Ova, Ali Asker-Yüksek Lisans.Pdf
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
i T.C. ARDAHAN ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TÜRK D İLİ VE EDEB İYATI ANAB İLİM DALI GAR İP Şİİ R AKIMI: İLKELER İN Şİİ RE YANSIMASI Ali Asker OVA YÜKSEK L İSANS TEZ İ Ardahan-2016 ii T.C. ARDAHAN ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ TÜRK D İLİ VE EDEB İYATI ANAB İLİM DALI GAR İP Şİİ R AKIMI: İLKELER İN Şİİ RE YANSIMASI YÜKSEK L İSANS TEZ İ Ali Asker OVA Yrd. Doç. Dr. Vedi A ŞKARO ĞLU Ardahan-2016 i ii iii ÖNSÖZ Tüm süreç boyunca beni bir an olsun yalnız bırakmayan değerli e şim Dr. Fatima Ova'ya; meslek hayatım boyunca bana rehberlik eden ve uzun yıllardır dostlu ğunu esirgemeyen, bu çalı şmada da bana yol gösteren ö ğretmen arkada şım Cafer Yıldırım'a; akademik hayata ilk adımlarımı atarken deste ğini hiçbir zaman esirgemeyen sevgili hocam, a ğabeyim Yrd. Doç. Dr. O ğuz Şim şek'e; yüksek lisans e ğitimim boyunca bana daima yol gösteren Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sekreteri Selma Akyol'a; bu çalı şmamla beni ı şığa karı ştıran de ğerli danı şman hocam, üstadım Yrd. Doç. Dr. Vedi A şkaro ğlu'na sonsuz te şekkürlerimi sunarım. iv ÖZET İnsan, edebiyatın merkezindeki konumunu tarih sahnesinde kimi zaman kaybetmi ş, kimi zaman da yeniden kazanmı ştır. Edebi akımlar, do ğa, kültür, estetik, bakı ş açısı ve dil gibi pek çok unsura ba ğlı olarak kendilerini tanımlama yoluna gitmi şlerdir. Sanatın ne şekilde algılandı ğı ve eserlerin üretim tarzı genellikle poetika adı verilen bazen açık bir manifesto ile ortaya serimlenen bazen de dolaylı bir biçimse sadece sanatsal üretimlerle kendini ortaya konan ilkelere göre adlandırılır ve geli şimini gösterir. Ancak, neredeyse tüm bilim alanlarının oldu ğu gibi genelde edebiyatın, öznelde ise şiirin ana konusu ve öznesi insan olmak zorundadır. Şiirin ana öznesinin insan olması, tüm akımlarda, dönemlerde ve sanat anlayı şlarında ortak, genel bir kavramı ve bakı ş açısını ortaya çıkarmaz. İnsanın ne şekilde ele alındı ğı şiirini niteli ğini belirleyen en önemli olgudur; sınıfsal, etnik, ideolojik, dini vb pek çok açıdan insan özne olarak i şlenebilir. İnsanın özne olarak şiirde konumlandırılması "ne" sorusunun yanıtını oluşturur, ama "nasıl" sorusunun yanıtı ise üslup ve dil ile ilgilidir. Merkezi insana teslim eden akımların asıl niteli ği, sade, akıcı, soyut, somut, imgeci, hececi, aruzcu vb biçimlerde tanımlanan üslup anlayı şına ve dil kullanım tarzlarına göre belirlenir. Cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte seçkinci bir dünya algısının yerine, halkçılık, laiklik gibi de ğerlerin yerle ştirilme çabası, önceden her şeyi mutlak bir insani otorite ve iradeye göre okumaya alı şkın Anadolu insanı ile Türk aydınlarının yeni bir biçime, dile ve üsluba girmesi ve halkı şiirin ana konusu hâline getirmesini gerekli kılıyordu. Madem ki Cumhuriyet, en azından kavram ve ilke olarak, halkın iradesini mutlak otorite olarak kabul ediyordu, o zaman ona uygun bir söylem, sanat anlayı şı, ifadeci bir dil ve bakı ş açısı geli ştirilmeliydi. Milli Edebiyat akımının ço ğunlukla hamasi, didaktik ve tümü ile sosyal-kültürel devrimin yerle ştirilmesine yönelik üslubu, insan zihninin yeni algıya evrilmesi konusunda etkili olsa da sanatsal estetik ve ifadecilik bakımından genelde aydın bir bakı ş açısının pek de tanımadı ğı Anadolu, köy, kır ile sokak insanının sorunlarına ve diline uzak bir mesafede durmu ştur. Garip akımı, genellikle, Divan edebiyatının geleneksel çizgide kendini hâlâ sürdürdü ğü algıya kar şı bir çıkı ş gibi görülse de, asıl gerçek tanımı/tespiti, tam da halktan olanın halkı, yani bir anlamda kendisini merkeze alarak, dünya algısını, sıkıntılarını kendi dili ile anlatma giri şimi olmasıdır. v İnsan merkezli bir dünyada, "hangi insan?" sorusu çok önemlidir. Bu soruya verilecek yanıt, sınıfsal, kültürel ve sosyal açıdan konumlandırma yapabilmenin de yolunu açar. Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday ile kendini uygulamaya dönü ştüren Garip Şiir akımı, bu soruyu sıradan insan, sokaktaki insan şeklinde ortaya serer. Garip, bu açıdan, hazırladı ğı ve yayınladı ğı manifestosunda, sıradan halkı merkeze aldı ğını, onun dünyasından okumalar yaptı ğını, sıkıntılarını, acılarını, umutlarını, u ğra şlarını, kısacası tüm dünyasını i şleyece ğini ve bunu ona do ğrudan anla şılabilir biçimde aktarabilecek bir dil kullanaca ğını ifade eder. Bu açıdan, halk edebiyatı eserleri hariç, Türk edebiyat tarihinde, söylemin de dı şına çıkarak, belki de gerçek anlamda uygulama ile Anadolu insanını dil de dahil tüm yönleri ile i şleyen akımın Garip oldu ğunu söylemek gerekir. Garip, bu özellikleri ile siyasi ve kültürel anlamda gerçekle ştirilen Cumhuriyet devrimi ölçütünde, sanattaki devrimin adıdır. Bu çalı şmada, “Garipçiler”, “Garip Hareketi” veya "Birinci Yeniciler" olarak adlandıran Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rifat'ın şiir anlayı şları ve şiirleri ele alınmı ştır. Çalı şmanın esas amacı bu üç şairin yayınladıkları ortak sanat bildirisinin şiirlerine ne ölçüde yansıdı ğını göstermektir. Çalı şma iki bölümden olu şmaktadır. İlk bölümde Garip Hareketi'nin mahiyeti, edebiyatımızdaki