September 2015 | nr. 9 k k Met Kronie

moeten in in moeten en Dijkhoff

Van der Steur der Van voor financiële discipline? financiële voor Bewindslieden Bewindslieden ze voor hun oude vakterrein of vakterrein oude hun voor ze september kleur bekennen. Kiezen Kiezen bekennen. kleur september Dossier en wat u ermee kunt u ermee wat en mediation Wat een mediator maakt, hoe u het wordt wordt hoe u het maakt, een mediator Wat

September 2015 nr. 9 PLEIT2015 6 OKTOBER 2015 DE FABRIQUE, UTRECHT

BEKIJK HET COMPLETE PROGRAMMA EN SCHRIJF U DIRECT IN VIA WWW.PLEIT.NL ALLE ICT HOOFDTHEMA’S OP 1 DAG PLEIT2015 IS DE KENNISDAG OVER ICT VOOR DE JURIDISCHE PRAKTIJK. IN DRIE JAAR TIJD IS PLEIT UITGEGROEID TOT EEN TOONAANGEVEND EVENT OVER ICT. TIJDENS PLEIT2015 KOMEN ACTUELE ONTWIKKELINGEN AAN BOD (NATIONAAL EN INTERNATIONAAL), ZOALS DE DIGITALISERING VAN DE RECHTSPRAAK (PROJECT KEI), DE MELDPLICHT DATALEKKEN, EFFICIËNT DIGITAAL WERKEN, DIGITALE VAARDIGHEDEN, PRIVACY PLEIT2015 EN IT BEVEILIGING. PLEIT2015 IS KOSTELOOS TOEGANKELIJK VOOR MELD U AAN ADVOCATEN, NOTARISSEN, DEURWAARDERS EN MEDEWERKERS EN KIES UW VAN DEZE KANTOREN. AANMELDEN IS NIET VRIJBLIJVEND. BENT U PROGRAMMA OP VERHINDERD, DAN DIENT U ZICH AF TE MELDEN. WWW.PLEIT.NL

PLEIT2015 BIEDT PODIUM AAN INNOVATIE AAN ICT KENNISDELERS EN JURIDISCHE PROFESSIONALS MET VISIE EN EEN VERHAAL PLEIT.NL/BLOG

PLEIT PUBLICEERT IN SAMEN- SPRAAK MET DE ADVOCATENWIJZER Dutch Legal Tech Startup Awards VERSCHILLENDE BLOGS OVER ICT EN RECHT. VOOR EN NA HET EVENT LEGAL TECH BIEDT PLEIT2015 ZO EEN BOEIEND STARTUP AWARDS GA ZELF AAN DE SLAG

KENNISPLATFORM VOOR DE JURIDISCHE Stem op innovatieve, veelbelovende startups Geen enkele IT ervaring? Redelijk op de PRAKTIJK. MEEBLOGGEN? MELD U AAN die een bijdrage (kunnen gaan) leveren aan hoogte? ICT beheerder? Leer zelf hacken in de technologische ontwikkelingen binnen de het hacking lab. TSTC biedt opdrachten van VIA [email protected]. juridische sector. verschillende niveaus. Daag uzelf uit en ervaar www.legaltechstartupawards.nl tot welk level u komt.

HOOFDSPONSOR ALS HOOFDSPONSOR DRAAGT DE LEXXYN GROEP BIJ AAN DEZE KENNISDAG. DE LEXXYN GROEP VOORZIET IN DE VOLLEDIGE ICT-BEHOEFTE VAN ADVOCATEN, NOTARISSEN EN DEURWAARDERS. DE GEBUNDELDE ERVARING VAN DE PARTNERS MAAKT DE LEXXYN GROEP TOT DÉ KENNISPARTNER VOOR KLEINE, MIDDELGROTE EN GROTE ONDERNEMINGEN IN DE JURIDISCHE SECTOR. MEER INFORMATIE: WWW.LEXXYN.NL SPONSORSESSIES ICT PRODUCTEN EN DIENSTEN ZIJN ONMISBAAR IN UW DAGELIJKSE WERK. MAAK OP PLEIT2015 KENNIS MET ICT SPECIALISTEN. DE HELE DAG ZULLEN ER DEMO’S, TRAININGEN EN KORTE INSPIRATIESESSIES ZIJN VAN 30 MINUTEN. NEEM PLAATS OP DE TRIBUNES EN DOE DIRECT NIEUWE KENNIS OP. PLEIT2015 IS ZIEN, DOEN EN BELEVEN... EN VOORAL ZELF ERVAREN!

KEYNOTE PLEIT2015

Nishan DeSilva Sr. Director Legal Technology Evangelism Strategy, Microsoft Legal and Corporate Affairs.

Nishan DeSilva will elaborate on Microsoft’s view on how legal professionals will use technology to transform their current business processes and embrace new ways of working by addressing key questions.

PO- & PE-PUNTEN APP ICT INNOVATIEZAAL

Meer informatie over PO- en PE- Download na aanmelding direct de Wat gebeurt er als u een linkje in punten vindt u op www.pleit.nl PLEIT2015 app. Alle praktische info, een SPAM-mail aanklikt? Deze en het programma, de bezoekerslijst en andere vragen legt u voor aan de uitgebreide netwerkopties altijd bij de specialisten van de ICT Helpdesk. hand. Of kijk live mee.

MET MEDEWERKING VAN:

De Advocatenwijzer zekerheid van de juiste advocaat vooraf 1

September 2015

redactioneel

Robert Stiphout Vredemakers

ater bij de wijn doen, waar twee kijven hebben Nederland zich laat voorstaan. Nederlanders zijn net Wbeiden schuld, geven en nemen. Mediation moet zo hard geneigd tot ruziemaken, schrikken niet terug wel in onze volksaard zitten. Wie het spreekwoorden- om iemand voor de rechter te slepen wanneer ze den- boek doorbladert, lijkt niet anders te kunnen conclude- ken dat ze in hun recht staan en willen, om maar eens ren. Wie de handboeken van mediators erbij pakt ook een ander spreekwoord te gebruiken, ook gewoon het niet trouwens. Zelden laten de auteurs na om te wijzen pleit winnen. op het feit dat het vak van mediator zo mooi aansluit bij Misschien dat de Leidenaren zich lieten inspireren de Hollandse traditie om de koppen bij elkaar te steken door de tolerantie jegens godsdiensten die Willem voor een stevig potje polderen. van Oranje voorstond, misschien ook dat ze bakzeil Zo bezien is het geen wonder dat Leiden al in 1598 haalden toen de bevolking diens ideaal niet volgde en partijen verplichtte om een geschil voor te leggen aan rechtlijnige calvinisten wat nu Nederland heet veran- een bemiddelaar eer er mee naar de rechter te stappen. derden in een islamitische staat light, inclusief gods- Dat was in een tijd waarin de bemiddelaars werden dienstverboden, beeldenstormen, ongelijke rechten en aangeduid met de poëtische naam vredemakers. Toch folteringen. Als gezegd, onderzoek is er niet, vaststaat raakte het vak uit de gratie en moest mediation, zoals dat de gang naar de rechter eeuwenlang de trend was. we dat nu kennen, eind jaren zeventig overwaaien uit Inmiddels is vrede maken als alternatieve geschil- de Verenigde Staten. Vandaar dat we nu geen honder- beslechting weer in en lijkt het net als in Leiden in den jaren oude traditie van mediation kennen en opge- de zestiende eeuw verplicht te worden. Raken advo- scheept zitten met een lelijke Angelsaksische term. caten brodeloos? Zeker niet. Het pleit winnen is nog PLEIT2015 Historici hebben zich niet beziggehouden met de altijd eindeloos populairder en het aantal mediations vraag waarom het tolerante, polderende Nederland bedraagt een fractie van het aantal rechtszaken. Wat ze besloot om de vredemaker te verruilen voor de rechter. er mee kunnen? In de afgelopen 25 afleveringen toon- Maar het antwoord ligt voor de hand. Iets ophangen de Paula Boshouwers maandelijks de mogelijkheden 6 OKTOBER 2015 aan polderen of tolerantie omdat het bij een volks- van mediation voor de jurist, een bijdrage waarvoor de aard zou horen, is een hachelijke zaak. Zogeheten redactie haar hartelijk dankt. Dit nummer bevat haar kenmerken van een volk zijn nooit algemeen geldend laatste bijdrage én een dossier over mediation. Beide en zeker niet eeuwig houdbaar. We heten bijvoorbeeld tonen dat advocaten het mediaten kunnen toevoegen DE FABRIQUE, UTRECHT een proper volkje te zijn, maar wie de binnenstad of aan hun gereedschapskist opdat ze hun cliënten nog de dorpskern tegenwoordig na Koningsdag of welk beter van dienst kunnen zijn. Zo zijn ze, om in spreek- ander evenement bezoekt, weet beter. Zo is het ook woorden te blijven, van alle markten thuis om cliënten BEKIJK HET COMPLETE PROGRAMMA EN met de neiging tot polderen en de tolerantie waarop uit de droom of uit de brand te helpen. SCHRIJF U DIRECT IN VIA WWW.PLEIT.NL

‘Kennelijk heeft ‘Korpsleiding, de Orde liever dat verzet u niet tegen een berooide de aanwezig­heid klokkenluider naar van een advocaat

De Brauw gaat’ Walter Hendriksen bij het verhoor’ Matthijs Kaaks pag. 5 pag. 76 2 inhoud

September 2015

14 interview 26 reconstructie 68 praktijk

‘KEI is te veel Advocaten op de Vertelt uw website verandering tegelijk’ schaal van Richter wel genoeg? Willem Heemskerk over KEI en de Wat begon als een scheur in een Informatieverplichtingen helpen samenstelling van het handboek muur, kan eindigen in ’s lands uw cliënt bepalen of u de juiste man voor de civiele procespraktijk. grootste civiele schadezaak. of vrouw bent voor de zaak.

interactie 11 Kort, Lawyers for Lawyers in beeld 53 Mediation = even opfrissen 3 Mail, @Advocatenblad, 12 Frisse neus 30 Crisis laat zijn sporen na onderhandelen? 67 De bestuursrechtelijke Enquête, Poll opinie analyse 55 Stijlverschillen zienswijze actueel 18 Strafrechtelijk beslag bij een 32 Prejudiciële vragen 58 Zo bereidt u zich goed voor van de orde 4 Kort, Advocatenblad.nl verdachte onderneming kinderalimentatie op mediation 70 Ordeberichten, 5 Citaat, Cijfers, Column achtergrond dossier mediation mediation @Advocatenorde Matthijs Kaaks 20 Politicus of jurist? 36 Mediation is in 63 Kanaliseren van conflicten 71 Transfers 6 Ter zitting, Agenda interview 40 Wat maakt een mediator? historie 74 Van de tuchtrechter 7 Gezien 24 ‘Advocaten die in cassatie 44 Leren mediaten 65 Bevlogen en kritisch 76 Ten slotte: column 9 Intussen op het Binnenhof optreden, moeten hiertoe 48 ‘Als je evenwicht kunt intellectueel algemeen deken Walter daadwerkelijk in staat zijn’ herstellen, ben je al een Hendriksen heel eind’

colofon

95e jaargang Beeldredactie Jacqueline Spierdijk, Trudeke Abonnementen ISSN 0165-1331 Het Advocatenblad, het maand­ Charlotte Helmer Sillevis Smitt, Marian Verburgh, Per jaar: 240 euro (incl. blad voor de Nederlandse Jacques de Waart en Mark West verzend- en admini­s­tratie­ advo­catuur, verschijnt 12 keer per Vormgeving kosten). Studenten: 99 euro. Behoudens door de Auteurswet jaar (elke laatste donderdag van Dimdim, Den Haag Redactionele bijdragen Jaarbanden: 39,95 euro gestelde uitzonderingen, mag de maand) en wordt uitgegeven Bijdragen kunnen naar (excl. verzendkosten). niets uit deze uitgave worden door Sdu Uitgevers. De van de Correctie [email protected]. Alle bedragen zijn excl. btw. verveelvoudigd of openbaar Nederlandse orde van avocaten Sandra Braakmann Per 500 woorden leveren deze gemaakt zonder voorafgaande onafhankelijke redactie stelt de 1 opleidingspunt op. De Adreswijzigingen schriftelijke toestemming Druk Sdu Uitgevers klantenservice, Omslag: inhoud samen. Senefelder Misset, Doetinchem redactie heeft het recht van de uitgever. Hoewel bijdragen in te korten. 070-378 98 80, Postbus 20014, aan de totstandkoming van Ronald Brokke Hoofdredacteur Citeerwijze 2500 EA Den Haag, www.sdu. deze uitgave de uiterste zorg Robert Stiphout Adv.bl. 2015-9, p. Sdu Uitgevers nl/service; adreswijzigingen is besteed, aanvaarden de Gert Jan Schinkel (uitgever) van advocaten: adres@ auteur(s), redacteur(en) en Redactie Aan dit nummer advocatenorde.nl. uitgever geen aansprakelijkheid Sabine Droogleever Fortuyn en werkten mee Advertenties voor eventuele fouten of Bureau van de orde Nathalie Gloudemans-Voogd Maarten Bakker, Erik Jan Fenneke Rosier en onvolkomenheden. Het al Bolsius,Ronald Brokke, Jiri Angela Bruins (media adviseurs) Neuhuyskade 94, 2596 XM dan niet op verzoek van Den Haag Postbus 30851, Advocaat-redactieleden: Büller, Rob van Coolwijk, 070-378 05 62 de redactie aanbieden van 2500 GW Den Haag info@ Halime Celik, Annekee Walter Hendriksen, Linus www.sduadverteren.nl, artikelen aan het Advocatenblad advocatenorde.nl, Groenewoud, Martijn Hesselink, Jean-Pierre Jans, [email protected], impliceert toestemming 070-335 35 35 Maathuis, Robert Malewicz, Matthijs Kaaks, Michel Knapen, Inzendtermijn: voor openbaarmaking en Helpdesk: helpdesk@ Christiaan Oberman, Marc Lars Kuipers, Kim van der nr. 10, 9 september 2015 verveelvoudiging t.b.v. de advocatenorde.nl, Padberg, Leonie Rammeloo, Meulen, Hanneke Moons, (elektronische) ontsluiting van nr. 11, 14 oktober 2015 070-335 35 54 Theo van Schagen, Bart Sabine Pijl, Robert Sanders, (delen van) het Advocatenblad van Tongeren, Christiane Tatiana Scheltema, Eva Schutte, in enige vorm. Verfuurden. interactie 3

September 2015 mail Aadvocatenblad De laptop niet te zien omdat zij verdween achter It's like one mind! De lol springt van het een enorm beeldscherm. Een vreemde- papier bij @Gloudevrouw's profiel van @ABNGroningen in het @Advocatenblad. Geregeld hebben wij advocaten slape- ling die dacht dat hij in het vervolg van loze nachten over het spook genaamd de film terecht was gekomen. Ik zag ANiekvandePasch KEI. De meesten van ons begrijpen hem denken: ‘Bij ons in Oekraïne gaan langzamerhand dat papier op een zittingen niet zo.’ advocatenkantoor straks zal zijn uitge- ‘De IND’er, vertegenwoordiger van enquête storven en wij allemaal zonder dossiers de staatssecretaris, zal wel de nieuwste, maar met laptops en iPads naar de zit- snelste laptop van ons allemaal hebben,’ Wat verdienen advocaten? Wat wil- ting zullen gaan. Details bereiken ons dacht ik nog. Zij opende haar tas en len ze verdienen? Op welk salaris slechts mondjesmaat. haalde daar als vanouds op haar dooie rekenen ze volgend jaar? Hoe en Ik moest het even googelen, maar gemak een enorm pak papier uit. Op de wat declareren ze? Waar gaat hun het verplicht digitaal procederen is vraag van de rechter waar haar compu- tijd aan op? Hoeveel vakantiedagen geboren in het regeerakkoord van 29 ter was, antwoordde zij tot ieders ont- hebben ze? Werken ze thuis? Zijn oktober 2012. Al bijna drie jaar wordt er steltenis: ‘Ik heb niets bij me want mijn ze tevreden? Waar maken ze zich hard aan deze modernisering gewerkt. collega heeft DE laptop!’ zorgen over? De langverwachte pilot begon met Voor het tweede jaar op rij doen enkele vreemdelingenzaken van een Willem Blaauw, advocaat in Haarlem organisatieadviesbureau Beren- advocaat in Amsterdam en niet veel schot en Sdu onderzoek naar de later was mijn kantoor in Haarlem als Kronieken ontwikkelingen in werkend advo- tweede de gelukkige. catuurlijk Nederland. Beantwoord Afgesproken werd dat wij in de loop Geachte redactie, vragen over arbeidsvoorwaarden, van een aantal weken tien keer digitaal Deze brief mag u wat wonderlijk toekomstverwachtingen en geef uw zouden procederen tegen de Immigra- overkomen, omdat het niet gebruikelijk mening over stellingen op www. tie- en Naturalisatiedienst. Iedereen is om zonder enige aanleiding iemand advocatenblad.nl. stond in de startblokken. Het eerste te complimenteren voor wat beschouwd beroep werd door mijn secretaresse wordt als uitvoering van taken die men Maaike digitaal ingediend en Roderick, nu eenmaal op zich genomen heeft. poll IT’er op de Rechtbank Haarlem, fietste Ik doel op de kronieken die door dagelijks naar ons kantoor om ons op het Advocatenblad regelmatig worden Korpschef Bouman wil een speciaal weg te helpen als we weer eens de weg uitgegeven met betrekking tot diverse politiepiket met een poule van de kwijt waren of het systeem kuren ver- rechtsgebieden. Ik acht deze kronieken beste strafrechtadvocaten, die ook toonde. Stukken, brieven en faxen kre- zo waardevol voor de praktijk en een schietles zullen krijgen. Het Advoca- gen we niet meer. Alles was na inloggen zo belangrijke bijdrage voor degenen tenblad sprak vooral strafpleiters die te vinden in www.rechstspraak.nl. die zich met de uitoefening van de het idee ‘flauwekul’ noemen. Zou En eindelijk waren we klaar voor rechtspraktijk bezighouden dat ik het u opgenomen willen worden in de de langverwachte eerste zitting. Half op zijn plaats vind u spontaan van mijn poule van Bouman? juridisch Haarlem was aanwezig met bewondering en erkentelijkheid voor passen en readers om beveiligd in te deze steeds terugkerende waardevolle kunnen loggen. Mijn kantoor met twee publicaties blijk te geven. advocaten en een secretaresse, verte- Zeer veel dank voor de inzet van u en Ja genwoordigers van de rechtbank, een de auteurs, 34 lid van de raad van de orde, griffiers Met vriendelijke groet, % en geïnteresseerden. Laptops en iPads Nee overal. De rechter was vanuit de zaal Han Keijser, advocaat in Nijmegen 66

Reacties mogen in principe niet langer zijn dan 150 woorden en zijn voorzien van naam, functie en adres. Afzenders verlenen toestemming voor redigeren en openbaar maken. Adres: [email protected] Geef ook uw mening op advocatenblad.nl. 4 actueel

September 2015 kort Sepots leiden tot minder klachten

Sabine Droogleever Fortuyn af te schaffen en alle zaken waarin de tegen sepots, artikel 12-procedures, politie een verdachte heeft geïdentifi- ‘explosief’ is gestegen. Politieweten- en steeds kleiner deel van het ceerd voor te leggen aan het OM, wijst schapper Jaap Timmer noemde als Eaantal sepots leidt tot een artikel het OM zelf als belangrijkste reden oorzaak van die stijging dat advocaten 12-procedure. Dat blijkt uit cijfers van voor de stijging aan. In absolute aan- hier een slaatje uit zouden slaan. In het het Openbaar Ministerie afgezet tegen tallen steeg het aantal sepots tussen artikel zegt hij dat hij ‘zich niet aan de cijfers van de Rechtspraak. Terwijl het 2010 en 2012 harder dan tussen 2012 en indruk kan onttrekken dat advocaten totaal aantal klachten tegen sepots tus- 2014. Maar in verhouding tot de totale de procedure hebben ontdekt om extra sen 2010 en 2014 met 21 procent steeg, uitstroom van de OM-beslissingen nam uren te schrijven’. Onderzoek van het nam het totaal aantal onvoorwaarde- het aantal onvoorwaardelijke sepots in Advocatenblad wees uit dat het aantal lijke sepots tussen 2010 en 2014 met 2013 meer toe dan in eerdere jaren. artikel 12-zaken waarin advocaten de driekwart toe. Naast de afschaffing van de poli- procesvertegenwoordiging voerden, bij In 2010 waren het er nog 23.700, in tiesepots zorgt ook de geleidelijke het Gerechtshof Amsterdam, Arnhem- 2014 groeide het aantal uit tot 41.600. invoering van ZSM vanaf 2011 voor Leeuwarden en Den Bosch tussen 2012 Het aantal sepots in eerste aanleg door een stijging van de (beleids)sepots, laat en 2014 niet explosief toenam, maar het Openbaar Ministerie (OM) steeg een woordvoerder van het Openbaar slonk. Het totaal aantal artikel 12-pro- tussen 2010 en 2014 met 75 procent, Ministerie weten. cedures, in zaken waarin cliënten zelf blijkt uit cijfers van het OM. Het Eind juli bracht het Algemeen Dag- de procesvoering deden inbegrepen, besluit van begin 2013 om politiesepots blad het nieuws dat het aantal klachten steeg wel.

advocatenblad.nl PROVISIEVERBOD De nieuwe advocatenmarktplaats Hof van Justitie. Dat gebeurt volgens de advocaten zijn een topadvocaat moeten krijgen. Hij vertelt in rechtszaakplaats.nl lijkt in strijd te zijn met de ge­ ook niet als daar wel een duidelijke indicatie voor is. het Algemeen Dagblad over zijn idee om een poule dragsregels, meent de Nederlandse orde van advo­ De advocaten verzoeken de Europese Commissie hier te starten met vijfentwintig gespecialiseerde politie- caten. Advocaten kunnen tegen betaling pitchen op onderzoek naar te doen. advocaten. Flauwekul, noemen strafrechtadvocaten zaken die consumenten en bedrijven plaatsen op de het plan: ‘Alle verdachten hebben recht op een website. Gedragsregel 2 lid 2 verbiedt advocaten een POLITIEPIKET Korpschef Gerard Bouman van de goede advocaat.’ beloning of provisie toe te kennen of te ontvangen Nationale Politie vindt dat agenten die verdachten voor het aanbrengen van opdrachten. De oprichter KAARTLEZERS Om in te loggen op het digitaal loket van de rechtszaakplaats.nl stelt geen provisie te van de Rechtspraak maken advocaten gebruik van krijgen: 'Advocaten betalen alleen een vergoeding hun advocatenpas in combinatie met een kaartlezer om te kunnen pitchen.' die QuoVadis levert. Maar advocaten kunnen ook proberen een oude Rabobank random reader hier­ EXCELLENCE AWARDS De Nederlandse advocate voor te gebruiken, tipt QuoVadis aan advocaten die Nani Jansen is door de Engelse Law Society geno­ een defecte kaartlezer hebben. De leverancier en de mineerd voor de titel ‘Human Rights Lawyer of the Nederlandse orde van advocaten laten weten dat Year’. Jansen is het enige lid van de NOvA dat dit jaar hier geen beveiligingsrisico in schuilt. Ook beveili­ op de shortlist van de Engelse orde van advocaten gingsbedrijf Fox-IT bevestigt dat. staat. ‘Bij mijn weten is er ook nog niet eerder een Nederlandse advocaat genomineerd,’ zegt Jansen. VERZEKERING Beroepsaansprakelijkheidsverzeke­ ringen voor advocaten dekken niet altijd het hande­ EC-ONDERZOEK Acht advocaten die veel overleve­ len van de verzekerde advocaat als bestuurder van ringszaken doen, hebben de Europese Commissie de stichting derdengelden. De polissen van verzeke­ aangeschreven over de Rechtbank Amsterdam. Ze raars verschillen op dit punt. Dat blijkt uit navraag constateren dat de rechtbank, die bij uitsluiting van het Advocatenblad. bevoegd is in Europese Arrestatiebevel-zaken, vrij­ wel nooit prejudiciële vragen stelt aan het Europese Nani Jansen: genomineerd voor Human Rights > Lees meer op advocatenblad.nl Lawyer of the Year' en schrijf u in voor de nieuwsbrief. actueel 5

September 2015

citaat column

Adolescenten met het uitgave­ patroon van een Matthijs Kaaks Zuidas-advocaat, het is het schrikbeeld van Komt een iedere ouder. klokkenluider bij

Tieners die duizend euro stukslaan tijdens een de advocaat kroegavond associeert zakenblad Quote met dvocaat Cees Korvinus haalde moddervet uurtarief terwijl ze van advocaten. In het septembernummer staat opvoedadvies voor rijke ouders. (Quote, 18 augustus) Abegin augustus de voorpagina van tevoren hun cliënt valse hoop hebben NRC Handelsblad omdat hij een no cure, gegeven. no pay-afspraak zou hebben gemaakt Een ander vaak gehoord argument is met de bekende klokkenluider Ad Bos. dat advocaten geen economisch belang cijfers De Amsterdamse deken noemt dat een bij de uitkomst van een zaak mogen ernstige zaak en heeft een onderzoek hebben. Dat belang heeft echter iedere Minder gestart. Uit dit bericht kunnen drie advocaat, anders doet hij zijn werk niet conclusies worden getrokken: het was goed. En sterker nog, soms betaamt het gerommel komkommertijd, het dossier van een een behoorlijk advocaat om een zaak te klokkenluider kent geen einde en de doen voor een cliënt volgens de afspraak Aantal gevallen waarin rechtsbijstand Nederlandse orde van advocaten maakt dat alleen bij goede afloop wordt onvoldoende doelmatig of zorgvuldig zich grenzeloos belachelijk. betaald. Dat geldt bijvoorbeeld voor een is geweest dan wel waarin onvoldoen- Iedere gewetensvolle advocaat zal klokkenluider. de informatie is gegeven met het oog ooit wel een keer optreden voor een Ad Bos bracht in 1999 de massale op de vaststelling van de vergoeding. cliënt met de afspraak dat hij pas hoeft bouwfraude aan het licht die leidde tot te betalen als er geld uit de zaak komt. de parlementaire enquête van 2002. Hij 6 Als dat geschiedt volgens de afspraak no werd vervolgens zelf als enige verdachte win, no fee zoals de Amerikanen dat noe- vervolgd. In de bouwwereld kreeg hij 8% Reëel men, is dat volgens de Nederlandse orde geen werk meer en de staat weigerde 5 Nominaal van advocaten niet toegestaan. Sinds hem enige compensatie. In de tijd dat 6% 2002 is dat bij verordening verboden, Korvinus hem rechtsbijstand verleende, met uitzondering voor letselschade en woonde Ad Bos in een camper. Pas in 4% 4 incasso’s. 2009 ontving hij een schadevergoeding In de praktijk leidt het verbod tot na een uitputtende strijd. Hoe had de 2% 3 tal van varianten waarbij de afspraak man al die jaren zijn advocaat moeten

0% zo vaag mogelijk blijft. De advocaat betalen? 2009 2010 2011 2012 zegt dan tegen de cliënt: ‘We zien eerst Kennelijk heeft de orde liever dat 2013 -2% 2 wel wat er uit komt.’ Intussen heb ik een berooide klokkenluider naar De nog nimmer een goed argument tegen Brauw gaat. Daar krijgt hij een keu- no cure, no pay gehoord. NRC schreef: rig boekwerk getiteld Alternative fee 1 ‘Tegenstanders van no cure, no pay vre- arrangements waar hij uit kan kiezen, zen dat advocaten alleen nog zaken zul- allemaal binnen de lijntjes van wat len doen waarbij zij vrijwel zeker zullen hoort. Hij moet dan wel eerst een ton- 0 slagen.’ netje apart leggen voor de basisfee. Get 2012 2013 2014 So what? Te veel advocaten proce- real. Laten we snel dat beroerde verbod Bron: ministerie van Veiligheid en Justitie deren nu in kansloze zaken tegen een afschaffen. 6 actueel

September 2015

ter zitting agenda

Zeperd soneel heeft zich op een gegeven moment PLEIT 2015 daarvan gedistantieerd.’ Tijdens PLEIT2015, de kennisdag over ICT voor Een rammelend ontslagdossier ‘Maar dat zit niet in het dossier,’ de juridische praktijk, staan actuele ICT- Lars Kuipers merkt de rechter op. ontwikkelingen centraal. De digitalisering ‘Klopt.’ van de Rechtspraak en de impact op en enkele keer hoef je ter zitting je Het is eigenlijk een beetje pijnlijk, en uw kantoor (Project KEI), de meldplicht Emond niet eens open te doen voor bij de bespreking van het ontslagbesluit datalekken, efficiënt digitaal werken, digitale een optimaal resultaat. Zoals vandaag, in wordt het er niet beter op. ‘Ik heb hier vaardigheden, privacy, nieuwe wet- en regelgeving en IT-beveiliging. Ook biedt de zaak die mevrouw H. heeft aangespan- een personeelstevredenheidspeiling uit PLEIT2015 platform aan innovatieve ICT-start- nen tegen haar werkgever, de stichting 2013,’ zegt de rechter. ‘Daarbij krijgt het ups. Bezoekers kunnen daarnaast vragen Openbaar Primair Onderwijs Almelo schoolklimaat een 7,9 – het referentiecij- voorleggen aan de specialisten van de ICT (OPOA). fer is een 7,3 – en het management een 7,4 helpdesk. Als directeur van basisschool De Tri- – het referentiecijfer is een 7,1. Als je daar Datum: 6 oktober 2015. angel raakte mevrouw H. eind 2013 ver- nou naar kijkt, duidt dat dan op disfunc- Plaats: De Fabrique, Utrecht. wikkeld in een arbeidsconflict. Stichting tioneren?’ Kijk voor aanmelding en meer informatie op http://www.pleit.nl. OPOA schermt ermee dat medewerkers ‘Ik ben het met u eens dat het slecht of van De Triangel eind 2013 aan de bel niet gedocumenteerd is.’ Het klinkt bijna trokken omdat er van alles ontbrak op hulpeloos. ‘Maar ik denk dat die cijfers Mediationcongres school: onderwijsplannen, leerplannen dateren van vóór de problemen, die in de 2015 enzovoort. Het gesprek daarover – nou eerste helft van 2013 zijn ontstaan.’ ja, gesprek – liep erop uit dat mevrouw De rechters zijn er snel klaar mee. Ze De Mediatorsfederatie Nederland (MfN) houdt op donderdag 26 november het H. werd weggestuurd. Ze werd geschorst trekken zich terug voor een voorlopig Mediationcongres 2015 in Spant! Bussum. en uiteindelijk ontslagen. De directeur oordeel. Dat is klip-en-klaar: alle beroep- Thema van deze zesde editie is: ‘Maatschappij tekende beroep aan en nu zit ze tegen- schriften zijn gegrond. in beweging, kansen voor mediation!’ Hierbij over de meervoudige bestuurskamer in ‘Nu u dit weet, kan de rechter u aan- is aandacht voor veranderende wetgeving op Zwolle. bieden dat u een mediationtraject in velerlei gebied, ook op dat van mediation zelf. ‘In het primaire besluit,’ zegt de voor- gaat,’ zegt de voorzitter. Sprekers zijn onder meer minister van Veiligheid en Justitie Ard van der Steur zitter, ‘staat dat mevrouw is geschorst Mediation – beide partijen accepteren en hoogleraar Rechtstheorie en hoofd vanwege het gebrek aan vertrouwen bin- het grif. De rechters kunnen overgaan tot departement Rechtsgeleerdheid Universiteit nen het team en geconstateerde tekortko- de orde van de dag. Utrecht Ton Hol. Journalist Paul Laseur is mingen. We hebben hier twee positieve Meer weten? Lees een langere versie van dit gespreksleider. beoordelingen, uit 2010 en 2012, en een rechtbankverslag op advocatenblad.nl. Meer informatie en aanmelden? managementrapportage uit 2013. Daar Ga naar: http://bit.ly/1UNEKsI. staan wel wat zaken in, maar waaruit blijken nou die tekortkomingen?’ advertentie ‘Daar is eigenlijk maar weinig docu- mentatie over,’ moet de raadsvrouw van de stichting toegeven. De rechter leest voor uit het verslag van de medezeggenschapsraad. ‘Wij zien graag dat mevrouw H. haar werkzaamhe- den zo spoedig mogelijk hervat. Daar lees ik toch niet echt wantrouwen uit.’ ‘Ik heb begrepen dat er nogal wat medestanders van mevrouw H. in de medezeggenschapsraad zitten,’ zegt de Ona ankelijk onderzoeksbureau op het gebied van strafrecht en civiel recht advocaat. ‘Met name de ouders. Het per- tel. 0594 519 633 www.spandawbedrijfsrecherche.nl actueel 7

September 2015 gezien De beige Bijbel Echte aandacht Elk contract bevat standaardbepalin­ Geen B2B, geen B2C, maar gen: hoe regelen partijen eventue­ Human2Human heeft de toe­ le aansprakelijkheid, welke rech­ komst, stelt verkooptrainer en ter is bevoegd bij een geschil? coach Daniëlle de Jonge. Hoe verwoord je deze rechten en plichten het best? Advocaten oe kun je jezelf succesvol in Aernoud Bourdrez en Matthijs Brons delen Hde markt zetten? Hoe zorg je ervoor in Contract & Commentaar (Boom Juridische dat je gekocht wordt? In Human2Human: de nieuwe klant­relatie (Van Duuren Management, 2015) reikt Daniëlle uitgevers, 2015) hun kennis. de Jonge hulpmiddelen aan. In drie delen – ‘Klanten vinden’, ‘Klanten hebben’ en ‘Klanten houden’, beschrijft ederland kent geen stevige tradities voor contractenma- De Jonge drie kernpunten van het verkoopproces. Nkers, stelt oud-raadsheer in de Hoge Raad en contracten- Teksten als ‘echte aandacht helpt je om je daadkrachtig maker Coen Drion in het voorwoord bij Contract & Commentaar. te onderscheiden’ doen wat open-deurderig aan, maar Hier zijn, in tegenstelling tot in de Anglo-Saksische rechts- voor wie zich begeeft op het gladde ijs van acquisitie, mar- systemen, bijvoorbeeld geen specialisaties in contract drafting. keting en sales biedt het boek een enorme hoeveelheid tips Ook boeken op dit gebied zijn in Nederland nauwelijks en tricks. voorhanden. De echte contractenmakers houden ‘hun spreek- Sabine Droogleever Fortuyn woordelijke kaarten (en kennis) bij de borst,’ schrijft Drion. Wat die kaarten betreft gaan de auteurs van dit boek all-in. De advocaten Bourdrez en Brons leggen twintig standaardbedin- Handzame gids gen op tafel en geven bij elke bepaling uitgebreid uitleg over hun keuzes. Praktisch arbeidsprocesrecht onder de Op de linkerpagina’s in dit boek staat telkens een artikel in WWZ (Sdu, 2015) zou op het nacht­ zwarte en groene inkt; op de rechterpagina vindt de lezer een kastje moeten liggen. toelichting in dezelfde kleuren. De zwarte tekst op de rechter- pagina correspondeert met de zwart afgedrukte onderdelen p 1 juli trad de Wet werk en van de voorbeeldbepaling links. Per artikel zijn zo meerdere Ozekerheid (WWZ) in werking. De pagina’s besteed. bedoeling van de wetgever is onder meer om het Juristen die dagelijks contracten opstellen en beoordelen ontslagrecht eenvoudiger te maken. Of dat het geval is, zullen de vingerwijzingen herkennen van hun eigen prak- moet blijken. In elk geval kan worden geconstateerd dat tijk. Contract & Commentaar vormt voor die groep een handig het procesrecht onder de WWZ complex is. Een voorbeeld: naslagwerk; er is ook ruimte genoeg voor eigen aantekenin- indien een werknemer met toestemming van het UWV gen. Advocaten die minder ervaren in contractenwerk zijn, is ontslagen, kan hij in sommige gevallen bij de kanton- kunnen het nodige leren van Contract & Commentaar. Moet je rechter om herstel vragen van de dienstbetrekking, maar nou wel of niet een entire agreement clausule opnemen? Hoe stel in andere gevallen om vernietiging van de opzegging. In je een goed vervalbeding op? Is een survival clause wel nodig? alle gevallen bestaat er de mogelijkheid van hoger beroep. De auteurs leggen ook verbanden tussen verschillende con- Sommigen noemen het nieuwe systeem een lawyers para- tractsbepalingen bloot zoals hoe aansprakelijkheid behalve dise, ik denk dat de term doolhof beter passend is. In een met een exoneratiebeding bijvoorbeeld beperkt kan worden doolhof heb je een gids nodig. Een dergelijke gids bieden in de garantiebepaling of het overmachtsartikel. Wat de stan- mr. Vestering en mr. Wetzels. In Praktisch arbeidsprocesrecht daardbepalingen betreft, zou dit boek voor veel advocaten een onder de WWZ, een handzaam boekje, geven zij een helder plek moeten krijgen naast hun Tekst & Commentaar Burgerlijk overzicht van de procesregels binnen de WWZ. Het boekje Wetboek of Sdu Commentaar Vermogensrecht. Commentaar & Con- verdient een plek op het nachtkastje van iedere arbeids- tract vormt zo de nieuwe ‘blauwe Bijbel’, maar dan beige. rechtjurist of in elk geval een plek in zijn boekenkast. Nathalie Gloudemans-Voogd Christiaan Oberman advertenties

VACATURES Kansrijke zaak CORPORATE & COMMERCIAL maar geen draagvlak? CONTRACTING

Liesker Legal gelooft dat elke zaak, waar u BWK Partners is een jong advocatenkantoor, gevestigd in als advocaat achter staat, een kans verdient. Amsterdam. BWK Partners groeit snel en daarom zoeken we naar ambitieuze collega’s voor onze praktijk Corporate & Commercial Contracting:

Liesker Legal neemt bij kansrijke zaken, voor alle een medewerker (met ten minste 4 jaar ervaring) rechtsgebieden met een vordering vanaf € 150.000, een senior medewerker (met ten minste 6 jaar ervaring) het proceskostenrisico over. Wij zoeken collega’s die Grotius hebben afgerond (of deze Hierdoor procederen uw cliënten kosteloos. opleiding binnenkort willen volgen) en die gespecialiseerd zijn in een of meer van de volgende gebieden: M&A, Wij zijn met trots marktleider in procesfinanciering. ondernemingsrecht, contractenrecht, corporate litigation.

