Nzila Ye Isa Kwa Bupilo Bo Bu Sa Feli

NzilaYeIsakwa Bupilo Bo Bu Sa Feli Kana Mu I Fumani? ULIMU YA M’ATA OTE ki yena Mubusi wa pupo kamukana. Bupilo bwa luna M bwa cwale ni bwa kwapili bu itingile ku yena. U na ni m’ata a ku fa mupuzonim’ataakufakoto.Unanim’ataakufabupilonim’ataakubu felisa.Haibalutabelwakiyena,likalikalubelahande;haibah’alutabeli,lika ha li na ku lu bela hande. Ki kwa butokwa luli kuli bulapeli bwa luna ibe b’o a amuhela! ˜ Batubalapelakalinzilazenata. Haiba bulapeli bu swana ni nzila, kana Mulimu wa amuhela linzila kaufela za bulapeli? Kutokwa. Jesu, yena mupolofita wa Mulimu, n’a bonisize kuli ku na ni linzila ze peli fela. N’a ize: ˜ “Munyako wa Sinyeho u atami, mi nzila ye ya mwateniiatami,mibabakena ˜ ˜ mwateni ki ba banata. Kakuli munyako wa bupilo wa kumbana, nzila ye ya ˜ mwatenikiyesisani,mikibabanyinyanibabaifumana.”—Mateu7:13,14. ˜ Ku na ni mifuta ye mibeli fela ya bulapeli: bo bunwi bo bu isa kwa ˜ bupilo ni bo bunwibobuisakwasinyeho.Mulelowa broshuwa ye ki ku mi tusa ku fumana nzila ye isa kwa bupilo bo bu sa feli. Mukoloko wa ze Mwahali

NzilaYeIsakwa 1 Kana Bulapeli Bupilo Bo Bu Sa Feli KaufelaBuLutaNiti? ...... 4 2 MuKonakuItuta ˜ Kana Mu I Fumani? CwaniNitikazaMulimu? ..... 5 ˜ 3KiBomani Ba Ba Pila mwaLilukolaMoya? ...... 8 4 Bokukululu ba Luna Ba Kai? . . 12 5 NitikazaMabiboniBuloi .... 15 6 Kana Mulimu Wa Amuhela BulapeliKaufela?...... 19 ˜ 7KiBomani Ba Ba Na niBulapelibwaNiti? ...... 22 8 Mu Hane Bulapeli bwa Buhata; Mu Swalisane niBulapelibwaNiti ...... 25 9 Bulapeli bwa Niti Bwa Kona kuMiTusaKuYaKuIle!...... 29

2002 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania Nzila Ye Isa kwa Bupilo Bo Bu Sa Feli—Kana Mu I Fumani? Bahasanyi Printed by Watch Tower Bible and Tract Society of South Africa NPC 1 Robert Broom Drive East, Rangeview, Krugersdorp, 1739, R.S.A. August 2014 Printing ˜ Manoloa’amilweazwamwaBibele ye Kenile ya Silozi, hatiso ya 1951. A’ zwa mwa Bibele i sili a bonisizwe. ˜ Fo ku bonisizwe NW, ku talusa kuli linolo le li tolokilwe kamba ku boniswa li zwa mwa New World Translation of ˜ the Holy Scriptures—With References ya Sikuwa sa miteni ye. The Road to Everlasting Life—Have You Found It? Silozi (ol-SK) Made in the Republic of South Africa I ezizwe mwa Republic of South Africa

˜ Kanamwatabelakuzibalitabazenwi? Mu zibise Lipaki za Jehova ka ku itusisa www.jw.org. 1 Kana Bulapeli Kaufela Bu Luta Niti? ˜ UNATA bwa batu mwa Africa ba lumela Bulapeli bwa Luna B kuli ku lapela Mulimu ki kwa butokwa. Bu Lukela ku Toma fa Niti Kono batu ha ba lumelelani ka mw’a lukelwa ˜ ˜ 2 Ki kabakalani batu ha ba lapela ka mo ku lapelelwa. Ba banwibamulapelakwali- ba lumelela? Bunata˜ bwa batu ba amuhela keleke za Mamozilemu, mi ba banwi˜ ba mu ˜ bulapeli bwa bashemi ba bona. Likezahalo lapela kwa likeleke za sizo. Ba banwi hape ba za kale-kale ni zona li kukueza bulapeli bwa yanga kwa likeleke za Krestendomu. Kono ha batu kacenu. Buka ye bizwa The Africans ku si ka luka ku hupula kuli mwa Africa ku —A Triple Heritage ili: “Bumozilemu ne bu na ni bulapeli bo bulalu fela. Mwahal’a Ma- yandululezwi kwa mutulo wa Sahara ka li- mozilemu, ku na ni milao ni litumelo ze shu- ndwa,...miBukrestenibonanebuyandu- tana. Bulapeli bwa sizo bu shutana hahu- ˜ lulezwi kwa mboela wa Sahara ka lindwa. lumwalibakazenata. Mane, lifapahano ze Haiba kwa mutulo wa Sahara Bumozilemu mwahal’a likeleke ze twi ki za Sikreste ki ze ne bu yanduluzwi ka mukwale, kanti he kwa tuna ni ku fita. Kwand’a likeleke ze tuna mwa ˜ ˜ Africa, ku na ni likiti-kiti za likeleke ze nwi.˜ 2. (a) Ki lika mani hanata ze tahisanga kuli batu ba ipumane mwa bulapeli bo ba li ku bona? ˜ ˜ 1. Ki bufi bo bunwi bwa bulapeli bo bu fumane- (b) Ki lika mani ze sa bonisi kuli Mulimu w’a ha mwa Africa? amuhela bulapeli bwa luna?

4 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? mboela wa Sahara, Bukreste ne bu yanduluzwi ka tobolo.” Niteni,˜ bunata˜ bwa luna 2 lu lumela kuli Mulimu wa amuhela bulapeli bwa luna. Kono bulapeli haki bwa niti ka libaka fela la kuli ki mona mo ba lapela Mu Kona ku bashemi ba luna kamba kuli sicaba se si- ˜ nwi˜ ne si hapelelize bokukululu ba luna Ituta Cwani Niti ku kena ku bona. 3 Bulapeli kamukana niha bu ipapata ka za Mulimu? kuli bu na ni ketelelo ye sepahala ya mwa ku sebeleza Mulimu, mihupulo ya bona ˜ ya shutana. Ba luta lituto ze nata˜ ze UKONAkufitacwani fa ku ziba Mulimu? Kanalutokwakutatubalitutokaufela shutanakazaseoMulimualisonaniz’a L ˜ ˜ bata ku luna. Mu hupule ka za se: Mu nge za bulapeli bo bunata-nata? Ne lu si ke lwa konakuezacwalo.Nihanelukakonaku kuli mu fumani musebezi kwa kampani ye ˜ tuna. Fa lizazi la pili ha mu y’o kala ku se- ezacwalo,nelukazibacwani tuto ye li ya beza, mu bulelelwa kuli yo muhulu wa kaniti? mpani yeo u fa pumulo. Kacwalo, mu buza 2 Kaniti, kabakala mihupulo ye shutana- babeleki ba balalu ka za se mu ka eza. Mu- shutana ka za Mulimu, lu tokwa nzila yeo beleki wa pili u bulela kuli yo muhulu wa ka yona lu kona ku ziba niti, ili sipimo seo kampani yeo u bata kuli mu fiyelange. Wa batu ba kona ku si amuhela. Ka mutala: Mu ˜ bubeli u mi bulelela kuli mu lukela ku pe- nge kuli mwa musika ku na ni kani ka za nta muyaho. Wa bulalu u mi bulelela kuli butelele bwa lisila. Mulekisi u bulela kuli limu lukela ku isanga manolo˜ kw’a lukelwa sila leo li eza limita z’e talu mwa butelele, ku iswa. konomulekiubonakulikilelikuswani. ˜ 4 Ku tuha f’o, mu buza babeleki bao ka za Taba yeo i kona ku tatululwa cwani? Ka ku yomuhuluwakampaniyeo.Wapiliubule- pima lisila leo ka sipimiso. la kuli yo muhulu wa kampani yeo ki yo 3 Kana ku na ni sipimiso, kamba muto- mutelele, ki mucaha, mi u situhu. Wa bube- mo,wakuatulakaonalitabazabulapeli? ˜ li u bulela kuli ki yo mukuswani, ki muce- Ee, ki Bibele. Mulimu n’a boni teni kuli Bi- ˜ mbele, mi ki ya musa. Wa bulalu u bulela bele ya nolwa ilikuli batu kai ni kai ba kone kuli yo muhulu wa kampani yeo haki mu- kuitutanitikazahae.Seihatisizwekali- nna—ki musali. Mwendi mu ka ikatulela kopi ze eza bolule-lule. Se i tolokilwe mwa li- kuli kwa babeleki ba balalu bao ku na ni ba puo ze fitelela 2,100, ibe mutumbi kamba li- ˜ ˜ ba sa buleli niti. Haiba mu bata ku zwelapi- kalulo za yona. Bunata-nata bwa batu ba limwamusebeziwaminaomunca,mwe- kona ku ipalela niti ka za Mulimu mwa li- ndi mu ka tatubisisa lika kuli mu zibe kuli ˜ puo za bona. yo muhulu wa kampani yeo ki mani luli ni 4 Bibele ki mpo ya butokwa ye zwa ku Mu- ku ziba musebezi w’a bata kuli mu u eze. ˜ limu. I talusa lika zeo kwand’a yona ne lu si 5 Ni ka za bulapeli ku cwalo. Bakenisa ˜ kelwakonakuliziba.Ilubulelelakazaba kuli ku na ni mihupulo ye minata ka za seo ba pila mwa liluko la moya. I lu bulelela ka Mulimualisonanikazaseoatokwaku za mw’a ikutwela Mulimu, ka za mw’a inezi, luna, lu tokwa ku tokomela kuli mo lu lape- ˜ lela ibe ko ku lumelelana ni niti. Kono lu 1, 2. Ki swanisezo mani ye bonisa butokwa bwa ˜ kona ku ituta cwani niti ka za Mulimu? kubanisipimosakuatulakasonalitabazabu- lapeli? ˜ ˜ ˜ 3-5. Ki swanisezo mani ye lu tusa ku bona kuli 3. Bibele ne i nolezwini? ˜ haki bulapeli kaufela bo bu luta niti? 4. MwaBibelekunanilitabamani?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 5 ohradsavn child: starving and Mother ˘ icm ioz/ao Pictures Pirozzi/Panos Giacomo

ni ka za z’a lela ku eza. I lu bulelela ka za kuli Bibele kaniti i zwelela ku Mulimu ki mwa n’a ezezanga batu mwa lilimo ze likiti- ku nepahala kwa yona ha i bulela ka za kiti ze felile. I bulela ka za lika ze ka eza- zekaezahalakwapili.Kakusaswanani hala kwapili. Mi i bonisa mo lu kona ku litaula za batu, Mulimu kaniti luli wa ziba fumanela nzila ye isa kwa bupilo bo bu sa za kwapili; zote za bulelanga za petahala- feli. nga. ˜ ˜ 7 Bupolofita bo bunata-nata bwa mwa Libaka Ha Mu ˜ Kona ku Lumela Bibele Bibele ne bu talelelizwe mwa miteni ya ˜ kwaikale. Ka mutala, lilimo ze 700 Jesu a 5 Ku na ni mabaka a manata ha lu kona si ka pepwa kale, Bibele ka ku nepahala ne ku lumela kuli Bibele luli ki Linzwi la Mu- i bulezi kuli n’a ka pepelwa mwa munzi wa limu. Libaka la pili kikuli Bibele ya lumele- Betelehema, mi ne ku ezahezi honacwalo lana ni sayansi. Kale-kale, batu mwa lifasi fela. (Mika 5:2; Mateu 2:3-9) Kwand’a bu- kaufela ne ba nahananga kuli lifasi ne li ti- ˜ ˜ yezi fa nto ye nwi.˜ Ka mutala, kwa wiko wa polofita bo bunata bo bunwikazaJesu, Africa,batunebalumelakulilifasineli Bibele hape ne i polofitile kuli n’a ka pe- piwa ki mwalyanjo mi hasamulaho n’a ka tiiswa ki noha ye iputile. Kutwi ne i iputi- ˜ le h’a 3,500 fahalimw’a lifasi ni h’a 3,500 betekiwa ka teko ya masheleni a silivera kwatas’a lona. Niteni,˜ ka ku lumelelana a’ 30. Bupolofita b’o ni bona ne bu taleleli- ni sayansi, ili lilimo z’e 3,500 kwamulaho, zwe.Kaniti,hakunamutuniyomuka- munoli˜ yo munwi˜ wa Bibele n’a nozi˜ kuli nayan’akonakupolofitalikazeo!—Isaya Mulimu u “paheka lifasi fahalimu a nto ye 7:14; Zakaria 11:12, 13; Mateu 1:22, 23; 27: siyo.”—Jobo 26:7. 3-5. ˜ 6 Bupaki bo butuna ka ku fitisisa bwa 8 Bupolofita bo bunata bwa mwa Bibele ˜ 7. Ki bupolofita bufi bo bunwi bwa mwa Bibele 5. Ki mutala ufi o bonisa kuli Bibele ya lumelela- ˜ na ni sayansi? bo ne bu talelelizwe mwa miteni ya kwaikale? ˜ 6. Ki bupaki bufi bo butuna ka ku fitisisa bwa 8. Ki bupolofita mani bwa mwa Bibele bo bu ˜ kuli Bibele i zwelela ku Mulimu? sweli ku talelezwa kacenu, mi bu pakani?

