Nga Konstandinopoja në Stamboll Fotografi të Bosforit nga mesi i shekullit XIX deri në shekullin XX

Konstantiniyye'den İstanbul'a

19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları

From Konstantiniyye to İstanbul Photographs of the Bosphorus from the Mid-19th to the 20th Century

1 Dialog artistik ndËrkulturor mes ShqipËrisË dhe TurqisË TÜRKİYE - ARNAVUTLUK KÜLTÜRLERARASI SANAT DİYALOGLARI ALBANIAN - TURKISH INTERCULTURAL ART DIALOGUES

Galeria FAB Universiteti i Arteve TiranË

20.01-03.02.2015

Nga Konstandinopoja në Stamboll Konstantiniyye'den İstanbul'a From Konstantiniyye to İstanbul Përmbajtja İçindekiler Contents

Nga Konstandinopoja në Stamboll Nga Konstandinopoja në Stamboll Fotografi të Bosforit nga mesi i shekullit XIX deri në shekullin XX Fotografi të Bosforit nga mesi i Konstantiniyye'den İstanbul'a 6 shekullit XIX deri në shekullin XX 19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları Konstantiniyye'den İstanbul'a From Konstantiniyye to İstanbul Photographs of the Bosphorus from the Mid-19th to the 20th Century 19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları Janar / Ocak / January / 2015 From Konstantiniyye to İstanbul Kurator dhe Tekstet / Küratör ve Metinler / Curator and Texts: Photographs of the Bosphorus from M. Sinan Genim the Mid-19th to the 20th Century Përgatitën për shtyp / Yayına Hazırlayanlar / Editors: Dr. M. Sinan Genim Zeynep Ögel, Tania Bahar, Gülru Tanman

Përkhimet / Çeviriler / Translations: Melis Şeyhun Çalışlar, Ena Mulavdić, Ajla Bećirspahić, Yunus Emre Institute - Tirana Bregu i Rumelisë Dizajni Grafik / Grafik Tasarım / Graphic Design: Rumeli Yakası Timuçin Unan + Crew 12 Rumeli Shore Ndarja e ngjyrave dhe shtypja / Renk Ayrımı ve Baskı / Color Separation and Printing: Alp Ofset

ISBN: 978-605-4642-35-9 Bregu i Anadollit Anadolu Yakası 38 Anatolian Shore Nga Konstandinopoja në Stamboll İrem bağ budur dir her görenler İrem bağ budur dir her görenler Garden of Eden must be this, says anyone who sees it Ki çıkmak istemez ana girenler. Ki çıkmak istemez ana girenler. For, upon entering, no one wishes to leave Fotografi te Bosforit nga mesi i shekullit XIX deri ne shekullin XX ...... Konstantiniyye'den İstanbul'a 19. Yüzyıl Ortalarından 20. Yüzyıla Boğaziçi Fotoğrafları Öğme ey hâce bize hind ü Hıtâ vü Hoten’i Öğme ey hâce bize hind ü Hıtâ vü Hoten’i Praise us not oh master, the land of India and Bundadur lutf-ü şeref buna Stanbul dirler. Bundadur lutf-ü şeref buna Stanbul dirler. Turkistan and China From Konstantiniyye to İstanbul Graced by Glory, this is what they call (İ)stanbul.1 Latîfî (1491-1582) Latîfî (1491-1582) Photographs of the Bosphorus from the Mid-19th to the 20th Century Latîfî (1491-1582)

Dr. M. Sinan Genim “Fotografitë nuk gënjejnë, por gënjeshtarët “Fotoğraflar yalan söylemez, ama yalancılar mund të fotografojnë”, thotë Lewis Hine. fotoğraf çekebilir” der Lewis Hine. Bazı “While photographs may not lie, liars may Megjithëse në disa fotografi gjenden disa karelerde dönemine göre oldukça erken sayılan photograph,” says Lewis Hine. Although some montazhe të hershme për kohën e tyre, nuk e fotomontajlar olsa da, bu sergideki fotoğrafları frames feature photomontages that are considerably dimë nëse fotografët e tyre ishin gënjeshtarë apo çekenlerin gerçek hayatta yalancı olup premature for their time, we do not know if their jo në jetën reale. Pavarësisht kësaj fotografitë olmadıklarını bilmiyoruz. Buna karşın çektikleri photographers were liars in real life. Nonetheless, e tyre pasqyrojnë të vërtetat e Stambollit të kareler bir dönemin İstanbulu’nun gerçeklerini the images they have captured reflect the realities një kohe. Legjendet dhe ngjarjet hera-herës yansıtıyor. Efsane ve hikayeler zaman zaman of İstanbul of a certain period. Legends and stories mund të kryqëzohen, mund të transmetohen çarpıtılabilir, farklı şekillerde geleceğe can always be distorted or transmitted to the future në të ardhmen në mënyra të ndryshme, por aktarılabilir, ama görsel belgeler bizim doğrudan in different ways, but visual documents force us to dokumentet pamore bëjnë që të ballafaqohemi sy gerçeklerle yüz yüze gelmemizi sağlar. directly face the truth. më sy me të vërtetën. Görünmez şehirler vardır, doğanın arasına There are invisible cities nestled in nature, or Ka qytete të padukshme, të ngecura në natyrë, sıkışmış veya hayal dünyamızda kurguladığımız. purely created in our imagination. They live with ose të krijuara pastërtisht në imagjinatën tonë. Bizimle yaşayan, bize ait olan veya hiç kimseye us and belong to us, or belong to no one. Created Jetojnë me ne, na përkasin ne ose s’i përkasin ait olmayan. Bazı şehirler ise bizi sarar sarmalar, by our memories, other cities embrace us. We askujt. Disa qytete na mbështjellin, krijojnë bizimle yaşayan anılar oluşturur. O şehirlerde live with and in our memories in these cities. As kujtime që jetojnë me ne. Në ato qytete jetojmë anılarımızla yaşar ve onlarla var oluruz. Latîfî says, İstanbul is one of those cities. Even me kujtimet tona dhe ekzistojmë me to. Latîfî’nin de söylediği gibi, bizim için bu şehir though people that have founded it or lived in it Sikundër e thotë Latifi, ky qytet është Stambolli. İstanbul’dur. Onu kuran, onunla yaşayan insanlar have repeatedly destroyed İstanbul, the sight of Megjithëse njerëzit që e kanë themeluar ose tarafından defalarca yerle bir edilse de korkutmaz its ruins never scares anyone off; it is rebuilt and jetuar në në e kanë shkatërruar Stambollin yıkıntıların görünümü hiç kimseyi, yeniden continues to live. vazhdimisht, pamja e rrënojave të tij asnjëherë yapılır ve yaşam devam eder. nuk tremb kënd; ribëhet dhe jeta vazhdon. 1 (Garden of Eden must be this, says anyone who sees it Arkeolojik kazılar gösteriyor ki, şehirler birbiri For, upon entering, no one whishes to leave Kërkimet arkeologjike tregojnë që qytetet üstüne çeşitli katmanlar halinde ve binlerce ---- përbëhen nga shtresa të ndryshme, dhe për yıldır şehre egemen olan her yeni kültürle, Praise us not oh master, the land of India and Hıta [Turkistan] and Hoten [China] mijëra vjet, rindërtohen me kulturën e shoshoqit, yeni bir mimari ve yeni bir anlayışla yeniden Graced by glory, this is what they call [I]Stanbul.

