Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Strzelin, listopad 2017 r.

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

ZLECENIODAWCA:

Gmina Strzelin ul. Z ąbkowicka 11, 57-100 Strzelin tel. (071) 39 21 971, fax. (071) 39 21 303 e-mail: [email protected]; www.strzelin.pl

ZLECENIOBIORCA:

EKO – TEAM Sebastian Kulikowski ul. Poniatowskiego 20/14, 59-900 Zgorzelec tel. 0691 015 026, fax. 75 613 81 34 e-mail: [email protected], www.ekoteam.com.pl

AUTOR OPRACOWANIA: Sebastian Kulikowski

2

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Spis tre ści 1. WST ĘP ...... 6 1.1. PODSTAWA OPRACOWANIA ...... 6 1.2. METODOLOGIA OPRACOWANIA , ZAWARTO ŚĆ DOKUMENTU I HORYZONT CZASOWY ...... 6 1.3. SPÓJNO ŚĆ Z DOKUMENTAMI STRATEGICZNYMI I PROGRAMOWYMI ...... 7 1.3.1. Nadrz ędne dokumenty strategiczne ...... 7 1.3.2. Dokumenty sektorowe ...... 9 1.3.3. Dokumenty o charakterze programowym ...... 13 2. OCENA STANU ŚRODOWISKA ...... 18 2.1. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY STRZELIN ...... 18 2.2. OCHRONA KLIMATU I JAKOŚCI POWIETRZA ...... 19 2.2.1. Klimat w rejonie Gminy Strzelin ...... 19 2.2.2. Jako ść powietrza na obszarze Gminy Strzelin ...... 22 2.2.3. Emisja zanieczyszcze ń powodowana przez przedsi ębiorstwa na terenie Gminy Strzelin ...... 27 2.2.4. Emisja z emitorów liniowych ...... 29 2.2.5. Zaopatrzenie w gaz ...... 30 2.2.6. Niska emisja na terenie Gminy Strzelin ...... 31 2.2.7. Analiza mo żliwo ści wykorzystania lokalnych i odnawialnych źródeł energii ...... 32 2.2.8. Wpływ zmian klimatu na energetyk ę i transport, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 37 2.3. ZAGRO ŻENIA HAŁASEM ...... 38 2.3.1. Hałas komunikacyjny ...... 39 2.3.1. Hałas przemysłowy ...... 39 2.4. POLA ELEKTROMAGNETYCZNE ...... 40 2.5. GOSPODAROWANIE WODAMI ...... 41 2.5.1. Wody powierzchniowe ...... 41 2.5.2. Monitoring rzek w rejonie Gminy Strzelin ...... 43 2.5.3. Wody podziemne ...... 44 2.5.4. Monitoring wód podziemnych ...... 45 2.5.5. Ochrona przed powodzi ą oraz skutkami suszy ...... 46 2.5.6. Wpływ zmian klimatu na zasoby wodne, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 48 2.6. GOSPODARKA WODNO -ŚCIEKOWA ...... 50 2.6.1. Zaopatrzenie w wod ę ...... 50 2.6.2. Odbiór ścieków ...... 50 2.7. ZASOBY GEOLOGICZNE ...... 52 2.7.1. Ocena stanu aktualnego ...... 52 2.7.2. Wpływ zmian klimatu na górnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 55 2.8. GLEBY ...... 55 2.8.1. Ocena stanu aktualnego ...... 55 2.8.2. Wpływ zmian klimatu na rolnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 61 2.9. GOSPODARKA ODPADAMI I ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW ...... 62 2.9.1. Ocena stanu aktualnego ...... 62 2.9.2. Ilo ści odebranych odpadów komunalnych na terenie Gminy Strzelin ...... 65 2.9.3. Wyroby zawieraj ące azbest na terenie Gminy Strzelin ...... 66 2.10. ZASOBY PRZYRODNICZE I OCHRONA LASÓW ...... 67 2.10.1. Ocena stanu aktualnego ...... 67 2.10.2. Wpływ zmian klimatu na przyrod ę i le śnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian ...... 73 2.11. ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 75 2.11.1. Ocena stanu aktualnego ...... 75 3. ANALIZA SWOT...... 76 4. CELE PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, ZADANIA I ICH FINANSOWANIE ...... 78 4.1. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU OCHRONY POWIETRZA I KLIMATU ...... 78 4.1.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony powietrza i klimatu ...... 79 4.1.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony powietrza i klimatu ...... 81 4.1.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony powietrza i klimatu ...... 82 4.2. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM ...... 83 4.2.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przed hałasem ...... 84 4.2.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony przed hałasem ...... 85

3

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony przed hałasem ...... 85 4.3. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE OCHRONY PRZED ODDZIAŁYWANIEM PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ...... 86 4.3.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych ...... 87 4.3.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych ...... 87 4.3.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych ...... 88 4.4. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA WODAMI ...... 89 4.4.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu gospodarowania wodami ...... 90 4.4.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarowania wodami...... 91 4.4.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarowania wodami ...... 91 4.5. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE GOSPODARKI WODNO ŚCIEKOWEJ ...... 92 4.5.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu gospodarki wodno ściekowej ...... 94 4.5.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarki wodno ściekowej ...... 95 4.5.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarki wodno ściekowej ...... 96 4.1. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU ZASOBÓW GEOLOGICZNYCH ...... 97 4.1.1. Cele, kierunki interwencji w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi ...... 98 4.1.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi ...... 98 4.1.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi . 99 4.2. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU OCHRONY GLEB ...... 100 4.2.1. Cele, kierunki interwencji w zakresie ochrony gleb ...... 101 4.2.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony gleb ...... 102 4.2.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony gleb ...... 102 4.3. CELE I ZADANI ŚRODOWISKOWE Z ZAKRESU GOSPODAROWANIA ODPADAMI ...... 103 4.3.1. Cele, kierunki interwencji w zakresie gospodarowania odpadami ...... 104 4.3.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarowania odpadami ...... 105 4.4. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY I KRAJOBRAZU ORAZ OCHRONY LASÓW 108 4.4.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu ...... 109 4.4.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu ...... 111 4.4.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu ...... 112 4.5. CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE W ZAKRESIE ZAGRO ŻEŃ POWA ŻNYMI AWARIAMI ...... 114 4.5.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu zagro żeń powa żnymi awariami ...... 115 4.5.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami ...... 116 4.5.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami...... 116 5. SYSTEM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ...... 117 6. INSTRUMENTY I ŚRODKI REALIZACJI POLITYKI EKOLOGICZNEJ NA POZIOMIE GMINY ...... 118 6.1. REGULACJE OGÓLNOPRAWNE ...... 118 6.2. INSTRUMENTY PRAWNO -ADMINISTRACYJNE ...... 119 6.3. INSTRUMENTY EKONOMICZNE ...... 119 6.4. INSTRUMENTY SPOŁECZNE ...... 120 7. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA INWESTYCJI ŚRODOWISKOWYCH ...... 120 7.1. ANALIZA ZAGRANICZNYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ZADA Ń ...... 120 7.2. ANALIZA KRAJOWYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA ZADAŃ ...... 123 7.3. SZACOWANE KOSZTY REALIZACJI PROGRAMU ...... 124 8. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU ...... 125 9. STRESZCZENIE ...... 128

Spis rysunków Rysunek 1 Lokalizacja gminy Strzelin na tle powiatu strzeli ńskiego ...... 18 Rysunek 2 Temperatura powietrza w rejonie Strzelina w 2015 r...... 20 Rysunek 3 Liczba dni słonecznych, cz ęś ciowo zachmurzonych, zachmurzonych i z opadem w rejonie Strzelina w 2015 r...... 20 Rysunek 4 Ilo ść opadów atmosferycznych w rejonie Strzelina w 2015 r...... 21 Rysunek 5 Ró ża wiatrów w rejonie Strzelina w 2015 r...... 21 4

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 6 Stacje pomiarowe na terenie stref województwa dolno śląskiego, wykorzystane w ocenie za 2016 r. 23 Rysunek 7 Emisja zanieczyszcze ń pyłowo- gazowych w latach 2010-2016 z zakładów znajduj ących si ę na terenie Gminy Strzelin (Mg/rok)...... 27 Rysunek 8 Emisja zanieczyszcze ń w latach 2010-2016 z zakładów znajduj ących si ę na terenie Gminy Strzelin (Mg/rok) ...... 28 Rysunek 9 Emisja dwutlenku w ęgla oraz bez dwutlenku w ęgla w latach 2010-2016 z zakładów znajduj ących si ę na terenie Gminy Strzelin (Mg/rok) ...... 28 Rysunek 10 Odbiorcy gazu na terenie Gminy Strzelin w latach 2010-2015 (gosp.) ...... 31 Rysunek 11 Energia wiatru w kWh/(m 2/rok) na wysoko ści 10 i 30 m n.p.m...... 33 Rysunek 12 Średnie roczne sumy usłonecznienia ...... 34 Rysunek 13 Mapa rozkładu g ęsto ści ziemskiego strumienia cieplnego na obszarze Polski ...... 35 Rysunek 14 Zlewnie i dopływy rzek i potoków w rejonie Gminy Strzelin ...... 42 Rysunek 15 Regionalizacja hydrogeologiczna wód zwykłych ...... 45 Rysunek 16 Dane dotycz ące utrzymania i poprawy urz ądze ń zwi ązanych z ochron ą przeciwpowodziow ą w latach 2012-2016 na terenie Gminy Strzelin ...... 47 Rysunek 17 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2021-2050 ...... 48 Rysunek 18 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2071-2100 ...... 49 Rysunek 19 Rozmieszczenie punktów pomiarowo – kontrolnych na terenie województwa dolno śląskiego ...... 56 Rysunek 20 Odczyn gleb u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008-2011 ...... 57 Rysunek 21 Potrzeby wapnowania gleb u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008- 2011 ...... 57 Rysunek 22 Zawarto ść fosforu w glebach u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008- 2011 ...... 58 Rysunek 23 Zawarto ść potasu w glebach u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008- 2011 ...... 59 Rysunek 24 Zawarto ść magnezu w glebach u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008- 2011 ...... 60 Rysunek 25 Mapa województwa dolno śląskiego z podziałem na regiony gospodarki odpadami komunalnymi . 64 Rysunek 26 Powierzchniowy obszar chroniony na terenie gminy Strzelin: Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Wzgórza Strzeli ńskie” ...... 69 Rysunek 27 Obszary Natura 2000 na terenie gminy Strzelin: Wzgórza Strzeli ńskie, Karszówek ...... 69 Rysunek 28 Lasy i obszary le śne na terenie gminy Strzelin ...... 72

Spis tabel Tabela 1 Średni dobowy ruch na drogach na terenie Gminy Strzelin ...... 30 Tabela 2 Zasoby energii wodnej rzek w rejonie Gminy Strzelin i mo żliwo ści ich technicznego wykorzystania . 32 Tabela 3 Powierzchnia upraw na terenie Gminy Strzelin ...... 36 Tabela 4 Zapotrzebowanie na słom ę dla poszczególnych gatunków zwierz ąt hodowanych...... 36 Tabela 5 Wska źnik wielko ści produkcji biogazu w przeliczeniu na sztuki du że [m 3/SD/d]...... 37 Tabela 6 Pogłowie zwierz ąt gospodarskich w Gminie Strzelin oraz produkcja biogazu ...... 37 Tabela 7 Zestawienie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu fizykochemicznego, stanu hydromorfologicznego, stanu biologicznego oraz stanu chemicznego rzek w rejonie Gminy Strzelin ...... 43 Tabela 8 Zło ża surowców na terenie Gminy Strzelin ...... 53 Tabela 9 Wykaz koncesjonowanych złó ż na terenie Gminy Strzelin...... 54 Tabela 10 U żytkowanie terenu w Gminie Strzelin...... 56 Tabela 11 Pomniki przyrody na terenie gminy Strzelin ...... 71 Tabela 12 Działania w ramach zarz ądzania środowiskiem w Gminie Strzelin ...... 118 Tabela 13 Źródła finansowania dla zada ń z poszczególnych obszarów interwencji w Programie ...... 124 Tabela 14 Szacowane nakłady na realizacj ę Programu w latach 2017-2024 ...... 125 Tabela 15 Dodatkowe wska źniki realizacji programu ochrony środowiska ...... 125

5

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

1. Wst ęp 1.1. Podstawa opracowania Dokument opracowano na zlecenie Gminy Strzelin. Umowa dotyczy opracowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017 – 2020 z perspektywą do roku 2024 oraz przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko projektu programu ochrony środowiska, w tym w razie stwierdzenia takiego obowi ązku – opracowanie Prognozy. W celu realizacji polityki ochrony środowiska pa ństwa, Gmina Strzelin jest zobligowana do sporz ądzania gminnego programu ochrony środowiska zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z pó źn. zm.). Wykonuj ąc ustawowy obowi ązek, Gmina Strzelin w 2009 roku przygotowała dokument pn. „Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin”, który został przyj ęty uchwał ą Rady Miejskiej nr XLVI/433/10 z dnia 28 wrze śnia 2010 r. Zgodnie z art. 18, ust. 2 ustawy Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z pó źn. zm.) z realizacji zada ń Programu organ wykonawczy Gminy, co 2 lata sporz ądza raporty. W celu weryfikacji zamierze ń przewidzianych w/w Programie, Gmina Strzelin opracowała dwa Raporty z wykonania Programu ochrony środowiska dla Gminy Strzelin za lata 2013 – 2014 oraz za 2015-2016. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017 – 2020 z perspektyw ą do roku 2024 jest kontynuacj ą dotychczasowego Programu ochrony środowiska dla Gminy z 2010 r. W niniejszym opracowaniu autor starał si ę dokona ć porównania stanu środowiska z roku 2013 z obecnym według informacji z 2016 roku (natomiast je śli brakowało takich informacji posłu żono si ę danymi z 2015 oraz 2014 roku). Podstawowym celem sporz ądzenia i uchwalenia PO Ś jest realizacja przez Gmin ę Strzelin polityki ochrony środowiska zbie żnej z zało żeniami dokumentów strategicznych i programowych. Program stanowi podstaw ę funkcjonowania systemu zarz ądzania środowiskiem spajaj ącym wszystkie działania i dokumenty dotycz ące ochrony środowiska, przyrody i gospodarki odpadami na szczeblu gminy.

1.2. Metodologia opracowania, zawarto ść dokumentu i horyzont czasowy Niniejszy Program ochrony środowiska został opracowany według metodologii planowania strategicznego. Główne działania zmierzaj ące w kierunku powstania niniejszego Programu to: • zbieranie i analiza danych, • diagnoza wraz z ocen ą stanu środowiska przyrodniczego, • analiza słabych i mocnych stron oraz szans i zagro żeń gminy metod ą Analizy SWOT, • okre ślenie środowiska zewn ętrznego - scharakteryzowanie uwarunkowa ń realizacyjnych Programu w zakresie rozwi ąza ń prawno-instytucjonalnych oraz źródeł finansowania zewn ętrznego, • definiowanie priorytetów ochrony środowiska, • konkretyzacj ę priorytetów poprzez sformułowania listy zada ń, • opracowanie systemu monitorowania Programu. Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17), by opracowanie uwzgl ędniało pewne dokumenty okre ślone w art. 14 tj. strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2017, poz. 1376, z pó źn. zm.), w tym: • umowy partnerstwa, • programy słu żą ce realizacji umowy partnerstwa: − w zakresie polityki spójno ści – programy realizowane z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójno ści, z wył ączeniem programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej, − realizowane z wykorzystaniem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz funduszy wspieraj ących sektory morski lub rybacki. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporz ądzania Gminnego Programu Ochrony Środowiska (PO Ś) jest zgodny z przyj ętymi 2 wrze śnia 2015 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do opracowania wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska”. Ocena stanu środowiska naturalnego Gminy Strzelin sporz ądzona została głównie na podstawie opracowa ń i informacji: • Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu (Pa ństwowy Monitoring Środowiska), • Głównego Urz ędu Statystycznego (Bank Danych Lokalnych), • Dolno śląskiego Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego we Wrocławiu,

6

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska, w tym Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu, • Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej, w tym Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, • Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Pa ństwowy Instytut Badawczy, • Dolno śląskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Wrocławiu, • Powiatu Strzeli ńskiego - Starostwa Powiatowego w Strzelinie i jednostek podległych, • Gminy Strzelin – Urz ędu Miasta i Gminy w Strzelinie, • Generalnej Dyrekcji Dróg i Autostrad Oddział we Wrocławiu, • Dolno śląskiej Służby Dróg i Kolei we Wrocławiu, • przedsi ębiorców z terenu gminy Strzelin, • Nadle śnictwa Henryków i Oława. a tak że informacji zawartych na stronach internetowych instytucji publicznych, działaj ących w obszarze ochrony środowiska. Na podstawie aktualnego stanu środowiska naturalnego Gminy Strzelin, a tak że uwarunkowa ń wynikaj ących z dokumentów programowych wyznaczono kierunki działa ń i zaproponowano do nich zadania których wykonanie jest niezb ędne, aby zachowa ć b ądź poprawi ć stan środowiska, wypełni ć zobowi ązania unijne, a tym samym poprawi ć jako ść życia mieszka ńców. Koszty realizacji działa ń oszacowano w oparciu o analiz ę materiałów dotycz ących planowanych do realizacji zada ń środowiskowych w latach 2017-2024, przekazanych przez Gmin ę Strzelin, instytucje publiczne działaj ące w obszarze ochrony środowiska, a tak że na podstawie dokumentów strategicznych i dost ępnych źródeł finansowania. Dokument opracowano na lata 2017-2024.

1.3. Spójno ść z dokumentami strategicznymi i programowymi Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z pó źn. zm.) „[…] w celu realizacji polityki ochrony środowiska organ wykonawczy gminy sporz ądza gminny program ochrony środowiska, uwzgl ędniaj ąc cele zawarte w strategiach, programach i dokumentach programowych”, w zwi ązku z tym w niniejszym opracowaniu zostan ą uj ęte powy ższe zało żenia, cele i priorytety na lata 2017-2024, które zapisano w dokumentach wcze śniej opracowanych i obejmuj ących teren gminy. Podczas tworzenia Programu brano pod uwag ę zało żenia w aktualnie obowi ązuj ących dokumentach nadrz ędnych, w których uwzgl ędniono najbardziej istotne kierunki rozwoju zarysowane w dokumentach wy ższego szczebla.

1.3.1. Nadrz ędne dokumenty strategiczne Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030. W dokumencie wskazane s ą następuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Cel 7 – Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego oraz ochrona i poprawa stanu środowiska, • Cel 8 – Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych, • Cel 9 – Udro żnienie dost ępno ści terytorialnej Polski. Główne obszary problemowe: • Zanieczyszczenie powietrza zwi ązane z nisk ą emisj ą ze źródeł punktowych, • Nadmierna energochłonno ść obiektów, • Nadmierna energochłonno ść o świetlenia ulicznego, • Brak szczelno ści systemu odpadowego, • Brak skanalizowana 100% mieszka ńców , • Modernizacja infrastruktury i bezpiecze ństwo energetyczne, Kierunki rozwoju: • Modernizacja sieci elektroenergetycznych i ciepłowniczych, • Realizacja programu inteligentnych sieci w energetyce, • Stworzenie zach ęt przyspieszaj ących rozwój zielonej gospodarki, • Zwi ększenie poziomu ochrony środowiska. Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju 2020. W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące obszary strategiczne spójne z niniejszym Programem: • Obszar strategiczny I. Sprawne i efektywne pa ństwo, 7

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Obszar strategiczny II. Konkurencyjna Gospodarka, • Obszar strategiczny III. Spójno ść społeczna i terytorialna. Główne obszary problemowe: • Zanieczyszczenie powietrza zwi ązane z nisk ą emisj ą ze źródeł punktowych • Nadmierna energochłonno ść obiektów • Nadmierna energochłonno ść o świetlenia ulicznego • Słaba jako ść dróg gminnych Kierunki rozwoju: • Zapewnienie ładu przestrzennego, • Zwi ększenie bezpiecze ństwa obywatela, • Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych, • Racjonalne gospodarowanie zasobami, • Poprawa efektywno ści energetycznej, • Poprawa stanu środowiska, • Adaptacja do zmian klimatu, • Modernizacja i rozbudowa poł ącze ń transportowych, • Udro żnienie obszarów wiejskich, • Podnoszenie jako ści i dost ępno ści usług publicznych, • Zwi ększenie spójno ści terytorialnej. Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko. W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Cel 1 - Zrównowa żone gospodarowanie zasobami środowiska, • Cel 2 - Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energi ę, • Cel 3 - Poprawa stanu środowiska. Główne obszary problemowe: • Zła jako ść wód powierzchniowych • Niedostateczna jako ść wód podziemnych • Wpływ zanieczyszcze ń spoza terenu gminy na stan czysto ści wód • Stan sieci wodoci ągowej w cz ęś ci wykonany z rur azbestowych • Lokalizacja terenów zagro żonych powodzi ą • Zwi ększenie kontroli w lasach prywatnych i pa ństwowych • Niska świadomo ść ekologiczna mieszka ńców Kierunki rozwoju: • Racjonalne i efektywne gospodarowanie zasobami kopalin, • Gospodarowanie wodami dla ochrony przed powodzi ą, susz ą i deficytem wody, • Zachowanie bogactwa ró żnorodno ści biologicznej w tym wielofunkcyjna gospodarka le śna, • Poprawa efektywno ści energetycznej, • Wzrost znaczenia rozproszonych odnawialnych źródeł energii, • Zapewnienie dost ępu do czystej wody dla społecze ństwa i gospodarki, • Racjonalne gospodarowanie odpadami w tym wykorzystanie ich na cele energetyczne, • Ochrona powietrza, w tym ograniczenie oddziaływania energetyki, • Promowanie zachowa ń ekologicznych oraz tworzenie warunków do powstawania zielonych miejsc pracy. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku . W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele spójne z niniejszym Programem: • Kierunek – Poprawa efektywno ści energetycznej, • Kierunek – Wzrost bezpiecze ństwa dostaw paliw i energii, • Kierunek – Rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii w tym biopaliw, • Kierunek – Ograniczenie odziaływania energetyki na środowisko. Główne obszary problemowe: • Jako główne paliwo energetyczne do ogrzania obiektów u żywany jest w ęgiel i jego produkty • Niski stopie ń wykorzystania OZE w mieszkalnictwie, budynkach u żyteczno ści publicznej i przez przedsi ębiorstwa Kierunki rozwoju:

• Ograniczenie emisji CO 2 do 2020 przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpiecze ństwa energetycznego, 8

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Ograniczenie emisji SO 2, NO x oraz pyłów do poziomów wynikaj ących z obecnych i projektowanych regulacji unijnych, • Ograniczenie negatywnego oddziaływania energetyki na stan wód powierzchniowych i podziemnych, • Minimalizacja składowania odpadów poprzez jak najszersze wykorzystanie ich w gospodarce, • Zmiana struktury wytwarzania energii w kierunku technologii niskoemisyjnych.

1.3.2. Dokumenty sektorowe Krajowy Program Ochrony Powietrza do roku 2020 . W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Cel 1 - osi ągniecie w mo żliwie krótkim czasie poziomów dopuszczalnych i docelowych niektórych substancji, okre ślonych w dyrektywie 2008/50/WE i 2004/107/WE, oraz utrzymanie ich na tych obszarach, na których s ą̨ dotrzymywane, a w przypadku pyłu PM2,5 tak że pułapu st ęż enia ekspozycji oraz Krajowego Celu Redukcji Nara żenia, • Cel 2 - osi ągniecie w perspektywie do roku 2030 st ęż eń́ niektórych substancji w powietrzu na poziomach wskazanych przez WHO oraz nowych wymaga ń́ wynikaj ących z regulacji prawnych projektowanych przepisami prawa unijnego. Kierunki rozwoju: • Podniesienie rangi zagadnienia poprawy jako ści powietrza poprzez skonsolidowanie działa ń́ na szczeblu krajowym oraz powołanie Partnerstwa na rzecz poprawy jako ści powietrza, • Stworzenie ram prawnych sprzyjaj ących realizacji efektywnych działa ń́ maj ących na celu popraw ę̨ jako ści powietrza, • Wł ączenie społecze ństwa w działania na rzecz poprawy jako ści powietrza poprzez zwi ększenie świadomo ści społecznej oraz tworzenie trwałych platform dialogu z organizacjami społecznymi, • Rozwój i rozpowszechnienie technologii sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza, • Rozwój mechanizmów kontrolowania źródeł niskiej emisji sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza, • Upowszechnienie mechanizmów finansowych sprzyjaj ących poprawie jako ści powietrza. Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych . W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Celem Programu jest ograniczenie zrzutów niedostatecznie oczyszczanych ścieków, a co za tym idzie – ochrona środowiska wodnego przed ich niekorzystnymi skutkami Kierunki rozwoju: • Budowa sieci kanalizacyjnej, • Inwestycje zwi ązane z oczyszczalniami ścieków, • Dostosowanie oczyszczalni do art. 5.2 dyrektywy 91/271/EWG tj. zastosowanie podwy ższonego usuwania biogenów we wszystkich oczyszczalniach znajduj ących si ę w danej aglomeracji. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2022 . W gospodarce odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji, przyj ęto nast ępuj ące cele spójne z niniejszym Programem: • zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów: − ograniczenie marnotrawienia żywno ści, − wprowadzenie selektywnego zbierania bioodpadów z zakładów zbiorowego żywienia; • zwi ększanie świadomo ści społecze ństwa na temat wła ściwego gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji; • doprowadzenie do funkcjonowania systemów zagospodarowania odpadów zgodnie z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami. − osi ągni ęcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego u życia frakcji: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysoko ści minimum 50% ich masy do 2020 r., − do 2020 r. udział masy termicznie przekształcanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodz ących z przetworzenia odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych nie mo że przekracza ć 30%, − do 2025 r. recyklingowi powinno by ć poddawane 60% odpadów komunalnych, − do 2030 r. recyklingowi powinno by ć poddawane 65% odpadów komunalnych; − redukcja składowania odpadów komunalnych do maksymalnie 10% do 2030 r. • zmniejszenie udziału zmieszanych odpadów komunalnych w całym strumieniu zbieranych odpadów (zwi ększenie udziału odpadów zbieranych selektywnie):

9

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

− obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy systemem selektywnego zbierania odpadów komunalnych, − wprowadzenie jednolitych standardów selektywnego zbierania odpadów komunalnych na terenie całego kraju do ko ńca 2021 r. – zestandaryzowanie ma na celu zapewnienie minimalnego poziomu selektywnego zbierania odpadów szczególnie w odniesieniu do gmin w których stosuje si ę niedopuszczalny podział na odpady „suche” - „mokre”, − zapewnienie jak najwy ższej jako ści zbieranych odpadów przez odpowiednie systemy selektywnego zbierania odpadów, w taki sposób, aby mogły one zosta ć w mo żliwie najbardziej efektywny sposób poddane recyklingowi, − wprowadzenie we wszystkich gminach w kraju systemów selektywnego odbierania odpadów zielonych i innych bioodpadów u źródła – do ko ńca 2021 r.; • zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych w 2020 r. wi ęcej ni ż 35% masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995 r., • zaprzestanie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji selektywnie zebranych; • zaprzestanie składowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia; • zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych; • utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi; • monitorowanie i kontrola post ępowania z frakcj ą odpadów komunalnych wysortowywan ą ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczon ą do składowania (frakcja 19 12 12); • zbilansowanie funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowi ązuj ącego zakazu składowania okre ślonych frakcji odpadów komunalnych i pochodz ących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawartości ogólnego w ęgla organicznego powy żej 5% s.m. i o cieple spalania powy żej 6 MJ/kg suchej masy, od 1 stycznia 2016 r. Główne obszary problemowe: • Brak szczelnego systemu gospodarki odpadami • Powstawanie dzikich wysypisk • Brak osi ągni ęcia zakładanych poziomów redukcji masy odpadów skierowanych do składowania W gospodarce odpadami komunalnymi, w tym odpadami żywno ści i innymi odpadami ulegaj ącymi biodegradacji, przyj ęto nast ępuj ące kierunki działa ń: • realizacja bada ń w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, mi ędzy innymi badania dotycz ące analizy składu morfologicznego odpadów oraz wła ściwo ści fizycznych i chemicznych odpadów; • utrzymanie finansowania inwestycji, mi ędzy innymi przez instrumenty finansowe, ukierunkowanych na modernizacj ę instalacji przetwarzaj ących odpady komunalne, w tym odpady ulegaj ące biodegradacji selektywnie zebrane, tak aby mogły dostosowa ć si ę i spełnia ć wysokie standardy ochrony środowiska; • ograniczenie mo żliwo ści finansowania ze środków publicznych inwestycji z zakresu gospodarowania odpadami komunalnymi i pochodz ącymi z ich przetworzenia – w przypadku wyst ąpienia zagro żenia mo żliwo ści osi ągni ęcia wyznaczonych celów do 2020 r. lub w przypadku wyst ąpienia nadwy żki mocy przerobowych instalacji w regionach gospodarki odpadami lub województwach w stosunku do dost ępnego strumienia odpadów; • organizowanie i prowadzenie działa ń edukacyjno-informacyjnych zarówno na szczeblu ogólnokrajowym, jak i gminnym maj ących na celu mi ędzy innymi: − podnoszenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie ZPO, w tym odpadów ulegaj ących biodegradacji, ze szczególnym podkre śleniem nale żytego, to jest racjonalnego planowania zakupów artykułów spo żywczych, aby zapobiega ć marnotrawieniu żywno ści, − wła ściwe post ępowanie z odpadami, w tym odpadami ulegaj ącymi biodegradacji, szczególnie w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, − promowanie takich technologii przetwarzania bioodpadów, w wyniku których powstaje pełnowarto ściowy i bezpieczny dla środowiska materiał wykorzystywany do celów nawozowych lub rekultywacyjnych, − promowanie prawidłowego sposobu post ępowania z odpadami i korzy ści z tego wynikaj ących (szeroko poj ęte działania edukacyjno-informacyjne skierowane do ró żnych grup docelowych, w szczególno ści przedszkolaków, uczniów i studentów, ogółu obywateli, a tak że decydentów); • utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi w oparciu o BDO; • stworzenie podstawy prawnej i organizacyjnej dla gmin do prowadzenia kontroli prawidłowego odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych, w szczególno ści przez zniesienie rozwi ąza ń prawnych odnosz ących si ę do mo żliwo ści ryczałtowego rozliczania firmy odbieraj ącej odpady komunalne od mieszka ńców proporcjonalnie do ich ilo ści oraz ł ączenia przetargu na odbiór i zagospodarowanie odpadów; 10

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• wdro żenie rozwi ąza ń pozwalaj ących na nale żyte monitorowanie i kontrol ę post ępowania z frakcj ą odpadów komunalnych wysortowywan ą ze strumienia zmieszanych odpadów komunalnych i nieprzeznaczon ą do składowania (frakcja 19 12 12); • realizacja działa ń na rzecz nale żytego zbilansowania funkcjonowania systemu gospodarki odpadami komunalnymi w świetle obowi ązuj ącego zakazu składowania okre ślonych frakcji odpadów komunalnych i pochodz ących z przetwarzania odpadów komunalnych, w tym odpadów o zawarto ści ogólnego w ęgla organicznego powy żej 5% s.m., od 1 stycznia 2016 r.; • okre ślenie procentowej ró żnicy pomi ędzy stawkami opłat za odpady zbierane w sposób selektywny a odpadami zbieranymi w sposób nieselektywny, tak aby stanowiła ona zach ętę do selektywnego zbierania odpadów; • na etapie aktualizacji poszczególnych WPGO dokonanie analizy podziału na regiony gospodarki odpadami komunalnymi wraz ze wskazaniem gmin wchodzących w skład ka żdego regionu, tak aby prawidłowo wykorzysta ć moce przerobowe instalacji, z uwzgl ędnieniem aspektów ekologicznych i ekonomicznych; • prowadzenie przez gminy gospodarki odpadami komunalnymi w ramach systemu regionów gospodarki odpadami komunalnymi i w oparciu o RIPOK; • wdra żanie przez przedsi ębiorców BAT. Przewiduje si ę tak że wprowadzenie w przyszło ści rozwi ązania polegaj ącego na mo żliwo ści stosowania zamówie ń publicznych „in house” w zakresie gospodarki odpadami w celu umo żliwienia gminom efektywnej kontroli sposobu zagospodarowania odpadów komunalnych. Strategiczny Plan Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektyw ą do roku 2030 (SPA2020). W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele i priorytety ekologiczne spójne z niniejszym Programem: • Cel 1. Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska • Cel 2. Skuteczna adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich • Cel 3. Rozwój transportu w warunkach zmian klimatu • Cel 4. Zapewnienie zrównowa żonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzgl ędnieniem zmian klimatu • Cel 5. Stymulowanie innowacji sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu • Cel 6. Kształtowanie postaw społecznych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu Główne obszary problemowe: • Jako główne paliwo energetyczne do ogrzania obiektów u żywany jest w ęgiel i jego produkty • Niski stopie ń wykorzystania OZE w mieszkalnictwie, budynkach u żyteczno ści publicznej i przez przedsi ębiorstwa. Kierunki działa ń: • Kierunek działa ń 1.1 – dostosowanie sektora gospodarki wodnej do zmian klimatu • Kierunek działa ń 1.2 – adaptacja strefy przybrzeżnej do zmian klimatu • Kierunek działa ń 1.3 – dostosowanie sektora energetycznego do zmian klimatu • Kierunek działa ń 1.4 – ochrona r óż norodno ści biologicznej i gospodarka le śna w kontek ście zmian klimatu • Kierunek działa ń 2.1 – stworzenie lokalnych systemów monitorowania i ostrzegania przed zagro żeniami • Kierunek działa ń 2.2 – organizacyjne i techniczne dostosowanie działalno ści rolniczej i rybackiej do zmian klimatu • Kierunek działa ń 3.2 – zarzadzanie szlakami komunikacyjnymi w warunkach zmian klimatu • Kierunek działa ń 5.1 – promowanie innowacji na poziomie działa ń organizacyjnych i zarz ądczych sprzyjaj ących adaptacji do zmian klimatu • Kierunek działa ń 6.1 – zwi ększenie świadomo ści odno śnie do ryzyka zwi ązanych ze zjawiskami ekstremalnymi i metodami ograniczania ich wpływu • Kierunek działa ń 6.2 – ochrona grup szczególnie nara żonych przed skutkami niekorzystnych zjawisk klimatycznych Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 . Program ochrony środowiska dla Gminy Strzelin jest spójny z nast ępuj ącymi osiami priorytetowymi POIi Ś: • Oś priorytetowa I Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki • Oś priorytetowa II Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu • Oś priorytetowa IV Infrastruktura drogowa dla miast • Oś priorytetowa VI Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach • Oś priorytetowa VII Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego Głównie obszary problemowe: 11

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Zła jako ść wód powierzchniowych • Niedostateczna jako ść wód podziemnych • Wpływ zanieczyszcze ń spoza terenu gminy na stan czysto ści wód • Stan sieci wodoci ągowej w cz ęś ci wykonany z rur azbestowych • Lokalizacja terenów zagro żonych powodzi ą • Zwi ększenie kontroli w lasach prywatnych i pa ństwowych • Brak obszarów chronionych, nie licz ąc obszarów NATURA2000 • Niska świadomo ść ekologiczna mieszka ńców Kierunki działa ń: • Działanie 1.1 Wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych • Działanie 1.2 Promowanie efektywno ści energetycznej i korzystania z odnawialnych źródeł energii w przedsi ębiorstwach • Działanie 1.3 Wspieranie efektywno ści energetycznej w budynkach • Działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwi ększeniem odporno ści na kl ęski żywiołowe, w szczególno ści katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska • Działanie 2.2 Gospodarka odpadami komunalnymi • Działanie 2.3 Gospodarka wodno ściekowa w aglomeracjach • Działanie 2.4 Ochrona przyrody i edukacja ekologiczna • Działanie 2.5 Poprawa jako ści środowiska miejskiego • Działanie 4.1 Zwi ększenie dost ępno ści transportowej o środków miejskich le żą cych w sieci drogowej TEN-T i odci ąż enie miast od nadmiernego ruchu drogowego • Działanie 4.2 Zwi ększenie dost ępno ści transportowej o środków miejskich le żą cych poza sieci ą̨ drogow ą TEN-T i odci ąż enie miast od nadmiernego ruchu drogowego • Działanie 6.1 Rozwój publicznego transportu zbiorowego w miastach • Działanie 7.1 Rozwój inteligentnych systemów magazynowania, przesyłu i dystrybucji energii. Krajowy Plan Działania w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Plan okre śla krajowe cele dotycz ące udziału energii ze źródeł odnawialnych (OZE) w sektorach: transportowym, energii elektrycznej oraz ogrzewania i chłodzenia w 2020 r. z uwzgl ędnieniem wpływu innych środków polityki efektywno ści energetycznej na ko ńcowe zu życie energii. Okre śla ponadto środki, które nale ży podj ąć dla osi ągni ęcia krajowych celów ogólnych w zakresie udziału OZE w wykorzystaniu energii finalnej. W „Krajowym planie” zawarto prognozy osi ągni ęcia w 2020 r. 15,5 proc. udziału OZE w zu życiu energii ko ńcowej brutto w sposób zrównowa żony, z uwzgl ędnieniem wielu czynników, takich jak: zasoby odnawialnych źródeł energii i surowców do wytwarzania paliw oraz stanu systemu elektroenergetycznego. Zało żono, że filarami zwi ększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych b ędzie wi ększe wykorzystanie biomasy oraz energii elektrycznej z wiatru. Program wpisuje si ę w w/w Plan, przez zwi ększenie udziału OZE w energii ko ńcowej o minimum 15.5% do 2020 r. Krajowy Plan Działa ń dotycz ący efektywno ści energetycznej dla Polski 2014 został przygotowany w zwi ązku z obowi ązkiem przekazywania Komisji Europejskiej sprawozda ń z wdra żania dyrektywy 2012/27/UE w sprawie efektywno ści energetycznej, a tak że na podstawie obowi ązku nało żonego na ministra wła ściwego do spraw energii na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z 20 maja 2016 r. o efektywno ści energetycznej (Dz. U. z 2016 r., poz. 831 z pó źn. zm.). Dokument ten zawiera opis planowanych środków poprawy efektywno ści energetycznej okre ślaj ących działania maj ące na celu popraw ę efektywno ści energetycznej w poszczególnych sektorach gospodarki, niezb ędnych dla realizacji krajowego celu w zakresie oszcz ędnego gospodarowania energi ą na 2016 r., a tak że środków słu żą cych osi ągni ęciu ogólnego celu w zakresie efektywno ści energetycznej rozumianego jako uzyskanie 20% oszcz ędno ści w zu życiu energii pierwotnej w Unii Europejskiej do 2020 r. Program ochrony środowiska wpisuje si ę w/w Plan, przez zmniejszenie energii ko ńcowej o minimum 20% do 2020 r. Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej . Podstaw ą przygotowania NPRGN jest konieczno ść stworzenia ram dla budowy w dłu ższej perspektywie optymalnego modelu nowoczesnej materiało- i energooszcz ędnej gospodarki zorientowanej na innowacyjno ść i zdolnej do konkurencji na europejskim i globalnym rynku. Istot ą Programu jest pobudzenie zmian skutkuj ących transformacją polskiej gospodarki w kierunku niskoemisyjnym przy zachowaniu zasady zrównowa żonego rozwoju. Do Programu wł ączone zostały tylko te rozwi ązania, które prowadz ąc do obni żenia emisyjno ści, b ędą jednocze śnie wspiera ć rozwój gospodarczy i wzrost jako ści życia społecze ństwa. Celem głównym NPRGN jest rozwój gospodarki niskoemisyjnej przy zapewnieniu zrównowa żonego rozwoju kraju. W dokumencie wskazane s ą nast ępuj ące cele szczegółowe spójne z Program ochrony środowiska dla Gminy Strzelin: • niskoemisyjne wytwarzanie energii; • poprawa efektywno ści gospodarowania surowcami i materiałami, w tym odpadami; • rozwój zrównowa żonej produkcji - obejmuj ący przemysł, budownictwo i rolnictwo; 12

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• transformacja niskoemisyjna w dystrybucji i mobilności; • promocja wzorców zrównowa żonej konsumpcji.