6 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? la Mulimu le li tahisizwe ka moya wa hae!—2 Timotea 3:16. Kana Bibele I Cincizwe? 9 Mungekulimunanifakitori mi mu manekile mukoloko wa milao ya babeleki ba mina. Sila ha ne si ka cinca ze ne mu nozi˜ fate- ni,˜ ne mu ka ezani?˜ Kana ne mu si ke mwa nola˜ sinca ze cincizwe? Ka ku swana, Mulimu h’a lumelezi batu ku cinca buniti bwa Linzwi la hae, yona Bibele. 10 Ba ba likile ku cinca lituto za Linzwi la Mulimu ba palezwi. Ha lubapanyaBibeleyelunaniyona kacenu ni likopi za kale za Bibe- le, lu fumana kuli za swana. Seo si bonisa kuli Bibele ha i si ka cinci- wa mwa lilimo ze fitile. ˜ 9, 10. Ki nto mani ye bonisa kuli Muli- muh’asikatuhelelabatukucincaBi- bele? ˜ bu sweli ku talelezwa mwa miteni ya luna. Ki bo bu sikai: ˜ ˘ “Sicabasikatasezasesinwi ka ndwa, Matangu mubuso u lwanise mubuso; [lizikinyeho] ze Kana A Sepeha? tuna za lifasi li bonahale, ni mafu a maswe Bulapeli bwa mwa Africa bwa sizo ha ˜ mwamabakaamanata, ni litala.”—Luka bu na libuka ze kenile za kale-kale. Lizo, 21:10, 11. mikiti ya sizo, ni mihupulo ka za Mu- ˘ “Bumaswe bu ka ekezeha hahulu.” limu li lutiwa ka matangu kwa lusika —Mateu 24:12. ni lusika. Buka ye bizwa West African ˘ Traditional Religion i li: “Matangu h’a “Mwamazaziamaungulelo,...batu ˜ bakababaitati,babalatamali,...baba koni ku ba a nepahezi kamita. Hanata, sautwibashemibabona,...babasakoni litaba ze kandekiwa li kona ku shange- kuiswala,babananibuhali,babatoya lwanikutuswa,kucincwanikukopa- miswa, ku huliswa ni ku lyanganiswa, batu ba bande . . . ni ba ba inuneka, ni ba ˜ ba lata minyaka, isi Mulimu.”—2 Timotea 3: mi hanata ku t’ata ku taluhanya niti kwa 1-5. buhata.” Kana ha mu lumeli kuli lika zeo li sweli ˜ ˜ Sikwenda: Buka ye nwiibulelani ka za ku seza ezahala cwale ? Buniti ni ku nepahala peha kwa matangu? kwa bupolofita bwa mwa Bibele li bonisa kuli Bibele haki buka-buka fela. Ki Linzwi

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 7 ˜ 3 Ki Bomani Ba Ba Pila mwaLilukolaMoya?

ITUMELOzasizozamwaAfricakazabu- mwaAfricazalumelakulikunaniMulimu L lapeli se li swaniselizwe kwa licwe le lini kuli ki ya pahami ka ku fitisisa. Bibele i tuna. Kwahalimu ku inzi Mulimu, ya na ni mu talusa ku ba “Mulimu wa milimu ni Mu- m’ata a bumulimu a matuna ka ku fitisisa. lena wa malena, ki Mulimu yo mutuna, ya Kwamanekukuinzimilimuyeminyinya- mata, ya sabisa.” (Deuteronoma 10:17) Ma- ni, kamba mioya, ye li batanga ba Mulimu. mozilemu ni bona ba lumela kuli ku na ni ˜ Kwatuko a yona ku na ni bokukululu ba Mulimu a li munwi ya pahami ka ku fitisi- batu, ba ba hupula mabasi a bona fa lifasi sa.KazabulapelibwasizobwamwaAfrica, ˜ ni ku a tusa. Kwatasi ku inzi m’ata a manyi- Caziba Geoffrey Parrinder u li: “Bunata bwa nyani a kwa moya: mabibo, bulauli, ni buloi. batumwaAfricabalumelakulikunani 2 Litumelo zeo za sizo se li kukuelize ha- Mulimu ya m’ata, yena ndat’ahe milimu ni ˜ hulu bulapeli bo bunwi bwa mwa Africa. batu, mubupi wa pupo kamukana.” ˜ ˜ Toko ye nwiyamwaAfricaili:“Kuswalisa- 5 Niteni, Mulimu nih’a lumelwa hahulu ˜ na ni Bulapeli (bwa Sikreste kamba bwa Si- cwalo, bunatabwabatuhabautwisisiha- ˜ mozilemu) ha ku lu tuhelisi ku lapela mili- nde kuli Mulimu ki mani. Muhato wa pili wa mu ya hesu.” ku fita fa ku ziba mutu ki ku ziba pili libizo 3 Litumelo za sizo sa mwa Africa ki ze se- la hae. Bulapeli bu lyangani ka za libizo la ˜ ˜ peha cwani? Bibele i lu bulelela niti ka za Mulimu. Mwa Krestendomu, hanata u bizi- ba ba pila mwa liluko la moya. wanga kuli Mulimu, ili lilumbatina le li talusa kuli “Ya M’ata.” Kwa Mamozilemu, libi- Jehova Ki Yena Mulimu wa Niti zo la hae ki Allah. Ku ba bulapeli bwa sizo, 4 Likwata ze tuna z’e talu za bulapeli bwa libizo le ba talusa ka lona Y’a M’ata ka ku ˜ ˜ ˜ Fitisisa la shutana mwa lipuo ze nata-nata. 1. Bulapeli bwa sizo se bu swaniselizwe cwani kwa licwe le lituna? MwabukayahaeyebizwaConcepts of God ˜ ˜ 2. Toko ye nwi ya mwa Africa i bonisa cwani m’o in Africa, John S. Mbiti u kolohanya mabi- litumelo za sizo li kukueleza bulapeli? zo ni malumbatina a Mulimu a mwa Africa 3. Lu kona ku ituta kai niti ka za ba ba pila mwa a fitelela 500. Ka mutala, mwa puo ya Siyo- liluko la moya? ˜ 4. Bulapeli bo butuna bwa mwa Africa bu lume- 5. Ki afi mabizo a manwi a itusiswa kwa ku talu- ˜ lelana fa taba mani? sa Mulimu?

8 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? ruba (ya kwa Nigeria), Mulimu u bizwa kuli batu ba balalu. Mi ha i luti kuli Jesu wa li- Olodumare; kwa Makikuyu (ba mwa Kenya), kana ni Jehova. Yena Jesu ka sibili n’a ize: u bizwa kuli Ngai; mi kwa Mazulu (ba mwa “Ndate ki yo muhulu ku na.”—Joani 14:28. South Africa), u bizwa kuli Unkulunkulu. 10 Bibele i lu luta kuli Jesu a si ka t’o pila ˜ 6 Yena Mulimu ka sibili u bulelani ka za kale sina mutu fa lifasi, n’a pilile kwa lihali- libizo la hae? Mulimu ha n’a laezi Mushe ku mu sina mutu wa moya ya m’ata. Sina Jeho- etelela Maisilaele ha ne ba zwa mwa Egepi- va ha n’a bupile bo Adama ni Eva fa lifasi, ta, Mushe n’a buzize kuli: “Bona, ha ni ka ya n’a bupile ni batu ba moya mwa lihalimu. kwabanabaIsilaele,miniy’olikubona: Jesun’aliyenamutuwamoyawapilikubu- Mulimu wa bokuku a mina u ni lumile ku piwa ki Jehova.—Joani 17:5; Makolose 1:15. mina; cwale bona ha ba ka li ku na: Libizo 11 Ibat’o ba lilimo ze 2,000 kwamulaho, ˜ ˜ la hae ki mani? na, ni ka lini ku bona?” Jehova n’a shimbululezi bupilo bwa sibupi- —Exoda 3:13. wa seo sa moya mwa mba ya mwalyanjo ya 7 Mulimu n’a alabile kuli: “S’o ka bulelela bizwa Maria. Lingeloi Gabriele ne li mu bu- bana ba Isilaele ki se, u y’o li: [Jehova, NW ], lelezi kuli: “U ka ba fa mezi a manca, u pepe Mulimu wa bokuku a mina . . . ki Yena ya ni mwan’a mushimani, mi u ka mu beya libizo lumilekumina.KilonaLibizolakalaka- laJesu.Ukabusa...;mibulenabwahae mita,mikalonamukanihupulamwali- ha bu na ku fela.”—Luka 1:31, 33. nako kaufela, ku ya ku ile.” (Exoda 3:15) Li- 12 Jesun’apepilwecwalo,ahulakuba bizo leo la Mulimu li fumaneha h’a 7,000 munna, mi n’a lutile batu ka za tato ya Je- ˜ mwa Bibele, nihaike batoloki ba banwi ba hova ni mulelo wa hae. N’a bulelezi mubu- Bibele ba li yolisize ka malumbatina a “Mu- sisi wa Muroma kuli: “Ki sona se ni pepezwi, limu” ni “Mulena.” ni se ni tezi mwa lifasi; kuli ni t’o paka niti.” ˜ 8 Jehova ki mutu ya cwani luli? Ki mutu (Joani 18:37) Ka ku nyakisisa za n’a lutile wa moya, ya m’ata kaufela, ya kanya. Ki ya Jesu,lwakonakuitutanitikazatatoya pahami ka ku fitisisa, ya sa konwi ku bapi- Mulimuniz’alelakueza.Lwakonakuitu- swa, ya si na ya likana ni yena. (Deuterono- ta ka za mo lu kona ku bela batu b’a tabela ma 6:4; Isaya 44:6) Jehova n’a ize ku Mushe: Mulimu. “Na, [Jehova, NW ] Mulimu wa hao, ni Muli- 13 Libaka la bubeli Jesu ha n’a tile fa limu ya lifufa.” F’o kikuli, kuli lu shemubiwe fasinelikuliafebupilobwahaesina ki Jehova, lu lukela ku lapela yena a nosi. Koran i bulela za ku pepwa kwa Jesu kwa ka ma- H’a lati kuli lu lapele nto ifi kamba ifi ka- kazo kwa Surah 19 (Maria). I li: “Ne lu lumile ku mba mutu ufi kamba ufi.—Exoda 20:3-5. [Maria] moya wa Luna wa ponahalo ya mutu ya huli- le. Mi ha n’a mu boni, a bulela kuli: ‘Haike ya Musa a ni lamulele ku wena! Haiba wa saba Mulena, u zwe ku Jesu Kreste Ki Mulena na mi u ikele.’ A alaba kuli: ‘Ni numwana ya Mulen’a hao, mi ni tile ku t’o ku fa mwana ya kenile.’ Maria a wa Mubuso wa Mulimu ˜ alaba kuli: ‘Ni kona ku pepa cwani mwana, hailif’o 9 Kacenu, batu ba lyangani hahulu kaku- ˜ ˜ na ni mwalyanjo, ya si ka swalwa ki munna?’ A alaba li ha ba zibi kuli Jesu ki mani. Ba banata kuli:‘YeokitatoyaMulen’ahao.H’akonikupalelwa mwa Krestendomu ba lumela kuli Jesu ki kuezantoyeo.MiMulenas’abulelakikuli:“Ukaba sisupo kwa batu ni mbuyoti ku zwelela ku Luna. Yeo kalulo ya Silalu se si twi ki se si Kenile. Kono ki taelo ya Luna.” ’ ” BibelehailutikulikuMulimukuiputezi 10. Jesu n’a li kai a si ka taha kale fa lifasi? ˜ ˜ 6, 7. Libizo la Mulimu ki lifi, mi lu li ziba cwani ? 11. Jesu n’a til’o pepwa cwani sina mutu? ˜ 8. Jehova ki mutu ya cwani, mi lu lukela ku eza- 12.KikalibakalifilapiliJesuhan’atilefali- ˜ nihaibalubatakushemubiwakiyena? fasi? ˜ 9. Ki kabakalani ha lu kona ku bulela kuli Jesu 13. KikalibakalifilabubeliJesuhan’atilefali- h’alikaniniJehova? fasi?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 9 sitabelo kuli a liulule batu. (Mateu 20:28) N’a ezize cwalo ilikuli lu kone ku lukululwa kwa sibi se ne lu hozize ku Adama kukulu- Mangeloi a sepahala a hana ku lapelwa lu wa luna. Kabakaleo, ne lu ka kona ku ˜ pila ku ya ku ile. Muapositola Joani n’a nozi kuli: “Mulimu u latile lifasi hahulu, mane u li file Mwan’a hae wa libanda, kuli mutu ufi kamba ufi ya lumela ku yena a si ke a shwa, konoabenibupilobobusafeli.”—Joani 3:16. 14 Hamulaho wa lifu la hae sina mutu, Jesu n’a zusizwe ni ku ya kwa lihalimu, k’o n’a il’o kala ku pila hape sina sibupiwa sa moya se si m’ata. (Likezo 2:32, 33) Hamula- ho, Jehova n’a mu file “bulena, kanya, ni mubuso, kuli ba mishobo kaufela, ni ba macaba,nibalipuokaufelabat’omusebele- za.” (Daniele 7:13, 14) Jesu s’a filwe ku ba Mulena ya m’ata; ki yena Mulena wa mulo- ngawaJehovawakwalihalimu.Ukatuha a bonisa m’ata a hae mwa lifasi kamukana. Mangeloi Ki Likombwa za Mulimu 15 Jehova ni Jesu haki bona ba nosi ba bapilamwalilukolamoya.Jehovan’abu- ˜ pile libupiwa ze nwi za moya, ona mangeloi. Mulimu fa lifasi, inge mwa n’a ezelize ha n’a Gabriele, ya n’a ambozi ni Maria, ki yo mu- lukuluzi baapositola ba Jesu mwa tolongo. ˜ ˜ nwi wa ona. Mangeloi n’a si ka kalisa ku pila (Likezo 5:18, 19) Niteni, ha lu lapela Jehova sina batu fa lifasi. N’a bupilwe mwa lihali- ka mo ku taluselizwe mwa Linzwi la hae, mu kale-kale pili batu ba si ka bupiwa fa li- yona Bibele, lwa kona ku kolwa kuli mange- fasi. (Jobo 38:4-7) Mangeloi a eza bolule ba loiaMulimuasabonwiiliam’ataakalu ˜ ˜ bolule kwa bunata.—Daniele 7:10. sileleza. Bibele i li: “Lingeloi la [Mun’a] Bupi- 16 Mangeloia’sepahalah’alatikulilua lo li tibelezi, li beile ba ba mu saba mwaha- lapele. Habeli, Joani ha n’a likile ku lapela li; mi la ba lamulela.” (Samu 34:7; 91:11) Ki ˜ mangeloi, n’a mu omanyize, ka ku mu bule- kabakalani ha lu lukela ku omba-ombiwa ki lelakuli:“Siezicwalo!...KubamelaMuli- manzwi ao? Kakuli lu na ni lila ze maswe ze mu.”—Sinulo 19:10; 22:8, 9. mwa liluko la kwa moya ze bata ku lu yu- 17 Mangeloih’asatahangakwabatuba ndisa! ˜ 14. (a) Ne ku ezahezini ku Jesu hamulaho wa Satani Ki Sila sa Mulimu lifu la hae sina mutu? (b) Jesu cwale u na ni ma- ˜ ˜ 18 Mangeloi a manwiaMulimun’asika yemo mani kwa lihalimu? ˜ 15. Mangeloi n’a bupilwe lili, mi n’a bupezwi kai? zwelapili ku sepahala ku Mulimu. A manwi ˜ 16. Ki kabakalani batu ha ba sa lukeli ku lapela a mu fulalela. A ikeza lila za Mulimu ni lila mangeloi? ˜ ˜ ˜ 17. Ki nto mani ye bonisa kuli mangeloi a’ kona 18. (a) Ki kabakalani lingeloi le linwi ha ne li fu- ˜ ku sileleza batanga ba Mulimu, mi ki kabakalani lalezi Mulimu? (b) Lingeloi la buipanguli leo ne li ˜ taba yeo ha i li ye omba-omba? filwemabizomani?

