T.C.

ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ARKEOLOJĠ (KLASĠK ARKEOLOJĠ)

ANABĠLĠM DALI

ANTĠK DÖNEMDE LAMPSAKOS KENTĠ VE SĠKKELERĠ

Yüksek Lisans Tezi

Özkan ERTOY

Ankara-2018

T.C.

ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

ARKEOLOJĠ (KLASĠK ARKEOLOJĠ)

ANABĠLĠM DALI

ANTĠK DÖNEMDE LAMPSAKOS KENTĠ VE SĠKKELERĠ

Yüksek Lisans Tezi

Özkan ERTOY

Tez DanıĢmanı

Prof. Dr. Zeynep ÇĠZMELĠ ÖĞÜN

Ankara-2018

ĠÇĠNDEKĠLER

ÖNSÖZ i

AMAÇ- KAPSAM VE YÖNTEM iii

KISALTMALAR & MONOGRAMLAR vi

HARĠTA vii

BÖLÜM I.

1. ANTĠK DÖNEMDE LAMPSAKOS KENTĠ 1

1.1. ANTĠK DÖNEMDE MYSIA TARĠHĠ COĞRAFYASI 1

1.2. LAMPSAKOS KENTĠNĠN TARĠHĠ COĞRAFYASI 4

1.3. PRIAPOS KÜLTÜ VE LAMPSAKOS 10

1.4. ANTĠK KAYNAKLARDA LAMPSAKOS KENTĠ 12

1.5. ANTĠK DÖNEM BOYUNCA KENTĠN EKONOMĠSĠ 19

BÖLÜM II

2. LAMPSAKOS KENTĠNĠN DARP ETTĠĞĠ SĠKKELER 23

2.1. KATALOG 23

2.1.1. ARKAĠK DÖNEM 24

2.1.1.1. MÖ 520-480 24

2.1.1.1.1. ELEKTRON 24

2.1.1.1.2. GÜMÜġ 24

2.1.2. KLASĠK DÖNEM 27

2.1.2.1. MÖ 440-390 27

2.1.2.1.1 GÜMÜġ 27

2.1.2.2. MÖ 394-330 27

2.1.2.2.1. ALTIN 27

2.1.2.2.2. GÜMÜġ 31

2.1.3. HELLENĠSTĠK DÖNEM 32

2.1.3.1. II. PHILIPPOS SĠKKELERĠ 32

2.1.3.1.1. ALTIN 32

2.1.3.2. III. ALEXANDROS SĠKKELERĠ 32

2.1.3.2.1. ALTIN 32

2.1.3.2.2. GÜMÜġ 35

2.1.3.3. III. PHILIPPOS SĠKKELERĠ 46

2.1.3.3.1. ALTIN 46

2.1.3.3.2. GÜMÜġ 46

2.1.3.4. LYSĠMAKHOS SĠKKELERĠ 47

2.1.3.4.1. ALTIN 47

2.1.3.4.2. GÜMÜġ 47

2.1.3.5. SELEUKOS SĠKKELERĠ 49

2.1.3.5.1. I. ANTĠOKHOS SĠKKELERĠ 49

2.1.3.5.2. II. ANTĠOKHOS SĠKKELERĠ 50

2.1.3.5.3. ANTĠOKHOS HIERAX SĠKKELERĠ 50

2.1.4. MÖ 1. ve 2. YÜZYIL SĠKKELERĠ 51

2.1.4.1. GÜMÜġ 51

2.1.4.2. BRONZ 53

2.1.5. ROMA DÖNEMĠ 57

2.1.5.1. KOLONĠ ĠSMĠYLE DARP EDĠLMĠġ SĠKKELER 57

2.1.5.1.1. ĠMPARATOR PORTRELĠ SĠKKELER

2.1.5.1.1.1. JULIUS CAESAR 57

2.1.5.1.2. ÜZERĠNDE ĠMPARATOR PORTRESĠ BULUNMAYAN

SĠKKELER

2.1.5.2. KENT ĠSMĠYLE DARP EDĠLMĠġ SĠKKELER 57

2.1.5.2.1. ĠMPARATOR PORTRELĠ SĠKKELER 57

2.1.5.2.1.1. JULĠUS-CLAUDIUSLAR DÖNEMĠ 57

2.1.5.2.1.1.1. AUGUSTUS 57

2.1.5.2.1.1.2. TĠBERĠUS 58

2.1.5.2.1.1.3. CALIGULA 58

2.1.5.2.1.2. FLAVIUSLAR DÖNEMĠ 58

2.1.5.2.1.2.1. DOMITIANUS 58

2.1.5.2.1.3. ANTONĠNLER DÖNEMĠ 59

2.1.5.2.1.3.1. TRAIANUS 59

2.1.5.2.1.3.2. HADRĠANUS 59

2.1.5.2.1.3.3. ANTONINUS PIUS 60

2.1.5.2.1.3.3.1. MARCUS AURELĠUS (CAESAR) 60

2.1.5.2.1.3.3.2. II. FAUSTINA 61

2.1.5.2.1.3.4. MARCUS AURELIUS 61

2.1.5.2.1.3.5. LUCIUS VERUS 62

2.1.5.2.1.3.6. COMMODUS 62

2.1.5.2.1.4. SEVERUSLAR DÖNEMĠ 63

2.1.5.2.1.4.1. SEPTIMUS SEVERUS 63

2.1.5.2.1.4.1.1. JULIA DOMNA

2.1.5.2.1.4.2. GETA 63

2.1.5.2.1.4.3. CARACALLA 63

2.1.5.2.1.4.4. ELAGABALUS 64

2.1.5.2.1.4.5. SEVERUS ALEKSANDER 64

2.1.5.2.1.4.5.1. JULIA MAMAEA 65

2.1.5.2.1.5. ASKER ĠMPARATORLAR DÖNEMĠ 65

2.1.5.2.1.5.1. MAXIMINUS THRAX 65

2.1.5.2.1.5.2. III. GORDIANUS 66

2.1.5.2.1.5.3. PHLIPPUS ARABUS 66

2.1.5.2.1.5.4. DECIUS 67

2.1.5.2.1.5.4.1. HERENNIA ETRUSCILLA 67

2.1.5.2.1.5.5. VOLUSĠANUS 67

2.1.5.2.1.5.6. TREBONIANUS GALLUS 68

2.1.5.2.1.6. VALERIANUS-GALLIENUS 68

2.1.5.2.1.6.1. VALERIANUS 68

2.1.5.2.1.6.2. GALLIENUS 69

2.1.5.2.2. ÜZERĠNDE ĠMPARATOR PORTRESĠ OLMAYAN

SĠKKELER 69

BÖLÜM III

3. NÜMĠSMATĠK VE ĠKONOGRAFĠK DEĞERLENDĠRME 70

3.1. ARKAĠK DÖNEM 70

3.1.1. MÖ 520-480 71

3.1.1.1. ELEKTRON 71

3.1.1.2. GÜMÜġ 71

3.2. KLASĠK DÖNEM 72

3.2.1. MÖ 440-390 72

3.2.1.1. GÜMÜġ 72

3.2.2. MÖ 394-330 72

3.2.2.1. ALTIN 72

3.2.2.2. GÜMÜġ 73

3.3. HELLENĠSTĠK DÖNEM 74

3.3.1. II. PHILIPPOS SĠKKELERĠ 74

3.3.1.1. ALTIN 74

3.3.2. III. ALEKSANDROS SĠKKELERĠ 75

3.3.2.1. ALTIN 75

3.3.2.2. GÜMÜġ 76

3.3.3. III. PHILIPPOS SĠKKELERĠ 77

3.3.3.1. ALTIN 78

3.3.3.2. GÜMÜġ 78

3.3.4. LYSIMAKHOS SĠKKELERĠ 79

3.3.4.1. ALTIN 79

3.3.4.2. GÜMÜġ 80

3.3.5. SELEUKOS SĠKKELERĠ 80

3.3.5.1. I. ANTIOKHOS SĠKKELERĠ 81

3.3.5.2. II. ANTIOKHOS SĠKKELERĠ 82

3.3.5.3. ANTIOKHOS HIERAX 82

3.3.6. MÖ 2. ve 1. YÜZYIL SĠKKELERĠ 84

3.4. ROMA DÖNEMĠ 85

3.4.1. KOLONĠ ĠSMĠYLE DARP EDĠLEN SĠKKELER 85

3.4.1.1. JULIUS CAESAR 85

3.4.2. KENT ĠSMĠYLE DARP EDĠLEN SĠKKELER 87

3.4.2.1. JULIUS CLAUDIUSLAR DÖNEMĠ 87

3.4.2.2. FLAVIUSLAR DÖNEMĠ 88

3.4.2.3. ANTONINLER DÖNEMĠ 88

3.4.2.4. SEVERUSLAR DÖNEMĠ 90

3.4.2.5. ASKER ĠMPARATORLAR DÖNEMĠ 92

3.4.2.6. VALERIANUS-GALLIENUS ORTAK ĠMPARATORLUK

DÖNEMĠ 93

3.4.3. ÜZERĠNDE ĠMPARATOR PORTRESĠ OLMAYAN SĠKKELER 94

4. ĠKONOGRAFĠK ĠNCELEME ÜZERĠNE BAZI DÜġÜNCELER 95

SONUÇ 97

LEVHALAR 101

GRAFĠKLER 119

KAYNAKÇA 122

ÖZET 129

ABSTRACT 130

ÖNSÖZ

“Antik Dönemde Lampsakos Kenti ve Sikkeleri” adı altındaki bu çalıĢma, günümüze kadar yayınlanmıĢ olan sikke katalogları taranarak bir araya getirilen sikkelerden oluĢmaktadır.

Ankara Üniversite‟si Klasik Arkeoloji Tezli Yüksek Lisans Programı‟na dahil edildiğim andan itibaren bana her konuda destek sağlayan, bu tezin oluĢturulma sürecince bilimsel danıĢmanlıktan çok daha fazlasını yaparak bana hayati tecrübelerini de aktaran değerli Hocam Prof. Dr. Zeynep Çizmeli Öğün‟e sonsuz teĢekkürlerimi sunarım.

Yüksek lisans eğitim hayatım boyunca, bana sahip oldukları bilgi birimini aktaran Ankara Üniversitesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı öğretim üyeleri, Prof. Dr.

Musa Kadıoğlu‟na, Doç. Dr. Erhan Öztepe‟ye ve Yrd. Doç. Dr. Görkem Kökdemir‟e teĢekkürlerimi sunarım.

Akdeniz Medeniyetleri AraĢtırma Merkezi, etkinlik programında yer alan Para

Tarihi ve Nümismatik Yaz Okulu‟nda tanıĢmıĢ olduğum Prof. Dr. Oğuz Tekin ve Peter van Alfen‟e bilgi birikimlerini benimle paylaĢtıkları için teĢekkür ederim. Akdeniz

Medeniyetleri AraĢtırma Merkezi Kütüphane görevlisi, Remziye Boyraz Seyhan‟a saygılarımı sunarım.

Ankara Üniversitesi Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı araĢtırma görevlileri,

Ġbrahim Ethem Koçak, Ġlter Tanrıverdi, Erdinç Buruldağ ve DurmuĢ Ersun‟a, çalıĢmam için kaynaklara ulaĢmamdaki yardımlarından ötürü teĢekkür ederim.

ÇalıĢmanın benim için en yorucu kısmı olan katalog oluĢturma sürecince hiç itiraz etmeden bana yardımlarını sunan Cansu Ertoy‟a en içten teĢekkürlerimi sunarım.

i

Ortaöğretim yıllarından bu yana benimle her dönemde beraber olan, kendileri ile bu çalıĢmam için de uzun sohbetler ve tartıĢmalar içerisine girdiğim sevgili arkadaĢlarım, Emre Ünsal‟a, Ahmet Deniz‟e, Halil Erdener Ayer‟e, Göker Gökçeli‟ye,

Erkan Kaplan‟a, Volkan Arılar‟a, Gürkan Çetinkaya‟ya ve Osman Burak HoĢgör‟e teĢekkür ederim.

Yukarıda adını sayamadığım benim üzerimde emeği olan herkese, ayrı ayrı teĢekkür eder saygılarımı sunarım.

Son olarak, eğitim-öğretim hayatım boyunca maddi manevi destekler sağlayan, beni bu güne getiren ve bana olan inançlarını hiç kaybetmeyen değerli aileme teĢekkürlerimi sunarım.

Özkan Ertoy

ii

AMAÇ

Arkeolojik kazılarda ele geçen dönemin ekonomik anlamda en önemli materyalini oluĢturan sikkeler, kentin sahip olduğu ekonomik durumunun yanı sıra kültürel, siyasi ve dini karakteri hakkında bilgi sahibi olmamızı sağlamaktadır. Antik dönemde Lampsakos kenti için hazırlanmıĢ bu çalıĢmada da Lampsakos kentinin

Arkaik Dönem‟den baĢlayarak Klasik Dönem, Hellenistik Dönem ve son olarak da

Roma Ġmparatorluk Dönemi‟ne kadar olan süre içerisinde kentte darp edilen sikkelerden bir katalog oluĢturmak amaçlanmıĢtır. Lampsakos kentinin tüm sikkelerinin bir corpus

Ģeklinde yapmak çok kapsamlı hatta doktora tezi kapsamında incelenmesi gereken bir konudur. Bu nedenle Lampsakos sikkelerinin tiplerini belirlemek tezimizin amacıdır.

Batı Anadolu kentlerinin koloni hareketleri sonucu kurulan Lampsakos kentinin kuruluĢundan itibaren giderek geliĢmesi ile dönemin önemli kültürel merkezlerinden biri haline dönüĢmesi; sonradan önemini nasıl yitirdiğine dair konulara cevap aranmıĢtır. Modern kentin antik kent üzerinde bulunması bölgede araĢtırma yapılmasını zorlaĢtırmakta ve elde edilen arkeolojik verilerin önemini artırmaktadır. Bu nedenle

Lampsakos kenti tarihi, kültürel, ekonomik ve dini karakterinin bir araya getirilen sikkeler ile aydınlatmak çalıĢmanın en önemli amacını oluĢturmaktadır.

KAPSAM ve YÖNTEM

“Antik Dönem‟de Lampsakos Kenti ve Sikkeleri” adındaki bu tez çalıĢması kapsamında Mysia Bölgesi‟nde gerek liman kenti olarak hinterlandının geniĢ olması gerekse de kültürel anlamda önemli bir yerde olan Lampsakos kentinin tarihi coğrafyası sikkeler üzerinden değerlendirilmiĢtir. Tez çalıĢması üç bölüm altında incelenmiĢtir. Ġlk bölümde kentin dahil olduğu Mysia bölgesi tarihi coğrafyası, Lampsakos kentinin tarihi coğrafyası, kentin yerel tanrısı Priapos kültü ve antik kaynaklarda Lampsakos kenti baĢlıkları adı altında incelenmiĢtir.

iii

Tezin ikinci bölümünü ise Lampsakos kentinin darp ettiği sikkelerin kataloğu oluĢturmaktadır. Kentin tarihsel süreç içerisinde darp ettiği sikkeler dönemsel olarak alt baĢlıklarda toplanmıĢtır. Her bir baĢlık altında sikkeler tipolojik olarak alt gruplara ayrılmaktadır. Söz konusu sikkelerin kapsamını ise kentin kuruluĢundan hemen sonra darp edilen Arkaik Dönem sikkelerle baĢlamakta ve Roma Ġmparatoru Gallienus (MS

253-268 ) döneminde darp edilen sikkeler ile son bulmaktadır. Bu sikkelere ulaĢmak için Ġngiliz Arkeoloji Enstitüsü Kütüphanesi, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi,

AKMED Kütüphanesi, Ankara Üniversitesi Kütüphanesi, Ankara Üniversitesi Dil ve

Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi ve Anadolu Üniversitesi Kütüphanesi bünyesinde bulunan Lampsakos ve sikkeleri ile ilgili yayınlar incelenmiĢ, önemli koleksiyonlar, açık artırma müzayedesi yapan siteler ve kataloglar taranmıĢtır. Arkaik ve Klasik Dönem sikkeleri için British Museum Coinage (BMC), Sylloge Nummorum

Graecorum (SNG) ve American Numismatic Society (ANS) kataloglarına, Hellenistik ve Roma Dönemi sikkeleri Roman Provincial Coinage (RPC), Bibliothèque nationale de

France (BNF Gallica) ve American Numismatic Society (ANS) kataloglarına ulaĢılmıĢtır. Katalogun oluĢtururulma süreci içerisinde, konunun çok geniĢ olması nedeniyle, Hellenistik Dönem sikkeleri için M. Price‟ın “The Coinage in the Name of

Alexander the Great and Philip Arrhidaeus” adlı çalıĢması, Roma Dönemi sikkeleri için ise RPC katalogları esas alınmıĢtır.

Tezin üçüncü bölümünde ise Lampsakos kentinde darp edilen sikkeler üzerinde nümismatik ve ikonografik değerlendirme yapılmıĢtır. Sikkeler üzerinde erken dönemlerden bu yana devamlılık gösteren Priapos kültü ve Pegasus protomu üzerinde durulmuĢtur. Bu bölümün alt baĢlığı altında ise antik dönem boyunca kentin ekonomik durumuna yer verilmiĢtir.

iv

Sonuç bölümünde ise kentin önemi göz önünde bulundurulursa yeterli bir

çalıĢma bulunmamamktadır bu nedenle çok az araĢtırma yapılmıĢ olan Lampsakos kenti hakkında elde edilen veriler ıĢığında bir değerlendirme yapılmıĢtır.

Lampsakos kenti sikke darplarından oluĢan katalog bölümünde tam bir korpus oluĢturulmamıĢtır. Hangi dönemde, kaç farklı tipte sikke darp edildiği ve kentin hangi yoğunlukta sikke bastığı gibi bilgilere eriĢilmeye çalıĢılmıĢtır. Lampsakos kenti sikke darpları altında bir corpus oluĢturmak konunun içeriğini çok fazla geniĢleteceğinden

Yüksek Lisans Tezi seviyesinde bir çalıĢma oluĢturulmuĢtur.

Katalogda sikkeler önce dönemlerine sonra ise kendi içlerinde maden tipine göre

Altın-GümüĢ-Bronz olarak sıralanmıĢtır. Katalog bölümünde her sikkeye ait ön ve arka yüz betimlemeleri katalog numarasının hemen üstünde verilmiĢtir. Katalog numarasından hemen sonra sikkeye ait fiziksel özellikler, yapıldığı maden, ağırlık, boyut ve yön bilgileri verilmiĢtir. Bunların hemen altında ise sikkeye ait referanslar atıf

Ģeklinde gösterilmiĢtir.

Sikkelere ait fotoğraflara 1:1 ölçekte katalog numaralarına göre Levhalar bölümünde yer verilmiĢtir. Ölçekleri olmayan sikkeler ise aynı döneme tarihlenen ve tipolojik olarak benzer sikkeler temel alınarak boyutlandırılmıĢtır. Lisansüstü tezi kapsamında, sadece yayınlanmıĢ olan müze koleksiyonlarında bulunan sikkeler esas alınmıĢ yayınlanmamıĢ malzeme bu çalıĢmanın kapsamı içerisine dahil edilmemiĢtir.

Dönemsel yoğunluğu ve tipolojik farklılıkları göstermek açısından grafik ve tablolar levhalardan sonra verilmiĢtir.

v

KISALTMALAR & MONOGRAMLAR

KISALTMALAR MONOGRAMLAR

Ö.Y: Ön yüz

A.Y: Arka yüz Γ

AV: Altın AI

AR: GümüĢ

AE: Bronz K KI M Θ

Ref: Referans gr.: Gram O N mm.: milimetre

Kat. No: Katalog Numarası H Χ s.: Sayfa

SNG: Sylloge Nummorum Graecorum O

RPC: Roman Provincial Coinage

BMC: British Museum Coinage

CNG: Classical Numismatic Group I

ANS: American Numismatic Society

MTA: Maden Teknik Arama

RE: Realencyclopadie

vi

Harita 1*. Antik Dönemde Mysia Bölgesi ve Lampsakos Kenti.

*Harita 1, Oğuz Tekin‟nin, 21-25 Eylül tarihleri arasında Taormina‟da düzenlenen

Uluslararası Numismatik Kongresi‟ndeki “Winged Horse with Horse Tail, Identification of A Creature on The Coins of Mysia and Traos” baĢlıklı sunumundan alınmıĢtır. vii

BÖLÜM I.

1.ANTĠK DÖNEMDE LAMPSAKOS KENTĠ

Antik dönem tarihi coğrafyası kent sınırları hakkında yazınsal verilerin azlığı ve sınır taĢlarının zamanla baĢka amaçlarla yer değiĢtirmesi sonucu kentin sınırlarının belirlenmesi her zaman kolay olmamıĢtır. Özellikle iki büyük bölgenin birbirine sınır oluĢturduğu alanlarda bölgelerin yönetim kapsamını saptamak daha da zor olmaktadır.

Kuzeybatı Anadolu‟da yer alan Lampsakos kenti de Troas ve Mysia bölgesi sınırları arasında kalmıĢtır. Bu çalıĢma kapsamında Lampsakos kenti Mysia bölgesi içerisinde kabul edilmiĢtir.

1.1. ANTĠK DÖNEMDE MYSIA TARĠHĠ COĞRAFYASI

Antik dönemde Mysia olarak adlandırılan bölge, doğusunda Phrygia, batısında

Aiolia, kuzeydoğusunda Bithynia ve kuzeybatısında ise Troas bölgeleri ile sınırlandırılmaktadır. Mysia günümüzde ise Kuzeybatı Anadolu‟da Marmara

Bölgesi‟nin güneyinde bulunmaktadır. Ancak bu belirtilen yerler antik çağda bile kesinleĢtirilememiĢtir. Strabon, “Bithynialılarla, Mysialılar ve Phrygialılar hatta

Kyzikos dolaylarındaki Mygdonlar, Dolionlar ve Troialılar arasındaki sınırı belirtmek zordur1.” açıklamasında bulunarak coğrafi olarak bölgenin karıĢıklığını dile getirmiĢtir.

Bölgede bulunan Phrygler ve Bithynialıların bir Ģekilde siyasi birlik oluĢturmalarına rağmen savaĢçı bir karaktere sahip olmaları ve konar-göçer yaĢam tarzına dayanan varlıkları sonucunda Mysialılar tek bir çatı altında toplanamamıĢtır. Mysialılar genellikle bölgede yaĢanan savaĢlara ücretli asker olarak katılmıĢlardır. MÖ 480 yılında

Pers Kralı Kserkses‟in Yunanistan seferine Mysialılar kendi baĢlıkları, kalkanları ve ateĢte sertleĢtirilmiĢ demirden kargıları ile yer almıĢlardır2. Mysiaların ücretli asker

1 Strabon XII. IV.4. 2 Herodotos VII. 74. 1 olarak katıldıkları bir diğer savaĢ ise Kyros‟un kardeĢi Artakserkses‟e karĢı düzenlediği seferdir3.

Mysia Bölgesi‟nin yaĢadığı bir diğer olumsuzluk ise, Mysia halkının kökeni ve

Anadolu‟ya geçiĢ sorunudur. Antik çağ yazarları tarafından genel-geçer görüĢ

Mysialıların Trak kökenli olduğudur. Strabon, Mysialılar, Moisler denen Trak kolonistlerce kurulduğunu söyler4, Plinius ise Mysialılar, Phrygialılar ve Bithynialılar‟ın isimlerini Avrupa‟nın Güneydoğusu‟nda yaĢayan üç göçmen topluluk olan Moesi,

Thyni, ve Brygilerden aldıklarından5 bahseder. Mysialıların isimlerinden yola çıkılarak yapılan bir baĢka araĢtırmada ise Hitit metinlerinde geçen MASA adının Mysia bölgesinin Hititçe karĢılığı olduğudur6. AraĢtırma kapsamında Hitit kralı Muvattali ve

ViluĢa kralı AlakĢanduĢ arasında yapılan antlaĢma değerlendirilmiĢtir. AntlaĢmaya göre, Karkisa, Masa, Lukka ve Warsiyalla bölgelerinde bir sorun olduğu zaman ViluĢa kralından yardım istenmekte aynı Ģekilde kuzey Suriye‟de bir sorun olduğu zaman da

Hitit kralının sorumluluğunda olduğundan bahsedilmektedir. Bu görüĢ ile ses benzerliklerinden yola çıkılarak Mysialıların ve diğer erken dönem Anadolu topraklarında yaĢayan toplulukların Anadolu‟nun yerli halkı olduğu görüĢü savunulmaktadır. Bu görüĢü destekleyecek bir neden ise Troia SavaĢı‟na katılan askerlerin sayımında Troia müttefiki olarak Ennomos önderliğindeki Mysialıların bulunmasıdır7. Bu bilgiler ıĢığında antik dönemde Mysia gerek savaĢ gerekse de siyasi nedenlerle zaman zaman uzak bölgelere kadar yayılmıĢlar veya daha dar bir alana

çekilmek zorunda kalmıĢlardır.

Mysia‟nın ekonomisi bölgedeki orman, maden ürünlerine ve onların iĢletilmesine dayanmaktadır. Kuzeydoğuda Bithynia bölgesinden baĢlayarak bölgenin güneyinde bulunan Ġda Dağı‟na kadar sık ve bünyesinde çeĢitli ağaçları barındıran

3 Ksenephon Anabasis V.II.28. 4 Strabon XII. III.3. 5 Plinius Naturalis Historia V.145. 6 MemiĢ 2005, 193. 7 Homeros II. 858-861. 2 ormanlara sahiptir. Bu ormanlar gerek gemi yapımında gerekse de antik tıpta kullanılan terebentin yağı gibi çeĢitli maddelerin elde edilmesi için kullanılmaktaydı. Bu ormanların bulunduğu dağlık arazide ise yaban hayvanları bulunmakta köylülerin tarlalarına zarar vermekteydi8. Bölgede Argyria ve Perikharaksis gibi merkezlerde gümüĢ yatakları bulunmaktadır. Bölgenin bir diğer zenginliği ise Prokonnesos adası ve beyaz mermer yataklarıdır. Buradaki mermerin kalitesi Strabon tarafından

“Prokennessos‟un zengin ve iyi mermer yatakları ünlüdür9.” diye aktarılmaktadır.

Buradan elde edilen mermer ile Kyzikos gibi kentlerde ve Karia bölgesindeki

Halikarnassos Mauseleumu‟nda da kullanılmıĢtır10.

Bölgenin sahip olduğu bir diğer coğrafi avantaj ise bölgenin bir ticaret merkezine dönüĢmesine de neden olan antik dönemin zengin merkezleri Sardes,

Ephesos ve Pergamon gibi kentleri birbirine bağlayan bir ticaret yolu ağı üzerinde olmasıdır. Bu ağ üzerinden Kyzikos‟un ihraç ürünü olan süsen bitkisinden yapılan parfüm diğer kentlere ulaĢtırılmıĢtır.

Bölgenin ekonomik hayatını canlandıran bir diğer özellik ise bölgede bulunan termal kaynaklardır. Allianoi, Pamukçu, Güre, Poimanon, Kepsut ve Bigadiç gibi bölgelerde bulunan sıcak su kaynağı antik dönemde dinlenme ve sağlık mekanları olarak kullanılmıĢlardır.

Mysia Bölgesi, Orta Miyosen Dönem‟e tarihlenen fosil yatakları ile PaĢalar

Kazıları11, bölgede bilinen en eski Paleolitik Dönem yerleĢim yeri olma özelliği gösteren Havran‟ın Ġnönü Köyü yakınlarındaki Ġnönü mağaraları12, Kalkolitik Dönem sonlarında Erken Tunç Dönemi‟ne kadar kullanılan Manisa‟nın Kırkağaç ilçesi Gelende

Bucağı‟na bağlı Bostancı Köyü‟ndeki Yortan Nekropolü13 gibi merkezlerle tarih

8 Herodotos I. 36. 9 Strabon XIII. I. 16. 10 Vitruvius II. VIII.10-11. 11 Alpagut & Demirel 2003, 107. 12 Kökten 1949, 819. 13 Umar 2006, 25. 3 boyunca topluluklara ev sahipliği yapmıĢtır. Yunan kolonizasyonu sonrası her ne kadar siyasi birliğe sahip olmasalar da Mysia, antik dönem boyunca, Sardes, Troia, Smyrna gibi önemli merkezlere yakınlığı, Pergamon gibi Hellenistik Dönem‟in en önemli

Ģehrini bünyesinde barındırması, Lampsakos ve Kyzikos gibi doğal limanlara sahip hinterlandı geniĢ ticaret bölgelerine sahip olması bakımından önemini her zaman korumuĢtur.

1.2. LAMPSAKOS KENTĠNĠN TARĠHĠ COĞRAFYASI

Lampsakos antik kenti, günümüzde Çanakkale ilinin Lapseki ilçesinin bulunduğu yerdedir. Kent, Ege Denizi‟ni Marmara Denizi‟ne (Propontis) bağlayan boğazın önemli bir noktasında bulunmaktadır. Lampsakos Kuzeyde Parion, Güneyde ise Abydos kentleri ile komĢudur. Strabon Lampsakos kentinin Abydos kentinden yüz yetmiĢ stadion14, karĢı kıyıda olasılıkla aynı dönemde karĢılıklı kurulmuĢ Kallipolis kentinden de kırk stadion15 uzaklıkta olduğunu belirtmiĢtir. Kent aslında antik dönem yazarları tarafından kimi zaman Troas Bölgesi‟nin kuzey sınırı olarak da kabul edilmiĢtir.

Kentin isminin kökeni, Luvice “boğaz halkının yeri-kenti” anlamına gelen

“Ġlamassaka” iken Yunan ağzında değiĢimlere uğrayarak Lampseke ismini almıĢ olmalıdır16. Yunan hakimiyeti öncesi kent Lampsakos adını almadan “Pitiyara – Pityura

– Pityousa (Πιτσούσ(σ)α)” gibi isimler ile anılmaktaydı. Kentin adının Lampsakos olarak değiĢtirilmesi ise bölgede yaĢanan bir olaya dayanmaktadır. Yunan kolonistler

Pityousa‟ya geldiklerinde, kralın da olmadığı bir zamanda yerliler tarafından saldırıya uğramıĢlardır. Ancak Babrykler kralının kızı Lampseke yerlileri durdurmuĢ ve kolonistlerin öldürülmesine engel olmuĢtur. Lampseke‟nin bu yardımı neticesinde Ģehri ele geçiren kolonistler, kente Lampsakos (Λάμψακος) adını vermiĢlerdir17. Mela‟ya

14 Strabon XIII.I.18. 15 Strabon VII. 56. 16 Umar 1993, 504. 17 Erhat 1991, 191. 4 göre ise kentin ismi “parlak” anlamına gelen Yunanca “Lampos” kelimesine dayanmaktadır18. Bu görüĢ kentin kuruluĢ efsanesine de uygun düĢmektedir. Kentin kuruluĢ efsanesinde Phokaialalar koloni kent kurma kararı alıp bunu Apollon rahiplerine danıĢtıklarında, aldıkları cevap koloni kuracakları yerin nerede üzerlerine ilk kez ĢimĢek çakarsa orada bir kent kuracaklarından söz edilmektedir.

Kent antik dönemde Phokaialı kolonistlerce MÖ 654-653 yıllarında kurulmuĢtur19. Ancak Lampsakos kentinde darp edilen sikkelerin Phokaia ağırlık biriminde olması, daha geç bir tarihte olsa da Roma Ġmparatoru Commodus zamanında

Phokaia ve Lampsakos‟un dayanıĢma-birlik sikkesi basmıĢ olmaları iki kentin geçmiĢinden gelen bağları ile açıklanabilmektedir20. Strabon hatalı olarak Lampsakos kentinin Miletoslu kolonistlerce kurulduğunu söyler21.

