bialskim, bela Lubomirska, żona marszałka zacnych, aczkolwiek nie wpisujących – aleją północną wychodzącą par- wielkiego koronnego Stanisława się chwalebnie w dzieje Ojczyzny go- 76 Goniec Terespolski 84 1/2015

ści był rok 1792. Wówczas to Kodeń artykułu podając, iż wizyta Potockiego ckiego, co uniemożliwiało mu pełnie- gościł wszystkich najważniejszych miała miejsce w dniu 4 września 1792 nie honorów gospodarza. Wydaje się, przywódców konfederacji targowi- roku16. Przedstawił on zresztą wiele że te pełnił Józef Mierzejewski, który ckiej, którzy wybierali się do pobli- interesujących szczegółów tej wizy- w tym czasie przebywał już w wo- skiego Brześcia, gdzie odbywały się ty. Dwór kodeński, pod nieobecność jewództwie brzeskim oraz bywalec obrady obu generalności, konfederacji księżnej Sapieżyny, przygotowywał Kodnia gen. Kajetan Kurdwanowski koronnej oraz litewskiej. Można sta- się do niej nadzwyczaj starannie (również bliski znajomy wojewodziny). nąć na stanowisku, iż z perspektywy chcąc przywitać gościa z należy- Prawdopodobnie nie była to jedy- roli jaką odegrali targowiczanie w hi- tymi honorami. Szczęsny Potocki na wizyta Szczęsnego Potockiego storii państwa, nie było to wydarzenie spędził w Kodniu całą dobę, będąc w Kodniu i to w tym roku. Jak się chwalebne w dziejach miasta. Z dru- ulokowanym wraz ze swoim dworem bowiem okazuje wymieniony wybierał giej jednak strony trzeba pamiętać, iż w pałacyku na Placencji17. Towarzy- się jeszcze do miasta w październiku byli to ludzie należący do ówczesnej szył mu kasztelan przemyski Antoni tego roku. Świadczy o tym anons jaki elity, zarówno ze względu na swoją Czetwertyński. Tego dnia do Kodnia ukazał się w dodatku do „Korespon- pozycję polityczną, jak i majątkową. przybył także na obiad kanclerz wielki denta-Warszawskiego” z dnia 23 Szczególnego rozgłosu w publicy- litewski Aleksander Sapieha, który października 1792 roku. Otóż zawarto styce historycznej XIX wieku nabrała następnie zaprosił Potockiego na tam informację, że „marszałek kon- wizyta generała artylerii koronnej kolację do Terespola. Obaj opuścili federacji targowickiej w dniu 12 paź- i marszałka konfederacji Szczęsnego miasto około godziny 18.00, a zaraz dziernika wyjechał do Brześcia gdzie Potockiego, a to za sprawą dwóch po nich zjechał do Kodnia Franciszek 14 t.m. miał spotkać się z wracającą „miejscowych” pisarzy-historyków Ksawery Branicki. On również spędził z Wiednia małżonką”18. Stamtąd oboje Kajetana Kraszewskiego i Józefa Ło- dzień w Kodniu i następnie opuścił planowali wspólny wyjazd do Kodnia, skiego, którzy zamieścili w ówczesnej miasteczko, odstępując miejsce a następnie do Grodna. Czy wów- prasie artykuły „spierając się” o datę kolejnemu targowiczaninowi Wac- czas Szczęsny Potocki był ponownie tej wizyty. Piszący jako pierwszy ławowi Rzewuskiemu, który zjechał w mieście? Nie wiadomo, gdyż nie w „Kłosach” Józef Łoski wskazał, iż w dniu 6 tego miesiąca. Ten ostatni zachowały się żadne informacje było to 4 września 1792 roku14, po również pozostał dobę, po czym udał w tej materii. Skoro jednak w świetle czym w jednym z kolejnych numerów się w kierunku Brześcia. Było to nie- enuncjacji prasowych wybierał się do sprostował swoją konstatację wskazu- zwykłe wydarzenie w dziejach Kodnia, Kodnia, to należy przyjąć, że zamiar jąc, iż stało się to kilka dni wcześniej, a zwłaszcza dworu sapieżyńskiego, swój zrealizował. a mianowicie 26 sierpnia tego roku15. który musiał sprostać wymaganiom W tym miejscu należy wspomnieć Po tym sprostowaniu głos zabrał etykiety i należytego przyjęcia tak o jeszcze jednym ważnym wydarze- Kajetan Kraszewski, który opierając ważnych gości. Co ciekawe, wizyty te niu w dziejach Kodnia. Trzeba jednak się na korespondencji Jana Kory- miały miejsce podczas nieobecności cofnąć się o 6 lat, do roku 1786 roku, ckiego skierowanej do wojewodziny Elżbiety Sapieżyny, przebywającej kiedy to w kodeńskim kościele dnia mścisławskiej wykazał, iż Józef Łoski w tym czasie w stolicy. Na domiar 1 sierpnia odbył się ślub przyszłe- miał rację w pierwszej wersji swojego złego paroksyzm dotknął Jana Kory- go księcia i namiestnika Królestwa Polskiego Józefa Zajączka i pani Aleksandry Inserat de Pernett19. Oczywiście Józef Zajączek nie był wówczas postacią tak znaną i stał dopiero u progu wielkiej kariery. Dał się jednak poznać jako osoba o dość awanturniczym i zmiennym charakte- rze, uczestnik Konfederacji Barskiej, a także bliski przyjaciel kolejnego „awanturnika” Kazimierza Pułaskie- go20. Jego związki z Kodniem wynikały ze znajomości z młodym księciem Sapiehą, którego jesienią 1774 roku spotkał w Marsylii. To z polecenia Kazimierza Nestora skruszony Zają- czek powrócił do kraju, oddając swoje służby nowemu mentorowi, którym stał się Franciszek Ksawery Branicki. Dotarcie do hetmana było możliwe po odpowiedniej rekomendacji, która została uczyniona za pośrednictwem jego siostry Elżbiety Sapieżyny. To właśnie do niej młody Kazimierz 1/2015 Goniec Terespolski 84 77 skierował korespondencję, prosząc iż przybyły na nie wszystkie najważ- o wstawiennictwo u możnego brata21. niejsze dla miasta osoby. Zaślubin Okazało się ono skuteczne i niedługo młodej pary dokonał infułat kodeński potem Józef Zajączek stał się jednym Felicjan