Meer informatie over onze vacatures en sollicitatie- Ceresstraat 4 procedures vind je op onze website (www.bwkpartners.com), 4811 CC Breda of neem contact op met Lukas Witsenburg 076 - 530 36 00 ([email protected]) om je mogelijkheden te bespreken. [email protected] www.lieskerlegal.nl Oosteinde 27 | 1017 WT Amsterdam | Tel: 020 2400710

A LT KAM BOER ADVOCATEN

Gezocht EEN ERVAREN ADVOCAAT die wil toetreden tot de (kosten) maatschap en belangstelling heeft CIVIELE CASSATIE? voor arbeidsrecht, sociaal zekerheidsrecht en/of strafrecht. prijsafspraken mogelijk Uw profiel: ook op basis van toevoeging Ruime ervaring op bovengenoemde rechtsgebieden zie onze website voor voorbeeldzaken Interesse in de sociale advocatuur Goede communicatieve vaardigheden Info: mr H.J.W. Alt, Pb. 82228, 2508 EE Den Haag Reacties met c.v. graag voor 18 september 2015 richten aan: mr. L. van Sommeren Acta Advocaten, Postbus 1295, 6501 BG Nijmegen of per mail: [email protected] Tel.: 070 - 358 94 79, fax: 070 - 358 51 97 Informatie bij mr. L. van Sommeren of mr. E. Maalsen [email protected], www.altkamboer.com actueel 9

September 2015 intussen op het binnenhof

Voor advocaten relevante Haagse Inhoud Volgens de Algemene wet gelijke behande­ vandalisme en ernstige overlast is op 30 voornemens en nieuwe wetten. ling mogen medewerkers niet worden ontslagen juni 2015 (Stb. 255) tot wet verheven. vanwege hun seksuele geaardheid, ras, geslacht of De burgemeester kan een gebiedsverbod, Marian Verburgh Inhoud burgerlijke staat. In de wet is nu verduidelijkt dat groepsverbod of meldplicht opleggen, ook als organisaties met een godsdienstige, levensbeschou­ iemand slechts één keer betrokken is geweest bij Wet auteurscontractenrecht welijke of politieke grondslag ook geen onderscheid groepsgewijze ordeverstoring of als hem een stadi­ Status Wetsvoorstel 33 308 tot wijzi- mogen maken op andere, aanvullende argumenten onverbod is opgelegd. De strafrechter kan een ge­ ging van de Auteurswet en de Wet op (de zogenaamde enkele-feitconstructie). biedsverbod opleggen. De termijnen zijn verlengd. de naburige rechten in verband met In werking 1 juli 2015. Daarnaast is de maximale duur van de vrijheidsbe­ de versterking van de positie van de perkende maatregelen die de strafrechter op grond van artikel 38v Wetboek van Strafrecht kan opleg­ auteur en de uitvoerend kunstenaar Raadgevend referendum gen, verhoogd van twee naar vijf jaar. Ook rond bij overeenkomsten betreffende het Status Wet van 30 september 2014, andere sporten dan voetbal, bij evenementen (zoals auteursrecht en het naburig recht (Wet houdende regels inzake het raadge- kermis, Koningsdag, oud en nieuw), bij wijkoverlast auteurscontractenrecht) is op 30 juni vend referendum (Wet raadgevend en bij uitgaansgeweld kunnen deze bevoegdheden 2015 tot wet verheven (Stb. 257). referendum), Stb. 2015, 122, en Wet van worden ingezet. Inhoud Regeling van het exploitatiecontract. Au­ 10 maart 2015 tot wijziging van de Wet In werking 1 juli 2015. teurs en kunstenaars krijgen recht op een redelijke raadgevend referendum, houdende vergoeding en er worden een zogenaamde best­ Gewijzigd Bouwbesluit seller bepaling en non-usus bepaling ingevoerd. opneming van een opkomstdrempel en Status Besluit van 15 juni 2015 (Stb. 249), Onredelijk bezwarende bedingen worden vernie­ een horizonbepaling, Stb. 2015, 123. tigbaar en er kan een geschillencommissie worden Inhoud Eerstgenoemde wet maakt het mogelijk houdende wijziging van het Bouwbe- ingesteld. De filmregeling wordt verduidelijkt. Bij om, op initiatief van burgers, een raadgevend sluit 2012 betreffende de deregulering amendement-Taverne is een regeling opgenomen referendum te houden met als doel de wetgever te van de woonfunctie en enkele andere voor open access beschikbaar stellen van weten­ adviseren voorgenomen wetgeving te wijzigen. De wijzigingen. schappelijk werk. uitslag is niet bindend. Tijdens de plenaire behan­ Inhoud Diverse regels voor bouwen zijn aangepast. In werking 1 juli 2015. deling van dit initiatiefvoorstel in de Eerste Kamer is Zo hebben particulieren voortaan meer vrijheid een reparatievoorstel over een opkomstdrempel en bij het (laten) ontwerpen van een eigen huis zoals Meer gelijke behandeling een horizonbepaling toegezegd. Dat heeft geleid tot de trappen, de plafondhoogte en de omvang van Status Initiatiefwetsvoorstel 32 476 van de tweede wet. badkamer en toilet. Bouwen van nieuwe studen­ de leden Bergkamp, Van Ark enzovoort In werking Beide wetten 1 juli 2015. tenwoningen is eenvoudiger. De minimale opper­ 2 2 tot wijziging van de Algemene wet vlakte voor een woning is 15 m . Dit was 18 m . Een balkon en een fietsenhok zijn niet meer verplicht. gelijke behandeling in verband met Voetbalvandalisme De hoofdingang in een nieuw gebouw moet rol­ Status Wetsvoorstel 33 882 tot wijziging het annuleren van de enkele-feitcon- stoeltoegankelijk zijn. De ruimte in een gebouw met structie in de Algemene wet gelijke van de Gemeentewet en het Wetboek een publieke functie moet voor 80 procent rolstoel­ behandeling is op 21 mei 2015 tot wet van Strafrecht ter aanscherping van de toegankelijk zijn, in winkels is dat 60 procent. verheven (Stb. 200). maatregelen ter bestrijding van voetbal- In werking 1 juli 2015.

advertentie

Als bij jou ambitie en gerechtigheid hand in hand gaan... We zijn op zoek naar een medewerker of gevorderde stagiaire. www.knoops.info/vacatures

international lawyers Collecties Advocatuur De meest complete bron per rechtsgebied

De volgende Collecties zijn beschikbaar: n Aansprakelijkheid, Verzekering & Schade n Arbeidsrecht Als advocaat heeft u te maken met uitdagende n Banking & Finance vraagstukken. Daarom stelt u hoge eisen aan de bronnen n Burgerlijk procesrecht n Contractenrecht die u raadpleegt. De Collecties Advocatuur zijn de meest n IE- en ICT-recht n Insolventierecht complete bron per rechtsgebied. De inhoud is actueel en n Omgevingsrecht van de hoogste kwaliteit, daar staan onze topauteurs n Ondernemingsrecht n Openbare orde en veiligheid garant voor. n Personen-, familie- en erfrecht n Sociale zekerheidsrecht Ervaar zelf hoe u hiermee sneller tot de essentie van uw n Staats- en bestuursrecht vraagstuk komt en maak kennis d.m.v. een n Strafrecht n Vastgoedrecht proefabonnement van 4 weken. Dit stopt automatisch.

Vrijblijvend en zonder kosten kennismaken?

Ga naar: wolterskluwer.nl/ collectie-advocatuur

Navigator. Sneller tot de essentie. U kunt alle Collecties raadplegen via onze informatieportal Navigator. Op basis van feedback van vele klanten is het gebruiks- gemak sterk verbeterd. U vindt nog sneller de gewenste informatie en kunt eenvoudig documenten downloaden, printen, delen en e-mailen.

1507_KN_Collectie_Adv_210x265_advocatuur.indd 1 22-07-15 14:27 actueel 11

September 2015 Collecties Advocatuur kort De meest complete bron per rechtsgebied Grenzen van verschoningsrecht Bescherming ver­schoningsrecht tegen inlichtingen­diensten moet in herziening van Wiv, stelt advocaat Pestman. Michiel Pestman

Sabine Droogleever Fortuyn kabel grootschalig communicatie mogen ANP Foto: onderscheppen en opslaan. Tot 1 septem- ming van het verschoningsrecht van en dag voor de lancering van de ber is het voorstel in consultatie. Daarna advocaten tegen inlichtingen- en vei- De volgende Collecties zijn beschikbaar: Evoorgestelde herziening van de Wet buigt de Kamer zich erover. ligheidsdiensten opneemt in het wets- n Aansprakelijkheid, Verzekering op de inlichtingen- en veiligheidsdien- Afgelopen zomer ging de staat tegen voorstel, net zoals de bescherming van & Schade sten (Wiv) op 2 juli, besliste de Haagse de uitspraak van de Haagse voorzie- journalisten in artikel 24 lid 4 van het n Arbeidsrecht Als advocaat heeft u te maken met uitdagende n Banking & Finance voorzieningenrechter in de zaak rond ningenrechter in hoger beroep. Michiel voorstel is geregeld. ‘Je hebt er echt geen vraagstukken. Daarom stelt u hoge eisen aan de bronnen n Burgerlijk procesrecht het afluisteren van advocatenkantoor Pestman, die als advocaat van het afge- zes maanden voor nodig om het woord n Contractenrecht Prakken d’Oliveira dat de staat het luisterde kantoor Prakken d’Oliveira het advocaat aan het artikel toe te voegen. n die u raadpleegt. De Collecties Advocatuur zijn de meest IE- en ICT-recht beleid voor het afluisteren van advoca- kort geding tegen de staat aanspande, Wil Plasterk tijd winnen? Is hij bezig n Insolventierecht complete bron per rechtsgebied. De inhoud is actueel en n Omgevingsrecht ten door geheime diensten binnen zes begrijpt niet waarom de minister ener- lopend onderzoek af te ronden? Ik zou van de hoogste kwaliteit, daar staan onze topauteurs n Ondernemingsrecht maanden moet bijstellen. Een onafhan- zijds heeft toegezegd een onafhankelijke er bijna achterdochtig van worden.’ n Openbare orde en veiligheid kelijk orgaan moet de mogelijkheid toets voor het afluisteren van advocaten Op 24 september behandelt de rech- garant voor. n Personen-, familie- en erfrecht krijgen het afluisteren tegen te gaan of te zullen invoeren en anderzijds appèl ter van het Gerechtshof Den Haag de n Sociale zekerheidsrecht te stoppen. heeft aangetekend. ‘Op fundamentele afluisterzaak in hoger beroep. Op www. Ervaar zelf hoe u hiermee sneller tot de essentie van uw n Staats- en bestuursrecht vraagstuk komt en maak kennis d.m.v. een n Strafrecht De strekking van deze uitspraak is punten zijn we het eens, hoger beroep is advocatenblad.nl vindt u meer informa- n Vastgoedrecht in het wetsvoorstel niet terug te vinden. zonde van de moeite.’ tie over het wetsvoorstel en een stapsge- proefabonnement van 4 weken. Dit stopt automatisch. Wel staat in de herziening dat de inlich- Veel meer ligt het volgens Pestman wijze reconstructie van wat aan de zaak tingendiensten voortaan ook via de voor de hand dat het kabinet de bescher- voorafging.

lawyers for lawyers

Vrijblijvend en zonder Geest is uit de fles Teng. ‘Sinds zijn aantreden in 2012 richtte president Xi Lingping zijn kosten kennismaken? China probeert burgerrechtenbeweging halt toe te pijlen op verschillende groepen: de roepen. Volgens advocaat Teng Biao is dat zinloos. christelijke kerken, universiteiten, Ga naar: wolterskluwer.nl/ internet. Dus dat hij ook de mensen- collectie-advocatuur rechtenadvocaten die hen verdedigen Tatiana Scheltema tig advocaten die nog aanvalt, was een kwestie van tijd. Het altijd spoorloos zijn is een gericht offensief tegen de bur- p donderdag 9 juli verdween verdwenen, vertelt hij gerrechtenbeweging in China.’ Ode Beijingse advocaat Wang Yu via Skype vanuit zijn Wat de mensenrechtenadvocaten Navigator. Sneller tot de essentie. plotseling van de radar. Ze bleek te zijn huidige woonplaats succesvol maakt, is dat ze internet en U kunt alle Collecties raadplegen via onze informatieportal gearresteerd. Op haar verdwijning volg- New Jersey. Tengs social media gebruiken om de waarheid Navigator. Op basis van feedback van vele klanten is het gebruiks- den intimiderende maatregelen tegen zorgen zijn niet onge- Teng Biao achter een zaak naar buiten te brengen. gemak sterk verbeterd. U vindt nog sneller de gewenste informatie HH Foto: en kunt eenvoudig documenten downloaden, printen, delen en Chinese mensenrechtenadvocaten: zo’n grond: hij werd ooit in ‘Ze zijn bekend, ze hebben een netwerk e-mailen. driehonderd werknemers en familie- China zonder aanklacht vastgehouden en zijn goed georganiseerd. En ze krij- leden werden in de weken erna op het en gemarteld, waarop hij zijn land ont- gen veel steun vanuit de maatschappij. politiebureau ontboden en verhoord. De vluchtte naar New York. De meeste mensen weten dat de par- meesten werden weer vrijgelaten. De frontale aanval op mensenrech- tijpropaganda veel leugens bevat. Het Hun collega Teng Biao maakt zich tenadvocaten is weliswaar ongebrui- is tegenwoordig een soort eer om op te ernstig zorgen over de ongeveer twin- kelijk fel, maar niet verrassend, zegt komen voor mensenrechten in China.’

1507_KN_Collectie_Adv_210x265_advocatuur.indd 1 22-07-15 14:27 12 frisse neus

September 2015 ‘Er zitten te weinig uren in een dag’ Advocate Ivonne Leenhouwers specialiseerde zich in zedenzaken. ‘De mensen die denken dat de politie wel openstaat voor hun verhaal, komen van een koude kermis thuis.’

Erik Jan Bolsius Beeld: Jean-Pierre Jans

trafpleiters vallen nog weleens op haar recent overleden leermeester Chris met hun uiterlijk vertoon. Een Wie is Ivonne Veraart. Hij maakte naam met het Sgrote auto en statig kantoorpand Leenhouwers? boekje Valse zeden, over zaken van men- moeten hun cliënten overtuigen van sen die vals beschuldigd zijn van zeden- hun kwaliteit. Ivonne Leenhouwers en delicten. ‘Het hoogste percentage valse haar collega’s van Veraart De Granada Maandelijks haalt het Advocatenblad aangiftes is in zedenzaken. Als iemand strafrechtadvocaten doen daar niet aan een frisse neus met een advocaat naar de politie gaat om te vertellen dat mee. De advocaten werken vanuit een om al wandelend te praten over haar stiefvader haar heeft misbruikt, spuuglelijk kantoor in een Alkmaarse werk en leven. Dit keer: Ivonne sta je direct met 10-0 achter, want “zo’n woonwijk. Ze zitten er niet mee, zegt Leenhouwers (1975). meisje verzint dat niet”, is de gedachte. Leenhouwers: ‘De sfeer is prima, we •  1999-2004: advocaat bij Je moet dus met een alternatief komen, zitten aan dezelfde gang en lopen mak- Gresnigt & Van Kippersluis uitleggen hoe iets verkeerd wordt geïn- kelijk bij elkaar naar binnen. En de advocaten terpreteerd, of helemaal niet is gebeurd. meeste cliënten komen nooit bij ons, die •  2004-heden: advocaat en Dat zie je veel in vechtscheidingen, daar bezoeken wij.’ Het goedkope pand heeft partner bij Veraart De Granada wordt alles uit de kast gehaald. Als je ook een zakelijk voordeel: ‘In het straf- strafrechtadvocaten ex je opeens gaat beschuldigen, wordt recht heb je het financieel niet ruim. We •  Lid van de Raad van de orde alles achteraf anders ingevuld, tot een halen ongeveer tachtig procent van onze Noord-Holland, portefeuille ongepaste grap aan toe. Veel verdachten inkomsten uit gefinancierde rechtsbij- strafrecht denken: “Ik heb niks fout gedaan, dus ik stand. De vorige minister van Justitie, •  Actief lid Advocaten zonder ga het uitleggen en dat komt wel goed”, Ivo Opstelten, adviseerde de strafplei- Grenzen maar de mensen die denken dat de ters al eens om er een ander rechtsge- politie wel openstaat voor hun verhaal, bied bij te doen. Daar krijg ik buikpijn komen van een koude kermis thuis. van. Het is zo complex om het geheel Juist omdat er zelden getuigen zijn in goed te overzien, in het strafrecht alleen betekenen in de moeilijkste fase van dit soort zaken, zijn heel kleine dingen al. Je kunt daar niet even een echtschei- hun leven. En ik vind het inhoudelijk- al steunbewijs. Dus doe je als advocaat dinkje en een arbeidszaak bij doen.’ juridisch leuk, het is veel sneller dan veel onderzoek, om een evenwichtig Leenhouwers koos bewust voor procedures in civiele zaken waarbij je verhaal te krijgen.’ het strafrecht. ‘Dit is het echte advo- maandenlang alleen stukken produ- Haar ervaring is dat degene die catenwerk, je knokt voor mensen die ceert.’ aangifte heeft gedaan in een zedenzaak helemaal niemand meer aan hun kant Bij haar huidige kantoor speciali- vaak bij het verhaal blijft, ook nadat de hebben staan, je kunt heel veel voor ze seerde ze zich in zedenzaken, dankzij zaak is geseponeerd of de verdachte is frisse neus 13

September 2015

Ivonne Leenhouwers: ‘De vorige minister van Justitie adviseerde strafpleiters om er een ander rechtsgebied bij te doen. Daar krijg ik buikpijn van.’ vrijgesproken. ‘Je kunt eigenlijk niet was goed voor haar naamsbekendheid, eens goed naar je eigen maatschaps- meer terug, na alles wat er gebeurd merkte ze. ‘Het heeft een enorm effect, contract of de arbeidsovereenkomsten is. Zo’n beschuldiging blijft hardnek- iedereen kent de advocaten die vaak op met je werknemers. Dat heeft zeker kig hangen, voor jaren. Dat is echt de buis zijn, men denkt: “Hij komt op met prioriteiten te maken, die liggen traumatisch. Er is ook altijd pers in de tv, dus hij zal wel goed zijn”. Maar je altijd bij de inhoud van het werk. Het zaal, en anders gaat het wel via sociale moet het echt alleen maar doen als het nadeel van ons soort werk is, dat je media rond. Als journalisten mij bel- goed is voor je cliënt of als je een maat- nooit de deur kunt dichttrekken met len of een cliënt mee wil werken aan schappelijk relevant thema aan de orde het gevoel “het is af”. Ik heb permanent een tv-uitzending over diens zaak, wilt stellen.’ het gevoel dat ik achterloop. Er zitten te zeg ik standaard nee. Het is nooit in je Ingespannen over haar vak pratend, weinig uren in een dag.’ Toch piekert ze belang dat je gekoppeld wordt aan een stevig wandelend, zonder echt naar de er niet over een ander beroep te zoeken. zedenzaak, ook niet als je vertelt dat omgeving te kijken, komt Leenhou- Door regelmatig te sporten komt ze los je bent vrijgesproken.’ Zelf zat ze ooit wers uit op de Singel in Alkmaar. Ze van haar werk. ‘Het gevaar is dat je altijd als deskundige bij Pauw & Witteman, vertelt kritisch over de ondernemings- in je hoofd zit, als je niet oppast word je in een zaak van een leraar (geen cliënt zin van advocaten, ook bij haar eigen topzwaar. Door te sporten voel ik mijn van haar) die vals beschuldigd was door kantoor. ‘Onze beroepsgroep regelt het lijf weer een beetje. Als ik dat blijf doen, een boze leerlinge. Dat tv-optreden niet professioneel genoeg. Kijk maar haal ik mijn pensioen met gemak.’ 14 interview

Willem Heemskerk (1968)

Opleiding 1986-1990: Economie – Erasmus Universiteit Rotterdam 1990-1992: Nederlands recht – Universiteit Leiden 1992: Université de Poitiers Werkervaring 1992-heden: Advocaat bij Pels Rijcken & Droogleever Fortuijn in Den Haag 2003-heden: Raadsheer-plaatsvervanger, Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden Nevenactiviteiten 2009-heden: Lid van de Adviescommissie voor burgerlijk procesrecht van het ministerie van Veiligheid en Justitie 2015-heden: bewerking Hoofdlijnen van Nederlands burgerlijk procesrecht (Convoy Uitgevers, Dordrecht) Burgerlijke staat: Getrouwd, vier zonen interview 15

September 2015 ‘Met KEI komen er te veel veranderingen tegelijkertijd’

Als tiener wilde hij juist niet doen wat zijn vader deed. Zoals zo vaak eindigt de zoon alsnog op dezelfde plek als de vader. In het geval van de familie Heemskerk is dat onder andere op het titelblad van het handboek voor de civiele procespraktijk Hoofdlijnen van Nederlands burgerlijk procesrecht. Hoe kwam dat zo? En wat vindt Willem Heemskerk van het programma Kwaliteit en Innovatie?

Nathalie Gloudemans-Voogd Beeld: Jiri Büller

nbegrijpelijke woorden zijn dels zelf ook expert op het gebied van ook geen verlangen aan om rechten te het voor een jongen van veer- burgerlijk procesrecht (lezers kennen studeren. Drieënhalf jaar wijdde Willem Otien: appellabiliteit, eis in misschien nog zijn rubriek ‘Hoe zat het Heemskerk zich aan een economiestudie reconventie, conservatoir beslag. Als ook alweer met...’ tussen 2000 en 2005 tot hij bij het kerstdiner in het ouderlijk toverformules rollen ze in de zomer in dit blad). In april 2015 verscheen de huis ‘tentatief een balletje opgooide’: van 1982 gestaag van de typemachine. nieuwe Hoofdlijnen bij Convoy Uitgevers economie vond hij eigenlijk niet leuk Willem Heemskerk, dan nog een tiener (Dordrecht). De timing is opvallend: het genoeg, wat nou als hij toch nog rechten met een typediploma vers in de vingers, programma Kwaliteit en Innovatie zou zou gaan doen? Heemskerk verwachtte mag een handgeschreven manuscript eerst per 1 januari 2016, maar nu waar- een negatieve reactie van zijn ouders, van zijn vader Wim uitwerken. Eerdere schijnlijk per medio 2016, voor ingrij- maar vader Wim zei: ‘Goed plan. Volgens versies van het handboek Hoofdlijnen van pende wijzigingen in het burgerlijk mij ben je een uitstekend jurist.’ Na Nederlands burgerlijk procesrecht staan dan procesrecht gaan zorgen. een rappe rechtenstudie werd Willem al jaren in de kast bij advocaten. Tussen ‘Ik was als achttienjarige van plan Heemskerk advocaat; dat was zijn vader 1967 en 2012 bewerkt Heemskerk senior niet precies hetzelfde te gaan doen als ook een paar jaar geweest voor hij ging het boek van zijn oude mentor Hugen- vader,’ vertelt Willem Heemskerk op werken aan de universiteit. Heemskerk holtz; hele zomers besteedt hij eraan. kantoor bij Pels Rijcken & Droogleever senior was in zijn stage onder de hoede Voor de vierentwintigste druk mag Fortuijn. ‘Dan word je toch maar ein- genomen door W. Hugenholtz, die als Heemskerk junior de bewerking over- deloos vergeleken.’ Die manuscripten negentwintigjarige advocaat in 1933 had nemen. Willem Heemskerk is inmid- uittikken wakkerden in eerste instantie besloten dat er maar eens een boek op 16 interview

September 2015 ‘Ik was van plan het terrein van burgerlijk procesrecht niet precies mooist van KEI vind ik de digitali- moest komen. Acht drukken bewerkte sering,’ begint de Haagse advocaat. Hugenholtz zelf naast zijn praktijk. De hetzelfde te gaan ‘De advocatuur is al jaren digitaal; de negende druk, en verder, nam Hugen- doen als vader. Rechtspraak is dat mondjesmaat. Dat holtz’ voormalig stagiaire W.H. Heems- zou veel meer moeten aansluiten. Het kerk op zich. Dan word je toch is gek dat we een koerier naar Gronin- Nu staat er ‘voortgezet door mr. maar eindeloos gen moeten sturen met een conclusie W. Heemskerk’ op het titelblad van en dat de Rechtspraak nauwelijks mail Hoofdlijnen; Hugenholtz en Heemskerk vergeleken’ en vooral nog de fax gebruikt. Dus dat senior staan nog steeds als auteurs digitaliseringselement vind ik fan- vermeld. Hoe gaat zo’n proces? ‘Vader tastisch. Ik heb echter grote aarzeling vroeg in 2012 of ik de bewerking wilde pelijk en toegankelijk. Die stijl wilden bij alle andere veranderingen die men overnemen. Hij vond onze stijlen op we aanhouden. Op een enkel punt heb- tegelijkertijd wil doorvoeren.’ De Recht- elkaar lijken en ik beweeg me natuurlijk ben we wel een moderniseringsslag spraak en het ministerie van Veiligheid inmiddels intensief op hetzelfde ter- gemaakt. Zo stond het woord “dikwijls” en Justitie noemen het ‘modernisering’. rein. Ik zag er een klein beetje tegenop er dikwijls in.’ In de vorige druk stond Heemskerk twijfelt of het dat wel is: omdat ik weet dat het een zware klus ook nog ‘het nieuwe procesrecht’ als ‘De afschaffing van de verplichte bete- is. Maar ik vind het ook leuk om kennis Heemskerk senior verwees naar de her- kening door de deurwaarder, is dat over te brengen. Dus eerst heb ik met ziening van het procesrecht voor bur- modernisering? Als de tegenpartij straks het bestuur van kantoor overlegd. Pels gerlijke zaken van 2002. ‘Veel advocaten niet verschijnt, moet er alsnog betekend Rijcken is een echt proceskantoor; we weten niet beter. Dus hoe nieuw is dat worden. Ik verwacht dat de deurwaar- procederen veel. Dit boek past goed bij nu eigenlijk nog?’ der onder KEI nog steeds direct wordt het litigation profiel dat we hebben en ingeschakeld, anders verlies je alleen dat we willen uitdragen. Kantoor wilde Kritisch over KEI maar tijd. me er graag bij steunen, onder andere Het burgerlijk procesrecht staat De samenvoeging van dagvaarding door een geweldig team ter beschik- opnieuw voor een grondige verande- en verzoekschrift tot één procesinlei- king te stellen van de medewerkers ring. Het programma Kwaliteit en Inno- ding, terwijl onder de motorkap het Ines Bloms­ma, Anna van Duin en Roos vatie, kort: KEI, belooft het procesrecht onderscheid tussen vordering en ver- Lawant. Samen hebben we in 2013 en te digitaliseren, moderniseren en te ver- zoek wel bewaard blijft: dat is ook een 2014 het meeste gedaan aan dit boek.’ eenvoudigen. KEI komt maar beperkt beetje halfslachtig. Het verdwijnen van Zo’n bewerking gaat tussen de praktijk aan de orde in Hoofdlijnen. Had het team de rol als kloppend hart van de proce- door, vertelt Heemskerk. ‘We hebben niet beter even kunnen wachten met dure; daar houd ik mijn hart bij vast. een verdeling gemaakt van wie wat deze druk tot de nieuwe wetgeving is Straks zijn termijnen niet meer aan een doet. Zelf heb ik ook de laatste redac- ingevoerd? Heemskerk: ‘We weten nog vaste roldatum gekoppeld. Dat wordt tie gedaan. De dames en ik hebben steeds niet hoe snel KEI gaat lopen. Of lastig monitoren.’ Zijn kantoorgeno- hele stukken bewerkt en gezamenlijk de systemen erachter zich gaan hou- ten Karlijn Teuben en Kasper Jansen hebben we die bekeken: waarom doet den, weten we nog niet. We weten dat noteerden in ‘Het Wetsvoorstel vereen- die uitspraak ertoe? Waarom is dat de Rechtspraak daar geen heel goede voudiging en digitalisering procesrecht: geschrapt? Het was leuk en inspirerend, conduitestaat in heeft. Het blijft spe- kanttekeningen vanuit de procesprak- maar ook best zwaar. En vader heeft dit culeren en dat heeft geen zin. Als KEI tijk’ (TCR 2015-2) wat Heemskerk betreft altijd helemaal alleen gedaan. Ik heb inderdaad ingevoerd wordt in 2016 dan al de belangrijkste bezwaren. Langs wel zijn systematiek overgenomen: elke zal dit boek een uitstekend naslagwerk dezelfde lijnen adviseerde de Advies- week als de Rechtspraak van de Week en de zijn. Misschien moeten we dan ook wel commissie voor burgerlijk procesrecht NJ binnenkwamen, vinkte hij de proces- sneller dan de gebruikelijke cyclus van van het ministerie van Veiligheid en rechtelijke uitspraken aan. Zo doe ik het drie jaar een nieuwe uitgave uitbrengen. Justitie, vroeger de staatscommissie, nu ook; ik heb digitale dossiers waarin We denken ook wel aan een apart katern waarin Heemskerk junior zijn vader als ik nieuwe ontwikkelingen en tijdschrif- met de nieuwe wetgeving en systema- lid heeft afgelost. tartikelen verzamel.’ Heemskerk noemt tiek om de praktijk van dienst te zijn.’ Moeten de digitalisering en de de pen van zijn vader ‘uitstekend’. ‘Ik Wat vindt Heemskerk als BPR-expert modernisering van het burgerlijk vind de teksten die hij schreef begrij- eigenlijk van de KEI-plannen? ‘Het proces­recht wel samengaan, vraagt interview 17

als je je aan die memorie wilt gaan zet- ten. Dan is het fijn als je een extra peri- ode hebt, als je cliënt het goed vindt en je wederpartij ook. De uitstelregelingen waren altijd soepel; het is altijd te doen geweest. Maar met procesreglementen zonder escape en wetgeving die strenger lijkt op dit punt doet het mij wel vrezen hoe dit in de praktijk ingevuld wordt.’ Welke probleem verwacht Heems- kerk verder nog in de praktijk, bij- voorbeeld bij zijn beroepsgenoten? ‘Praktijkjuristen worden nu overvallen De bewerkers van de 24e druk overhandigen een exemplaar aan Heemskerk senior. Van links naar rechts: Anna van Duin, Willem Heemskerk, Wim Heemskerk, Roos Lawant en Ines Blomsma met een veelheid aan wijzigingen. Wij zitten hier op een groot kantoor met een Heemskerk zich af. ‘If it ain’t broken, don’t meegemaakt en dat is buitengewoon litigation expert group. We monitoren alle fix it. Dat zegt Marc Ynzonides (advocaat zinvol. Het zijn Poolse landdagen: de wijzigingen, passen de modellen aan, bij De Brauw, red.) terecht. Mijn gedach- zalen zitten vol en aan het eind van de geven trainingen en cursussen, overleg- te is: zorg nou eerst voor digitalisering dag hebben we toch wel een idee welke gen met de rol en de afdelingen finan- en als dat op streek is, kun je verder richting we op moeten. Dat is beter dan ciële zaken en ICT over hoe we op KEI kijken. Het procesrecht functioneert nu allemaal aktetjes sturen. De keerzijde moeten inspelen. Wij zullen tijdig klaar uitstekend. Met KEI komen er te veel is wel, dat moeten we niet uit het oog zijn voor KEI; wij gaan dit prima over- veranderingen tegelijkertijd.’ Als KEI verliezen: het proces is van partijen. leven. Maar ik heb zo mijn aarzeling bedoeld is om het burgerlijk procesrecht De rechter is lijdelijk. Als partijen het bij dat kleine kantoor, de eenpitter, de voor de burger makkelijker te maken rustig aan willen doen en het daar over advocaten die maar een paar procedures om zelf te procederen, is Heemskerk eens zijn, waarom zou je ze dan opjagen per jaar hebben. Die hebben onder het ook tegen dat idee. ‘Dat hebben we en vervolgens zelf niet altijd snel door- huidige procesrecht wel een notie van geprobeerd met de formulierdagvaar- komen?’ hoe het moet, en anders springt de deur- ding die in 1992 werd geïntroduceerd. Heemskerk, zelf plaatsvervangend waarder wel bij, of de griffie. Advocaten Weinig burgers die daar gebruik van raadsheer bij het Hof Arnhem-Leeuwar- die nauwelijks procederen en overvallen maakten, bleken in staat op enigerlei den (vader redde het uiteindelijk tot de worden met zoveel wijzigingen tegelij- begrijpelijke wijze over het voetlicht Hoge Raad), doelt op de pilots proces- kertijd: daar gaan brokken van komen. te brengen met wie zij een probleem versnelling bij de hoven Amsterdam en Dan volgen beroepsfouten. Ik weet niet hadden en welke consequentie daar- Den Bosch. ‘In veel zaken hebben die zeker hoeveel met de mantel der liefde aan verbonden moest worden. Griffies pilots gezorgd voor gigantische aanhou- zal worden bedekt, maar vast niet alles. klagen daar nog steeds over, terwijl we dingen van arresten. Dat is ongelukkig. De grootste makke vind ik toch: het is te de formulierdagvaarding dertien jaar Regie is natuurlijk prima daar waar veel verandering tegelijkertijd.’ geleden hebben afgeschaft! Dus om partijen gecoördineerd moeten worden. Wat KEI precies gaat brengen; de burger die toegang zonder meer te Maar als regie ook betekent dat de rech- Heemskerk wacht het rustig af. Tot geven is misschien niet zo’n heel goede ter meer het tempo gaat bepalen waarin die tijd ligt ‘zijn’ druk van Hoofdlijnen gedachte.’ de kunstjes gedaan moeten worden, als naslagwerk op tafel om hem in zijn Een van de andere beoogde wijzi- terwijl partijen juist rustig aan willen praktijk te ondersteunen. De leden gingen met KEI is de regiefunctie van doen, dan is dat niet goed. Juist door van de nieuwe generatie Heemskerk de rechter verder uitbreiden. Wat vindt tijdsverloop zeggen partijen soms: “Zul- zijn hun vader in elk geval niet de hele Heemskerk daarvan? ‘Ik heb begrepen len we niet toch met elkaar gaan pra- zomer kwijt aan de volgende bewerking dat de regiefunctie in de wet wordt ten?” Ik preek nu natuurlijk voor eigen van het boek, zegt Heemskerk voor gezet om de rechter het zelfvertrouwen parochie, maar de gedachte bestaat zijn vakantie. ‘Ik ga het wel weer eens te geven dat hij dit kan en mag. Maar soms dat zes weken voor een memorie doorlezen van kaft tot kaft en alvast feitelijk verandert er niks. Kijk naar de van grieven een lange periode is. In een eens nadenken over een volgende druk. procesreglementen: dit gebeurt al vaak. drukke advocatenpraktijk is het vaak zo Misschien fietst KEI er toch wel snel Ik heb regiezittingen in grote zaken dat er een kort geding binnenkomt juist doorheen.’ « 18 opinie

September 2015

Strafrechtelijk beslag bij een verdachte onderneming

Het Openbaar Ministerie legt in het kader van een strafrechtelijk onderzoek vaak con- servatoir beslag. Vermogensbestanddelen van een verdachte als tegoeden op bankre- keningen zijn onderwerp van dat beslag. Zo ook in het geval wanneer een onderne- ming als verdachte is aangemerkt. Een verdachte heeft de mogelijkheid om over de inbeslagneming ex art. 552a Wetboek van Strafvordering (‘Sv’) haar beklag te doen. Maar biedt deze beklagprocedure een verdachte onderneming anno 2015 eigenlijk wel voldoende rechtsbescherming?

