ISSN 0023-3692 numero 245 (2011:5)
Poezio La velka rozo
El Ĉinio Pentrarto de Ĉinio
Scienco Energio kaj stelsubstanco Kian lingvon vi parolas? Lingvoj, menso kaj iom pli...
Ĵak Le Puil: 35 jaroj da sencenzura klinikado
Redakcie Dumonata socikultura revuo de Tutmonda Espe- rantista Junulara Organizo (TEJO), eldonata de Universala Esperanto-Asocio (UEA). Saluton!
Fondita en 1963. Unu jaro kompletiĝas de kiam ni prenis la redaktoran N-ro 245 (2011:5), 46-a jarkolekto taskon. La pasintjara duobla numero 2010:5&6 estis nia ISSN 0023-3692. unua, sed ni decidis nur en la venonta numero taksi nian Legata en ĉ. 90 landoj. unujaran laboron, ĉar tiam ni ankaŭ kompletigos tutan TTT-paĝo: http://kontakto.tejo.org. jarkolekton per lanĉoj de ses numeroj en 2011. Do, ek
Eldonanto (administrado, abonoj, anoncoj): UEA: al priskribo de la antaŭlasta numero de la jaro. Nieuwe Binnenweg 176, NL-3015 BJ Rotterdam, La ĉefartikoloj ĉi-eldone temas pri la plej preferata temo inter la esperantistoj: – Nederlando; tel.: +31 10 436 10 44, fakso: +31 10 436 17 51; ret-adreso:
Redakcio: Kontakto, Rua José Guidini Jr, 229, Ri- ke ĝin ni ne anoncis. Pri diversaj interesaj faktoj kaj siaj malkrovoj rilataj al lingvoj beirão Preto, SP. Brazilo, 14093-540
Presado: Skonpres, Bydgoszcz (Pollando),
Anonctarifo: tutpaĝa 350 EUR, 1/2-paĝa 190 EUR, plenkreskulo, ne sukcesis forigi la manion tuŝi ĉion kion li vidas. La rubriko El Ĉinio 1/4-paĝa 100 EUR, 1/8-paĝa 55 EUR, 1/16-paĝa 30 prezentas la pentrarton, kiu karekterizas tiun landon. Iom da poezio kaj scienco vi EUR. Anoncoj sur kovrilpaĝoj kostas duoble. Por E-organizaĵoj 50% da rabato. Varbantoj de ekster- trovos en la nuna eldono – ili inspiros vian animon kaj instruos vian cerbon. Se tamen movadaj anoncoj ricevas makleraĵon de 30%. Por anoncoj bv. kontakti UEA. ĝiaj lingvaĵoj iom pezas, tuj iru al la facillingva artikolo por senstreĉiĝi kaj ĝui leĝeran tekston. Anoncetoj: por Anonctabulo 0,25 EUR por unu vorto. Bv. sendi rekte al la redakcio aŭ al UEA. Kiam ni provis elekti la kovrilon por ĉi tiu eldono, ni faris ion tute novan. Per Interreto
Abontarifo: Varias laŭlande. Kontrolu ĉe nia ni proponis kvar bildojn kaj petis la esperantistojn decidi kiun uzi por la kovrilo. La nuna retejo. kovrilo estis la plej ŝatata kaj la afero tiel bone funkcias ke probable ni daŭrigos, ĉar tiel Malfortvidantoj: Estas kelkaj voĉlegitaj artikoloj en ni pli komune kreas la revuon. Ĝis la venonta! nia retejo. Pliajn oni povas peti de Vasile Gavrilan
Ĉefartikolo Lingvaj notoj ______10 ĜD Edukado kaj Kulturo Esperanto kaj latino______1 1 Tiu ĉi eldono estas financita kun subteno de la Rapidlegado - Kiel legi pli rapide kaj komprenefike______12 Eŭropa Komisiono. La publikaĵo tamen nur re- Brajlo - Ses ŝlosilaj punktoj______14 flektas la vidpunkton de la unuopaj aŭtoroj, kaj la Eŭropa Komisiono neniel respondecas pri ajna Facila Kiel antaŭ-diri veteron______15 uzo de la informoj. Scienco Energio kaj stelsubstanco______16 La redakcio kaj la eldonanto ne El Ĉinio Pentrarto de Ĉinio______18 respondecas pri la opinioj de TEJO tutmonde ______20 unuopaj aŭtoroj. @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@REAGOJ @@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@
Viaj reagoj kaj komentoj estas bonvenaj. Kontaktu nin per la retadreso [email protected] Temo-sugestoj
Ĉu vi ŝatus verki por Kontakto, sed Al mi tre plaĉas la revuo Kontakto. Kiam aperas nova kajero de la revuo, mi ĵetas mankas inspiro? ĉiujn miajn devojn kaj komencas legi la revuon :) Ni proponas al vi kelkajn temojn kiel sugestojn pri artikoloj por venontaj Olga ŜILAJEVA - Rusio numeroj de Kontakto. Sentu vin libera ankaŭ por fari proponojn. Ni bonveni- gas vian partoprenon! Mi de longe ne plu estas junulo, sed nepre pluabonos la revuon KONTAKTO! Mi Jen sube la aktualaj temo-sugestoj: (pliaj detaloj pri ili troviĝas en nia rete- gratulas pro la nova versio! Tre interesa, enhave kaj aspekte! Daŭrigu tiel! Mi jo kontakto.tejo.org) konigadas ĝin #Facila teksto Edmond LUDWIG - Francio Kontakto ĉiam bonvenigas facillingvajn artikolojn pri kiu ajn temo. Legu detalojn kiel verki facillingve en nia Pri la scienca artikolo, ĝi ŝajnis ignori delongan ekziston de “geneca programado”, retejo. teĥniko en komputila programado, kiu ĝuste kreas kunkuradon inter programoj, tiel ke estas premo evolui, kaj la pli bonaj programoj “reproduktas” novan gene- #USSR - 20 jarojn poste racion. Decembre en 1991, oficiale disfalis So- vetunio. Kiel vi rigardas tiun eventon, Russ WILLIAMS – Usono/Pollando kiu ŝanĝis la mondon? 20 jarojn poste, ĉu socialismo ankoraŭ havas ŝancon pluvivi? Verku pri tiu temo por venonta numero de Kontakto! Informe #Konsumismo Ĉu vi aĉetas superfluajn varojn? Ĉu konsumismo helpas disvolviĝon aŭ Konkurso Ni eraris/mankis malsanigas la socion?
La kultura centro Saint Nazaire en Francio invitas En la kovrilo de Kontakto 2011:3 # Drogoj Kiel oni konsciigu pri iliaj danĝeroj? Ĉu ĉiujn instruistojn, kiuj deziras partoprenigi siajn estis misliterumo de la nomo de la malpermeso estas efika? Ĉu laŭleĝigi gelernantojn en la konkurso de infan-desegnaĵoj, Irek, “Bobrzrak” anstataŭ la ĝusta ilin estas la plej bona solvo? kies ĉi-jara temo estas “Eksterlandanoj”. Ankaŭ la “Bobrzak”. Mankis la nomo de la # Recikligo kaj rubaĵoj gepatroj povas partoprenigi siajn infanojn. Pliaj aŭtoro de la “facila” rubriko en la La destino de rubaĵoj estas akuta informoj: [email protected] numero 2011:4. Ĝi estas Ariadna problemo en nia nuntempa socio. Recikligo fariĝas pli kaj pli grava kaj García GUTIÉRREZ el Kubo. necesa en la mondo. Kampanjo # Tabako Post incendio kiu atingis ĝian Malgraŭ la nuntempa provo sieĝi ĝian reklamadon kaj konsumadon, stokejon kaj kiu perdigis milon da ko- cigaredoj estas unu el la plej vendataj diskoj, la muzik-eldonejo Vinilkosmo produktoj en la mondo. lanĉis kampanjon por vendi je # Polemikaj tradicioj malalta prezo ko-diskojn, kiuj ne Ĉu en via lando aŭ regiono ekzistas po- estis forbruligitaj, sed kies libretoj lemikaj tradicioj, kiuj ne plu kongruas kun la ĉirkaŭaĵo aŭ kiuj vekas kritikojn kaj ujoj estis difektitaj pro la akvo el parto de la socio? de la fajrobrigadistoj dum la estingo de la fajrego. La liston kun ĉiuj # Astrologio Sciencistoj rigardas la stelaŭguradon disponeblaj ko-diskoj en tiuj kondiĉoj kiel ŝajnsciencon aŭ superstiĉon. Kaj vi trovos ĉe: http://www.ipernity. vi, kion vi opinias pri la temo? com/blog/vinilkosmo/349653. # Hejmbestoj Kian rolon havas la hejmbestoj en la homa vivo?
4 numero 245 (2011:4) Ĵak Le Puil 35 jaroj da sencenzura I nter v j u o klinikado
Rogener PAVINSKI (Brazilo)
Ĵak Le Puil - kanzonisto, redaktoro kaj tradukisto. Dum sia preskaŭ 40-jara
dediĉo al Esperanto, la franco estas unu el tiuj, ne multaj, kiuj tiom longe Foto: Flo Martorell kaj seninterrompe produktis en plurflanka agado. Kiel kantisto li jam registris 5 albumojn, el kiuj 4 aperis kasedoforme: “Danĝera Ul’” de 1977, “Revenas mi” de 1982, “De Pont-Aven al Varsovi’” de 1985 kaj “Ne donu tro” de 1993. La lasta kaj unua ko-disko estis “Mi estas” de 2004. Kiel tradukisto, ekde 1981 kune kun Armela LeQuint li aperigis preskaŭ dekon da titoloj elfrancigitaj kaj krome li ankaŭ estis ĉefredaktanto de la Franca-Esperanto-vortaro Lepŭil lanĉita en 1992 kaj por kiu nuntempe planatas suplemento. monon de la laboristoj!). Tial ni Sed verŝajne la plej kara inter liaj “gefiloj” estas La Kancerkliniko, decidis krei “liberan zageton”, kie la gazeto, aŭ “zageto” (kiel li mem nomas ĝin), kiu ĉi-jare fariĝas 35-jara. Ne cenzuro ne ekzistos. pro tio ke ĝi pli gravas ol la aliaj aktivaĵoj, sed simple ĉar ĝi estas unika. La gazeto trimonata, kiu havas kiel devizon “Politika, Kultura, Skandelema Ĝi havas sufiĉe malkutiman kaj Ajnista” regule aperadas ekde 1976 kaj estas kvazaŭ simbolo de libereco nomon por gazeto. Kiel ĝi ekhavis en la Esperanta arta movado. ĝin? Ni metis plurajn nomojn en En ĝi aperas tute sensenzure: poemoj, eseoj, noveloj, politikaj artikoloj kaj desegnoj - kio multe kontribuis al la Esperanto-kulturo kaj certe influis sur aliajn projektojn, kiel la “Vola Püg’”-gazeto, kiu ekzistis ĉapelon, kaj poste elektis hazarde antaŭ kelkaj jaroj. Malgraŭ tio, la ĉarma gazeto, simplece kunmetita, estas la unuan nomon kiu prezentiĝis! malmulte konata inter esperantistoj, pro tio KONTAKTO decidis doni al Ĝin proponis Jopetro Danvy. En tiu vi la ŝancon ekkoni iom pri ĝi kaj pri la senlaca Ĵak Le Puil, kiu malgraŭ nomo oni povas vidi ian referencon pluraj aktivaĵoj, surprizas nin pro la fakto ke li neniam estis plentempa al la verko de Solĵenicin “La pavilono esperantisto. de l’ kanceruloj”. Sed antaŭ ĉio ĝi Laestas Kancerkliniko ja provokema ekzistas titolo! jam de 35 jaroj, al kio vi atribuas tion? Kio venis unue, kantado, tradu- kado aŭ La Kancerkliniko? KancerKliniko fine de 1976 kaj trie Al la fakto ke neniam venis Kieltradukado kreiĝis ekde LKK? 1981. konkurenca “zageto”. Ankaŭ al la lardomoj,Unue kantado kulturdomoj, en la franca restoracioj ekde fakto ke ne ĉiuj e-istoj estas frid- 1961, en Parizaj kabaredoj, junu- pisuloj! Multaj homoj konscias Triope, Septier, Danvy, Le Puil, ni ke nur en LKK ili povas aperigi ktp, en Esperanto ekde 1974, en priprizorgis drogoj la gazetonkaj samseksemeco, de la junaj SAT- ni siajn tekstojn kaj desegnojn: ja ĉiam multaj landoj, i.a. en Brazilo en 1988 anoj “La Juna Penso”. Post artikoloj erotikaj,aperas desegnitaj pornaj por bendoj, la supre ĉefe cititaj de okaze de la SAT-kongreso kaj dum Serge Sire kaj Arnau, en LKK, ofte kvin jaroj en la Esperanta pariza havis akrajn riproĉojn de la Plenum- kabaredo “La Ruza Kruĉo”. Due, La komitato de SAT (ni “misuzis” la fridpisuloj!