Mierzejewski, a świadkami z najgorętszych stronników hetmana, pary młodej byli Kazimierz Nestor oraz uzyskując w zamian za to możliwość Elżbieta z Branickich Sapieżyna. posłowania z ziemi kijowskiej. Związki Wraz z upadkiem państwa polskie- z dworem hetmana Branickiego oraz go rola wojewodziny mścisławskiej sy- przyjaźń z Kazimierzem Sapiehą stematycznie ulegała marginalizacji, były tymi okolicznościami, które legły a ona sama wycofała się z życia poli- u podstaw skorzystania przez Zającz- tycznego. Emigracja syna po upadku ka z gościny Sapiehów i wyprawienia Konstytucji 3-go Maja, a następnie ceremonii ślubnej w Kodniu. Zanim jego przedwczesna śmierć w dniu do tego doszło należało wszakże do- 25 maja 1798 roku, wpływały nega- prowadzić do legalnego rozwiązania tywnie na właścicielkę miasta, która związku małżeńskiego wybranki serca zmuszona była dodatkowo walczyć posła kijowskiego. Pani Aleksandra In- o utrzymanie rodowego majątku oraz serat, słynąca z niezwykłej urody, była toczyć spory majątkowe z wierzycie- bowiem zamężna z osiadłym w Polsce Portret księcia Kazimierza Sapiehy lami swojego jedynaka. Zapewne lekarzem, z którym posiadała także sytuacja ta pogłębiła depresję, która 10-letniego syna. Doprowadzenie do czynników watykańskich i ostatecz- ostatecznie doprowadziła do śmier- rozwodu w ówczesnych warunkach nie uprawnić zainteresowanych do ci Elżbiety z Branickich Sapieżyny było zadaniem wymagającym wielu „wstąpienia na ślubny kobierzec”22. w dniu 3 września 1800 roku. W re- zabiegów, aczkolwiek możliwym do Przedstawione okoliczności zawarcia zultacie prowadzonych po śmierci przeprowadzenia. Towarzyszył jemu wspomnianego związku małżeńskiego wojewodziny procesów spadkowych, jednak rozgłos i zainteresowanie w Kodniu niewątpliwie budują jego Kodeń utracił charakteryzujący go salonów. Tak też było w przypadku Jó- znaczenie tym bardziej, iż takich wy- przez lata status siedziby magnackiej, zefa Zajączka. Jednak dzięki pomocy darzeń w historii miasta nie było zbyt stając się w XIX wieku jednym z wielu życzliwych mu osób, a w tym Ignacego wiele. Brak jest niestety bliższych systematycznie tracących na znacze- Potockiego oraz Adama Czartoryskie- danych o przebiegu uroczystości we- niu ośrodków miejskich. go udało się dotrzeć do odpowiednich selnych, aczkolwiek należy podkreślić, Jarosław Onyszczuk

Przypisy: 10 Archiwum Ojców Oblatów w Kodniu, Księga urodzeń za lata 1 Sapiehowie, materiały historyczno-genealogiczne, t. III, 1735-1784, akt z dnia 15.06.1776 roku. Izabela Lubomierska Petersburg 1894, str. 415. W skład zastawionej części pojawia się jako świadek na chrzcie Agnieszki Koczalskiej Kodeńszczyzny wchodziło miasto Kodeń, folwarki: Krzy- córki administratora Dobratycz Marcina Koczalskiego. wowólka, Zdanówka, Bokinka, Zabłocie, Dobromyśl, 11 S. Bukar, Pamiętnik, wyd. przez J.I. Kraszewskiego, Drezno Międzyleś wraz z wsiami o tych samych nazwach oraz 1871 r.,s.42-43. wsie Leniuszki, Wólka Zabłocka, Olszanki, Rozbitówka, 12 W. Filipczak, Elżbieta Sapieżyna na tle politycznej roli kobiet, Ogrodniki,Szostaki, Żelewsze, Suhry i Żuki. Ponadto za- op.cit.,s.319. stawione zostały folwarki po prawej stronie Bugu: Miedna, 13 Archiwum Ojców Oblatów w Kodniu, Księgi urodzeń za lata Durycze i Zbunin. 1735-1785 oraz 1786-1826. Franciszek Ksawery Branicki był 2 W.Filipczak, Elżbieta Sapieżyna na tle politycznej roli kobiet między innymi chrzestnym w dniu 4.04.1786 roku najstar- w czasie kampanii sejmowej z 1778 roku, [w:] Niebem i szego syna Jana Koryckiego- Kazimierza. Jego obecność sercem okryta. Studia historyczne dedykowane dr Jolancie odnotowuje się także w dniach 30.03.1768 r., 15.06.1776 r., Malinowskiej, red. M. Malinowski, Toruń 2002 r., s.313. 22.06.1777 roku. 3 AGAD, Archiwum Radziwiłłów, dział V, sygn. 13870, listy 14 J. Łoski, Zabytki i wspomnienia z przeszłości Kodnia, „Kłosy”, Pawła Sapiehy z lat 1698-1714. t. XXIII, nr 579 z dnia 8.03.1876, s. 73. 4 Monumenta albo zebranie starożytnych ozdób Przenajświęt- 15 „Kłosy” nr 581 z dnia 17.08.1876 roku, t. XXIII, s. 112. W szej Bogurodzicy Panny Maryi…..za staraniem ks. Albrychta sprostowaniu Józef Łoski wskazał, iż Szczęsny Potocki Stawskiego do druku podane Roku 1723, Varsav, Socu Jesu, przybył do Kodnia w dniu 24 sierpnia, a cztery dni później Część 2, s.229-230. Franciszek Ksawery Branicki. 5 Bronisław Seniuk, Miejskie dzieje Kodnia (w:) Region Lubel- 16 K. Kraszewski, Kiedy Szczęsny był w Kodniu, „Kłosy” t. XXIII, ski 1987, s. 172. nr 585, s. 175. 6 B. Seniuk, Miejskie dzieje Kodnia, op. cit., s. 173. 17 Tamże, s.175. 7 J. Łoski, Placencya, niegdyś rezydencja Sapiehów, „Kłosy”, 18 Dodatek „Korespondenta-Warszawskiego” nr 75 z dnia 1876, s.328. 23.10.1792 roku, s.1. 8 AGAD, KRSW, Akta miasta Kodnia, sygn. 3609, k. 146. 19 Archiwum Ojców Oblatów, Księga małżeństw za lata 1786- 9 Archiwum Ojców Oblatów w Kodniu, Księga urodzeń za lata 1826, akt nr 3 z dnia 1 sierpnia 1786 roku. 1735-1784, akt z dnia 5.06.1775 roku. W tym akcie Adam 20 M. Brandys, Generał Arbuz, wyd. Iskry-Warszawa 1988,s.12- Kazimierz Czartoryski występuje jako chrzestny Franciszki 13. Brygidy Opaczyńskiej córki kodeńskiego burgrabiego Jana 21 Tamże,. s.14. Opaczyńskiego. 22 Tamże, s. 21-22. 