Tarihi kaynaklarda Lampsakos ismi MÖ 6. yüzyıldan itibaren sıkça kullanılmaya baĢlanmıĢtır. MÖ 560 yıllında Atinalı Miltiades Lampsakos kentine saldırıda bulunur ancak Miltiades Lampsakoslular tarafından yakalanarak tutsak edilir.

Miltiades‟in Lidya kralı Kroisos ile yakın iliĢkileri nedeniyle Miltiades‟in tutsak tutulduğu haberini alan Kroisos Lampsakosluları tehdit ederek Miltiadtes‟in serbest bırakılmasını sağlar22. Pers Kralı Darius‟un MÖ 513 yılında Ġskitlere karĢı düzenlediği seferden dönerken Lampsakos‟un Hippoklos adında bir tyran tarafından yönetilmektedir23. Lampsakos kenti sahip olduğu ekonomik durumu ve refah ortamı sayesinde MÖ 6. yüzyılın sonlarına doğru adından çokça söz ettirmeye baĢlamıĢtır.

Hatta Atina tyranı Hippias halkının kendisine karĢı yapılacak bir ayaklanmada güvenli bir yere kaçabilmek için kızı Arkhedike‟yi, Lampsakos tyranı Hippoklos ile evlendirmiĢ ve aralarında kan bağı kurmuĢlardır. MÖ 510 yılında Atina tyranı Hippias Atina‟dan

18 Mela I. 97. 19 Leaf 1923, 94; Mela I. 97; 20 Head 1892, 227. 21 Strabon XIII. I. 19. 22 Herodotos VI. 37-38. 23 Herodotos IV. 138. 5 kovulmuĢ ve Lampsakos‟a sığınmıĢtır. Buradan da Pers kralı Darius‟un yanına gitmiĢtir24. Lampsakos halkı Pers kralları ile daima iyi iliĢkiler içerisinde olmuĢtur. MÖ

498 yılında Perslere karĢı baĢlatılan isyana katılmıĢtır. Ancak bu isyan kısa sürede

Daurises tarafından bastırılmıĢtır25. MÖ 466-450 yılları arasında Lampsakos

Themistokles yönetimi altında kalır26. Lampsakos Pers tehdidine karĢı Atina

önderliğinde kurulan Attik-Delos Deniz Birliği‟ne üye olur. Bu birliğe MÖ 453-428 yılları arasında yıllık 12 talenton vergi ödemiĢtir. Hellespontos‟daki birliğe üye diğer

üye kentler arasında Lampsakos ödediği bu miktar ile birinci sırada yer almaktadır27.

Ödediği bu vergi Lampsakos kentinin ne kadar güçlü bir ekonomiye sahip olduğunun göstergesidir. MÖ 449 yılında yapılan Kallias BarıĢı‟ndan sonra Lampsakos

Anadolu‟da bulunan diğer kentler gibi savaĢın olmadığı, ekonomisini daha da güçlendirdiği bir döneme girmiĢtir. Bu barıĢın ardından yirmi yıl kadar sonra MÖ 428 yılında Lampsakos Atina-Delos Deniz Birliğine son vergisini ödemiĢtir. Bu dönemde kentteki tyranlık giriĢimleri halk tarafından engellenmiĢtir28. Attik – Delos Deniz

Birliği‟nin en güçlü üyesi olarak Atina tüm güçleri elinde tutuyordu. Hatta Delos

Adası‟nda bulunan birliğin hazine binasını Atina‟ya taĢımıĢlardı. Böylece Aigina

Korinthos ve Megara gibi ticaret merkezlerinin çıkarlarına ters düĢen bir ortam oluĢmuĢtu. Sonuçta Atina‟nın bir imparatorluğa dönüĢmesi Attik – Delos Deniz

Birliği‟nin bir sonucuydu. Böylelikle Ege dünyasına hakim olmak isteyen iki kent Atina ile Sparta arasında MÖ 431-404 yıllara boyunca devam eden Peleponnessos SavaĢı‟na neden oldu29. Bu savaĢ sırasında Lampsakos da MÖ 411 yılında Atina‟ya karĢı Spartalı

Derkylidas önderliğinde ayaklandı. Sparta‟nın Perslerle iĢ birliği yapmıĢ olması sonucu

Derkylidas‟ın amacı Lampsakos kentini tekrar Pers yönetimi altına sokmaktı. Ancak bu

24 Thuykdides VI. 59. 25 Herodotos V. 117. 26 Strabon XII I.12; Thuykdides I. 138. 27 Maggie 1950, 82. 28 Demosthenes 23.142. 29 Tekin, 2008 108. 6 amacına ulaĢamadı. Çünkü Atinalı Strombikhides savunma duvarı bile olamayan

Lampsakosluların isyanını bastırdı30. Lampsakos‟taki Yunan egemenliği fazla uzun sürmedi. MÖ 405 yılında Spartalı Lysandros kenti tekrar ele geçirdi31.

MÖ 399 yılında, Ksenephon dönüĢ yolcuğu sırasında Propontis‟ten bir gemi ile

Lampsakos kentine gelmiĢtir. Burada Ksenephon‟a Lampsakoslulular tarafından hediyeler verilmiĢtir. Ksenephon da ressam Lykeion‟un oğlu kahin Phleioslu Eukleides ile tanrı Apollon‟a kurbanlar sunmuĢtur32. Kent MÖ 378 yılında yapılan Antalkidas

BarıĢı‟ndan sonra MÖ 356 yılında Atinalı Khares‟in Ģehri ele geçirmesine kadar

Lampsakos Pers hakimiyetinde kalmıĢtır33. MÖ 342 yılında ise yeniden Perslerin eline geçmiĢtir. MÖ 334 yılında Makedonya kralı Büyük III.Aleksandros‟un kentin yanından geçerek Abydos‟tan Granikos (KocabaĢ Çayı) Çayı‟na doğru ilerlediğinden baĢka bir

Ģey bilinememektedir34.

Lampsakos kenti, Pers yanlısı olarak bilinen tyranı Memnon‟dan dolayı III.

Aleksandros‟u öfkelendirmiĢtir. Bu durum Pausanias tarafından Ģu Ģekilde anlatılmaktadır:

“Lampsakoslular Pers yanlısıydı yahut öyle oldukları söyleniyordu; o nedenle III.

Aleksandros’un öfkesi kabarmıştı ve onların başına getirilebilecek en kötü şeyleri getireceğini söylüyordu. Bu yüzden, onlar kendi eşlerinin, çocuklarının, ve vatanlarının derdine düşerek, Anaximenes’i kraldan insaf rica etmeyegönderdiler: çünkü onun III.

Aleksandros’la ve babasıyla tanışıklığı vardı. Anaximenes, III. Aleksandros’un karşısına çıktı; ancak onun ne için geldiğini bilen III.Aleksandros, Anaximenes ne diyecekse bunun tam tersini yapacağına bütün Hellen tanrıları üzerine yemin etti.

Bunun üzerine Anaximenes şöyle dedi:“Ey kral senden dileğim şudur; Lampsakoslu bütün kadınlarla çocukları köle et, kentin tümünü temellerine dek yık, onların

30 Thuykdides VIII. 62. 31 Ksenephon Hellenica II. 1. 30; Pluktarkhos Lysandros 9. 4-5. 32 Ksenephon Anabasis VIII. 1-5. 33 Leaf 1923, 96. 34 Leaf 1923, 97. 7 tanrılarına adanmış tapınaklarını da yaktır.” Aneksimenes böyle diyince III.

Aleksandros düzeni etkisiz kılacak bir çare bulamadı ve ettiği yemin nedeniyle ister istemez Lampsakosluları bağışladı35.”

Lampsakos‟ta III. Aleksandros‟a ait bir darphane kurulmuĢ bu darphanede MÖ

330 yılından itibaren III. Aleksandros sikkeleri darp edilmeye baĢlanmıĢtır.

III.Aleksandros‟un doğu seferi sırasında geçtiği bölgeler Pers hakimiyetinden kurtulup her ne kadar bağımsızlıklarını kazansalar da III. Aleksandros‟un ölümünden sonra

III.Aleksandros‟un komutanları arasında paylaĢılmıĢtır. Lampsakos‟un da içinde bulunduğu bölge Granikos savaĢından sonra Calas‟a ondan sonra da Demarkhos‟a geçmiĢtir. III. Aleksandros‟un ölümünden sonra ise de MÖ 323 yılında Lysimakhos,

Antigonos, Seleukos ve Pergamon Krallıkları Lampsakos‟a egemen olmuĢlardır36. MÖ

310 yılında, Ġlion‟da kurulan Troas kentleri federasyonuna üye olan kent düzenlenen

Ģenliklerde etkin rol oynadığı görülmektedir37. MÖ 302 yılında bölgede yeni güç sahibi olan Lysimakhos‟a komĢu kent Abydos ile birlikte kendi istekleri ile bağlanırlar38.

Lampsakos değiĢen dengeler içerisinde bağımsızlığını korumak ve devamlılığını sürdürmek için MÖ 281 yılında ise Seleukos Krallığı‟na bağlanır. MÖ 227-226 yıllarında Pergamon kralı I. Attalos‟un I. Antiokhos‟a karĢı baĢlattığı savaĢtan sonra ise bölgede hakim güç durumuna gelen Hellenistik Dönem‟in zengin ve gösteriĢli krallığı

Pergamon‟a bağlanır39. Pergamon krallığına sadık bir müttefik olan Lampsakos kenti

MÖ 197 yılında III. Antiokhos‟ un Anadolu üzerine baĢlattığı sefer sonucunda bağımsızlıklarının güvencesi için Roma‟ya elçi göndermiĢlerdir. Anadolu‟dan Roma‟ya elçi gönderen ilk kent Lampsakostur40. SavaĢtan sonra Lampsakos Pergamon krallığı içerisinde özgürlük ve vergi muafiyeti elde etmiĢtir. Roma‟dan aldıkları bu yardım

35 Pausanias Perygeides Hellados 6. 18. 2-4. 36 Frisch 1978, 128. 37 Frisch 1978, 130. 38 Diodoros XX. 107. 2. 39 Frisch 1928, 135. 40 Frisch 1975, 7; Özhan&Tombul 2003, 112. 8 sonucu bağımsızlıklarını koruyan Lampsakoslular MÖ 170 yılında Roma‟ya altından bir

çelenk göndermiĢlerdir41.

MÖ 133 yılında, Pergamon Krallığının veraset yoluyla Roma‟ya bağlanması sonucu Lampsakos ve komĢu kent olan Parion‟a Romalı kolonistler yerleĢtirilmiĢtir42.

Anadolu‟daki ilk Roma koloni kentlerinin kuruluĢu da Julius Caesar Dönemi‟ne denk gelmektedir. Lampsakos kenti de kurulan ilk koloni kentleri arasında sayılmaktadır.

Roma hakimiyeti altında koloni kenti olarak Colonia Gemella Julia Lampsacus, Colonia

Julia Concordia Apamea, Heraklea Pontica, Colonia Julia Felix Sinope kentleri oluĢturulmuĢtur.43 MÖ 80-79 yılları arasındaki Mithridates savaĢları sonrasında VI.

Eupator tarafından kısa süre iĢgal altında tutulmuĢtur44. Roma Dönemi‟nde Lampsakos kenti giderek önemini yitirmiĢ ve bir köy görünümü kazanmıĢtır45. MS 337-361 yılları arasında Ġmparator Konstantios zamanında Miletopolisli Parthenios tarafından bir kilise inĢa edilmesiyle Lampsakos piskoposluk merkezi haline gelmiĢtir46. Bizans Ġmparatoru

Heraclius (MS 610-641) döneminde düzenlenen thema sisteminde obsikion theması içinde kalmıĢtır. MS 925-1025 yıllarında Ġmparator Basileus tarafından obsikion theması daha küçük themalara ayrılmıĢ ve Lampsakos kenti Abydos theması içinde yer almıĢtır. Bu dönemden itibaren Lampsakos limanı da artık önemini iyice kaybetmiĢtir.

MS 1296 yılında Lampsakos bölgesi Karesi Beyliğinin topraklarına katılmıĢtır. MS

1350 yılında Lapseki ve çevresi Türklerin eline geçmiĢtir. MS 1395 yılında Orhan Bey zamanında Osmanlı Beyliği‟ne dahil edilmiĢtir. I. Murat (MS 1362-1389) zamanında bölgede Yeniçeri Ocağı ve buna asker yetiĢtirilen Acemi Ocağı kurulmuĢtur. Dönemin

Acemi Ocağı askerleri Gelibolu ve Lapseki arasında çalıĢan gemilerde yevmiye ile

41 Livius 43.6.7. 42 Frisch 1978, 136. 43 Tekin 2008, 215. 44 Tenger 1999, 146. 45 Arslan 2007, 169. 46 Arslan 2007, 169. 9

çalıĢtırılmıĢtır47. Osmanlı Dönemi‟nde Asya‟dan Avrupa Yakası‟na geçiĢ olarak

Çardak-Gelibolu hattının kullanılması ile Lampsakos önemini tamamen yitirmiĢtir48.

1.3. PRIAPOS KÜLTÜ VE LAMPSAKOS

Priapos, hayvan ve bitki verimini sağlayan ve genel itibari ile kötülükleri durduran, zevke düĢkün bir tanrıdır49. Priapos‟a keçi, koyun ve arı yetiĢtiriciliğinin, limanların ve balıkçılığın tanrısı olarak tapınılmıĢtır50. Priapos, metinlerde Πρίάπος –

Πρίηπος – Πρίεπος adları ile anılmaktadır51. Hesiodos, Theagonia adlı eserinde,

Priapos‟tan bahsetmemektedir. Bu durumu Strabon “Hesiodos Priapos‟u tanımaz.

Ancak O, Orthane, Konisalos, Tykhon ve diğerleri gibi Attik tanrılarına benzer52.”

Ģeklinde açıklamaktadır53. Strabon ayrıca, Priapos‟u Dionysos ve bir Nympha‟nın oğlu olarak tanımlamaktadır54. Pausanias ise Priapos‟u Dionysos ve Aphrodite‟nin oğlu olarak anlatmaktadır55. Buradaki mite göre Priapos Dionysos ve tanrıça Aphrodite‟nin birlikteliğinden doğmadır56. Aphrodite Lampsakos‟ta Priapos‟u doğurmuĢ, fakat Hera

Aphrodite‟ye ve Dionysos‟a olan kininden ötürü doğacak çocuğun sakat olmasına neden olmuĢtur. Bunun üzerine Aphrodite doğan çocuğunu reddetmiĢtir. Tanrının doğum yeri Lampsakos yakınlarında bir yer ismi olan Απάρνίς (Yunanca: “inkar eden”) olarak anılmaya baĢlanmıĢtır.

Priapos zaman zaman Hermes‟in oğlu olarak da metinlerde söz edilmiĢtir57.

Bağları, bahçeleri kötülüklerden koruyan bu tanrının en önemli özelliği

Phallos‟udur. Hera nedeniyle sakat bir görünüme sahip olan Priapos‟un phallosu dikkat

çekecek Ģekilde abartılı betimlenmektedir. Bu uzvuyla bereketi simgelemektedir. Tanrı

47 Umar 1998, 297. 48 Arslan 2007, 169. 49 Herter 1954, 1914. 50 Herter 1954, 1939. 51 Boyana 2004, 32. 52 Strabon XIII.I. 12. 53 Boyana 2004, 32. 54 Strabon XII.I. 12. 55 Pausanias IX.31.2. 56 Boyana 2004, 34. 57 Herter 1954, 1916. 10 bu haliyle Dionysos alayına da girmiĢ, gövdesi, tulumu ile Satyrlere, Silenlere benzediği için bu tanrılarla karıĢtırılmıĢtır.

Bir Bakkhos töreninde Priapos çok içmiĢ ve Lotis adında bir Nymphe‟ye aĢık olmuĢtur. Gece Bakkhalar uykuya dalınca Priapos Lotis‟in yanına sokulmuĢ ve tam muradına erecekken bir eĢek anırmıĢ, kız uyanmıĢ ve kaçmıĢtır. Olduğu yerde ve durumda kalan Priapos herkes için alay konusu olmuĢtur. Bu mit ile birlikte Priapos betimlemelerinde bir eĢek üzerinde gösterilmeye baĢlanmıĢtır58. Priapos için eĢek kutsaldır ve herĢeyden önce bereket tanrısı olduğu için buruĢuk kumaĢlı bir giysi ile ve bereket boynuzu, dallar ve teke ile tasvir edilmiĢtir59.

BaĢka kaynaklarda Priapos Aphrodite ile Adonis‟in oğlu olarak gösterilmektedir.

Bütün bu olgulardan çıkacak sonuç Priapos‟un bir Anadolu tanrısı olduğu ve böyle olmakla Adonis, Osiris, Ġsis Dionysos ve Aphrodite gibi Yunan mitoslarına sonradan girmiĢtir60.

Priapos güçlü ancak yaĢlı bir Ģekilde olarak betimlenmiĢtir. Tasvirlerinde daima sakallı olarak gösterilmiĢtir. Saçları ve sakalları genellikle dik durumda ve kabarık olarak iĢlenmiĢtir. Keçisakalı tarzında sakalları ve baĢında çelengi ile Dionysos, silen,

Satyr ve Pan ile karıĢtırılmaktadır61. Tanrının atribüleri arasında, orak, elma, üç baĢak, defne yaprağı, hurma ve üzüm salkımı bulunmaktadır. Bazı tasvirlerinde sol kolunun altında küçükbaĢ hayvanların koruyucusu olarak bir keçi ile betimlenmiĢtir62.

Priapos‟un elinde Thyrsos ve kantharos bulunan, bir boynuz tutan veya Ģarap içen betimlemeleri de mevcuttur.

Ayrıca Priapos denizcilerinde yanındadır. Denizcilerin, tüccarların, balıkçıların korucusu durumundadır. Priapos‟un “Sahilde duran, limanların tanrısı, limanları

58 Erhat 1972, 254. 59 Herter 1954, 1926. 60 Erhat 1972, 254. 61 Boyana 2004, 37. 62 Helbig 1913, 1023. 11 koruyan, demir atan demirleyen, denizlere hükmeden ve demirleyen” deniz ve denizcilikle ilgili eptitetleridir63.

Tanrının Anadolu‟daki kült merkezleri; Abarnus, Assos, Bithynia, Bosporos,

Kyzikos, Ephesos, Halicarnassos, Hypaepa, Ġda Dağı, Lampsacus, Laodikia, Lydia,

Myrina, Nicae, Parium, Pergamon, Priapus, Tralleis, Troia; Anadolu dıĢında ise,

Mısır‟da Graecia; Ġtalya‟da Gallia, Germania, Dalmatia ve Thracia‟da; Syria‟da;

Afrika‟da ve Ġspanya‟da kült alanları bulunmaktadır64.

Lampsakos sikkelerinde MÖ 2. yüzyılın birinci yarısından itibaren Roma

Ġmparatoru Caracalla dönemine kadar Priapos çok sevilerek kullanılmıĢtır. Bazen ön yüzde sadece baĢ olarak bazen de arka yüzde ayakta itiphallik olarak bir yere dayanmıĢ

Ģekilde tasvir edilmiĢtir65. Augustus‟tan Gallienus‟a kadar olan dönemde Lampsakos‟ta

Hermes tapınağında Priapos betimi görünmektedir66.

Priapos belirgin Ģekilde phallosu ile Roma döneminden itibaren cinsel isteğin tanrısı olarak tapınılmıĢtır. Priapos özellikle kadınların ve bunun yanı sıra fahiĢelerin bir koruyucusu olarak görülmüĢtür67. Özellikle Priapos‟un “Lampsakios” epiteti ahlaksızlık ve cinsel arzularla ilgili olarak kullanılmaktadır. Bunun sebebi ise Lampsakos‟ta bulunan Priapos tapınağının iĢlevidir68.

1.4. ANTĠK KAYNAKLARDA LAMPSAKOS KENTĠ

Strabon Geographica

VII. 56.

“Sonra karĢı kıyıda Asia‟daki Lampsakos‟tan kırk stadion uzaklıktaki Kallipolis gelir.”

63 Boyana 2004, 39. 64 Herter 1932, 256. 65 Head 1911, 530. 66 SNG Mysia Cop 1945, 6. 67 Boyana 2004, 44. 68 Lempriere 1984, 318. 12

XIII. 1.12.

Çevrelerindeki Parion, Lampsakos gibi komĢu topraklar da zengin bağlarla kaplıydı. Kserkses Lampsakos‟u Ģarabı için Themistokles‟e verdi.”

XIII. 1.18.

“Lampsakos da deniz kıyısında bulunan ve Abydos kadar parlak, anılmaya değer bir limanı bulunan bir kenttir. Burası Abydos‟tan yüz yetmiĢ stadion uzaklıktadır.

Burası önce Pityussa olarak adlandırılmıĢtı, keza Khios için de aynı Ģey söylenir.”

XIII. I. 19.

“Lampsakos‟la Parion arasında Paisos olarak adlandırılan kent ve bir ırmak bulunmaktadır fakat kent harabe halindedir. Lampsakoslular gibi Miletoslu göçmenler olan Paisoslular, Lampsakos‟ta yaĢamaya baĢladılar.”

“Lampsekene Bölgesi‟nin iç kısmında, Lampsakos‟un aĢağısında kalan Kolonai de Miletosluların bir kolonisidir… Lampsakos topraklarında, bağcılıkla zengin olan

Gergithion adında bir yer bulunur.”

XIII. 1. 20.

“Praktios Irmağı gerçekten vardır, ancak bazılarının sandığı gibi bu adda bir

Ģehir yoktur. Bu ırmak Abydos ve Lampsakos arasından akar.”

XIII. 1. 22.

“Abydos, Lampsakos‟a ve Ilion‟a eĢit uzaklıktadır, yaklaĢık yüz yetmiĢ stadion kadar.”

Plinius IV. 49.

“Hellespontos, daha önce de söylediğimiz gibi yedi stadion geniĢliği ile Asia ile

Europa‟yı birbirinden ayırır. KarĢılıklı dört Ģehir vardır: Europe‟de Kallipolis ve Sestos,

Asia‟da Lampsakos ve Abydos.”

13

V. 141.

“Abydos kasabası (vardır) sonra Perkote kasabası ve daha önceki adı Pityusa olan Lampsakos ve sonra Parion gelir.”

IXX. 37.

“Yer mantarları hakkında… Asia‟nın en güzel yer mantarları Lampsakos ve

Alopekonnessos civarındadır.”

Polyainos Strategemata VI. 24. 1.

“Lampsakoslular ve Parionlular topraklarının sınırları hakkında tartıĢarak bir anlaĢmaya vardılar. Karar Ģuydu: Ne zaman kuĢlar, ilk defa ötmeye baĢlarsa, her iki

Ģehir de birbirine doğru adam gönderecek ve gönderilenler nerede birbirleriyle karĢılaĢırsa burası iki taraf için de sınır olacaktı. Bu Ģeylere karar verdikten sonra,

Lampsakoslılar bu topraklarda yaĢayan bazı denizcileri ikna ettiler. ġöyle ki: Ne zaman

Parionluları yaklaĢırken görürlerse, balıkları cömertçe ateĢe koyacaklar ve Poseidon‟a sunmak üzere birçok Ģarap saçacaklar, onları da yanlarına çağırıp, tanrıyı onurlandırmak için içtikleri Ģaraplarını birleĢtireceklerdi. Denizciler bu Ģeyleri yaptılar ve akılları

çelinenler, bu yürüyüĢün ciddiyetini terk ederek denizcilerle birlikte yemek yiyip Ģarap içtiler. Lampsakoslular ise Hermaion‟a doğru hızla giderek buraya daha önceden vardılar. Burası Parion‟dan yetmiĢ, Lampsakos‟tan ise iki yüz stadion uzaktaydı.

Böylece Lampsakoslular, kurnazlıkla böylesine büyük bir toprak parçasına sahip oldular ve Hermaion‟u sınır noktası yaptılar.”

II. 1. 26.

“Agesilaos, Lampsakos‟a yakın bir yerde ordugâh kurdu. Maden ocaklarından bazı Yunanlılar Lampsakoslular‟ın ele geçirdiği herkesi ocaklarda çalıĢtırdıkları haberini verdiler. Bu durumdan hoĢnut olmayan ordu, Ģehri almak için surların karĢısına demir attı. Agesilaos bu duruma karĢı koyacak gücü olmadığından Ģehri korumak

14 isteyerek, sinirli bir Ģekilde ilk olarak Ģarapla ilgili iĢleri bırakmalarını emretti. Çünkü bu iĢler Lampsakoslullar‟ın göreviydi.”

VIII. 37. 1.

“Phokaialılar, Phoksos önderliğinde komĢu barbarlar tarafından tahrik edilen

Bebrykoslar‟ın kralı Mandron ile savaĢa girdiler. Mandron, Phokaialolar‟ı kendi topraklarında ve Ģehirlerinden bir bölüm alarak buraya yerleĢmeleri konusunda ikna etti.

Phokaialılar‟ın birçok kez çarpıĢmalarda üstün gelmeleri ve bu çarpıĢmalardan çok ganimet elde etmeleri Bebrykoslar‟da kıskançlık yarattı. Öyle ki Mandron yurdundan uzaktaki Yunanları pusuya düĢürerek hainlikle ortadan kaldırmak istediler. Mandro‟nun genç kızı Lampsake bu planı öğrenerek bunu engellemeye çalıĢtı. Ancak ikna edemeyince, gizli bir Ģekilde onların bu olaylarını Yunanlılara bildirdi. Yunanlılar da parlak bir kurban töreni düzenleyerek onları surların dıĢına barbarları ise Ģehrin içine

çağırdılar. Yemek için uzananlar iyi bir Ģekilde eğlediler, Phokaialılar ise iki gruba ayrılarak bir grup surları aldılar ve diğer grup ise yemek yiyenleri ele geçirdi ve Ģehri kontrol altına aldılar. Bundan dolayı Lampsake‟yi büyük bir insana yakıĢır Ģekilde onurlandırdılar ve Ģehri ondan dolayı Lampsakos diye adlandırdılar.”

Ksenophon Hellenica

II. I. 29.

“Her Ģeyin mahvolduğunu anlayınca, dokuz gemisini alıp kaçan Konon

Lampsakos‟un kalesi olan Abarnis‟e uğrayarak orada Lysandros‟un donanmasına ait büyük yelkenleri ele geçirdi.”

II. I. 18-19.

“Lysandros kıyı kıyı giderek Abydos‟tan Lampsakos‟a geçti; bu kent

Atinalıların müttefikiydi; Abydosluarla diğer müttefikler karadan geldiler; baĢlarında

Spartalı Thoraks vardı. Saldırıya geçerek kenti zorla ele geçirdiler; buğdayı, Ģarabı her türlü erzağı bol olan kent askerler tarafından yağma edildi. Lysandros bütün özgür

15 insanları serbest bıraktırdı. Onları adım adım izleyen Atinalılar yüz seksen gemi ile

Khersonesos‟ta Elaius a gelerek demir attılar. Orada öğle yemeğini yerlerken

Lampsakos olaylarından haberdar edildiler; hemen Sestos‟a hareket ettiler. Oradan, hiç vakit kaybetmeden erzaklarını alıp Lampsakos‟un karĢısına düĢün Aigos-Potamoi‟a sefer ettiler.”

II 1.30.

“Lysandros gemileri, esirleri ve diğer ganimeti Lampsakos‟a götürdü; bütün bu stratejileri ve özellikle Philokles‟le Adeimantos‟u emniyet altına almaktı.”

VIII. 7.8.1- 7.8.3- 7.8.5.

“Oradan deniz yoluyla Lampsakos‟a geçtiler. Ksenophon burada Lykeion‟daki duvar resimlerini yapan Kleagoras‟ın oğlu kahin Phleiasialı Eukleides‟le karĢılaĢtı.

Eukleides bu maceradan sağ salim kurtulduğu için Ksenophon‟u kutladı ve seferden eline ne kadar para geçtiğini sordu.”

Lampsakoslular Ksenophon‟a konukseverlik armağanları verince ülkesine nasıl dönmesi gerektiğini sormak için Apollon‟a kurban kesti. Kurban törenine katılan

Eukleides kurbandaki iĢaretleri görünce dönüĢ parası olmadığına inandı. “Belirtilerden anladığım kadarıyla günün birinde bu parayı bulsan bile önüne engeller çıkacak.

Engeller çıkmasa da sen kendi kendine engel olacaksın,” dedi. Ksenophon da kahinin yorumuna katıldı.

Ksenophon‟un çok sevdiği atını Lampsakos‟ta ihtiyacından elli Dareikos‟a sattığını öğrenince atı satın alıp ona armağan ettiler.

Stephanos Byzantios Αβάρνος

“Abarnos:… Miletoslu Hekataios, Lampsakos‟un kalesi olduğunu söyler.

Ephoros ise beĢinci kitabında, Phokaia‟daki Abarnis‟ten dolayı Lampsakos‟u kolonize eden Phokailılar tarafından böyle adlandırıldığını söyler. Sophokles de bunu

16 hatırlayarak Aphrodite‟nin Lampsakos‟ta doğurduğu Ģekilsiz çocuğu Priapos‟u reddettiğini ve bu ülkeye Aparnis denildiğini anlatır.”

Stephanos Byzantios Μύρμισσος

“Myrmissos, Polemos‟a göre, Lampsakos civarında bir kenttir.”

Stephanos Byzantios Γάργαρα

“Gargaron, Lampsakos‟un kentidir.”

Thukydides Peloponnessos

I. 138.

“Mezarı Asya Magnesia‟sında, Ģehrin alanındadır. Kral ona (Themistokles) ekmeği için Magnesia‟yı – yılda elli talent getiren Ģehirdi. –Ģarabı için Lampsakos‟u –o sırada en zengin bağcılık alanı sayılan arazi ve eti için Myos‟u vermiĢ olduğundan bu bölgenin yöneticisiydi.”

VI. 59.

“Hippias, bir Atinalı olduğu halde, kızı Arkhedike‟yi Lampsakos tyranı

Hippoklos oğlu Aiantides‟e verdi; çünkü Aiantides‟in itibarının Pers kralı Dareios‟un yanında yüksek olduğunu biliyordu. Lampsakos‟ta Arkhedike‟nin, üstünde Ģu satırları yazılı mezarı hala ayakta durur… Hippias üç yıl boyunca Atina‟da tyranlığı uyguladı; ama dördüncü yıl Lakedaimonlar‟la Atina‟dan sürülmüĢ olan Alkmeonides tarafından tahtından indirildi. Onların da izniyle önce Sigeion‟a sonra Aiantides‟in yanına

Lampsakos‟a daha sonra da Dareios‟un yanına gitti.”

Herodotos Historiai

IV. 138.

“Bu yolda oy kullanan ve büyük kraldan olan görüĢe katılanlar Hellespontos tyranları olan Abydos‟tan Daphnis, Lampsakos‟tan Hippoklos…Parion‟dan

Herophantos, Prokonnesos „tan Metrodotos, Kyzikos‟tan Aristagoras ve Bizans‟tan

Ariston‟du; Hellespontos‟tan olanlar bunlardı..

17

V. 117.

“Daruises, Hellespontos siteleri üzerine yürüyerek Dardanos‟u aldı, Abydos,

Perkote, Lampsakos ve Paisos‟u aldı; bu kentleri birer gün ara ile ele geçirmiĢti.

Paisos‟tan Parion üzerinden yürürken, Karyalılar‟ın da Ionialılar‟a uyarak Perslere karĢı ayaklanmıĢ oldukları haberini aldı.”

