Hollandsche Rading: 1925-1940

ENKELE FRAGMENTEN

Tolakkerweg in de Tot in de jaren twintig werd nog wel ge­ jaren twintig sproken van "Aan de Hollandsche Rading". De benaming liet zich begrijpen vanuit üe oorsprong. In den beginne was het nauwe­ lijks een buurtschap. Het ging om niet meer dan enkele zeer verspreid liggende huizen. Maar die lagen dan wel âân of in de nabij-" heid van de oude bestandslijn tussen Holland en Utrecht. AflP 0P verrpiardheid van die grens ontleende dit gehucht in 't Sticht zijn identiteit. Als overal elders nam ook hier het aantal De bewoningscoëfficiënt was 3,2. Dat is huizen toe. Die toename deed zich na de laag. Misschien werden leegstaande huizen eeuwwisseling voor aan beide begaanbare in de telling opgenomen. Er was to^n nnt2— wegen. Om precies te zijn: aan de zuidkant geen enkele laan. Dat zou in hetzelfde jaar van de zanderige Rading èn aan weerszij­ nog anders worden. den van de verharde Tolakkerweg. De loka- Onbezwaarde overdracht In de loop van 1927 werd in de simpele plattegrond van Hollandsche Rading een wijziging aangebracht. Nagenoeg haaks op de Rading-Oost liet Haarman op zijn grondgebied een weg aanleggen van zo'n De Rading-Oost, nu Vuurse Dreef. Op de 75 meter lang. De gemeente had de uitvoe­ achtergrond het ring. De 12 meter breedte van de bouwver­ station. Vierde huis ordening werd nauwkeurig aangehouden. van links, de boerderij van De twee meters aan weerszijden van de as Hartman van de weg kregen een verharding met puin en grind. Vervolgens droeg de eigenaar via de notaris de weg onbezwaard over aan de tie werd zodoende tweedimensionaal. De gemeente. In de gemeentekas stortte hij naam "Aan de Hollandsche Rading" kon ƒ1575,- voor de aanleg en daarenboven dit geheel niet meer omvatten. Het werd nog eens ƒ12,50 per strekkende meter. Dat gaandeweg "Hollandsche Rading" zonder maakte ƒ937,50. Met de rente van dit laat­ ste bedrag kon het jaarlijks onderhoud van meer. Anno 1927. waren woningvoorraad, 2 zielental en spreiding als volgt: de weg worden betaald. ) Gemeente-op­ zichter H. Koornwinder had dit zorgvuldig

weg aantal

woningen bewoners

Hollandsche Rading Westzijde 6 II Tolakkerweg 27 80 Hollandsche Rading Oostzijde 24 96

Totaal 57 187')