10 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? ˜ za batu fa lifasi. Ne ku ezahezi cwani cwa- ba lilimo z’e 2,000 kwamulaho. Bibele i li: lo? Mangeloi kaufela a n’a bupile Jehova n’e “Diabulosi a isa [Jesu] hape fa lilundu le li ˜ li a lukile ili a mande. Kono yo munwi kwa lumbile hahulu, a mu bonisa mibuso kamu- bana ba moya bao ba ba petahalile n’a bata kana ya lifasi, ni kanya ya yona. A li ku yena: kuli batu ba n’o mu lapelanga, mi a latele- Zeokamukananikakufazona,hauwaka ˜ la takazo ya hae ye maswe. Sibupiwa seo sa manwele, wa ni kubamela.” Jesu a hana, ka ˜ moya ne si filwe libizo la Satani, le li talu- ku bulela kuli: “Zwa Satani, kakuli ku no- sa “Muhanyezi [wa Mulimu].” Hape u biziwa zwi kuli: Kubamela Mulena Mulimu wa hao, kuli Diabulosi, ili ku talusa “Musawani,” ka- mi u sebeleze Yena a nosi.” (Mateu 4:8-10) kuli u bulela buhata bo bu maswe ka za Je- Jesun’azibahandemulaowaJehova,mi hova. n’asikaezamwan’abatelaSatani. 19 Satani u hapeleza batu ku swalisana Badimona Ki Mioya Ye Maswe ni yena mwa ku fetuhela Mulimu. Mu nya- ˜ kisise sa n’a ezize ku Jobo, mutanga ya se- 22 Mangeloi a manwi a swalisana ni Sata- pahala wa Mulimu. Jobo n’a li munna ya ni mwa ku fetuhela Mulimu. Mangeloi a’ li badimona ao ki lila za batu ba ba fa lifasi. A fumile hahulu. N’a luwile lingu ze 7,000, li- ˜ kamele ze 3,000, likomu ze 1,000, ni limbo- situhumiabuhali.Mwamiteni ya kwaika- ngolo ze sihali ze 500. Hape n’a na ni bana le, n’a ezisize batu ku ba limumu ni libofu. ˜ ˜ b’a lishumi ni batanga ba banata. Sapili, Sa- (Mateu 9:32, 33; 12:22) N’a ezisize ba banwi tani n’a bulaile lifolofolo za Jobo ni bata- ku kula kamba ku ba sitanisa. (Mateu 17: ngabahae.Kihonaatahisakulikuzuhe 15, 18; Mareka 5:2-5) Mane n’a nyandisanga ˜ “moya wa linungwa” o n’o sinyize ndu, ni ku ni banana.—Luka 9:42. bulaya bana kaufela ba Jobo. Ku tuha f’o, 23 Sina Satani, mioya ye maswe yeo i bata SatanianataJobo“kalitombozemaswe- ku lapelwa. Ku fita ku hana ku lapelwa ki maswe, ku zwa kwa mahatelo a mautu a batu—ka ku lemuha kuli Jehova ki yena a hae, ku y’o fita ni fahal’a toho ya hae.”—Jobo nosi ya lukelwa ku lapelwa—mioya ye maswe 1:3-19; 2:7. yeo i lakaza ku lapelwa, i bata ku lapelwa, mi 20 Niha n’a likilwe ha situhu cwalo, Jobo i kukueza batu ku i lapela. Ka bupumi, lisha- n’a zwezipili ku sepahala ku Mulimu. Ka- no, ni sabo, Satani ni badimona se ba ezisize batu ku ba lapela. Ki niti kuli batu ba cwalo, Jehova a mu folisa mi “a fa Jobo ˜ banata ha ba zibi kuli ba lapela Satani ni habeli ku z’a n’a luwile pili.” (Jobo 42:10) ˜ Satani n’a palezwi ku felisa busepahali bwa badimona ba hae. Batu ba banata ne ba ka Jobo, kono u konile ku fulalelisa batu ba ba- komoka ha ne ba ka ziba kuli bulapeli bwa ˜ ˜ nata ku Mulimu. Bibele i li: “Lifasi kamuka- bona bu kuteka Satani. Niteni, Bibele i lemu- na li lapalezi mwatas’a ya maswe.”—1 Joani sa kuli: “Ze ba taba bahedeni, ba li tabela ba- 5:19. dimona, isi Mulimu.”—1 Makorinte 10:20. 24 ˜ 21 Sataniubatakulilumulapele.N’abo- Nzila ye nwi yeo ka yona Satani ni ba- nisize hande cwalo ha n’a likile Jesu ibat’o dimona ba hae ba yaulula batu kuli ba ba lapele ki ka ku bulela lishano ka za ba ˜ ˜ 19. Ki kabakalani Satani ha n’a nyandisize ba shwile. Ha lu boneni se i luta Bibele ˜ Jobo, mi n’a ezize cwani cwalo? ˜ ka za seo. 20. (a) Jobo n’a filwe cwani mupuzo kabakala ˜ busepahali bwa hae? (b) Jobo niha n’a bile ya se- 22. Badimona se ba ezize lika mani kwa batu? ˜ ˜ pahala ku Mulimu, Satani u ezizeni kwa batu ba 23. (a) Mioya ye maswe i batani kwa batu? ˜ ˜ banata ba banwi? (b) Satani ni badimona se ba pumile batu ka ku ˜ ˜ 21. (a) Satani n’a bonisize cwani takazo ya hae ba kukueza ku ezani? ˜ ya ku bata ku lapelwa? (b) Jesu n’a hanezini ku 24. Satani u itusisa mukwa ufi kuli a yaulule lapela Satani? batu?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 11 4 Bokukululu ba Luna Ba Kai?

OLULE-LULE ba batu mwa Africa ba B lumela kuli lifu haki mafelelezo a bupilo, kono kutwi ki cinceho, kamba ku tuta, ku ya kwa liluko le linwi˜ la bupilo. Ba banata˜ ba hupula kuli bokukululu ba bona ba ba shwile ba tuta ku zwa fa lifasi le ku yakwalifasilelisabonwi,kuzwafalifasi labatukuyakwalifasilamioya. 2 Bokukululu bao, kamba balimu, kutwi ba kona ku bona teni˜ kuli mabasi a bona a fa lifasi a zwelapili ku pila ni ku babale- lwa. Ka ku ya ka mubonelo w’o, kutwi balimu ki balikani ba ba m’ata, ba ba kona ku tahisalukaulolunde,kutiisezabuiketo, ni ku sileleza batu kwa likozi. Ha ba keshe- biswa kamba ku nyemiswa, kutwi ba kona pili ka ku luka, f’o kutwi moyo u ya kwa li- ku tahisa kozi—matuku, bubotana, ni ma- ˜ kayamana. hele. Hanata, batu ba swalisanisanga mu- 3 Ba ba pila ba ezanga likezo ni lizo za ku hupulo wo ni litumelo za sizo. Ka mutala, kuteka balimu ni ku utwana ni bona. Like- limbuti za mwa mapampili a makande ze zibahaza ka za litukiso za likepelo za kelezo zeo sihulu li iponelwa mwa lizo za mali- ˜ lo ni likepelo, inge cwalo mitande. Ku lape- ke fokunwinizonalibulelakulimufuu “tutile” kamba u “ile ku bokukululu.” Litu- la bokukululu ku boniswa ka linzila ze nwi˜ melo zeo kaufela li tomile fa muhupulo wa hape. Ka mutala, batu ba banwi˜ ba si ka kuli mubili ha u shwa, moyo, kamba moya, nwa kale bucwala, ba sululela bo bunwi˜ fa- onahaushwi.Bibeleibulelani˜ ka za taba fasi kuli kutwi ki bwa bokukululu. Hape, yeo? ha se ku apehilwe lico, ku siiwanga lico mwa mupika ilikuli bokukululu ba kone Moyo ni Moya ku fumana sa ku ca ha ba ka taha. 5 Bibeleibonisakulimoyohakintoye 4 ˜ Batu ba banwi ba lumela kuli ba ba nwi˜ ye mwahal’a mutu; moyo ki yena mutu pila ba na ni moyo o sa shwi o banduka ka sibili. Ka mutala, Mulimu ha n’a bupile fa lifu la mubili. Haiba mutu a pila ka ku Adama, “mutu [y’o] a ba moyo o pila.” (Ge- luka, kutwi moyo u ya kwa lihalimu, ka- nese 2:7) Adama n’a si ka fiwa moyo; n’a li mba mwa paradaisi, kono haiba mutu h’a moyo, mutu mutumbi. ˜ ˜ 1, 2. Batu ba banata ba lumelani ka za ba ba 6 Kabakaleo, lu bala kuli mioyo ya pepi- shwile? wa. (Genese 46:18, NW )Yakonakucaka- ˜ ˜ 3. Batu ba banwi lapelanga cwani bokukululu mba ku itima lico. (Livitike 7:20, NW; Samu ba bona? ˜ ˜ ˜ 4. Batu ba banata ba lumelani ka za moyo? 5, 6. Ka ku ya ka Bibele, moyo ki nto mani?

