Pyrenophora Graminea ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻗﺎرچ ، ﻋﺎﻣﻞ ﻟﮑﻪ ﻧﻮاري ﺟﻮ

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ / ﺟﻠﺪ ۵۶ / ﺷﻤﺎﺭﻩ ۲ / ﺳﺎﻝ ۱۳۹۹: ۲۰۵-۱۹۳

Pyrenophora graminea ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻗﺎرچ ، ﻋﺎﻣﻞ ﻟﮑﻪ ﻧﻮاري ﺟﻮ

در ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﯾﺮان

*1 2 1 ﺑﯿﺘﺎ ﺑﺎﺑﺎﺧﺎﻧﯽ ، ﻋﺒﺪاﻟﻪ اﺣﻤﺪﭘﻮر و ﻣﺤﻤﺪ ﺟﻮان ﻧﯿﮑﺨﻮاه

(ﺗﺎرﯾﺦ درﯾﺎﻓﺖ: 29/1/1399؛ ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﺬﯾﺮش: 1399/3/13)

ﭼﮑﯿﺪه

ﻟﮑﻪ ﻧﻮاري ﺟﻮ ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ Pyrenophora graminea ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ و ﻣﺨﺮبﺗﺮﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎريﻫﺎي ﺟﻮ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد. در ﻃﯽ ﺳﺎل زراﻋﯽ 1395، 121 ﺟﺪاﯾﻪ P. graminea از ﻣﺰارع ﺟﻮ اﺳﺘﺎنﻫﺎي آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﻏﺮﺑﯽ (ﻣﯿﺎﻧﺪوآب)، آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﺷﺮﻗﯽ (ﻣﯿﺎﻧﻪ)، اردﺑﯿﻞ (ﺑﺮﺟﻠﻮ) و زﻧﺠﺎن (ﺧﺮﻣﺪره) ﺟﺪاﺳﺎزي ﺷﺪ. ﭘﺲ از ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ رﯾﺨﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ ﺑﺎ آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﮔﻮﻧﻪ، آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺑﺮ - MAT-2 HMG MAT-1 α اﺳﺎس ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺷﺪه از اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف و ﻣﻨﻄﻘﻪ از اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و ﻓﺮاواﻧﯽ اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف ﻫﺎي ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي P. graminea ﺑﻪ روش Multiplex PCR ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. از ﻣﺠﻤﻮع 121 ﺟﺪاﯾﻪ، 56 ﺟﺪاﯾﻪ داراي - MAT-2 MAT-1 ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ و 65 ﺟﺪاﯾﻪ داراي ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﮐﻞ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. در ﺑﯿﻦ ﺷﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ، در ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﺧﺮﻣﺪره ﻣﺰرﻋﻪ (1) و ﻣﯿﺎﻧﺪوآب ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ MAT-1 و MAT-2 از ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ 2 ﺑﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﻮن ﮐﺎي اﺳﮑﻮﺋﺮ ( X)، ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﻪ، اردﺑﯿﻞ (ﻣﺰرﻋﻪ 1 و 2) و ﺧﺮﻣﺪره ﻣﺰرﻋﻪ (2) ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﺪوآب و ﺧﺮﻣﺪره ﻣﺰرﻋﻪ (1)، ﻓﺎﻗﺪ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﯽداري ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﭼﻬﺎر ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ داراي ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﯿﺎﻧﺪوآب و ﺧﺮﻣﺪره ﻣﺰرﻋﻪ (1) ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺑﻪ ﻋﻼوه، ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ از ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎ ﺟﻬﺖ ارزﯾﺎﺑﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺎروري ﺟﻨﺴﯽ آﻧﻬﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﻼﻗﯽ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺷﺶ ﻣﺎه ﺳﻮدوﺗﺴﯿﻮمﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮔﺮدﯾﺪ اﻣﺎ ﻓﺎﻗﺪ آﺳﮏ و آﺳﮑﻮﺳﭙﻮر ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻮدﻧﺪ.

ﮐﻠﯿﺪواژه: Hordeum vulgare، اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف، ﻃﺮاﺣﯽ آﻏﺎزﮔﺮ، ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ، آﺳﮑﻮﮐﺎرپ

* ﻣﺴﺌﻮل ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت، ﭘﺴﺖ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ: [email protected] 1. داﻧﺸﺠﻮي ﺳﺎﺑﻖ ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ ارﺷﺪ و اﺳﺘﺎد ﮔﺮوه ﮔﯿﺎﻫﭙﺰﺷﮑﯽ، ﭘﺮدﯾﺲ ﮐﺸﺎورزي و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان، ﮐﺮج، اﯾﺮان. 2. اﺳﺘﺎدﯾﺎر، ﻣﺮﮐﺰ آﻣﻮزش ﻋﺎﻟﯽ ﺷﻬﯿﺪ ﺑﺎﮐﺮي ﻣﯿﺎﻧﺪوآب، داﻧﺸﮕﺎه اروﻣﯿﻪ، اﯾﺮان.

Pyrenophora graminea ﺑﺎﺑﺎﺧﺎﻧﻲ ﻭ ﻫﻤﻜﺎﺭﺍﻥ: ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻴﭗﻫﺎﻱ ﺁﻣﻴﺰﺷﻲ ﺟﺪﺍﻳﻪﻫﺎﻱ ﻗﺎﺭﭺ ، ﻋﺎﻣﻞ ﻟﮑﻪ ﻧﻮﺍﺭﻱ ﺟﻮ...

Determination of mating type idiomorphs of Pyrenophora graminea isolates, the causal agent of barley leaf stripe in northwest of Iran

B. Babakhani1, A. Ahmadpour2, and M. Javan-Nikkhah1*

(Received: 17.4.2020; Accepted: 2.6.2020)

Abstract Barley leaf stripe caused by the fungus Pyrenophora graminea, is one of the most important and devastating barley diseases in Iran. A total of 121 P. graminea isolates was recovered from cultivated barley in West Azerbaijan (Miyandoab region), East Azerbaijan (Miyaneh region), Ardebil (Ardebil region) and Zanjan (Khorramdareh region) provinces in 2016. After morphological and molecular identification, mating type primers were designed based on a conserved DNA binding (alpha domain) in MAT-1 and the high mobility group (HMG) domain in MAT-2. Frequency of mating type idiomorphs of P. graminea isolates were done by Multiplex PCR. Among 121 isolates, 56 isolates amplified by MAT-1 primer and 65 isolates by MAT-2 primer. Frequencies of two mating types in Khorramdareh (1) and Miyandoab populations had an excess of the MAT-1 and MAT-2 alleles, respectively. According to the results of the Chi-square test (X2), Miyaneh, Ardebil (1 and 2) and Khoramdareh (2) populations had not significant difference in compared with Khorramdareh (1) and Miyandoab populations. Therefore, these four populations have the highest potential for sexual reproduction than the two populations of Miyandoab and Khorramdareh (1). In addition, isolates from all of the populations were studied to evaluate the sexual fertility through directed crossing with opposite mating types. After six months, pseudothecia formed in media without mature asci and ascospores.

Keywords: Hordeum vulgare, idiomorphs, Primer designing, Sexual reproduction, Ascocarp

*Corresponding author’s E-mail: [email protected] 1. Department of Plant Protection, College of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. 2. Higher Education Center Shahid Bakeri Miyandoab, Urmia University

194 194

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ / ﺟﻠﺪ ۵۶ / ﺷﻤﺎﺭﻩ ۲ / ﺳﺎﻝ ۱۳۹۹: ۲۰۵-۱۹۳

Smedgard-Petersen 1978 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﮔﺮدﯾــﺪه اﺳــﺖ ( ). ﯾﮑــﯽ از ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮ ژﻧﺘﯿﮏ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎرچﻫﺎ ﻧـﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ Pyrenophora Fr. ﺟﻨﺲ ﯾﮏ ﺟﻨﺲ ﺗﮏ ﻧﯿـ ﺎﯾﯽ ﺑـﻮده و ﺟﻨﺴﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﻧـﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺟﻨﺴـﯽ ﻃـﯽ ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﺗﻮﻟﯿـﺪﻣﺜﻞ Pleosporaceae Pleosporales در راﺳﺘﻪ و ﺗﯿﺮه ﻗﺮار دارد. ﺟﻨﺴ ـﯽ ﺑــﯿﻦ دو ﻫﺴ ـﺘﻪ ﻫﺎﭘﻠﻮﺋﯿــﺪ ﮐــﻪ ﺗﺸ ـﮑﯿﻞ ﯾــﮏ ﻫﺴ ـﺘﻪ