1.3.3. Dokumenty o charakterze programowym Sejmik Województwa Dolno śląskiego uchwał ą nr XXXII/932/13 z dnia 28 lutego 2013 r. przyj ął Strategi ę Rozwoju Województwa Dolno śląskiego 2020 . Zewn ętrzne i wewn ętrzne uwarunkowania, b ędące nast ępstwem zmieniaj ącej si ę sytuacji społeczno-gospodarczej, spowodowały konieczno ść aktualizacji dotychczasowych ustale ń Strategii i ponownego okre ślenia mo żliwo ści oraz kierunków rozwoju województwa dolno śląskiego. Celem aktualizacji Strategii jest zwi ększenie dynamiki rozwoju województwa, poprzez dostosowanie dokumentu, zwłaszcza w zakresie wytyczonych celów rozwoju Dolnego Śląska i działa ń (kierunków działa ń) słu żą cych ich realizacji, do zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń rozwoju regionalnego, zawartych m.in. w dokumentach szczebla krajowego oraz w prawodawstwie zwi ązanym z powadzeniem polityki rozwoju. Pierwsza cz ęść Strategii stanowi diagnoz ę prospektywn ą, w której przedstawiono najistotniejsze czynniki, które maj ą i b ędą mie ć znaczenie dla rozwoju Dolnego Śląska w najbli ższych latach. Podsumowaniem diagnozy jest bilans otwarcia – uwarunkowania rozwoju regionu, w którym zestawiono czynniki obiektywne i subiektywne rozwoju, wskazuj ąc równocze śnie na bariery rozwoju (strategiczne ograniczenia) Dolnego Śląska oraz rozwi ązania, które zalecane były we wcze śniejszych wersjach Strategii, a które si ę nie sprawdziły. W dalszej, tzw. programowej cz ęś ci projektu Strategii Rozwoju Województwa Dolno śląskiego 2020, okre ślono wizj ę, cel nadrz ędny (czy te ż strategiczny) oraz cele szczegółowe rozwoju województwa dolno śląskiego, podporz ądkowane wizji rozwoju. Cel: Nowoczesna gospodarka w atrakcyjnym środowisku Działania zapisane w Programie zmierzaj ące do racjonalizacji wykorzystania energii wpisuj ą si ę w nast ępuj ące zapisy Strategii Rozwoju Województwa Dolno śląskiego do roku 2020: • Cel „przestrzenny” - „Zwi ększenie spójno ści przestrzennej i infrastrukturalnej regionu i jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu” Priorytet 4: „Zapewnienie bezpiecze ństwa ekologicznego społecze ństwa i gospodarki: Działanie 1 : „Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego” – przedmiotem działania jest dąż enie do realizacji działa ń poprawiaj ących jego jako ść na obszarach dotychczas charakteryzuj ących si ę niskimi walorami, do których mo żna zaliczy ć m.in. termomodernizacj ę obiektów u żyteczno ści publicznej oraz domów jednorodzinnych, a tak że działania z zakresu modernizacji istniej ących systemów grzewczych; Priorytet 5: „Zapewnienie bezpiecze ństwa energetycznego regionu” Działanie 2 : „Rozbudowa i modernizacja sieci rozdzielczej” - działanie to koncentruje si ę na poszerzeniu dost ępu odbiorców indywidualnych do energii, jak te ż unowocze śnienie sieci rozdzielczej, tak aby mogła ona zaspokoi ć w sposób optymalny zapotrzebowanie na energi ę, zgłaszane w skali regionu, z uwzgl ędnieniem przestrzennego rozmieszczenia odbiorców; Działanie 3 : „Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej z preferencj ą dla elektrowni wodnych” - Przedmiotem działania jest dywersyfikacja źródeł pozyskiwania energii ze szczególnym uwzgl ędnieniem energii odnawialnej, głównie elektrowni wodnych, które ze wzgl ędu na specyfik ę regionu stanowi ą znaczne niewykorzystane zasoby. Działanie 4 : „Rozbudowa i modernizacja krajowego układu sieci gazowej wysokiego ci śnienia” - Działanie dotyczy przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z rozbudow ą w regionie sieci gazowej wysokiego ci śnienia w taki sposób, aby poszczególne cz ęś ci regionu miały do niej swobodny dost ęp, z uwzgl ędnieniem infrastruktury technicznej niezb ędnej do zapewnienia bezpiecze ństwa eksploatacji. Działanie 5 : „Sukcesywna gazyfikacja terenów osadniczych” - przedmiotem działania jest obj ęcie zasi ęgiem sieci gazowniczej wszystkich elementów systemu osadniczego w taki sposób, aby, ka żdy z elementów tego systemu mógł mie ć potencjaln ą mo żliwo ść korzystania z tego źródła energii; Działanie 7 : „Rozbudowa i modernizacja systemów grzewczych oraz alternatywnych źródeł ciepła.” - Rozbudowa oraz równoczesna modernizacja systemów grzewczych jest elementem zarówno przedsi ęwzi ęć infrastrukturalnych, jak i ekologicznych. Działanie to ma zapewni ć jak najefektywniejsz ą redystrybucj ę energii cieplnej w przestrzeni regionu oraz zwi ększenie jej pozyskiwania z alternatywnych źródeł ciepła. Zarz ąd Województwa Dolno śląskiego w dniu 30 pa ździernika 2014r. przyj ął Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą do 2021 r. uchwał ą Nr LV/2121/14. Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego (zwany dalej Programem oraz WPO Ś) jest aktualizacj ą dokumentu programowego i wytycza cele, kierunki działa ń oraz zadania z zakresu ochrony środowiska na terenie województwa dolno śląskiego. 13

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Naczeln ą zasad ą przyj ętą w Wojewódzkim Programie Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego jest zasada zrównowa żonego rozwoju, umo żliwiaj ąca harmonijny rozwój gospodarczy i społeczny wraz z ochron ą walorów środowiskowych. Oznacza ona taki rozwój społeczno - gospodarczy, w którym w celu równowa żenia szans dost ępu do środowiska poszczególnych społecze ństw lub ich obywateli – zarówno współczesnego, jak i przyszłych pokole ń – nast ępuje proces integrowania działa ń politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych. W zwi ązku z powy ższym CEL NADRZ ĘDNY Wojewódzkiego Programu Ochrony Środowiska brzmi nast ępuj ąco: Nowoczesna gospodarka (efektywne wykorzystanie zasobów), harmonijny, zintegrowany rozwój przestrzenny oraz społeczno-gospodarczy w atrakcyjnym środowisku naturalnym. Program jest spójny z celami i priorytetami Programu Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2014-2017 z perspektyw ą do 2021 r., w tym: Obszar strategiczny I - Zadania o charakterze systemowych: • System transportowy, • Przemysł i energetyka zawodowa, • Budownictwo i gospodarka komunalna, • Aktywizacja rynku do działa ń na rzecz ochrony środowiska. Obszar strategiczny II - Poprawa jako ści środowiska: • Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego (w tym ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, punktowych i liniowych), • Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Obszar strategiczny III - Racjonalne korzystanie z zasobów naturalnych: • Racjonalne gospodarowanie zasobami geologicznymi, • Efektywne wykorzystanie energii. Program ochrony powietrza dla strefy dolno śląskiej , zał ącznik nr 4 do uchwały nr XLVI/1544/14 Sejmiku Województwa Dolno śląskiego z dnia 12 lutego 2014 r. w sprawie uchwalenia Programu ochrony powietrza dla województwa dolno śląskiego. Program Ochrony Powietrza koncentruje si ę na istotnych powodach wyst ępowania przekrocze ń poziomów dopuszczalnych ww. zanieczyszcze ń, a tak że na znalezieniu skutecznych i mo żliwych do zrealizowania działa ń, których wdro żenie spowoduje obni żenie poziomów tych zanieczyszcze ń co najmniej do poziomów dopuszczalnych/docelowych, przy czym działania te powinny by ć uzasadnione finansowo i technicznie. Głównym celem sporz ądzenia i wdro żenia Programu Ochrony Powietrza jest przywrócenie naruszonych standardów jako ści powietrza, a przez to poprawa warunków życia mieszka ńców, podwy ższenie standardów cywilizacyjnych oraz lepsza jako ść życia w miastach. Realizacja zada ń wynikaj ących z Programu Ochrony Powietrza ma na celu zmniejszenie st ęż eń substancji zanieczyszczaj ących w powietrzu w danej strefie do poziomów dopuszczalnych i utrzymywania ich na takim poziomie. Programu Ochrony Powietrza – aktualizacja dla strefy – strefa dolno śląska. Program pokrywa cały obszar Gminy Strzelin. Program opracowany został w zwi ązku z przekroczeniami poziomów dopuszczalnych pyłu zawieszonego PM10, tlenku w ęgla oraz poziomów docelowych benzo(a)pirenu i ozonu w powietrzu w 2011 r. Program przewiduje realizacj ę nast ępuj ących działa ń: • obni żenie emisji z ogrzewania indywidualnego, • podł ączenie do sieci cieplnej, • wzrost efektywno ści energetycznej miast i gmin • modernizacja i remonty dróg powiatowych i gminnych w sieci kompleksowej TEN-T, w tym inwestycje na rzecz poprawy bezpiecze ństwa i przepustowo ści ruchu na tych drogach (ITS), • czyszczenie ulic, • rozwój zintegrowanego systemu kierowania ruchem ulicznym, • ograniczenie u żytkowania samochodów osobowych w śródmie ściu i ujednolicenia zasad ich parkowania (system Park&Ride), stosowanie przyjaznych środowisku samochodów dostawczych, • rozwoju form i środków transportu alternatywnego dla podró ży samochodem osobowym, w tym zakresie stworzenia zintegrowanego systemu transportu miejskiego oraz nowoczesnego i interoperacyjnego systemu transportu kolejowego, • zwi ększenie atrakcyjno ści komunikacji zbiorowej poprzez: odpowiedni ą polityk ę cenow ą, • reformowanie systemu taryfowego w stron ę preferencji dla biletów okresowych, popraw ę

14

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• warunków ruchu autobusów w celu skrócenia czasu przejazdu na poszczególnych liniach, • modernizacj ę przystanków i w ęzłów przesiadkowych, podnoszenie jako ści obsługi pasa żerów, • wprowadzenie nowoczesnych systemów informowania pasa żerów o aktualnych warunkach • ruchu, doskonalenie systemu zarz ądzania i finansowania zada ń komunikacji zbiorowej, • hamowanie dekoncentracji osadnictwa na obszarach, które nie b ędą mogły by ć efektywnie obsługiwane przez transport zbiorowy, • koncentracj ę miejsc pracy, nauki i usług w obszarach, w których rozwini ęta jest komunikacja zbiorowa, • rezerwowanie terenów na parkingi oraz infrastrukturę dla potrzeb komunikacji zbiorowej, • rozwój systemu ście żek rowerowych i infrastruktury rowerowej, • ograniczenie emisji niezorganizowanej pyłów z kopalni, • monitoring inwestycji budowlanych pod k ątem ograniczenia niezorganizowanej emisji pyłów, • zwi ększanie udziału zieleni w przestrzeni miast, • zapisy w planach zagospodarowania przestrzeni umo żliwiaj ące ograniczenie emisji zanieczyszcze ń powietrza, • uwzgl ędnianie w planach urbanistycznych potrzeb ruchu pieszego i rowerowego oraz zapewnienie dogodnych i bezpiecznych doj ść do przystanków autobusowych, • edukacja ekologiczna, • system prognoz krótkoterminowych st ęż eń zanieczyszcze ń. Zarz ąd Województwa w 2016 r. poinformował o przyst ąpieniu do opracowania Programu ochrony powietrza dla województwa dolno śląskiego. Podstaw ą do opracowania przedmiotowego programu jest „Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za 2015 rok” – opracowana przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu w kwietniu 2016 r. Z przedmiotowej oceny wynika konieczno ść opracowania programu dla strefy dolno śląskiej, z uwagi na stwierdzone w 2015 r. w strefie dolno śląskiej przekroczenia pyłu zawieszonego PM 2,5. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolno śląskiego . Plan jest elementem regionalnego planowania strategicznego i stanowi podstawowe narzędzie koordynacji ró żnych sfer rozwoju województwa w przestrzeni, a jednocze śnie słu ży przestrzennej konkretyzacji celów sformułowanych w strategii rozwoju województwa i innych dokumentach programowych. W planie zagospodarowania przestrzennego województwa dolno śląskiego zostały sformułowane wizje rozwoju przestrzennego w ró żnych sferach. W sferze technicznej, jedna ze sformułowanych wizji brzmi: „Rejon dysponuje sprawnym systemem dostaw energii, zapewniaj ącym jego wysokie bezpiecze ństwo energetyczne.” Ta oto wizja wskazuje na świadomo ść władz województwa dolno śląskiego o konieczno ści ci ągłej modernizacji i rozwoju sieci energetycznej, równie ż tej przyjaznej środowisku (jak np. elektrownia szczytowo pompowa). Inwestycje b ędące przedmiotem niniejszego projektu zało żeń wpisuj ą si ę ponadto w nast ępuj ący cel strategiczny rozwoju przestrzennego województwa: • Cel strategiczny 6: „ukształtowanie sprawnych, bezpiecznych systemów transportu i komunikacji, powi ązanych z systemem krajowym i europejskim oraz sprawnych sieci infrastruktury technicznej, zapewniaj ących dostawy wody i energii, właściw ą gospodark ę odpadami oraz zapobieganie awariom i kl ęskom żywiołowym”. Ponadto w dokumencie tym zostały sformułowane kierunki rozwoju województwa dolno śląskiego w ró żnych sferach: ochrona i wykorzystanie zasobów przyrodniczo-krajobrazowych i kulturowych oraz poprawy stanu środowiska, rozwoju osadnictwa, rozwoju systemów transportu, rozwoju systemów infrastruktury technicznej, poprawy stanu ochrony przeciwpowodziowej i poprawy stanu bezpiecze ństwa militarnego i cywilnego. Cele i priorytety w Programie wpisuj ą si ę w nast ępuj ące kierunki rozwoju województwa dolno śląskiego: − ochrona i wykorzystanie zasobów przyrodniczo-krajobrazowych i kulturowych oraz poprawy stanu środowiska, 3.1.3. Ochrona podstawowych komponentów środowiska, − Kierunek 5: Osi ągni ęcie wysokiej jako ści powietrza atmosferycznego; o Działanie 4: likwidacja niskiej emisji. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego na lata 2013 - 2017” jest sporz ądzany dla terenów województwa dolno śląskiego le żą cych poza aglomeracjami wzdłu ż dróg, po których przeje żdża ponad 3 000 000 pojazdów rocznie oraz wzdłu ż linii kolejowych, po których przeje żdża ponad 30 000 poci ągów rocznie, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu okre ślone wska źnikami hałasu LDWN i LN. Celem programu jest okre ślenie działa ń naprawczych odniesionych do ww. terenów. 1

1 źródło: uchwała nr LI/1832/14 Sejmiku Województwa Dolno śląskiego z dnia 26 czerwca 2014 r. w sprawie przyj ęcia „Programu ochrony 15

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Cele, kierunki działa ń oraz zadania zawarte w Programie z zakresu zagro żenia hałasem wpisuj ą si ę w cel ww. dokumentu. 25 pa ździernika 2013 r. uchwał ą nr 4894/IV/13 Zarz ąd Województwa Dolno śląskiego przyj ął projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolno śląskiego 2014-2020 . Cele oraz priorytety Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolno śląskiego 2014-2020 (RPO WD) stanowi ą odpowied ź na wyzwania rozwojowe regionu, okre ślone z jednej strony w Strategii Rozwoju aWojewództwa Dolno śląskiego 2020, a z drugiej w strategiach szczebla krajowego (m.in. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030, Strategia Rozwoju Kraju 2020, Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego) oraz europejskiego (Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa żonego rozwoju sprzyjaj ącego wł ączeniu społecznemu – Europa 2020). W zwi ązku z powy ższym cel główny programu został okre ślony jako: Wzrost konkurencyjno ści dolnego śląska zapewniaj ący popraw ę poziomu życia jego mieszka ńców przy zachowaniu zasad zrównowa żonego rozwoju Zarówno podniesienie poziomu gospodarczej i społecznej konkurencyjno ści regionu, jak i poprawa jako ści życia mieszka ńców, musi uwzgl ędnia ć u żytkowanie zasobów naturalnych zgodnie z zasadami ekorozwoju. Z uwagi na konieczno ść koncentracji postawionych w Strategii Rozwoju Województwa Dolno śląskiego 2020 celów rozwojowych oraz efektywno ść wykorzystania dost ępnych środków, planowana interwencja została skierowana na obszary o strategicznym znaczeniu dla rozwoju województwa. St ąd nie wszystkie priorytety inwestycyjne okre ślone w rozporz ądzeniach szczegółowych dot. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego b ędą realizowane. Oś priorytetowa – Gospodarka niskoemisyjna Realizacja działa ń w tej osi priorytetowej wpłynie na popraw ę konkurencyjno ści gospodarki przy jednoczesnym zachowaniu zasad zrównowa żonego rozwoju i ochrony środowiska. Zrównowa żenie popytu na energi ę przy jednoczesnym spełnieniu wymogów dotycz ących ochrony środowiska b ędzie mo żliwe jedynie poprzez: zwi ększenie efektywno ści energetycznej całej gospodarki, wprowadzenie nowych energooszcz ędnych technologii oraz wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych. Oś priorytetowa – Środowisko i zasoby Podejmowane interwencje przyczyni ą si ę do realizacji zalece ń Rady dla Polski w zakresie gospodarki wodnej i gospodarki odpadami. Ochrona bioró żnorodno ści oraz ochrona zabytków zapewni zachowanie najbardziej warto ściowych zasobów województwa, zarówno dla obecnych, jak i przyszłych pokole ń, a po średnio przyczyni si ę do rozwoju gospodarki regionu. Oś priorytetowa – Transport Kluczowym zało żeniem osi priorytetowej jest zwi ększenie wewn ątrzregionalnej spójno ści oraz integracja przestrzeni regionu z przestrzeni ą reszty kraju i krajów s ąsiednich. Istot ą inwestycji jest podniesienie efektywno ści sieci transportowej w celu wzmocnienia konkurencyjno ści gospodarki regionu, szczególnie w transporcie drogowym i kolejowym. Niezb ędnym staje si ę zatem rozwijanie przyjaznych dla środowiska systemów transportowych.

Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolno śląskiego na lata 2016-2022. Głównym celem projektu jest realizacja Strategii Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko oraz wdro żenie hierarchii post ępowania z odpadami. Przygotowanie WPGO 2016 ma równie ż na celu utworzenie w województwie zintegrowanej sieci instalacji gospodarowania odpadami, spełniaj ących wymagania ochrony środowiska. Na podstawie prognozowanej ilo ści wytwarzanych odpadów oraz problemów zdefiniowanych w niniejszym dokumencie wyznaczone zostały cele, które maj ą za zadanie ich rozwi ązanie oraz stworzenie zintegrowanego systemu gospodarki odpadami. Do głównych celów nale ży: • utrzymanie tendencji oddzielania ilo ści wytwarzanych odpadów od wzrostu gospodarczego, • znaczne zwi ększenie odzysku energii z odpadów komunalnych w sposób bezpieczny dla środowiska, • zamkni ęcie wszystkich składowisk, które nie spełniaj ą standardów UE i ich rekultywacja, • eliminacja kierowania na składowiska zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego oraz zu żytych baterii i akumulatorów, • pełne zorganizowanie systemu zbierania wraków samochodów i demonta ż pojazdów wycofanych z eksploatacji,

środowiska przed hałasem dla województwa dolno śląskiego”, 16

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• zorganizowanie systemu preselekcji, sortowania i odzysku odpadów komunalnych, aby na składowiska nie trafiało ich wi ęcej ni ż 50% w stosunku do odpadów wytworzonych w gospodarstwach domowych, • zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie ż odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, • zmniejszenie ilo ści odpadów kierowanych na składowiska odpadów oraz wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów. Dla przyj ętych celów zdefiniowane zostały równie ż działania maj ące za zadanie wspomaganie ich realizacji. Zało żenia ww. dokumentu zostały uj ęte w Programie w celu Gospodarowanie odpadami zgodnie z hierarchi ą sposobów post ępowania z odpadami, uwzgl ędniaj ąc zrównowa żony rozwój województwa dolno śląskiego oraz w kierunkach działa ń i zadaniach w obszarze gospodarki odpadami.

Plan zrównowa żonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla powiatu strzeli ńskiego Celem planu zrównowa żonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego dla powiatu strzeli ńskiego (dalej jako plan transportowy dla powiatu strzeli ńskiego) jest zaplanowanie oferty publicznego transportu zbiorowego tak, aby spełniała ona oczekiwania mieszka ńców powiatu strzeli ńskiego przy zachowaniu odpowiedniego standardu jako ści oraz wydajno ści systemu transportowego. Zamierzenie to zostanie osi ągni ęte poprzez okre ślenie w niniejszym planie transportowym, przez organizatora publicznego transportu zbiorowego, zestawu standardów obowi ązuj ących w powiatowych przewozach pasa żerskich oraz nakre ślenie sieci komunikacyjnej, na której realizowane b ędą usługi przewozowe o charakterze u żyteczno ści publicznej. Proces rozwoju publicznego transportu zbiorowego uwzgl ędnia ć b ędzie przede wszystkim potrzeby osób o ograniczonej mobilno ści (zarówno niepełnosprawnych i z dysfunkcjami ruchowymi, jak i osób zagro żonych wykluczeniem społecznym) oraz zagadnienia zwi ązane z ochron ą środowiska naturalnego.

Plan gospodarki niskoemisyjnej dla Gminy Strzelin Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Strzelin jest zgodny z zakresem jakim powinien by ć obj ęty „Plan działa ń na rzecz zrównowa żonej energii”. Obliczenia emisji CO 2 do atmosfery wykonano w oparciu o inwentaryzacj ę przeprowadzon ą w miesi ącach maj-czerwiec 2015 r. Podstawowe zało żenia metodyczne: jako rok bazowy inwentaryzacji przyj ęto rok 1999, jako rok po średni przyj ęto rok 2012. S ą to lata, dla których udało si ę zebra ć kompleksowe dane we wszystkich grupach odbiorców, wytwórców i dostawców energii. Inwentaryzacja emisji CO2 (bazowa, po średnia oraz prognoza do roku 2020) została wykonana zgodnie z wytycznymi Porozumienia Burmistrzów (Covenant of Mayors) okre ślonymi m.in. w dokumencie „How to develop a Sustainable Energy Action Plan” (tłumaczenie polskie "Jak opracowa ć plan działa ń na rzecz zrównowa żonej energii"). Wyró żniono nast ępuj ące sektory odbiorców: sektor obiektów/instalacji u żyteczno ści publicznej i usług komunalnych, sektor handlu, usług, przedsi ębiorstwa, sektor mieszkalny, o świetlenie uliczne, a tak że sektor transportowy. Cel strategiczny Planu Gospodarki Niskoemisyjnej: D ąż enie do utrzymania niskoemisyjnego rozwoju gospodarczego i zaspokajania potrzeb społecze ństwa, tj. rozwoju gospodarczo-społecznego Gminy Strzelin do 2020 roku bez wzrostu zapotrzebowania na energi ę pierwotn ą i finaln ą, bez wzrostu emisji CO 2, przy zwi ększeniu udziału OZE w bilansie energetycznym Gminy.

Strategia rozwoju dla Gminy Strzelin na lata 2016-2022 Struktura Strategii zbudowana została w oparciu o elementy składowe wzajemnie sobie podległe w hierarchii wa żno ści (cele i wynikaj ące z nich zadania). Osi ąganiu wizji słu żą wyznaczone cele strategiczne, operacyjne i zadania, które maj ą charakter ogólny i okre ślaj ą po żą dane stany i procesy rozwojowe oraz wynikaj ące z nich zadania. Cele zdefiniowane na podstawie diagnozy, w sposób bezpo średni nawi ązuj ą do wizji i misji. Realizacja zada ń prowadzi ć b ędzie do osi ągni ęcia celów, które s ą spójne z niniejszym Programem, w tym: • Cel strategiczny 1. Atrakcyjna i bezpieczna przestrze ń do życia i wypoczynku, − 1.1 Poprawa dost ępno ści komunikacyjnej gminy Strzelin, − 1.2 Kształtowanie atrakcyjnej przestrzeni do życia w pobli żu Wrocławia, − 1.3 Poprawa jako ści i dost ępno ści usług publicznych, − 1.4 Kształtowanie atrakcyjnego miejsca do wypoczynku i rekreacji, − 1.5 Ochrona środowiska i zasobów przyrodniczych.

17

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

2. Ocena stanu środowiska 2.1. Ogólna charakterystyka Gminy Strzelin Gmina Strzelin administracyjnie nale ży do województwa dolno śląskiego i powiatu strzeli ńskiego. Poło żona jest ok. 37 km na południe od Wrocławia. Geograficznie gmina le ży na kraw ędzi Wzgórz Strzeli ńskich, stanowi ących cz ęść Przedgórza Sudeckiego i Równiny Wrocławskiej, wchodz ącej w skład Niziny Śląskiej. Wzgórza Strzeli ńskie z kulminacj ą na Gromniku (393 m n.p.m.) zbudowane s ą w wi ększo ści z granitu, który w wielu miejscach jest eksploatowany. Kamieniołomy granitu w Strzelinie nale żą do najwi ększych w Europie, dostarczaj ą jako ściowo bardzo dobrego surowca skalnego. Gmina Strzelin s ąsiaduje z gminami: • powiatu strzeli ńskiego: Borów, Kondratowice, Przeworno, Wi ązów; • powiatu oławskiego: Domaniów; • powiatu z ąbkowickiego: Zi ębice, Ciepłowody.

Rysunek 1 Lokalizacja gminy Strzelin na tle powiatu strzeli ńskiego Źródło: Pa ństwowa Komisja Wyborcza

W skład gminy wchodzi miasto Strzelin oraz 37 miejscowo ści wiejskich: Biały Ko ściół, Biedrzychów, Bierzyn, Bro żec, Chociwel, Cz ęszyce, Dankowice, D ębniki, Dobrogoszcz, G ębczyce, G ębice, G ęsiniec, Gł ęboka, Go ści ęcice, Górzec, Karszów, Karszówek, Kazanów, Krzepice, Kuropatnik, Ludów Polski, Mikoszów, Muchowiec, Nieszkowice, Nowolesie, P ęcz, Piotrowice, Pławna, Skoroszowice (wraz z przysiółkiem Myszkowice), Strzegów, Szczawin, Szczodrowice, Trześnia, Ulica, Warkocz, W ąwolnica, Żele źnik. Gmina Strzelin posiada bardzo dobrze rozwini ęte poł ączenia komunikacyjne. Niedaleko granic gminy biegnie autostrada A4 (odległo ść od granicy gminy do w ęzła autostradowego 395 wynosi ok. 15 km, do w ęzła 396 – poniżej 8 km). Gmin ę przecinaj ą: droga krajowa, drogi wojewódzkie oraz sie ć dróg powiatowych i gminnych. Poza komunikacj ą drogow ą warto zwróci ć uwag ę na lini ę kolejow ą o znaczeniu mi ędzynarodowym (Wrocław- Praga), biegn ącą przez teren gminy. Gmina Strzelin łączy w sobie typowo miejski charakter z obszarami rolniczymi sołectwami o du żych walorach przyrodniczych i rekreacyjnych. Miasto Strzelin posiada typowo miejsk ą zabudow ę obejmuj ącą osiedla mieszkaniowe, zakłady przemysłowe oraz du że placówki handlowo-usługowe.

18

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

25000 22179 22138 22133 22109 22100

20000

15000

11372 11351 11352 11344 11332 10791 10787 10781 10765 10760 10000

5000

0 2012 2013 2014 2015 2016

Ogółem Męż czy źni Kobiety

Rysunek 2 Liczba ludno ści na terenie Gminy Strzelin w latach 2012-2016 Źródło: Bank Danych Lokalnych, GUS, 2017

Gmina Strzelin ma powierzchni ę 171,64 km 2. Stan ludno ści zamieszkuj ącej Gmin ę Strzelin według danych z 30 czerwca 2016 roku wynosił 22 100 mieszka ńców, co oznacza, że g ęsto ść zaludnienia w Gminie wynosi 129 osób na km 2. Najwi ęcej mieszka ńców jest w mie ście 12 498, gdzie dominuje zabudowa wielorodzinna, zdecydowanie mniejsze zaludnienie jest w pozostałych sołectwach Gminy, gdzie dominuje zabudowa jednorodzinna. Przez obszar gminy, w kierunku północ - południe, przebiegaj ą dwa wa żne szlaki komunikacyjne o znaczeniu mi ędzynarodowym: linia kolejowa: Wrocław – Praga; droga wojewódzka nr 395: Wrocław – Strzelin – granica Pa ństwa; droga krajowa nr 39 Łagiewniki- Baranów. W pobli żu Gminy biegnie autostrada A4 (odległo ść od granicy gminy do w ęzła autostradowego z drog ą nr 395 wynosi około 15 km, do w ęzła z drog ą nr 396- poni żej 8 km) oraz posiada dobre poł ączenie komunikacyjne z Wrocławiem i s ąsiaduj ącymi gminami. Stwarza to dla gminy szerokie mo żliwo ści rozwoju w kontek ście kontaktów i powi ąza ń w charakterze ponadregionalnych. Na terenie gminy przewa żaj ą grunty orne. Jedyne niecałe 9% powierzchni gminy stanowi ą lasy (obszar około 1455 ha) s ą to głównie lasy mieszane (najliczniejsze gatunki: d ąb, świerk, sosna i buk). Lasy wyst ępuj ące na terenie gminy zaliczone s ą do klasy I zakwalifikowanych jako przeznaczone do celów gospodarczych. Gmina Strzelin, jak całe województwo dolno śląskie, charakteryzuje si ę korzystnymi warunkami dla wegetacji ro ślin. Najbardziej sprzyjaj ącym ró żnorodno ści gatunkowej i du żej populacji środowiskiem jest teren Wzgórza Strzeli ńskiego. Na terenie Gminy wyst ępuj ą formy ochrony przyrody w rozumieniu Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody: Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowego „Wzgórza Strzeli ńskie, 20 pomników przyrody w tym 5 grup drzew oraz 2 obszary podlegaj ące ochronie zgodnie z prawem mi ędzynarodowym: Obszar Natura 2000 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Wzgórza Strzeli ńskie”, Obszar Natura 2000 Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Karszówek”.

2.2. Ochrona klimatu i jako ści powietrza 2.2.1. Klimat w rejonie Gminy Strzelin Region Gminy Strzelin znajduje si ę na pograniczu charakterystycznych dla strefy umiarkowanej klimatów oceanicznego i kontynentalnego, a tak że pod wpływem astrefowego klimatu górskiego (jego wpływy s ą znacznie ograniczone). Klimat okolic Strzelina, jak i pozostałej przedsudeckiej cz ęś ci Dolnego Śląska kształtuje si ę pod wpływem tych samych mas powietrza, co obszar pozostałej cz ęś ci kraju. To masy powietrza napływaj ące na przemian znad Oceanu Atlantyckiego lub wschodniej Europy i Azji. W skali kraju wg. W. Okołowicza i D. Martyn (1979) rejon ten wchodzi w skład regionu klimatycznego sudeckiego, wyra żaj ącego si ę przede wszystkim w pi ętrowo ści klimatycznej i wyst ępowaniu wiatrów lokalnych. Rejon gminy nale ży do cieplejszych w Polsce i charakteryzuje si ę: przewag ą wpływów oceanicznych, mniejszymi

19

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 od przeci ętnych amplitudami temperatur, wczesną wiosn ą, długim ciepłym latem, łagodn ą i krótk ą zim ą oraz malej ącymi opadami w kierunku centrum kraju.

Rysunek 2 Temperatura powietrza w rejonie Strzelina w 2015 r. Źródło: www.meteoblue.com

Średnia maksymalna warto ść dzienna (czerwona linia ci ągła) pokazuje maksymaln ą temperatur ę przeci ętnego dnia dla ka żdego miesi ąca w rejonie Strzelina i w 2015 r. wynosiła od 2 oC do 25 oC. Podobnie średnia minimalna warto ść dzienna (niebieska linia ci ągła) pokazuje średni ą minimaln ą temperatur ę, w 2015 r. wynosiła od -3oC do 14 oC. Gor ące dni i zimne noce (czerwone i niebieskie przerywane linie) pokazuj ą średni ą temperatur ę najgor ętszych dni i najzimniejszych nocy ka żdego miesi ąca w ci ągu ostatnich 30 lat.

Rysunek 3 Liczba dni słonecznych, cz ęś ciowo zachmurzonych, zachmurzonych i z opadem w rejonie Strzelina w 2015 r. Źródło: www.meteoblue.com

Wykres przedstawia liczb ę dni słonecznych w miesi ącu, dni z cz ęś ciowym zachmurzeniem, dni z du żym zachmurzeniem i opadami atmosferycznymi. Dni, gdy zachmurzenie wynosi mniej ni ż 20% uwa ża si ę za dni słoneczne, 20-80% zachmurzonego nieba okre śla si ę, jako zachmurzenie cz ęś ciowe i ponad 80%, jak zachmurzenie du że.

20

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 4 Ilo ść opadów atmosferycznych w rejonie Strzelina w 2015 r. Źródło: www.meteoblue.com

Wykres opadów w rejonie Strzelina pokazuje liczb ę dni w miesi ącu, gdy opady osi ągaj ą okre ślon ą warto ść .

Rysunek 5 Ró ża wiatrów w rejonie Strzelina w 2015 r. Źródło: www.meteoblue.com

Ró ża wiatrów w rejonie Strzelina pokazuje liczb ę godzin w ci ągu roku, gdy wiatr wieje we wskazanym kierunku. Jak wynika z rysunku przewa żaj ą wiatry zachodnie oraz południowo – zachodnie.

21

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

2.2.2. Jako ść powietrza na obszarze Gminy Strzelin Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jako ści, w szczególno ści przez: • utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane; • zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poni żej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza w Gminie Strzelin maj ą wpływ nast ępuj ące czynniki: • emisja zorganizowana pochodz ąca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, • emisja ze środków transportu i komunikacji, • emisja transgraniczna (spoza terenu Gminy), • emisja niezorganizowana. Głównym źródłem zanieczyszcze ń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodz ących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące si ę na terenie Gminy i okre ślono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawow ą mas ę zanieczyszcze ń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek w ęgla. Jednak najbardziej uci ąż liwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek w ęgla i pył. W mniejszych ilo ściach emitowane s ą równie ż chlorowodór, ró żnego rodzaju w ęglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane s ą równie ż metale ci ęż kie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopier ścieniowe węglowodory aromatyczne, a w śród nich benzoalfapiren, uznawany za jedn ą z bardziej znacz ących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze wzgl ędu na zdolno ść wnikania do układu oddechowego, wyró żnia si ę frakcje o ziarnach: powy żej 10 mikrometrów i pył drobny poni żej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdy ż jej cz ąstki s ą ju ż zbyt małe, by mogły zosta ć zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mog ą dostawa ć si ę substancje chlorowcopochodne, a w śród nich dioksyny i furany. O wyst ąpieniu zanieczyszcze ń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie zanieczyszcze ń powietrza w znacznym stopniu decyduj ą wyst ępuj ące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany st ęż eń zanieczyszcze ń s ą głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. St ęż enie zanieczyszcze ń zale ży równie ż od pory roku. I tak: • sezon zimowy, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez nisk ą emisj ę, • sezon letni, charakteryzuje si ę zwi ększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez ska żenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. Ocen ę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2016 roku pochodz ące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu pt.: „Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za 2016 rok”.