5 de la jaro”, konkurso kiun li mem “Mi estas”, la plej lasta problemojnkreis la antaŭan kaj la jaron! tiama Ankaŭprezidanto kun albumo de SAT komence ni havis plurajn Ĵak.
de la Plenumkomitato nomis nin, Le Puil, Septier, Danvy – la tri kreintoj musketero,de LKK – “La kiu tri akompanas sennomaj nin nuloj”; ekde Sekve de tio, Serge Sire (la kvara kabaredo, kie mi ankaŭ kantis en la la numero 1 – do tuj post la numero franca ĉiun semajnon. Meznombre 0) faris desegnon kie la kapoj de la ĉeestis kvindek spektantoj. La La 1000-a paĝo de LKK kun nuloj! karikaturoj de la tiamaj tri estis anstataŭigitaj per grandaj ĉefaj kontribuantoj estis: Georgo skipanoj Kiel vi taksas ĝian kontribuon Lagrange, Jopetro Danvy, Solen kaj al la Esperanta kulturo? Ĉu ĝi Arno Lagrange, Serge Sire, Laŭrenco “Politika, Kultura, Skandelema havas la ĝustan prestiĝon kiun Septier, Armela LeQuint, Michel kaj Ajnista”. Ĉu tiu devizo ekzistas ĝi meritas? Audibert kaj du kantistoj Michel ekde la komenco? Kavlan kaj mi mem. Ankaŭ pluraj nefrancoj estis invititaj; Ĝanfranko Al LKK kontribuis amaso da Molle, Marĉela (ambaŭ el Italio), Komence LKK estis nur “politika homoj. Per noveloj, poemoj, de- Stefan MacGill kaj Loes Demmendaal kaj kultura”. Post pluraj atakoj ĝi iĝis segnoj, eseoj, politikaj artikoloj. El (Nederlando), Triksini (Germanio), skipoMarilu prezentis (Svisio). spektaklojnPost la fino “Multaj homoj konscias ke nur en LKK ili povas de la ĉiumonata kabaredo, Williamen diversaj Auld lokoj, diris i.a. al en ni la post UK aperigi siajn tekstojn kaj desegnojn” de 1982 en Antverpeno, kie
nia parodio de la ĉefteatraĵo, ke ĉi lasta pli bonis ol la plie “skandalema” kaj por montri ke la plej konataj, jen William Auld, Kial nurteatraĵo 11 jarojn mem! post via lasta kasedo, vi registris vian unuan ko-diskon? ni fajfas pri ĉiuj kritikoj, ĝi plie iĝis Reto Rossetti, Georgo Lagrange (S. “ajnista” (tion trovis Serge Sire). Ja Elgo), Aldo de ‘Giorgi (ĉiuj kvar ankaŭ la ĵus aperinta numero iĝis bedaŭrinde mortis), Stefan Maul, Ĉar tutsimple mi atendis pro- scienca! Kial ne? Humuro rajtigas Istvan Ertl, Jorge Camacho, Kris ponon de iu eldonisto! Mi ne havis Kiujĉion, estisĉu ne? la skandaloj en LKK? Long, Michel Duc Goninaz, Mao Zifu, persufiĉe gitaro, da mono sed porpor pagi disko studion pli bone kaj Stefan MacGill, Renato Corsetti, Mi- muzikiston (mi ja akompanas min poemon de Aldo de ‘Giorgi, iu kaelo Bronŝtejn, Peter Browne, Ionel NapokapoEn la unuaj minacis jaroj kiamnin pri ni proceso.aperigis Onet, Manuel de Seabra, Arnau... ke mi tion ne faru!). Dank’ al Flo (senkulpigu min tiuj kiujn mi forge- (Vinilkosmo) mi povis registri mian sis!). Notindas ke ĉiuj tiuj homoj unuan K-diskon, kun la akompano Same kiam ni aperigis preskaŭ spontane verkis en LKK. Ni neniam postde JoMo. malpli Mi ol nun10 jaroj havas tio sufiĉeokazos... da blankan paĝon por privilegiis konatajn aŭtorojn, kaj materialo por dua ko-disko, do eble anonci ke Silfer gajnis larĝbrake akceptis kaj as kaj os tute Viaj malnovaj kasedoj jam ne la premion “La verko nekonatajn homojn – gravas nur la plu aĉeteblas, ĉu vi jam pensis kvalito, la originaleco; cenzuro ne disponigi ilin en Interreto, por ekzistas en LKK, iras rubujen nur ke la pli juna generacio povu la seninteresaj tekstoj! – Ni neniam koni ilin? celis prestiĝon... tamen ne malĝojigis nin konstati ke sep mencioj pri LKK eniris PIV-on – kaj ni eĉ ankaŭ rice- Ne. Mi preferus ke tiuj kasedoj iĝu Kielvis la funkciadispremion Grabowski! la kabaredo “La ko-diskoj! Pri disponigo en inter- Ruza Kruĉo”? reto povas decidi nur la eldonistoj (Edistudio kaj Vinilkosmo, krom “Ne endonu interreto! tro”, kiun Multe mi mem kostas eldonis). registra Kaj La unua kasedo Spektaklo okazis po unufoje vi konas la problemon pri piratado de 1978 “Danĝera ul’” kaj la laste aperinta novelo elfrancigita, monate de oktobro 1978 ĝis januaro - “Sonĝoj de Kristalo”, de 2010 kaj1982; la lastandum la jaron unuaj en kvar Montmartra jaroj en kajdoj mikaj dubas ne ĉio pri povas la rezulto! esti akirebla kafejoj ĉirkaŭ la placo de l’ Bastilo, senpage. Provu tion ĉe panvendisto
6 numero 245 (2011:5) Kelkaj kovriloj de La Kancerklino dum tiuj 35 jaroj da ekzistado
Kiuj estas la kriterioj, per kiuj Kiuj estas viaj estontaj planoj, kaj vi elektas la verkojn kiujn vi kun lia stilo “populara”, “slanga”. kiun estonton vi vidas por LKK? trakudas? verkistoj de la dudeka jarcento), En la 90-aj jaroj estis kritikoj rilate al la vortaro Franca-Es- Kun Armela mi preskaŭ fintradukis Mi ĉiam tradukas librojn kun “La lasta minuto antaŭ la sturmo” mia kunulino Armela LeQuint. (356 paĝoj) de juna franca verkisto, Ĝis nun aperis: “Florville “Cenzuro ne ekzistas en tre maldekstre engaĝita kaj kaj Courval” de Sade, “La pli kaj pli konata, Jérôme maljunulino kiu paŝis en Leroy (jam aperis ĉe la la maro” de San-Antonio, LKK, iras rubujen nur la Eldonfako de SAT “Sonĝoj de “Higieno de l’ murdisto” de kristalo” de la sama aŭtoro). Amélie Nothomb, “Paĉjo, seninteresaj tekstoj!” LKK daŭre aperos, kaj daŭre kio estas rasismo?” de Tahar venas novaj kunlaborantoj Ben Jelloun, “Vojaĝo ĝis al nia Kliniko. Kompreneble noktofino” de Céline, “Jules ankaŭ plezurigus nin se Verne esperantisto!” de venus novaj abonantoj. Iam Lionel Dupuy”, “La leciono” peranto redaktita de vi. Kiel vi ni sloganis: “LKK, la zageto de Ionesco, “Sonĝoj de nun vidas la aferon? Ĉu vi havas kiu baldaŭ havos pli da Kristalo” de Jérôme Leroy. La planojn lanĉi novan eldonon de kunlaborantoj ol da abonantoj”. Sed kriterioj estas variaj: unue trovi tiu vortaro? tamen pri mono mi ĉiam elturniĝis, valoran tekston famkonatan aŭ Unue ne nur mi redaktis tiun ofte kun helpo de kelkaj homoj. Mi ne, kaj due provi alfronti defiojn. ne kredas ke LKK postvivos min, Ekzemple pri la novelego de la sed mi esperas ke tiam kreiĝos Markizo de Sade “Florville kaj vortaron, sed skipo, el kiuj la du ĉefaj samspeca gazeto. Ĉiel Armela diris Courval” barakti kun la stilo de anoj ja estis mi kaj Jopetro Danvy. Estis al mi ke LKK estas mia “dancistino”... la franca lingvo de la dek-oka kelkaj kritikoj sed ankaŭ multaj laŭdoj kaj ŝi preferas tiun ĉi al tiuj de iu jarcento, ĉe “La maljunulino” kun (ekz. de Manuel de Seabra, kiu mem ĈuStros vi Kanestas [1]! plentempa Do... esperan- slangaĵoj kaj multaj “tabuaj” vortoj, faris plurajn vortarojn kaj bone scias tisto? kaj ĉe “Vojaĝo ĝis noktofino” de pri kio li parolas!). Mi havas planon tre Ne! Mi ne estas kaj neniam estis! Céline (unu el la plej grandaj francaj baldaŭ aperigi suplementon.
Tamen ĉiutage pro La KancerKlinko, niaj tradukoj, la korektado de la SAT- Amikara gazeto “La Sago”, mia tiea rubriko ‘Libro vivas pli longe ol unu kajsezono’, la prezidanteco miaj kanzonoj, de la reviziadogrupo de de la vortaro “français-Espéranto” bulteno)... mi esperantumas dum Bourges (kun la redaktado de ties
pluraj[1] Dominique horoj! Strauss-Kahn – Franca poli- tikisto akuzita pri seksperforto kontraŭ hotelĉambristino.
Pliaj informoj pri la gazeto, akireblas ĉe [email protected]
Por aŭskulti fragmentojn el “Mi estas” Ĵak Le Puil kaj sia akustika gitaro - la plej malfacila parto de tiu intervjuo http://www.vinilkosmo-mp3.com estis ekhavi fotojn pri li sen la gitaro
7 POEZIO La Velka Rozo Gabriel ÒSHÓ-DAVIES - Niĝerio
Tiu kiu vivigas min ankaŭ mortigas min Mi antaŭeniris kvankam mi foje ne estis tute bra- Tiu kiu senĉese provizas sufiĉe da pano kaj vin´ va; Ankaŭ kaŭzas mian eternan malsaton Nu, kara, ĉu mia kapo trovos ripozon en vian si- Li igas min ridi, tamen kaŭzas la mienon mornan, non? Li fortigas min, sed lia donaco por mi estas malforto Kio estas pri la vivo dezirinda? Ho, kiel liberiĝi je tiu ĉi terura sorto, Ĉu ĝiaj amaraj streboj aŭ ĉiu vojo blinda? Ho, for estu jam tiu ĉi frenezo! Ĉu la floroj matene florantaj Sed subite velkantaj vespere? Serĉu por mi ŝtonon, mi restigos mian lacan kapon Tamen, mi jam trovis kialon por daŭre vivi en morto, Mi jam trovis iun por kiu dediĉos mian vivon mi Miaj flugiloj brulvundiĝis, ĉar min trafis malbona Pro vi, mia kara, mi estas daŭre tenaca. sorto, Ne plu malfaldiĝonte, ili ĉe miaj flankoj restos en Se vi estas la suno, via brilo volas esti mi; malvarmo, Faru min la ombro se l’substanco estas vi. En silenta loko kie nek amo nek malamo ekzistas Suno aŭ brilo, substanco aŭ ombro, Kien oni ĉiam gastigas, tamen senatente, vermojn, Tute ne gravas al mi kiu estas kio; Forestas amantoj, kvankam malamikoj ne plu kaŭzas Se esti kune, nur tiam vivo ne estos sen valoro. ĝemojn Sed pro ĝia ofte neeviteble trudiĝema doloro, Kaj oni ne observas ĉion kio okazas sub la suno. Eble ĉio ĉi estas odinara fantazio.
Turnas sin – kaj ĉiu atentas ĝian kapricon – la tero, Kaj li diras dum firme ŝin en la sinon li provas teni, La granda oceano ondegas kaj tremas ĉiu koro, Ne gravas kiom longe ni devis promeni, La montoj minacas per siaj imponaj ĉeestoj, Ni jam venkis vivon, ni venkis morton; La valoj oscedas malsatege, neniam satiĝontaj; Ne gravas tio ke ni spertis tiom da problemoj, Tamen, malgraŭ tiuj ĉi malfacilaĵoj ĝeneralaj, Ni venkis tempon, ni venkis spacon; Ĉion kion rozoj malhavas, estante fizike malfortaj Ni renkontas ĉi tie kaj havas pacon kaj palaj, Nur pro tio ke por amo nenio estas neebla. Ili posedas en beleco kiu senarmigas fortegulojn. Amo vidas kion ne povas vidi mortaj okuloj, Parolu nun por ke mi sciu ĉu vi vere estas ĉe mi, Amo povas rezisti ĉion pro kio forkuras fortuloj; Ĉar nenio krom via ĉeesto kapablas sanigi Ĝi neniam cedas al la povo de morto, Tiun ĉi eterne vunditan koron batantan ene de mia Amo mokridas la tombon, ‘min vi ne povas kapti’; busto. Ĝi vojaĝas laŭ la vojo de anĝeloj sanktaj, Malferminte l’okulojn mi vin vidas, ferminte ilin, mi Ne laŭ la irejo de homoj, vivantaj aŭ mortintaj, vin vidas, Kies vivoj estas, aŭ estis makulitaj per vaneco. Sen vi mi estas nenio, kaj tio al mi plaĉas; - Se mi estas kun vi dum la tero kaj ĉielo forpasas, Silento aŭskultas, dum vi parolas, mallumo aten Unu jarmilo kun vi jam estus kvazaŭ unu tago. tas, Sed kiu jam divenus, ke en ĉio ĉi, vivo banalaĵo Ne fariĝinte malseka transmaren mi naĝis pro vi, estas? Kaj promenante tra danĝeraj lokoj ne timis mi; Jam velkis la rozo kiun ni plantis en nia fantazio, Mi vojaĝis milojn da mejloj sed ne laciĝis, Kaj la sunbriloj kiujn ni kreis dum nia revo, jam Ĉar miajn timojn kaj kuraĝojn, amojn kaj malamojn, subiris; miajn ĉiojn, Nun, ke jam estingiĝas tiu ĉi malgranda flam’, Ĉion ĉi sur vin mi kuŝigas, nur vi estas en la mondo Kaj tiu ĉi juna arbo estas tranĉita jam, grava. Kie ĉi-nokte nestos la birdo de nia amo?