از اﯾﻦ ﺟـﻨﺲ ﺗـﺎﮐﻨﻮن 213 ﮔﻮﻧـﻪ و از ﻓـﺮم ﻏ ﯿﺮﺟﻨﺴـ ﯽ آن دﯾﭙﻠﻮﺋﯿﺪ ﺑﻪ ﻧﺎم زﯾﮕﻮت را ﻣﯽ دﻫﻨﺪ، رخ ﻣﯽ دﻫﺪ. اﯾﻦ ﭘﺪﯾـﺪه Index Drechslera S. Ito ، 139 ﮔﻮﻧـــﻪ در ﺳـــﺎﯾﺖ ﺑﺎﻋﺚ ﺑـﺮوز ژﻧﻮﺗﯿـﭗ ﻫـﺎي ﺟﺪﯾـﺪ و اﻓـﺰاﯾﺶ ﺳـﻄﺢ ﺗﻨـﻮع www.indexfungorum Fungorum ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ ( ژﻧﺘﯿﮑﯽ در ﯾـﮏ ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﻣـﯽ ﮔـﺮدد . ﺳﯿﺴـﺘﻢ آﻣﯿﺰﺷـﯽ در Pyrenophora .org ). ﮔﻮﻧــﻪﻫــﺎي ﺟــﻨﺲ ﻣﻌﻤــﻮﻻ ﺟــﺰو ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﻣﻄﺮح ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ و ﻣـﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﻪ ﺑﯿﻤﺎرﮔﺮﻫــﺎي ﮔﯿــﺎﻫﯽ ﺑــﻮده و ﺑﺎﻋ ـﺚ ﺧﺴ ـﺎرت در ﮔﯿﺎﻫــﺎن ﺻــﻮرت دﮔﺮﺑــﺎروري (Outcrossing) ﻣﻨﺠــﺮ ﺑــﻪ ا ﯾﺠــﺎد ﮔﺮاﻣﯿﻨﻪ اي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﻓﺮم ﻏﯿﺮﺟﻨﺴـ ﯽ در ﻃﺒﯿﻌـﺖ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺟﺪﯾﺪ از ژن ﻃﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴـﯽ ﮔﺸـﺘﻪ و ﯾـ ﺎ از Ariyawansa et al. 2014, Si ﻣﻮﺟﺐ ﺑﯿﻤﺎري ﻣﯽﮔﺮدﻧـﺪ ( ﻃﺮﯾﻖ ﺧﻮدﺑـﺎروري (Inbreeding) ﻣﻮﺟـﺐ ﺣﻔـﻆ ﺗﺮﮐﯿـﺐ et al. 2019 ). ﺑﯿﻤــﺎري ﻟﮑــﻪ ﻧــﻮار ي ﺟــﻮ ﺑــﺎ ﻋﺎﻣــﻞ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﻗﺪﯾﻤﯽ ﮔﺮدد و ﯾﺎ ﻣﺨﻠﻮﻃﯽ از ﻫﺮ دو ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﺑـﺮوز Pyrenophora graminea S. Ito & Kurib. در ﺑﺴﯿﺎري از ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺳﯿﺴﺘﻢ آﻣﯿﺰﺷﯽ روي ﺗﻨﻮع ژﻧﻮﺗﯿﭙﯽ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﻣـﯽ ﮔـﺬارد ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻬﺎن ﻣﺜـﻞ ﺷـﻤﺎل آﻓﺮ ﯾﻘـﺎ، آﺳـ ﯿﺎ، اﺳـﺘﺮاﻟ ﯿﺎ، اروﭘـﺎ و وﻟــﯽ اﻟﺰاﻣــﺎً ﺑــﺮ روي ﺗﻨــﻮع ﻓﻨــﻮﺗﯿﭙﯽ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔــﺬار ﻧﯿﺴــﺖ ﺟﻨـﻮب ﺷــﺮﻗ ﯽ آﻣﺮﯾﮑـﺎ ﺧﺴ ـﺎرت ﺷــﺪ ﯾﺪ ﺑـﻪ ﺑــ ﺎر ﻣــﯽآورد ( ,Milgroom 1996, 2015, McDonald & Linde 2002 a Mathre 1997 ( ). در اﯾﺮان، اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎري از اﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺗﻬﺮان، b). ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، ﻧﻘـﺶ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺟﻨﺴـ ﯽ و آﺳﮑﻮﺳـﭙﻮرﻫﺎ در ﺧﻮزﺳﺘﺎن، ﻣﺎزﻧﺪران، اردﺑﯿـ ﻞ، آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن ﻏﺮﺑـ ﯽ و ﺷـﺮﻗ ﯽ، زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗﺎرچ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤﺎري ﻟﮑﻪ ﻧﻮاري ﺟﻮ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ Babadoost اﯾﻼم، ﻟﺮﺳﺘﺎن و ﻫﻤﺪان ﮔـﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ ( ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ ( .Smedgard-Petersen 1978, Rau et al 1998, Patpour et al. 2006, Dokhanchi et al. 2020 .(2007, Si et al. 2019, Dokhanchi et al. 2020 .( ﻟﮑــﻪ ﻧــﻮاري ﺟــﻮ، ﺗــﺎ ﺳــﺎل 1913 ﻣــﯿﻼدي ﯾــﮏ ﺑﯿﻤــﺎري راﺋـﻮ و ﻫﻤﮑـﺎران (Rau et al. 2007) روي ﺗﯿـ ﭗﻫـﺎ ي ﻧﺎﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪاً ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻮﺳﻮ در ﮐﺎﻧﺎدا ﮔﺰارش ﮔﺮدﯾﺪ آﻣﯿﺰﺷﯽ P. teres Drechsler (ﻋﺎﻣﻞ ﻟﮑﻪ ﺗﻮري ﺟـﻮ ) و .P Gussow 1913 ( ). ﺑﻪ ﻋﻼوه، ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤـﺎرﮔﺮ از رو ي ﮔﻨـﺪم، graminea ﺑﺼــﻮرت ﺗﺮﮐﯿﺒــﯽ و ارﺗﺒــﺎط ﺑــ ﯿﻦ دو ﮔﻮﻧــﻪ ﭼﺎودار، ﭼﭽﻢ، ﺟﻮي دوﺳﺮ، ﺟـﻮ ي وﺣﺸـ ﯽ و ﺗﻌـﺪاد ي از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس اﺳﺘﺮﯾﻦﻫـﺎ ي ﻣﻮﺟـﻮد از ﮐﺎﻧـﺎدا، آﻟﻤـﺎن، Farr & ﮔﯿﺎﻫﺎن ﮔﺮاﻣﯿﻨـﻪ د ﯾﮕـﺮ ﻧ ﯿـ ﺰ ﮔـﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ ( اﺳﺘﺮاﻟﯿﺎ، اﯾﺘﺎﻟﯿﺎ، ﭼﯿﻦ و ﺗﻮﻧﺲ اﻧﺠـﺎم دادﻧـﺪ . ﺳـﺎﺧﺘﺎر ﻣﮑـﺎن Rossman 2020 ). ژﻧــﯽ ﻫــﺮ دو اﯾــﺪﯾﻮﻣﻮرف MAT در ﻗــﺎرچ P. graminea P. graminea ﻗﺎرچ ﯾﮏ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫﺘﺮوﺗـﺎل ﺑـﻮده و ﺑـﺮا ي ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﻣﺸـﺎﺑﻪ P. teres f. maculata اﺳـﺖ ( .Rau et al Rau ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﻫﺮ دو ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ( 2007). اﯾــﻦ ارﺗﺒــﺎط ﻧﺰدﯾــﮏ ﺑــﻪ وﺳ ـﯿﻠﻪ درﺟ ـﻪ ﺑــﺎﻻﯾﯽ از et al. 2007 ). ﻗﺎرچ ﻋﺎﻣﻞ ﺑﯿﻤـﺎر ي ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﻏ ﯿﺮﺟﻨﺴـ ﯽ ﺷﺒﺎﻫﺖ (ﺑﯿﺶ از 98 درﺻﺪ) ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه در ﺗﻤﺎم ﻗﺴﻤﺖ- ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻓﺮم ﺟﻨﺴﯽ آن ﻓﻘـﻂ در داﻧﻤـﺎرك در ﺳـﺎل ﻫﺎي ﻫﺮ دو ﻣﻨﻄﻘﻪ رﻣﺰدﻫﻨﺪه و ﻏﯿـ ﺮ رﻣﺰدﻫﻨـﺪه ﻣﮑـﺎن ژﻧـ ﯽ 1972 در ﺑﻘﺎﯾــﺎي ﺑــﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧــﺪه ﻣﺤﺼــﻮل (ﮐﻠ ـﺶ) ﻣﺸ ـﺎﻫﺪه ﺗﺎﺋﯿﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، ﻋﻠﯿﺮﻏﻢ ﺷﺒﺎﻫﺖ ﭼﺸﻤﮕﯿﺮ اﯾـ ﻦ