22

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 6 Stacje pomiarowe na terenie stref województwa dolnośląskiego, wykorzystane w ocenie za 2016 r. Źródło: Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za 2016 rok

Ocen ę jako ści powietrza wykonano dla obszaru stref. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz.U. 2012, poz. 914), w przypadku województwa dolno śląskiego s ą to: • strefa aglomeracja wrocławska obejmuj ąca Wrocław – miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 250 tysi ęcy, • strefa miasto Legnica – miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tysi ęcy, • strefa miasto Wałbrzych – miasto o liczbie mieszka ńców powy żej 100 tysi ęcy, • strefa dolno śląska obejmuj ąca pozostały obszar województwa, w tym Gmin ę Strzelin. Podstaw ę klasyfikacji stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jako ści powietrza stanowiły: • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu, • poziom docelowy, • poziom celu długoterminowego, okre ślone rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. 2012, poz. 1031). Ocen ę przeprowadzono z uwzgl ędnieniem kryteriów ustanowionych: • ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi – dla wszystkich stref, • ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin – dla strefy dolno śląskiej.

23

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ocena pod k ątem ochrony zdrowia obejmuje: dwutlenek azotu NO ₂, dwutlenek siarki SO ₂, benzen C ₆H₆, ołów Pb, arsen As, nikiel Ni, kadm Cd, benzo(a)piren B(a)P, pył PM10, pył PM2,5, ozon O ₃, tlenek w ęgla CO. W ocenie pod k ątem ochrony ro ślin uwzgl ędnia si ę: dwutlenek siarki SO ₂, tlenki azotu NO, ozon O ₃. W wyniku oceny ka żdej strefie przypisano klas ę dla ka żdego zanieczyszczenia, oddzielnie ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia ludzi i ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Z klasyfikacji pod k ątem ochrony ro ślin wył ączone s ą strefy: aglomeracje powy żej 250 tys. mieszka ńców i miasta powy żej 100 tys. mieszka ńców. Strefy zaliczono: • do klasy A – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy nie przekroczyły poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, • do klasy C – je żeli st ęż enia zanieczyszcze ń na terenie strefy przekroczyły poziomy dopuszczalne, poziomy docelowe. Zaliczenie strefy do gorszej klasy (klasa C) nie oznacza zatem, że jako ść powietrza na terenie całej strefy nie spełnia okre ślonych kryteriów. Przypisanie strefie klasy C nie oznacza tak że konieczno ści pro-wadzenia intensywnych działa ń na rzecz poprawy jako ści powietrza na obszarze całej strefy. Oznacza natomiast potrzeb ę podj ęcia odpowiednich działa ń w odniesieniu do wybranych obszarów w strefie (z reguły o ograniczonym zasi ęgu) i dla okre ślonych zanieczyszcze ń – wł ączaj ąc konieczno ść opracowania programu ochrony powietrza – POP, o ile program taki nie został opracowany wcze śniej dla danego zanieczyszczenia i obszaru. Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia ludzi Dwutlenek azotu Ocen ę jako ści powietrza dla dwutlenku azotu wykonano z uwzgl ędnieniem wyników pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza terenem Gminy Strzelin. Najbli ższa stacja monitoringu dla dwutlenku azotu zlokalizowana jest w miejscowo ści Oława przy ul. Żołnierzy AK, w Dzier żoniowie przy ul. Piłsudskiego oraz w Ząbkowicach Śląskich ul. Powsta ńców Warszawy. Z badań przeprowadzonych w roku 2016 wynika, że warto ść średnia roczna dla dwutlenku azotu wynosiła 17,6 μg/m³ na stacji w Oławie 15,8 μg/m³ na stacji w Dzier żoniowie oraz 14,2 μg/m³ na stacji w Z ąbkowicach Śląskich (poziom dopuszczalny 40 μg/m³). Strefa dolno śląska, w której zlokalizowana jest Gmina Strzelin otrzymała klas ę A dla dwutlenku azotu. Dwutlenek siarki St ęż enia dwutlenku siarki wykazuj ą wyra źną zale żno ść z sezonow ą zmienno ści ą temperatury powietrza – st ęż enie dwutlenku siarki cz ęsto wzrasta w zimnych porach roku. W roku 2016 jako ść powietrza pod wzgl ędem dwutlenku siarki nie zlokalizowano stacji monitoringowych na terenie Gminy Strzelin. Tak jak w przypadku dwutlenku azotu, st ęż enie średnioroczne dwutlenku siarki badano na stacjach w Oławie, Dzier żoniowie i Z ąbkowicach Śląskich. Z bada ń przeprowadzonych w roku 2016 wynika, że warto ść średnia roczna dla dwutlenku siarki wynosiła 4,6 μg/m³ na stacji w Oławie, 6,9 μg/m³ na stacji w Dzier żoniowie oraz 6,1 μg/m³ na stacji w Z ąbkowicach Śląskich (poziom dopuszczalny 20 μg/m³). Strefa dolno śląska w której zlokalizowana jest Gmina Strzelin otrzymała klas ę A dla dwutlenku siarki. Tlenek w ęgla Na potrzeby oceny okre ślana jest maksymalna średnia o śmiogodzinna spo śród średnich krocz ących obliczanych co godzin ę z o śmiu st ęż eń średnich jednogodzinnych. Za podstaw ę oceny przyj ęto wyniki pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza obszarem Gminy. Najbli ższa stacja monitoringu dla tlenku w ęgla zlokalizowana jest w Świdnicy ul. Marcinkowskiego i we Wrocławiu przy ul. Wi śniowej. Wyniki pomiaru i modelowania dla średniego 8-godzinnego krocz ącego st ęż enia tlenku w ęgla na stacji w Świdnicy wyniosły 1,6 mg/m 3, za ś dla Wrocławia 4,5 mg/m 3. Nie odnotowano przekrocze ń. Strefa dolno śląska w której zlokalizowana jest Gmina Strzelin otrzymała klas ę A dla tlenku w ęgla. Benzen Jako ść powietrza w zakresie benzenu okre ślono na podstawie pomiarów automatycznych ze stacji zlokalizowanych poza Gmin ą Strzelin tj.: • Jelenia Góra – Ogi ńskiego 1,68 μg/m³, • Legnica – Rzeczypospolitej 2,18 μg/m³, • Wałbrzych – Wysockiego 1,50 μg/m³, • Wrocław – Korzeniowskiego 2,10 μg/m³, • Zgorzelec – Bohaterów Getta 1,17 μg/m³. Nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu substancji. Strefa dolno śląska, w której zlokalizowana jest Gmina Strzelin otrzymała klas ę A dla benzenu. Pył PM10 W województwie dolnośląskim prowadzone s ą pomiary automatyczne pyłu PM10, których wyniki co godzin ę zamieszczane s ą na stronie internetowej WIO Ś. Taki system pozwala, po zamkni ęciu doby pomiarowej, na szybkie 24

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 informowanie społecze ństwa o osi ągni ętych st ęż eniach, ewentualnych przekroczeniach norm i reakcj ę w przypadku przekroczenia przez st ęż enie dobowe warto ści poziomu dopuszczalnego, poziomu informowania (200 μg/m³) b ądź poziomu alarmowego (300 μg/m³). W przypadku ich przekroczenia wojewódzki inspektor ochrony środowiska powiadamia wojewódzki zespół zarz ądzania kryzysowego oraz zarz ąd województwa. Na podstawie danych ze stacji monitoringu jako ści powietrza działaj ących w 2016 r. w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na terenie województwa dolno śląskiego, wyst ąpiły przekroczenia: • dopuszczalnej cz ęsto ści przekraczania 24-godzinnego poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10 (powy żej 35 dni w roku ze st ęż eniami średniodobowymi > 50 μg/m 3) na 5 stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych: − w strefie dolno śląskiej (kod strefy: PL0204) w stacjach: Nowa Ruda – Srebrna, Kłodzko – Szkolna, Z ąbkowice Śląskie, Dzier żoniów – Piłsudskiego. • dopuszczalnej cz ęsto ści przekraczania poziomu docelowego ozonu (powy żej 25 dni w roku ze st ęż eniami 8-godzinnymi > 120 μg/m 3 ) na 2 stanowiskach pomiarowych: − w strefie dolno śląskiej w stacjach: Jelenia Góra i Szklarska Por ęba. Ocen ę jako ści powietrza wykonano na podstawie pomiarów automatycznych na stacji zlokalizowanej poza Gmin ą Strzelin. Klasyfikacja wyników odnosi si ę do dwóch warto ści kryterialnych: st ęż eń 24-godzinnych i średniej dla roku. W roku 2016 pomiary pyłu PM10 w Dzier żoniowie, Z ąbkowicach Śląskich oraz w Oławie, stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej cz ęsto ści przekrocze ń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24 - godzin. Liczba dni z tak wysoki st ęż eniem 24-godzinnym wynosiła 67 dni dla Dzier żoniowa i Z ąbkowic Śląskich, za ś 44 dni dla Oławy. St ęż enia średnie dla roku wynosiło 35,8 μg/m³ na stacji w Dzier żoniowie, 37,2 μg/m³ na stacji w Z ąbkowicach Śląskich oraz 30,0 μg/m³ na stacji w Oławie (przy normie 40 μg/m³). Strefa dolno śląska w której zlokalizowana jest Gmina Strzelin otrzymała klas ę C dla pyłu PM10. Pył PM2,5 Podstawowym kryterium w rocznych ocenach jako ści powietrza dla pyłu zawieszonego PM2,5 jest poziom dopuszczalny okre ślony dla tzw. fazy I (obowi ązuj ący od 1 stycznia 2010, z terminem osi ągni ęcia do 1 stycznia 2016 r.). Margines tolerancji od 2015 r. wynosi 0. Nie klasyfikuje si ę stref odr ębnie pod k ątem poziomu docelowego, którego warto ść jest taka sama, jak w przypadku poziomu dopuszczalnego. Dokonuje si ę natomiast klasyfikacji pod k ątem dotrzymania poziomu dopuszczalnego – II fazy (20 μg/m 3, z terminem osi ągni ęcia do 1 stycznia 2020 r.), stosuj ąc nazewnictwo klas: A1 oraz C1. W rejonie Gminy Strzelin jak i powiatu strzeli ńskiego nie ma stacji pomiaru st ęż enia pyłu PM2,5. Stacje pomiarowe dla strefy dolno śląskiej zlokalizowane s ą w Jeleniej Górze, Osieczowie i Zgorzelcu. St ęż enie średnioroczne na stacjach wynosiło: • Jelenia Góra – 18,4 μg/m 3, • Osieczów 21 – 14,5 μg/m 3, • Zgorzelec – 18,4 μg/m 3. Strefa dolno śląska w której zlokalizowana jest Gmina Strzelin otrzymała klas ę C dla pyłu PM2,5. Arsen, kadm, nikiel i benzo(a)piren (BaP) – całkowita zawarto ść w pyle zawieszonym PM10. Klasyfikacj ę dla wy żej wymienionych substancji wykonano w oparciu o uzyskane st ęż enia średnie dla roku odnoszone do poziomu docelowego. Za podstaw ę klasyfikacji przyj ęto pomiary manualne ze stacji zlokalizowanych poza Gmin ą Strzelin. W roku 2016 oznaczono st ęż enia arsenu, kadmu i niklu w: Głogowie, Jeleniej Górze, Nowej Rudzie, Oławie, Osieczowie, Polkowicach, Szczawnie-Zdrój, Zgorzelcu, Złotoryi. Na stanowisku w Głogowie stwierdzono przekroczenie poziomu docelowego, na pozostałych stanowiskach pomiarowych nie odnotowano przekrocze ń poziomów docelowych dla metali. Benzo(a)piren nale ży do grupy wielopier ścieniowych w ęglowodorów aromatycznych (WWA). Jest to zwi ązek trwały w środowisku, posiada zdolno ść do adsorpcji na powierzchni pyłów (np. PM10 i PM2,5). Powstaje w wyniku niepełnego spalania zwi ązków organicznych. W wyniku działalno ści człowieka uwalniany jest do środowiska ze spalania paliw kopalnych, odpadów, wypalania traw oraz działalno ści przemysłowej. Obecny jest równie ż w spalinach samochodowych i dymie papierosowym. Pomiary benzo(a)pirenu prowadzono poza granicami Gminy Strzelin, na terenie: Głogowa, Jeleniej Góry, Nowej Rudy, Oławy, Osieczowa, Polkowic, Szczawna Zdrój, Zgorzelca. St ęż enia średnie dla roku wynosiło od 1,8 do 15,3 μg/m³ (przy normie 1 μg/m³). Najwy ższe st ęż enie odnotowano równie ż w Nowej Rudzie. Strefa dolno śląska w której zlokalizowana jest Gmina Strzelin otrzymała klas ę C dla benzo(a)pirenu oraz arsenu – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu docelowego. Dla pozostałych zanieczyszcze ń kadmu, niklu, ołowiu strefa dolno śląska otrzymała klas ę A. 25

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ozon Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym powstaj ącym w wyniku reakcji fotochemicznych przy sprzyjaj ących warunkach meteorologicznych, w atmosferze zawieraj ącej tzw. prekursory ozonu (np.: tlenki azotu, w ęglowodory) pochodz ące ze źródeł antropogenicznych, głównie transportu drogowego. Powstawaniu ozonu sprzyja wysoka temperatura, du że nasłonecznienie i du ża wilgotno ść powietrza. Podstaw ę klasyfikacji stref stanowi jeden parametr – st ęż enie 8-godzinne odnosz ące si ę do poziomu docelowego oraz poziomu celu długoterminowego. W województwie dolno śląskim pomiary ozonu prowadzone s ą przez WIO Ś na stacjach pomiarów automatycznych: w Kłodzku i Osieczowie. U średniona z trzech lat liczba przekrocze ń poziomu docelowego wynosiła: • w Kłodzku 19, • w Osieczowie 20. W zwi ązku z powy ższym stref ę dolno śląsk ą zaliczono do klasy C dla ozonu (poziom docelowy). W przypadku celu długoterminowego stwierdzono przekroczenie warto ści normatywnej 120 μg/m³ w odniesieniu do najwy ższej warto ści st ęż eń 8-godzinnych spo śród średnich krocz ących w roku kalendarzowym. Dlatego w tym przypadku ozon otrzymał klas ę D2 w odniesieniu do celu długoterminowego. Ocena według kryteriów odniesionych do ochrony ro ślin Ozon Za podstaw ę oceny przyj ęto pomiary automatyczne. Wynik u średniony dla stacji pomiarowych w Czerniawie, Osieczowie, Śnie żce uzyskano warto ść odpowiednio 15 746, 14 555, 18 901 μg/m³h. Na podstawie otrzymanych wyników stref ę dolno śląsk ą zaliczono do klasy D2 (dla st ęż eń powy żej 6000 μg/m³h). Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego wyznaczono na rok 2020. W województwie dolno śląskim pomiary ozonu prowadzone s ą przez WIO Ś na stacjach pomiarów automatycznych: w Czerniawie, Osieczowie, Śnie żce. Uzyskano warto ść odpowiednio 16 883, 11 746, 19 376 μg/m³h. W zwi ązku z powy ższym stref ę dolno śląsk ą zaliczono do klasy C dla ozonu (poziom docelowy). Dwutlenek siarki i tlenki azotu Podstaw ą klasyfikacji były wyniki pomiarów automatycznych prowadzonych w stałych punktach pomiarowych: w Czerniawie, Osieczowie, Śnie żce. Średnie roczne st ęż enia dwutlenku siarki wahały si ę od 2,1 μg/m³ do 5,1 μg/m³. Natomiast średnie roczne st ęż enia tlenków azotu wynosiły od 8,5 do 9,3 μg/m³. Nie odnotowano przekrocze ń dopuszczalnego poziomu wymienionych substancji przy zachowaniu okresu u średniania st ęż eń jako warto ści średniej dla roku kalendarzowego i odr ębnie warto ści średniej z okresu zimowego. W zwi ązku z powy ższym stref ę dolno śląsk ą zaliczono do klasy A dla dwutlenku siarki i azotu ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin. Podsumowanie dla oceny według kryteriów odniesionych do ochrony zdrowia ludzi i ochrony ro ślin w strefie dolno śląskiej W roku 2017 dla obszaru województwa dolno śląskiego przeprowadzono roczn ą ocen ę jako ści powietrza atmosferycznego dotycz ącą roku 2016. W wyniku oceny stref ę dolno śląsk ą:

• pod k ątem ochrony ro ślin – dla ozonu, SO 2 i NOx – zaliczono do klasy A. Stwierdzono natomiast przekroczenie warto ści normatywnej ozonu (6000 μg/m 3×h) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osi ągni ęcia poziomu celu długoterminowego okre ślono na rok 2020. • pod k ątem ochrony zdrowia sklasyfikowano: − dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku w ęgla oraz kadmu, niklu – w klasie A, − dla pyłu PM2,5 – w klasie C, − dla pyłu PM10 − w klasie C – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla 24 godzin, − dla benzo(a)pirenu i arsenu – w klasie C – ze wzgl ędu na przekroczenia poziomu docelowego, − dla ozonu – w klasie A – dla poziomu docelowego. W ramach oceny wykonano równie ż dodatkow ą klasyfikacj ę wyznaczaj ąc dla strefy dolno śląskiej: • dla pyłu PM2,5, klas ę C1 informuj ącą o przekroczeniu poziomu dopuszczalnego 20 μg/m 3, której nale ży dotrzyma ć od roku 2020. • dla ozonu klas ę D2 w odniesieniu do celu długoterminowego. Nale ży podkre śli ć, że st ęż enia pyłu PM10 wykazuj ą wyra źną zmienno ść sezonow ą – przekroczenia dotycz ą tylko sezonu zimnego (grzewczego).

26

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W przypadku stref, dla których POP zostały okre ślone, a standardy jako ści powietrza s ą nadal przekraczane, zarz ąd województwa obowi ązany b ędzie do aktualizacji programu po okresie 3 lat od wej ścia w życie uchwały sejmiku województwa w sprawie programu ochrony powietrza uwzgl ędniaj ąc działania ochronne dla wra żliwych grup ludno ści. W 2014 zatwierdzony został przez Zarz ąd Województwa Dolno śląskiego „Program ochrony powietrza dla strefy dolno śląskiej” na podstawie wyników oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref okre ślonych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Omówiony w rozdziale 1.3.3.

2.2.3. Emisja zanieczyszcze ń powodowana przez przedsi ębiorstwa na terenie Gminy Strzelin Dla analizy emisji zanieczyszcze ń gazowo – pyłowych powodowanych przez przedsi ębiorstwa na terenie Gminy Strzelin wykorzystano dane z GUS z lat 2010-2016. Emisja zanieczyszcze ń w Mg/rok w latach 2010-2016 roku z zakładów znajduj ących si ę na terenie Gminy przedstawia si ę nast ępuj ąco:

100 84000 93 90 82000 81566 80479 80 75 80000 70 78000 60 77201

50 44 76000

40 37 74000 73369 30 72000 20 70000 10

0 68000 2010 2013 2015 2016 2010 2013 2015 2016

emisja zanieczyszcze ń pyłowych emisja zanieczyszcze ń gazowych

Rysunek 7 Emisja zanieczyszcze ń pyłowo- gazowych w latach 2010-2016 z zakładów znajduj ących si ę na terenie Gminy Strzelin (Mg/rok) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych, 2017

Wykresy powy żej wskazuj ą na wzrost emisji pyłów i gazów do powietrza na koniec 2016 roku. Nast ąpił natomiast spadek zanieczyszczenia pyłami pochodz ącymi ze spalania paliw w 2016 roku do poziomu 37 Mg/rok.

27

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

450 396,75 400 345 350

300 275 259 250

200

150 139 112 121 97 103 103 105 98 100

50

0 dwutlenek siarki tlenki azotu tlenek w ęgla

2010 2013 2015 2016

Rysunek 8 Emisja zanieczyszcze ń w latach 2010-2016 z zakładów znajduj ących si ę na terenie Gminy Strzelin (Mg/rok) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych, 2017

90000 79901 80023 80000 76729 72892 70000

60000

50000

40000

30000

20000

10000 472 477 578 596 0 2010 2013 2015 2016

ogółem (bez dwutlenku w ęgla) dwutlenek w ęgla

Rysunek 9 Emisja dwutlenku w ęgla oraz bez dwutlenku w ęgla w latach 2010-2016 z zakładów znajduj ących si ę na terenie Gminy Strzelin (Mg/rok) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Banku Danych Lokalnych, 2017

Jak wynika z rysunków powy żej emisja z zakładów szczególnie uci ąż liwych dla środowiska zwi ększyła si ę w stosunku do 2010 r. Ogółem w 2010 r. emisja ta wyniosła prawie 77 tys. Mg/rok, a na koniec 2016 r. warto ść zwi ększyła si ę do 80 tys. Mg/rok. Emisja dwutlenku w ęgla uznawanego za najwa żniejszy z gazów cieplarnianych odpowiadaj ących za zmiany klimatu, w stosunku do 2010 roku wzrosła o 4,5%.

28

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

2.2.4. Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, zwi ązanych z komunikacj ą jest zanieczyszczenie powietrza wyst ępuj ące w s ąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszaj ące si ę po drogach, emituj ą do atmosfery du że ilo ści ró żnorodnych substancji toksycznych, powstaj ących w wyniku spalania paliwa nap ędowego, a tak że na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zu żywania si ę niektórych elementów pojazdu (powstaj ą wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastaj ący, zwłaszcza na terenie miast i centrum gmin. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastaj ącej liczby samochodów, płynno ść ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecno ść spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwana jest w letnie, słoneczne dni, poniewa ż oprócz toksycznych spalin tworzy si ę bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Gmina Strzelin posiada dobrze rozwini ęty system sieci drogowej. Ma dobre poł ączenie komunikacyjne z Wrocławiem oraz s ąsiaduj ącymi gminami. Głównymi arteriami komunikacyjnymi s ą droga krajowa nr 39 przecinaj ąca gmin ę z zachodu na wschód oraz droga wojewódzka nr 395 i linia kolejowa nr 276 (Warkocz, Strzelin, Biały Ko ściół) przecinaj ące gmin ę z północy na południe. Ł ączna długo ść dróg b ędących w zarz ądzie gminy Strzelin wynosi 52km, w tym w granicach Strzelina 23km a poza jego granicami Gminy 29 km (nie licz ąc dróg polnych). Najwa żniejszymi drogami w Gminie, stanowi ącymi podstawowy układ komunikacyjny s ą: • droga krajowa nr 39 (DK39) o długo ści 116km prowadz ąca przez województwa: dolno śląskie, opolskie i wielkopolskie. Wa żniejsze miejscowo ści le żą ce na trasie DK39 to: Łagiewniki, Strzelin, Wi ązów, Brzeg, Namysłów, Kamienna, K ępno. • droga wojewódzka nr 395 o długo ści 77km biegnie wzdłu ż DK8 E67 i ł ącz ąc Paczków DK46 i DW382 z Wrocławiem DK8 E67. Przebiega przez powiaty: z ąbkowicki, strzeli ński i wrocławski. • droga wojewódzka nr 396 o długo ści 59km przebiegaj ąca przez powiaty: strzeli ński, oławski, namysłowski i ole śnicki. Aktualnie podział dróg gminnych przedstawia si ę nast ępuj ąco: - w granicach miasta: • 22 km drogi o nawierzchni twardej ulepszonej, • 1 km drogi o nawierzchni gruntowej - poza granicami miasta: • 23 km drogi o nawierzchni twardej ulepszonej, • 2 km drogi o nawierzchni twardej nieulepszonej, • 4 km drogi o nawierzchni gruntowej. W ostatnich latach nast ąpiła poprawa w jako ści dróg lokalnych. Drogi s ą systematycznie remontowane i modernizowane. Dobudowywane są chodniki, a w 2016 roku rozpocz ęto równie ż wymian ę opraw o świetlenia ulicznego. W latach 2010 – 2014 na drogach gminnych wykonano nowe nawierzchnie dróg – 2,78 km, chodników – 1,53km. Zarz ądcami dróg, do wła ściwo ści, których nale żą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, s ą nast ępuj ące organy: • dróg krajowych – GDDKiA oddział we Wrocławiu • dróg wojewódzkich – Dolno śląska Słu żba Dróg i Kolei we Wrocławiu, • dróg powiatowych – Powiatowy Zarz ąd Dróg w Strzelinie, • dróg gminnych – władze Gminy Strzelin. Utrzymanie dróg we wła ściwym stanie technicznym, daje mo żliwo ść szybkiego i dogodnego komunikowania si ę, stanowi ąc podstaw ę do podnoszenia atrakcyjno ści terenu gminy. Wymaga to ci ągłego utrzymywania wszystkich dróg na odpowiednim poziomie technicznym oraz podnoszenia ich parametrów technicznych i dostosowywania ich do standardów europejskich. Na drogach krajowych i wojewódzkich regularnie co 5 lat (z wył ączeniem miast na prawach powiatu) Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad przeprowadza Generalny Pomiar Ruchu (GPR), którego celem jest zilustrowanie aktualnego poziomu nat ęż enia ruchu na poszczególnych odcinkach sieci dróg oraz wskazanie prognozy ruchu w perspektywie kolejnych 5, 10 oraz 15 lat. W roku 2015 na sieciach dróg krajowych oraz wojewódzkich został przeprowadzony Generalny Pomiar Ruchu (GPR), który stanowi podstawowe źródło informacji o ruchu drogowym w Polsce. Podstawę prawn ą 29

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 przeprowadzenia pomiaru stanowiło Zarz ądzenie nr 38 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 1 wrze śnia 2014 r. Pomiary przeprowadzono na odcinku drogi krajowej nr 39 na długo ści ok. 36 km 2, przebiegaj ącej przez teren Gminy Strzelin. Pomiary ruchu drogowego wykonywane były przez cały rok 2015 według ści śle okre ślonego kalendarza. Roczny cykl pomiarów dla punktów pomiarowych przebiegaj ących przez gmin ę obejmował 9 okresów „dziennych” i dwa okresy „nocne”. Czas prowadzenia pomiaru to: - 16 godzin w okresach „dziennych” tj. w godzinach 6 00 – 22 00 , - 8 godzin w okresach „nocnych” tj. w godzinach 22 00 – 600 .

Tabela 1 Średni dobowy ruch na drogach na terenie Gminy Strzelin

arowe arowe arowe arowe ęż ęż Autobusy Autobusy gniki rolnicze rolnicze gniki ci Motocykle Motocykle mikrobusy Ci Lekkie sam. Lekkie sam. (dostawcze) (dostawcze) ą Razem SDRR SDRR Razem Ci Samochody osobowe, osobowe, Samochody Odcinek pomiarowy pomiarowy Odcinek % SDRR % SDRR % SDRR % SDRR % SDRR % SDRR % SDRR (poj./dobe) (poj./dobe) (poj./dobe) (poj./dobe) (poj./dobe) (poj./dobe) (poj./dobe) (poj./dobe)

Mikoszów /DP3021D/ - 6239 40 0,64 4438 71,13 967 15,50 1186 19,00 39 0,63 16 0,26 Strzelin /DW395/

Strzelin /DW395/ - 5986 37 0,61 4671 78,03 574 9,59 716 11,96 70 1,17 25 0,42 Biedrzychów /DW378/

Źródło: Średni dobowy ruch roczny (SDRR) w punktach pomiarowych w 2015 roku na drogach krajowych, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

Spo śród wszystkich pojazdów poruszaj ących si ę po drogach znajduj ących si ę w Gminie, najwi ększy udział maj ą samochody osobowe oraz mikrobusy 71- 78%, co świadczy o dominacji transportu prywatnego. Samochody ci ęż arowe oraz samochody dostawcze stanowi ą ł ącznie 12- 19%. Najmniejszy udział przypadł pojazdom wykorzystywanym rolniczo, autobusom i motocyklom Przez Burmistrza Miasta i Gminy Strzelin zostało wydanych 8 zezwole ń na przewozy gminne komercyjne oraz szkolne, dedykowane do dowozu i odwozu dzieci ze szkół podstawowych i gimnazjalnych. Usługi przewozu osób świadcz ą PKS w Oławie oraz prywatni przewo źnicy. Przez teren gminy biegnie magistrala kolejowa Wrocław- Praga, która ma znaczenie mi ędzynarodowe. Linia kolejowa nr 276 ł ączy stacje Wrocław Główny z kolejowym przej ściem granicznym Mi ędzylesie- Lichkov. Trasa ta stanowi cz ęść ci ągu transportowego CE 59. Linia kolejowa poprzez stacje: Warkocz, Boreczek, Węgry, Żórawina, Smardzów i Smardzów Wrocławski ł ączy bezpo średnio Strzelin w Wrocławiem. Przez gmin ę przebiegaj ą równie ż aktualnie nieczynne linie kolejowe nr 304 i 321.

2.2.5. Zaopatrzenie w gaz Gaz ziemny doprowadzany jest do gminy Strzelin z gazoci ągu wysokiego ci śnienia, który jest odgał ęzieniem gazoci ągu prowadz ącego do Niemczy. Miasto zasilane jest za po średnictwem jednej stacji redukcyjno- pomiarowej o przepustowo ści 3000m 3/h oraz dwóch stacji II o wydajno ści 1500 i 1600m 3/h. Oprócz miasta

2Aktualnie dost ępne s ą podstawowe wyniki GPR 2015 dla dróg krajowych w postaci opracowania pt. „Synteza wyników GPR 2015”. Pełne opracowanie pt. „Ruch Drogowy 2015” opisuj ące szczegółowe wyniki GPR zostanie opublikowane po 30 wrze śnia 2016 r. 30

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Strzelin i sołectw: Karszów oraz Dobrogroszcz reszta miejscowo ści nie ma dost ępu do gazu rozprowadzanego sieci ą przewodow ą. Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w ramach projektu pn. „Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowo ściach gminy Strzelin i Wi ązów w powiecie strzeli ńskim” wybudowała gazoci ąg wysokiego ci śnienia Oława- Chociwel oraz gazoci ągi średniego ci śnienia. Nowa instalacja została wpi ęta do instalacji sieci średniego ci śnienia w rejonie ulic Okulickiego i Kazimierza Wielkiego w Strzelinie. W Kurowie (gm. Wi ązów) powstała stacja redukcyjna z której gazoci ąg średniego ci śnienia jest doprowadzany przez Witowice do Wi ązowa. Dzi ęki temu przedsi ęwzi ęciu powstało ok. 42km sieci gazowej. Rozwi ązało to problem braku warunków technicznych do wła ściwego zasilania miasta Strzelin w gaz ziemny. Wg danych GUS (Bank Danych Lokalnych) w 2015 do sieci było podł ączonych 4107 gospodarstw domowych. Z gazu sieciowego korzystało 52,5% mieszka ńców gminy Strzelin, w tym 87,7% miesza ńców miasta i 6,7% mieszka ńców obszarów wiejskich. Sumaryczna długo ść czynnej sieci gazowej na terenie gminy wynosi 59 275 metrów, za ś roczne zu życie gazu wynosi 2440,00 tys. m 3.

4200 4187

4150

4107 4107 4100

4051 4050 4041 4043

4000

3950 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Rysunek 10 Odbiorcy gazu na terenie Gminy Strzelin w latach 2010-2015 (gosp.) Źródło: opracowanie własne, dane z GUS (Bank Danych Lokalnych)

Na podstawie danych statystycznych GUS mo żna stwierdzi ć, że rynek odbiorców gazu utrzymuje si ę na równym poziomie i nie przewiduje si ę ich znacznego wzrostu. Zarówno całkowita ilo ść odbiorców gazu jak i odbiorców gazu na cele grzewcze w latach 2010 do 2015 zmniejszyła si ę w stosunku do roku 2010.

2.2.6. Niska emisja na terenie Gminy Strzelin 3 Na terenie Gminy Strzelin nie ma centralnego systemu ogrzewania. Głównymi systemami słu żą cymi do produkcji ciepła dla uzyskania ciepłej wody u żytkowej oraz dla celów grzewczych stanowi ą lokalne kotłownie (obejmuj ące po kilka budynków), ogrzewanie domowymi paleniskami z zastosowaniem kotłów lub pieców (na paliwa w ęglowe, gazowe, olejowe i inne) oraz ogrzewanie mieszka ń z sieci gazowej. Zapotrzebowanie na energi ę ciepln ą jest w du żej mierze pokrywane przez kotłownie w ęglowe. Zgodnie z danymi zaczerpni ętymi z Gminy Strzelin zapotrzebowanie na moc cieplną wynosi 184MJ/s, przy czym uwzgl ędniono potrzeby na: • ogrzewanie pomieszcze ń • wentylacj ę naturaln ą i mechaniczn ą pomieszcze ń, • ciepł ą wod ę u żytkow ą, • technologi ę.

3 Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Strzelin 2015 r. 31

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zgodnie z danymi uzyskanymi z Banku Danych Lokalnych w roku bazowym 2010 na terenie powiatu strzeli ńskiego istniały 23 kotłownie, za ś w roku 2015 zarejestrowanych było ju ż 46 kotłowni. W ostatnich latach na terenie gminy przeprowadzone zostały ni żej wymienione roboty budowlane b ądź modernizacyjne na obiektach publicznych zwi ązane z termomodernizacj ą obiektów: • Przedszkole miejskie- naprawa i remont dachu, • Szkoła Podstawowa w Nieszkowicach- wymiana okiem i prace remontowe, • Gimnazjum nr 2 w Strzelinie- wymiana instalacji co. w budynku, • Zespół szkół w Kuropatniku - wymiana drzwi i naprawa dachu, • Szkoła Podstawowa nr 4 w Strzelinie- wymiana okien, • Gimnazjum nr 1 w Strzelinie- remont i naprawa dachu i rur spustowych, wymiana okien.

2.2.7. Analiza mo żliwo ści wykorzystania lokalnych i odnawialnych źródeł energii 2.2.7.1. Mo żliwo ść wykorzystania energii wodnej Potencjał energetyczny wody jest nierównomiernie rozło żony na terenie Polski. Przewa żaj ąca jego cz ęść (około 67,9%) wyst ępuje w dorzeczu Wisły, 17,6% w dorzeczu Odry, zaledwie 2,0% to rzeki Przymorza oraz Warmii i Mazur, natomiast pozostałe 12,5% stanowi mała energetyka. Do rzek o du żym potencjale energetycznym zaliczy ć mo żna przede wszystkim Wisł ę, Dunajec, San, Bug, Odr ę, Bóbr i Wart ę. W celu oszacowania potencjału energetycznego rzek, najistotniejsze znaczenie maj ą dwa czynniki, tj. spadek koryta rzeki oraz przepływy wody. Polska jest krajem nizinnym, o stosunkowo małych opadach i du żej przepuszczalno ści gruntów, co znacznie ogranicza zasoby energetyczne rzek. Ponadto rzeczywiste mo żliwo ści wykorzystania zasobów energetycznych s ą ograniczone m.in. przez sprawno ść urz ądze ń, istniej ące warunki terenowe (np. zabudowa), bezzwrotny pobór wody dla celów nieenergetycznych, konieczno ść zapewnienia minimalnego przepływu wody w korycie rzeki poza elektrowni ą. Powy ższe ograniczenia powoduj ą zmniejszenie potencjału teoretycznego, a wynik ko ńcowy okre ślany jest jako potencjał techniczny. Gmina Strzelin poło żona jest w zasi ęgu dwóch zlewni: • zlewnia rzeki Oławy obejmuje południowo- wschodni ą cz ęść gminy, • zlewnia rzeki Ślęż y obejmuje północno- zachodni ą cz ęść gminy. Głównymi rzekami przepływaj ącymi przez gmin ę są: Mała Ślęza i Oława. Oprócz nich przez gmin ę przepływaj ą: Rów Ro żnowski, Potok Kuropatnik, Rów „A”, Rów „C”, Potok Podgródka, Młynówka Żele źnicka, Potok G ębicki, Potok Nowoleski, Potok Koziniec, Potok Skoroszowicki, Potok Komorowicki. Aktualnie na ich przebiegu nie zastosowano elektrowni wodnych, a brak informacji odno śnie spadku uniemo żliwia oszacowanie potencjału i wykorzystanie energii pozyskanej z wody.

Tabela 2 Zasoby energii wodnej rzek w rejonie Gminy Strzelin i mo żliwości ich technicznego wykorzystania Zasoby teoretyczne Zasoby techniczne

Obszar lub rzeka Udział w cało ści Stopie ń wykorzystania Udział w cało ści w GWh w GWh zasobów teoretycznych zasobów energii zasobów

Dorzecze Odry 5 966 25,9% 2400 40,2% 20,1% Odra Środkowa 1045 3,3% 429 57,4% 3,6% Pozostałe 176 0,8% 44 25% 0,4% Źródło: „Odnawialne źródła energii” Wojciech Matuszek Elektrownie Szczytowo-Pompowe SA, ELEKTROENERGETYKA NR 1/2005 (52)

W Polsce potencjał wodno-energetyczny jest nierównomiernie rozło żony na terenie kraju. Przewa żaj ąca jego cz ęść , bo a ż około 68 % wyst ępuje w dorzeczu Wisły, z tego a ż połowa to potencjał odcinka dolnej Wisły od uj ścia Pilicy do morza; zaledwie 17,6 % w dorzeczu Odry; około 2,1 % rzeki Przymorza oraz Warmii i Mazur niezwi ązane z dorzeczem Wisły oraz 12,5% mała energetyka. Do rzek o du żym potencjale energetycznym zalicza si ę Wisł ę, Dunajec, San, Bug oraz Odr ę, Bóbr i Wart ę. Najwi ększa koncentracja istniej ących elektrowni wodnych średniej i du żej mocy w Polsce jest na zachodzie i południu kraju; najsłabsze zag ęszczenie – w Polsce centralnej, a na wschodzie kraju praktycznie nie wyst ępuj ą. Najkorzystniejsze pod wzgl ędem zasobów MEW s ą rejony południowe Polski (podgórskie), za ś ze wzgl ędu na istniej ącą zabudow ę hydrotechniczn ą tak że zachodnie i północne.

