Anadolu Türkülerinin Anadolu Pop- Rock Müzik Türüne Uyarlanmasinin Halkbilimsel Incelenmesi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI ANABİLİM DALI TÜRK HALK EDEBİYATI BİLİM DALI DOKTORA TEZİ ANADOLU TÜRKÜLERİNİN ANADOLU POP- ROCK MÜZİK TÜRÜNE UYARLANMASININ HALKBİLİMSEL İNCELENMESİ Nafiz CAMGÖZ 2502120512 TEZ DANIŞMANI Prof. Dr. Abdulkadir EMEKSİZ İSTANBUL – 2019 ii ÖZ ANADOLU TÜRKÜLERİNİN ANADOLU POP-ROCK MÜZİK TÜRÜNE UYARLANMASININ HALKBİLİMSEL İNCELENMESİ NAFİZ CAMGÖZ Osmanlı’nın son döneminden erken Cumhuriyet dönemini de içine alan süreçte, Batı kültürüne ait olan müzik tekniğinin Türk müziği ile birleştirilmesi sonucu ortaya çıkan müziksel sentez çalışmaları, 1960’lı yıllarda ortaya çıkacak olan Anadolu pop-rock müzik türünün de habercisi niteliğindedir. Anadolu pop-rock müzik türü, geleneksel Türk halk müziğinin melodik ve ritmik motiflerinin, çalgılarının Batı müziğinin tekniğiyle ve çalgılarıyla harmanlandığı; Anadolu ve Batı müzik kültürlerinin buluştuğu sentez bir müzik türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada söz konusu müzik türü, geleneğin güncellenmesi, otantisite, kültür endüstrisi ve metinlerarasılık açısından değerlendirilmiş olup alıntılama, anıştırma, öykünme teknikleriyle ilişkilendirilerek karşılaştırmalı analizler yapılmıştır. Edinilen bilgiler ışığında Anadolu pop-rock müzik türünün, halk müziği geleneğinin çağdaş bir yorumu olduğu görülmüştür. Çünkü kültürün temel unsurları olarak gelenekler geçmişe sabitlenmiş bir olgu olmayıp sürekli değişim ve dönüşüm içindedirler. Gelenekler ve onu temsil eden otantik kültürel ürün ve pratikler, küreselleşmenin ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle içinde bulunulan çağın ve ortamın yeniliklerini kapsayan, eski ile yeniyi birleştiren bir yapıya sahiptir. Küreselleşme ve teknolojik gelişmeler sebebiyle Anadolu pop-rock, her ne kadar ortaya çıkış sürecinde müzik endüstrisin bir parçası olmasa da daha sonra müzik endüstrisinden bağımsız olarak var olamayacağı, diğer tüm müzik türleri gibi bu düzenin bir parçası olarak devam edeceği anlaşılmıştır. Anahtar Kelimeler: Anadolu Pop-Rock, Gelenek, Otantisite, Metinlerarasılık (Müziklerarasılık), Kültür Endüstrisi. iii ABSTRACT FOLKLORIC ANALYSIS OF ADAPTING ANATOLIAN SONGS TO ANATOLIAN POP-ROCK MUSIC NAFIZ CAMGOZ From the last period of the Ottoman Empire to the early Republican period, musical synthesis studies, that are results of combining the technic of the Western music with Turkish music, were the heralds of the Anatolian pop-rock genre which emerged in 1960s. Anatolian pop-rock is a genre which includes the blend of traditional Turkish folk music’s melodic motifs, rhythmic motifs, and its instruments with Western music’s technic and instruments. It is the synthesis of Anatolian and Western music cultures. The genre mentioned in this study is analyzed in the means of updating the tradition, authenticity, culture industry and intertextuality. In addition, comparative analyzes were conducted with the correlation of quotation, allusion, and pastiche techniques. In the light of acquired knowledge, it has been realized that Anatolian pop-rock genre is a contemporary interpretation of folk music tradition. Because, as core elements of culture, traditions are not fixed in the past, they are in consistent alteration and transformation. Traditions and the authentic cultural products and practices that reprsent them, influence of globalization and technologic improvements have a strucuture that combines the old with new including the innovations of the age and environment lived. Although by the time it emerged it was not part of music industry because of globalization and technologic improvements, later it was understood that Anatolian pop-rock cannot exist without music industry, and will exist as a part of this order. Keywords: Anatolian Pop-Rock, Tradition, Authenticity, Intertextuality (Intermusicality), Culture Industry. iv ÖNSÖZ Osmanlı’nın gerileme döneminden itibaren görülen batılılaşma hareketleri siyasal, toplumsal ve ekonomik alanlarda olduğu kadar müzik alanında da gerçekleşmiştir. Batı müziğinin saraya ve orduya girmesiyle birlikte batılı müzisyenler tarafından Avrupa temelli bir Batı müziği icra edilmeye başlanmıştır. Bunun yanı sıra Guatelli, Dikran Çuhaciyan gibi besteciler tarafından geleneksel makam müziğinin motifleri ile Batı müziği tekniğini birleştiren çalışmalar yapılmıştır. Erken Cumhuriyet döneminde ise evrensel ölçekte milli bir müzik oluşturmak için halk müziği ezgileri Batı müziği tekniği ile işlenerek çok sesli bir müzik yaratılması amaçlanmıştır. Gerek Osmanlı döneminde gerekse erken Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilmeye çalışılan müzikal sentez çalışmaları, 1960’lı yıllarda Anadolu pop-rock müzik