14 drie jaar later gehéél in vervulling gaan. Het "doktershuis" aan de Dorpsweg. Maar dat was dan in het zuiden onzer ge­ De "Dierenriem" was meente. Daar werd op het Haverland door nog niet aangelegd. Godijn een compleet tuindorp gebouwd. De inspecteur zag deze bebouwing als een 'logische overgang" tussen de gesloten huizenrijen van Utrecht en het platteland van Maartensdijk.4) Maar met een dergelijk landschappelijk contrast had Haarman bij zijn initiatief niet van doen. Hij was van kindsbeen af vertrouwd met het beeld van berekend. De transactie was voorbesproken Het Tuindorp van met burgemeester van der Voort van Zijp. Godijn De provincie gaf toestemming. De prille weg werd Spnrrlfifin genoemdI een spoorweg was er al. Voor een goed be­ grip: het ging hier niet om een genereuze schenking maar om een zakelijke ruil. Genoemde boerverwierf op deze wijze het recht zijn aan de Spoorlaan grenzende gronc ~il s bouwkavels .(dus tegen bouwter- reinprijzen) te verkopen. Haarmans plan was telkenmale na verkoop van een aantal kavels de laan te verlengen en het verlengde weer notarieel over te dragen. Hij dacht nog de langgerekte landerijen tussen Dorpsweg 600 meter te gaan. en Rading. In de lijn daarvan ging hij zijn laan maken, recht toe recht aan en zolang er Recht toe, recht aan kopers zouden komen voor zijn kavels. Het Over dit plan tot uitbreiding hoorde de pro­ 'TrnnHh|37it v;r Haarman reikte tot aan de vincie de inspectie van de Volkshuisves- Dorpsweg, ter hoogte van het doktershuis. _ ting. Dat was voorgeschreven in de Wo­ ningwet. Wentink, de betreffende inspec- Het gebied der lanen teur. had scherpe kritiek maar deed ook een Aan deze gestadige rechtlijnige voortgang voorstel. Gezien de vlucht uit de stad, de kon niet direct worden begonnen. Eerst fraaie natuur en de spoorweghalte leek hem moest nog een bocht van ruim dertig meter voor Hollandsche Rading een belangrijke worden gemaakt langs erf, boerderij en op- toekomst weggelegd. Het zou zijns inziens stal van veehandelaar Hartman. Voor de wel eens een gezocht woonoord kunnen a'anleg van dat weggedeelte gaf de gemeen­ worden. Maar dan was het ook onvoorzich­ teraad zijn goedkeuring in juni 1929. In tig zo incidenteel de aanleg toe te staan van 1930 kwam, voor rekening van Haarman. een kaarsrechte weg van 600 meter.3) Zo'n aan de oostkant van genoemde boerderij de weg zou onherroepelijk leiden tot een be­ Oosterspoorlaan tot stand. Daarin zat aan bouwing van "onaanzienlijke allure". Hij het einde óók een bocht. De beide onderha­ drong er bij het college op aan voor de om­ vige lanen werden in 1932 met elkaar ver­ geving van de Rading ten spoedigste een bonden. Die verbinding leidde tot de U- plan van uitbreiding in tuindorpstijl te ont- vorm aldaar. In de erop volgende jaren ging werpen. Aan dit dringend advies werd eni­ het in zuidelijke richting: in 1932 en 1933 germate gehoor gegeven. Om de 250 meter zo'n 25 meter, in 1934 ruim 50 meter en in werd een plantsoentje ingetekend. Met zo' n 1935 het voorlopige slotstuk van 200 meter. wisselende rooilijn zou de gevreesde eento­ In 1938 aanvaardde de gemeente 60 meter nigheid van de lange laan genoegzaam wor­ Sparrenlaan en het plantsoentje tegenover den doorbroken. Tevens werd halverwege deze laan aan de Spoorlaan.3) Haarman een zijverbinding ontworpen in oostelijke moest bij de overdracht van deze rijweg richting. Wentinks wensen zouden eerst ruim ƒ2000,- in de gemeentelijke kas stor-

15 Spoorlaan en dubbel woonhuis en aan de oostzijde een Oosterspoorlaan werden in 1932 met vrijstaand huis. De Spoorlaan kende eind elkaar verbonden. Zo 1927 nog slechts één woning, 10 jaar later kwam de U-vorm of was dit aantal 54. De bouw van zgn. land­ vork tot stand huizen was boven verwachting gegaan. Aan het pleintje (bij de Juliana-boom) kwa­ men in 1935 twee winkelhuizen tot stand. In het ene vestigde zich kruidenier van. Tongeren, in het andere slager van de_[_ VaaiU Een van de eerste bewoners van de Sparrenfaan was Broek. Hij ging er wonen in iy3ben liet de bij het huis behorende ga­ rage verbouwen tot werkplaats.

Qo de Onsjgrspoorlaan links stond in dat jaar alleen nog maar het huis van kolenboer van der Heide. Rechts waren jn 193Ténkele dubbele woningen gebouwd voor het tuin- persnneel van Hoyer De ln;iKff hnd een groot landgoed richting pilv^r^nm PI™ voorbij de Zwaluwenberg.