32

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

2.2.7.2. Mo żliwo ść wykorzystania energii wiatrowej Trwaj ący obecnie rozwój technologiczny siłowni wiatrowych pozwala na szersze wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej. Wiatr jest przekształcon ą form ą energii słonecznej – to ruch cz ąstek powietrza wywołany nierównomiernym nagrzewaniem si ę powierzchni Ziemi w wyniku działania promieniowania słonecznego. Około 25% tej energii stanowi ruch mas powietrza przylegaj ących bezpo średnio do powierzchni ziemi. Je śli uwzgl ędni si ę ró żne rodzaje strat, oraz mo żliwo ści rozmieszczenia urz ądze ń przetwarzaj ących energi ę wiatru, maj ą one potencjał energetyczny o mocy 40 TW. Energia wiatrowa jest ekologicznie czysta - do jej wytworzenia niepotrzebne jest wykorzystanie jakiegokolwiek paliwa. Zastosowanie siłowni wiatrowych do produkcji energii, powoduje redukcj ę emisji gazów cieplarnianych, w tym CO 2, oraz popraw ę jako ści powietrza, poprzez brak emisji SO 2, NOx i pyłów do atmosfery. Ponadto wiatr jest niewyczerpalnym i odnawialnym źródłem energii. Wybór miejsca pod lokalizacj ę siłowni wiatrowych powinien opiera ć si ę na analizie warunków wiatrowych. Wst ępna ocena mo że zosta ć dokonana w oparciu o atlasy i mapy wietrzno ści. Zasoby energii wiatru s ą silnie zwi ązane z lokalnymi warunkami klimatycznymi i terenowymi. Decyduj ą one o tym, czy dany obszar jest korzystnym miejscem do zbudowania siłowni wiatrowej.

Rysunek 11 Energia wiatru w kWh/(m 2/rok) na wysoko ści 10 i 30 m n.p.m. Źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW

Po analizie powy ższej mapy wywnioskowa ć mo żna, i ż potencjał energetyczny wiatru na obszarze Gminy Strzelin mie ści si ę w zakresie 500-750 kWh/(m 2/rok), na wysoko ści 30 m nad powierzchni ą terenu. Na podstawie doł ączonej mapy Gmina Strzelin w całym obszarze posiada niekorzystne warunki wykorzystania wiatru. Warunki lokalne terenu mog ą sytuacj ę t ą dodatkowo polepszy ć albo pogorszy ć. Przed przyst ąpieniem do realizacji projektu nale ży przeprowadzi ć dokładne badania warunków wiatrowych, jednak jest to kosztowna inwestycja. Przyczyn ą zakłóce ń przepływu wiatru mog ą by ć przeszkody terenowe zwi ązane ze środowiskiem geograficznym (góry), przyrodniczym (lasy) czy działalno ści ą człowiek

33

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Na terenie Gminy Strzelin wg Urz ędu Regulacji Energetyki nie ma elektrownia wiatrowych 4.

2.2.7.3. Mo żliwo ść wykorzystania energii słonecznej Energia słoneczna jest powszechnie dost ępnym, ekologicznie czystym i najbardziej naturalnym z istniej ących źródeł energii. Najefektywniej mo że by ć wykorzystana lokalnie, zaspokajaj ąc zapotrzebowanie na ciepł ą wod ę u żytkow ą i ogrzewanie pomieszcze ń. Du żą zalet ą jest jej łatwa adaptacja, zwłaszcza do celów gospodarstwa domowego. Praktyczne wykorzystanie energii promieniowania słonecznego wymaga oszacowania potencjalnych i rzeczywistych zasobów energii słonecznej na danym obszarze i parametryzacji warunków meteorologicznych dostosowanych do potrzeb technologii przetwarzania energii promieniowania słonecznego w energi ę elektryczn ą lub ciepln ą. Istotny wpływ na ilo ść promieniowania słonecznego, jaka dociera do Ziemi ma przejrzysto ść powietrza. Parametr przezroczysto ści powietrza ulega wahaniom w ci ągu dnia w zale żno ści od warunków meteorologicznych. Ponadto, zmniejszenie przejrzysto ści powietrza mo że by ć wywołane równie ż przez zawieszone w nim liczne cz ąsteczki pyłu i dymu.

Rysunek 12 Średnie roczne sumy usłonecznienia Źródło: "Energia & Przemysł" - marzec 2007 na podstawie danych prof. Haliny Lorenc, IMiGW

Gmina Strzelin poło żona jest na obszarze rejonu południowo-zachodniego, gdzie średnioroczna suma promieniowania słonecznego wynosi 900-950 kWh/m 2, natomiast średnie sumy usłonecznienia w ci ągu roku wahaj ą si ę w granicach 1350-1400 h/rok. Powy ższe warunki sprawiaj ą, że Gmina dysponuje dobrymi warunkami dla rozwoju energetyki słonecznej. Preferowanym kierunkiem rozwoju energetyki słonecznej w Gminie powinno by ć zatem instalowanie indywidualnych małych instalacji fotowoltaicznych na budynkach mieszkalnych i użyteczno ści publicznej. Na terenie gminy istniej ą jedynie małe instalacje do produkcji energii ze źródeł odnawialnych (dach budynku basenu, dach przychodni przyszpitalnej, instalacje własne mieszka ńców gminy).

2.2.7.4. Mo żliwo ść wykorzystania energii geotermalnej Energia geotermalna to energia cieplna wn ętrza Ziemi. Jej no śnikami s ą para wodna, woda wypełniaj ąca pory i szczeliny w skałach wodono śnych oraz gor ące skały. Powy ższe no śniki zaliczane s ą do odnawialnych źródeł energii. Pomimo faktu, że energia geotermalna wyst ępuje w niewyczerpywalnych ilo ściach, to jednak jej zło ża na kuli ziemskiej s ą rozmieszczone nierównomierne i znajduj ą si ę na ró żnych gł ęboko ściach, co wpływa na mo żliwo ści i ekonomiczn ą opłacalno ść ich eksploatacji. W zale żno ści od gł ęboko ści, z której eksploatowana jest energia geotermalna, wyró żnia si ę:

4 http://www.ure.gov.pl/uremapoze/mapa.html 34

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• geotermi ę płytk ą (niskiej entalpii) – wykorzystuj ącą energi ę ciepln ą gruntu z gł ęboko ści do ok. 100 m za pomoc ą pomp ciepła, • geotermi ę gł ębok ą (wysokiej entalpii) - pozyskuj ącą energi ę ciepln ą z wn ętrza Ziemi, z gł ęboko ści kilku kilometrów.

Rysunek 13 Mapa rozkładu g ęsto ści ziemskiego strumienia cieplnego na obszarze Polski Źródło: https://www.mos.gov.pl/ (Szewczyk & Gientka, 2009)

Analizuj ąc powy ższe mapy rozkładu g ęsto ści strumienia cieplnego mo żna stwierdzi ć, i ż budowa instalacji geotermalnych wysokiej entalpii w Gminie Strzelin jest uzasadniona. Jednak że na terenie całej gminy mo żna wykorzysta ć geotermi ę płytk ą przy zastosowaniu indywidualnych pomp ciepła. Pompa ciepła jest urz ądzeniem przenosz ącym ciepło z ogólnie dost ępnego środowiska cechuj ącego si ę niewyczerpalnymi zasobami energii, tj. gruntu, wody lub powietrza (dolne źródło ciepła) do górnego źródła ciepła w postaci ciepła o wy ższej temperaturze.

2.2.7.5. Mo żliwo ść wykorzystania energii z biomasy, w tym biogazu Biomasa W energetyce zastosowanie znajduje słoma wszystkich rodzajów zbó ż oraz rzepaku i gryki, natomiast szczególnie cenn ą jest słoma żytnia, pszenna, rzepakowa i gryczana oraz osadki kukurydzy. Charakteryzuje si ę du żą zawarto ści ą suchej masy (około 85%). Do celów projektowych przyj ęto zu życie słomy pochodz ącej z upraw zbo ża oraz rzepaku na terenie Gminy Strzelin. W poni ższej tabeli przedstawiono powierzchni ę poszczególnych upraw.

35

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 3 Powierzchnia upraw na terenie Gminy Strzelin Uprawa jednostka Powierzchnia ogółem ha 11 292,72 zbo ża razem ha 6 009,83 zbo ża podstawowe z mieszankami zbo żowymi ha 49,36 ziemniaki ha 1 852,96 buraki cukrowe ha 1 393,55 rzepak i rzepik razem ha 1 068,03 Źródło: Bank Danych Lokalnych, Powszechny Spis Rolny

Słoma jest wykorzystywana głównie jako pasza lub pod ściółka w hodowli zwierz ąt gospodarskich, za ś do celów energetycznych wykorzystuje si ę jedynie jej nadwy żki. Wykorzystanie nadwy żek w celach energetycznych pozwala unikn ąć ich spalania na polach, chroni ąc tym samym stan środowiska naturalnego. W zwi ązku z powy ższym, w obliczeniach projektowych nale ży uwzgl ędni ć ilo ść słomy koniecznej do produkcji zwierz ęcej. Zapotrzebowanie na słom ę jest ró żne w zale żno ści od gatunku zwierz ąt. Zapotrzebowanie na słom ę dla poszczególnych gatunków zwierz ąt hodowanych przedstawiono w tabeli poni żej.

Tabela 4 Zapotrzebowanie na słom ę dla poszczególnych gatunków zwierz ąt hodowanych. Zwierz ęta hodowane Zapotrzebowanie na słom ę (kg/szt.)/rok Bydło 2 555 Trzoda chlewna 730 Drób 1 Źródło: Ocena produkcji i potencjalnych mo żliwo ści wykorzystania słomy do celów grzewczych, In żynieria Rolnicza 6(104)/2008

Na terenie Gminy Strzelin pod upraw ę zbó ż oraz rzepaku i rzepiku wykorzystuje si ę odpowiednio 6009,83 oraz 1068,03 ha. Po żniwach pozostaje 4 do 6 t/ha słomy. Przyjmuj ąc, że jest to przeci ętnie 5t/ha z upraw tych, uwzgl ędniaj ąc zapotrzebowanie poszczególnych hodowlanych gatunków zwierz ąt na słom ę ze zbó ż, na terenie gminy mo żna uzyska ć na cele energetyczne około 35 390 ton słomy. Wartość opałowa słomy wynosi 15 MJ/kg, zatem potencjał energetyczny słomy pochodz ącej z produkcji rolnej wyniesie 530,85 GJ/rok. Po uzyskaniu słomy z produkcji rolnej nale ży podda ć j ą procesowi peletyzacji w celu zwi ększenia udziału biomasy nawet do 30% w ogólnym bilansie paliwa spalanego w kotłach energetycznych oraz do celów transportowych. Łączna powierzchnia gruntów odłogowych i ugorowych w Gminie Strzelin wynosi 197 ha. W celu zaopatrzenia gminy w energi ę, grunty te mo żna wykorzysta ć do uprawy ro ślin energetycznych. Podana warto ść powierzchni gruntów jest jedynie teoretyczna. Nale ży uwzgl ędni ć, i ż nie wszystkie tereny nadaj ą si ę do uprawy ro ślin, zakładaj ąc jako powierzchni ę do zagospodarowania w celu uprawy ro ślin energetycznych warto ść 70% z 197 ha = 137,9 ha. Warunki klimatyczne i glebowe Polski umo żliwiaj ą wykorzystanie pod uprawy energetyczne nast ępuj ących ro ślin: • wierzba wiciowa, • ślazowiec pensylwa ński, • słonecznik bulwiasty, • trawy wieloletnie, • tradycyjne gatunki rolnicze. W obliczeniach projektowych przeanalizowano mo żliwo ść pozyskania energii z uprawy słonecznika bulwiastego (Helianthus tuberosus), potocznie zwanego topinamburem. Jego uprawa jest najbardziej efektywna si ę na glebach średnich, przewiewnych, o du żej zasobno ści w składniki pokarmowe i dostatecznej wilgotno ści. Ro śnie równie ż dobrze na glebach gliniastych oraz na bardziej suchych i żyznych stanowiskach. Topinambur posiada wiele cech istotnych z punktu widzenia wykorzystania energetycznego. Głównymi cechami jest wysoki potencjał plonowania oraz niska wilgotno ść uzyskiwana w sposób naturalny, bez konieczno ści energochłonnego suszenia. Kolejn ą zalet ą topinamburu jest mo żliwo ść pozyskania zarówno cz ęś ci nadziemnych (które po zaschni ęciu mog ą by ć spalane w specjalnych piecach do spalania biomasy lub współspalane z w ęglem), jak i podziemnych organów spichrzowych. W polskich warunkach średni plon topinamburu kształtuje si ę na poziomie 10-16 t s.m. ha, a jego warto ść opałowa wynosi około 15-16 MJ/kg suchej masy.

36

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Szacuj ąc przeci ętny plon topinamburu na 15 t s.m./ha mo żna stwierdzi ć, że na terenie Gminy Strzelin, wykorzystuj ąc 70% dost ępnych ugorów i odłogów, mo żna byłoby wyprodukowa ć 2068,5 ton s.m. topinamburu, tj. 31,03 GJ/rok energii. Biogaz Najcz ęś ciej stosowanymi substratami do produkcji biogazu rolniczego s ą nawozy naturalne, w śród których wymieni ć nale ży gnojowic ę oraz obornik. Obliczenie mo żliwego zysku energetycznego z biomasy pochodz ącej z hodowli zwierz ąt opiera si ę na wska źniku wielko ści produkcji biogazu oraz wykorzystaniu liczby sztuk du żych zwierz ąt. W tabeli poni żej przedstawiono wska źnik wielko ści produkcji biogazu w przeliczeniu na sztuki du że zwierz ąt.

Tabela 5 Wska źnik wielko ści produkcji biogazu w przeliczeniu na sztuki du że [m 3/SD/d]. Bydło Trzoda chlewna Drób 1,5 1,5 3,75 Źródło: Odchody zwierz ąt jako substrat dla biogazowni [http://bio-gazownie.edu.pl/]

Ze wzgl ędu na niezbyt wielk ą liczb ę ferm zwierz ęcych surowce pochodzenia zwierz ęcego uzupełniane s ą substratami ro ślinnymi lub innymi wysokoenergetycznymi rodzajami biomasy. W poni ższej tabeli przedstawiono liczb ę zwierz ąt w gospodarstwach na terenie Gminy. Zakładaj ąc, że z 1m 3 biogazu mo żna wyprodukowa ć 2,1kWh energii elektrycznej (przy zakładanej sprawno ści układu 33%) potencjał energetyczny przedstawia si ę nast ępuj ąco:

Tabela 6 Pogłowie zwierz ąt gospodarskich w Gminie Strzelin oraz produkcja biogazu Liczba zwierz ąt Biogaz Rodzaj zwierz ąt Produkcja energii [GJ/rok] [szt.] [m 3/rok] Byki 2502 3753 28,37 Krowy 948 1422 10,75 Lochy 378 567 4,29 Knury 3418 5127 38,76 Kury 8745 32793,75 247,92 SUMA 43 662,75 330,09 Źródło: Bank Danych Lokalnych, Powszechny Spis Rolny, www.biogazownie.fwie.pl

Jak ukazuje powy ższa tabela najwi ęcej biogazu i energii elektrycznej mo żna pozyska ć wykorzystuj ąc kurze odchody. Ł ączny potencjał energetyczny nawozów naturalnych pochodzenia zwierz ęcego jest du ży i wynosi 330,09 GJ/rok. Bior ąc pod uwag ę trudno ści z zebraniem cało ści zwierz ęcych odchodów przyj ęto redukcj ę zysku energetycznego o 40 %. Na terenie Gminy Strzelin w 2012r. powstała biogazownia rolnicza wykorzystuj ąca do produkcji biogazu wysłodki z buraków cukrowych. Jej wła ścicielem jest firma Südzucker Polska S. A.. Biogazownia zlokalizowana jest przy cukrowni. Biogaz powstały w trakcie fermentacji zasila układ kogeneracyjny o mocy 2000MW energii elektrycznej i 2065MW energii cieplnej. Roczna minimalna wydajno ść instalacji to 5 175 000m 3/rok biogazu, 16 352MWh/rok energii elektrycznej i 16 883MWh/rok energii cieplnej.

2.2.8. Wpływ zmian klimatu na energetyk ę i transport, wra żliwo ść i adaptacja do zmian W zapotrzebowaniu na energi ę elektryczn ą obserwuje si ę w Polsce dwie tendencje. Pierwsza z nich to zmniejszenie si ę ró żnic w zapotrzebowaniu na moc w miesi ącach zimowych i letnich, druga – stopniowy wzrost zapotrzebowania na moc i energi ę. Mimo wzrostu zapotrzebowania roczne zu życie energii elektrycznej na mieszka ńca jest w Polsce ci ągle jeszcze dwukrotnie mniejsze ni ż w innych krajach UE st ąd z du żym prawdopodobie ństwem mo żna zało żyć, że zapotrzebowanie to b ędzie wzrastało (na pewno do 2030 roku). Wzrost temperatury nie zmieni tej tendencji, gdy ż brak jest korelacji mi ędzy warunkami klimatycznymi w kraju a zu życiem energii elektrycznej. O ile w perspektywie przyszłych lat prognozowany jest wzrost zapotrzebowania na energi ę elektryczn ą, to w przypadku ciepła w perspektywie lat 30. XXI wieku nale ży si ę spodziewa ć spadku lub utrzymania aktualnych potrzeb. Utrzymywanie si ę dotychczasowego zapotrzebowania jest wypadkow ą dwóch podstawowych

37

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 składowych: ci ągłego przyrostu liczby mieszka ń, poł ączonego ze wzrostem ich powierzchni oraz spadku jednostkowego zapotrzebowania na ciepło w istniej ących budynkach. Zapotrzebowanie na ciepło zale ży oczywi ście tak że od warunków klimatycznych. Prognoza klimatyczna wskazuje, że do 2030 roku liczba stopniodni (b ędących wymiarem zapotrzebowania na ciepło) – zale żnie od rejonu Polski – zmniejszy si ę o 140– 220, czyli poni żej 5%, przy czym zmniejsz ą si ę ró żnice w potrzebach cieplnych mieszka ńców ró żnych rejonów kraju. Zmniejszenie zapotrzebowania b ędzie korzystne dla scentralizowanych systemów ciepłowniczych, gdy ż zmniejszy si ę dysproporcja mi ędzy zapotrzebowaniem letnim (ciepła woda użytkowa), a zimowym (dodatkowo ogrzewanie). Zmiana liczby stopniodni do roku 2100 mo że si ęgn ąć 25% i w takiej perspektywie liczy ć si ę nale ży ze znacznym zmniejszeniem zapotrzebowania na ciepło. Efekt ten b ędzie dodatkowo wzmocniony perspektyw ą znacz ącej wymiany infrastruktury budowlanej na energooszcz ędn ą. Spodziewany wpływ zmian zapotrzebowania na skutek zmian temperatury mo żna oceni ć, porównuj ąc aktualne zapotrzebowanie na energi ę dla ogrzewania mieszka ń w krajach europejskich o ró żnych temperaturach w sezonie grzewczym. Wzrost temperatury o około 3°C powoduje zmniejszenie zapotrzebowania energii do ogrzewania pomieszcze ń o około 40 KWh/m 2, a wi ęc w stosunku do obecnego zapotrzebowania w Polsce o około 20%. Najbardziej wra żliw ą, z punktu widzenia zmian klimatu, składow ą sektora energetyki jest infrastruktura wykorzystywana do dystrybucji energii elektrycznej. Ju ż obecnie obfite opady śniegu poł ączone z przechodzeniem temperatury przez warto ść 0°C powoduj ą masowe awarie sieci niskiego napi ęcia i nawet kilkudniowe braki zasilania, głównie na obszarach wiejskich. Wzrost temperatury w warunkach krajowych spowoduje, że zim ą dni o temperaturze 0°C znacznie przyb ędzie. Wzrastały b ędą zatem straty spowodowane brakiem zasilania w energi ę elektryczn ą. Mo żna przypuszcza ć, że przyszłe technologie energetyczne OZE praktycznie nie b ędą wra żliwe na zmiany klimatu, co zapewni odpowiedni rozwój poszczególnych technologii i ich adaptacja do nowych warunków. Niektóre podsektory, jak energetyka wodna czy technologie spalania biomasy naturalnej (w tym plantacji energetycznych) nie b ędą wykorzystywane w zwi ązku ze znacznie ograniczonymi ich zasobami). Sektor energetyki powinien przygotowa ć si ę do efektywnego pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych, ich magazynowania i przetwarzania w energi ę ko ńcow ą, bior ąc pod uwag ę specyfik ę poszczególnych odbiorców: przemysłu, budownictwa, transportu i rolnictwa, jak i zró żnicowan ą specyfik ę OZE. Konieczne jest prowadzenie działa ń zintegrowanych pomi ędzy poszczególnymi sektorami gospodarki. Działania adaptacyjne poszczególnych sektorów powinny uwzgl ędnia ć odpowiednie podlegaj ące im obszary, tj. planowania energetycznego, przestrzennego, budownictwa i infrastruktury, transportu, rolnictwa, z uwzgl ędnieniem wspólnych celów zmniejszania ich energochłonno ści i zanieczyszczenia środowiska. Jednocze śnie istotne jest, aby obiekty energetyczne, wytwarzaj ące czy te ż pozyskuj ące energi ę dostosowywały si ę do zmian klimatu. Oznacza to konieczno ść rozszerzenia i wzmocnienia bada ń nad nowymi technologiami energetycznymi, rozszerzenie programów nauczania na szczeblu podstawowym, średnim i wy ższym. Edukacja w zakresie innowacyjnych energooszcz ędnych rozwi ąza ń we wszystkich sektorach gospodarczych jest kluczowa dla szybkiej i efektywnej adaptacji do zmian klimatu i jego skutków. W zale żno ści od obszaru działa ń, sektora gospodarki i jego wra żliwo ści na zmiany klimatu, działania adaptacyjne mog ą mie ć charakter jednorazowy, cykliczny lub długoterminowy. Wobec bardzo długiego okresu, w jakim b ędzie przeprowadzany proces adaptacyjny, preferowane powinny by ć działania cykliczne w zakresie administracyjnoprawnym i ci ągłe w obszarze edukacyjnym. Wi ększo ść działa ń powinna zosta ć podj ęta natychmiast, skutki monitorowane i w zale żno ści od tych skutków działania cyklicznie korygowane. Transport to jedna z najbardziej wra żliwych na zmiany klimatu dziedzina gospodarki. We wszystkich jego kategoriach, tj. transporcie drogowym, kolejowym, lotniczym i żegludze śródl ądowej wra żliwo ść na warunki klimatyczne nale ży rozpatrywa ć z punktu widzenia trzech podstawowych elementów, tj. infrastruktury, środków transportu oraz komfortu socjalnego. Najwi ększym zagro żeniem dla transportu, wskazanym w scenariuszach klimatycznych w perspektywie do ko ńca XXI wieku mog ą by ć zmiany w strukturze: wyst ępowanie ekstremalnych opadów deszczu oraz zwi ększenie opadu zimowego. Prognozy dotycz ące średnich pr ędko ści wiatru nie przewiduj ą zmian w oddziaływaniu wiatru. Natomiast prognozowanie zmian ekstremalnych pr ędko ści jest jeszcze niemo żliwe. Analiza przewidywanych zmian klimatu dowodzi, że zmiany te w dalszej perspektywie b ędą oddziaływa ć na transport negatywnie. W okresie do 2070 roku nale ży si ę liczy ć przede wszystkim ze zdarzeniami ekstremalnymi, które b ędą utrudnia ć funkcjonowanie sektora.

2.3. Zagro żenia hałasem Hałas, jest jednym z elementów zanieczyszczenia środowiska, który negatywnie wpływa na zdrowie człowieka. Wraz z rozwojem cywilizacyjnym, wzrasta liczba źródeł hałasu i ich aktywno ści, tworz ąc niekorzystny klimat akustyczny. Uci ąż liwy hałas nie tylko wywiera negatywny wpływ na wytrzymało ść psychofizyczn ą człowieka, 38

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 ale mo że równie ż w skrajnych przypadkach, powodowa ć trwałe uszkodzenie słuchu. Klimat akustyczny w Gminie Strzelin, kształtowany jest w głównej mierze przez trasy komunikacyjne, linie kolejowe i zakłady przemysłowe. W roku 2012 nast ąpiła istotna zmiana przepisów odnosz ących si ę do dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku pochodz ącego od ruchu komunikacyjnego. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2014 r., poz. 112) wprowadzone zostały nowe, wy ższe poziomy dopuszczalne.

2.3.1. Hałas komunikacyjny Jednym z czynników wpływaj ących na stan klimatu akustycznego na terenie Gminy Strzelin jest hałas komunikacyjny, do którego zalicza si ę hałas drogowy. Z przeprowadzonych analiz wynika, że najbardziej uci ąż liwy jest hałas drogowy, generowany przez pojazdy samochodowe, który ma charakter ci ągły i obejmuje swoim zasi ęgiem coraz wi ększy obszar. Przez ostatnie lata liczba samochodów na drogach systematycznie ro śnie, co powoduje wzrost emisji hałasu, nie tylko przez pojazdy osobowe, ale równie ż przez pojazdy ci ęż arowe i motocykle. Realizuj ąc zadania Programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2013– 2015, WIO Ś we Wrocławiu przeprowadził pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie Strzelina w 2015 roku: • ul. Dzier żoniowska – droga krajowa nr 39, wyjazdowa w kierunku Łagiewnik, o nawierzchni asfaltowej w bardzo dobrym stanie technicznym. Stwierdzony poziom równowa żny hałasu odpowiadał 71,0 dB przy nat ęż eniu ruchu 697 poj/h i 12,1% udziale pojazdów ci ęż kich w ogólnym strumieniu ruchu. Zabudowa o charakterze lu źnym, usytuowana 10,0-11,0 m od kraw ędzi jezdni. W strefie oddziaływania znajduje si ę 4 budynki wielorodzinne. • ul. Oławska – droga wyjazdowa w kierunku Oławy, o nawierzchni asfaltowej w stanie dobrym. Zabudowa lu źna, dwustronna, teren chroniony usytuowana ok. 6,0-8,0 m od kraw ędzi jezdni, średni poziom d źwi ęku odpowiadał 67,4 dB przy nat ęż eniu ruchu 437 poj/h i udziale pojazdów ci ęż kich w strumieniu ruchu wynosz ącym 12,8%. W strefie oddziaływania znajduje si ę 25 budynków jednorodzinnych. • ul. Wrocławska 79 – droga wojewódzka nr 395, wyjazdowa w kierunku Wrocławia, o nawierzchni asfaltowej w stanie bardzo dobrym, zabudowa dwustronna, lu źna, teren chroniony usytuowany ok. 8,0- 10,0 m od kraw ędzi jezdni. Średni poziom równowa żny d źwi ęku odpowiadał 67,8 dB przy nat ęż eniu ruchu 510 poj/h i 7,5% udziale pojazdów ci ęż kich w strumieniu ruchu. W strefie oddziaływania znajduje si ę 29 budynków jednorodzinnych. • ul. Z ąbkowicka – droga wylotowa w kierunku Zi ębic, o nawierzchni asfaltowej w bardzo dobrym stanie. Stwierdzony poziom równowa żny hałasu odpowiadał 67,6 dB przy nat ęż eniu ruchu 563 poj/h i 8,9% udziale pojazdów ci ęż kich w ogólnym strumieniu ruchu. Zabudowa o charakterze mieszanym, teren chroniony usytuowany ok. 10,0-15,0 m od kraw ędzi jezdni. W strefie oddziaływania znajduje si ę 46 budynków jedno i wielorodzinnych. Wykonane badania dokumentuj ą istotn ą degradacj ę klimatu akustycznego wzdłu ż wa żniejszych tras komunikacyjnych. Hałas drogowy jest powa żnym problemem dla mieszka ńców wszystkich budynków zlokalizowanych w odległo ści mniejszej ni ż 3 m od drogi. Przekroczenia poziomów dopuszczalnych hałasu stwierdzono w wszystkich badanych punktach. Natomiast jednym punkcie przy ul. Dzier żoniowskiej w Strzelinie stwierdzony równowa żny poziom d źwi ęku LAeq, przekraczał warto ść 70 dB przyj ętą za bardzo uci ąż liw ą.

2.3.1. Hałas przemysłowy Przedsi ębiorstwa, zakłady i osoby fizyczne prowadz ące działalno ść gospodarcz ą na obszarze Gminy Strzelin kształtuj ą klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Na analizowanym obszarze działalno ść prowadzi wiele średnich i mniejszych przedsi ębiorstw i to one stanowi ą źródło niekontrolowanej emisji hałasu. Natomiast wi ększe przedsi ębiorstwa posiadaj ą uregulowany stan prawny i czyni ą starania w kierunku zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania uci ąż liwo ści zwi ązanych z ich działalno ści ą. Działanie zakładów nie powinno powodowa ć przekrocze ń standardów, jako ści środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza teren, do którego prowadz ący instalacj ę ma tytuł prawny. Dotyczy to równie ż obszaru ograniczonego u żytkowania, je żeli został utworzony w zwi ązku z funkcjonowaniem zakładu. Je żeli akustyczne oddziaływanie b ędące wynikiem prowadzenia zakładu wyst ępuje na terenach, dla których nie zostały ustawowo ustalone dopuszczalne poziomy hałasu lub na terenach, dla których nie mo żna okre śli ć dopuszczalnego poziomu hałasu poprzez przyj ęcie warto ści dopuszczalnych dla rodzaju terenu o zbli żonym przeznaczeniu – wówczas nie podejmuje si ę działa ń przewidzianych ustaw ą na rzecz kształtowania klimatu akustycznego tych terenów.

39

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Za przekroczenie poziomów hałasu okre ślonych w decyzji na emitowanie hałasu do środowiska i obowi ązuj ących decyzjach o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikaj ącego do środowiska – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjnej kary pieni ęż ne. Ponadto na podmiocie prowadz ącym działalno ść gospodarcz ą spoczywa odpowiedzialno ść za ochron ę środowiska polegaj ąca na podj ęciu niezb ędnych działa ń naprawczych. W latach 2009-2016 WIO Ś we Wrocławiu kontrolował co roku od 7 do 10 zakładów na terenie Gminy Strzelin, w tym pod wzgl ędem dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku. W wyniku kontroli Starosta Strzeli ński ustalił dla 6 zakładów dopuszczalny poziom hałasu, tj.: • Soufflet Polska Sp. z o.o. z Poznania (elewator zbożowy (działka 258/1 obr ęb Strzegów), oddziaływanie na zabudow ę jednorodzinn ą w G ęsi ńcu, • Polski Asfalt Sp. z o.o. z Pruszkowa (Wytwórnia Mas Bitumicznych w P ęczu), oddziaływanie na zabudow ę jednorodzinn ą w P ęczu, • Sudzcker Polska S.A. z Wrocławia (Cukrowania Strzelin), oddziaływanie na zabudow ę wielorodzinn ą w Strzelinie i G ęsi ńcu, • Decopol Sp. z o.o. z Krzepic (teren firmy Decopol w Krzepicach), oddziaływanie na zabudow ę jednorodzinn ą w Krzepicach.

2.4. Pola elektromagnetyczne Pola elektromagnetyczne (PEM) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z pó źn. zm.) definiuje jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 0 Hz do 300 GHz. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: • utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni żej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; • zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie s ą one dotrzymane. Minister wła ściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem wła ściwym do spraw zdrowia, okre śla, w drodze rozporz ądzenia, dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów. W rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003 nr 192 poz. 1883) są ustalone zró żnicowane poziomy pól elektromagnetycznych dla: • terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą - do 50Hz • miejsc dost ępnych dla ludno ści – do 300Hz Według ustawy Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z pó źn. zm.) prowadz ący instalacj ę oraz użytkownik urz ądzenia emituj ącego pola elektromagnetyczne, które s ą: • stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napi ęciu znamionowym nie ni ższym ni ż 110 kV, • instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emituj ącymi pola elektromagnetyczne, których równowa żna moc promieniowana izotropowo wynosi nie mniej niż 15 W, emituj ącymi pola elektromagnetyczne o cz ęstotliwo ściach od 30 kHz do 300 GHz, są obowi ązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pomiary te wykonywane s ą: • bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia; • ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urz ądzenia. Wyniki pomiarów przekazuje si ę Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska i Pa ństwowemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Sanitarnemu. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a tak że aktualizowany corocznie, rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekrocze ń dotycz ących: • terenów przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą; • miejsc dost ępnych dla ludno ści. Źródła pola elektromagnetycznego mo żna podzieli ć na naturalne wyst ępuj ące w przyrodzie oraz sztuczne, które powstaj ą wraz z rozwojem przemysłu w tym telekomunikacji. Głównymi instalacjami emituj ącymi pola elektromagnetyczne s ą: • linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napi ęcia oraz stacje transformatorowe, 40

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: − stacje bazowe telefonii komórkowej, − stacje radiowe i telewizyjne. Zasilanie w energi ę elektryczn ą odbywa si ę napowietrzn ą sieci ą średniego napi ęcia 20 kV oraz magistral ą wysokiego napi ęcia 110 kV z Wrocławia przez Żórawin ę i Strzelin w kierunku Z ąbkowic Śląskich. Łączne zapotrzebowanie na energi ę elektryczn ą dla miasta Strzelin wynosi około 23, 659 MWh/a, natomiast dla gminy Strzelin (nie wł ączaj ąc miasta) zapotrzebowanie wynosi około 20, 668 MWh/a. Corocznie sie ć energetyczna jest rozbudowywana, dobudowywane s ą nowe odcinki sieci napowietrznej linii energetycznej i stacje transformatorowe zarówno wysokiego jak i niskiego napi ęcia. Wynika to z ci ągłego rozwoju terenów miejskich i wiejskich, oraz zwi ązanej z tym potrzeby mieszka ńców do posiadania dost ępu do nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej. Zagro żenia promieniowaniem niejonizuj ącym mog ą by ć tak że spowodowane przez urz ądzenia radiokomunikacyjne, które wytwarzaj ą pola elektromagnetyczne w zakresie cz ęstotliwo ści od 0,003 do 300 000 MHz. Do urz ądze ń takich nale żą mi ędzy innymi stacje bazowe telefonii komórkowej. Maszty wsporcze (tak że kominy), u szczytu których montuje si ę anteny nadawcze cyfrowej telefonii komórkowej promieniuj ą energie elektromagnetyczn ą o cz ęstotliwo ściach od 450 do 1800 MHz. Moc anteny jest niewielka, rz ędu 40, 60dBm (120¸ 180mW) Z reguły, na jednym maszcie umieszcza si ę kilka takich anten. Uwarunkowanie te powoduj ą, że zagro żenie promieniowaniem niejonizuj ącym przy powierzchni ziemi nie wyst ępuje i to zarówno tu ż przy maszcie, jak i w wi ększych odległo ściach. Ocen ę oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko przeprowadza si ę w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na podstawie bada ń monitoringowych oraz informacji o źródłach emituj ących pola. Na terenie Gminy Strzelin prowadzono badania monitoringowe dla pól elektromagnetycznych. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu jedynie w 2016 r, przy ul. Wrocławskiej w Strzelinie. Jak wynika z bada ń, nie wykazały one przekroczenia poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w punktach pomiarowych. Poziom pól nie przekraczał 0,2 V/m (przy 7,0 V/m warto ści dopuszczalnej). Podkre śli ć nale ży, że w otoczeniu stacji bazowych telefonii komórkowych pole elektromagnetyczne o warto ściach granicznych wyst ępuj ą nie dalej ni ż kilkadziesi ąt metrów od samych anten i to na wysoko ści ich zainstalowania. W praktyce, w otoczeniu anten stacji bazowych GSM, znajduj ących si ę w miastach, pola o warto ściach wy ższych od dopuszczalnych nie wyst ępuj ą dalej ni ż 25 metrów od anten na wysoko ści zainstalowania tych anten. Głównym celem w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jest monitoring wyst ępuj ących pól elektromagnetycznych w środowisku. Dysponuj ąc wynikami przeprowadzonych pomiarów poziom pól elektromagnetycznych b ędzie mo żliwa reakcja na ewentualne przekroczenia (np. zmiana anten na mniej emisyjne). W celu ograniczenia oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, powinno si ę przestrzega ć nast ępuj ących zasad: • unika ć lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim s ąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napi ęcia; • wprowadza ć w nowoprojektowanych i remontowanych układach energetycznych nowe materiały i technologie wykonawstwa. W zwi ązku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrasta ć b ędzie g ęsto ść linii energetycznych. Linie energetyczne o napi ęciu 110 kV i wy ższych, nie powinny by ć lokalizowane w s ąsiedztwie terenów mieszkalnych. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o wyst ępuj ących poziomach pól. Zniesiony został obowi ązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednak nało żono obowi ązek wykonania pomiarów nat ęż enia pól elektromagnetycznych na prowadz ących instalacje i użytkowników urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne. Pomiary nale ży przeprowadza ć bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia i ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urz ądzenia.