8 numero 245 (2011:5) )))))))))))))))))))))))))Viktoro SOLÉ- Katalunio Blogo de malliberulo la b laga logo Mi memoras, ke, kiam mi estis infano, miaj Certe, miaj fingraj spuroj estas ĉie: en muzeoj, gepatroj ĉiam admonis min pro la fakto ke mi ĉiam sur skulptaĵoj, monumentoj, konstruaĵoj kaj tuŝas ĉion. “Tuŝulo, vi havas la okulojn en la fingroj!” sur la fenestro-vitroj de ĉiu hotelo, hospitalo, oni ĉiam skolde diris al mi. Temis pri aŭtomata ago. flughaveno, banko... kie mi estis. Mi supozas, ke la Mi pensis: – Ho, kiel bela floro! kaj mi tuŝis ĝin; ho! scienca polico jam rekonas ilin, malgraŭ ke mi, ĝis kiel bona biciklo! kaj miaj manoj jam prenis ĝin; ho! nun, ne estis krimulo. Mi povas imagi la policanon kiel dezirinda kuko! kaj mi jam havis ĝin enmane… klopodantan malkovri la spurojn de krimulo per Kiam ni eniris butikon, mia patrino, sperta pro speciala peniko, kaj subite: ho ve, denove la spuroj la problemoj, kiujn mia tuŝemo kaŭzadis, ĉiam de la ĉiama kaj ĉiea tuŝulaĉo! flustris al mi: metu la manojn en viajn poŝojn! Fakte, plejofte sufiĉis, ke ŝi susuris: “manojn!” Kaj mi obeis, Nuntempe, kiel plenkreskulo, mi daŭre emas kompreneble, sed miaj manoj moviĝadis ene de la tuŝi ĉion, kion mi vidas. Mi multe devas bremsi poŝoj, pligrandigante ilin, kvazaŭ ili tuŝis la butikajn min kaj “metu la manojn en viajn poŝojn” estas la vidindaĵojn, kiujn mi avide rigardadis. patrina frazo, kiun mi plej ofte memoras. Tamen samklasanoj malpermesis al mi ludi piedpilkon, hieraŭ, bedaŭrinde, mi forgesis tiujn saĝajn Lerneje, mi ankaŭ havis problemetojn. Miaj vortojn kiam belulino eniris en la buson kaj venis sidi ĉe mi, ĉar kiam ŝi pasis ĝuste antaŭ mia ĉar mi ne sukcesis ne tuŝi la pilkon mane. “Provu sidloko, mi pensis: Ho! kiel belaj mametoj. flugpilkadon!” ili kriis al mi. La ideo estis bona, ĉar oni ludas tiun sporton per la manoj. Mi ankaŭ Nun, bedaŭrinde, mi devas skribi tiun ĉi mian klopodis ludi ĝin, sed la reton oni ne rajtas tuŝi. Kaj blogeron mallibereje, kaj aldone al la honteco mi ĉiam faris tion. sentita, mia maldekstra vango estas ankoraŭ ruĝa, ĉar – jes ja – la belulino Kiam mi estis junulo, multe da tempo antaŭ ankaŭ tuŝis min, sed tiel rapide, ke mi ol oni elpensis la modernajn tuŝeblajn ne rimarkis tion, ĝis mia vango – buse, kuekranojn n l a (kiujn ko m p umi t imulte l a j ŝatas), merite, pune – ruĝiĝis pro la doloro. mi jam klopodis fingre interagi
tuteekranoj, senutila malgraŭ kaj mia ke tia fingrumado estis plenplena de miaj ekrano ĉiam estis
fingraj spuroj.
))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))9 Kiu ne scias alilandajn lingvojn, tiu ne scias la propran J.V.Goeto Lingvaj notoj
ĈE F ARTIKOLO Do you speak English? Parlez-vous français?Olga ŜILAJEVA Sprechen – Rusio Sie dum du semajnoj, sed oni kutime tre Deutsch? Вы говорите по-руcски [vyj gavaritje pa ruskij]? longe lernas, kiel esprimi pensojn Ĉu vi parolas Esperante? Ĉu vi scias, ke nun en la mondo, se ne konsideri diversajn dialektojn, ekzistas pli ol 4200 puraj lingvoj? por ke la interparolanto ĉion ĝuste Lernado de fremdaj lingvoj malfermas al ni novajn pordojn, komprenu. Jen tia filozofa lingvo. kiuj antaŭe ŝajnis por ni fermitaj. Komunikiĝo kun amikoj- Kaj pri aliaj faktoj. De mia amiko el esperantistoj el diversaj landoj, vojaĝoj al Eŭropo kaj konatiĝo Hungario mi eksciis, ke la plej longa kun rusaj lingvistoj vekis mian intereson al lingvoj. Kaj hodiaŭ mi vorto en la mondo estas la hungara volas iomete rakonti al vi pri miaj lingvaj eltrovaĵoj. vorto “megszentségteleníthetetlen- ségeskedéseitekért”, kiu enhavas 44 malsanktigebladecoj”.literojn. La traduko en Esperanton M estasMia proksimume amiko el laGermanio, jena: “pro viajkiu i pensas, ke ĉiu esperantisto estis scias,kreitaj ke plikrom ol niamil lingvo skribas sciencverkon pri lin- Esperanto en la mondo gvistiko,en la rakontismondo estas al mi, la ke la plej ĝentila lingvo kajprojektoj el ili: solresol,de artefari - taj lingvoj, jen kel- lingvoen Gronlando. de eskimoj- inuitoj, kiuj loĝas volapuk, idiom, ido,neŭtral, okciden latino- En ilia lingvo ne sine-fleksione, ekzistas eĉ unu - aborigenojinsulta vorto. en t a l , n ov i a l , Ĉiu gento de neo,bejsik romanid, ingliŝ, interlingva, Aŭstralio ha- vas propran ktp,eljundi, ktp. loĵban, du:lingvon, la unua kaj ella glosa, slovio iligento estas dieri kutima – eĉ le la plej lasta projektoKaj oficia estas- la la duan oni uzas nurkaj por ĉiutaga parolado kaj pono, konstruita de inter bopatrino kaj planlingvo toki- sciencistoj registris raran estiskanada unue junulino publikigita Sonja en bofilo. Antaŭ nelonge Elen Kisa. La projekto lingvon, kiu nomiĝas “susu- la interreto en la jaro 2001. La ami”. En tiu lingvo parolas nur vortkombinaĵon “toki-pono” oni du familioj el la provinco Morovio povas traduki kiel “lingvo de bono” (serĉu en Oceanio). Estas interese, aŭ “simpla lingvo”. “Pona” signifas kaj interparolantoj iĝas kvazaŭ poe- ke infanoj komprenas tiun lingvon, “simpla”, sekve – “bona”: facilaĵo toj. Ekzemple, la vorto “glaciaĵo” en sed ne parolas ĝin. Kaj la plej rara ne povas esti malbona. Toki-pono toki-pono sonas kiel “malmola akvo” lingvo sur nia planedo estas lingvo, enhavas ĉirkaŭ 120 vortojn kaj Treege(telo kiwen) simpla kaj “aŭtomobilo”gramatiko donas – kiel kiu nomiĝas “bikja”. Ĝin posedas nur tute malgrandan alfabeton – nur “moviĝanta domo” (tomo tawa). unu 87-jara virino el vilaĝo sur la 5 vokalojn (a e i o u) kaj 9 kon- limo inter Kamerunio kaj Niĝerio. sonantojn (j k l m n p s t w). En al ĉiu vastan eblon ekzerciĝi en Mia scieсema germana amiko toki-pono estas nur 3 numeraloj: spritado. Tiu lingvo taŭgas por viva krom Esperanton, la germanan kaj “unu”, “du” kaj “multe”. Kutimaj konversacio, sed ne por leteroj aŭ la anglan regas ankaŭ la kreolan. Tiu vortoj en toki-pono transformiĝas skajpumado, ĉar neniu vin kompre- kreola lingvo estas lingvo de kreo- en belajn kaj filozofajn metaforojn, nos. Toki-ponon oni povas ellerni loj, loĝantaj en Haitio, Sejŝeloj kaj
10 numero 245 (2011:5) Vanuatuo. Por kompreni subskri- Esperanto bon en la kreola, necesas laŭtlegi ĝin kaj poste imagi, kiun frazon el originala eŭropa lingvo ĝi similas. Ekzemple, la subskribo “Labank kaj latino Santral” sur monpapero – estas aliformogita “La Banque Centrale”, Kiuj rilatoj ekzistas inter Esperanto kaj la latina lingvo? t.e. Esperante – “La Centra banko”. La baza principo de la kreola: kiel devi aŭdas,la kreola. tiel skribu! Entute en la Frederiko LOPES - Brazilo mondo oni povas trovi 127 specojn M lingvoj, enestas en latino. La uzo de Kaj iom da lingvaj rememoroj ultaj el ni jam aŭdis pri la latino. akuzativo post kelkaj prepozicioj kadre de la ĉi-jara IJK. Nia instruisto Kelkaj eĉ jam ĝin lernis en montranta movon estas latinaĵo. dum la IJK en Kievo estis bonkora, lernejoj aŭ universitatoj. Malmultaj Ankaŭ la nevarieco de adverboj saĝa, sperta kaj tre interesa espe- tamen ĝin posedas en nivelo de la noma sistemo de latino kaj tiu de estas latina trajto. La simetrio inter rantisto – Aĥman Junusov el Rusio. legado, kaj multe malpli en nivelo de Dum kursoj kaj prelegoj li sukcesis parolado. Sed la latina lingvo estas li lerte enplektis en la rakontojn Esperanto estas tre granda. rakonti ne nur pri Esperanto, sed unu el la ĉefaj bazlingvoj de eŭropaj lingvoj, do ankaŭ de Esperanto. Ĉu La verbaj tempoj de Esperanto ni ne bezonus koni ĝin iom pli bone? ankaŭ temojn pri sia patrujo – la kaj iliaj uzadoj per adverboj ŝajnas Kion ni gajnus per tio? Dagestana provinco (Rusio). Li esti raciigita formo de la latinaj iufoje diris, ke en Dagestano homoj La latina lingvo ekestis en la itala tempoj. En la unua konjugacio de imagi!parolas en la tabasarana lingvo, regiono ĉirkaŭ Romo. Dum granda latino, la estanta tempo havas la kiu enhavas 44 kazojn! Ĉu vi povas de terkulturistoj kaj bienuloj, poste parto de sia historio, ĝi estis lingvo vokalon “a” en ĉiuj formoj, kaj “i” en reguligola ĉefa estinta de la participa tempo. La sistema participa de Kaj jen ankoraŭ iom da aliaj lin- lingvo de militistoj, politikistoj kaj sistemo de Esperanto estas genia gvaj interesaĵoj, kiujn mi ekaŭdis de advokatoj, kaj nun de filozofoj kaj ellabori participajn konstruojn miaj rusaj amikoj-lingvistoj. religiuloj vivantaj en Vatikano. Oni latino. Oni povas per Esperanto La plej longa vorto-palindromo atendas, ke la Papo parolu latinon, doni kelkajn aliajn. Mi ne parolu en la mondo estas la finna vorto sed la vero estas, ke eĉ en Vatikano prirespondajn multaj aliaj al la similecoj latinaj, kajrilate eĉ “saippuakivikauppias”, kiu signifas malmultaj fakte ĝin parolas. Ĝi la kunordigo kaj subordigo de “vendisto de steatito (sapŝtono)”. estas nomata malviva lingvo, sed tio propozicioj. Tie la kampo estas ja La Princujo de la rivero Hutt estas ankaŭ ne estas ĝuste la realo. mikronacio, kiu troviĝas okcidente de Aŭstralio, havas tri oficialajn Mi ne volas paroli pri la movado fruktodona. lingvojn: la anglan, la francan kaj “Viva Latino”. Kontraŭe, mi pensas, Esperanton(!). ke tiu movado povas atingi nur Esperanto estis la unua dua La plej longan alfabeton enhavas malmultajn kun granda kvanto da lingvo, kiun mi parolis. Ĝi restas la kamboĝa lingvo – 74 literoj! tempo kaj energio disponeblaj. Sed hodiaŭ mia plej uzata dua lingvo, proklamitaLa Universala la 10an Deklaracio de decembro de la latino ja atingas vin, kaj faras tion amas,malgraŭ kaj ke kiu mi, estas pro profesiajtreege simila kialoj, al Homaj Rajtoj, kiu estis adoptita kaj rekte per Esperanto. devis lerni la latinan, kiun mi tre
1948 en Parizo, havas tradukojn en La formo de la plimulto de niaj estasmia gepatra raciigita, lingvo, simpligita la portugala. kaj genie Mi 321 lingvojn kaj dialektojn. vortoj devenas el latino. Latino estas ĉiam sentis kaj sentas, ke Esperanto Ĉina hieroglifo, kiu signifas unu el la lingvoj, kiujn Zamenhof “malfacilaĵo” estas skribata kiel “du duonokonis. deLatino la angla. estas Rusoj la bazobone scias,de la refandita formo de la latina. Mi virinoj sub unu tegmento”. vortoj de la franca, kaj iom pli ol jam aŭdis, ke ankaŭ ĉinoj vidas Mi povas babili pri lingvaj TioEsperanton, estas absolute malgraŭ mirinda! ĝia eŭropa interesaĵoj pli kaj pli, sed mi ne ke la influo de la franca – do de latino formo, tre simila al la ĉina lingvo. havas eblon rakonti pri ĉio kadre – sur la rusa lingvo estis tre forta. de unu artikolo. Do en la fino de mia Zamenhof scipovis ankaŭ la rusan, sitatorakonto per mi diru,statistika ke antaŭ esplorado nelonge kaj certe rimarkis tion. Ni vidu Kion mi gajnis lerninte la latinon? sciencistoj de la Londona univer- ankaŭ, ke la sciencaj fakaj vortoj pliKrom bona aliro mastrado al majstroverkoj de mia gepatra de preskaŭ ĉiuj devenas el la latino. influegaj Okcidentaj pensuloj, krom blankonkludis, kaj originalan ke homoj, pensadon, kiuj ellernas ol tiuj, Multe pli pro tio, ke mi lernis la fremdajn lingvojn, havas pli flekse- La akordo inter substantivoj kaj latinonlingvo, mi nur lernis poste, pli ami tiam, Esperanton. kiam mi adjektivoj en Esperanto devenas kiuj ne interesiĝas pri lingvoj. Do ni el latino. La akuzativo, ordinara iru kaj lernu! Sukcesojn al ni! lingva trajto de multaj eŭropaj bone lernis Esperanton!