Sabine Pijl1

et Openbaar Ministerie legt geval volledig lam. Als er bijvoorbeeld dan gelegde conservatoir beslag op te conservatoir beslag met als beslag wordt gelegd op banktegoeden komen zijn (te) beperkt. doel verhaalsmogelijkheden van een onderneming, dan heeft dat H Toetsingskader beklagrechter op het vermogen van de onderneming tot gevolg dat een onderneming veelal veilig te stellen met het oog op voor- niet meer zal kunnen voldoen aan haar Belanghebbenden kunnen zich op deelsontneming of boetes. Nu het betalingsverplichtingen, met als gevolg grond van art. 552a Sv (onder meer) boeteplafond onlangs is verhoogd naar een mogelijk faillissement. In het licht beklagen over inbeslagnemingen. maximaal tien procent van de jaarom- van deze nadelige gevolgen is het van Volgens vaste jurisprudentie dient zet, kunnen de beslagen in potentie belang dat een onderneming afdoende de beklagrechter bij de beoordeling een enorme omvang aannemen. Con- mogelijkheden heeft om tegen het van een klaagschrift gericht tegen het servatoir beslag wordt bij ondernemin- voordeelsbeslag op te komen, vooral nu conservatoir beslag te onderzoeken gen met name gelegd op tegoeden op de strafrechtelijke schuld in deze fase of er aan een tweetal voorwaarden is bankrekeningen. Ook beslag op vorde- (nog) niet is vastgesteld. Het conserva- voldaan.2 Ten eerste moet er ten tijde ringen, onroerende zaken (als (bedrijfs)- toir beslag wordt immers gelegd in de van de beslissing sprake zijn van een panden) en roerende zaken (zoals han- onderzoeksfase van de strafrechtelijke verdenking van of veroordeling wegens delsvoorraden en bedrijfsauto’s) komt procedure, van een eindoordeel van de een misdrijf waarvoor een geldboete veelvuldig voor. Dat legt de bedrijfs- (hoogste) rechter omtrent de schuld van voering van een onderneming in menig de onderneming is nog geen sprake. 2 Zie hiervoor bijvoorbeeld de standaardbeschik­ De mogelijkheden om tegen het reeds king van de Hoge Raad: HR 29 september 2010, 1 Advocaat bij Cleerdin & Hamer in Amsterdam. ECLI:NL:HR:2010:BL2823. opinie 19

September 2015

van de vijfde categorie kan worden Voldoende rechtsbescherming? verstrekkende gevolgen kan hebben opgelegd. Is daarvan geen sprake dan is De marginale toets en het criterium waaronder het in gevaar brengen van het beslag gegrond en wordt de terug- dat de beklagrechter hanteert, staan het voortbestaan van de onderneming. gave aan klager gelast. Is daarvan wel op gespannen voet met het feit dat De marginale toets klemt temeer sprake dan dient de beklagrechter te er sprake moet zijn van voldoende wegens het door de beklagrechter onderzoeken of het niet hoogst onwaar- rechtsbescherming van een beslagen te hanteren toetsingscriterium. Het schijnlijk is dat de strafrechter in de onderneming. Dat geldt des te meer nu onwaarschijnlijk of minder waarschijn- hoofdzaak aan de verdachte de verplich- voordeelsbeslag veelal grote negatieve lijk zijn van een latere toewijzing van de ting tot betaling van een geldbedrag (financiële) gevolgen heeft voor de ontnemingsvordering volstaat niet; voor ter ontneming van het wederrechtelijk bedrijfsvoering van een onderneming. een gegrondverklaring van het beklag is verkregen voordeel of een geldboete zal In dat kader speelt de lange duur van vereist dat een latere toewijzing door de opleggen. Is dat het geval, dan is het strafrechtelijke onderzoeken (vooral in zittingsrechter hoogst onwaarschijnlijk beslag gegrond en wordt de teruggave milieu- en fraudezaken) eveneens een is. Hiermee wordt de lat voor een besla- aan klager gelast. belangrijke rol aangezien dit betekent gen onderneming wel heel hoog gelegd De beklagrechter dient het conser- dat ook het voordeelsbeslag doorgaans en wordt aan het Openbaar Ministerie vatoir beslag dat is gelegd door het voor jaren wordt gelegd. De facto wordt vrijwel onbeperkt de ruimte gegeven Openbaar Ministerie slechts marginaal de onderneming door het voordeelsbe- om al bij een summier ontnemingsver- te toetsen. De reden daarvan is enerzijds slag al gestraft nog voordat de strafrech- moeden ruimschoots beslag te leggen. dat ten tijde van de beklagprocedure telijke schuld in rechte is komen vast te Dat geldt zeker indien de verdenking het procesdossier – zoals dat aan de staan en zonder dat een procedure met witwassen betreft, wat naar de aard van zittingsrechter in de hoofd- en ont- voldoende waarborgen voorhanden is de delictsomschrijving een zeer ruim nemingszaak zal worden voorgelegd waar de onderneming het beslag kan verwijt betreft.5 Van belang daarbij is – vaak nog niet compleet is. Anderzijds laten toetsen. te noemen dat in de uiteindelijke ont- is de achterliggende gedachte dat moet De beklagrechter zou het voordeels- nemingsprocedure van veel milieu- en worden voorkomen dat de beklagrech- beslag dan ook volledig moeten kunnen fraudezaken, die plaatsvindt na afloop ter vooruitloopt op het in de hoofd- en toetsen. De bezwaren tegen een toetsing van de betreffende strafzaak, door de ontnemingsprocedure door de rechter in volle omvang, te weten dat vooruit rechter een ontnemingsvordering zel- te geven oordeel. De lijn in de juris- zou worden gelopen op de procedure den zo hoog wordt toegewezen als door prudentie lijkt te zijn dat de marginale in de hoofd- en ontnemingszaak en dat het Openbaar Ministerie wordt ingezet. toets zich de facto beperkt tot de vraag het procesdossier nog niet compleet is, naar de rechtmatigheid van het beslag, zijn niet valide. De beoordeling van de Aanbeveling waarmee wordt gedoeld op de formali- raadkamer is uiteraard een beoordeling De beklagrechter zou het voordeelsbe- teiten waaraan de inbeslagneming moet in een vroege fase van het geding op slag naar mijn mening volledig moe- voldoen.3 Van de beklagrechter wordt basis van de op dat moment aanwezige ten kunnen toetsen, waarbij voor een bovendien in beginsel niet verwacht dat stukken. Op basis van aanvullende stuk- gegrondverklaring van het ingediende hij onderzoek doet naar de proportiona- ken kan de latere zittingsrechter sim- klaagschrift volstaat dat een latere toe- liteit tussen de waarde van de in beslag pelweg tot een ander oordeel komen. wijzing van de ontnemingsvordering, genomen voorwerpen en de hoogte van Juist vanwege het ingrijpende karakter bij de stand van zaken ten tijde van de het eventueel te ontnemen bedrag.4 van het beslag mag, zo niet moet, van behandeling van het beklag, onwaar- het Openbaar Ministerie worden ver- schijnlijk voorkomt. Op die manier langd dat zij genoegzaam aantoont dat heeft een beslagen onderneming een het waarschijnlijk is dat haar vordering met meer waarborgen omklede rechts- 3 Zie bijvoorbeeld HR 17 december 2013, ECLI:NL:HR:2013:2025 en HR 27 januari 2015, ook bij de latere zittingsrechter stand gang en is de procedure ex art. 552a Sv ECLI:N::HR:2015:139. zal houden. Zeker wanneer het beslag meer dan een illusoir rechtsmiddel. 4 Omstandigheden van het geval kunnen echter meebrengen dat de beklagrechter in de motivering van zijn beslissing ervan blijk dient te geven een 5 Zie bijvoorbeeld HR 17 december 2013, dergelijk onderzoek te hebben verricht. ECLI:NL:HR:2013:2025. 20 achtergrond

Politicus of jurist?

Op Prinsjesdag is het ‘duo’ op het ministerie van Veiligheid en Justitie zes maanden in functie. In september moeten ze kleur bekennen. Dan zal blijken of de twee bewindslieden meer geld overhebben voor de rechtspraak en de rechtsbijstand. Zijn minister Ard van der Steur en staatssecretaris Klaas Dijkhoff juristen die opkomen voor hun vakterrein, of zijn het meer VVD-politici die vasthouden aan financiële discipline? Een dubbelportret.

Maarten Bakker Foto: Hollandse Hoogte Hollandse Foto: achtergrond 21

September 2015 Ard van der Steur Een vreselijk aardige vent

Minister Ard van der Steur is goed in Marlie Volten, de huidige VVD-frac- persoonlijke contacten, maar zijn rechts­ tievoorzitter in de fusiegemeente Teylin- statelijk hart moet hij nog laten spreken. gen, zegt dat financiële degelijkheid bij Van der Steur vooropstond. ‘Natuurlijk, amerlid Michiel van Nispen (SP) daar ben je VVD’er voor.’ Volten vindt Kvindt Van der Steur een goed inge- Van der Steur een ‘vreselijk aardige vent’. voerde bewindsman. ‘Zijn valkuil daar- Kamerlid Gert-Jan Segers (Chris- bij is wel dat hij zou kunnen denken dat tenUnie) typeert zijn verhouding met hij de adviezen van anderen niet meer voor menselijke verhoudingen, voor het Van der Steur als ‘kameraadschappe- nodig heeft. Ik zeg er expliciet bij dat ik persoonlijke component. Dat heeft Ard lijk’. ‘We kunnen het soms goed met hem daarop nog niet heb betrapt.’ in ruime mate. Daar stond hij op ons elkaar oneens zijn, maar de sfeer blijft Afkomstig uit een kleermakersge- kantoor bekend om.’ hartelijk. Doordat hij goed ligt bij slacht, hecht Van der Steur (45) er aan Van der Steur had als advocaat stra- Kamerleden, kan hij het zich permit- dat advocaten correct gekleed gaan. tegisch inzicht, aldus Schweers. ‘Hij teren om scherp uit de hoek te komen, Het is hem een gruwel dat sommige begreep dat je in onderhandelingen een op het vileine af.’ Als minister is hij veel raadslieden onder hun zwarte toga gym- “way back” moest hebben. Als je te fors beter benaderbaar dan zijn voorganger schoenen met een andere kleur dragen. hebt ingezet, dan moet je toch de ver- Opstelten, meent Segers. ‘Kunnen in elk geval zwarte gympen houdingen weer goed kunnen krijgen. Kamerlid Magda Berndsen (D66) voorgeschreven worden?’ vroeg hij vorig Dat lukte Ard.’ vindt dat Van der Steur zich nog te veel jaar als Kamerlid aan de regering. Gek- Van der Steur zette binnen Nauta­ gedraagt als een VVD-Kamerlid dat de scherend zei hij dat de orde ook weer Dutilh de normale carrièrestappen. ‘onderbuik van de burger’ bespeelt. Zij baretten moest uitdelen aan advocaten. ‘Hij werd “salary partner”, maar of hij noemt de zaak tegen Bart U., die door Serieuze kritiek op de advocatuur “equitypartner” had kunnen worden, is een DNA-match kwam bovendrijven als had Van der Steur ook tijdens zijn peri- geen uitgemaakte zaak. Daarvoor had verdachte van de moord op D66-politica ode als de VVD-justitiewoordvoerder. Zo hij zich over een reeks van jaren voor de Els Borst. ‘Dan maakt de minister weer vond hij dat de beroepsgroep kritisch volle honderd procent aan zijn praktijk de vlucht naar voren met zijn voorstel naar de eigen tarieven mocht kijken als moeten wijden. Daar kon hij niet aan om verdachten die nog niet zijn veroor- ze de toegang van de rechtspraak zo toekomen, gezien zijn rol in de gemeen- deeld toch maar DNA af te nemen.’ belangrijk vonden. Het zou al veel hel- tepolitiek.’ Volgens Berndsen heeft de nieuwe pen als die omlaag gingen. Hij ergerde Vanaf 2002 was Van der Steur actief minister nog niet veel concrete resulta- zich aan de behoudende opstelling van als fractievoorzitter van de VVD in zijn ten geboekt. Hij zou ook niet beseffen de advocatuur. ‘Waarom zijn advocaten woonplaats Warmond en later in de dat de grens is bereikt met de bezui- eerst overal tegen voordat ze ergens de fusiegemeente Teylingen. Lokaal poli- nigingen op het justitieapparaat. ‘Het voordelen van inzien?’ twitterde hij in ticus Rob ten Boden noemt Ard van der moet maar blijken of de rechtsstaat bij februari. Steur een ‘grondig’ politicus. ‘Als hij hem in goede handen is.’ Van Nispen Van der Steur begon zijn professione- iets wil, dan doet hij het goed. Daarmee vreest dat bij Van der Steur zijn loyali- le carrière nog wel in de advocatuur, bij wist hij een stempel te drukken op het teit aan de VVD-lijn het wint van zijn het kantoor NautaDutilh in Rotterdam. gemeentelijke beleid. De financiële ‘rechtsstatelijke hart’. ‘Ik zeg niet dat hij Hij kwam er binnen bij de unit arbeids- gezondheid van de gemeente vond hij het niet heeft, maar we hebben er nog recht, en eindigde op de unit ‘commer- erg belangrijk. Daarnaast kwam hij op weinig van gemerkt. Voor hem wegen cial litigation’, waar hij partner was van voor de belangen van de ondernemers.’ de financiële afspraken uit het regeerak- Huug Schweers. ‘Het draaide bij ons Als jurist liet hij zich volgens de War- koord toch zwaarder.’ om het oplossen en het voorkomen van mondse politicus minder gelden. ‘Hij Kamerlid Segers denkt dat Van der zakelijke geschillen,’ vertelt Schweers. gaat je geen lesje leren wat kan of niet Steur bij de minister van Financiën wel ‘Daarvoor moet je een “feeling” hebben, kan.’ degelijk zal proberen om meer geld los 22 achtergrond

September 2015

te peuteren voor zijn beleidsveld. ‘Maar tilh hadden we nog vaak gesprekken overtuigd dat hij zal proberen om de als dat niet lukt, en hij zich moet schik- over politiek, maar sinds zijn benoe- gefinancierde rechtsbijstand overeind ken naar de financiële afspraken, zal hij ming als minister durf ik hem minder te houden. Het moet hem ook kunnen dat ook weer soepel kunnen verdedigen. goed te bellen. Ik weet echter dat hij lukken. Ard vindt het belangrijk om Dan wordt hij wat ons betreft echter als goed jurist beseft hoe ongelofelijk advocaten gemotiveerd te houden om héél ongeloofwaardig.’ belangrijk het is om de verworvenheden toevoegingen te doen. Hij heeft een Nog steeds is de gepensioneerde van ons rechtssysteem te behouden. eigen kantoor gehad, dan weet hij wat Huug Schweers goed bevriend met Van De stoelendans om geld is voor nodig is om er een beetje fatsoenlijk van der Steur. ‘Na diens vertrek bij NautaDu- politici heel lastig. Ik ben er echter van te kunnen leven.’ Klaas Dijkhoff Geen jurist die peutert achter de komma

Staatssecretaris Klaas Dijkhoff houdt niet ten, ‘en duidelijk bedoeld om een steen van geleuter, maar gaat liever voor de in de vijver te gooien. Klaas heeft de inhoud. bagage om zich daarover genuanceerd uit te laten. Op zo’n moment kiest hij er k vind hem onderkoeld,’ zegt SP- als politicus voor om dat niet te doen.’ ‘IKamerlid Sharon Gesthuizen over Met zijn promotieonderzoek over Klaas Dijkhoff. ‘Misschien wel te onder- het oorlogsrecht heeft Dijkhoff een koeld. Hij is betrokken bij zijn beleids­ hardere aanpak van jihadisten. Een grote expertise opgebouwd op het brede terrein, maar maakt de indruk dat niet meerderheid stemde voor zijn motie dat terrein van mensenrechten, meent Van te zijn. Zijn voorganger Teeven kreeg een strijder zijn uitkering verliest als hij Genugten. Dat hij kil zou staan tegen- meteen rode vlekken in zijn gezicht gaat vechten in het buitenland. ‘Maar over vluchtelingen, bestrijdt de Til- als hij zich opwond, Dijkhoff heeft ik geloof niet dat hij de ambitie had om burgse hoogleraar. ‘Hij komt zeker op daar geen last van. Laatst heb ik hem een opvallend Kamerlid te zijn,’ meent voor groepen die lijden in de oorlog, hij aandacht gevraagd voor de positie van Gesthuizen. ‘Hij was in de Kamer meer houdt alleen niet van “prinzipienreiterei”.’ Russische asielzoekers. Dat onderwerp een partijman, die zich bezighield met Dijkhoff is in de visie van Genugten begon toen wel bij hem te leven.’ de campagnes van de VVD.’ een goed jurist, die de technische kant Hoogleraar Internationaal recht Wil- De strak geklede Dijkhoff haalde als van het vak echter niet opzoekt. ‘Hij lem van Genugten, bij wie Dijkhoff pro- Kamerlid de publiciteit met de uitver- peutert niet tot achter de komma, maar moveerde op het oorlogsrecht, noemt kiezing tot de meest sexy politicus door zoekt de verbinding van het recht met de nieuwe staatssecretaris van Veilig- de lezeressen van Cosmopolitan. In juri- de samenleving. Daar zit zijn drive. Hij heid en Justitie liever ‘stoïcijns’. ‘Klaas dische kringen veroorzaakte hij ophef wil iets voor elkaar krijgen. ‘ is creatief en drukbestendig. Hij weet door in 2011 met zijn toenmalige frac- Als student aan de juridische facul- daarnaast goed te incasseren, dat heb ik tievoorzitter Stef Blok te pleiten voor teit wierp Dijkhoff zich al op als een tenminste ervaren tijdens zijn pittige een inperking van de bevoegdheden van leider. ‘Hij was studentenbestuurder en promotietraject. Hij laat kritiek bezin- het Europese Hof voor de Rechten van daarbij gezaghebbend voor andere actie- ken, en komt dan met nieuwe teksten.’ de Mens. De rechters in Staatsburg zou- ve studenten,’ aldus van Genugten. ‘Die Voordat Klaas Dijkhoff (34) in maart den zich te veel gedragen als ‘politici in zeiden: “Wat zou Klaas ervan vinden?” vanuit de Tweede Kamer doorschoof toga’, door zich met zaken te bemoeien als je met ze sprak.’ naar het kabinet, had hij zich als waar ze niet over gaan. ‘Dat was erg ste- In 2010 won Dijkhoff als VVD-lijst- VVD-fractielid sterk gemaakt voor een vig aangezet,’ zegt Willem van Genug- trekker de gemeenteraadsverkiezingen achtergrond 23

verwacht dat Dijkhoff zich daarom vier- kant zal opstellen voor het behoud van Klaas Dijkhoff Ard van der Steur de gesubsidieerde rechtsbijstand, ook als dat indruist tegen het bezuinigings- Geboortedatum: 13 januari 1981 Geboortedatum: 7 oktober 1969 beleid waar de VVD zoveel waarde aan Opleiding Opleiding hecht. 1992-1998 Lorentz Casimir Lyceum, 1982-1988 Atheneum Sancta Maria, Dorine Manson van de Vereniging Eindhoven Haarlem VluchtelingenWerk Nederland had na 1998-2004 Nederlands recht, Universiteit 1988- 1995 Burgerlijk recht, Universiteit van Tilburg Leiden een kennismakingsgesprek met de nieu- 2004-2009 Promotie oorlogsrecht, we staatssecretaris ook de indruk dat hij Universiteit van Tilburg Loopbaan voor de inhoud gaat. ‘We zijn, als belan- (december 2010) 1995-2006 Advocaat NautaDutilh genbehartiger van vluchtelingen, een 2005-2006 Partner NautaDutilh kritische volger van de overheid, maar Loopbaan 2006-2010 Sturgeon Training, 2004-2005 Projectleider ECTS-label onderneming voor training we hadden toch een heel open gesprek 2005-2005 Docent recht, retorica, juridische dienstverleners met Dijkhoff over verschillende zaken. politieke theorie, Universiteit 2007-2010 Legal Counsel DA Retailgroup We konden merken dat hij er al goed van Tilburg (parttime) inzat, ook in de Europese dimensie van 2005-2009 Onderzoeker oorlogsrecht, 2006-2010 Docent burgerlijk recht het vluchtelingenverhaal. Dat geeft me Universiteit van Tilburg Universiteit Leiden (parttime) wel vertrouwen.’ Manson had ook niet 2009-2010 Docent recht, Hogeschool 2009-2010 Legal Tree Van der Steur InHolland Advocatuur het idee met een uitgesproken VVD’er 2009 Dijkhoff Juridisch Advies, ook aan tafel te zitten. advisering voor ICT en sociale Politieke functies Sharon Gesthuizen vindt dat Dijk- media 1988 Lid van de VVD hoff sinds zijn aantreden als staats­ 2002-2006 Fractievoorzitter VVD-fractie secretaris nog niet veel heeft laten zien. Politieke functies gemeente Warmond 1998 Lid van de VVD 2006-2010 Fractievoorzitter VVD-fractie Het bed-bad-broodcompromis over de 2007-2009 Lid VVD-partijcommissie gemeente Teylingen opvang van uitgeprocedeerde asielzoe- Defensie 2007-2010 VVD -partijcommissie Veiligheid kers door gemeenten, waarmee in april 2008-2010 Lid partijraad VVD en Justitie de regeringscoalitie werd gered, kwam 2009 Uitverkiezing lijsttrekker VVD- 2010- 2015 VVD -fractie Tweede Kamer, volgens haar vooral uit de koker van Breda lid Vaste Kamercommissie premier Rutte, PvdA-leider Samsom en 2010-2012 Fractievoorzitter VVD- Veiligheid en Justitie gemeenteraadsfractie Breda 20 maart 2015 Benoeming minister Veiligheid VVD-fractievoorzitter Zijlstra. Ze heeft 2010-2015 Lid Tweede Kamer en Justitie van Dijkhoff ook nog weinig vernomen 2014 Campagneleider VVD over de aanpak van vluchtelingencrisis 20 maart 2015 Benoeming staatssecretaris op de Middellandse Zee. ‘Daarbij trad Veiligheid en Justitie hij nog niet erg op de voorgrond.’ Over de bezuinigingen op de rechts- in zijn woonplaats Breda. Piet Hein Volgens Scheltens is het staatssecretari- bijstand hield Dijkhoff zijn kruit tot Scheltens, voormalig fractievoorzitter aat nog niet de eindfunctie van Dijkhoff. nog toe helemaal droog. De Eerste van GroenLinks in Breda, zag zijn ster ‘Ik zie zijn ballonnetje nog wel verder Kamer heeft in januari een motie aan- snel rijzen in de lokale politiek. ‘Ik heb stijgen. Misschien wel naar het partij- genomen dat de bezuinigingen van 85 twintig jaar in de Bredase raad gezeten, leiderschap, maar ik denk dat hij eerder miljoen euro van tafel moet. Tijdens maar zoals Klaas heb ik er weinig mee- kiest voor het ministerschap van Defen- een debat in mei in de Tweede Kamer gemaakt. Daar stond echt iemand.’ sie. Daar heeft hij uitstekende papieren verwees hij naar het rapport van de Scheltens omschrijft Dijkhoff als een voor.’ commissie-Wolfsen over de rechtsbij- bijzonder prettig mens in de omgang, Scheltens ziet in Dijkhoff ook een stand dat in september zal verschijnen. die echter niet houdt van geleuter. ‘Hij man van de inhoud. ‘Zoals hij zich in de Uitgedaagd door de SP weigerde Dijk- is zeer “to the point”. We hadden in de bed-bad-brooddiscussie opstelde, zocht hoff al een uitspraak te doen. ‘Ik ga nu fractie verschillende juristen, die veel hij duidelijk de nuance. Hij gaat staan niet in op allerlei wat-als-scenario’s,’ zei langer van stof waren.’ voor zijn vakterrein.’ De GroenLinkser hij, heel onderkoeld. « 24 interview

September 2015

‘Advocaten die in cassatie optreden, moeten hiertoe daadwerkelijk in staat zijn’

De wetgever, de Hoge Raad en de Nederlandse orde van advocaten willen de kwaliteit van cassatiezaken in het strafrecht verbeteren. Speciale kwaliteitseisen moeten daarvoor zorgen. In september wordt naar verwachting een conceptverordening in het college van afgevaardigden behandeld. Wat gaat er volgens deze verordening veranderen? Strafrechtadvocaat en lid van de commissie invoering strafcassatiebalie Jan Boksem licht toe.

Sabine Droogleever Fortuyn Beeld: Martin Rijpstra

trafrechtadvocaat Jan Boksem doet kijkt vanaf de muur over zijn schouder In het Rapport van de Commissie werk- Sjaarlijks tussen de tachtig en hon- mee. Als lid van de commissie invoe- belasting strafkamer Hoge Raad dat derd cassatiezaken. ‘Dan tel ik ook de ring cassatiebalie adviseerde Boksem in december 1996 uitkwam, werd al cassaties mee waarin uiteindelijk geen de Nederlandse orde van advocaten voorgesteld om gespecialiseerde advo- middelen worden ingediend,’ zegt (NOvA) bij het ontwikkelen van de caten middelen in strafzaken te laten Boksem vanuit de vergaderzaal van verordening. Wat is eigenlijk de aanlei- indienen. Later gaf de Hoge Raad in het Anker & Anker Strafrechtadvocaten ding voor de invoering van de strafcas- jaarverslag over de jaren 2003 en 2004 in Leeuwarden. Rembrandt van Rijn satiebalie? dezelfde wens te kennen. Over de matige interview 25

September 2015 kwaliteit van cassatieschrifturen sprak punten te hebben gehaald. Maar ze moe- weet je wat, er zit eigenlijk niks in, maar Geert Corstens, destijds president van ten tijdens het examen wel laten zien ik maak wel een middel. Dat levert meer de Hoge Raad, zich uit tijdens het jaar- dat ze de kwaliteit in huis hebben.’ op. Dat zijn prikkels die je eigenlijk niet congres van de Nederlandse Vereniging wilt hebben in een systeem.’ De commis- van Strafrechtadvocaten in 2007. Ook hij ‘Vliegurendrempel’ sie adviseert dan ook om advocaten die bepleitte de invoering van een gespecia- De commissie adviseert de NOvA in het in cassatie gaan maar gemotiveerd geen liseerde cassatiebalie in strafzaken. voorstel om bovendien een ‘vlieguren- middel indienen, een redelijkere vergoe- De invoering van de Wet versterking drempel’ in te voeren. In de drie jaar ding te geven. cassatierechtspraak van 1 juli 2012 is na het behalen van het examen moeten Als de verordening wordt aangeno- een recenter voorzetje. Deze wet biedt advocaten ten minste vier zaken per jaar men maar het Wetboek van Strafvor- de mogelijkheid om kwaliteitseisen te behandelen. Een negatief cassatieadvies dering niet wordt aangepast, kunnen stellen aan cassatieadvocaten en zaken mag daar volgens de commissie ook toe straks nog steeds alle advocaten in versneld niet-ontvankelijk te verklaren. behoren. Ook zullen advocaten van de Nederland strafcassatiezaken doen. Ook In de memorie van toelichting wordt strafcassatiebalie, na het slagen voor het als ze niet aan de verscherpte kwaliteit- benadrukt dat dat nodig is om de kwa- examen, tien opleidingspunten per jaar seisen van de strafcassatiebalie voldoen. liteit van de cassatierechtspraak: rechts- moeten halen. Boksem: ‘Dat zal niet de bedoeling zijn ontwikkeling, rechtsvorming maar ook De strafcassatiebalie moet geen closed van de wetgever en de verordening. rechtsbescherming, te waarborgen. shop worden, benadrukt de commissie in Maar in artikel 437 van het Wetboek van Ook de NOvA is voorstander van het advies. ‘Ook verdachten die rechts- Strafvordering staat dat de verdachte de invoering van kwaliteitseisen voor opvattingen hebben die ver van de heer- door zijn raadsman cassatiemiddelen strafrechtadvocaten in cassatiezaken. sende opvattingen staan en daardoor in moet laten indienen. “Zijn raadsman” Deze maand wordt naar verwachting de samenleving doorgaans op weinig is ongeclausuleerd. In civiele zaken is een verordening die daartoe strekt in het sympathie kunnen rekenen, zullen hun expliciet geregeld dat alleen middelen college van afgevaardigden behandeld. standpunt bij de Hoge Raad moeten kunnen worden ingediend door advo- Boksem: ‘De orde is van mening dat, kunnen uitdragen. Er zal, met andere caten die de hoedanigheid van ‘advocaat als je op dit heel specifieke terrein iets woorden, genoeg variatie in de cassatie- bij de Hoge Raad’ hebben. Die construc- wilt doen, je het wel in je vingers moet balie moeten blijven om ook deze ver- tie kennen we niet in strafzaken’. Dit hebben. Vanuit het oogpunt van kwali- dachten in cassatie te bedienen.’ Boksem punt heeft inmiddels de aandacht van teitsbevordering en bescherming van de onderstreept dat er bij de toelating van het ministerie van Veiligheid en Justitie. rechtzoekende.’ advocaten geen onderscheid moet wor- Binnen de VCAS is recent gediscus- Voor civiele zaken is al een Veror- den gemaakt tussen advocaten van grote sieerd over de vraag of een gesloten dening vakbekwaamheidseisen civiele of kleine kantoren. Ook moeten advo- cassatiebalie in strafzaken wenselijk is, cassatieadvocatuur in werking getreden. caten verspreid over het hele land tot de vertelt Boksem. ‘De meningen waren De verordening met kwaliteitseisen voor cassatiebalie kunnen toetreden, volgens verdeeld. De helft zei: “Ja, er zouden cassatieadvocaten in strafzaken volgt nu. Boksem. toch een soort minimumeisen moeten Advocaten moeten aan kwaliteitsei- In het advies besteedt de commissie worden gesteld, ook vanuit het oog- sen gaan voldoen om tot de cassatiebalie speciale aandacht aan het vergoedin- punt van de rechtzoekenden”. Maar te kunnen toetreden. De adviescommis- gensysteem. Boksem: ‘In het strafrecht, er waren ook advocaten die zeiden dat sie heeft de orde geadviseerd advocaten zeker ook in de cassatiepraktijk, wordt vrije advocaatkeuze heel belangrijk is en een examen te laten doen voordat ze veel geprocedeerd op basis van toevoe- iedere verdachte zelf een advocaat moet worden toegelaten tot de strafcassa- ging. Advocaten die cliënten in cassatie kunnen kiezen.’ Op de vraag of hij het tiebalie. Voorafgaand daaraan moeten bijstaan, moeten daartoe wel financieel zelf een probleem vindt als de wet niet advocaten achttien opleidingspunten in staat worden gesteld.’ De strafrecht- wordt aangepast, antwoordt Boksem halen; twaalf punten op het gebied van advocaat benadrukt dat de vergoedingen tweeledig. ‘Vanuit het oogpunt van de straf(proces)recht, aangevuld met zes laag zijn en dat het systeem daarnaast consumentenbescherming wel. Advo- punten op het gebied van cassatie. een perverse prikkel kent. Wie in cas- caten die in cassatie optreden, moeten Advocaten die lid zijn van de Vereni- satie besluit geen middelen in te dienen, hiertoe daadwerkelijk in staat zijn. En ging van Cassatieadvocaten in Strafza- omdat een zaak zich hiervoor niet leent, een cliënt kan de kwaliteit van een cassa- ken (VCAS), worden volgens het advies krijgt de helft van het normale toevoe- tieadvocaat zelf niet inschatten. Vanuit van de commissie, direct toegelaten tot gingsbedrag. ‘Het kan weleens verleide- het oogpunt van de vrije advocaatkeuze het examen. ‘Zij hoeven niet eerst zoveel lijk zijn voor advocaten om te denken: niet.’ 26 reconstructie

September 2015 Advocaten op de schaal van Richter Wat begon als een scheur in een muur, kan weleens eindigen in de grootste civiele schade zaak van Nederland. Twee Groningse kantoren, PlasBossinade advocaten en notarissen en De Haan Advocaten, hebben elk een team dat zich bezighoudt met de ge­vol­- gen van de gasbevingen. Het aardbevingsvraagstuk blijkt veel meer dan schade alleen.