6 7 arkitekturën, ose ideologjinë që i dominon. Me ve yeniden inşa ediliyor. Zaman içinde yapılar Archaeological excavations indicate that cities qendra tregtare dhe pika e tranzitit e një territori Denizi’ne, Ege adalarından Mısır’a kadar uzanan second largest port in the world. Thousands of kohën, ndërtesat humbasin, por mitet jetojnë. kayboluyor ama efsaneler devam ediyor. Böylesi are comprised of countless strata and, for të gjerë që shtrihej nga pellgu i Danubit në büyük bir coğrafyanın ticaret ve geçiş merkezi- tons of freight were loaded and unloaded every Një legjendë e tillë ekziston edhe për Stambollin. bir efsane de İstanbul için vardır. Yakın bir thousands of years, are rebuilt with each new detin e Azovit, nga ishujt e Egjeut në Egjipt. dir. Bu yoğun ticaretin oluşturduğu artı değerin day. It was the commercial center and transition Deri vonë, bazuar në një gojëdhënë pranohej döneme kadar eski bir söylenceye dayanarak, culture, architecture, or ideology that dominates Natyrshëm, kjo rrugë intensive tregtare pruri şehre katkısı çok büyüktür. Yeni düşünceler, point of a sprawling territory that extended from që Stambolli ishte themeluar në vitin 660 para İstanbul’un kuruluşunun MÖ. 660 tarihinde, them. Over time, the buildings disappear, shumë avantazhe për qytetin. Ide të reja, njerëz yeni insanlar, yeni değerler hep bu hareketliliğin the Danube Basin to the Sea of Azov, from the Lindjes së Krishtit nga Bizasi, komandanti i Sarayburnu civarında karaya çıkan Megaralı but myths live on. Such a myth also exists for të rinj, vlera të reja, u përqafuan si pjesë e këtij sonucu şehre girmekte ve kabul görmektedir. Aegean islands to Egypt. Naturally, this intense Magarëve grekë, që do të hynte në qytet pranë Grekler’in komutanı Byzas tarafından kurulduğu İstanbul as well. Until recently, it was accepted, qarkullimi. Me pasurimin e qytetit, ai u bë më Şehir zenginleşmekte, tıpkı günümüzdeki dünya trade route brought many advantages to the city. Sarayburnu dhe që emri u quajt Bizantion. ve bu nedenle ilk isminin Byzantion olduğu based on hearsay, that İstanbul was founded in shumë tërheqës për njerëzit, dhe, ngjashëm me merkezleri gibi insanların ilgisini çekmekte ve bu New ideas, new people, new values all entered Gërmimet e Yenikapi, që filluan në vitin 2007, kabul edilirdi. 2007 yılında başlayan Yenikapı 660 BC by Byzas, the commander of Megarian qendrat botërore të ditëve tona, inkurajoi njerëz faaliyetten pay almak isteyen insanların, dini, dili, and were embraced as part of this circulation. rrëfyen që ky mit ishte produkt i imagjinatës. kazıları ise bu söylencenin bir hayal ürünü Greeks, who set foot in the city near Sarayburnu të gjuhëve, feve dhe kombësive të ndryshme të milliyeti ne olursa olsun kendine bir yer bulmak As the city prospered, it grew more attractive Historia e fshati neolitik 8500 vjeçar i nxjerrë olduğunu ortaya çıkardı. Bu kazılar sırasında and that the city was duly named “Byzantion” vërshonin drejt Stambollit me shpresën për të ümidiyle şehre akmasına sebep olmaktadır. for people, and, similar to present-day world në dritë nga këto gërmime në të njëjtën kohë ortaya çıkarılan Neolitik köyün 8500 yıllık tarihi after him. The Yenikapı excavations, which began gjetur me çdo kusht një vend për veten. centers, encouraged people of various languages, shenjon edhe historinë e Stambollit. aynı zamanda İstanbul’un da tarihidir. in 2007, revealed that this myth was a product İlk karenin devamında, Karaköy’den Tophane’ye religions, and nationalities to flock to İstanbul of imagination. The 8500 year-old history of the Në vazhdim të kornizës së parë, ne dëshmojmë oradan Dolmabahçe Sarayı’na kadar yoğun with the hope of finding a place for themselves Largimi i Stambollit nga tregtia globale, bëri që İstanbul’un küresel ticaretten uzaklaşması, Neolithic village brought to light of day in these disa zhvillime intensive nga Karakoy dhe bir yapılaşma, kısa süre içinde değişen silüet at any cost. ai ta humbte karakterin e tij shekullor si qendra yüzyıllardır süregelen imparatorluk merkezi excavations also marks the history of İstanbul. Tophane në Dolmabahçesë Pallatit dhe të oluşumlarına tanık oluyoruz. Beşiktaş’tan e perandorisë dhe të konsiderohej si një qytet olma özelliğini yitirerek milli temeller üzerinde respektojë ndryshon me shpejtësi të siluetë başlayarak Boğaza doğru uzanan ve genellikle In the continuation of the first frame, we witness i zakonshëm, provincial i Turqisë, i themeluar oluşan Türkiye’nin sıradan bir taşra kenti As İstanbul drew away from global commerce, të qytetit. Zgjerimi nga Besiktas gjithë rrugës bir bölümü vadi içlerinde kalan köyler ise, some intense development from Karaköy and mbi karakterin kombëtar, dhe kështu jo vetëm olarak kabul edilişi, yüzyıllar boyunca süregelen lost its centuries-long character as the center of në Bosfor dhe pjesërisht e fshehur në luginat, şehirle organik bağları henüz teşekkül etmemiş Tophane to Dolmabahçe Palace and observe the e humbi diversitetin e tij shumëngjyrësh, u bë renkliliğini yitirip tek düze bir toplum haline an empire, and was redefined of as an ordinary fshatrat, nga ana tjetër, duket si vendbanime të birbirinden bağımsız yerleşmeler olarak görülür. rapidly changing of the city’s silhouette. Extend- monoton dhe u largua nga konkurrenca, por gelmesi ve rekabet duygusundan uzaklaşması, provincial town of Turkey as they country pavarur lidhjet organike të cilëve me qytetin që Her ne kadar Arnavutköy, Bebek, Tarabya ve ing from Beşiktaş all the way into the Bosphorus edhe u shndërrua në një fshat të madh, ku të bu şehri kısa süre içinde herkesin aynı şeyi was founded on a national ethos, it not only janë ende të zhvilluar. I banuar kryesisht nga Büyükdere gibi gayrimüslimlerin yoğun olarak and partly hidden in valleys, the villages, on the gjithë banorët priteshin të mendonin njëlloj ose düşünmesinin beklendiği, aksi taktirde toplum lost is colorful diversity, became monotonous, jo-muslimanët, edhe pse fshatrat si Arnavutköy, yaşadığı köylerde şehirle organik bağlar oluşsa other hand, appear as independent settlements të përbaleshin me mundësinë e margjinalizimit. dışı kalmaya mahkum olduğu büyük bir köye and stepped away from competition, but also Bebek, Tarabya, dhe Büyükdere mbajnë lidhje da, Rumelihisarı, Yeniköy, İstinye, Sarıyer ve Ru- whose organic ties with the city are yet to de- Stambolli në asnjë pjesë së historisë së tij nuk iu dönüştürdü. İstanbul, tarihin hiçbir döneminde, evolved into a large village in which all its organike me qytetin, Rumelihisarı, Yeniköy, melikavağı, bir ölçüde geçmişle bağlarını yoğun velop. Predominantly inhabited by non-Muslims, largua as nuk mund t’i largohej konkurrencës rekabete ve farklı düşüncelere kapalı bir şehir inhabitants were expected to think alike or face İstinye, Sarıyer, dhe Rumelikavağı mbeten të bir şekilde devam ettirirler. Bazı karelerde ise although villages such as Arnavutköy, Bebek, dhe ndryshimeve në të menduar. Prandaj ne olmadı, olamadı. Bu nedenle İmparatorluk şehri the possibility of marginalization. No point in lidhur me të kaluarën në një masë të caktuar. yazılı kaynaklarda bilgi sahibi olduğumuz yapıları Tarabya, and Büyükdere maintain organic ties përfshimë jo vetëm foto të Stambollit si qyteti İstanbul’un yanı sıra Cumh uriyet döneminin history did (or could) İstanbul ever shy away Në disa korniza, ne shohim ndërtesa për të cilat görüyoruz. Mimar Sinan’ın Karaköy Hamamı, with the city, Rumelihisarı, Yeniköy, İstinye, kurorë i një Perandorie, por edhe të shkuarën e tij İstanbulu’na ait bazı karelere de yer verdik. from competition and differences of opinion. gjejmë informacion në burimet e shkruara. avlusunu tramvay yoluna terketmeden önceki Sarıyer, and Rumelikavağı remain connected nga Epoka e Republikës, po ashtu. Ne besojmë Gerçekleri görmek ve yeni çözümler üretmek Therefore, we included not only photographs Hamami i Arkitekt Sinanit në Karaköy, Nusretiye Camii, Bayıldım Köşkü, Dolmabahçe with the past to a certain extent. In some frames, se këto korrniza do të na tregojnë rrugën për të için bu karelerin bize yol göstereceğine of İstanbul as the crowning city of an Empire, Xhamia Nusretiye para humbjes së oborrit të Meydanı’nın Sultan Abdülmecid dönemindeki we see building about which we find informa- parë të vërtetat dhe për të gjetur zgjidhje të reja. inanıyoruz. but of its past from the Republic era as well. saj për linjën e tramvajit, pavijoni Bayıldım, düzenli görüntüsü, Muayede Salonu önündeki tion in written sources. Mimar Sinan’s Karaköy We believe that these frames will allow us to see pamja e rregullt të sheshit të Dollmabahçesë kayık limanı, Defterdarburnu’ndaki Neşetâbâd Hamam, Nusretiye Mosque before losing its Aventurës e Bosforit nis nga pjesa e bregut të Boğaziçi macerasının Rumeli Yakası bölümü reality and help us produce new solutions. gjatë sundimit të Sulltan Abdulmexhidit, Sarayı, Rumelihisarı’nın Kaleiçi evleri, Summer courtyard to the tram line, Bayıldım Pavilion, the Rumelisë, nga Karaköy-i. Korrëniza e parë Karaköy’den başlıyor. İlk kare Bayezıd porti i varkave para Sallonit Muayede Palace Oteli ve diğerleri. neat appearance of Dolmabahçe Square during paraqet një pamje të portit nga Kulla e Beyazidit; Kulesi’nden limanın görünüşü; binlerce tekne The Rumeli Shore section of the Bosphorus (Sallës së Ceremonive), Pallati Neşetâbâd në the reign of Sultan Abdülmecid, the caique port mijëra varka dhe një lëvizshëri e pabesueshme… ve inanılması güç bir hareketlilik... 1887 yılın- adventure begins in Karaköy. The first frame Defterdarburnu, shtëpitë brenda kalasë në in front of Muayede Salonu (Ceremonial Hall), Në vitint 1887 Stambolli ishte porti i dytë më da İstanbul dünyanın en büyük limanlarının presents a view of the port from Bayezid Tower; Rumelihisari, Hoteli Summer Palace dhe shumë Neşetâbâd Palace in Defterdarburnu, Kaleiçi i madh në botë. Mijëra ton ngarkesë mallrash ikincisidir. Her gün binlerce ton yük indirilip thousands of boats and an incredible commotion të tjera. (inner castle) houses of Rumelihisarı, Summer ngarkoheshin e shkarkoheshin çdo ditë. Ishte bindirilmektedir. Tuna havzasından Azak surround the area… In 1887, İstanbul was the Palace Hotel, and many others.

8 9 Kush të tha që qielli është si e sheh me sytë e tu e si “Gök kubbenin gözlerinle gördüğün, aklınla kav- “Gök kubbenin gözlerinle gördüğün, aklınla e percepton me mendjen tënde?Ajo çka sheh nuk radığın gibi olduğunu sana kim söyledi? kavradığın gibi olduğunu sana kim söyledi? është asgjë përveçse një imazh, një metaforë. Gördüklerin sadece bir resim, bir benzetmedir” Gördüklerin sadece bir resim, bir benzetmedir”2 Ferîdüddin Attâr (1142-1221) Ferîdüddin Attâr (1142-1221) Ferîdüddin Attâr (1142-1221)

Kornizat e para të bregut të Anadollit fillojnë Anadolu yakasına ait ilk kareler Anadoluka- The first frames of the Anatolian shore begin me Anadolukavağı dhe menjëherë më sipër vağı ve onun hemen üstünde yer alan Yoros with Anadolukavağı and Yoros Castle imme- Kështjellës së Yorosit... Një vendbanim që është Kalesi’nden başlıyor... Günümüzde adı unu- diately above it… A long forgotten settlement harruar në ditët tona, Sütlüce, bën të njohur tulmuş bir yerleşme olan Sütlüce bize kendini today, Sütlüce once again makes its presence prezencën e saj. Skela Sallës së Ceremonive, hatırlatıyor. Hünkar İskelesi, Yalıköy ve Beykoz known. Hünkar Pier, Yalıköy, and Beykoz are Yalıköyi dhe Beykozi janë vendbanime që devamında yer alan yerleşmeler. among the settlements that come after it. vijnë më pas. Pak a shumë si njerëzit, kulturat Kültürler de tıpkı insanlar gibi ömürlerini ta- gjithashtu përfundojnë hapësirën e tyre të Much like people, cultures also complete their mamlayıp tarihe karışır, ancak onların birikim- jetës dhe bëhen pjesë e historisë. Ne mund të life span and become part of history. We can lerinden ders almayı öğrenirsek yeni bir kültür prodhojmë një kulturë të re dhe shohim drejt produce a new culture and look to the future üreterek geleceğe güvenle bakmamız mümkün së ardhmes me besim vetëm nëse mësojmë with confidence only if we learn to draw lessons olur. Bu şehir bizim şehrimiz, onu geleceğe ta- të nxjerrim mësime nga akumulimi i të from the accumulation of its predecessors. This şımak da bizim görevimiz. Gelecek elbette yine mëparshmeve. Ky është qyteti ynë dhe është is our city and it is our mission to carry it into İstanbul’un olacaktır. misioni ynë për të mbartur atë në të ardhmen. E the future. The future, of course, will once again ardhmja, sigurisht, edhe një herë do t'i përkasë belong to İstanbul. Stambollit.

2 “Who told you that the sky is as you see with your eyes and perceive with your mind? What you see is nothing but an image, a metaphor.”