12 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 35:13, NW )Yakonakulilokanikuletuka. luna ha lu shwa. Linzwi la hae li lu luta (Jeremia 13:17, NW; Jonasi 2:7, NW )Mio- kuli bafu ha ba na bupilo, ha ba koni ku yo ya kona ku uzwiwa, ku putumiwa, ni utwa, ku bona, ku bulela, kamba ku naha- ku beiwa mwa sitokisi. (Deuteronoma 24: na za nto ifi kamba ifi. Bibele i li: 7, NW; Samu 7:5, NW; 105:18, NW ) Libibele ˘ “Babashwilehabanasebaziba.” ˜ ze nwilitolokalinzwileneliitusisizwe —Muekelesia 9:5. mwa puo ya makalelo mwa litimana zeo ˘ ˜ “Lilato la bona, ni lutimbo lwa bona, ni kuli “moyo,” hailif’o ku ze nwi ku itusiswa muna wa bona, zeo, li shwile.”—Muekelesia manzwi a cwale ka “mutu” kamba “sibupi- ˜ 9:6. wa.”Kaufel’aonaatalusantoilinwi. ˘ ˜ “Mwa libita mo u ya, ha ku sa na mu- 7 Bakenisa kuli moyo ki yena mutu luli, sebezi, nihaili mulelo, kamba zibo, kamba mutuh’ashwa,f’okikulimoyoushwile. butali.”—Muekelesia 9:10. Ezekiele 18:4 (NW )ili:“Moyooezasibi 11 Mu nahane ka za se i bulela Bibele ka —ki ona o ka shwa.” Hape, Likezo 3:23 i li: za kukululu wa luna wa pili, yena Adama. “Mutu ni mutu [kamba, moyo ni moyo] ya Jehovan’abupileAdama“kalilulilalifa- ka hana ku utwa mupolofita yo, u ka zwi- si.” (Genese 2:7) Kambe Adama n’a utwile swa mwa sicaba.” Kacwalo, moyo haki nto ˜ mulaowaJehova,n’akabeapililekuya ye nwiyesashwifalifulamubili. ku ile ili ka tabo fa lifasi. Kono Adama n’a 8 Moya ha u swani ni moyo. Moya o ba na lobile mulao wa Jehova, mi koto n’e li lifu. ni ona batu ki m’ata a bupilo a’ ba konisa Adama n’a ile kai ha n’a shwile? Mulimu ku eza misebezi ya mwa bupilo. Moya u n’a mu bulelezi kuli: “U [ka kutela] mwa swana ni malaiti. Malaiti a kona ku tahisa mubu wo u zwisizwe ku ona; kakuli u li- kuli fani kamba friji i sebeze. Kono ka ili luli, mi u ka kutela mwa liluli.”—Genese ona,h’akonikutahisakulimoyaufuke 3:19. kamba ku batisa lika. Ka ku swana, moya 12 Adaman’alikaiJehovaasikamu walunaulukonisakubona,kuutwa,ni bupa kale ka liluli? Ha ku na kwa n’a inzi. ku nahana. Kono ona moya luli ha u koni N’asiyo.Kacwalo,Jehovahan’abulezi ku eza lika zeo kaufela ku si na meto, ma- kuli Adama n’a ka ‘kutela mwa mubu,’ N’a zebe, kamba booko. Ki kabakaleo Bibele ha talusakuliAdamahapen’asikeabani ibulelakazabatukuli:“Moyawabona bupilo, sina liluli. Adama n’a si ka zwelapi- wa yelela, ba kutela mwa liluli; isali likupilamwalilukolamoya.N’asika ka lizazi lona leo, milelo ya bona ya fela.” ‘tutela’ kwa liluko la balimu. N’a si ka ya —Samu 146:4. kwa lihalimu kamba mwa lihele. N’a ku- 9 Kacwalo, ka ku ya ka Bibele, fa lifu, tezi kwa muinelo wa kutokwa bupilo; n’a moyo ni moya ha li zwangi mwa mubili kuli bile siyo. li zwelepili ku pila mwa liluko la moya. 13 Kana seo ki sona se si ezahalanga kwa batu kaufela? Ee. Bibele i talusa kuli: “Ka- Muinelo wa Bafu ufela [batu ni lifolofolo] li ikela mwa sibaka 10 Kacwalo he, bafu ba mwa muinelo si li sinwi;˜ kaufela li ezizwe ka liluli, mi ˜ ˜ mani? Bakenisa kuli Jehova ki yena ya n’a kaufela li fetuha liluli hape.”—Muekelesia bupile batu, hape wa ziba se si ezahala ku 3:19, 20.

7. Ki litimana lifi za mwa Bibele ze bonisa kuli 11. Adama ha n’a ezize sibi, Jehova n’a mu bule- ˜ moyo wa kona ku shwa? lezini? ˜ ˜ 8. Moyaobananionabatukintomani? 12. Ki nto mani ye n’e ezahezi ku Adama fa lifu? ˜ ˜ 9. Ki lika manizeomoyonimoyalisaezangi? 13. Fa lifu, ki sika mani se si ezahala kwa batu ˜ 10. Bibele i bulelani ka za muinelo wa bafu? ni lifolofolo?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 13 Bafu Ha Ba Koni ku Lu Tusa 14 BibeleisepisakuliMulimu Ka 1990, mulena ya zibahala hahulu kwa Wiko wa ukazusabafukulibapilemwa Africa n’a shwile. N’a na ni basali baketalizoho ni bana paradaisi fa lifasi-mubu. (Joani 5: ˜ ba banata. N’a na ni likampani ze peli ze ne mu fumani- 28, 29; Likezo 24:15) Kono nako ˜ ˜ sa mali a manata-nata. yeo i sa li kwapili. Ka nako ya cwa- Mulena y’o ha n’a shwile, lubasi lwa latelela ka toko- le, ba sa itobalezi mwa lifu. (Joani melolizozenebalumelakulinebakabonisakazonali- 11:11-14)Halulukelikubasaba kute kwa moya wa hae. Basali ba hae ba apala liapalo ze kamba ku ba lapela, kakuli ha ba nsu, ku shangalakanisa milili ya bona, ku ca hanyinyani, koni ku lu tusa kamba ku lu eza ni ku sa tapa. Hamulaho wa kepelo, ba tuwa sililo ka maswe. mazazi a supile. Ku tuha f’o, ka ku latelela sizo, lubasi 15 Muhupulo wa kuli ha lu shwi kamukana lwa kopana ni bahabo kuli ba eze mukiti wa luli ki lishano l’a hasanya Satani ku feza nako ya kepelo—ili mukiti wa lico ni lino hamoho Diabulosi. Kuli a kolwise batu ka ni ku bina. za lishano leo, yena ni badimona Kaniti, haiba mulena y’o n’a kona ku eza cwalo, n’a ba hae ba lika ku kukueza batu ku hupula kuli makulanu ni butata ka be a bukelelize ni ku fuyola hahulu lubasi lwa hae lo ˜ bo bunwilitahiswakimioyaya lu lilato! Kono ne ku si ka ezahala cwalo. Likampani za ˜ hae za wa. Lubasi lwa omanela lifa mi hasamulaho lwa bafu.Kinitikulibutatabobunwi kauhana. Cwale, munzituna w’o wa mulena y’o o n’o bu tahiswa ki bona badimona ka kile wa tala batu s’o na ni fela ba sikai ba ba siyezi ku sibili.Mikinitikulibutatabobu- ˜ ona. nwi ha bu tahiswi ki mioya ye maswe. Kono haki niti kuli ba ba ito- Bafu Ha Ba Koni ku Lu Eza Maswe balezimwalifubakonakulueza ˜ Mwa munzi o munwi mwa Nigeria, munna yo mu- maswe. ˜ ˜ nwi n’a shwile mi a bulukiwa. Hasamulaho, musal’a 16 Hape ku na ni nzila ye nwi yeo yena munna y’o kutwi n’a bile ni tolo ya kuli munn’a ka yona badimona ba lika ku kwa- hae n’a bata waci ya hae. Kacwalo, a nga waci yeo ni ku sheka batu kuli ba lumele kuli se ipumbekabukaufinisitupusahae. i bulela Bibele ka za lifu ki buha- Mutangana ya bizwa Dunikan a y’o pumbula waci ta.Bakwashekabatukulumela yeo a sa bonwi ni ku itusisa yona ka lilimo-limo ku fitela kuli ba boni kamba ku ambola ni fo ne i supalezi. Ha ku na butata bo ne bu mu tahezi. bafu. Badimona ba eza cwalo ka li- Kambemufuy’on’ananim’ataakukukuezababa pono, litolo, buloi, kamba ka mi- ˜ ˜ pila, kaniti luli n’a ka be a natile koto lisholi le ne li uzwi- kwa ye minwi. Niteni, batu ha ba ze waci ya hae mwa libita la hae luli! ambolangi ni bafu, kono ba ambo- langanibadimonababaipumisa ku ba batu ba ba shwile. Ki ka lona libaka leo Jehova h’a nyaza hahu- lubuloinibababuzababashwi- le.—Deuteronoma 18:10-12; Zaka- ria 10:2. ˜ ˜ 14. Ki sepo mani ye li teni ka za bafu? ˜ 15, 16. Satani u lika cwani ku kwa- shekabatukulumelakulibafuhaba si ka shwa luli? Sikwenda: Ki lifi likezahalo ze bonisa kuli bafu ha ba koni ku lu tusa kamba ku lu eza maswe? 5 Niti ka za Mabibo ni Buloi

WA Africa, ki kwa mba- “M ngokukalakubuzakuli buloi bu teni˜ kamba kutokwa,” ki mona mo i bulelela buka ye bizwa African Traditional Religion, miiekezakuli“kwa batubamwaAfricabamiinelokaufela,buloi bu teni˜ luli.” Ba ba lumela mwa mabibo ni buloi ba kopanyeleza ba ba si ka ituta ni 4 Buloi hape bu ipo- ˜ ba ba itutile hahulu. Ba bahulu ba bulape- nahaza mwa miinelo ye minwi. Kutwi baloi li bwa Simozilemu ni bwa Krestendomu ni ba zwanga mwa mibili ya bona ni ku fufa, ˜ bona ki balumeli. mwendi kuli ba y’o kopana ni baloi ba banwi 2 ˜ kamba ku y’o sinya hanyinyani-hanyinyani Ka ku ya ka mo ba lumelela ba banata ˜ mwaAfrica,kunanim’ataamoyaa’sa bupilo bwa be ba yela. Bakenisa kuli mibili utwisisehi. Mulimu ki yena ya a zamaisa. ya baloi i siyalanga i lobezi mwa mimbeta ya Mioyanibalimubakonakuitusisaona.Mi yona, bupaki bwa matangu ao sihulu bu fi- ˜ wangakibatubenebalibaloibabaitume- batu ba banwinibonabazibamwakuafu- ˜ ˜ manela ni mwa ku itusiseza ona, ibe ku itu- lela za teni. Ka mutala, magazini ye nwi ya mwa Africa i kutela ku bulela ze ne ba bu- sisa ona hande (bulauli) kamba ku itusisa ˜ ona maswe (buloi). lezi batu be ne ba li baloi (bunata ili basiza- 3 Kutwibaloibaloyangalilazabona.Ba- na) ha i li: “Ne ni bulaile batu b’a 150 ka ku loi kutwi ba na ni m’ata a ku luma bika- tahisa likozi za fa mikwakwa.” “Ne ni bulai- mpafwa, linyunywani, linzi, ni lifolofolo ze le banana baketalizoho ka ku ba anya mali nwikuliliy’olwanisabatu.Baba˜ nata˜ ba a bona kaufela.” “Ne ni bulaile linyazi ze talu lumela kuli buloi ki bona bo bu tahisa li- kakuli ne li ni yubekile.” ndwa, mumba, makulanu, mane ni lifu. 5 Bulauli kutwi ki bona bo bu fa silelezo kwabumaswe.Babasilelezwakibalauliba ˜ 1. Tumelo mwa mabibo ni buloi i atile cwani? ˜ tinanga masale kamba maseka a mabibo. 2. Ka ku ya ka tumelo ya ba banata, m’ata a ma- ˜ ˜ bibo kutwi a zwa kai? 4. Ba banata ba lumelani ka za baloi, mi ba ba- ˜ ˜ ˜ 3.Buloikintomani,mibatubalumelakulibu nwibenebalibaloisebaitumelezicwani? ˜ ˜ ˜ kona ku ezani? 5. Bulaulikintomani, mi bu eziwa cwani?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 15 Ba nwanga milyani ya silelezo kamba ku swana, Satani u bata batu ku lumela kuli itambaka yona fa mibili. Mwa mandu ka- unanim’ataasinamacinekelo.˜ U lela ku mba mwa lipatelo za bona, ba patanga lika sabisa batu kuli ba eze tato ya hae mi isini˜ zebatwilinanim’ataasilelezo.Basepa tato ya Jehova. Cwale ha lu nyakisiseni˜ li- ˜ miulu ye na ni manoloazwamwaKoran taba za buhata z’e talu zeo Satani a bata kamba mwa Bibele. batu kuli ba li lumele. 8 Buhata bwa pili bw’a lika ku hulisa Sa- tani ki bo: Ha ku na kozi ye ikezahalela fela; Baloihabakoniku bumaswe kaufela bo bu si ka tahiswa ki mutu bu tahiswa ki m’ata a mabibo. Ka mu- zwa mwa mibili ˜ ya bona tala, lu ngeni kuli mwanana wa bulaiwa ki malaria. Bom’ahe ba kana ba ziba kuli malaria ki butuku bo bu tahiswa ki minani.˜ Kono hape ba kana ba lumela kuli ku na ni mutu ya n’a lumile munani˜ ku t’o luma mwan’a bona. 9 Hailif’o Satani u na ni m’ata a ku tahisa butata bo bunwi,˜ ha ku si ka luka ku lumela kuli u na ni m’ata a ku tahisa butata kaufela. Bibele i bulela kuli: “Mwa siano, ba ba wina ha si ba ba lubilo kamita, ni Lishano ni Bukwasheki mwandwababatulahasibabananimata 6 Ki niti kuli Satani ni badimona ba hae kamita, ni kuli buhobe hasi bwa ba ba bu- ki lila ze maswe za batu. Ba na ni m’ata a tali kamita, ni bufumu hasi bwa ba ba na ku zamaisa mihupulo ni bupilo bwa batu, ni ngana kamita, hape ni ku kondisa hasi mi kale-kale, ne ba kenanga batu ni lifolo- kwabababukwalakamita.Konomutuni folo. (Mateu 12:43-45) Hailif’o ha lu lukeli mutuutamwakilinakoz’apilakazona,ni ku nyinyafaza m’ata a bona, hape ha lu lu- ki bushiko kamba bumai bwa hae.” (Mue- ˜ keli ku tunafaza ona m’ata ao. kelesia 9:11) Mutu yo munwi ya mwa si- 7 Satani ki mukwasheki yo mutuna. U yanoukonakumatahahulukufitaba banwi,˜ kono wa kona ku luza. “Bushiko ka- kwasheka batu ku lumela kuli u na ni ˜ m’ata a matuna hahulu-hulu ku fita a’ na mba bumai” bo bunwi bwa kona ku mu lu- ni ona luli. Ka mutala: Mwa ndwa ya cwa- zisa. Mwendi wa sitatala ni ku wa kamba nonu˜ fa mwa naha ye nwi˜ ya mwa Africa, w’a kula kamba ku kweta. Lika zeo li kona masole ne ba itusisize lipangaliko ze tumu- ku ezahala ku mutu ufi kamba ufi. Haki ka- sa mulumo kuli ba sabise lila za bona. Ba mita li tahiswanga ki Satani kamba ka bu- si ka kalisa kale ku lwana, masole bao ne loi; li ikezahalelanga fela. ba lizanga matapa fo ku beilwe milumo ye 10 Buhata bwa bubeli bw’a fuzelela Sata- mituna ya litobolo ni limbomba. Ne ba bata ni ki bo: Baloi ba zwanga mwa mibili ya kuli sila seo si nahane kuli ne si lwaniswa bona ni ku zamaya busihu kuli ba y’o ko- ˜ kimpiyenanililwanisozem’ata.Kaku pana ni baloi ba banwi kamba kuli ba y’o ˜ 6. Satani ni badimona ba hae se ba ezizeni mwa 8. Ki bufi buhata b’o Satani a lika ku hulisa? ˜ ˜ ˜ miteni ya kwaikale, mi lu lukela ku nga cwani 9. Bibele i bonisa cwani kuli Satani h’a tahisi m’ata a bona? butata kaufela? ˜ ˜ ˜ 7.Sataniubatakulilulumeleni, mi seo si swa- 10. Ku bulezwini ka za baloi, mi lu ziba cwani ˜ niselizwe cwani? kuli bo ki buhata?