Michel Knapen

eken waren ze in de weer Het gerechtsgebouw in Assen bleek al met hun pleidooi dat ze op snel te klein. Vanwege de verwachte W8 juni konden houden. Het grote publieke belangstelling besloot de is tot op heden de belangrijkste stap rechtbank om theater De Nieuwe Kolk in een juridisch dossier dat het werk in Assen af te huren, op een steenworp van Pieter Huitema en Ruud Glas van afstand van de rechtbank. Daar kunnen De Haan Advocaten beheerst: de Gro- veel meer mensen terecht om de zitting ningse bevingsschade en de daarmee via een liveverbinding te volgen, maar gepaard gaande waardevermindering zelfs dit theater was te klein. Daarop van de huizen. De zitting vond plaats werd De Nieuwe Kolk weer geschrapt in het gebouw van de rechtbank te en konden burgers de zitting thuis vol- Assen, omdat daar de hoofdvestiging gen: deze werd op 8 juni live uitgezon- van de NAM is. Groningse rechters of Armin Vorsselman: den op de noordelijke tv-stations, een hun familieleden hebben mogelijk zelf unicum. schade aan hun huizen. Om elke schijn ‘Zoveel meer De sfeer tekent de gespannenheid en van belangenverstrengeling te vermij- dan eenvoudige de grote belangen. Financiële belangen den, zijn rechters uit Overijssel op deze – er staan mogelijk miljarden euro’s op zaak gezet. schadeclaim’ het spel. Een bedrag dat de Nederlandse reconstructie 27

September 2015

meer advocaten van het kantoor worden voor recht dat de NAM aansprakelijk is ingevlogen. Inmiddels zijn ze ver- voor de bevingsschade, dat er sprake is trouwd met de geologische aspecten van van waardevermindering van de wonin- aardbevingen en vliegen seismologische gen en dat de schade nu moet worden termen – zoals ‘piekgrondversnelling’ – vergoed en niet pas wanneer mensen over tafel. hun huis verkopen. De NAM zelf heeft Juridisch gesproken kleven er aan met zoveel woorden erkend dat ze het aardbevingsdossier een aantal nieu- aansprakelijk is voor de waardevermin- we interessante aspecten en soms is het dering maar de vraag is nog open wan- zelfs pionieren. Teamlid en bestuurs- neer deze wordt vergoed; ongeacht de rechtadvocaat Jewan de Goede van verkoop van de woning zoals wij stellen PlasBossinade: ‘In bestuursrechtelijk of pas na verkoop van de woning zoals Jewan de Goede: opzicht kent deze zaak geen precedent. de NAM blijft stellen.’ Nooit eerder werd zo massaal beroep Maar het aardbevingsvraagstuk is ‘In bestuurs­ ingesteld tegen een winningsplan en veel meer, weten de advocaten van De rechtelijk opzicht werd bijvoorbeeld de vraag gesteld Haan en PlasBossinade. ‘Natuurlijk of gaswinning in strijd is met funda- willen burgers duidelijkheid over hun kent deze zaak mentele mensenrechten. ‘Ook vanuit schadeposten’, zegt Vorsselman. ‘Tege- geen precedent’ civielrechtelijk perspectief is een aantal lijkertijd lopen er bestuurlijke procedu- res. Voor onze cliënten formuleren we zienswijzen op ontwerpbesluiten van de verantwoordelijke minister Kamp. En staat of de Nederlandse Aardolie Maat- er zit een belangrijk fiscaal aspect aan schappij – de NAM wordt als conces- deze kwestie: de WOZ-waarde, die door siehouder aansprakelijk gehouden voor de aardbevingen fors lager is geworden. de bevingsschade – een keer zal moeten Dat moet via bestuursrechtelijke proce- ophoesten, vinden de Groningse advo- dures worden rechtgezet.’ caten. Hoe hoger de schaal van Richter De Goede: ‘Op elk niveau speelt dit. uitslaat, des te harder advocaten vechten Neem ziekenhuizen: die moeten in voor deze zaak. tijden van nood slachtoffers opvangen, Al sinds enkele jaren kloppen maar ze moeten zelf ook bestand zijn bedrijven, overheden en burgers aan bij tegen aardbevingen. Dat brengt extra

PlasBossinade en De Haan. Er was een Noord RTV Bron: bouwkosten en risico’s met zich mee trilling, er zit een scheur in de muur. die juridisch goed moeten worden afge- Wie gaat dat betalen? Als snel bleek de interessante voorbeelden te noemen’, dekt.’ Tal van instanties zijn betrokken zaak te groot voor de toevallige advocaat vult Vorsselman aan. ‘Zo geeft het Bur- bij aardbevingen. PlasBossinade staat die dat dossier behandelde, en werden gerlijk Wetboek bijvoorbeeld een rege- bijvoorbeeld de Groninger Bodembe- de krachten van meerdere advocaten ling voor verhaal van redelijke kosten weging bij, een lobbygroep die veel in gebundeld. Bij PlasBossinade is Armin ter voorkoming of beperking van schade Den Haag actief is. ‘Wij zetten met hen Vorsselman, die normaal aansprake- als er een ernstige en onmiddellijke argumenten op en denken mee over lijkheids- en verzekeringsrecht doet, dreiging is ontstaan dat er schade als een goede strategie richting politiek. een van de betrokkenen bij het team gevolg van gaswinning geïnduceerde Naast zienswijzen op ontwerpbeslui- aardbevingen. ‘Veel van onze collega’s aardbevingen zal worden geleden. De ten schrijven we beroepschriften tegen wonen in het aardbevingsgebied en beoordeling van de reikwijdte van die besluiten van de minister, tot aan de voelen daardoor de urgentie om dit bepaling is voer voor ons juristen.’ Raad van State toe. We staan de Wad- probleem fundamenteel aan te pakken. In de media lijkt het erop dat het denvereniging en andere natuur- en Het is zoveel meer dan een eenvoudige alleen gaat over schade aan woningen. milieuorganisaties bij, alsmede veel schadeclaim.’ Het kernteam bestaat In zekere zin was dat ook de inzet van lokale overheden. Maar ook de bouw- inmiddels uit zes advocaten, van ver- Huitema’s pleidooi op 8 juni. ‘Ik eiste, wereld. We adviseren bouwbedrijven, schillende secties. Indien nodig kunnen namens mijn cliënten, een verklaring woningcorporaties en projectontwik- 28 reconstructie

September 2015

deze kosten als afgeleide bevingsschade Tot slot loopt er nog een procedure tegelijk teruggevorderd. Een eventuele die is aangespannen door zo’n twee- à proceskostenvergoeding is weer voor driehonderd mensen – los van de WAG De Haan. – over de vergoeding van immateriële Huitema: ‘De claim van de WAG schade. Er is onder de bewoners veel wordt nu ondersteund door zo’n dui- psychisch leed, een groot aantal mensen zend deelnemers. De twaalf noordelijke loopt bij de psychiater, weet Huitema. Ruud Glas: corporaties zitten niet in de WAG, maar ‘Er is angst voor nieuwe bevingen, het Weken in de weer hebben een vergelijkbare zelfstandige woongenot is verstoord. Met name dat claim. Die vertegenwoordigen samen laatste is in de jurisprudentie nog geen met pleidooi zo’n honderdduizend woningen. Er is grondslag voor vergoeding van immate- dus sprake van een class action, het gaat riële schade, dus ook dat wordt pionie- kelaars over bouwnormen uit het om miljarden euro’s.’ De Rechtbank Bouwbesluit. Die normen zijn lastig Assen doet op 2 september uitspraak in en het is zelfs zo dat het bestuursrecht deze zaak. andere normen hanteert dan het civiele Het aardbevingsteam van De Haan recht. Het bestuursrecht lijkt soepeler: bestaat uit vijf advocaten, Huitema is er voldoe aan de bouwnormen, dan ben je fulltime mee bezig. ‘Mijn andere prak- er al. Het civiele recht bepaalt dat je zó tijk, vooral het huurrecht, heb ik volle- moet bouwen dat het ongevaarlijk is. dig aan collega’s moeten overdragen.’ En natuurlijk helpen we ook de gewone Dat moet ook wel, want ook voor De inwoners van Groningen. Hun belang Haan is er méér dan deze schadepro- staat voorop.’ cedure. ‘Zoals een bestuursrechtelijke. De Haan Advocaten kwam met de Namens Stichting WAG en alle woning- Pieter Huitema: aardbevingen in aanraking via woning- corporaties uit de provincie Groningen ‘De kans op succes corporaties. ‘Dat was in maart 2013’, hebben we zienswijzen en later beroep herinnert teamleider Pieter Huitema ingediend tegen het besluit van de wordt met de dag zich. ‘Ze vonden dat hun panden en minister tot instemming met de wij- groter’ onroerend goed leden onder waarde- ziging van het Winningsbesluit.’ Dat vermindering en vroegen zich af of ze beroep zal in september bij de Raad ren.’ In deze procedure wordt zowel de dat konden verhalen op de NAM. In van State worden behandeld. ‘Verder NAM als de Staat gedagvaard. principe wel, maar dan moet wel de hebben we namens zo’n tweehonderd De complexiteit ten spijt, over de causaliteit tussen de gaswinning, aard- mensen bezwaar en in sommige geval- afloop van deze procedures zijn de bevingen en de schade kunnen worden len ook beroep ingediend tegen de advocaten al maar positiever. ‘De kans bewezen. Tegelijkertijd kregen we WOZ-beschikkingen van verschillende op succes wordt eigenlijk met de dag vergelijkbare vragen van particulieren. gemeentes.’ Deze procedures lopen op groter’, zegt Pieter Huitema van De Voor hen werd de Stichting Waardever- dit moment nog en worden behandeld Haan. Er wordt al aanzienlijk minder mindering door Aardbevingen Gronin- door twee bestuursrechtadvocaten van gas gewonnen en aannemelijk is dat de gen opgericht.’ De Haan. Ook heeft De Haan samen aardbevingen dan minder worden. En Iedere gedupeerde kan zich voor 100 met enkele aannemers, schade-experts Jewan de Goede en Armin Vorsselman euro aansluiten bij Stichting WAG. De en taxateurs het Steunpunt Bevings- van PlasBossinade: ‘Onze acties hebben Haan Advocaten, staat op hun website, schade opgericht als tegenhanger van al succes gehad, zeker bestuurlijk. Uit- rekent een succesfee van tien procent van het Centrum voor Veilig Wonen. Het eindelijk willen de bewoners niet alleen de totale schadevergoeding, wanneer Steunpunt houdt zich bezig met de dat hun schade wordt vergoed, maar ze deze wordt uitgekeerd. Griffierechten afwikkeling van schade door de NAM. willen vooral rust.’ « worden verdeeld over alle eisers en als ‘Bewoners zien sinds de aardbevingen De advocaten Marnix Leijten en Jan de Bie Leuveling een deskundige moet worden ingescha- scheuren, maar de NAM betwist vaak Tjeenk, die voor De Brauw Blackstone Westbroek keld, zullen de aangeslotenen de kosten dat de schade door de gaswinning is optreden namens de NAM, wilden niet aan dit daarvan moet voorschieten. Wel worden veroorzaakt. artikel meewerken. De emotie van papier in de digitale wereld

De juridische branche is Vasthouden aan papier gedeeld en bewerkt kan Veiligheid nog niet massaal overge- Het is ook niet zo gek dat worden. Niet declarabele uren Veiligheid is een aspect dat stapt naar de digitale we- het overgrote deel nog blijft zullen dalen en veelvoudig altijd in acht gehouden moet teruggrijpen naar papier. kopiëren is verleden tijd. worden. Zeker ook in de reld en omarmt (nog) lang 15 tot 20 jaar geleden Bewezen kostenbesparingen digitale wereld. Verstuurt niet alle technologieën die werkten we nog allemaal zijn het resultaat. u informatie via e-mail of er tegenwoordig beschik- zonder mobiele telefoons en andere toepassingen? Dan baar zijn. Heeft dat te ma- internet en was papier een Digitaal met het gevoel van moet u er wel op kunnen belangrijk middel. Als we dit papier vertrouwen dat dit veilige ken met investeringen en projecteren op bijvoorbeeld Als we bovenstaande feiten verbindingen zijn en dat alle angst voor de veiligheid een rechtbank, dan zien we aan elkaar koppelen, is de procedures rondom digitale van informatie? Of is het nog altijd stapels papier en ideale situatie een digitale veiligheid strikt gehanteerd werken met papier zo’n advocaten die met mappen oplossing die het gevoel van worden. I-FourC is in het bezit vol papier binnenkomen. papier weet na te bootsen. van het ISO27001, dé norm gewoonte geworden dat Maar ook deze branche Een mens werkt vanuit zijn voor informatiebeveiliging. het kunnen bladeren en het is in ontwikkeling, onder emotie. En ingewikkelde maken van aantekeningen andere door het programma ICT-oplossingen zijn daar We zullen het digitale tijdperk eigenlijk juist wel prettig KEI. Neem bijvoorbeeld meestal niet op gebouwd. moeten omarmen en dit in ons werkt? Papier voelt ver- de digitale zittingen en het I-FourC, specialist in voordeel moeten laten werken. digitaal procederen. Recente digitale archivering van Maar juist op zo’n manier trouwd en daarom wordt ontwikkelingen waar je als privacygevoelige dossiers, is dat het huidige werkwijzen er vooral in de advocatuur advocaat niet meer om heen deze uitdaging aan gegaan. ondersteunt in plaats van veel gewerkt met een – in- kunt. Daar moet u ook niet Zij hebben een oplossing drastisch verandert. efficiënte – combinatie tus- om heen willen. We kunnen ontwikkeld waarmee u op in dit digitale tijdperk niet digitale devices kunt werken sen papier en digitaal. meer zonder de technologie. zoals u dat met papier gewend Dus waarom zouden we hier bent. Dat betekent dat u niet volop gebruik van maken gewoon kunt bladeren door en dit in ons voordeel laten uw digitale dossier, kunt Neem contact met I-FourC op! werken? arceren, kunt vergelijken, ✉ Charles Ruysstraat 12 Denk hierbij aan de zoektijd bookmarks kunt plaatsen en 5953 NM Reuver naar informatie die enorm notities kunt toevoegen. En dat ✆ 077 750 1100 gereduceerd wordt en allemaal inclusief alle digitale @ [email protected] informatie die eenvoudig voordelen! www.i-fourc.nl

I-FourC is partner van de Lexxyn Groep. De Lexxyn Groep is een groep samenwerkende bedrijven die ICT partners maakt de Lexxyn Groep tot dé kennispartner voor de juridi- diensten leveren binnen de juridische sector: de advocatuur, het sche sector. Bij de Lexxyn Groep vinden zij één aanspreekpunt voor notariaat en de deurwaarderspraktijk. De gebundelde ervaring en alle ICT-producten en -diensten. collegiale samenwerking van de www.lexxyn.nl 30 in beeld

September 2015 Crisis laat zijn sporen na

Hoe gaat het met de advocatuur nu het economische klimaat aantrekt? Wisselend. Cijfers tonen dat de problemen nog niet weg zijn. Ook heeft de advocatuur te maken met een structureel veranderde markt. Toch zijn grote kantoren optimistisch. 35 35 35 InIn de de In SterkdeSterk StijgingStijging van van Sterk Stijging van gedaaldgedaald meermeer dan dan gedaald meer dan Sabine Droogleever Fortuyn 30 minmin min 10 10procent procent 10 procent 250 1200 30 30 250 250 1200 1200 GedaaldGedaald Gedaald

25 25 25 4 4 4 10001000 1000 1414 14 200200 200 1414 14 20 20 800800 800 20 150 150 150 17.315 17.298 + 17 15 17.068 + 230 600 600 15 15 + 358 600 InIn de de In de% % % 100 100 OpheffingOpheffing100 Opheffing 16.710 3232 32 + 435 plusplus plus StijgingStijging van van Stijging van 400 400 10 10 10 16.275 400 3636 tussentussen 36de de tussen de + 337 1 en1 en10 10procent procent 1 en 10 procent 50 50 OpheffingOpheffing50 Opheffing StabielStabiel Stabiel 200200 200 5 5 5 GelijkGelijk Gelijk na nafaillissement faillissement na faillissement geblevengebleven gebleven 12 5 8 8 8 8 12 5 8 8 12 1 1 5 1 1 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 20152007 2008 2009 2010 2011 20122009 2013 2014 20102015 2011 20092012 20102013 20142011 20122015 2013 2014 2015 20102010 20112011 20122012 20132013 20142014 20152015 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2011 2012 2013 2014 2015 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 (1e cohort) (1e cohort) (tot (totapril) april) (tot april) (1e cohort) Minder/meer failliet Groei balie neemt af Instroom stagiaires Faillissementen en opheffingen van Aantal advocaten in Nederland. Aantal stagiaires neemt af sinds 2007. advocatenkantoren tot april 2015. Bron: Nederlandse orde van advocaten. Bron: Nederlandse orde van advocaten. Bron: Kamer van Koophandel Nederland.

e sterke groei in de vraag pen hadden met dalende omzetcijfers. Verder is er tussen 2011 en 2015 een naar uitzendkrachten Tussen 2008 en 2013 gingen enkele voortdurende daling van de groei van ‘Dgedurende de afgelopen tientallen kantoren failliet en het aantal de balie waar te nemen. Het aantal maanden bevestigt het beeld dat we opheffingen steeg. De jongste cijfers stagiaires dat jaarlijks toetreedt tot de nu hebben van de economie: het her- tonen op dit vlak geen verbetering. Ster- beroepsgroep slonk vanaf 2007. Sinds stel lijkt aan te houden,’ schreef ABN ker, ze tonen een verslechtering. de invoering van de nieuwe Beroeps- AMRO-sectorbankier Han Mesters afge- Het aantal faillissementen en ophef- opleiding Advocaten in september 2013 lopen voorjaar. Er zijn tekenen van eco- fingen in 2014 steeg ten opzichte van slonk dat aantal extra hard. In maart nomisch herstel. Werkt de verbetering 2013. Binnen de top 50 van Nederlandse 2015 was weer een voorzichtige groei van het economische klimaat door in de advocatenkantoren (naar aantal advo- waar te nemen in de instroom van advocatuur? caten) zien steeds meer kantoren het het aantal stagiaires: 7,5 procent ten In oktober 2013 maakte het Advocaten- aantal fte’s slinken: big law krimpt. Daar opzichte van dezelfde periode in 2014. blad voor het laatst de balans op. Daaruit staat een groei van het aantal kleine Positieve geluiden zijn er ook. Accoun- kwam naar voren dat advocaten te kam- (nichekantoren) tegenover. tants- en advieskantoor Baker Tilly Berk in beeld 31

September 2015

35 35 In de Sterk Stijging van In de Sterk gedaaldStijging van meer dan min gedaald meer dan 30 min 10 procent 250 1200 30 10 procent 250 1200 GedaaldGedaald

25 25 4 4 1000 1000 14 14 200 200 14 14 20 800 800 20 150 150

600 15 600 15 In de % % 100 Opheffing In de 32 100 Opheffing plus Stijging32 van 400 10 plus Stijging van 400 10 36 tussen de 36 1 en 10 procenttussen de Opheffing Stabiel 1 en 10 procent 50 5 Gelijk 50 Opheffing 200 Stabiel na faillissement 200 5 geblevenGelijk na8 faillissement8 12 1 5 1 gebleven 5 8 0 8 12 0 0 1 2010 2011 12012 2013 2014 2015 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 0 0 0 (tot april) (1e cohort) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 (tot april) (1e cohort) Big law krimpt Omzet grote kantoren Top 50: wie groeide en wie kromp? Omzetontwikkeling in de afgelopen twee jaar volgens Bron: Stand van de Advocatuur 2015. bestuurders van 22 grote advocatenkantoren. Bron: Accountants- en advieskantoor Baker Tilly Berk, mei 2015.

interviewde in mei 2015 22 bestuurders opgeschroefd. Rechtsbijstandverze- scholen.’ Paul Manning, deken van het van grote advocatenkantoren. Hieruit keraars die de afgelopen twintig jaar arrondissement Overijssel deelt deze blijkt dat 46 procent van de kantoren een vlucht hebben genomen, snoepen observatie. ‘Op het gebied van gefinan- de afgelopen twee jaar een omzetgroei van de markt. Digitalisering maakt cierde rechtsbijstand houden we ons heeft gerealiseerd. Bij ruim een derde de markt transparanter, wat ook leidt hart vast. Er zijn al kantoren gestopt (36 procent) bleef de omzet gelijk, 18 tot meer concurrentie. De komst van die alleen op dat gebied werkten. Als de procent had met een omzetdaling te buitenlandse kantoren zet de concur- bezuinigingen doorgaan, staat er een kampen. Voor de komende twee jaar rentieverhoudingen extra op scherp. kaalslag te wachten.’ In andere rechts- zijn ze optimistisch. Van de ondervraag- En dan zijn er nog de bezuinigingen gebieden gaat het volgens Manning niet de bestuurders rekent 68 procent op een op gefinancierde rechtsbijstand en de slechter dan twee jaar geleden, maar het omzetstijging, terwijl 32 procent een verhoging van de griffierechten die de niveau van voor de crisis komt volgens gelijk blijvende omzet verwacht. markt op scherp zetten. de Overijsselse deken niet meer terug. Het economische herstel werkt voor Emilie van Empel, deken van het ‘Zaken komen niet meer als gebraden insolventierechtadvocaten averechts. arrondissement Breda-Middelburg ziet duiven binnengevlogen.’ Maar los daarvan is de markt structureel dat kantoren die zich hebben gespecia- Ook Paul Wilmink, voormalig deken veranderd. De verhoging van de compe- liseerd op gefinancierde rechtsbijstand van Gelderland, ziet dat ‘je steeds har- tentiegrens voor de kantonrechter van ermee stoppen. ‘Het gaat om vier kan- der moet werken, strijden, knokken 5.000 naar 25.000 euro heeft de con- toren in de afgelopen twee jaar. Een voor opdrachten. We zijn uit het dal, currentie tussen advocaten en andere eenpitter van vijftig jaar of ouder lukt maar dat betekent niet dat we uit de juridische dienstverleners behoorlijk het soms niet om zich heel snel om te problemen zijn.’ « 32 analyse

September 2015 Prejudiciële vragen kinder­ alimentatie De laatste richtlijn voor de vaststelling van alimentatie lag onder vuur. Een overzicht van de ontwikkelingen en de kanttekeningen van de vFAS.

Rob van Coolwijk en Hanneke Moons1

inds jaar en dag wordt de hoogte hadden plaats en welke kanttekeningen huwelijk (met behulp van een tabel) de Svan de alimentatie vastgesteld vol- heeft de vFAS?3 behoefte van het kind wordt bepaald. gens de richtlijnen die zijn opgesteld In artikel 1:397 BW staat slechts dat Deze behoefte wordt door de ouders door de Expertgroep Alimentatienor- bij de vaststelling van kinderalimentatie gedragen naar rato van ieders draag- men. De rechter kan daarvan afwijken, rekening wordt gehouden met zowel kracht. Sinds 1 januari 2013 beveelt maar dat deed zich in de praktijk niet de behoefte van het kind (de kosten) de Expertgroep aan om op de (tabel) vaak voor. Begin dit jaar kwam daarin als met de draagkracht van de ouders. behoefte het kindgebonden budget in verandering. De laatste richtlijn stond Het Rapport alimentatienormen van de mindering te brengen. Dit betekende bloot aan kritiek, rechters gingen con- Expertgroep Alimentatienormen geeft een breuk met het verleden: tot dat trair, en landelijke dagbladen kopten hiervan een gedetailleerde uitwerking moment werd het kindgebonden bud- met ‘Chaos door nieuwe regels kinder- zodat in standaardsituaties een rechter get namelijk bij de draagkracht geteld. alimentatie’. Uiteindelijk leidde dat tot in Maastricht niet anders oordeelt dan Als gevolg van de inwerkingtre- het stellen van prejudiciële vragen door een rechter in Groningen. In bijzondere ding van de Wet hervorming kindre- het Gerechtshof Den Haag aan de Hoge gevallen blijft er ruimte voor maatwerk gelingen werd per 1 januari 2015 de Raad.2 De vereniging van Familierecht door de rechter, maar daarvan wordt alleenstaande-ouderkorting (onderdeel Advocaten Scheidingsmediators (vFAS) weinig gebruikgemaakt. van de draagkracht) afgeschaft en werd heeft bij de Hoge Raad schriftelijke het kindgebonden budget van alleen- opmerkingen ingediend inzake de pre- Aanbeveling Expertgroep over staande ouders verhoogd met de alleen- judiciële vragen. Welke ontwikkelingen kindgebonden budget staande-ouderkop van maximaal 254 In het Rapport alimentatienormen euro per maand. De Expertgroep gaf de is opgenomen dat aan de hand van aanbeveling om het totale kindgebon- 1 Rob van Coolwijk is voorzitter van de vFAS en het nettogezinsinkomen tijdens het den budget, inclusief de alleenstaande- advocaat en vFAS scheidingsmediator ouderkop, in mindering te brengen op te Eindhoven. Hanneke Moons is bestuurslid van 3 De leden van de vFAS behartigen zowel de belan­ het bedrag van de behoeftetabel. Deze de vFAS en advocaat en vFAS scheidingsmediator gen van alimentatieplichtigen als van alimentatie­ te Ede. gerechtigden. De vFAS neemt daarom geen partij­ aanbeveling was met name gebaseerd 2 Gerechtshof Den Haag 03-06-2015, standpunt in maar geeft haar visie vanuit andere op een opmerking van de minister bij ECLI:NL:GHDHA:2015:1288. invalshoeken. analyse 33

September 2015

de behandeling van het wetsvoorstel: is. Een meerderheid van de responden- levensonderhoud van de kinderen van ‘Indien door zowel de kinderbijslag als ten (55 procent) was van mening dat er gescheiden ouders, en niet de ouders het kindgebonden budget in de behoef- een splitsing moet komen binnen het zelf. Vanuit maatschappelijk oogpunt te van het kind wordt voorzien, is er kindgebonden budget. De alleenstaan- bezien zou dat een verkeerd signaal geen aanspraak op kinderalimentatie.’ de-ouderkop dient bij de draagkracht in zijn. Het risico daarop wordt groter als De aanbeveling had tot gevolg dat in aanmerking te worden genomen en het meer onderhoudsplichtigen voor lan- vrijwel alle gevallen de kinderalimenta- resterende deel moet in mindering wor- gere duur geen of heel weinig kinde- tie daalde, soms zelfs tot nihil. den gebracht op de behoefte. Deze uit- ralimentatie verschuldigd zijn en een Deze aanbeveling leidde tot veel werking sluit zo goed mogelijk aan bij substantiële kinderalimentatie meer commotie. De inkt van de aanbeveling de vorige regelingen en lijkt de meest de uitzondering wordt dan de regel, was nauwelijks droog, toen Rechtbank rechtvaardige uitwerking te hebben hetgeen als gevolg van de aanbeveling Den Haag deze buiten toepassing liet, voor beide ouders, aldus de responden- met name bij de lagere inkomenscate- later gevolgd door Rechtbank Noord- ten. gorieën het geval is. Holland.4 Deze rechtbank leidde uit Inmiddels nam minister Asscher de wetsgeschiedenis van de Wet her- afstand van de uitleg van de Expert- Doelstelling alleenstaande-ouderkop vorming kindregelingen af dat het in groep van zijn uitspraak bij de par- De invoering van de alleenstaande- de bedoeling van de wetgever ligt om lementaire behandeling van de Wet ouderkop had tot doel om ondersteu- de alleenstaande-ouderkop ten goede hervorming kindregelingen, aanvan- ning te bieden aan de alleenstaande te laten komen aan de alleenstaande kelijk in wat vage bewoordingen, later verzorgende ouder in de kosten van verzorgende ouder. De aanbeveling meer expliciet: ‘Ik heb niet beoogd om verzorging van kinderen, om de armoe- van de Expertgroep had in casu echter daarin een keuze te maken.’5 deval te verminderen en om werken tot gevolg dat de alimentatiegerech- meer lonend te maken.6 Wordt deze tigde ouder er minder dan de wetgever Reactie van de vFAS doelstelling bereikt? bedoeld heeft op vooruitgaat, aldus de De vFAS beziet de prejudiciële vragen De minister heeft tien verschillende rechtbank. De andere rechtbanken (dan die het Gerechtshof Den Haag over dit situaties laten doorrekenen voor wat Den Haag en Noord-Holland) volgden onderwerp aan de Hoge Raad heeft betreft de gevolgen van de Wet hervor- wél de aanbeveling. gesteld vanuit drie aspecten: de wet- ming kindregelingen, uitgaande van In de literatuur verschenen kriti- telijke onderhoudsplicht van de ouders, de aanbeveling van de Expertgroep. 7 sche artikelen en advocaten maakten de doelstelling van de alleenstaande- Daaruit blijkt dat het netto besteedbaar hun ongenoegen over de aanbeveling ouderkop en het voorkomen van proce- inkomen van de alimentatiegerech- kenbaar in blogs en op LinkedIn en dures. tigde in vrijwel alle situaties erop voor- Twitter. Uit een korte enquête onder uitgaat, maar dat het netto besteedbaar vFAS-leden (149 respondenten) bleek Onderhoudsplicht ouders inkomen van de alimentatieplichtige dat een grote meerderheid (77 procent) Ouders hebben een wettelijke onder- aanzienlijk meer toeneemt. Het is met het niet eens is met de stelling dat het houdsplicht. Daarmee schuurt dat name de alimentatieplichtige die pro- kindgebonden budget, inclusief de onder de nieuwe richtlijn de ver- fiteert van de invoering van de alleen- alleenstaande-ouderkop, in mindering schuldigde kinderalimentatie van de staande-ouderkop. moet worden gebracht op de tabelbe- niet-verzorgende ouder in veel geval- De vFAS constateert dat het onder- hoefte. Als redenen worden aangevoerd len wordt verlaagd of op nihil wordt zoek van de minister lijkt te leiden tot dat eerst ouders verantwoordelijk zijn gesteld. Dat geldt temeer als de draag- de conclusie dat de alimentatiegerech- voor hun kinderen en dan pas de over- kracht van de alimentatieplichtige tigde ouder er als gevolg van de aanbe- heid, dat de alleenstaande-ouderkop ruim toereikend zou zijn geweest voor veling van de Expertgroep minder dan voor de alleenstaande ouder is bedoeld, het betalen van kinderalimentatie. de wetgever bedoeld heeft op vooruit- en dat de uitkomst van de berekening Bovendien kan daardoor de – gaat, zoals overwogen door de Recht- als onredelijk wordt ervaren en dat ook onjuiste – indruk ontstaan dat de banken Den Haag en Noord-Holland. overheid in eerste instantie verant- woordelijk is voor de kosten van 4 Rb. Den Haag 09-01-2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:1129; Rb. Den Haag 12-02-2015, ECLI:NL:RBDHA:2015:1456; 6 Zie motie van Heerma, op 2 juli 2015 – vrijwel Rb. Noord-Holland 04-03-2015, ECLI:NL:RBNHO: 5 Brief van minister Asscher d.d. 22 april 2015, TK unaniem – aangenomen en door de minister 2015:1704; Rb. Den Haag 07-05-2015, ECLI:NL: 2014-2015, 33 716, nr. 3; Algemeen Overleg van 3 omarmd, TK 2014-2015, 33 716, nr. 34. RBDHA:2015:5234. juni 2015, TK 2014-2015, 33 716, nr. 36, pag. 17. 7 TK 33 716, nr. 32, pag. 4 t/m 8. 34 analyse

September 2015

Voorkomen van (vervolg)procedures al jaren met tabellen waarvan de juist- Bij een echtscheiding maken ouders en heid en bruikbaarheid (door onder Het stellen van kinderen een moeilijke periode door. andere tijdsverloop) kunnen worden Daarna kunnen ouders hun gezamen- betwijfeld. De vFAS is dan ook groot prejudiciële vragen lijk ouderschap weer vormgeven en kan voorstander van het opnieuw laten er rust komen in de nieuwe gezinnen. uitvoeren van een gedegen onderzoek Sinds 1 juli 2012 kan de rechter in een Vervolgprocedures moeten dan ook zo naar de kosten van de kinderen. De lopende procedure op verzoek van een partij veel mogelijk worden voorkomen. vFAS doet in dezen een beroep op de of ambtshalve een prejudiciële vraag aan de Hoge Raad stellen (artt. 392 e.v. Wetboek De hoogte van het kindgebonden Expertgroep Alimentatienormen, het van Burgerlijke Rechtsvordering, Rv). budget, waaronder ook de alleen- Nibud en het ministerie van Sociale Vereist is dat het antwoord op de staande-ouderkop, is afhankelijk van Zaken en Werkgelegenheid en verzoekt vraag van belang is voor een groot aantal een groot aantal omstandigheden. geld vrij te maken voor een nieuw soortgelijke zaken. Alleen rechtsvragen Wijzigen deze, dan wijzigt telkens de onderzoek. Dit onderzoek is ook van kunnen worden gesteld (art. 392 lid 1 Rv), behoefte en dus ook de hoogte van de belang bij de behandeling van het op 18 maar blijkens de wetgeschiedenis kan ook een vraag met een gemengd feitelijk en kinderalimentatie. Door de bereke- februari 2015 ingediende initiatiefwets- juridisch karakter als prejudiciële vraag aan ningsmethodiek van de kinderalimen- voorstel ‘Wet herziening kinderalimen- de Hoge Raad worden voorgelegd. tatie is dat effect minder groot als de tatie’, aangezien de initiatiefnemers De beslissing waarbij de vraag wordt alleenstaande-ouderkop of het hele de tabellen als uitgangspunt hebben gesteld, vermeldt het onderwerp van kindgebonden budget niet in minde- gehanteerd. In dit wetvoorstel wordt geschil, de vastgestelde feiten, de ring zou komen op de behoefte maar overigens het gehele kindgebonden partijstandpunten en een onderbouwing van de noodzaak om de vraag te bijgeteld wordt bij de draagkracht. budget bij de draagkracht in aanmer- stellen. Hiertegen staat geen beroep open. Vanuit het uitgangspunt van beper- king genomen en niet in mindering In afwachting van de beantwoording van king van toekomstige procedures zou gebracht op de behoefte. de prejudiciële vragen houdt de rechter de het dus de voorkeur verdienen om het beslissing aan. Ook in andere procedures hele kindgebonden budget, of eventu- Prejudiciële vragen kan de rechter de beslissing aanhouden eel alleen de alleenstaande-ouderkop, De vFAS heeft de ontwikkelingen vanaf totdat de Hoge Raad uitspraak heeft gedaan. Tenzij de Hoge Raad de prejudiciële niet in mindering te brengen op de november 2014 met zorg gevolgd en vraag niet in behandeling neemt omdat behoefte. steeds getracht zo snel mogelijk helder- de vraag zich hiervoor niet leent, worden heid te verkrijgen. Door de verdeelde partijen en eventueel ook anderen in de Onderzoek behoeftetabellen en onvoorspelbare jurisprudentie van gelegenheid gesteld om, vertegenwoordigd De vFAS merkt op dat zij het van het afgelopen jaar weten rechtzoeken- door een (cassatie)advocaat, schriftelijke belang acht dat de Expertgroep Ali- den en hun advocaten niet waar zij opmerkingen in te dienen. Na het nemen van een conclusie door de procureur- mentatienormen de balans tussen de aan toe zijn. Het wordt lastiger zowel generaal geeft de Hoge Raad een beslissing. gerechtvaardigde (financiële) belangen in scheidingsmediation als in zaken De rechter in de hoofdzaak neemt een van de onderhoudsgerechtigde, de op tegenspraak om in onderling over- beslissing, met inachtneming van de onderhoudsplichtige en de betrokken leg een regeling te treffen. Dat is een uitspraak van de Hoge Raad. kinderen bewaakt. Indien het kind- onwenselijke ontwikkeling. Uitgangs- gebonden budget niet langer (geheel) punt is en moet zijn dat de rechter er in mindering wordt gebracht op de alleen aan te pas komt als het echt niet vFAS acht beantwoording door de behoefte, dient de Expertgroep te anders kan. Door de gerezen onduide- Hoge Raad van de gestelde prejudici- bezien of de behoeftetabellen aanpas- lijkheid wordt dit proces bemoeilijkt. ële vragen door het Gerechtshof Den sing behoeven. Bovendien doen de brede kritiek op de Haag van het grootste belang, zodat de Daar komt bij dat het onderzoek aanbeveling en de berichten hierover in rechtseenheid en rechtszekerheid ten dat ten grondslag heeft gelegen aan de media het vertrouwen in de recht- aanzien van de berekening van kinder- de behoeftetabellen, reeds meer dan spraak geen goed. alimentatie (in standaardsituaties) kun- twintig jaar oud is, en deels zelfs nog Nu de Expertgroep verwijst naar nen worden hersteld. Voor maatwerk veel ouder.8 De rechtspraktijk werkt de minister en vice versa is het van in bijzondere situaties zal altijd ruimte belang dat er duidelijkheid komt. De moeten blijven. « 8 De percentages waarop de behoeftetabellen zijn gebaseerd zijn afkomstig uit: Rapport Kosten van kinderen ten behoeve van vaststelling kinderali­ ontleend aan Van Gessel-Dabekaussen en Diede­ mentatie, Trema 1994, 3, p. 127 e.v., dat deels is ren. Kosten van Kinderen, 1981. advertenties Procederen in Duitsland?

Duitse advocaten, vloeiend tweetalig, Verkruisen advocaten is een toonaangevend advocatenkantoor gespecialiseerd in Nederlands-Duitse rechtszaken op het gebied van gezondheidsrecht en letselschaderecht.

Tezamen met de professionals in Verkruisen Medisch Adviseurs Blankestijn Advocaten en Rechtsanwälte L.L.P. en het Verkruisen Instituut voor Actuariële Schadeberekeningen (VIAS) biedt het kantoor haar cliënten een volledig en modern Postbus 619, 7550 AP HENGELO rechtshulppakket. De advocaten van Verkruisen werken voor Telefoon 074 - 259 38 67 cliënten in heel Nederland. Fax 074 - 259 38 68 Voor haar vestiging in Rotterdam is Verkruisen advocaten op zoek www.blankestijnadvocaten.nl naar een: Letselschadeadvocaat mr H.L. van Lookeren Campagne en/of letselschadejurist 96376_Blankestijncassatieadvocaat Advocaten.indd 1 2/18/2014 1:53:53 PM

• cassatie-quick scan (eisend en verwerend) Uw profiel • cassatieadvies (uitgebreid, eisend en verwerend) U bent een moderne professional die er plezier in heeft om • second opinions (eisend en verwerend) met een grote mate van zelfstandigheid, doch steeds in • cassatieprocedures (eisend en verwerend) multidisciplinair teamverband letselschade-slachtoffers van uiteraard in overleg met de zaaksadvocaat kwalitatief hoogwaardige rechtshulp te voorzien. U bezit ook op toevoegingsbasis, waar mogelijk! aantoonbaar relevante kennis en ervaring.

Postbus 91472 Inlichtingen en sollicitaties bij dr. mr. W.G. Verkruisen: 2509 EB Den Haag Postbus 75151, 1070 AD Amsterdam tel: (070) 383.67.80, fax: (070) 385.52.77 Telefoon: 020-4860055 E-mail: [email protected] [email protected] http://www.advocatenkantoorvlc.nl/ Uw reactie wordt met grote vertrouwelijkheid behandeld.

96901_Lookeren.indd 1 8/18/2014 11:41:14 AM

Persoonlijk, helder en dynamisch. Wij zoeken een: Dat zijn wij. We kennen onze klanten door Advocaat medewerker ondernemingsrecht en door en weten waar ze mee bezig zijn. Met zo’n 80 medewerkers, waarvan 40 en een gespecialiseerde advocaten, bieden we Advocaat medewerker arbeidsrecht vanuit Nijmegen juridische diensten aan ondernemingen binnen diverse branches. Interesse? Door onze proactieve en flexibele Je vindt de profielen en informatie over houding kunnen onze cliënten ongeremd de wijze van solliciteren op www.pvdb.nl. ondernemen. Daar staan wij voor en Contactpersoon: dat doen we met jonge, enthousiaste Dimphy Fleuren, HR functionaris. en ambitieuze collega’s! [email protected] of 024 - 381 07 65. 36

September 2015 Mediation is in Mediation is inmiddels een vast onderdeel in de Nederlandse geschilbeslechting, maar gaat nog een flinke vlucht nemen. Mediation krijgt een plek in de wetgeving en breidt uit naar het strafrecht. Is dat vervelend voor advocaten? ‘Als je echt pur sang jurist bent, pakken ze ook iets van je af.’