VI. 37-38.

“Miltiades, bu geçidi kapattıktan ve Khersonesos‟u Apsinthialılar‟ın saldırılarından kurtardıktan sonra, baĢka uluslar içerisinde düĢman olarak önce

Lampsakoslular‟ı seçti. Ama Lampsakoslular onu pusuya düĢürüp ele geçirdiler. Beri yandan Miltiades, Lydialı Kroisos‟un sevgisini kazanmıĢtı; baĢına gelenleri öğrenen

Kroisos, Lamsakoslular‟a Miltiades‟i salmaları için haber gönderdi; yoksa onları çam ağacı gibi ezecekti. Lampsakos‟da Kroisos‟un bu sözü ile yani çam ağacı gibi ezmek sözü ile ne demek istediğini uzun boylu düĢündüler. Bir ihtiyar epeyce kafa yorduktan sonra anladı ve açıkladı; ağaçlar içerisinde yalnız çam ağacı, bir defa kesildi mi ölür, bir daha sürmezdi. Kroisos‟un öfkesinden korkan Lampsakos halkı Miltiades‟i salıverdi.

Kroisos tarafından kurtarıldıktan sonra çocuk bırakmadan öldü ve iktidar ile beraber mal varlığı da ana tarafından üvey kardeĢi olan Kimmon‟un oğluna bıraktı. Bu oğlun adı Stesagoras‟dı. Miltiades ölünce Khersonesos ulusları onun adına da kent kurucularına yapıldığı gibi kurban adama günleri ayırdılar, Ģerefine jimnastik gösterileri, at yarıĢları tertiplediler, bu yarıĢlara Lampsakoslular‟ın katılmasını yasak ettiler. Bu kentle yeniden savaĢa tutuĢtular. Bu sefer de Stesagoras da çocuk bırakmadan

öldü; Prytaneion‟da birisi kafasına balta ile vurmuĢtu, bu birisi kendisini asker kaçağı olarak göstermek istedi, oysa eli çabuk bir düĢmandı.”

18

Plutarkhos Themistokles

29.11

“Themistokles‟e üç Ģehir verildiğini söylerler: Ekmeği için Magnesia‟yı, Ģarabı için Lampsakos‟u, eti için Myos‟u.”

Livius

XLIII.6.

“Alabandalılar hediyelerini Capitol‟e dikmeyi ve kurbanla kesmeyi istediler.

Beraberinde seksen libre ağırlığında bir çelenk getiren Lampsakos heyeti de aynı istekte bulundu ve Ģunları eklediler; Perseus‟un ve ondan önce de Philippos‟un yönetimi altında bulunmalarına rağmen, Roma ordusu Makedonia‟da görünür görünmez isyan ettiklerini dile getirdiler. Buna rağmen Roma imparatorlarına yapmıĢ oldukları bütün yardımların karĢılığı olarak Roma‟nın dostları arasında kabul görebilmeyi istediler ve eğer Perseus ile barıĢ yapılırsa kralın yönetimi altına düĢmemek için bütün durumlardan uzak duracaklardı. Diğer heyetlere nazik bir cevap verildi, Lampsakoslular‟a ise preator Q. Maenius müttefikler arasına girmenin yolunu gösterdi.”

1.5.ANTĠK DÖNEM BOYUNCA KENTĠN EKONOMĠSĠ

Antik dönemdeki kentin nüfusu hakkında kesin bilgi yoktur. Bununla birlikte kent merkezi nüfusunun 4000-5000 olması mümkündür69. 1920‟li yıllarda yaklaĢık 800 evden oluĢan yerleĢimde yaĢayan nüfus tahminen 4000 kadardır70. Ancak Attik-Delos

Deniz Birliği‟ne ödediği 12 talentlik vergi göz önüne alınırsa Lampsakos ve kentin territorium içerisinde yaĢayan nüfusun 38.400 olması gerekmektedir71.

Antik dönemde kentlerin bağımsızlığını ve ekonomik gücünü temsil eden sikke darbı Lampsakos‟ta MÖ 6. yüzyıl gibi erken bir dönemde baĢlamıĢtır. Ġlk önce elektron, daha sonra altın ve gümüĢ olan Lampsakos sikkelerinin72 basımına Ġmparator Gallienus

69 Arslan 2007, 173. 70 Leaf 1923, 93. 71 Tenger 1995, 144. 72 Baldwin 1924, 2. 19 dönemine kadar devam edilmiĢtir. Lampsakos territoriumu içerisinde bulundurduğu zengin altın ve gümüĢ madenleri sayesinde antik dönem boyunca neredeyse kesintisiz olarak sikke darp etmiĢtir.

Lampsakos‟un en önemli gelir kaynağı altın madeni ocaklarının, kentin önde gelen aileleri tarafından iĢletildiği bilinmektedir. Hatta bu madenlerde özgür savaĢ tutsakları çalıĢtırılmıĢtır73. Bu madenler öylesine zengindi ki; MÖ 170 yılında yardımlarına karĢılık 40 kg ağırlığındaki altın bir çelengi Roma‟ya göndermiĢlerdir74.

Yine benzer bir altın çelengi de Delphi‟deki Apollon tapınağına göndermiĢlerdir75.

Lampsakos kentinin 16 km güneyinde ise Koru ve Derindere mevkilerinde gümüĢ ve bakır madenleri bulunmaktadır. Son yıllarda bölgede gerçekleĢtirilen jeolojik araĢtırmalarda Lampsakos‟un biraz batısında bir baĢka altın rezervinin varlığı belirlenmiĢtir76.

Strabon kentin, Karadeniz üzerinden gelen ticaret yolunun üzerinde bulunması ve doğal korunaklı limanı ile kazanç sağladığından bahsetmektedir77. Lampsakos kenti ticari ve ekonomik bakımdan komĢu kent Kyzikos kadar olmasa da Hellespontus‟da bulunan saygın bir kent olmayı baĢarmıĢtır78. MÖ 362 yıllında Atina gemilerinde tayfa olarak kayıt yaptıran Lampsakoslulardan söz edilir. Kendi döneminde yabancı gemilere tayfalık hem çok zor hem de oldukça tehlikeli bir meslek olmasına rağmen halkın bu mesleği icra ettikleri görülmektedir79. Bu bölgede yaĢayan kiĢilerin denizcilik ve gemicilikte iyi oldukları kadar aynı zamanda cesur bir topluluk olduğunu da göstermektedir.

Antik dönemde deniz taĢımacılığı karayollarına göre hem güvenilir hem de çok daha ucuzdu. Bu durum da gemilerin önemini daha da artırmaktaydı. Lysandros‟un

73 Polyainos Strategemata II. 1.26. 74 Livius 43.6.7. 75 Frisch 1978, 144. 76 MTA 2010, Çanakkale 2. 77 Strabon, XIII. I. 18. 78 Arslan 2007, 171. 79 Arslan 2007, 172. 20 gemilerinin bakımını Lampsakos‟ta yaptırması, kentte tersane türü iĢletmelerin olduğunu ortaya koymaktadır80. Boğazın kıyısında doğal limana sahip bu kentin gemicilikte de ileri olması olası bir durumdur.

Lampsakosluların ticarette kullandıkları bir diğer meta ise iyi kalitede tanınmıĢ olan Ģaraplarıydı. Ancak bunu antik kaynaklarla desteklemek mümkün değildir81. Ancak

Pers kralının Themistokles‟e Ģarabı için Lampsakos‟u vermesi bölgede iyi kalitede

Ģarap üretilmesi ile açıklanabilir. Ksenephon Lampsakos‟u Ģarabı, buğdayı ve her türlü erzağı bol olan kent olarak tanımlar82. Verilen bu bilgiler ıĢığında Lampsakos kenti ekonomisi için bağcılık önemli bir yer tutuyor olmalıdır. Strabon Lampsakos toprakları içerisindeki Gergithion‟un bağlarla kaplı olduğunu aktarır83. Ancak, Ģarap üretimine ve ihracına yönelik en önemli buluntu grubunu oluĢturan Lampsakos kökenli amphoralar henüz tespit edilmemiĢtir.

Bütün bu ekonomik durumun yanında Lampsakos‟ta iyi kalitede mantar da yetiĢtirilmekteydi84. MS 324-361 yılları arasında Ġmparator II. Constantius zamanında, kentte krallara özgü olan erguvan boyası üreten bir atölyeden de söz edilmektedir85.

Lampsakos kenti, Abydos, Parion, Priapos ve Kyzikos gibi önemli liman kentleriyle birlikte deniz ticaretinde önemli rol oynaması kentin ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda üst düzeye ulaĢmasına yol açmıĢtır. Lampsakos‟un özellikle Batı

Anadolu Ġonia kent devletlerinin bir kolonisi olması bu kentin geliĢmiĢlik düzeyine ulaĢmasındaki en önemli faktördür. Refah toplum yapısı beraberinde bilim ve felsefenin de günlük Lampsakos yaĢantısının bir parçası olmasına yol açmıĢtır. MÖ 5.yüzyılın ilk yarısında tarihçi Kharon burada eserlerini vermiĢtir. MÖ 430 yılında ömrünün son günlerini geçirmek için kente gelen doğa bilimci Anaksagoras burada bir okul

80 Ksenophon, Hellenica II. 2.2. 81 Arslan 2007, 172. 82 Ksenephon, Hellenica II. 1.19. 83 Strabon XIII. I. 19. 84 Plinius IXX. 37. 85 Frisch 1978, 149. 21 kurmuĢtur. Ünlü düĢünür Epikuros da MÖ 306-307 yıllarında kente gelerek dersler vermiĢtir. Böylece Lampsakos kenti antik dönemin en ünlü bilim ve felsefe merkezlerinden biri haline dönüĢmüĢtür. Ayrıca Atina‟daki ünlü felsefe okulu olan

Lykeion‟un Aristoteles ve Theoprastos‟tan sonra uzun süre yöneticiliğini yapmıĢ

Straton da Lampsakosludur.

Lampsakos kenti sadece ticaret kenti olarak adını duyurmakla kalmamıĢ, sosyal ve kültürel anlamda da antik dönem boyunca adını duyurmuĢtur. Ionia kentlerinin kolonisi olması Miletos gibi antik dönemin diğer önemli bilim ve felsefe merkezleri ile olan iliĢkilerini hem ticari hem de kültürel yönden geliĢtirmesine neden olmuĢtur.

Ancak değiĢen ticaret yolları kentin öneminin azalmasına ve zamanla tarih sahnesinden

çekilmesiyle sonuçlanmıĢtır.

22

BÖLÜM II.

2. LAMPSAKOS KENTĠNĠN DARP ETTĠĞĠ SĠKKELER

2.1 KATALOG

Lampsakos kentinde darp edilen sikkeler çalıĢma kapsamında kronolojik olarak Arkaik Dönem‟den baĢlayarak, sırasıyla Klasik Dönem, Hellenistik Dönem ve son olarak da Roma Dönemi olarak sıralanmıĢtır. Toplamda 339 adet sikke ve bir parasemon olmak üzere 340 katalog numarası verilmiĢtir. Arkaik, Klasik ve Hellenistik

Dönem sikkeleri, kendi içlerinde elektron-altın-gümüĢ-bronz gibi alt gruplara ayrılmıĢtır. Her grup kendi içerisinde kronolojik bir sıra gözeterek düzenlenmiĢtir.

Roma Dönemi‟ne ait sikkeler ise ön yüzlerinde bulunan imparator betimlemelerinden hareketle bir kronoloji oluĢturulmuĢtur.

Katalog numarası verilen her bir sikke için ön yüz ve arka yüz tanımlamaları yapılmıĢtır. Ön yüz ve arka yüzde bulunan lejantlarda korunan kısımlar verilmiĢtir.

Lejantların okunamayan kısımları ise köĢeli parantez ile gösterilmiĢtir. Sikke üzerinde bulunan monogramlardan hareketle belirli bir düzen oluĢturulmuĢtur.

Katalog numarasının ardından sikkenin madeni-ağırlığı (gr)-boyutu (mm)- darp yönü (h) gibi fiziksel özellikleri verilmiĢtir. Her bir sikke için sikkenin yayının yapıldığı veya bulunduğu koleksiyon referans olarak verilmiĢtir. Katalogda verilen her bir sikkenin 1:1 boyutundaki fotoğrafı katalog numarası ile paralel olacak Ģekilde levhalar bölümünde sunulmuĢtur. Birden fazla referansa sahip sikkeler için levhalarda verilen sikkeye ait referans kalın yazı tipi ile gösterilmiĢtir. Eğer benzer tipten taranan katalogta baĢka sikke bulunuyorsa onun da referansı parantez içinde verilmiĢtir.

23

2.1.1. ARKAĠK DÖNEM 2.1.1.1. MÖ 520-480 2.1.1.1.1. Elektron Sikkeler Ö.Y: Asma çelengi içerisinde Pegasus protomu, sola, zeminde monogramı. A.Y: Quadratum incusum. 1. EL Stater 15.35 gr. 20 mm. Ref: SNG von Aulock, 1292. (EL 15.22 gr. SNG France, 1111; BMC Mysia 78, 1.)

Ö.Y: Asma çelengi içerisinde Pegasus protomu, sola, zeminde monogramı. A.Y: Quadratum incusum 2. EL Stater 15.15 gr. 20 mm. Ref: BMC Mysia 79, 8; Baldwin 12.

Ö.Y: Pegasus protomu, sola. A.Y: Quadratum incusum. 3. EL Stater 15.18 gr 20 mm. Ref: Baldwin 7.

Ö.Y: Pegasus protomu, sağa. A.Y: Quadratum incusum. 4. EL Hekte 2.91 gr. 10 mm. Ref. CNG 94, 2013. 459. 2.1.1.1.2. GümüĢ Sikkeler Ö.Y: Pegasus protomu sağa. A.Y: Quadratum incusum. 5. AR Didrahmi 6.75 gr 17 mm. Ref: ANS 1944.100.42948.

Ö.Y: Ġkiyüzlü erkek baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, Korinth miğferli Athena baĢı, sola. 6. AR Drahmi 4.34 gr. 15mm. 2h. Ref: SNG von Aulock 1291; SNG France 1124; Baldwin V, 13.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, diademli ve küpeli, ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, miğferli Athena baĢı, sağa zeminde Kerykeion. 7. AR Drahmi 4.65 gr. 9 mm 3h. Ref: Baldwin, Pl. V, 22; SNG von Aulock 1291.

Ö.Y: Diademli, ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Korinth miğferli Athena baĢı sola, zeminde miğferin üzerinde zeminde HΓ monogramı. 8. AR Drahmi 5.01 gr. 18 mm. 3h. Ref: Baldwin, Lampsakos Group A/I; SNG France 1121-5.

Ö.Y: Yuvarlak küpe ve kolye takan, ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, çelenk ile süslenmiĢ Korinth miğferli Athena baĢı, sola. 9. AR Drahmi 5.64 gr. 18 mm. Ref: Gaebler 21; Baldwin, Lampsakos II.2. 24

Ö.Y: Gem vurulmuĢ Pegasus protomu, sola. A.Y: Quadratum incusum. 10. AR Tetrabol 2.58 gr 11 mm. Ref: SNG France 1117-8; SNG von Aulock 7389; BMC Mysia 78, 2,3,4.

Ö.Y: Pegasus protomu, sağa. A.Y: Quadratum incusum. 11. AR Tetrobol 2.35 gr. 12 mm. Ref: Baldwin, 2.

Ö.Y: Pegasus protomu, sağa. A.Y: Quadratum incusum. 12. AR Tetrobol 2,4 gr 13 mm. Ref: ANS 1944.100.42948.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa, zeminde kontrmark. 13. AR Tetrabol 2.2 gr 14 mm. Ref: ANS 1944.100.42960.

Ö.Y: Ġki kanadı da gösterilmiĢ Pegasus protomu, sola. A.Y: Gamalı haç (?) Ģekilde Quadratum incusum. 14. AR Diobol 1.28 gr. 18mm. Ref: SNG France 1118-9.

Ö.Y: Ġki kanadı da gösterilmiĢ Pegasus protomu sağa. A.Y: Quadratum incusum. 15. AR Diobol (?) 1.54 gr. 18 mm. Ref: SNG Cop. 180; SNG BnF 1115.

Ö.Y: Pegasus protomu, sağa. A.Y: Quadratum incusum. 16. AR Diobol 1.06 gr 18 mm 2h. Ref: Baldwin, 3.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sola. 17. AR Diobol 1.12 gr 10 mm. Ref: ANS 1944.100.42953.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sola. 18. AR Diobol 1.13 gr 10 mm. Ref: ANS 1944.100.42954.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, Korinth miğferli Athena baĢı, sola. 19. AR Diobol 1.23 gr. 16 mm. Ref: SNG Cop. 184.

25

Ö.Y: Pegasus protomu, sola. A.Y: Quadratum incusum. 20. AR Obol 0,65 gr 8 mm. Ref: SNG France 1118.

Ö.Y: Pegasus protomu, sağa. A.Y: Quadratum incusum. 21. AR Obol 0.76 gr. 8mm. Ref: Baldwin, 6.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sola. Arkasında zeminde monogramı. 22. AR Obol 0,76 gr 10 mm. Ref: ANS 1944.100.42952; BMC Mysia 80, 16-22.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, Korinth miğferli Athena baĢı, sola. 23. AR Obol 0.71 gr. 7 mm. 6h. Ref: SNG France 1126.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sola, zeminde monogram. 24. AR Obol 0.86 gr 10 mm. Ref: ANS 1944.100.42955.

Ö.Y: Küpesi ve diademi olan ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, miğferli Athena baĢı, sağa, zeminde monogramı. 25. AR Obol 0.8 gr 8 mm. Ref: Gaebler 18.

Ö.Y: Taenia giymiĢ ve kolye takan iyi yüzlü kadın baĢı. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Korinth miğferli Athena baĢı sola, zeminde miğferin üzerinde dört direkli tekerlek monogramı. 26. AR Obol 0.86 gr. 9.5 mm. Ref: SNG France 1128.

Ö.Y: Erkek baĢı (Apollon ?) sağa. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Korinth miğferli Athena baĢı sola, zeminde miğferin üzerinde dört direkli tekerlek monogramı. 27. AR Obol 0.85 gr. 10 mm. 9h. Ref: SNG France 1128.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Ġkiyüzlü erkek (?) baĢı. A.Y: Korinth miğferli, Athena baĢı, sola. 28. AR Hemiobol 0.49 gr. 9 mm. Ref: BMC 22; SNG France 1127-31.

Ö.Y: Taenia giyen Apollon baĢı sola. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Korinth miğferli Athena baĢı sola. 29. AR Tetartemorion 0.21 gr 8 mm. Ref: http://www.asiaminorcoins.com/gallery/displayimage.php?pid=12762

26

Ö.Y: Erkek baĢı (Apollon ?) sola. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Korinth miğferli Athena baĢı sola, arkasında zeminde Π monogramı. 30. AR Tetartemorion 0.2g, 6 mm. Ref: http://www.asiaminorcoins.com/gallery/displayimage.php?pid=11208

2.1.2. KLASĠK DÖNEM 2.1.2.1. MÖ 440-390 2.1.2.1.1. GümüĢ Sikkeler

Ö.Y: Küpe takan ikiyüzlü kadın baĢı, altında yunus. A.Y: ΛΑΜΦΑ, Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. 31. AR Diobol 1.2 gr. 11mm. Ref: SNG Cop. 190; SNG Fitzwilliam 4177-78.

Ö.Y: Küpe takan ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: ΛΑΜΦΑ, Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. 32. AR Diobol 1.43 gr. 11 mm. 3h. Ref: SNG France 1182.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı, altında yunus. A.Y: ΛΑΜΦ, quadratum incusum içerisinde Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. 33. AR Diobol 1.32 gr. 12 mm. Ref: SNG von Aulock 1293; SNG France 1193-1194.

Ö.Y: Ġkiyüzlü Kadın baĢı, altında yunus, A.Y: ΛΑΜ, quadratum incusum içerisinde Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. 34. AR Diobol 1.30 gr.10 mm. 3h. Ref: SNG France 1195; SNG von Aulock 1295.

2.1.2.2. MÖ 394-330 2.1.2.2.1. Altın Sikkeler Ö.Y: Çelenkli Zeus baĢı sola, boynunun arkasında, zeminde lotus çiçeği. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, Pegasus protomu, sağa. 35. AV Stater 8.51 gr. 16 mm. Ref: SNG France 1137; Baldwin, Electrum 29; BMC Mysia 28; SNG von Aulock 7394; Boston MFA 1594.

Ö.Y: Sivri kulaklı ve saçları yüzünün sol yanına dökülen, sarmaĢık çelenkli, kulak küpesi ve kolyesi olan Satyr baĢı, sola. A.Y: Kıvırcık kanatlı Pegasus protomu, sağa. 36. AV Stater 8.42 gr. 16 mm. Ref: SNG Paris 1148; Baldwin 13.

Ö.Y: BaĢında sarmaĢık çelenkli genç Satyr baĢı, sağa. A.Y: Quadratum incusum içerisinde, Pegasus protomu, sağa. 37. AV Stater 8.34 gr. 16 mm. 9h. Ref: Baldwin 14.

27

Ö.Y: Boynuna kanat eklenmiĢ, çelenkli Nike baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu sağa. 38. AV Stater 8.43 gr. 18 mm. Ref: SNG Paris 1148; Baldwin 30; Traite II 2552; Gulbenkian 693.

Ö.Y: SarmaĢık çelenkli, kulak pentandı ve kolyesi olan Maenad baĢı sola. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Pegasus protomu, sağa. 39. AV Stater 8.43 gr. 19 mm. Ref: Baldwin, 11; Gulbenkian 682.

Ö.Y: SarmaĢık çelenkli, kulak pentandı ve kolyesi olan Maenad baĢı, sola. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Pegasus protomu, sağa. 40. AV Stater 8.36 gr. 17 mm. 12h. Ref: Baldwin, 17; SNG France 1151; BMC 29; Boston MFA 1590.

Ö.Y: SarmaĢık çelenkli, saçları uçuĢan, kulağında üçlü pentantlı küpesi ve kolyesi olan Maenad baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 41. AV Stater 8.38 gr. 16 mm. 3h. Ref: BMC Mysia 29; Baldwin 17; SNG France 1151 = SNG Delepierre 2521; Traite pl. CLXXVI, 21; Gulbenkian 687; Boston MFA 1590.

Ö.Y: BaĢında defne yaprakları ile süslü pilos giyen, sakallı Kabeiros baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu sağa. 42. AV Stater 8.38 gr. 17 mm. Ref: Baldwin 39; SNG Paris 1146; Traite II 2250.

Ö.Y: Petasos giymiĢ Hermes baĢı, sola. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Pegasus protomu, sağa. 43. AV Stater 8.41 gr. 17 mm. Ref: Baldwin 25; SNG France 5, 1143; Boston MFA 1589.

Ö.Y: BaĢında staphanesi ve boynunun arkasında ok ve sadak bulunan Hera baĢı, sola. A.Y: Quadratum incusum içerisinde Pegasus protomu, sağa. 44. AV Stater 8.36 gr. 17 mm. 12h. Ref: http://www.asiaminorcoins.com/gallery/displayimage.php?pid=6946.

Ö.Y: Saçlarında korumbosu bulunan, küpeli ve defne çelenkli Hekate baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 45. AV Stater 8.38 gr. 17 mm. Ref: Weber 5103.

Ö.Y: Kulağında üçlü pendantlı küpesi ve kolyesi olan kadın baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 46. AV Stater 8.39 gr. 17 mm. 11h. Ref: Baldwin 27; SNG France 1156 = Traité II 2565; Weber 5102.

28

Ö.Y: Saçında sphandonesi, lotus çıçeklerinden çelenk bulunan ve kulak pendantlı kadın baĢı (Aphrodite ?), sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 47. AV Stater 8.41 gr. 16 mm. Ref: Baldwin 15; SNG Paris 1142.

Ö.Y: Khiton ve himation giymiĢ, sağ elinde üç adet buğday baĢağı tutan, sol omzunun üzerinde ise yine iki adet buğday baĢağı ve iki salkım üzüm bulunan, asma taĢıyan, yerden yükselir durumda, yarım boylu Demeter-Gaia (?) betimlemesi, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 48. AV Stater 8.35 gr. 17 mm. Ref: Baldwin 25b = Weber 5096; Traite pl. CLXX, 32 = BMC Mysia 81, 26.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa, zeminde Λ. 49. AV Stater 8.42 gr. 16 mm. Ref: SNG France 1140; Boston MFA 1591.

Ö.Y: Kulak klapeleri yükseltilmiĢ Korinth miğferli, inci kolye takan, ¾ oranında betimlenmiĢ Athena baĢı, sağa. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 50. AV Stater 8.44 gr. 17 mm. Ref: SNG Paris 1141.

Ö.Y: Bir diadem ile bağlanmıĢ Pers Tiara‟sı (Taç) giymiĢ Artabazos (Daskylion Satrabı) baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 51. AV Stater 8.46 gr. 17 mm. 3h. Ref: SNG France 1159; Baldwin 21; SNG von Aulock 7395.

Ö.Y: Geyik boynuzlu Aktaion baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 52. AV Stater 8.45 gr. 18 mm. Ref: Baldwin 15-16; SNG Paris 1145; Gulbenkian 694.

Ö.Y: Yılanlarla boğuĢan çıplak Herakles, sağa. A.Y: Pegasıs protomu, sola. 53. AV Stater 8.41 gr 18 mm 12h. Ref: SNG France 1133.

Ö.Y: BaĢı örtülü, boynunda kolyesi bulunan kadın baĢı Demeter (?), sola A.Y: Pegasus protomu, sağa. 54. AV Stater 8.50 gr 17 mm 12h. Ref: SNG France 1157.

Ö.Y: Koç üzerinde Phrixos, sola. A.Y: Pegasus protomu, sola. 55. AV Stater 8.43 gr 18 mm. Ref: SNG France 1134.

29

Ö.Y: Helios baĢı, sağa. A.Y: Pegasus protomu, sola. 56. AV Stater 8.43 gr 18 mm. Ref: SNG France 1147.

Ö.Y: ¾ Ģekilde tasvir edilmiĢ Zeus baĢı. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 57. AV Stater 8.30 gr 18 mm. Ref: SNG France 1139.

Ö.Y: ¾ Ģekilde tasvir edilmiĢ Zeus baĢı (?) A.Y: Pegasus protomu, sağa. 58. AV Stater 8.42 gr 18 mm. Ref: SNG France 1153.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: Pegasus protomu. 59. AV Stater 8.39 gr 16 mm. 9h. Ref: ANS 1964.79.14.

Ö.Y: BaĢında mısır çelengi bulunan Demeter (?), Persephone (?) baĢı, sağa. A.Y: Pegasus protomu, sola. 60. AV Stater 8.43 gr 18 mm. Ref: BMC Mysia 23.

Ö.Y: BaĢında miğferi bulunan Orontes baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 61. AV Stater 8.42 gr 18 mm 12h. Ref: SNG France 1160.

Ö.Y: Sağ kolunu, sağ dizine dayamıĢ Ģekilde bir kaya üzerine oturmuĢ, baĢında aslan postu bulunan Herakles (?), sağa. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 62. AV Stater 8.52 gr 18mm Ref: SNG France 1154.

Ö.Y: Sağ elinde meĢale, sol elinde kalkan taĢıyan bir yunus üzerinde oturmuĢ Athena, (?) Aphrodite (?), sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 63. AV Stater 8.38 gr 18mm. Ref: SNG France 1135.

Ö.Y: BaĢında asma yapraklarından çelenk bulunan Zeus baĢı, sola. A.Y: Pegasus protomu, sağa. 64. AV Stater 8.29 gr 18 mm. Ref: SNG France 1149.

30

2.1.2.2.2. GümüĢ Sikkeler Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Λ-Α-Μ, Miğferli Athena baĢı, sağa. 65. AR Tetrobol 2.61 gr. 14 mm. 6h. Ref: SNG France 1176-8.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Λ-Α-[Μ], Miğferli Athena baĢı, sağa. 66. AR Hemidrahmi 2.4 gr. 14 mm. Ref: SNG France 1176-8.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: ΛΑΜ, Miğferli Athena baĢı, sağa. 67. AR Diobol 1.10 gr 10 mm. Ref: SNG France 5, 1193; SNG von Aulock 1295; BMC Mysia 82, 32-35.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Λ-ΑΜΦΑ, miğferli Athena baĢı, sağa. 68. AR Diobol 1.28 gr. 11 mm. 6h. Ref: SNG France 1182; BMC Mysia 83, 36-42.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Miğferli Athena baĢı, sağa. 69. AR Obol 0.60 gr. 10 mm. Ref: Weber 5107.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: ΛΑ- M, Miğferli Athena baĢı sağa, önünde sinek. 70. AR Trihemiobol 1.23gr. 11 mm. 7h. Ref: SNG Tübingen 2296; BMC Mysia 83, 48.

Ö.Y: Ġkiyüzlü, dairesel küpeli kadın baĢı. A.Y: ΛΑΜ-ΦΑ, Miğferli Athena baĢı sağa. Zeminde hilal Ģeklinde ay. 71. AR Trihemiobol 1.12 gr. 11mm. Ref: Gaebler 16.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Λ-Α-Μ-Φ [Α], Miğferli Athena baĢı, sağa. 72. AR Trihemiobol 1.16 gr. 10 mm. Ref: Gaebler 47.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Miğferli Athena baĢı sola. 71. AR Hemiobol 0.40 gr. 8.6 mm. 3h. Ref: SNG Cop 188.

31

2.1.3. HELLENĠSTĠK DÖNEM 2.1.3.1. II. Philippos Sikkeleri 2.1.3.1.1.Altın Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, biga, sağa, Atların altında zeminde Helios baĢı ve monogramı. 74. AV Stater 8.56 gr 18 mm 11h. Ref: Price 1991, 1362; Le Rider 54.

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, biga, sağa, Atların altında zeminde yılan ve monogramı. 75. AV Stater 8.58 gr 18 mm. Ref: SNG ANS 285; Le Rider 6; Price 1991, 1363.

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, biga, sağa, Atların altında zeminde ve monogramı. 76. AV Stater 8.49 gr 18 mm. 12h. Ref: BMC 1879.0604.5

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, biga, sağa, Atların altında zeminde Helios baĢı 77. AV Stater 8.49 gr 18 mm 2h. Ref: SNG ANS 283; BMC 1949.0411.266.

2.1.3.2. III. Aleksandros Sikkeleri 2.1.3.2.1. Altın Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk, sol elinde stylis tutan ayakta Nike, sola. Sol alanda birleĢtirilmiĢ iki at protomu, sağ kanadın altında zeminde Γ monogramı. 78. AV Stater 8.56 gr 18 mm. 12h Ref: Price 1991, 1357.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk, sol elinde stylis tutan ayakta Nike, sola. Sol alanda birleĢtirilmiĢ iki at protomu, sağ kanadın altında

zeminde monogramı. 79. AV Stater 8.59 gr 18 mm 9h. Ref: Price 1991, 1358.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk, sol elinde stylis tutan ayakta Nike, sola. Sol alanda zeminde birleĢtirilmiĢ iki at protomu. 80. AV ½ Stater 4.29 gr 18 mm 3h. Ref: Price 1991, 1360.