türü ile kendini göstermektedir. Anadolu pop-rock müzik türü, geleneksel Türk halk müziğinin ve onun melodik, ritmik motiflerinin, çalgılarının Batı müziğinin tekniğiyle ve çalgılarıyla harmanlandığı; Anadolu ve Batı müzik kültürlerinin buluştuğu sentez bir müzik türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu müzik türü, türkülerin Batı müziği armonisi ile yeniden icrasını öngören türkü düzenlemeleri, halk ozanlarına ait şiirlere özgün bestelerin yapılması ve Türk halk kültürü unsurlarını içinde barındıran özgün eserlerin üretilmesi şeklinde yönelimlere sahiptir. Bu çalışmada, Türk halk kültürünün sessel ve sözsel unsurlarıyla popüler müzik unsurlarının harmanlanması sonucu ortaya çıkan sentez çalışmaların, Anadolu pop-rock müzik türü özelinde geleneğin değişimi ve dönüşümü açısından değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma giriş kısmıyla birlikte dört bölümden meydana gelmiştir. Giriş kısmında çalışmanın genel bir çerçevesi çizilmiş ve çalışmanın konu, amaç, kapsam ve yönteminden bahsedilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerindeki müzikte batılılaşma-modernleşme faaliyetleri incelenmiştir. İkinci bölümde kültür, kitle kültürü, halk kültürü, popüler kültür, popüler müzik kavramları incelenmiş, dünyada ve Türkiye’de icra edilen popüler v müzik türleri hakkında bilgi verilmiştir. Üçüncü bölümde Anadolu pop-rock müzik türü dönemsel olarak incelenmiş, gelişim süreçleri göz önüne alınarak ilk, orta ve son dönem başlıklarıyla ana hatları çizilmeye çalışılmıştır. Dördüncü bölümde ise kültür endüstrisi, geleneğin güncellenmesi, otantisite ve metinlerarasılık kavramları üzerinden tespitlerde bulunulmuştur. Yine dördüncü bölümde Anadolu pop-rock türüne ait 11 eser, tür içindeki yönelimlere göre karşılaştırmalı olarak edebi ve müzikal olarak incelenmiş; metinlerarasılık/müziklerarasılık yöntemi ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın ekler kısmında ise Anadolu pop-rock müziği temsilcilerinden ve Türk halk müziği otoritelerinden önemli isimler ile yüz yüze görüşme yöntemiyle yapılan röportaj metinleri yer almıştır. Çalışmanın sonucunda söz konusu olan müzik türünün geleneksel Türk halk müziğinin çağdaş bir yorumu olduğu tespit edilmiştir. Geleneklerin dinamik yapısı gereği sürekli değişim-dönüşüm halinde olmaları ve yaşanılan çağın getirdiği yeniliklere eklemlenebilmeleri geleneklerin en önemli özellikleri arasındadır. Dolayısıyla küreselleşme ve teknolojik gelişmelerin etkisiyle halk müziği geleneği, âşıklık geleneği kısaca Türk halk kültürü de yaşanılan çağa göre formunu almaktadır. Bu sebeple Anadolu pop-rock müziğinin, gelenekteki gibi bir diğer deyişle otantik halindeki gibi bir icra ortamına, kullanılan çalgılara, çalgısal/vokal yöresel tavra, dinleyici kitlesine vb. ögelere sahip olmamasına karşın geleneğin dışında, gelenekten ayrı bir tür olarak da görülemeyeceği tespit edilmiştir. Otantisite kavramı açısından değerlendirildiğinde Anadolu pop-rock müziğinin, otantik olan müzikle, popüler müziğin unsurlarının harmanlandığı, otantisite isnadı yüklenmiş sentez bir müzik olduğu görülmüştür. Bu çalışma sürecinde; ilgisini, destek ve emeğini esirgemeyen tez danışmanım Prof. Dr. Abdulkadir EMEKSİZ hocama; röportajlar için zaman ayırıp samimi duygularını paylaşan değerli sanatçılar Yücel PAŞMAKÇI’ya, Mehmet ERENLER’e, Yavuz TOP’a, Ersen DİNLETEN’e, Cahit BERKAY’a, Edip AKBAYRAM’a, Taner ÖNGÜR’e ve Mehmet SOYARSLAN’a ve her zaman bana destek olan aileme teşekkürlerimi bir borç bilirim. İstanbul - 2019 Nafiz CAMGÖZ vi İÇİNDEKİLER ÖZ ............................................................................................................................... iii ABSTRACT ............................................................................................................... iv ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v KISALTMALAR LİSTESİ ....................................................................................... x ŞEKİLLER LİSTESİ ............................................................................................... xii TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................ xiii GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ DÖNEMİNE AVRUPA TEMELLİ MÜZİK UYGULAMALARI 1.1. Osmanlı İmparatorluğu’nda Batılılaşmanın Müziğe Yansımaları ..............12 1.1.1. Osmanlı İmparatorluğu’nda Osmanlı/Türk Müziğinin Batı Müziği İle İlişkisi .................................................................................................................12 1.1.2. Batılılaşma Hareketinin Mehterhâne Kurumu Üzerindeki Etkisi ........ 17 1.1.3. Batılı Anlamda Bir Müzik Kurumu Olan Muzika-yı Hümâyun’un Osmanlı/Türk Müziğindeki Yeri .......................................................................