195 195

دو ﮔﻮﻧﻪ، ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي ﻧﻮﮐﻠﺌﻮﺗﯿﺪي ﺑﯿﻦ P. graminea ﻣﺘﺮ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﯾـ ﺪ و از ﻫـﺮ ﮐـﺪام ﯾـ ﮏ ﻧﻤﻮﻧـﻪ و P. teres f. teres در ﻣﻨﺎﻃﻖ رﻣﺰدﻫﻨﺪه ﻣﮑﺎن ژﻧـ ﯽ ﯾﺎﻓـﺖ ﺑﺮﮔﯽ داراي ﻋﻼﯾﻢ ﺑﯿﻤﺎري ﻟﮑﻪ ﻧﻮاري ﺟﻤـﻊ آوري ﺷـﺪ . در ﺷﺪ. ﻓﯿﮑﺴﻮر و ﻫﻤﮑﺎران (Ficsor et al. 2014) روي ﮔﻮﻧـﻪ واﻗﻊ، ﻫﺮ ﺟﺪاﯾﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه ﯾﮏ ﮔﯿـ ﺎه آﻟـﻮده در ﻣـﺰارع ﻣـﺬﮐﻮر ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ Pyrenophora در ﻣﺠﺎرﺳﺘﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. اﻧﺪامﻫﺎي ﮔﯿـ ﺎﻫﯽ ﺟﻤـﻊ آوري ﺷـﺪه ﻫـﺮ ﮐـﺪام در ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎ ي P. ،P. graminea ﭘﺎﮐﺖﻫﺎي ﮐﺎﻏـﺬ ي ﺟﺪاﮔﺎﻧـﻪ ﺑـﻪ آزﻣﺎ ﯾﺸـﮕﺎه ﻣﻨﺘﻘـﻞ ﺷـﺪﻧﺪ . teres f. teres و P. teres f. maculata را ردﯾﺎﺑﯽ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺟﻬﺖ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻗﺎرچ، اﺑﺘﺪا ﺑﺨﺶﻫﺎﯾﯽ از ﺑﺎﻓﺖﻫﺎي آﻟـﻮده ﺗﻌﯿﯿﻦ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﺎروري و ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷـﯽ ﻣﻮﺟـﻮد در زﯾﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻼﯾﻢ ﺷﯿﺮ آب ﺑﻪ ﻣﺪت ده دﻗﯿﻘـﻪ ﺷﺴـﺘﻪ ﺷـﺪ و ﺟﻤﻌﯿـﺖ ﻗـﺎرچ ﻋﺎﻣﻞ ﻟﮑﻪ ﻧﻮاري ﺟﻮ در ﯾـﮏ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﻣـﯽ- ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ دﻗﯿﻘﻪ در ﻣﺤﻠﻮل رﻗﯿﻖ ﺷﺪه ﻫﯿﭙﻮﮐﻠﺮﯾﺖ ﺳـﺪ ﯾﻢ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑﯿـﺎﻧﮕﺮ ﺗﻨـﻮع ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﻗﺎرچ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑـﻮده و اﻣﮑـﺎن (ﻓﺮم ﺗﺠﺎري) ﯾﮏ درﺻﺪ (ﻧﯿﻢ درﺻﺪ ﮐﻠﺮ ﻓﻌﺎل) ﺿﺪ ﻋﻔﻮﻧﯽ وﻗ ـﻮع ﻧــﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ژﻧﺘﯿﮑـــﯽ را از ﻃﺮﯾــﻖ ﺗﻮﻟﯿــﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴ ـﯽ ﺳﻄﺤﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ. ﭘﺲ از رﻃﻮﺑـﺖ ﮔﯿـ ﺮي ﻧﻤﻮﻧـﻪ ﻫـﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﺪ. در ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ، آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻـﯽ ﮐﺎﻏﺬ ﺻﺎﻓﯽ ﺳﺘﺮون، ﻗﻄﻌﺎت ﺗﻘﺮﯾﺒﯽ ﺑﻪ اﻧـﺪازه ﯾـ ﮏ ﺳـﺎﻧﺘ ﯽ ﺑـﺮاي ﺗﻌﯿـﯿﻦ ﺗﯿﭗﻫـﺎي آﻣﯿﺰﺷـﯽ ﺟﺪاﯾـﻪﻫــﺎي ﻗــﺎرچ .P ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ از ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي آﻟﻮده ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﻧـﻮاﺣ ﯽ ﺳـﺎﻟﻢ ﺑﺎﻓـﺖ graminea ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و ﺷﺮاﯾﻂ واﮐﻨﺶ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﯾﮏ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺗﺸﺘﮏﻫﺎي ﭘﺘﺮي ﺣﺎوي ﻣﺤﯿﻂﻫـﺎ ي ﮐﺸـﺖ آب - واﮐﻨﺶ زﻧﺠﯿﺮهاي ﭘﻠﯿﻤﺮاز ﺑﻬﯿﻨﻪﺳـﺎزي و ﺗﻮز ﯾـ ﻊ ﺗﯿـ ﭗﻫـﺎي آﮔـﺎر (WA) دو درﺻـﺪ (20 ﮔـﺮم آﮔـﺎر در ﯾـ ﮏ ﻟﯿﺘـﺮ آب آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾـ ﺪ. ﻫﻤﭽﻨـ ﯿﻦ اﻣﮑــﺎن اﻟﻘــﺎي ﻣﺮﺣﻠــﻪ ﻣﻘﻄﺮ) و ﺳﯿﺐ زﻣﯿﻨـ ﯽ-دﮐﺴـﺘﺮوز -آﮔـﺎر (PDA) (40 ﮔـﺮم ﺟﻨﺴـﯽ اﯾـﻦ ﻗﺎرچ در ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎه از ﻃﺮﯾـ ﻖ ﺗﻼﻗـ ﯽ PDA ﺗﺠﺎري ﺷﺮﮐﺖ ﻣﺮك در ﯾﮏ ﻟﯿﺘﺮ آب ﻣﻘﻄﺮ) و دﻣـﺎ ي ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﺪ. 25 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ. ﻗﺎرچﻫﺎي رﺷـﺪ ﮐـﺮده روي ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺸﺖ WA دو درﺻـﺪ ﺑـﻪ روش ﺗـﮏ اﺳـﭙﻮر ﻣﻮاد و روشﻫﺎ ﺧﺎﻟﺺﺳﺎزي ﺷـﺪﻧﺪ . ﺑـﺮا ي ﻧﮕﻬـﺪار ي ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ، از روش ﮐﺎﻏﺬ ﺻﺎﻓﯽ ﺳﺘﺮون و ﻟﻮﻟﻪﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺶ ﺣﺎوي ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺸﺖ ﺟﻤﻊآوري و ﺟﺪاﺳﺎزي ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻗﺎرﭼﯽ PDA اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. در ﻣﺠﻤـﻮع 121 ﺟﺪاﯾـ ﻪ از اﺳـﺘﺎن ﻫـﺎ ي ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري از ﻣـﺰارع ﺟـﻮ در اﺳـﺘﺎن ﻫـﺎ ي آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﻏﺮﺑﯽ، آذرﺑﺎﯾﺠﺎنﺷﺮﻗﯽ، اردﺑﯿﻞ و زﻧﺠﺎن در ﺳـﺎل ﻏﺮﺑــﯽ (ﻣﯿﺎﻧــﺪوآب)، آذرﺑﺎﯾﺠــﺎن ﺷــﺮﻗﯽ (ﻣﯿﺎﻧــﻪ)، اردﺑﯿــﻞ زراﻋﯽ 1395 ﺟﺪاﺳﺎزي و ﺧﺎﻟﺺﺳﺎزي ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ. (ﺑﺮﺟﻠﻮ)، زﻧﺠﺎن (ﺧﺮﻣﺪره) در ﺳﺎل زراﻋﯽ 1395 ﺑـﻪ روش ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮاﺗﺒﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ ( McDonald et al. 1999, Linde ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ رﯾﺨﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺟﺪاﯾـﻪ ﻫـﺎي ﮔﻮﻧـﻪ Pyrenophora graminea et al. 2002). از ﺑﺮﺟﻠﻮ و ﺧﺮﻣﺪره دو ﻣﺰرﻋـﻪ و ﻣ ﯿﺎﻧـﺪوآب و ﻣﯿﺎﻧﻪ ﯾﮏ ﻣﺰرﻋﻪ آﻟﻮده ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎري اﻧﺘﺨﺎب ﺷـﺪﻧﺪ . در اﯾـ ﻦ ﺟﻬـــﺖ ﺑﺮرﺳـــﯽ ﺧﺼﻮﺻـــﯿﺎت رﯾﺨـــﺖﺷـــﻨﺎﺧﺘﯽ و روش، از 6-8 ﻣﺤﻞ داﺧـﻞ ﻣﺰرﻋـﻪ ﮐـﻪ ﺣـﺪود 10 ﻣﺘـﺮ ﺑـﺎ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ، ﻗﺮصﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻗﻄﺮ ﭘﻨﺞ ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺘـﺮ از ﻫﻤﺪﯾﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ، ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ. در ﻫﺮ ﺣﺎﺷﯿﻪ در ﺣﺎل رﺷﺪ ﭘﺮﮔﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﺮ ﺟﺪاﯾﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ TWA PDA ﻣﺤﻞ ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري، 4-8 ﮔﯿﺎه آﻟﻮده ﺑـﺎ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ﺣـﺪود ﯾـ ﮏ ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺗﺸﺘﮏﻫﺎي ﺣﺎوي ﻣﺤﯿﻂﻫﺎي ﮐﺸﺖ ،

196 196

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ / ﺟﻠﺪ ۵۶ / ﺷﻤﺎﺭﻩ ۲ / ﺳﺎﻝ ۱۳۹۹: ۲۰۵-۱۹۳

(Tap Water Agar+wheat straw) (آب ﺷـ ﯿﺮ ﺷـﻬﺮ ي و ﻣﺮاز (PCR) ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 25 ﻣﯿﮑﺮوﻟﯿﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ ﯾﮏ ﻣﯿﮑﺮوﻟﯿﺘﺮ از 15-20 ﮔﺮم آﮔﺎر ﺣﺎوي 3-4 ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎه ﺳﺘﺮون ﮔﻨـﺪم )، V8 ﻫﺮ آﻏـﺎزﮔﺮ، 10 ﻣﯿﮑﺮوﻟﯿﺘـﺮ ﻣﺴـﺘﺮﻣ ﯿﮑﺲ آﻣـﺎده ( Taq 2X master mix Red 1.5 Mm, Amplicon company, V8 juice:150 ml, PDA:10 gr, Caco3: 3 gr, Agar:10 ) gr) و Denmark Barley Straw Extract Dextrose Agar ) BSEDA) و ﺣــﺪوداً 10 ﻧــﺎﻧﻮﮔﺮم DNA و آب دﯾــﻮﻧﯿﺰه medium) (ﮐــﺎه و ﮐﻠــﺶ ﺑــﻪ ﻣﻘــﺪار 50 ﮔــﺮم+20 ﮔــﺮم اﺳﺘﺮﯾﻞ ﺗﻬﯿﻪ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻧﻮاﺣﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈـﺮ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از دﮐﺴﺘﺮوز+20ﮔﺮم آﮔﺎر+ﻗﻄﻌﺎت ﮐﺎه و ﮐﻠﺶ 5 ﺳﺎﻧﺘﯽﻣﺘـﺮ ي) دﺳﺘﮕﺎه ﺗﺮﻣﻮﺳﺎﯾﮑﻠﺮ MJ Research (ﻣﺪل PTC-200) و ﺑـﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮔﺮدﯾﺪ. ﺗﺸﺘﮏﻫﺎي ﺣﺎوي ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺸﺖ PDA ﺗﺤـﺖ اﻋﻤﺎل ﺣﺮارت 94 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑﻪ ﻣﺪت 5 دﻗﯿﻘﻪ ﺟﻬـﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺎرﯾﮑﯽ (ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ رﯾﺨﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﭘﺮﮔﻨﻪ ﺟﺪاﯾﻪ- واﺳﺮﺷﺖ ﺳﺎزي اوﻟﯿﻪ و ﺑﻪ دﻧﺒـﺎل آن 35 ﭼﺮﺧـﻪ ﺷـﺎﻣﻞ 94 ﻫﺎ) و ﺗﺸﺘﮏﻫﺎي ﺣﺎوي ﻣﺤـ ﯿﻂﻫـﺎ ي ﮐﺸـﺖ V8 ،TWA و درﺟــﻪ ﺳﻠﺴــﯿﻮس ﺑــﻪ ﻣــﺪت 30 ﺛﺎﻧﯿــﻪ، دﻣــﺎي 68 درﺟــﻪ BESA ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ Near Ultra Violet) NUV) ﻣﺘﻨﺎوب ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑﻪ ﻣﺪت 50 ﺛﺎﻧﯿﻪ، 72 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑـﻪ ﻣـﺪت (12 ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺎرﯾﮑﯽ و 12 ﺳـﺎﻋﺖ روﺷـﻨﺎ ﯾﯽ) در دﻣـﺎ ي 25 50 ﺛﺎﻧﯿﻪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﯾﮏ ﭼﺮﺧـﻪ 72 درﺟـﻪ ﺳﻠﺴـ ﯿﻮس ﺑـﻪ درﺟــﻪ ﺳﻠﺴــﯿﻮس ﻣﻨﺘﻘــﻞ ﺷــﺪ و ﺑــﻪ ﻣــﺪت 14-10 روز ﻣﺪت 5 دﻗﯿﻘﻪ ﺟﻬﺖ ﮔﺴـﺘﺮش ﻧﻬـﺎ ﯾﯽ اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ . ﭘـﺲ از ﻧﮕﻬﺪاري ﮔﺮدﯾﺪ (Sivanesan 1987). ﺻﻔﺎت ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ، ﻣﺤﺼـﻮل PCR در ژل آﮔـﺎرز ﯾـ ﮏ TM ﺷﺎﻣﻞ رﻧﮓ ﭘﺮﮔﻨﻪ، ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮐﻨﯿـ ﺪﯾﻮمﺑﺮﻫـﺎ و ﮐﻨ ﯿـ ﺪﯾﻮمﻫـﺎ درﺻـﺪ ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ اﻧـﺪازه Gene Ruler ) DNA ﺑﻮد. ﺣﺪاﻗﻞ 50 ﻋﺪد از ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻧﺪامﻫﺎي زاﯾﺸـ ﯽ ﻗـﺎرچ DNA Ladder Mix) ﻋﺒﻮر داده ﺷﺪ، ﺳـﭙﺲ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از