Sabine Droogleever Fortuyn Beeld: Ronald Brokke

Dossier Mediation Mediation is in 36 Wat maakt een mediator? 40 Leren mediaten 44 ‘Als je het evenwicht kunt herstellen, ben je al een heel eind’ 48 Mediation = onderhandelen? 53 Stijlverschillen 55 Zo bereidt u zich goed voor op mediation 58 dossier mediation 37

September 2015

athijs (19) werkte bij Albert wordt mediation wel een steeds gang- en de Wet bevordering van mediation Heijn als vakkenvuller. Hij baarder alternatief. Neem het arbeids- in het bestuursrecht. Als de Kamer deze Mzag hoe Chantal (17) snoep recht. Volgens Machteld Pel, voormalig voorstellen aanneemt, zullen partijen stal en waarschuwde zijn collega’s. Toen vicepresident van het Gerechtshof mediation verplicht moeten overwegen. ze haar probeerden aan te houden, liep Arnhem en ruim tien jaar directeur Ook dat kan tot meer mediations lei- de situatie uit de hand en gebruikten ze van het Landelijk Bureau Mediation den. (te veel) geweld. naast rechtspraak (1999-2010), kiezen Anderhalf jaar later kwam Mathijs vooral partijen binnen de IT-wereld en Gefrustreerd Chantal tegen op straat. Ze bedreigde de bouw opvallend vaak het pad van Binnen het civiele recht, het bestuurs- hem en spuugde hem in zijn gezicht. me­diation. recht en het staatsrecht heeft mediation Hij deed hier aangifte van. De officier Ook de financiële crisis leidde tot een vaste, groeiende plek. Het strafrecht van justitie besloot de zaak door te ver- een groei van mediation. Pel: ‘Bedrijven lijkt te volgen. Een kijkje over de grens wijzen naar een mediator. Zo kwamen willen geen onnodig hoge advocaat­ versterkt dat beeld. In België, Engeland, ze met elkaar in gesprek. Het werd dui- kosten maken als een juridische proce- Frankrijk en Italië is mediation een vast delijk dat Chantal zich bedreigd voelde dure effectief kan worden vervangen onderdeel binnen het strafrecht. en Mathijs had willen afschrikken. door mediation. Mensen die bekend Volgens voormalig coördinator van Mathijs vond dat hij dit niet over zijn zijn met mediation zullen met die focus het project mediation naast strafrecht kant kon laten gaan. Alles werd uitge- bij de Rechtspraak Anne Martien van praat en de zaak werd afgedaan met een der Does, is het nu zo dat strafrechters sepot. Geert Corstens: regelmatig gefrustreerd zijn omdat Een zaak als die van Mathijs en het opleggen van een straf in bepaalde Chantal, gefingeerde namen overigens, ‘Wat mensen gevallen de achterliggende problema- was nog niet zo lang geleden zeker nodig hebben, tiek niet oplost. In het strafrecht klinkt als strafzaak behandeld, maar tegen- dan ook een luide roep om mediation woordig is mediation ook in strafzaken biedt het als aanvulling op het vergelden door mogelijk. Weliswaar is dat nog bij strafrecht maar schade te herstellen en onderliggende wijze van proef, maar alles wijst erop conflicten te lijmen. Ook de wens om dat het binnenkort structureel wordt zeer ten dele’ vergeving speelt mee. Als president van ingevoerd. En niet alleen binnen het de Hoge Raad roemde Geert Corstens in strafrecht lijkt mediation een flinke juridisch advies vragen.’ Nu de econo- september vorig jaar de heilzame wer- vlucht te gaan maken, ook binnen het mie weer aantrekt, ziet Pel geen ver- king die van vergeving uit kan gaan. ‘In civiele recht, het staatsrecht en het andering: cliënten zoeken structureel het leven kunnen dingen vreselijk mis- bestuursrecht heeft steeds vaker media- effectieve en waar mogelijk goedkopere gaan. Door puur toeval of pech, maar tion plaats. Het aantal mediators neemt oplossingen. ook door grove schuld of opzet. In het toe, net als het aantal mediations (zie Dan zijn er natuurlijk nog de vele strafrecht worden we daarmee dagelijks ook Meer mediations op pagina 38). wetsvoorstellen die mediation in de geconfronteerd. Dat wat mensen nodig Mediation krijgt naast rechtspraak kaart spelen. Als bijvoorbeeld het hebben om na een misdaad weer op een een steeds vastere plek; overleggen en wetsvoorstel Scheiden zonder rechter goede manier verder te kunnen met bemiddelen naast winnen of verliezen. wordt aangenomen, verwacht secretaris hun levens, biedt het strafrecht maar De cartooneendjes Fokke & Sukke van de Mediatorsfederatie Nederland zeer ten dele,’ zei Corstens een halfjaar maakten er een grapje van: ‘Ik sleep je Daan de Snoo een sprong van het aantal later tijdens een lezing in de Haagse voor de mediator, mannetje!’ Media- scheidingsmediations. De nieuwe Wet Kloosterkerk. tion, kortom, is in, maar hoe komt dat? werk en zekerheid vormt volgens Pel Niet alleen onder rechters, maar ook Mediation in het civiele recht, het een extra impuls voor mediations op onder strafrechtadvocaten leeft onvrede staatsrecht en het bestuursrecht is het gebied van arbeidsrecht. En wat te bij enkel de traditionele rechtspraak. Zo natuurlijk niet nieuw. Al geruime tijd denken van de mediationvoorstellen wil strafrechtadvocaat Wikke Monster heeft mediation plaats buiten de rechter die minister van Justitie Ard van der (Freeke & Monster, strafrechtadvocaten om. Daarbij verwijzen rechters al vijf- Steur als VVD-Kamerlid lanceerde: de en mediators) ervoor zorgen dat slacht- tien jaar lang procedures door naar een Wet registermediator, Wet bevordering offers en verdachten in de toekomst mediator. Maar volgens deskundigen van mediation in het burgerlijk recht standaard worden geïnformeerd over 38 dossier mediation

September 2015 Meer mediations 2009 2011 2012 2013 2014 2015 Totaal aantal verwijzingen naar mediators door rechters1 2716 3125 3010 Totaal aantal afgeronde mediations na doorverwijzing1 2508 2580 2524 Schatting totaal aantal mediations2 47.300 51.690 Totaal aantal MfN geregistreerde mediators3 2500 3000 1 Bron: Raad voor de rechtspraak 2 Bron: onderzoek van Status 3 Bron: Mediatorsfederatie Nederland

de mogelijkheid tot vergeving en hoe je Monique van recht het proces niet vervangt, maar daartoe kunt komen. naast bijstand door een advocaat kan Dan is er nog de groeiende aandacht de Griendt: plaatshebben. ‘Met mediation ben je op voor slachtoffers. Ook die stimuleert ‘Mediation is een een ander niveau bezig. Een verdachte mediation naast strafrecht. ‘Het slacht- probeert de aangebrachte schade te her- offer moet een stem krijgen in het groeimarkt voor stellen. Dat kan in zijn belang zijn. De strafproces,’ zegt voormalig coördinator de advocatuur’ uitkomst van de mediation wordt vaak mediation naast strafrecht Van der Does. meegenomen in de juridische afwikke- ‘Deze trend, ingegeven door de politiek, ling. De twee sluiten elkaar niet uit.’ maakt de weg vrij voor bemiddeling nemen omdat ze de problemen van hun Machteld Pel kan zich voorstellen dat tussen verdachten en slachtoffers.’ cliënt moeten oplossen. Pascale de Kan advocaten niet onverdeeld positief zijn is een voorbeeld van een advocaat die over een mogelijke groei van me­diation. Groeimarkt wel kort geleden een mediationoplei- ‘Als je echt pur sang jurist bent, vind je Een derde van alle MfN-geregistreerde ding afrondde, de opleiding Transfor- dat het allerleukste dat er is. Dan pak- mediators is advocaat. De Beroepsoplei- matieve conflictoplossing. Zij kan nu ken ze ook iets van je af, als het ware. ding Advocaten besteedt aandacht aan zowel als advocaat als mediator oplos- Er wordt ingebroken in je werk.’ Toch mediation door in te gaan op het proces singen aanreiken. voorziet Pel niet dat mediation de van mediation en de bijbehorende vaar- Recent kwam een vrouw bij De Kan. advocatuur buitenspel zal zetten. ‘Aan digheden. De opmars van mediation Zij wilde procederen tegen haar ex, hem conflicten die via mediation worden heeft, kortom, ook gevolgen voor de aanspreken op zijn alimentatieplicht opgelost, zit wel een juridische compo- advocatuur. Maar zijn die gevolgen voor zijn tweejarige dochtertje. Maar nent.’ Gedurende een mediationproces alleen maar positief? Gaat de verwachte de vader was al een paar jaar uit beeld. kunnen cliënten zich voor juridisch groei van het aantal mediations ten De Kan: ‘Vroeger had ik gedacht: welke advies dus door een advocaat bij laten koste van het aantal zaken dat via de tra- informatie heb ik nodig om deze proce- staan, benadrukt Pel. Daarbij stipt ze ditionele rechtspraak wordt afgedaan? dure aan te spannen? Nu was ik geïnte- aan dat lang niet alle geschillen zich Zullen advocaten hun praktijk zien resseerd in het achterliggende verhaal. voor mediation lenen. ‘Het is belangrijk teruglopen? Het bleek dat ze eigenlijk weer contact dat rechters, advocaten en mediators ‘Persoonlijk zie ik mediation als een wilde met haar ex. Niet om de relatie geschoold zijn in het signaleren van het groeimarkt voor de advocatuur,’ zegt weer bij te leggen, maar om te kijken of type probleem van cliënten om vervol- Monique van de Griendt, directeur van hij iets kon betekenen voor de opvoe- gens de afweging te maken: wordt het het opleidingsinstituut dat de beroeps- ding van hun dochter. Dat vond ze tege- beslissen, schikken of bemiddelen? Dat opleiding verzorgt. ‘Niet zozeer om zelf lijkertijd heel erg spannend, daarom is interessant om uit te zoeken. Op die mediator te zijn, maar om cliënten in de wilde ze het via de advocatuurlijke weg manier help je de cliënt echt en ben je rol van “mediation-advocate” te bege- spelen.’ De Kan heeft coachingsgesprek- adequaat bezig,’ zegt Pel. leiden in het mediationproces.’ Ze ver- ken gedaan met de vrouw, de vader wijst ook naar een speech van Bradford benaderd en nu zijn ze weer met elkaar Verdeeldheid Berenson, vicepresident litigation van in gesprek. Mediation kan volgens deze juristen General Electric tijdens de Singapore Kim Roelofs, registermediator en prima naast rechtspraak bestaan, sterker Mediation Lecture 2014. Berenson stelt bemiddelaar bij Slachtoffer in Beeld, nog; mediation is een aanvulling of ver- dat advocaten mediation serieus moeten benadrukt dat mediation in het straf- rijking op die rechtspraak. Advocaten dossier mediation 39

September 2015 doen er volgens hen dan ook verstandig stimulerende maatregelen opgenomen conflict is, hoe je het kunt voorkomen, aan om zich ook te bekwamen op het waardoor mediation als eerste vanzelf- wat escalatie is en hoe je terug kunt. terrein van mediation. Of mediators in sprekende stap voor het oplossen van Dit zal de drempel naar mediation ook de toekomst ook een belangrijk deel van een conflict wordt gezien. Als mediation verlagen. Daarnaast zou de overheid het werk van advocaten opsnoepen? Dat niet werkt, of niet geschikt is voor een zelf altijd het goede voorbeeld moeten durven ze niet te zeggen. Niet vreemd, bepaalde zaak, kunnen partijen meteen geven door zelf ook – waar mogelijk – want over de toekomst van media- of aansluitend naar de rechter.’ voor mediation te kiezen in conflicten tion bestaat nogal wat onenigheid. De Voor het bevorderen van mediation die zich daarvoor lenen. Ik zie nu nog te mediationvoorstellen die Van der Steur heeft Machteld Pel nog een ander idee. vaak dat dat niet dat gebeurt.’ als Kamerlid lanceerde, brachten ver- ‘De overheid zou moeten voorschrijven Verdeeldheid of niet, vaststaat dat deeldheid aan het licht over de manier dat op elke opleiding, basisscholen, linksom of rechtsom mediation een waarop mediation het best kan worden middelbare scholen, beroepsopleidin- steeds grotere rol opeist en een groeiend geregeld. gen, universiteiten, onderwijs wordt aantal advocaten er mee van doen krijgt. De voorstellen riepen veel kritiek gegeven in conflicthantering en als Voor het Advocatenblad was dat een van op vanuit het veld: het verankeren van onderdeel daarvan mediation. Dat zou de redenen om het dossier op de vol- mediation in de wet zou tot juridisering fantastisch zijn. Dat je leert wat een gende pagina’s op te stellen. « in plaats van dejuridisering leiden en het verplichte karakter zou een ave- rechts effect hebben op de ontwikkeling Verdeeld in verenigingen van mediation. De NOvA heeft daarbij gewezen op de strijdigheid van een Paula Boshouwers verplicht karakter met het principe van Veel mediators hebben zich aangesloten bij een landelijke mediatorvereniging. mediation: een verplichte opdracht tot Goed om te weten voor als u een mediator zoekt met een bepaald specialisme. mediation is volgens haar een contra- dictie. Daarnaast verzetten Kamerleden Landelijke organisaties • Nederlandse Mediatorsvereniging (NMv), en mediators zich tegen de eis in het • Mediatorsfederatie Nederland (MfN) – http://mediatorsvereniging.nl. voorstel van Van der Steur dat register- register voor MfN-registermediators, • Nederlandse Vereniging van Familiemediators (Mfam), http://mediatorsvereniging.nl/ mediators minimaal twaalf mediations http://mfnregister.nl/ of www.mfn.nl. ­ Nederlands Instituut van Psychologen, nederlandse-vereniging-van-familiemediators/. en honderdtwintig uren aan mediation sectie mediation (NIP). • Nederlandse Vereniging van Mediators moeten besteden. Dat kan volgens hen ­ Nederlandse Vereniging van Mediation in de Verzekeringsbranche (NVMV), ervaren mediators buitensluiten als Advocaten (NVVMA), http://www.nvvma.nl/. http://www.nvmv.nl/. registermediator. En een door de minis- ­ Vereniging van Familierechtadvocaten en • Platform voor Conflictbegeleiding en ter gereguleerde en gecontroleerde over- Scheidingsmediators, Mediation in de kerk (Church Mediation), heidsmediator zou ten koste gaan van http://www.verenigingfas.nl/. http://churchmediation.nl/. de onafhankelijkheid van mediators. ­ Vereniging van Mediators bij de Overheid (VMO), • Stichting ACB corporate ADR & Mediation, http://vmomediators.nl/. http://www.mediationbedrijfsleven.nl/. Voorstanders van de mediationvoor- ­ Vereniging van Mediators en Scheidings­ Stichting Mediation in Strafzaken, stellen zijn er overigens ook. Manon •  bemiddelaars in het notariaat (VMSN). http://mediationinstrafzaken.nl/. Schonewille, Legal Business Mediator Voor de regionale verenigingen van de NMv, • Vereniging Arbeidsmediators Nederland (VAN), en voorzitter van Stichting ACB corpo- zie http://mediatorsvereniging.nl/regios/. http://www.arbeidsmediation.nu/. rate ADR & Mediation zegt bijvoorbeeld • Slachtoffer in Beeld (SiB), • Vereniging Bouwmediators, over de vliegurennorm: ‘Twaalf medi- www.slachtofferinbeeld.nl. http://www.bouwmediators.nl/. ations en honderdtwintig uur per jaar, • Vereniging Corporate Mediation, betekent dat iemand per jaar drie weken Specialisatieverenigingen http://corporate-mediation.nl/. Vereniging Mediators in de met mediation bezig moet zijn om in • Beroepsorganisatie voor •  transformatieve coaches & mediators, Gezondheidszorg (VMG), het overheidsregister te worden opge- http://www.instituut-itco.nl/. http://www.mediationindegezondheidszorg.nl/. nomen. Dat is geen overdreven eis in • Centrum Onderwijs Mediation, • Vereniging Online Mediators (VOM), vergelijking tot andere beroepsgroepen.’ http://www.mediatorsverenigingzuid.nl/. http://www.onlinemediation.nu/. Dat de voorgestelde wetgeving media- • Groep Arbeidsmediation, • Vereniging voor Fiscale Mediation (VFM), tion verplicht maakt en dat daardoor de http://www.groeparbeidsmediation.nl/. http://www.vfmmediation.nl/. toegang tot de rechter wordt beperkt, is • Mediation in Milieu en Ruimtelijke Ordening, • Vereniging Zakelijke Mediation (ZAM), volgens haar een misverstand. ‘Er zijn http://www.mediation-mro.nl. http://www.vereniging-zam.nl/. 40 dossier mediation

September 2015

Wat maakt een mediator?

De techniek van mediaten kun je leren, de trucjes ook: stel open vragen, vermijd elke schijn van partijdigheid en mijd drama – als ware het de Bermudadriehoek. Over welke eigenschappen en vaardigheden moet een mediator beschikken?

Tatiana Scheltema dossier mediation 41

September 2015

De persoon Empathie Elke mediation begint met emoties en daarvoor openstaan is een eerste vereis- te. Niet voor niets keert het vaak terug Do’s and don’ts bij trainingen: eerst de emoties eruit, dan pas kan er verder worden gepraat Wel doen en krijgen partijen oog voor elkaars • Afstand houden, buiten het conflict blijven. Een mediation slaagt alleen als zowel het belangen. Empathie en inlevingsgevoel • doel als het proces helder is gedefinieerd. moeten steeds zichtbaar zijn, maar op Vraag dus steeds aan partijen of ze zich nog een neutrale manier, zodat geen van de kunnen vinden in de gang van zaken. Klopt partijen zich tekortgedaan voelt. Vaak het nog met de verwachtingen? spelen zware emoties: woede, angst, • Probeert een partij je door uitsluiting van de machteloosheid. Een zekere levenserva- ander aan zijn kant te trekken, bijvoorbeeld met een mail zonder cc naar de ander: gooi ring strekt tot aanbeveling. De mediator het open en benoem wat er gebeurt. is, zeker in moeilijke familiemediations, • Als je werkt voor een organisatie die partij als een vredeswerker die elke dag naar is in het geschil: leg uit dat je valt onder de oorlog gaat: hij moet het lijden kun- mediation-tuchtrecht. nen verdragen. Je bent je eigen instrument • Besteed inhoudelijke zaken uit aan een Als de mediator wordt ingeschakeld, deskundige, ook al weet je precies hoe de vork in de steel zit. Want als het voor de één Mijd de dramadriehoek staat één ding vast: er is een crisissitu- goed uitpakt en voor de ander niet, heb je In alle mediations, zowel zakelijk als atie ontstaan en mensen komen er een probleem. relationeel, geldt dat de mediator zich zonder hulp van een derde niet uit. Zo’n volstrekt onafhankelijk opstelt en dat conflict roept een fysieke reactie op. Niet doen ook steeds benadrukt: elke schijn van Het lichaam reageert alsof het in gevaar • Je mengen in het conflict. partijdigheid moet worden vermeden. is, en maakt extra hormonen (cortisol) • De geheimhouding doorbreken. In het weekend of ’s avonds mailen met de Dat is van belang omdat partijen voort- aan waardoor de waarneming scherper • cliënt. Het kan leiden tot verbale diarree durend bezig zijn zich positief in de wordt dan normaal. Mensen hebben én je kunt in een hulpverlenersrol worden kijker te spelen, in de hoop dat de medi- dan ook direct in de gaten of je een rie- getrokken. Maar dat ben je niet. ator zijn of haar kant kiest. Berucht is deltje afdraait of dat je authentiek bent. • De uitleg van de ene partij aan de andere daarbij de dramadriehoek: het commu- Authentiek wil zeggen: in contact met overnemen: bijvoorbeeld als je weet hoe de nicatiemodel waarin twee mensen ten jezelf en je bewust zijn van je eigen – organisatie waarmee de burger in conflict is, functioneert. opzichte van elkaar steeds verschillende ook fysieke – waarnemingen en reacties. • Je laten misbruiken door één van de partijen rollen aannemen (slachtoffer, helper of Die gebruik je immers in je interactie (bijvoorbeeld in ontslagzaken). aanklager). met de cliënt. 42 dossier mediation

September 2015

Vaardigheden

Kan het dat u iets anders bedoelt? Praten, praten, praten – maar wat wordt er nu écht gezegd? Wordt het gesprek gestuurd, en door wie? Belanghebben- den zitten niet altijd aan tafel. Welke benadering vraagt dit specifieke geschil? De basis is dat je goed kunt luisteren, analyseren en samenvatten wat verbaal er spelen – en dus hoe en wanneer er Vlieguren én non-verbaal over tafel gaat. Je moet ingegrepen moet worden in het proces. Een écht goede mediator word je vooral verstand hebben van conflictmodellen en Bij een echtscheiding bijvoorbeeld kun- door het heel vaak te doen. Vlieguren verschillende gesprekstechnieken kun- nen zakelijke belangen spelen waar maken dus, en daar liefst ook nog door nen toepassen. Spiegelen bijvoorbeeld: een mediator met een gedragskundige intervisie op reflecteren. In het wetsvoor- ‘Ik hoor u dit zeggen, maar kan het zijn achtergrond geen oog voor heeft. ‘Goed- stel van minister Ard van der Steur (VVD) dat u iets anders bedoelt?’ bedoelende amateurs’ komen hierdoor zal waarschijnlijk (net als in het inge- nog te vaak bij de tuchtrechter terecht. trokken initiatiefvoorstel) de eis worden Expertise Omgekeerd kan eigen expertise belem- opgenomen om jaarlijks een minimum- Een mediator moet ook weten waar het merend werken als het etaleren ervan aantal mediations te doen, al is het nog geschil in juridische zin over gaat om afbreuk doet – of lijkt te doen – aan de de vraag hoeveel dat er zouden moeten te kunnen inschatten welke belangen onafhankelijke positie van de mediator. zijn: drie, twaalf of twaalfhonderd uur.

Achtergrond

Rijkskeurmerk Zoveel mediations, zoveel mediators, al zijn de meeste mediators óf juridisch geschoold, óf gedragswetenschapper. De laatste jaren lijkt de vraag naar mediators met een gedragskundige Dit artikel kwam mede tot stand met hulp van: achtergrond te stijgen, wat niet vreemd - Joost van Dijk, voorzitter Tuchtcommissie mediation is omdat de gespreks- en interventie- - Annelies Hendriks, familie- en scheidings­ technieken veelal zijn ontleend aan de mediator psychologie. - Daan de Snoo, secretaris Mediatorsfederatie Bij de juristen lijkt de notaris, die Nederland van nature al boven partijen staat en - Danny Pront, voorzitter sectie Mediation rekening moet houden met ieders mediations doen, zullen beide functies Nederlands Instituut van Psychologen - Erik Biesemaat, mediator Belastingdienst belangen, het best toegerust om media- dan ook niet combineren. Dat de meeste - Michaël Lentze, voorzitter Vereniging tions te doen. Toch zijn de meeste jurist- advocaten toch graag advocaat blijven, Mediators en Scheidingsbemiddelaars in het mediators advocaat, en die zijn van huis komt misschien omdat de term ‘geregis- Notariaat uit partijdig – een wezenlijk andere treerd mediator’ niet zoveel zegt, terwijl - Saskia Reuling, ReulingSchutte, zakelijke beroepshouding dan die van de (onpar- het predicaat ‘advocaat’ nog altijd geldt mediations en arbitrages tijdige) mediator. Advocaten die veel als een soort rijkskeurmerk. « advertenties

Start: 10 september Bussum 1 oktober Den Haag 11 november Bussum

Mediator wordt u bij Dialogue praktijkgericht ¬ kleine groepen ¬ blended learning ¬ persoonlijke aandacht

Kennis van conflicthantering en het beschikken over goede bemiddelingsvaardigheden maakt u reflectiever, conflictvaardiger en sterker in het beïnvloeden. Dat maakt deze opleiding ook uitermate geschikt als u van mediation niet meteen uw vak wilt maken, maar kennis en vaardigheden wilt gebruiken om effectiever te zijn in uw eigen organisatie.

¬ Inclusief twee coachgesprekken en een extra terugkomdag ¬ Ook een combinatie mogelijk met de specialisatieopleiding Zakelijke Mediation (CEDR-accreditatie)

LINDELAAN 12, 1405 AK BUSSUM T 035 541 18 44 E INFO@ DIALOGUEBV.NL I WWW.DIALOGUEBV.NL 44 dossier mediation

September 2015 Leren mediaten Een mediationcertificaat vergt een fikse investering in tijd en geld. Hoe is het om de opleiding te doen? Verslaggever en voor- malig advocaat Trudeke Sillevis Smitt volgde tegen betaling een negendaagse mediationopleiding bij Dialogue BV. Plus: tips voor het kiezen van een goede opleiding.

Trudeke Sillevis Smitt

ag vijf van de opleiding – we Ik heb goed opgelet, al aardig wat Iedereen heeft wel zo’n nachtmer- zijn op de helft! En ik ben geoefend – dit varkentje was ik wel riemoment tijdens de opleiding tot Dhelemaal klaar voor de video- even. Maar het grapje dat ik maak mediator. Meer dan in het reguliere opname. Een actrice speelt een PZ-dame om het ijs te breken, slaat dood. Ik advocatenwerk komt het aan op je ‘soft van een verzorgingshuis die net een ga steeds formeler praten. De werk- skills’. En misschien is het waar, wat reorganisatie heeft doorgevoerd. Een neemster kijft er driftig op los, en ik men wel zegt, dat je daar gemakkelijker andere is het hoofd van de keukendienst doe een poging tot samenvatten: ‘U op focust als je niet met (alleen) advo- die na de uitholling van haar functie vindt het dus een hard uitgevoerde caten in de opleiding zit. Voor mij, als de kont tegen de krib heeft gegooid. reorganisatie...’ Waarop de PZ-vrouw oud-advocaat, werkte het in elk geval, En ik ben de mediator. Wat zit hen nou verontwaardigd mijn samenvatting in zo’n gemêleerde groep. Boeiend om van precies dwars, waar zijn ze bang voor? twijfel trekt. Terecht: zo had mevrouw een kinderarts annex ziekenhuismana- Welke belangen hebben ze gemeen, het niet gezegd. Er kruipt kramp in ger te horen wat er aan conflicten speelt welke blijken straks, als de kou uit de mijn nek en ik krijg die starre glimlach in de zorg en om een deurwaarder zo lucht is, verenigbaar? maar niet van mijn gezicht. rustig en verstandig aan het werk te dossier mediation 45

September 2015

Wat vinden collega-deelnemers? zien dat iedereen zijn verhaal graag bij speelde en vroeg of we het haar wilden hem kwijt wil. En een wijkconsulent melden wanneer ze te veel aandacht van een woningbouwstichting zo ver- vroeg. Het zou niet nodig blijken: de ‘Ik merk nu al dat ik een rassend ontwapenend te zien opereren angel was eruit. aantal dingen automatisch dat de regels van het spel er niet meer aan het doen ben. Met name zo toe lijken te doen. Schillen het zoeken van de belangen Wat te denken van een vrouw uit de Ook in mediation gaat het om de angel. achter de standpunten en het verzekeringswereld die zelf een schei- Mensen in conflict bereiken elkaar niet achteroverleunen voordat ik dingsmediation achter de rug heeft, en meer met een inhoudelijk debat; ze een primaire reactie geef, kan ik die achteraf heel ongelukkig is met de zitten vast in hun standpunten. Maar uitkomst? Uit de vragen die zij als erva- onder die standpunten zitten vrijwel makkelijker dan vroeger.’ ringsdeskundige meteen de eerste och- altijd emoties: mensen voelen zich niet tend van de opleiding stelde, bleek dat serieus genomen; ze zijn bang voor ‘Tijdens de opleiding ben ik niet alle mediators hun cliënten goed ontslag. Of ze vrezen faillissement als mezelf enorm tegengekomen. uitleggen hoe mediation werkt: ‘Als ze die schade echt moeten vergoeden. Het heeft mijn spreken in het openbaar enorm verbeterd. Ik ga beginnen met buurtbemiddeling om het geleerde te onderhouden en te verbeteren.’

‘Als je het cursusgeld meeneemt, vind ik de kosten voor de registratie wel erg hoog. Ik zou voorstander zijn van een all-inprijs.’

‘Ik vond het gaaf te zien hoe mijn mediator zich advocaat-mediator En op dat emotionele niveau begrijpen we ons ontwikkelden. Naast noemt, dan is hij toch ook mijn belan- partijen elkaar gek genoeg nog wel. genbehartiger?’ Het antwoord: nee, de Maar ja, dan moeten ze wel weten wat theoretische en praktische mediator is onpartijdig. En: ‘Je mag de er in de ander omgaat. En jij als media- kennis over mediation heb ik rechter toch zeker wel vertellen wat je tor moet dat zien los te peuteren, zodat ook veel over mezelf geleerd.’ ex in de mediation heeft gezegd?’ Weer je uitkomt bij datgene wat er werkelijk is het antwoord: helaas, nee. op het spel staat. ‘Schillen’ noemen ze ‘Het mooiste wat ik heb Voor de vrouw in kwestie was het dat. geleerd is dat mensen confronterend: er vloeiden tranen, een Daarbij moet je je soms verlaten op beetje bedrukt ging de cursusgroep na soft klinkende vragen als: ‘Hoe is dat meestal iets anders zeggen die eerste ochtend aan de lunch – zo voor jou?’ Of: ‘Wat maakt dat jij daar zo dan zij eigenlijk bedoelen. had niemand zich het voorgesteld. stellig in bent?’ Het voorkomt dat het Of de ander interpreteert het Maar de docent-mediator wist er raad lijkt of jij je oordeel al klaar hebt. En anders. Mensen helpen in die mee. Hij deed een ‘caucus’ (gesprekje niemand gaat vertellen wat hij voelt aan communicatiezoektocht is in apart) met de ontgoochelde, en na de iemand die heult met de partij aan de het begin doodeng, maar nu zie lunch vertelde zij de cursisten wat er andere kant. » ik het echt als een uitdaging.’ 46 dossier mediation

September 2015

Je moet dus, zo leer je, sympathieën en er achter de standpunten zit: wat zijn nadenken te brengen? Ook al is het spel, antipathieën wegdrukken. Het slachtof- de belangen? Je vat samen en doet aan de meeste cursisten leven zich zo in hun fer niet helpen en de bullebak in zijn ‘positieve heretikettering’. Mediation rol van mediator of partij in, dat echte waarde laten. Je weet trouwens niet eens is ook een beetje manipuleren, maar verontwaardiging en irritatie op de loer wie wat is. Die bullebak overschreeuwt met de beste bedoelingen natuurlijk, liggen. Maar als alle pijnpunten aan wellicht zijn onzekerheid. En dat zegt een docente met een schalks lachje. bod zijn geweest, is er ook grote kans ‘slachtoffer’ kan wel passief-agressief Elke vraag heeft een reden. Je wilt dat op voorzichtig vertrouwen, op nieuwe zijn! Mooie term, passief-agressief, en zo partijen van zichzelf en elkaar begrijpen inzichten en creatieve oplossingen. Van leer je meer begrippen waar je altijd nog waar het ze in wezen om gaat. ‘het doen’ leer je verreweg het meest, wat aan kunt hebben. Zelfs al doe je met Voordat je zo ver bent, moet je trou- daar waren de cursisten het wel over de opleiding verder niks. wens wel met partijen een hele riedel eens. En dan is het soms wat vermoei- Voorbeeld: ‘De impasse verdragen, aan voorbereidende punten afwerken end om wéér met de theorie aan de gang zonder in inefficiënt gedrag te schieten’, om tot een mediationovereenkomst te te gaan... zoals een docent het noemt. Lastig voor komen – geheimhouding, vrijwillig- Die theorie is uiteindelijk ook te advocaten. Die zijn gewend om de fei- heid, kosten et cetera. Dat kan ook een vinden in de stapel boeken. Wie alles wil ten op een rij te krijgen, een juridische mijnenveldje zijn, zo blijkt op dag zes. lezen en de huiswerkopdrachten maakt, inschatting te maken en dan te beden- Een van de ‘partijen’ blijft maar door- is per cursusdag zo nog een extra dag ken: zó gaan we dat oplossen. Maar bij zeuren dat hij vindt dat de hele media- kwijt. Maar sommigen lezen niks en mediation doen de feiten er niet zo ver- tion moet worden opgenomen. Degene komen toch de cursus prima door. Dat

schrikkelijk veel toe. (Voordeel: je hoeft die in dit geval de mediator speelt – een riep bij mij de vraag op: is al die theorie als mediator dus niet het hele, vaak docent – valt uit zijn rol: ‘Ik vind hier echt nodig om een goede mediator te decimeters dikke dossier te kennen.) En ook wat van!’ Hij wordt meegesleept worden? Om een goede indruk op de partijen moeten zelf met oplossingen in het conflict. Het is de deelneemster docenten te maken kun je in elk geval komen. Je moet ze daar ook zeker niet die op dag één in tranen was, van wie ik beter je aantekeningen van de vorige te snel toe aanzetten, want eerst moet toen betwijfelde of ze er op dag zes nog keren nog eens doornemen en die ken- de rotzooi eruit. Dat lijkt misschien zou zijn, die een haarfijne analyse geeft. nis zo af en toe eens etaleren. Wie na het omslachtig, maar het biedt partijen uit- En de docent staat er zo open voor dat afronden van de opleiding geregistreerd zicht op een ‘duurzame’ oplossing: hún hij juist daarmee weer bewondering en mediator wil worden, zal de boeken oplossing, dus minder kans op veen- gezag verwerft. voor het theorie-examen in elk geval brandjes achteraf. moeten doornemen, en daarnaast een Dit betekent niet dat je al die tijd Genadeloos assessment moeten doen. Maar de wer- alleen maar naar de pingpongwedstrijd De rollenspellen van de opleiding tonen kelijke toets is natuurlijk de praktijk. zit te kijken. Je stelt vragen om de boel genadeloos of je slaagt in je opzet: maak Want het is, zeggen de docenten, net als op gang te brengen, zo nodig zelfs op te je goed contact? Pleeg je de juiste ‘inter- met autorijden: je leert het pas écht na stoken, en om inzichtelijk te krijgen wat venties’? Weet je partijen tot creatief je examen. « dossier mediation 47

September 2015 Mediator worden Zo kiest u de opleiding die bij u past.

Linus Hesselink flicten, binnen en buiten de eigen prak- van verschillende achtergronden en tijk. ervaringen), al kunnen ook juristen een et een van de dertig opleidin- Waar op te letten bij het kiezen van verschillende achtergrond hebben (zie- Mgen die zijn erkend door de een opleiding? Het is belangrijk dat de kenhuisdirecteur, ondernemer, rechter). Mediatorsfederatie Nederland (MfN, docenten zelf ook veel mediationerva- De vFAS (vereniging van Familie- voorheen NMi) kan een plek worden ring hebben. De prijs telt mee, maar recht Advocaten Scheidingsmediators) veroverd in het MfN-register, na bij- ook de spreiding in de tijd (tussendoor heeft haar eigen mediationopleiding. behorend examen en assessment. Het oefenen en je eigen stijl ontdekken), Er zijn trainingen voor mediation in register is erkend door de Rechtspraak de locatie, het aantal PE-punten en de arbeidsconflicten. En voor de internati- en de Raad voor Rechtsbijstand. Ande- vraag of er wordt geoefend met acteurs onale handelspraktijk kan een advocaat re, internationale registers, zoals het zijn van belang bij de keuze. Het heeft de zakelijke, Angelsaksische mediation ADR Register, hebben voor de Neder- voordelen om het gezelschap van leren beoefenen die CEDR in Londen landse markt minder betekenis. andere juristen te zoeken (zelfde taal, heeft ontwikkeld (sinds kort ook in Een MfN-geregistreerde moet steeds maken vergelijkbare fouten, begrijpen Nederland aangeboden door Dialogue de eigen kennis en vaardigheden op het juridisch kader waarin mediation BV). peil houden. Een opleiding kan van- soms plaatsvindt) maar volgens som- Voor advocaten worden vaak de zelfsprekend ook worden gevolgd ter migen leert de advocaat meer van volgende (erkende) opleidingen verbetering van het omgaan met con- andere beroepen (breder palet, leren genoemd:

Amsterdams ADR Instituut Dialogue BV Merlijn Training & Advies Schonewille & Schonewille Legal Mediation

adrinstituut.nl merlijngroep.nl Brede, omvangrijke mediationop­ dialoguebv.nl Benadrukt gedegenheid opleiding en schonewille-schonewille.com leiding, met aparte aandacht voor Noemt kleine groepen en vermeldt als als basis voor verdere specialisatie; Biedt al langere tijd meerdere legal onderhandelen (ook het bijstaan enige het werken met acteurs; negen zes dagen; op kastelen op diverse mediation-opleidingen aan; nog niet van anderen daarin); universitaire dagen, verspreid over drie maanden; locaties in Nederland; € 2.950 (excl. geaccrediteerd maar in samen­ achtergrond; cursisten zijn meestal Bussum, Den Haag, Noordwijk, verblijfskosten). werking met Kluwer heeft de Legal juristen; twintig dagen; € 9.900. Rotterdam (binnen één maand); Mediation Academy bij MfN erkenning € 4.975. aangevraagd; twee tot vijf dagen; Amsterdam; € 1.500 - € 3.750. Centrum voor The Lime Tree – Mediation Conflicthantering (CvC) Mediation & Training Trainingsinstituut MTi Wie na de opleiding opgaat voor het theorie-examen en het assessment om zich als mediator te laten registreren, moet afhankelijk www.cvc.nl van vooral het soort assessment Richt zich op vakmanschap, mediation.nl (live- of video-) rekenen op nog beroemt zich op ervaren mediators; thelimetree.nl Noemt het ‘de eerste stap op weg € 1.400 - € 2.300 aan kosten. elf dagen, verspreid over een Benadrukt de (inter)activiteit van naar professioneel mediator’ én halfjaar; Haarlem, Zwolle, Den de cursusdeelnemers; zes tot twaalf toepassing als managementvaardig­ Zie voor meer opleidingen Bosch; € 5.245. dagen; Amsterdam, Den Haag, heid; uiteenlopende doelgroepen; Groningen, Arnhem, Harderwijk; acht dagen; Leusden; € 3.950 (excl. mfnregister.nl. € 3.875 - € 6.545. verblijfskosten). 48 dossier mediation

September 2015

‘Als je het evenwicht kunt herstellen, ben je al een heel eind’

Eind jaren tachtig raakte Piet Wackie Eysten onder de indruk van Alternative Dispute Resolution (ADR) als alternatief voor kostbare, slepende gerechtelijke procedures. Tijdens zijn dekenaat begon mediation aan een opmars in Nederland. Niet iedereen was meteen even enthousiast. ‘Ze waren bang om de verantwoordelijkheid te nemen voor een schikking. Want dan heb jij het gedaan.’

