OBJAŚNIENIA DO MAPY OSUWISK I TERENÓW Zagrośonych RUCHAMI MASOWYMI Skala 1:10000 Gmina SZAFLARY Powiat Nowotarski
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
MIROSŁAW BŁASZKIEWICZ, WITOLD BOCHENEK, ANNA BUCAŁA, MICHAŁ DŁUGOSZ, DOMINIK PŁOSKONKA, ZOFIA RĄCZKOWSKA OBJA ŚNIENIA DO MAPY OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI Skala 1:10000 Gmina SZAFLARY Powiat nowotarski Województwo małopolskie P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY Warszawa, 2011 WYKONANO NA ZAMÓWIENIE MINISTRA ŚRODOWISKA Autorzy obja śnie ń: Mirosław Błaszkiewicz, Witold Bochenek, Anna Bucała, Michał Długosz, Dominik Płoskonka, Zofia R ączkowska * Autorzy mapy: Mirosław Błaszkiewicz, Witold Bochenek, Anna Bucała, Michał Długosz, Dominik Płoskonka, Zofia R ączkowska ** Główny koordynator SOPO: Dariusz Grabowski ** Główny koordynator MOTZ: Antoni Wójcik *** Koordynator regionalny: Antoni Wójcik *** Redaktor tekstu: Teresa Mrozek *** * Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, ul. Twarda 55/51, 00-818 Warszawa ** Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy w Warszawie, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Oddział Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków Copyright by Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2011 rok MAPA OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI Skala 1:10000 Gmina SZAFLARY Powiat nowotarski Województwo małopolskie Wykonawcy: ……………………………………….. dr hab. M. Błaszkiewicz prof. IGiPZ PAN upr. VIII/0053 ……………………………………….. dr hab. M. Błaszkiewicz prof. IGiPZ PAN ……………………………………….. dr hab. Z. R ączkowska prof. IGiPZ PAN ……………………………………….. dr W. Bochenek ……………………………………….. dr A. Bucała ……………………………………….. dr M. Długosz ……………………………………….. mgr D. Płoskonka ………………………………. Koordynator regionalny dr hab. A. Wójcik prof. PIG – PIB 2011 SPIS TRE ŚCI: 1. WST ĘP……………………………………….……………………………………...….…...4 1.1. Cel opracowania…...……….……….…………………………………………..…4 1.2. Poło Ŝenie obszaru bada ń….…………………………………………………..…...5 2. BUDOWA GEOLOGICZNA….…………………….……….……….…………...…......…6 3. CHARAKTERYSTYKA OSUWISK I TERENÓW ZAGRO śONYCH RUCHAMI MASOWYMI………..…………………………………………………………….………11 3.1. Przegl ąd dotychczasowych bada ń……………………………..………....………11 3.2. Wyniki prac w ramach Projektu SOPO……………….………...….……………12 4. MONITORING……………………….…..….………..….….………….…………...…….14 5. OCENA POTENCJALNEGO ROZWOJU RUCHÓW MASOWYCH………...………....15 6. WNIOSKI…………………………………………………………………………….……15 7. SPIS LITERATURY………………………………………………………….……………16 SPIS RYSUNKÓW I TABEL Rys. 1. Główne jednostki strukturalne na obszarze gminy Szaflary (str. 10) Rys. 2. Poło Ŝenie gminy Szaflary na tle arkuszy mapy topograficznej w skali 1:10 000 w układzie 92 (str. 19) Tab. 1. Zestawienie osuwisk na terenie gminy Szaflary (str. 20) Tab. 2. Zestawienie terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi na terenie gminy Szaflary (str. 22) 3 1. WST ĘP Niniejsze opracowanie sporz ądzone zostało w Zakładzie Geomorfologii i Hydrologii Gór i Wy Ŝyn Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN w Krakowie. Obejmuje ono rejestracj ę osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi na terenie gminy Szaflary o powierzchni ok. 54,31 km 2, poło Ŝonej w powiecie nowotarskim, województwie małopolskim. Opracowanie to zostało wykonane zgodnie z zatwierdzonym przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny – Pa ństwowy Instytut Badawczy (PIG – PIB) programem prac geologicznych w ramach tematu „System Osłony Przeciwosuwiskowej SOPO”. Rejestracj ę wykonano zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi w skali 1:10000” (Grabowski i in. 2008). 