10 11 Bregu i Rumelisë Rumeli Yakası Rumeli Shore

12 13 Fındıklı, një zonë rezidenciale mjaft e populluar, FINDIKLI, bir dönem saraya yakın, üst düzey Converted in Cifte Saraylar in the ensuing years, KARAKÖY - TOPHANE KARAKÖY - TOPHANE KARAKÖY - TOPHANE dikur pranë Sarajeve, ku rreshtoheshin pallate bürokratların yalılarının sıralandığı, yamaçlara Emnâbat Palace was located on the coast. madhështore të burokratëve të lartë, drejt doğru, bazı tekke ve zaviyelerin yer aldığı, yoğun Në Bolos gjenden faltoret e Artemis Phosphoros BOLOS’ta, Artemis Phosphoros ve Aphrodite The temples of Artemis Phosphoros and shpateve, ku gjendeshin disa teqe dhe zavije. Dhe bir yapılaşma. We see FINDIKLI as a crowded residential area dhe Aphrodite Praeia. Muret që rrethojnë dy Praeia tapınakları yer alır. Aphrodite Praeia were located in BOLOS. Years Kabataş, dikur një mol i vogël, i shndërruar në featuring rows of yalis belonging to high-ranked faltoret, shekuj më vonë do të bëheshin Muret e Her iki tapınağı çevreleyen duvarlar, yüzyıllar later, the walls surrounding both temples became han me fillimin e punës së vaporëve të makinave. Ve küçük bir iskele iken, araba vapurlarının bureaucrats, as well as some dervish lodges and Gallatës. Dhe porta që hapet drejt detit, Karaköy. sonra GALATA SURLARI olur. the GALATA RAMPARTS. KARAKÖY was çalışmaya başlaması ile bir yolgeçen hanına zawiyahs towards the slopes. Ve onun denize açılan kapısı, KARAKÖY. their gateway to the sea. dönen KABATAŞ. Karaköy nuk është vetëm i Gallatës, porse është DOLMABAHÇE Next comes KABATAŞ: once a small pier, it porta e mbarë Perandorisë për botën. KARAKÖY yalnız Galata’nın değil, tüm KARAKÖY was not only Galata’s, but also the evolved into one of the busiest ports once the car imparatorluğun dünyaya açılan kapısıdır. entire empire’s gateway to the world. Fshati i vogël në bregun e së cilit rriteshin DOLMABAHÇE ferries went into circulation. Në pikën ku përfundojnë Muret e Gallatës midhje, në një kënd të kodrës të së cilit zë themelohet TOPHANE: një zonë industriale që Galata Surları’nın bittiği noktada TOPHANE TOPHANE was founded at the point where the vend hijerorja e Ptolemais Philedelphos, nis të Deniz kıyısında istiridye yetiştirilen, tepeye yakın nga koha e Sulltan Mehmet Ngadhënjyesit. Këtu kurulur: Fatih Sultan Mehmed’ten beri bir sanayi Galata Ramparts ended: It traditionally served banohet në epokën e Sulltan Ahmedit I. bir noktasında Ptolemais Philedelphos’a adanmış DOLMABAHÇE derdheshin gjyle, topa, dhe bëheshin “dyfekë”. bölgesi. Toplar dökülür, top arabaları, “tüfenkler” as an industrial zone from the reign of Sultan bir tapınağın bulunduğu küçük koy, Sultan I. yapılır. Mehmed I onwards. Cannons were cast, gun Sulltan Mehmedi IV, Mahmudi I dhe Mahmudi II Ahmed döneminde doldurulur. A small bay, where oysters were grown along Edhe Çezma; Çezma e Sulltan Mahmudit I, carriages and “rifles” were manufactured here. ngritën ndërtesa të ndryshme në këtë sipërfaqe. the shore and a temple dedicated to Ptolemais që ngazëllen jetët tona që prej pothuaj treqind Ve bir de Çeşme; Beyoğlu’na getirilen suyun Sultan IV. Mehmed, I. Mahmud ve de II. Philedelphos stood near the peak of its hill, vjetësh, në kujtim të sjelljes së ujit në Beyoğlu. anısına, üç yüz yıla yakın süredir bizim We must also remember the fountain in memory Në shpatin e kodrës zë vend rezidenca Bayıldım, Mahmud bu alana çeşitli yapılar yaptırırlar. Dolmabahçe was embanked during the reign of hayatımızı şenlendiren Sultan I. Mahmud of the water carried to Beyoğlu: the Fountain of në bregun e detit Çinili Kasır, dikur pallati prej Sultan Ahmed I. Menjëherë pas saj gjendet kodra e (Tophane) Çeşmesi. Sultan Mahmud I (Tophane) that enlivened our druri i Melling-ut, më vonë Pallati Dolmabahçe. Tepenin yamacında Bayıldım Köşkü, deniz BOĞAZKESENIT, që lidh muret e qytetit me lives for nearly three hundred years. kıyısında Çinili Kasır, bir dönem Melling’in Sultans Mehmed IV, Mahmud I, and Mahmud II Beyoğlu-në. Hemen onun gerisinde yüzyıllardır, şehri yani Nga Kabataş deri në Beşiktaş ndërtohet një pallat ahşap sarayı, daha sonra Dolmabahçe Sarayı. commissioned various building in this quarter. suriçini Beyoğlu’na bağlayan BOĞAZKESEN Immediately behind the fountain is the i ri. Tashmë, është konsideruar e nevojshme për të yokuşu yer alır. BOĞAZKESEN hill, connecting the city, in ecur madhërisht me Perandorinë. Punohet për të Kabataş’tan Beşiktaş’a kadar yeni bir saray yapılır. Bayıldım Pavilion stands on the slope of the hill, SALIPAZARI - FINDIKLI - TOPHANE other words the interior of the walls, to Beyoğlu mbyllur një epokë e për të çelur një të re. Teatri i Artık, İmparatorluğun çağa ayak uydurmasının whereas the seaside boasts the structures of Tiled for centuries. Pallatit, Stallat Perandorake, Ndërtesa e Varkave të gerektiği düşünülmüştür. Bir dönem kapanmış Pavilion, the wooden palace of Melling, and Drejt Ngushticës mandej vjen Salıpazarı, njëherë SALIPAZARI - FINDIKLI – KABATAŞ të Bekuarëve, xhamia e nënës Sulltanëshë Bezm-i yeni bir dönem açılmaya çalışılmaktadır. Saray Dolmabahçe Palace. e një kohë vendi ku ankoroheshin anijet, lagjja Âlem, pas udhës tullumbi i Mehmed Emin Agait. Tiyatrosu, İmparatorluk Has Ahırları, Sandal-ı ku gjendeshin hamamët e detit dhe dajlanet Boğaz’a doğru daha sonra SALIPAZARI SALIPAZARI - FINDIKLI - KABATAŞ Hümayun Binası, Bezm-i Âlem Valide Sultan A new palace was built from Kabataş to Beşiktaş. peshk; drejt shpateve, thuajse të gjitha kthyer nga gelir, bir dönem teknelerin demirlediği, deniz Në fotografitë e para që shohim nga Pallatit Camii, yolun gerisinde Mehmed Emin Ağa It was evident that the empire had to keep pace qyteti, ngjitur njëra-tjetrës shtëpitë prej druri. hamamlarının ve dalyanların bulunduğu semt, As we head towards the Bosphorus, Dolmabahçe tërheq vëmendjen paraqitja e Sebili. with the changing times. An era had ended and Në breg, kthyer më vonë në Çifte Saray, gjendet yamaçlara doğru, hemen hepsi şehre dönük, SALIPAZARI comes next. Once decked with kopshtit... attempts were being made to open a new one. Pallati Emnâbat. birbirine yapışmış gibi dizilen ahşap evler. anchored boats, sea baths, and fishing weirs, this Dolmabahçe Sarayı’nın ilk fotoğraflarında Imperial Theater, Imperial Stables, the building quarter was filled with rows of almost adjacent gördüğümüz bahçe düzeni ilgi çekici... of the Imperial Caïques, Bezm-i Âlem Valide Kıyıda, daha sonra Çifte Saraylar’a dönüşen, wooden houses, almost all of which faced the Sultan Mosque, and, behind the road, the Emnâbat Sarayı bulunmaktadır. city. Fountain of Mehmed Emin Ağa.

14 15 The landscaping we see in the earliest photographs të por në e njohim ARNAVUTKÖYIN për NEŞETÂBÂT Palace was the precursor of the BEŞİKTAŞ - ORTAKÖY - KURUÇEŞME BEŞİKTAŞ - ORTAKÖY - KURUÇEŞME of Dolmabahçe Palace is quite interesting… luleshtrydhet e tij kaq të mira. Në 1887-n digjet ARNAVUTKÖY - BEBEK sultan palaces of the future on this shore. një pjesë e madhe e tij, por ndërtohet sërish. BEŞİKTAŞİ, dikur i quajtur IASONIO, në Erken dönem haritalarında iki sütunla belirtilir Argonautlar’ın altın post seferi sırasında hartat e antikitetit tregohej me dy kolona. Në BEŞİKTAŞ, o günkü adıyla IASONIO. BEŞİKTAŞ - ORTAKÖY - KURUÇEŞME Ka kafene me pamje të mrekullueshme kah deti. Iason, Medeia ile birlikte burada karaya çıkar ARNAVUTKÖY - BEBEK një aspekt është qendra drejtuese e fuqisë detare Në ditët me diell të verës, ulemi nën një rrasë të ve ölümsüz Defne ağacını diker. Ama biz të Perandorisë. Në emër të komandantit të İmparatorluğun deniz gücünün bir anlamda In ancient maps, BEŞİKTAŞ, then known as freskët dhe kujtojmë një thënie të vjetër: ARNAVUTKÖY’ü o güzelim çilekleri ile During the Golden Fleece quest of the Argonauts, flotës, Sinan Pashës, Arkitekt Sinani ndërton një yönetim merkezidir. Kaptan-ı Derya Sinan Paşa IASONIO, is marked with two columns. Zemra nuk do as kafe, as kafene, tanırız. 1887’de büyük bir bölümü yanar, Jason went ashore here with Medea and planted xhami. Këtu gjendet tyrbja e Hajretin Pashës, i burada Mimar Sinan’a bir cami yaptırır. Barbaros Zemra do një mik, justifikim është një kafe. yeniden yapılır. the eternal bay laurel tree. However, we have come mbiquajtur Barbarossa. Përpos një pjese të vogël Hayrettin Paşa’nın türbesi buradadır. Denize It was, in a sense, the administrative center of to know Arnavutköy for its delectable që hapet drejt detit, të gjitha vendbanimet janë açılan küçük bir bölümü dışında hemen hemen the Empire’s naval power. Chief Admiral Sinan Nga ARNAVUTKÖYI drejt BEBEKUT Denize nazır güzel kahveleri vardır. Güneşli yaz strawberries. A large portion of this quarter perished zhvilluar në shtratin e luginës dhe vende-vende yerleşmenin tümü vadi tabanı boyunca gelişmiş Pasha commissioned a mosque to Mimar Sinan rreshtohen gjatë bregut Pallati i Beyhan günlerinde, serin bir damın altına oturur ve eski in a fire in 1887 and was subsequently rebuilt. ngjiten drejt shpateve. ve yer yer yamaçlara doğru tırmanmıştır. in this area. The tomb of Barbaros Hayrettin Sulltanit, Vila Kıçeoğlu dhe shtëpitë buzë bregu bir deyişi hatırlamak isteriz: Pasha was also located here. With the exception të Pashallarëve Kamil dhe Ali. The area is decked with beautiful coffee houses Mandej përgjatë bregut ngrihet Pallati Çırağan. Sonra kıyı boyunda ÇIRAĞAN SARAYI of a small section opening up to the sea, almost Gönül ne kahve ister, ne kahvehane, overlooking the sea. On a sunny summer’s day, we Një kohë në argëtimet në kopshtet e Pallatit yer alır. the entire settlement spread across the valley BEBEKU prej shumë vitesh ka qenë pjesë e Gönül ahbap ister, kahve bahane. sit under a cool canopy and recall an old saying: Sulltan Ahmedi i Tretë, i drejtohet dhëndrit base and climbed up the slopes in certain areas. kopshteve të Pallatit. Një imazh i paharrueshëm Ibrahim Pashës nga Nevşehiri: Bir dönemin Çırağan eğlenceleri sırasında Sultan i brigjeve të këtij gjiri është rezidenca Arnavutköy’den BEBEK’e doğru Beyhan Sultan Gönül ne kahve ister, ne kahvehane, III. Ahmed burada yer alan bahçelerden ÇIRAĞAN PALACE stands on the seashore. HÜMAYUNÂBÂD. Sarayı, Köçeoğlu Yalısı, Yusuf Kâmil ve Âli Gönül ahbap ister, kahve bahane.2 I për zgjedhuri im je, dhe veziri im i zgjuar, Paşaların yalıları kıyı boyunca dizilir. Largpamësi e besnikëri si ti nuk ka, në botën time Çırağımsın benim sen, hem vezir-i During the Çırağan festivities of the period, Në fillimet e shekullit XVIII kthehet në zonë From Arnavutköy to BEBEK, Beyhan Sultan të njohur. nüktedanımsın, Sultan Ahmed III addressed Grand Vizier për banim dhe nisin të ndërtohen shtëpitë më të Bebek uzun yıllar boyu saraya ait bahçelerin yer Palace, Köçeoğlu Yali, and the yalis ofYusuf Nazirin yok sadaket ile meşhur-ı cihanımsın Nevşehirli Damat İbrahim Pasha from the bukura të Bosforit. aldığı bir bölgedir. Unutulmaz bir görüntüsü Kâmil and Âli Pashas line up along the shore. Mandej vjen ORTAKÖYI, i ndjekur gardens with the following verses: olan HÜMAYUNÂBÂD KASRI bu koyun KURUÇEŞMEJA dhe SARRAFBURNU. diyerek seslenir, Nevşehirli Damat İbrahim Bebeku ka të famshëm edhe dajlanet, një fotograf kıyısındadır. For many years, Bebek was home to Pallati Neşetâbat në bregun e Kuruçeşmesë i Paşa’ya. Çırağımsın benim sen, hem vezir-i i fotografon ato sakaq, nën efektin e strukturave imperial gardens. A magnificent sight to see, paraprin pallateve të ardhshme të sulltanit në nüktedanımsın, të tyrë komplekse. 18. yüzyılın başlarında iskâna açılır ve hemen HÜMAYUNÂBÂD PAVILION was on the këtë breg. Daha sonra ORTAKÖY gelir, onu takiben Nazirin yok sadaket ile meşhur-ı cihanımsın1 sonra Boğaziçi’nin en güzel konutları yapılmaya shores of this bay. KURUÇEŞME ve SARRAFBURNU... başlanır. Next comes ORTAKÖY, followed by RUMELİHİSARI Bebek was opened to habitation in early 18th ARNAVUTKÖY - BEBEK Kuruçeşme sahilinde yer alan NEŞETÂBÂT KURUÇEŞME and SARRAFBURNU... Bir de dalyanları meşhurdur Bebek’in, hemen century and became the site for some of the most Sarayı bu kıyının gelecekteki sultan saraylarının Pa dyshim struktura më madhështore e Bosforit her fotoğrafçı bu dalyanların fotoğrafını çeker, beautiful buildings of the Bosphorus. Gjatë udhëtimit të Argonautëve në kërkim të bir öncüsüdür. Located on the Kuruçeşme shoreline, është Rumelihisarı. E mbërritur te ne që nga karmaşık yapılarının etkisinde kalarak. Another famous feature of BEBEK, the Gunës së Artë, Jasoni del në tokë bashkë me gjysma e dytë e shekullit XV kjo strukturë është 1 “You are my apprentice and my witty vizier, Medean dhe mbjellin pemën e pavdekshme përfaqësuese e fuqisë së madhe përmes koneve të You are unparalleled; famous worldwide for your loyalty.” 2 “The heart desires neither coffee, nor coffeehouse plumbta që mbulojnë kullat. Edhe në qoftë se për The heart desires companionship; coffee is only the excuse.”