Tatiana Scheltema

us zo kan het ook, dacht Piet In Amerika was Alternative Dispute Reso- In Nederland was mediation nog nau- Wackie Eysten tijdens een lution (ADR) toen al staande praktijk, al welijks bekend. Wel was Peter Hoef- Dworkshop over mediation. Het deden sommige advocaten daar scham- nagels, hoogleraar criminologie en was 1986 en hij was als afgevaardigde per over. ‘“Alarming Drop in Revenues,” jeugd- en familierecht in Rotterdam in van de Nederlandse orde van advocaten was een veelgehoorde grap, want advo- de jaren zeventig begonnen met bemid- bij de jaarvergadering van de IBA in caten dachten dat het hun zaken en deling bij echtscheidingen. En in Gro- New York. Op het podium werd door salarissen zou kosten als ze niet meer ningen ontwikkelde psycholoog Donald acteurs een mediationsessie nagespeeld. lekker konden procederen.’ In zekere MacGillavry technieken om gesprek- Het was een eyeopener. ‘Aan een tafeltje zin hadden die advocaten gelijk. ‘Pro- ken tussen ruziënde ex-echtgenoten op het podium zaten twee partijen die cederen is in Amerika nog vele malen in goede banen te leiden. ‘Jaap Glasz, elkaar eerst bestreden; er werden slim- duurder dan hier, en ook omvangrijker. mijn voorganger als deken, was een me vragen gesteld en ‘caucuses’ gehou- Er gaan verhuisdozen vol met stukken groot voorstander van bemiddeling bij den: dat je even in retraite gaat met één naar de gerechten, een enorm inef- echtscheiding. En ik kwam met bemid- partij. In een rechtszaak is het ondenk- ficiënte manier van procederen. En deling in zakelijke geschillen terug uit baar dat de rechter even alleen met één met juryrechtspraak is de uitslag ook New York, dus het kwam van twee kan- partij praat, maar bij mediation kan het vaak ongewis. Het risico is groter en de ten binnen bij de orde.’ wél. Dus dat waren nieuwigheden waar- kosten zijn hoger. Er was een enorme In 1987 – Wackie Eysten was inmid- van ik dacht: die neem ik mee naar huis. incentive om naar alternatieven te dels deken – organiseerden Hoefnagels Ik ga ze daar eens bespreken.’ zoeken.’ en MacGillavry, met medewerking van dossier mediation 49

September 2015

de orde, gezamenlijk een cursus voor ‘Mensen vonden speelde ook iets anders, merkte Wackie advocaten-scheidingsbemiddelaars. Dat Eysten. Mensen vonden het eng. ‘Bij het werd een succes. mediation eng’ ADR Centrum voor het Bedrijfsleven, Toch zagen weinigen nog hoe ACB, hebben wij eens een oud-bedrijfs- me­diation ook bij andere dan familie- jurist ingeschakeld die makkelijk toe- rechtelijke geschillen zinvol zou kun- gang had tot bedrijfsjuristen van grote nen zijn, vertelt Wackie Eysten. ‘Een gevolgd. ‘Men dacht: het is beunhazerij, ondernemingen, om het idee te promo- uitgesproken tegenstander was bijvoor- het knabbelt aan onze autoriteit. “Jul- ten. De hoogste bazen vonden het vaak beeld de Rotterdamse rechtssocioloog lie kunnen wel een beetje gaan zitten interessant, ze zagen wel dat het veel Nick Huls. Die zei: “Ik begrijp dat het in pionieren maar wíj zijn hier de geschil­ kosten en tijd kon besparen. Maar de Amerika in een behoefte voorziet. Maar oplossers.” Arbitrage was bij rechters juridische afdeling voelde er dan vaak dat hebben we in Nederland helemaal ook nooit erg populair. Het was een toch niet voor. Ze waren bang voor de niet nodig, want we hebben hier een beetje beroepsbescherming, of noem het verantwoordelijkheid die je hebt als je efficiënte rechtspraak, en vergeleken broodnijd: het is óns vak, wíj zijn ervoor op een schikking ingaat. Stel: je maakt met andere landen niet overdreven kost- opgeleid.’ het af met de tegenpartij op 100.000. En baar.”’ Ook het bedrijfsleven hield aanvan- je baas zegt: “Pótverdorie! Het dubbele Dat vond de rechtspraak zelf ook. kelijk de boot af (misschien riep het zat erin, dat had je nooit moeten doen!” Vanuit de gerechten werden de ont- woord ‘alternatief’ ongemakkelijke Dan heb jíj het gedaan. Maar als je zegt: wikkelingen aanvankelijk argwanend associaties op bij ondernemers). Maar er “De rechter heeft uitspraak gedaan en 50 dossier mediation

September 2015

‘Als je de het resultaat is 100.000”, dan kun je er toen hij een vergadering voorzat van niks aan doen. Die huiver zat er toch in.’ eigenschappen als zo’n zestig advocaten van wat toen mens niet hebt, inmiddels De Brauw Blackstone West- Empathie broek heette. ‘Ik mengde me in de Ondertussen ontstonden overal nieuwe kun je trainen discussie. Onmiddellijk voelde ik dat ik initiatieven. De orde wijdde in 1995 wat je wilt, maar de leiding kwijt was. Ik dacht: dat moet haar jaarcongres aan mediation onder ik niet doen. Een voorzitter moet écht de titel ‘De advocaat als bemiddelaar’ en dan word je toch een onpartijdige procesleider zijn: dat ook andere beroepsgroepen zoals nota- nooit mediator’ je geen partij bent in het debat maakt rissen en psychologen gingen zich erin juist dat je de leiding in handen kunt verdiepen. Mediation was hot, iedereen houden. Bij mediation werkt het pre- wilde er iets mee. cies zo.’ Maar niet iedereen is geschikt als bord zitten. Waarom doe je dat? Doe je In 1994 schreef Wackie Eysten een mediator. ‘In die begintijd volgde ik dat bewust?” “O, nou nee...” Zo krijg groot artikel in het NJB: ‘De opmars eens een workshop van een Amerikaan- je dingen los bij iemand.’ Grinnikend: van ADR’. Een jaar later bezocht hij een se trainer. Hij zei, en zaagde daarmee ‘Je moet dan wel zorgen dat je de ander door het Amerikaanse ADR-instituut een beetje de poten onder zijn eigen ook iets te doen geeft, anders zit die zich CPR georganiseerde conferentie in stoel weg: “Trainen om mediator te weer op te vreten en zich vast te bijten Parijs over de vraag hoe ADR in Europa worden heeft eigenlijk geen zin: je bent in z’n eigen standpunt.’ voet aan de grond kon krijgen – dat al een mediator, of je zult het nooit wor- Zelf heeft Wackie Eysten weinig last schoot nog niet erg op. Niet veel later den.” Met andere woorden, het zit ’m in van muizenissen. Integendeel, hij is een zat hij in de Europese adviesraad van je menselijke eigenschappen: empathie, energiek, beminnelijk en opgeruimd CPR. Daarin zat ook Jacques Schraven, intellect, kunnen luisteren, vindingrijk- mens. Dat laatste kun je ook letterlijk hoofdjurist van Shell, die hij goed heid, openstaan voor de ander. Als je die nemen: sinds jaar en dag noteert hij kende. ‘Jacques Schraven zag ook de eigenschappen als mens niet hebt, kun zijn ervaringen in zijn dagboek (deels mogelijkheden van mediation voor je trainen wat je wilt, maar dan word je later verwerkt in ‘autobiografische zakelijke geschillen. Maar, zei hij, we het toch nooit.’ notities’, die lezen als een jongensboek). moeten oppassen dat we straks door de Wat niet wil zeggen dat sommige Zijn uitstraling is bescheiden en verhult bomen het bos niet meer zien en dat ‘aangeleerde trucs’ niet toch nuttig een ingetogen talent om een gesprek dat mooie principe teloorgaat in een zijn: open vragen stellen bijvoorbeeld, veilig langs gevaarlijke klippen te stu- hoeveelheid elkaar beconcurrerende of de geschilpunten, of juist de punten ren. kantoortjes.’ van overeenstemming op een flap-over Dit maakt hem tot een veelgevraagd Schraven doelde op het woud van of een schoolbord schrijven, om die voorzitter, de bestuurlijke functies die mediationbureautjes en -adviseurs die vervolgens samen met de partijen te hij bekleedde zijn niet te tellen. ‘Ik inmiddels als paddenstoelen uit de analyseren. Er schiet hem een geval te werd altijd gevraagd, op school al. Ze grond schoten. ‘Daar zou het zaken- binnen waar mensen echt ‘gewéldig fel’ pikten mij eruit. Ik was waarschijnlijk leven natuurlijk nooit vertrouwen tegenover elkaar stonden. ‘Dat bord voor verschillende mensen aanvaard- in krijgen, in zo’n lappendeken van stond zo in die kamer dat de een zich baar, of voor niemand een bedreiging. goedbedoelde initiatieven. We moesten daar makkelijk met de rug naar kon Als voorzitter wachtte ik meestal maar dus kijken of we de krachten konden toekeren. Door zijn houding alleen al rustig af wat ze links en rechts zeiden. bundelen en ook een zekere garantie wilde hij laten zien: “Het kan me niks En als ik een beetje het idee had welke konden inbouwen voor de kwaliteit.’ schelen wat jullie daar opschrijven, kant het opging, dan deed ik het zo. Je Dus nodigden zij gezamenlijk wat jullie goed of slecht vinden, wat geeft niet zozeer leiding, je geeft bed- iedereen die met geschilbeslechting te je wil en wat je denkt.” Dan kun je ding. En je brengt mensen bij elkaar. maken had – of zou kunnen krijgen – iemand apart nemen en hem daarop Misschien dat ik daardoor ook voor uit voor overleg: advocatuur, notariaat, aanspreken: “Luister ’s, je zei nou wel mediation ben gaan voelen.’ rechters, bedrijfsjuristen, arbitrage- dat je dat of dat vindt of wil, maar je Van die éne keer dat het misging instituut. Rode Olifant-overleg noem- ging wel ostentatief met je rug naar dat heeft hij veel geleerd. Het gebeurde den we het, naar het gebouw van ons dossier mediation 51

September 2015

Piet Wackie Eysten

1939 Geboren in Middelharnis 1960-1964 Rechtenstudie in Leiden 1966-1967 Militaire dienst (Koninklijke Marine) 1967-2005 Advocaat in Den Haag (kantoor D.J. Veegens, door fusies opgegaan in De Brauw Blackstone Westbroek) 1986-1989 Algemeen deken Nederlandse orde van advocaten 1990-1991 Vicepresident respectievelijk president CCBE 1994 Initiator ‘Rode Olifant-overleg’ 1995 Bestuurslid ADR Centrum voor het Bedrijfsleven en Nederlands Mediation Instituut 1958-2015 Diverse bestuursfuncties Door een mediation aan te gaan kan de ‘Het gaat balans worden hersteld, meent Wackie Sinds 1989 Diverse publicaties over erom dat je Eysten. ‘De meeste geschillen ontstaan mediation in onder meer als één van de partijen zich aangetast Advocatenblad, Tijdschrift het evenwicht voelt in zijn waarde. Het gaat erom voor Arbitrage, Tijdschrift herstelt’ dat je het evenwicht herstelt, zodat de Conflictbemiddeling. één merkt dat de ander zich ook moet verantwoorden. Voor die man die me dat aardige briefje schreef is dat denk kantoor. Dat overleg leidde tot de hebt u al mediation beproefd? En: “If ik heel belangrijk geweest. Hij kwam oprichting van het ADR Centrum voor not, WHY not?” Dat moet je dan stevig gewoon niet aan de bak bij zijn Duitse het Bedrijfsleven (ACB). beargumenteren. Het gaf natuurlijk bazen.’ De overheid had zich tot dan toe een enorme push aan het toepassen van Inmiddels zijn we dertig jaar verder, enigszins afzijdig gehouden. Toen- mediation. Maar om mensen te ver- en wordt ADR ook in de zakenwereld malig minister van Justitie Winnie plichten tot mediation gaat te ver.’ Je vaker als optie overwogen. De factoren Sorgdrager wilde weleens onder- kunt mensen niet dwingen, bovendien die ADR in Amerika tot ontwikke- zoeken of wetgeving nodig was. Zij weet je nooit van tevoren of het werkt. ling brachten beginnen hier langza- stelde in 1996 een platform in, waar Wackie Eysten herinnert zich een merhand ook te spelen. Toch heeft Wackie Eysten deel van uitmaakte. conflict tussen een Nederlandse werk- mediation, vooral tussen grote onder- ‘Eens komt nu eenmaal het moment nemer en een Duitse moedermaat- nemingen, maar heel traag wortelge- dat een wettelijke regeling nodig is. schappij die hem wilde ontslaan. De schoten, vindt Wackie Eysten. Geduld, In Groot-Brittannië bijvoorbeeld was verhoudingen waren grondig verziekt: zegt hij, is één van de belangrijkste mediation zo’n vijftien jaar geleden de man zat al maanden thuis te mok- eigenschappen van de mediator. Maar al ingebouwd in het systeem toen het ken en wilde niet met de Duitse direc- die eigenschap begon hem steeds meer procesrecht werd herzien door een teur aan tafel zitten. ‘Dus heb ik ze te ontbreken. Na zijn pensioen, tien commissie onder leiding van Lord eerst apart gesproken. In de loop van jaar geleden bij De Brauw, heeft hij nog Woolf, een groot voorstander van een paar sessies kreeg ik ze toch samen een paar mediations gedaan. ‘Op den me­diation. Als je in Engeland een aan tafel en uiteindelijk zijn ze een duur kreeg ik toch het gevoel: ik moet procedure begint, moet je eerst op afvloeiingsregeling overeengekomen.’ het niet meer doen, ik word een beetje gesprek bij een registrar. Daar hoort Ik kreeg na afloop van die werknemer te ongeduldig. Toen ben ik ermee opge- een checklist bij. Eén van de vragen is: een heel aardig briefje. houden.’ « Bestel nu het gratis tijdschrift over erven, schenken en nalaten

Voor Nu en Later

Bestel nu gratis exemplaren die u kunt verstrekken aan uw klant of ter inzage in uw wachtkamer kunt leggen. U kunt maximaal 10 exemplaren bestellen, zolang de voorraad strekt!

Gebruik kortingscode “advocaatvnel2015” om uw gratis exemplaren te ontvangen.

Het tijdschrift Voor Nu en Later is erop gericht de consument te informeren over wat er allemaal komt kijken bij een goede afwikkeling van de eigen nalatenschap. De artikelen zijn voorzien van een kader met praktische tips voor de consument. Neem alvast een kijkje in het tijdschrift op www.sduvoornuenlater.nl

Bestel direct op sdu.nl/voornuenlater dossier mediation 53

September 2015 Mediation = onderhandelen? Het essentieel onderscheidenlijke van mediation is de begeleiding door de onafhankelijke neutrale derde op proces en inhoud zonder inhoudelijk belang.

Jacques de Waart1

ls er honderd te verdelen is en Het is de andere wijze van kijken en jij wilt tachtig dan zal de ander daarmee anders omgaan met de situatie Agenoegen moeten nemen met waardoor er kan worden gekomen tot twintig; gaat de ander voor vijftig dan andere oplossingen dan het midden kost je dat nog eens dertig. Fiftyfifty tussen de uitgangsposities bij aan- lijkt hier ‘de gulden middenweg’. vang. Onderhandelen wordt nog weleens Dit precaire proces – van de gezien als het vinden van zo’n collaboratieve onderhandeling – compromis en de goede onderhan- kan gebaat zijn bij begeleiding delaar als degene die de ander met door een ter zake kundige. Het twintig blij kan laten zijn als was essentieel onderscheidenlijke van het vijftig. Deze beperkende blik mediation is de begeleiding door van distributief onderhandelen2 wordt de onafhankelijke neutrale derde op bepaald door de dreiging dat aangetast proces en inhoud zonder inhoudelijk wordt wat essentieel is. Dat leidt tot (al belang. Daarmee bewerkstelligt hij de dan niet onderkende) angst. Een par- setting waarin partijen (weer) in staat tij die geconfronteerd wordt met een zijn tot een gezamenlijke exploratie en andere partij met een (ogenschijnlijk) Mediationwheel creativiteit in het vinden van een voor tegengesteld belang, neigt van nature alle partijen optimale en dus gedragen tot het beschermen van zijn belang. De behoeften. Dit kan alleen in het ver- oplossing. primaire instinctmatige reacties van trouwen dat de ander daar zorgvuldig Wat dit proces inhoudt, laat zich vluchten of vechten die zich dan aandie- mee omgaat en eenzelfde openheid het best in beeld brengen aan de hand nen, blijken beide niet altijd de meest zal geven. Dat is een precair proces dat van het (Engelstalige) mediationwheel.3 effectieve. alleen stap voor stap mogelijk is. Pas Deze weergave van het proces van Om in openheid de verbinding aan dan blijken uiteindelijk ogenschijn- mediation geeft een overzicht van alle te gaan met de partij die iets lijkt te lijk tegengestelde belangen voor een aspecten die min of meer chronologisch willen dat ten koste lijkt te gaan van belangrijk deel verenigbare belangen aandacht krijgen. Zoals te zien is, komt wat jij wilt, is een onnatuurlijke bewe- te zijn: belangen van de ander waar in de inhoudelijke onderhandeling pas als ging. Openheid van zaken geven waar voorzien kan worden zonder dat dit ten derde fase aan bod. Het daaraan vooraf- het je daadwerkelijk om te doen is, is koste hoeft te gaan van de eigen belan- gaande proces heeft geen andere functie onveilig ten overstaan van degene die gen. De daarvoor benodigde verkenning dan partijen die tegen over elkaar staan als tegenpartij wordt gezien. Terwijl die en creativiteit vergen een vrije – niet te brengen tot partijen die gezamenlijk openheid van zaken wel nodig is om te door angst gedreven – geest. Want als er tegenover een op te lossen probleem verkennen of er oplossingen denkbaar iets contraproductief is voor creativiteit, staan. En voorts om te komen tot het en haalbaar zijn die voorzien in beider dan is dat wel angst. gezamenlijk toetsingskader – zicht op De hiervoor geschetste dynamiek is álle belangen – voor de optimale oplos- het wezen van elke onderhandeling en sing. 1 Jacques de Waart, bestuurslid Vereniging Corporate Mediation (VCM) en voormalig voorzitter kan veelal door partijen zelf – al dan Nederlandse Vereniging van Mediation Advocaten niet met partijdige professionele pro- 3 ©De Waart, gebaseerd op de oorspronkelijk bij (NVVMA). cesbegeleiders – worden gemanaged. In het CVC ontwikkelde mediationcirkel en sinds­ 2 Gecursiveerde begrippen: uit het schema conflict­ dien – soms met kleine aanpassingen – ook bij stijlen van Thomas Kilmann (Thomas, K. W., and de situaties waarin dat niet lukt, komt veel andere opleidingsinstituten in gebruik; voor R. H. Kilmann, Conflict and conflictbehaviour, mediation in beeld. Mediation is meer meer informatie zie mijn binnenkort te verschijnen Tuxedo NY: Xicom, 1974). dan het vinden van het compromis. artikel ‘Het mediationmodel’ in het Tijdschrift Conflicthantering. advertenties

ADR I N S T I T U U T

WIN EFFECTIEVE OPLOSSINGEN Bij het ADR Instituut bent u aan het juiste adres voor hoogwaardige opleidingen en vaardigheidstrainingen voor juristen. Wij leiden u breed op in onderhandelen, mediation en partijbegeleiding. Door de inzet van ADR maken we de weg vrij voor blijvende win-win oplossingen. Kijk voor ons volledige aanbod op www.adrinstituut.nl BEYOND LAW

CASSATIE zoekt IN CIVIELE ZAKEN collega’s

om op zelfstandige basis / in maatschapsverband ons team te versterken Mr K. Aantjes tel. 070 – 390 62 60 [email protected] Wij bieden: • Een lang bestaand kantoor met naamsbekendheid in Den Haag en omgeving • Flexibele samenwerkingsvormen • Volledige kantoorondersteuning • Specialisten op verschillende rechtsgebieden • Een prettige werkomgeving

Wij vragen: Iemand die hecht aan het voeren van een zelfstandige praktijk, maar wel wil werken in een collegiale sfeer, gebruikmakend van elkaars kennis en ervaring.

Neem voor meer informatie contact op met Els Vermeer-Wartna telefoon: 070 302 4030 e-mail: [email protected] of kijk op www.kortmanadvocaten.nl dossier mediation 55

September 2015

Stijlverschillen Shutterstock Foto:

Iedere mediator heeft zijn persoonlijke stijl, maar er zijn ook verschillende mediationstijlen. De meest voorkomende stijlen op een rij.

Paula Boshouwers1

ij het zoeken naar een geschikte waarin de mediator zelf invloed uitoe- ruimte voor de autonomie van partijen. mediator is het goed om te fent op (de richting van) het mediation- De mediator is primair gefocust op het Bweten dat er (grote) verschillen proces en eventueel de inhoud van het doel om een overeenkomst te bereiken bestaan in aanpak. De meeste mediators conflict, per stijl verschilt. Een overzicht die werkt en speelt een belangrijke rol hebben een voorkeur voor een bepaalde van de meest voorkomende stijlen. in het bewegen van partijen richting ‘mediationstijl’. In de kern komt het die oplossing. Een zuiver evaluatieve erop neer dat de mate waarin de autono- Evaluatieve mediation mediator denkt ook zelf actief mee in mie van partijen vooropstaat en de mate Evaluatieve mediation is de meest direc- oplossingen. Dit soort mediators wordt tieve en inhoudelijk gerichte vorm van ook wel deal-makers genoemd. Deze stijl 1 Paula Boshouwers is MfN-registermediator bij mediation. De mediator stuurt actief op is in vergaande mate afhankelijk van het ReulingSchutte in Amsterdam. proces én inhoud en er is relatief weinig overwicht van de mediator op partijen. 56 dossier mediation

September 2015

Evaluatieve mediators werken veel met de mediator en de communicatie zich van non-directieve, dus niet-nuanceren- afzonderlijke gesprekken (ook wel cau- voornamelijk gaat afspelen tussen de de interventies en maakt doorgaans ook cus genoemd), waarin zij partijen probe- partijen en de mediator en niet tussen geen gebruik van caucus. Voordeel van ren te bewegen concessie te doen door partijen onderling. deze mediationstijl kan zijn dat het veel onder andere de scenario’s te bespreken aandacht heeft voor de interactie tussen die zich kunnen voordoen als partijen Transformatieve mediation mensen, waardoor het geschikt is voor geen overeenstemming bereiken. Deze Transformatieve mediators nemen als emotionele conflicten en tot duurzame vorm van mediation wordt veel toege- uitgangspunt dat partijen in staat zijn oplossingen kan leiden. Een nadeel kan past in de Verenigde Staten. Voordeel zelf de regie over een conflict te voeren zijn dat doordat het proces niet sturend van deze mediationstijl kan zijn dat er consequent door te voeren. Het doel van is, er te weinig gebeurt. snel een deal wordt bereikt, nadeel kan de mediator volgens deze benadering zijn dat partijen weinig ruimte krijgen is niet zozeer het oplossen van het con- Narratieve mediation om zelf met oplossingen te komen. flict, maar het bewerkstelligen van een De narratieve mediator ziet een conflict omslag in de interactie tussen de deelne- niet zozeer als een botsing van stand- Faciliterende of probleem­ mers. Daarbij is het vooral de bedoeling punten of belangen maar eerder als een oplossende mediation om hen weer krachtiger en besluitvaar- botsing van verschillende constructies Faciliterende mediation is in Nederland van de werkelijkheid. Ieder mens heeft de meest toegepaste mediationstijl en als het ware zijn eigen werkelijkheid is gericht op onderliggende belangen gecreëerd; een objectieve werkelijkheid van partijen. Basis is het onderhande- bestaat niet. De focus van deze benade- lingsmodel van Harvard. Een conflict ‘Ieder mens ring ligt op de verschillende verhalen wordt beschouwd als een botsing van heeft als het die de betrokken partijen vertellen over belangen. Faciliterende mediators zien het conflict, en de werkelijkheid die ze het als hun taak om partijen te helpen ware zijn eigen zo voor zichzelf construeren. Door een de behoeften en belangen van zowel werkelijkheid conflict raken de werkelijkheden van zichzelf als de andere partij te identi- de partijen steeds verder van elkaar, én ficeren en beter te begrijpen, tot het gecreëerd’ van de gewenste situatie, verwijderd. niveau dat nodig is om een oplossing De narratieve mediator faciliteert te bereiken. De faciliterende mediator partijen om samen een nieuw verhaal begeleidt partijen vervolgens via een te maken, waarin het conflict niet gestructureerd proces naar een oplos- diger te laten functioneren (empower- langer invloed uitoefent, maar waarin sing die tegemoetkomt aan de eigen- ment) en ze daarnaast weer aandacht te de gewenste situatie centraal gesteld lijke belangen van partijen. Daarin laten hebben voor de anderen en ook wordt. Het probeert dus een nieuwe, stuurt de mediator op procesniveau. De diens perspectief kunnen zien (recogni- conflictvrije werkelijkheid te creëren. faciliterende mediator onthoudt zich tion). Een kenmerk van deze benadering De mediator heeft daarin een sturende van uitspraken over de inhoud van het is dat de focus ligt op de zelfstandig- rol door met zijn interventies toe te conflict en mogelijke oplossingen. Er heid van de partijen en daarom heeft werken naar het alternatieve verhaal wordt wel gebruikgemaakt van caucus, de mediator in deze benadering een zo en kan daarbij ook zijn eigen visie op maar alleen ter ondersteuning van het min mogelijk sturende rol. Hij volgt de werkelijkheid introduceren. De plenaire proces, bijvoorbeeld wanneer vooral de interactie van de partijen en narratieve mediator maakt regelmatig partijen te emotioneel zijn om construc- probeert hen in staat te stellen zelf te gebruik van de caucus. Een voordeel van tief met elkaar te praten. Voordeel van werken naar een betere manier van met deze mediationstijl is de relationele deze mediationstijl is dat het zich richt elkaar omgaan, en daardoor (mogelijk) gerichtheid, een nadeel kan zijn de op win-winoplossingen, nadeel kan zijn naar een oplossing. De transformatieve associatie met therapie hetgeen weer- dat partijen afhankelijk worden van me­diator maakt uitsluitend gebruikt standverhogend kan werken. « Zeker weten dat u er samen wel uitkomt

Mediation Verdiepende kennis Met de Sdu titels en opleidingen op het vlak van mediation heeft u alle vakinformatie tot uw beschikking om uw cliënt echt verder te helpen. Sdu heeft diverse relevante titels voor het brede palet aan onderwerpen binnen mediation, waaronder (echt)scheiding, bestuursrecht, strafrecht en arbeidsrecht. Sdu is de uitgever van het Tijdschrift Conflicthantering, van het standaardwerk Handboek Mediation en diverse andere boektitels waaronder de Mediationreeks.

Voor elke professional bieden we de passende vakinformatie.

Meer informatie of bestellen sdu.nl/juridisch/mediation 58 dossier mediation

September 2015 Zo bereidt u zich goed voor op mediation Ook bij mediation staat of valt alles met een goede voorbereiding. Welke vragen moet u zich als advocaat daarbij stellen? De auteurs van De advocaat in mediation (Sdu, 2011) selecteerden er tien.

Eva Schutte en Jacqueline Spierdijk1 Beeld: Dimitry de Bruin

Leent de zaak zich voor mediation? Ook een juridisch sterke zaak kan zich prima voor mediation lenen. Terwijl dat bij een zaak met veel emoties niet per mediator se het geval hoeft te zijn. Belangrijk is om die methode te kiezen die voor uw cliënt het meeste uitzicht biedt op een duurzame oplossing. • bij een duurrelatie; • als er meer speelt dan alleen de juri- Mediation valt in elk geval te overwe- • als een snelle oplossing of maatwerk dische kwestie. gen: gewenst is; Mediation ligt minder voor de hand als: • bij meerdere partijen of meerdere • een precedent of openbare uitspraak 1 Eva Schutte is partner, mediator en issues; gewenst is; mediationadvocaat bij ReulingSchutte in • als uw cliënt de oplossing graag in • er geen enkele onderhandelings­ Amsterdam. Jacqueline Spierdijk is mediator en trainer bij Spierdijk Mediation in Den Haag. eigen hand houdt; bereidheid of ruimte is. dossier mediation 59

September 2015

gend voor met uw cliënt en de weder- een oplossing te bereiken waar beide partij. En zorg voor continuïteit zodat cliënten optimaal tevreden mee zijn. de vertegenwoordigers aan tafel het De kunst is dus samen te werken, gehele proces doormaken. Stuur dan vanuit welwillendheid, en de strijd van mediator 1 mediator 2 mediator 3 ook niet snel een vervanger. de cliënten niet op de professionals te laten overslaan. Wat werkt bevor­ Hoe selecteert u derend? Mondeling overleg vooraf tussen de raadslieden over bijvoorbeeld een geschikte welke informatie naar de mediator gaat, over de gevoeligheden van de mediator? cliënten over en weer en over de eigen Een mediator haal je niet van internet. mediator opstelling tijdens de bijeenkomsten. Het luistert nauw. Voor een goede Verder zowel individueel (telefonisch) match tussen zaak en mediator selec- Gaat u zelf mee als gezamenlijk vooroverleg met de teert u de mediator(s) op zowel per- mediator om af te stemmen wat wel en soonlijke kwaliteiten als aanpak. Denk naar de mediation- niet behulpzaam is voor een succesvolle aan (beroeps)achtergrond, affiniteit bijeenkomsten? bijeenkomst. En vooral ook die met de branche, ervaring als mediator opstelling tussentijds volhouden. met dit type zaak, en persoonlijkheid. Mag u als advocaat mee? Jazeker, ook Is hij te soft, te weifelend, of juist te al is het in familiezaken, vooral die directief? Welke stijl hanteert hij? over omgang na echtscheiding, min- Faciliteert hij alleen het proces, of der gebruikelijk. Of het nuttig en/of bemoeit hij zich ook met de inhoud? Is wenselijk is, bespreekt u met uw cliënt, dossier hij bekend met het rechtsgebied of de wederpartij en mediator. Ook in zaken branche? Maakt hij verslagen, voert hij die minder juridisch van aard zijn (een dossier individuele gesprekken, wil hij vooraf samenwerkingsconflict bijvoorbeeld) mediator dossier stukken lezen? Dat wordt allemaal snel kunt u bijdragen. De keuze voor medi- duidelijk in een oriënterend (telefoon) ation betekent niet dat u even pas op de gesprek. Schroom niet meerdere media- plaats kunt maken. Essentieel is dat u tors te benaderen voor een ‘pitch’, om de betrokken blijft bij de mediation, ook al meest geschikte te kunnen uitkiezen. is het op afstand. Welke informatie stuurt u naar de mediator? Essentieel is om stukken niet zonder vooroverleg met de advocaat van de wederpartij én de mediator toe te zen- mediator den. Al in dit voorstadium begint de samenwerking. Stem af of het behulp- Wie nemen zaam is om achtergrondinformatie te plaats aan de Hoe bouwt u al verstrekken, bijvoorbeeld doordat de advocaten de kern samenvatten voor mediationtafel? vooraf aan de de mediator, een vragenlijst beant- Een onderschat onderwerp. Helpt het professionele woorden of bepaalde stukken toezen- juist wel of niet om de ruziemakers zelf den. Zorg wel dat de mediator beschikt aan tafel te hebben? Is er voldoende driehoek? over die informatie, die hem inzicht kennis en gewicht aan tafel om knopen Idealiter helpen de drie professionals geeft in het conflict, de achtergrond en door te hakken? Bespreek dit indrin- (mediator en advocaten) hun cliënten implicaties ervan. 60 dossier mediation

September 2015

mediator

van die achterban te krijgen. 2015 Wat leg ik aan mijn Overleg ook in de mediation op welke wijze de achterban wordt cliënt uit over het geïnformeerd. verloop van een mediation? Hoe bereidt u uw Vertel dat een mediation doorgaans cliënt optimaal volgens eenzelfde patroon verloopt, eerst een onderzoek naar wat heeft mediationtafel plaatsnemen, is het een voor op de eerste geleid tot het conflict, dan een inven- uitdaging om de agenda’s vrij te maken. mediation­ tarisatie van de belangen over en weer Dit ook al omdat een mediationbijeen- en vervolgens een onderzoek naar de komst niet in een uurtje klaar is, maar bijeenkomst? opties die zo goed mogelijk aan die vaak een dagdeel kost. Ga in elk geval Vraag uw cliënt waar hij het meest belangen tegemoetkomen. Daarop uit van drie bijeenkomsten. Afzeggen tegenop ziet. Dat geeft inzicht in zijn volgt het uitonderhandelen van een of kan altijd, alsnog plannen op korte ter- weerstand. En vraag wat voor hem meer opties. Waarschuw wel dat een mijn is veel lastiger. Bereid uw cliënt er belangrijk is om te bereiken in de vaak langlopend complex conflict niet wel op voor dat het proces zo snel gaat me­diation. Ga zo goed mogelijk met in één bijeenkomst is opgelost. Enig als de langzaamste schakel. Het kan dus hem na wat voor de wederpartij van geduld en vertrouwen in de mediator goed zo zijn dat meer tijd nodig is dan belang kan zijn en bereid hem voor op is nodig omdat het vaak twee stappen hij nodig vindt. wat de wederpartij naar voren zal kun- vooruit en dan weer een stap achteruit nen brengen. Benadruk dat er alleen zijn. Benadruk dat de cliënt steeds voor een oplossing in mediation komt als hij ogen moet houden wat voor hem van dat zelf wil. Pas als hij zijn handteke- belang is bij het vinden van een oplos- Hoe krijgt u de ning heeft gezet onder een afspraken- sing en dat het niet zozeer gaat over wie achterban mee? lijst of vaststellingsovereenkomst is hij gelijk heeft. eraan gebonden. Zorg dat u de achterban vanaf het Tot slot: onderschat uw rol niet. Ook begin af aan meeneemt in het pro- in het vervolg blijft u als advocaat van Hoe zorgt u ces. Dit betekent vaak ook dat voor groot belang. U kunt de zaak maken of voor een spoedig geheimhouding moet worden gete- breken. « kend. Maak de rol en invloed van verloop? de achterban bespreekbaar in de Plan direct meerdere bijeenkomsten in; me­diation, zodat het een gezamenlijke zeker als er meerdere personen aan de verantwoordelijkheid wordt om steun De advocaat in mediation Ook als advocaat kunt u er niet meer

omheen Ook beschikbaar als eBook Mediation De advocaat in mediation is een praktische handleiding voor de advocaat die met mediation te maken krijgt. U vindt er het antwoord op vragen als: Æ “Hoe krijg ik de beste mediator voor deze zaak?” Æ “Welke stukken stuur ik vooraf toe?” Æ “Wanneer ga ik (niet) mee?” Æ “Hoe vertrouwelijk zijn de verslagen?” Æ “Het schiet niet op - wat nu?”