De loods van Waterman De "Historische Atlas Utrecht" bevat 42 lo­ kale kaarten.7) De nummers 406, 407 en 426 geven te zamen een beeld van de Tolakkerweg in Hollandsche Rading om­ streeks tSß). Wat blijkt? Aan deze interlo­ ten. Dat bedrag was bestemd voorliet afte­ kale weg stond toen nog geen enkel huis. ren van de weg en het onderhoud van rij­ De boerderij van Van Zijtveld werd eerst in weg, voetpad en plantsoen. Er werden van 1913 gebouwd. In de jaren erna kwam aan hem geen garantie-bedragen geëist voor de deze en gene zijde van de Tolakkerweg hier aanlegkosten van een elektriciteitsnet en en daar een huis tot stand. Het doorzicht een waterleiding. bleef evenwel overal ruimschoots. In 1920

In juli 1913 verzocht Vanwege een bepaling terzake in de ge­ Klaas Koornwinder om een meentelijke bouwverordening mochten er bouwvergunning in het geschetste lanengebied uitsluitend namens G. van enkele en zgn. dubbele woonhuizen wor­ Zijtveld Sr. den gebouwd. Het aantal woningen en be­ woners was in 1938 als volgt:6)

Straatnamen Aantal

Percelen Bewoners

Spoorlaan 54 163 Oosterspoorlaan 18 53 ^ -^-Sr<-*7 ./^y ^/LA+...~ -ft -~ Sparrenlaan 4 14 jjj ^-AJr &~sL *Sf~%* Dennenlaan 3 6 '7

De Dennenlaan lag op grond van Ei Iers. Ten tijde was het nog maar een weggetje door het boerenland, enigszins verhard. Bij het begin ervan lag aan de westzijde een De boerderij van de familie Van Zijtveld, Tolakkerweg 86.

zal het aantal huizen om en nabij de 20 zijn bouwsel was beige ^ geweest. puntdak. Deze bijzonderheden konden Na 1930 werd aan het begin de bebouwing ooggetuigen zich nog herinneren. Jn 1936 bepaald dichter. Dat betrof met name de werd een gedeelte van de loods gëhuurcT westkant. Op de hoek, nu Tolakkerweg 2, door de "Vereniging tot bvangeiisatie".") lag het in 1916 gebouwde huis van de da­ Na een opknapbeurtgTng~cTézevereniging mes nrméTing. De jonge kruidenier van er diensten in houden. In__J_93& werd de Beek kocht het pand in 193(j en"richtte het loods afgebroken. Ongeveer op de vrijge­ in als woonhuis en winkeLHij durfde het komen plaats verrees in hetzelfde jaar het aan in de Rading. Nog in datzelfde jaar Evangelisatie-gebouw, nu AHveritkapel ge­ werd naas( ri,p7pwin kel een theehuisje ge.- heten. Naar schatting waren er in dat jaar 7et__erj pen speeltuin gemaakt. Een en ander zo'n 60 woningen aan de Tolakkerweg. behoorde bij het tegenoverliggende rp^n, rarjj_y_ap fan Lunteren. .Bolderman, een Het land van Brundel aannemer uit Hilversum bouwde op elk der In 1926 kocht een particulier ten westen beide volgende percelen een landhuis. De van de Tolakkerweg een lap weidegrond heer en mevrouw van 't Parj kwamen te wo­ van zo'n 14 hectare. De grond was toegan­ nen op no. 6 en de aannemer en diens vrouw kelijk vanaf een pad dat later door verbre­ op no.irTn 1934 creëerde de genoemde ding en verharding werd getransformeerd aannemer nog een dubbel woonhuis naast zijn huis. De familie Van Latum betrok no. 10 en het echtpaar Grimm met zeven kinde­ ren no. 12. Naast Grimm lag nog een per­ ceel zonder stenen gebouw erop. Het was zo'n 25 meter breed en 60 meter diep. Kruispunt Achterin stond een houten in 1920 getim­ Hollandsche Rading. merde werkplaats. Waterma" pfn k"ipn- omstreeks 1935. Het fietspad is er al. De boer jjit ]l\rprht h«H AP wprkplaats pn He Tolakkerweg is nog bijbehorende 15 are grond in 1920 gekocht beklinkerd. Links theehuisje en In de onderhavige jaren werd dan ook ge­ speeltuin van Van sproken van "de loods van Waterman". Het Lunteren