78 Goniec Terespolski 84 1/2015 Stop zwolnieniom z wf-u 11 grudnia 2014 r. uczniowie Lice- um Ogólnokształcącego w Terespolu wzięli udział w lekcji wychowania fizycznego na zimowym Stadionie Narodowym. Autorką sukcesu uczniów jest nietuzinkowa nauczycielka wycho- wania fizycznego w tej szkole Renata Nowicka. Konkurs polegał na wykona- niu fotografii, gdzie widoczna jest cała klasa i która w ciekawy sposób przed- stawia pomysł na to, jak powiedzieć „stop zwolnieniom z wf-u”. Zdjęcie w naszej szkole wykonano w ramach zajęć z wychowania fizycznego. Miało charakter grupowy i przedstawiało klasę pierwszą liceum podczas zajęć prowadzonych przez panią Renatę ręczna, Cezary Trybański – koszy- rzenia. Do sukcesu prowadzą schody, w parku przy szkole. kówka, Mariusz Czerkawski – hokej na a nie winda. Nie każdy musi zostać Komisja konkursowa w składzie lodzie, Marek Plawgo – lekkoatletyka, mistrzem ale sport uczy życia, radości, której znaleźli się przedstawiciele Otylia Jędrzejczak – pływanie. spotyka się fajnych ludzi. Sport uczy Ministerstwa Sportu i Turystyki oraz W centrum stadionu uwagę przyku- wygrywać i przegrywać. Szczególnie Fundacji Marcina Gortata MG 13, wała olbrzymia choinka. Czekało na spodobała się nam recepta, którą spośród wielu przesłanych zgłoszeń nas spektakularne miasteczko lodowe osobiście stosowała Otylia Jędrzej- konkursowych wyłoniła 30 laureatów – 3 lodowiska oraz górki lodowe do czak: sport musi dawać przyjemność, konkursu „WF Na Zimowym Narodo- zjeżdżania na pontonach. Organizato- każdy ma w sobie talent, tylko trzeba wym” oraz trzy szkoły, które otrzymały rzy zapewnili darmowe wypożyczanie go w sobie obudzić, porażka jest tylko wyróżnienia. Na wysokim V miejscu kasków, łyżew i pontonów. W pełni przystankiem na drodze do sukcesu, znalazły się dziewczęta Renaty Nowi- wykorzystaliśmy czas spędzony na pomimo wszystko warto się uśmiechać! ckiej z LO Terespol. Narodowym. Z wielką przyjemnością Z żalem i satysfakcją opuszczaliśmy 33 zwycięskie szkoły, ogółem 800 braliśmy aktywny udział we wszystkich Stadion Narodowy. Uczestniczyliśmy osób z całej Polski, przedstawiających propozycjach ruchowych. Sam stadion w czymś niezwykłym i byliśmy częścią najbardziej kreatywne zajęcia, zostało zrobił na nas olbrzymie wrażenie. tej niezwykłej lekcji. Każdy uczestnik zaproszonych na Stadion Narodowy Niezwykłe było również spotkanie ze otrzymał czapkę i szalik, dyplom do udziału w lekcji wf-u z największymi znanymi sportowcami. W rozmowach uczestnictwa i drobne upominki od or- gwiazdami sportu. Powitał nas Minister starali się przekazać nam swoją receptę ganizatorów. Wracaliśmy pełni wrażeń, Sportu i Turystyki Andrzej Biernat. na sukces. Z tych rozmów wynikało, że zaopatrzeni w autografy, zdjęcia i rady Rozgrzewkę poprowadziła Anna Le- wszystko zaczyna się od wf, od szkoły, Mistrzów. Mamy nadzieję, ze wrócimy wandowska. Obecni byli: Agnieszka nie trzeba brać zwolnień ale spędzać tutaj za rok. Rylik – boks, Artur Siudmiak – piłka czas aktywnie. Trzeba mieć pasje, ma- Tekst i zdjęcia: Krystyna Pucer

Grand Prix Europy w Eisstock W dniach 8-11 sierpnia 2014 w Austrii odbyły się Mię- gry. Było to jednak kolejne doświadczenie i okazja do nauki, dzynarodowe Zawody w Eisstock. Polskę reprezentowali tym bardziej, że większość drużyny to debiutanci na tak zawodnicy UKS „Młodzi” przy Zespole Szkół Ogólnokształ- dużej imprezie. Ponieważ zawody odbywały się w Steinach, cących Nr 1 w Terespolu w składzie: Paulina Biłanicz, Jowita 15 km od granicy, zorganizowaliśmy wycieczkę do Włoch, Korbal, Wioleta Stępień, Kamil Drapich, Bartłomiej Grego- gdzie zwiedziliśmy piękne góry Tyrolu Podczas całego ruk, Dawid Gregoruk, Bartłomiej Wiśniewski oraz trener pobytu podziwialiśmy piękne krajobrazy, odwiedziliśmy Andrzej Korbal. W zawodach wzięło udział 13 zespołów skocznie w Innsbrucku i w Ober Wizental z Austrii, Niemiec, Włoch, Finlandii, Czech, Słowacji, Biało- Na kongresie Międzynarodowej Federacji Eisstocka rusi i Polski. Na tle zawodowców nasza drużyna wypadła ustalono, że organizatorem Grand Prix w 2015 roku po przeciętnie zajmując 9 miejsce. Na usprawiedliwienie gry spełnieniu odpowiednich warunków dotyczących konkret- wpłynęło: bardzo szybkie podłoże, do którego nasi zawod- nych wymogów boiska, w dniach 8-9 sierpnia 2015 r. będzie nicy nie byli przyzwyczajeni, ponieważ trenują na wolnym UKS w Terespolu. boisku, a także brak odpowiednich ślizgów do tak szybkiej Krystyna Pucer 1/2015 Goniec Terespolski 84 79 Pobiegli dla Niepodległej 11 listopada 2014 roku odbyła się w Warszawie naj- wicka, Krystyna Pucer) i Białej Podlaskiej (min.: Andrzej większa impreza biegowa w Polsce. Imponującą liczbę Rabczewski, Marian Wardzyński, Ireneusz Melanczuk, 15 000 pakietów startowych organizatorzy przygotowali Radosław Wsuł, Marcin Jaskólski, Andrzej Plandowski, dla biegaczy, którzy zjechali się do stolicy z całego kraju. Karol Walczuk – reprezentujący ZK) bieg także był wy- Motywem przewodnim XXVI Biegu Niepodległości była jątkowym wydarzeniem. Dość liczna grupa stanęła na sylwetka Rotmistrza Witolda Pileckiego – ochotnika do Au- starcie, w dobrym czasie i dobrej kondycji dotarliśmy do schwitz. Gościem specjalnym i starterem honorowym był mety. W ten właśnie sposób, na sportowo, po raz