11 Prenu kronometron kaj ekkakulu kiom da Rapidlegado tempo vi bezonas por legi tiun ĉi artikolon Kiel legi pli rapide kaj komprenefike ĈE F ARTIKOLO Rogério FERREIRA – Brazilo
Ĉiu ajn alfabetigita homo legas laŭ la sama maniero, sed kelkaj ŝajnas havi specialan kapablon legi pli grandan kvanton da teksto en malpli da tempo ol la averaĝaj personoj. Ili estas nomataj rapidle- gantoj.
Bazaj principoj
Legi estas duetapa procezo: la unua nomiĝas mekanika, kio okazas Rapideco je legado postulas trejnadon kiam ni kaptas la grafikajn simbo- lojn per niaj okuloj, aŭ ĉe vidhan- dikapitoj, per tuŝado sur la brajla nur “kapti” la sencon de la skribita perceptas,skribo; la duan malkodas etapon kaj ni komprenaspovas nomi legi vortojn aŭ eĉ tutajn frazojn pen- prononcu vortojn ktp, anstataŭ mensa, ĉar ĝi okazas kiam nia cerbo gantojsante, kekiuj tiamaniere ne sukcesas ni memori povas kapti kion Rapidlegado konsistas el meto pli bone la sencon de la mesaĝo. Le- mesaĝo. Substrekinde estas, ke ni dola skribitan legi kun mesaĝon.rapido kaj kompreno. prononcadon,ne kondamnas por tian parkerigi laŭtan poemojnlegadon, Ordinara leganto legas mezume- ili ĵus legis, pensas ke regresante al eĉ kontraŭe, ĝi taŭgas por bone lerni la komenco de la linio aŭ eĉ de la paragrafo, ili komprenos pli bone aŭ nur komune ĝui legatan tekston. de 100 ĝis 200 vortojn en minuto. la signifon de la teksto. Sed tio estas miskutimon.Sed por rompi la malrapidon en la niRapidleganto bezonas elimini povas kelkajnlegi trioble misku pli erara, ĉar la sencon de la mesaĝo legado, bezonatas estingi ankaŭ tiun timojn,rapide. Kajkiujn por ni atingisenrimarke legorapidon, akiras ni kaptas laŭ la kunteksto, ne laŭ Subartikulacio: - izolitaj vortoj aŭ frazoj. Tiel regreso baras al ni la vojon al rapido kaj al Subartikulacio dum nia vivo.Miskutimoj tiunla vera miskutimon, kompreno ne pri sukcesas la ideo plenede la estas la ago “mense” legi la vortojn legata teksto. Krome, tiuj, kiuj havas de la teksto. Ĝi okazas kiam ni ne prononcas la vortojn, sed “pensas” ĝui kompletan koncentriĝon sur la pri ili. Eĉ estante nur mensa, ankaŭ nianKun rapidon la paso kaj de komprenon la tempo tiujpri legaĵo, ĉar ili nekonscie uzas tiun ĝi prezentas baron al la miskutimoj enradikiĝas kaj bremsas timon,artifikon ni kiam akrigas ilia atentonian atenton fordrivas kaj al disvolvo de aliaj pensoj. Eliminante tiun misku- la legata teksto. Ne facilas forviŝi miskutimojn, ĉar ili naskiĝas Laŭtlegado:disvolvas nian koncentropovon. nekonscie, sen nia propra volo. Necesas multaj horoj da ekzerciĝado Kelkaj personoj ŝatas por tute aŭ parte ŝanĝi tiujn miskutimolaŭtlegi, ĝuste bremsas prononcante la rapidon, ĉiujn kutimojn. Jen kelkaj el ili: vortojn, kvazaŭ ili legus al iu alia. Tiu cerbo bezonas sendi ordonojn Regreso / Laŭtlegado / Subartiku- alĉar niaj legante parolorganoj, tiamaniere por nia lacio / Kapmovo / Legi vorton post ke ili estigu sonon, Regreso:vorto / Malĝusta Regreso sidado estas la ago ree movu la voĉkordojn,
12 numero 245 (2011:5) Tiel, Ĉu vi kalkulis la tempon? rapido en la legado. Ĝi konsistas en la per unu sola fojo. Jen la rezulto: plej malfacile eliminebla miskutimo anstataŭ ok saltojn, la 2 minutoj – Vi estas rapidleganto kaj eĉ spertaj rapidlegantoj ne okuloj povas fari nur 7 minutoj – Vi estas averaĝa leganto Kapmovo:sukcesas centprocente forigi ĝin. Malĝustatri aŭ du en ĉiusidado: linio. 12 minutoj – Vi bezonas koncentriĝi Unu el la plej oftaj eraroj por legi, ni komencas 20 minutoj – Ĉu vi dormis? ĉe legantoj estas la malrekomen- Se ni sidas malĝuste dinda kapmovo. Kelkaj opinias, en la dorso, pigron, ke movante la kapon ili pli facile senti laciĝon, doloron povas akompani la movon de la malrapidigasokuloj. Farante nian tion, legadon. ni malhelpas Niaj dormemon (ĉefe se ni Antaŭlego la enfokusiĝon de niaj okuloj kaj kutimas kuŝi por legi), mankon de atento ktp. Ankaŭ mal- okuloj funkcias kvazaŭ fotilo, kiu sidibona kun aŭ nesufiĉala dorso lumotute apogita obstaklas al la “kaptas” la bildojn de la vortoj por legadon. Dum legado ni ĉiam provu Antaŭlegi estas lasi ke niaj nia cerbo. Kiam ni movas la kapon, okuloj vagu sur la legota teksto niaj okuloj ne sukcesas bone “foti” seĝo, rekte kaj sen kurbiĝo. La lumo niansekvante cerbon specifajn kaj atenton teknikojn. por Lala la vortojn por sendi ilian signifon al devas trafi la libron aŭ la tekston celo de la antaŭlego estas prepari nia menso. Tial ni devas restigi nian sen troigo. Ni devas teni la libron okuloj simple glitas sur la papero kapon senmova kaj permesi, ke nur pli-malpli kvardek centimetrojn vera legado. Dum la antaŭlego niaj Leginiaj okuloj vorton saltu post laŭ vorto: la frazoj. for de la okuloj, tiel ke ni ne be- zonu movi la kapon por legi de la serĉante nur la kernan ideon kaj gliti sur la papero, de maldekstreKiam ni komenco de la linio ĝis la fino kaj de ĉefajn punktojn de iu temo. Estas legas, niaj vidorganoj ŝajnas dolĉe la supro de la paĝo ĝis la malsupro. tio kion ni faras kiam ni foliumas Se ni portas okulvitrojn, ni certiĝu libron en librovendejo, decidante dekstren, linion post linio. Sed tiu ke ili estu ĝustaj kaj puraj. Kaj miĉu nipli aĉetu ol kelkajn ĝin aŭ sekundojn. ne. Tiu procezo koncepto estas erara, ĉar niaj okuloj ne dormemon,neniam estas ne troo legadon. averti, ke ni ne devas esti tre rapida kaj ne konsu- kapablas vidi dum movo. Ili bezonas legu kuŝante, ĉar tiu pozicio favoras Vortprovizo halti por kapti la bildon, kaj tial ili Lego de pluraj vortoj faras malgrandajn, nerimarkeblajn okulsaltojnsaltojn de unu dum vorto la allegado alia. Ordinara de unu Rapidleganto ne kaptas izolitajn leganto faras mezume ses aŭ ok Ne malofte dum legado ni renkontas vortojn fremdajn al ni, vortojn kies signifon ni tute ne linio. Konsiderante ke unu paĝo de tasvortojn, ekzercoj anstataŭe kiuj ampleksigas li provas kapti nian libro havas pli-malpli dudek, dudek plurajn vortojn per unu fojo. Ekzis- scias aŭ nur deduktas el la kun- kvin liniojn, kalkulu kiom da saltoj tigiteksto. la legadon La plej por adekvata konsulti sinteno ilin en niaj okuloj devas fari por kovri tutan vidkampon, sed nur la pacienco kaj antaŭ tiaj vortoj estas ne tuj hal- kiampaĝon! ili komencasNe senkaŭze legi! multaj Rapidleganto homoj multhora trejniĝo povas garantii vortaro, por ne rompi la ĉenon de plendas pro kapdoloro aŭ pigro spacoplenan inter sukceson. du linioj) Fiksi dum la la okulojn legado la rezonado, sed plu legi kaj provi akcelasiom super la rapidon, la linio samtempe (en tiu blanka kiam trejnas siajn okulojn per specifaj kompreni la signifon laŭ la kun- teksto. Nur poste ni devas serĉi ilin ekzercoj, horojn post okulsaltoj. horoj,kiom por ke eble ili ni legas pli da vortoj kun malmultaj en la vortaro, kopii la difinojn sur sukcesuplej “foti” da papero kaj formi frazojn kun tiuj Koncentriĝo novaj vortoj. Ni legu tiujn frazojn kiujn ni verkis, laŭtvoĉe. Tiamanie- vortoj re ili fiksiĝas en nia memoro kaj ni ne plu forgesos ilin. Por plene kompreni tekston ni Konkludo bezonas koncentriĝi kiom eble plej multe. Kaj tion ni povas atingi nur pere de nia propra fortostreĉo kaj La temo pri rapidlegado estas nepraktikado. pensi pri Klopodi niaj personaj elimini problemoj fremdajn pensojn dum legado kaj ankaŭ provi Mitre konsilasvasta kaj tiujn, unu kiujsola dezirasartiko- lo ne povas ampleksi la tuton. objektopovas ŝajni de nia malfacile, legado des sed pli ju kreskas pli ni enfokusigas nian atenton sur la intimeenprofundiĝi, prezenti serĉi al ilihonestajn la arton kajde lertajn instruistojn kiuj povas pli nia koncentropovo. Ni devas kapablo legi rapide estas neniam serĉi adekvatan lokon por la rapidlegado. Sed pli grave ol la legi, se ni deziras ke ankaŭ kaj inspiraj libroj. la bruoj nin ĉirkaŭantaj ĉesi ĝui la akompanon de bonaj ne malhelpu nin. 13 ĈE F ARTIKOLO Brajlo Ses ŝlosilaj punktoj
Sergej KOROL - Rusio Redaktita de Aleksander OSINCEV - Rusio Brajlo estas mirinda inventaĵo de la homaro, ĝi estas ponto inter blinduloj kaj la mondo. Nur imagu, ke ses reliefaj punktoj povas helpi al vidhandikapuloj legi, skri- bi, muziki, studi kemion, fizikon kaj multe da aliaj fakoj. Kaj nun pri ĉio pli detale.