2.5. Gospodarowanie wodami 2.5.1. Wody powierzchniowe Gmina Strzelin jest poło żona w zasi ęgu zlewni dwóch rzek: Oławy i Ślęż y. Zlewnia rzeki Oławy obejmuje północno- wschodni ą cz ęść gminy, a zlewnia rzeki Ślęż y cz ęść północno - zachodni ą. Głównymi ciekami s ą Mała Ślęż a i Oława. Rzeki te s ą podstawowymi osiami systemu hydrograficznego gminy. Wi ększymi dopływami tych rzek s ą: • Krynka (dopływ Oławy),

41

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Młynówka Gł ębicka (dopływ Oławy) • Potok Nieszkowicki (dopływ Oławy), • Babica (dopływ Oławy), • Pluskawa (dopływ Małej Ślęż y), • Rów Gołostowicki (dopływ Małej Ślęż y). Dodatkowo przez gmin ę przepływaj ą: Rów Ro żnowski, Potok Kuropatnik, Rów „A”, Rów „C”, Potok Podgródka, Młynówka Żele źnicka, Potok G ębicki, Potok Nowoleski, Potok Koziniec, Potok Skoroszowicki, Potok Komorowicki oraz znaczna ilo ść rowów melioracyjnych.

Rysunek 14 Zlewnie i dopływy rzek i potoków w rejonie Gminy Strzelin Źródło: Mapa cyfrowa podziału hydrograficznego Polski (MPHP), IMGW Warszawa, O środek Hydrologii, ver. 08/2010 dane hipsometryczne

Rzeka Oława jest lewostronnym dopływem Odry, do której uchodzi w km 250,4. Powierzchnia całkowita zlewni rzeki Oławy wynosi 1167,4 km2. Bierze pocz ątek na wysoko ści około 315 m n.p.m. na Przedgórzu Sudeckim. Średni spadek zlewni wynosi ok. 0,62 %, a g ęsto ść sieci rzecznej ok. 0,34 1/km; zalesienie zlewni wynosi ok. 19 %. Klimatyczny bilans wodny wynosi ok. 71 mm. Hydrografia rzeki jest do ść dobrze rozwini ęta. Oława nie posiada wi ększych dopływów poza Krynk ą i Gnojn ą. Rzeka Mała Ślęż a jest najwa żniejszym dopływem Ślęzy. Zlewnia cieku posiada charakter pagórkowaty o niedu żych spadkach podłu żnych jak i poprzecznych. Potok bierze swój pocz ątek w okolica wsi Kobyla Głowa w gminie Ciepłowody. Powierzchnia zlewni jest praktycznie niezalesiona. Średni procent zalesienia 5 - 6 %. Do uj ścia do Ślęzy rzeka płynie przez tereny słabo zurbanizowane o wybitnie rolniczym charakterze i intensywnej produkcji rolniczej. Rzeka nie ma wi ększego znaczenia gospodarczego, jej wody s ą zanieczyszczone i niezbyt zasobne. Mo że mie ć natomiast du że znaczenie dla intensywnego rolnictwa.

42

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rzeka Krynka to niewielki, prawy dopływ Oławy. Od wschodu okr ąż a Wzgórza Strzeli ńskie i przepływa obok wsi Gł ęboka od strony południowej, skr ęcaj ąc w stron ę północy, przecina drog ę nr 39 od strony Strzelina w odległo ści ok 200 m przed wsi ą (od strony zachodniej), by zako ńczy ć swój bieg uchodz ąc do rzeki Oława obok wsi Krzepice. Na rzece w km 15+350, znajduj ę si ę zbiornik polderowy Krynka – Przeworno. Na terenie gminy w pobli żu miejscowo ści Biały Ko ściół znajduj ą si ę dwa zbiorniki o ł ącznej powierzchni 21,78ha. Zbiornik dolny o pow. 9,08ha i zbiornik górny o pow. 12,7ha. S ą one zasilane wodami rzeki Podgródki.

2.5.2. Monitoring rzek w rejonie Gminy Strzelin Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1482) oraz rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (Dz. U. z 2011 r. Nr 258, poz. 1549), badania wód powierzchniowych prowadzone s ą w ramach 4 rodzajów monitoringu: • diagnostycznego • operacyjnego • badawczego • obszarów chronionych Przy sporz ądzaniu oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych wykorzystano wyniki bada ń z „Oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie województwa dolno śląskiego za rok 2015” prowadzonych w latach 2010-2015 w jednolitej cz ęś ci wód powierzchniowych: • Oława od żródla do Podgródki, • Krynka od Karnkowskiego Potoku do uj ścia, • Mała Ślęż a od Pluskawy do Ślęż y. W poni ższej tabeli zamieszczono wyniki bada ń, które zostały uwzgl ędnione w aktualnej ocenie wód powierzchniowych na terenie Gminy Strzelin oraz wyniki klasyfikacji poszczególnych elementów.

Tabela 7 Zestawienie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu fizykochemicznego, stanu hydromorfologicznego, stanu biologicznego oraz stanu chemicznego rzek w rejonie Gminy Strzelin

Ń

3.5.) 3.5.) (TAK/NIE) Kod JCWP JCWP Kod EKOLOGICZNY EKOLOGICZNY Klasa elementów elementów Klasa elementów Klasa elementów Klasa STAN/POTENCJAŁ STAN/POTENCJAŁ STAN CHEMICZNY CHEMICZNY STAN hydromorfologicznych hydromorfologicznych OCENA STANU JCWP JCWP STANU OCENA DODATKOWYCH DLA DLA DODATKOWYCH SPEŁNIENIE WYMAGA SPEŁNIENIE syntetyczne i niesyntetyczne i syntetyczne specyficzne zanieczyszczenia zanieczyszczenia specyficzne fizykochemicznych (grupy 3.1.- (grupy fizykochemicznych Nazwa ocenianej jcwp (JCWP) (JCWP) jcwp ocenianej Nazwa OBSZARÓW CHRONIONYCH CHRONIONYCH OBSZARÓW Klasa elementów biologicznych biologicznych elementów Klasa fizykochemicznych (grupa 3.6.) –3.6.) (grupa fizykochemicznych

Oława od źródła do III II II umiarkowany nie ZŁY Podgródki PLRW6000613341929 PLRW6000613341929

Krynka od nie Karnkowskiego II II I dobry dotyczy Potoku do uj ścia PLRW6000191334299 PLRW6000191334299

43

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Ń

3.5.) 3.5.) (TAK/NIE) Kod JCWP JCWP Kod EKOLOGICZNY EKOLOGICZNY Klasa elementów elementów Klasa elementów Klasa elementów Klasa STAN/POTENCJAŁ STAN/POTENCJAŁ STAN CHEMICZNY CHEMICZNY STAN hydromorfologicznych hydromorfologicznych OCENA STANU JCWP JCWP STANU OCENA DODATKOWYCH DLA DLA DODATKOWYCH SPEŁNIENIE WYMAGA SPEŁNIENIE syntetyczne i niesyntetyczne i syntetyczne specyficzne zanieczyszczenia zanieczyszczenia specyficzne fizykochemicznych (grupy 3.1.- (grupy fizykochemicznych Nazwa ocenianej jcwp (JCWP) (JCWP) jcwp ocenianej Nazwa OBSZARÓW CHRONIONYCH CHRONIONYCH OBSZARÓW Klasa elementów biologicznych biologicznych elementów Klasa fizykochemicznych (grupa 3.6.) –3.6.) (grupa fizykochemicznych

Mała Ślęż a od III II PRD umiarkowany nie ZŁY Pluskawy do Ślęż y PLRW6000191336499 PLRW6000191336499

Źródło: Oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie województwa dolno śląskiego za rok 2015, WIO Ś we Wrocławiu

Jednolite cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie Gminy Strzelin poddano równie ż ocenie spełniania wymogów dla obszarów chronionych oraz na obszarach wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych. JCWP Oława od źródła do Podgórki oraz Mała Ślęż a od Pluskawy do Ślęż y nie spełniaj ą wymaga ń dla JCWP na obszarach wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych. Wska źnikiem nie spełniaj ącymi wymaga ń jest zawarto ść fitobentosu (fitoplanktonu) którego przyczyn ą jest zjawisko przyspieszonej eutrofizacji wywołanej antropogenicznie, wskazuj ące na mo żliwo ść zakwitu glonów. Do wska źnika powoduj ącego niespełniania wymaga ń zaliczono zawarto ść fitobentosu (fitoplanktonu). JCWP Mała Ślęż a do Pluskawy nie spełnia dodatkowo wymaga ń w zakresie azotu azotanowego i fosforu. Dodatkowo wody te są oznaczone jako wody silnie zmienione. Na koniec roku 2015 jako ść tych wód mo żna okre śli ć jako zł ą. Jedynie JCWP Krynka od Karnkowskiego Potoku do uj ścia spełnia wymogi dla obszarów chronionych oraz na obszarach wra żliwych na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych.

2.5.3. Wody podziemne Pod wzgl ędem hydrologicznym Gmina Strzelin poło żona jest w Podregionie Wrocławskim i charakteryzuje si ę deficytowym wska źnikiem zasobno ści w wod ę podziemn ą wynosz ącym 95m 3/dob ę/km 2. Charakter i gł ęboko ść wyst ępowania wód gruntowych uzale żniona jest od budowy geologicznej i ukształtowania terenu. Na terenie Wzgórz Strzeli ńskich woda gruntowa o niejednolitych zwierciadłach znajduje si ę w pokrywach wietrzelinowych oraz szczelinach skalnych na gł ęboko ści od 0,5 do 2,0m. Poni ższy rysunek przedstawia lokalizacj ę Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie województwa dolno śląskiego:

44

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 15 Regionalizacja hydrogeologiczna wód zwykłych Źródło: Opracowanie Ektofizjograficzne dla Województwa Dolno śląskiego

Obecnie gmina korzysta z siedmiu uj ęć wody: • Uj ęcie Górzec – dla SUW Górzec • Uj ęcie Ludów Polski dla SUW Ludów Polski • Ujęcie Ludów Polski dla SUW Strzelin • Uj ęcie Strzelin/ ul. Brzegowa – dla SUW Strzelin • Uj ęcie Dankowice dla SUW Dankowice • Uj ęcie Cz ęszyce dla SUW Cz ęszyce • Uj ęcie Karszów dla SUW Karszów.

2.5.4. Monitoring wód podziemnych Celem monitoringu jako ści wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód, śledzenie jego zmian oraz sygnalizacja zagro żeń na potrzeby zarz ądzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczno ści podejmowanych działa ń ochronnych zwi ązanych z osi ągni ęciem dobrego stanu ekologicznego, okre ślonego przez Ramow ą Dyrektyw ę Wodn ą (RDW). Wyniki bada ń i ocen wykonywanych w ramach monitoringu jako ści wód podziemnych słu żą do optymalizacji działa ń zwi ązanych z ochron ą i gospodarowaniem zasobami wód podziemnych, maj ących na celu utrzymanie lub osi ągni ęcie dobrego stanu wód podziemnych. Oceny stanu chemicznego w jednolitych cz ęś ciach wód (JCWPd) i w poszczególnych punktach badawczych dokonano w oparciu o Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 21 grudnia 2015 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 85), które wyró żnia pi ęć klas jako ści wód: • klasa I – wody bardzo dobrej jako ści, • klasa II – wody dobrej jako ści, • klasa III – wody zadowalaj ącej jako ści, • klasa IV – wody niezadowalaj ącej jako ści, • klasa V – wody złej jako ści oraz dwa stany chemiczne wód ocenione na podstawie średniej warto ści poszczególnych wska źników ze wszystkich punktów zlokalizowanych w analizowanej JCWPd: 45

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• stan dobry (klasy I, II i III)), • stan słaby (klasy IV i V). Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska dla województwa dolno śląskiego na lata 2012-2015w zakresie wód podziemnych realizowany był przez Oddział Dolnośląski PIG we Wrocławiu oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Obejmuje on badania jako ści zwykłych wód podziemnych i wód podziemnych na obszarach bezpo średnio zagro żonych zanieczyszczeniami. Obszar gminy Strzelin znajduje si ę w zasi ęgu jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd) nr 114. W 2014 roku na terenie gminy nie znajdował si ę punkt pomiarowy monitoringu jako ści jednolitych cz ęś ci wód podziemnych. Najbli ższym punktem pomiarowym jest zlokalizowany w miejscowo ści Borek Strzeli ński (gmina Borów, powiat strzeli ński), w otworze nr 638. S ą to wody w ęglanowo- siarczanowo- wapniowo- magnezowe. Na podstawie bada ń w tym punkcie pomiarowym wody JCWPd nr 114 zaliczono do wód reprezentuj ących dobry stan chemiczny (klasa jako ści I-III). Wyniki w tym punkcie pomiarowym w latach poprzednich równie ż wykazywały dobry stan wód podziemnych.

2.5.5. Ochrona przed powodzi ą oraz skutkami suszy Według Prawa wodnego (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 469 z pó źn. zm.) powód ź, to czasowe pokrycie przez wod ę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wod ą, w szczególno ści wywołane przez wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, z wył ączeniem pokrycia przez wod ę terenu wywołanego przez wezbranie wody w systemach kanalizacyjnych. Główne zagro żenie powodziowe jest wywoływane dużą pr ędko ści ą płyn ącej wody i jej energi ą, która powoduje niszczenia ci ęż kiej zabudowy koryt (opaski, mury, progi), a tak że budowli nad korytem rzek, takich jak kładki, przepusty, mosty i in. Przyczyn ą podtopie ń i powodzi s ą na ogół: • bardzo intensywne opady burzowe (okre ślane jako oberwanie chmury), obejmuj ące najcz ęś ciej niewielkie obszary o du żych nachyleniach zboczy, powoduj ące gwałtowne i krótkotrwałe (do kilku godzin) lokalne wezbrania wód, • opady rozlewne tj. trwaj ące kilka dni opady o wysokim nat ęż eniu (od kilkudziesi ęciu do 100 mm w ci ągu doby), obejmuj ące wi ększa cz ęść zlewni. Zgodnie z Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarzadzania nim pa ństwa członkowskie zobligowały si ę do sporz ądzenia: • wst ępnej oceny ryzyka powodziowego do grudnia 2011 r., • map zagro żenia i map ryzyka powodziowego do grudnia 2013 r., • planów zarzadzania ryzykiem powodziowym do grudni 2015 r. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) jest pierwszym z czterech dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Celem wst ępnej oceny ryzyka powodziowego jest wyznaczenie obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znacz ące ryzyko powodziowe lub na których wyst ąpienie du żego ryzyka jest prawdopodobne. Zgodnie z art. 88 c ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 1121) za przygotowanie wst ępnej oceny ryzyka powodziowego odpowiedzialny jest Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego została opracowana w ramach projektu „Informatyczny System Osłony Kraju przed nadzwyczajnymi zagro żeniami” (ISOK) finansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Projekt realizowany jest przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy (IMGW) w konsorcjum z Krajowym Zarz ądem Gospodarki Wodnej (KZGW), Głównym Urz ędem Geodezji i Kartografii (GUGiK), Rz ądowym Centrum Bezpiecze ństwa (RCB) oraz Instytutem Ł ączno ści. Wst ępna ocena ryzyka powodziowego została wykonana przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Centra Modelowania Powodziowego w Gdyni, w Krakowie, w Poznaniu, we Wrocławiu, w konsultacji z Krajowym Zarz ądem Gospodarki Wodnej. W ramach WORP zostały zidentyfikowane znacz ące powodzie historyczne, jak równie ż powodzie, które mog ą wyst ąpi ć w przyszło ści (tzw. powodzie prawdopodobne), które stanowiły podstaw ę do wyznaczenia obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi. Dla obszarów nara żonych na niebezpiecze ństwo powodzi, wskazanych we wst ępnej ocenie ryzyka powodziowego zostały wykonane w 2013 r. dokładne mapy zagro żenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego. Plan zarz ądzania ryzykiem powodziowym (PZRP) jest ko ńcowym, czwartym dokumentem planistycznym wymaganym Dyrektyw ą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (Dyrektywa Powodziowa).

46

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W grudniu 2015 r. został opracowany Plan Zarz ądzania Ryzykiem Powodziowym (Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 18.10.2016 r. w sprawie przyj ęcia Planów zarz ądzania ryzykiem powodziowym dla obszaru Dorzecza Odry), w którym dla Gminy Strzelin przeanalizowano ryzyko powodziowe pochodz ące z rzek: Ślęż y i Oławy. W PZRP w uj ęciu obszarów gmin w regionie wodnym Środkowej Odry (266 analizowanych gmin) wyznaczono obszary, które sklasyfikowano według 5-stopniowej skali ryzyka powodziowego. S ą to poziomy ryzyka: bardzo wysoki, wysoki, umiarkowany, niski i bardzo niski. Dla obszarów gminy Strzelin poziom ryzyka powodziowego zidentyfikowano, jako umiarkowany i nie zaplanowano działa ń strategicznych (planowanych do wdro żenia w I cyklu planistycznym, tj. w latach 2016- 2021), ani działa ń buforowych (tzn., których realizacja mo że rozpocz ąć si ę w I cyklu planistycznym, natomiast w kolejnych cyklach planistycznych niezb ędne b ędzie wdra żanie kolejnych działa ń utrzymaniowych oraz technicznych, których priorytetyzacja mo żliwa b ędzie dopiero po weryfikacji działa ń zrealizowanych do 2021r.). Wody istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa oraz urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych zlokalizowanych na terenie Gminy Strzelin administrowane s ą przez Dolno śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Wrocławiu. Dolno śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, Biuro w Strzelinie przekazało dane dotycz ące utrzymania i poprawy urz ądze ń zwi ązanych z ochron ą przeciwpowodziow ą. W latach 2012-2016 DZMiUW utrzymywał cieki na terenie Gminy Strzelin na długo ści 146,68 km oraz wały przeciwpowodziowe na długo ści 34,666 km, w tym:

60 54,02

50

40 34,666 34,666 34,553 34,66635,672 34,666 34,666

30 23,491

20

8,94 10

0 2012 2013 2014 2015 2016

cieki na długo ści wały przeciwpowodziowe na długo ści

Rysunek 16 Dane dotycz ące utrzymania i poprawy urz ądze ń zwi ązanych z ochron ą przeciwpowodziow ą w latach 2012-2016 na terenie Gminy Strzelin Źródło: DZMiUW we Wrocławiu, Biuro w Strzelinie

DZMiUW we Wrocławiu na terenie Gminy zrealizował równie ż inwestycje poprawiaj ące bezpiecze ństwo przeciwpowodziowe, w tym: • Oława – budowa wału na długo ści 0,608 km, • Potok G ębicki – przebudowa koryta na długo ści 2,992 km. W latach 2008-2015 DZMiUW wybudował równie ż zbiornik przeciwpowodziowy Nieszkowice. W okresie sprawozdawczym Gmina Strzelin przeprowadziła remont i oczyszczenie zbiornika wodnego w Białym Ko ściele. Zbiornik dolny o powierzchni lustra wody 9,08 ha: • naprawa korony grobli, • naprawa podnó ża grobli od strony wody, • oczyszczenie dna z namułów, • oczyszczenie rowów opaskowych, • naprawa urz ądze ń spi ętrzaj ących, • likwidacja nieszczelno ści, • odtworzenie pla ży. Zbiornik górny o powierzchni lustra wody 12,7 ha:

47

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• naprawa korony grobli, • oczyszczenie rowów opaskowych, • naprawa urz ądze ń spi ętrzaj ących.

2.5.6. Wpływ zmian klimatu na zasoby wodne, wra żliwo ść i adaptacja do zmian Dotychczasowe wyniki opracowa ń dotycz ące wpływu zmian klimatu na zasoby wodne w Polsce wskazuj ą, że przewidywany wpływ zmian klimatu na przepływy średnie roczne jest nieznaczny i ich wzrost nie powinien przekroczy ć 10%. Zim ą i wiosn ą przewidywany jest wzrost nat ęż enia przepływu dla wi ększo ści rzek w Europie, z wyj ątkiem rejonów Europy Południowej i Południowo-Wschodniej. Latem i jesieni ą prawdopodobnie zmniejszy si ę nat ęż enie przepływu w wi ększo ści krajów europejskich, poza Europ ą Północn ą i Północno-Wschodni ą. Zim ą dla wszystkich analizowanych polskich rzek tendencja zmian jest wzrostowa, natomiast w pozostałych sezonach widoczne jest zró żnicowanie kierunku zmian. Podobnie jak w przypadku liczby dni z pokrywa śnie żną, wszystkie modele prognozuj ą spadek maksymalnej rocznej warto ści zapasu wody w śniegu. Symulowane ró żnice tej warto ści pomi ędzy okresem 2021–2050 a 1971– 2000 ró żni ą si ę na terenie kraju. Najwi ększe ró żnice s ą prognozowane w górach (Tatry, Sudety). Średnio pomi ędzy okresem 2071–2100 a okresem referencyjnym ró żnica ta wyniesie a ż 20 milimetrów. Najłagodniejsze zmiany s ą prognozowane dla rejonu Wrocławia, gdzie ró żnica wynosi 9 milimetrów. Jednym z najwa żniejszych parametrów określaj ących jako ść wody jest st ęż enie tlenu rozpuszczonego w wodzie. Jest on ści śle powi ązany z temperatur ą wody i jego st ęż enia malej ą wraz ze wzrostem temperatury wody. Temperatura wody ma równie ż silny wpływ na zmiany siedlisk organizmów wodnych oraz zmiany w obiegu składników pokarmowych. Przeprowadzone symulacje wpływu zmian klimatu na temperatur ę wody na kilku wybranych rzekach wskazuj ą, że najwy ższe zmiany temperatury wody prognozowane s ą dla miesi ęcy wiosennych (kwiecie ń, maj) oraz w grudniu. Najwi ększe zmiany (do 4°C) symulowane s ą dla miesi ęcy wiosennych przez model oparty na średnich dobowych temperaturach powietrza.

Rysunek 17 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2021-2050 Źródło: Opracowanie i wdro żenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu, Instytut Ochrony Środowiska – Pa ństwowy Instytut Badawczy, 2013

48

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 18 Zmiany całkowitych średnich rocznych wojewódzkich potrzeb wodnych w 2071-2100 Źródło: Opracowanie i wdro żenie Strategicznego Planu Adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu, Instytut Ochrony Środowiska – Pa ństwowy Instytut Badawczy, 2013

Z rysunku powy żej wynika, że dla województwa dolno śląskiego zmiany całkowitych średnich rocznych potrzeb wodnych szacowanych dla dwóch okresów prognozowania nie przekraczaj ą podobnych potrzeb zarejestrowanych w okresie referencyjnym (1998-2010). Średnie z wielolecia całkowite wojewódzkie pobory referencyjne oraz całkowite potrzeby wodne prognozowane w dwóch okresach prognostycznych dla województwa dolno śląskiego wyniosły: • w roku referencyjnym (1998-2010) – 770,41 hm 3, • w okresie 2021-2050 w scenariuszu średnim 550,74 hm 3, • w okresie 2071-2100 w scenariuszu średnim 417,74 hm 3, Dostosowanie sektora gospodarki wodnej do ekstremalnych zjawisk pogodowych powinno uwzgl ędnia ć: • Wpisanie do prawa regulacji dotycz ących planowania przestrzennego, budownictwa, działań w rolnictwie wspomagaj ących proces adaptacji, a zarazem zapobiegaj ących powstawaniu zagro żeń dla społecze ństwa, gospodarki i środowiska. • Opracowanie i wdra żanie programów zwi ększania naturalnej i sztucznej retencji • wodnej maj ących na celu zwi ększanie pojemno ści retencyjnej zlewni w celu spowalniania spływu powierzchniowego oraz przywracanie dobrego stanu przyrodniczego ekosystemów wodnych i od wody zale żnych – zgodnie z dyrektywami UE: 2000/60/WE i 2007/60/WE. • Wykorzystanie analizy kosztów i korzy ści przy du żych inwestycjach zwi ązanych z gospodark ą wodn ą (analiza taka jest obowi ązkowa w projektach wspieranych ze środków UE), standaryzacja metod wyceny korzy ści z realizacji takich projektów. • Prowadzenie działa ń prewencyjnych przed powodzi ą, do których zalicza si ę wła ściw ą polityk ę przestrzennego zagospodarowania kraju i ograniczenie zabudowy obszarów zagro żonych powodziami: − wła ściwe projektowanie budynków zlokalizowanych w strefie zagro żenia powodziowego, − popraw ę zalesienia kraju i zabezpiecze ń przez osuwiskami b ędącymi skutkiem gwałtownych opadów; − budow ę obwałowa ń przeciwpowodziowych; − budow ę zbiorników retencyjnych, polderów (suchych zbiorników) oraz systemów małej retencji maj ących na celu ograniczenie gwałtownego odpływu wód powodziowych; − optymalizacj ę instrukcji gospodarowania wod ą na zbiornikach retencyjnych; − utrzymanie we wła ściwym stanie systemów melioracji rolnych, pozwalaj ących na bezpieczne odprowadzenie nadmiaru wód powodziowych; − w skrajnych przypadkach przesiedlanie ludno ści zamieszkuj ącej w strefie − wysokiego zagro żenia.

49

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Wdra żanie działa ń przygotowawczych obejmuj ących: − budow ę informatycznych systemów wczesnego ostrzegania przed zagro żeniami powodziowymi; − opracowanie planów post ępowania w trakcie powodzi zwi ązanych z zagro żeniami dla zdrowia i życia ludzkiego, ryzyka zakłóce ń w dostawie wody oraz energii elektrycznej czy poważnych awarii przemysłowych; − realizacj ę Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 pa ździernika 2007 roku w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim, potocznie zwanej Dyrektyw ą Powodziow ą.

2.6. Gospodarka wodno-ściekowa 2.6.1. Zaopatrzenie w wod ę Za zaopatrzenie w wod ę mieszka ńców gminy Strzelin odpowiada Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Strzelinie Sp. z o.o. Na chwil ę obecn ą wszystkie miejscowo ści znajduj ące si ę na terenie gminy s ą wł ączone do instalacji wodoci ągowej. Sie ć ta jest nadal rozbudowywana i miejscami modernizowana. Łączna długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gminy Strzelin wynosi 155,4 km. Stacje uzdatniania wody lokalizowane s ą w miejscowo ściach: Strzelin, Dankowice, Kraszów, Cz ęszyce, Górzec, Ludów Polski. Szczegółowe dane zawieraj ą si ę w poni ższej tabeli:

Tabela 9 Sie ć wodoci ągowa Gminy Strzelin

Rok Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Długo ść czynnej sieci 135,70 137,50 151,50 152,20 154,00 155,4 rozdzielczej (km) Poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i 3 082 3 115 3 161 3 237 3 301 3362 zbiorowego zamieszkania (szt.) Woda dostarczona gospodarstwom domowym 639,60 567,50 608,60 589,00 592,60 608,0 (dam 3) Źródło: Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Strzelinie, Bank Danych Lokalnych

Wg danych GUS w 2016 roku z sieci wodoci ągowej korzystało 97,9% mieszka ńców gminy, z czego 98% mieszka ńców miasta i 97,8% mieszka ńców terenów wiejskich. Na koniec roku 2016 do sieci wodoci ągowej podł ączonych było 21 647osób a średnie zu życie wody na mieszka ńca wyniosło 29,1m 3.

Jako ść wody przeznaczonej do spo życia na terenie Gminy Strzelin Zgodnie z obowi ązuj ącymi uregulowaniami prawnymi dotycz ącymi zapewnienia odpowiedniej jako ści wody, tj. Rozporz ądzeniem Ministra Zdrowia w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi (Dz. U. z 2015r. poz. 1989) Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Strzelinie, prowadzi ocen ę przydatno ści wody w ramach monitoringu kontrolnego i przegl ądowego. Systematycznie wykonywane s ą badania mikrobiologiczne i fizykochemiczne wody z eksploatowanych studni, stacji uzdatniania oraz wody podawanej do sieci. Nadzór nad jako ści ą wody pełni Pa ństwowa Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Strzelinie, w której analizowane s ą przesyłane sprawozdania w prowadzonego monitoringu. Jako ść dostarczanej na terenie Gminy Strzelin wody pitnej spełnia wymagania Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 13.11.2015r. w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo życia przez ludzi /Dz. U. 2015, poz. 1989).

2.6.2. Odbiór ścieków Za odprowadzanie ścieków z terenu gminy odpowiada Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Strzelinie. W kanalizacj ę sanitarn ą w gminie zaopatrzonych jest 12 miejscowo ści: Biały Ko ściół, Chociwel, Strzegów, Szczodrowice, G ęsiniec, Mikoszów, P ęcz, Szczawin, Kuropatnik, Ludów Polski, Górzec, Go ści ęcice Dolne, Średnie i Górne oraz miasto Strzelin. Miejska sie ć kanalizacji sanitarnej jest na bie żą co modernizowana i rozbudowywana. W kolejnych latach planuje si ę skanalizowanie pozostałych miejscowo ści w ramach projektów dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Szczegółowe dane na temat sieci kanalizacyjnej znajduj ą si ę w poni ższej tabeli 50

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 10 Sie ć kanalizacyjna gminy Strzelin Rok Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Długo ść czynnej sieci 45,3 61,70 99,80 114,20 115,40 118,20 kanalizacyjnej (km) Poł ączenia prowadz ące do budynków mieszkalnych i 1454 1471 1555 1828 2144 2240 zbiorowego zamieszkania (szt.) Ilo ść ścieków (dam 3) 616,00 535,10 565,30 534,00 579,00 603,00 Ludno ść korzystaj ąca z sieci 13618 13594 13871 14564 15802 14837 kanalizacyjnej (osoba) Źródło: Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Strzelinie, Bank Danych Lokalnych

W latach 2011-2016 w gminie Strzelin wybudowano 72,9 km kanalizacji i na chwil ę obecn ą wynosi 118,2km. Stosunek długo ści sieci kanalizacyjnej do sieci wodoci ągowej wynosi 0,8. Według danych GUS z 2016 r. (Bank Danych Lokalnych) na koniec 2016 r. z sieci kanalizacyjnej korzystało 67,1% mieszka ńców gminy, w tym 93,3% mieszka ńców miast i 33% mieszka ńców terenów wiejskich. Na terenie gminy, w obr ębie wsi Chociwel zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków, o przepustowo ści 7000 m 3/d (RLM- 33000). Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków oddana do eksploatacji w 1997 roku. W 2015r. oczyszczalnia została zmodernizowana. Zakres modernizacji obejmował m.in.: • 18 przepompowni ścieków wraz z systemem automatyki i sterowania, • budow ę instalacji do suszenia osadów i wymian ę urz ądze ń steruj ących i pomiarowych w oczyszczalni. Wa żniejszymi zadaniami gminy, zrealizowanymi w ostatnich latach s ą równie ż: • modernizacja systemów napowietrzania reaktorów biologicznych na oczyszczalni ścieków, która zapewniła ustabilizowanie parametrów procesowych reaktora oraz uporz ądkowała hydraulik ę komór napowietrzania, • oczyszczenie piaskownika w Go ści ęcicach, • renowacja kanałów kanalizacji sanitarnej w Strzelinie. Odbiornikiem ścieków oczyszczonych pochodz ących z oczyszczalni jest rzeka Mała Ślęza. Jako ść odprowadzanych ścieków odprowadzanych nie przekracza dopuszczalnych parametrów okre ślonych w pozwoleniu wodnoprawnym jak równie ż w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska i Dyrektywie unijnej dotycz ących jako ści ścieków oczyszczonych. Pozostałe ścieki komunalne (w miejscach nieskanalizowanych) gromadzone s ą w zbiornikach bezodpływowych i okresowo wywo żone wozami asenizacyjnymi do oczyszczalni. Gmina w ramach realizacji zadania zwi ązanego z budow ą przydomowych oczyszczalni ścieków w latach 2015-2016 dofinansowała budow ę 9 instalacji. Zadania w gospodarce ściekowej wynikaj ą ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdra żania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza tak że Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Do ko ńca 2010 r. powinny zosta ć osi ągni ęte nast ępuj ące cele: • wyposa żenie aglomeracji powy żej 100 000 RLM w oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem biogenów do warto ści nieprzekraczalnych 10 mg N/dm 3 i 1 mg P/dm 3 oraz niezb ędna modernizacja i rozbudowa istniej ącej w tych aglomeracjach sieci kanalizacyjnej, • wyposa żenie aglomeracji o wielko ści 15 000 - 100 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem miogenów, • wyposa żenie aglomeracji o wielko ści 2 000 – 15 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwy ższonym usuwaniem miogenów, • wyposa żenie zakładów sektora rolno-spo żywczego w oczyszczalnie ścieków zapewniaj ące osi ągni ęcie wprowadzonych standardów emisji zanieczyszcze ń. Ponadto dla potrzeb wypełnienia pozostałych wymaga ń dyrektywy 91/271/EWG opracowano: Program wyposa żenia zakładów przemysłu rolno-spo żywczego o wielko ści 4000 RLM, odprowadzaj ących ścieki bezpo średnio do wód, w urz ądzenia zapewniaj ące wymagane przez polskie prawo standardy ochrony wód oraz Program wyposa żenia w oczyszczalnie ścieków aglomeracji < 2 000 RLM, posiadaj ących w dniu przyst ąpienia Polski systemy kanalizacji sanitarnej.

51

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Dnia 21 kwietnia 2016 r. Rada Ministrów przyj ęła aktualizacj ę Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych 2015 (IVAKPO ŚK). Przyj ęta przez rz ąd aktualizacja zawiera list ę zada ń zaplanowanych przez samorz ądy do realizacji w latach 2015-2021. AKPO ŚK2015 dotyczy 1502 aglomeracji (38 mln RLM), w których zlokalizowanych jest 1643 oczyszczalni ścieków komunalnych. Aglomeracje uj ęte w aktualizacji zostały podzielone na priorytety według znaczenia inwestycji oraz pilno ści zapewnienia środków. Po zako ńczeniu wszystkich inwestycji RLM korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej b ędzie wynosiło 7600, co stanowi 96% całego RLM. Zgodnie z uchwał ą Nr XXVI/706/12 Sejmiku Województwa Dolno śląskiego z dnia 27 wrze śnia 2012 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Strzelin (Dz. Urz. Woj. Doln. poz. 794) oraz uchwał ą Nr XXV/775/16 Sejmiku Województwa Dolno śląskiego w sprawie zmiany uchwały nr XXVI/706/12 Sejmiku Województwa Dolno śląskiego z dnia 27 wrze śnia 2012 r. w sprawie wyznaczenia aglomeracji Strzelin (Dz. Urz. Woj. Doln. poz. 4582) w skład aglomeracji wchodz ą miejscowo ści: Strzelin, G ęsiniec, Biały Ko ściół, Szczodrowice, Strzegów, Kuropatnik, Mikoszów, P ęcz, Chociwel, Go ści ęcice, Górzec, Ludów Polski. Równowa żna liczba mieszka ńców aglomeracji wynosi 16 708. Bior ąc pod uwag ę interpretacj ę Komisji Europejskiej nale ży tak planowa ć granice aglomeracji, aby w jak najwi ększym stopniu cały produkowany przez aglomeracj ę ładunek ścieków był zbierany sieci ą kanalizacyjn ą i odprowadzany na oczyszczalni ę ścieków. Dlatego te ż, w aglomeracjach uj ętych w KPO ŚK powinien zosta ć osi ągni ęty blisko 100% poziom obsługi zbiorczymi systemami kanalizacyjnymi (%RLM korzystaj ących z systemu kanalizacyjnego). Pozostała ludno ść aglomeracji nieobsługiwana przez zbiorcze systemy kanalizacyjne b ędzie natomiast korzysta ć z innych systemów oczyszczania ścieków. Oznacza to, że cały ładunek zanieczyszcze ń powstaj ących w aglomeracji powinien by ć, bowiem doprowadzany do oczyszczalni obsługuj ącej aglomeracj ę b ądź usuwany w innych systemach oczyszczania ścieków (pojedyncze systemy lub inne wła ściwe systemy), które powinny zapewni ć ten sam poziom ochrony środowiska. Ka żdy przypadek stosowania systemów indywidualnych do odprowadzania b ądź odprowadzania i oczyszczania ścieków z terenu aglomeracji wymaga ć b ędzie szczegółowych wyja śnie ń. W ka żdym wypadku jednak oczyszczalnia obsługuj ąca aglomeracj ę powinna by ć przystosowana do usuwania 100 % ładunku zanieczyszcze ń powstaj ących w aglomeracji.