kolejny jego syn Andrzej Pilecki. Instytut Pamięci Narodowej, jako uczciliśmy Narodowe Święto Niepodległości. Nagrodą na patron honorowy biegu, tradycyjnie wystawił także swoją mecie były niezwykłe, przepiękne medale. reprezentację. W tym roku w biegu wzięło udział 66 osób Tekst i zdjęcia: Krystyna Pucer z IPN oraz przedstawiciele akcji pod nazwą Misja: Semper Fi. PKO Bank Polski wraz z Fundacją „Zdążyć z Pomocą” zachęcali wszystkich biegaczy do przyłączenia się do charytatywnej akcji biegowej na rzecz pięcioletniej Amelki chorej na raka. Jeśli do akcji włączyłoby się co najmniej 200 osób, to Fundacja PKO Banku Polskiego przekaże 20 tys. złotych na jej leczenie. Pobiegło 800 osób! Start do tego niezwykłego biegu nastąpił o godz. 11:11. Biało czerwona, żywa flaga zagościła na ulicach Warsza- wy. Na dystansie 10 km zdecydowanie zwyciężył Łukasz Parszczyński, który pokonał dystans w czasie 30:03. Wśród kobiet pierwsza na mecie była Iwona Lewandow- ska uzyskując wynik 33:15. Dla mieszkańców Terespola (Katarzyna Tabulska, Łukasz Chmielewski, Renata No-

Mistrzostwa Europy w Eisstock Paulina Biłanicz, Jowita Korbal, możliwości trenowania i gry na lodzie Nasza drużyna mieszkała w zamku Ewelina Stefanowicz, Wioleta Stępień, w ciągu roku, w związku z tym tak drogi w Amstetten, a posiłki spożywali w sali Stanisław Daniluk, Hubert Dołęga, Bar- sprzęt jest po prostu zbędny” – mówi Johann – Polz – Halle, w pobliżu tłomiej Wiśniewski i Jakub Żukowski, Andrzej Korbal. Na trybunach był zdu- lodowiska. Podczas spotkań integra- uczniowie Gimnazjum nr 2 i Liceum miewająco duża liczba kibiców. Ten ro- cyjnych i zawodów młodzi sportowcy w Terespolu z trenerem Andrzejem dzaj sportu cieszy się w Austrii dużym „szlifowali” język, nawiązali mnóstwo Korbalem reprezentowali Polskę od 18 powodzeniem, wystarczy powiedzieć, znajomości, a nawet przyjaźni. W dro- do 22 lutego 2015 r. w Mistrzostwach że zarejestrowanych, czynnie upra- dze powrotnej zwiedzili Wiedeń, m.in.: Europy w Eisstock. Uroczyste otwarcie wiających eisstocka jest 150 tysięcy parlament, operę, zamek Schönbrunn. mistrzostw odbyło się w hali lodowej zawodników! „Było nam niezwykle Gdy zadałam młodzieży pytanie, jak Amstetten. W zawodach wzięło udział miło, bo wśród kibiców byli również było? Usłyszałam: super, fajnie, ale 10 drużyn: Austria, Niemcy, Włochy, Polacy uprawiający rekreacyjnie tę szkoda, że tak szybko się skończyło! Szwajcaria, Węgry, Słowenia, Finlan- grę. Przyjechali z Wiednia, a nawet Krystyna Pucer dia, Czechy, Białoruś i Polska. z Niemiec” mówi Andrzej Korbal. Fot. Andrzej Korbal Indywidualnie w drużynie polskiej najlepiej wypadli: Hubert Dołęga wśród chłopców i Jowita Korbal wśród dziewcząt. Drużynowo zaś dziewczęta w kategorii do lat 23, które zajęły V miejsce, w kategorii do lat 19 drużyna mieszana – VIII miejsce, a w kategorii do lat 16 – VII miejsce. Bezkonkurencyjni okazali się Au- striacy i Niemcy, bardzo dobrzy tech- nicznie i wyposażeni w profesjonalny sprzęt do gry na lodzie. „Nas, niestety na taki nie stać, bo specjalistyczne buty kosztują 1 tysiąc złotych! Nie mamy też 80 Goniec Terespolski 84 1/2015 Biegi Katyńskie 465 osób ukończyło VII Powiatowe respolu – Tomasz Badalski, zwycięzca Katyńskie Biegi Przełajowe. Zawody konkursu na logo Klubu Olimpijczyka. zorganizowane przez Klub Olimpij- Zawodnicy rywalizowali w 15 biegach czyka 15 kwietnia 2015 r. w Terespolu w różnych kategoriach wiekowych i na rozpoczęły się zgodnie z ceremoniałem różnych dystansach. Najlepsza szóstka olimpijskim. Odczytany został apel otrzymała dyplomy, medale i koszulki. olimpijski. Odbył się niezwykle przej- Sponsorem zawodów byli: Starostwo mujący apel poległych; na skraju lasu, Powiatowe w Białej Podlaskiej i Urząd przy dźwiękach werbli przypomnieliśmy Miasta Terespol. Sprawny przebieg nazwiska polskich olimpijczyków za- zawodów był możliwy dzięki młodzieży mordowanych w Katyniu. Zgromadzeni liceum w Terespolu. również uczcili minutą ciszy pamięć Gościem honorowym była Izabela po wyczerpującym treningu. Podczas Piotra Nurowskiego, Prezesa Polskiego Trzaskalska. Rekordzistka Polski ju- zawodów zapaliła znicz olimpijski, Komitetu Olimpijskiego, który zginął niorów w biegu na 5000 m. Obecnie wręczała nagrody, pozowała do zdjęć. podczas tragicznej katastrofy pod specjalizuje się w biegach długich. Cieszymy się jako organizatorzy, że Smoleńskiem. Burmistrz miasta, Jacek Brązowa (2012r) i srebrna (2014 r.) me- mogliśmy zaprezentować po raz kolejny Danieluk oficjalnie otworzył zawody. dalistka MP w Półmaratonie, brązowa osobę, która osiągnęła sukces w spor- Organizatorzy podsumowali konkurs medalistka MP w biegach przełajowych cie, jednocześnie mamy nadzieję, że te na Plakat Promujący Biegi Terenowe. (2011 i 2014r). Piąta zawodniczka 36 największe dopiero przed Izą. Nagrodę z rąk sponsora (tablet), Ma- PZU Maratonu Warszawskiego 2014 Krystyna Pucer riusza Kozioł odebrał uczeń LO w Te- r. (najlepsza Polka!). Sama była już Fot. Aleksandra Byszko