16 17 fatin e keq i kemi djegur shtëpitë brenda Kalasë fishing weirs were captured by almost every Një nga vendbanimet më kozmopolite të Her ne kadar İSTİNYE koyunun kuzey kıyısı Vâsıf Efendi of Enderun address the present with me arsyetimin se do t’i ribëjmë, sërish fotografitë RUMELİHİSARI photographers in awe of their complexity. Bosforit është YENİKÖY. Në të kaluarën kishte yüzyıllardan beri kalafat yeri olarak kullanılsa da, these verses in the 18th century. na i sjellin të paprekura ato pamje. tri mëhalla. Shën Nikolla, Panajia ve Gyzelxhe güney kıyısı üst düzey yöneticilerin yalıları ile Hiç şüphesiz Boğaziçi’nin en görkemli yapısı Ali Pasha janë jetësim i dominimit të kulturës së kaplıdır. Although the northern shore of İSTİNYE Mbi Rumelihisar ndërtohet Kolegji Amerikan, Rumelihisarı’dır. 15. yüzyılın ikinci RUMELİHİSARI kompromisit. bay was used as a caulking yard, the southern si ndoshta shkelja e parë ndërtimore e Bosforit, yarısından günümüze ulaşan bu yapı geçmişte 20. yüzyılın başlarından itibaren İstinye bir shore was decked with the yalis of high-ranked por mandej ajo mbulohet nga pemët dhe shpati kulelerini örten kurşun külahları ile büyük gücün There is no doubt thatR umelİhİsarı is the Më pas vjen KALENDERI. Para së cilit kalohet sanayi bölgesine dönüşür. officials. rigjen qetësinë e kahershme. temsilcisidir. most spectacular structure along the Bosphorus. me nderime, pasi një kohë Sulltan Mahmudi II Dated to the second half of the 15th century, the pati sjellë Sanxhakun e Nderuar. Boğaziçi’nin en kozmopolit yerleşmelerinden İstinye was transformed into an industrial zone Gjatë bregut ndodheshin vilat e pashallarëve. Ne yazık ki Kale’nin içindeki evleri yeni bir citadel represents the immense power of an empire biri YENİKÖY’dür. Geçmişte üç mahallesi as of the early 20th century. Më pas, në vitet ‘30, me idenë se do të kalonte düzenleme yapıyoruz diyerek yıkmışsak da, with its lead cones that once covered its spires. TARABYA është pjesa më e bukur dhe e vardır. Hagia Nikola, Panayia ve Güzelce Ali [rruga] rruga e Bosforit, digjen të gjitha. Kur fotoğraf bize o görüntüleri taşımaktadır. mbrojtur e Bosforit. Sadoqë Evlija Çelebiu thotë Paşa, uzlaşma kültürünün egemen olduğu bir YENİKÖY was one of the most cosmopolitan është fjala për Rumelihisarın, në mendje na vjen Sadly, the houses within the citadel walls were që etimologjia e fjalës Tarabya vjen nga Mehmed yaşantı. settlements along the Bosphorus. In the past, it Rryma e [Djallit]. Rryma më e rrezikshme e Rumelihisarı’nın üstünde Amerikan Koleji demolished for newer developments. Yet, the Pasha, në epokën e Sulltan Selimit II, dihet që comprised three neighborhoods: Hagia Nikola, [Bosforit], që mund të të bëjë lojra që nuk i vijnë yapılır, Boğaziçi’nin belki de ilk aykırı yapısı photograph brings us a view of the past. emri i kësaj zone vjen nga fjala “therapeia”, që do Daha sonra KALENDER gelir. Bir dönem Panayia and Güzelce Ali Pasha—a way of living ndërmend as djallit. olarak, sonra onu ağaçlar örter ve yamaç eski të thotë “shëruese”. Sultan II. Mahmud’un Sancak-ı Şerif ’i burada dominated by the culture of reconciliation. sakinliğine kavuşur. Robert College was built above Rumelihisarı as bulunan kasra getirmesi nedeniyle, önünden perhaps the first unconventional building cluster of Ambasada Gjermane që zë vend në fillim, hürmetle geçilen bir yapı. Next comes KALENDER. The pavilion EMİRĞAN - İSTİNYE - YENİKÖY - Sahil boyunca paşa yalıları yer alır. Sonra Boğaz the Bosphorus. It was eventually concealed by trees dhe me radhë drejt Kefeliköyit rezidencat e here is always revered, as it once housed the KALENDER - TARABYA yolu geçecek denilerek 1930’lu yıllarda hepsi and the slope regained its tranquil appearance. Ambasadave Italiane, Franceze dhe Angleze i TARABYA Boğaziçi’nin en güzel ve korunaklı Sancak-ı Şerif (the battle standard of Prophet yıkılır. rritin madhështinë Tarabyas. koyudur. Evliya Çelebi, Tarabya iskânının Muhammad) Sultan Mahmud II preserved there. Nga ky det që fal qetësi e gëzim, Yalis of pashas line up along the shore. In II. Selim döneminde Sokullu Mehmed T’i hipim varkës nga bregu i Istinies. Rumelihisarı denince aklımıza Şeytan Akıntısı the 1930s, they were all demolished for the Paşa tarafından kurulduğunu söylese de, bu TARABYA is the most beautiful and protected gelir. Adı üstünde Boğaz’ın en tehlikeli akıntısı, construction of the Bosphorus motor road. KEFELİKÖY - BÜYÜKDERE - SARIYER - bölgenin isminin “şifa verici” anlamına kullanan bay of the Bosphorus. Although Evliya Çelebi Që nga shekulli XVIII e në ditët tona kështu insana şeytanın aklına gelmeyen oyunlar RUMELİKAVAĞI therapeia’dan geldiği bilinmektedir. writes that the Tarabya settlement was established na drejtohet Vasif Efendiu nga Enderuni. yapabilir. Rumelihisarı brings to mind the Devil’s Current. by Sokollu Mehmed Pasha during the reign of Sadoqë prej shekujsh bregdetit verior i bregit As the name implies, the most dangerous current of Para KEFELİKÖYIT vjen KIREÇBURNUJA. Girişte yer alan Alman Büyükelçiliği, Kefeliköy’e Selim II, it is known that its name is derived from të ISTINYES është konsideruar si një vend the Bosphorus can play devilish tricks on people. Në të shkuarën njihej me emrin AĞAÇALTI, doğru sıralanan İtalyan, Fransız ve İngiliz therapeia, which means “therapeutic.” ku riparohen anije, bregdeti jugor është i EMİRGAN - İSTİNYE - YENİKÖY - më pas KEFELİKÖY. Kur kalohen përrenjtë e Büyükelçilik yazlıkları TARABYA’nın görkemini tejmbushur me vilat e drejtuesve të lartë. KALENDER - TARABYA EMİRGAN - İSTİNYE - YENİKÖY - vegjël që derdhen në gjirin e Byjykderesë gjendet artırır. The German Embassy at its entrance, as well as KALENDER - TARABYA një livadh i madh, në ditët tona CAYIRBAŞI. the summer mansions of the Italian, French, and Që nga fillimi i shekullit XX ISTINYE është Bahrın bu şeb emvacı sefa aştı boyundan British Embassies lined towards Kefeliköy, add to shndërruar në një zonë industriale. Vâsıf binelim kayığa İstinye koyundan. Bahrın bu şeb emvacı sefa aştı boyundan the magnificence of TARABYA. Vâsıf binelim kayığa İstinye koyundan.3 18. yüzyıldan günümüze böyle seslenmekte Enderunlu Vâsıf Efendi. 3 “The sea’s waves of nocturnal merriment are over our head Vâsıf let us board the caique from İstinye Bay.”