(ﮐﻨﯿﺪﯾﻮمﺑﺮ و ﮐﻨﯿﺪﯾﻮم) در ﭼﻨﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﺑﺮرﺳﯽ دﺳـﺘﮕﺎه Gel Documentation ﻣـﺪل (B & L System ) و اﻧﺪازهﮔﯿﺮي ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﮔﯿـ ﺮي IMAGO ﻋﮑﺴﺒﺮداري ﺷﺪ. از ﻣﻨـــﺎﺑﻊ ﻣﻌﺘﺒـــﺮ ,Ellis 1971, Sivanesan 1987) ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از واﮐـﻨﺶ زﻧﺠ ﯿـ ﺮهاي Ariyawansa et al. 2014; Marin-Felix et al. 2019) ﭘﻠﯽﻣﺮاز ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﺗﻌﯿـﯿ ﻦ ﻧـﺎم ﮔﺮد ﯾـ ﺪ. ﺑـﺮاي اﺳـﺘﺨﺮاج DNA، از α روش ژاﻧـﮓ و اﺳﺘﻔﻨﺴـﻮن (Zhong & Steffenson 2001) ﺗﮑﺜﯿـ ﺮ ﻧـﻮاﺣ ﯽ ﻣﻨﻄﻘـﻪ ﺣﻔﺎﻇـﺖ ﺷـﺪه از اﯾـ ﺪﯾﻮﻣﻮرف MAT-2 HMG MAT-1 اﺳـﺘﻔﺎده ﺷـﺪ. و ﻣﻨﻄﻘﻪ از اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿـ ﺐ PgMAT1 ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟ ﯽ ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ ي P. graminea از ﺑــﺎ اﺳــﺘﻔﺎده از ﺟﻔــﺖ آﻏﺎزﮔﺮﻫــﺎي و ﺟﻔــﺖ PgMAT1F PgMAT2 دﯾﮕﺮ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي اﯾﻦ ﺟﻨﺲ از ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻـ ﯽ آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي PgMAT 5'-TTAGCCACGCAACAAGCTGA-3' CTTCTTAGCTGGGGCTACCGTC-3') PG2F-'5) و ( ) و 5'-ACTGGTGAAAGTCCTCGCTC-3' 1R ACCGACTCGGGAAAAGAGCA-3') PG2R-'5) ﮐﻪ ( ) ﺑــــــﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﯿﻠـﻮر و ﻫﻤﮑـﺎران (Taylor et al. 2001) ﻃﺮاﺣـ ﯽ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﻣﻌﮑﻮس ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ 5'- PgMAT2F MAT-1 ﺷﺪه ﺑﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ. اﯾﻦ ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮ ﻗﻄﻌـﻪ اي ﺑـﻪ ﻃـﻮل اﯾــــﺪﯾﻮﻣﻮرف و آﻏﺎزﮔﺮﻫــــﺎي ( PgMAT2R GGACAGCCTTCCGCTTCTTT-3' 435 ﺟﻔﺖ ﺑﺎز را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ از ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ ي .P ) و 5'-TGTTCCAAGGCATGTTCCGA-3' graminea ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ. ﻣﺨﻠﻮط واﮐﻨﺶ زﻧﺠﯿﺮهاي ﭘﻠـ ﯽ- ( ) ﺑــﻪ ﺗﺮﺗﯿــﺐ

197 197

ﺑــﻪ ﻋﻨــﻮان آﻏ ـﺎزﮔﺮﻫــﺎي ﻣﺴ ـﺘﻘﯿﻢ و ﻣﻌﮑــﻮس ﻣﺮﺑ ـﻮط ﺑــﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮐﺸﺖ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ. ﺑﺮاي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻓﺮم ﺟﻨﺴـ ﯽ و اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف MAT-2 در روش Multiplex PCR ﻃﺮاﺣﯽ و ﺑﺮرﺳﯽ وﺿـﻌ ﯿﺖ ﺑـﺎرور ي ﺟﻨﺴـ ﯽ ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ ي ﻗـﺎرچ .P اﺳــﺘﻔﺎده ﺷــﺪﻧﺪ. ﻃﺮاﺣــﯽ آﻏﺎزﮔﺮﻫــﺎي ﻣــﺬﮐﻮر ﺑــﻪ ﮐﻤــﮏ graminea از ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺸﺖ ﺳـﺎﮐﺲ -آﮔـﺎر (Sack`s Agar) Yeh et al. 2012) Primer-Blast) در ﺳــﺎﯾﺖ ﺑﺎﻧــﮏ ژن اﺳ ـﺘﻔﺎده ﺷــﺪ (Smedgard-Petersen 1978). اﯾــﻦ ﻣﺤ ـﯿﻂ (NCBI) از روي اﯾـــﺪﯾﻮﻣﻮرفﻫـــﺎي MAT-1 (ﺷـــﻤﺎره ﮐﺸﺖ ﺷـﺎﻣﻞ 1 ﮔـﺮم KNO3، 5/0 ﮔـﺮم Ca3 (PO4 )2، 0/5 دﺳﺘﺮﺳـــﯽ DQ823062) و MAT-2 (ﺷـــﻤﺎره دﺳﺘﺮﺳـــﯽ ﮔــﺮم MgSO4.7H2O، 5/0 ﮔــﺮم FeCl3 ،NaCl ﺑــﻪ ﻣﯿــﺰان DQ823078) ﻃﺮاﺣﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ. آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﺗﻮﺳـﻂ ﺟﺰﺋﯽ (trace) و 12 ﮔﺮم آﮔﺎر در ﯾﮏ ﻟﯿﺘﺮ آب ﻣﻘﻄـﺮ ﻣـ ﯽ- ﺷـﺮﮐﺖ ﻣﺘـﺎﺑ ﯿﻮن (.Metabion Corp) آﻟﻤـﺎن ﺳـﻨﺘﺰ ﺷـﺪﻧﺪ . ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻌﺪ از ﺗﻬﯿﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﮐﺸﺖ، ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺎه ﺟـﻮ ﺳـﺘﺮون واﮐﻨﺶ زﻧﺠﯿﺮهاي ﭘﻠﯽﻣﺮاز ﺑﻪ ﺻـﻮرت Multiplex PCR ﺑـﺎ ﺑﻪ ﻃﻮل 5-4 ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در ﻣﺮﮐﺰ ﺗﺸﺘﮏﻫﺎي ﭘﺘﺮي ﻗﺮار داده ﺣﺠﻢ ﻧﻬﺎﯾﯽ 20 ﻣﯿﮑﺮوﻟﯿﺘﺮ ﺷﺎﻣﻞ 10 ﻣﯿﮑﺮوﻟﯿﺘﺮ ﻣﺴـﺘﺮﻣ ﯿﮑﺲ ﺷﺪ و در دو ﻃﺮف آن دو ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮگ (ﺑﻪ اﻧﺪازه 3-4 ﺳـﺎﻧﺘ ﯽ آﻣـﺎده ( Taq 2X master mix Red 1.5 Mm, Amplicon ﻣﺘﺮ) ﺟﻮ ﻧﯿﺰ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﯾﮏ ﻗـﺮص ﻣ ﯿﺴـﻠ ﯿﻮﻣﯽ از ﺣﺎﺷـ ﯿﻪ company, Denmark)، 1 ﻣﯿﮑﺮوﻟﯿﺘـﺮ از ﻫـﺮ آﻏـﺎزﮔﺮ (5/0 ﭘﺮﮔﻨﻪ ﻫﻔﺖ روزه رﺷﺪ ﮐﺮده ﺑﺮ روي ﻣﺤﯿﻂ PDA ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﭘﯿﮑﻮﻣﻮل)، ﺣﺪود 10 ﻧﺎﻧﻮﮔﺮم DNA و آب دﯾﻮﻧﯿﺰه ﺳـﺘﺮون ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺻﻮرت دو ﺑـﻪ دو در دو ﻃـﺮف ﮐـﺎه و ﺑـﺮگ ﺑـﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﯾﺪ. ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻧـﻮاﺣ ﯽ ﺑـﺎ اﻋﻤـﺎل ﺣـﺮارت 94 درﺟـﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺴﺎوي از آنﻫﺎ ﮐﺸﺖ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ. ﺗﺸﺘﮏﻫﺎي ﭘﺘﺮي در ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑﻪ ﻣﺪت 5 دﻗﯿﻘﻪ ﺟﻬﺖ واﺳﺮﺷﺖ ﺳﺎزي اوﻟﯿـ ﻪ و دﻣﺎي 24 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺗﺎرﯾﮑﯽ و ﺑﻪ ﻣـﺪت ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آن 35 ﭼﺮﺧﻪ ﺷﺎﻣﻞ 94 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑـﻪ ﻣـﺪت 6-8 ﻣﺎه ﻧﮕﻬﺪاري ﺷﺪﻧﺪ. 1 دﻗﯿﻘﻪ، 55 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑﻪ ﻣﺪت 1 دﻗﯿﻘـﻪ، 72 درﺟـﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑﻪ ﻣﺪت 1 دﻗﯿﻘﻪ و ﮔﺴﺘﺮش ﻧﻬـﺎ ﯾﯽ در دﻣـﺎ ي 72 ﻧﺘﺎﯾﺞ درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس ﺑﻪ ﻣﺪت 5 دﻗﯿﻘﻪ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﭘـﺲ از ﺗﮑﺜ ﯿـ ﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ رﯾﺨﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ و ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ ﻧﺎﺣﯿﻪ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ، ﻣﺤﺼﻮل PCR در ژل آﮔـﺎرز ﯾـ ﮏ درﺻـﺪ P. graminea TM در اﯾﻦ ﺑﺮرﺳﯽ 121 ﺟﺪاﯾﻪ از ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎ ي ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ ﻧﺸـﺎﻧﮕﺮ اﻧـﺪازه Gene Ruler DNA ) DNA ﺟﻮ داراي ﻋﻼﺋـﻢ ﺑ ﯿﻤـﺎر ي ﻟﮑـﻪ ﻧـﻮار ي ﺟﺪاﺳـﺎز ي ﮔﺮدﯾـ ﺪ Ladder Mix) ﻋﺒﻮر داده ﺷﺪ. ﻓﺮاواﻧﯽ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ در (ﺟﺪول 1) (ﺷﮑﻞ 1). ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻣﯿﮑﺮوﺳﮑﻮﭘﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻫﺮ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آزﻣﻮن ﮐﺎي اﺳﮑﻮﯾﺮ P. graminea 2 ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه، ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﮔﻮﻧـﻪ ﻣﻄﺎﺑﻘـﺖ ( χ)، اﻧﺤﺮاف ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه از ﻧﺴﺒﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ داﺷﺖ (Sivanesan 1987). ﭘﺮﮔﻨﻪ ﻗﺎرچ ﺑﻪ رﻧـﮓ ﺳـ ﻔ ﯿﺪ ﯾـ ﺎ ﻣﻮرد اﻧﺘﻈﺎر در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ (ﻧﺴﺒﺖ 1:1) ﺧﺎﮐﺴﺘﺮي روﺷﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪﻧﺪ. ﮐﻨﯿﺪﯾﻮمﺑﺮﻫﺎ ﻣﺴـﺘﻘ ﯿﻢ و در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﮔﺮدﯾﺪ. اﻧﺘﻬﺎ زاﻧﻮﯾﯽ ﺑﻮده ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮوﻫﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷـﻮﻧﺪ و آزﻣﻮن ﺗﻼﻗﯽ ﺟﻨﺴﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ ﺑﻪ رﻧﮓ ﻗﻬﻮهاي روﺷﻦ ﺗﺎ ﻗﻬﻮهاي ﺗﯿﺮه ﺑﺎ ﺳﻠﻮل ﭘﺎﯾـ ﻪ ﻣﺘـﻮرم ﺑﻌــﺪ از ﺗﻌﯿــﯿﻦ ﺗﯿــﭗ آﻣﯿﺰﺷــﯽ ﻫــﺮ ﺟﺪاﯾــﻪ ﺑــﻪ روش ﺑﻮده و ﺗﺎ ﻃـﻮل 220 و ﻋـﺮ ض 9-6 ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘـﺮ ﻣـ ﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ . Multiplex PCR ، ﺟﺪاﯾﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ ﺗ ﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ ﻣﺨـﺎﻟﻒ در ﮐﻨﯿﺪﯾﻮمﻫﺎ راﺳﺖ و ﺑﻨﺪرت اﻧـﺪﮐ ﯽ ﺧﻤﯿـ ﺪه، اﺳـ ﺘﻮاﻧﻪاي ﯾـ ﺎ