32

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢına ve sol elinde ise

stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde ve sağ ayağının

önünde zeminde monogramı. 81. AV Stater 8.55 gr 19 mm 9h. Ref: Price 1991, 1370-1371.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢına ve sol elinde ise

stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde ve sağ ayağının önünde zeminde monogramı. 82. AV Stater 8.51 gr 18 mm 6h. Ref: Price 1991, 1374.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde Pegasus protomu ve sağ ayağının önünde zeminde monogramı. 83. AV Stater 8.53 gr 17mm 11h. Ref: Price 1991, 1381.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde Pegasus protomu ve sağ ayağının önünde zeminde AI monogramı. 84. AV Stater 8.51 gr 18 mm 11h. Ref: Price 1991, 1384.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde Pegasus protomu ve sağ ayağının önünde zeminde elinde meĢale taĢıyan Artemis. 85. AV Stater 8.56 gr 18 mm 2h. Ref: Price 1991, 1386.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise

stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde monogramı, onun da altında zeminde Pegasus protomu. 86. AV Stater 8.56 gr 18 mm 12h. Ref: Price 1991, 1388.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde Pegasus protomu ve sağ ayağının önünde zeminde monogramı. 87. AV Stater 8.55 gr. 20 mm 3h. Ref: Price 1991, 1392A.

33

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde KI ve sağ ayağının önünde zeminde monogramı. 88. AV Stater 8.58 gr 18 mm 6h. Ref: Price 1991, 1396.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde KI ve sağ ayağının önünde zeminde M monogramı. 89. AV Stater 8.47 gr 18 mm 8h. Ref: Price 1991, 1402.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde KI ve sağ ayağının önünde zeminde Θ monogramı. 90. AV Stater 8.53 gr 18.5 mm 6h. Ref: Price 1991, 1407.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde monogramı ve sağ ayağının önünde zeminde amphora. 91. AV Stater 8.51 gr 18 mm 12h. Ref: Price 1991, 1420.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde ve sağ ayağının önünde zeminde monogramı. 92. AV Stater 8.5 gr 18 mm 6h. Ref: Price 1991, 1431.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde Herm (Sınır TaĢı). 93. AV Stater 8.51 gr 18 mm 12h. Ref: Price 1991, 1432.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde monogramı, Pegasus protomu, sola, sağ ayağının önünde zeminde K monogramı. 94. AV Stater 8.53 gr 18 mm 9h. Ref: Price 1991, 1447.

34

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde monogramı, Pegasus protomu, sola, sağ ayağının önünde zeminde monogramı. 95. AV Stater 8.49 gr 19 mm 9h. Ref: Price 1991, 1450.

Ö.Y: BaĢında yılan bezemeli Korinth miğferi bulunan Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, sağ kanadının altında zeminde kartal, sol kanadının altında zeminde O monogramı. 96. AV Stater 4,30 gr 14 mm 12h. Ref: Price 1991, 3129.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝ-ΓΡΟΤ, yay ve Herakles asası, zeminde birleĢtirilmiĢ iki at protomu. 97. AV Tetrarte 2.15 gr 18 mm 3h. Ref: Price 1991, 1361.

2.1.3.2.2. GümüĢ

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde kerykeion. 98. AR Tetradrahmi 17.15 gr 27 mm 12h. Ref: Price 1991, 1342-1344.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: :ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, Tahtın ayaklarının arasında N monogramı; zeminde kerykeion. 99. AR Tetradrahmi 17.14 gr. 28 mm 10h Ref: Price 1991, 1345.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Herakles Asası. 100. AR Tetradrahmi 17.16 gr. 29 mm 11h. Ref: Price 1991, 1346.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, tahtın ayaklarının arasında K monogramı; zeminde Herakles Asası. 101. AR Tetradrahmi 17.22 gr. 27 mm 11h. Ref: Price 1991, 1348.

35

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Nokta bordür içerisinde, tahtında oturmuĢ Zeus, sola, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ellerinde meĢale tutan ayakta Demeter. 102. AR Tetradrahmi 17.15 gr 29 mm 11h. Ref: Price 1991, 1351.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ] Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ellerinde meĢale tutan ayakta Demeter. 103. AR Drahmi 4.24 gr. 25 mm 12h. Ref: Price 1991, 1352.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ellerinde meĢale tutan ayakta Demeter, tahtın ayaklarının arasında Γ monogramı. 104. AR Tetradrahmi 17.22 gr 27 mm. Ref: Price 1991, 1353.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ellerinde meĢale tutan ayakta Demeter, tahtın

ayaklarının arasında monogramı. 105. AR Tetradrahmi 17.18 gr 27 mm 1h. Ref: Price 1991, 1355; SNG Ashmolean III: 2689.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 106. AR Tetradrahmi 17.08 gr 26 mm 7h. Ref: Price 1991, 1397.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ , Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde

kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 107. AR Tetradrahmi 16.88 gr 27 mm 2h. Ref: Price 1991, 1399.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ , Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında M monogramı. 108. AR Tetradrahmi 17.04 gr 27 mm 3h. Ref: Price 1991, 1403.

36

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı ve Pegasus protomu sola. Tahtın ayakları arasında monogramı. 109. AR Tetradrahmi 16.82 gr 30 mm 6h. Ref: Price 1991, 1449.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde thyrsus, Pegasus protomu, sola ve E monogramı. 110. AR Tetradrahmi 16.24 gr 31 mm 12h. Ref: Price 1991, 1444.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı ve Pegasus protomu sola. 111. AR Tetradrahmi 17.09 gr 30 mm 12h. Ref: Price 1991, 1446.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı ve Pegasus protomu sola. Tahtın ayakları arasında K monogramı. 112. AR Tetradrahmi 17.03 gr 32 mm 12h. Ref: Price 1991, 1448.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 113. AR Drahmi 3.95 gr 17.2 mm 11h. Ref: Price 1991, 1405; SNG Ashmolean III: 2702.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛΔ]ΞΑΝ[ΓΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde kerykeion. 114. AR Drahmi 4,23 gr 15mm 12h. Ref: Price 1991, 1343.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [A]ΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Herakles Asası. 115. AR Drahmi 4.09 gr. 15mm. 12h. Ref: Price 1991, 1347.

37

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde kınında duran kılıç. 116. AR Drahmi 4.22 gr 15mm 12h. Ref: Price 1991, 1349.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde yıldız. 117. AR Drahmi 4.31 gr 15 mm 10h. Ref: Price 1991, 1350.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ellerinde meĢale tutan ayakta Demeter, tahtın ayaklarının arasında Γ monogramı. 118. AR Drahmi 4.32 gr 15.5 mm 6h. Ref: Price 1991, 1354.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ellerinde meĢale tutan ayakta Demeter,

tahtın ayaklarının arasında monogramı. 119. AR Drahmi 4.3 gr 14.5 mm 2h. Ref: Price 1991, 1356.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı. 120. AR Drahmi 4.12 gr 17.5 mm 11h. Ref: Price 1991, 1362.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛΔΞ]ΑΝΓ[ΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ

elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ve Ģeklinde yılan monogramı. 121. AR Drahmi 4.19 gr 17 mm. 12h. Ref: Price 1991, 1363.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛΔ]ΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ

elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ve tahtın ayaklarının arasında Ģeklinde yılan monogramı. 122. AR Drahmi 4.2 gr. 17 mm 12h. Ref: Price 1991, 1364.

38

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde , tahtın ayaklarının arasında monogramı. 123. AR Drahmi 4.31 gr 18 mm 12h. Ref: Price 1991, 1367.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde

kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı. 124. AR Drahmi 4.15 gr 17mm 10h. Ref: Price 1991, 1369.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ , Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde

kartal, sol elinde asa, zeminde , tahtın ayaklarının arasında monogramı. 125. AR Drahmi 4.21 gr. 16 mm 8h. Ref: Price 1991, 1372; SNG Ashmolean III: 2691.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde

kartal, sol elinde asa, zeminde , tahtın ayaklarının arasında monogramı. 126. AR Drahmi 4.06 gr 17.6 mm 4h. Ref: Price 1991, 1375.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde

kartal, sol elinde asa, zeminde , tahtın ayaklarının arasında monogramı. 127. AR Drahmi 4.21 gr. 18 mm. 8h. Ref: Price 1991, 1376.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛΔΞ]ΑΝ[ΓΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ

elinde kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı, tahtın ayaklarının arasında Pegasus protomu. 128. AR Drahmi 4.19 gr.17 mm 10h. Ref: Price 1991, 1377.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde

kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı, tahtın ayaklarının arasında bir elinde meĢale taĢıyan Artemis. 129. AR Drahmi 4.34 gr 17 mm 11h. Ref: Price 1991, 1378. 39

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde , tahtın ayaklarının arasında AI monogramı. 130. AR Drahmi 4.09 gr 18 mm 3h. Ref: Price 1991, 1379A.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓ[ΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ve Γ, tahtın ayaklarının arasında AI monogramı. 131. AR Drahmi 4.29 gr 18 mm 10h. Ref: Price 1991, 1380.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 132. AR Drahmi 4.25 gr 18 mm. Ref: Price 1991, 1382.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında AI monogramı. 133. AR Drahmi 4.15 gr 17.6 mm 5h. Ref: Price 1991, 1385.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında elinde meĢale taĢıyan Artemis. 134. AR Drahmi 4.18 gr 17 mm 9h. Ref: Price 1991, 1387.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında M monogramı. 135. AR Drahmi 4.14 gr 18 mm 9h. Ref: Price 1991, 1389.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 136. AR Drahmi 4.16 gr 17.5 mm 7h. Ref: Price 1991, 1391.

40

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 137. AR Drahmi 4.29 gr. 18 mm. 6h. Ref: Price 1991, 1393; SNG Ashmolean III: 2700

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında ΑΛ. 138. AR Drahmi 4.09 gr. 17 mm 9h. Ref: Price 1991, 1394.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 139. AR Drahmi 3.96 gr 17 mm 11h Ref: Price 1991, 1395.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 140. AR Drahmi 4.12 gr 18 mm 8h. Ref: Price 1991, 1398.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛΔΞ]ΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 141. AR Drahmi 4.2 gr 18 mm 12h. Ref: Price 1991, 1401.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında M monogramı. 142. AR Drahmi 4.26 gr 17 mm 5h. Ref: Price 1991, 1404.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 143. AR Drahmi 4.08 gr 17 mm 5h. Ref: Price 1991, 1406.

41

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛΔΞ]ΑΝΓ[ΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında Θ monogramı. 144. AR Drahmi 3.98 gr 16.4 mm 2h. Ref: Price 1991, 1408.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛ]ΔΞΑΝΓ[ΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde KI ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 145. AR Drahmi 4.11 gr 17 mm 5h. Ref: Price 1991, 1409.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ve Χ tahtın ayaklarının arasında monogramı. 146. AR Drahmi 4.19 gr 17 mm 4h. Ref: Price 1991, 1410.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde , tahtın ayaklarının arasında monogramı. 147. AR Drahmi 4.27 gr 18 mm 8h. Ref: Price 1991, 1411.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde tahtın ayaklarının arasında Θ monogramı. 148. AR Drahmi 4.19 gr 19 mm 12h. Ref: Price 1991, 1412.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛ]ΔΞΑΝΓΡΟ[Y], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde tahtın ayaklarının arasında monogramı. 149. AR Drahmi 4.25 gr 19 mm 8h. Ref: Price 1991, 1413.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛΔ]ΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde tahtın ayaklarının arasında monogramı. 150. AR Drahmi 3.8 gr 19 mm 3h. Ref: Price 1991, 1414.

42

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde amphora ve tahtın ayaklarının arasında H monogramı. 151. AR Drahmi 4.37 gr 18 mm 9h. Ref: Price 1991, 1416.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde amphora ve tahtın ayaklarının arasında monogramı. 152. AR Drahmi 4.21 gr 17 mm. 8h. Ref: Price 1991, 1417; SNG Ashmolean III: 2704.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde amphora ve tahtın ayakları arasında Θ monogramı. 153. AR Drahmi 4.21 gr 18 mm 3h. Ref: Price 1991, 1418.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde amphora ve tahtın ayakları arasında Z monogramı. 154. AR Drahmi 3.72 gr 17 mm 12h. Ref: Price 1991, 1419.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa ve onun da altında monogramı. 155. AR Drahmi 4.26 gr 17 mm 4h. Ref: Price 1991, 1422.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛ]ΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa ve tahtın ayakları arasında monogramı. 156. AR Drahmi 4.23 gr 17 mm 3h. Ref: Price 1991, 1423.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Α]ΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa ve tahtın ayakları arasında monogramı. 157. AR Drahmi 4.26 gr 18 mm 5h. Ref: Price 1991, 1424.

43

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa ve onun altında monogramı. 158. AR Drahmi 4.17 gr 18 mm 8h. Ref: Price 1991, 1425.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛ]ΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa ve tahtın ayakları arasında K monogramı. 159. AR Drahmi 4.28 gr 18 mm 12h. Ref: Price 1991, 1426.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛ]ΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa. 160. AR Drahmi 4.19 gr 18 mm 12h. Ref: Price 1991, 1427; SNG Ashmolean III: 2705.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛΔΞ]ΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sola. 161. AR Drahmi 4.21 gr 17 mm 2h. Ref: Price 1991, 1428.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[ΑΛ]ΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa ve tahtın ayakları arasında monogramı. 162. AR Drahmi 4.15 gr 17 mm 4h. Ref: Price 1991, 1429.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Herm (Sınır TaĢı). 163. AR Drahmi 4.16 gr. 18 mm 9h. Ref: Price 1991, 1433.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ[Τ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde fare, sağa ve tahtın ayakları arasında O monogramı. 164. AR Drahmi 4.12 gr 18 mm 8h. Ref: Price 1991, 1434.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde sıçrayan Jerboa (Cırboğa-Arap TavĢanı), sağa. 165. AR Drahmi 4.10 gr 18 mm 6h. Ref: Price 1991, 1435.

44

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde bir dala konmak üzere olan kuĢ sağa. 166. AR Drahmi 4.02 gr 17 mm 12h. Ref: Price 1991, 1436.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ , Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu sola, tahtın ayakları arasında uzun meĢale. 167. AR Drahmi 3.96 gr 17 mm 12h. Ref: Price 1991, 1437.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y:[Α]ΛΔΞΑΝΓ[ΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde yunus (?) sağa, aslan protomu sola, tahtın altında uzun meĢale. 168. AR Drahmi 4.12 gr 18 mm 8h. Ref: Price 1991, 1438.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛΔΞ]ΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde aslan protomu sola, yunus sağa tahtın altında monogramı. 169. AR Drahmi 4.21 gr 18 mm 5h. Ref: Price 1991, 1439.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [ΑΛ]ΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ]”, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde yunus sola, aslan protomu sola tahtın ayakları arasında monogramı. 170. AR Drahmi 4.21 gr 17 mm 12h. Ref: Price 1991, 1440.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝ[ΓΡΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu sola, aslan protomu sola ve tahtın ayakları arasında monogramı. 171. AR Drahmi 4.22 gr 17 mm. Ref: Price 1991, 1442.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΑΛΔΞΑΝΓΡ[ΟΤ], Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus protomu sola, aslan protomu sola ve tahtın ayakları arasında monogramı. 172. AR Drahmi 4.15 gr 18 mm 5h. Ref: Price 1991, 1443.

45

2.1.3.3. III. Philippos Sikkeleri 2.1.3.3.1. Altın Ö.Y: BaĢında Griffon bezemeli Korinth miğferi bulunan Athena baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde ve monogramı. 173. AV Stater 8.59 gr 18 mm 10h. Ref: Price 1991, P11.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde ve monogramı. 174. AV Stater 8.56 gr 18 mm 6h. Ref: Price 1991, P12.

Ö.Y: BaĢında yılan bezemeli Korinth miğferi bulunan Athena baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde ve monogramı. 175. AV Stater 8.59 gr 19 mm 2h. Ref: Price 1991, P13.

Ö.Y: BaĢında Griffon bezemeli Korinth miğferi bulunan Athena baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde ve monogramı. 176. AV Stater 8.58 gr 18 mm 2h. Ref: Price 1991, P13A; P14.

Ö.Y: BaĢında Griffon bezemeli Korinth miğferi bulunan Athena baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde , ve monogramı. 177. AV Stater 8.54 gr 19 mm 11h. Ref: Price 1991, P17.

2.1.3.2.2. GümüĢ Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde , tahtın ayakları arasında monogramı. 178. AR Drahmi 4.06 gr 17.5 mm 6h. Ref: Price 1991, P15.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: ΦΙΛΙΠΠΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde ve monogramı. 179. AR Drahmi 4.19 gr 17 mm 2h. Ref: Price 1991, P16.

46

2.1.3.4. Lysimakhos Sikkeleri 2.1.3.4.1. Altın Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, ileri uzanmıĢ sağ elinde çelenk taĢıyan ve sol elinde ise stylis tutan ayakta Nike, sola, çelengin altında zeminde monogramı, aslan protomu, sola, sağ ayağının önünde zeminde meĢale. 180. AV Stater 8.57 gr 19 mm. 3h. Ref: Price 1991, L9.

Ö.Y: Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: “ΒΑ΢ΙΛΔΧ[΢] ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ”, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde meĢale, tahtın ayaklarının arasında monogramı. 181. AV Stater 8.55 gr 18 mm. Ref: BMC 1896.0703.63.

2.1.3.4.2. GümüĢ Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , tahtın ayakları arasında monogramı 182. AR Tetradrahmi 17.03 gr 30 mm. 1h. Ref: ANS 1944.100.45344.

Ö.Y: Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , tahtın ayakları arasında monogramı. 183. AR Tetradrahmi 17.06 gr 30 mm. 12h. Ref: ANS 1944.100.45400.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde baĢında Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , zeminin altında monogramı. 184. AR Tetradrahmi 17.01 gr 30 mm. Ref: Thompson 49, Müller 399.

Ö.Y: Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , zeminin altında monogramı. 185. AR Tetradrahmi 17.96 gr 26 mm. Ref: ANS 1997.9.70.

47

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Sol alanda meĢale, tahtın ayakları arasında altında monogramı. 186. AR Tetradrahmi 17.11 gr 28 mm. Ref: ANS 1944.100.45301.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Sol alanda zeminde monogramı, sağ alanda zeminde meĢale. 187. AR Tetradrahmi 17.08 gr 30 mm. Ref: ANS 1944.100.45302.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola, tahtın ayakları arasında yıldız. 188. AR Tetradrahmi 17.01 gr 28 mm. Ref: ANS 1944.100.45303.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: [Β]Α΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , tahtın ayakları arasında monogramı. 189. AR Tetradrahmi 17.13 gr 29 mm. Ref: ANS 1944.100.45307.

Ö.Y: Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde monogramı, sol alanda zeminde yıldız. 190. AR Tetradrahmi 16.88 gr 29 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.45316.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , tahtın ayakları arasında monogramı. 191. AR Tetradrahmi 17.16 gr 30 mm 1h. Ref: ANS 1944.100.45317.

Ö.Y: Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , tahtın ayakları arasında monogramı. 192. AR Tetradrahmi 17.01 gr 25 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.45318. 48

Ö.Y: Ammon boynuzlu III. Aleksandros baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ Nike taĢıyan Athena Nikephoros, sola. Nike‟nin altında zeminde , tahtın ayakları arasında monogramı 193. AR Tetradrahmi 16.99 gr 27.5 mm. 12h. Ref: ANS 1944.100.45342.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Β]Α΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde monogramı ve aslan protomu sola, tahtın ayakları arasında meĢale. 194. AR Drahmi 4.26 gr 18 mm. Ref: Price 1991, L13.

Ö.Y: Aslan postlu Herakles baĢı, sağa. A.Y: [Β]Α΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ, Tahtında oturmuĢ Zeus, sola, ileri uzanmıĢ sağ elinde kartal, sol elinde asa, zeminde Pegasus ve aslan protomu sola, tahtın ayakları arasında meĢale. 195. AR Drahmi 4.24gr 18 mm. Ref: Price 1991, L11.

2.1.3.5. Seleukos Sikkeleri 2.1.3.5.1. I. Antiokhus

Ö.Y: Diademli Antiokhos I baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ [A]NTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Yayın üstünde zeminde I monogramı. Omphalosun altında, monogramı. 196. AR Tetradrahmi 16.66 gr 28 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.78270.

Ö.Y: Diademli Antiokhos I baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Sol alanda yayın üstünde zeminde I monogramı. Omphalosun altında, monogramı. 197. AR Tetradrahmi 16.91 gr 29 mm 1h. Ref: ANS 1944.100.78269.

2.1.3.5.2. II. Antiokhos

Ö.Y: Diademli kral baĢı, sağa (Antiokhos II) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ[΢] ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını tutan Apollon, sola. 198. AR Tetradrahmi 16.75 gr 28 mm 11h. Ref: ANS 1977.158.643.

49

Ö.Y: Diademli kral baĢı, sağa (Antiokhos II) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢/ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Okun altında zeminde I , Apollon‟un ayakları altında zeminde ΘAP. 199. AR Tetradrahmi16.96 gr 30 mm 12h. Ref: ANS 1977.158.644.

Ö.Y: Diademli Antiokhos II baĢı, sağa. A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ [A]NTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Yayın altında zeminde I monogramı. 200. AR Tetradrahmi, 16.53 gr 31 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.78271.

2.1.3.5.3. Antiokhos Hierax

Ö.Y: Diademli kral baĢı, sağa (Antiokhos Hierax ?) A.Y: [ΒΑ΢Ι]ΛΔΧ[΢] ANTIOXOY”, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Omphalosun altında Tripot. 201. AR Tetradrahmi 16.39 gr 30 mm 1h. Ref: ANS 1908.115.14.

Ö.Y: Diademli kral baĢı, sağa (Antiokhos Hierax ?) A.Y: [Β]Α΢ΙΛΔΧ΢ [A]NTIOXOY”, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Omphalosun altında Tripot ve monogramı. 202. AR Tetradrahmi 17.12 gr 30 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.78274.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, kanatlı diyadem takan kral baĢı, sağa (Antiokhos Hierax ?) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Omphalosun altında belirsiz monogram. 203. AR Tetradrahmi 16.74 gr 31 mm 12h. Ref: ANS 1967.152.676.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, diyademli kral baĢı, sağa. (Antiokhos Hierax ?) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Omphalosun altında arı. 204. AR Tetradrahmi 16.93 gr 31 mm 1h. Ref: ANS 1967.152.677.

Ö.Y: Diayademli kral baĢı,sağa. (Antiokhos Hierax ?) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Omphalosun altında arı. 205. AR Tetradrahmi 16.97 gr 32 mm 1h. Ref: ANS 1944.100.78275.

50

Ö.Y: Diayademli kral baĢı, sağa (Antiokhos Hierax ?) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Omphalosun altında Pegasus protomu sola, monogramı. 206. AR Tetradrahmi 15.85 gr 33 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.78276.

Ö.Y: Diayademli kral baĢı, sağa. (Antiokhos Hierax ?) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. Okun önünde zeminde uzun meĢale, altında Pegasus protomu sola ve monogramı. 207. AR Tetradrahmi 17.13 gr 29 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.78277.

Ö.Y: Diayademli kral baĢı, sağa. (Antiokhos Hierax ?) A.Y: ΒΑ΢ΙΛΔΧ[΢] ANTIOXOY, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon, sola. omphalosun altında monogramı. 208. AR Tetradrahmi 17.06 gr 32 mm 11h. Ref: ANS 1948.78.19.

2.1.4. MÖ 2. ve 1. Yüzyıl Sikkeleri 2.1.4.1. GümüĢ Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Priapos‟un baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑ−[Κ]ΗΝΧΝ - ΠΡΟΜΗΘΙΧΝΟ΢ [Σ]ΟΤ ΛΑΜΠΧΝΟ΢ , sağ elinde plaktrum sol elinde lir taĢıyan Apollon Kitharoedus‟ün sağa dönük

betimlemesi, arkasında monogramı. Apollon Kitharados‟un önünde iki elinde de meĢale tutan Demeter‟in kült heykeli, sola. 209. AR Tetradrahmi 16.63 gr. 30 mm. 12h. Ref: BMC Mysia 68.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, sakallı Priapos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ-[Κ]ΗΝΧΝ [ ]NΓPOMAXOY [ ]YMNE-ΛOY, Elinde liryle Apollon Kitharados, sola, sağ alanda Hem-hem tacı. Apollo‟nun arkasında K monogramı. 210. AR Tetradrahmi 15.81 gr 26 mm. Ref: ANS 1972.15.1

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, sakallı Priapos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ-KΗΝΧΝ ΠΡΟΜΗΘΙΩΝΟ ΢ΣΟΤΛΑΜΠΩΝΟ΢, Elinde liri ile ayakta Apollon Kitharados, sağa, karşısında Artemis sola. Apollon’un arkasında zeminde monogramı. 211. AR Tetradrahmi 15.93 gr 30 mm 1h. Ref: ANS 1948.29.3.

51

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, çelenkli Priapos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑ – ΚΗΝΧΝ, Pegasus protomu, sağa. 212. AR Didrahmi 7.46 gr. 23 mm. Ref: SNG BNF Paris 1248; SNG Tuebingen 2311. Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı sağa.

A.Y: Λ-A-M, Pegasus protomu sağa, altında zeminde mıonogramı. 213. AR Triobol 1.95 gr. 14 mm. Ref: SNG Copenhagen 197.

Ö.Y: Korinth miğferli Athena baĢı sağa. A.Y: Pegasus protomu, sağa, altında buğday baĢağı. 214. AR Triobol 2.26 gr 15 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.42964.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde ikiyüzlü kadın baĢı. A.Y: ΛΑM-ΦΑ, Korinth miğferli Athena baĢı sağa. 215. AR Triobol 2.08 gr 14 mm. Ref: ANS 1944.100.42956.

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: Λ-A-M, Pegasus protomu, sağa, altında yıldız. 216. AR Diobol 1.13 gr 10 mm 5h. Ref: ANS 1944.100.42966.

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: Λ-A-M, Pegasus protomu, sağa, altında yunus. 217. AR Diobol 1.18 gr 10 mm 11h. Ref: ANS 1944.100.42967.

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: Λ-A-M, Pegasus protomu, sağa, altında belirsiz nesne. 218. AR Diobol 1.22 gr 10 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.42968.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: ΛΑ[M]-Φ-[Α], Korinth miğferli Athena baĢı sağa. 219. AR Diobol 1.24 gr 12 mm. Ref: ANS 1944.100.42957.

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y: Λ-A, Pegasus protomu, sağa, altında buğday baĢağı. 220. AR Obol 0.72 gr 10 mm 3h. Ref: ANS 1944.100.42965.

2.1.4.2. Bronz

Ö.Y: Sakallı Priapos baĢı sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ-ΚΗΝΧ[Ν], Pegasus protomu, sağa. 221. AE 7.8 gr 19 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43004.

52

Ö.Y: Çelenkli Priapos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ – KΗΝΧ[Ν], Pegasus protomu, sağa. 222. AE 7.57 gr 23 mm 12h. Ref: ANS 1947.97.367.

Ö.Y: Nokta Bordür içerisinde, sarmaĢık çelenkli, sakallı Priapos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜ[ΦΑ] – ΚΗΝΧΝ, Pegasus protomu, sağa. 223. AE 4.7 gr. 21 mm. Ref: SNG France 1245-1248.

Ö.Y: Apollon baĢı, sağa, üzerinde üzüm salkımı Ģeklinde kontrmark. A.Y: ΛΑΜ, Pegasus protomu sola, sol tarafta lir. 224. AE 5.99 gr. 21 mm 12h. Ref: SNG France 1232.

Ö.Y: Apollon baĢı, sağa. A.Y: ΛΑM, Apollon‟nun kitharası. Sol alanda Pegasus protomu, sola. 225. AE 4.26 gr 20 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43009.

Ö.Y: Apollon baĢı, sağa, ayakta baykuĢ-kartal (?) Ģeklinde kontrmark. A.Y: ΛΑM, Apollon‟nun kitharası, sol alanda Pegasus protomu, sola. 226. AE 6.3 gr 20 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43010.

Ö.Y: Apollon baĢı, sağa, ayakta baykuĢ-kartal (?) Ģeklinde kontrmark. A.Y: ΛΑM, Apollon‟nun kitharası, sol alanda Pegasus protomu, sola. 227. AE 5.05 gr 21 mm 10h. Ref: ANS 1944.100.43011.

Ö.Y: Apollon baĢı, sağa, ayakta baykuĢ Ģeklinde kontrmark. A.Y: ΛΑ[M], Apollon‟nun kitharası, sol alanda Pegasus protomu, sola. 228. AE 3.44 gr 19 mm 10h. Ref: ANS 1944.100.43013.

Ö.Y: Defne çelenkli Apollon baĢı, sağa. A.Y. ΛΑΜ, Kithara, sol taraftaki alan içerisinde Pegasus protomu (?), sola. 229. AE 4.95 gr. 20 mm. Ref: BMC Mysia 87, 75; SNG France 1232.

Ö.Y: Çelenkli Dionysos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜ-ΦΑ, çevresinde asma yapraklarından çelenk bulunan Thyrsos. 230. AE 9.10 gr 21 mm. Ref: SNG Cop Mysia 218.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, sakallı Priapos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜ[ΦΑ] – [ΚΗ]Ν[ΧΝ], Pegasus protomu, sağa. 231. AE 6.29 gr 21 mm. Ref: SNG France 1247; BMC 86, 69; SNG v. Aulock 7405; SNG Cop Mysia 223.

53

Ö.Y: Çelenkli Priapos baĢı, sağa. A.Y: [Λ]ΑΜΦΑ – [K]ΗΝΧΝ, Pegasus protomu, sağa, sağında yıldız monogramı. 232. AE 6.24 gr. 20 mm. Ref: SNG Cop Mysia 224-227.

Ö.Y: Priapos baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜ, Kantharos, altında Pegasus protomu, sağa. 233. AE 3.31 gr. 18 mm. Ref: SNG Cop Mysia 229; BMC 86, 70.

Ö.Y: Çelenkli Apollon ? - Priapos ? baĢı sağa. A.Y: ΛΑM, Kantharos, altında Pegasus protomu, sağa. 234. AE 3.73 gr 17 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43015.

Ö.Y: Çelenkli Apollon ? - Priapos ? baĢı, sağa. A.Y: ΛΑM, Kantharos, altında Pegasus protomu, sağa, üzüm salkımı Ģeklinde kontrmark. 235. AE 3.16 gr 16 mm 11h. Ref: ANS 1944.100.43016.

Ö.Y: Çelenkli Apollon ?- Priapos ? baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ - [K]ΗΝ[ΧΝ], Kantharos, altında Pegasus protomu sağa, üzüm salkımı Ģeklinde kontrmark. 236. AE 3.34 gr 18 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43017.

Ö.Y: Çelenkli Apollon baĢı, sağa, üzüm salkımı Ģeklinde kontrmark. A.Y: ΛΑM – ΦΑ – ΢E, kantharos, altında Pegasus protomu, sağa. 237. AE 3.25 gr 18 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43018.

Ö.Y: BaĢında mısır çelengi bulunan Demeter baĢı sağa. A.Y: ΛΑΜ, ġimĢek demeti, altında Pegasus protomu sağa. 238. AE 2.75 gr. 15 mm. Ref: SNG BNF Paris 1243; SNG Cop Mysia 222.

Ö.Y: ΛΑ-Μ, Zeytin yapraklarından çelenk içerisinde kerykeion. A.Y: Φ-Α, Pegasus sağa. Altında yunus (?) 239. AE 2.09 gr. 13 mm. Ref: BMC 85, 63; SNG France 1257-1258; Tubingen 2306.

Ö.Y: BaĢı örtülü Demeter baĢı, sağa. A.Y: ΛΑ[M], Yıldırım demeti (?) altında kuĢ. 240. AE 2.51 gr 14 mm. Ref: ANS 1944.100.42996.

Ö.Y: BaĢı örtülü Demeter baĢı, sağa. A.Y: [Λ]AM, Yıldırım demeti (?), altında kuĢ. 241. AE 1.34 gr 12 mm. Ref: ANS 1944.100.42997.