Blindula Historio uzebla, sed estas tre malrapida kaj librojn, sed skribi permane estas ne havas problemojn aĉeti tiajn komplika: sur unu folio oni apenaŭ Reliefskribo ne estis inventaĵo povis skribi la tutan frazon. Kaj tiam daŭre iom malfacile. por blindaj homoj, kiuj arde volis Braille inventis alian metodon: fari ne ricevi novajn informojn. Kiam la truetojn, sed elpremaĵojn en papero, Unue, por skribi brajle oni devas uzi juna inventanto de brajlo Louis tiel, ke en papero aperadis reliefaj specialajn ilojn: stifton kaj ŝablonon. Braille [lŭi braj] lernis en lernejo por okulojn per tajlora aleno de sia patro, punktoj, kiujn blindulo povas legi per Blindulo devas premi punktojn per blindaj infanoj - 3-jaraĝa li vundis siajn la fingroj. Tiel naskiĝis brajlo, kiun stifto en dika paperfolio, helpante al si oni povas vidi nun, sed kun grandaj per ŝablono. La ĉefa malfacilaĵo estas, blinduloj povis legi nur specialajn ŝanĝoj. Ses punktoj ke li devas fari tion spegule. Verdire, oni librojn, presitajn per relief-linia tiparo. devis tion fari antaŭe, sed nun ekzistas Verdire, ĝi aspektis kiel kutimaj literoj, multe da specialaj tajpiloj kaj klavaroj kaj Tioelstarantaj okupadis sur minutojn la surfaco kaj de la paĝo leganto kaj ankaŭ specialaj ekranoj, kiuj aŭtomate En brajlo kiel bazo estas ses punktoj, blindulo devis ĉirkaŭpalpi ĉiun literon. montras la informon brajle. Nuntempe ordigitaj en du kolumnoj (po tri punktoj kaj interreton sen ajna limigo. vidhandikapulo povas uzi komputilon interpunkcionen ĉiu). Tiu sistemo kaj specialajn ebligas signojn: kodigi laforgesadis produktado la komencon de tiaj libroj de estisla frazo tre Brajlaj perspektivoj ĉiujn literojn de ĉiu alfabeto, ciferojn, multekosta,antaŭ ol li finlegadisla lernejo ĝin. por Kromblinduloj tio ankaŭ kemiajn kaj matematikajn. Ses Sendube, neniu blindulo povas kajpunktoj legado. en du kolumnoj havas 63 posedis nur dekkvin tiajn librojn! imagi sian vivon sen brajlo, foje tio ekzistanta sistemo ne kontentigas kombinaĵojn, tio sufiĉas por skribado Louis Braille komprenis, ke la estas la sola maniero skribi aŭ legi ion. brajle: Brajlo realigis la revon de Esperanto Tiel aspektas la vorto “Esperanto” vidhandikapulojn kaj li revis perfektigi kaj iĝis komuna internacia sistemo, ĝin. La impulson por kreado de brajlo sed nur inter blinduloj. Tamen ankaŭ donis la sistemo de la franca artileria brajlo havas kelkajn problemojn kaj oficiro Charles Barbier de la Serre, kiu malfaĉilaĵon: proponis uzi «nevideblan skribadon» •Skribi kaj legi brajle libere povas por transdoni paf-koordinatojn inter La punktoj estas malgrandaj, sed komprenonnur blinduloj, inter por vidpovuloblindulo kajbrajlo lia artileriaj brigadoj, ĉar uzi kandelon legioni facile brajle povas tre rapide. legi ilin Nuntempe per la fingroj. ne estas ĉifro. Tio malfaciligas la por legi signifis malkaŝi sin. «Nevidebla ekzistasHavante sufiĉan problemoj sperton, eldoni oni scipovaslibrojn, specialajskribado» truetoj. de Barbier Tiu maniero estas skrib- estis vidpova instruisto. fiksado de ciferoj sur papero per •Legante per la fingroj, oni malfacile skribitajn brajle, samkiel oni preskaŭ 14 numero 245 (2011:5) unu ellaplejmirindajskribsistemoj. estas kaj mondo la en vidhandikapuloj inter komunikado skriba de sistemoj disvastigitaj plej la al unu estas brajlo premas fingrojn, informante laposedanton. diversmaniere kiu ganton, de brajlo. Ekzemple, prezentado oni de povas uzi specialan sistemoj specialaj kaj rapide legi. Iom post iom disvastiĝas blindaj homoj. Ĝin eblas tre simple lerni . Tiun tiparon povas legi kaj literkonturojn. vidpovaj, kaj simpligitajn tiparo, uzanta relief-linia de varianto estas kiu aperis), ĝi kie Britio, ekster uzata intereso por la tiparo de Moon (malmulte skribsistemo Louis Braille-Inventintodelabrajla Sed restas konstanta la fakto, ke ke fakto, la konstanta restas Sed Pro tiuj malfacilaĵoj hodiaŭ kreskas kreskas hodiaŭ malfacilaĵoj tiuj Pro maljunuloj iĝas granda defio. junaĝe. Lernado por plenkreskuloj aŭ aŭ vidkapablon la perdis blindaj kiuj tiuj, por naskiĝis afero kiuj tiuj, facila por estas brajlon •Lerni La samo koncernas laskribadon. rapidecon. bonan atingi povas LIBE -LigoInternaciadelindaj http://traduku.net/brajle/ http://libe.narzan.com/ Tradukileto porbrajlo Esperantistoj Franscico WECHSLER–Brazilo Kiel antaŭ-diriveteron ligno kolektita sufiĉos? — Alt-estimata kaj saĝa estro, ĉu la demandas lin: kaj estro sia al iras ili lacaj, jam Fine, semajnoj. pluraj dum lignon kolektadas indiĝenaro tuta la Kaj vintron! malvarman tre spertos ni ĉar tuj, brul-lignon kolekti Komencu — la ceteraj indiĝenoj: al ek-krias tuj li Kaj — —Dankon! estro. la diras — vere? Ĉu — ordinare. ol malvarma pli iom estos vintro montras,ĉio kevenontaNu… la — La oficisto respondas: ma estos lavenonta vintro… — Bon-volu informi, kiom malvar - servo: estro,sia de telefonasli veter-la al Kiam la Indiĝenoj eliras el la domo demandi laGrandan Spiriton. povu mi ke por sola, min Lasu — diras: la aferontempodaiomdumkajfine pri-pensas Indiĝen-estro La brul-lignon. ta vintro, por ke ni komencu kolekti scii, kiom malvarma estos la venon - bezonas ni estro, Alt-estimata — I mandas lin: de- kaj estro sia al iras ndiĝenoj Indiĝeno: Landano, kiu devenas de la la de devenas kiu Landano, Indiĝeno: praloĝantoj delalando Oficisto: Homo, kiu profesie plenumas plenumas profesie kiu Homo, Oficisto: oficon; funkciulo frenezuloj! monatoj kolektadas brul-lignon kiel multaj de Facile…Indiĝenojjam — Kaj laoficisto trankvile respondas: povas estitiomcertaj? malfeliĉo!Sed…kiel scias?vi Kielvi — La Granda Spirito gardu nin de tia La estro timegante ekkrias: cent jaroj! lastaj la en forta plej la sen-dube klarege venonta ĉio montras,vintrolaestos ke ne… Bedaŭrinde — pri lavintro ankoraŭ estasvera… — Bon-volu informi, ĉu la antaŭ-diro fojon telefonas allaveter-oficistoj: plianunu el-ir-igasestro kajilin La to sufiĉos? pecon! Kompatu nin! Ĉu nun la kvan- ne ligno- plian ni unu eĉ kolekti sukcesas ke lacaj, tiel estas ni estro, amata kaj saĝega Alt-estimata, — plendas: plorante, preskaŭ kaj, estro sia al reiras ili lacegaj, kolektado, ĉesa sen- da monato unu Postkolektas… kolektas, kolektas, indiĝenoj la Kaj blon! trio- la almenaŭ kolekti bezonos Vi sufiĉos! ne tute ligno da Tiom — re ek-krias alsiajsub-uloj: La estro tre maltrankviliĝas kaj kole- ordinare. malvarma ol pli multe estos ĝi fakte kalkulojn, niajn refaris ni Jes, — vintro estos tre malvarma… venonta la ĉu informi,Bon-volu — fonas allaveter-servo: denoveLi Spiriton.— tele - Grandan la demandipovu — Lasu min sola, por ke mi ras: di denove kaj respondon sian pri-pensas estro La El laretejo Facila Vento. [facila.org] Permesilo: CCBY-NC 3.0 - 15 FACILA Energio kaj stelsubstanco SCIENCO
Albert Einstein antaŭvidis per Gregorio NAÇU - Kanado la kineta energio transiras de la matematikaj modeloj ke la kerno praktikaal preskaŭ maniero. absurda nivelo, kie la malkovroj povas uziĝi en eminente moviĝanta ŝtono en tion kion ajn ĝi de atomoj devas havi neimageble frapas. Tie la ŝtono haltas kaj eble grandan kvanton da energio. Kaj Ĉe retrorigardo estas klare, eĉ tute io, kion la ŝtono frapis, frakasiĝas, necese, kial ŝajne ordinara materio tiu produktos varmon, sonon kaj kun tiuj informoj enmane li urĝis necesosdevas havi unue enorman ke ni diskutu kvanton la energion da ondetojn en la ĉirkaŭa grundo kaj energio. Sed por kompreni kial, aliajn subtilajn energioformojn. Ĉiuj la usonan registaron prilabori la tiuj estas aliaj formoj de energio kiuj kreadon de la unua atoma bom- mem. Neniu povas diri ĝuste kio ĝi kune perfekte egalas la perdon de estas, krom ke ĝi estas forto kiu la priskribopotenciala de energio mezlerneja kiun instruisto, havis la bo. Evidente li kaj la modeloj estis kinetahavas efikon kaj potenciala, sur la movan malnete staton tiuj de ŝtono antaŭ sia falo. Tiu ja povus esti materio. Estas du tipoj de energio, ĝustaj, ĉar sukcese la bombo eks- koncepto de potenciala energio kaj estas precize tio, kion mi trovis plodis en granda spektakla montro estas movanta kaj nemovanta. La kiokonfuza. implicas Mi ke ĉiam tiu energioestis instruita estas kiel ke la ŝtono havas potencialan energion, de potenco nenie antaŭe vidita. frustre konfuzis min, ĉar mi volis fleksi mian menson ĉirkaŭ tio kio aĵo kiu povas esti posedata. Kio ĝi vere estas, sed dum longa tempo do estus tio, kion la ŝtono efektive satiga solvo evitis min. Espereble ĉi havis? La ŝtono verdire ne havis ion artikolo helpos vin lerni pri tio kion ajn, kio ne ankaŭ estis en la krutaĵo um la sekvaj jardekoj ni ofte mi baraktis por lerni antaŭ jaroj. kaj la fundo kaj la frakasitaĵo. Ni miras pri lia genieco, kaj scivo- Imagu situacion en kiu ŝtono povas vidi la problemon per simpla las kiel li iam trafis la konkludojn kuŝas sur la rando de krutaĵo. Oni penseksperimento. Imagu nun ke estiske la substancogeniulo pro de tio ĉiutaga ke li materioestis la ofte diras ke la ŝtono enhavas iom ŝtono kuŝas sur plata ebenaĵo. Ĝi entenasD tiom da potenco. Vere li da potenciala energio. Kial? Ĉar ĝi havas neniun lokon por fali kaj do, povas facile fali kaj per la falo tiu per la ĉi-supra logiko ĝi ne havas unua homo kiu sekvis la spurojn de potencialo ŝanĝiĝas al kineta energio. potencialan energion. Sed nun la detaletoj de la natura universo Kiam la ŝtono atingas la fundon, imagu ke oni fosus grandan truon tuj apud la ŝtono, zorgeme ne tuŝante la ŝtonon mem. En tiu nova situacio la ŝtono denove troviĝas kuŝanta ĉe la rando de granda truo kaj denove ĝi devas havi potencialan energion, sed ĉu tio signifas ke ni enmetis ian mistikan substancon en la ŝtonon eĉ sen tuŝi ĝin? Kompreneble ne. La sedevidenta la potencialo konkludo estas estas mezuroke ne estas de la ŝtono kiu enhavas ion specialan, inter la rilatataj partoj de la tuta energio (energio nune senmova)
komplekso aŭ la tuta sistemo. Ni agis per la ŝovelado kaj elspezis energion por movi la teron for de la ŝtono kaj deper la tiu truo, agado lasante enkondukis la kompleksan novan rilaton inter la ŝtono kaj la fundo de tiel nomata potenciala energio. multpartan sistemon kun ia kvanto
La malsameco inter la du situacioj, la unua kun la ŝtono sur ebenaĵo kaj la dua kun la ŝtono apud truo, 16 numero 245 (2011:5) pistas malpezajn elementojn en pli
pezajn elementojn. Tamen, eble vi povas memori de la mezlernejo ke elektre ŝargitaj eroj kiuj estas aŭ ambaŭ pozitivaj aŭ ambaŭ negativaj, forpuŝiĝos unu de la alia, dum tiuj kiuj estas malsame ŝargitaj allogas sin. Ĉiu nukleano (ero en la kerno de atomo), nekestas allogas aŭ pozitive sin kaj do porŝargita nun mi aŭ ignoros estas neŭtrala. La neŭtraluloj nek forpuŝas
tiajn. Sed la pozitive ŝargitaj eroj en la kerno de hidrogeno devus forpuŝi sin for de la kerno de aliaj, do kiel povas esti ke ili restu kune por formi la kernojn de trela aliaj tre elementoj?proksimaj punktoj,La sekreto trans estas nur ke ekzistas alia forto, kiu efikas nur inter apudtemas truo plej estasgrave iompri lastabila, stabileco nenio de kiel la atomoj ligiĝas al aliaj atomoj por tre tre malgrandaj distancoj. Kiam la la sistemo. Estas facile vidi ke ŝtono fari substancojn sufiĉe grandajn por esti grandega pezoforto de stelo premas videblaj. Neniu povas diri finfine de kie la malallogajn erojn sufiĉe proksimen aktive moviĝas, la ŝtono simple kuŝas la universodensaj pezaj devenis, elementoj sed unu ne fakto, ekzistis. kiun unu al la alia, la mallongdistanca forto tie. Sed same facilas vidi ke ŝtono apud ni ja scias estas ke en la frua universo efektiviĝas kaj agas kiel kroĉilo, kiu truo estas multe malpli stabila ol ŝtono tenas la pozitivajn erojn kune kontraŭ apud nenia truo. Ekzistas multaj facile Hidrogena atomo, elemento farita el nur ilian naturan tendencon dispeciĝi kaj imageblaj aranĝoj de partoj kiuj estas unu nukleano, estis abunda en la frua rapide disflugi. pli-malpli stabilaj sed kiuj bezonas iom universo, fakte ankoraŭ hodiaŭ estas La konkludo estas rava. Atomo da laboro por eniri tiun staton. Kiam la plej abunda elemento en ekzisto. Se tutsimple ne estas unu solida aŭ mi estis infano, amuza ludo kun miaj tio estas vera, do, de kie fundamenta aĵo. Ĝi estas amikoj estis preni kvin tiajn platajn venis la ceteraj de la pli farita el partoj, kiuj volas bastonetojn de glaciaĵaj manĝetoj, kaj pezaj specoj de atomo? tenatajdisiĝi pro dumtempe siaj elektraj en zorgeme aranĝi ilin tiel ke ili fariĝas La mallonga respondo ŝargoj, sed kiuj estas en stelformo, ĉiu puŝanta kontraŭ la estas ke la flagretantaj aliaj tiel ke neniu el ili povas moviĝi. pezajnsteloj elementojn. fabrikis kajNia proksima stabila aranĝo. La rezulto estas unuopa formo farita suno,ankoraŭ kiu fabrikasestas nur la unu pli Ĉu tio memorigas vin el kvin bastonetoj, kiu pro la speciala pri io alia, kiun ni ĵus aranĝo estas dumtempe stabila. La de steloj, konsistas el diskutis? La kialo kial amuzo venas kiam la formo estas el la vasta ĉiela maro materionatomoj, eĉ kiu de konsistigas ordinara kompleksa stelformajxo ĵetita al muro aŭ sur la plankon. La kaj 99,9% de la suno materio, inkluzive la ŝoko malstabiligas la formon kaj la 91% hidrogenaj atomoj, entenas grandegan bastonetoj sendanĝere disflugiĝas. vian propran korpon, Notinde, oni devas puŝi la bastonetojn, estas aŭ hidrogenaj tenante la aliajn por ke ili ne moviĝu, plejaŭ heliumaj malpeza atomoj.atomo. elementojkvanton da ne energio, simple kaj estas evidente ke ne malgranda Heliumo estas la dua estas ĉar la pezaj atomaj kvanto da energio devas esti puŝita en tiaj kiaj ili nun estas, tute la formon, sed tiam, kiel magio, la formo elDo, grandegaj ni vidas ke nombroj la suno ekzistas kaj ĉiame estis stabiliĝas en la manoj. Unu bastoneto deestas la preskaŭ du plej tute simplaj farita puŝas kontraŭ la alia kaj tiu puŝas kiujne. Ilibezonis estas kompleksaj ne nur la kutima stelformajxo kontraŭ la sekva en ripeta ŝablono tricent tridek tri mil energionstabilaj aranĝoj de la de manoj partoj ĉirkaŭ la tuto. La energio certe estas en atomoj. La suno estas la formo, sed kaptita pro la dumtempe ol la tero. Tiu amasego stabila aranĝo. daoble atomoj (333 000x) kiuj pli estas peza debezonas petolemaj la astronomie infanoj Nun ni ŝanĝu nian fokuson de la en la suno, estas sub por aranĝi ilin, sed ili konstrublokojludoj de infanoj nomataj al la atomoj.originoj Atoma de la universo. Ĉia materio estas farita el grandan kvanton da distingo inter la elementoj estas la tiel granda pezoforta estasenergio tia skalonur troveblande energio nombrospeco nomiĝas da nukleanoj, elemento. eroj kiujLa gravaestas premo ke ĝi laŭlitere kiuen la estas koro kaptitade steloj. en Kaj la pistas hidrogenajn atomoj,atomojn la kune premego ĝis kvadrata stelformajxo en la kerno. Tiu nombro influas kiom ili fariĝas heliumaj aranĝo de atomeroj kiam da elektronoj la atomo povas havi kaj ili stabiliĝas.