17 tot de huidige Graaf Florisweg.^De particu- rij verbond met de Tolakkerweg, het zgn. Üerwas Bertus Brundel. zoon van de koster kerkepad.9) De 450 meter lange weg was van de St Vituskerk in Hilversum, slageren eind februari 1936 gereed behoudens het paardekopêFvan berogç. Drie achtereen­ vereiste teerdekje. Tjalma, de nieuwe bur­ volgende burgemeesters zouden met hem te gemeester was desalniettemin tot over­ maken krijgen: Van der Voort van Zijp, name bereid mits ƒ7,50 per strekkende me­ Tjalma en Schuller. Het begon ongecompli­ ter in het onderhoudsfonds werd gestort, ceerd. Brundel had gehoord dat de ge­ dus ruim ƒ3000,-. Er leek geen vuiltje aan meente erop uit was om wegeq, in handen de lucht. Brundel begon al met de verkoop van particulieren zijnde, overgedragen te van kavels langs de nieuwe weg. De eerste krijgen. Haarman had met zijn__scenario kQpgr^lTe_beeldhouwer C. WeddepohL,' reeds munt geslagen uit dit beleid. Wat lette kreeg vervolgens van de gemeente een ver­ hem, Brundel, een weg te banen door zijn gunning voorde bouw van een woonhuis en hectares om vervolgens B. en W. te bewe­ een atelier.10) Maar er ontstond stagnatie. gen tot overname? Er vond een eerste over­ Brundel gaf te kennen njetjnstaatte zijn in­ leg plaats met de burgervader en deze was eens het totale onderhoudsbedrag te beta- er positief over. Van der Voort van Zijp was lénTTSovendien was naar zijn oordeel an­ een joviale man. Hij ging wel eens wat gul­ ders afgesproken met Van der Voort van hartig in op een verzoek van een ingeze­ Zijp. Maar Tjalma had een afstandelijke tene. Maar los daarvan, de beoogde weg stijl van besturen. Hij was niet gecharmeerd zou kunnen passen in het in voorbereiding van onderhandse toezeggingen of afspra­ zijnde partiële uitbreidingsplan voor ken. Tenslotte kwam er toch een compro­ HollandsdieRading^W^st. H._Koornwin- mis tot stand en op 29 mei 1936 nam de ge­ der, tot 1929 gemeente-opzichter en nu meenteraad het besluit de weg over te ne­ zelfstandig architect, was bezig zoln plan te men. Een maand later verdaagde de provin­ maken. Hij was overigens tevens, zaakge­ cie dit besluit. Zij had zich nog geen oordeel lastigde van Brundel. In juni 1935 was de kunnen vormen over het uitbreidingsplan architect met zijn werk klaar en kort daarop en stelde vragen bij de financiële afspraken kreeg Brundel zijn vergunning. De weg met Brundel. Begin 1939 kwam dan toch de werd niet in gedeelten gebouwd zoals de provinciale goedkeuring voor het gewij­ Spoorlaan, maar in één keer. Hij kwam te zigde plan. Maar Brundel was niet bereid lopen vanaf de reeds beschreven toegang het intussen verhoogde bedrag voor het on­ tot aan het voetpad dat Van Vulpens boerde­ derhoudsfonds te betalen noch de garantie-

Tolakkerweg in noordelijke richting. Omstreeks 1935 werd het fietspad aangelegd. Later werden de bruggen verwijderd en werd het fietspad verbreed. In het huis met het knikdak woonde gemeente-secretari s Dijkstra Speeltuin, Uitspanning ,,2te Xerseboom'' Speeltuin, uitspanning :De Kerseboom". Eigenaar D. van Beek, vader van de kruidenier. Pand werd afgebroken, nieuwbouw "Hotel Café Restaurant De Rading". Later "De Vuurse Dreef'