16 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? anyakambakufelisabupilobwabebayela. sa batu ku Jehova ni ku ba nahanisa kuli Cwale mu ipuze kuli: ‘Haiba baloi ba kona Bibele i fosize. ˜ ku eza cwalo, ki nto mani luli ye zwa mwa 13 Buhata bwa bulalu ki bo: Bulauli—bo mubili ?’ Sina ha se lu boni, moyo ki mutu, bu twi bu lwanisa buloi—kutwi ki bo bu- ˜ haki nto ye nwi ye kona ku zwa ku mutu. nde. Bibele ha i bonisi kuli buloi ni bulau- Hape, moya ki m’ata a bupilo a tahisa kuli li za shutana. I nyaza mabibo kaufela. Mu mubili u pile, kono ka i li ona u nosi, h’a u nyakisise milao yeo Jehova n’a file kwa si- koni ku eza nto ifi kamba ifi. caba sa Isilaele ka za mabibo ni be ne ba a 11 Moyo ni moya ha li koni ku zwa mwa eza: mubilikuy’oezantoifikambaifi,ibeye ˘ “Mu si ke mwa laula.”—Livitike 19:26. nde kamba ye maswe. Kacwalo, baloi ha ba ˘ “Mutu kaufela wa ku mina, munna ka- koni ku zwa mwa mibili ya bona. Kaniti, ha mbamusali,yakapumbulababashwile baezilikazebaipapatakukonakuezaka- kamba ku ikeza muloi, a bulawe.”—Livitike mba ku hupula kuli ba li ezize. 20:27. ˜ 12 Lu kona ku talusa cwani ze ba itumele- ˘ “Ku si ke kwa fumanwa haenu . . . sinu- zi batu ba ba tuhezi buloi? Satani wa kona hi se si nze si nuha, kamba wa mabibo, kaku kukueza batu ku kolwa kuli ba iponezi mba muloi; kamba wa liunduma, nihaiba lika ze ba si ka bona. Ka lipono, Satani wa ˜ 13. (a) Kana bulauli ki bo bunde? (b) Manolo a kona ku kukueza batu ku hupula kuli ba ˜ boni,kuutwa,nikuezalikazebasikaeza. bulelani ka za mabibo? Ka ku eza cwalo, Satani u sepa ku fulaleli- ˜ 11. Ki kabakalani ha lu ziba kuli baloi ha ba koni ku zwa mwa mibili ya bona, mi kana mwa lumela cwalo? ˜ 12. Satani u kukueza cwani batu ku lumela kuli ba ezize lika ze ba si ka eza?

˜ Fokunwi, ze maswe li ikezahalelanga fela ya buza balimu ni baloi.”—Deuteronoma 18: 10-14. 14 Milao yeo i bonisa hande kuli Mulimu n’a sa bati kuli batu ba hae ba eze mabibo. Jehova n’a file milao yeo kwa batu ba hae kakuli n’a ba lata mi n’a sa lati kuli ba ko- miwe ki sabo ni tumelo ya lififi. N’a sa lati kuli ba nyandiswe ki badimona. 15 Bibele niha i sa talusi ka butungi ka za zeo badimona ba kona ku eza ni zeo ba sa koni ku eza, ya bonisa kuli Jehova Mulimu u na ni m’ata a matuna-tuna ku fita Sata- KanaBaloiBaKonaku ni ni badimona ba hae. Jehova n’a tahisize kuli Satani a lundulwe mwa lihalimu. (Si- ZamaisaMamonyiaPula? nulo 12:9) Hape, mu lemuhe kuli Satani n’a Kwa makalelo a 1977, batu ba 14 be ne kupile sibaka ku Mulimu kuli a like Jobo ba tamelelizwe buloi ne ba tumbekilwe mi n’a utwile mamela ya Mulimu ya ku sa mulilo bukaufi ni tolopo ya Pietersburg, bulaya Jobo.—Jobo 2:4-6. mwa South Africa. Magazini ya mwa ˜ 16 Liproverbia 18:10 i li: “Libizo la [Mun’a] South Africa ye bizwa Drum ne i ize: Bupilo ki mapilelo a tiile, ya lukile u sabela “Banna ni basali ba mwa mahae ba mwa ku ona, mi wa piliswa.” Kacwalo, lu lukela sabo. Ba saba ku loiwa ni ku lengiwa ki pula... ku itinga ku Jehova kuli a lu pilise. Batanga ˜ “Ku lukelwa ku ezwa se sinwi...Kaba- ba Mulimu ha ba itingi fa linkau kamba mi- ˜ lyani kuli ba isileleze kwa likezo ze maswe kaleo, Drum ishemaetalinaka kaufela kuli: za Satani ni badimona ba hae, mi hape ha Ku na ni mali a fita fa R5 000 [K2,125,000 ba sabi liposo za baloi. Batanga ba Mulimu kanakoye]a’mwaliofisizalunaelukami ˜ ba lumela se i bulela Bibele ha i li: “Meto a fa haiba mwa March 1977, yo munwi ku [Mun’a]˜ Bupilo a talimisisa lifasi kaufela, mina a ka lenga Stanley Motjuwadi ka pula kuliatahisemataahaekutusababamu ni ku mu bulaya. Haiba ha mu koni, mu zi- ˜ ˜ file lipilu za bona, kaufela zona.”—2 Mako- bise mani ni mani kuli a zibe kuli ku ipumi- lonika 16:9. seza ku ba ni m’ata a ku zamaisa mamonyi 17 Niminamwakonakubanibuikolwi- ki kwa bukuba, mi ki butoto bo bu bulaisa. so bo bu cwalo haiba mu sebeleza Jeho- Kacwalo, mina baloi ba mbwashula, ha va. Jakobo 4:7 i li: “Hakulicwalo, mu ipe- mubeyelipizazaminafamaiso.Hamu ye kwatas’a Mulimu; mu hanele Diabulosi, eze honacwalo.” mi u ka saba ku mina.” Haiba mu sebeleza Kana baloi ne ba konile ku itamulela Mulimu wa niti, ka ku ipeya kwatas’a hae, kwa taba yeo ka ku tahisa mamonyi? Kuto- mwa kona ku kolwa kuli Jehova u ka mi si- kwa, ne ba palezwi. Bo Motjuwadi, be ne ˜ ˜ leleza. ba li ba banwi ba banoli ba Drum, ne ba ˜ 14. Ki kabakalani Jehova ha n’a tomile milao ka pilile ni ku fuma, mi mane ne ba fitile fa za mabibo? ku hula fa musebezi ni ku ba bazamaisi ba ˜ 15. Bibele i bonisa cwani kuli Jehova u na ni yona magazini yeo. m’ata a matuna-tuna ku fita Satani? ˜ ˜ ˜ 16.Lulukelakuitingakumani kuli lu piliswe? Sikwenda: Munoli yo munwi wa kwa South ˜ ˜ 17. Jakobo 4:7 i lu kolwisani, kono lu lukela ku Africa n’a shemaetile cwani baloi, mi ne ku ˜ ˜ ˜ ezani? zwileni mwateni?

18 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 6 Kana Mulimu Wa Amuhela Bulapeli Kaufela?

ESU n’a ize: “Mu kene ka munyako o ku- ˘ “Mulimu ki Moya, mi ba ba mu lapela, J mbani; kakuli munyako wa Sinyeho u baswanezikumulapelakaMoyanika atami, mi nzila ye ya mwateni˜ i atami, mi ba niti.” (Joani 4:24) Bulapeli bwa luna bu lu- ba kena mwateni˜ ki ba banata.˜ Kakuli mu- kela ku lumelelana ni niti ye mwa Linzwi la nyakowabupilowakumbana,nzilayeya Mulimu. mwateni˜ ki ye sisani, mi ki ba banyinyani ba ba i fumana.” (Mateu 7:13, 14) Ka ku ya Muselo wa Bulapeli bwa Buhata ˜ ka Linzwi la Mulimu, ku na ni mifuta ye mi- 3 Lu kona ku ziba cwani kuli Mulimu wa ˜ beli fela ya bulapeli: bo bunwi˜ ki bwa niti, amuhela bulapeli bo bunwi kamba kuto- mi bo bunwi˜ ki bwa buhata; bo bunwi˜ bu kwa? Jesu n’a ize: “Kota ye nde kaufela i lukile, mi bo bunwi˜ ha bu si ka luka; bo bu- beya miselo ye minde; mi kota ye maswe ha nwi˜ bu isa kwa bupilo, mi bo bunwi˜ bu isa i koni ku beya miselo ye minde . . . Kifo ni kwa sinyeho. li:Mukabazibakamiseloyabona.”F’oki- ˜ ˜ 2 Batu ba banwibaikutwakulibulapeli kuli, haiba bulapeli bo bunwi bu zwa ku Mulimu, bu ka beya miselo ye minde; kono kaufela bwa tabisa Mulimu. Litimana ze ta- ˜ tama za mwa Bibele li bonisa kuli haku- haiba bulapeli bo bunwi bu zwa ku Sata- cwalo: ni,bukabeyamiseloyemaswe.—Mateu7: 15-20. ˘ “BanabaIsilaelebakutelakuezaze 4 Bulapeli bwa niti bu susueza batu ku maswe fapil’a [Mun’a]˜ Bupilo, ba sebeleza ba ni lilato mwahal’a bona ni ku li bonisa Baale ni Ashitaroti, ni milimu ya Siria, ni ku ba banwi.˜ Libaka kikuli yena Jehova ka milimu ya Sidoni, ni milimu ya Moabi, ni sibili ki Mulimu ya lilato. Jesu n’a ize: “Se milimu ya bana ba Amoni, ni milimu ya Ma- ba ka ziba batu kaufela kuli mu balutiwa filisita;batuhela[Mun’a]˜ Bupilo, ba lisela ba ka ka sona, ki ha mu latana.” Bulapeli ku mu sebeleza. Cwale buhali bwa [Mun’a]˜ bu fita cwani˜ fa sipimo seo sa bulapeli bwa BupilobwatukelabanabaIsilaele.”(Baatu- niti?—Joani 13:35; Luka 10:27; 1 Joani 4:8. li 10:6, 7) Haiba lu lapela milimu ya maswa- 5 Mu nge taba ya tekiso ya batanga ya niso kamba milimu i sili kwand’a Mulimu mwa Africa. Bukatuna ye bizwa The New En- wa niti, Jehova h’a na ku lu tabela. cyclopædia Britannica ˘ i li: “Mwahal’a 650 ni “Ba sicaba se, ba ni kuteka [Mulimu] ka 1905, Mamozilemu ba kwa buse bwa Sa- milomo, kono lipilu za bona li kwahule ni hara ne ba lekisize batu ba mwa Africa ba ba Na.Banikubamelakusinatuso,kakuli bat’o eza 18,000,000 mwa butanga. Ba ba- tuto ye ba luta, ki milao ya batu.” (Mareka 7: nwi˜ ne ba silisizwe Liwate la Indian Ocean. 6, 7) Haiba batu ba ba ipapata ku lapela Mu- Mwahal’a lilimo za mwanda wa bu 15, ba limu ba luta mihupulo ya bona ku fita ku kwaYuropebakalisakulekangabatukwa luta se i luta Bibele, bulapeli bwa bona ki likambalaliwatelakwawikowaAfrica,mi bwa mbango. Mulimu h’a bu amuheli. ˜ 3. Ki ifi nzila ye nwi yeo ka yona lu kona ku talu- 1. Ka ku ya ka Linzwi la Mulimu, ki mifuta ifi ya hanya bulapeli bwa niti ku bwa buhata? ˜ ˜ bulapeli ye mibeli fela ye li teni? 4. Balapeli ba Jehova ba bonisa moya mani ? ˜ ˜ ˜ ˜ 2. Manolo a bonisa cwani kuli haki bulapeli ka- 5. Bukatuna ye nwiitalusacwani tekiso ya ba- ufela bo bu tabisa Mulimu? tanga ya mwa Africa?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 19 Bulapeli bwa buhata se bu abani mwa lindwa ni mwa tekiso ya batanga