współpracę w mijającym roku 2014. Klub Olimpijczyka z Terespola W imieniu sponsorów życzenia jubi- latowi oraz wszystkim olimpijczykom i kandydatom na nich złożył przewod- na Gali 95-lecia PKOL niczący Rady PKOl dr Jan Kulczyk. Impreza, która odbyła się 15 grudnia zrobiła liczba olimpijczyków, którzy Po części oficjalnej rozpoczęła 2014 r. w Teatrze Wielkim w Warsza- na ten moment powstali z miejsc! się – entuzjastycznie przyjęta przez wie zgromadziła ponad 1600 osób Zapowiedzieli, że Order przekażą do zgromadzonych część artystyczna. – mistrzów i medalistów olimpijskich zbiorów stołecznego Muzeum Sportu Wystąpili podczas niej: chór Teatru kilku pokoleń, działaczy, licznych gości i Turystyki. Wielkiego oraz Waldemar Malicki i or- zagranicznych, przedstawicieli władz Prezes Andrzej Kraśnicki wraz ze kiestra Filharmonii Dowcipu pod dyr. państwowych i samorządów. Przebie- zdobywczynią siedmiu medali olim- Bernarda Chmielarza i soliści. gała pod honorowym patronatem Pre- pijskich (w tym trzech złotych) Ireną Opuszczający progi Teatru Wielkiego zydenta Bronisława Komorowskiego. Szewińską odebrał przyznany PKOL uczestnicy uroczystości w prezencie Wśród zaproszonych na tę niezwykłą Medal Międzynarodowego Komitetu od PKOl otrzymali najnowsze wydanie uroczystość był obecny Klub Olimpij- Fair Play z rąk wiceprezydenta Komi- „Leksykonu olimpijczyków polskich czyka z Terespola reprezentowany tetu – Norberta Muellera. 1924-2014” autorstwa dr Bogdana przez przewodniczącą Krystynę Pucer. Szefowie dwunastu firm, sponso- Tuszyńskiego i Henryka Kurzyńskiego Po powitaniu przybyłych przez Pre- rujących i wspierających działalność oraz upominkowe świąteczne koperty zesa Andrzeja Kraśnickiego, pozdro- Polskiego Komitetu Olimpijskiego z rąk pierwszego dnia obiegu od Poczty wienia zgromadzonym wokół polskiego A. Kraśnickiego odebrali pamiątkowe Polskiej. ruchu olimpijskiego przekazali: doradca statuetki jako dowód wdzięczności za Zdjęcia i tekst: Krystyna Pucer Prezydenta Bronisława Komorowskie- go (honorowego patrona jubileuszo- wych obchodów) – Jan Lityński oraz mi- nister sportu i turystyki Andrzej Biernat. Specjalne życzenia z Lozanny nadesłał prezydent MKOl Thomas Bach. Wszyscy nasi medaliści olimpijscy zostali zbiorowym laureatem niedawno ustanowionego i przyznanego dopiero po raz pierwszy Orderu Zasługi PKOL. Wyróżnienie odebrali mistrzowie olim- pijscy: Otylia Jędrzejczak i Robert Korzeniowski. Niesamowite wrażenie 1/2015 Goniec Terespolski 84 81 Terespolscy ciężarowcy na Mistrzostwach Świata w Turcji Młodzieżowa drużyna ciężarow- klubów. Indywidualnie w kategorii ców MULKS Zirve z Terespola do 15 lat Ania Chomiuk zajęła 7 w dniach 23-26 grudnia 2014 brała miejsce (111 kg), w kategorii do 12 udział w I Mistrzostwach Świata lat Konrad Łazuga zajął 9 miejsce ZIRVE w podnoszeniu ciężarów, (73 kg), w kategorii do 15 lat Dawid które odbyły się w Ankarze w Turcji. Kotowski zajął 10 miejsce (225 kg), W mistrzostwach wzięło udział 31 w kategorii do 20 lat Mateusz Sku- kobiet i 55 mężczyzn reprezentu- limowski zajął 7 miejsce (275 kg) * * * jących 11 państw: Azerbejdżan, i w kategorii + 20 Dawid Nazaruk Wieczorem 15 kwietnia 2015 r. Białoruś, Bułgarię, Gruzję, Iran, zajął 9 miejsce (233 kg). Przed powróciła z Limy (Peru) reprezenta- Mołdawię, Rosję, Turcję, Ukrainę, zawodami w wolnym czasie cięża- cja Polski do lat 17 w podnoszeniu USA i Polskę. Drużyna z Terespola rowcy zwiedzili Ankarę, bizantyjskie ciężarów. Nasz zawodnik z MULKS pojechała do Ankary w następują- mury obronne z cytadeli Ankara Ka- Zirve Terespol Mateusz Skulimowski cym składzie: Anna Chomiuk, Kon- lesi, centrum miasta i zrobili drobne zajął bardzo dobre 7 miejsce w kate- rad Łazuga, Mateusz Skulimowski, zakupy. Każdy uczestnik mistrzostw gorii wagowej do 84 kg z wynikiem Dawid Kotowski, Dawid Nazaruk otrzymał sportowy ekwipunek, 280 kg w dwuboju. Przed Mateu- i trener Marek Zielonka. Nasi cię- w skład którego wchodziły m.in. szem Mistrzostwa Europy, które od- żarowcy osiągnęli bardzo dobre kurtka zimowa, obuwie sportowe, będą się w sierpniu w Ladndskronie wyniki, drużynowo plasując się na dres, koszulka sportowa, szalik, (Szwecja). 8 miejscu na 19 klasyfikowanych czapka i rękawiczki. Marek Zielonka

na Kowal 31 kg. Wśród juniorek naj- Pierwsze eliminacje „ZIRVE” lepsza była Anna Chomiuk 117 kg. Wśród chłopców na gimnastykę 2015 w Terespolu atletyczną najlepsi okazali się Kon- rad Łazuga 79 kg., drugie miejsce Początek roku 2015 dla cięża- dy kwalifikacyjne „ZIRVE”, w których Michał Zrol 63 kg, na wyróżnienie rowców z Terespola były bardzo brały udział drużyny z Otwocka, zasługują też: Czarek Jaszczyk, pracowity, część drużyny w zimowe Łukowa, Brześcia i Terespola. Kacper Chmielewski, Igor Klimuk, ferie trenowała na obozie sportowym Najlepsze wyniki wśród kobiet Dawid Zub. W grupie do lat 15 w Piotrowicach, pozostali na miejscu w kategoriach wiekowych młodzi- najlepszy z Terespola był Patryk w Terespolu. Pierwsze zawody w Te- czek wywalczyły: Agnieszka Cho- Dekiert zajmując 4 miejsce. Dobrze respolu były rozegrane 21.02 br. na miuk 67 kg., drugie miejsce Magda zaprezentowali się: Mateusz Zrol, hali sportowej w MOK. Były to zawo- Mazurkiewicz 63 kg. a trzecie Pauli- Emil Leonienko, Adrian Kłos, Kacper Roślik i Rafał Marczuk. Do lat 17 z Terespola najlepszy był Grzegorz Kowal 221 kg. zajmując I miejsce, Dawid Kotowski 233 kg zajął III miejsce. Z dobrej strony zaprezentowali się również Kacper Magielnicki i Karol Juchimiuk. Do lat 20 najlepszy okazał