"oiïemdscke f lading. bedragen te storten voor de aanleg van elek­ kend dat Rijkswaterstaat een snelweg wilde, triciteit en waterleiding, ge weg werd uit­ van Laren naar Utrecht. Die kwam dan te eindelijk geen eigendom van de gemeente^ lopen over het grondgebied van de ge­ Ingevolge" het artikel 22 van de gemeente- meente. Met het moderniseren van de oude ïmTe bouwverordening mocht er dus njgL. tolweg hoopte Van der Voort van ZiTp het aan gebouwd worden. Kortom, tegen veler machtigste schip van staat de wind uit de verwachting in kwam er daar in Holländi­ zeilen ie nemenL Ook de Tolakkerweg in sche Rading-West in de jaren dertig geen- Hollandsche Rading kreeg een beurt. In uitbreiding tot stand.") De weg had op eni­ 1933 besloot het college langs dit gedeelte gerlei moment al wel een officiële naam ge­ een fietspad aan te leggen. Aan de westkant kregen, te weten Juliana-laan. Maar die boden Bolderman, van 't Paden nog andere naam bleef in de gegeven omstandigheden particulieren de gemeente kosteloos stro­ zonder betekenis. De omwonenden spra- ken grond aan. Zij verzochten hierbij om ken van "het laantje van Weddepohl . over te gaan tot demping van de afvoersloot puk "UA; xtY L«j;n net maken van een voetpad. Niettegen- Het plan van Rijkswaterstaat > ^ ^^^staande al deze ijver bleek het noodlot niet De automobiliteit nam in die jaren uiteraai te keren. In 935 ontving het college een ook toe op de weg Utrecht-Hilversum. De jobstijding dr provincie wilde in 1Q30 Hie weg overne­ Rijkswaterstaat had een uitgeweekt-.pteji men. Zij was van oordeel dat de onder­ voor de gevreesde weg, met hennen vin houdskosten de kracht der gemeente te bo­ (jucten en al. De Tolakkerweg ter hoogte ven zouden gaan. Na overname zou ook de van kruidenier van Beek zou ervoor omge­ tol afgeschaft kunnen worden. Maartens­ legd moeten worden. Het college belegde dijk verlangde een fikse afkopn^m pp <~ een spoedeisende vergadering. Het raadslid transactie sprong af.12) Erkend moest wor- Schagen maakte zich zorg over de finan­ den dat de gemeente veel geld had geïnves­ ciële gevolgen van het plan van Waterstaat. teerd in de weg. Waar mogelijk was deze Hij was van oordeel dat uitvoering ervan, verbreed en van fietspaden voorzien. Aan "het bloed van de tollen" zou aftappen. De een dergelijke verbetering was de burge­ burgemeester gebruikte nieLm'ndfr krass1* meester ook veel gelegen. Vagelijk was be­ taal. H ij achtte zo"n autoweg "moordend"