2.7. Zasoby geologiczne 2.7.1. Ocena stanu aktualnego Teren Gminy Strzelin pod wzgl ędem geologicznym le ży w obr ębie bloku przedsudeckiego. W budowie geologicznej bior ą tu udział dwa główne pi ętra strukturalne: • krystalicznego podło ża – zbudowane ze skał metamorficznych starszego paleozoiku oraz granitów i granitognejsów intruzji karbo ńsko-permskiej, • kenozoiczne, zalegaj ące niezgodnie na krystalicznym podło żu, reprezentowane przez osady młodszego trzeciorz ędu i czwartorz ędu. Utwory staropaleozoiczne reprezentowane s ą przez gnejsy biotytowe, gnejsy mylonityczne, mylonity, amfibolity, łupki amfibolitowe, marmury, łupki kwarcytowe. Utwory intruzji karbo ńsko-permskiej wykształcone s ą głównie jako granity i granodioryt. Utwory staropaleozoiczne i karbo ńsko-permskie tworz ą krystaliczne podło że zalegaj ących na nich niezgodnie osadów kenozoicznych. Osady kenozoiczne reprezentowane s ą przez utwory trzeciorz ędowe i czwartorz ędowe. Utwory trzeciorz ędowe reprezentowane s ą przez zwietrzeliny granitów, granitoidów oraz występuj ące w morfologicznych zagł ębieniach utwory piaszczysto-żwirowe oraz ilaste. Mi ąż szo ść trzeciorz ędu jest niewielka, ści śle zwi ązana z morfologi ą krystalicznego podło ża i wynosi od kilku do kilkunastu metrów. W południowo- wschodniej cz ęś ci gminy brak utworów trzeciorz ędowych. Na powierzchni dominuj ą osady czwartorz ędowe. Reprezentuj ą one osady plejstoce ńskich zlodowace ń: południowopolskiego, środkowopolskiego, północnopolskiego oraz osady holocenu. We wszystkich poziomach stratygraficznych wyst ępuj ą kompleksy piaszczysto-żwirowe o ró żnej genezie. Najszersze rozprzestrzenienie, maj ą dwa poziomy piasków i żwiry wodnolodowcowych z okresu zlodowacenia środkowopolskiego rozdzielone glin ą zwałow ą oraz piaszczysto żwirowe utwory rzeczne. Mniejsze znaczenie praktyczne maj ą, tylko lokalnie wyst ępuj ące, płaty piasków i żwirów rzecznych, polodowcowe piaski i żwiry kemów oraz moren czołowych, a tak że piaski i żwiry rzecznych tarasów nadzalewowych i zalewowych. Osady z okresu zlodowacenia środkowopolskiego wykształcone s ą w postaci utworów zastoiskowych (mułki i iły), piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz glin zwałowych. Osady zlodowacenia północnopolskiego to piaski, żwiry i mułki rzeczne. W najmłodszym okresie czwartorz ędu, holocenie, dominuj ą piaski ze żwirami, mułki rzeczne i namuły o niewielkiej mi ąż szo ści.

52

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Zło ża surowców przedstawiaj ą naturalne skupienia kopalin, których wydobycie mo że przynie ść korzy ść gospodarcz ą. S ą rozmieszczone nierównomiernie w przyrodzie, a ich wyst ępowanie i mo żliwo ść wykorzystania zale żą w du żej mierze od budowy geologicznej. Ogólna klasyfikacja złó ż według mo żliwo ści ich zastosowania przedstawia si ę nast ępuj ąco: surowce energetyczne, metaliczne, chemiczne oraz inne skalne. Zasady poszukiwania, dokumentowania oraz korzystania z kopalin regulowane s ą przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016 r., poz. 1131). W ustawie tej rozstrzygni ęto spraw ę własno ści złó ż kopalin oraz uregulowano problem ochrony zasobów poprzez wymóg ujmowania ich w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz obowiązek kompleksowego i racjonalnego wykorzystania kopalin. Wśród skał buduj ących obszar gminy trzy główne kompleksy litologiczne posiadaj ą znaczenie surowcowe, a mianowicie: granity i granitoidy intruzji karbo ńsko-permskiej, iły wraz z mułami trzeciorz ędowej serii pozna ńskiej oraz trzeciorz ędowe kaoliny, piaski i żwiry czwartorz ędowe, przewa żnie pochodzenia wodnolodowcowego i rzecznego. Na obszarze gminy znajduj ą si ę zło ża kopalin: granitu (G ębczyce, Mikoszów Wie ś, Strzegów-Gęsiniec, Strzelin), kaolinu (Strzelin – Monika), iłów mioce ńskich (Strzelin), piasków i żwirów (Karszów I, Karszów II, Żele źniak). Z uwagi na małe zasoby oraz ograniczenia wynikaj ące z ochrony środowiska i istniej ącego zainwestowania zaniechano szeregu mniejszych złó ż. Dla prawidłowego gospodarowania zasobami przyrody (mi ędzy innymi kopalinami) ustala si ę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego szczególne warunki zagospodarowania terenów. Podj ęcie działalno ści w zakresie wydobywania kopalin jest uzale żnione od uzyskania koncesji oraz od odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

Tabela 8 Zło ża surowców na terenie Gminy Strzelin Powierzchnia Nazwa zło ża Miejscowo ść Gmina Stan zagospodarowania Kopalina zło ża [ha] Koncesje wydane przez Starost ę Strzeli ńskiego

zagospodarowane nie Zło ża granitów i Gębczyce Gębczyce Strzelin 15,66 eksploatowane od 1989 r. skał pokrewnych

Zło ża piasków Karszów Strzelin eksploatacja zło ża zaniechana 0,8 budowlanych

Zło ża piasków Karszów I Karszów Strzelin zło że zagospodarowane 12,66 budowlanych

Zło ża piasków poza Karszów II Karszów Strzelin eksploatacja zło ża zaniechana 0,43 piaskami szklarskimi Zło ża piasków poza Kazanów Kazanów Strzelin zło że rozpoznane szczegółowo 0,11 piaskami szklarskimi Zło ża granitów i Mikoszów Mikoszów Strzelin zło że eksploatowane okresowo 9,2 skał pokrewnych (gnejsy) Zło ża granitów i Mikoszów - Wie ś Mikoszów Strzelin zło że zagospodarowane 0,87 skał pokrewnych

Monika Strzelin Strzelin zło że rozpoznane wst ępnie 10,36 Zło ża kaolinu

Strzegów I Gęsiniec Strzelin zło że rozpoznane szczegółowo 23,5 Zło ża granitów

Strzegów- Gęsiniec, Strzelin eksploatacja zło ża zaniechana 30,7 Zło ża granitów Gęsiniec Strzegów

Zło ża glin ceramiki Strzelin Strzelin Strzelin eksploatacja zło ża zaniechana 17,7 budowlanej i pokrewnych

Zło ża granitów i Strzelin Strzelin Strzelin zło że zagospodarowane 31,83 skał pokrewnych

53

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Powierzchnia Nazwa zło ża Miejscowo ść Gmina Stan zagospodarowania Kopalina zło ża [ha] Zło ża bazaltów Targowica, (poza bazaltami dla Targowica Ciepłowody, Strzelin zło że zagospodarowane 26,85 Skoroszowice przemysłu leizny kamiennej) Zło ża piasków Wąwolnica Wąwolnica Strzelin zło że rozpoznane szczegółowo 21,2 budowlanych Żele źnik dz. 35/4, 35/8-9, Zło ża mieszanek 88/6, 126 i żwirowo- Żele źnik I Karszówek dz. Strzelin zło że eksploatowane okresowo 17,46 piaskowych 83/3, 85/2, (pospółki) 86/1-2, 87/1, 87/3 -4, 87/6 Źródło: Baza Danych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego MIDAS, według danych z 31 grudnia 2016 rok

Tabela 9 Wykaz koncesjonowanych złó ż na terenie Gminy Strzelin

data wydania zło że gmina powiat kopalina numer koncesji przedsi ębiorca koncesji

Polskie Kopalnie Granitu Gębczyce Strzelin Strzelin granit 2/E/2007 05.03.2007 Sp. z o.o., ul. Rydlówka 5, 30-363 Kraków

Firma Transportowo- Karszów I Strzelin Strzelin KN 12/E/2009 24.09.2009 Sprz ętowa Artur Grzyb

Mineral Polska Sp. z o.o., Mikoszów* Strzelin Strzelin granit i gnejs 10/2001 15.11.2001 ul. Wesoła 12, 58-379 Czarny Bór; Mikoszów Strzelin Strzelin granit 24/E/96 12.12.1996 Badecki Bronisław Wie ś

Mineral Polska Sp. z o.o., granit Strzelin Strzelin Strzelin 15/94 02.02.1994 ul.Wesoła 12, 58-379 gnejs Czarny Bór;

ANIRED - Kruszywa Żele źnik I Strzelin strzeli ński KN 6/E/2014 08.09.2014 Sp.z o.o., ul. Nowa 4c, 98 -400 Wieruszów *wygaszona koncesja 22.05.2017 r. decyzja nr 5/WE/2017 stwierdzenie wyga śni ęcia koncesji Źródło: Wykaz koncesjonowanych złó ż województwa dolno śląskiego, luty 2016 r.

Gmina Strzelin ustaliła kierunki rekultywacji w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, są to m.in.: dopuszczenie wypełnienia wyst ępuj ących na terenach zagł ębie ń poeksploatacyjnych materiałem mineralnym (z wył ączeniem odpadów komunalnych) i rekultywacj ę w kierunku rolnym, wodnym, le śnym, na cele rekreacyjno-sportowe. Zgodnie z obowi ązuj ącym prawem po zako ńczenie eksploatacji złó ż nale ży zrekultywowa ć teren gruntów, na których prowadzono prace wydobywcze. Rekultywacje nale ży zako ńczy ć w terminie 5 lat od zaprzestania działalno ść . Starosta Strzeli ński w okresie lat 2014-2017 okre ślił w decyzjach administracyjny nast ępuj ące kierunki rekultywacji na terenie Gminy Strzelin: • w 2014 r. działki nr 79/4 i nr 79/5 AM-1 obr ęb Szczodrowice, rolny kierunek rekultywacji, • w 2015 r. działka nr 179/5 AM-1 obr ęb Bro żec, kierunek le śny i rolny, • w 2016 r. dla terenu cz ęś ci działek nr 10/5, 15/2, 16 i 17/1 AM 1 obr ęb Krzywina, wodny kierunek rekultywacji z funkcj ą edukacyjno-rekreacyjn ą (geopark), le śny kierunek rekultywacji dla cz ęś ci działki nr 15/2 AM 1 obr ęb Krzywina, • w 2016 r. dla cz ęś ci działki nr 3/59 AM 6 obr ęb Strzelin, rekreacyjny kierunek rekultywacji z docelową funkcj ą przyrodnicz ą u żytku ekologicznego – przemysłowy kierunek rekultywacji, • w 2017 r. dla cz ęś ci działki nr 53/2 AM 1 obr ęb Stru żyna-Kaszówka, rolny kierunek rekultywacji. Wa żnym elementem jest kontrola organów samorz ądowych, aby nie dochodziło do nietrafnych kierunków rekultywacji, lecz okre ślenie najbardziej korzystnego dla środowiska zagospodarowania wyrobisk, przy 54

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 jednoczesnej weryfikacji ustale ń wynikaj ących z funkcji rekultywowanego terenu, okre ślonego w planie zagospodarowania przestrzennego.

2.7.2. Wpływ zmian klimatu na górnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian Zakłady górnicze ze wzgl ędu na zajmowan ą powierzchni ę, zró żnicowanie obiektów i urz ądze ń mog ą by ć nara żone na wpływ zmian klimatu, a przede wszystkim na zwi ązane z nimi działanie niekorzystnych zjawisk klimatycznych takich jak silne wiatry i intensywne opady. Ekstremalne zjawiska pogodowe (nawalne lub długotrwałe deszcze i porywiste wiatry) ju ż aktualnie sprawiaj ą mniejsze lub wi ększe problemy na obszarach zakładów wydobywczych. Służby odpowiedzialne za poszczególne obszary funkcjonowania przedsi ębiorstwa musz ą zmaga ć si ę z likwidacj ą ich skutków. Je śli prognozy zmian klimatu b ędą si ę potwierdza ć, to problem b ędzie narasta ć, a z utrudnieniami spowodowanymi nawalnymi deszczami lub huraganowymi wiatrami słu żby zakładowe zmaga ć si ę b ędą coraz cz ęś ciej. Mo żna wytypowa ć szereg prostych działa ń technicznych i organizacyjnych, które mo żna wdra żać w celu likwidacji utrudnie ń zwi ązanych z omawianymi zjawiskami. Istotnym elementem adaptacji zakładów górniczych do zmian klimatu jest dostosowanie infrastruktury technicznej do przewidywanego niekorzystnego oddziaływania intensywnych zjawisk pogodowych. W tym zakresie zadania zwi ązane z adaptacj ą powinny polega ć na usprawnieniu funkcjonowania infrastruktury, z uwzgl ędnieniem danego czynnika oraz jednoczesnym wytypowaniem działa ń alternatywnych i awaryjnych. Działania adaptacyjne powinny by ć zdefiniowane dla ka żdego elementu infrastruktury, który wcze śniej musi by ć zinwentaryzowany. Działania adaptacyjne powinny uwzgl ędnia ć planowane inwestycje (budow ę nowych obiektów i rozbudow ę ju ż funkcjonuj ących). Ze wzgl ędu na zró żnicowan ą infrastruktur ę i trudno ści w jej inwentaryzacji przez podmioty zewn ętrzne, zakłady górnicze we własnym zakresie mog ą opracowa ć plany działa ń adaptacyjnych, uwzgl ędniaj ąc najistotniejsze zagro żenia. Poniewa ż sektor górnictwa jest zwi ązany z innymi sektorami i strukturami (gmina, powiat), zadania adaptacyjne mogłyby zosta ć podzielone na zadania własne i koordynowane (udział w finansowaniu). Wiele inicjatyw podejmowanych przez zakłady wydobywcze oraz gminy górnicze, pomimo że nie miały na celu adaptacji do zmian klimatycznych, w rzeczywisto ści s ą przykładem przedsi ęwzi ęć nosz ących znamiona takich działa ń. Przykładem mo że by ć rekultywacja zwałowisk odpadów powydobywczych, podczas której wykonuje si ę zabezpieczenia skarp przed erozj ą wodn ą i wietrzn ą, reguluje gospodark ę wodno-ściekow ą na obiekcie oraz wykonuje utwardzenia dróg technicznych.

2.8. Gleby 2.8.1. Ocena stanu aktualnego Gmina charakteryzuj ę si ę bardzo dobrymi glebami o wysokich klasach bonitacji. Gleby gminy nale żą do czarnoziemów i gleb brunatnych. W obr ębie u żytków rolnych dominuj ą gleby I-III klasy (ok. 72 %), do ść du ży udział maj ą równie ż gleby IV klasy (20%). Gleby te zaliczane s ą do kompleksu pszennego dobrego i pszennego wadliwego, żytniego bardzo dobrego i dobrego. Gorsze warunki glebowe wyst ępuj ą w rejonie Wzgórz Strzeli ńskich. Tam te ż pojawiaj ą si ę wi ększe zagro żenia erozj ą wodn ą. Według waloryzacji przestrzeni rolniczej IUNG – Puławy, Gmina Strzelin oceniona została na 95,9 punktów. Kompleksy rolne gminy rozprzestrzenione s ą szeroko na lekkofalistych i płaskich terenach nizinnych obszaru oraz w dolinach rzecznych. Wyst ępuj ą tu gleby bielicowe i brunatne a w dolinach mady; rzadziej czarne ziemie. S ą to gleby urodzajne, sklasyfikowane w nast ępuj ących klasach bonitacyjnych od I do V. Wysoka warto ść bonitacyjna gleb, mało urozmaicona konfiguracja terenu i łagodno ść klimatu podgórskiego to główne walory i potencjał rozległej rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy. Jest to silna podstawa rozwoju specjalistycznego rolnictwa, ogrodnictwa i sadownictwa. Ogólna powierzchnia analizowanego obszaru wynosi 17 142 ha. W strukturze u żytkowania powierzchni na terenie Gminy około 79% powierzchni stanowi ą u żytki rolne i około 21% powierzchni stanowi ą lasy i grunty le śne oraz nieu żytki i grunty pozostałe. Szczegółowe zestawienie powierzchni sposobów u żytkowania terenu na obszarze Gminy Strzelin przedstawiono w poni ższej tabeli.

55

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 10 Użytkowanie terenu w Gminie Strzelin Użytkowanie terenu Powierzchnia w ha Udział procentowy

razem Gmina i Miasto 17 142 100 użytki rolne, w tym: 13 563 79 grunty orne 12 482 92 sady 155 1 łąki 823 6 pastwiska 103 1 lasy i grunty le śne 1 543 9 nieu żytki i grunty pozostałe 2 063 12 Źródło: www.stat.gov.pl, 2016

Monitoring jako ści gleb w rejonie Gminy Strzelin prowadzonych jest w ramach oceny jako ści gleb u żytkowanych rolniczo, która przeprowadzana jest w cyklach 5-letnich przez IUNG Puławy oraz w ramach bada ń prowadzonych przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą z siedzib ą we Wrocławiu. Zadanie to ma na celu śledzenie zmian ró żnych cech gleb u żytkowanych rolniczo, szczególnie wła ściwo ści chemicznych, zachodz ących pod wpływem rolniczej i pozarolniczej działalno ści człowieka w okre ślonych przedziałach czasu. W latach 2010-2012 Instytut Uprawy, Nawo żenia i Gleboznawstwa – Pa ństwowy Instytut Badawczy w Puławach przeprowadził na terenie Polski badania monitoringowe chemizmu gleb ornych. Badania zostały przeprowadzone m.in. w 20 punktach pomiarowych województwa dolno śląskiego.

Rysunek 19 Rozmieszczenie punktów pomiarowo – kontrolnych na terenie województwa dolno śląskiego Źródło: Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach 2010-2012 (raport ko ńcowy), Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa, Pa ństwowy Instytut Badawczy w Puławach

56

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 20 Odczyn gleb u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008-2011 Źródło: IUNiG

Rysunek 21 Potrzeby wapnowania gleb u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008-2011 Źródło: IUNiG

57

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Odczyn jest czynnikiem decyduj ącym o wielu biologicznych i fizykochemicznych procesach zachodz ących w glebach. Kształtowanie warto ści odczynu zwi ązane jest głównie z ich składem mineralogicznym (kwa śnym b ądź zasadowym charakterem skał macierzystych), przemianami i zawarto ści ą materii organicznej oraz warunkami klimatycznymi decyduj ącymi o wymyciu składników zasadowych. Średnia warto ść pH mierzonego w zawiesinie 1 M KCl wynosiła w roku 2010 5,48 przy medianie równej 5,38. Średnia warto ść pH wzrosła nieznacznie w porównaniu do poprzednich lat (wzrost z 5,31 w 1995 r. do 5,48 w 2010 r.) Porównanie warto ści środkowych nie potwierdziły jednak trendu wzrostu pH gleby.

Rysunek 22 Zawarto ść fosforu w glebach u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008- 2011 Źródło: IUNiG

Na przyswajalno ść zwi ązków nieorganicznych fosforu wpływaj ą: odczyn gleby, zawarto ść zwi ązków żelaza i glinu, obecno ść przyswajalnego wapnia, zawarto ść substancji organicznej. Istotn ą rol ę w przemianach fosforu glebowego i uruchamianiu frakcji dost ępnej dla ro ślin pełni ą mikroorganizmy glebowe. Niedobór fosforu ogranicza wzrost ro ślin, obni ża wysoko ść plonu i jego jako ść . Zaledwie cz ęść fosforu glebowego, obecna w roztworze glebowym w postaci jonowej, jest dost ępna dla ro ślin. Udział gleb o bardzo niskiej i niskiej (poni żej 10 mg P 2O5 100g-1) zasobno ści w przyswajalny fosfor we czterech okresach badawczych wynosił 38-42% wszystkich profili. Gleby bardzo zasobne (>20 mg P 2O5 100g-1) nieco ponad 20% wszystkich profili.

58

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 23 Zawarto ść potasu w glebach u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008- 2011 Źródło: IUNiG

Potas jest makroskładnikem o zasadniczym znaczeniu w żywieniu ro ślin - odgrywa istotn ą rol ę w gospodarce wodnej ro śliny, aktywuje enzymy, bierze udział w procesie fotosyntezy i transportu asymilatów oraz warunkuje wra żliwo ść na stres wodny zwi ązany z susz ą. Zasobno ść gleb w przyswajalne formy potasu równie ż charakteryzowała si ę we wszystkich okresach pobrania próbek znaczn ą zmienno ści ą i w 2010 r. mie ściła si ę w przedziale 2,3 – 66,8 mg K2O 100g-1. Zawarto ści średnie i środkowe nieco wzrosły w latach 2005 i 2010 w porównaniu z zasobno ści ą pocz ątkow ą w badanych profilach. Zmniejszył si ę udział profili charakteryzuj ących si ę nisk ą i bardzo nisk ą zasobno ści ą w potas.

59

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 24 Zawarto ść magnezu w glebach u żytkowanych rolniczo w województwie dolno śląskim w latach 2008- 2011 Źródło: IUNiG

Podstawowa rola magnezu w ro ślinie jest zwi ązana z jego obecno ści ą w cz ąsteczce chlorofilu, a zatem wpływem na procesy fotosyntezy. Pierwiastek ma istotne znaczenie w kształtowaniu jako ści produktów ro ślinnych, z punktu widzenia ich warto ści żywieniowej dla zwierz ąt i człowieka. Magnez łatwo ulega przemieszczeniu do gł ębszych warstw profilu, jego niedobory cz ęsto wyst ępuj ą w glebach lekkich, z których jest łatwo wymywany. W roku 2010 zawarto ść przyswajalnego magnezu mie ściła si ę w przedziale 0,5 – 38 mg Mg 100g-1, była zatem mocno zró żnicowana. Warto ści środkowe zasobno ści w magnez pozostawały na podobnym poziomie w kolejnych latach, natomiast średnia zawarto ść Mg nieco wzrosła w roku 2005 i pozostała na tym poziomie w roku 2010. Podobnie jak w przypadku potasu, zawarto ść przyswajalnego magnezu była uzale żniona od składu granulometrycznego gleby - zawarto ść cz ęś ci spławialnych w 47% opisuje jego zmienno ść w zbiorze próbek z 2010 r. Udział profili o niskiej i bardzo niskiej zasobno ści w magnez przyswajalny (wg klasyfikacji uwzgl ędniaj ącej uziarnienie gleby) w roku 2010 wynosił 26% i równie ż zmniejszył si ę w porównaniu z rokiem 1995 (34%). W 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu prowadził badania gleb na obszarach nara żonych na oddziaływanie punktowych źródeł zanieczyszcze ń. Na terenie Gminy Strzelin prowadzono badania w 5 punktach pomiarowo – kontrolnych, rozmieszczonych na terenie ł ąki, pól uprawnych i lasu, zlokalizowanych w okolicy mogilnika na działce 224, obr ęb Go ści ęcice 11. Zakres bada ń obejmował: odczyn, C org., SG, Zn, Pb, Cd, Ni, Cu, Cr, As, Hg, S-SO4, B(a)P, fluor rozpuszczalny. Mogilnik zlokalizowany był w gminie Strzelin w powiecie strzeli ńskim na działce 224, obr ęb Go ści ęcice 11. Infrastruktura mogilnika znajduje si ę na szczycie Koziej Góry. Góra ta poło żona jest pomi ędzy wsiami G ęsiniec i Go ści ęcice. Wła ścicielem obiektu jest Urz ąd Miasta i Gminy w Strzelinie. Mogilnik zlokalizowany był w bunkrze wojskowym. Jest to konstrukcja ceglana, w wi ększo ści przysypana nasypem ziemnym. W grudniu 2001 roku obiekt został zlikwidowany. Zgromadzone w nim przeterminowane środki ochrony ro ślin oraz opakowania zostały zutylizowane termicznie. Aktualnie wej ście do bunkra jest zamurowane. W mogilniku składowano łącznie 37,140 Mg przeterminowanych środków ochrony ro ślin. Około 500 m od mogilnika znajduje si ę staw. Mogilnik otaczaj ą tereny Lasów Pa ństwowych – nadle śnictwo Ustro ń oraz pola uprawne. Teren mogilnika znajduje si ę w odległo ści około 600 m od najbli ższej zabudowy mieszkalnej. Próbki gleb pobrane w okolicy mogilnika wykazały zró żnicowany skład granulometryczny od gliny lekkiej pylastej w ppk nr 5, poprzez pył gliniasty w punktach nr 1, 3 do pyłu ilastego w ppk nr 2 i 4. 60

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Odczyn gleb i zawarto ść próchnicy Próbki gleb, pobrane w okolicy mogilnika charakteryzowały si ę odczynem od bardzo kwa śnego w punktach 3,4 i 5 (pH 3,9-4,3) do kwa śnego w punktach nr 1 i 2 (pH 4,7-4,8). Zawarto ść próchnicy kształtowała si ę od 1,97% w ppk nr 4 do 3,9% w ppk nr 1. Zawarto ść metali ci ęż kich i innych wska źników W badanych glebach, pobranych w okolicy omawianego mogilnika stwierdzono naturaln ą zawarto ść metali ci ęż kich w ppk nr 2-5. Gleb ppk nr 1 (las) nie oceniono w skali IUNG. W okolicy analizowanego mogilnika nie stwierdzono przekroczenia warto ści dopuszczalnych st ęż eń metali ci ęż kich: cynku, ołowiu i miedzi, kadmu, chromu, niklu, rt ęci i arsenu w stosunku do obowi ązuj ącego rozporz ądzenia w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. W punktach pomiarowych nr 1,2,3 i 4 przekroczona została dopuszczalna warto ść st ęż enia benzo(a)pirenu. Dodatkowo w pobranych próbkach gleb oznaczono zawarto ść pestycydów (DDT, HCH, Atrazyna). Ich zawarto ść mie ściła si ę w granicach dopuszczalnych warto ści st ęż eń, okre ślonych dla grupy B rodzaju gruntów w obowi ązuj ącym rozporz ądzeniu w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. Zawarto ść siarki siarczanowej we wszystkich pobranych próbkach wykazała zawarto ść naturaln ą w stopniu I.

2.8.2. Wpływ zmian klimatu na rolnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian W ocenie wpływu zmian klimatu na rolnictwo nale ży wzi ąć pod uwag ę czynniki bezpo średnie i po średnie. Wpływ bezpo średni wyra ża si ę przez zmian ę warunków atmosferycznych dla produktywno ści upraw, mi ędzy innymi przez zmian ę warunków termicznych, sum opadu atmosferycznego, cz ęsto ści i intensywno ści zjawisk ekstremalnych. Ze zmianami klimatu zmieniają si ę równie ż czynniki po średnie decyduj ące o plonowaniu ro ślin, takie jak wymagania ro ślin dotycz ące uprawy i nawo żenia, wyst ępowanie i nasilenie chorób oraz szkodników ro ślin uprawnych, zmienia si ę oddziaływanie rolnictwa na środowisko (np. czynniki erozyjne, degradacja materii organicznej w glebie). Szczególnie du ży wzrost zmienno ści plonów w ostatnim okresie oceniony na podstawie tzw. indeksów pogodowych plonu krajowego w Polsce wykazuj ą zbo ża jare, co mo że by ć efektem wi ększej cz ęsto ści susz pó źnowiosennych. W ostatnich 4 dekadach stwierdzono spadek średnich warto ści indeksów pogodowych plonu głównych ziemiopłodów, z wyj ątkiem indeksów pogodowych plonowania kukurydzy i buraka cukrowego. Wraz z post ępuj ącym globalnym ociepleniem nale ży oczekiwa ć dalszego wzrostu zmienno ści plonowania i stopniowego zmniejszania si ę plonów ro ślin uprawnych w Polsce, cho ć nie przewiduje si ę znacz ącego obni żenia potencjału plonowania do połowy XXI wieku. Analiza indeksów pogodowych plonu w okresie 1971–2011 wykazała, że warto ści te dla wi ększo ści upraw ulegaj ą spadkowi, rosn ą jedynie indeksy plonowania dla kukurydzy, co oznacza popraw ę warunków do plonowania tej uprawy. Warto ści indeksu pogodowego (IP) plonu owsa, pszenicy jarej i j ęczmienia jarego w latach 1971– 2000, 2021– 2050 i 2071–2100 dla stacji w Warszawie: • Owies 1971–2000 – 97, 2021–2050 – 90, 2071–2100 – 82. • Pszenica jara 1971–2000 – 104, 2021–2050 – 92, 2071–2100 – 83. • Jęczmie ń jary 1971–2000 – 108, 2021–2050 – 102, 2071–2100 – 89. Według scenariusza klimatycznego w perspektywie lat 2021–2050 i 2071–2100 stwierdzono spadek średnich warto ści indeksów pogodowych analizowanych upraw jarych. W perspektywie lat 2021–2050 spadek indeksu plonowania plonu krajowego nie b ędzie znacz ący i wyniesie od 3% w przypadku pszenicy jarej do 4% w przypadku owsa i j ęczmienia jarego. Natomiast w perspektywie lat 2071–2100 w przypadku owsa warunki klimatyczne plonowania pogorsz ą si ę o 12%, pszenicy jarej o 10%, a w przypadku j ęczmienia jarego o 11%. Przeprowadzona analiza symulacji modeli regionalnych klimatu wskazała na wydłu żanie si ę okresu wegetacyjnego w Polsce w XXI wieku. W 30-leciu 1971–2000 okres wegetacyjny w Polsce trwał 214 dni, natomiast w trzydziestoleciu 2021–2050 ma trwa ć 230 dni, a w latach 2071–2100: 255 dni. Ró żnica długo ści okresu wegetacyjnego pomi ędzy ko ńcem wieku XX i prognostycznymi okresami wyniesie więc odpowiednio 16 dni i 26 dni. Geograficznie najwi ększe zmiany w długo ści okresu wegetacyjnego stwierdzono w północnej i 61

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 północno-zachodniej cz ęś ci Polski. W latach 2021–2050 okres wegetacyjny wydłu ży si ę w tym regionie o 15–25 dni. Najmniejsze zmiany stwierdzono we wschodniej Polsce, gdzie w horyzoncie czasowym 2021–2050 okres wegetacyjny wydłu ży si ę do 10 dni. Według przyj ętego scenariusza zmian klimatycznych, zarówno w prognozowanym okresie 2021–2050, jak i w 2071–2100, przewiduje si ę wzrost ewapotranspiracji wska źnikowej Eto (zapotrzebowania ro ślin na wod ę) we wszystkich wytypowanych regionach. W pierwszym 30-leciu wzrost ten b ędzie jeszcze niewielki (0,2–1,6 mm/rok), maksymalnie do 33 mm. W nast ępnym analizowanym okresie przewidywany jest ok. 3-krotny wzrost Eto w stosunku do wzrostu w poprzednim 30-leciu. Przewidywane zmiany klimatyczne oraz zwi ązany z nimi wzrost cz ęstotliwo ści i intensywno ści susz w rolnictwie spowoduj ą najprawdopodobniej w strefie klimatycznej Polski wzrost zapotrzebowania na wod ę przez ro śliny, a tak że zwi ększenie powierzchni nawadnianej. Ocen ę ryzyka uprawy wybranych ro ślin w ró żnych regionach Polski ze wzgl ędu na zagro żenie deficytem wody przeprowadzono na podstawie niedoborów wybranych roślin uprawy polowej oraz powierzchni upraw w poszczególnych województwach w roku 2009. Ocen ę przeprowadzono dla wybranych grup u żytkowych i gatunków ro ślin (zbo ża, okopowe, przemysłowe, pastewne) dla 5 regionów agroklimatycznych. Przestrzenne zró żnicowanie cz ęstotliwo ści susz według wska źnika CDI w całym okresie wegetacji badanych ro ślin ma układ zbli żony do równole żnikowego. Najwi ększa cz ęstotliwo ść wyst ępuje w pasie środkowym Polski oraz w cz ęś ci północno-zachodniej. W kierunku północnym i południowym cz ęstotliwo ść ta maleje – najmniejsza jest w obszarach podgórskich i nadmorskich oraz w północno-wschodniej cz ęś ci Polski. W celu utrzymania produkcji na odpowiednim poziomie konieczne b ędzie dostosowanie rolnictwa do spodziewanych zmian w agroklimacie Polski. W produkcji ro ślinnej w celu efektywnego wykorzystania ocieplania klimatu powinny by ć przedsi ęwzi ęte nast ępuj ące działania: • zmniejszenie areału upraw tych ro ślin (odmian), które ze wzgl ędu na cz ęstsze susze zmniejsz ą produktywno ść , • wprowadzenie do uprawy odmian ro ślin lepiej przystosowanych do zmieniaj ących si ę warunków termicznych; • zwi ększenie areału uprawy ro ślin efektywniej wykorzystuj ących zasoby ciepła (ro ślin ciepłolubnych); • wspieranie prac hodowlanych maj ących na celu opracowanie odmian ro ślin uprawnych o ró żnych wymaganiach środowiskowych ze szczególnym uwzgl ędnieniem przystosowania ro ślin uprawnych do zmieniaj ących si ę warunków klimatycznych. W zakresie ograniczania deficytów wody nale ży d ąż yć do osi ągni ęcia czterech podstawowych celów kierunkowych: • zwi ększenia lokalnych zasobów wodnych i ich dost ępno ści dla rolnictwa; • zwi ększenia efektywno ści wykorzystania wody w produkcji rolniczej; • zmniejszenia zapotrzebowania na wod ę i zu życia wody przez uprawy rolnicze; • zmniejszenia strat wody. Na podstawie oceny dotychczasowego wpływu zmian klimatu na produkcj ę zwierz ęcą niezb ędne jest wprowadzenie szeregu działa ń adaptacyjnych w zakresie utrzymania i żywienia oraz samego stanu wiedzy i jego upowszechnienia. Działania w tym zakresie powinny dotyczy ć: • budowy infrastruktury monitoringu oddziaływania klimatu na produkcj ę zwierz ęcą, oceny wra żliwo ści zwierz ąt na zmiany i skuteczno ści podejmowanych działa ń adaptacyjnych; • wspierania rozwi ąza ń technicznych budynków oraz budowli dla zwierz ąt zapewniaj ącej ochron ę przed stresem termicznym; • wspierania technologii i rozwi ąza ń racjonalizuj ących u żytkowanie wody technologicznej oraz zabezpieczaj ących zapotrzebowanie wody pitnej dla zwierz ąt, • doradztwa technologicznego uwzgl ędniaj ącego aspekty dostosowania produkcji zwierz ęcej do warunków wi ększego ryzyka klimatycznego; • wspierania prac badawczych i programów hodowlanych w celu selekcji zwierz ąt na wi ększ ą odporno ść na stres termiczny wysokiej temperatury.

2.9. Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 2.9.1. Ocena stanu aktualnego Na terenie Gminy Strzelin źródłami wytwarzanych odpadów s ą: • gospodarstwa domowe, w których powstaj ą tak że odpady wielkogabarytowe oraz niebezpieczne, • obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej, • obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk,

62

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• ulice i place, • przedsi ębiorstwa i firmy prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Ilo ść wytwarzanych odpadów komunalnych, wska źnik ich nagromadzenia, jak równie ż ich struktura oraz skład s ą uzale żnione od ró żnych uwarunkowa ń lokalnych. Nale ży do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamo żno ść społecze ństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a tak że cechy charakterologiczne mieszka ńców i ich podatno ść na edukacj ę ekologiczn ą. Najwi ększy wpływ na ilo ść i skład morfologiczny powstaj ących odpadów komunalnych w danej społeczno ści maj ą pojedyncze decyzje zapadaj ące w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Do celów niniejszego opracowania wykorzystano dane pochodz ące z Urz ędu Miasta i Gminy w Strzelinie zamieszczone w rocznych sprawozdaniach z gospodarowania odpadami za lata 2014-2015 oraz danych GUS. Gospodarka odpadami w Gminie Strzelin oparta jest na zasadach Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolno śląskiego 2016-2022. Celem obowi ązuj ącego Planu jest okre ślenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z Krajowym planem gospodarki odpadami 2022 (b ędącym aktualizacj ą KPGO 2014) oraz wymaganiami aktualnie obowi ązuj ących przepisów prawa. Dokument jest zgodny z aktualnymi przepisami prawa oraz z KPGO 2022 i przedstawia podział województwa na regiony gospodarowania odpadami. Główne cele strategiczne wynikaj ące z KPGO to: • zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby w 2020r. nie było składowanych wi ęcej ni ż 35% masy odpadów wytworzonych w 1995r., • dąż enie do zmniejszania ilo ści składowanych odpadów, • osi ągni ęcie wymaganego poziomy recyklingu i przygotowania do ponownego u życia papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła pochodz ących ze strumienia odpadów komunalnych, • zapewnienie osi ągni ęcia odpowiedniego poziomu zbierania zu żytego sprz ętu oraz zu żytych baterii i akumulatorów, • osi ągni ęcie odpowiedniego poziomu odzysku i recyklingu odpadów pou żytkowych, m. in. odpadów opakowaniowych, zu żytych opon, olejów odpadowych, • doko ńczenie likwidacji mogilników, zawieraj ących przeterminowane ŚOR i inne odpady niebezpieczne, • zwi ększenie udziału odpadów poddawanych procesom odzysku. KPGO formułuje równie ż dodatkowe cele szczegółowe dla poszczególnych grup odpadów. W przypadku odpadów komunalnych s ą to: • zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów, • zwi ększanie świadomo ści społecze ństwa na temat wła ściwego gospodarowania odpadami komunalnymi, • osi ągni ęcie poziomu recyklingu i przygotowania do ponownego u życia frakcji: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła z odpadów komunalnych w wysoko ści minimum 50% ich masy do 2020r., • osi ągni ęcie udziału masy termicznie przekształcanych odpadów komunalnych oraz odpadów pochodz ących z przetworzenia odpadów komunalnych w stosunku do wytworzonych odpadów komunalnych nie wi ęcej ni ż 30% do 2020r, • do 2025r. recyklingowi powinno by ć poddawane 60% odpadów komunalnych, do 2030r. – 65%, • redukcja składowania odpadów komunalnych do max 10% do 2030r., • zmniejszenie udziału zmieszanych odpadów komunalnych w całym strumieniu zbieranych odpadów poprzez obj ęcie wszystkich wła ścicieli nieruchomo ści jednolitym standardem selektywnego zbierania odpadów komunalnych oraz odpadów zielonych i innych biopaliw do ko ńca 2021r. • zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów do 35% (masy tych odpadów w stosunku do masy odpadów wytworzonych w 1995r.) do 2020r., • zaprzestanie składowania odpadów ulegaj ących biodegradacji selektywnie zebranych, • zaprzestanie składowania zmieszanych odpadów komunalnych bez przetworzenia, • zmniejszenie liczby miejsc nielegalnego składowania odpadów komunalnych, • utworzenie systemu monitorowania gospodarki odpadami komunalnymi.