się Mateusz Si- kora 310 kg. Klasyfikację zespołową wygrał MULKS Zirve Terespol uzy- skując 1134 pkt. II miejsce Brześć 1064,4 pkt. a III Orlęta Łuków 823,1 pkt. Na przełomie lipca i sierpnia zostanie rozegrany II turniej kwalifi- kacyjny ZIRVE w Terespolu, najlepsi zawodnicy maja szansę wyjechać na finał rozgrywek do Iranu. Marek Zielonka 82 Goniec Terespolski 84 1/2015 Klub Piłkarski Granica Terespol Odnosząc się do minionego roku wzrost zainteresowania i frekwencji Zarząd Klubu pozyskał kilku wartoś- (2014) możemy stwierdzić, że nie był kibiców na meczach ligowych i na ciowych zawodników oraz wprowadził on zły pod względem organizacyjnym, okolicznościowych turniejach halowych. naszych młodzieżowców do kadry gorzej wyglądały sprawy finansowe. W związku ze złożoną rezygnacją seniorskiej z myślą o uzyskaniu jak naj- Nowo wybrany zarząd klubu składa z przyczyn osobistych przez trenera wyższej lokaty oraz podniesienia umie- się z następujących osób: Grzegorz kadry seniorów Pawła Oponowicza jętności naszych młodych zawodników. Gregoruk – prezes, Mariusz Sołodu- ,klub zatrudnił bardzo doświadczonego Kierownictwo Klubu ma świadomość, cha i Andrzej Trymczuk – wiceprezesi, piłkarza grającego na różnych szczeb- że można było zrobić znacznie więcej Marek Wasiluk – sekretarz oraz Jerzy lach rozgrywkowych Marka Piotrowicza i jeszcze bardziej zadbać o nasz klub, Wasiluk PaweL Jurkowski, Miro- wzmacniając go kilkoma zawod- sław Michalak i Arkadiusz Pietrzak Klub Piłkarski Granica Terespol gra w Lidze nikami z zewnątrz. Niestety brak – członkowie zarządu. Poprzedni Okręgowej Bialskopodlaskiego Okręgu Związ- na ten cel środków finansowych prezes Jerzy Wasiluk na początku ku Piłki Nożnej. Po 15 meczach rozegranych w sposób skuteczny ograniczał swojego funkcjonowania zetknął w rundzie wiosennej sytuacja w Lidze wyglą- realizację wielu pomysłów i spo- się z bardzo trudną sytuacją klu- dała następująco: wodował niezrealizowanie cieka- wych inicjatyw. bu, zastając pustki w kasie oraz 1. Lutnia Piszczac 45 pkt widmo zawieszenia dalszej dzia- Należy też podkreślić i odnoto- 2. MOSiR Huragan Międzyrzec Podl. 43 pkt łalności. W wyniku przeprowadzo- wać, że cały skład kierownictwa 3. ŁKS Łazy 42 pkt nych rozmów z władzami miasta klubu, jak i całe grono osób wspo- 4. KP Granica Terespol 30 pkt i otrzymaną obietnicą o dofinanso- magających klub, należą do tych 5. GKS Janovia Janów Podlaski 27 pkt waniu klubu mogliśmy rozpocząć osób, które wykonują na rzecz przygotowania do nowego sezonu 6. LZS Dobryń 26 pkt piłki nożnej i jego sympatyków piłkarskiego 2014/2015. 7. ŁKS Dwernicki Stoczek Łukowski 26 pkt kolosalną pracę w czasie wolnym Klub zrzesza w swoich szere- 8. LKS Sokół Adamów 26 pkt i to w pełni społecznie, nie rzadko gach blisko 80 zawodników czyn- 9. Orzeł Czemierniki 24 pkt wspierając Klub własnymi fundu- nie uprawiających piłkę nożną. 10. Unia Krzywda 24 pkt szami. Tym wszystkim należy się Należy nadmienić, że zawodnik 11. GLKS Unia Żabików 24 pkt podziękowanie i uznanie. z naszego klubu Kamil Kożuchow- 12. Dąb Dębowa Kłoda 20 pkt Pragniemy zapewnić sympaty- ski jest w kręgu zainteresowań 12. GLKST Niwa Łomazy 20 pkt ków piłki nożnej, iż nie wszystko, reprezentacji Polski do 16 lat 14. LKP Orkan Wojcieszków 16 pkt co dokonano w klubie w obec- i przebywał już na zgrupowaniu nej rundzie, należy rozważać kadry Polski, co bardzo dobrze świad- w celu osiągnięcia lepszych wyników w kategorii niespełnionych zamierzeń czy o pracy naszych szkoleniowców w piłce seniorskiej, która jest wizytówką i planów. Byłaby to nieprawdziwa i nie grup młodzieżowych Andrzeja Korbala naszego klubu. Po rundzie jesiennej do końca sprawiedliwa ocena. Były i Wojciecha Machnowskiego. Sukcesy drużyna seniorów zajmuje 4 miejsce, też sukcesy oraz zauważalny postęp. naszej młodzieży na różnych szczeb- drużyna juniorów 3 miejsce i drużyna Przede wszystkim skład obecnego Za- lach rozgrywkowych spowodowały trampkarzy 1 miejsce. rządu w trakcie swojej kadencji w swej konsolidacji siłą rzeczy nabył sporo do- świadczeń, co może w przyszłości tylko zaprocentować. Był aktywny w inicjo- waniu szeregu wniosków i postulatów związanych z poprawą najistotniejszych spraw, z którymi wciąż boryka się piłka nożna w Terespolu. Bardzo ważnym elementem, który napawa optymizmem, jest porozumie- nie z burmistrzem Jackiem Danielukiem w sprawie pomocy finansowej na rzecz naszego klubu. Ze strony burmistrza klub uzyskał wsparcie finansowe znacznie wyższe niż w latach poprzed- nich, porównywalne do dotacji, jakie otrzymują kluby w innych jednostkach samorządowych na terenie naszego powiatu. Juniorzy Granicy Terespol. Od góry z lewej: Andrzej Korbal, Krzysztof Bodo, Hubert Do- Grzegorz Gregoruk łęga, Kacper Szymański, Kamil Mackiewicz, od dołu z lewej: Piotr Więcaszek, Bartłomiej prezes klubu Leszczyński, Patryk Selewoniuk, Szymon Paderewski, Patryk Roślik. 1/2015 Goniec Terespolski 84 83 Grand Prix Terespola w szachach