Aan de hand van tips, trucs en blunders voeren de schrijvers u van het informeren en adviseren van uw cliënt over mediation, naar een effectieve begeleiding tijdens het mediationtraject.

Meer informatie of bestellen sdu.nl of bel (070) 378 98 80 Sdu Opleidingen & Events Naar welk congres komt u dit najaar?

2 oktober 2015 9 oktober 2015 Utrecht Utrecht

Seminar Jeugdwet LANGZS congres 2015: Dit betekent de Jeugdwet voor uw Van maatpak naar confectie? praktijk De normering van schade- vergoedingsbedragen bezien vanuit 5 punten NOvA verschillende perspectieven Sprekers: Erik Dannenberg, mr. Sandra van Heukelom, Wikke Kuller, 4 punten NOvA mr. Esther Lam, Willem Loupatty, dr. Marsha de Vries en Fokko Witteveen

4 november 2015 19 november 2015 Den Haag Utrecht

Modernisering van het HIP Themamiddag Wetboek van Strafvordering Insolventie Strafblad seminar 4 punten NOvA 4 punten NOvA Sprekers: mr. Mark Aukema, mr. Ginio Beij, Sprekers: prof. dr. Tineke Cleiren, mr. Ton de mr. Louis de Boef, prof. mr. Reinout Wibier Lange, mr. Pieter van der Kruijs, mr. dr. Patrick van der Meij, mr. Gert Haverkate, mr. Caroline de Sitter, mr. drs. Simon Minks, mr. Tjarda van der Spoel, mr. Magda Koole en mr. Henk Peters

3 december 2015 9 december 2015 11 december 2015 Utrecht Utrecht Utrecht

Tien jaar (nieuw) zorgstelsel Arbeidsrecht in de praktijk Vreemdelingen aan het werk ZIP Themamiddag De eerste praktijkervaringen met Belicht vanuit arbeids-, migratie- en de WWZ en bespreking van de derde fi scaal perspectief Met bespreking van: zorginkoop, tranche kwaliteitstransparantie, verantwoording/ 4 punten NOvA controle van kosten, keuzevrijheid, tarief- 6 punten NOvA Sprekers: mr. Carlo Douven, mr. Bram van Melle, regulering, impact en gevolgen van de Sprekers: mr. Pieter Fluit, mr. Dirk van Genderen mr. Bart Maes, mr. Erik Scheers Wmo 2015 en Wet Langdurige zorg.

3 punten NOvA

Voor ons volledige aanbod: www.sdujuridischeopleidingen.nl

O&E_adv6x_210x265mm_CMYK_08-2015.indd 1 28-07-15 15:58 mediation 63

September 2015 Mediation

25 Kanaliseren van conflicten Hoe werkt mediation? Paula Boshouwers, MfN-registermediator bij ReulingSchutte in Amsterdam, lichtte maandelijks een praktijkvoorbeeld door. Aflevering 25: ‘Een hartelijke groet.’

er gelegenheid van het dossier Ik geef er in deze bijdrage mijn eigen tijen gezamenlijk kunnen vormgeven. TMediation, dat u bij dit nummer draai aan door allereerst te stellen: geef Ook in die zin is crisis dus kans. van het Advocatenblad vindt, diepte een conflict de ruimte. En vervolgens: Een beter begrip van het conflict ik een oud Advocatenblad (uit 1995) op mocht het beslechten van het conflict is ook nuttig om het conflict vervol- met hetzelfde thema. In die uitgave aan de orde zijn, besteed dan bewust gens op een voor de cliënt goede wijze veel bijdragen van in ADR-land des- aandacht aan de manier waarop. te kunnen ‘kanaliseren’. Ik ben het tijds toonaangevende auteurs over Om met het eerste te beginnen. (natuurlijk) eens met Karskens dat alternatieve geschilbeslechting (Alter- Crisis is kans, is een veelgehoorde uit- alternatieve vormen van geschilbe- native Dispute Resolution) en mediation. spraak. Maar kans op wat? In de juri- slechting daarbij even zwaar (of licht) In één van de daarin gepubliceerde dische context wordt in het geval van gewogen zouden moeten worden als de bijdragen schrijft prof. dr. M.L.J. een geschil vaak gekeken naar de kans gangbare voor de hand liggende metho- Karskens op filosofische wijze over de dat de cliënt gelijk krijg, een procedure den. Omdat ik het belangrijk vind dat vooroordelen van de term ‘alternatieve wint. In de meer bredere ook niet- elke crisis de beste kansen krijgt. Met geschilbeslechting’ en over het nut en juridische context speelt er echter altijd andere woorden: dat er een geschil- de noodzaak van het ‘kanaliseren’ van meer. Een conflict stelt tegenstellingen beslechtingsmethode gekozen zou conflicten. Ik vond deze filosofische aan de orde. Staat u als advocaat wel moeten worden die het best past. Het inslag wel passen bij het themanum- eens echt stil bij wat die tegenstellingen beoordelen daarvan is een belangrijke mer en bij deze laatste bijdrage van precies zijn en waar ze vandaan komen? taak van de advocaat. En dat vergt meer Mediation. En probeert u dit te begrijpen? Niet dan juridisch begrijpen hoe het zit. Dat Karskens schrijft dat de term ‘alter- alleen bij de eigen cliënt, maar juist ook gaat over goed luisteren, doorvragen, de natieve geschilbeslechting’ suggereert bij de andere partij(en)? Ik weet het uit hele context kunnen zien en onafhan- dat de juridische weg de gebruikelijke mijn eigen advocatenpraktijk; het is kelijk adviseren. Juist dingen waarin weg is en dat andere wegen binnen de niet altijd makkelijk om daarnaartoe bijvoorbeeld in de nieuwe Beroepsop- heersende rechtsorde worden gezien door te dringen. Ook is de afstand tot leiding voor Advocaten veel aandacht als alternatieven. Hij stelt vraagtekens de andere partij meestal groot. En toch wordt besteed. Alleen maar goed wat bij deze vanzelfsprekendheid. Ook is het een kans om te proberen te begrij- mij betreft. stelt hij zich de vraag of geschillen pen waar het partijen écht om te doen Het was me een genoegen u maan- altijd beslecht zouden moeten worden. is. Dat geeft helderheid en handvatten delijks te hebben ‘ontmoet’ in het Verschillen en geschillen zijn juist een voor een oplossing. De kans bestaat Advocatenblad (of in levenden lijve aan de belangrijke uiting van de autonomie zelfs dat partijen begrip voor elkaar mediationtafel). Inmiddels heb ik mijn van partijen en ook een bron van voor- krijgen. En als ze dat beide krijgen – en eigen toga aan de wilgen gehangen en uitgang, aldus Karskens. En het idee ze bovendien het gevoel hebben dat ze ben ik fulltime mediator. Tijd om ruim- dat strijd, conflict of tegenstelling een begrepen worden (heel belangrijk) – is te te maken voor een nieuwe rubriek. positieve en vormende rol speelt, is dat vaak een belangrijke stap richting Voor vragen over mediation weet u me eeuwenoud. een oplossing. Een oplossing die par- wel te vinden. U hartelijk groetend! advertenties

Wij zijn op zoek naar:

• advocaat algemene praktijk en/of stagiaire met affi niteit voor faillissementsrecht

Daadkracht, ruime expertise en betrokkenheid. Dat zijn de trefwoorden die ons kantoor karakteriseren. Meer weten? Kijk op www.boersadvocaten.nl

Informatie: Schriftelijke sollicitatie: Kerkewijk 20 mr L.L. de Boef mr L.L. de Boef 3901 EG Veenendaal T. 0318 - 52 24 04 tel: 0318 - 522 404 Postbus 675 F. 0318 - 52 34 74 3900 AR Veenendaal [email protected] [email protected] www.boersadvocaten.nl

Advocaten zonder drempel

Vacature Van der Toorn advocaten is een laagdrempelig, informeel en gevestigd advocatenkantoor in Roermond. Van der Toorn advocaten combineert STRAFRECHTADVOCAAT professionele hoogwaardige juridische dienstverlening met een menselijke en vriendelijke benadering. De praktijk richt zich in hoofdzaak op het asiel- en vreemdelingenrecht, het strafrecht en Voor onze nieuwe vestiging in Utrecht zoeken wij een het personen- en familierecht. Daarnaast zijn de advocaten van het kantoor ook werkzaam op het terrein van het sociaalverzekeringsrecht, strafrechtadvocaat die binding heeft met de regio. het arbeidsrecht en verbintenissenrecht. Wij bieden de zekerheid van een vast salaris, met

Voor de versterking van ons team zijn wij per direct op zoek naar een daarnaast een omzetgerelateerde bonusregeling. gevorderde advocaat/stagiair of een advocaat-medewerker, die in hoofdzaak werkzaam zal zijn op het terrein van het personen- en familierecht. Belangrijke eigenschappen: • flexibel Tevens zijn wij op zoek naar een advocaat-medewerker, die gekwalifi ceerd is voor het asiel- en vreemdelingenrecht en • gedreven daarnaast affi niteit heeft met het strafrecht. De bereidheid moet • juridisch sterk bestaan om ook werkzaamheden te verrichten in andere disciplines van het recht. • commerciële instelling.

Voor meer informatie over ons kantoor en onze advocaten verwijzen wij U naar onze website www.vandertoornadvocaten.nl Sollicitaties kunt u richten aan: Uw schriftelijke sollicitatie voorzien van curriculum vitae kunt u binnen 14 dagen richten aan mr.drs. A. van der Toorn, Postbus 71 te 6040 AB Roermond. mr. S. Weening, [email protected] historie 65

September 2015 canon van de Bevlogen en kritisch advocatuur intellectueel Links geëngageerde advocaat Benno Stokvis (1901-1977) kwam op voor de rechten van homo’s en behoedde in de Tweede Wereldoorlog joden voor deportatie.

Robert Sanders enno Julius Stokvis werd geboren joodse confrères toen die in 1941 werden Bin Amsterdam op 23 januari 1901. uitgesloten van het recht om ‘arische’ Hij doorliep het hoofdstedelijke Bar- cliënten bij te staan en later zelfs wer- laeus Gymnasium en studeerde tussen den weggevoerd. ‘Hebben zij, wier taak 1919 en 1924 rechten aan de Gemeen- het niet slechts was de leden van de orde telijke Universiteit. Na afronding te leiden, maar ook hen te beschermen, Benno Stokvis van zijn studie begon hij eveneens in (1901-1977) een vinger uitgestoken, toen van deze Amsterdam zijn praktijk als advocaat leden de gerechtigheid vertrapt werd? en procureur, die hij met onderbreking dr. Hans Georg Calmeyer kregen joodse Neen. In het ure van gevaar hebben zij van zijn Kamerlidmaatschap tot 1977 medeburgers de gelegenheid zich op hun eerste plichten verzaakt,’ conclu- voortzette. papier te ‘ariseren’ en zich zo aan de deerde Stokvis. Het wetsvoorstel werd Het voor Stokvis kenmerkende link- Duitse rassenwetten te onttrekken. aangenomen, met (op verzoek van Stok- se engagement kwam niet alleen naar Door tussenkomst van een advocaat vis) de aantekening dat hij en de andere voren uit zijn keuze voor het lidmaat- hadden deze verzoeken een grotere CPN-leden geacht werden te hebben schap van de Communistische Partij kans van slagen. Stokvis, zelf afkomstig tegengestemd. Nederland in 1935, maar ook uit zijn uit een niet-orthodox joods gezin, wist Vanwege zijn kritiek op de partijlei- praktijk als advocaat. Zo verdedigde tijdens de bezetting voor zo’n tweehon- ding en solistische optreden belandde Stokvis de marxist en latere verzets- derd personen te bereiken dat de in hun Stokvis niet veel later op een onver- strijder Henk Sneevliet (1883-1942), toen papieren vermelde joodse afstamming kiesbare plaats op de kandidatenlijst. deze begin jaren dertig werd vervolgd ongedaan werd gemaakt, waardoor zij Hij verliet de Haagse arena en nam zijn wegens opruiing. Sneevliet had in een voor deportatie werden behoed. Door advocatenpraktijk weer op. Hij stelde geschrift opgeroepen tot solidariteit zichzelf ook te laten ‘ariseren’, slaagde zijn oorlogsherinneringen te boek, met de muitende matrozen van het hij erin zijn praktijk voort te zetten. in het in 1968 verschenen Advocaat in oorlogsschip ‘De Zeven Provinciën’. Ook In 1946 nam Stokvis zitting in de oorlogstijd, en verzorgde ook de radio­ verdedigde hij geregeld homoseksuelen Tweede Kamer voor de CPN. Hij werd rubriek ‘Recht en slecht’, bestaande die werden beschuldigd van overtre- justitiewoordvoerder en maakte deel uit korte radiopraatjes over juridische ding van artikel 248bis Sr, dat seksuele uit van de parlementaire enquêtecom- en ethische zaken, die hij op een vaste contacten met personen van hetzelfde missie naar het regeringsbeleid 1940- wijze afsloot: ‘En zo staan wij thans aan geslacht onder de 21 jaar strafbaar stel- 1945. de vooravond van de totale ondergang de. Toen in 1952 het wetsvoorstel voor de van Nederland. Ik wens u smakelijk Tijdens de oorlog behoorde Stokvis tot Advocatenwet in de Kamer werd behan- eten en een prettig weekend.’ de kleine groep advocaten – Meihuizen deld, stak hij zijn kritiek op de rol van Stokvis bleef advocaat tot kort voor schat hun aantal op ruim vijftig – die de balie in de oorlogsjaren niet onder zijn dood. Vanwege zijn verslechterende zich bezighielden met zogenoemde stoelen of banken. Vooral de raden gezondheid liet hij zich op 1 januari ‘afstammingszaken’. Door het indienen van toezicht en de dekens moesten het 1977 uitschrijven; twee dagen later over- van verzoekschriften bij het bureau van ontgelden voor hun houding jegens de leed hij.

(1547-1619) (1753-1796) (1756-1831) (1756-1835)penninck(1761-1825) (1838-1913) (1859-1909) Frida Katz (1896-1971) (1912-1991) (1583-1645) (1597-1662) (1769- 1846) (1780-1834) (1844-1901) (1849-1919) (1860-1930)Thom (1869-1945) Fruin (1879-1928) (1880-1954) (1883-1949) (1885-1963) (1893-1979) (1894-1972) (1896-1970) (1914-1996) Pieter Paulus Tobias Asser J.P.A.N. Caroli Hugo de Groot Johannes Drost Otto Verpaalen Willem de Groot Willem Bilderdijk C.F. van Maanen Abraham Hartogh Johannes van Kuyk G.W. van der Does Hendrik Mulderije Jonas Daniël Meijer Pieter Jelles Troelstra Joannes van der Linden Adolphine Eduardina Kok Ali Visser van IJzendoornPieter Willem van Doorne Edu Droogleever Fortuijn Johan van Oldenbarnevelt Engelbert Nicolaas de Brauw Rutger Jan Schimmel­ advertenties

Tekst & Commentaar Meest geliefd. Meest gebruikt. ‘Hij gaat altijd met me mee’ mr. Paula van den Berg Advocaat bij Bilt. Advocaten, Utrecht

Tekst & Commentaar Burgerlijk Wetboek

Het enige commentaar op het gehele Burgerlijk Wetboek maakt deze uitgave dé eerste bron voor de generalist. 9 Actueler dan ooit met de stand van de wet per 1 juli 2015. 9 Inclusief het nieuwe ontslagrecht en de nieuwe Jeugdwet. 9 Geen enkele andere uitgave geeft u zo snel en bondig een goede NIEUW! weergave van het recht. 9 Ook verkrijgbaar als online abonnement met regelmatige updates. Bestel nu op wolterskluwer.nl/tc-bw even opfrissen 67 Tekst & Commentaar Juridische kwesties September Meest geliefd. Meest gebruikt. 2015 die zijn weggezakt De bestuursrechtelijke zienswijze De bestuursrechtelijke zienswijze is niet altijd zo vrijblijvend als de uitnodiging tot ‘Hij gaat het indienen ervan misschien doet vermoeden. Mark West1

et bestuursrecht kent vanwege het bepaalde overheidsinformatie. Voor dit praktisch en theoretisch ondoenlijk is Huitgangspunt van laagdrempelig- soort ‘belastende’ besluiten dient voor al die mogelijke belanghebbenden op heid geen verplichte procesvertegen- een belanghebbende de mogelijkheid grond van art. 4:8 Awb aan te schrijven woordiging. Het is wel een rechtsgebied te bestaan om vroegtijdig invloed op de dat zij hun zienswijze over het te nemen altijd met dat zeker voor burgers, maar ook voor besluitvorming uit te oefenen. Hoewel besluit naar voren kunnen brengen. In de advocaat met een minder getraind onverplicht – de zienswijze van art. 4:8 de plaats daarvan wordt op grond van bestuursrechtelijke oog, de nodige Awb wordt niet genoemd in art. 6:13 afdeling 3.4 Awb een ontwerp van het valkuilen kent. De bestuursrechtelijke Awb zodat het niet-indienen ervan geen besluit ter inzage gelegd en de terinza- zienswijze – ook bekend als de wettelij- gevolgen heeft voor de bezwaar- en gelegging zelf wordt in een plaatselijk ke hoorplicht – is er daar een van, zoals beroepsprocedure – is het in de regel dagblad dan wel in de Staatscourant aan- regelmatig blijkt uit de rechtspraak van aan te raden van de mogelijkheid tot het gekondigd.3 Tegen het ontwerpbesluit de Afdeling bestuursrechtspraak van de indienen van deze zienswijze gebruik kunnen belanghebbenden (en eenieder me mee’ Raad van State.2 te maken. Dit is immers het eerste en tegen ontwerpbestemmingsplannen4) De zienswijze kent, anders dan het enige moment waarop je voor een cliënt voor het definitieve besluit wordt bezwaar- en het beroepschrift, een vari- invloed kunt uitoefenen op de inhoud genomen een zienswijze indienen waar mr. Paula van den Berg ant waarvan het niet-indienen ervan van een besluit, nog voordat er über- bij een bezwaarschrift de inhoud van Advocaat bij Bilt. Advocaten, Utrecht geen gevolgen heeft voor de mogelijk- haupt een genomen is. het besluit waartegen het gericht is in heid tot het inslaan van de volgende Er bestaat echter een ook type wezen al definitief vastligt. Nu de ziens- bestuursrechtelijke rechtsingang. zienswijze die als tegenhanger van het wijze van art. 3:15 Awb wordt genoemd Dit betreft de zienswijze van art. 4:8 bezwaarschrift heeft te gelden, in de in art. 6:13 Awb, betekent het niet ver- Awb. Op grond van deze bepaling is zin dat als er geen gebruik van wordt schoonbaar ongebruikt laten ervan dat een bestuursorgaan verplicht, voordat gemaakt, er nadien geen bestuurs- niet langer ontvankelijk in beroep kan het een besluit neemt dat een (rechts)- rechtelijke rechtsbescherming tegen worden gekomen.5 En waar het indie- persoon niet heeft aangevraagd en waar- het betrokken besluit meer openstaat: nen van pro forma bezwaar en beroep Tekst & Commentaar Burgerlijk Wetboek tegen die naar alle waarschijnlijkheid de zienswijze van art. 3:15 Awb. Het in beginsel mogelijk is op grond van de bedenkingen zal hebben, die (rechts)- bestaansrecht van dit type zienswijze artt. 6:5 en 6:6 Awb,6 vloeit uit het zorg- Het enige commentaar op het gehele Burgerlijk Wetboek maakt deze persoon uit te nodigen een zienswijze naast het bezwaarschrift vloeit voort uit vuldigheidsbeginsel voort dat ook een uitgave dé eerste bron voor de generalist. tegen het voorgenomen besluit in te de openbare voorbereidingsprocedure pro-formazienswijze met betrekking 9 Actueler dan ooit met de stand van de wet per 1 juli 2015. 9 dienen. Denk aan bestuurlijke sancties van afdeling 3.4 Awb. Bepaalde beslui- tot een ontwerpbesluit ingediend kan Inclusief het nieuwe ontslagrecht en de nieuwe Jeugdwet. 7 9 Geen enkele andere uitgave geeft u zo snel en bondig een goede NIEUW! zoals het besluit tot oplegging van een ten zoals de vaststelling van bestem- worden. De indiener daarvan dient dan weergave van het recht. bestuurlijke boete wegens (vermeende) mingenplannen, maar ook bepaalde in de gelegenheid te worden gesteld om 9 Ook verkrijgbaar als online abonnement met regelmatige updates. overtreding van een wettelijk voor- omgevingsvergunningen zoals die voor binnen twee weken de zienswijze alsnog schrift, maar ook een op grond van de activiteit milieu, worden voorbereid nader aan te vullen. Bestel nu op wolterskluwer.nl/tc-bw de Wet openbaarheid van bestuur te met deze openbare voorbereidings- 3 Art. 3:11 lid 1 resp. 3:12 lid 1 en 2 Awb. nemen besluit tot openbaarmaking van procedure. De achtergrond hiervan is 4 Art. 3.8 lid 1 onder d Wro. dat de belangen van een onbekende 5 Geen bezwaar gelet op art. 7:1 lid 1 onder d Awb. 1 Advocaat bij Ploum Lodder Princen te Rotterdam. grote(re) groep derden geraakt kun- 6 Uitgezonderd besluiten waarop de Crisis- en 2 Zie recent nog ABRvS 24 juni 2015, herstelwet van toepassing is. ECLI:NL:RVS:2015:1970, r.o. 4 en 4.1. nen worden door deze besluiten en het 7 ABRvS 27 mei 2015, ECLI:NL:RVS:2015:1621, r.o. 6.3. 68 praktijk

September 2015 Foto: Shutterstock Foto: Vertelt uw website voldoende? Allerlei informatieverplichtingen helpen uw cliënten om te bepalen of u de juiste man of vrouw voor de zaak bent. Voldoet de website van uw kantoor aan alle eisen? Nathalie Gloudemans-Voogd

at zien potentiële cliënten informatieverplichtingen hebben niet in dienstbetrekking zijn, hebben als zij naar uw website advocaten? zich aan deze informatieverplichtin- Wkijken? Is het hen duide- De dienstenrichtlijn legt bepaalde gen te houden. Sommige bepalingen lijk wie hun juridische probleem zou informatieverplichtingen op aan zorgden voor onduidelijkheid (onder kunnen oplossen? Weten zij wat de dienstenverrichters. Daardoor zou andere over de verhouding met de titel rechtsvorm is; ontwaren ze het KvK- dienstverlening transparanter worden, over algemene voorwaarden). De NOvA nummer en btw-nummer? Geeft de zouden afnemers grotere keuzes krij- kwam advocaten te hulp met een richt- site informatie over de kantoorklach- gen en dat moest weer leiden tot betere lijn over hoe de advocatuur aan artt. tenregeling? Rechtzoekenden die over- diensten tegen lagere prijzen, zo over- 6:230a-6:230e BW kan voldoen (te vin- wegen een advocaten in te schakelen, woog Brussel. Eind 2009 is de richtlijn den op regelgeving.advocatenorde.nl). moeten weten wie hun opdrachtnemer geïmplementeerd en werd titel 5 van De NOvA-richtlijn is expliciet geen is. Daarom kent de wet verschillende Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek aan- juridisch advies en vrijwaart advocaten informatieverplichtingen. Sinds 1 gevuld met afdeling 2a ‘Informatie over niet van ‘gerechtelijke of tuchtrechte- januari 2015 voegt de Verordening dienstverrichters en hun diensten naar lijke procedures’. Desondanks vinden op de advocatuur (ook wel de ‘Voda’) aanleiding van de dienstenrichtlijn’. advocaten er een uitgewerkt overzicht daar enkele aspecten aan toe. Welke Dienstverleners, zoals advocaten die van de informatie die zij moeten ver- praktijk 69

September 2015 melden op grond van art. 6:230b BW; kantoorklachtenregeling (een species tingen van art. 3:15d BW. Dit artikel ziet dat zij lid zijn van de Nederlandse van art. 6:230b sub 12 BW waar het over kort gezegd op elektronische handel; er orde van advocaten bijvoorbeeld, en de een interne klachtenregeling gaat). moet sprake zijn van een economische adresgegevens van de NOvA. Uit art. Deze informatie staat volgens de toe- activiteit. Een advocatenwebsite met 6:230e BW volgt dat de informatie cor- lichting bij voorkeur op de website van een korte ‘over ons’ en contactgegevens rect, helder en ondubbelzinnig moet het kantoor. valt waarschijnlijk niet onder art. 3:15d zijn en tijdig voor het sluiten van een Advocaten zullen de verschillende BW. Maar advocaten die bijvoorbeeld schriftelijke overeenkomst bij de cliënt informatieplichten moeten nagaan om online adviesdiensten aanbieden, ver- terecht moet komen. De NOvA noemt te zien of zij voldoende gegevens ver- richten wel een ‘dienst van de informa- een aantal manieren waarop de infor- melden op hun website. De lijst wordt tiemaatschappij’. In de praktijk komen matieverstrekking mogelijk is (naar nog iets langer bij overeenkomsten met de informatieverplichtingen van art. art. 6:230c BW): via een brochure in de consumenten (dus natuurlijke personen 3:15d BW grotendeels overeen met die wacht- of spreekkamer of bij de receptie die niet handelen voor hun bedrijf of van art. 6:230b BW. Art. 3:15d lid 2 BW bijvoorbeeld, als uw kantoor toeganke- beroep). Dienstenverrichters die in een verwacht meer informatie over de prijs lijk is voor nieuwe cliënten. U kunt die kantoor een overeenkomst aangaan met (welke belasting en leveringskosten brochure of andere publicatie met de een consument zullen zich moeten hou- van toepassing zijn). Bovendien is het gegevens ook opsturen of overhandi- den aan art. 6:230l BW. Sluit u de over- op grond van art. 3:15d BW verplicht gen, mits dat maar gebeurt voordat de eenkomst telefonisch of elektronisch om elektronische contactgegevens te opdracht tot stand komt. Vermelding af, of buiten de geijkte verkoopruimte, verstrekken; art. 6:230b BW noemt dat op de website is ook een mogelijkheid. dan is art. 6:230m BW over koop op slechts als optie. afstand van toepassing. Bovendien kan Op het gebied van sancties is er een Overeenkomst er sprake zijn van oneerlijke handels- groter verschil. Voor overtredingen van De Voda, nieuwe Verordening op praktijken bij dienstenverrichters die artt. 6:230a-6:230e, 6:230l en 6:230m de advocatuur, voegt in art. 7.4 lid 2 contracteren met consumenten. Deze BW gelden de algemene civiele reme- aan de informatieverplichtingen van informatieverplichtingen gericht op dies en kan de Autoriteit Consument artt.6:230a-6:230e BW enkele aspec- consumenten overlappen grotendeels & Markt handhaven met boetes en ten toe, naast de algemene eis in lid 1 de informatie die dienstverleners op een last onder dwangsom. Bij schen- dat advocaten de juiste voorstelling grond van art. 6:230b BW verschaffen, dingen van art. 3:15d BW staan deze van zaken moeten geven over hoe ze maar zijn op een paar punten specifie- wegen ook open, maar is er bovendien praktijk uitoefenen. Advocaten zijn ker. Zo moet de totale prijs, dus inclu- sprake van een strafbaar feit: dit is verplicht extra informatie te verschaf- sief alle belastingen, gegeven worden, een economisch delict strafbaar met fen om de cliënt en de potentiële cliënt of een prijsberekening als de prijs niet een geldboete van de vierde categorie. ‘in staat te stellen een afweging te vooraf berekend kan worden. Boven- Bovendien is de niet-naleving van het maken bij de keuze van een advocaat’, dien moet u in deze gevallen informa- artikel een oneerlijke handelspraktijk; vermeldt de toelichting. Dus moeten tie geven over de wijze van betaling, bewijsvermoedens maken de positie advocaten met een of meer cliënten die levering en uitvoering. Art. 6:230m van consumenten die een kantoor niet hun werkgever zijn ‘openbaar en BW verplicht daarnaast de termijn aanspreken op schending van art. 3:15d publiekelijk toegankelijk’ bekendma- waarbinnen de dienst geleverd wordt te BW daarmee sterker. Als er sprake is ken met wie de cliënt de overeenkomst vermelden en informatie te geven over van een oneerlijke handelspraktijk, van opdracht sluit. Als het kantoor duur, verlengen en opzeggen van de moet de dienstenverrichter bovendien onder een gezamenlijke naam optreedt, overeenkomst. Dit geldt ook op grond de schade vergoeden en is de overeen- moet dat gegeven, en met wie, ook van art. 6:230l BW; daarnaast moet er komst vernietigbaar. Dit alles geldt duidelijk zijn. Of er sprake is van een iets gezegd worden over de wijze van niet voor overtreding van de Voda, samenwerkingsverband en welke nakoming. Martien Schaub ontwart maar advocaten moeten in dat geval rechtsvorm die samenwerking heeft, in Tijdschrift voor Consumentenrecht & wel rekening houden met tuchtrechte- moet worden gepubliceerd. Daarnaast handelspraktijken 2014-1 de hele kluwen lijk handhaven door de deken. Reden moeten advocaten laten zien of ze indi- informatieverplichtingen. genoeg om toch even door de ogen van vidueel of gezamenlijk met anderen Het kan potentieel nog ingewikkel- deze toezichthouders, en die van uw voor beroepsaansprakelijkheid zijn der worden. Want wie een ‘dienst van de potentiële cliënt, naar uw website te verzekerd en stelt de Voda verplicht dat informatiemaatschappij’ levert, is ook kijken. Op advocatenblad.nl vindt u advocaten informatie geven over hun gehouden aan de informatieverplich- een checklist. 70 van de orde

September 2015

ordeberichten ordeberichten Bestuurder derdengelden NOvA organiseert niet automatisch verzekerd innovatieplatform

anuit de praktijk zijn er vragen hoedanigheid waarin de advocaat verze- e Nederlandse orde van advocaten Vgesteld of een bestuurder van kerd is. Bij de polisvoorwaarden wordt Dorganiseert ‘Het innovatieplatform’: een stichting derdengelden onder de nader omschreven welke handelingen een serie bijeenkomsten waar met advoca- beroepsaansprakelijkheidsverzekering onder deze verzekerde hoedanigheid ten en (externe) experts wordt gesproken valt. Het antwoord verschilt per polis: wordt begrepen en welke niet. Op grond over onderwerpen als mediation, alternative niet altijd is de bestuurder van de eigen van artikel 6.25, aanhef en onderdeel c, business structures en vertrouwelijkheid & stichting derdengelden automatisch van de Verordening op de advocatuur ICT. De aftrap heeft plaats op dinsdag 13 meeverzekerd. (Voda) moet de beroepsaansprakelijk- oktober in Amsterdam. Via een (orde) Het is belangrijk dat advocaten alert heidsverzekering in elk geval dekking bericht ontvangt u binnenkort meer infor- zijn op risico’s die zij in de hoedanig- bieden voor alle werkzaamheden die matie en de mogelijkheid om u aan te heid van bestuurder van een stichting gerekend kunnen worden tot de beroep- melden. derdengelden kunnen lopen. Het is suitoefening. Hieronder vallen de cura- aan het bestuur van de stichting om tor, bewindvoerder, mediator, bindend te bepalen of er dekking is onder de adviseur en arbiter. De hoedanigheid van ordeberichten beroepsaansprakelijkheidsverzeke- bestuurder van de stichting derdengel- ring van de advocaat dan wel of zij een den is niet opgenomen in de Voda. aparte bestuurdersaansprakelijkheids- Sommige verzekeraars verzekeren NOvA online niet verzekering wensen af te sluiten. Als wel de bestuurders van de eigen stich- onduidelijk is of de fouten die in de ting derdengelden mee. Een advocaat die bereikbaar wegens hoedanigheid van bestuurder van een medebestuurder is van een andere stich- stichting derdengelden worden gemaakt ting derdengelden (dit komt regelmatig groot systeem­ onder de dekking van de beroepsaan- voor bij eenmanskantoren) is dan niet sprakelijkheidsverzekering vallen, wordt automatisch verzekerd. In die gevallen, onderhoud aangeraden het polisblad en de polis- of als de beroepsaansprakelijkheidsver- Van vrijdag 28 augustus 12.00 uur voorwaarden door te nemen. zekering helemaal geen dekking biedt ’s middags tot maandagochtend 31 Het polisblad en de polisvoorwaarden voor bestuurders van de eigen stichting augustus 06.00 uur is de Nederlandse van de eigen beroepsaansprakelijkheids- derdengelden, kan een aparte bestuur- orde van advocaten niet per mail verzekering omschrijven waarvoor de dersaansprakelijkheidsverzekering uit- bereikbaar en zijn onderliggende verzekering dekking biedt, inclusief de komst bieden. systemen niet beschikbaar wegens groot onderhoud aan de ICT-systemen. colofon De website blijft wel toegankelijk, net als de Juridische databank en Zoek een advocaat. De NOvA-helpdesk Bureau van de Orde Helpdesk is alleen telefonisch bereikbaar. De Raffi van den Berg (algemeen [email protected] secretaris) Tel. 070-335 35 54 werkzaamheden kunnen ertoe leiden dat Nederlandse orde Samenstelling algemene vragen niet direct te beantwoorden zijn. van advocaten raad Nederlandse orde van Bezoekadres Twitter Het Advocatenblad is het advocaten Neuhuyskade 94 @Advocatenorde officiële orgaan van de • Walter Hendriksen 2596 XM Den Haag Nederlandse Orde van (algemeen deken) Tel. 070 – 335 35 35 LinkedIn A Advocaten. De Orde verzorgt • Bart van Tongeren Fax 070 – 335 35 31 Nederlandse orde advocatenorde de rubrieken Van de Orde, (plaatsvervangend deken) E-mail [email protected] van advocaten Geschillencommissie, • Hans Vogels KvK-nummer: 27339260 @Advocatenorde Gefeliciteerd, het is nu Tuchtrecht, Transfers en de • Marjan van der List Facebook BTW-nummer: NL002872833B01 precies 5 jaar geleden dat je met Twitter bent column Ten slotte van de • Bert Fibbe Nederlandse orde landelijk deken. • Bernard de Leest Postadres van advocaten begonnen. • Ruben Alderse Baas Postbus 30851 Anl_twop_1000 2500 GW Den Haag van de orde 71

September 2015 transfers Wie, wat, waar? Wie vertrok, wie stopte en wie begon voor zichzelf? Bent u onlangs van kantoor gewisseld of eigen baas geworden? Mail ons kort uw verhaal of meld u aan via [email protected].