18 19 Njëherë e një kohë kuajt e stallës perandorake kullosnin në këtë livadh. Aty gjendet një pishë KEFELİKÖY - BÜYÜKDERE - SARIYER - KEFELİKÖY - BÜYÜKDERE - SARIYER - e madhe e shenjtë e emërtuar “7 vëllezërit”. Më RUMELİKAVAĞI RUMELİKAVAĞI tutje gjendet doku i anijeve. Büyükdere është një vend i banuar që në epokat e hershme e deri KEFELİKÖY’den önce KİREÇBURNU gelir. KİREÇBURNU comes before KEFELİKÖY, sot. Një kohë, gjatë shekujsh, turqit, grekët dhe Geçmişteki ismiyle AĞAÇALTI, daha sonra known in the past as AĞAÇALTI. The large armenët kanë vijuar jetësën e tyre së toku. Kefeliköy. Büyükdere körfezine dökülen küçük meadow that appears after crossing the small dereyi geçince büyük bir çayırlık, şimdilerde creek that pours into the Büyükdere Bay is Vatikolpas është emri i parë, ÇAYIRBAŞI. currently known as ÇAYIRBAŞI. Përrua, gji dhe breg, Byjykdere u shndërrua më vonë, Bir dönem imparatorluk has ahırının atları bu The horses of the imperial stables were once ngaqë e kish bregun e gjerë. çayırlıkta otlatılır. Yedi kardeşler denilen ulu grazed in this meadow, which features a massive bir çınar ağacı vardır. Daha ötede KALAFAT plane tree known as Yedi Kardeşler. KALAFAT Në bregdetin e Büyükderesë njëherë e një YERİ bulunur. BÜYÜKDERE erken çağlardan YERİ (caulking yard) is further ahead. kohë gjendeshin rezidencat e Ambasadave të bu yana iskân edilen bir yerleşmedir. Türkler, BÜYÜKDERE has traditionally been inhabited Hollandës, Danimarkës, Sardenjës, Spanjës, Rumlar ve de Ermeniler bir arada yüzyıllar boyu since ancient times. Turks, Greeks, and Armenians Francës, edhe pse në ditët tona kanë mbetur yaşamlarını sürdürmüşler. coexisted in this area for many centuries. vetëm dy trej tyre. Vatikolpas’tır birinci adı Vatikolpas’tır birinci adı Dere, koy ve kıyının Dere, koy ve kıyının Büyükdere’ye çevrildi sonra Büyükdere’ye çevrildi sonra Koyu geniş olduğu için. Koyu geniş olduğu için.4

Büyükdere sahilinde bir dönem Hollanda, The Büyükdere shore once housed the Danimarka, Sardunya, İspanya, Fransa ve Rusya summerhouses of the Dutch, Danish, Sardinian, büyükelçiliklerinin yazlıkları bulunmaktadır, her Spanish, French, and Russian Embassies, ne kadar günümüzde yalnızca ikisi kalsa da. although only two remain today.

Bosfori nga Kulla e Bejazitit Beyazıt Kulesi’nden Boğaziçi Bosphorus from the Beyazıt Tower 1868 • Pascal Sébah, letër albuminë: 279 x 247 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç 4 “Vatikolpas was the initial name of the creek, bay, and Pascal Sébah, albümin kâğıt: 279 x 247 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu shore. It was changed to Büyükdere later as it had a large bay.” Pascal Sébah, albumen paper: 279 x 247 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

20 21 Porti nga Kulla e Gallatës Galata Kulesi’nden liman Port from the Galata Tower 1868 • Pascal Sébah, letër albuminë: 569 x 223 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Abdullah Kardeşler, albümin kâğıt: 569 x 223 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Abdullah Brothers, albumen paper: 569 x 223 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

22 23 Kulla e Vajzës dhe zona rezidenciale Fındıklı Kız Kulesi, Galata ve Fındıklı iskânı Tophane Maiden’s Tower, Galata and Fındıklı residential areas 1870 1870 • • Pascal Sébah, letër albuminë: 265 x 201 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Pascal Sébah, letër albuminë: 265 x 201 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Pascal Sébah, albümin kâğıt: 265 x 201 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Pascal Sébah, albümin kâğıt: 265 x 201 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Pascal Sébah, albumen paper: 265 x 201 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection Pascal Sébah, albumen paper: 265 x 201 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

24 25 Pallati Dollmabahçe, Xhamia dhe Teatri Dolmabahçe Sarayı, Camisi ve Tiyatrosu Dolmabahçe Palace, Mosque and Theater 1863-1864 • Anonim, letër albuminë: 665 x 254 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Anonim, albümin kâğıt: 665 x 254 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Anonymous, albumen paper: 665 x 254 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

26 27 Pallati Dollmabahçe, Salloni Muayede (Ceremonial) Beshiktasi nga Skela e Hajredinit Dolmabahçe Sarayı Muayede Salonu Hayreddin İskelesi’nden Beşiktaş Dolmabahçe Palace, Muayede (Ceremonial) Hall Pogled na Beşiktaş sa pristaništa Hayreddin 1876-1877 1885 • • James Robertson, letër lakmus: 257 x 308 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Vëllezërit Gülmez, letër albuminë: 272 x 215 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç James Robertson, asitli kâğıt: 257 x 308 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Gülmez Kardeşler, albümin kâğıt: 272 x 215 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu James Robertson, acid paper: 257 x 308 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection Gülmez Brothers, albumen paper: 272 x 215 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

28 29 Pallati Çırağan nga pylli i Fethi Pashës Namazi i Xhumasë në xhaminë e Ortaköy Fethi Paşa Korusu’ndan Çırağan Sarayı Ortaköy Camisi’nde Cuma selamlığı Çırağan Palace from the Fethi Pasha Woods Selamlık (Sultan’s procession to a mosque on Fridays) at the Ortaköy Mosque 1890 1865-1870 • • Sébah & Joaillier, letër albuminë: 269 x 214 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Pascal Sébah, letër albuminë: 269 x 214 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Sébah & Joaillier, albümin kâğıt: 269 x 214 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Pascal Sébah, albümin kâğıt: 323 x 248 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Sébah & Joaillier, albumen paper: 269 x 214 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection Pascal Sébah, albumen paper: 323 x 248 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

30 31 Nga Arnavutköy në Bebek Arnavutköy’den Bebek’e From Arnavutköy to Bebek 1894-1895 • Vëllezërit Gülmez, letër albuminë: 1560 x 198 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Gülmez Kardeşler, albümin kâğıt: 1560 x 198 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Gülmez Brothers, albumen paper: 1560 x 198 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

32 33 Gjiri i Tarabyas Tarabya koyu Tarabya bay 1865 • PPascal Sébah, letër albuminë: 347 x 272 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Pascal Sébah, albümin kâğıt: 347 x 272 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Pascal Sébah, albumen paper: 347 x 272 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

34 35 Dajlani Rumelikavağı Otuzbir Suyu Rumelikavağı Otuzbir Suyu dalyanı Rumelikavağı Otuzbir Suyu fishing weir 1890 • Bogos Tarkulyan (Febüs), letër albuminë: 251 x 192 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Bogos Tarkulyan (Febüs), albümin kâğıt: 251 x 192 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Bogos Tarkulyan (Febüs), albumen paper: 251 x 192 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