„Grać trzeba mocno, naciskać zegar tów całego Grand Prix za rok 2014, dobrze wypadł Kacper Wieczorek lekko” – to stare powiedzenie szachi- w kategorii open zaszczytny tytuł z Terespola, zajmując I miejsce. stów przyświecało wszystkim uczest- Mistrza Terespola zdobył Marek Fe- Następną sesję (II) – letnią, organi- nikom tej gry, zgromadzonym 8 lutego rens, wyprzedzając Sławomira Lesz- zatorzy przewidują zorganizować 23 br. w Miejskim Ośrodku Kultury na ka i Janusza Sałtrukiewicza. Należy maja br. Natomiast 31 maja odbędzie rozstrzygnięciu trwającej przez cały przypomnieć, że w poprzednich latach się turniej rodzinny, na który już dziś rok 2014 rywalizacji o tytuł Mistrza wygrywali: Marek Uściński, Witold serdecznie zapraszamy! Terespola. W poszczególnych kate- Pyrka i Janusz Sałtrukiewicz. goriach wiekowych o ten mistrzowski W kategoriach do 16 lat kolejno * * * tytuł walczyło 33 zawodników z Te- zwyciężyli Marcin Dudek i Mateusz Niemal rok po założeniu Klubu Sza- respola, Brześcia, Białej Podlaskiej, Prokopiuk – obaj z Terespola i Grze- chowego „Debiut” Terespol możemy Łomaz i Konstantynowa. gorz Olichwirowicz z Białej Podlaskiej. pochwalić się kilkoma sukcesami na Ostatni IV rzut rozgrywek szacho- W kategorii do 12 lat zwyciężyli teres- niwie sportowej. Szczególnie młodzi wych, tzw sesja zimowa, zgromadził polscy szachiści: Marek Prokopiuk, szachiści w ostatnim czasie osiągnęli 22 osoby, a wyniki rywalizacji przed- Kacper Wieczorek i Kacper Mach- kilka znaczących sukcesów. stawiają się następująco: W kategorii nowski. A w grupie kobiet i dziewcząt 22 marca 2015 r. podczas Otwartych open zwyciężył Marek Uściński z Ło- zwyciężyły: Kinga Kuć i Julia Zaorska Mistrzostw Powiatu Radzyńskiego maz 6 pkt, wyprzedzając Janusza Sał- – obie z Terespola i Aleksandra Uści- w Szachach w Kąkolewnicy, w ra- trukiewicza z Terespola 5pkt i Michała ska z Łomaz. mach cyklu Grand Prix Lubelszczyzny, Uścińskiego z Łomaz 4,5 pkt. W ka- Zawody zorganizowali szachiści dwóch naszych juniorów w kategorii tegorii do 16 lat zwyciężyli Grzegorz z Terespola: Janusz Sałtrukiewicz, do 18 lat: Marek Dudek i Mateusz Olichwirowicz z Białej Podlaskiej 5 pkt Marek Ferens i Sławomir Leszek Prokopiuk zajęli dwa pierwsze miejsca, i Jakub Niczyporuk z Konstantynowa z Klubu Szachowego „Debiut” dzia- zdobywając po 4 pkt. Nieźle wypadli także 5 pkt a Mariusz Kuźmicz z Białe łającego przy Miejskim Ośrodku też trzej nasi seniorzy. W stawce 70-ciu Podlaskiej zdobył 3 pkt. W kategorii Kultury. Najstarszym zawodnikiem najlepszych szachistów województwa do 12 lat zwyciężyli zawodnicy z Te- turnieju był Janusz Sałtrukiewicz, lubelskiego Witold Pytka zajął 15 miej- respola – Marek Prokopiuk 4,5 pkt, a najmłodszym Kacper Machnowski. sce, Janusz Sałtrukiewicz 27 miejsce, Kacper Wieczorek 2 pkt i Kacper Zawodnicy otrzymali pamiątkowe a Sławomir Leszek 35 miejsce. W ty- Machnowski także 2 pkt. Rywalizacja puchary i dyplomy. dzień później w Lublinie na turnieju kobiet i dziewcząt przedstawia się W 2015 roku rozpoczęło się V Sza- „Młode Telenty” Marek Prokopiuk zajął następująco: Aleksandra Uścińska chowe Grand Prix Terespola. I runda 2 miejsce, Mateusz Prokopiuk zajął z Łomaz zdobyła 3,5 pkt, Aleksandra odbyła się 29 marca. Zwyciężył Marek 18 miesce, a Marian Dudek zajął 21 Kuźmicz z Białej Podlaskiej 3 pkt i Ju- Uściński (Łomazy),drugi był Dariusz miejsce. Wymienieni zawodnicy jako lia Zaorska z Terespola także 3 pkt. Pawłowski, a trzecie miejsce zajął pierwsi w Terespolu zdobyli między- Podsumowanie roku 2014. Marek Ferens, obaj z Terespola. Na- narodowy ranking ELO. Po zsumowaniu wszystkich punk- tomiast w kategorii do 12 lat bardzo Marek Ferens 84 Goniec Terespolski 84 1/2015 Walczyli o Puchar Burmistrza 23 sierpnia 2014 r. w Terespo- lu odbył się IV Międzynarodowy Turniej Eisstocka o Puchar Burmi- strza miasta, pana Jacka Daniluka. W zawodach wystartowało 9 drużyn z Polski i Białorusi. Zawody pod każdym względem były udane: zarówno organizacyjnie, jak i spor- towo, dopisała również pogoda. Ostateczna kolejność przedstawia się następująco: 1 m – Brześć Chicatilly – 16:0 2 m – Terespol seniorzy – 13:3 (A. Korbal, T. Czapski, Z. Wołoszko, M. Czerwiński) 3 m – Brześć juniorzy I – 11:5 4 m – Bydgoszcz – 10:6 5 m – Terespol juniorzy – 6:10 (B. a trzy najlepsze medale. Wszystkie niezwykłe wyróżnienie, ukłon w na- Wiśniewski, P. Żukowski, J. Kor- nagrody ufundował Urząd Miasta szym kierunku za zaangażowanie bal, P. Biłanicz, E. Stefanowicz) w Terespolu. w popularyzację tej dyscypliny, za 6 m – Brześć juniorzy II – 5:11 Swoją obecnością po raz kolejny świetną organizację dotychczaso- 7 m – Brześć Zakłady Mięsne – 4:12 zaszczycił przedstawiciel Międzyna- wych turniejów, a jednocześnie za 8 m – Real Brześć – 4:12 rodowej Federacji Eisstocka, Udo postęp w szkoleniu młodzieży. Nie 9 m – Brześć Sozidateli – 3:13 Raicheneker, który przybył dzień ma najmniejszej wątpliwości, że jest Wszystkie drużyny otrzymały wcześniej, aby sprawdzić warunki to też osobisty sukces pana Andrze- pamiątkowe dyplomy. Sześć pierw- do rozegrania w przyszłym roku ja Korbala! szych drużyn otrzymało puchary, Grand Prix właśnie w Terespolu! To Tekst i zdjęcia: Krystyna Pucer

Wybory prezydenckie w Terespolu W I turze wyborów prezydenckich w dniu 10 maja 2015 r. w Terespolu głosowało 2.316 osób czyli 49,3% osób upraw- nionych do głosowania. Wśród 11 kandydatów na prezydenta Andrzej Duda uzyskał 899 głosów (39%), drugie miejsce uzyskał Bronisław Komorowski – 697 głosów (30%), trzecie Paweł Kukiz – 469 głosów (20%).