Advocatuur te Amsterdam Hoff, mw. mr. J.F.: De Haan Naar ander Doveren, mr. G.L.A.M. van: VTH Advocaten te Zwolle Advocatuur te Tilburg Hoff, mr. F.: Stellingwerf Van kantoor Draisma, mw. mr. I.C.E.: Beek & Drosten te Enschede Aboukir, mr. R.: Nieuwstad Advocaten te Hogerzeil, mw. mr. E.: Hogan Advocatenkantoor Aboukir te Zutphen Lovells International LLP te Utrecht Dreesmann-Bruijntjes, mw. Amsterdam Arentshorst, mr. PJ.: Fievez mr. H.: Advocatenkantoor Hoogveld, mr. A.: Hogan Advocaten te Deventer Bezuidenhout te Den Haag Lovells International te Baltur, mr. M.: Korver & Van Drenth, mr. L.A.: Advocaten in Amsterdam Essen Advocaten te Amsterdam de Praktijk te Utrecht Houtman, mw. mr. A.: Bartman, mr. S.M.: Bartman Dubelaar, mr. J.M.V.: Verus te Familierechthuis te Horst Company Law te Baambrugge Woerden Hoving, mr. V.: Rutgers Posch Echt Rotterdams Berg, mw. mr. P. van den: Bilt Eck, mr. R. van: JPR Advocaten Visée Endedijk te Amsterdam te Deventer Huijbers, mw. mr. M.R.: Na twee jaar bij een Arnhems advocatenkantoor keerde Advocaten te Utrecht Eijk, mr. Ph.D. Van der: Boontje Advocaten te procesadvocaat Wibe Reddingius (49) terug naar Berndsen, mr. M.: Meijers Canatan Advocaten te Houthoff Buruma te Rotterdam Amsterdam Rotterdam, waar hij woont en eerder al twintig jaar als Amsterdam Eldik, mr. G.H.R. van: Huizinga, mw. mr. J.H.M.: advocaat werkte. Sinds 1 juli is hij partner bij Langelaar Bilderbeek, mr. M.P.C.: Berculo Greenberg Traurig, LLP te Direkt Advocatuur B.V. te Klinkhamer Advocaten. ‘Ik miste de Rotterdamse mentaliteit Advocaten te Utrecht Amsterdam Zoetermeer en dynamiek, en de lange reistijd brak me op. Langelaar Blaauw, mr. H.: Oass & Kasem Elzen, mr. D.H. van den: Hurkmans, mw. mr. M.J.: Klinkhamer is een echt Rotterdams kantoor, dat aan de Advocaten te Haarlem Vandervoodt Advocaten te Beumer Advocatenpraktijk te weg timmert met een haven- en handelspraktijk. Daar zijn Bodha, mr. T.M.: Willems Rotterdam Rhoon mijn ondernemingsrechtelijke en hippische praktijk een Advocaten & Rechtsanwälte N.V. Engels, mr. S.: AKD te Hulst, mw. mr. A.C. Van der Amsterdam Hulst: Reynaerde Advocaten te heel mooie aanvulling op. Met mijn brede praktijk – van te Amsterdam Erk, mr. S.H. van: Griph Law & Amsterdam overnames tot eigendomsconflicten met betrekking tot Braak, mr. J.W.L.M. ten: Bellius Advocaten te Bussum Tax te Utrecht Janse, mr. W.M.: OMVR olympische dressuurpaarden – is geen dag hetzelfde.’ Braat, mr. B.: Brinkhof te Feikes, mw. mr. D.: Guido de Advocaten + Notarissen te Amsterdam Wit Advocaten B.V. te Alkmaar Harderwijk Bravo Mougán, mw. mr. J.: Fontijn, mw. mr. A.S.: orde van Kalma, mr. D.K.: JPR advocaten Hamerslag & Van Haren te advocaten Midden Nederland te Deventer Amsterdam te Utrecht Kempen, mr. B.: Nauta Dutilh Breeman, mr. J.A.: Ploum Goorts, mr. M.: Deterink N.V. te Amsterdam Lodder Princen te Rotterdam Advocaten & Notarissen N.V. te Klaus, mr. J.H.A.M.: Briët, mr. M.: NN Advocaten te Eindhoven BarentsKrans N.V. te Den Haag Den Haag Groffen, mw. mr. A.: Holla Koeman, mr. A.A.: NautaDutilh Broekhuizen, mr. J.P.: Kennedy Advocaten te Den Bosch N.V. te Amsterdam Van der Laan te Amsterdam Güner, mw. mr. F.: Hofstaete Koops, mw. mr. K.J.: Loyens & Buitink, mw. mr. A.M.G.: Advocatuur te Den Haag Loeff N.V. te Amsterdam SteentjesWoltersMulder Haan, mr. P.A. den: AKD te Kuil, mw. mr. V. van der: AKD Advocaten te Lichtenvoorde Rotterdam te Rotterdam Ingrijpende gebeurtenissen Bults, mr. L.C.L.: Pact Haasteren, mw. mr. E.: Hiddes Landen, mr. J.S. van der: Croon Advocaten te Amsterdam Advocatuur te Heemstede Davidovich te Amsterdam Met arbeidsrecht- en letselschadekantoor FOY zette Busse, mw. mr. A.: WVO Hameleers, mw. mr. E.: Langeveld, mr. M. van: Bilt (37) een logische volgende stap in haar Amira Foy Advocaten te Loenen (GLD) NautaDutilh N.V. te Amsterdam Advocaten te Utrecht carrière. ‘Ik had al gewerkt bij een in letselschade Cuijpers, mw. mr. D.M.J.M.G.: Hamelink, mw. mr. J.A.: Arslan Lautenbach, mw. mr. J.J.R.: gespecialiseerd kantoor, gevolgd door een partnership Crombag Oehlen Advocaten te & Ter Wee Advocaten te Zwolle Ekelmans & Meijer Advocaten te bij een arbeidsrechtkantoor in Amsterdam. Ik wilde zien Beek (LB) Heerwaarden, mw. mr. M. Den Haag of ik het in mijn eentje kon redden – met een praktijk Dijke, mw. mr. S.C. van: V & A van: Vodafone Libertel B.V. te Leemans, mr. P.: Moree in Zwolle, waar ik heen verhuisde in verband met de Advocaten te Rotterdam Amsterdam Gelderblom Advocaten te liefde. Een spannend traject, al vroeg ik me af waarom Dijken, mr. V. van: OMVR Hennis, mr. O.J.:AMS Advocaten Rotterdam te Amsterdam Leijsen, mr. A.G.W.: GDO ik dit niet eerder aandurfde. Ik werk voornamelijk Advocaten + Notarissen te Harderwijk Hobma, mr. J.A.: Brouwer Legal Advocaten.te Nijmegen voor particulieren; ik ben hun raadgever. Als advocaat Dijkstra, mr. M.: Valegis te Enschede Liebregts, mr. T.H.: Sleutels betrokken zijn bij persoonlijke, voor cliënten zwaar Advocaten te Den Haag Hoeven, mr. S. van der: Strijp Advocaten te Nijmegen ingrijpende gebeurtenissen maakt nederig.’ Dobbelaar, mr. S.F.: De Roos Advocatuur te Eindhoven Lockant-Geschiere, mw. mr. D. 72 van de orde

September 2015

van de: Advocaten in de Praktijk Drijber en Partners te Velp (GLD) Ulestraten) FG Advocatuur (mw. mr. F. Gül H.C. Uittenbogaart te Alphen te Utrecht Rookhuijzen, mw. mr. Advocatenkantoor Elbertse te Almere) aan den Rijn) Meersbergen-Zebregs, mw. J.W. van: EON Benelux NV te (mw. mr. L.E.M. Elbertse te First Legal (mr. R. Horstman te Van Eek Advocatuur (mw. mr. mr. B.B.: De Haas en de Jong Rotterdam Schiedam) Rotterdam) M.A. van Eek te Groningen) Advocaten en Mediators Runa Fernandes Pinto, mw. Advocatenkantoor Gooiland Flow Advocaten (mw. mr. S.C. Van Eps Kunneman Van Meles, mw. mr. L.F.M.: Oass & mr. R.L.: NautaDutilh te New (mr. S. Eernstman te Hilversum) Banga te De Bilt) Doorne (mr. S.R. Hagen te Kasem Advocaten te Haarlem York Advocatenkantoor FOY (mw. mr. A.S. Foy te Zwolle) Oranjestad/Aruba) Molengraft-Verrijdt, mw. Schonenburg, mw. mr. T.: Nieuwenhuijse (mw. mr. A.J. Freshfields Bruckhaus Van Huizen Law (mr. P.J.B. van mr. C.M.W.M.: Van der Putt GLDK-Advocaten te Geldrop Nieuwenhuijse te Terneuzen) Deringer LLP (mw. mr. E.N.M. Huizen en mr. Ph.H.J.G. van Advocaten te Venray Spaans, mw. mr. G.J.: Verus te Advocatenkantoor Nouinou Raedts te Hongkong) Huizen te Rotterdam) Mons, mr. R.: La Gro Advocaten Woerden (mw. mr. N. Nouinou te Gemeente Katwijk (mr. F.L. vDijk Advocatuur (mr. F. van te Alphen aan den Rijn Starmans, mw. mr. J.C.G.T.: Amsterdam) Oudshoorn te Katwijk) Dijk te Den Haag) Mosele, mr. A.A.S.: Valegis Philips International B.V. te Advocatenkantoor Obbeek HM Law B.V. (mr. R.P.M. van VMI Holland B.V. (mw. mr. L.A. Advocaten te Den Haag Amsterdam (mr. P. Obbeek te Delft) Leeuwen te Amsterdam) Vitanova te Epe) Muller, mr. D.S.: OMVR Steenwijk, mr. S. van: Advocatenkantoor Putto (mr. H.P. Vos advocaat (mr. H.P. Vos Wessel Advocatuur (mw. mr. Advocaten + Notarissen te Advocaten in de Praktijk te Th.H. Putto te Leiderdorp) te Amsterdam) J.D.L. Wessel te Haarlem) Harderwijk Utrecht Advocatenkantoor Karianne Bal Advocatuur (mw. Zo Legal (mw. mr. A.C. Draisma Mussche, mr. M.: Hocker Stege, mr. A.: Zilver Advocaten Rechtvaardig (mw. mr. C. mr. K.M.S. Bal te Utrecht) te Utrecht) Advocaten te Amsterdam te Amsterdam Teerenstra te Castricum) Koelman.legal (mr. K.J. Nielen, mr. W.J.B.. van: Griph Suls, mw. mr. K.S.: Trip Advocatenkantoor mr. H.J. Koelman te Amsterdam) Law & Tax te Utrecht Advocaten & Notarissen te Schaatsbergen (mr. H.J. Kuijpers Advocatuur (mr. A. Uit de praktijk Nigten, mw. mr. J.: Freshfields Groningen Schaatsbergen te Zwolle) Kuijpers te Nijmegen) Aarts, mw. mr. L. Tilburg 15- Bruckhaus Deringer LLP te Swart, mr. A.J.M. de: Houthoff AKD (mr. S. Engels te Ladonk Legal (mr. J.R. Ali te 07-2015 Amsterdam Buruma te Rotterdam Amsterdam) Boxtel) Aissaoui, mw. mr. K. Haarlem Noort, mw. mr. H.J. van den: Tombe, mw. mr. Q.C. des: AX Advocaten (mr. M.J. Meesterlijk Advocatuur (mw. 28-07-2015 Jones Day te Amsterdam Ovidius Law B.V. te Amsterdam Elkhuizen en mr. Chr. Giljam te mr. L.G.F.M. Gloudemans te Annema, mw. mr. E.M. Almere Norden, mw. mr. S. van: Baker Valen, mr. M.A. van: Van Iersel Amsterdam) Vlijmen) 01-08-2015 & Mc Kenzie Amsterdam NV te Luchtman N.V. te Den Bosch Baerne Advocatuur (mw. mr. Mijn-Recht (mr. S. Askamp te Arkesteijn, mr. J.C.: Helmond Amsterdam Veldjesgraaf, mr. W.M.: Van M. van der Salm te Baarn) Breda) 30-06-2015 Odink, mw. mr. R.: Pennino Oorschot Advocatuur | Legal Caroline Forder Advocaat (mw. MillerReyBrighton Advocaten Balkema, mw. mr. S.M. Advocaten B.V. te Kerkrade Sourcing te Leeuwarden mr. C.J. Forder te Amsterdam) (mw. mr. E.A. Mulders en mr. Amsterdam 01-08-2015 Öntas, mw. mr. G.: Güçlü Vliet, mw. mr. A.C.M. van: Castor Advocatuur (mw. mr. C.N. Reijns te Rotterdam) Bast, mw. mr. H.E. Amsterdam Advocaten te Amsterdam Van Vliet Janischka Advocaten E.S. Grimminck te Castricum) MRDB Advocaten (mr. O.H.G. 07-08-2015 Ooijen-Blokzijl, mw. mr. A.R. te Zeist Cleerdin & Hamer (mr. S.L.J. Daan Bolier te Den Haag) Beer, mw. mr. S.B.A. de van: NN Advocaten te Den Haag Vries, mr. K.E.: De Haan Janssen te Rotterdam) Nutricia Export B.V. (mw. Amsterdam 01-07-2015 Os-Ten Have, mw. mr. K.A.M. Advocaten te Leeuwarden Diekstra Van der Laan mr. D. ter Wee-Vrhovac te Belle, mw. mr. K. van van: Elders Advocaten te Lochem Vries, mw. mr. M.J. de: Benk Advocaten (mr. S.M. Diekstra Zoetermeer) Amsterdam 01-07-2015 Overmars, mr. M.: Linklaters Advocaten te Groningen te Leiden) OWM CZ groep, Benthum, mr. R. van Venlo LLP te Amsterdam Wijling, mr. R.S.: Van Ardenne Doganer Advocatuur (mw. mr. Zorgverzekeraar U.A. (mw. mr. 01-08-2015 Özer, mr. F.: Advocatenkantoor & Crince le Roy Advocaten NV te M. Birinci te Rotterdam) drs. M. Leijenaar te Tilburg) Berg, mr. S. van den Deventer Soytekin te Rotterdam Rotterdam Echt Familie Recht (mr. T.C.P. Özmen Advocatuur (mw. mr. 01-07-2015 Pol, mr. J.J.B. van de: Loyens & Wong, mr. Y.: Christoph te Utrecht) A. Özmen te Almere) Bergsma, mw. mr. H.A. Loeff N.V. te Amsterdam Advocatenkantoor Rafaela te ECN (mr. P.V. Boeken te Petten) Praatz Advocatuur (mw. mr. Amsterdam 01-07-2015 Posthumus Meyjes, mr. H.: HM Rotterdam EMR Advocaten (mr. F.B. W.M. Van Bracht-Szabo te Huis Biersteker, mw. mr. S. Law B.V. te Amsterdam Wubbeling, mw. mr. H.G.: Van Keulen te Utrecht) ter Heide) Amsterdam 28-06-2015 Ranke, mw. mr. A.C.M.: Verus Hout Advocaten te Hilversum Enci Holding N.V. (mw. mr. E. Sennef, De Koning & Van Bij, mr. D.J. van der Drachten te Woerden Wulp, mr. M.T.: Sennef De Gambarjan te Den Bosch) Eenennaam (mw. mr. W.M. 01-07-2015 Reddingius, mr. W.G.: Koning van Eenennaam te Den E&R Advocaten (mr. S. Shreki te Rotterdam) Beek, mr. R. van der Den Haag Langelaar Klinkhamer Haag Ettalhaoui en mr. P.W. van Skadden, Arps, Slate, Meagher 01-06-2015 Advocaten te Rotterdam Zwartkruis-Bakker, mw. mr. Rijmenam-Van Oosterom te & Flom LLP (mr. R.R.R. Hardy Bijl, mr. A. Leerdam 12-06-2015 Relouw, mr. L.M.F.: Doen Legal S.T.E.: Stibbe N.V. te Amsterdam Amsterdam) te Brussel) te zeist ESQ Advocaten (mr. J.A. van Stam Advocaat (mr. J.H. Stam Bleker, mr. P.P.C. Amsterdam Rijken van Olst, mr. H.: Essen te Breda) te Zutphen) 01-08-2015 Bouwman Van Dommelen Naar nieuw(e) Europese Inverseringsbank Team Advocaten (mr. E.W. Bogaart, mr. J.B. Roermond Advocaten te Veenendaal (mr. B.J.M. van de Wetering te Ligthart te Utrecht) 18-06-2015 Roest, mr. J.A.G.: Van Iersel kantoor of Luxemburg) Ted Legal (mr. A. Van Rossem te Bonefaas, mr. F. Leiden 03- Luchtman Advocaten te Den Fehres Law B.V. (mr. F.I. Fehres Rotterdam) 08-2015 Bosch associatie en mw. mr. W.E. Killestijn te Uiteen – Kantoor voor Bouwman, mr. F. Rotterdam Rooij, mr. K.J. de: Hendrix Law Amsterdam) Familierecht (mw. mr. J. 10-07-2015 te Amsterdam Aanbestedingsadvocaat Fernhout Arbeidsrecht (mw. Mulder te Rotterdam) Cenik, mw. mr. Y. Arnhem Roosenboom, mw. mr. B.A.: Wuijster (mr. R.A. Wuijster te mr. D.M. Fernhout te Den Haag) Uittenbogaart Advocatuur (mr. 31-07-2015 van de orde 73

September 2015

Coutinho, mw. mr. M.G. Jongh, mr. D.J. de Amsterdam Rotterdam 01-07-2015 Diemen 25-06-2015 01-08-2015 Oele, mr. J.W. Den Haag 15- Darmana, mr. M.A. Amsterdam Jurgens, mw. mr. V.H. 07-2015 17-07-2015 Eindhoven 01-07-2015 Os, mr. drs. P.B.N. van Demont, mr. M. Amsterdam Keus, mr. J.W.D. De Meern Amsterdam 01-07-2015 03-08-2015 01-08-2015 Ottes, mw. mr. M.M. Dooren, mr. S.P.W. van Kampijon, mw. mr. S.A. Amsterdam 19-06-2015 Roermond 01-07-2015 Amsterdam 01-08-2015 Paarlberg, mw. mr. E.J. Dormans-Janssen, mw. mr. Kikkert, mw. mr. A.N. Schoonhoven 01-07-2015 M.S. Breda 18-07-2015 Rotterdam 01-07-2015 Palstra, mr. J.T.M. Arnhem Drok, mw. mr. D.M. Den Haag Klerks, mw. mr. J.H.M. 01-07-2015 01-07-2015 Zoetermeer 11-06-2015 Peijnenburg, mr. E.J.P.M. Drost, mw. mr. F.E. Den Haag Kloppers, mr. J.L. Amsterdam Eindhoven 03-08-2015 09-06-2015 12-06-2015 Pennarts, mr. H.F.Th. Rotterdam Dumoulin, mw. mr. M.J. Kock-Habernickel, mw. mr. M. 01-07-2015 Zaandam 18-06-2015 de Amsterdam 01-07-2015 Pijnenburg, mr. G.P.H.A. Breda Eickmans, mw. mr. D. Rosmalen Koning, mr. C.M.A. de Woerden 20-06-2015 Eigen projecten 18-06-2015 01-08-2015 Polvliet, mw. mr. M.J. Na vijftien jaar een eigen praktijk gehad te hebben, Eming, mw. mr. A.G. Emmen Kossen, mw. mr. M.F. Nijmegen Amsterdam 16-06-2015 gevolgd door drieënhalf jaar partnerschap bij De Haan 01-08-2015 01-07-2015 Raat, mr. A.J. Amsterdam 01- Feltz, mw. mr. S. van der Koster-Mulder, mw. mr. R.A. 07-2015 Advocaten & Notarissen, begon Oscar van Oorschot (48) Amsterdam 09-06-2015 Leiden 01-08-2015 Rachak, mw. mr. N. Amsterdam weer een eigen praktijk in Leeuwarden: Van Oorschot. Fontaine, mw. mr. C.H.E. Koudijs, mr. K. Utrecht 08- 18-05-2015 ‘Ik verlangde terug naar alles om het juridische aspect Fontaine Haarlem 01-08-2015 06-2015 Rauh, mr. J.W. Heerlen 22- van het vak heen. Ik sta voornamelijk ondernemers Frerichs, mr. P. Amsterdam Kraats, mw. mr. A.M. Den Haag 07-2015 bij, met kennis van onder meer ondernemings- en 01-08-2015 10-06-2015 Raven, mw. mr. S. Diemen insolventierecht en herstructureringen. Daarnaast Garé, mw. mr. D.M.H.R. Kruyne, mw. mr. J.A. Rotterdam 01-08-2015 ontwikkel ik digitale projecten, zoals Rechtszaakplaats.nl. Maastricht 01-07-2015 01-07-2015 Reijt, mr. S.V. van de Tilburg Particulieren en kleine bedrijven plaatsen hier hun zaak, Gerrits, mr. J.S. Amsterdam Kuin-van Koolwijk, mw. mr. 01-08-2015 01-07-2015 I.A.M. Grubbenvorst 06-08-2015 Rongen, mr. dr. M.H.E. waarna advocaten zich voorstellen en een aanbod doen. Govers, mr. S.M. Amsterdam Kwaak-Wamelink, mw. mr. Amsterdam 01-08-2015 Zo heb je altijd een advocaat die bij je past.’ 01-07-2015 D.C. Assen 01-07-2015 Roodenburg, mw. mr. A.A. Gras, mr. A.N. Breda 01-08-2015 Laak, mw. mr. E.J.C. van de Utrecht 06-07-2015 Ham, mw. mr. L.J.C. van der Leiden 25-07-2015 Ruijter, mw. mr. M.G. Nijmegen 08-06-2015 Lange, mw. mr. R. de Deventer Amsterdam 01-07-2015 Harte, mr. R.E.N. Amsterdam 18-06-2015 Schallenberg, mw. mr. L.N. 01-07-2015 Liem, mw. mr. S.Y. Amsterdam Rotterdam 01-08-2015 Hees, mw. mr. C.M.P. van 01-08-2015 Schipper, mw. mr. N.M. Lijnden Amersfoort 16-06-2015 Long, mw. mr. S.A. du 01-08-2015 Hees, mr. R.B. van Amsterdam Amsterdam 01-07-2015 Schipper, mw. mr. R. Utrecht 01-07-2015 Mandos, mw. mr. K.P. Den Haag 01-07-2015 Hepkema, mw. mr. S.E. 01-07-2015 Schoufs, mw. mr. W.E. Beek (LB) Amsterdam 17-06-2015 Masséus, mw. mr. M.A. 14-07-2015 Herwaarden, mr. R. Amersfoort Rotterdam 01-07-2015 Schouten-Korwa, mw. mr. F.R. 29-06-2015 Meesters, mr. B.J.M.A. Leiden 01-07-2015 Hielkema, mr. A.W. Amsterdam Amsterdam 01-07-2015 Schraders, mw. mr. S. 01-07-2015 Meijers-Carlier, mw. mr. I. Amsterdam 01-07-2015 Zelf opbouwen Holst, mw. mr. M. van der Naaldwijk 06-07-2015 Slotema, mr. D. Amsterdam Amsterdam 01-08-2015 Meijers-Ploegmakers, mw. mr. 01-08-2015 Per 1 juli richtte Marjolein van der Salm (43) een eigen Hulshof, mw. mr. M.E. D.V. Amsterdam 01-08-2015 Soest, mw. mr. L. van praktijk op: Baerne Advocatuur in Baarn. ‘Ik wilde graag Rotterdam 13-07-2015 Meijs, mr. P.L. van der Rotterdam 01-08-2015 dicht bij huis werken om zorg en werk beter te kunnen Hunsel, mr. J.M. Den Haag Rotterdam 01-08-2015 Spa-Brinkhuis, mw. mr. W. combineren en wilde graag een kantoor van de grond 01-08-2015 Milosevic, mw. mr. I. Goes 09-06-2015 af aan opbouwen. Ik houd me bezig met personen- Ing, mr. E. van den Amsterdam Amsterdam 17-07-2015 Stekhuizen, mw. mr. S. Heerlen en familierecht, strafrecht en arbeidsrecht, waardoor 16-06-2015 Moeniralam, mw. mr. A.M.S. 01-07-2015 Ipenburg, mr. J. Huissen 30- Roosendaal 01-08-2015 Schulz, mw. mr. Y.M. Utrecht ik zowel een juridische als meer intermenselijke en 06-2015 Mooiekind, mr. R.C. Londen 04-08-2015 coachende functie heb. Uiteindelijk zou ik met mijn Jager, mw. mr. I. Gorssel 01- 14-07-2015 Signer, mr. P.J. Almere 01- kantoor een volledige service willen verlenen, en 07-2015 Mulder, mw. mr. S.M. Vierakker 08-2015 in de toekomst wil ik met één of twee advocaten Janssen, mr. R.B.J. Nijmegen 01-07-2015 Sobhani, mr. B. Amsterdam samenwerken. Aanmeldingen zijn van harte welkom!’ 01-07-2015 Noppert, mw. mr. I.A.J. 01-08-2015 74 van de orde

September 2015

Steenbergen, mr. F.S. van Verboeket, mw. mr. K.M.L.J. Waard, mw. mr. S.M. de Yip, mw. mr. C.L. Amsterdam Leiden 01-08-2015 Brunssum 31-07-2015 Amsterdam 17-06-2015 01-07-2015 Rectificatie Stoop-Maigret, mw. mr. S.R.B. Verheggen-de Loo, mw. mr. Wiechers, mw. mr. H.M. Zijtveld, mw. mr. K Amsterdam In Advocatenblad nummer Loenen Gld 01-08-2015 Y.M.Th.L. Den Bosch 01-07-2015 Hardenberg 30-06-2015 01-07-2015 7/8 is er een onjuiste Swaneved-Bakelaar, mw. mr. Versluis, mr. G.H.A. Wildenbeest, mw. mr. M.E. uitschrijfdatum vermeld E.H.M. Zoetermeer 01-08-2015 Veenendaal 01-08-2015 Amsterdam 17-06-2015 bij mevrouw mr. C.M.M. Toonders-Matthews, mw. mr. Versteegen, mw. mr. S. Utrecht Wille, mr. B.A. Alphen aan den Overleden Poerbodipoero-van M. den Middelburg 01-07-2015 01-07-2015 Rijn 01-08-2015 Dantuma, mr. J.R.O. Zevenaar Gisbergen. De juiste Veldman, mr. O. Utrecht 21- Verstelle, mw. mr. C.A.F. Wolfkamp, mw. mr. E.S.H. uitschrijfdatum is: 01-06-2015. 06-2015 Papendrecht 13-07-2015 Utrecht 15-06-2015 04-06-2015

uitspraken Van de tuchtrechter Deze uitspraken zijn geselecteerd en bewerkt door de Commissie Disciplinaire Rechtspraak, bestaande uit Hester Uhlenbroek, Ed van Liere, Peter Drion, Harro Knijff, Carel Gaaf en Robert Sanders. De letterlijke tekst van de uitspraken is te vinden op tuchtrecht.nl.

journalist, die dit publiceerde. vocatenwet. het belang van de cliënt bij Onduidelijkheid Volgens klagers liet mr. X ondui­ - Slechte dienstverlening is on­ een minnelijke regeling boven over delijkheid bestaan over de vraag bij voldoende reden om een zaak het algemeen belang dat de welk kantoor hij destijds werkzaam na intrekking van de klacht (en tuchtrechter vaststelt dat de hoedanigheid was en namens wie hij de opdracht beroep van verweerder) in hoger kernwaarde van deskundigheid aan klagers verleende, en over de beroep voort te zetten. is geschonden. De ernst van de vraag namens wie hij de pers van de tekortkoming, verdisconteerd - Hof van discipline, 3 april 2015, strafrechtelijke aangifte berichtte. De klacht tegen mr. X – onvoldoende in de regeling, zal daarbij van zaak nr. 7274, ECLI:NL:TAHVD: Het hof is met de raad van oor­ kwaliteit van dienstverlening – werd ongeschikte betekenis zijn. 2015:105. deel dat mr. X bij klagers de indruk door de raad gegrond bevonden. IV) Ook speelt een rol in welke mate - Gedragsregel 1. heeft kunnen laten ontstaan dat hij Nadat mr. X beroep had ingesteld, de gestelde normschending - Een advocaat dient duidelijkheid de opdracht gaf namens D. Advoca­ trok klager zijn klacht in. De deken is raakt aan andere kernwaarden te verschaffen over de van mening dat de behandeling van ten, terwijl hij die in persoon wenste dan deskundigheid, evenals het hoedanigheid waarin hij de klacht moet worden voortgezet te verstrekken. belang dat de tuchtrechter de optreedt. om redenen aan het algemeen be­ Maar de enkele mededeling aan desbetreffende norm (opnieuw) - Mededeling van aangifte is niet lang ontleend. een financieel journalist dat aangifte onder de aandacht brengt van tuchtrechtelijk laakbaar. Bij de vraag of de behandeling is gedaan, is volgens het hof een de beroepsgroep of de advocaat. moet worden voortgezet op grond mededeling van feitelijke aard die V) De behandeling wordt in beginsel Mr. X gaf klagers (een onderzoeks­ van het algemeen belang hanteert niet tuchtrechtelijk laakbaar is. voortgezet indien de verwerende bureau, en de bestuurder en onder­ het hof onder meer de volgende Enkele waarschuwing. advocaat de ongeoorloofdheid zoeker van dit bureau) opdracht een uitgangspunten: onderzoek in te stellen. Hij tekende I) Als op het eerste gezicht verschil­ van zijn (vaststaande) handel­ de opdrachtbevestiging van klagers, Voortzetting lend kan worden gedacht over wijze ten principale betwist en die was gericht aan ‘D. Advocaten’, het bewijs, zal voortzetting de beslissing op dat verweer de naam waaronder mr. X samen klachtbehande­ doorgaans niet in de rede liggen. precedentwaarde heeft voor de met advocaat mr. D naar buiten II) De aard van de geschonden norm praktijk. toe optreedt. Boven zijn naam en ling wegens al­ is doorslaggevend. handtekening stond: ‘voor akkoord: gemeen belang III) Als schending van de norm In dit geval is het hof niet gebleken D. Advocaten’. In februari 2012 inhoudt dat de advocaat te­ dat de verweten gedragingen raken beëindigde mr. X de opdracht aan - Hof van discipline, 31 ok­ kortgeschoten is bij de inhou­ aan andere kernwaarden dan die klagers. In juli 2013 deed mr. X straf­ tober 2014, zaak nr. 7122, delijke behandeling van zaak, van deskundigheid (III). rechtelijke aangifte tegen klagers en ECLI:NL:TAHVD:2014:310. zal voortzetting doorgaans niet Geen voortzetting van de behan­ hij berichtte hierover een financieel - Artikel 47a en artikel 57 lid 2 Ad­ geïndiceerd zijn. Dan prevaleert deling. van de orde 75

September 2015

strijd met de waarheid verklaard dat een aangelegenheid waarin deze Onjuiste er geen tuchtrechtelijke klacht tegen Advocaat van naar hij weet door een advocaat informatie over hem liep. Mr. X bestrijdt dit, omdat partij passeren wordt bijgestaan, niet anders in na het sluiten van de behandeling verbinding mag stellen dan door tuchtrechtelijk ter zitting van de raad geen klachten - Hof van discipline, 19 de­ tussenkomst van de advocaat, tenzij tegen hem meer ‘in onderzoek’ cember 2014, zaak nr. 7188, deze laatste hem toestemming geeft verleden zouden zijn. ECLI:NL:TAHVD:2014:362. rechtstreeks met die partij in ver­ Het hof verwerpt dit betoog. Mr. - Artikel 46 Advocatenwet; ge­ binding te treden. Dit geldt evenzeer - Hof van discipline, 7 no­ X heeft de vraag, met name het dragsregel 18. wanneer de bedoelde partij zich vember 2014, zaak nr. 7078, daarin gebezigde begrip onderzoek, - De advocaat mag zich niet recht­ rechtstreeks tot hem wendt. ECLI:NL:TAHVD:2014:318. te beperkt opgevat. Hij wist dat het streeks in verbinding stellen met Het staat vast dat de advocaat - Artikel 2 lid 2 en 46 Advocaten­ aanvraagformulier verband hield een partij die door een andere van klager, mr. Y, nimmer toestem­ wet; gedragsregel 1. met zijn voorgenomen kantoor­ advocaat wordt bijgestaan, ook ming heeft gegeven voor rechtstreeks - Bij de inschrijving in een ander verplaatsing. En hij wist, althans niet als die partij daar zelf om contact van mr. X met klager. Verder arrondissement moet de advocaat behoorde te weten, dat met dit vraagt. staat vast dat de onderwerpen melding maken van alle lopende formulier beoogd wordt voor de waarover mr. X rechtstreeks met kla­ tuchtrechtelijke zaken. deken en de raad van toezicht infor­ Mr. X zou gedragsregel 18 hebben ger contact had, ook onderwerp van

matie over de betrokken advocaat te overtreden door meerdere malen debat waren in de procedure waarin Mr. X vulde bij zijn verhuizing naar verzamelen over verschillende on­ rechtstreeks met klager te commu­ mr. Y zich voor klager had gesteld. een ander arrondissement een derwerpen, zoals een tuchtrechtelijk niceren en hem ook rechtstreeks te Het was hem dus zonder meer formulier in voor de verklaring ex verleden. Deze informatie was in dat benaderen over zaken die betrek­ duidelijk dat klager in die kwesties, artikel 2 lid 2 Advocatenwet. Uit dit andere arrondissement vermoedelijk king hadden op lopende procedures. die niet te beperkt genomen moeten formulier moet onder meer blijken niet bekend, maar was mogelijk De raad oordeelde dat bij mr. X worden, door mr. Y werd bijgestaan. of de aanvrager tuchtrechtelijk is wel relevant voor de beslissing tot verwarring is ontstaan over wie er Dat is niet anders als klager, zoals veroordeeld. De vraag: ‘Zijn er op dit inschrijving. voor klager optrad en over welke mr. X stelt, zich herhaaldelijk zelf moment één of meer tuchtrechtelijke Daarom en mede gezien de slot­ onderwerpen rechtstreeks met klager rechtstreeks met mr. X in verbinding klachten tegen u in onderzoek?’ vraag, naar vermelding van rele­ gecorrespondeerd mocht worden. heeft gesteld of zelfs tegen mr. X beantwoordde mr. X met nee, even­ vante feiten waarnaar wellicht niet Het doen van een schikkingsvoorstel gezegd heeft dat hij wilde dat mr. X als de slotvraag: ‘Zijn er feiten en/of expliciet werd gevraagd, had mr. X had echter rechtstreeks betrekking rechtstreeks met hem zou commu­ omstandigheden die een inschrijving zich dienen te realiseren dat tot ‘on­ op een lopende procedure en daar­ niceren in plaats van via mr. Y. Mr. op het tableau in de weg zouden derzoek’ ook moet worden gerekend voor was de raadsman van klager X had klager moeten berichten met kunnen staan?’ Kort voor het indie­ het deel van (lopende) tuchtpro­ de aangewezen gesprekspartner. kopie aan de raadsman van klager, nen van dit formulier behandelde cedures waarin de tuchtrechter na In zoverre acht de raad de klacht dat dat niet de bedoeling was. Of de raad van discipline echter een behandeling van de zaak nog geen gegrond, zonder oplegging van een klager zelf een rol heeft gespeeld in klacht tegen mr. X, die kort na het (eind)uitspraak had gedaan. maatregel. de verwarring bij mr. X is dus niet invullen van het formulier leidde tot Berisping. Het hof stelt voorop dat de advo­ relevant. een waarschuwing. caat zich met een partij betreffende Enkele waarschuwing. Volgens de raad heeft mr. X in 76 van de orde

September 2015

ten slotte

Algemeen deken Walter Hendriksen Poule

dvocaten zorgen ervoor dat verdachten min- mogen raadplegen. Mij is niet bekend dat het Ader vaak meewerken aan het politieonder- daar sindsdien bergaf is gegaan met de rechtsple- zoek. En dus is het een slecht idee om advocaten ging. aanwezig te laten zijn bij een verhoor. Dat gaat Er zit nog een opmerkelijke kant aan de ten koste van de waarheidsvinding. Zo ongeveer opmerkingen van politiechef Bouman over de stelde korpschef Bouman het in een brief aan de advocatuur. Waar hij zich grote zorgen maakt minister van Veiligheid en Justitie. De gemid- over de fnuikende invloed van advocaten op delde krantenlezer kon zich daarbij voorstellen de waarheidsvinding bij zaken tegen burgers, dat de geprikkelde politieman ageerde tegen ziet hij dat anders als het over ‘zijn’ politie- een nieuw wetsvoorstel, of misschien tegen een mensen gaat. Nadat in dezelfde week een agent proefballon van de minister. veroordeeld werd voor gebruik van geweld, En dat is gek. Want het idee dat iedere ver- concludeerde de korpsleiding dat de advocaat dachte recht heeft op de aanwezigheid van een die de agent had bijgestaan steken heeft laten advocaat bij een verhoor is allesbehalve nieuw. vallen. Een poule van ‘topadvocaten’ om politie- Integendeel, het is een recht dat al is bevestigd agenten bij te staan in rechtszaken wordt door door het Europees Hof voor de Rechten van de de leiding bepleit. Los van het merkwaardige Mens. Het wetsvoorstel waartegen de korps- oordeel omtrent de verleende bijstand die vol- leiding protesteert, heeft slechts tot doel de gens de politie tot een misser van de rechtbank bestaande Europese richtlijn 2013/48/EU in de zou hebben geleid, lijkt dit toch wel een beetje Nederlandse wet te verankeren, hetgeen ons meten met twee maten. Of advocaten staan de land simpelweg verplicht is op basis van haar waarheidsvinding in de weg, óf ze zijn onmis- lidmaatschap van de EU. De geluiden van de baar voor het eerlijk verloop van een proces. Je korpsleiding doen hierdoor aan als mosterd kunt het niet allebei hebben. Mijn advies aan de na de maaltijd waar de borden al van tafel zijn korpsleiding is daarom: verzet u niet tegen de geruimd en de deelnemers naar huis vertrokken. aanwezigheid van een advocaat bij het verhoor. Daarnaast zijn er al langer rechtsstelsels waarbij Dan krijgt iedereen in Nederland, burger én verdachten tijdens het verhoor hun raadsman politieagent, de beste juridische bijstand.

Genoeg waarvoor?

Geef uw vermogen een horizon

Nieuwsgierig? Neem dan contact op met Sybelle Gielisse Business Professionals en Executives, 06 22 60 61 56