198 198

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ / ﺟﻠﺪ ۵۶ / ﺷﻤﺎﺭﻩ ۲ / ﺳﺎﻝ ۱۳۹۹: ۲۰۵-۱۹۳

Pyrenophora gramiane MAT-1:MAT-2 ﺟﺪول 1. ﻧﺴﺒﺖ در ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﺟﻤﻊآوري ﺷﺪه از ﻣﺰارع ﺟﻮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل ﻏﺮب اﯾﺮان Table 1. MAT-1/MAT-2 ratio in Pyrenophora graminea isolates from barley fields in northwest of Iran Sampling location No. of isolates MAT-1:MAT-2 ratio χ2 a Miyandoab (West Azarbaijan province) 24 4:20 10.67** Miyane (East Azarbaijan province) 10 5:5 0 Ardabil Field 1 (Ardabil province) 22 13:9 0.73 Ardabil Field 2 (Ardabil province) 14 5:9 1.14 Khorramdareh Field 1 (Zanjan province) 32 22:10 4.5* Khorramdareh Field 2 (Zanjan province) 19 7:12 1.31 Total 121 56:65 0.67 a: χ2 value based on 1:1 ratio and 1 degree of freedom; (*) and (**): Statistical significance different at level of 0.05 and 0.01, respectively.

ﺷﮑﻞ a-b .Pyrenophora graminea .1) ﻋﻼﯾﻢ ﺑﯿﻤﺎري ﻟﮑﻪ ﻧﻮاري ﺟﻮ در ﻣﺰرﻋﻪ، c) رﻧﮓ ﭘﺮﮔﻨـﻪ، d) ﮐﻨﯿـ ﺪﯾﻮمﺑﺮﻫـﺎ، e-f) ﮐﻨﯿـ ﺪﯾﻮمﻫـﺎ (ﻣﻘﯿﺎس d = 20 ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ، e-f = 10 ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘﺮ). Fig 1. Pyrenophora graminea: a-b) disease symptoms in field, c) colony color, d) conidiphores, e-f) conidia (Bars d = 20 μm, e-f = 10 μm).

199 199

PG2F/PG2R ﺷﮑﻞ 2. اﻟﮕﻮي ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﺎ ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﻪ درازاي 435 ﺟﻔﺖ ﺑﺎز در ژل آﮔﺎرز ﯾـ ﮏ درﺻـﺪ ﺑـﺮا ي 1Kb DNA Ladder M Pyrenophora graminea ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي . اﻋﺪاد ﺑﺎﻻي ﺷﮑﻞ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺎرچ ﻫﺴﺘﻨﺪ. : ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻧﺪازه . Fig 2. Pattern of amplified bands in Pyrenophora graminea isolates with specific primer PG2F/PG2R (435 bp) in 1% agarose gel. Numbers above the figure are fungus isolates (M: 1Kb DNA Ladder).

ﺑﯿﻀﻮي، در دو اﻧﺘﻬﺎ ﮔﺮد، ﺑـﻪ رﻧـﮓ ﻗﻬـﻮه اي روﺷـﻦ و ﺑـﻪ آﻏﺎزﮔﺮﻫــﺎي ﻣــﺬﮐﻮر ﺑﺮاﺳــﺎس ﻧﺸــﺎﻧﮕﺮ ﻣﻮﻟﮑــﻮﻟ ﯽ RAPD ﺻﻮرت ﻣﻨﻔﺮد ﯾﺎ زﻧﺠﯿـ ﺮي ﺗﺸـﮑ ﯿﻞ ﻣـ ﯽﺷـﻮﻧﺪ . ﮐﻨﯿـ ﺪﯾﻮمﻫـﺎ (Random Amplification of Polymorphic DNA') داراي 6-1 دﯾﻮاره ﻋﺮﺿﯽ ﮐﺎذب ﺑﻮده و ﺑـﺎ اﺑﻌـﺎد 21-12 × ﻃﺮاﺣﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ (Taylor et al. 2001). ﺑﺮاﺳـﺎس ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت 78-45 ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘــﺮ اﻧــﺪازهﮔﯿــﺮي ﺷــﺪﻧﺪ. اﯾــﻦ ﮔﻮﻧــﻪ داراي ﺗﯿﻠــﻮر و ﻫﻤﮑــﺎران (Taylor et al. 2001) و دﺧ ـﺎﻧﭽﯽ و ﮐﻨﯿﺪﯾﻮﻓﻮر ﺛﺎﻧﻮﯾﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ (ﺷﮑﻞ 1). ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮﯾﻦ ﮔﻮﻧـﻪ ﺑـﻪ ﻫﻤﮑﺎران (Dokhanchi et al. 2020)، آﻏﺎزﮔﺮﻫـﺎ ي ﻣـﺬﮐﻮر P. graminea ﮔﻮﻧﻪ P. teres ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﮔﻮﻧﻪ اﺧﯿﺮ ﺑـﻪ دﻟ ﯿـ ﻞ در ﺳﺎﯾﺮ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻧﺰدﯾـ ﮏ (P. teres f. ،P. teres f. teres ﻋﺪم ﺗﻮﻟﯿﺪ زﻧﺠﯿﺮ ﮐﻨﯿﺪﯾﻮﻣﯽ و داﺷﺘﻦ ﮐﻨﯿﺪﯾﻮمﻫـﺎ ي دراز (ﺗـﺎ P. tritici-repentis ،maculata و P. avenae) ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ .P 120 ﻣﯿﮑﺮوﻣﺘـــﺮ) از P. graminea ﻣﺘﻤـــﺎﯾﺰ ﻣـــﯽﮔـــﺮدد graminea و ﺟﻨﺲﻫـﺎ (Bipolaris ،Alternaria و ﻏﯿـ ﺮه) (Sivanesan 1987). آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﺪه اﺳـﺖ و ﺗﻨﻬـﺎ در ﺟﺪا ﯾـ ﻪﻫـﺎ ي P. graminea ﺑﺮاي ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﻮﻟﮑـﻮﻟ ﯽ ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ ي P. graminea از ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد. دﯾﮕﺮ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎ ي ﺟـﻨﺲ Pyrenophora و ﺗﺎﯾﯿـ ﺪ ﺷﻨﺎﺳـﺎ ﯾﯽ اﯾﺪﯾﻮﻣﻮر فﻫﺎي ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻗﺎرچ رﯾﺨﺖﺷﻨﺎﺧﺘﯽ از ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮﻫـﺎ ي اﺧﺘﺼﺎﺻـ ﯽ PG2F و PgMAT1 PG2R اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ (Taylor et al. 2001). ﺟﻔﺖ آﻏـﺎزﮔﺮ ﺟ ﻔ ــﺖ آﻏــﺎزﮔﺮ ﻗﻄﻌــﻪاﯾــﯽ ﺑــﻪ درازاي 826 PgMAT2 PG2F/PG2R ﻗﻄﻌﻪاي ﺑﻪ درازاي 435 ﺟﻔﺖ ﺑﺎز از ﺟﺪاﯾﻪ- ﺟﻔﺖ ﺑﺎز و ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮ ﻗﻄﻌـﻪ ا ي ﺑـﻪ درازا ي MAT-1 ﻫﺎي P. graminea ﺗﮑﺜﯿﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ (ﺷﮑﻞ 2). ﺑـﺪ ﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿـ ﺐ 719 ﺟﻔﺖ ﺑﺎز را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺮاي اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف ﻫـﺎ ي MAT-2 ﻫﻮﯾﺖ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي P. graminea ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮ و ﺗﮑﺜﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ (ﺷﮑﻞ 3). ﺑـﺮا ي ﻫـﺮ ﺟﺪا ﯾـ ﻪ، ﺑﺎﻧـﺪ DNA اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻫﺮ اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف ﺗﮑﺜﯿﺮ ﮔﺮدﯾـ ﺪ و در ﻫـ ﯿﭻ اﺧﺘﺼﺎﺻــﯽ و ﺷﻨﺎﺳــﺎﯾﯽ رﯾﺨــﺖﺷــﻨﺎﺧﺘﯽ ﺗﺎﯾﯿــﺪ ﺷــﺪ.

200 200

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ / ﺟﻠﺪ ۵۶ / ﺷﻤﺎﺭﻩ ۲ / ﺳﺎﻝ ۱۳۹۹: ۲۰۵-۱۹۳