W II turze wyborów prezydenckich w dniu 24 maja 2015 r. w Terespolu głosowało 2499 osób czyli 54,4 % osób upraw- nionych do głosowania. Na Andrzeja Dudę głosowało 1384 osób (57%), na Bronisława Komorowskiego – 1071 osób (43%), 44 głosów było nieważnych. (tj) 1/2015 Goniec Terespolski 84 85 Wydarzenia kulturalne i sportowe W trakcie tegorocznej wiosny finiuk i Oliwia Panasiuk. Dziewczyny ,,Tuła” charakteryzujący się 120 (2015) mieszkańcy naszego miasta przyjechały z brązowymi medalami. basową skalą. Naszemu młodemu zdobywali prestiżowe nagrody i wy- To bardzo dobry wynik. Ich ostatni muzykowi przyszło podczas Festi- różnienia. Z dumą prezentujemy: występ na Ogólnopolskim Turnieju walu rywalizować z kilkunastoma Koło Miłośników Fortyfikacji i Histo- Tańca w Ostrołęce przyniósł 6 miej- innymi muzykami w różnym wieku, rii – opieka nad zabytkami. Członko- sce. Jedną z jurorek w Łosicach i we często uczniami i absolwentami wie terespolskiego Klubu Miłośników wspomnianej Ostrołęce była słynna szkół muzycznych. Fortyfikacji i Historii opiekujący się „Jujka” – jurorka telewizyjnego show Piotr zaprezentował utwory: 1. J. od kilku lat zabytkową Prochownią, „Got To Dance”. Poziom na tych Szurowski – ,,Pieśń”, 2. A. Niczypo- która pełni w Terespolu rolę izby konkursach jest naprawdę wysoki renko – ,,Etiuda”, 3. A. Guliani – ,,Ta- pamięci, otrzymali wyróżnienia Mi- więc tak dobre wyniki zespołu cieszą rantella”, 4. Białoruska ludowa pio- nistra Kultury i Dziedzictwa Narodo- niezmiernie. senka w opracowaniu J. Kunickiego wego. Srebrną odznakę „Za Opiekę – ,,Siedzi komar na dębie”. Zdobyte Nad Zabytkami” otrzymali: Jerzy wyróżnienie jest jego pierwszym i na Czerniak, Wiesław Jurek, Andrzej pewno nie ostatnim osiągnięciem. Lipowiecki, Kazimierz Michalak, Ka- rol Niczyporuk, Krzysztof Tarasiuk, *** i inni... Członkowie Klubu dziękują za Mateusz Sikora – sport, podnosze- wsparcie władzom miasta, domowi nie ciężarów: kultury, zarządowi Stowarzyszenia W Zamościu 26 kwietnia odbyły się Rozwoju Gminy Miejskiej Terespol Mistrzostwa Polski do lat 20 w Pod- oraz Janowi Maraśkiewiczowi – noszeniu Ciężarów. W ostatnim dniu Kierownikowi Delegatury w Białej Mistrzostw Mateusz Sikora tego- Podlaskiej Wojewódzkiego Urzędu roczny maturzysta,członek MULKS Ochrony Zabytków w Lublinie, który Zirve Terespol w kategorii wagowej przedstawił Klub Miłośników Fortyfi- +105 kg zdobył brązowy medal z wy- kacji i Historii do wyróżnienia. nikiem 306 kg w dwuboju. Mateusz *** wystartował dobrze, brakowało tro- Piotr Terpiłowski – muzyka, akor- szeczkę szczęścia srebrny medal deon. Piotr Terpiłowski 14 letni przegrał tylko 1 kg! uczeń Gimnazjum w Zespole Szkół Publicznych nr 1 w Terespolu zdobył *** wyróżnienie w II Festiwalu Akorde- Natomiast w zakończonej nie tak onistów Amatorów w Chodowie k. dawno Bialskiej Lidze Szachowej Siedlec, który odbył się 26 kwietnia (11 kwietnia) w Terespolu, po pod- br. sumowaniu cyklu czterech turniejów, Piotr uczęszcza na zajęcia mu- w swojej kategorii wiekowej – do zyczne (akordeon) prowadzone 16 lat wygrał Marcin Dudek, wy- w MOK przez profesora Aleha przedzając Mateusza Prokopiuka. Halenkę (Brześć) od 4 lat. Jego Brat Mateusza Marek Prokopiuk ulubionym instrumentem jest ponad zajął 4 miejsce. Warto też dodać, *** 35 letni akordeon guzikowy marki że z niezłej strony pokazali się rów- Zespół Taneczny FLESZ Dance nież najmłodsi członkowie klubu Company – taniec współczesny. MOK ,,Debiut” Terespol, czyli: Julia W sobotę 25 kwietnia zespół tańca Zaorska zajęła 2 miejsce szkół gim- nowoczesnego Flesz Dance Com- nazjalnych oraz Kacper Wieczorek, pany wytańczył 2 miejsce w XII któremu również należą się gratula- Otwartym Turnieju Tańca Nowo- cje za postawę. czesnego w Łosicach w kategorii Gratulujemy serdecznie naszym ,,mini formacje hip hop – dorośli” mieszkańcom, którzy dzięki swoim i obronił swój wynik z ubiegłego talentom i ciężkiej pracy sławią roku. Dziewczyny dały z siebie 100% dobre imię Terespola. Życzymy prezentując się zawodowo. Bardzo dalszych i jeszcze bardziej spekta- dobrze wypadł też duet w kategorii kularnych sukcesów! ,,hip hop – dorośli”: Katarzyna Para- Łukasz Pogorzelski 86 Goniec Terespolski 84 1/2015

Lista darczyńców na rzecz Prochowni w Terespolu na rok 2014 Darczyńcy indywidualni : Bogdan Krzysztof – Terespol Michalak Kazimierz – Łobaczew Duży Czarny Wojciech – Terespol Michalak Teresa – Łobaczew Duży Dajda Tadeusz - Terespol Murawski Marek – Lechuty Duże Denicki Zdzisław – Terespol Olszewski Dariusz - Terespol Dyrda Walentyna – Terespol Oleszczuk Henryk – Terespol Grabowska Krystyna – Terespol Oleszczuk Mirosława – Terespol Greczuk Adam – Terespol Pilska Urszula – Terespol Greczuk Bogdan – Terespol Piwniczuk Krzysztof – Małaszewicze Gręziak Jarosław – Terespol Romaniuk Jerzy – Lechuty Duże Górecki Jacek - Terespol Romaniuk Krystyna – Terespol Jurkowska Edyta – Terespol Selerski Henryk – Terespol Jurkowski Paweł – Terespol Sobol Dominik – Terespol Kida Oskar Sokołowski Bogdan – Terespol Kida Przemysław Starzyńska Bogumiła – Biała Podlaska Kosmaty Grzegorz – Zabrze Starzyński Józef – Biała Podlaska Kowalina Tadeusz – Gdańsk Szczepańska Jadwiga – Terespol Krzeski Adam – Siedlce Tarasiuk Grzegorz – Terespol Kurylonek Bogusław – Terespol Tarasiuk Teresa – Terespol Lipowiecki Jerzy – Terespol Tkaczuk Antoni – Terespol Łucyk Małgorzata Trochimiuk Celina – Łobaczew Markiewicz Bogdan – Terespol Urban Izabela – Terespol Masiuk Jarosław – Terespol Wasiluk Wiesława – Terespol Matwiejuk Henryk – Terespol Wójtowicz Dariusz – Terespol Matwiejuk Jadwiga – Terespol Zając Krzysztof - Małaszewicze Przedsiębiorstwa i organizacje : ○ Agrocentrum s.c. Kobylany ○ Polskie Konsorcjum Gospodarcze S.A. Koroszczyn ○ Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o. Baza Paliw Małaszewicze ○ Pracownicy z Zakładu Karnego w Białej Podlaskiej ○ Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Terespolu ○ Rada Miasta Terespol ○ Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Miejskiej Terespol ○ Straż Graniczna ○ Urząd Miasta Terespol ○ Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie, delegatura – Biała Podlaska ○ Zakład Mięsny Wierzejki JM Zdanowscy Spółka Jawna - Płudy

Dziękujemy !!! Koło Miłośników Fortyfikacji i Historii w Terespolu