63

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 25 Mapa województwa dolno śląskiego z podziałem na regiony gospodarki odpadami komunalnymi Źródło: Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolno śląskiego na lata 2016-2022

Zgodnie z podziałem okre ślonym w WPGO Gmina Strzelin nale ży do Regionu Wschodniego. Zgodnie z zało żeniami WPGO niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne, odpady zielone oraz pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania z terenu Gminy Strzelin mogły by ć kierowane do nast ępuj ących regionalnych instalacji: • Mechaniczno-biologiczne przetwarzanie zmieszanych odpadów komunalnych 0 instalacja MBP − Zakład Gospodarowania Odpadami Ga ć Sp. z o.o., Ga ć 90, 55-200 Oława • Przetwarzanie selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów – Kompostownia − Zakład Gospodarowania Odpadami Ga ć Sp. z o.o., Ga ć 90, 55-200 Oława • Składowanie odpadów innych ni ż niebezpieczne i oboj ętne − Zakład Gospodarowania Odpadami Ga ć Sp. z o.o., Ga ć 90, 55-200 Oława • Instalacje przewidziane do zast ępczej obsługi regionu wschodniego:

64

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

− z regionu południowego: RIPOK MBP Zawiszów oraz RIPOK MBP Bielawa, − z regionu południowego: RIPOK Kompostownia Zawiszów oraz RIPOK Kompostownia Bielawa, − z regionu południowego: RIPOK Składowisko odpadów Zawiszów. W 2015 r. zebrano 6350,54 Mg, a w 2016 r. 6 608,84 niesegregowanych (zmieszanych) odpadów komunalnych. Odpady te zostały poddane przetwarzaniu w procesach odzysku R12. Odpady komunalne pochodz ące z terenu Gminy Strzelin zostały przekazane do instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Regionaln ą Instalacj ą Przetwarzania Odpadów Komunalnych do której trafiaj ą wszystkie zmieszane odpady komunalne jest Zakład Gospodarowania Odpadami Sp. z o. o. Ga ć 90, 55-200 Oława. Usługi odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych powstaj ących na terenie nieruchomo ści zlokalizowanych w gminie Strzelin świadczy Konsorcjum Firm WPO Alba S.A. ul. Ostrowskiego 7, 53-238 Wrocław i ZPHU Komus Sp. z o. o. ul. Oławska 25, 57-100 Strzelin. Od 01 lipca 2013 r. odbiór odpadów komunalnych w gminie odbywa si ę na podstawie zapisów znowelizowanej Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku. W oparciu o zapisy powy ższej ustawy Rada Miasta i Gminy Strzelin uchwaliła akt prawa miejscowego reguluj ący zasady utrzymania czysto ści i porz ądku jak i szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Przyj ęto zasad ę, w której wszystkie nieruchomo ści zarówno zamieszkałe i niezamieszkałe obj ęte s ą gminnym systemem odbioru i zagospodarowania odpadów. Podmiotem odbieraj ącym (a tym samym wykonawc ą usługi) jest wyłonione w trybie zamówienia publicznego przedsi ębiorstwo. Wykonawca realizuje zamówienie publiczne na rzecz gminy stosuj ąc zasady okre ślone w Regulaminie Utrzymania Czysto ści i Porz ądku oraz Szczegółowe zasady świadczenia usług odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i ich zagospodarowania. Regulamin okre śla rodzaje odbieranych odpadów, maksymalne ilo ści odpadów odbieranych, rodzaje pojemników na nieruchomo ściach oraz cz ęstotliwo ści odbieranych frakcji. W oparciu o ww. zapisy sporz ądzono Harmonogram Odbioru Odpadów Komunalnych precyzuj ący terminy odbioru poszczególnych odpadów z nieruchomo ści. Cz ęś ci ą integraln ą ww. systemu jest funkcjonowanie Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK ul. Gliniana 4, Strzelin), w którym mieszka ńcy mog ą bezpłatnie zostawi ć wytwarzane przez gospodarstwa domowe selektywnie zebrane odpady komunalne, jak: • opakowania z papieru i tektury, tworzyw sztucznych, drewna, metalu oraz opakowania wielomateriałowe i opakowania szklane, • drewno, tworzyw sztuczne, szkło, papier i metale, • odpady zielone z piel ęgnacji ziele ńców i ogródków przydomowych, • zu żyte opony samochodów osobowych, • zu żyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, • opakowania po smarach, olejach, rozpuszczalnikach i chemikaliach, • odpady wielkogabarytowe, • gruz. System zbiorowy selektywnej zbiórki odpadów jest oparty na gromadzeniu w pojemnikach przez mieszka ńców makulatury, szkła białego, szkła kolorowego i plastiku. Selektywnie zebrane odpady komunalne mieszka ńcy gromadz ą w kolorowych pojemnikach i workach: • żółty - tworzywa sztuczne, opakowania wielomateriałowe, metale, • niebieski – papier i tektura, • zielony – szkło.

2.9.2. Ilo ści odebranych odpadów komunalnych na terenie Gminy Strzelin Na dzie ń 31.12.2016 r. w gminie Strzelin zameldowanych było 21 440 osób. Osoby zadeklarowane i obj ęte systemem odbioru odpadów komunalnych to 18 303. W 2016 r. w gminie Strzelin zebrano 6 608 Mg zmieszanych odpadów z gospodarstw domowych, co w przeliczeniu na jednego mieszka ńca wyniosło 361 kg/rok/mieszka ńca. Jak pokazuje poni ższy wykres, ilo ść zmieszanych odpadów komunalnych zbieranych na terenie Gminy Strzelin systematycznie ro śnie. W 2010 r. zebrano 2903,97 Mg za ś w 2016 r. ju ż 6 608 Mg, czyli ponad dwukrotnie wi ęcej.

65

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

7000 6608,84 6350,54 5921,9 6000 5220,38 5000 4384,27

4000 3481,44 2903,97 3000

2000

1000

0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

ilo ść zebranych zmieszanych odpadów komunalnych w Gminie Strzelin

Rysunek 18 Ilo ść zebranych zmieszanych odpadów komunalnych z terenu Gminy Strzelin w latach 2010-2016 Źródło: Bank Danych Lokalnych

W gminie prowadzona jest równie ż selektywna zbiórka odpadów. Od pa ździernika 2015 r. w sołectwach gminy, w nieruchomo ściach, w których wła ściciele zadeklarowali segregacj ę, prowadzone były kontrole prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów. Nie wszyscy poprawnie segreguj ą odpady, ale prowadzona jest w tym kierunku edukacja ekologiczna . Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz. U. z 2012 r. poz. 676), okre śla poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Poziom, który musiał zosta ć osi ągni ęty w roku 2016 wynosi PR=45%. Je żeli osi ągni ęty w roku rozliczeniowym poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania jest równy b ądź mniejszy (TR = PR lub TR

2.9.3. Wyroby zawieraj ące azbest na terenie Gminy Strzelin W latach 2008-2011 roku na terenie Gminy Strzelin została przeprowadzona inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest. Polegała ona na przygotowaniu ankiet zgodnych z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej odno śnie informacji o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystywania oraz odno śnie informacji o wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystywanie zostało zako ńczone. Ankiety zostały rozdane mieszka ńcom, a nast ępnie wspólnie z wła ścicielami nieruchomo ści zostały wypełnione. Przeprowadzono równie ż wizj ę lokaln ą poł ączon ą w wykonaniem inwentaryzacji i dokonaniem pomiarów w/w wyrobów. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono na terenie gminy obecno ść 1179,97 Mg wyrobów azbestowo- cementowych.

66

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W 2012 r. w gminie Strzelin został opracowany „Program Usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Strzelin na lata 2012-2032”. Nadrz ędnym celem programu jest wyeliminowanie szkodliwego wpływu i niebezpiecznych dla zdrowia skutków powodowanych azbestem u mieszka ńców gminy Strzelin oraz likwidacja negatywnego oddziaływania azbestu na środowisko naturalne. W programie zakłada si ę usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest etapami: • w latach 2012- 2016 – usuni ęcie 28% wyrobów zawieraj ących azbest, • w latach 2017-2022 – usuni ęcie 35% wyrobów zawieraj ących azbest, • w latach 2023- 2032 – usuni ęcie 37% wyrobów zawieraj ących azbest. W latach 2012-2016 Gmina Strzelin otrzymywała dofinansowanie z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu na realizacj ę „Programu Usuwania Azbestu z terenu Gminy Strzelin na lata 2012-2032”. Dofinansowanie umo żliwia kompleksowe zabezpieczenie wdro żonego przez samorz ąd programu. W ramach przyznanych środków b ędą systematycznie realizowane wnioski mieszka ńców. W 2013 roku z terenu gminy usuni ęto ponad 42 Mg materiałów zawieraj ących niebezpieczny dla zdrowia i życia azbest. W 2014 roku z terenu gminy usuni ęto ponad 54 Mg materiałów zawieraj ących niebezpieczny dla zdrowia i życia azbest. W 2014 roku z gminnego programu usuwania azbestu skorzystało 11 wła ścicieli nieruchomo ści zlokalizowanych na terenie gminy. Realizacja przedsi ęwzi ęcia kosztowała ponad 34 tys. zł., a dotacja z WFO ŚiGW wyniosła 85% całkowitej warto ści zadania. Na 2015 r. Gmina Strzelin uzyskała z WFO ŚiGW dofinansowanie w kwocie 35 105,00 zł. Dzi ęki temu usuni ęto z terenu gminy 74 Mg azbestu z kolejnych 33 nieruchomo ści. W 2016 r. z terenu gminy usuni ęto 76 Mg materiałów zawieraj ących niebezpieczny dla zdrowia i życia azbest z 32 nieruchomo ści. Realizacja przedsi ęwzi ęcia kosztowała ponad 38 tys. zł (dotacja z WFO ŚiGW – 32 304,25zł). W 2017 r. Gmina Strzelin planuj ę przeprowadzi ć aktualizacj ę inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest, której koszt w 80% pokryje dofinansowanie z Ministerstwa Rozwoju z Konkursu Azbest 2017.

2.10. Zasoby przyrodnicze i ochrona lasów 2.10.1. Ocena stanu aktualnego 2.10.1.1. Ochrona przyrody i siedliska przyrodnicze Charakterystyczny krajobraz Gminy Strzelin poło żony jest na obszarze Ni żu Śląskiego, gdzie mo żemy wyró żni ć jednostk ę fizjogeograficzn ą zwan ą „Przedgórzami Sudeckimi”. Przedgórza te tworz ą pas wzniesie ń i grzbietów o szeroko ści 20-40 km, przylegaj ący do Sudetów od północnego wschodu. Obszar ten zbudowany jest z twardych, krystalicznych skał. W obr ębie Przedgórza Sudeckiego mo żna wyró żni ć Wzgórza Strzeli ńskie. Wzgórza Strzeli ńskie obejmuj ą swym zasi ęgiem górzysty, zalesiony obszar gminy wzdłu ż zachodnich jej granic, przechodz ąc dalej na południe na teren gminy Przeworno. Wschodni ą granic ą tego obszaru jest obecna granica rolno – le śna we wsiach Dobroszów, Samborowiczki, Krzywina i Jegłowa. Na obszarze Wzgórz Strzeli ńskich nale ży chroni ć naturalny krajobraz obszaru i zachowa ć w pełni równowag ę ekologiczn ą istniej ących tu systemów przyrodniczych. Atrakcyjny krajobrazowo i klimatycznie obszar Wzgórz Strzeli ńskich winien stanowi ć podstaw ę rozwoju funkcji rekreacyjnej w s ąsiaduj ących z nim wsiach gminy. Wy żej wymienione obszary Wzgórz Strzeli ńskich porastaj ą nadal lasy i nie brakuje w nich fragmentów cennych z przyrodniczego punktu widzenia. Zachowany rozległy kompleks le śny spełnia dzi ś wa żne funkcje i stanowi jedyn ą ostoj ę wielu gatunków ro ślin i zwierz ąt, po śród silniej zmienionych, zasiedlonych i zagospodarowanych rolniczo terenów. Ponadto w granicach proponowanej ostoi zachowały si ę cenne siedliska ro ślin ł ąkowych. Niewielkie enklawy ro ślinno ści ł ąkowej urozmaicaj ą krajobraz ro ślinny otoczenia lasów i dolin niektórych potoków (np. Pogroda, Zuzanka). Obszar ten odznacza si ę zró żnicowaniem warunków siedliskowych, wynikaj ącym z wyniesienia terenu (Gromnik 392 m n.p.m., okolice Białego Ko ścioła 182 m n.p.m.) charakteru podło ża skalnego i pokrywy glebowej oraz warunków wodnych. Odzwierciedleniem tego zró żnicowania jest ró żnorodno ść zbiorowisk ro ślinnych na obszarze mikroregionu Wzgórz Strzeli ńskich (Pender 1988, 1990). Stwierdzono tu 8 zespołów le śnych, w śród nich zespoły terenów nizinnych, lasy o charakterze podgórskim i podgórskie formy wysoko ściowe górskich zespołów. Wyst ępuj ą tu kwa śne d ąbrowy, ró żne postaci gr ądów, nizinne i podgórskie zespoły ł ęgów, żyzne i kwa śne buczyny górskie. Cenne s ą tak że, spotykane tu sporadycznie, fragmenty muraw kserotermicznych oraz zbiorowiska ł ąkowe, szczególnie te, z udziałem chronionych i rzadkich gatunków ro ślin np.: pełnika europejskiego Trollius europaeus (ochrona ścisła), zimowita jesiennego Colchicum autumnale (ochrona cz ęś ciowa). W zró żnicowanych warunkach siedliskowych w skład zbiorowisk ro ślinnych wchodz ą gatunki zarówno o ni żowym jak i górskim charakterze, w tym 28 taksonów podlegaj ących prawnej ochronie. Wyspowe poło żenie

67

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 lasów na Wzgórzach Strzeli ńskich, po śród zagospodarowanych terenów podlegaj ących antropopresji, decyduje o ich du żym znaczeniu dla zachowania reprezentatywnych dla regionu zasobów gatunkowych świata ro ślin i zwierz ąt. Najcenniejszymi obszarami w obr ębie Wzgórz Strzeli ńskich jest dolina rzeki Krynki oraz kompleksy le śne porastaj ące wzgórza. Na tych terenach wyst ępuje najwi ęcej rzadkich i zagro żonych gatunków. Na szczególne podkre ślenie zasługuje wyst ępowanie bardzo rzadkich pilchowatych - popielicy i prawdopodobnie, żoł ędnicy. Obydwa gatunki s ą umieszczone w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt i posiadaj ą kategori ę rzadkich, co oznacza, że s ą reprezentowane przez małe wyspowo rozmieszczone populacje, o du żym ryzyku wygini ęcia. Szczególnie wra żliwa jest żoł ędnica. Popielica lepiej przystosowuje si ę do s ąsiedztwa człowieka zamieszkuj ąc równie ż w starych parkach, ogrodach, osadach śródle śnych. Siedliskiem żoł ędnicy s ą lasy iglaste i mieszane z dziuplastymi drzewami rosn ące na skalistym podło żu. Głównym zagro żeniem dla obu gatunków s ą zmiany siedliskowe - wyr ęby starych drzewostanów, zwłaszcza zr ęby zupełne. Herpetofauna tego obszaru równie ż zasługuje na uwag ę. Stwierdzono tu wyst ępowanie 10 gatunków płazów i 4 gadów. Fauna Wzgórz liczy ponad 100 gatunków ptaków z czego 19 to ptaki rzadkie (w tym: kania rdzawa wymieniana w Polskiej Czerwonej Ksi ędze Zwierz ąt w kategorii O, zagro żony na Dolnym Śląsku srokosz, a tak że siniak, dzi ęcioł średni, świergotek ł ąkowy, świerszczak i muchołówka białoszyja - gatunki potencjalnie zagro żone, o ograniczonym wyst ępowaniu lub silnym spadku liczebno ści). Pozostałych 80 to gatunki równie ż chronione okre ślone jako pospolite i do ść liczne. Dolina rzeki Krynki to przede wszystkim wiele stanowisk chronionych, rzadkich płazów i gadów. Spo śród 18 krajowych gatunków płazów znaleziono tu 7 gatunków z fraszk ą górsk ą, kumakiem nizinnym i rzekotk ą drzewn ą. W rejonie tym stwierdzono ponad 70 gatunków chronionych ptaków w tym kilkana ście to gatunki rzadkie. Najciekawszym jest w ąsatka wymieniana przez Polsk ą Czerwon ą Ksi ęgę Zwierz ąt w kategorii R. Spo śród ptaków zagro żonych na Śląsku wyst ępuje tu brodziec krwawodzioby i srokosz natomiast płomykówka, dzi ęcioł średni, świergotek ł ąkowy i świerszczak podawane s ą jako potencjalnie zagro żone. Spo śród form ochrony przyrody o żywionej i nieo żywionej, wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2016 r., poz. 2134) do chwili obecnej na terenie gminy Strzelin utworzono Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Wzgórza Strzeli ńskie”. Powierzchnia Zespołu poło żonego na terenie Gminy Strzelin wynosi 7 330 ha. Obszar wyznaczono w celu zapewniania ochrony wyró żniaj ącego si ę krajobrazu kulturowego i naturalnego o zró żnicowanych ekosystemach zasiedlanych przez wiele cennych gatunków ro ślin, zwierz ąt i grzybów, ochrony cennych przyrodniczo siedlisk, ochrony korytarza ekologicznego Wzgórz Strzeli ńskich, ochrony obszarów warto ściowych ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem, zasługuj ących na ochron ę ze wzgl ędu na walory widokowe, estetyczne, krajobrazowe i przyrodnicze.

68

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Rysunek 26 Powierzchniowy obszar chroniony na terenie gminy Strzelin: Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Wzgórza Strzeli ńskie” Źródło: www.geoserwis.gov.pl

Na terenie gminy Strzelin utworzono, obszary NATURA 2000 – w oparciu o Dyrektyw ę Siedliskow ą, tj: PLH020074 Wzgórza Strzeli ńskie, PLH020098 Karszówek.

Rysunek 27 Obszary Natura 2000 na terenie gminy Strzelin: Wzgórza Strzeli ńskie, Karszówek Źródło: www.geoserwis.gov.pl

69

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Obszar „Wzgórza Strzeli ńskie” zajmuj ą wschodni ą cz ęść Przedgórza Sudeckiego. Ich środowisko przyrodnicze, od dawna silnie kształtowane przez gospodark ę człowieka, zachowało jednak w niektórych miejscach naturalny charakter. Ni żej poło żone tereny o dobrych warunkach glebowych (głównie gleby: brunatne, płowe i lessowe) i sprzyjaj ące wegetacji ro ślin to obecnie w przewadze pola uprawne. Wi ększo ść stoków Przedgórza Sudeckiego użytkowano bowiem rolniczo od ok. 3-4 tys. lat (Klementowski 1991). Bogactwo kopalin u żytkowych, sprawiło, że w wielu miejscach odnale ść mo żna ślady wydobywania skał. W okolicy Strzelina (poza granicami ostoi), pozyskiwane s ą granity, w najwi ększym w Europie kamieniołomie, eksploatowanym ju ż od 600 lat (Klementowski 1991). Wy żej wyniesione obszary Wzgórz Strzeli ńskich porastaj ą nadal lasy i nie brakuje w nich fragmentów cennych z przyrodniczego punktu widzenia. Zachowany rozległy kompleks le śny spełnia dzi ś wa żne funkcje i stanowi jedyn ą ostoj ę wielu gatunków ro ślin i zwierz ąt, po śród silniej zmienionych, zasiedlonych i zagospodarowanych rolniczo terenów. Ponadto w granicach proponowanej ostoi zachowały si ę cenne siedliska ro ślin ł ąkowych. Niewielkie enklawy ro ślinno ści ł ąkowej urozmaicaj ą krajobraz ro ślinny otoczenia lasów i dolin niektórych potoków (np. Pogroda, Zuzanka). W obszarze zidentyfikowano ponad 60 zespołów i zbiorowisk ro ślinnych (Pender 1988, 1990, 1991) Po szczegółowym rozpoznaniu walorów przyrodniczych terenu, stwierdzono wyst ępowanie 9 typów siedlisk (w tym 1 priorytetowe) wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Na szczególne pokre ślenie zasługuje w proponowanej ostoi udział siedlisk gr ądowych (gr ądu środkowoeuropejskiego 9170), zró żnicowanych pod wzgl ędem warunków edaficznych i wilgotno ściowych. Szczególnie bogate florystycznie fitocenozy gr ądu, niekiedy z domieszk ą buka zajmuj ą zbocza gł ębokich jarów i dolin strumieni (okolice - Romanowa, Dobroszowa, Zakrzowa, Samborowiczek). Cz ęsto bardzo obficie wyst ępuje w nich bluszcz, kwitn ący i owocuj ący. W niektórych miejscach szat ę le śną urozmaicaj ą ponadto zwi ązane ze specyficznym topoklimatem fragmenty buczyn - żyznych i kwa śnych (9130, 9110), z coraz rzadszym w tym mikroregionie starym drzewostanem. Zazwyczaj wąskie smugi lasów ł ęgowych (podgórskie ł ęgi przystrumykowe, ł ęgi olchowo-jesionowe - *91E0 i ł ęgi jesionowo-wi ązowe - 91F0), zajmuj ą siedliska zwi ązane z sieci ą hydrograficzn ą lub zabagnionymi obni żeniami. Wzgórza Strzeli ńskie wyró żniaj ą si ę tak że udziałem siedlisk kwa śnych d ąbrów (9190), zajmowanych przez fitocenozy podgórskiej d ąbrowy z kosmatk ą gajow ą oraz bardzo rzadko, d ąbrowy z trz ęś lic ą trzcinowat ą. W trakcie przeprowadzonej w 2007 r. inwentaryzacji siedlisk i gatunków Natura 2000 na obszarze ostoi wykryto cztery gatunki bezkr ęgowców z Zał ącznika II (Smolis 2007). Była to pachnica d ębowa Osmoderma eremita (gatunek priorytetowy), stwierdzona w parku w Henrykowie oraz w kilku miejscach w północnej cz ęś ci Wzgórz Strzeli ńskich, czerwo ńczyk nieparek Lycaena dispar, modraszek nausitous Maculinea nausithous (= Phengaris nausithous) oraz modraszek telejus M. teleius (= Phengaris teleius). Stanowiska tych motyli znajdowały si ę w pobli żu parku w Henrykowie oraz koło miejscowo ści Nowy Dwór. Nale ży podkre śli ć, że wymieniany tu pocysterski zespół parkowy w Henrykowie z licznymi okazami drzew o charakterze pomnikowym, nale ży do szczególnie cennych obiektów proponowanej ostoi zarówno pod wzgl ędem walorów florystycznych jak i faunistycznych. Obszar proponowanej ostoi wyró żnia fauna nietoperzy. Stwierdzono tu 12 gatunków, w tym cztery z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, nocek du ży Myotis myotis, nocek orz ęsiony Myotis emarginatus, nocek Bechsteina Myotis bechsteinii i mopek Barbastella barbastellus. W miejscowo ści przylegaj ących do wyznaczonego obszaru wykryto wiele stanowisk rozrodczych i zimowych tych ssaków np. Nowolesie, Bo żnowice, Zi ębice, Żele śnik (Duma i in. 2004, Witkowski 1993, J. Furmankiewicz, T. Gottfried, mat niepubl.). W szczególno ści wymieni ć nale ży pocysterski zespół klasztorny w Henrykowie, z koloni ą rozrodcz ą nocka du żego i karlika malutkiego oraz jednym z nielicznych w Polsce zimowisk karlika malutkiego Pipistrellus pipistrellus, wyró żniaj ące si ę du żą liczebno ści ą zwierz ąt - co najmniej 100 osobników (Iwaniuk i Szkudlarek 2002). Spo śród innych ssaków, na obszarze ostoi stwierdzono w kilku miejscach wydr ę Lutra lutra (W. Lewandowski, mat. niepubl.) oraz dwa gatunki popielicowatych: koszatkę Dryomys nitedula i do ść licznie popielic ę Glis glis (Witkowski 1993, T. Gottfried, mat niepubl.). Na Wzgórzach Strzeli ńskich zanotowano 11 gatunków płazów, w tym dwa z Zał ącznika II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, do ść rozpowszechnionego kumaka nizinnego Bombina bombia oraz rzadk ą traszk ę grzebieniast ą Triturus cristatus. Drugi z tych gatunków był stwierdzony w 2007 r. w dawnych wyrobiskach na zboczach wzgórza Ganczarek, a tak że w pobli żu Kuropanika (M. Koto ńska, mat. niepubl., Chlebicki 1988). Odnotowa ć nale ży tak że obecno ść grzebiuszki ziemnej Pelobates fuscus, stwierdzonej ostatnio przy południowym kra ńcu ostoi na N od Zi ębic (T. Gottfried, mat niepubl.). Główne walory ornitologiczne proponowanego obszaru to bogaty zespół ptaków le śnych, a tak że zwi ązanych z łąkami i zakrzaczeniami obrze ży lasów. Dot ąd stwierdzono tu 14 gatunków wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, np. l ęgowe trzmielojad Pernis apivorus, dzi ęcioły czarny Dryocopus martius i średni Dendrocopos medius, muchołówka białoszyja Ficedula albicollis, bociany czarny Ciconia nigra i biały C. ciconia, do ść licznie g ąsiorek Lanius collurio i jarz ębatka Sylvia nisoria, oraz 14 dalszych gatunków l ęgowych, uznawanych za rzadkie i zagro żone (Witkowski 1993). Obecno ść ścian skalnych w pobliskich kamieniołomach

70

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 sprzyja gniazdowaniu sokołów: pustułki Falco tinnunculus oraz by ć mo że sokoła w ędrownego F. peregrinus, którego kilkakrotnie obserwowano w ostatnim czasie w sezonie l ęgowym na terenie ostoi. Podsumowuj ąc, na obszarze proponowanej ostoi wykryto: • 14 gatunków ptaków l ęgowych wymienionych w Zał ączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, • 10 gatunków zwierz ąt wymienionych w Zał ączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG, • 16 gatunków zwierz ąt i 5 ro ślin wymienionych w krajowych Czerwonych Listach, • 28 gatunków ro ślin naczyniowych obj ętych w Polsce ochron ą prawn ą. Obszar "Karszówek" poło żony jest około 3 km na południowy wschód od Strzelina. Obejmuje siedliska leśne (oddziały 3-5, 7-9 Le śnictwa Go ści ęcice w nadle śnictwie Henryków) i ł ąkowe wzdłu ż dwóch ramion rzeki Krynki i jednego jej dopływu. Gospodarka le śna nie była tutaj do tej pory zbyt intensywna, ze wzgl ędu na utrudniony dost ęp, st ąd bardzo dobrze zachowane starodrzewia z du żą liczb ą okazałych drzew. Prawie 15 % obszaru stanowi ą ekstensywnie u żytkowane wilgotne lub podmokłe ł ąki. Fragment ostoi przylega do wsi Karszówek i Wyszonowice, ponadto jej południow ą cz ęść przecina droga wojewódzka nr 378. Obszar jest niezwykle istotny dla zachowania du żych i znacz ących w skali Dolnego śląska populacji trzech gatunków motyli 1061 Maculinea nausithous (= 6179, Phengaris nausithous), 1059 Maculinea teleius (= 6177, Phengaris teleius) i Lycaena dispar. Stanowiska te s ą wa żnym ł ącznikiem i wypełnieniem w strukturze metapopulacyjnej wymienionych gatunków na terenie Dolnego śląska. Ponadto, obszar ten obejmuje jedno z liczniejszych w regionie i przez to wa żnych stanowisk Osmoderma eremita. Obecno ść tego ostatniego gatunku, wymagaj ącego do rozwoju starych dziuplastych drzew li ściastych, świadczy o bardzo dobrym zachowaniu wyst ępuj ących tu siedlisk le śnych. W granicach gminy Strzelin obj ęto ochron ą prawn ą 20 pomników przyrody w tym 5 grup drzew.

Tabela 11 Pomniki przyrody na terenie gminy Strzelin

Nazwa pomnika Obowi ązuj ąca podstawa przyrody prawna wraz z oznaczeniem Opis pomnika Sprawuj ący Lp. Opis lokalizacji (jak w akcie prawnym miejsca ogłoszenia aktu przyrody nadzór o ustanowieniu) prawnego

rosn ą przy drodze Grupa 6 drzew - Uchwała Nr XIII/97/95 z prowadz ącej do le śniczówki Burmistrz Miasta 1. - Lipa drobnolistna dnia 7 marca 1995 r. w Go ści ęcicach (1 z 6 uległa i Gminy Strzelin (Tilia cordata) znicszczeniu) ro śnie przy ul. Puławskiego Uchwała Nr XIII/97/95 z Dąb szypułkowy Burmistrz Miasta 2. - w Strzelinie (na działce Pana dnia 7 marca 1995 r. (Quercus robur) i Gminy Strzelin Jana Wo źniaka) Oddział 96j Le śnictwa Uchwała Nr XI/83/95 z dnia Dąb szypułkowy Burmistrz Miasta 3. - Strachów, na gruntach wsi 12 stycznia 1995 r. (Quercus robur) i Gminy Strzelin Nieszkowice Oddział 60 Le śnictwa Buk zwyczajny Uchwała Nr XI/83/95 z dnia Go ści ęcice przy drodze Burmistrz Miasta 4. - (Fagus sylvatica 12 stycznia 1995 r. le śnej prowadz ącej z i Gminy Strzelin 'Pendula') Karszówk a do Wyszonowic Grupa 4 drzew - Uchwała Nr XI/83/95 z dnia Oddział 22b Le śnictwa Burmistrz Miasta 5. - Dąb szypułkowy 12 stycznia 1995 r. Krzywina i Gminy Strzelin (Quercus robur) Grupa 3 drzew - Rosn ą przy drodze linii Decyzja Wojewody 54/64 z Dąb szypułkowy Burmistrz Miasta 6. "Krzy żowe d ęby" oddz. 43d- Le śnictwo dnia 26 marca 1964 r. „Krzy żowe D ęby” i Gminy Strzelin Go ści ęcice (Quercus robur) Drzewa rosn ą na ł ące przyległego parku w Grupa 2 drzew - odległo ści 120 m od Decyzja Wojewody 17/74 z Burmistrz Miasta 7. - Dąb szypułkowy zabudowa ń pałacowych i dnia 19 kwietnia 1974 r. i Gminy Strzelin (Quercus robur) 250 m od drogi wjazdowej do wsi oraz 3 m od sąsiedniego drzewa Drzewo ro śnie nad stawem i Grupa 3 drzew - ciekiem wodnym po prawej Decyzja 8/81 z dnia 16 Dąb szypułkowy Burmistrz Miasta 8. - stronie drogi wjazdowej do czerwca 1981 r. (Quercus robur). i Gminy Strzelin wsi od strony Muchowca w Rejestr Nr 1696 odległo ści 20 m Źródło: Rejestr pomników przyrody, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu

71

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W 2016 r. powierzchnia obszarów prawnie chronionej przyrody na terenie Miasta Gminy Strzelin wynosiła 7 330 ha, co stanowi 42% powierzchni Gminy. Gmina Strzelin w 2014 r. uczestniczyła w „Kampanii na rzecz zadrzewie ń”, stanowi ącej cz ęść programu „Drogi dla Natury”. W ramach tego przedsi ęwzi ęcia Fundacja EkoRozwoju z Wrocławia pomogła w planowaniu zadrzewie ń i nasadze ń, działała na rzecz podniesienia kwalifikacji osób zajmuj ących si ę drzewami oraz edukowała mieszka ńców. Wspierane przez unijny program LIFE+ i NFO ŚiGW działania były skierowane do wybranych 90 wiod ących polskich gmin. Uczestnicz ące w projekcie samorz ądy stały si ę o środkami innowacji dla regionu, w zakresie dbania o zadrzewienia. W Gminie zako ńczono przegl ąd zadrzewie ń, odbyło si ę szkolenie dla urz ędników oraz posadzono szpaler 70 lip drobnolistnych.

2.10.1.2. Ochrona i zrównowa żony rozwój lasów Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Strzelin – wg stanu na dzie ń: 31.12.2016 r. - wynosi: 1 516 ha (gruntów le śnych, zwi ązanych z gospodark ą le śną ogółem 1 541 ha), co stanowi około 9% powierzchni gminy. Lasy pa ństwowe stanowi ą ok. 1 448,54 ha, w tym: 1 447,47 ha – w administracji Lasów Pa ństwowych (Nadle śnictwo Henryków). Lasy niepa ństwowe zajmuj ą powierzchni ę ok. 54,62 ha – głównie, jako niewielkie rozproszone enklawy, z reguły przylegaj ące do zwartych kompleksów Lasów Pa ństwowych. Niewielki udział w powierzchni le śnej ma las komunalny, własno ść Gminy – 3 ha.

Rysunek 28 Lasy i obszary le śne na terenie gminy Strzelin Źródło: www.lasy.gov.pl/mapa

Jednym z najwi ększych i najcenniejszych przyrodniczo kompleksów leśnych na obszarze Gminy Strzelin s ą Lasy Wzgórz Strzeli ńskich. Mo żna tutaj wydzieli ć kilkana ście kompleksów le śnych obejmuj ących zwykle najwy ższe partie wzgórz lub fragmenty dolin cieków, rozdzielone obszarami intensywnie u żytkowanymi rolniczo: • W północno - wschodniej, wierzchowinowej cz ęś ci Wzgórz D ębowych • W północnej cz ęś ci Wzgórz Dobrzenieckich • Niewielki obszar le śny na N - E od miejscowo ści Prusy. • W północnej cz ęś ci Wzgórz Lipowych, w masywie Bednorza. • W południowej cz ęś ci wzgórz lipowych, pomi ędzy Myszkowicami, a Stachowem. • Niewielki kompleks le śny pomi ędzy Skoroszowicami a Kazanowem. • Niewielki kompleks na północ od Wilamowic, kompleks znajduje si ę w środkowej cz ęś ci Wzgórz Strzeli ńskich w masywie Nowoleskiej Kopy. • Du ży kompleks le śny w północnej cz ęś ci Wzgórz Strzeli ńskich, pomi ędzy G ębczycami, a Kuropatnikiem • Lasy w dolinie Krynki pomi ędzy Wyszonowicami, a Żele źnikiem. 72

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Niewielki kompleks le śny pomi ędzy Karszówkiem, a Ksi ęź nicami. • Kompleks le śny w Dorzeczu Ro żnowskiego Rowu. Tereny le śne nale żą do Nadle śnictw Henryków i wg rejonizacji przedstawionej w „zasadach hodowli” PWRiL lez ą w zasi ęgu V – Krainy Śląskiej, 3 – Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego i Płaskowy żu Głubczyckiego. Pod wzgl ędem podziału geobotanicznego, tereny nadle śnictw zalicza si ę od prowincji Ni żowo – Wy żynnej, Środkowoeuropejskiej, Okr ęg Przedgórza Sudeckiego. Nadle śnictwo Henryków swym zasi ęgiem obejmuj cz ęść Wzgórz Niemcza ńsko – Strzeli ńskich, b ędących najwi ększym członem wschodniej cz ęś ci mezoregionu przyrodniczo – le śnego Przedgórza Sudeckiego. Na obszarze nadle śnictwa w obr ębie gminy wyodr ębniono 6 typów siedliskowych lasu, z czego 4 typy dla terenów nizinnych i 2 typy dla terenów wy żynnych. Typami siedliskowymi na terenie gminy s ą: • Las wy żynny • Las mieszany wy żynny • Las świe ży • Las mieszany świe ży • Ols jesionowy • Las wilgotny Lasy nadle śnictwa charakteryzuj ą si ę bardzo żyznymi siedliskami. Najwi ększy udział w nich maj ą: las świe ży (L ś), las wilgotny (Lw) oraz wyodr ębniony las wy żynny (Lwy ż) – łącznie w skali całego nadle śnictwa ok. 85,20% powierzchni le śnej. Pozostałe 14,8 % powierzchni zajmuj ą typy siedliskowe lasów mieszanych – 13,67% oraz olsów – 1,13%. Corocznie Nadle śnictwo Henryków piel ęgnuje uprawy le śne. Polega to na wykaszaniu chwastów w śród drzewek. Równocze śnie wykonuje si ę ci ęcia piel ęgnacyjne, które w zale żno ści od wieku drzewostanu maj ą inny charakter i nosz ą inn ą nazw ę: czyszcze ń wczesnych w okresie uprawy, czyszcze ń pó źnych w okresie młodnika, trzebie ży wczesnych w okresie dojrzewania drzewostanu oraz trzebie ży pó źnych w okresie dojrzało ści drzewostanu. Poni żej przedstawiono wykonanie podstawowych zada ń w latach 2015-2016: • hodowla lasu (odnowienia, piel ęgnacja, nasadzenia/zalesianie) - 258,18 ha, • ochrona lasu przed szkodami wyrz ądzanymi przez zwierzyn ę, ochrony przed grzybami i owadami – 39,85 ha.

