Nga Konstandinopoja Në Stamboll Konstantiniyye'den İstanbul'a from Konstantiniyye to İstanbul Përmbajtja İçindekiler Contents
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Nga Konstandinopoja në Stamboll Fotografi të Bosforit nga mesi i shekullit XIX deri në shekullin XX Konstantiniyye'den İstanbul'a 19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları From Konstantiniyye to İstanbul Photographs of the Bosphorus from the Mid-19th to the 20th Century 1 DIALOG ARTISTIK NDËRKULTUROR MES SHQIPËRISË DHE TURQISË TÜRKİYE - ARNAVUTLUK KÜLTÜRLERARASI SANAT DİYALOGLARI ALBANIAN - TURKISH INTERCULTURAL ART DIALOGUES GALERIA FAB UNIVERSITETI I ARTEVE TIRANË 20.01-03.02.2015 Nga Konstandinopoja në Stamboll Konstantiniyye'den İstanbul'a From Konstantiniyye to İstanbul Përmbajtja İçindekiler Contents Nga Konstandinopoja në Stamboll Nga Konstandinopoja në Stamboll Fotografi të Bosforit nga mesi i shekullit XIX deri në shekullin XX Fotografi të Bosforit nga mesi i Konstantiniyye'den İstanbul'a 6 shekullit XIX deri në shekullin XX 19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları Konstantiniyye'den İstanbul'a From Konstantiniyye to İstanbul Photographs of the Bosphorus from the Mid-19th to the 20th Century 19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları Janar / Ocak / January / 2015 From Konstantiniyye to İstanbul Kurator dhe Tekstet / Küratör ve Metinler / Curator and Texts: Photographs of the Bosphorus from M. Sinan Genim the Mid-19th to the 20th Century Përgatitën për shtyp / Yayına Hazırlayanlar / Editors: Dr. M. Sinan Genim Zeynep Ögel, Tania Bahar, Gülru Tanman Përkhimet / Çeviriler / Translations: Melis Şeyhun Çalışlar, Ena Mulavdić, Ajla Bećirspahić, Yunus Emre Institute - Tirana Bregu i Rumelisë Dizajni Grafik / Grafik Tasarım / Graphic Design: Rumeli Yakası Timuçin Unan + Crew 12 Rumeli Shore Ndarja e ngjyrave dhe shtypja / Renk Ayrımı ve Baskı / Color Separation and Printing: Alp Ofset ISBN: 978-605-4642-35-9 Bregu i Anadollit Anadolu Yakası 38 Anatolian Shore Nga Konstandinopoja në Stamboll İrem bağ budur dir her görenler İrem bağ budur dir her görenler Garden of Eden must be this, says anyone who sees it Ki çıkmak istemez ana girenler. Ki çıkmak istemez ana girenler. For, upon entering, no one wishes to leave Fotografi te Bosforit nga mesi i shekullit XIX deri ne shekullin XX ....... ....... ....... Konstantiniyye'den İstanbul'a 19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları Öğme ey hâce bize hind ü Hıtâ vü Hoten’i Öğme ey hâce bize hind ü Hıtâ vü Hoten’i Praise us not oh master, the land of India and Bundadur lutf-ü şeref buna Stanbul dirler. Bundadur lutf-ü şeref buna Stanbul dirler. Turkistan and China From Konstantiniyye to İstanbul Graced by Glory, this is what they call (İ)stanbul.1 Latîfî (1491-1582) Latîfî (1491-1582) Photographs of the Bosphorus from the Mid-19th to the 20th Century Latîfî (1491-1582) Dr. M. Sinan Genim “Fotografitë nuk gënjejnë, por gënjeshtarët “Fotoğraflar yalan söylemez, ama yalancılar mund të fotografojnë”, thotë Lewis Hine. fotoğraf çekebilir” der Lewis Hine. Bazı “While photographs may not lie, liars may Megjithëse në disa fotografi gjenden disa karelerde dönemine göre oldukça erken sayılan photograph,” says Lewis Hine. Although some montazhe të hershme për kohën e tyre, nuk e fotomontajlar olsa da, bu sergideki fotoğrafları frames feature photomontages that are considerably dimë nëse fotografët e tyre ishin gënjeshtarë apo çekenlerin gerçek hayatta yalancı olup premature for their time, we do not know if their jo në jetën reale. Pavarësisht kësaj fotografitë olmadıklarını bilmiyoruz. Buna karşın çektikleri photographers were liars in real life. Nonetheless, e tyre pasqyrojnë të vërtetat e Stambollit të kareler bir dönemin İstanbulu’nun gerçeklerini the images they have captured reflect the realities një kohe. Legjendet dhe ngjarjet hera-herës yansıtıyor. Efsane ve hikayeler zaman zaman of İstanbul of a certain period. Legends and stories mund të kryqëzohen, mund të transmetohen çarpıtılabilir, farklı şekillerde geleceğe can always be distorted or transmitted to the future në të ardhmen në mënyra të ndryshme, por aktarılabilir, ama görsel belgeler bizim doğrudan in different ways, but visual documents force us to dokumentet pamore bëjnë që të ballafaqohemi sy gerçeklerle yüz yüze gelmemizi sağlar. directly face the truth. më sy me të vërtetën. Görünmez şehirler vardır, doğanın arasına There are invisible cities nestled in nature, or Ka qytete të padukshme, të ngecura në natyrë, sıkışmış veya hayal dünyamızda kurguladığımız. purely created in our imagination. They live with ose të krijuara pastërtisht në imagjinatën tonë. Bizimle yaşayan, bize ait olan veya hiç kimseye us and belong to us, or belong to no one. Created Jetojnë me ne, na përkasin ne ose s’i përkasin ait olmayan. Bazı şehirler ise bizi sarar sarmalar, by our