54

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: [ΛΑ] -M-Φ-Α Pegasus protomu, sağa, altında oinochoe (?). 242. AE 4.44 gr 17 mm 5h. Ref: ANS 1944.100.42961.

Ö.Y: Ġkiyüzlü kadın baĢı. A.Y: Λ-[Α]-M-Φ-[Α], Pegasus protomu, sağa. 243. AE 4.55 gr 19 mm 6h. Ref: ANS 1944.100.42962.

Ö.Y: Defne çelenkli kadın baĢı, sağa. A.Y: Pegasus protomu, sağa, altında yılan. 244. AE 6.7 gr 19 mm 2h. Ref: ANS 1944.100.42972.

Ö.Y: ΛAM, Defne çelenkli kadın baĢı, sağa. A.Y: Φ-Α, Pegasus protomu, sağa. 245. AE 6.8 gr 18 mm 3h. Ref: ANS 1944.100.42973.

Ö.Y: Defne çelenkli Zeus baĢı, sağa. A.Y: Pegasus protomu, sağa, altında yunus. 246. AE 2.71 gr 14 mm 12h. Ref. ANS 1944.100.42981.

Ö.Y: Defne çelenkli Zeus baĢı, sağa. A.Y: Λ-A-M, Pegasus protomu, sağa. 247. AE 1.68 gr 12 mm. Ref: ANS 1944.100.42986.

Ö.Y: ΛA-M, defne çelengi içerisinde kerykeion. A.Y: Pegasus protomu, sağa, altında yunus. 248. AE 2.24 gr 12 mm 9h. Ref: ANS 1944.100.42990.

Ö.Y: [Λ]-A-M Defne çelengi içerisinde kerykeion. A.Y: Φ-Α, Pegasus protomu, sağa. 249. AE 2.29 gr 11 mm. Ref: ANS 1944.100.42991.

Ö.Y: Kantharos (?) A.Y: Kerykeion ve Λ harfi. 250. AE 0.63 gr 7 mm. Ref: ANS 1944.100.42992.

Ö.Y: Kantharos (?) A.Y: Nokta bordür içerisinde ΛA. 251. AE 1.06 gr 18 mm. Ref: ANS 1944.100.42993.

55

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, Korinth miğferli Athena baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ, bir tripotun önünde, ayakta, çıplak Apollon, sola. 252. AE 7.74 gr. 22 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43003.

Ö.Y: Defne çelenkli kadın baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦA - [K]ΗΝΧΝ, Athena Nikephoros sola. 253. AE 4.91 gr 20 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43005.

Ö.Y: Defne çelenkli kadın baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ-[KΗ]ΝΧΝ, Athena Nikephoros sola. 254. AE 5.53 gr 17 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43006.

Ö.Y: Apollon baĢı, sağa, ayakta baykuĢ (Unquentarium ? ) ve üzüm salkımı Ģeklinde iki adet kontrmark. A.Y: Belirsiz bir nesnenin çevresinde çelenk. 255. AE 3.93 gr 17 mm. Ref: ANS 1944.100.43014.

Ö.Y: Defne çelenkli baĢ (?), sağa. A.Y: ΛAMΦAKH – NΧN, Sağ elinde Nike taĢıyan ayakta Athene Nikephros, sola. 256. AE 5.93 gr 17 mm. Ref: SNG France 1236.

Ö.Y: Pegasus protomu, sola, sol alt köĢede τ monogramı. A:Y: BoĢ. 257. Denge Ağırlığı (Bronz ?) 100.80 gr 38x42 mm. Ref: Rochesnard. 71

2.1.5. Roma Dönemi

2.1.5.1. KOLONĠ ĠSMĠYLE DARP EDĠLMĠġ SĠKKELER 2.1.5.1.1. ĠMPARATOR PORTRELĠ SĠKKELER 2.1.5.1.1.1. Julius Caesar MÖ 49-44 Ö.Y: Defne çelenkli Caesar baĢı sağa. A.Y: Q LVCRETIO - L PONTIO - IIVIR - M TVRIO LEG, Sağ tarafa doğru iki öküz süren rahip. 258. AE 9.76 gr. 23 mm. Ref: RPC I, 2268; SNG France 5, 1260; SNG Turkey 3 Çanakkale 68.

Ö.Y: Nokta bordür içerisinde, defne çelenkli Caesar baĢı. C-G arasında cornocopia bulunan kontrmark. A.Y: Q LVCRETIO - L PONTIO - IIVIR - M TVRIO LEG, Sağ tarafa doğru iki öküz süren rahip. 259. AE 6.49 gr 20 mm. Ref: SNG France 5 1260-1; RPC I, 2268.

56

2.1.5.1.2. ÜZERĠNE ĠMPARATOR PORTESĠ BULUNMAYAN SĠKKELER Ö.Y: Defne çelenkli kadın baĢı, sağa. A.Y: L PONTIO [IIVIR] - M TVRIO LE[G], baĢında kalathosu ile bir elinde cornocopiae tutan Tanrıça Tykhe, sola. Tanrıçanın önünde amphora. 260. AE 6.57 gr 19 mm 11h. Ref: RPC I, 2270.

Ö.Y: C-G-I-L, Nokta bordür içerisinde Janus baĢı, altında kontrmark LAE. A.Y: [Q LVC]RET [L PO]NT IIV[IR COL DED] PR, gemi pruvası. 261. AE 4.23 gr. 17 mm. Ref: RPC I, 2273.

Ö.Y: C G I L, Nokta bordür içerisinde Janus baĢı. A.Y: Q ∙ LVCRET L ∙ PONT ∙ IIVIR [C]OL ∙ DED ∙ PR, gemi pruvası. 262. AE 4.28 gr. 16 mm. Ref: RPC I, 2273.

2.1.5.2. KENT ĠSMĠYLE DARP EDĠLMĠġ SĠKKELER 2.1.5.2.1 ĠMPARATOR PORTRELĠ SĠKKELER 2.1.5.2.1.1 JULĠUS-CLAUDIUSLAR DÖNEMĠ 2.1.5.2.1.1.1. Augustus MÖ 27-14

Ö.Y: CЄBACTOY, Nokta bordür içerisinde, baĢında defne çelenkli Augustus baĢı, sağa. A.Y: Λ - Α / Μ - Φ / Α - Κ, Nokta bordür içerisinde, ayakta, ithyphallik Priapos kült heykeli sola. 263. AE 2.36 gr. 17 mm. Ref: RPC I 2274; SNG SNG France 5, 1267; BMC 87, 79; SNG Turkey 3 Çanakkale 70.

Ö.Y: CЄBACTOY, nokta bordür içerisinde, Augustus baĢı sağa, önünde lituus. A.Y: ΛΑΜΦΑ – ΚΗΝΧΝ, sağ elinde oinochoe tutan, ithyphallik Priapos kült heykeli, sola. 264. AE 3.62 gr 17 mm. 6h. Ref: RPC I, 2276; SNG France 5, 1263 SNG Cop Mysia, 232; SNG Turkey 3 Çanakkale 71-74.

Ö.Y: CΔΒΑCΣΟΤ – ΛΑΜΦΑΚΗ[NΧN], Nokta bordür içerisinde, defne çelenkli Augustus baĢı sağa. A.Y: IEΡA CYNKΛHTOC, Senatonun kiĢileĢtirilmiĢ genç baĢı, sağa. 265. AE 3.43 gr. 16 mm. Ref: SNG France 5, 1264; RPC I, 2278.

Ö.Y: CΔΒΑCΣΟΤ Ġmparator Augustus baĢı, sağa. A.Y: ΛAMΦA, Pegasus protomu, sağa. 266. AE 4.12 gr 17 mm. Ref: SNG France 1269.

57

Ö.Y: CEBACTOY, nokta bordür içerisinde Ġmparator Augustus baĢı, sağa. A.Y: Λ-A / M-Φ / A-K nokta bordür içerisinde, Priapos‟un itiphalik kült heykeli sola. 267. AE 2.64 gr 17 mm. Ref: SNG France 5, 1267.

2.1.5.2.1.1.2. Tiberius MS 14-37

Ö.Y: CЄBAC[TOY], Defne çelenkli Tiberius (?), sağa. A.Y: [ΛAM]ΦAKH, Pegasus protomu, sağa. 268. AE 2.81 gr. 16 mm. Ref: RPC I, 2279; SNG Turkey 3 Çanakkale, 75.

2.1.5.2.1.1.3. Caligula MS 37-41

Ö.Y: Γ KAI΢AΡ ΢EB, Nokta bordür içerisinde, Ġmparator Caligula‟nın baĢı, s ağa. A.Y: ΛΑM - ΦΑ, Nokta bordür içerisinde, sakallı Priapos baĢı, sağa. 269. AE 2,14 gr 15 mm 12h. Ref: RPC I, 2280; SNG Cop Mysia 231; SNG Turkey 3 Çanakkale, 76-77.

2.1.5.2.1.2. FLAVIUSLAR DÖNEMĠ

2.1.5.2.1.2.1. Domitianus MS 81-96

Ö.Y: KAI΢AΡ – ΓOMITIANΧ, nokta bordür içerisinde, defne çelenkli Ġmparator Domitianus baĢı, sağa. A.Y: Λ-M / Φ-A, Nokta bordür içerisinde, bir kaide üzerinde duran ithyphallik Priaspos‟un kült heykeli, sola. 270. AE 3.14 gr. 15 mm. 6 h. Ref: RPC II, 890; SNG Cop Mysia 235; SNG France 1270.

Ö.Y: ΓOMITIAN-KAI, nokta bordür içerisinde, defne çelenkli Domitianus baĢı, sağa. A.Y: [ΦA]ΚΗ]ΝΧΝ, nokta bordür içerisinde, bir kaide üzerinde duran ithyphallik tanrı Priaspos‟un kült heykeli, sola. 271. AE 3.12 gr 16 mm 12h. Ref: RPC II 891; SNG France 1270.

2.1.5.2.1.3. ANTONĠNLER DÖNEMĠ

2.1.5.2.1.3.1. Traianus MS 98-117

Ö.Y: [ΑΤΣ] ΝΔΡBA ΣΡΑΙΑΝΟС [ΚΑΙ], Ġmparator Traianus büstü, sağa. A.Y: ΛAMΦ – AKHN, nokta bordür içerisinde Priapos‟un itiphalik kült heykeli, sola. 272. AE 3.15 gr 16 mm. Ref: SNG France 1273; RPC III, 1547.

58

Ö.Y: ΑΤΣ ΣΡΑΙΑΝΟС ΚΑΙ СΔΒ [ΓΔΡΜ], Ġmparator Traianus‟un defne çelenkli baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝωΝ, nokta bordür içerisinde Priapos‟un itiphalik kült heykeli, sola. 273. AE 2,70 gr 17 mm. Ref: RPC III, 1548; BMC 80.

Ö.Y: ΑΤΣ ΣΡΑΙΑΝΟС ΚΑΙС СΔΒ ΓΔΡΜ, Ġmparator Traianus‟un defne çelenkli baĢı, sağa. A.Y: Λ-Φ/Μ-Α, Trophy. 274. AE 2,87 gr 17 mm. Ref: RPC III, 1549.

Ö.Y: ΣΡΑ[ΙΑΝΟС ΚΑΙСΑ]Ρ ΓΑΚΙ, Ġmparator Traianus‟un defne çelenkli baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗ, Priapos‟un itiphalik kült heykeli, sola. 275. AE 2,80 gr. 17 mm. Ref: RPC III, 1550; SNG France 5, 1272.

2.1.5.2.1.3.2. Hadrianus MS 117-138

Ö.Y: ΑΤΣ ΝΔΡ ΣΡΑΙ ΑΓΡΙΑΝΟС ΚΑΙ Defne çelenkli imparator Hadrianus‟un zırhlı büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝωΝ, nokta bordür içerisinde sakallı Priapos baĢı, sağa. 276. AE 7.14 gr 19 mm 12h. Ref: RPC III, 1551; SNG France 1274.

Ö.Y: ΑΤΣ ΝΔΡ ΣΡΑΙ ΑΓΡΙΑΝΟС ΚΑΙ, Defne çelenkli imparator Hadrianus‟un zırhlı büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑ – ΚΗΝΧΝ, nokta bordür içerisinde, diademli Tanrı Priapos‟un baĢı, sağa. 277. AE 5.22 gr 23 mm. Ref: RPC III 1551; SNG France 1274; SNG von Aulock 7409.

Ö.Y: ΑYΣ N[ ] TPAI ΑΓΡΙΑΝΟC KAI, Ġmparator Hadrianus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛAMΦAKHNΧN, Priapos baĢı, sağa. 278. AE 5.68 gr 23 mm. Ref: SNG France 1274.

Ö.Y: ΑΓΡΙΑΝΟС ΚΑΙСΑΡ, Defne çelenkli ve zırhlı imparator Hadrianus‟un büstü sağa. A.Y: СΑΒΔΙΝΑ СΔΒΑСΣΗ ΛΑΜ, nokta bordür içerisinde, baĢında çift stephanesi bulunan, drapeli Sabina büstü, sağa. 279. AE 2,68 gr 17 mm. Ref: RPC III, 1552.

59

2.1.5.2.1.3.3. Antoninus Pius MS 138-161

Ö.Y. ΑΤΣ ΚΑΙСΑΡ ΑΝΣΧΝΙΝOС, nokta bordür içerisinde, Antoninus Pius‟un sakalsız büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑ-ΚΗΝΧΝ, nokta bordür içerisinde, Pegasus protomu, sağa. 280. AE 5.61 gr. 20 mm. 7h. Ref: RPC IV, 594; SNG von Aulock 1305.

Ö.Y. ΑΤΣ ΚΑΙC ΑΓ ΑΝΣΧΝΙΝΟC, nokta bordür içerisinde, Ġmparator Antoninus Pius‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑ-ΚΗΝΧΝ, nokta bordür içerisinde, ithyphallik tanrı Priaspos‟un kült heykeli, sola. 281. AE 4.56 gr. 17 mm. Ref: SNG France 5, 1275.

Ö.Y: KAICAP ANTONINO, Nokta bordür içerisinde, Ġmpartor Antoninus Pius baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ ΚΗΝΧΝ, Nokta bordür içerisinde, Pegasus protomu, sağa. 282. AE 6.78 gr 18 mm 6h. Ref: ANS 1944.100.43024; RPC IV, 2365.

Ö.Y: AYT KAICAP ANTONINOC, Antoninus Pius baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ - [ΚΗΝ]ΧΝ, Nokta bordür içerisinde, tanrı Priapos‟un kült heykeli, sola. 283. AE 3.02 gr 15 mm 6h. Ref: ANS 1944.100.43025; RPC IV 2562.

2.1.5.2.1.3.3.1. Marcus Aurelius (Caesar) Ö.Y: ΑΤΡΗΛΙΟС ΚΑΙСΑΡ, Marcus Aurelius‟un (Caesar) çıplak baĢı A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, ithyphallik tanrı Priaspos‟un kült heykeli, sola. 284. AE 3.00 gr 18 mm. Ref: RPC IV, 2564.

Ö.Y: AY KAI MAP AY AN, Ġmparator Marcus Aurelius‟un (Caesar) büstü, sağa. A.Y: Λ-AM-Φ-A, sağ elinde oinochoe, sol elide asasını tutan, itiphalik Priapos kült heykeli, sola. 285. AE 7.73 gr 17 mm. Ref: SNG France 5, 1278; RPC IV, 2564; BMC, 81.

2.1.5.2.1.3.3.2.II. Faustina MS 138-161

Ö.Y: ΦΑVΣƐΙΝΑ СƐΒΑ, Faustina II‟ nin büstü, sağa. A.Y: ΛAMΦA-KHNΧN Pegasus protomu, sağa. 286. AE 2.51 gr 17 mm 8h. Ref: ANS 1947.97.366; BMC 88, 82; RPC IV, 599; SNG France 5, 1285; SNG Turkey 3 Çanakkale 80.

60

Ö.Y: ΦΑVΣƐΙΝΑ СƐΒΑ, II. Faustina‟nın drapeli büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, Omphale soyunur vaziyette ve arkası dönük, sol alanda Herakles bir elinde asası bulunmakta ve diğer elinde taĢıdığı aslan postunu Omphale‟nin omuzlarına atar Ģekilde sağa. 287. AE 2.38 gr 18 mm. Ref: RPC IV, 10150.

2.1.5.2.1.3.4. Marcus Aurelius MS 161-180

Ö.Y: AYTO K ANTΧ, nokta bordür içerisinde, Ġmparator Marcus Aurelius baĢı sağa. A.Y: Λ[AM]ΦA-KHNΧN, nokta bordür içerisinde, Tanrı Priapos‟un baĢı, sağa. 288. AE 7.45 gr 24 mm. Ref: RPC IV, 2563; SNG Turkey 3 Çanakkale 78.

Ö.Y: AYTO K ANTΧ, nokta bordür içerisinde, Ġmparator Marcus Aurelius baĢı, sağa. A.Y: ΛA-ΦAKHN, nokta bordür içerisinde, Tanrı Priapos‟un baĢı, sağa. 289. AE 6.17 gr. 25 mm. 6h. Ref: SNG France 5, 1277.

Ö.Y: ΑYΣ ΑΝΣΧΝƐΙ ΑV, Ġmparator Marcus Aurelius baĢı, sağa. A.Y: ΦΑVСΣΙ ΑVΓ ΛΑΜΦ, drapeli II. Faustina‟nın büstü, sağa. 290. AE 18 mm. Ref: RPC IV, 2711.

Ö.Y: ΑYΣ Κ Α ΑΝΣΧΝΙΝ, Ġmparator Marcus Aurelius‟un çıplak baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, Omphale soyunur vaziyette ve arkası dönük, sol alanda Herakles bir elinde asası bulunmakta ve diğer elinde taĢıdığı aslan postunu Omphale‟nin omuzlarına atar Ģekilde sağa. 291. AE 2.74 gr. 18 mm. Ref: RPC IV, 2924.

Ö.Y: ΑYΣ ΚΑ ΑΝΣΧΝΙΝ, Ġmparator Marcus Aurelius‟un çıplak baĢı, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗ, Pegasus protomu, sağa. 292. AE 2.93 gr 18 mm. Ref: RPC IV, 597. Ö.Y: ΑYΣ Κ Μ ΑΤΙΝ, Ġmparator Marcus Aurelius‟un zrıhlı ve paludamentumlu büstü, sağa. A.Y: Λ[ΑΜΦΑ]ΚΗΝΧΝ, kaide üzerinde duran, bir eline kantharos bir elinde ise uzun thyrsus tutan Priapos‟un ithyphallik kült heykeli sola, önünde ateĢ altarı. 293. AE 1.89 gr 16 mm. Ref: RPC IV, 2366.

61

2.1.5.2.1.3.5. Lucius Verus MS 161-180

Ö.Y: ΑYΣΟ Κ ΒΗΡΟ[Ν?] ΑYΓΟ, baĢında defne çelenkli, zırhlı ve paludamentumlu Ġmparator Lucius Verus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, Pegasus protomu, sağa. 294. AE 2.64 gr 20 mm. Ref: RPC IV 601.

2.1.5.2.1.3.6. Commodus MS 177-192

Ö.Y: ΛOV AYP KOMOΓOC, Defne çelenkli, Ġmparator Commodus baĢı, sağa. A.Y: [ΛAM]ΦΑΚΗ-ΝΧΝ, Nokta bordür içerisinde, sakallı Priapos baĢı, sağa. 295. AE 4.28 gr 22 mm 6h. Ref: ANS 1944.100.43026; RPC IV, 2367.

Ö.Y: ΑV ΚΑΙ ΑVΡ ΚΟΜΜΟΓ, Defne çelenkli, zırhlı ve paludamentumlu, Ġmparator Commodus‟un kısa sakallı büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, sakallı ve drapeli Priapos büstü, sağa. 296. AE 4.51 gr. 22 mm. Ref: RPC IV, 8206.

Ö.Y: Μ ΑΤΡΗΛΙΟΝ ΚΟΜΟΓΟΝ, Defne çelenkli, zırhlı ve paludamentumlu, Ġmparator Commodus‟un kısa sakallı büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗΝωΝ, , sakallı ve drapeli Priapos büstü, sağa. 297. AE 5.78 gr. 23 mm. Ref: RPC IV 9175.

Ö.Y: ΛOV AYP KOMOΓOC, Nokta bordür içerisinde, defne çelenkli Ġmparator Commodus baĢı, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑΚΗ-ΝΧΝ, Nokta bordür içerisinde, drapeli Crispina baĢı, sağa. 298. AE 6.05 gr 21 mm 6h. Ref: ANS 1944.100.43027; RPC IV, 602.

Ö.Y: [ ] A KO-MMOΓ [ ], Nokta bordür içerisinde, Ġmparator Commodus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛAMΦA, Pegasus protomu, sağa. 299. AE 2.65 gr 17 mm. Ref: SNG France 5 1281; RPC IV, 2925.

Ö.Y: ΑV Λ ΚOΜΜOΓOС, Defne çelenkli, zırhlı ve paludamentumlu, Ġmparator Commodus‟un büstü, sağa. A.Y: [ΛΑΜ]ΦΑΚΗΝΧ[Ν], çelenk ve hurma dalı taĢıyan ileri doğru hareket halinde Tanrıça Nike, sola. 300. AE 3.18 gr. 18 mm. Ref: RPC IV, 600.

62

2.1.5.2.1.4. SEVERUSLAR DÖNEMĠ

2.1.5.2.1.4.1. Septimus Severus MS 193-211

Ö.Y: [ ], Nokta bordür içerisinde Septimus Severus‟un zırhlı büstü, sağa. A.Y: Λ[A]MΦ / A KHNΧN, nokta bordür içerisinde, bir elinde thyrsos diğer elinde kantharos tutan distylos tapınağının içinde Tanrı Priapos‟un kült heykeli sola, tapınağın alınlığında kartal, Girland ile süslü altarın yan taraflarında amphora, altarın altında ise tanımlanamayan bir figür. 301. AE 13 gr. 26 mm. Ref: CNG Elec. Auc. 168, (7/2007), lot 108.

2.1.5.2.1.4.1.1. Julia Domna MS 193-211

Ö.Y: IYO DO CEBAC, Julia Domna büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, Pegasus protomu, sağa. 302. AE 2.83 gr 17 mm 1h. Ref: SNG France 5 1285; ANS 1951.64.17.

2.1.5.2.1.4.2. Geta MS 209-211

Ö.Y: AY K Λ ΠO CEΠT ΓETA, Defne çelenkli, Geta baĢı, sağa. A.Y: [ΛΑ]NΦΑ-ΚΗΝΧΝ, Pegasus protomu, sola. 303. AE 3.17 gr 19 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43028; SNG Cop Mysia 238; SNG France 1289.

2.1.5.2.1.4.2. Caracalla MS 198-211

Ö.Y: AV - K M AYPH ANTΧNЄINO, Nokta bordür içerisinde, defne çelenkli Caracalla‟nın zırhlı büstü, sağa. A.Y:ΛΑMΦΑ - [ΚΗ]ΝΧΝ, nokta bordür içerisinde, sol elinde cornucopiae sağ elinde patera taĢıyan ateĢ altarın yanındaki tanrıça Homonoia, sola. 304. AE 4.98 gr. 23 mm. Ref: SNG France 5, 1286; BMC 89,87; SNG Turkey 3 Çanakkale, 81.

Ö.Y: A-C΢OV AΛTΧΛIΛ, Ġmparator Caracalla büstü, sağa. A.Y: Λ-ΑΜΦΑ-ΚΗΝΧΝ, nokta bordür içerisinde bir elinde çelenk taĢıyan yunus üzerinde çıplak Eros, sağa. 305. AE 2.18 gr. 15 mm. Ref: SNG von Aulock 1308; SNG Cop Mysia 239.

Ö.Y: AY K M AYPH ANTΧ[E]INO, Defne çelenkli Ġmparator Caracalla büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑ – [Κ]ΗΝΧΝ, sol elinde cornucopiae, sağ elinde patera taĢıyan ateĢ altarın yanındaki tanrıça Homonoia, sola. 306. AE 4.74 gr. 19 mm. Ref: SNG France 5, 1286; Weber 5124-5125; BMC 89,87; SNG Turkey 3 Çanakkale, 81.

63

2.1.5.2.1.4.3. Elagabalus MS 218-222

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΝΣΧΝЄΙΝΟC, nokta bordür içerisinde baĢında defne çelengi Ġmparator Elagabalus‟un zırhlı büstü, sağa. A.Y: ЄΠΙ CΣΡΑ CЄΒΗΡΟΤ ΛΑΜ[Φ] / ΑΚΗΝΧ / Ν, sol elinde tridentini tutan sağ elinde yunus taĢıyan bir ayağını geminin pruvasına atmıĢ tanrı Poseidon, sola. 307. AE 7.66 gr 24 mm. Ref: RPC VI, 3891.

Ö.Y: ΑΤΣ Κ Μ ΑΝΣΧΝƐΙΝΟС, defne çelenkli, zırhlı Ġmparator Elagabalus büstü, sağa. A.Y: ƐΠΙ СΣΡ[...] СƐΒΗΡΟΤ ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, bir elinde cornucopia diğer elinde ise patera taĢıyan, ayakta sola doğru bakan Homononia. 308. AE 5.5 gr. 22 mm. Ref: RPC VI, 3892.

2.1.5.2.1.4.4. Severus Aleksander MS 222-235

Ö.Y: A K M AY CE AΛΔΞΑΛΓΡ, Defne çelenkli, Ġmparator Severus Alexander‟ın zırhlı büstü, sağa. A.Y: E CT ΠΡΞΙΟΤ ΛΑΜΨΑΚΗΝΩΝ, koç üzerinde Phrixos sağa, altında dalgalar arasında kız kardeĢi Helle, sola. 309. AE 9.21 gr 25 mm 5h. Ref: ANS 1944.100.43031; RPC VI, 3900.

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΤ СƐΤΗΡΟϹ ΑΛƐΞΑΝΓΡΟϹ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Severus Alexander büstü, sağa. A.Y: ƐΠ [...] ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, bir elinde mızrak, diğer elinde Nike taĢıyan, ayakta Athena, sola, Athena‟nın ayklarının yanında kalkan. 310. AE 6.56 gr 23 mm. Ref: RPC VI, 3893.

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΤ СƐΤΗΡΟС ΑΛƐΞΑΝΓΡΟС, nokta bordür içerisinde, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Severus Alexander büstü, sağa. A.Y: ƐΠ СΣΡ ΠΡƐΙΜΟΤ ΛΑΜΦΑΚΗΝ, ateĢ altarının önünde, bir elinde thyrsus, diğer elinde ise kantharos tutan, ithyphalik Priapos kült heykeli sola. 311. AE 9.52 gr 28 mm. Ref: RPC VI, 3895.

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ СƐ ΑΛƐΞΑΝΓΡΟ, aegisli, defne çelenkli ve zırhlı Ġmparator Severus Alexander‟ın büstü, sağa. A.Y: Ɛ СΣ ΠΡƐΙΜΟΤ ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, bir elinde mızrak, diğer elinde Nike taĢıyan, ayakta Athena, sola, Athena‟nın ayklarının yanında kalkan. 312. AE 9.41 gr. 26 mm. Ref: RPC VI, 3896; SNG France 5, 1290.

64

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΤ СƐΤΗΡΟС ΑΛƐΞΑΝΓΡΟС, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Severus Alexander‟ın büstü, sağa. A.Y: ƐΠ СΣΡ ΠΡƐΙΜΟΤ ΛΑΜΦΑΚΗΝ, Suriye tipi alınlıklı hexastylos bir tapınak içerisinde Priapos‟un itphallik kült heykeli, sola. 313. AE 9.10 gr. 26 mm. Ref: RPC VI, 3897.

Ö.Y: Α Κ Μ ΑΤ СƐ ΑΛƐΞΑΝΓΡ, aegisli, defne çelenkli ve zırhlı, Ġmparator, Severus Alexander‟ın büstü, sağa. A.Y: Ɛ СΣ ΠΡƐΙΜΟΤ ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, ateĢ altarının önünde, bir elinde thyrsus, diğer elinde ise kantharos tutan, ithyphalik Priapos kült heykeli sola. 314. AE 9.06 gr 26 mm. Ref: RPC VI, 3898; SNG Leypold, 370.

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΤ СƐΤΗΡΟС ΑΛƐΞΑΝΓΡΟС, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Severus Alexander‟ın büstü sağa. A.Y: Ɛ СΣ ΠΡƐΙΜΟΤ ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, bir elinde yunus, diğer elinde tridentini tutan, sağ ayağını bir geminin pruvasına basmıĢ ayakta Poseidon, sola. 315. AE 8.01 gr. 25 mm. Ref: RPC VI, 3901.

2.1.5.2.1.4.4.1. Julia Mamaea MS 222-235 Ö.Y: ΙΟΤΛΙΑ ΜΑΜƐΑ ΑΤΓΟΤΣΑ, drapeli Julia Mamaea büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧΝ, ateĢ altarının önünde, bir elinde cornucopia diğer elinde ise patera tutan ayakta Homonoia, sola. 316. AE 5.54 gr 22 mm. Ref: RPC VI, 3894.

2.1.5.2.1.5. ASKER ĠMPARATORLA DÖNEMĠ

2.1.5.2.1.5.1. Maximinus Thrax MS 235-238

Ö.Y: Γ ΙΟ ΒΗ ΜΑΞΙΔΝΟC A, defne çelenkli, Maximinus Thrax‟ın büstü, sağa. A.Y: ΛΑMΦ ΑΚΗΝΧΝ, bir kaide üzerinde duran ve bir elinde thyrsos diğerinde ise kantharos tutan tanrı Priapos‟un ithyphallik kült heykeli, sola. 317. AE 9.94 gr. 24 mm. Ref: SNG France 5, 1292; RPC VI 3902.

Ö.Y: Γ IO BH MAΞIMЄINOC, defne çelenkli Maximinus Thrax‟ın büstü, sağa. A.Y: [ΛΑM]-ΦΑΚΗΝΧ[Ν], nokta bordür içerisinde bir kaide üzerinde duran ve bir elinde thyrsos diğerinde ise kantharos tutan tanrı Priapos‟un ithyphallik kült heykeli sola. 318. AE 8.69 gr. 24 mm. Ref: SNG France 5, 1292; RPC VI 3903.

65

2.1.5.2.1.5. 2. III. Gordianus MS 238-244

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΝ ΓΟΡΓΙΑΝΟ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator III. Gordianus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦ[ ], bir elinde patera diğer elinde mızrağını taĢıyan ayakta Athena, sola, ayaklarının arkasında kalkan. 319. AE 8.15 gr 25 mm. Ref: RPC VII.1, 46.

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΝ ΓΟΡΓΙΑΝ[ ], defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator III. Gordianus‟un büstü, sağa. A.Y: [ ]ΑΚΗΝΧ[ ], nokta bordür içerisinde bir kaide üzerinde duran ve bir elinde thyrsos diğerinde ise kantharos tutan tanrı Priapos‟un ithyphallik kült heykeli sola. 320. AE 8.61 gr. 25 mm. Ref: RPC VII.1 47.

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΝ ΓΟΡΓΙΑΝ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator III. Gordianus‟un büstü, sağa. A.Y: [ΛΑ]ΜΦΑΚΗΝ, Pegasus protomu, sağa. 321. AE 2.64 gr. 18 mm. Ref: RPC VII.1, 48.

Ö.Y: ΑΤ Κ Μ ΑΝ ΓΟΡΓΙΑΝ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator III. Gordianus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΜΦΑΚΗΝΧ, tahtında oturan Kybele, sağ elinde patera, ayaklarının yanında aslan. 322. AE 4.01 gr. 20 mm. Ref: RPC VII.1, 49.