Blessing troops: Daily Times of Nigeria; child laborers: ˘ Penny Tweedie/Panos Pictures; slave boat: Schomburg Center for Research in Black Culture/The New York Public Library/Astor, Lenox and Tilden Foundations kut’ofitaka1867,batubamwaAfricaba mwahal’a 7,000,000 ni 10,000,000 ne ba tu- tiselizwe kwa Lifasi Le Linca sina batanga.” ˜ 6 Bulapeli ne bu ezizeni ka nako yeo ya manyando mwa Africa, f’o banna, basali, ni banana ne ba kayutuzwi kwa mahae ni ma- Bulapeli ni Lindwa basi a bona, ba tamilwe mawenge, ku kanti- 7 Bulapeli bwa buhata bu bonisize mise- wa ka lisipi ze cisa, ni ku lekiwa ni ku le- lo ya bona ye bolile ka linzila ze nwi˜ hape. kiswa inge likomu? Bethwell Ogot u nola˜ Daily Nation Ka mutala, Bibele niha i bulela kuli “lata cwana mwa mutende wa wa wahenu,” ba bahulu ba bulapeli mwa lifasi mwa tolopo ya Nairobi, ya mwa Kenya: “Ba- kaufela ba yemezi lindwa ni ku li seheza ka kreste ni Mamozilemu ba luta kuli ba lume- cisehelo.—Mateu 22:39. la ka za swalisano ya batu, kono sibeli sa 8 Ki taba ye zibahala kuli ka 1994, masisi- bona ne ba kalisize ku ipulukela batanga, ta ni baprisita ba banwinebabilenikabelo˜ ili kezo ye n’e kukuelizwe ki saluluti sa mu- mwa ku bulaya batu mwa Rwanda. Bulape- bala. . . . Lu lukela ku itumelela kuli Mamo- li hape se bu ikenyize hahulu mwa lindwa zilemu ni Bakreste, ba kwa Yurope ni ba ze nwizamwaAfrica.Kamutala,mwandwa˜ kwaMiddleEast,nebafosizemwatabayeo. Hape lu lukela ku itumelela likezo zeo ze si- ya mwa Nigeria mo ku bulailwe batu ba ba- ˜ tuhu ze n’e tahiselize batu ba mwa Africa 7. Ba bahulu ba bulapeli ba bile ni kalulo mani manyando a n’a tandile lilimo ze mianda- mwa lindwa? ˜ nda.” 8. (a) Ba bahulu ba bulapeli ne ba yemezi cwani lipulao mwa lindwa za mwa Africa? (b) Pasita yo ˜ ˜ ˜ 6. Bulapeli ne bu bile ni kalulo mani mwa tekiso munwi n’a bulezini ka za ba bahulu ba bulapeli ya batanga? ka nako ya ndwa ya mwa Nigeria?

20 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? nata-˜ nata,˜ bulapeli kwa ˘ “Lihule le lituna . . . le ba pilile ni lona maneku a mabeli a n’a Malen’alifasikabuhule.”(Sinulo17:1,2)Ku lwana ne bu susuelize fita ku sepahala ku Mulimu, bulapeli bwa batu ku lwana. Ndwa buhata se bu ikenyize mwa bupolitiki, ha- ˜ yeo ha ne i sweli ku nata ili ku bulelelanga milonga za ku eza. kolota cwalo, pasita yo ˘ “Kuona...kufumanwamaliabapo- ˜ munwi n’a ize ba bahu- lofita, ni a balumeli, ni a ba banwi˜ kaufela lu ba likeleke ne ba “tu- ba ba bulailwe mwa lifasi.” (Sinulo 18:24) hezi ku eza musebezi Bulapeli bwa buhata se bu nyandisize ni ku wan’abafileMulimu.” bulayabatangababasepahalabaMulimu Hape n’a ize: “Luna ba mi se bu tahisize mafu a bolule-lule mwa liba ipiza kuli lu liko- ndwa. mbwa za Mulimu se lu ˘ ‘N’a inuneka ni ku pila maswe.’ (Sinu- bile likombwa za Sata- lo 18:7) Bulapeli bwa buhata bu na ni sifu- ni.” mu se situna, seo babusi ba itusisa sona ka 9 Bibele i bulela nto ku pila maswe. ye swana ha i li: “Sata- ˘ “Macaba kaufela n’a pumilwe ki buloi ni ni yena u ifetula sibu- bwa [hae].” (Sinulo 18:23) Ka tuto ya bona peho sa lingeloi la liseli. ya buhata ya kuli moyo ha u shwi, bulape- Hakulicwalo hasi nto ye li bwa buhata se bu tahisize kuli ku tumbu- tuna batanga ba hae ha ba ifetula, ba ikeza ke mifuta kaufela ya tumelo ya balimu ni batangabaKuLuka.”(2Makorinte11:14,15) buloimibufuzelezisaboyakusababafu ˜ Mane sina batu ba banata ba ba maswe ha ni ku lapela balimu. ba ipumisa ku ba ba bande, Satani u kwa- 12 Ka ku eleza batu ka m’ata kuli ba ikau- shekabatukalikombwazebonahalakuba hanye kwa bulapeli bwa buhata, Bibele i li: ze lukile kono ili zeo misebezi ya zona ki ye “Mu zwe ku yena mina sicaba sa ka, kuli maswemimiseloyazonakiyebolile. musikemwabanitabanilibizahae,mi 10 Mwa lifasi kaufela, ba bahulu ba bula- mwa amuhela kwa likozi za hae.”—Sinulo peli se ba kutalize lilato, kozo, ni bunde, 18:4, 5. kono se ba bile ba ba sitoyo, ba lindwa, ili 13 Babilona Yo Mutuna, yona kopano ya ba ba si na bulumeli. Bibele i ba talusa ha- bulapeli kamukana bwa buhata, i ka tuha nde.Ili:“KamulomobalibazibaMulimu; i sinyiwa ku sinyelelezwa. Bibele i li: “Liko- kono ka misebezi ya bona ba mu latula.” to za hae li ka taha mwa lizazi li li linwi,˜ lifu, —Tite 1:16. ni matomola, ni tala; mi u ka ciswa ka mulilo ku feleleza; kakuli U na ni mata Mule- Mu Zwe ku “Babilona Yo Mutuna” na Mulimu ya mu atula.” (Sinulo 18:8) Kuli 11 Lwakonakubonam’oJehovaangela lu pime ku amuhela kwa likozi za hae, lu lu- bulapelibwabuhatakakubalabukayaSi- kela ku sa ba ni swalisano ifi kamba ifi ni ˜ nulo ye mwa Bibele. Teni, bulapeli bwa bu- bulapeli bwa buhata, lu sa ikenyi mwa like- hata bu taluswa sina musali wa swanisezo, zo, mikiti, ni litumelo ze nyemisa Mulimu. yena “Babilona yo mutuna.” (Sinulo 17:5) Lu tokwa ku eza se sinwi˜ ka putako. Lu Mu lemuhe m’o Mulimu a mu taluseza: mwa kozi!—2 Makorinte 6:14-18. ˜ ˜ 9. Bibele i bulelani ka za likombwa za Satani? 12. Bibele i fa temuso mani ka za bulapeli bwa 10. Ba bahulu ba bulapeli ba latuzi Mulimu ka buhata? ˜ linzila lifi? 13. Ki nto mani ye ka ezahala kwa bulapeli bwa ˜ 11. Bibele i talusa cwani bulapeli bwa buhata? buhata ni ku ba ba ku bona?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 21 ˜ 7 Ki Bomani Ba Ba Na ni Bulapeli bwa Niti?

ULI lu be ni swalisano ye nde ili ye li- 5 Jesu n’a bulezi kuli balutiwa ba hae ne K lato ni Mulimu, lu lukela ku ikambu- ‘basikebababalifasi.’(Joani17:16)Yena sa kwa bulapeli bwa buhata. Lu lukela ku Jesu ka sibili n’a hanile ku ikenya mwa bu- ˜ ba ni bulapeli bwa niti. Kacenu, bolule-lule politiki bwa mwa miteni ya hae. (Joani 6:15) ba batu ba sweli ku eza cwalo. Ka ku swana, Lipaki ha ba ikenyi mwa bu- 2 Sina Bibele ha ne i polofitile, balape- politiki, ku lata hahulu naha, ni lifapano za li ba niti ba eza “bunata˜ bo butuna bwa batu ka ku ya ka miinelo ya bona mwa lifa- batu”baba“zwamwamacabakaufela,ni sile.Konobalifamiteloyabonanikulate- mwa mishobo, ni mwa masika, ni mwa li- lela milao ya naha mo ba pila.—Joani 15:19; puo kaufela.” (Sinulo 7:9) Mwa linaha ze Maroma 13:1, 7. 235,bolule-lulebaLipakizaJehovaba 6 Kakulibaipeyakwatas’amilaoyami- ˜ patehile ku tusa ba banwi ku ituta zeo Je- longa, Lipaki ba bona teni˜ kuli manyalo a hovaatokwanikazalinzilazahaezeli- bona a catiswa. (Tite 3:1) Ba ipeya kwatas’a lato. ketelelo ya Mulimu, mi kacwalo ba tokolomoha ku nyala libali. (1 Timotea 3:2) Hape, Ku Ziba Balapeli ba Niti bakenisa˜ kuli ba sebelisa likuka za Bibele 3 Lipaki ba lumela kuli ki Jehova a nosi mwa bupilo bwa bona, batanga ba Mulimu ya lukela ku lapelwa. Ba hana ku kubame- ha ba libeleli kuli linyalo la bona li ka fela la milimu ya buhata kamba maswaniso a ka telekano. bulapeli. (1 Joani 5:21) Ha ba lapeli bafu ka 7 Lipaki ba latana. Lilato leo, hamoho ni ku abana ku za mitande kamba lizo ze nwi˜ ku lata Mulimu, la ba swalisanisa luli, niha ˜ ze fuzelela litumelo za bulapeli bwa buha- ba zwa mwa mishobo ni macaba a manata. ta ni “lituto za badimona.” (1 Timotea 4:1) Hakubanikozikambahakubanibuto- Konobaomba-ombababashwezwikiba- kwi, Lipaki kapili-pili ba tusana. Lipaki ba latiwa ka ku talusa sepiso ya Mulimu ya bonisa lilato ka mo ba pilela.—Joani 13:35. kuli ku ka ba ni zuho ya bafu ba ba ka pila 8 Batu ba Jehova ba sebeza ka t’ata ku mwa paradaisi ya fa lifasi-mubu.—Joani 5: pila ka ku sepahala ili ka ku luka. Ba toko- 28, 29; Likezo 24:15. lomoha busholi, buhata, buhule, bucako- 4 Lipaki ha ba ikenyi ku za mabibo ka- lwa, ni ku sa sepahala mwa lipisinisi. Ba- nna ha ba bumauli basali ba bona. Pili ba mba buloi, kakuli ba ziba kuli lika zeo li zwa ˜ ku Diabulosi. Ha ba itingi fa mabibo kuli a si ka ba Lipaki, ba banwinebaezangazona ba sileleze, ba itinga ku Jehova.—Liprove- likezo zeo, kono ka tuso ya Jehova, ba li tu- rbia 18:10. hezi. Ku Mulimu, ba “tapisizwe.”—1 Makori- nte 6:9-11. ˜ 1. Lu lukela ku ezani kuli lu tabise Mulimu? 2. Lipaki za Jehova ba konwa ku fumanwa kai, 5. Lipaki za Jehova “hasi ba lifasi” ka nzila ifi? mi ba sweli musebezi ufi? 6.BatangabaMulimubalatelelalikukalifika ˜ 3. Lipaki ba lapela mani, mi ba tokolomoha buza manyalo ni telekano? ˜ ˜ lapeli bwa mufuta mani? 7. Lipaki ba bonisa cwani kuli ba latana? ˜ 4.MayemoabatubaMulimukuzamabiboki 8. Batu ba Mulimu ba tokolomoha likezo mani afi? ze maswe?