yeri ve de ğeri; ikinci bölümde ise hareketin sanat görü şleri ve bu görü şlerin Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rifat'ın şiirlerine ne ölçüde yansıdı ğı üzerinde durulmu ştur. Anahtar Sözcükler: Garip, Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rifat vi ABSTRACT The individual has sometimes lost and sometimes gained his/her position in art and literature thoroughout history. Litarary movements have chosen to define themselves as regards nature, culture, aesthetic, points of view and language.The way art movements are regarded and the methods followed in the creation/production of literary works are generally dependant upon sometimes opnely expressed and sometimes indirectly produced manfestos called potics, which determine the way a literary movement will follow and how works will be produced. However, the human being has to be the main subject of poetry, literature and almost all the other scientific disciplines. That the main subject of poetry is the human being does not necessarily mean that there is or can be a general conception or point of view in all the literary movements, periods or art tendecies. How the human being is handled is the main factor in determining the quality and definition of the movement; the human being can be handled from a class, ethnical, ideological, religious and similar point of view. The positioning of the human being in poetry as the main subject forms the answer to the question "what", but the "how" question is directly related to style and language. The main characteristic of literary movements positioning the human being into the center is determined according to their being simple, flowing, abstract, imagery based, metrical and the similar styles they employ as well as the language they choose. With the foundation of the Turkish Republic, laicist and republican values replaced the previously elitist concepts about the human being and the world. It also became necessary for Anatolian people as well as Turkish intellectuals to accept/devise a new style, language and methodology in order to replace the previous readings based on a godly authority and reign. As the Republic accepted, at least on a conceptual and theoretical level, the people as the ultimate authority, there emerged a need to contruct a new concept of art, discourse, expressive language and point of view to suit the new world. The emotional, didactic and mostly ideologial oriented language of the National Literature Movement achieved important success in the acceptance of the new values of the Republic, yet form a literary aesthetic and expressive point of view, it remained aloof from the real language and world of Anatolian, village, or street people, whom the intellectuals of the time were not so much familiar with. Garip movement, in general, is regarded as a protest against the ongoing influence and application of classical Divan vii literature, which is based on themes and subjects related to the upper classes produced in difficult to understand language, its real definition should be that it is a literature produced by the ordinary people about the ordinary people, in other words, it takes itself into the center and tells about itself, its worldview and issues through the real language it uses in everyday life. In a human-centered world, the question "which human?" is very important. Any answer to be given to this question, paves the way for a sclass, cultural and social positioning of the concepts. The Garip Poetic movement, which were offered and applied by Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu and Melih Cevdet Anday, gives the answer to this question as ordinary man or the man in the street. In this regard, in the manifesto, they declare that they take the human being into the center, they deal with all the issues of ordinary man, they will work on his troubles, hopes, sufferings, issues, and world in short, and that they will present these issues in understandable styles and language. Therefore, except for the folk literature works, it must be noted that the movement that truly focuses upon Anatolian people including their language is the Garip literary movement. With such features, as an equal to the revolutions and principles achieved through the Republican Revolution, the Garip movement is its counterpart in literature. In this study, the poetic conceptions and poetry produced by Orhan Veli, Melih Cevdet and Oktay Rifat, whose literary poinf of vies are named differently as "Garipçiler", "Garip Movement", or "Birinci Yenciler". The main objective of this study is to determine/analyze to what extent their poetic views are reflected in their poems. The study is composed of two main parts. In the first part, the properties of the Garip movement, its value and place in our literature is focused on; in the second part, the literary ideas of the three poets and to what extent they are reflected in their poetic productions are examined. Key Words : Garip, Orhan Veli, Melih Cevdet, Oktay Rifat viii İÇİNDEK İLER ÖNSÖZ ...........................................................................................................................