19 voor het landelijk karakter zijner ge­ kerk. Dat mocht wel een bezwaar heten in meente.13) Die uitspraak ging een kwart een tijd van uitzonderlijk hoge kerkelijk­ eeuw later betekenis krijgen, niet in het heid. Katholieken maakten formeel deel uit minst voor Hollandsche Rading. van de' parocnie van Bilthoven. Maar som­ migen van hen gingen 's zondags naar de Kerk noch school kapel van het klooster in de Vuursche. Daar Voorlopig lag dit Utrechtse woonoord nog droeg de rector de zondagsmis op. Wie in een stille grenszône van bos- en weidege­ Hervormd was liep naar de Hervormde bied. Als zodanig trok het inde vakantietijd kerk aan de dorpsweg. Ouderling Bos gezinnen uit de stad, zij het een bescheiden kwam op de dag des Heeren twee keer te aantal, üe meesten huurden kamers bij par­ voet voorbij, 's Morgens ging hij met vrouw ticulieren. Een enkel gezin beschikte over en kinderen, in de namiddag meestal alleen. Ds. Bakker van de doroskerk was van de een zomerhuisje o.a. de familie Roodhart. |in Het huisje was gelegen aan het Groene n"ondsricf| s Wie zijn dienst t" ""fnr laantje. In het Tienhovens kanaal, ter en/ofte lang vond, bezocht de Diependaal- hoogte van Eindegooi, bevond zich een se kerk in Hilversum. Daar kon een bezoe- waadbare plek. Daar konden de kinderen ker ook met de fiets aankomen. Ds. van de zomergasten poedelen en leren Hoekzema bleef weliswaar in het spoor der zwemmen. En verder waren de beide res­ traditie maar stond open voor veranderin­ taurants voorzien van een speeltuin. Een gen. Hij gaf ook morele steun aan de herhaald verblijf van een gezin in de zomer "Vereniging tot Evangelisatie" in Holland­ wilde nog wel eens leiden tnt een vi^te ves­ sche Rading. Bij de opening van het Evangelisatie-gebouw in 1938 was hij één tiging. De aanwpvighpiH van een npnnr- 1 weghalte werkte zo'n gang van zaken in de van de sprekers. '') nana. Voor de rest was het voorzieningen­ niveau aan de lage kant. Voor onderwijs lie- Tot slot pen Of fietsten de kjnrWpn naar "fjpl 'df-p Na 1915 vestigden zich. "Aan de Rading" Maar er gingen er ook naar H'1vpn:"rnf'n rlp- enTcele burgers uiUje gmie stad waaronder Vuursche.Met de gemeente Baarn was een Villeneuve (Semper Fidelis), van Steen- regeling getroffen over toelating van kinde­ deren (de HojjiejiJitccn), Eifers en Krom Q. ren uit de Rading op de Openbare Lagere Huis op~THoogt). Hun behuizing gat aan School in Lage Vuursche.I4) Er was niet één het gehufcht een eerste aanzien. Omstreeks

Rading-Oost, nu Vuurse Dreef. Villajl. Huis op 't Hoogt van. de tamiliè*Krom. Rechts rogge- schoven. Ter hoogte van de eerste elcktriciteitsmast rechts kwam het begin van de Dennenlaan

20 bouwbedrijvigheid. Het ene initiatief lokte H. Koornwinder, zoon van Klaas het andere uit. In 1935 werd ten westen van Koornwinder, tot de Tolakkerweg een zelfde onderneming 1929 gemeente­ opgestart. Maar er was verschil. Haarman opzichter, daarna zelfstandig deed langzaamaan en daardoor brak het bouwkundige lijntje niet. Brundel liet een weg in zijn ge­ heel aanleggen. Dat bleek de voortgang te bemoeilijken. Want B. en W. waren ge­ noopt bij overname het totale bedrag te ei­ sen voor de aanleg en het toekomstig on­ derhoud. De financiële belangen der ge­ meente moesten tenslotte worden veilig ge­ steld. De provincie hield hierop nauwlettend toezicht. En intussen veranderden de tijden. Bouwkwesties konden niet langer per geval worden opgelost.^Zo mocht vanaf 1936 niet meer worden uitgebreid zonder een goed- _ gekeurd plan. Die goedkeuring lag in han- Jen van Gedeputeerde Staten. In de loop der jaren kwamen er terzake bok nog twee adviesinstanties bij: de provinciale bebou­ wingscommissie en de streekplancommis­ 1925 kwam langs de Tolakkerweg aarze­ sie. Eerst in 1939 ging de provincie ak­ lend de bouw op gang van kleinere en gro­ koord met een zgn. partieel uitbreidings­ tere landhuizen en villa's. Haarman zette in plan. Hollandsche Rading-West. Dit plan 1927 een nieuwe trend. Als grondbezitter gaf ruimte aan 110 woningen. Maar toen ging hij verder dan het verkopen van een in­ liet, zoals reeds vermeld, de grondeigenaar cidenteel kaveltje langs een gebaande weg. het weer afweten. Vergeleken hiermee liep Hij legde een nieuwe weg aan, zij het bij het met Tuindorp wel uiterst voorspoedig. stukjes en beetjes. Dat leidde ten oosten van De gemeente Utrecht zag de bouw van tuin­ de spoorlijn tot een naar verhouding grote dorp overigens met lede ogen aan. Bij