1.1. Cel opracowania Mapa osuwisk i terenów zagro Ŝonych (MOTZ) jest to podstawowy dokument kartograficzny konieczny do prowadzenia tzw. rejestru terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi. Jest równie Ŝ dokumentem planistycznym niezb ędnym do uzgadniania studium uwarunkowa ń przestrzennych i planów zagospodarowania przestrzennego na etapie ich sporz ądzania lub aktualizacji. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie informacji dotycz ących ruchów masowych ziemi (Dz. U. 2007, Nr 121, poz. 840) nakłada na starostów obowi ązek prowadzenia rejestru terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi. Wyniki prac w postaci map z zasi ęgami i stopniem aktywno ści osuwisk oraz wypełnionych kart rejestracyjnych s ą zgromadzone w bazie danych SOPO i ogólnodost ępne dla wszystkich u Ŝytkowników za po średnictwem internetu. Cało ść działa ń zgodnie z zaakceptowanym programem obejmowała prace przygotowawcze, terenowe i kameralne. W zakres prac przygotowawczych, oprócz przegl ądu literatury i dotychczas wydanych materiałów kartograficznych, wchodziły: szczegółowa analiza map topograficznych w skali 1:10 000 – przegl ąd form terenu, ustalenie marszrut i zapoznanie si ę z dotychczasowymi wynikami bada ń nad ruchami masowymi na terenie gminy Szaflary. Prace terenowe i kameralne miały na celu wykonanie mapy osuwisk i terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi wraz z obja śnieniami. Prace te polegały na: – rozpoznaniu i udokumentowaniu osuwisk oraz terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi na terenie gminy poprzez wykonanie zdj ęcia geologicznego osuwisk, – charakterystyce geomorfologicznej i geologicznej osuwisk, – ocenie stopnia aktywno ści osuwisk i mo Ŝliwo ści ich dalszego rozwoju, 4 – ocenie terenów zagro Ŝonych ruchami masowymi, – wst ępnej ocenie mo Ŝliwo ści zabezpieczenia osuwisk aktywnych i okresowo aktywnych, Wyniki rejestracji osuwisk, opartej na terenowych pracach geologiczno- kartograficznych, zostały przedstawione na mapach topograficznych w skali 1: 10 000. Prace terenowe prowadzono w okresie od czerwca do listopada 2010 r. 1.2. Poło Ŝenie obszaru bada ń Gmina Szaflary poło Ŝona jest w zachodniej cz ęś ci wschodniego Podhala, na południe od Nowego Targu i rozci ąga si ę po obu stronach rzeki Biały Dunajec. Administracyjnie wchodzi w skład powiatu nowotarskiego, le Ŝącego w południowej cz ęś ci województwa małopolskiego. Jest to gmina wiejska o powierzchni 54,31 km 2. S ąsiaduje z gminami Biały Dunajec, Bukowina Tatrza ńska, Czarny Dunajec, Nowy Targ i Nowy Targ – miasto. W skład gminy wchodz ą nast ępuj ące sołectwa: Ba ńska Ni Ŝna, Ba ńska Wy Ŝna, Bór, Maruszyna, Skrzypne, Szaflary oraz Zaskale. Obszar gminy charakteryzuje si ę przewa Ŝaj ącym udziałem uŜytków rolnych (79%) w ogólnym areale gruntów. Tereny le śne stanowi ą 15% powierzchni. Wi ększo ść gruntów rolnych stanowi