ﺑﺮاي ﮐﻞ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي آزﻣﺎﯾﺶ ﺷﺪه در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪ (ﺟﺪول 1). ﺣﻀﻮر ﻫﺮ دو ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﯾﮏ ﻣﺰرﻋﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﻨﺴـ ﯽ را اﻓـﺰا ﯾﺶ ﻣـ ﯽدﻫـﺪ ﮐـﻪ در ﺟﻤﻌﯿــﺖﻫــﺎي ﻣﯿﺎﻧــﻪ، اردﺑﯿــﻞ (ﻣﺰرﻋ ـﻪ 1 و 2) و ﺧﺮﻣ ـﺪره (ﻣﺰرﻋﻪ 2) ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪ و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از 2 آزﻣﻮن ﮐﺎي اﺳﮑﻮﯾﺮ ( χ) ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐـﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﻓﺮاواﻧـ ﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه از ﻧﺴـﺒﺖ ﻓﺮاواﻧـ ﯽ ﻣـﻮرد اﻧﺘﻈـﺎر در ﺻـﻮرت وﻗﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ اﻧﺤﺮاف ﻧﺸـﺎن ﻧﻤـ ﯽدﻫﻨـﺪ و ﻧﺴـﺒﺖ ﺷﮑﻞ 3. - اﻟﮕﻮي ﺑﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺷﺪه در ﺟﺪاﯾـ ﻪ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ در اﯾﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎ 1:1 ﻣﯽﺑﺎﺷـﺪ (ﺟـﺪول ﻫﺎي Pyrenophora graminea ﺑﺎ ﺟﻔﺖ آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻـ ﯽ .(1 PgMAT-1 و PgMAT-2 روي ژل آﮔـــــﺎرز 5/1 درﺻـــــﺪ. MAT-2 MAT-1 اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرﻓﻬﺎي ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ و ﺑـﻪ ﺗﺮﺗ ﯿـ ﺐ ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﻮن ﺗﻼﻗﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ 826 ﺟﻔﺖ ﺑﺎز و 719 ﺟﻔﺖ ﺑﺎز ﺗﮑﺜﯿﺮ ﮔﺮدﯾﺪ. اﻋﺪاد ﺑـﺎﻻ ي ﺷـﮑﻞ 1Kb DNA Ladder M ﺑﻌﺪ از ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ ﻫـﺮ ﺟﺪا ﯾـ ﻪ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻗﺎرچ ﻫﺴﺘﻨﺪ. : ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ اﻧﺪازه . Fig 3. Pattern of mating type amplicons in واﮐﻨﺶ Multiplex PCR، ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ ﯾﯽ ﺑـﺎ ﺗ ﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ Pyrenophora graminea isolates amplified with specific .MAT-1 and MAT-2 primers in 1.5% agarose gel ﻣﺨﺎﻟﻒ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﻣﺤـ ﯿﻂ ﮐﺸـﺖ ﺳـﺎﮐﺲ -آﮔـﺎر MAT-1 and MAT-2 idiomorphs amplified 826 and 719 bp, respectively. Numbers above the figure are ﮐﺸﺖ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ. ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﯾﮏ ﻣﺎه، آﺳـﮑﻮﮐﺎرپ ﻫـﺎ ي fungus isolates (M: 1Kb DNA Ladder). ﺳﻮدوﺗﺴﯿﻮﻣﯽ اوﻟﯿﻪ روي ﮐﺎه و ﮐﻠـﺶ در ﻣﺤـ ﯿﻂ ﺳـﺎﮐﺲ - آﮔﺎر ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻧﺪ. اﻣﺎ ﺳﻮدوﺗﺴﯿﻮمﻫﺎ ﺑﻌـﺪ از ﮔﺬﺷـﺖ 8-6 ﯾﮏ از آنﻫﺎ ﻫﺮ دو ﺑﺎﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﺸﺪ. ﺗﻌﺪاد ﻣﺎه ﺑﺎﻟﻎ ﻧﮕﺮدﯾﺪﻧﺪ و ﻓﺎﻗﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي آﺳـﮏ و آﺳﮑﻮﺳـﭙﻮر MAT-2 MAT-1 ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ و ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ و در ﺳـﺎل ﺑﻮدﻧﺪ. 1395 در ﺟﺪول 1 ﻧﺸـﺎن داده ﺷـﺪه اﺳـﺖ . در آذرﺑﺎﯾﺠـﺎن ﺑﺤﺚ ﺷﺮﻗﯽ (ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ)، اردﺑﯿﻞ (ﻣﺰرﻋﻪ 1 و 2) و ﺧﺮﻣـﺪره ﻣﺰرﻋﻪ 2 ﻫﺮ دو ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧـ ﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒـﺎ ﯾﮑﺴـﺎن در در اﯾـــﻦ ﭘـــﮋوﻫﺶ، از ﺗﮑﻨﯿـــﮏ Multiplex PCR و ﺳﻄﺢ ﻣﺰرﻋﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﯾﺪ. ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑـﺎ ﺗ ﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ آﻏﺎزﮔﺮﻫــﺎي ﻃﺮاﺣــﯽ ﺷــﺪه (MAT1F/R و MAT2F/R) MAT-1 (22 ﺟﺪاﯾــﻪ از 32 ﺟﺪاﯾــﻪ) در ﺟﻤﻌﯿــﺖ ﺧﺮﻣ ـﺪره ﺑﺮاي ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺗﻌﯿﯿﻦ دﻗﯿﻖﺗﺮ و ﺳﺮﯾﻊﺗﺮ ﺗﯿـ ﭗﻫـﺎ ي آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ ﻣﺰرﻋﻪ 1 از ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي در ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﺑـﺎ ﺟﺪا ﯾـ ﻪﻫـﺎ ﯾﯽ ﺑـﺎ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي P. graminea از ﺟﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﯾﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ MAT-2 (10 ﺟﺪاﯾـ ﻪ) ﺑﺮﺧـﻮردار ﺑﻮدﻧـﺪ . در ﻫﺘﺮوﺗﺎل ﺑﻮدن ﻗﺎرچ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ، وﻗﻮع ﺗﻮﻟﯿـ ﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴـ ﯽ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب ﻧﯿﺰ ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ ﯾﯽ ﺑـﺎ ﺗ ﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ MAT-2 (20 ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺣﻀـﻮر ﻫـﺮ دو ﺗ ﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ ﻣـ ﯽﺑﺎﺷـﺪ . در اﯾـ ﻦ ﺟﺪاﯾﻪ از 24 ﺟﺪاﯾﻪ) ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي داﺷـﺘﻨﺪ . در ﻣﺠﻤـﻮع، ﭘــﮋوﻫﺶ، ﻫــﺮ دو ﺗﯿــﭗ آﻣﯿﺰﺷــﯽ در ﺟﻤﻌﯿــﺖﻫــﺎي .P - graminea ﻧﺴﺒﺖ ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ MAT-1/MAT-2 56:65 (121 ﺟﺪاﯾﻪ) ردﯾﺎﺑﯽ و ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﺮدﯾﺪ. ﻓﺮاواﻧﯽ اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف

201 201

ﻫﺎي ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ 121 ﺟﺪاﯾﻪ از ﺷﺶ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﯿﺎﻧـﺪوآب، آﻣﯿﺰﺷﯽ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎ ي P. teres f. ،P. graminea ﻣﯿﺎﻧﻪ، ﺧﺮﻣـﺪره (ﻣﺰرﻋـﻪ 1 و 2) و اردﺑﯿـ ﻞ (ﻣﺰرﻋـﻪ 1 و teres (2 و P. teres f. maculata در ﻣﺠﺎرﺳـﺘﺎن را ﺑﺮرﺳـ ﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﻫﺮ دو ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﺟﻤﻌﯿﺖ- ﮐﺮدﻧـﺪ . در ﺑـ ﯿﻦ ﺳـﻪ ﻗـﺎرچ، ﻓﺮاواﻧـ ﯽ ﻗـﺎرچ P. graminea ﻫﺎي ﻣﺰرﻋﻪاي ﺟﻮ ﺑﻪ ﺟﺰ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﺰرﻋﻪاي ﻣﯿﺎﻧـﺪوآب ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ ﺑﻮده، ﮐﻪ دﻟﯿﻞ آن ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺎرﭼﮑﺶﻫـﺎ ي و ﺧﺮﻣﺪره 1 ﺑﺎ ﻓﺮاواﻧﯽ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮔﺮدﯾﺪ (ﺟـﺪول 1). ﭘﻮﺷﺸﯽ ﺑﺬر ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﺳﯿﺴﺘﻤﯿﮏ ﺷﺪن ﻗـﺎرچ در ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻣﺰرﻋﻪاي ﺧﺮﻣﺪره 1 و ﻣﯿﺎﻧﺪوآب ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ در ﻣﯿﺰﺑﺎن ﻣﯽﮔﺮدد. ﻧﺴﺒﺖ اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرف MAT-1 ﺑﻪ MAT-2 ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ MAT-1 و MAT-2 ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻮد و از ﻧﺴﺒﺖ در P. teres f. maculata ،P. graminea و .P. teres f 1:1 اﻧﺤﺮاف ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ. در ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻓﺮاواﻧـ ﯽ ﻫـﺮ دو teres ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿـ ﺐ 5:3، 2:1 و 1:2 ﺑـﻮد . در ﭘـﮋوﻫﺶ ﻣـﺎ ﻧ ﯿـ ﺰ ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮد. ﺑﺎ وﺟﻮد ﻓﺮاواﻧﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﻧﺰدﯾـ ﮏ ﻫـﺮ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﺟﻤﻌﯿﺖﻫـﺎ ي ﻣﺰرﻋـﻪ اي ﺧﺮﻣـﺪره 1 و دو ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﺑﺮﺧﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ، ﻣﯽﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ ﮐـﻪ ﻣﯿﺎﻧﺪوآب ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ. در ﻣﻄﺎﻟﻌـﺎت دﺧـﺎﻧﭽ ﯽ و ﻫﻤﮑـﺎران ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ در ﻗﺎرچ P. graminea در ﺷـﺮا ﯾﻂ (Dokhanchi et al. 2020) ﻧﯿﺰ ﻓﺮاواﻧﯽ ﺗﯿﭗﻫـﺎ ي آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ ﻣﺰرﻋ ـﻪاي در اﯾــﺮان ﻣﺤﺘﻤ ـﻞ اﺳ ـﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌ ـﺎت دﺧ ـﺎﻧﭽﯽ و در ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي اﻫﺮ، ﻫﺮﯾﺲ و ﺟﻠﻔـﺎ ﻣﺴـﺎو ي ﻧﺒﻮدﻧـﺪ و در ﻫﻤﮑﺎران (Dokhanchi et al. 2020) ﻧﺸﺎن داد ﮐـﻪ ﻫـﺮ دو ﺑﺮﺧــﯽ ﻣﻨــﺎﻃﻖ (آذرﺷــﻬﺮ، اﺳــﮑﻮ و ﻣﯿﺎﻧــﻪ) ﺗﻨﻬــﺎ MAT-2 ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎي ﻗﺎرچ از ﻣﺰارع ﺟﻮ (ﻣﺰارع دﯾﻢ، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮔﺮدﯾﺪ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﻫﺮ دو ﺗﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ در آﺑﯽ و ﺟﻮﻫﺎي زﻣﺴﺘﺎﻧﻪ و ﺑﻬﺎره) اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ ﺑـﻪ ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻣﯿﺎﻧﻪ (اﺳﺘﺎن آذرﺑﺎﯾﺠﺎن ﺷﺮﻗﯽ) ﺑﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴـﺎو ي ﻧﺴﺒﺖ ﻣﺴﺎوي وﺟﻮد دارﻧﺪ و در ﺳﻄﺢ ﯾﮏ ﺑﺮگ، ﻣﺰرﻋـﻪ و (5:5) ﻣﺸــﺎﻫﺪه ﺷــﺪ ﮐــﻪ ﺑــﺎ ﻧﺘــﺎ ﯾﺞ دﺧــﺎﻧﭽﯽ و ﻫﻤﮑــﺎران ﻣﻨﻄﻘﻪ ردﯾﺎﺑﯽ ﮔﺮدﯾﺪﻧـﺪ . در ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ دﺧـﺎﻧﭽ ﯽ و ﻫﻤﮑـﺎران (Dokhanchi et al. 2020) ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺪاﺷﺖ و ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑـﻪ (Dokhanchi et al. 2020) از آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﮔﻮﻧﻪ دﻟﯿﻞ ﻧﺤﻮه ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري و ﺗﻌﺪاد ﮐﻢ ﺟﺪاﯾـ ﻪ از ﯾـ ﮏ ﻣﺰرﻋـﻪ Rau et al. 2005) P. teres) ﺟﻬـﺖ رد ﯾـ ﺎﺑﯽ ﺗﯿـ ﭗﻫـﺎ ي ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل، ﻫﺮ دو ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷــﯽ ﻗــﺎرچ P. graminea اﺳــﺘﻔﺎده ﺷــﺪه اﺳــﺖ و ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ردﯾﺎﺑﯽ ﮔﺮدﯾﺪ. آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي ﻣﺬﮐﻮر ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻤﺎﯾﺰ اﯾـ ﻦ دو ﮔﻮﻧـﻪ از ﯾﮑـﺪ ﯾﮕﺮ ﺣﻀﻮر ﻫـﺮ دو ﺗ ﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ در ﯾـ ﮏ ﺟﻤﻌﯿـ ﺖ ﻗـﺎرچ ﻧﺒﻮدﻧــﺪ. در ﺗﺤﻘﯿــﻖ ﺣﺎ ﺿ ــﺮ، آﻏﺎزﮔﺮﻫــﺎي ﻃﺮاﺣــﯽ ﺷــﺪه ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ وﻗﻮع ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ در آن ﺟﻤﻌﯿـ ﺖ ﻣـ ﯽ- اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﮔﻮﻧﻪ P. graminea ﻣﯽﺑﺎﺷـﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ دﻻﯾـ ﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ از ﺟﻤﻠـﻪ ﺷـﺮا ﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄـ ﯽ و در ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺑﺎﻧﮏ ژن ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﮑﺜﯿﺮ ﺗﯿﭗﻫـﺎ ي آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ، ﻓﺮاواﻧﯽ ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ ﻧﺰد ﯾـ ﮏ P. teres ﻧﺒﻮدﻧـﺪ (دادهﻫـﺎ ﻧﺸـﺎن داده ﻧﺸـﺪه و ﻓﺮاواﻧﯽ آنﻫﺎ ﯾﮑﺴـﺎن ﯾـ ﺎ ﻧﺰدﯾـ ﮏ ﻧﺨﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد . در اﯾـ ﻦ اﺳﺖ). ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻋﺪم دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اﺧﯿـ ﺮ، اﻣﮑـﺎن اﻧﺠـﺎم ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻤﮑﻦ اﺳـﺖ اﻧﺘﺨـﺎب از ﻃﺮ ﯾـ ﻖ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﺨﺘﻠـﻒ از آزﻣﺎﯾﺶ PCR وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ. آﻏﺎزﮔﺮﻫﺎي ﻃﺮاﺣﯽ ﺷـﺪه در ﺟﻤﻠﻪ ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم و ﯾﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﻗـﺎرچ ﮐـﺶ ﻫـﺎ رو ي ﯾﮑـ ﯽ از ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ژﻧﺘﯿﮏ ﺟﻤﻌﯿـ ﺖ ﻗـﺎرچ اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرفﻫﺎي ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ اﻋﻤـﺎل ﺷـﺪه و ﺳـﺒﺐ ﺗﮑﺜ ﯿـ ﺮ P. graminea ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ. ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﯾﮑﯽ از ﺗﯿﭗﻫﺎي آﻣﯿﺰﺷﯽ ﮔﺸـﺘﻪ و ﻓﺮاواﻧـ ﯽ آن ﻓﯿﮑﺴـﻮر و ﻫﻤﮑـﺎران (Ficsor et al. 2014) ﺗﯿـ ﭗﻫـﺎ ي ﻧﺴــﺒﺖ ﺑــﻪ ﺗﯿــﭗ آﻣﯿﺰﺷــﯽ ﻣ ﺨ ــﺎﻟﻒ ﺑ ﯿﺸــﺘﺮ ﺷــﺪه اﺳــﺖ