17 Pentrarto de Ĉinio EL ĈINIO
YI MING - Cinio estas dudimensia, dume La historio de la ĉina pentrarto komenciĝis en neolitiko, antaŭ mankas al ĝi kontrasto de 5000 - 6000 jaroj. Tiam jam vidiĝis lumo kaj ombro. Pentristoj desegnoj, homaj kaj bestaj figu- povas pentri la grandiozajn roj sur koloraj ceramikaĵoj. La Yangzi-riveron, Flavan Riveron kaj Grandan hieroglifaĵoj de Ĉinio antaŭ miloj da pentrasMuron amasonsur mallarĝa da montoj, kaj jaroj estis bildoj formitaj el strekoj, longa papero aŭ silkaĵo. Ili kiuj poste evoluis en la hodiaŭajn ideogramojn. Komence oni pentris riveroj sur unu papero, kies kaj skribis ĉefe strekojn per sama efiko estas neatingebla per la unu-fokusa dioramo de ilo, tial ĉinoj diras, ke kaligrafio kaj la eŭropa pentrarto. Tamen pentrarto estas de la sama origi- la pentraĵo ne kontraŭas no. Ĝuste pro tio ĉinaj kaligrafoj al la realo, kaj diferenco plejparte estas ankaŭ pentristoj, kaj dispoziciaskuŝas nur en la tio,naturajn ke la pentristoj-kaligrafoj. ĉinaj pentristoj denove pejzaĝojn surpapere por kontentigi dividi en pejzaĝajn, flor-birdajn, la aprecantojn. Per tiu metodo la homfigurajn kaj konstruaĵajn, kaj ĉiu Upentrarto estas pentri per kajpentristoj krei la artanpovas kosmon.libere elvolvi sian el ili povas ankoraŭ esti subdividita. simplajnu strekoj. el la trajtoj Oni ne nur de laekzakte ĉina imagon, sin liberigi de la vidkampo Ĉinaj pentristoj ĝenerale dediĉas pentras bildon per strekoj, sed sin nur al unu flanko de la pentrarto. Ekz. Zheng Banqiao, fama ĉina La tria elstara trajto de la ĉina pentristo en la 18-a jc., pentris nur pentrarto estas, ke oni ŝatas ankaŭ dotas ilin per rigideco, bambuojn, orkideojn kaj ŝtonojn, surskribi poemojn aŭ aliajn vortojn mildeco, rigoreco, flirteco... eĉ unu kiujn li profunde konis kaj vivece ecojn por montri la internan senton sur la pentraĵoj, tiel ke la poemoj, sama streko povas havi variajn reaperigis sur la pentraĵoj. Iuj de la pentristo. aliaj vortoj kaj pentraĵoj kuniĝas en pentristoj pentras nur homojn kaj unu artan kompleton. La poemo kaj eĉ nur antikvajn belulinojn. Aliaj kaligrafaĵoj ne nur pliigas la etoson pentras nur bestojn, eĉ nur katon, Alia ĉefa trajto estas, ke sur de la pentraĵoj, sed ankaŭ harmonias azenon, ĉevalon aŭ alian bestojn. pentraĵo troviĝas pli ol unu fokuso, kun ili por pli ĝuigi la rigardantojn. kaj ke oni ĝenerale pentras per La arta kombino liberigas la ĉinajn Laŭ la pentromanieroj, la simpla kaj lakona ŝmirado tenante la pentraĵojn el la limigo de spaco kaj estasĉinaj pentraĵojkarakterizita povas per dividi delikata sin penikon horizontale. Ĉina pentraĵo tempo. Pentristoj ofte montras la en du specojn. La unua speco noktonkvar sezonojn per luno per vegetaĵoj, malluman latuĉado pentristoj kaj kolorigado; per simpla dum kaj la dua karakteriziĝas per tio, ke maŭ o kandelo, n t r a s t a kaj g o ilin , nokton,tre malofte serenon rekte kaj maldelikata tuĉado prezentas la malserenon sur la formon kaj aspekton de objektoj kaj plie sian intencon. Ambaŭ pentromanieroj cirkulas en Ĉinio opentraĵoj n i m o nper t r a lumo s l a komencidum longa sian tempo. ekzercadon Se diri ĝenerale, per la temponkaj ombro. kaj spacon Iafoje pentristoj de la dua speco devas
pentromaniero de la unua. Ili en la pentraĵoj per devas multe sin ekzerci por povi surskribaĵoj. kajper enkorpigilakona arta en lingvo ili sian esprimi ideon. la fizionomion de la pentrataj figuroj La tradiciaj ĉinaj pentraĵoj povas sin 18 numero 245 (2011:5) alte taksas la similecon en spirito, ili ne strebasĜuste al pro rigora tio, similecoke la ĉinaj de pentristoj la ekstera
formo, dum la okcidentaj pentraĵoj montras la objektojn per facoj, kio estigas sensivon pri tridimensieco. La ĉinaj pentristoj dediĉas pli da atento al la harmoniigo de punktoj kaj strekoj. En la ĉinaj pejzaĝaj pentraĵoj punkto reprezentipovas reprezenti malproksiman ne nur arbon, monton, sed ankaŭ ŝtonon, kaj longa strio povas
aŭ marbordon. Ekzistas alia diferenco inter la ĉina pentrarto kaj la okcidenta, t.e. la ĉinaj pentraĵoj ĝenerale estas gluitaj sur papero kun rulaĵoj. Ili povas esti pendigitaj sur muro por aprecado kaj rulitaj por konservado. daDank’ spaco al komparetiu metodo kun ilitiuj estas enkadritaj. facile atingebla. konserveblaj kaj plie okupas malpli Tio estas unuaklasa arto malfacile geamantojn... Jen ekzemplo: Bambuo farita per strekoj kolordensaj kaj Ĝuste pri tio la pentraĵoj faritaj per en sia pentrado, t.e. simboligi objektojn maldensaj svingiĝas kun la branĉoj, Ĉinaj pentristoj ofte uzas simbolon specialaj papero, tuĉo kaj farbo povas tremetas la folioj. Apude legiĝas konserviĝi pli ol mil jarojn. Hodiaŭ en vortoj “Nefleksebla bambuo en vento”. el la realo. Ekz. peonio simbolas ĉinaj muzeoj oni povas ĝui pentraĵojn Aprecante la pentraĵon, oni vidas pinobelulinon kaj kajgruo riĉon; simbolas pigo simbolas longan faritajn antaŭ pli ol mil jaroj. ne nur vivoplenan bambuon, sed Kunlabore kun El Popola Ĉinio homon, kiu alportas bonan informon; bambuo ja estas personigita, kaj la ankaŭ ĝian neflekseblecon. Ĉi tie la http://www.espero.com.cn/ kaj mandarena anasoparo simbolas vivon; duobla floro sur sama tigo pentraĵo prikantas la honestecon kaj neflekseblecon de homoj. Laŭkonstitucie.de Rex May - http://lakarutnablogodebaloo.blogspot.com/ tejo tutmonde
Saluton!
Jen vi eklegas la lastan eldonon de TEJO-Tutmonde ĉi-jare. La Kis-Lev el Israelo estis en ĝi novulo – kaj jarfino ĉiam estas tempo, kiam oni reenrigardas kaj taksas la nun li volas dividi kun ni siajn impresojn. pasintan jaron. Ankaŭ ni nun iom reenrigardos. Ni vojaĝu ankaŭ al Kubo, kie okazis la unua Unue mi devas peti pardonon. Certe vi rimarkis, ke en la pasinta JuSKA. Kio ĝi estas? Legu la koncernan eldono de TT mi allogis vin al kelkaj artikoloj, kiujn vi ne trovis. artikolon! Bedaŭrinde, por ili ne restis spaco kaj mi forgesis reverki la salutvorton. Mi esperas, ke vi senkulpigos min. Mi deziras al vi ne nur agrablan legadon dum vintraj someroj, sed ankaŭ belegan etoson dum vintraj festoj, Do unue vi legos pri tio, kion mi ŝuldas al vi. Ni revenos ankoraŭ kaj la venonta jaro estu por vi ĉiuj sukcesa, ĝojiga kaj al la Internacia Junulara Kongreso, kiu okazis somere en Ukrainio. multflanke riĉiga! Carolin Weemeyer, 29-jara instruistino el Germanio, pripensos, kio bezonatas por bona IJK. En la IJK ni akoraŭ restos – Jonathan Ĝis! Dan
La IJK estas la homoj
Ca r o l i n Weemeyer - Ge r m a n i o
Mi, Carolin WEEMEYER, 29-jara instruistino el Germanio, partoprenis la Internacian Junularan Kongreson (IJK) en Kievo kaj volas analizi la pasintan IJK-on kaj IJK-on ĝenerale.
La supre menciita citaĵo estas prenita de la parolado, kiun faris Evgenia Slovaĉevskaja en la lasta vespero de IJK. Evgenia transprenis la ĉeforganizadon de la IJK de Mikaelo Lineckij, kiu pro koratako du semajnojn antaŭ la IJK bedaŭrinde ne povis partopreni. En sia parolado Evgenia klarigis, ke estis malfacile por la LKK transpreni ĉiujn taskojn de Mikaelo, interalie, ĉar “ni ne sciis, kio estas IJK”. La fina frazo estis, ke malgraŭ multaj problemoj kaj mankoj la etoso estis bona, kaj ke “la IJK estas la homoj”. Tiuj frazoj kaptis mian atenton, igis min pensi multege • Homoj ĉeestis. Kiel kutime en junulara Esperanto-renkontiĝo pri IJK, kaj fine igis min verki ĉi tiun tekston. estis multaj diversspecaj homoj el diversaj landoj kal kulturoj, Por klarigi, de kie venas la sekvaj opinioj: Mi partoprenis ĉiujn kiuj alportis la bazon por la bona etoso. IJK-ojn de 2005 ĝis 2011 krom la pasintjaran en Kubo. Krome mi • La ejo laŭ mi estis netaŭga. Oni povas longe diskuti pri de 2004 ĝis 2009 estis ano de la GEJ-komisiono por renkontiĝoj, malvarma akvo, truo-necesejoj kaj kurento en ĉambroj. Laŭ kiu preparis la Internacian Seminarion (IS). Miajn tieajn spertojn mia impreso plej multaj preferus alian luksnivelon, tamen mi konkludis al la grafikaĵo de “IJK-konstruaĵo”. iel akceptis aŭ devis akcepti la ejon kia ĝi estis. Mia propra La ĉefan, unuan bazon formas la LKK. Nur poste sekvas la opinio estas: Se estas tiaj - por plej multaj nekutimaj - tranĉoj partoprenantoj. Diversaj kolonoj tenas la tegmenton, la bonan de komforto, oni almenaŭ sciu tion antaŭe (ekz. per lasta etoson, kiu laŭ mi formas la celon de la renkontiĝo. Gravas informilo). Kaj krome necesejpapero por mi ne estas tiom aldoni, ke ne nepre ĉiuj kolonoj bezonatas. Sed manko de pluraj elstara lukso. La plej grava manko laŭ mi estis tamen, ke malhelpas al la celo. apenaŭ ekzistis seĝoj kaj tabloj por libere babili. Krome mi miris, kiom ofte la vartistinoj kutimis fumpaŭzi (mi kalkulis 11 Lasu min analizi la pasintan IJK-on laŭ mia grafikaĵo. fojojn dum du horoj), dum ni dronis en rubo kaj malpuro. La • La LKK senkulpe estis sufiĉe malforta pro la supre menciita koncertejo estis sufiĉe malgranda kaj disponigis seĝojn por manko de Mikaelo. Mi tre bedaŭras tion. Tamen aldonindas, maksimume 30 homoj. Bedaŭrindas ke la ejo estis tiom for ke por la partoprenantoj tute ne klare videblis, kiu havas kian de la urbocentro. taskon. Fakte, por multaj partoprenantoj, kun kiuj mi parolis, • Gufujo ne estis. Estis kelkaj provoj de partoprenantoj ekigi ĝin, eĉ dum la tuta semajno ne klaris, kiuj estas la LKK-anoj. sed ili estis vanaj ĉefe pro manko de bezonataĵoj. Necesus Simplaj manieroj por tion montri estas alikoloraj nomŝildoj mallaŭta, tamen ne malcentra ĉambro, tabloj, seĝoj, kandeloj. por LKK-anoj kaj prezentofotoj en la programlibro. La gufujestroj boligu akvon kaj ofertu bonajn kaj diversajn Dum akceptado (kiu vere funkciis ekde la dua tago nur), teojn, sukeron, lakton, eble mielon kaj citronon. Bonaj oni estis demandita, kiam oni antaŭpagis (!) kaj LKK-ano noktaj aldonaĵoj estas trankvilaj koncertetoj kaj literaturaj ekalkulis ĉiujn kostojn laŭ la kotiztabelo surpapere, tiel ke laŭtlegadoj. oni devis atendi longege. Komence oni eĉ ordigu sin laŭ • Trinkejo ekzistis. Tie eblis aĉeti aervarmajn trinkaĵojn (fridujo kongresnumero, kiu kutime tute malgravas dum IJK kaj kiun ne estis) kaj kelkajn frandaĵojn. Krome estis tri seĝoj. Sed tial kompreneble neniu sciis. Ŝajnas al mi, ke oni tute ne havis trinkejo ne nur estas ejo por aĉeti trinkaĵojn. Ĝi ankaŭ kutime datumbazon kaj la aliĝdatenojn. Tiu maniero de akceptado estas ejo por festi, diboĉi kaj danci sur tabloj. Ĉi ĉio tute ne certe ne estas rekomendinda. eblis.