22 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? Lipaki za Jehova ba swalisani mwa sizwale sa mwa lifasi kamukana Baezi ba Tato ya Mulimu Bakutazi ba Mubuso wa Mulimu ˜ 9 Ki niti kuli bulapeli bo bunata bu ipa- 13 Mulimu u bata kuli batu ba hae ba ˜ pata kuli bu na ni niti. Ba kana ba bonisa ezeni kacenu? Jesu n’a ize: “Evangeli ye ya misebezi ye mituna ku ba bupaki bwa seo. mubusoikabulelwamwalifasikaufela, Ka mutala, ka za ze twi ki likeleke za Sikre- ibe bupaki mwa macaba kamukana.” (Ma- ste za mwa Africa, buka ye nwiili:“Muse-˜ teu 24:14) W’o ki ona musebezi o ba sweli bezi wa mutu wa mabibo kamba wa milya- ku eza ka cisehelo Lipaki za Jehova. ˜ ni hanata s’o yolilwe ki [likwata ze nca za 14 Mwa “lifasi kamukana,” Lipaki za Jeho- Sikreste]....Baipapatakufalitaulaniku va ba shaela Mubuso wa Mulimu ku ba ona eza limakazo. Bapolofita mwahal’a bona ba mulonga wa kwa lihalimu o ka busa lifasi fa lipono ni ku talusa litolo. Ba itusisa mezi kaufela ka ku luka. Ba luta kuli Jehova u a kenile, oli ye kenile, mufuse, likandela ni ketile Kreste Jesu ku ba yena Mulena wa ˜ insense kuli ba folise ni ku tibela matuku.” Mubuso w’o, hamoho ni babusi ba banwi ba 10 Ba bulapeli b’o ba ipapata kuli limaka- 144,000 ba ba ketilwe mwahal’a batu.—Da- zozeolibonisakulibulapelibwabonabu niele 7:14, 18; Sinulo 14:1, 4. fuyozwikiMulimu.Konozetwikilimakazo 15 Ka ku itusisa Bibele, Lipaki ba bo- zeohalibonisikulibulapelibobunwi˜ bwa nisa batu kuli Mubuso wa Mulimu u ka amuheleha ku Jehova. Satani u fa m’ata shandaula muinelo kamukana wa Satani. kwa balapeli ba buhata kuli ba eze “lima- Bulapelibwabuhatanilitutozabonaze kazo.” (2 Matesalonika 2:9) Hape, Bibele ne shwaulisa Mulimu ni ku kutekehisa Diabu- i polofitile kuli limpo za limakazo ze zwa losi li ka fela! (Sinulo 18:8) Hape ni milonga ku Mulimu, inge cwalo bupolofita, lipuo, ni kaufela ya batu ye hanyeza Mulimu ni yona zibo ye ipitezi, ne li “ka fela.”—1 Makorinte i ka fela!—Daniele 2:44. 13:8. 16 Hape,LipakizaJehovabazibahaza 11 Jesu n’a lemusize kuli: “Hasi batu kakuli Kreste Jesu u ka tusa hahulu bote ba ufelababalikuna:Mulena,Mulena,ba baezaz’atokwaMulimu.Bakabafali- ba ka kena mwa mubuso wa kwa lihalimu; fasi mwatas’a puso ya hae. Bibele i sepisa kono ku ka kena ya eza se si latwa ki Nda- kuli: “U ka lamulela mubotana ya itilele- te ya kwa lihalimu. Mwa lizazi leo, ba bana-˜ la ku yena, ni yena mukunyandela ya si ta ba ka li ku na: Mulena, Mulena, ha lu li, na ya mu tusa. Ya fokozi, ni ya shebile, u ka ki luna ne lu polofita ka Libizo la hao? mi ba utwela butuku, a lamulele bupilo bwa ba ba nyandile.”—Samu 72:12, 13. ne lu leleka balimu ka Libizo la hao? mi ne ˜ lu eza limakazo ze nata˜ ka Libizo la hao? Ki 17 Ha ku na sikwata se sinwi sa batu se ha ni ka ba bulelela patalaza, ni li: Ha ni si siezatatoyaMulimukakukutazatabaye ka mi ziba haisali; mu zwe ku na, mina ba nde ya Mubuso. Ki Lipaki za Jehova ba nosi ba sebezanga ze maswe.”—Mateu 7:21-23. ba ba sweli ku shaela Mubuso wa Mulimu ˜ mwa lifasi kamukana. 12 Kacwalo, ki bomani he ba ba ka kena ˜ mwa Mubuso wa kwa lihalimu? Ki ba ba 13. Ki musebezi mani w’o Mulimu a laela batu ˜ ezatatoyaJehova. ba hae kacenu kuli ba u eze, mi ki bomani ba ba swelikuueza? ˜ ˜ ˜ 9. Buka ye nwi ne i bulezini ka za likeleke za 14. Mubuso wa Mulimu ki nto mani, mi ki boma- ˜ mwaAfricazetwikizaSikreste? ni ba ba ka busa mwa Mubuso w’o? ˜ ˜ 10, 11. Ki kabakalani ze twi ki limakazo kacenu 15. Mubuso w’o u ka shandaulani ? ˜ ˜ ha li sa bonisi kuli bulapeli bo bunwi bu zwa ku 16. Ki bomani ba ba ka busiwa ki Kreste Jesu, Mulimu? mi ba ka pila kai? ˜ ˜ 12. Ki bomani ba ba ka kena mwa Mubuso wa 17. Ki bomani ba nosi ba ba sweli ku shaela Mu- kwa lihalimu? buso wa Mulimu?

24 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 8 Mu Hane Bulapeli bwa Buhata; Mu Swalisane ni Bulapeli bwa Niti

ESUn’aize:“Yasanilwaneli,wanilwa- J nisa.” (Mateu 12:30) Ha lu sa yemeli Je- hova, lu yemela Satani. Batu ba banata˜ ba ikutwa kuli ba sebeleza Mulimu ka swa- nelo, kono Bibele i li Satani u “pumanga lifasi kamukana.” (Sinulo 12:9) Bolule-lule Lituto za Bulapeli ba batu ba lumela kuli ba lapela Mulimu, —ZaNitiniZaBuhata ˜ kono ye ba sebeleza luli ki Satani Diabulo- ˘ Silalu: Bulapeli bo bunata bu luta kuli si! Batu kacenu ba na ni ku iketela: Ba lu- Mulimu ki wa Silalu. Ba li “Ndate ki Mulimu, kela ku sebeleza Jehova, yena “Mulimu wa Mwana [Jesu] ki Mulimu, ni Moya O Kenile ki ˜ niti,” kamba Satani, yena “ndat’ahe lisha- Mulimu, kono niteni ha ku na Milimu ye mila- ˜ no.”—Samu 31:5; Joani 8:44. lu kono ku na ni fela Mulimu a li munwi.” Mwa Bibele, linzwi la “Silalu” mane ha li fu- Mu Ikayutule kwa Bulapeli bwa Buhata manehi ni ku fumaneha, mi hape Bibele ha i 2 Keto ya ku sebeleza Jehova ki ye butali, luti kuli ku Jehova ku iputezi batu ba balalu. ˜ ki keto ye tahisa kuli mutu a katelwe ki Mu- JehovaanosikiyenaMulimu.Linolo la 1 Ma- limu. Kono Satani h’a tabeli mutu ya sebe- korinte 8:6 li li: “Kono ku luna, Mulimu ki a li ˜ leza Mulimu; u tahisa manyando ku ba ba munwi, yena Ndate.” Jehova ki Ya Pahami ka sebeleza Mulimu. Nzila ye nwi˜ yeo ka yona a ku Fitisisa. Jesu haki Mulimu, kono ki “Mwan’a eza cwalo ki ka ku tahisa sheununo kamba Mulimu.” (1 Joani 4:15) Ka ku swana, moya o nyandiso ku zwelela ku ba banwi,˜ mane ni kenile haki Mulimu. Mane moya o kenile haki ku zwelela kwa balikani ni ku ba mwa lu- mutu.Kim’ataasebezaaMulimu.—Likezo basi. Jesu n’a lemusize kuli: “Mi lila za mutu 1:8; Maefese 5:18. ˜ ˘ Moyo: Bulapeli bo bunata bu luta kuli ku ikaba ba ndu ya hae.”—Mateu 10:36. ˜ 3 Haiba ku ezahala cwalo ku mina, mu ka na ni nto ye nwimwahal’amutuyesakoniku eza cwani?˜ Batu ba banata˜ ba ziba kuli mu- shwa. Bibele i luta kuli moyo ki yena mutu mi, lapelelo wa bona u fosahezi, kono ba zina- kaniti, mutu wa kona ku shwa.—Genese 2:7; Ezekiele 18:4. zinakuikayutulakuona.Baikutwakuliku ˘ eza cwalo ki ku sa sepahala kwa lubasi lwa Mulilo wa Lihele: Bulapeli bwa buhata bona. Kana ku eza cwalo kwa utwahala? bulutakulimioyoyababamasweyatukufa- zwanga ku ya ku ile mwa mulilo wa lihele. Ha ne mu ka ziba kuli ba mwa lubasi lwa Bibeleitalusakulibabashwile“habanase 1. Ka za bulapeli, batu ba na ni ku eza keto baziba.”(Muekelesia9:5)Bibelehapeiluta ˜ mani ? kuli “Mulimu [ki] lilato.” (1 Joani 4:8) Jehova, 2. Ki nzila ifi yeo ka yona Satani a lika ku pale- yena Mulimu ya lilato, ni kamuta n’a si ke a tu- ˜ lwisa batu ku lapela Jehova? kufaza ba banwi mwa mulilo. 3.Haibabamwalubasikambabalikanibami ˜ lwanisa kabakala kuli mu lapela Mulimu, mu ka Sikwenda: Bibele i lutani ka za Silalu, moyo, ni ˜ eza cwani? mulilo wa lihele?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 25 Mu kona ku ˜ swalisana cwani ni bulapeli bwa niti? mina ba itusisanga milyani ye kola ye lube- 8 Ba ba itakaleza ku sebeleza Jehova ha ta,kananemusikemwabalemusakuli ba lukeli ku buluka kamba ku itusisa mili- milyani ye kola yeo i ka ba holofaza? Ne mu mu ifi kamba ifi ya buhata kamba maswa- si ke mwa swalisana ni bona mwa ku itusi- niso afi kamba afi a itusiswa mwa bulape- ˜ sa milyani ye kola yeo, nji cwani? li bwa buhata. Bakreste ba niti ba “zamaya 4 Joshua n’a susuelize Maisilaele ku tuka tumelo, isi ka ku bona.” (2 Makorinte 5:7) hela bulapeli ni lizo ze maswe za boku- Ba kuteka mulao wa Mulimu o hanisa ku kw’a bona. N’a ize: “Cwale ni li: Mu sabe itusisa maswaniso afi kamba afi mwa bu- [Mun’a]˜ Bupilo, mu mu sebeleze ka ku se- lapeli.—Exoda 20:4, 5. pahala ni ka niti; mu tuhele milimu yeo bo- kukuaminabakilebaisebelezamwabuse Mu Swalisane ni Batu ba Jehova bwa Nuka, ni mwa Egepita; mi mu sebeleze 9 Bibeleili:“Yakopananibababutali, [Mun’a]˜ Bupilo.” (Joshua 24:14) Joshua n’a ni yena u ka talifa.” (Liproverbia 13:20) Hai- sepahala ku Mulimu, mi Jehova n’a mu fu- ba lu bata ku talifa, lu lukela ku kopana, yozi. Haiba lu sepahala ku Jehova, ni luna kambakuswalisana,niLipakizaJehova. u ka lu fuyola.—2 Samuele 22:26. Ki bona batu ba ba zamaya mwa nzila ye isa kwabupilobobusafeli.—Mateu7:14. MuSinyeLikaZeItusiswa 10 Lipaki ba iyakatwa batu ha buniti. Mu- mwa Bulapeli bwa Buhata sebezi wa bona ki wa ku tusa ba lipilu ze 5 Ku ikayutula kwa bulapeli bwa buhata sepahala ku utwisisa liniti ze mwa Bibele hape ku talusa kuli lu lukela ku sinya liu- ze isa kwa bupilo bo bu sa feli. Ba kona ku nduma kaufela ze lu kana lu na ni zona, mi tusa ka ku ituta Bibele ni mina, ba sa inge cwalo linkau, liunduma, masale ni ma- mi lifisi. Ba ka alaba lipuzo za mina ni ku ˜ seka a mabibo, ni ze nwi cwalo. Ku eza mi bonisa mwa ku sebeliseza zibo ya Bibe- cwalo ku butokwa kakuli ku bonisa kuli lu le mwa bupilo bwa mina.—Joani 17:3. ˜ sepa Jehova ka ku tala. 11 Kwamikopanoyabona,yeohanata i 6 Mu nyakisise seo Bakreste ba pili ne ba ezezwanga mwa Ndu ya Mubuso, mu ka itu- siezizehanebaikatulezikulinebabata ta ze nwi˜ ka za linzila za Jehova. Mu ka ku swalisana ni bulapeli bwa niti. Bibele i tiiswamwabuikatazobwaminabwaku ˜ li: “Ba banata ba ba ne ba eza mabibo, ba bata ku swalisana ni bulapeli bwa niti. Mi tisa libuka za bona, ba li cisa fapil’a nya- hapemukalutiwakamwakutusezaba ngela.”—Likezo 19:19. banwi˜ ku ituta liniti ze mwa Bibele.—Mahe- ˜ 7 Ba banwi ba ba kalisa ku sebeleza Je- beru 10:24, 25. ˜ hova ili be ne ba li baloi kamba be ne ba 12 Ha mu nze mu ituta ze nwikazatato ˜ ezanga mikwa ye minwi ya mabibo ba kona ya Jehova ni mulelo wa hae, mwendi mu ka ku katazwa ki badimona. Haiba ku ezahala itebuha hahulu linzila za hae ze lilato. Hape cwalo ku mina, mu lapele ku Jehova ka ku mu lukela ku hulisa takazo ya mina ya ku tumusa linzwi, ka ku itusisa libizo la hae. U bata ku eza ze mu tabisa ni ku tokolomoha ka mi tusa.—Liproverbia 18:10; Jakobo 4:7. ˜ 8. Bakreste ba nga cwani milimu ya buhata ni ˜ 4. Joshua n’a bulezini kwa Maisilaele ka za bu- maswaniso a itusiswa mwa bulapeli bwa bu- ˜ lapeli mwa miteni ya hae ? hata? ˜ ˜ 5. Ki kabakalani ha lu lukela ku sinya liu- 9. Bibele i fa kelezo mani ka za ku talifa? ˜ nduma? 10. Lipaki za Jehova ba kona ku mi tusa cwani ˜ 6. Bakreste ba pili ne ba ezizeni ka za libuka za ku sebeleza Mulimu? ˜ bona za mabibo? 11. Mikopano ya Sikreste i ka mi tusa cwani? ˜ ˜ 7. Lu kona ku ezani haiba badimona ba lu ka- 12. Tapelo i kona ku mi tusa cwani ku sebeleza taza? Mulimu?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 27 Ne Ni Ikayutuzi Moya w’o hape n’o ni bule- kwa Badimona lelanga mali ao batu ne ba lukela ku lifa. ˜ Busihu bo bunwihaneni Ne ni sweli ku kapwekiwa lobezi fa mumbeta ni bomu- mali ni limpo kakuli lika- nn’aka,nautwalinzwilene lafozakan’elizesebeza. li ni bizize halalu fa libizo. Na ba “muluwi wa sifumu,” Mi na bona situwa ha si alu- ˜ kono hape na ituta taluso hana, mi nto ye nwi ye tuka, yakuba“yasinamwana.” ya sibupeho sa mbola, ya ni Nakokaufelahanenipe- wela fa mba. Bomunn’a ka ne ˜ panga mwana, muhulwan’a ba sa boni zeo kaufela. Niteni, haen’ashwa.Ntoyeoneini ne ni ikutwile ku cisa hahulu- utwisanga hahulu butuku. hulu ko ne ku tandile likweli li Mwa lilimo ze 12 ze ne ni se- sikai. belelize ona moya w’o, ne ni Hamulaho wa likweli ze si- shwezwikibanab’asilezi. lezi, linzwi leo la ni biza hape. Na kala ku lapela ku Muli- Honaf’o, ndu kamukana ya mu kuli a ni tuse. Na lapela ˜ bonahala ku ba mwa mezi a ka t’ata. Zazi le linwi, Lipaki tungile hahulu. Mboma ya zwa mwa mezi ao ni za Jehova ba t’o ngongota fa munyako wa ka. ku itateza kwa lizoho la ka. Na lika ku ikakutula Nihaikenenibalelekanga,zazileo,naikatulela yona, kono kwa pala. Ne ni sabile hahulu. Cwa- ku teeleza. Mwa lipuhisano ze n’e latelezi, na le, mezi ni noha yeo za iconga, mi na nepelwa ituta kuli ne ni sebeleza mudimona! Na ikatule- habutukufafasi.Neniwelezikalihora-hora.Li- la ku tuhela ku sebeleza mioya. ˜ nzwileokihalinibulelelakulinikutekwa Ha ne ni bulelezi moya w’o ka za teni,wani tempele ya milimu mwa munzi w’o. Ha ne ni laelakulinisikenaezacwalo.Kononabulela kupile ku ziba libizo la ona moya w’o, n’o ni file kuli: “Kipeto ku felile.” libizo le li talusa “muluwi wa sifumu kono ya si Na cisa liunduma kaufela ze ne ni itusisanga. na mwana.” N’o sepisize ku ni fumisa ka m’ata Na ituta Bibele ni Lipaki, na fita fa ku ba muta- a ku folisa. nga wa Jehova, mi na kolobezwa ka 1973. Cwale Bakuli ne ba tahanga ku na ku zwa kwa liba- ni na ni bana ba baketalizoho ba ba ikanguzi ka kaufela. Ba si ka fita kale fa ndu ya ka, ne ni ba hande. Bomunn’a ka ni bona ne ba bile Paki ya bonangamwasiiponisakasesiipitezi.Cwale, kolobelizwe.—Ka mo li kandekezwi ki Josephine ˜ yo munwihan’atofita,nenimunatamwali- Ikezu. ˜ ˜ zoho, mi honaf’o ne ni patululelwa butuku Sikwenda: Musali yo munwi n’a lukuluzwi cwani kambabutatabwahaenikalafoyan’atokwa. kwa badimona? kuezazemunyemisa.Musilibalikulimwa bwakufitafakuineelanikukolobezwaka ˜ kona ku atumela Jehova ka tapelo ku mu ku ba yo munwiwaLipakizaJehova.Kaku kupa kuli a mi tuse ku eza se si lukile ni ku swalisana ni batu ba Jehova, mu ka tabisa tokolomoha ku eza se si maswe.—1 Makori- pilu ya Jehova. (Liproverbia 27:11) Mu ka ba nte 6:9, 10; Mafilipi 4:6. mwahal’a batu ba ba tabile bao Mulimu a bulela ka za bona kuli: “Ni ka yaha fahali 13 Nakohainzeiya,hamunzemuhula ˜ kwa moya, kaniti luli mu ka bona butokwa a bona, ni izamaele mwateni;minikaba Mulimuwabona,bonababesicabasaka.” ˜ 13. Mukonakutabisacwani pilu ya Jehova? —2 Makorinte 6:16.