2.1.5.2.1.5.3. Philippus Arabus MS 244-249

Ö.Y: AYTOK M IOYΛIOC ΦIΛIΠΠOC, Nokta bordür içerisinde, defne çelenkli Ġmparator Philippos‟ün büstü, sağa. A.Y: EΠI CTΡ AYΡHΛIOY MAΡ / KOY ΛAMΦA[KH]NΧN, Suriye tipi alınlıklı hexastylos bir tapınak içerisinde Priapos‟un itphallik kült heykeli, sola. 323. AE 23.84 gr 37 mm Ref: BMC 88.

2.1.5.2.1.5.4. Decius MS 249-251

Ö.Y:AVT KOI TPAIAN ΓEK[IOC], Decius‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗΝ-[Χ]Ν ƐΠΙ ΑΠΟΛΛ[ ] [ ]-ƐΣΟΤ, bir elinde thyrsos diğerinde ise kantharos tutan tanrı Priapos‟un ithyphallik kült heykeli sola. 324. AE 4.15 gr. 21 mm. Ref: RPC IX, 386; SNG France 5, 1294; SNG von Aulock 1309.

66

Ö.Y: ΑΤΣ ΚΟΙ ΣΡΑΙΑΝ ΓƐΚΙΟϹ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Decius‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗΝ-ΧΝ ƐΠΙ ϹΣΡ ΦΙΛΙΠ-ΟΤ, ateĢ altarının önünde, bir elinde thyrsus, diğer elinde ise kantharos tutan, ithyphalik Priapos kült heykeli sola. 325. AE 6.26 gr. 24 mm. Ref: RPC IX, 387.

Ö.Y: ΑΤΣ ΚΟΙ ΣΡΑΙΑΝ ΓƐΚΙΟϹ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Decius‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗ-ΝΧΝ ƐΠΙ ϹƐΚΟΤΝ-ΓΟΤ, sağ elinde Nike, sol elinde ise kalkan taĢıyan ayakta Athena, sola. 326. AE 5.70 gr. 24 mm. Ref: RPC IX, 388.

Ö.Y: ΑΤΣ ΚΟΙ ΣΡΑΙΑΝ ΓƐΚΙΟϹ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Decius‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗΝ-ΧΝ ƐΠΙ ϹƐΚΟΤ-ΝΓΟ, ateĢ altarının önünde, bir elinde thyrsus, diğer elinde ise kantharos tutan, ithyphalik Priapos kült heykeli sola. 327. AE 6.84 gr. 25 mm. Ref: RPC IX, 389.

2.1.5.2.1.5.4.1. Herennia Etruscilla MS 249-251 Ö.Y: ΔΡΔΝΝΙΑ ΔΣΡΟΤϹϹΚΙΛΛ-Α, drapeli ve diademli Herennia Etruscilla büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗ-ΝΧΝ ƐΠΙ ϹƐΚΟΤΝ-ΓΟΤ, sağ elinde Nike, sol elinde ise kalkan taĢıyan ayakta Athena, sola. 328. AE 5.25 gr 23 mm. Ref: RPC IX, 388A.

2.1.5.2.1.5.5. Volusianus MS 251-253

Ö.Y: ΑΤΣ Κ ΟΤΙΒΙ ΟΛΟϹϹΙΑΝ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Volusianus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗΝ, sağ elinde dümen, sol elinde ise cornucopia tutan ayakta Tykhe, sola. 329. AE 4.93 gr. 21 mm. Ref: RPC IX, 390; SNG Turkey 3 Çanakkale, 85.

Ö.Y: ΑΤΣ Κ ΟΤΙΒΙ ΟΛΟϹϹΙΑΝ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Volusianus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗΝ-ΧΝ ƐΠΙ ϹΣΡ ϹΟϹ-ϹΙΟΤ, sağ elinde dümen, sol elinde ise cornucopia tutan ayakta Tykhe, sola. 330. AE 5.25 gr. 22 mm. Ref: RPC IX, 395; SNG Turkey 3 Çanakkale, 86.

2.1.5.2.1.5.6. Trebonianus Gallus MS 251-253

Ö.Y: AYT K OYI TP ΓAΛΛOC, Nokta bordür içerisinde, Trebonianus Gallus, büstü, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ-ΚΗ-Ν ΧΝ – EΠI CTP EYTYXI ΧΝ , ayakta Athena Nikephoros, sola. 331. AE 7.19 gr 23 mm 12h. Ref: SNG France 5, 1295; ANS 1944.100.43032. 67

Ö.Y: ΑΤΣ Κ ΟΤΙΒ ΣΡ ΓΑΛΛΟϹ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Gallus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗ-ΝΧΝ ƐΠΙ ϹΣΡ ƐΤΣ-ΤΥΙΧΝ, sağ elinde Nike, sol elinde ise kalkan taĢıyan ayakta Athena, sola. 332. AE 5.80 gr. 23 mm. Ref: RPC IX, 391; BMC 89.

Ö.Y: ΑΤΣ Κ ΟΤΙΒ ΣΡ ΓΑΛΛΟϹ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Gallus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗ-ΝΧΝ ƐΠΙ ϹΣΡ ϹΟϹ-ϹΙΟΤ, sağ elinde Nike, sol elinde ise kalkan taĢıyan ayakta Athena, sola. 333. AE 6.60 gr. 22 mm. Ref: RPC IX, 392-393; BMC 90.

Ö.Y: ΑΤΣ Κ ΟΤΙΒ ΣΡ ΓΑΛΛΟϹ, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Ġmparator Gallus‟un büstü, sağa. A.Y: ΛΑΝΦΑΚΗΝ ƐΠΙ ϹΣΡ ϹΟ-Ϲ-ϹΙΟΤ, ateĢ altarının önünde, bir elinde thyrsus, diğer elinde ise kantharos tutan, ithyphalik Priapos kült heykeli sola. 334. AE 6.58 gr. 22 mm. Ref: RPC IX, 394.

2.1.4.2.1.6.VALERIANUS-GALLIENUS ORTAK ĠMPARATORLUK DÖNEMĠ

2.1.5.2.1.6.1. Valerianus MS 253-261

Ö.Y: AVT K Π ΛI ΧVAΛEPIAVΧ΢, Daphnos (?) Valerianus, çelenkli ve zırhlı büstü sağa. A.Y: EΠI ΓAΦVOV ΛΑMΦΑ - [ΚΗ]ΝΧΝ, Bir elinde kantharos diğer elinde üzerinde Ģerit bulunan thyrsos tutan ithyphallik tanrı Priapos kült heykeli. 335. AE 6.53 gr. 24 mm. 3h. Ref: SNG Cop Mysia 244.

Ö.Y: AVT K Π ΛI OVALERIANVC, Nokta bordür içerisinde, Ġmparator Valerianus baĢı sağa. A.Y: ΛΑMΦΑΚΗ-ΝΧΝ, sol eline asasını, sağ elinde ise üzüm salkımı tutan ithyphallik Priapos kült heykeli, sola. 336. AE 5.16 gr 24 mm 6h. Ref: ANS 1944.100.43035; SNG Cop Mysia 244.

2.1.5.2.1.6.2. Gallienus MS 253-261

Ö.Y: AVT ΓAΛΛINVΧ΢, Ġmparator Gallienus‟un zırhlı büstü, sağa. A.Y: EΠI ΛΑMΦΑ ΚΗΝΧΝ, Athena Nikephoros, sola. 337. AE 4.43 gr. 22 mm. Ref: SNG Cop Mysia 245.

68

Ö.Y: AVT ГAΛΛIHNOC, BaĢında defne çelengi bulunan Ġmparator Gallienus büstü, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑΚΗ-ΝΧΝ, sol eline asasını, sağ elinde ise oinochoe tutan ithyphallik Priapos kült heykeli, sola. 338. AE 6.03 gr 24 mm 6h. Ref: ANS 1944.100.43036; BMC Mysia 90 92; SNG France 1296;.

2.1.5.2.2.ÜZERĠNDE ĠMPARATOR PORTRESĠ OLMAYAN SĠKKELER

Ö.Y: C, KiĢileĢtirilmiĢ, sakalsız Demos baĢı, sağa. A.Y: AM IEPA C, Nokta bordür içerisinde, elinde phiale tutan oturmuĢ Ģekilde Tanrıça Tyhke, sola. 339. AE 5.48 gr 20 mm. 1h. Ref: http://www.asiaminorcoins.com/gallery/displayimage.php?pid=8139

Ö.Y: [ ], Defne çelenkli baĢ, sağa. A.Y: ΛΑMΦΑ, Nokta bordür içerisinde sol elinde Cornucopia tutan sağ eliyle ateĢ altarına sunu yapan ayakta Homonoia, sola. 340. AE 4.89 gr. 20 mm 12h. Ref: ANS 1944.100.43028.

69

BÖLÜM III.

3. NÜMĠSMATĠK VE ĠKONOGRAFĠK DEĞERLENDĠRME

Lampsakos kentinde darp edilen sikkelerden oluĢan bu çalıĢma kapsamında,

Lampsakos‟a dair bilgi veren yayınlar incelenmiĢ, önemli sikke koleksiyonları, açık artıma müzayedesi yapan siteler ve sikke katalogları taranmıĢtır.

3.1. ARKAĠK DÖNEM

Lampsakos kentinin Arkaik Dönem sikkeleri 20. yüzyılın ilk çeyreğinde A.

Baldwin86 ve H. Gaebler87 tarafından nümismatik dünyasına tanıtılmıĢtır. Her iki araĢtırmacı da kendi araĢtırmalarında Lampsakos‟ta darp edilen sikkeleri belirli gruplara ayırmıĢtır. Bu çalıĢmada da genel olarak Arkaik Dönem‟de Lampsakos‟ta darp edilen sikkeler, elektronlar ve gümüĢler olarak iki ana grup oluĢturulmuĢtur.

Sikkelerin ilk ortaya çıkıĢından itibaren çeĢitli bölgelerde farklı sikke ağırlığı standartları da ortaya çıkmıĢtır. Lampsakos ise Arkaik Dönem‟de sikke ağırlıklarıyla

önemli bir konumdadır. Aynı dönemde Phokaia‟da darp edilen staterlerin ortalama ağırlığı 16.2 gram ve komĢu kent Kyzikos‟ta darp edilen sikkeler ise ortalama 16.1-15.9 gram ağırlığındaydılar. Ancak A.Baldwin88 ve H. Gaebler89, çalıĢmalarında elektron staterleri yaklaĢık olarak 15.4 gram olarak belirlemiĢ ve bu birimi “Ağırlığı AzaltılmıĢ

Phokaia Ağırlık Birimi” olarak adlandırmıĢlardır. Stateri 15.4 gram olarak alan sisteme göre de alt birimler; bir drahmi 7 gr, bir tetrobol 2.6 gr, bir diobol 1.3 gr ve bir trihemiobol ise 0.9 gram olarak ayarlanmıĢtır90.

Arkaik Dönem içerisinde, birçok Yunan Ģehri altın sikke basmalarına rağmen,

Kyzikos ve Lampsakos kentlerinden gelen elektron sikkeler ve altın dariokoslar tüccarlar ve elit üyeler arasında ödeme aracı olarak yaygın bir Ģekilde kullanılmıĢtır91.

86 Baldwin 1914, 3. 87 Gaebler 1923, 4. 88;Baldwin 1924, 54. 89 Gaebler 1923, 4. 90 Gaebler 1923, 4-5; Baldwin 1924, 55-56. 91 Bresson 2009, 6. 70

3.1.1. MÖ 520-480

3.1.1.1. ELEKTRON

Lampsakos‟ta darp edilen elektron staterlerin ön yüzünde asma dallarından bordür içerisinde sağa yönelik olarak konumlandırılmıĢ Pegasus protomu bulunmaktadır. Pegasus protomunun altında, zeminde “ ” monograma yer verilmiĢtir. Arka yüzünde ise Quadratum incusum betimlenmiĢtir. Arkaik Dönem‟de

Lampsakos‟ta darp edilen elektron sikkeler, Gaebler tarafından MÖ 520-515 yıllarına,

Baldwin tarafından ise de MÖ 510 ya da daha öncesi olarak tarihlendirilmiĢtir92.

Lampsakos Arkaik Dönem sikkeleri lejantsız olarak darp edilmiĢtir93. Lampsakos‟un erken elektron staterleri Phokaia ağırlık biriminde darp edilmiĢtir.

3.1.1.2. GÜMÜġ

Arkaik Dönem içerisinde darp edilen ikinci sikke grubunu ise gümüĢ sikkeler oluĢturmaktadır. Arkaik Dönem içerisinde Lampsakos‟ta, Didrahmi, Drahmi, Tetrabol,

Diobol, Obol, Hemiobol ve Tertartemorion birimlerinde sikke darp edilmiĢtir. Bu sikkelerin ön yüzlerinde elektron staterlerde olduğu gibi yine Pegasus protomu arka yüzlerinde de quadratum incusum yer almaktadır94. Üçüncü ve son grup ise ön yüzlerinde ikiyüzlü (Janiform) kadın baĢı, arka yüzlerinde Korinth miğferli Athena olan gümüĢ sikkelerden meydana gelmektedir95. Özellikle ikinci grup sikkeler içerisinde

Phokaia ağırlık birimi ve Pers ağırlık birimi arasında, çok kısa bir dönem, Troas Ağırlık

Birimi olarak adlandırılan sistem kullanılmıĢtır96.

92 Gaebler 1923, 4; Baldwin 1924, 5. 93 Kat. No: 1-4. 94 Kat. No: 5-13. 95 Kat no 14-30. 96 BMC Mysia, XXI. 71

3.2. KLASĠK DÖNEM

Lampsakos‟un Klasik Dönem sikkeleri kendi içinde üç grup oluĢturmaktadır.

3.2.1. MÖ 440-390

3.2.1.1. GÜMÜġ

MÖ 440-390 yılları arası, Arkaik Dönem‟in üçüncü grubunu oluĢturan sikkelerle aynı betimlemelere sahip gümüĢ sikkeler ilk grubu oluĢturmaktadır97. MÖ 440-390 yılları arası Klasik Dönem gümüĢ sikkeleri, Diobol biriminde darp edilmiĢtir. Bu sikkelerin Arkaik Dönem sikkelerinden farkı ise arka yüzlerinde bulunan kentin isminin harflerinin bulunmasıdır. Sikkelerin arka yüzlerinde; ΛΑΜΦΑ – ΛΑΜΦ – ΛΑΜ kent ethnikonunun kısaltıldığı lejantlar yer almaktadır.

3.2.2. MÖ 394-330

3.2.2.1. ALTIN

Klasik Dönem ikinci grubu oluĢturan sikkeler ise MÖ 394-330 yılları arasında darp edilmiĢ altın staterlerden oluĢmaktadır98. Bu sikkeler ön yüzlerinde değiĢen tiplerde tanrı ve satrap betimlemesi arka yüzlerinde ise sağa yönelik Pegasus protomu yer almaktadır. Sikkelerin ön yüzlerinde bulunan betimlemeler, Zeus, Satyros, Nike,

Maenad, Kabeiros, Hermes, Hera, Hekate, Demeter, Athena, Aktaion, Herakles, Phrixos ve Helios‟tur. Bu sikkeler içerisinde ön yüzünde Pers satraplarından, Daskyleion satrablı Artabazos? (MÖ 356.) olabilecek idealist bir Persli betimlemesi bulunan bir sikke bulunmaktadır99. Söz konusu sikke üzerindeki betimleme kiĢi tanımlamaktan çok idealist bir yaklaĢımla gösterilmiĢtir. Bu da sikkenin kesin tarihlenmesini güçleĢtirmektedir.

MÖ 394-330 yılları arasında darp edilen sikkeler içinden üzerinde Phrixsos betimlemesi bulunan sikke mitolojik bakımdan diğer sikkelerden ayrılmaktadır. Bu sikkenin betimlemesinde kullanılan Phrixsos, Hellespontus‟un adının verildiği mitolojik

97 Kat. No: 31-34. 98 Kat. No: 35-64. 99 Kat. No: 51. 72 bir olaya dayanmaktadır. Mite göre, Phrixos, Athamas‟la Nephele‟nin oğludur100.

Astamas Nephele ile olan evliliğini bitirir ve Kadmos kızı Ino ile evlenir. Ino

Nephele‟nin çocuklarını kıskanır, ülkede meydana gelen bir kıtlığa son vermek için kocası Athamas‟ı Phrixos‟u kurban etmeye zorlar. Nephele bunu önler ve çocuklarını altın postlu bir koç üstünde Karadeniz‟in Kolkhis ülkesine kaçırır. Ancak Helle yolda koç üzerinden düĢer ve denizde boğulur. Hellespontus (Helle Denizi) isminin buradan geldiğine inanılır. Sikke üzerinde de bu durum Phrixos koç üzerinde Helle ise denizde dalgalar arasında gösterilmiĢtir101. Mitin devamında ise, Phrixos tek baĢına Kolkhis

ülkesine varır. Kendini iyi karĢılayan Aletes‟e Zeus‟a kurban ettiği koçun altın postunu hediye eder.102 Bir anlatıma göre de, Helle denize düĢtükten sonra Posiedon tarafından kurtarılmıĢtır. Poseidon Helle‟yi sevmiĢ ve ondan üç tane çocuk sahibi olmuĢtur103.

Mitolojik öykünün tamamı Rhodoslu Apollonios tarafından yazılan Ġlkçağın büyük destanlarından biri olan Argonautlar‟da104 (Argo Gemicileri) anlatılmıĢtır.

3.2.2.2. GÜMÜġ

Klasik Dönem içerisinde 394-330 yıllara arasına tarihlenen gümüĢ sikkeler

üçüncü grubu oluĢturmaktadır. Bu dönem sikkeler, Tetrobol, Hemidrahmi, Diobol,

Obol, Trihemiobol, Hemiobol, birimlerinde darp edilmiĢtir. Bu sikkelerin ön yüzünde, ikiyüzlü kadın baĢı, arka yüzlerinde ise, ΛΑΜ, Λ-ΑΜΦΑ, ΛΑ- M, ΛΑΜ-ΦΑ, Λ-Α-Μ-

Φ [Α], Ģeklinde kentin ethnikonunun kısaltması olan lejantlar ve miğferli Athena baĢı betimlemesi bulunmaktadır105.

100 Erhat 1972, 247. 101 Kat. No: 55. 102 Erhat 1972, 52. 103 Erhat 1972, 134. 104 Erhat 1972, 51. 105 Kat. No: 65-73. 73

3.3. HELLENĠSTĠK DÖNEM

Lampsakos kentinde Hellenistik Dönem‟de II. Philippos, III. Aleksandros, III.

Philippos ve Lysimakhos Dönemlerinde altın ve gümüĢ sikkeler darp edilmeye devam edilmiĢtir.

3.3.1. II. PHILIPPOS SĠKKELERĠ

3.3.1.1. ALTIN

II. Philippos, doğu seferi sırasında, birkaç yıl önce Thasoslular tarafından iĢletilmeye baĢlanan altın maden ocaklarının bulunduğu Krenides yöresini ele geçirdi.

Burada MÖ 356 yılında kendi adını verdiği Philippi kentini kurdu ve kentin kuruluĢundan birkaç yıl sonra altın ve gümüĢ sikkelerini burada bastırdı106. Defineler ve kalıp iliĢkilerine dayanan nümismatik çalıĢmaları, II. Philippos adına basılmıĢ çok az sayıda altın sikkenin onun iktidar olduğu dönemine ait olduğunu ortaya koymaktadır107.

III. Aleksandros, babasının ölümünden sonra birkaç yıl boyunca II. Philippos adını taĢıyan altın sikkelerin basımını sürdürdüğü varsayılmaktadır108.

II. Philippos‟un sikke tasvirlerinin seçimini kendisinin yaptığı Plutarkhos tarafından anlatılmaktadır109. Philippos, Olympiyat oyunlarında kazandığı baĢarıyı sikkeleri aracığılı ile anmayı arzu ediyordu: altın sikke betimlemelerinde kullanılan iki atın çektiği biga içerisinde tasvir edilmesi bu arzuyu yeterince ortaya koymaktadır110.

II. Phlippos‟un, Hellenistik Dönem‟de Lampsakos‟ta darp edilen, ön yüzünde

Apollon baĢı, arka yüzünde ise sağa doğru hızla giden bir biga betimlenen, ΦΙΛΙΠΠΟΤ lejantlı altın staterleri ilk grubu oluĢturmaktadır111 II. Philippos‟un erken dönem staterleri monogramı ile darp edilmeye baĢlanmıĢtır112.Bu grup içerisindeki sikkeler

106 Carradice & Price 2001, 121. 107 Carradice & Price 2001, 122. 108 Carradice & Price 2001, 122. 109 Plutarkhos Alexander 4. 110 Carradice & Price 2001, 122. 111 Price 1991, 1362-1364; Kat. No: 74-77. 112 Price 1991, 209. 74

üzerinde yer alan monogramlar daha sonra III. Aleksandros sikkeleri üzerinde de betimlenecektir.

3.3.2. III. ALEKSANDROS SĠKKELERĠ

Sikke dolaĢımına iliĢkin, Hellenistik döneme geçiĢin en önemli göstergesi Atina sikkelerinin ve taklitlerinin yerini, Doğu Akdeniz‟in en önemli parası durumundaki III.

Aleksandros sikkelerinin almasıydı. III. Aleksandros adına basılmıĢ olan altın ve gümüĢ sikkelerin baĢlangıçtan itibaren geniĢ bir dolaĢım alanı vardı, hatta Ġtalya ve Sicilya‟ya değin ulaĢmıĢlardı113.

II. Philippos‟un ardından Lampsakos sikkeleri III. Aleksandros tarafından uluslararası bir geçerlilik kazanan Attik ağırlık ölçüsünde darp edilmeye baĢlanmıĢtır.

Tyran Memnon‟un Pers yanlısı olmasından dolayı Lampsakoslulara sinirlenen III.

Aleksandros Lampsakosluların bütün kadınlarını ve çocuklarını köle yapmak istemiĢtir.

Hatta bütün Hellen tanrılarına da gelecek elçi ne derse onun tam tersini yapacağı

üzerine yemin etmiĢtir114. Lampsakoslular tarafından III. Aleksandros‟a elçi olarak gönderilen Anaximenes‟in kıvrak zekası ile köle olmaktan kurtarılan Lampsakoslular, daha sonradan III. Aleksandros‟un kentte bir darphane kurdurarak kendi sikkelerini bastırması ile affedilmiĢlerdir. III. Aleksandros hayattayken MÖ 319-318‟e kadar

Sardes en fazla üretimi yapan darphane olarak kaldı; onu, Kolophon ve Lampsakos kenleri izlemiĢtir. Lampsakos ve Abydos ayrıca bazı tetradrahmi serileri de basmıĢlardı.

Miletos ve Lampsakos, bu birimi en fazla basan ikinci darphaneydi115.

3.3.2.1. ALTIN

III. Aleksadros‟un altın staterleri Kuzeybatı Anadolu‟da özellikle Lampsakos ve

Abydos‟ta çok basılıyordu116. Lampsakos‟ta Hellenistik Dönem‟de darp edilen III.

Aleksandros altın sikkelerinin ön yüzlerinde, Korinth miğferli Athena baĢı sağa dönük

113 Howgego 1995, 125. 114 Pausanias Perygeides Hellados, 6.18,2-4. 115 Mørkholm 1991, 55. 116 Mørkholm 1991, 55. 75

Ģekilde betimlenmiĢtir. Arka yüzlerinde ise, sağ elinde çelenk taĢıyan tanrıça Nike ayakta sola dönük ve ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ lejantı bulunmaktadır117. Arka yüzdeki Nike betimlemesinin sol alanda kalan boĢlukta zeminde, kentin epiteti olan Pegasus protomu, gövdeleri birleĢtirilmiĢ Ģekilde iki baĢlı ve iki ayrı yöne bakar Ģekilde betimlenmiĢtir118.

Gövdeleri birleĢtirilmiĢ Ģekilde iki baĢlı ve iki ayrı yöne bakar Ģekilde at betimlemesi

Lampsakos sikkelerinin haricince Perinthus sikkelerinde de kullanılmıĢtır119. Arka yüzünde yine gövdeleri birleĢtirilmiĢ Ģekilde iki baĢlı ve iki ayrı yöne bakan Pegasus protomu, yay ve Herakles asasının üstündeki boĢlukta zeminde konumlandırılmıĢtır120.

Ancak bu örnek sadece bir adet sikke ile sınırlıdır. Nike betimlemesi, yay ve Herakles asası ile gösterilen betimlemeden hareketle olasılıkla sikkelerin çağdaĢ olduğu söylenebilir.

Kentte darp edilen altın staterlerin üzerinde, Pegasus protomu, meĢale taĢıyan

Artemis (?), Demeter (?), Herm, kartal, aslan protomu gibi betimlemeler bulunmaktadır.

3.3.2.2. GÜMÜġ

Makedonya sikkelerinin uluslararası rolü III Aleksandros zamanında ĢaĢırtdıcı bir biçimde artmıĢtır121. III. Aleksandros adına basılan sikkelerin baĢlangıcı da problemlidir122. Kendi adına basılan gümüĢ sikkelerinin tahta geçiĢinden üç yıl sonra baĢladığı ile ilgili olarak tipoloji kaynaklı bir öneri yapılmaktadır123. III. Aleksandros‟a ait gümüĢ sikkelerin arka yüzündeki Zeus‟un Tarsos sikkelerinde Baal‟dan kopya edildiği öne sürülmüĢtür; ve böyle bir etki de ancak III. Aleksandros‟un Kilikya‟yı ele geçirmesinden sonra bir anlamını bulacaktır124.

117 Kat. No: 78-97. 118 Kat. No: 78.79.80.81. 119 Price 1991, 209; Müller 1858, 395. 120 Kat. No: 81. 121 Price 1991, 123. 122 Howgego 1995, 69. 123 Troxell 1991, 42. 124 Howgego 1995, 69. 76

Atina Tetradrahmisinin yerini, doğuda III. Aleksandros‟un sikkesini almasının altında darp edilen sikkelerde Attika ağırlık ölçüsü benimsenmesi yatmaktadır ki böylece hem Atina sikkelerinin yerini alması kolaylaĢmıĢ hatta bu sikkelerin dolaĢım ağından çok daha fazlasına sahip olmuĢlardır125.

Hellespontus‟daki Lampsakos, MÖ 329 veya MÖ 328‟te III. Aleksandros sikkelerini basmaya baĢlamıĢtır. III. Aleksandros‟a ait sikkeler Tetradrahmi ve drahmi birimlerinde darp edilmeye baĢlandı. MÖ 325 yılında komĢu kent Abydos‟ta büyük bir darphane kuruldu. Bu darphanelerde en fazla basılan birim gümüĢ drahmilerdi126. III.

Aleksandros‟un Lampsakos‟ta darp ettiği gümüĢ sikkelerde ön yüzünde aslan postu bulunan Herakles baĢı, arka yüzünde ise tahtında oturan, sağ elinde kartal, sol elinde ise asa tutan Zeus betimlenmiĢtir127. Bu sikkelerde de altın staterlerdeki gibi

ΑΛΔΞΑΝΓΡΟΤ lejantı bulunmaktadır. Kartalın altında zeminde, kerykeion, Herakles asası, Pegasus protomu, amphora, fare, dala konmak üzere olan bir kuĢ ve aslan protomu betimlemelerine yer verilmiĢtir. Bu sikkelerde Zeus‟un tahtının altında monogramlar bulunmaktadır.

3.3.3. III. PHILIPPOS SĠKKELERĠ

III. Aleksandros‟un 10 Haziran 323‟te Babylon‟da ölümüyle, imparatorluğun idaresi üvey kardeĢi III. Philippos Arrhidaios‟a geçti. Fakat III. Aleksandros‟un

öülümünden birkaç ay sonra dünyaya gelen oğlu IV. Aleksandros‟un hakkı da korunuyordu. Yeni kralın akli dengesinin olmaması nedeniyle hukuken iktidar üç kiĢiden oluĢan bir komisyona devredildi128. III. Aleksandros öldüğü sırada ve ya III.

Philippos‟un iktidarının ilk yıllarında Asya‟daki sikke basımında bir düzenlemeye gidildi. Damaskos, Byblos ve Salamis dıĢındaki Kıbrıs darphaneleri gibi Doğu

125 Howgego 1995 70. 126 Mørkholm 1991, 55. 127 Kat. No: 98-172. 128 Mørkholm 1991, 59. 77

Akdeniz‟deki bazı darphaneler MÖ 319-318 tarihinde kapanmıĢtı129. Bu dönemde darp edilen sikkelerin hacminde önemli bir artıĢ olmuĢtur: imparatorluk sikkeleri hem III.

Philippos hem de III. Aleksandros adıyla basılmıĢtır. Hatta bazı yerlerde bu iki kralın adıyla irtibatlı bir Ģekilde basılmıĢ sikkeler de görülmektedir. Bu Ģekilde III.

Aleksandros‟un posthumus sikkelerinin baĢladığı görülmektedir130.

III. Philippos, altın ve gümüĢ sikke tiplerinde hiçbir değiĢikliğe gitmeden selefi

III. Aleksandros‟un tiplerini, fakat kendi adıyla kullanmayı sürdürdü. III. Aleksandros‟a karĢı hala bir itibar gösterildiğini iliĢkin bir kanıt, faaliyet gösteren tüm darphanelerde –

çoğunlukla III. Aleksandros‟un ardılının adıyla sikke basılsa da- aynı zamanda III.

Aleksandros‟un adını taĢıyan sikkelerin de basımının sürdürülmüĢ olmasıdır131.

3.3.3.1. ALTIN

III. Philippos‟un Lampsakos‟ta darp ettirdiği altın staterler ön yüzlerinde

Korinth miğferli Athena baĢı, arka yüzlerinde ise sağ elinde çelenk, sol elinde stylis taĢıyan tanrıça Nike ayakta sola dönük Ģekilde betimlenmiĢtir132. Kalıp iliĢkisi yönüyle

III. Aleksandros sikkelerine çok benzeyen bu grup üzerinde bulunan ΦΙΛΙΠΠΟΤ lejantı ile III. Aleksandros‟un altın sikkelerinden ayrılmaktadır.

3.3.3.2. GÜMÜġ

III. Philippos‟un Lampsakos‟ta darp ettirdiği gümüĢ sikkeler de altın sikkeler gibi III. Aleksandors sikkelerine çok benzemekte ön yüzünde baĢında aslan postu bulunan Herakles baĢı, arka yüzünde ise tahtında oturan, sağ elinde kartal, sol elinde ise asa tutan Zeus ile betimlenmiĢtir133. Sikkenin arka yüzünde sağ alanda, boĢlukta zeminde ΦΙΛΙΠΠΟΤ lejantı ile III. Aleksandros sikkelerinden ayrılmaktadır. III.

Philippos‟a ait gümüĢ sikkeler Drahmi biriminde darp edilmiĢtir.

129 Mørkholm 1991, 60. 130 Carridice & Price 2001, 134. 131 Mørkholm 1991, 60. 132 Kat. No: 173-177. 133 Kat. No: 178-179. 78

3.3.4. LYSIMAKHOS SĠKKELERĠ

3.3.4.1. ALTIN

Makedonya imparatorluğunun III. Aleksandros‟un ölümünden sonra komutanlar tarafından paylaĢıldığı sırada Lysimakhos‟a Trakya ve Karadeniz bölgesi düĢmüĢtür134.