20 numero 245 (2011:5) tejo tutmonde
• Pri la diskejo mi povas diri malmulte, ĉar mi ne enestis dum dancado. Mi pensas tamen, ke laŭ la partoprenantaro kaj IJK okazas en Kievo, grandeco ĝi estis taŭga. la ĉefa urbo de Ukraini’. Alvenas junuloj el tuta mondo • Ludejo ne ekzistis. Estis pluraj ludrondoj ekstere antaŭ al “Barispal” kaj Ĵuljani. la domo surtere, kaj longaj homlupaj noktoj en diversaj malplenaj ĉambroj de la unua etaĝo (denove: sen seĝoj Flavaj malgrandaj busetoj kievaj kaj malpuraj). Estis malfacile trovi kunludantojn, ĉar mankis renkontejo. transportas nin al la bazej’. Ilin eniri kun grandaj pakaĵoj • Tipa filmejo ne ekzistis. Chuck Smith montris kelkajn mojosajn vere ne simplas plej. filmojn en la lernejo dum unu posttagmezo. Tamen estis kelkaj solvendaj malfacilaĵoj rilate la teknikon. En la bazejo renkontas mi homon • En la oficejo de la LKK (!) haveblis retaliro ekde la dua tago. afablan kun granda ridet’. Estis maltro multaj ŝtopilingoj kaj seĝoj. La sekvo estis, ke Li diras “Saluton! Do you speak English?” oni trovis multajn homojn en la ĉambro, sed ĉefe ne LKK- kaj mi pensas “Fek! What’s that?!” anojn. “La registrejo funkcios nur morgaŭ, • La taga programo estis sufiĉe bona. Estis Esperanto-kursoj, sed jen estas via ŝlosilo. prelegoj, diskutrondoj ktp. Plibonigeblas la maniero prezenti Bonvolu atendi kaj doni pasporton, la programon al partoprenantoj, ekz. per antaŭe preparita mi tradukas ĝin al la cirilo.” programlibro. • La koncertoj vespere estis sufiĉe sukcesaj. Krom spaco, Post longa vojaĝo bezonas reŝargon sidebloj kaj iomaj tekniko-malfacilaĵoj ili estis brilaj. Indus moderna teknologi’, transpreni la tradiciajn IJK-elementojn kiel internacia vespero sed vane serĉeblas en mia ĉambro kun muziko, poemoj, skeĉoj ktp. kaj surscenejaj ludoj kiel kurento (amiko de mi). “Kiu volas iĝi milionulo” aŭ simile. Por la internacia koncerto pendis listo ĉe la programtabulo, sed neniu ĝin forprenis Mi jam fiodoras pro ŝvito tre forte ĝustatempe. Do homoj ne sciis, ĉu oni rimarkis iliajn kaj tial tuj iras al duŝo, proponojn aŭ ne. sed eĉ post atendo la akvo malvarmas, do evidentiĝas jen fuŝo. • Ne estis unu tuttaga ekskurso al iu ejo apud la urbo, sed estis sep samtempe al diversaj celoj en la urbocentro de Kievo. Mi ne partoprenis la tuttagajn ekskursojn (kiuj cetere Malvarma duŝakvo, malvarma trinkaĵo - komenciĝis je la 12a horo), interalie ĉar mi memstare mi pensas, do ek al trinkejo. plurfoje jam estis en la centro. De multaj homoj mi aŭdis, Martin atendas kun granda elekto ke la ekskursoj estis bonaj. Mi tamen observis mankojn sen fridujo en bela varmejo. kadre de la preparoj. Ĉe la programtabulo pendis afiŝo kun sep ekskursproponoj (numeroj 1-7). Apude pendis 12 listoj Post tio vizitas mi la necesejon, por registriĝi por la unuopaj ekskursoj. Ne estis menciite kiu sed fakte ĝi estas nur truo. numero apartenas al kiu ekskurso. Krome estis menciitaj la Mi pisas kaŭrante kaj poste konstatas nomoj de ekskursgvidantoj, sed pri minimume unu de tiuj foreston de akvofluo. mi scias, ke li ne estis informita, ke li gvidu ekskurson. Je la ekskursotago ĉiuj ekskursemuloj kaj grupoj renkontiĝis Tuj poste mi sentas min jam pli bone antaŭ la domo, tiel ke bezonatis longa tempo por ordigi la kaj serĉas necesejan paperon. homamason. Mi aŭdis, ke oni planis uzi la flavajn busetojn La solvon de tio mi nun ne rakontas - por ekveturi. Mi miras, kiel tio funkciis, ĉar ili kutime jam ĝi fekas, por diri la veron. estis plenaj ĉe alveno ĉe nia bushaltejo. Per pli ol dek homoj verŝajne malfacilis eniri. Pli bona pisejo troviĝas en Budmo - • Pri kromaj aferoj mi ne volas diri multe, ĉar mi pensas, ke ĉio jen brila restoraci’. jam klaras. Mi esperas, ke oni ankoraŭ ricevos adresaron. Sed ve! Mi konstatas, ke oni forgesis la mendon de manĝo por ni. Kiel dirite, ne ĉiuj tiuj kolonoj bezonatas por bona IJK. Ekzemple dum IJK en Hanojo la kolonoj “taŭga ejo” kaj “ekskursoj” kaj Krom esperantistoj ĉeestas ĉi tie “programo” portis preskaŭ la tutan konstruaĵon - ĉar ili estis centmiloj da sangosuĉuloj. sufiĉe fortikaj, dum tute mankis ekz. trinkejo, gufujo, ludejo kaj Mian ĉeeston dum longtempo pruvos filmejo. la tutkorpaj kulo-makuloj. Laŭ mia propra takso kaj post multaj babiladoj kun aliaj partoprenantoj, mi pensas ke mi rajtas diri, ke la konstruaĵo Dumtage pro ŝvito mi nur lagumadas, “IJK-67” sufiĉe forte ŝanceliĝas. Koncize: La IJK devas esti pli prifajfas programajn ofertojn. ol nur la homoj. Vespere mi helpas plenigi diskejon por ĝui bonegajn koncertojn. Mi esperas, ke mia analizo estas klara kaj komprenebla. Mi ĝojas legi viajn opiniojn pri ĝi. Krome mi esperas, ke ĝi povos Fine de tiu poemo mi diras helpi al sekvaj LKK-oj analizi la preparojn. nome de ĉiuj partoprenantoj: Fine de mia teksto mi prezentos al vi la poemon, kiun Sanon kaj ĉion bonan al Mikaelo spontanee verkis mia edzo Robert kaj mi kaj kiun ni laŭtlegis dum kaj dankon al la organizuntoj. la internacia koncerto, lastvespere:
21 tejo tutmonde
spektantoj ĝuis eĉ pli. Sed eĉ pli ol ni ambaŭ, estis la kuloj, kiuj Ne nur lingvo – viv-vojo! manĝis ĉiujn en la parko en kiu estis la spektaklo… Rakonto pri mia unua IJK La 4-a Tago - Mi vekiĝis kaj, kiel kutime nun, iris rekte al la manĝejo kaj ĝuis la manĝaĵojn. Homoj estis tre ekscitataj, ĉar tiu ĉi tago Jo n a t h a n Kis-Lev, Is r a e l o estis la tago de la ekskurso al la urbo-centro. Tio komenciĝis je la 12-a, kaj ĝis tiam mi parolis kun mia koramikino en Israelo rete, Ĵaude, la 14-an de julio, mi finfine komencis mian vojaĝon al la kaj babilis kun novaj amikoj. Internacia Junulara Kongreso, en Kijivo. Mi estis tre ekscitita. Mi Je la 12-a ni forlasis la bazejon, kaj iris en grupetoj al diversaj komencis lerni Esperanton eble kvin jarojn antaŭe, sed neniam lokoj en la urbo. Nia ĉarma gvidantino estis Daŝa, kiu estis iris ankoraŭ al granda kongreso, nur al du etaj, en Jordanio kaj komencantino, sed tamen povis montri la urbon al ni. Ni vojaĝis en Germanio. Do, la penso iri al iu granda kongreso kiel IJK, estis kaj vidis belajn stratojn, kaj supreniris al la monteto, sur kiu Kijivo nekredebla por mi. La Estraro de ELI – Esperanto-Ligo en Israelo, estis fondita. Ni eĉ vizitis la enon de la Ora Pordego, tiu speciala decidis unuanime doni al mi subvencion por la kongreso. Ili bone pordo en la murego de la malnova urbo, kiu estis rekonstruita kaj sciis, kiom mi volas iri. Poste, mi ankaŭ estis bonŝanca ricevi estis ĉarma. Mi denove lernis, ke mi ŝategas kastelojn. Tute. subvencion de TEJO, Tutmonda Esperantista Junulara Organizo. Ni revenis al la bazejo, kaj iris tuj manĝi. Mi manĝis du kaj duonan Mi estis, kaj estas, dankegema por ambaŭ. Ili ebligis al mi vojaĝi manĝojn, ĉar mi estis malsata post la longa promenado. Mi al tiu mirinda kongreso. revenis al la ĉambro, babilis iomete kaj iris dormi, sciante ke mi maltrafas belan muzikon malsupre, sed mi estis tro laca post la La 1-a Tago - Mi Mi vojaĝis el Israelo, per aviadilo, por kiu mi eĉ ne mirinda tago. havis flugbileton. La virino, kiu estis la estrino de la flugo, atendis kun mi ĝis la lasta momento, kaj finfine, kiam unu lasta homo ne La 5-a Tago - Post la kvara tago la tagnoktoj komencis interŝanĝiĝi venis al la flugo, ŝi vendis al mi lian sidlokon. Estis nekredeble. en mia kapo. Vespere mi dancis aŭ aŭskultis la koncertojn, kaj fakte Mi do flugis al Ukrainio. El la flughaveno ekster Kijivo mi uzis la ĉiam provis enlitiĝi frue, sed ne ĉiam sukcesis. Mi ekdormadis instrukciojn de la IJK-retejo, kaj post eble tri horoj, unu buso, unu ĉirkaŭ la 12-a aŭ la 1-a, sed laŭ mi, mi estis unu el la nuraj. Fakte, tramo kaj unu buseto, mi finfine alvenis al la loko.La homoj estis homoj interŝanĝis la nokton kaj la tagon. Mi vere sciis, ke la natura tre agrablaj, kiel esperantistoj estas. Mi ricevis ĉambron kaj havis lumo estas tre grava por mia bonfarto kaj miaj emocioj, do mi tri samideanojn kun mi. Mia kapo doloris, do mi iris rekte al la lito provis dormi frue. Matene mi manĝis, kaj ofte iris al la komputila kaj bone dormis ĝis la mateno ĉambro, por plani mian sekvasemajnan feriadon, iomete labori, La 2-a Tago - Mi vekiĝis kaj rapide iris al la manĝejo, kie mi manĝis kaj paroli kun mia koramikino, kiu restis hejme. Tagmeze mi eble bonegan matenmanĝon. Poste mi parolis kun multaj homoj. manĝos denove, kaj ofte piediros iomete apud la bazejo. Estis Israelo estas tre interesa por homoj, do mi devis respondi al tre stranga loko, kun vojo aŭ malgranda ŝoseo destinita por multaj demandoj, sed mi ŝatis tion. Mi renkontis unu familion el lernantoj de ŝoforado. Do, mi ofte piediris tien, mirigita de la altaj la Kanariaj insuloj. La filo, nur 20-jara, konvinkis sian fratinon, kiu arboj kaj la verda ĉirkaŭo. Eble poste mi spektos iun Esperanten- estas pli maljuna ol li, kaj ambaŭ siajn gepatrojn, veni kun li al la tradukitan filmon, aŭ babilos kun samideanoj ĝis la vespermanĝo. IJK. Ili studis Esperanton survoje, kaj lia fratino bonege parolis kun Vespermanĝo, koncertoj, lito. Tio estis mia tagordo. Nokte, la loko mi. Nekredeble kiel facile lerni Esperanton povas esti. vekiĝis, multe da homoj, kiujn mi ne vidis antaŭe, ekaperadis, kaj Mi renkontis kelkajn homojn, junajn, el Usono, Germanio, Rusio, la ŝtuparo en la enirejo, la akceptejo, registrejo, vendejo kaj la Ukrainio kaj multaj aliaj landoj. Posttagmeze ni iris al iu lago, kiu diskejo – ĉiuj estis plenaj de homoj. Mirinde. situis en belega parko, ne fore de la IJK-ejo. Mi ĝuis la akvon, kaj La 6-a Tago - En la lasta tago mi estis iomete malĝoja. Mi demandis la belegajn frukt-arbojn, kies fruktojn mi eĉ gustumis. min, ĉu vi sufiĉe amikiĝis kun homoj? La fakto estas, ke mi, eble