36 Bregu i Anadollit Anadolu Yakası Anatolian Shore

38 39 BEYKOZ KASRIu ndërtua më pas pranë këtij verilen bir isimdir. Daha sonra bu iskelenin ashore to access TOKAT PAVILION, where ANADOLUKAVAĞI - SÜTLÜCE ANADOLUKAVAĞI - SÜTLÜCE ANADOLUKAVAĞI - SÜTLÜCE moli. yakınına, 1857 tarihinde kullanıma açılan they rested during hunting season. Opened in Anadolufeneri është vendbanimi i parë përgjatë E zbuluar nga përronjtë që rrjedhin në Bosfor, për BEYKOZ KASRI yapılacaktır. 1857, BEYKOZ PAVILION was later built near bregut të Anadollit në hyrje të Bosforit. Fill pas Boğaziçi’nin girişinin Anadolu sahilinde yer Anadolufeneri is the first settlement on the shkak të qendrave industriale të ndërtuara aty gjatë this pier. tij vjen fshati Poyraz. Gjatë kërkimeve tona nuk alan ilk yerleşim Anadolufeneri’dir, daha Anatolian shore of the Bosphorus entrance. Poyraz shekullit të 19-të, Skela Perandorake i ka humbur Boğaziçi’ne akan derelerle bölünen HÜNKÂR kemi hasur ndonjë fotografi të Anadolufeneri apo sonra Poyraz Köyü gelir. Araştırmalarımızda Village comes next. We did not encounter any 19th- karakteristikat e saj. İSKELESİ vadisi 19. yüzyılda yapımına Intercepted by creeks flowing into the Poyraz Köyüt të shekullit XIX. Si pasojë, aventura Anadolufeneri ve Poyraz Köyü ile ilgili century photographs of Anadolufeneri and Poyraz başlanan sanayi tesisleri ile günümüzde özelliğini Bosphorus, the valley of HÜNKÂR PIER has jonë përgjatë bregut të Anadollit fillon në fshatin 19. yüzyıla ait herhangi bir fotoğrafa Köyü in the course of our research. Therefore, our YALIKOY gjendet pas kodrës mbi të cilën është kaybetmiş bir alandır. lost its characteristic today due to the industrial Anadolukavağı. rastlamak mümkün olmadı. Bu nedenle, adventure along the Anatolian shore begins with vendosur BEYKOZ KASRI. Pas fillimit të linjes establishments that were constructed here as of Anadolu sahili boyunca sürecek maceramıza the village of ANADOLUKAVAĞI. së vaporëve në vitin 1860, dy zonat e ndërtimit BEYKOZ KASRI’nın yer aldığı tepeden sonra the 19th century. Kështjella Yoros ndodhet në qendër të fshatit ANADOLUKAVAĞI Köyü ile başladık. Beykoz dhe Şirket-i Hayriye filluan të njiheshin me YALIKÖY yerleşimi gelir. 1860’lı yıllarda Anaolukavagi. E ndërtuar gjatë periudhës romake, YOROS Castle is located at the top of emrin BEYKOZ. Beykoz’a Şirket-i Hayriye vapur seferlerinin The YALIKÖY settlement comes after the hill kjo kështjellë kaloi në duart e Gjenovezëve dhe për Anadolukavağı’nın tepesinde YOROS Kalesi yer Anadolukavağı. Built during the Roman period, başlaması sonrası birleşen iki iskân alanı where BEYKOZ PAVILION is located. Having këtë arsye njihet edhe me emrin “Ceneviz Kalesi” alır. Roma döneminde yapılan bu kale daha sonra this castle was later taken over by the Genoese E ndodhur në një gji, që gjatë periudhës romake günümüzde BEYKOZ adıyla tanınır. merged after the start of the Şirket-i Hayriye (Kështjella Gjenoveze). Cenevizlerin eline geçtiği için Ceneviz Kalesi and is therefore known by the name “Ceneviz njihej me emrin Amykos, Beykoz është një koloni steamboat runs to Beykoz, the two settlements olarak da tanınır. Kalesi” (Genoese Castle) as well. e vogël, e njohur për lehtësitë e peshkimit dhe Roma döneminde Amykos adıyla anılan bir are today known collectively as BEYKOZ. që nga periudha e Azisë Qëndrore supën me troftë. Fotografitë më të vjetra të Beykoz koyun içinde yer alan Beykoz eskiden dalyanları e deri më sot fjalën “kavak” e kanë përdorur për të KAVAK sözcüğü Türklerin Orta Asya’dan Since the Turkic tribes of Central Asia, the word datojnë që nga 1854-a. ve paça çorbası ile anılan küçük bir yerleşimdir. Located in a bay known during the Roman emërtuar “doganat”. Bosfori ka dy “kavak”, thwnw bu yana gümrük anlamına kullandıkları bir “KAVAK” has been used to denote “customs”. Beykoz’a ait en erken fotoğraflar 1854 tarihini period as Amykos, Beykoz is a small settlement me fjalw tw tjera, ka dy stacione doganore, njëri kelimedir, Boğaziçi’nin biri güneyde Üsküdar’ın The Bosphorus has two “kavak”s, in other words SULTANİYE – İNCİRKÖY - PAŞABAHÇE – taşır. once famous for its fishing weirs and trotter prej të cilëve ndodhet në jug, përgjatë bregut Marmara sahilinde diğeri ise kuzeyde iki tane customs stations: one is located in the south, ÇUBUKLU soup. The earliest photographs of Beykoz are Marmara të Uskudar-it dhe tjetri ndodhet në veri. kavağı yani gümrük istasyonu bulunur. along the Marmara shore of Üsküdar and the dated to 1854. other is in the north. Pas Beykoz shtrihet një livadh i gjerë, i njohur si SULTANİYE – İNCİRKÖY - PAŞABAHÇE – Fortesa e MA-I-Cari vjen pas fshatit Anadolukavağı’ndan sonra MA-İ CÂRÎ tabyası SULTANİYE. ÇUBUKLU Anadolukavagi, e cila ndiqet nga një lagje e gelir, sonrasında ise şimdilerde askeri bölge The bastion of MA-İ CÂRÎ comes after SULTANİYE – İNCİRKÖY - PAŞABAHÇE – mëparshme e quajtur Sütlüce, tashmë është e içinde kalan eskinin SÜTLÜCE mahallesi. Anadolukavağı, followed by the former Në Sultaniye nuk ka vendbanime, përveç disa Beykoz’dan sonra geniş bir çayırlık olan ÇUBUKLU përfshirë në zonën ushtarake. SÜTLÜCE quarter that currently falls within shtëpive verore, të vendosura përgjatë vijës së SULTANİYE gelir. Sultaniye’de herhangi the borders of the military zone. bregut. Gjithsesi, është e rëndësishme të përmendet bir yerleşim yoktur, yalnızca sahil boyunda After Beykoz comes the sprawling meadow HÜNKÂR İSKELESİ – YALIKÖY – prania e disa rezidencave të mëdha verore, të birkaç yalı bulunur. Ancak bu alanda, 16. of SULTANİYE. There are no settlements in HÜNKÂR İSKELESİ – YALIKÖY – BEYKOZ BEYKOZ ndërtuara nga Sulejmani I në shekullin e 16-të. yüzyılda Kanuni Sultan Süleyman tarafından Sultaniye, except for a few seaside mansions Gjatë pushtimit të Stambollit në vende të HÜNKÂR PIER – YALIKÖY – BEYKOZ yaptırılmış büyük bir yazlık kasır bulunduğu along the shore. However, it is important to ndryshme të Bosforit jane ndertuar struktura İstanbul’un fethini takiben Boğaziçi’nin Vendbanimi INCIRKOY ndodhet në majë të një hatırlanmaktadır. note the presence of a large summer mansion të vogla e kopshte perandorake, që perdoreshin çeşitli noktalarında saraya ait hasbahçeler ve Following the conquest of İstanbul, imperial kodre të vogël në jug të livadheve të SULTANIYE. commissioned here by Sultan Süleyman I in the nga Sulltani. HUNKAR İSKELESİ u quajt padişahların ava çıktıkları bölgelerde çeşitli gardens and small structures within the hunting Duke patur vetëm një xhami të vogël, e ndërtuar Sultaniye Çayırı’nın güneyinde küçük bir 16th century. vendi përgjatë bregut, ku qëndruan për t’u küçük yapılar yapılmıştır. HÜNKÂR İSKELESİ grounds of the sultans were built at different me urdhër të [Sulltan Mustafait] tw III-tw, në tepenin üstünde İNCİRKÖY yerleşimi vardır. shlodhur përpara se të hynin në TOKAK padişahların ava çıktıkları zaman dinlendikleri points of the Bosphorus. HÜNKÂR PIER vitet 1763-64, ky vendbanim ngjante më shumë Sultan III. Mustafa’nın 1763-1764 yıllarında The İNCİRKÖY settlement is located atop a KASRI, për sezonin e gjuetisë. E hapur në 1857, TOKAT KASRI’na ulaşmak için çıktıkları sahile was the name given to the area the sultans went me YALIKOY, por e humbi domethënien e saj yaptırdığı küçük bir camisi bulunan bu yerleşim small hill in the south of Sultaniye Meadow.

40 41 për shkak të portit të vaporëve, të ndërtuar në tıpkı Yalıköy gibi PAŞABAHÇE’ye yapılan Featuring a small mosque commissioned by Hidhi një sy dallgëve të gjirit, PAŞABAHÇE, lokalitet me të cilin më vonë vapur iskelesi nedeniyle önemini kaybederek Sultan Mustafa III in 1763-64, this settlement, Thellë në të dergjet dikush nga e shkuara ANADOLUHİSARI - KÜÇÜKSU ANADOLUHİSARI - KÜÇÜKSU bashkohet. Ekspeditat e peshkimit, të mbajtura në Paşabahçe ile birleşir. Paşabahçe koyunda much like Yalıköy, lost its significance due to the gjirin e PAŞABAHÇE, përbënin dikur burimin yapılan lüfer balığı avı, Boğaziçi sakinleri için ferry port built in PAŞABAHÇE and was later Ky lokalitet mbart të shkuarën brenda së tashmes. Körfez ile ANADOLUHİSARI arasındaki The oldest seaside mansions yali( ) of the më të madh të argëtimit në rezidencat Bosforit. E bir dönemin en büyük eğlencesidir. Paşabahçe merged with the latter. The bluefish expeditions sahil boyunda Boğaziçi’nin en eski yalıları Bosphorus stretch along the shore between ndarë nga kolonia e PAŞABAHÇE nga një kodër e yerleşiminden büyük bir tepe ile ayrılan held in the bay of Paşabahçe once constituted the yer alır. 1699 tarihli Amcazade Hüseyin Paşa Körfez and ANADOLUHİSARI. Dated madhe, ÇUBUKLU është i njohur si për pallatet e ÇUBUKLU, yalıları olduğu kadar içimi nefis biggest source of entertainment for Bosphorus ANADOLUHİSARI – KÜÇÜKSU Yalısı bu yapıların en eskisidir. Zarfi Mustafa 1699, Amcazade Hüseyin Paşa Yali is the oldest tij bregdetare ashtu edhe për burimin e famshëm të Göztepe Suyu ile de meşhurdur. residents. Separated from the Paşabahçe Paşa ve Yasinci yalıları, gerek plan özellikleri of these. Theyali s of Zarif Mustafa Pasha Goztepe-së. settlement by a large hill, ÇUBUKLU is just Përgjatë bregut mes Körfezit ANADOLUHİSARI gerekse cephe düzenlemeleri açısından Türk sivil and Yasinci are among the most magnificent as famous for its seaside mansions as it is for its ngrihen rezidencat më të hershme të Bosforit mimarisinin en görkemli örnekleridir. examples of Turkish civil architecture, both in KANLICA – KÖRFEZ KANLICA – KÖRFEZ delectable drinking water “Göztepe Suyu.” [shtrihen]. E datuar që në 1699, shtëpia e madhe terms of their design features and their façades. e Amcazade Hüseyin Paşa është më e vjetra ndër Türklerin İstanbul’daki en eski yapısı günümüzde Duke qenë se nga vrojtimet që janë bërë për KANLICA isminin nereden geldiği konusunda të gjitha. Shtëpitë e mëdha të Zarif Mustafa Pasha Anadoluhisarı adıyla anılan kaledir. Geçmişte, The castle known as Anadoluhisarı is the oldest origjinën e emrit KANLICA rezultojnë të shumta, çeşitli görüşler ileri sürülse de ismin kökeni KANLICA – KÖRFEZ dhe Hasinci janë ndër shembujt më madhështorë Yenice Kal’a - Akça Hisar - Güzelhisar isimleriyle building the Turks constructed in İstanbul. është e vështire të përcaktosh nga vjen emri konusunda bir karara varmak güçtür. Türklerin të civilizimit të arkitekturës Turke, të dyja për de anılan bu yapının 1395 veya 1397 tarihinde Referred to as Yenice Kal’a - Akça Hisar - saktësisht. E hapur për marrëveshje, menjëherë pas İstanbul’u fethinden hemen sonra iskâna açılan While views on the origins of the name karakteristikat e projektimit dhe fasadat e tyre. Sultan Yıldırım Bayezid döneminde yapıldığı Güzelhisar in the past, the castle was built during pushtimit të Stambollit, kjo zonë është e njohur bu yerleşme 1570-1571 yıllarında Mimar Sinan KANLICA are plenty, it is difficult to determine bilinmektedir. Hemen yanında bir de namazgâh the reign of Sultan Yıldırım Bayezid in 1395 or me emrin ISKENDER PASHA e ndërtuar në tarafından inşa edilen İskender Paşa Camii where the name actually comes from. Opened Kështjella e njohur si Anadoluhisari është ndërtesa olan bu yapının içinden günümüzde yol geçmiş 1397. With an open-air praying area nearby, the vitin 1570-71 nga arkitekt Sinani. E zbukuruar ile tanınır. Deniz kıyısında, Rasim Paşa, Asaf for settlement immediately after the conquest më e vjetër e ndërtuar nga Turqit ne Stamboll. ve eski görkemini kaybetmiştir. structure lost its former glory today due to the nga pallatet e mëdha bregdetare, duke përfshire Paşa, Sahaflar, Safvet Paşa Yalısı gibi büyük of İstanbul, this area is famous for the İskender Referuar si Yenice Kal’a -Akca Hisar-Guzelhisar në motor road running through it. dhe shtëpitë e mëdha të Rasim e Asaf Pashës, yalıların yer aldığı yerleşim hem vadi içine, hem Pasha Mosque built in 1570-71 by Sinan, the të shkuarën, kështjella u ndërtua gjatë mbretërimit KÜÇÜKSU her iki yanından akan iki dere Sahaflar dhe Safvet Pasha kolonia u zgjerua drejt de yamaçlara doğru büyümüştür. Beykoz’un Architect. Decked with large seaside mansions të sulltan Yildirim Beyazıt-it në vitin 1395 ose GÖKSU ve KÜÇÜKSU ile çevrili büyük bir KÜÇÜKSU is a large plain flanked by two luginave dhe kodrave. KANLICA është e famshme paçası gibi Kanlıca’nın da yoğurdu meşhurdur. including the yalıs of Rasim Pasha, Asaf, Pasha, 1397. Kjo strukturë, pranë së cilës ndodhej edhe një düzlüktür. Uzun dönem mesire alanı olarak rivers, namely GÖKSU and KÜÇÜKSU. Used për kosin e saj. Edhe në ditët e sotme shumë Günümüzde dahi pek çok İstanbullu yoğurt Sahaflar, and Safvet Pasha, the settlement shesh faljeje (namazgja), e ka humbur madhështinë kullanılan bu bölge, özellikle 19. yüzyılın ikinci as an excursion spot for many years, the area Stambollinj vizitojnë KANLICA-në për të ngrenë yemek için Kanlıca’yı ziyaret eder. expanded towards the valley and the hills. për shkak se përmes i kalon rruga automobilistike. yarısından itibaren sandal sefalarının yapıldığı came to be popular for rowboat excursions kos. Kanlıca is famous for its yogurt. Even today, bir alan olmuştur. particularly as of the second half of the 19th Boğaziçi’nde çok sayıda koy olmasına karşın, many İstanbulites visit Kanlıca to eat yogurt. KÜÇÜKSU është një fushë e madhe e rrethuar century. Krahas gjireve të shumta përgjatë Bosforit, midis yalnızca Kanlıca ile Anadoluhisarı arasında nga dy lumenj të quajtur Goksu dhe Kucuksu. I Küçüksu çayırının Kandilli yönünde Sultan Built during the reign of Sultan Abdülmecid Kanlica dhe Anadoluhisari gjendej edhe një yer alan ve eskiden FİALE adıyla anılan bir Despite the numerous bays along the përdorur si një vend ekskursioni, për shumë vite Abdülmecid döneminde yapılan Küçüksu Kasrı in the Kandilli side of Küçüksu Meadow, the përrua i vogël, i njohur dikur me emrin FIALE, girinti daha sonraları KÖRFEZ, daha doğrusu Bosphorus, the cove located between Kanlıca zona u bë e njohur pwre ekspeditat e vozitjeve me Boğaziçi’ndeki en eski kâgir saray yapısı olarak Küçüksu Pavilion is the oldest known masonry që më vonë do të njihej si Korfez, ose më saktë MİHRÂBÂD KÖRFEZİ adıyla bilinir and Anadoluhisari and once known as FIALE varkw, veçanërisht ne gjysmën e dytë të shekullit bilinir. palace structure of the Bosphorus. MIHRABAT KORFEZI. Edhe pse në ditët e olmuştur. Şimdilerde pek hatırlanmasa da Körfez later came to be known as KÖRFEZ, or, more të 19-të. sotme kujtohet rrallw, Korfez në ditët e shkuara geçmiş dönemlerin meşhur bir yerleşimidir. precisely, as MİHRÂBÂD KÖRFEZİ (Bay.). ka qenw njw vendbanim mjaft i njohur. Shtëpia e Bahai Efendi’nin yalısı da buradadır. Although it is seldom remembered today, Körfez E ndërtuar gjatë sundimit të Sulltan Abduulmecid, KANDİLLİ – VANİKÖY KANDİLLİ – VANİKÖY madhe e Bahai Efendiut gjendet gjithashtu në këtë was a famous settlement of days past. Theyali of në anën e Kandilli në livadhet e Küçüksu dhe vend. E përmendur edhe në poemën e Yahya Kemal Bahai Efendi is also located here. vendbanimi i saj wshtë ndër më të vjetrit me pallate KANDİLLİ sahili de büyük, ahşap yalıların The shore of KANDİLLİ is also famous for Bayatli, nw vargjet: me gurë në Bosfor. yer aldığı bir bölgedir. Kıbrıslılar, İsmail Paşa, its large wooden seaside mansions. Among the