202 202

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ / ﺟﻠﺪ ۵۶ / ﺷﻤﺎﺭﻩ ۲ / ﺳﺎﻝ ۱۳۹۹: ۲۰۵-۱۹۳

( ,Milgroom 1996, 2015, McDonald & Linde 2002 a ﺷﺪ. اﻟﮕﻮي ﭘﺮاﮐﻨﺶ ﺗﯿـ ﭗﻫـﺎ ي آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ در ﺳـﻄﺢ ﻣﺰرﻋـﻪ b). ذﮐﺮ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﺿﺮوري اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎرچﻫـﺎ ﻣﻤﮑـﻦ اﺳـﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ دو ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﯾﮏ ﻣﺤـﻞ ﻧﻤﻮﻧـﻪ - ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴـ ﯽ را ﺑـﻪ ﺧـﺎﻃﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﺘﻌـﺪد ي از ﺑﺮداري ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﯾﮏ ﻣﺘﺮ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺣﻀـﻮر دارﻧـﺪ ﮐـﻪ ﺑـﺎ دﺳﺖ ﺑﺪﻫﻨـﺪ . ﺟﻬـﺶ در ژن ﻫـﺎ ي ﮐﻠﯿـ ﺪي آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ، ﻋـﺪم ﻧﺘـﺎ ﯾﺞ دﺧـﺎﻧﭽ ﯽ و ﻫﻤﮑــﺎران (Dokhanchi et al. 2020) وﺟﻮد ﺷﺮﯾﮏ ﺳﺎزﮔﺎر ﺟﻨﺴﯽ، ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ و از ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دارد. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻣﺤﻘﻘﯿﻦ ﻣـﺬﮐﻮر ﻧﺸـﺎن داد ﮐـﻪ ﻫـﺮ دو دﺳﺖ رﻓـﺘﻦ ﻣـﺎده ﺑـﺎرور ي از ﻋﻮاﻣـﻞ ﻣﻬـﻢ ﻋـﺪم ﺗﻮاﻧـﺎ ﯾﯽ ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ در ﯾﮏ ﺑﺮگ ﮔﯿﺎه ﻧﯿﺰ ﻗﺎﺑﻞ ردﯾـ ﺎﺑﯽ ﻣـ ﯽﺑﺎﺷـﺪ . ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ در ﻗﺎرچﻫﺎ ذﮐـﺮ ﺷـﺪه اﺳـﺖ . ﺑـﻪ ﻋـﻼوه، ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﺗﻼﻗﯽ زﯾﺎدي ﺑـ ﯿﻦ اﯾﺪﯾﻮﻣﻮرفﻫﺎي ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ در ﻓﺮآﯾﻨـﺪ ﻫـﺎ ﯾﯽ ﺑـﻪ ﻏ ﯿـ ﺮ از ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﺗﯿﭗ آﻣﯿﺰﺷﯽ ﻣﺨـﺎﻟﻒ در ﺷـﺮا ﯾﻂ ﻣﺰرﻋـﻪ در آﻣﯿﺰش از ﻗﺒﯿﻞ ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎري روﯾﺸﯽ، ﺑﯿﻤﺎريزاﯾﯽ و ﻓﺮآﯾﻨـﺪ - اﯾﺮان وﺟﻮد دارد. ﻫﺮ ﭼﻨـﺪ ﮐـﻪ در ﺗﺤﻘ ﯿـ ﻖ ﺣﺎﺿـﺮ ﭘـﺲ از ﻫﺎي ﺳﻠﻮﻟﯽ دﺧﺎﻟﺖ دارﻧﺪ (Pöggeler et al. 2006). ﮔﺬﺷﺖ ﺷﺶ ﻣﺎه از ﺗﻼﻗﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ در ﺷـﺮا ﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸـﮕﺎه، در ﺑﯿﻤﺎريﺷﻨﺎﺳﯽ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﺑﺮاي دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺘـﺮﯾﻦ روش ﺳﻮدوﺗﺴﯿﻮمﻫﺎ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻧﺪ وﻟـ ﯽ ﺑـﺎﻟﻎ ﻧﮕﺮد ﯾﺪﻧـﺪ و ﻓﺎﻗـﺪ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﯿﻤﺎري، ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻓﺎﮐﺘﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻧﻘﺶ را ﺳﺎﺧﺘﺎرﻫﺎي آﺳﮏ و آﺳﮑﻮﺳﭙﻮر ﺑﻮدﻧﺪ. اﯾﻦ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑـﻪ در ﺗﺤﻮل ﺑﯿﻤـﺎرﮔﺮ دارﻧـﺪ و اﯾﻨﮑـﻪ ﭼﮕﻮﻧـﻪ اﯾـﻦ ﻧﯿﺮوﻫـﺎي دﻟﯿﻞ ﺷﺮاﯾﻂ آزﻣﺎﯾﺸﮕﺎه ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎروري ﻧﺎﻗﺺ ﻣﺎﻧﺪه اﺳـﺖ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺑﺮ ﻫﻢ اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﺗﺮﮐﯿﺐ ژﻧﺘﯿﮑﯽ و ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ و در ﻃﺒﯿﻌﺖ وﺿـﻌ ﯿﺖ ﻣـ ﯽ ﺗﻮاﻧـﺪ ﻣﺘﻔـﺎوت ﺑﺎﺷـﺪ و ﻗـﺎرچ ﺗﮑﺎﻣﻠﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﺑﯿﻤﺎرﮔﺮ را رﻗﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ، ﻣﻬـﻢ ﻣـﯽ ﺑﺎﺷـﺪ ﺑﺎروري ﻧﺸﺎن دﻫﺪ. ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ، ﻓﺮم ﺟﻨﺴـ ﯽ ﻗـﺎرچ در ﮐـﺎه و ( ,Milgroom 1996, 2015, McDonald & Linde 2002 a ﮐﻠﺶ ﺟﻮ در ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺤﯿﻄﯽ داﻧﻤﺎرك ﺑﻪ وﻓﻮر b). ﻧﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﺟﻨﺴـﯽ ﯾﮑـ ﯽ از ﻧﯿﺮوﻫـﺎ ي ﺗﮑـﺎﻣﻠ ﯽ ﻣـﻮﺛﺮ ﺑـﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽﺷﻮد (Smedgard-Petersen 1977, 1978). ژﻧﺘﯿﮏ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻗﺎرچﻫﺎ ﻣـ ﯽﺑﺎﺷـﺪ . ﮔـﺰارش ﻫـﺎ ﯾﯽ از ﺗﻨـﻮع ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ، ﮔﺰارشﻫﺎﯾﯽ از آﻣﯿﺰش و ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ ﺑﯿﻦ ژﻧﻮﺗﯿﭙﯽ ﺑﺎﻻ و ﺗﻤﺎﯾﺰ ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﮐﻢ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺟﺮﯾـ ﺎن ژﻧـ ﯽ زﯾـ ﺎد ﮔﻮﻧـــﻪﻫـــﺎي P. teres و P. graminea وﺟـــﻮد دارد ﺑﯿﻦ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻗﺎرچ P. graminea و ﺗﻨـﻮع در ﺑ ﯿﻤـﺎر ي- (Smedgard-Petersen 1977, 1978). ﺳـﻤﺪﮔﺎرد -ﭘﺘﺮﺳـﻦ زاﯾـﯽ ﺟﺪاﯾـ ﻪﻫـﺎ وﺟـﻮد دارد ( ,Smedgard-Petersen 1978) Jawhar & Arabi 2006) ﺗﺤﻘﯿﻘــﺎﺗﯽ ﺟﻬــﺖ ﻫﯿﺒﺮﯾــﺪ Arabi & Jawhar 2007, Zein et al. 2010, Bayraktar ﮐﺮدن و آﻣﯿﺰش ﺑﯿﻦ اﯾـ ﻦ دو ﮔﻮﻧـﻪ ﺑـﺮ رو ي ﻣﺤـ ﯿﻂ ﮐﺸـﺖ Akan 2012, Si et al. 2019 &). ﺳﺎﮐﺲ-آﮔﺎر اﻧﺠـﺎم داد و ﻣﺸـﺨﺺ ﮔﺮد ﯾـ ﺪ اﯾـ ﻦ دو ﮔﻮﻧـﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣـﺎل، ﻧﻘـﺶ ﻣﺮﺣﻠـﻪ ﺟﻨﺴـ ﯽ و آﺳﮑﻮﺳـﭙﻮرﻫﺎ در ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ ﻫﯿﺒﺮﯾﺪ ﺷﺪن را داﺷﺘﻪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﺘﺎج ﺑﺎرور و ﺑﯿﻤـﺎر ﯾﺰا زﯾﺴﺖﺷﻨﺎﺳﯽ ﻗـﺎرچ ﻧﺎﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﺎﻧـﺪه اﺳـﺖ (-Smedgard ﻣـــﯽﻧﻤﺎﯾﻨـــﺪ. از ﺑـــﯿﻦ 96 آﻣﯿـــﺰش ﺑـــﯿﻦ دو ﮔﻮﻧـــﻪ، 94 .Pe tersen 1978, Si et al. 2019, Dokhanchi et al ﭘﺮوﺗﻮﭘﺮﯾﺘﺴﯿﻮم، 32 آﺳﮏ و 18 آﺳﮑﻮﺳـﭙﻮر ﺗﻮﻟ ﯿـ ﺪ ﮔﺮدﯾـ ﺪ. 2020). ﻧﺘﺎج ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه داراي اﻟﮕﻮﻫﺎ و ﻋﻼﯾﻢ ﺑﯿﻤـﺎر ﯾﺰاﯾﯽ ﻣﺨﺘﻠﻔـ ﯽ در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، ﻫـﺮ دو ﺗﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ در ﺳـﻄﺢ ﯾـ ﮏ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ و در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴـ ﯽ ﺑـ ﯿﻦ دو ﮔﻮﻧـﻪ ﻣﺰرﻋﻪ در ﻫﻤﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻤﻮﻧﻪﺑﺮداري ردﯾﺎﺑﯽ ﮔﺮدﯾﺪ و ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﺬﮐﻮر در ﻃﺒﯿﻌﺖ ﻧﯿﺰ اﺗﻔﺎق ﺑﯿﻔﺘﺪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺷﯿﻮهﻫـﺎ ي ﮐﻨﺘـﺮل ﺑﺎروري ﺟﻨﺴﯽ ﺟﺪاﯾﻪﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﯿـ ﭗ آﻣﯿﺰﺷـ ﯽ ﻣﺨـﺎﻟﻒ ﺑﺮرﺳـ ﯽ ﺑﯿﻤﺎري ﺑﻪ وﯾﮋه اﺻﻼح ژﻧﺘﯿﮑـ ﯽ ارﻗـﺎم و ﺷﻨﺎﺳـﺎ ﯾﯽ اﯾـ ﻦ دو