Mi eĉ partoprenis en la vespero unu renkontiĝon de TEJO, kiel por la unua fojo en mia vivo, vere aŭskultis al miaj pensoj kaj sentoj, anstataŭanto de la prezidanto de Junulara Esperantista Ligo de kaj ne plu penis imponi al homoj kaj tro paroli. Mi ofte estis sola, kaj Israelo. Tio estis interesa, sed mi sentis, ke estas pli grave por mi sentis, ke mi devas esti tia, ĉar sen la tempo en soleco, mi sentus renkonti kaj babili kun homoj Esperante, ol paroli pri Esperanto- min iomete sen-planke, sen-tere. Do, mi ofte estis sola. Sed en la agadoj, pri kiuj mi nenion scias kaj fakte ne interesiĝas nun. lasta tago mi estis iomete kolera pri mi mem. Sed mi trankviliĝis, kaj Vespere ni manĝis bonege, kaj estis muzika vespero, kaj homoj multe parolis kun homoj. Mi estis bonŝanca esti tie Israelane kun kantis kaj ludis bele. Mi dormis iomete, vekiĝis je la noktomezo, Sergeo, kiu fakte multe planis antaŭe kaj prenis ‘hummus’, ‘labane’ kaj iris suben al la klubejo, en kiu estis diskejo dum la nokto. Mi kaj eĉ aĉetis specon de pano, kiu similas al ‘pitoj’. Do, ni havis multe dancis, kaj ĝuis agigi mian korpon post du tagoj de ne israelajn lokajn manĝaĵojn. Je la vespermanĝo, ni kune preparis sufiĉa movado laŭ mi. Finfine mi iris dormi pensante pri tio instrui tiujn, kaj kiam ni elparolis kaj laŭtdiris, ke ni disdonos lokan israelan Esperanton rete, YouTube-e, kaj tuŝi milionojn da homoj. manĝaĵon, la homoj estis tre feliĉaj, kaj montris tion laŭte. Do, ni La 3-a Tago - Mi vekiĝis kaj denove rapide iris al la manĝejo, kie disdonis la manĝaĵojn, kaj homoj estis tre ravitaj. Oni diras, ke la mi alvenis ĝuste lastmomente, antaŭ ol oni fermis la kuirejon. Mi vojo al la koro pasas tra la stomako. Mi vere sentis tiel. manĝis bonegajn manĝaĵojn, kiuj memorigis al mi la manĝaĵojn Nokte estis pliaj mirindaj koncertoj. Mi sentis, ke mi devas disdoni de mia patrino, kiu estas rusdevena, kaj migris al Israelo el poŝtkartojn de unu el miaj pentraĵoj de Jerusalemo. Do mi staris Moldavio, kiam ŝi estis nur dudek-jara. Estis bongusta, kaj mi antaŭ ĉiuj en la diskejo, kaj laŭte rakontis pri la pentraĵo, kaj pensis iomete pri la hejmo. disdonis la kartojn. Mi sentis min fiera, kaj homoj vere diris al mi, Mi ne havis sufiĉe da tempo por pripensi aŭ multe paroli kun ke la pentraĵo estas belega. Post la mirindaj koncertoj mi parolis homoj, ĉar mi devis iri al kunsido de TEJO. Tio estis interesa, kun kelkaj novamikoj, preparis mian sakon, kaj estis unu el la unuaj sed denove mi sentis, ke tio ne estas la ĝusta loko por mi, foriri taksie frumatene. ankoraŭ ne. Mi pardonpetis kaj iris eksteren, kaj sentis, kvazaŭ Survoje al la flughaveno mi sentis min bonŝancega. Mi dankis en mi sekvas mian koron. Mi volis esti ekstere, paroli kun homoj, mia koro al ELI, kiu donis al mi monon por pagi la flugadon kaj la anstataŭ sidi en ĉambro, aŭskulti aĵojn, kiuj estas tro foraj de aliajn kotizojn. Mi dankis al TEJO kiu donis al mi la subvencion mi. partopreni en la IJK senpage. Mi sentis, kvazaŭ mi havas novan La tria tago daŭris, kaj mi plu renkontis interesajn homojn – familion. Mi sentis min tre optimisma pri la futuro de tiu familio. venezuelanon, kiu loĝas kaj laboras en Dubajo, britinon kiu Kaj fakte, komencis revi veni al la venonta IJK, en Japanio, kun loĝas en Francio, ktp. Vespere estis kelkaj interesaj dancoj mia vera familio, por ke ili vidu, kiel mirinda povas esti tiu stranga de ukrainanoj, kaj eĉ estis tre interesa kaj amuza spektaklo lingvo, kiun mi komencis lerni antaŭ kelkaj jaroj. Fakte, ne nur de ukrainaj tradicioj. La aktoroj, ĉefe ukrainiaj, ĝuis, kaj ni lingvo – viv-vojo. Mojosa
22 numero 245 (2011:5) tejo tutmonde
JuSKA, nia revo realigita Ĝeneralaj informoj pri TEJO Ar i a d n a Ga r c ì a Gutièrrez - Ku b o TEJO estas mallongigo de Tutmonda Esperantista Junulara Organizo. Ĝi estas la junulara sekcio de UEA, Universala Ekde la 18a ĝis la 21a de julio en la kampadejo La Salto de Esperanto-Asocio. TEJO popularigas internacian kompreniĝon la Haloj, provinco Pinar del Río, okazis la 1a Junulara Somera per renkontiĝoj, edukaj programoj kaj uzo de internacia lingvo, Komuna Aranĝo (JuSKA). Partoprenis ĝin 50 esperantistoj Esperanto. La organizo defendas la kulturan riĉecon de lingva diverseco, homajn rajtojn de lingvaj minoritatoj kaj tutmondan de tri provincoj: Santiago de Kubo, Havano kaj Pinar del TTT-ejo: www.tejo.org kompreniĝon per facila aliro al internaciaj kontaktoj. Uzo de Río. La grupo estis tre diversa, ĉar pluraj estis komencantoj, Esperanto estas la kadro de niaj klopodoj. aliaj ĵus finis la unuan nivelon, kaj aliaj estis pli spertaj en la Esperanto-movado, kio bonis, ĉar tiu miksado ebligis Centra Oficejo de UEA/TEJO atingi nian plej ĉefan celon: kunigi la gejunulojn kaj doni superrigardon pri la junulara Esperanto-movado, enlande Nieuwe Binnenweg 176 - NL-3015 BJ Rotterdam - Nederlando kaj eksterlande kompreneble. Kvankam JuSKA ne estis tiom Tel.: (01 0) 436 1 044 - Faksilo: (010) 436 1 751 , granda aranĝo, nia programo komplete funkciis kaj eĉ estis Retadreso: [email protected] aldonitaj pliaj programeroj de la partoprenantoj mem, kiuj solaj decidis esplori kavernojn kaj montgrimpi, tio riĉigis la Estraro de TEJO etoson, ĉar ĉiam spontanaj ideoj bone realiĝas. . Łukasz ZEbrowski – prezidanto, kunordigo, homaj rimedoj - [email protected] Grava kaj decida estis la partopreno de la Fratoj EL. Ĝi Paulína Kožuchová – ĝenerala sekretario, kulturo - [email protected] Alisa Nikitina – kasisto, financoj, subvencipetado - [email protected] donis al ni la eblon konatiĝi kun tiu mirinda duopo, kiun . formas Jaime kaj Jarcin el Contramestre, Santiago de Kubo. Sergey TyIrin – unua vicprezidanto, informado - [email protected] Ili sin nomas Fratoj EL, ĉar ili deziras esti pli internaciaj. Ili Michael Boris Mandirola – dua vicprezidanto, eksteraj rilatoj - michael-boris@ ne nur venas EL Contramestre, sed ankaŭ EL Havano, EL tejo.org Matanzas kaj EL ĉiuj partoj de la mondo. Proksimume en Nico Huurman – tria vicprezidanto, aktivula trejnado, seminarioj - [email protected] la 90aj jaroj ili esperantistiĝis, sed antaŭ nelonge ili fondis Tina Tišljar – estrarano, kongresoj - [email protected] sian duopon kaj komencis agadi por riĉigi la Esperantan Petra Smidéliusz – estrarano, landa agado, edukado - [email protected] kulturon. Ili ankaŭ verkas en Esperanto kanzonojn por la konata muzikensemblo Amindaj kaj repas por ili en kelkaj Membroservoj de TEJO Esperanto-aranĝoj. Kiel membro de TEJO vi ricevas: Dum JuSKA ili tre bone simpatiis ankaŭ kun Jany, kiu • la revuon Kontakto kun la rubriko TEJO-Tutmonde estas junulino, kiu studas en la universitato muzikon, specife • rabaton por la Internacia Junulara Kongreso gitaron. Ŝi jam finis la duan nivelon, tre bone parolas la • eblon partopreni en seminarioj lingvon, ege bone ludas la instrumenton kaj tre bele kantas, • eblon engaĝiĝi en interesa kaj internacia agado kaj tre grave: vi helpas al la do tio estis bona okazo, kiun ili sukcese kaptis por fari kelkajn junulara movado de Esperanto! aferojn kune. Se vi aĝas pli ol 30 jarojn kaj volas ĝui la samajn avantaĝojn (kaj revuojn) kiel membroj de TEJO, kaj aldone subteni TEJO-n, vi estas bonvenigata fariĝi Patrono La prelegoj estis aŭskultitaj de tiuj, kiuj ne ĉeestis la de TEJO. (Pliaj informoj sur www.tejo.org/patrono aŭ demandi ĉe la Centra kurson. Krome nia instruisto Pedrito organizis konkurson, en Oficejo). kiu inter la temoj troviĝis Historio de la Esperanto-movado en Kubo. Aliflanke ni multe ĝuis la riveron, ni tre aprezis Agado de TEJO la naturon kaj estis feliĉaj dum la tuta evento, ĉar rezultis bonega etoso dum ĉiuj tagoj. Krome ni ankaŭ sukcesis La agado de TEJO konsistas precipe el: intervjui gejunulojn, kiuj estis ĵus bakitaj kaj ĉiam hontas aŭ • informado en junularaj medioj pri la lingva problemo en internaciaj rilatoj kaj pri timas paroli pro eraroj, sed ili sufiĉe flue transdonis siajn ĝia solvo impresojn pri la aranĝo kaj decidiĝis, kiel ĉiuj aliaj, partopreni per Esperanto ĝin denove venontjare. • praktika utiligo de Esperanto je la servo de la junularo kaj informado pri tio en junularaj medioj • okazigo de kongresoj, konferencoj, seminarioj kaj aliaj kunvenoj • instigado al la membroj de TEJO aktive partopreni en la Esperanta movado. Ni estas ĉe Facebook! • Aktivula Trejnado (pli da informoj ĉe www.tejo.org/aktivula_trejnado) Aliĝu al nia grupo TEJO-Tutmonde kaj komuniku kun ni kaj • Eldono de Pasporta Servo (www.pasportaservo.org), la adresaro de gastigantoj konigu viajn interesaĵojn! kiuj pretas senkoste gastigi esperantistojn; ĉiujare aperas ĝisdatigita eldono.
Subtenu la agadon de TEJO
Ĉu vi volas esti informata aktuale? Ekzistas multe da ebloj helpi TEJO-n en ĝia agado. La plej gravaj estas membriĝi Jen por vi ekzistas blogo de TEJO Tutmonde ĉe www.tejo. aŭ patroniĝi. org. Ĝia adreso estas: http://www.tejo.org/eo/blog/8543 Sed vi ankaŭ povas helpi al konkretaj agaderoj de TEJO. Mondonacojn al ĝenerala Tie vi trovos la plej aktualajn informojn pri junulara agado agado de TEJO bv. pagi al la UEA-konto “tejtej” (indiku la celon de donaco, ekz: tutmonde! “donaco por KER” aŭ “donaco por landa agado”) Eblas ankaŭ tiel donaci por specifaj celoj: • Fonduso “Partoprenu IJK-n” – TEJO per ĝi subvencias la partoprenon de TEJO- aktivuloj al IJK Vi estas niaj legantoj, ni estas via • Pasporta Servo – eble la plej fama eldonaĵo de TEJO gazeto! Por pliaj detaloj pri pagmanieroj, bv. rigardi ĉe www.uea.org/alighoj/pag_manieroj. Kontaktu nin kun viaj demandoj, kontribuaĵoj, kritikoj (laŭdoj html aŭ demandi ĉe la Centra Oficejo. :-) ), rimarkoj ktp. al [email protected]! TEJO dankegas vin pro via subteno!
23