42 43 KANDİLLİ – VANİKÖY Abud Efendi, Cemile Sultan ve Edip Efendi most outstanding ones are the yalis of Kıbrıslılar, Zyetinburnu drejt luginës së brendshme. Më Phylake koyunun kıyısında, vadi içinden akan which eventually came to be known as KULELİ. yalıları önemli yapılar olarak tanınır. Sert Boğaz İsmail Pasha, Abud Efendi, Cemile Sultan, and vonw, Kuleli Barraks u ndërtua në këtë zonë e cila derenin yanında, Bizans imparatoru II. Iustinos Byzantine Emperor Justin II (565-578) once Edhe bregdeti i Kandilli është i madh, është një akıntılarının yaladığı Kandilli sahilinin erken Edip Efendi. It is known that the Kandili shore, aktualisht njihet si KULELI. (565-578) tarafından karısı Sophia için bir saray built a palace for his wife Sophia on the shores zonë me shtëpi bregdetare druri. Qipriotët, Ismail dönemden itibaren bazı önemli yapılara ev where strong Bosphorus current run, housed yaptırılır. ÇENGELKÖY adının burada bulunan of Phylake Bay, next to the river that ran into the Paşa, Abud Efendi, Cemile Sultan dhe Edip Efendi sahipliği yaptığı bilinmektedir. some very important buildings from the earliest Perandori bizantin Justin i dytë(565-578) dikur büyük bir gemi çıpasından geldiği söylenir. Vadi valley. It is said that the name ÇENGELKÖY njihen si ndërtuesit më të rëndësishëm. Shkarkimet periods onwards. ndërtoinjë pallat për gruan e tij Sofia në bregun içine doğru uzanan büyük düzlük alanlarda yapılan was derived from the anchor of a massive ship e fuqishme të ngushticës që lagin bregdetin 16. yüzyılda Mimar Sinan’ın da yapılar eklediği e gjirit Phylake pranë lumit që u krijua nëlugine. tarım bu köyün en büyük geçim kaynağıdır. Erken found here. Agriculture, which was practiced Kandilli, që në periudhat e vjetra janë të njohur si Kandilli Sarayı bu bölgede bulunmaktadır. Daha Kandilli Palace, to which Sinan, the Architect also Thuhet që emri Cengelkoy e ka prejardhjen nga dönemlerden itibaren burada yetiştirilen “salatalık” across the large plain that extended into the struktura të rëndësishme. sonra aynı alana 19. yüzyılın ikinci yarısında added buildings in the 16th century, is located in ankorimi i një anijeje të madhe që ndodhej aty İstanbul’un tanınmış bir sebzesidir. valley, was the main source of income for this Adile Sultan Sarayı yapılacaktır. Kandilli’nin bir this area. In the second half of the 19th century, pranë.Agrikultura,e cila praktikohej përgjatëfushës village. Grown here since the earliest times, Në këtë rajon gjendet dhe saraji Kandilli, me diğer özelliği ise Akıntıburnu civarında varlığını Adile Sultan Palace was built in the same area. së madhe që shtrihej gjatëluginës,ishte burimi “cucumber” of Çengelköy is one of the most vepra tw ndërtuara nw shek. 16-tw nga Arkitekt koruyan YEDEKÇİ YOLU’dur. Ayrıca, bir Another characteristic of Kandilli is YEDEKÇİ kryesor i të ardhurave përkëtë fshat.I kulturuarkëtu İSTAVROZ - BEYLERBEYİ famous vegetables of İstanbul. Sinanit. Mw vonë, në të njëjtën zonë, në shekullin dönemin önemli bir ticari ürünü olan Kandilli YOLU, which remains intact near Akıntuburnu. qysh herët,”kastraveci” i Cengelkoy ështënjë nder 19-tëndërtohet dhe saraji Adile Sultan. Një yazmalarını da unutmamak gerekir. It is also important to recall the hand-painted perimet më të njohura të Stambollit. Eski kayıtlarda İSTAVROZ adıyla anılan küçük tjetër veçori e Kandilli është prania në afërsi të kerchiefs of Kandilli, which constituted an bir yerleşim daha sonraları BEYLERBEYİ İSTAVROZ - BEYLERBEYİ Akıntıburnu të YEDEKÇİ YOLU. Në veçanti, një Sultan IV. Mehmed (1648-1687) döneminde important commercial product of a bygone era. adını almıştır. Sultan I. Abdülhamid’in (1774- periudhë e rëndësishme të një produkti komercial Vanlı vaiz Mehmed Efendi’ye tahsis edilen İSTAVROZ - BEYLERBEYİ 1789) yaptırdığı çift minareli Beylerbeyi Camii, Known in old records as İSTAVROZ, this small siçështë Kandili’u nuk duhet tëharrojmë shkrimet. alan, daha sonraları VANİKÖY adını almıştır. Allocated to Mehmed Efendi of Van during E njohur nga burimet e vjetra si Istravroz, ky qytet Boğaziçi’nin Anadolu yakasındaki en görkemli settlement came to be known as BEYLERBEYİ 1665-1666 tarihli camii Boğaziçi’nin en güzel the reign of Sultan Mehmed IV (1648-1687), i vogël u bë i njohur me emrin Beylerbeyi, në vitet dini yapıdır. Gerek Küplüce sırtlarına gerekse in the ensuing years. Commissioned by Sultan Në përudhën e sulltanit Mehmed-it tw IV (1648- yapılarından biridir. the area later came to be known as VANİKÖY. pasuese. Xhamia me dy minaret e Beylerbeyit, e Abdullah Ağa vadisine doğru genişleyen Abdülhamid I (1774-1789), the double-minaret 1687) zona e ndarë nga predikues Vanliu Mehmed Dated 1665-1666, its mosque is one of the most ndërtuar nga Sulltan Abdülhamiti I (1774 -1789), Beylerbeyi iskânı, Boğaziçi Köprüsü’nün yapılışı Beylerbeyi Mosque is the most outstanding Efendi, më vonë mori emërimin VANİKOY. beautiful structures along the Bosphorus. është një nga strukturat religjioze më të njohura ile büyük bir bölümünü kaybetmiştir. religious structure on the Anatolian shore of the Xhamia e datës 1665-1666 është një nga strukturat KULELİ - ÇENGELKÖY në bregun Anadollas të Bosforit. I shtrirë sipër nga Bosphorus. Extending both towards the hills më të bukura të Bosforit. kodrat e Küplüce-s ashtu edhe për nga lëndina e Semtin en önemli yapısı Beylerbeyi Sarayı’dır. of Küplüce and towards Abdullah Ağa valley, “Burun, bir zamanlar değirmen taşlarını KULELİ - ÇENGELKÖY Abdullah Ağa-së, zona e Beylerbey-it humbi një Sultan III. Ahmed (1703-1730) döneminde the Beylerbeyi settlement lost a large portion döndüren hızlı bir akıntıyla kamçılanarak “Whipped by a strong current that once rotated the pjesë të madhe të territorit për shkak të ndërtimit të yaptırılan, daha sonra çeşitli tarihlerde yenilenen bu of its inhabited areas to the construction of the KULELİ - ÇENGELKÖY Phylake isimli koyu kapatır”. grinding stones of a mill, the cape encloses a bay Urës së Bosforit. sarayın bulunduğu alana, Sultan Abdülaziz (1861- Bosphorus Bridge. “Burun, me pwrroin e rrwmbyer qw rrotullon called Phylake.” 1876) döneminde bugünkü kâgir saray yapılır. Sarı mokrwn e mullirit, ndodhej nw dalje tw njw fshati tw 1544-1550 tarihleri arasında İstanbul’da Struktura më e rëndësishme e kësaj lagjeje është Köşk, Mermer Köşk, Has Ahırlar gibi çok sayıda ek Beylerbeyi Palace is the most important building njohur me emrin Phylake.” yaşayan Petrus Gyllius, daha sonraları Having lived in İstanbul from 1544 to 1550, Petrus Pallati i Beylerbey-it. Pallati është ndërtuar nga binası bulunan saray kompleksi, yamaçlara doğru of this quarter. It was commissioned during Zeytinburnu adıyla anılacak olan burnu bu Gyllius describes in these words the cape that later Sulltan Ahmedi III (1703-1730), dhe më pas tırmanan büyük bir bahçeye sahiptir. the reign of Sultan Ahmed III (1703-1730) Duke qenë se kishte jetuar në Stamboll që nga sözlerle tanıtır. Zeytinburnu’nundan sonra vadi came to be known as Zeytinburnu. The famed është rinovuar disa herë në kohë të ndryshme. and renovated at different dates. The current 1544-1550 Petrus Gulliys e përshkruan me içlerine doğru uzanan alanda Kanuni Sultan Kule Bağçesi (Tower Garden) of Sultan Süleyman Në vend të tij sot ndodhet struktura prej guri e masonry palace was built in the same area during këto fjalë kepin, që më vonë u bë i njohur si Süleyman (1520-1566) döneminin meşhur I’s reign (1520-1566) is located in the area that ndërtuar nga Sulltan Aldülazizi (1861-1876). Ky KUZGUNCUK – PAŞALİMANI the reign of Abdülaziz (1861-1876). Including Zeytinburnu. E famshmja Kule Bahçesi (Kopshti Kule Bağçesi yer alır. Daha sonra buraya Kuleli extends from Zeytinburnu towards the inner valley. komleks përbëhet nga Sarı Köşk (Rezidenca e many annexes such as Sarı Köşk (Yellow i kullës) e mbretërisë së Sulltan Sulejmanit tw I Kışlası yapılacak ve bölgenin adı KULELİ Later, the Kuleli Barracks was built in this area, Verdhë), Mermer Köşk (Rezidenca e Mermertë), Erken dönemlerde, “Altın Kiremit” anlamına Pavilion), Mermer Köşk (Marble Pavilion), (1520-1566) ndodhet në zonën që shtrihet nga olarak anılacaktır. Has Ahırlar (Stallat Perandorake) e shumë gelen Khryokeramos adı ile tanınan