Lysimakhos Dönemi‟ne gelindiğinde, III. Aleksandros sikkeleri yavaĢ yavaĢ tedavülden kalkmakta, onların yerine Lysimakhos‟un gücünü gösteren sikkeler ön plana

çıkmaktadır135. Darp ettiği sikkeler esas olarak tetradrahmilerden oluĢan bir seri oluĢturuyordu. III. Aleksandros‟un tipiyle basılan az miktarda emisyondan sonra

Lysimakhos değerli metalden sikkelerinin üzerine saçlarının arasından bir koç boynuzu görünen III. Aleksandros portresi ile sikke basmaya devam edilmiĢtir136. Lysimakhos,

Seleukos ile yaptığı kaçınılmaz mücadelede Lydia‟daki Korupedion‟da yenildi ve

öldürüldü; fakat sikkeleri hakim olduğu bölgede etkin bir dolaĢıma sahipti ve posthumus sikkeleri basılmaya devam edildi. Lysimakhos‟un krallığının ilk yıllarında kendine ait sadece Lysimakheia darphanesine sahipti137. Lysimakhos birçok önemli kentin yer aldığı Küçük Asya‟nın batısını ele geçirdi. Bundan sonra Lysimakheia darphanesinin yanı sıra ele geçirdiği Küçük Asya darphanelerinden Lampsakos,

Abydos, Teos, Kolophon ve Magnesia‟da III. Aleksandros drahmilerinin basımını sürdürmüĢtür138. GümüĢ tetradrahmilerin en yoğun basıldığı yer Lampsakos‟tu. Bu darphanede, altı yıl gibi bir sürede, atmıĢ ön yüz kalıbı kullanılmıĢtır139.

MÖ 297 yılından itibaren Lysimakhos yönetimindeki Lampsakos‟ta 281 yılına kadar iki farklı tipte altın ve üzerinde ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ lejantı bulunan sikke darp edilmiĢtir. Bu sikkelerin bir tanesinin ön yüzünde Korinth miğferli Athena baĢı, arka yüzünde ileri uzattığı sağ elinde bir çelenk taĢıyan, sol elinde ise stylis tutan ayakta

134 Carradice & Price 2001, 140. 135 Price 1991, 210. 136 Carradice & Price 2001, 140. 137 Mørkholm 1991, 90. 138 Mørkholm 1991, 91. 139 Mørkholm 1991, 90. 79

Nike betimlemesi bulunmaktadır140. Diğer sikkenin ön yüzünde Ammon boynuzlu III.

Aleksandros baĢı, arka yüzünde ise kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde tahtında oturan sağ elinde lejantı taçlandırmak için bir çelenk taĢıyan Athena Nikephoros betimlenmiĢtir141.

3.3.4.2. GÜMÜġ

Lysimakhos döneminde darp edilen gümüĢ sikkeler iki farklı grup oluĢturmaktadır. Bunlardan ilki katalogda sadece iki adet örneği bulunan, ön yüzde baĢında aslan postlu Herakles, arka yüzde ise tahtında bir elinde kartal, bir elinde ise asası ile oturur vaziyette betimlenen Zeus bulunan sikkelerden oluĢmaktadır142.

Diğer grubu ise ön yüzünde Ammon boynuzlu III. Aleksandros, arka yüzünde kalkanına yaslanmıĢ Ģekilde oturan, sağ elinde lejantı taçlandırır Ģekilde betimlenmiĢ

Athena Nikephoros bulunan ve ΒΑ΢ΙΛΔΧ΢ ΛΤ΢ΙΜΑΥΟΤ lejantlı, gümüĢ Lysimakhos sikkeleri oluĢturmaktadır143. Bu sikkelerde aslan protomu, meĢale, yıldız gibi betimlemeler kullanılmıĢtır.

Lysimakhos Dönemi‟nde darp edilen sikkeler çoğunlukla gümüĢ Tetradrahmi birininde darp edilmiĢtir. Ancak az sayıda da olsa katalogra Drahmi birimin darp edilen gümüĢ sikkeler yer almaktadır.

3.3.5. SELEUKOS SĠKKELERĠ

Seleukos imparatorluğunun merkezi bölgesi MÖ 200 yıllarına değin kuzey

Suriye ve Kilikya‟yı kapsıyordu. Suriye toprakları baĢkent Antiocheia ile onun kardeĢ kuruluĢları Seleukeia Pieria, Apameia ve Laodicea ad Mare arasında paylaĢılmıĢtı. Bu kentler Suriye Tetrapolisini oluĢturuyordu144.

III. Aleksandros‟un ölümünden sonra egemenlik süren krallar III.

Aleksandros‟un tipleriyle, bazen III. Aleksandros‟un adıyla bazen de kendi adları ile

140 Kat. No: 180. 141 Kat. No: 181. 142 Kat. No: 182-183. 143 Kat. No: 184-195. 144 Mørkholm 1991, 125. 80 sikke basmaya devam ettiler145. Aleksandros‟un sikkeleri Seleukos imparatorluğunda yaygın bir kullanım ağına sahiptiler. Seleukos döneminde izlenilen para politikası daha

çok eğer bir bölge sikke kullanıyorsa onların sistemine karıĢmama eğilimindedir146. Bir kent eğer kendi içerisinde kendi bronz sikkelerini basmıĢ ancak büyük birimlerdeki gümüĢ sikkelerin basımına krali darphanelerde yapıldığı düĢünülmektedir147.

Hellespontus‟un Asya yakasından birbirinden yirmi kilometre mesafedeki

Abydos ve Lampsakos‟ta olduğu gibi kentler kendi simgeleri ile (Kartal ve Pegasus protomu) teĢhis edilmektedirler. Kentin simgelerinin dıĢında iki seri uslup olarak da birbirine yakındır: her ikisinde de sikke darbından sorumlu magistratın monogramı ve uzun bir meĢale bulunmaktadır. Açıkça aynı kalıp ustaları ve darphane görevlileri her iki kentte de çalıĢıyorlardı. Ayrıca Abydos serisindeki altı ön yüz kalıbının ikisi aynı zamanda Lampsakos darphanesinde de kullanılmıĢtı. Bu durum bilim adamlarını, ya

Abydos darphanesinin bir tarihte Lampsakos‟a transfer edildiğini ya da gerçekte tüm

Abydos serisi daha büyük olan ve kendine ait en az on ön yüz kalıbı bulunanan

Lampsakos darphanesinde mi basıldığını düĢünmeye zormamıĢtır148.

Seleukos yönetimi altında Lampsakos‟ta I. Antiochos, II. Antiochos ve

Antiochos Hierax adına iki farklı ön yüz darbına sahip gümüĢ sikkeler basılmıĢtır.

3.3.5.1. I. ANTIOKHOS SĠKKELERĠ

I. Antiokhos‟un Antiokhei‟da basılmıĢ ilk gümüĢ sikkelerinde eski III.

Aleksandros tipleri kullanılmya devam ediyordu. Fakat çok geçmeden onların yerini yeni tipli tetradrahmiler aldı149. I. Antiokhos döneminin ayırt edici özelliği III.

Aleksandros sikkelerinin ardından yeni krali tipler taĢıyan sikkelerin I. Antiokhos tarafından kendi portresi ile darp edilmesidir150. Bu sikkelerin ön yüzünde artık kralın

145 Howgego 1995, 72. 146 Howgego 1995, 72. 147 Howgego 1995, 73. 148 Mørkholm 1991, 138. 149 Mørkholm 1991, 125. 150 Howgego 1995, 72. 81 portresi bulunuyorken arka yüzlerinde ise hanedanın koruyucu tanrısı Apollon betimlemesi bulunmaktadır. Bu betimleme MÖ 2. yüzyılın içlerine kadar değerli metalden basılan sikkeler ile bazı bronz sikke serilerinde kullanıldı151.

Lampsakos‟ta darp edilen ve I. Antiokhos‟a atfedilen sikkelerin ön yüzlerinde, diademli bir kral baĢı, arka yüzlerinde ise omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını sağ elinde okunu tutan Apollon betimlemesi kullanılmıĢtır152. Bu sikkelerin arka yüzünde, yayın üzerinde zeminde I monogramı bulunmaktadır. Bu sikkeler

Tetradrahmi biriminde darp edilmiĢtir.

3.3.5.2. II. ANTIOKHOS SĠKKELERĠ

II. Antiokhos bastırmıĢ olduğu tetradrahmilerinde kendi genç ve idealize portresini kullanmıĢtır. Kralın altın ve gümüĢ sikkleriin ön yüzündeki portresi daha da idealize edilmiĢtir153. Bazı sikke serilerinin arka yüz betimlemerinde ise kendinden

önceki geleneği kırarak, Apollon‟nun ayakta tasvirini tercih etmiĢtir154. Ancak bu betimleme Lampsakos‟ta darp edilen sikkeler içerisinde bulunmamaktadır.

Lampsakos‟ta darp edilen ve II. Antiokhos‟a ait sikkelerin ön yüzünde, yine diademli II. Antiokhos baĢı, arka yüzünde ise, Omphalos üzerinde oturmuĢ sol elinde yayını tutan Apollon betimlemesi bulunmaktadır155. Bu sikkelerden iki tanesinin arka yüzünde I. Antiokhos Dönemi‟nde kullanılan I monogramı yer almaktadır156. Bu sikkeler Tetradrahmi biriminde darp edilmiĢtir.

3.3.5.3. ANTIOCHOS HIERAX

Antiochos Hierax, babası II. Antiokhos‟un MÖ 246 yılında hayatını kaybetmesi sonucu tahta geçmiĢtir. MÖ 226 yılında III. Seleukos‟un tahta geçiĢine kadar hüküm sürmüĢtür. Antiokhos Hierax, kendi adına çok fazla sikke bastırmıĢtır. Ancak sikke

151 Mørkholm 1991, 125. 152 Kat. No: 196-197 153 Mørkholm 1991, 125. 154 Mørkholm 1991, 125. 155 Kat. No: 198-200. 156 Kat. No: 199-200. 82

üzerlerindeki portre özelliklerine bakıldığında tüm Seleukos Kralları içerisinde en zor teĢhis edilen Antiokhos Hierax‟a ait portreleridir157. Hierax‟ın sık sık hem I. Antiokhos hem de II. Antiokhos‟un posthumus portrelerini kullandığı varsayımını göz önünüze aldığımızda ikonografik karıĢıklık daha da artmaktadır. Bu konudaki problem henüz tamamıyla çözülmüĢ değildir158.

Antiokhos Hierax‟ın Sardes dıĢındaki sikke basma faaliyeti Hellespontus‟ta yoğunlaĢmaktadır. Bu bölgede Aleksandria Troas, en az on yedi ön yüz kalıbının bilindiği çok sayıdaki gümüĢ tetradrahmilerle kralın ana darphanesi olmuĢtur. Bu darphaneye özgü bir özellik ki daha önce II. Antiokhos zamanında ortaya çıkmıĢtır, kralın baĢındaki diademe mutlaka iliĢtirilen kanattır159. Bu betimleme yayılarak Ilion ve

Lampsakos darphanelerinde kullanılmaya baĢlanmıĢtır160.

Antiokhos Hierax‟a atfedilen sikkelerin ön yüzünde ise Antiokhos II‟inkilerden farklı bir Ģekilde betimlenen bir diademli baĢ bulunmaktadır. Antiokhos II ve Antiokhos

Hierax arasındaki karakteristik portre betimlemeleri arasındaki fark portrelerde betimlenen kulak ve saç detaylarından anlaĢılmaktadır161. Bu sikkelerin arka yüzlerinde ise yine omphalos üzerinde Apollon betimine yer verilmiĢtir162. Her grup kendi içinde farklı monogramlara sahiptir. Sikkelerde bulunan meĢale betimlemesi Lysimakhos sikkelerinde bulunması ve Lampsakos darphanesinde uzun süreli kullanımını göstermesi açısından önemlidir163. Bu sembolojiden yola çıkarak üzerinde meĢale ve

Pegasus protomu olan sikkeler164 erken bir döneme, üzerinde arı ve tripot bulunan sikkeler165 ise geç döneme tarihlemesi yapılabilmektedir166. Bu sikkeler Tetradrahmi biriminde darp edilmiĢtir.

157 Mørkholm 1991, 137. 158 Mørkholm 1991, 137. 159 Kat. No: 203. 160 Mørkholm 1991, 138. 161 Houghton 1978, 66. 162 Kat. No: 201-208. 163 Houghton 1978, 60. 164 Kat. No: 206-207. 165 Kat. No: 201-202 / 204-205. 83

3.3.6. MÖ 2. ve 1. YÜZYIL SĠKKELERĠ

MÖ 2. ve 1. yüzyılda Lampsakos sikkeleri, gümüĢler ve bronz sikkeler olmak

üzere iki farklı metalden darp edilmiĢtir. GümüĢ sikkeler içerisinde, Tetradrahmi,

Didrahmi, Triobol, Diobol ve Obol biriminde darp edilen sikkeler bulunmaktadır.

MÖ 2. ve 1. yüzyılda darp edilen sikkeler üzerinde Pegasus protomu betimlemesi yine kullanılmaya devam etmiĢtir. Ancak bu betimlemede artık ikonografik farklılıklar ortaya çıkmaya baĢlamıĢtır. Erken dönem Hellenistik sikkelerde kullanılan

Pegasus protomu literatürde kanatlı at olarak da kullanılmaktadır. Ancak biraz daha geç dönem sikkeler üzerindeki Pegasus betimlemesi protom olmaktan çok kuĢ veya horoz kuyruklu at olarak tanımlanmaya baĢlamıĢtır. Horoz kuyruklu at (Hippalektryon), betimlemesi Lampsakos‟ta bulunan bir bronz ağırlık üzerinde de betimlenmiĢtir167.

Betimlemenin kuyruğu sikkeler üzerindekinde çok daha net bir Ģekilde horoz kuyruğunu andırmaktadır. Horoz kuyruklu kanatlı atın ayaklarının altında zeminde ise

“τ” Ģeklinde ağırlığın birimini (tetarton) gösteren monogram bulunmaktadır.

MÖ 190 yılından itibaren sikkeler üzerinde Priapos betimlemesi görülmeye baĢlanmaktadır ve MS 3. yüzyılın ortasına kadar kullanılmaya devam etmiĢtir. MÖ 2. ve

1. yüzyılda Lampsakos‟ta darp edilen sikkelerde Priapos sakallı olarak betimlenmiĢtir.

Tanrı Apollon ve atribütü olan kithara Lampsakos sikkelerinde sıklıkla kullanılmıĢtır. Özellikle baĢında defne çelengi bulunan çıplak Apollon baĢı sikkelerin

ön yüzlerinde betimlenmiĢtir. Arka yüzlerinde ise Apollon Kitharodos elinde kitharası ile karĢımıza çıkmaktadır. Arka yüzlerinde Apollon Kitharodos bulunan sikkelerde

Apollon‟ un yanında, bazen kardeĢi Artemis bazen de elinde meĢaleleri ile Demeter gösterilmiĢtir. Ön yüzünde Apollon baĢı, arka yüzünde ise kithara bulunan sikkelerde yine Ģehrin epiteti olan Pegasus protomuna yer verilmiĢtir.

166 Houghton 1978, 68. 167 Kat. No: 257. 84

Ön yüzünde Apollon baĢı bulunan sikkelerin üzerinde, üzüm salkımı, kartal veya baykuĢ gibi kontrmarklar bulanmaktadır. Bir örnekte ise bu iki kontrmark yan yana bulunmaktadır168.

Tanrıça Demeter, Lampsakos‟da darp edilen MÖ 2. ve 1. yüzyıl sikkeleri içerisinde iki farklı tipte betimlenmiĢtir. Ġlk tipin ön yüzünde, mısır çelenkli Demeter baĢı169, ikinci tipin ön yüzünde ise örtülü Demeter baĢı170 bulunmaktadır. Her iki tipin de arka yüzlerinde ĢimĢek demeti yer almaktadır.

Sikkeler üzerinde tanrı ve tanrıça betimlemelerinin yanı sıra kantharos171 ve kerykeion172 gibi tekil nesnelere de yer verilmiĢtir.

3.4. ROMA DÖNEMĠ

3.4.1. KOLONĠ ĠSMĠYLE DARP EDĠLEN SĠKKELER

3.4.1.1. JULIUS CAESAR

Roma Dönemi‟ne gelindiğinde ise Anadolu‟da Roma ile iletiĢime geçen ilk kent olan Lampsakos, Colonia Gemella Julia Lampsacus adını alarak Asia‟daki erken koloni kentlerden biri durumuna gelmiĢtir. Sikkeler üzerinde görülen C-G-I-L lejantı koloni isminin bir kısaltması olarak kullanılmıĢtır. Bu dönemdeki Lampsakos sikkeleri, Latin lejantlı olanlar ve Ġmparator Augustus ve Caligula dönemleri arasında darp edilen Grek lejantlı sikkeler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır173. Lampsakos‟un bir Roma kolonisi olması ile ilgili iki farklı teori bulunmaktadır. Bunlardan birincisi Lampsakos‟un MÖ

42-41 yılları arasında komĢu kent Parion ile beraber ikiz kent olarak Antonius tarafından kurulmuĢ olmasıdır. Ancak sadece bir sikke üzerinden bir değerlendirme yapıldığı için bu teoriye Ģüphe ile yaklaĢılmaktadır174. Ġkinci teori ise Colonia Gemella

Julia Lampsacus‟un Caesar ya da Triumvirlik döneminde kurulduğudur. Bu teoride ise

168 Kat. No: 254. 169 Kat. No: 238. 170 Kat. No: 240-241. 171 Kat. No: 250-251. 172 Kat. No: 249. 173 RPC IX, 386. 174 RPC IX, 386. 85 komĢu kent Parion, Colonia Gemella Julia Pariana adı altında Roma koloni kenti olmuĢtur. Her iki kent isminde bulunan Gemella kelimesinden hareketle bu kentlerin

Roma lejyonlarındaki veteranlar tarafından ikiz kent olarak kurulduğu düĢünülmektedir.

Koloni kent Lampsakos‟ta darpedilen sikkeler üzerinde iki farklı lejant bulunmaktadır Bunlar;

1. Q LVCRETIVS L PONTIVS IIVIR COL DED PR

2. Q LVCRETIO L PONTIO IIVIR M TVRIO LEG.

Yukarıdaki lejantlardan hareketle, COL(onia) DED(ucta) PR(imi) lejantına sahip olanlar koloni kent kurulduktan sonra basılan ilk sikkelerdir. MÖ 42-41 yılları arasında

M. Turius Asia valisi olarak yorumlanmaktadır. Ancak Lampsakos, Caesar‟ın kurduğu bir kent ise bu sefer de M. Turius‟un tarihlemesi daha erken olmak zorundadır175.

Lampsakos‟un koloni sikkeleri176 çeĢitli birimlerde ve farklı betimlemelerle darp edilmiĢlerdir. Ön yüzde defne çelenkli Caesar baĢı, arka yüzde ise iki adet öküz süren rahip bulunan sikke177, koloni sikkeleri içerisinde 23 mm boyutu ile en büyük; 9.76 gr ile de en ağır sikke durumundadır. Bu sikkeden sonraki diğer sikkelerde ise, ön yüzde,

Caesar baĢı, Cornocopia, Janus baĢı, arka yüzde ise yine iki öküz süren rahip, gemi pruvası gibi betimlemeler bulunmaktadır.

175 RPC IX, 386. 176 Kat. No: 258-262. 177 Kat. No: 258. 86

3.4.2. KENT ĠSMĠYLE DARP EDĠLEN SĠKKELER

3.4.2.1. JULIUS CLAUDIUSLAR DÖNEMĠ

Lampsakos kentinde koloni ismi ile darp edilen sikkeler ortadan kaybolduktan sonra, Augustus dönemine kadar sikke darp edilmemiĢtir. Bu dönem içerisinde Grekçe lejantlı küçük bronz sikkeler kullanılmaya devam edilmiĢtir178.

Julius Claudiuslar Dönemi içerisinde darp edilen sikkeler standart olarak 16 mm

çapında ve ortalama 2.82 gr ağırlığındadırlar. Sikkeler içerisinde ağırlık bakımından en küçük sikke 2.45 gr ile Augustus döneminde darp edilmiĢtir. En ağır sikke ise üzerinde imparator Tiberius portresi bulunan 3.58 gr ağırlığındaki sikkedir.179

Augustus dönemi sikkeler katalogta beĢ adet sikke ile temsil edilmiĢtir180.

Augustus dönemi sikkeler, ön yüzde, nokta bordür içerisinde defne çelenkli Augustus baĢı, arka yüzde ise kentinin ismi ve kentin tanrısı olan Priapos betimlemesi bulunmaktadır. Augustus döneminde kullanılan ve katalogda tek örnek bulunan

Lampsakos‟un epiteti, Pegasus protomu Augustus döneminde de sikkelerde kullanılmaya devam etmiĢtir181. Buradaki betimlemede Pegasus protomu idealize

Ģekilde gözleri yerinden fırlamıĢ Ģekilde betimlenmiĢtir. Arkaik Dönem sikkelerinde görülen Pegasus betimlemesinden ziyade Hellenistik Dönemde KuĢ-Horoz kuyruklu kanatlı at betimlemesinden de farklı olarak buradaki betimleme balık kuyruğuna daha

çok benzemektedir. Roma dönemi boyunca bu betimleme tarzı hep devam etmiĢtir.

Tiberius dönemi, katalogda bir sikke ile temsil edilmiĢtir182. Bu sikkede ise ön yüzde baĢında defne çelengi bulunan Tiberius arka yüzde ise Augustus dönemindeki gibi idealize balık kuyruklu kanatlı at (Hippokampus) betimlenmiĢtir.

178 RPC I, 387. 179 RPC I, 388. 180 Kat. No:263-267. 181 Kat. No: 266. 182 Kat. No:268. 87

Caligula dönemi, katalogda bir sikke ile temsil edilmiĢtir183. Bu sikkede ön yüzde nokta bordür içerisinde Caligula‟nın baĢı, arka yüzde ise, yine nokta bordür içerinde sakallı Priapos baĢı betimlenmiĢtir.

3.4.2.2. FLAVIUSLAR DÖNEMĠ

Lampsakos kenti Roma Dönemi sikkeleri içerisinde Flaviuslar Dönemi‟ne tarihlenen tek bir imparatora ait iki adet sikke bulunmaktadır. Bu sikkeler de Julius

Cladudius dönemindeki sikkeler ile aynı betimlemleme ve birimlerde darp edilmiĢlerdir184. Sikkeler 16 mm çapında, 3.43 gr ortalama ağırlındadırlar.

Domitianus dönemi, katalogda iki adet sikke ile temsil edilmiĢtir185. Bu sikkelerde ön yüzde nokta bordür içerisinde defne çelenkli Domitian baĢı, arka yüzde ise yine nokta bordür içerisinde bir kaide üzerinde duran ithyphalik Priapos‟un kült heykeli gösterilmiĢtir.

3.4.2.3. ANTONINLER DÖNEMĠ

Lampsakos kenti Roma Dönemi sikkeleri içerisinde Antoninler Dönemi‟ne tarihlenen beĢ farklı imparator tarafından darp edilen, yirmi dokuz adet sikke bulunmaktadır. Antoninler Dönemi içerisinde darp edilen sikkeler ortalama 19 mm

çapında ve 3.27 gr ağırlığındadırlar. Sikkeler içerisinde ağırlık bakımından en hafif sikke 1.89 gr ağılığı ile Marcus Aurelius Dönemi‟nde darp edilmiĢtir. En ağır sikke ise

7,73 gr ağırlığı ile Marcus Aurelius‟un Caesar döneminde darp edilmiĢtir.

Sikke yoğunluğu bakımından Antonius Pius dönemi sekiz adet sikke ile ilk sırada yer almaktadır. Bu sikkeler içerisinde Marcus Aurelius‟un Caesar olduğu döneme ait iki adet sikke ve Antonius Pius‟un eĢi II. Faustina‟ya ait iki adet sikke bulunmaktadır. Bu yoğunluğu altı adet sikke ile ikinci sırada olan Commodus Dönemi takip etmektedir.

183 Kat. No:269. 184 RPC II, 137. 185 Kat. No:270-271. 88

Traianus dönemi, katalogda dört adet sikke ile temsil edilmiĢtir186. Bu sikkelerin

ön yüzde imparatorun defne çelenkli büstü, arka yüzlerinde ise, bir sikkede nokta bordür içerisinde sakallı Priapos baĢı, diğer sikkede ithyphalik Priapos‟un kült heykeli gösterilmiĢtir.

Hadrianus dönemi, katalogda dört adet sikke ile temsil edilmiĢtir187. Bu sikkelerde ön yüzde imparatorun defne çelenkli büstü, arka yüzde ise, Priapos baĢı gösterilmiĢtir.

Antoninus Pius, dönemi katalogda sekiz adet sikke ile temsil edilmiĢtir188. Bu sikkelerin ilk dört tanesi ön yüzde Antoninus Pius‟un büstü, arka yüzde ise, Pegasus protomu ve ithyphallik Priapos kült heykeli gösterilmiĢtir. Antonius Pius‟un imparatorluk döneminde Marcus Aurelius‟un adına da Caesar unvanı ile katalogda iki adet ile temsil edilen sikkeler darp edilmiĢtir189. Antoninus Pius‟un eĢi Faustina II, katalogda iki sikke ile temsil edilmiĢtir190. Bu örnekte ise ön yüzde Faustina II‟nin büstü arka yüzde ise Pegasus protomu gösterilmiĢtir.

Marcus Aurelius dönemi, katalogda altı adet sikke ile temsil edilmiĢtir191. Bu sikkelerde ön yüzde, Marcus Aurelius baĢı, iki sikkenin arka yüzünde Priapos baĢı, bir sikkede ise ithyphallik Priapos kült heykeli gösterilmiĢtir. Marcus Aurelius dönemi arka yüzde II. Faustina‟nın büstü bulunan bir adet sikke bulunmaktadır. Bu sikkeden de farklı olarak yine arka yüzde soyunur vaziyette Omphale ve sol yanında ise bir elinde asası bulunan aslan postunu, Omphale‟nin omzuna atar Ģekilede betimlenen bir sikke

186 Kat. No:272-275. 187 Kat. No:276-279. 188 Kat. No:280-287. 189 Kat. No:284-285. 190 Kat. No:286-287. 191 Kat. No:288-293. 89 daha bulunmaktadır192. Bu sikke Antonius Pius dönemi ön yüzünde II. Faustina‟nın büstü bulunan bir örnekle bire bir aynıdır193.

Lucius Verus dönemi, bir adet sikke ile temsil edilmiĢtir. Bu sikke ön yüzünde defne çelenkli, zırhı ve paludamentumlu Lucius Verus büstü, arka yüzde ise, Pegasus protomu taĢımaktadır194.

Commodus dönemi, katalogda altı adet sikke ile temsil edilmiĢtir195. Bu sikkelerin ön yüzünde Commodus baĢı, arka yüzde ise sakallı ve drapeli Priapos büstü,

Commodus‟un eĢi Crispina baĢı ve Pegasus protomu ve çelenk ve hurma dalı taĢıyan tanrıça Nike betimlemelerine yer verilmiĢtir.

3.4.2.4. SEVERUSLAR DÖNEMĠ

Lampsakos kenti Roma Dönemi sikkeleri içerisinde Severuslar Dönemi‟ne tarihlenen beĢ farklı imparatora ait on altı adet sikke bulunmaktadır. Dönem içerisinde darp edilen sikkeler ortalama 22 mm çapında ve 6,9 gr ağırlığındadırlar. Sikkeler içerisinde ağırlık bakımından en hafif sikke Septimus Seveurs‟un eĢi Julia Domna portresi ile darp edilen 2.83 gr ağırlığındaki sikkedir. En ağır sikke ise Septimus

Seveurs Dönemi‟nde darp edilen 13 gr ağırlığındaki sikkedir.

Sikke yoğunluğu bakımından Severus Alexander Dönemi sekiz adet sikke ile ilk sıradadır. Bu sikkeler içerisinde Severus Alexander‟ın eĢi Julia Mamaea‟ya ait bir adet sikke bulunmaktadır.

Septimus Severus dönemi, katalogda bir adet sikke ile temsil edilmiĢtir196. Bu sikkenin ön yüzünde, zırhlı Septimus Severus büstü, arka yüzünde ise, nokta bordür içerisinde, bir elinde thyrsos diğer elinde kantharos tutan distylos tapınağının içinde

Tanrı Priapos‟un kült heykeli tapınağın alınlığında kartal, girland ile süslü altarın yan taraflarında amphora, altarın altında ise tanımlanamayan bir figür betimlenmiĢtir.

192 Kat. No: 290. 193 Kat. No: 287. 194 Kat. No:294. 195 Kat. No:295-300. 196 Kat. No:301. 90

Septimus Severus‟un eĢi, Julia Domna‟ da katalogta bir adet sikke ile temsil edilmiĢtir197. Bu sikkenin ön yüzünde Julia Domna‟nın büstü, arka yüzünde ise Pegasus protomu bulunmaktadır.

Geta dönemi, katalogda bir adet sikke ile temsil edilmiĢtir. Sikkenin, ön yüzünde defne çelenkli Geta baĢı, arka yüzünde ise Pegasus protomu bulunmaktadır198.

Caracalla dönemi, katalogda üç adet sikke ile temsil edilmiĢtir199. Bu sikkelerin

ön yüzünde, Caracalla‟nın büstü, arka yüzünde ise, elinde bir çelenk taĢıyan yunus

üzerinde çıplak Eros ve sol elinde cornucoipae sağ elinde patera taĢıyan, ateĢ altarının yanında Tanrıça Homononia betimlenmiĢtir.

Elagabalus dönemi, katalogda iki adet sikke ile temsil edilmiĢtir200. Bu sikkenin

ön yüzünde, nokta bordür içerisinde defne çelenkli Elagabalus‟un zırhlı büstü, arka yüzünde ise sol elinde tridentini tutan sağ elinde yunus taĢıyan bir ayağını geminin pruvasına atmıĢ tanrı Poseidon, diğer sikkede ise, cornucopia ve patera taĢıyan ayakta

Homononia betimlemeleri bulunmaktadır.

Severus Alexander dönemi, katalogda sekiz adet sikke ile temsil edilmiĢtir201.

Bu sikkenin ön yüzünde Severus Alexander‟ın zırhlı büstü, arka yüzünde ise, bir keçi veya koç üzerinde Phrixos sağa, altında dalgalar arasında kız kardeĢi Helle gösterilmiĢtir. MÖ 394-330 yılları arasında bir sikke202 üzerinde de bu betimleme kullanılmıĢtır. Hellespontus‟a adını veren mitolojik olay MS üçüncü yüzyılın ilk yarısında yinelenerek kullanılmıĢtır. Sikke üzerindeki Phrixos ve Helle betimlemesi bölgede önemli bir rol oynuyor olduğun bir göstergesidir. Severus Alexander sikkelerinin ön yüzlerinde zırhlı ve defne çelenkli imparator büstü arka yüzünde ise,

Priapos, Athena, Poseidon ve tapınak betimlemesi gibi ögelere yer verilmiĢtir.

197 Kat. No:302. 198 Kat. No:303. 199 Kat. No:304-306. 200 Kat. No:307-308. 201 Kat. No:309-315. 202 Kat. No:55. 91

Severus Alexander‟ın eĢi, Julia Mamaea katalogda bir adet sikke ile temsil edilmiĢtir. Bu sikkenin ön yüzünde, drapeli Julia Mamaea büstü, arka yüzünde ise, bir ateĢ altarının baĢında, cornucopia ve patera taĢıyan ayakta, Homononia betimlemesi bulunmaktadır203.