Brug bij de Zwaluwenberg,

Brug bij de Zwaluwenberg grondgebied Hilversum

21 Hilversum wekte de uitbreiding van werd opgemerkt: "Door de uitbreiding van Hollandsche Rading grote ergernis. Deze Tuindorp zijn we boven water gebleven. naburige gemeente koesterde het landschap Daardoor zijn we thans niet noodlij­ aan haar zuidgrens. Aan de ene kant lagen dend".17) Was dit ook aan de orde bij de daar de beboste Zwaluwenberg en de plannen voor Hollandsche Rading? Hoe het Boschberg, aan de andere kant de langge­ ook zij, Maartensdijk bleef als dorp verre rekte polders van Maartensdijk. Dit con­ van het bouwgewoel. Het behield zijn agra­ trast gaf een mooi uitzicht vanuit het pol­ rische signatuur en kerkelijke homogeni­ derland op de begroeide hoogten en omge­ teit. Was dit een impliciete intentie van het keerd. Welnu dat uitzicht was naar het oor­ gevoerde ruimtelijke beleid of een onbe­ deel van B. en W. van Hilversum grondig doeld gevolg? Het laatste had misschien bedorven door de aanleg van "enige plan- ook nog een inspelend effect op het eerste. loze straten" ten oosten van de spoorlijn. De geplande uitbreiding ten westen van de W. Hoebink lijn zou het natuurschoon alleen maar ver­ der aantasten. Zo vreesde het genoemde college.16) Het geheel overziende valt het op dat de ge­ meente meer dan kleinschalig uitbreidde in het uiterste zuiden (Tuindorp) en hetzelfde Gesproken met: T. van Amstcl-Dalmeyer beoogde in het noorden. (Hollandsche J. Blom Rading). Dat was dus respectievelijk aan de A. Broek grens met Utrecht en Hilversum. In een ver­ J. Krom gadering van de gemeenteraad in mei 1939 H. Kwint G. van Zijlveld

1. Uitbreidingsplan Hollandsche Rading-West, Gem. Archief, map 1053 2. Ontsluitingsbijdragen exploitatie en aanleg wegen 1926-1935. map 530 3. Brief Staatstoezicht op de Volksgezondheid inspectie Driebergen. 28 mei 1928. map 530 4. Brief Staatstoezicht op de Volksgezondheid aan Gedep. Staten. 18 december 1930. Provinciaal Archief 5. Notulen Openbare Vergadering Raad. 25 november 1938 6. Gem. Archief, map 1053 7. Historische Atlas Utrecht. Uitgeverij Robas Producties, 1989 8. Vereniging tot Evangelisatie, Notulen ledenvergadering 17 juni 1936 9. Dit kerkepad zou oorspronkelijk een liendweg geweest zijn. Mededeling mr. H.J. Kwint Ezn 10. Notulen B. en W., 19 mei 1936 11. Om een lang en uitermate gecompliceerd verhaal kort en eenvoudig te maken: de gemeente kocht de grond en de weg van Brundel in 1962 er •" ] QSSmjfstnnH er de "Schaapsdril'l" met zi|n 10 grote landhuizen 12. "De Gooi- en Eemlander. 8 september 1935 ' ' 13. Openbare Vergadering Gem. Raad. 18 juni 1935 14. Openbare Vergadering Gem. Raad, 19juni 1929 15. De Gooi-en Eemlander, 28 October 1938. De geschiedenis van de ' Vereniging tot Evangelisatie" wordt in het volgende nummer van "St Maerten" beschreven 16. Brief gemeente Hilversum, 23 maart 1937, map 105.3 17. Openbare Vergadering Gem. Raad, 12 mei 1939

22