203 203

ﺑﯿﻤﺎرﮔﺮ ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻼﯾﻢ ﺑﯿﻤﺎري ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟـﻪ دوﺑـﺎره ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﻗــﺮار ﮔﯿــﺮد (Smedgard-Petersen 1977, 1978). وﻗ ـﻮع ﻧﮕﺎرﻧﺪﮔﺎن از ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻣﺤﺘﺮم ﭘﮋوﻫﺸﯽ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺗﻮﻟﯿﺪﻣﺜﻞ ﺟﻨﺴﯽ و ﻧﻮﺗﺮﮐﯿﺒﯽ در ﻃﺒﯿﻌﺖ و ﻧﻘـﺶ و اﻫﻤ ﯿـ ﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻓﺮاﻫﻢ ﮐﺮدن اﻋﺘﺒﺎرات ﻣﺎﻟﯽ اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﮐﻤـﺎل آن در ﻣﯿﺰان ﺗﻨﻮع ژﻧﺘﯿﮑﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖﻫﺎي ﻗﺎرچ P. graminea ﺗﺸﮑﺮ را دارﻧﺪ. و اﭘﯿﺪﻣﯽﻫﺎي ﺷﺪﯾﺪ ﺑﯿﻤﺎري، ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺑﺮرﺳـ ﯽﻫـﺎ ي ﺑﯿﺸـﺘﺮ ي دارد.

ﻣﻨﺎﺑﻊ Arabi M. and Jawhar M. 2007. Heterogeneity in Pyrenophora graminea as revealed by ITS-RFLP. Journal of Plant Pathology 89: 391–395. Ariyawansa H.A., Kang J.C., Alias S.A., Chukeatirote E. and Hyde K.D. 2014. Pyrenophora. Mycosphere 5: 351–362. Babadoost M. 1998. Barley Strip Disease (Pyrenophora graminea Itao and Kur.) Tabriz University Press, Tabriz, Iran. 32 p. Bayraktar H. and Akan K. 2012. Genetic characterization of Pyrenophora graminea isolates and the reactions of some barley cultivars to leaf stripe disease under greenhouse conditions. Turkish Journal of Agriculture and Forestry 36:329–339. Dokhanchi H., Babai-Ahari A. and Arzanlou M. 2020. Distribution of mating type alleles in Iranian populations of Pyrenophora graminea, the causal agent of barley leaf stripe disease, using a multiplex PCR approach. European Journal of Plant Pathology 156: 343–354. Ellis M.B. 1971. Dematiaceous hyphomycetes. Commonwealth Mycological Institute, Kew, UK. 608 p. Farr D.F. and Rossman A.Y. 2020. Fungal Databases, Systematic Mycology and Microbiology Laboratory, ARS, USDA. http://nt.arsgrin.gov/fungaldatabases. Ficsor A., Bakonyi J., Csosz M., Tomscanyi A., Varga G. and Toth, B. 2014. Occurrence of barley pathogenic Pyrenophora graminea species and their mating type in Hungary. Cereal Research Communication 42: 612– 619. Gussow H. T. 1913. Some disease of cereals. Page 194 in experimental farm reports for the year ending march 31. 1912; report of the Dominion Botanist. Appendix to the report of the Minister of Agriculture. Sessional paper No. 16, Ottawa, Canada. Jawhar M. and Arabi M. I.E. 2006. Genetic variability among Pyrenophora graminea isolates. Australasian Plant Pathology 35: 279–281. Linde C.C., Zhan J. and McDonald B.A. 2002. Population structure of Mycosphaerella graminicola: From lesions to continents. Phytopathology 92: 946–955. Marin-Felix Y., Hernández-Restrepo M., Iturrieta-González I. Garcia D., Gene J., Groenewald J.Z., Cai L., Chen Q., Quaedvlieg W., Schumacher R.K., Taylor P.W.J., Ambers C., Bonthond G., Edwards J., Krueger-Hadfield S.A., Luangsaard J.J., Morton L., Moslemi A., Sandoval-Denis M., Tan Y.P., Thangavel R., Vaghefi N., Cheewangkoon R. and Crous P.W. 2019. Genera of phytopathogenic fungi: GOPHY 3. Studies in Mycology 94: 1–124. Mathre D.E. 1997. Compendium of barley diseases. Second edition. APS press. 120 p. McDonald B. A. and Linde C. 2002a. The population genetics of plant pathogens and breeding strategies for durable resistance. Euphytica 124: 163–180. McDonald B. A. and Linde C. 2002b. Pathogen population genetics, evolutionary potential, and durable resistance. Annual Review of Phytopathology 40: 349–379. McDonald B.A., Zhan J., and Burdon J.J. 1999. Genetic structure of Rhynchosporium secalis in Australia. Phytopathology 89: 639–645.

204 204

ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎﻱ ﮔﻴﺎﻫﻲ / ﺟﻠﺪ ۵۶ / ﺷﻤﺎﺭﻩ ۲ / ﺳﺎﻝ ۱۳۹۹: ۲۰۵-۱۹۳

Milgroom M. G. 1996. Recombination and the multilocus structure of fungal populations. Annual Review of Phytopathology 34: 457–477. Milgroom M. G. 2015. Recombination and randomly mating populations. pp. 147‒84. In: M. G. Milgroom (Ed). Population biology of plant pathogens: genetics, ecology, and evolution. American Phytopathological Society Press, St. Paul. MN, USA. Patpour M., Torabi M., Pouralibaba H. and Mardoukhi V. 2006. Responses of some promising dryland barley lines to leaf stripe disease caused by Pyrenophora graminea Ito & Kurib. Seed and Plant Improvement Journal 22: 201–213. Pöggeler S., Nowrousian M. and Kück U. 2006. Fruiting-body development in ascomycetes. pp. 325–355. In: U. Kües. and R. Fischer. (Eds). The Mycota. Vol. I. Growth, differentiation and sexuality. Springer-Verlag, Heidelberg, Berlin, Germany. Rau D., Attene G., Brown A.H.D., Nanni L., Maier F.J., Balmas V., Saba E., Schafer W. and Papa R. 2007. Phylogeny and evolution of mating-type gene from Pyrenophora teres, the causal agent of barley net blotch disease. Current Genetic 51:377-392. Rau D., Maier FJ., Papa R., Brown AHD., Balmas V., Saba E., Schafer W. and Attene G. 2005. Isolation and characterization of the mating-type locus of the barley pathogen Pyrenophora teres and frequencies of mating- type idiomorphs within and among fungal populations collected from barley landraces. Genome 48:855–869 Si E., Meng Y., X. Ma, B. Li, J. Wang P., Ren L., Yao K. Yang, Y. Zhang, X. Shang and H. Wang. 2019. Development and characterization of microsatellite markers based on whole-genome sequences and pathogenicity differentiation of Pyrenophora graminea, the causative agent of barley leaf stripe. European Journal of Plant Pathology 154: 227–241. Sivanesan A. 1987. Graminicolous species of Bipolaris, Curvularia, Drechslera, Exserohilum and their teleomorphs. Mycological Papers No. 158. 261 p. Smedgarden-Petersen V. 1978. Genetics of heterothallism in Pyrenophora graminea and Pyrenophora teres. Transactions of the British Mycological Society 70: 99–102. Smedgard-Petersen V. 1977. Inheritance of genetic factors for symptoms and pathogenicity in hybrids of Pyrenophora teres and Pyrenophora graminea. Phytopathologische Zeitschrift 89: 193–202. Taylor E.J.A., Stevens. E.A., Bates J.A., Morreal G., Lee D., Kenyon. D.M. and Thomas J.E. 2001. Rapid-cycle PCR detection of Pyrenophora graminea from barley seed. Plant Pathology 50: 347–355. Ye J., Coulouris G., Zaretskaya I., Cutcutache I., Rozen S.and Madden T. 2012. Primer-BLAST: A tool to design target-specific primers for polymerase chain reaction. BMC Bioinformatics 13: 134. Zein I., Jawhar M. and Arabi M. I. E. 2010. Efficiency of IRAP and ITS-RFLP marker systems in accessing genetic variation of Pyrenophora graminea. Genetics and Molecular Biology 33: 328–332. Zhong S. and Steffenson B.J. 2001. Genetic and molecular characterization of mating type genes in Cochliobolus sativus. Mycologia 93: 852–863.

205 205