3.4.2.5. ASKER ĠMPARATORLAR DÖNEMĠ

Lampsakos kenti Roma Dönemi sikkeleri içerisinde Asker Ġmparatorlar

Dönemi‟ne tarihlenen altı farklı imparatora ait on sekiz adet sikke bulunmaktadır. Bu sikkeler ortalama 24 mm çapında ve 7.25 gr ağırlığındadır. Sikkeler içerisinde ağırlık ve

çap bakımından en büyük sikke, 23.84 gr ağırlığında ve 37 mm çapında Philippos

Arabus tarafından darp edilen sikkedir.

Sikke yoğunluğu bakımından imparator Decius Dönemi beĢ adet sikke ile ilk sırada yer almaktadır. Decius Dönemi‟nde darp edilen sikkeler içerisinde Decius‟un eĢi

Herennia Etruscilla‟ya ait bir adet sikke bulunmaktadır. Bu yoğunluğu III. Gordianus

Dönemi ve Trebonianus Gallus Dönemi dörter adet sikke ile takip etmektedir.

Maximinus I Thrax dönemi, katalogda iki adet sikke ile temsil edilmiĢtir204. Bu sikkelerin ön yüzünde, defne çelenkli Maximinus I Thrax‟ın defne çelenkli büstü, arka yüzünde ise nokta bordür içerisinde bir kaide üzerinde duran ve bir elinde thyrsos diğerinde ise kantharos tutan tanrı Priapos‟un ithyphallik kült heykeli gösterilmiĢtir.

III. Gordianus dönemi, katalogda dört adet sikke ile temsil edilmiĢtir205. Bu sikkelerin ön yüzünde, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı III. Gordianus büstü, arka yüzünde ise Athena, Priapos, Kybele ve Pegasus protomu bulunmaktadır.

Philippus dönemi, katalogda bir adet sikke ile temsil edilmiĢtir206. Bu sikkenin

ön yüzünde defne çelenkli Phlippos‟un büstü, arka yüzünde ise, Suriye tipi alınlıklı hexastylos bir tapınak içerisinde Priapos‟un itphallik kült heykeli gösterilmiĢtir.

203 Kat. No:316. 204 Kat. No:317-318. 205 Kat. No:319-322. 92

Decius dönemi, katalogda beĢ adet sikke ile gösterilmiĢtir207. Bu sikkenin ön yüzünde Decius‟un büstü, arka yüzünde ise bir elinde thyrsos diğerinde ise kantharos tutan tanrı Priapos‟un ithyphallik kült heykeli ve Athena, betimlemeleri bulunmaktadır.

Decius‟un eĢi, Herennia Etruscilla‟da katalogda bir adet sikke ile temsil edilmiĢtir208.

Bu sikkenin ön yüzünde, drapeli ve diademli Herennia Etruscilla‟nın büstü, arka yüzünde ise bir elinde Nike bir elinde kalkanını taĢıyan Athena betimlemesi bulunmaktadır.

Volusianus dönemi, katalogda iki adet sikke ile temsil edilmiĢtir.209 Bu sikkelerin ön yüzünde, defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Volusianus büstü, arka yüzünde ise, bir elinde dümen bir elinde cornucopia tutan Tyhke betimlemesi bulunmaktadır.

Trebonianus Gallus dönemi, katalogda dört adet sikke ile temsil edilmiĢtir210. Bu sikkenin ön yüzünde defne çelenkli, drapeli ve zırhlı Trebonianus Gallus büstü, arka yüzünde ise ayakta Athena Nikephoros, Priapos, betimlemeleri bulunmaktadır.

3.4.2.6. VALERIANUS-GALLIENUS ORTAK

ĠMPARATORLUK DÖNEMĠ

Valerianus ve Gallienus Ortak Ġmparatorluk Dönemi Valerianus ait iki ve

Gallienus‟a ait iki adet olmak üzere toplamda dört adet sikke ile katalogda temsil edilmiĢtir211. Bu sikkeler ortalama 23.5 mm çapında ve 5.5 gr ağırlığındadır. Sikkeler içerisinde en hafif sikke 4.43 gr ağırlığında imparator Gallienus Dönemi‟nde darp edilmiĢtir. En ağır sikke ise 6.53 gr ağırlığında imparator Valerianus Dönemi‟nde darp edilmiĢtir.

206 Kat. No:323. 207 Kat. No:324-328. 208 Kat. No:328. 209 Kat. No:329-330. 210 Kat. No:331-334. 211 Kat. No:335-338. 93

Her iki imparatora da ait eĢit sayıda sikke bulunmasından ötürü ve sikke sayısındaki azlık nedeniyle dönem içerisinde sikke yoğunluğu hakkında yorum yapılamamıĢtır.

Valerianus dönemi, katalogda iki adet sikke ile temsil edilmiĢtir212. Bu sikkelerin

ön yüzünde defne çelenkli ve zırhlı Valerianus büstü, arka yüzünde ise sikkelerin birinde elinde kantharos diğer elinde üzerinde Ģerit bulunan thyrsos tutan ithyphallik tanrı Priapos kült heykeli, diğerinde, sol eline asasını, sağ elinde ise üzüm salkımı tutan ithyphallik Priapos kült heykeli gösterilmiĢtir.

Gallienus dönemi, katalogda iki adet sikke ile temsil edilmiĢtir213. Bu sikkelerin

ön yüzünde, Gallienus‟un defne çelenkli ve zırhlı büstü, arka yüzünde ise, birinde

Athena Nikephoros, diğerinde ise sol eline asasını, sağ elinde ise oinochoe tutan ithyphallik Priapos kült heykeli gösterilmiĢtir.

3.4.3.ÜZERĠNDE ĠMPARATOR PORTRESĠ

BULUNMAYAN SĠKKELER

Roma Dönemi‟nde Lampsakos‟ta darp edilen sikkeleri içerisinde üzerinde kiĢileĢtirmeler bulunan iki adet sikke bulunmaktadır214. Bunlardan birincisinin ön yüzünde, Roma halkının kiĢileĢtirilmiĢ hali olan sakalsız Demos baĢı bulunmakta, arka yüzünde ise nokta bordür içerisinde bir elinde phiale tutan oturur Ģekilde betimlenmiĢ

Ģehir tanrısı Tyhke bulunmaktadır. Üzerinde kiĢileĢtirme bulunan ikinci sikkenin ön yüzünde ise, defne çelenkli tanımlanamayan bir baĢ, arka yüzünde ise, nokta bordür içerisinde sol elinde cornucopia tutan sağ eliyle ateĢ altarına sunu yapan ayakta

Homonoia betimlenmiĢtir. Üzerinde kiĢileĢtirme bulunan son sikkenin ön yüzünde, defne çelenkli kadın baĢı, arka yüzünde ise baĢında kalathosu ile bir elinde cornocopiae tutan tanrıça Tykhe bulunmaktadır.

212 Kat. No:335-336. 213 Kat. No:337-338. 214 Kat. No:339-340. 94

Arkaik dönemden baĢlayarak MS üçüncü yüzyılın ikinci yarısının baĢına kadar

Lampsakos kentinde darp edilen sikkeler üzerinde devamlılık gösteren iki adet betimleme bulunmaktadır. Bu betimlemeler, Arkaik dönemden itibaren her dönem sikkelerde yer alan Pegasus protomu ve MÖ 190 yılından itibaren sikkeler üzerinde betimlenmeye baĢlanan Lampsakos‟lu tanrı Priapos betimlemeleridir.

4. ĠKONOGRAFĠK ĠNCELEME ÜZERĠNE BAZI DÜġÜNCELER

Kentin erken sikke grubunu oluĢturan Arkaik dönem elektron staterlerinin ön yüzünde bulunan Pegasus protomu, neredeyse her dönemde sikkeler üzerinde kentin epiteti olarak kullanılmıĢtır. Hellenistik Dönemden itibaren kentin kullandığı ağırlıklarda Parasemon olarak kullanılmıĢtır215.

Arkaik dönem elektron staterleri üzerinde gösterilen Pegasus protomu,

Hellenistik ve Roma dönemlerinde bazı değiĢikliklere uğramıĢtır. Erken Hellenistik döneme gelindiğinde, sikkeler üzerinde bulunan kanatlı at betimlemesinin gövde kısmı artık bir kuĢ veya horoz kuyruğunu andırır bir Ģekle dönüĢmüĢtür. Literatürde horoz kuyruklu olarak adlandırılan varlık Hippalektryon olarak adlandırılmaktır. Geç

Hellenistik Dönem, Erken Roma Dönemi‟nde ise sikke üzerindeki betimleme artık daha az horoz kuyruğunu andırmaktadır. Neredeyse tam bir kuĢ kuyruğu görünümüne sahip kanatlı at betimlemesine dönüĢmüĢtür. Sikke betimlemelerinde kullanılan bu tip, Roma

Dönemi‟ne gelindiğinde ise artık kuĢ kuyruğundan da ziyade bir balık kuyruğu görünümü almıĢtır. Bu betimlemede kullanılan varlık da literatürde Hippokampus olarak adlandırılmaktadır.

Sonuç olarak Arkaik Dönem‟de sanki gem vurulmuĢ kanatlı at olarak betimlenen Pegasus betimlemesi, atın ikinci kanadını gösterme çabası sonucu farklılaĢarak zamanla kuyruk formuna dönmüĢ olmalıdır. Bu çaba neticesinde de

215 Rochesnard 1986, 71. 95

Pegasus formundan uzaklaĢılarak daha farklı mitolojik varlıklar olan, Hippalektyon ve

Hippokampus‟a dönüĢmüĢ olmalıdır.

96

SONUÇ

Antik Dönem‟de Mysia olarak adlandırılan, günümüzde ise, Çanakkale ili

Lapseki ilçesi modern yerleĢiminin altında kalan Lampsakos kenti bu çalıĢma kapsamında, antik dönem tarihi coğrafyası ve sikkeleri ile bir bütün olarak ele alınıp incelenmiĢtir.

Lampsakos kenti Antik Dönem öncesinde dahi prehistorik yerleĢime sahip olduğu çevrede yapılan kazılar ve yüzey araĢtırmaları ile ortaya çıkarılmaktadır.

Bölgenin Ege Denizi-Marmara Denizi (Propontis) geçiĢ noktası üzerinde önemli bir noktada yer alması, ekonomik ve siyasi yönden tarih öncesi topluluklardan günümüze kadar uğrak bir bölge haline gelmesine neden olmuĢtur. Hatta erken dönemlerdeki isminin -Luvice Ġlamassaka, “boğaz halkının yeri” anlamına gelmesi de bu durumu desteklemektedir.

Antik Dönem tarihi coğrafyası içerisinde yerleĢim sınırlarının belirlenmesi her zaman kolay olmamaktadır. Bu yüzden Lampsakos kenti bazen Troas Bölgesi sınırları içinde bazen de Mysia Bölgesi sınırları içerisinde gösterilmiĢtir. Antik yazarlardan

Strabon bölge sınırları konusunda, “Bithynialarla, Mysialılar ve Phrygialılar, hatta

Kyzikos dolaylarındaki Mygdonlar, Dolionlar ve Troialılar arasındaki sınırı belirlemek zordur216.” der. Bu çalıĢma kapsamında ise kent Mysia Bölgesi sınırları içerisinde kabul edilmiĢtir.

Lampsakos MÖ 654-653 yılları arasında Phokaialı kolonistlerce kurulur. Bu dönemden itibaren Lampsakos ismi sıkça kullanılmaya baĢlar. KuruluĢundan itibaren kent dönemin hakim güçleri tarafından devamlı iĢgal altında kalır. MÖ 6. yüzyılın sonunda, Atina tyranı Hippoklos Lampsakos üzerinden Pers Kralı Darius‟un yanına sığınır. Kent Perslerle her ne kadar iyi iliĢkiler içerisinde olunsa da MÖ 498 yılındaki

Pers ayaklanmasına katılır. Bu ayaklanma Darius tarafından bastırıldıktan sonra kent

216 Strabon XII.IV, 4. 97

MÖ 466 yılına kadar Pers hakimeyi altında kalır. Bu tarihten sonra ise Themistokles yönetimine girer. Lampsakos artık Pers yanlısı değil Pers tehdidinden çekinen bir kenttir. Bu yüzden Perslere karĢı kurulan Attik-Delos Deniz Birliği‟ne üye olarak katılır. MÖ 453-428 yılları arasında birliğe yıllık 12 talent vergi ödemektetir. Bu vergi miktarı ile bölgede en fazla vergiyi veren kent Lampsakos‟tur. Birliğe ödenen vergi, kentin ekonomik durumunun bir göstergesi olarak kentin ne kadar güçlü bir ekonomisinin olduğunun sonucudur. Birliğe üye olduktan sonra MÖ 449 yılındaki

Kallias BarıĢı‟ndan itibaren Lampsakos, diğer Anadolu Ģehirleri gibi savaĢın olmadığı bir döneme girer. Kentte tyranlık giriĢimleri halk tarafından engellenir. Attik-Delos

Deniz Birliği‟nin gelirlerinin Atina tarafından sömürülmesi, birlik üyelerinin arasında husursuzluk yaratmasına bağlı olarak çıkan Pelelonnessos SavaĢı sırasında Lampsakos kenti Spartalılar‟ın yanında yer alır. Sparta‟nın amacı, Lampsakos kentini tekrar Pers yönetimi altına sokmaktır. Ancak bu giriĢim baĢarısız olur. Kent Atinalı Strombikhides tarafından ele geçirilir. Hellenistik Dönem‟e gelindiğinde ise kent yüksek bir refah seviyesine ulaĢır.

Lampsakos kentinde Arkaik dönemden itibaren Anadolu‟daki Goth saldırılarına kadar belirlenen dönem içerisinde kesintisiz Ģekilde sikke darp eder. Arkaik dönemde bölgede bulunan elektron ve gümüĢ yatakları kullanılarak buralardan elde edilen madenlerle sikke darp eder. Klasik dönemde ise bölgedeki altın madenleri de kullanılarak önemli ölçüde altın stater basılır. Lampsakos kentinin darp ettiği elektron sikkeler ve altın Dareikoslar, komĢu kent Kyzikos sikkeleri ile birlikte tüccarlar ve elit kiĢiler arasında bir ödeme aracı olarak kullanıĢmıĢtır. Hellenistik döneme gelindiğinde ise Lampsakos‟ta III. Aleksandros‟a ait bir darphanenin bulunması kentin ekonomik olarak geliĢmesine katkı sağlar. Böylece Lampsakos‟ta darp edilen sikkeler Attik ağırlık

ölçüsünde darp edilmeye baĢlar, Lampsakos staterleri antik dönemde geniĢ bir dolaĢım ağına sahip olur. Hellenistik Dönem içerisinde II. Philippos, III. Aleksandros ve III.

98

Philippos adına altın ve gümüĢ sikkeler darp edilir. Lampsakos, III. Aleksandros‟un

ölümünden sonra III. Aleksandros‟un elinde bulunan toprakların kendi komutanları arasında paylaĢılması sonucu önce Lysimakhos sonra ise Seleukos krallıkları yönetimine girer. I. Antiochos, II. Antiochos ve Antiochos Hierax adına gümüĢ sikkeler basılır. Bu dönem içerisinde yine önemini koruyan kent MÖ 190 yılında III.

Antiokhos‟un iĢgal tehdidi üzerine Roma‟dan askeri yardım ister. Roma‟dan gerekli askeri yardımı alması sonucunda MÖ 170 yılında altın bir çelengi Roma‟ya hediye olarak göndermesi MÖ 2. yüzyılda ekonomisinin ne kadar güçlü olduğunun göstergesidir. MÖ 42-41 yılları arasında Anadolu‟da kurulan koloni kentler arasında adı

Colonia Gemella Julia Lampsacus olarak sayılmaktadır. Roma‟nın Anadolu‟da kurmuĢ olduğu erken dönem koloni kenti olması açısından kentte sikke darbı önemini yitirmeden devam etmiĢtir. Roma imparatorluk döneminde Ġmparator Augustan baĢlarak

Valerianus-Gallienus‟un ortak imparatorluk yaptığı döneme kadar kesintisiz sikke darp eder.

Arkaik Dönem‟ de altın staterler üzerinde görülmeye baĢlanan Pegasus protomu,

Klasik Dönem, Hellenistik Dönem ve Roma Dönemi‟nde Ģehrin epiteti olarak kullanılmaya devam eder. Arkaik Dönem staterleri üzerindeki Pegasus betimi zamanla ikinci kanadın gösterilmesi endiĢesine bağlı olarak Klasik Dönem‟den baĢlarak Roma

Dönemi sonuna kadar morfolojik bir değiĢim gösterir. Bu değiĢim süreci içerisinde,

Arkaik Pegasus formu, zamanla horoz, kuĢ ve balık kuyruğuna dönüĢür. Klasik ve

Erken Hellenistik Dönem Lampsakos sikkeleri üzerinde Pegasus protomu artık horoz kuyruğu Ģeklini almaya baĢlar. Bu horoz kuyruklu at, Hippalectryion olarak adlandırılır.

Geç Hellenistik Dönem‟de ise bir baĢka morfolojik değiĢim geçiren Pegasus protomu artık bir kuĢ kuyruğu Ģeklini alır. Roma Dönemi‟ne gelindiğinde ise Pegasus artık tamamen balık kuyruğuna sahip olur ve Hippacampus olarak adlandırılan mitolojik yaratığa dönüĢür.

99

Arkaik ve Klasik Dönem staterleri, III. Aleksandros‟un kentte bir darphane kurup kendi adına altın ve gümüĢ sikke darp etmesi, III. Aleksandros‟un komutanları tarafından önemsenmesi, Anadolu‟da kurulan erken Roma koloni kentlerinden biri olması ve Goth saldırılarına kadar olan dönemde her imparator için sikke darp etmesi, kentin elinde bulundurduğu güçlü ekonomik durumun bir göstergesidir.

Lampsakos kenti, MS üçüncü yüzyılın ikinci yarısından itibaren ortaya çıkan

Goth saldırıları, bölgedeki ticaret yollarının değiĢmesi, Alexandria Troas ve Kyzikos gibi kentlerin ticaret limanı olarak kullanılması sonucu önemini yitirmiĢtir. Asya‟dan

Avrupa‟ya geçiĢ yolu olarak artık Çardak Gelibolu hattının kullanılması da antik dönemin gözde Ģehirlerinden birini 4000 kiĢinin yaĢadığı bir yer haline dönüĢtürmüĢtür.

Kent bugün modern yerleĢimin altında bulunmaktadır. Bu durum bölgede yapılacak bilimsel kazılara büyük bir sorun oluĢturmaktadır.

100

LEVHALAR

101

102

103

104

105

106

107

108

109

110

111

112

113

114

115

116

117

118

GRAFĠKLER

119

Dönemlere Göre Sikke Adedi

160

140 135 120

100

80 83 Sikke Adedi 60

40 49 43 20 30

0 Arkaik Dönem Klasik Dönem Hellenistik MÖ 2. ve 1. Roma Dönemi Dönem Yüzyıl

Grafik 1. Dönemlere göre sikke adedi

Dönemlere Göre Maden Kulanımı

160

140 106 120

100 AE (Bronz) 80 83 AR (GümüĢ) AV (Altın) 60 EL(Elektron) 40 37 13 20 26 30 29

0 12 4 Arkaik Dönem Klasik Dönem Hellenistik MÖ 2. ve 1. Roma Dönemi Dönem Yüzyıl

Grafik 2.Dönemlere Göre Maden Kullanımı

120

Hellenistik Dönem 100

90 95 80

70

60

50 Sikke Adedi 40

30

20 16 10 13 7 0 4 II. Philippos III. Aleksandros III. Philippos Lysimakhos Seleukos

Grafik 3. Hellenistik Dönem Sikke Adedi

Roma Dönemi

8 7 7 6 6 6 5 5 4 4 4 4 4 4 4 4 Sikke Adedi 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 0

Grafik 4. Roma Dönemi Ġmparatorlara göre sikke adedi

121

KAYNAKÇA

ANTĠK KAYNAKLAR

Demosthenes Speeches 31-40, çev. Vince/DeWitt/Murray.

Diodoros Bibliotheke Historike; Library of History, çev. C.H. Oldfather, London 1933-1967.

Homeros Ġlias; İlyada, çev. A. Erhat, Ġstanbul, 1984.

Herodotos Herodotos Historiai; Herodot Tarihi, çev. M. Ökmen-Azra Erhat, Ġstanbul 1991.

Ksenophon Anabasis; Anabasis (Onbinlerin Dönüşü), çev. T. Gökçöl. Sosyal Yayınlar. Ġstanbul 1984.

Hellenica; A History of My Times, çev. R. Warner, London 1966.

Livius Ab Urbe Condita, Livy, çev. E.T. Sage, London, 1965.

Mela Pomponius Mela, De Geographie, Paris, 1843.

Plinius Naturalis Historia; The Natural History, çev. H.R Racklam-W.H.S. Jones, London 1947.

Pausanias Periegesis tes Hellados, Desciption of Greece, çev. W.H.S. Jones, London 1964.

Polyainos Strategemata; Strategems, çev. R. Sherpherd, 1793.

Pluktarkhos Bioi Paralleloi; Paralel Hayatlar; çev. B. Perrin, London. 1959.

Strabon Strabon Geographica; çev. A. Pekman Ġstanbul 1987.

Vitruvius De Architectura; Mimarlık Üzerine On Kitap, çev. Suna Güven, Ġstanbul, 1993.

Thukydides Peloponnessos Savaşı, çev T. Gökçül, Ġstanbul 1976.

122

MODERN KAYNAKLAR

Alpagut & Demirel 2003 B. Alpagut, A. Demirel, “PaĢalar Kazısı (Bursa) Arkeometrik AraĢtırmaları: Küçük Memeliler Tafonomisi”, Uluslararası Kazı, AraĢtırma ve Arkeometri Sempozyumu, XIX. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, s. 107-116, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2003.

Arslan 2007 N. Arslan, Antik Çağda Lampsakos/Lapseki, Lapseki Sempozyumu 2007, 23-24 Haziran 2007, s. 167-174. Çanakkale.

Baldwin 1902 “The gold coinage of Lampsacus”, in Journal International d'Archeologie Numismatique 5.,5-24, 1902.

1914 A. Baldwin, Electrum Coinage of Lampsakos, New York, 1914.

1924 A.Baldwin, Lampsakos; The Gold Staters, Silver and Bronze Coinages, New York, 1924.

BMC Mysia W. Wroth, British Museum Coinage, Greek Coins of Mysia, London, 1892.

Bresson 2009 A. Bresson, Electrum coins, currency exchange and transaction costsin Archaic and Classical Greece, Revue Belge de Numismatique, 1-10, 2009.

Boston MFA A. Brett, Catalogue of Greek Coins, Boston Museum of Fine Art,. Boston, 1955.

Boyana 2004 H. Boyana, “Priapos Kültü”, Ankara Üniversitesi Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt 22, Sayı: 35, 31-44, Ankara, 2004.

123

Carradice & Price 2001 I. Carradice & M. Price, Helen Dünyasında Sikke çev. Oğuz Tekin, Ġstanbul, 2001,

Erhat 1991 Azra Erhat, Mitoloji Sözlüğü, 12. baskı Remzi Kitapevi, Ġstanbul, 1996.

Frisch 1975 P.Frisch, Die Inschriften von Ilion, Bonn Habelt, 1975.

1978 P.Frisch, Die Inschriften von Lampsakos, Bonn, Habelt, 1978.

Head 1892 B.V. Head, Catalogue of the Greek coins of Ionia, Bologna, 1892.

Helbig 1913 W.Helbig, Führer dureh die öffentliehen Sammlungen klassiseher Altertümer in Rom i.Lips. 1912/13.

Herter 1932 H.Herter, De Priapo, 1932.

1954 H. Herter, Priapos, RE XLIV, 1954, s. 1914-1942.

Houghton 1978 A. Hougton, Museum Notes American Numismatic Society, Vol. 23,The Seleucid Mint at Lampsacus s. 59-98, New York, 1978.

Howgego 1995 C. Howgego, Sikkeler Işığında Eski Çağ Tarihi, Routledge, 1995.

Gaebler 1923 H.Gaebler, “Die Silberprägung von Lampsakos Eine Chronologische Studie”, Nomisma, 12, (1923) s.1–46.

Gulbenkian 1971 E. Robinson, & G. Jenkins, A Catalogue of the Calouste Gulbenkian Collection of Greek Coins, Vol. I – II, Lisboa, 1971-89.

Kökten 1949 K. Kökten, “1949 Yılı Tarih Öncesi AraĢtırmaları Hakkında Kısa Rapor”, Belleten, No. 43, 1949 817-829.

124

Leaf 1923 W. Leaf, Strabo on the Troad, Cambridge University Press, Cambridge, 1923.

Lempriere 1984 J. Lempriere, Lempriere’s Classical Dictionary, London, 1984.

Le Rider 1977 G. Le Rider, Le monnayage d'argent et d'or de Philippe II frappé en Macédoine de 359 a 294, Paris, 1977.

Maggie 1950 D. Magie, Roman Role in the Asia Minor, Princeton, 1950.

MemiĢ 2005 E. MemiĢ, “MÖ 2. Binyıl Anadolu Tarihinde Mysialılar”, I. Balıkesir Sempozyumu, 191-195, Balıkesir, 17-20 Kasım 2005,

Müller 1858 L.Müller, Die Münzen Des Thracishen Konigs Lysimacus, Copenhagen, 1858.

Mørkholm 1991 O. Mørkholm, Early Hellenistic Coinage. From the Accession of Alexander to the Peace of Apamea (336–188 B.C.). Hrsg. von Philipp Grierson und Ulla Westermark. Cambridge University Press, Cambridge 1991, çev. Oğuz Tekin. Homer Kitapevi.

MTA 2010 Çanakkale Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü, Bilgi edinme merkezi, Çanakkale Ġli Maden ve Enerji Kaynakları, 2010.

Özhan&Tombul 2003 T. Özhan, M. Tombul, “A new Hellenistic Decree of τό κοινόν τών πόλεων from Ilion”, Epigraphica Anatolica, 2003, sayı: 36, s.109-115.

Price 1991 M. Price, The Coinage in the Name of Alexander the Great and Philip Arrhidaeus: A British Museum Catalogue, London, 1991.

125

Rochesnard 1986 J. F. de Rochesnard; Album des poids antiques II. La Grèce antique, 1986.

RPC I A. Burmett, Roman Provincial Coinage vol 1, Oxford 1992.

RPC II A. Burmett, Roman Provincial Coinage vol II, Oxford, 1999.

RPC III M. Amandry, Roman Provincial Coinage vol III, Paris, 2015.

RPC IV C. Howgego, Roman Provincial Coinage vol IV, Oxford, 2006.

RPC VI A. Burnett, Roman Provincial Coinage vol VI, London, 2017.

RPC VII.1 M. Spoerri (Warwick), Roman Provincial Coinage VII.1, 2006.

RPC IX J. Mairat, Roman Provincial Coinage vol IX, Oxford, 2016.

SNG ANS Sylloge Nummorum Graecorum, American Numismatic Society, Part 8, Macedonia 2, 1994.

SNG Ashmolean III Sylloge Nummorum Graecorum, The Ashmolean Museum, Part 3, Macedonia, 1976.

SNG BnF Sylloge Nummorum Graecorum, France, Vol 5. Mysia, 2001.

SNG Cop. Sylloge Nummorum Graecorum, Part 19, Mysia, 1945.

SNG Delepierre Sylloge Nummorum Graecorum,,Collection Jean et Marie Delepierre. 1983.

SNG Fitzwilliam Sylloge Nummorum Graecorum, Cambridge, Part 6, Asia Minor Pontus-Phrygia, 1965.

126

SNG France Sylloge Nummorum Graecorum, Part 5, Mysie, 2001.

SNG Leypold Sylloge Nummorum Graecorum Leypold. Wiener Neustadt. Sammlung Leypold Kleinasiatische Münzen der Kaiserzeit (Leypold Collection of Roman Provincial Coins). Part 1:Pontus – Lydien (Pontus - Lydia). 2000.

SNG von Aulock Sylloge Nummorum Graecorum, Part 4, Mysien, 1957.

SNG Tübingen Sylloge Nummorum Graecorum, Part 4, Mysien- Ionien, 1989.

SNG Turkey Sylloge Nummorum Graecorum, Canakkale Museum, Roman Provincial Coins of Mysia, Troas, 2009.

Traite 1910 E.Babelon, Volume II. Comprenant les monnaies de l'empire des Perses Achemenides, de l'orient semitque et de l'asia mineure, aux Ve et IVe siecles Avant J.-C. Paris, 1910.

Tenger 1995 B. Tenger, “Phoroshöhe und Bevolkerungzahl”, Studien zum antiken kleinasien III, Asia Minör Studien 16, 1995, 139-161.

Thompson 1968 M. Thompson, “The Mints of Lysimachus”, Essays Robinson, 1968, s. 163 – 182.

Troxell 1991 H.A. Troxell, Alexander‟s Earlist Macedonian Silver, Mnemata: Papers in Memory of Nancy M. Waggoner, New York, The American Numismatic Society, 1991, s. 49-62.

Umar 1998 B. Umar, Türkiye Halkının Ortaçağ Tarihi, 1998.

127

Weber 1926 L. Forrer, The Weber Collection, Vol. III, Part I, Greek Coins Asia, 1926.

Çevrimiçi EriĢilen Ġnternet Siteleri

Sikkeler için

 http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/search.aspx?place=24 127&plaA=24127-2-16  http://numismatics.org/pella/results?q=fulltext%3Alampsakos  http://numismatics.org/sco/results?q=lampsacus  http://numismatics.org/search/results?q=lampsacus+AND+department_facet%3 A%22Greek%22&lang=tr  http://nomisma.org/id/lampsacus  http://gallica.bnf.fr/services/engine/search/sru?operation=searchRetrieve&versio n=1.2&startRecord=0&maximumRecords=50&page=1&query=%28gallica%20 all%20%22lampsaque%22%29  http://www.forumancientcoins.com/catalog/roman-and-greek coins.asp?vpar=3098&pos=0&iop=50&sold=1  http://www.asiaminorcoins.com/gallery/thumbnails.php?album=104  http://www.wildwinds.com/coins/greece/mysia/lampsakos/t.html  https://www.coinarchives.com/a/results.php?search=lampsacus&s=0&upcoming =0&results=100  https://www.acsearch.info/search.html?term=lampsacos&category=1- 2&en=1&de=1&fr=1&it=1&es=1&ot=1&images=1¤cy=usd&thesaurus= 1&order=0&company=

Antik Kaynaklar Ġçin

 http://www.attalus.org/names/l/lampsacus.html  http://www.perseus.tufts.edu/hopper/searchresults?q=lampsacus

Maden Teknik Arama Genel Müdürlüğü  http://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/bilgimerkezi/maden_potansiyel_201 0/Canakkale_Madenler.pdf

128

ÖZET

“Antik Dönemde Lampsakos Kenti ve Sikkeleri” baĢlıklı bu tez çalıĢması kapsamında antik dönem boyunca Lampsakos kentinin tarihi coğrafyası, kentte önemli bir yere sahip olan Priapos kültü ve kentin ekonomisi incelenmiĢtir. Arkaik dönemden itibaren baĢlayıp Roma imparatoru Gallienus Dönemi‟ne kadar belirlenen süre içerisinde kenttin darp ettiği sikkelerden bir katalog oluĢturulmuĢtur. Sikkeler üzerinden kentin siyasi, ekonomik ve sosyal yaĢantısı hakkında bilgi verilmiĢtir.

129

ABSTRACT

This thesis study entitled “The City of Lampsakos and Coins” was investigated within the historical geography of the city of Lampsakos, the Priapos cult which have an important place in the city and economy. A catalog was created from the Archaic period to the Roman emperor Gallienus period, from the minted coins in Lampsakos city.

Information was given about the political, economic and social life of the city through coins.

130