28 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 9 Bulapeli bwa NitiBwaKonaku Mi Tusa Ku Ya Ku Ile!

EHOVA u lata ba ba mu sebeleza. Hai- kenile ku tusa ku sileleza batu ba Mulimu J ba mu lapela Jehova, u ka mi fuyola kwa milwalo ya ku sa lela, matuku a sihu- cwale ni kwapili. Bibele i li: “Mu sutelele ku le, ni manyalo a si na tabo kamba a’ sha- Mulimu mi u ka sutelela ku mina.”—Jako- ndaukile. bo 4:8. 5 Butali b’o Mulimu a fa bu kona ku mi ˜ 2 Kuli mu sutelele ku Mulimu, mu luke- tusa cwani hape? Bu kona ku mi tusa ku la ku ituta ni ku sebelisa Linzwi la hae. Ha pila bupilo bo bunde hahulu. Bu kona ku mu lapela ka tato ya hae, Jehova u ka teele- mi tusa ku eza liketo ze nde mwa miinelo ye zakwalitapelozaminanikulialaba.Joa- sebeza, inge cwalo mwa ku itusiseza mali ˜ ni,muapositolawaSikreste,n’anozi kuli: a mina. Mu ka kona ku eza misebezi ye mi- “SepoyetunayelunaniyonakuYenaki- nde ni ku tokolomoha misebezi ye tusa ka kuli ha lu kupa nto ka ku lata kwa hae, wa nako ye kuswani fela. luutwa.Mihaluzibakuliwaluutwaniha 6 ButalibwaMulimuhapebukonaku lu tahisa kupo ifi kamba ifi, lwa ziba kuli mi tusa mwa liswalisano za mina ni ba ba- ˜ lu amuhezi se lu kupile ku Yena.”—1 Joani nwi. Mwa kona ku pila bupilo bo bu tabisa 5:14, 15. bwa lubasi. Mwa kona ku ba ni balikani ba 3 Hape, ha mu nze mu sutelela ku Muli- ba inelela ili ba niti, mi mwa kona ku ipu- mu, u ka mi fa butali kuli mu kone ku ta- manela likute, mane ni ku ba ba sa sebe- tulula litaba za ka zazi za mwa bupilo. Bi- lezi Mulimu. bele i li: “Mutu ku mina h’a tokwa butali, a 7 Hape,hamubanibutalibwaMulimu, bu kupe ku Mulimu.”—Jakobo 1:5. mu ka ba ni mubonelo o munde wa bupi- 4 ButalibwaMulimubukonakumitusa ˜ lo. Bu ka mi tusa ku tatulula butata ni ma- cwani? Libaka la pili kikuli bu kona ku mi swabisaamwabupilo.Hape,mukabani tusa ku ziba lika ze nyemisa Jehova. Hape mubonelo o itikanelezi ili o munde wa nako mwa kona ku ituta libaka lika zeo ha li li ya kwapili. Mubonelo o munde ni ona u ka ze fosahezi ni ze mu kona ku eza kuli mu mi tusa ku ba ni buikangulo bo bunde bwa si ke mwa li eza. Zibo ye cwalo ya kona ku ˜ mwa maikuto ni bwa kwa mubili.—Liprove- mi sileleza kwa butata bo bunata bo bu ka- ˜ rbia 14:30; Isaya 48:17. taza bunata bwa batu. Ka mutala, ku utwa 8 Haiba mu sebeleza Mulimu wa niti, mu kelezo ya Mulimu ya ku ba ni muzamao o ka lukululwa kwa sabo ye kataza ba ba ˜ 1. Ku ka ezahalani ha lu ‘sutelela ku Mulimu’? sa mu sebelezi. Kakuli mwa ziba kuli bafu ˜ 2. Lu kona ku sutelela cwani ku Mulimu, mi ku ˜ ba itobalezi mwa mabita, ha mu na ku ezacwalokukaamacwani litapelo za luna? ˜ ˜ 3-7. Lu kona ku ipumanela cwani butali bwa 8. Haiba mu sebeleza Mulimu, ki lika mani ze ˜ Mulimu,mibukonakulutusacwani? mu si ke mwa saba?

NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? 29 saba ba ba shwile. Kakuli mu kolwa kuli ˘ Mandu a mande: “Bakayahamandu, Mulimu u ka taleleza sepiso ya hae ya ku ba pile ku ona.”—Isaya 65:21. zusabafu,hamunakusabakushwa.Mi ˘ Musebezi o tabisa: “Baketiwa ba ka, ba ˜ bakenisa kuli mwa ziba kuli Mulimu ki ya ka ikola misebezi ya mazoho a bona nako m’ataote,hamunakusababuloi.—Joani yetelele.Habanakusebezakusatusise ˜ 8:32. sinwi.”—Isaya 65:22, 23. ˘ Ha ku na ku ba ni makulanu: “Mi ha ku Ba Ba Lukile Ba Ka namutu...yakaipulelakuli:Nakula.” Yaha mwa Lifasi —Isaya 33:24. 9 Ha mu sutelela ku Mulimu, ha mu na ˘ Ha ku na ku ba ni buyanga: “Meto a libo- ku saba za kwapili. Sina ha se lu boni, ˜ fu kih’a ka tutubuluha, lizebe za bosusu, li Bibele ne i polofitile bunata bwa matata tibuluhe ni zona. Ibe ya toza u ka tula sina e lu iponela fa lifasi kacenu. Jehova u lu lizwii, lilimi la wa satambi li ka opela za bulelela kuli matata ao ki a swalelele; Mu- tabo.”—Isaya 35:5, 6. buso wa Mulimu u ka tuha u fetula lifa- ˘ Ha ku na ku ba ni butuku, maswabi, lifu: si le ku ba paradaisi.—Luka 21:10, 11, 31; “[Mulimu] u ka takula miyoko kaufela kwa ˜ 23:43. meto a bona; mi lifu ha li sa na ku ba teni; 10 Ba ba ka pila mwa Paradaisi ki ba nihaiba ku tahelwa ki maswabi ni ku lila, ba sutelela ku Jehova ni ku mu sebeleza. nikuutwabutuku;kakulizapililifelile.” Bibeleili:“Kusananinakonyanayenyi- ˜ —Sinulo 21:4. nyani, mi ya maswe h’a sa na ku ba teni; e, ˘ Ha ku na ku ba ni lindwa: “Ki [Mulimu] ukabatasibakasahae,konosisesika ya yemisize lindwa mane ni kwa mafelelezo basiyo.Konobabaishuwabakaluwa a lifasi.”—Samu 46:9. naha,bakaikolakozoyetuna.”—Samu37: ˘ Bupilo bo bu sa feli: “Babananinitiba 10, 11. ka yola sanda sa naha, ni ku yaha mwate- ˜ ˜ ˜ 11 Ba ba nanelela ku sa ipeya ku utwa ni ku ya ku ile.”—Samu 37:29. milaoyelukileyaMulimubakatimezwa 13 Batu ha ba koni ni kamuta ku eza lika ku timelelezwa. (2 Matesalonika 1:8, 9) Ha ˜ zecwalo,konoJehovaunanim’ataaku ba sa na ku ba teni. Sina Satani ni badi- eza zote z’a bulela kuli u ka li eza. Ha ku na mona ba hae, ba ka shwa ku shwelela. (Si- ze kona ku mu palelwisa ku eza z’a bata ku nulo20:10,14)KonobabaitutakazaJe- eza. Bibele i li: “Ku Mulimu ha ku na linzwi hova ni ku mu sebeleza ba ka ba ni tabo le li pala ku ezahala.”—Luka 1:37. ye tuna mwa Paradaisi fa lifasi-mubu. 14 Ka Lipaki za hae, Jehova u sweli ku Nako ya Kwapili Ye Tabisa! fa batu kakai ni kakai nako ya kuli ba “kene ka munyako o kumbani” ni ku zama- 12 Jehova u lelile ku ezeza ba ba mu se- ya mwa nzila ye isa kwa bupilo bo bu sa beleza lika ze makaza! Mu bone fela se li bu- feli. Haike mu be mwahal’a batu ba ba tabi- lela Linzwi la hae ka za bupilo bwa mwa Pa- le ba ba amuhela memo yeo. Haike mu swa- radaisi fa lifasi-mubu: ˜ lisane ni bulapeli bwa niti mi mu ikole li- ˘ Lico za ku ca ze nata: “Buloto [kamba ˜ mbuyotizaJehovakuyakuile!—Mateu7: lico] bu ka ba bo bunata mwa naha, mane 13, 14. ni fahalimu a malundu.”—Samu 72:16. ˜ 13. Ki mani a nosi ya kona ku ezisa kuli lifasi le ˜ ˜ 9-11. Ki bomani ba ba ka pila mwa Paradaisi, mi li be paradaisi, mi ki kabakalani? ˜ ˜ ˜ ki bomani ba ba si ke ba pila teni? 14.Mukonakubacwanimwanzilayeisakwa ˜ 12. Bibele i bulelani ka za ze ka ezahala kwapili? bupilo bo bu sa feli ?

30 NZILA YE ISA KWA BUPILO BO BU SA FELI—KANA MU IFUMANI? ol-SK