memories, other cities embrace us. We askujt. Disa qytete na mbështjellin, krijojnë bizimle yaşayan anılar oluşturur. O şehirlerde live with and in our memories in these cities. As kujtime që jetojnë me ne. Në ato qytete jetojmë anılarımızla yaşar ve onlarla var oluruz. Latîfî says, İstanbul is one of those cities. Even me kujtimet tona dhe ekzistojmë me to. Latîfî’nin de söylediği gibi, bizim için bu şehir though people that have founded it or lived in it Sikundër e thotë Latifi, ky qytet është Stambolli. İstanbul’dur. Onu kuran, onunla yaşayan insanlar have repeatedly destroyed İstanbul, the sight of Megjithëse njerëzit që e kanë themeluar ose tarafından defalarca yerle bir edilse de korkutmaz its ruins never scares anyone off; it is rebuilt and jetuar në në e kanë shkatërruar Stambollin yıkıntıların görünümü hiç kimseyi, yeniden continues to live. vazhdimisht, pamja e rrënojave të tij asnjëherë yapılır ve yaşam devam eder. nuk tremb kënd; ribëhet dhe jeta vazhdon. 1 (Garden of Eden must be this, says anyone who sees it Arkeolojik kazılar gösteriyor ki, şehirler birbiri For, upon entering, no one whishes to leave Kërkimet arkeologjike tregojnë që qytetet üstüne çeşitli katmanlar halinde ve binlerce ---- përbëhen nga shtresa të ndryshme, dhe për yıldır şehre egemen olan her yeni kültürle, Praise us not oh master, the land of India and Hıta [Turkistan] and Hoten [China] mijëra vjet, rindërtohen me kulturën e shoshoqit, yeni bir mimari ve yeni bir anlayışla yeniden Graced by glory, this is what they call [I]Stanbul. 6 7 arkitekturën, ose ideologjinë që i dominon. Me ve yeniden inşa ediliyor. Zaman içinde yapılar Archaeological excavations indicate that cities qendra tregtare dhe pika e tranzitit e një territori Denizi’ne, Ege adalarından Mısır’a kadar uzanan second largest port in the world. Thousands of kohën, ndërtesat humbasin, por mitet jetojnë. kayboluyor ama efsaneler devam ediyor. Böylesi are comprised of countless strata and, for të gjerë që shtrihej nga pellgu i Danubit në büyük bir coğrafyanın ticaret ve geçiş merkezi- tons of freight were loaded and unloaded every Një legjendë e tillë ekziston edhe për Stambollin. bir efsane de İstanbul için vardır. Yakın bir thousands of years, are rebuilt with each new detin e Azovit, nga ishujt e Egjeut në Egjipt. dir. Bu yoğun ticaretin oluşturduğu artı değerin day. It was the commercial center and transition Deri vonë, bazuar në një gojëdhënë pranohej döneme kadar eski bir söylenceye dayanarak, culture, architecture, or ideology that dominates Natyrshëm, kjo rrugë intensive tregtare pruri şehre katkısı çok büyüktür. Yeni düşünceler, point of a sprawling territory that extended from që Stambolli ishte themeluar në vitin 660 para İstanbul’un kuruluşunun MÖ. 660 tarihinde, them. Over time, the buildings disappear, shumë avantazhe për qytetin. Ide të reja, njerëz yeni insanlar, yeni değerler hep bu hareketliliğin the Danube Basin to the Sea of Azov, from the Lindjes së Krishtit nga Bizasi, komandanti i Sarayburnu civarında karaya çıkan Megaralı but myths live on. Such a myth also exists for të rinj, vlera të reja, u përqafuan si pjesë e këtij sonucu şehre girmekte ve kabul görmektedir. Aegean islands to Egypt. Naturally, this intense Magarëve grekë, që do të hynte në qytet pranë Grekler’in komutanı Byzas tarafından kurulduğu İstanbul as well. Until recently, it was accepted, qarkullimi. Me pasurimin e qytetit, ai u bë më Şehir zenginleşmekte, tıpkı günümüzdeki dünya trade route brought many advantages to the city. Sarayburnu dhe që emri u quajt Bizantion. ve bu nedenle ilk isminin Byzantion olduğu based on hearsay, that İstanbul was founded in shumë tërheqës për njerëzit, dhe, ngjashëm me merkezleri gibi insanların ilgisini çekmekte ve bu New ideas, new people, new values all entered Gërmimet e Yenikapi, që filluan në vitin 2007, kabul edilirdi. 2007 yılında başlayan Yenikapı 660 BC by Byzas, the commander of Megarian qendrat botërore të ditëve tona, inkurajoi njerëz faaliyetten pay almak isteyen insanların, dini, dili, and were embraced as part of this circulation. rrëfyen që ky mit ishte produkt i imagjinatës. kazıları ise bu söylencenin bir hayal ürünü Greeks, who set foot in the city near Sarayburnu të gjuhëve, feve dhe kombësive të ndryshme të milliyeti ne olursa olsun kendine bir yer bulmak As the city prospered, it grew more attractive Historia e fshati neolitik 8500 vjeçar i nxjerrë olduğunu ortaya çıkardı. Bu kazılar sırasında and that the city was duly named “Byzantion” vërshonin drejt Stambollit me shpresën për të ümidiyle şehre akmasına sebep olmaktadır. for people, and, similar to present-day world në dritë nga këto gërmime në të njëjtën kohë ortaya çıkarılan Neolitik köyün 8500 yıllık tarihi after him. The Yenikapı excavations, which began gjetur me çdo kusht një vend për veten. centers, encouraged people of various languages, shenjon edhe historinë e