ą obecnie ł ąki i pastwiska. Obszar gminy Szaflary pod wzgl ędem geomorfologicznym zaliczony został do prowincji Karpaty, podprowincji Karpaty Zachodnie, mezoregionu Podhale. Le Ŝy na pograniczu nast ępuj ących regionów: Pogórze Gubałowskie, Pas Skalicowy, Kotlina Orawsko- Nowotarska (Starkel 1972). Teren gminy jest pagórkowaty, a rze źba ma charakter gór niskich i pogórzy. Wzniesienia Pogórza Gubałowskiego, zajmuj ącego południow ą i środkow ą cz ęść gminy maj ą łagodne, wyrównane garby wierzchowinowe opadaj ące w kierunku północnym, od najwy Ŝszego punktu w gminie, w miejscowo ści Ba ńska Górna (913 m n.p.m.), stopniami nawi ązuj ącymi do kolejnych poziomów zrównania (A – 1000 m n.p.m., B – 1000–860 m n.p.m., C – 940–770 m n.p.m., D – 740–750 m n.p.m.) wyró Ŝnionych przez Baumgart-Kotarb ę (1983). Grzbiety te s ą najcz ęś ciej zaj ęte przez wsie. Rozdzielaj ą je gł ębokie doliny, o stromych zboczach i w ąskich dnach. Cz ęstym zjawiskiem na zboczach dolin s ą ruchy masowe, którym sprzyja budowa geologiczna, stromo ść stoków i warunki klimatyczne. Wysoko ści wzgl ędne wynosz ą od 100 do 200 metrów. Dna dolin zajmuj ą terasy holoce ńskie (Klimaszewski red . 1972, Starkel 1972). 5 Do Pogórza Gubałowskiego od północy przylega Pas Skalicowy, zbudowany z odpornych wapienni i dolomitów jurajskich oraz mało odpornych, kredowych, łupków, piaskowców i margli, silnie zaburzonych tektonicznie. Obejmuje on obszar na północ od Maruszyny i centrum Szaflar. Na tym obszarze, na zachód od doliny Białego Dunajca, widoczne s ą liczne izolowane skałki oraz ci ągi skalistych pagórów oddzielonych obni Ŝeniami (Skałka 708 m n.p.m., Zd Ŝar 773 m , n.p.m Skałki Szaflarskie 738 m n.p.m i 719 m n.p.m), o wysoko ści wzgl ędnej nie przekraczaj ącej 120 m. Zostały one wypreparowane przez procesy denudacyjne z otulaj ących je osadów czwartorz ędowych. Na wschód od Szaflar obszar pasa skalicowego jest przykryty przez mi ąŜ sze pokryw ę fluwioglacjaln ą, prawdopodobnie ze zlodowacenia mindel, z której zbudowane s ą płaskie szerokie wierzchowiny, słabo rozci ęte przez krótkie dolinki na wschodnich zboczach doliny Białego Dunajca, a wschodniej granicy gminy przez dolin ę Le śnicy (Klimaszewski red . 1972, Baumgart-Kotarba 1983). Od północy do Pasa Skalicowego przylega Kotlina Orawsko-Nowotarska, której płaskie dno, le Ŝą ce na wysoko ści 500–600 m n.p.m., jest wypełnione przez osady fluwioglacjalne, głównie z pi ętra würm i holoce ńskie osady fluwialne, tworz ące poziomy terasowe (Klimaszewski red . 1972; Watycha 1972, 1974, 1976, 1977; Baumgart- Kotarba 1983). Oś obszaru gminy Szaflary stanowi Dolina Białego Dunajca, o gł ęboko ści 200–350 m. Obszar ten ma wypukłe i wypukło-wkl ęsłe zbocza o nachyleniu cz ęsto ponad 10–20 o (Starkel 1972, Baumgart-Kotarba 1983). 2. BUDOWA GEOLOGICZNA Zachodnia cz ęść gminy Szaflary znajduje si ę w granicach Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Czarny Dunajec (Watycha 1974), a wschodnia cz ęść na obszarze arkusza Nowy Targ (Watycha 1972). Gmina Szaflary poło Ŝona jest na granicy dwóch głównych jednostek geologicznych: Karpat wewn ętrznych i Karpat zewn ętrznych, które rozdziela pieni ński pas skałkowy . Południowa cz ęść gminy le Ŝy w obr ębie niecki podhala ńskiej wypełnionej fliszowymi