44 45 ndërtesa të tjera ndihmëse dhe ka një kopësht që i KUZGUNCUK yerleşimi çok kültürlü bir and Has Ahırlar (Imperial Stables), the palace ngjitet faqes së kodrës përpjetë. yerleşim alanıdır. Cami, Ermeni ve Rum kiliseleri complex has a sprawling garden that climbs all ile sinagog dar bir alanda birbirine komşu olarak the way up to the hills. inşa edilmişlerdir. Kuzguncuk yerleşimi Boğaz’a KUZGUNCUK – PAŞALİMANI dik bir vadi boyunca ve bu vadinin iki yamacına doğru tırmanan iskânı ile belirlenir. KUZGUNCUK – PAŞALİMANI E njohur në antikitet me emrin Khryokeramos, “Tjegulla e Artë”, KUZGUNCUK është një lagje Ancak kendine yeter bir üretime sahip olan Known in ancient times as Khryokeramos, multikulturore. Xhamia, kishat armene e greke dhe bu yerleşim daha çok Üsküdar ile olan ticari which means “Golden Tile,” KUZGUNCUK sinagoga janë ndërtuar pranë njëra-tjetrës në një ilişkileriyle gelişmiştir. Kuzguncuk bir dönem is a multicultural settlement. The mosque, zonë të ngushtë. Lagjja shtrihet në një luginë që bie Sarkis Kalfa Basması ile de tanınmıştır. the Armenian and Greek churches, and the thikë në Bosfor dhe në dy anët e luginës. Synagogue are built next to one another in a Boğaz’ın Anadolu yakasından Köprü’ye olan limited area. Kuzguncuk settlement is defined by Me prodhimtari që i mjaftonte vetëm për të vapur seferlerinin gecikmesi sonrası, bir kaptanın the housing clusters that climb up a steep valley plotësuar nevojat e veta, Kuzguncuku është söylediği; perpendicular to the Bosphorus and the two zhvilluar më së shumti nga tregtia me Üsküdarin. slopes of this valley. Në një përiudhë njihej për basmën e Sarkis Kalfas. “Çengelköy’ün zerzevatından, Beylerbeyi’nin teşrifatından, Kuzguncuk’un haşaratından geç With a production of goods enough to only Sot është harruar shprehja e një kapiteni, pasi ishin kalıyoruz” sözlerini artık hatırlayan kalmamıştır. sustain itself, this settlement developed through vonuar udhëtimet e anijeve nga Bregu i Anadollit PAŞALİMANI’nın bir diğer adı da ÖKÜZ its commercial ties with Üsküdar. Kuzguncuk was në Köprü: LİMANI’dır. Burası, muhtemelen İo’nun bir also famous once for its Sarkis Kalfa printed cloth. “Na vonojnë (nga) zarzavatet e Çengelköyit, inek görüntüsünde Boğaz’ı geçtiği yer olarak zotërinjtë e Bejlerbeyit dhe insektet e kabul edildiğinden bu ismi alır. 19. yüzyılda Today, no one remembers the words of a captain, Kuzguncukut” Sultan III. Selim (1789-1807) döneminde who, upon the delay of boats from the Anatolian yapılan tahıl ambarları ile bir değirmen ve 20. shore of the Bosphorus to the Bridge, once PAŞALİMANI yüzyıl başlarında yapılan tütün deposu gibi famously said, “We are late because of the VIPs PAŞALİMANI njihet ndryshe edhe si ÖKÜZ büyük yapılarla donatılmış küçük bir iskân of Beylerbeyi and the vermin of Çengelköy.” LİMANI. Me shumë gjasë këtë emër e ka marrë alanıdır. pasi këtu mendohet se kaloi Bosforin Ioja e ÖKÜZ LİMANI is another name given to shndërruar në lopë. Është një lagje e vogël ku PAŞALİMANI. It is possibly known as such, for ngrihen disa ndërtesa të mëdha si depot e drithit having been accepted as the point from which Io dhe një mulli të ndërtuara në shek XIX, në kohën crossed the Bosphorus in the appearance of a cow. e Sulltan Selimit III (1789-1807), dhe depoja e It is a small settlement decked with the granaries duhanit e ndërtuar në fillim të shekkullit XX. and a mill built during the reign of Sultan Selim III (1789-1807) in the 19th century and a tobacco warehouse built in early 20th century.

46 Anadolukavağı 1870-1875 • Vasilaki Kargopoulo, letër albuminë: 269 x 213 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Vasilaki Kargopoulo, albümin kâğıt: 269 x 213 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Vasilaki Kargopoulo, albumen paper: 269 x 213 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

48 49 Koçi në Kodrën Yuşa Vila Beykoz Yuşa Tepesi’nde koçu arabası Beykoz Kasrı Ox-drawn carriage on Yuşa Hill Beykoz Pavilion 1865 1860-1865 • • Pascal Sébah (Vëllezërit Abdullah no. 611), letër albuminë: 255 x 195 mm / Koleksioni Renan - M.Sinan Genim Pascal Sébah, letër albuminë: 266 x 204 mm / Koleksioni Renan - M.Sinan Genim Pascal Sébah (Abdullah Kardeşler no. 611), albümin kâğıt: 255 x 195 mm / Renan - M. Sinan Genim Koleksiyonu Pascal Sébah, albümin kâğıt: 266 x 204 mm / Renan - M. Sinan Genim Koleksiyonu Pascal Sébah (Abdullah Brothers no. 611), albumen paper: 255 x 195 mm / Renan - M. Sinan Genim Collection Pascal Sébah, albumen paper: 266 x 204 mm / Renan - M. Sinan Genim Collection

50 51 Beykoz 1890 • Sébah & Joaillier, letër albuminë: 261 x 208 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Sébah & Joaillier, albümin kâğıt: 261 x 208 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Sébah & Joaillier, albumen paper: 261 x 208 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

52 53 Varka e Ambasadës Franceze në det të hapur në Çubuklu Bregu Kanlıca Çubuklu açıklarında Fransa Elçilik Kayığı Kanlıca sahili French Embassy Barge offshore Çubuklu Kanlıca waterfront 1870 1930-1940 • • Guillaume Berggren, letër albuminë: 260 x 202 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Anonim, kartolinë: 130-79 mm/ Koleksioni Renan - M. Sinan Genim Guillaume Berggren, albümin kâğıt: 260 x 202 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Anonim, karpostal: 130 x 79 mm / Renan - M. Sinan Genim Koleksiyonu Guillaume Berggren, albumen paper: 260 x 202 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection Anonymous, postcard: 130 x 79 mm / Renan - M. Sinan Genim Collection

54 55 Anadoluhisarı 1885 • Sébah & Joaillier, letër albuminë: 263 x 206 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Sébah & Joaillier, albümin kâğıt: 263 x 206 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Sébah & Joaillier, albumen paper: 263 x 206 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

56 57 Vila Küçüksu Gjiri Vaniköy Küçüksu Kasrı Vaniköy koyu Küçüksu Pavilion Vaniköy bay 1870-1875 1885-1890 • • Vëllezërit Abdullah, letër albuminë: 252 x 193 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Sébah & Joaillier, letër albuminë: 267 x 206 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Abdullah Kardeşler, albümin kâğıt: 252 x 193 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Sébah & Joaillier, albümin kâğıt: 267 x 206 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Abdullah Brothers, albumen paper: 252 x 193 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection Sébah & Joaillier, albumen paper: 267 x 206 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

58 59 Kazerma Kuleli Kuleli Kışlası Kuleli Barracks Çengelköy 1870-1875 1906-1907 • • Anonim, kartolinë: 112 x 80 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Maurice Meys, letër xhelatinë: 142 x 101 mm/ Koleksioni Renan - M. Sinan Genim Anonim, kartpostal: 112 x 80 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Maurice Meys, jelatin kâğıt: 142 x 101 mm / Renan - M. Sinan Genim Koleksiyonu Anonymous, postcard: 112 x 80 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection Maurice Meys, gelatin paper: 142 x 101 mm / Renan - M. Sinan Genim Collection

60 61 Pallati Beylerbeyi Beylerbeyi Sarayı Beylerbeyi Palace Kuzguncuk 1888-1890 1928-1940 • • Sébah & Joaillier, letër abumin: 261 x 205 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Anonim, kartolinë: 139 x 90 mm/ Koleksioni Renan - M. Sinan Genim Sébah & Joaillier, albumen paper: 261 x 205 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Anonim, kartpostal: 139 x 90 mm / Renan - M. Sinan Genim Koleksiyonu Sébah & Joaillier, albumen paper: 261 x 205 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection Anonymous, postcard: 139 x 90 mm / Renan - M. Sinan Genim Collection

62 63 Stambolli dhe Üsküdar nga Sultantepe Sultantepe’den Üsküdar ve İstanbul Üsküdar and İstanbul from Sultantepe 1875 • Guillaume Berggren, lëtër albuminë: 2138 x 238 mm / Koleksioni Fotografik i Fondacionit Suna dhe İnan Kıraç Guillaume Berggren, albümin kâğıt: 2138 x 238 mm / Suna ve İnan Kıraç Vakfı Fotoğraf Koleksiyonu Guillaume Berggren, albumen paper: 2138 x 238 mm / Suna and İnan Kıraç Foundation Photography Collection

64 65 67