2.10.2. Wpływ zmian klimatu na przyrod ę i le śnictwo, wra żliwo ść i adaptacja do zmian Spodziewane ocieplanie si ę klimatu spowoduje narastanie wpływu z kierunku południowego wyra żaj ące si ę w migracji gatunków z Europy Południowej, jednak z równoczesnym wycofywaniem si ę tych gatunków, które nie są przystosowane do wysokich temperatur i suszy latem, a dobrze znosz ą ostre mrozy. Tak wi ęc nale ży liczy ć si ę w nadchodz ących dekadach z procesami wzmo żonej migracji szeregu gatunków ro ślin i zwierz ąt. Oddziaływania zwi ązane z prognozowanymi zmianami klimatu b ędą z ró żnym nat ęż eniem wzmacniane wskutek działalno ści człowieka, zarówno poprzez podejmowanie aktywno ści gospodarczej (wydobycie kopalin, kierunkowa gospodarka le śna i hodowla zwierz ąt, rolnictwo), jak i jej zaniechania (porzucanie ł ąk i muraw, zanik tradycyjnych form wykorzystania terenu). Oddziaływania te s ą wielokierunkowe i mog ą znacznie wzmocni ć niekorzystne oddziaływanie prognozowanych zmian warunków klimatycznych. Uwarunkowania ochrony bioró żnorodno ści utrudniaj ące adaptacj ę do zmian klimatu to m.in.: mała skuteczno ść systemów ochrony przyrody, w tym tak że obszarów Natura 2000, zwi ązana z brakiem systemowej integracji krajowych form z sieci ą Natura 2000, nieadekwatnym finansowaniem systemu ochrony przyrody, niewystarczaj ącym zapleczem administracyjnym, eksperckim i naukowym, brakiem skutecznych systemów wdro żeniowych – planów ochrony/zdolno ści wdro żeniowych, brakiem instrumentów prawnych umo żliwiaj ących egzekwowanie realizacji zapisów planu ochrony i in. W perspektywie długookresowej istotne b ędzie prowadzenie pogł ębionych bada ń w zakresie ró żnorodno ści biologicznej. Nale ży przede wszystkim dokona ć inwentaryzacji oraz stworzy ć spójny system informacji o zasobach gatunków i siedlisk przyrodniczych kraju wraz z wycen ą warto ści środowiska przyrodniczego. Badania powinny by ć ukierunkowane na obserwacje wpływu zmian klimatu na bioró żnorodno ść i aktualizowanie strategii reagowania. W ocenie wpływu zmian klimatu na stan bioró żnorodno ści musimy si ę pogodzi ć z brakiem danych dotycz ących poszczególnych gatunków, populacji i ich interakcji. Istniej ą 4 rodzaje niepewno ści, z którym musimy si ę liczy ć, podejmuj ąc próby ograniczenia niekorzystnego wpływu oczekiwanych zmian klimatu na bioró żnorodno ść . S ą to:

73

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• Wariancja środowiskowa. W efekcie zmiany klimatu przewiduje się, że wariancja ta będzie jeszcze wi ększa, a zatem modele opisuj ące ekosystemy mog ą sugerowa ć zupełnie odmienne wyniki. • Trudno ści zwi ązane z ekstrapolacj ą monitoringu na zachowania całego systemu. • Niedokładna implementacja działa ń adaptacyjnych. Instrumenty prawne s ą zazwyczaj rygorystyczne i nie ma mo żliwo ści pełnego ich dostosowania do dynamicznych zmian w rzeczywisto ści. • Tzw. niepewno ść strukturalna. Wariancja wynikaj ąca z metody modelowania. Modele te zazwyczaj upraszczaj ą systemy naturalne a zatem alternatywne modele mog ą dawa ć zupełnie inne predykcje. Jednym z czynników silnie ró żnicuj ących wyst ępowanie lasów w Polsce, obok warunków geologicznych s ą warunki klimatyczne, z którymi wi ąż e si ę optimum ekologiczne poszczególnych gatunków. Należy wi ęc oczekiwa ć, że w wyniku zmian klimatycznych istotnym zmianom ulegn ą składy gatunkowe i typy lasów. Optima ekologiczne gatunków drzewiastych mog ą zosta ć przesuni ęte na północny-wschód, a granica lasów w górach mo że si ę podnosi ć. Wymagania glebowe gatunków drzew mog ą stanowi ć barier ę w dopasowaniu na tych obszarach składów gatunkowych do zmian średniej temperatury i wielko ści opadów. Stwarza to trudne do przewidzenia problemy hodowlane. Najbardziej wra żliwe na zmiany klimatu s ą ekosystemy górskie. Dzisiejsze górskie zbiorowiska le śne mog ą straci ć do 60% gatunków a produkcyjno ść drzewostanów i ich trwało ść mo że gwałtownie si ę załama ć. Zwi ązany ze wzrostem temperatury wzrost ewaporacji, a tak że zmniejszanie si ę grubo ści i czasu zalegania pokrywy śnie żnej będzie sprzyja ć spadkowi wilgotno ści w lasach zwi ększaj ąc ryzyko po żarów i przyspieszaj ąc proces mineralizacji gleb. Proces ocieplania i zwi ększanie ryzyka suszy sprzyja rozwojowi chorób i szkodników w tym tak że gatunków inwazyjnych i tendencja ta utrzyma si ę nadal. W zwi ązku z tym trzeba si ę liczy ć z du żymi szkodami, gdy ż gatunki rodzime nie s ą odporne na nowe zagro żenia. Cieplejsze zimy b ędą wpływa ć korzystnie na zimowanie szkodników a zmniejszona pokrywa śnie żna b ędzie ułatwia ć zimowanie zwierz ąt ro ślinożernych. W tym rozdziale omówiono równie ż wpływ zmian klimatu na gospodark ę przestrzenn ą, która zwi ązana jest z krajobrazem. Zmiany funkcjonowania środowiska przyrodniczego polega ć b ędą na zwi ększaniu si ę deficytu wody oraz zwi ększaniem si ę liczby zjawisk ekstremalnych. Najwa żniejsze zmiany w systemie społeczno-gospodarczym to zmiany warunków życia i wzrost zagro żenia chorobami, konieczno ść dostosowywania upraw rolniczych do uwarunkowa ń klimatycznych, optymalizacja gospodarowania zasobami wody oraz kreowanie nowych kierunków rozwoju wykorzystuj ących zmiany klimatyczne, jako czynniki rozwoju np. turystyki, energetyki odnawialnej i in. Zmiany klimatu w kontek ście przestrzennym mog ą równie ż generowa ć konflikty społeczne, a tym samym mog ą stawa ć si ę bezpo średni ą przyczyn ą migracji ludzi, poszukuj ących bardziej przyjaznych warunków do życia, zarówno ze strony uwarunkowa ń środowiska, jak i warunków społeczno-ekonomicznych. W procesie planowania przestrzennego obecne próby działa ń, które mo żna by zaliczy ć do adaptacyjnych do zmian klimatu zazwyczaj nie uzyskuj ą akceptacji społecznej. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zawieraj ące takie ustalenia, jak dotycz ące przeznaczenia gruntów na poldery, suche zbiorniki retencyjne, kanały ulgi, tereny zielone lub rolne i wył ączenia spod zabudowy, skazane s ą zwykle na nieuchwalenie lub dokonanie pod presj ą mieszka ńców zmiany funkcji zwykle na mieszkaniow ą, zwłaszcza w okolicach du żych miast. Wła ściciele nieruchomo ści gruntowych na obszarach zagro żonych powodzi ą albo podtopieniami, zazwyczaj o małej świadomo ści skutków zagro żenia, zwykle nie dopuszczaj ą nadrz ędno ści interesu publicznego nad prywatnym nawet wtedy, kiedy chodzi o bezpiecze ństwo ludzi i mienia. Trudna jest tak że ochrona terenów przyrodniczo cennych, zwłaszcza na obszarach poddanych silnej presji urbanizacyjnej, nawet w przypadku ustanowienia niektórych form ochrony lub relatywnie wysokiej ceny gruntu. Pomi ędzy zagospodarowaniem przestrzennym i warunkami klimatycznymi zachodzi ścisły zwi ązek wzajemnego oddziaływania. W kontek ście zmian klimatu istnieje konieczno ść zmian tre ści planowania przestrzennego tak, żeby odpowiadały na problemy, które dotychczas nie były, b ądź nie musiały by ć przedmiotem rozstrzygni ęć planistycznych, albo miały marginalne znaczenie w toku procesu planistycznego. Bior ąc pod uwag ę horyzontalny i interdyscyplinarny charakter gospodarki przestrzennej wdra żanie działa ń adaptacyjnych w tym sektorze przyczynia si ę do ograniczenia skutków zmian klimatu nie tylko w zagospodarowaniu przestrzennym, ale tak że w wi ększo ści obszarów życia gospodarczego i społecznego. To powoduje, że planowanie przestrzenne, b ędące najwa żniejszym instrumentarium gospodarki przestrzennej, urasta do jednego z najistotniejszych kreatorów przestrzennej organizacji systemów społeczno-gospodarczych i ekologicznych, decyduj ących o adaptacji polskiej przestrzeni do spodziewanych zmian klimatu, a tym samym uwarunkowa ń środowiskowych i łagodzenia skutków społeczno-ekonomicznych tych zmian.

74

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

2.11. Zagro żenia powa żnymi awariami 2.11.1. Ocena stanu aktualnego Poj ęcie „powa żne awarie” – okre śla art. 3 pkt 23. ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z pó źn. zm.) - rozumie si ę przez to zdarzenie, w szczególno ści emisj ę, po żar lub eksplozj ę, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których wyst ępuje jedna lub wi ęcej niebezpiecznych substancji, prowadz ące do natychmiastowego powstania zagro żenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagro żenia z opó źnieniem. Organem wła ściwym do realizacji zada ń Ministra Środowiska w sprawach: przeciwdziałania powa żnym awariom, transgranicznych skutków awarii przemysłowych oraz awaryjnego zanieczyszczeniom wód granicznych jest Główny Inspektor Ochrony Środowiska. Ponadto Inspekcja Ochrony Środowiska współdziała w akcji zwalczania powa żnej awarii z organami wła ściwymi do jej prowadzenia oraz sprawuje nadzór nad usuwaniem skutków tej awarii. Obowi ązki zwi ązane z awariami przemysłowymi spoczywają głównie na prowadz ącym zakład o zwi ększonym ryzyku lub o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii oraz na organach Pa ństwowej Stra ży Po żarnej, a tak że wojewodzie. Zakłady takie zazwyczaj przynosz ą wiele korzy ści dla lokalnej społeczno ści, zapewniaj ą zatrudnienie, utrzymanie, są motorem rozwoju i wspieraj ą inicjatywy społeczne. Jednak że z uwagi na charakter prowadzonej działalno ści, są tak że źródłem potencjalnego zagro żenia. Według rejestru prowadzonego przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Pa ństwową Stra ż Po żarn ą, na terenie Gminy Strzelin nie funkcjonuj ą zakłady przemysłowe, w których wyst ępowałyby rodzaje i ilo ści substancji niebezpiecznych pozwalaj ące zakwalifikowa ć je do zakładów o zwi ększonym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej lub zakładów o du żym ryzyku wyst ąpienia awarii przemysłowej. Nie istnieje zatem ze strony istniej ących zakładów zwi ększone b ądź du że ryzyko zagro żenia awari ą przemysłow ą. Nie zachodzi równie ż konieczno ść sporz ądzania zewn ętrznego planu ratowniczo-ga śniczego. Na terenie Gminy zarejestrowano natomiast zakłady przemysłowe i obiekty, w których wyst ępuj ą substancje niebezpieczne w mniejszych ilo ściach i stwarzaj ą potencjalne zagro żenia dla środowiska. S ą to przede wszystkim zakłady magazynuj ące materiały niebezpieczne (olej opałowy i nap ędowy, paliwa płynne, gazy techniczne i inne chemikalia). Funkcjonowanie Ochrony Przeciwpo żarowej w powiecie strzeli ńskim oparte jest na Jednostce Ratowniczo- Ga śniczej Komendy Powiatowej Pa ństwowej Stra ży Po żarnej oraz 16 jednostkach OSP, z których 7 wł ączonych jest do Krajowego Systemu Ratowniczo-Ga śniczego. Na terenie gminy Strzelin funkcjonuj ą 4 jednostki OSP, z których 2 wł ączone s ą do Krajowego Systemu Ratowniczo-Ga śniczego, tj. OSP Kuropatnik i Nieszkowice oraz spoza systemu – OSP Nowolesie i Bro żec. W odpowiedzi na pismo Komendant Powiatowej Stra ży Po żarnej w Strzelinie udzielił statystycznych danych dotycz ących nadzwyczajnych zjawisk, w tym: Dane statystyczne dotycz ące wypalania traw: • w roku 2016: 93 po żary, • w roku 2015: 306 po żarów, • w roku 2014: 201 po żarów, • w roku 2013: 83 po żary. Dane statystyczne dotycz ące wypadków komunikacyjnych i przemysłowych z udziałem substancji niebezpiecznych: • w roku 2016: 0 zdarze ń, • w roku 2015: 0 zdarze ń, • w roku 2014: 2 zdarzenia, • w roku 2013: 0 zdarze ń. Dane statystyczne dotycz ące akcji zwi ązanych z zagro żeniem powodziowym: • w roku 2016: 14 zdarze ń, • w roku 2015: 17 zdarze ń, • w roku 2014: 36 zdarze ń, • w roku 2013: 190 zdarze ń. Dane dotycz ące akcji zwi ązanych z edukacj ą ekologiczn ą: Systematycznie co roku organizowane s ą konkursy Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Po żarniczej, w pytaniach pojawiaj ą si ę tematy zwi ązane z ekologi ą. Podczas spotka ń w szkołach i na terenie komendy z dzie ćmi i młodzie żą w zwi ązku z akcjami „Bezpieczne Ferie”, „Bezpieczne Wakacje” poruszane były tematy mi ędzy innymi zwi ązane z wypalaniem traw, co w kolejnych latach b ędzie nadal praktykowane. Ponadto systematycznie do mediów

75

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 przekazywane s ą informacje na temat wypalania traw oraz palenia w piecach, co przenosi się na to jakiej jako ści powietrzem oddychamy.

3. Analiza SWOT Analiza SWOT jest metod ą znajdywania mocnych i słabych stron, a tym samym przekonywania si ę o okazjach i zagro żeniach jakie czekaj ą Gmin ę Strzelin w perspektywie do 2024 roku. Przeprowadzenie analizy SWOT pomo że w skupieniu si ę na obszarach środowiska, w których Gmina posiada mocne strony oraz w których istniej ą najwi ększe szanse na popraw ę.

Ochrona klimatu i jako ści powietrza MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Nadmierne straty energetyczne zwi ązane m.in. z brakiem izolacji Mo żliwo ść podł ączenia do sieci gazowej oraz wymiana źródeł cieplnej budynków ciepła na ekologiczne Wi ększo ść budynków jednorodzinnych opalanych w ęglem Korzystne warunki dla rozwoju i wykorzystania odnawialnych kamiennym źródeł energii zwłaszcza energii słonecznej i biogazu Spalanie paliw stałych niskiej jako ści Rozwój i modernizacja infrastruktury drogowej Niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura towarzysz ąca ci ągom Opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej komunikacyjnym (np. chodniki, parkingi, trasy rowerowe) Brak du żych emitorów zanieczyszczenia powietrza Wysoki pobór energii przez system o świetlenia ulicznego Napływ zanieczyszcze ń z poza granic gminy SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Brak środków zewn ętrznych na sfinansowanie inwestycji Integracja z UE i wpływ środków pomocowych Niedostateczna świadomo ść ekologiczna społecze ństwa Regulacje ogólnokrajowe i mi ędzynarodowe zobowi ązuj ące do podniesienia jako ści powietrza Brak zainteresowania ze strony mieszka ńców ekologicznymi źródłami energii Post ęp technologiczny Wzrost liczby pojazdów na drogach publicznych Zagro żenia hałasem MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne

Lokalizacja na terenie Gminy dróg krajowych i wojewódzkich, co Brak ochrony przeciwhałasowej szczególnie drogi krajowej daje dobr ą dost ępno ść komunikacyjn ą Brak aktualnych pomiarów wzdłu ż dróg publicznych SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewnętrzne Mo żliwo ść rozwoju gospodarczego Gminy dzi ęki dobrej komunikacji Stałe zwi ększanie si ę ilo ści pojazdów na drogach stwarzaj ące Mo żliwo ść rozwoju turystycznego i rekreacyjnego poprzez dyskomfort dla mieszka ńców dogodny dojazd do Gminy ze wszystkich kierunków Pola elektromagnetyczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Brak przekrocze ń dopuszczalnych poziomów promieniowania Brak obwarowa ń lokalizacyjnych dla instalacji emituj ących elektromagnetycznego promieniowanie elektromagnetyczne SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Mo żliwa lokalizacja instalacji emituj ących promieniowanie Monitoring nat ęż enia pól elektromagnetycznych prze WIO Ś elektromagnetyczne w dowolnej lokalizacji Gospodarowanie wodami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Wystarczaj ące zasoby wód podziemnych Zaburzenie stosunków wodnych na niektórych obszarach Dobra jako ść wód podziemnych Zła jako ść wi ększo ści wód powierzchniowych Dobre zasoby wód powierzchniowych Obni żanie si ę poziomu wód gruntowych Umiarkowane ryzyko zagro żenia powodziowego Wpływ zanieczyszcze ń spoza terenu gminy na stan czysto ści wód

76

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Okre ślenie map zagro żeń powodziowego (MZP) oraz map ryzyka powodziowego (MRP) Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddziaływa ń człowieka na środowisko (np. w zakresie zanieczyszcze ń obszarowych)

Gospodarka wodno-ściekowa MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Zmodernizowana oczyszczalnia ścieków Bardzo niski stopie ń skanalizowania terenów wiejskich (33%) Pomoc samorz ądu w finansowaniu przydomowych oczyszczalni Brak kanalizacji deszczowych na terenach zurbanizowanych ścieków SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Integracja z UE i wpływ środków pomocowych, Niedostateczne rozpoznanie niekorzystnych oddziaływa ń człowieka Regulacje ogólnokrajowe i mi ędzynarodowe zobowi ązuj ące do na środowisko (np. w zakresie zanieczyszcze ń obszarowych) podniesienia jako ści środowiska Niedostateczna pula środków finansowych Zasoby geologiczne MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne

Kontrola istniej ących zakładów górniczych Wyst ępowanie cz ęś ci surowców na obszarach le śnych i cennych Rekultywacja terenów poeksploatacyjnych przyrodniczo SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Mo żliwo ść wykorzystania miejscowych zasobów kruszywa do Nielegalna eksploatacja złó ż budowy infrastruktury lokalnej Gleby MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Brak istotnych zanieczyszcze ń gleb Brak aktualnych bada ń jako ści gleb Du ży potencjał dla rozwoju gospodarki opartej na rolnictwie Niska rentowno ść gospodarstw rolnych SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Wzrost zapotrzebowania na turystyk ę uzdrowiskow ą, weekendow ą, Znaczny udział gleb kwa śnych biznesow ą i aktywny wypoczynek Gospodarka odpadami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Aktualna baza danych o wyrobach i odpadach zwieraj ących azbest Nie wszyscy mieszka ńcy gospodaruj ą odpadami zgodnie z Dofinansowanie unieszkodliwienia azbestu przepisami Znaczne nakłady finansowe na gospodark ę odpadami SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne W wyniku rozwoju turystyki istnieje niebezpiecze ństwo Rozwój systemów gospodarki odpadami przywo żenia odpadów na teren gminy Zasoby przyrodnicze i ochrona lasów MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Wyst ępowanie obszaru chronionego krajobrazu Wyst ępowanie pomników przyrody Niewystarczaj ąca ochrona prawna obszarów cennych Walory i unikalne zasoby środowiska przyrodniczego przyrodniczo Walory przyrodniczo-krajobrazowe (ukształtowanie terenu, zasoby Deficyt w zakresie zintegrowanych tras i ście żek rowerowych środowiska naturalnego) SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne

77

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Korzystne poło żenie geograficzne Niewykorzystywane zasoby środowiskowe i potencjał do rozwoju Rosn ąca świadomo ść społecze ństwa w sferze ekologii turystyki (górzyste tereny, tereny lesne) Zagro żenie powa żnymi awariami MOCNE STRONY SŁABE STRONY czynniki wewn ętrzne czynniki wewn ętrzne Niewielka liczba zakładów b ędących potencjalnym źródłem powa żnej awarii Niewystarczaj ący poziom bezpiecze ństwa, niedoinwestowanie sfery zarz ądzania kryzysowego umo żliwiaj ące gotowo ść na zagro żenia, Współpraca słu żb mundurowych w przeciwdziałaniu powa żnych katastrofy i kl ęski żywiołowe awarii: OSP, KP PSP w Strzelinie, Policja SZANSE ZAGRO ŻENIA czynniki zewn ętrzne czynniki zewn ętrzne Zmniejszenie zagro żenia wypadkowego i po żarowego poprzez Zagro żenia wypadkowe zwi ązane z drog ą krajowa i złym stanem remonty i modernizacja budynków oraz dróg niektórych dróg gminnych

4. Cele programu ochrony środowiska, zadania i ich finansowanie 4.1. Cele i zadania środowiskowe z zakresu ochrony powietrza i klimatu Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie Gminy Strzelin w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane s ą działania d ążą ce do poprawy czysto ści atmosfery. W zwi ązku z zaostrzeniem si ę przepisów ochrony środowiska oraz w interesie mieszka ńców działania te nale żałoby przeprowadzi ć w nast ępuj ących kierunkach poprzez wdro żenie ni żej wymienionych celów: • systematyczna poprawa jako ści powietrza na obszarze gminy, − sukcesywne wdra żanie planu zaopatrzenia w ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe oraz planu gospodarki niskoemisyjnej, − opracowanie i wdro żenie strategii zmniejszania st ęż enia pyłów drobnych PM10, PM2,5, benzo(alfa)pirenu oraz ozonu przyziemnego w powietrzu, − zwi ększenie świadomo ści społeczno ści lokalnej w zakresie potrzeb i mo żliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii i stosowania odnawialnych źródeł energii. • wspieranie i promocja ekologicznych no śników energii, − wymiana konwencjonalnie opalanych pieców w ęglem na ogrzewania gazowe lub inne przyjazne środowisku źródła energii zarówno w obiektach publicznych, jak mieszkaniach prywatnych (realizacja programu ograniczenia niskiej emisji), − wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii, − wspieranie i promowanie korzystania z materiałów energooszcz ędnych w budownictwie przez mieszka ńców, − kontynuowanie prac termomodernizacyjnych na terenie gminy, − intensyfikacj ę działa ń zwi ązanych z modernizacj ą dróg, − utworzenie sieci ście żek rowerowych. Dla Gminy Strzelin na rok 2015. został opracowany Plan Gospodarki Niskoemisyjnej w ramach którego zaplanowano działania ograniczaj ące emisj ę gazów cieplarnianych i realizacj ę gospodarki niskoemisyjnej. Ni żej wymienione cele i priorytety s ą spójne z w/w Planem.

78

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.1.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony powietrza i klimatu Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J

Liczba aktualizacji Aktualizacja "Planu Gospodarki zmiana w Niskoemisyjnej dla gminy Strzelin" przepisach PGN oraz Zało żeń… Zadanie własne: Gmina 1 2 oraz „Zało żeń do planu zaopatrzenia w prawnych Strzelin źródło danych : ciepło, energi ę elektryczn ą i paliwa dotycz ących Gmina Strzelin gazowe dla gminy Strzelin” dokumentów Liczba budynków publicznych poddanych Termomodernizacja budynków Zadanie własne: Gmina brak środków termomodernizacji 7 26 użyteczno ści publicznej na terenie Strzelin finansowych źródło danych : gminy Strzelin Gmina Strzelin Zadanie własne: Gmina Liczba budynków Strzelin brak środków mieszkalnych Zadanie finansowych, Znacz ąca poddanych Termomodernizacja budynków monitorowane: brak poprawa jako ści termomodernizacji 5/rok 5/rok Skuteczne wdra żanie mieszkalnych i mieszkalno- mieszka ńcy, zarz ądcy zainteresowania powietrza na planów i programów usługowych na terenie gminy Strzelin źródło danych: nieruchomo ści, mieszka ńców obszarze gminy słu żą cych ochronie wspólnoty, spółdzielnie OZE Strzelin Gmina Strzelin powietrza w skali 1 mieszkaniowe zwi ązana z lokalnej i wojewódzkiej realizacj ą poprzez osi ągni ęcie Zadanie własne: Gmina kierunków zakładanych efektów Strzelin działa ń ekologicznych brak środków Liczba instalacji OZE 4 Zadanie finansowych,

Ochrona powietrza i klimatu klimatu i powietrza Ochrona naprawczych Zwi ększanie udziału zu życia energii ze monitorowane: na terenie gminy +indywidualne brak wzrost o 20 źródeł odnawialnych; wspieranie WFO ŚiGW źródło danych: systemy zainteresowania rozwoju odnawialnych źródeł energii mieszka ńcy, zarz ądcy Gmina Strzelin mieszka ńców mieszka ńców nieruchomo ści, OZE wspólnoty, spółdzielnie mieszkaniowe

Ilo ść budynków Monitoring zu życia paliw i no śników obj ętych monitoringiem energii w budynkach u żyteczno ści Zadanie własne: Gmina brak środków 0% 100% źródło danych : publicznej, system zarz ądzania energi ą Strzelin finansowych Gmina Strzelin w budynkach u żyteczno ści publicznej Liczba akcji na rok Organizacja akcji społecznych Zadanie własne: Gmina brak środków 5-10 10-15 źródło danych : zwi ązanych z ograniczeniem emisji, Strzelin finansowych Gmina Strzelin efektywno ści ą energetyczn ą oraz

79

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii Czy funkcjonuje system Rozwój systemu informacyjnego informacyjny dla Zadanie dotycz ącego monitoringu jako ści brak środków mieszka ńców tak tak monitorowane: WIO Ś powietrza i stanu jako ści powietrza w finansowych źródło danych : we Wrocławiu skali lokalnej WIO Ś Liczba kontroli Zadanie zakładów w ci ągu roku Sukcesywna kontrola uci ąż liwych brak środków 3 5 monitorowane: WIO Ś źródło danych : źródeł zanieczyszcze ń finansowych we Wrocławiu WIO Ś Długo ść dróg rowerowych (km) Zadanie własne: Gmina brak środków 2,4km 7,2km Budowa dróg rowerowych źródło danych : Strzelin finansowych Gmina Strzelin Wdro żenie mechanizmów Liczba odcinków dróg ograniczaj ących Zadanie własne: Gmina budowanych i negatywny wpływ Strzelin przebudowywanych transportu na jako ść Budowa i przebudowa infrastruktury Zadanie brak środków źródło danych : 20 ok. 20-30 powietrza poprzez drogowej na terenie gminy monitorowane: Powiat finansowych Gmina Strzelin ZDP efektywn ą polityk ę Strzeli ński, DSiK we Strzelin, DSiK we transportow ą do poziomu Wrocławiu Wrocławiu nie powoduj ącego negatywnego oddziaływania na jako ść Liczba wymienionych Zadanie powietrza Wybór przewo źnika dla transportu, autobusów monitorowane: brak środków 0 5 którego tabor wyposa żony jest w przedsi ębiorstwa finansowych źródło danych : ekologiczne jednostki nap ędowe Gmina Strzelin komunikacyjne

80

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.1.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony powietrza i klimatu Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny lp. Zadanie (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji za realizacj ę o zadaniu (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 A B C D E F G H I J K Aktualizacja "Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla gminy Strzelin" oraz środki Gminy Strzelin (100%), Zadanie własne: Gmina „Zało żeń do planu zaopatrzenia w ciepło, 45 b.d. (mo żliwe dofinansowanie ze środków Strzelin energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe dla WFO ŚiGW/NFO ŚiGW (50%) gminy Strzelin” środki Gminy Strzelin (20%), środki Zadanie własne: Gmina powiatu strzeli ńskiego (20%), Budowa i przebudowa dróg gminnych 481,125 1373,76 2500 Strzelin POi Ś/RPO WD 2014-2020, NFO ŚiGW/WFO ŚiGW (60%) Modernizacja i budowa o świetlenia Zadanie własne: Gmina środki Gminy Strzelin, POIi Ś/RPO koszty poł ączone z modernizacj ą dróg ulicznego gminy Strzelin Strzelin WD 2014-2020 Termomodernizacja budynków środki Gminy Strzelin (20%), Zadanie własne: Gmina użyteczno ści publicznej na terenie gminy - 20 80 - 150 POi Ś/RPO WD 2014-2020, Strzelin Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW (80%) 1 Monitoring zu życia paliw i no śników energii w budynkach u żyteczno ści Zadanie własne: Gmina 10 10 10 10 80 środki Gminy Strzelin (100%) publicznej, system zarz ądzania energi ą w Strzelin budynkach u żyteczno ści publicznej Ochrona powietrza i klimatu klimatu i powietrza Ochrona realizacja Budowa mikroinstalacji fotowoltaicznych Zadane wła śnie: Gmina Środki Gminy Strzelin (15%) zadania zale żna na budynkach u żyteczno ści publicznej na 1379,09 Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW) (85%) uzyskania terenie Gminy Strzelin dofinansowania Edukacja ekologiczna w zakresie środki Gminy Strzelin (100%) Zadanie własne: Gmina wykorzystania odnawialnych źródeł 5 5 5 5 40 (mo żliwe dofinansowanie ze środków Strzelin energii i efektywno ści energetycznej WFO ŚiGW/NFO ŚiGW) (80%) środki Gminy Strzelin (20%), Zadanie własne: Gmina Budowa dróg rowerowych 40 50 40 50 150 POi Ś/RPO WD 2014-2020, Strzelin NFO ŚiGW/WFO ŚiGW (80%)

81

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.1.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony powietrza i klimatu

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G

Zadanie monitorowane: mieszka ńcy, środki wła ścicieli i zarz ądców (30%), Termomodernizacja budynków mieszkalnych i zakres ustalany zarz ądcy nieruchomo ści, wspólnoty, 2 000 POi Ś/RPO WD 2014-2020, mieszkalno-usługowych na terenie gminy Strzelin na biez ąco spółdzielnie mieszkaniowe NFO ŚiGW/WFO ŚiGW (70%)

Rozwój systemu informacyjnego dotycz ącego Zadanie monitorowane: WIO Ś we środki bud żetu pa ństwa (50%), POiS/RPO monitoringu jako ści powietrza i stanu jako ści powietrza w 25 Wrocławiu WD 2014-2020 (50%) skali lokalnej

Zadanie monitorowane: WIO Ś we Sukcesywna kontrola uci ąż liwych źródeł zanieczyszcze ń 25 środki WIO Ś (100%) Wrocławiu

Przebudowa i modernizacja DK39 Zadanie monitorowane: GDDKiA 67 685,50 Środki GDDKiA 1 środki powiatu strzeli ńskiego, Budowa i modernizacja infrastruktury drogowej w tym Zadanie monitorowane: Powiat województwa dolno śląskiego (30%), w razie 2 000 traktów pieszych i ście żek rowerowych Strzelin, DSDiK we Wrocławiu POi Ś/RPO WD 2014-2020, potrzeby NFO ŚiGW/WFO ŚiGW (70%) Ochrona powietrza i klimatu klimatu i powietrza Ochrona

Zadanie monitorowane: Nadle śnictwo Lasy pa ństwowe Nadle śnictwo Henryków Przebudowa drogi le śnej w le śnictwie Go ści ęcice 300 Henryków (100%)

środki przedsi ębiorstw komunikacyjnych Wybór przewo źnika dla transportu, którego tabor Zadanie monitorowane: w razie 600 (30%), POi Ś/RPO WD 2014-2020, wyposa żony jest w ekologiczne jednostki nap ędowe przedsi ębiorstwa komunikacyjne potrzeby NFO ŚiGW/WFO ŚiGW (70%)

82

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2. Cele i zadania środowiskowe w zakresie ochrony przed hałasem Hałas jest elementem tzw. stresu miejskiego, wpływaj ącym, na jako ść życia ludno ści, zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych. Poprawa jako ści środowiska na tych obszarach musi obejmowa ć, oprócz szeregu działa ń wyszczególnionych w paragrafach dotycz ących jako ści powietrza i jako ści wód działania ukierunkowane na ochron ę przed hałasem, zwłaszcza pochodz ącym ze środków transportu. Realizacja celu krótkoterminowego, którym jest zmniejszenie uci ąż liwo ści hałasu dla mieszka ńców i środowiska poprzez jego obni żenie do poziomu obowi ązuj ących standardów winna by ć poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. W pierwszej kolejno ści, rozpoznaniem klimatu akustycznego nale ży obj ąć obszar, gdzie skala zagro żenia hałasem jest najwi ększa ze wzgl ędu na stopie ń urbanizacji i istniej ącą sie ć dróg oraz główne ci ągi komunikacyjne (drogi krajowe). Zarz ądzaj ący drog ą lub lini ą kolejow ą zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja mo że powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporz ądza, co pi ęć lat map ę akustyczn ą terenu, na którym eksploatacja obiektu mo że powodowa ć przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Działanie zakładów nie powinno powodowa ć przekrocze ń standardów, jako ści środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza teren, do którego prowadz ący instalacj ę ma tytuł prawny. Dotyczy to równie ż obszaru ograniczonego u żytkowania, je żeli został utworzony w zwi ązku z funkcjonowaniem zakładu. Je żeli akustyczne oddziaływanie b ędące wynikiem prowadzenia zakładu wyst ępuje na terenach, dla których nie zostały ustawowo ustalone dopuszczalne poziomy hałasu lub na terenach, dla których nie mo żna okre śli ć dopuszczalnego poziomu hałasu poprzez przyj ęcie warto ści dopuszczalnych dla rodzaju terenu o zbli żonym przeznaczeniu – wówczas nie podejmuje si ę działa ń przewidzianych ustaw ą na rzecz kształtowania klimatu akustycznego tych terenów. Za przekroczenie poziomów hałasu okre ślonych w decyzji na emitowanie hałasu do środowiska i obowi ązuj ących decyzjach o dopuszczalnym poziomie hałasu przenikaj ącego do środowiska – Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjnej kary pieni ęż ne. Ponadto na podmiocie prowadz ącym działalno ść gospodarcz ą spoczywa odpowiedzialno ść za ochron ę środowiska polegaj ąca na podj ęciu niezb ędnych działa ń naprawczych. Cele krótkoterminowe (do 2024 roku) i główne działania w zakresie ochrony przed hałasem to: • ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizacj ę zorganizowanej działalno ści inwestycyjnej, zakładów mog ących by ć potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umo żliwi lokalizacj ę zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych, • niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą by ć źródłem du żej emisji hałasu do środowiska ze wzgl ędu na rodzaj prowadzonej działalno ści lub technologie produkcji. • ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej: − budowa obwodnic, − poprawa nawierzchni dróg, − optymalizacja płynno ści ruchu, − wprowadzanie systemów pasów zieleni izolacyjnej. Istotnym elementem dla Gminy Strzelin będzie kontynuacja wprowadzania do Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed hałasem.

83

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przed hałasem Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Liczba przedsi ębiorstw zmiana w Ograniczenie hałasu przemysłowego badanych pod k ątem przepisach na skutek zwi ększenia działalno ści Zadanie emisji hałasu 2 3 prawnych kontrolnej i inspekcyjnej oraz monitorowane: WIO Ś źródło danych : dotycz ących wdra żania zalece ń́ pokontrolnych WIO Ś kompetencji Przekroczenia dopuszczalnych Stosowanie zabezpiecze ń́ Zadanie brak przekroczenia poziomów d źwi ęku na brak akustycznych na wymagaj ących tego monitorowane: wystarczaj ącej 4 punktach na drogach przekrocze ń odcinkach dróg i linii kolejowych oraz Zarz ądzaj ący drogami i opłacalno ści 4 badane źródło danych : działania zawarte w POH liniami kolejowymi modernizacji WIO Ś Czy wprowadzono do Stosowanie odpowiednich zapisów w MPZP zapisy dot. Zmniejszenie liczby planach zagospodarowania brak mo żliwo ści ograniczenia emisji Zadanie własne: Gmina tak tak mieszka ńców przestrzennego, umo żliwiaj ących zmian w planach hałasu Strzelin nara żonych na ograniczenie emisji hałasu do w tym zakresie źródło danych: ponadnormatywny hałas środowiska Gmina Strzelin Poprawa i Redukcja hałasu przemysłowego (w utrzymanie Ilo ść przedsi ębiorstw, tym m.in. wyciszanie hal oraz 1 dobrego stanu gdzie stwierdzono hałasuj ących maszyn i urz ądze ń́ przez Zadanie brak środków akustycznego naruszenia 0 0 zastosowanie odpowiednich rozwi ąza ń́ monitorowane: finansowych środowiska źródło danych: takich jak np. obudowy przedsi ębiorstwa WIO Ś dźwi ękochłonne, tłumiki d źwi ęku, Ochrona przed hałasem hałasem przed Ochrona izolacje akustyczne) Ilo ść akcji edukacyjnych dotycz ących hałasu Edukacja ekologiczna w zakresie Zadanie własne: Gmina 0 2 źródło danych: zapobiegania nadmiernej emisji hałasu Strzelin Gmina Strzelin Ilo ść punktów pomiaru brak środków hałasu drogowego na Bie żą cy monitoring poziomów hałasu Rozwój sieci Zadanie finansowych na terenie gminy 4 5 w ramach Pa ństwowego Monitoringu monitoringu poziomu monitorowane: WIO Ś realizacje źródło danych: Środowiska emisji hałasu do zadania WIO Ś środowiska oraz Ilo ść wydawanych nara żenia mieszka ńców rocznie decyzji Zadanie na ponadnormatywny Działania administracyjne maj ące na administracyjnych 2 2 monitorowane: Powiat brak hałas celu ograniczenia hałasu z zakładów źródło danych: Strzeli ński Powiat Strzeli ński

84

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony przed hałasem Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizacj ę (w tys. zł) Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 A B C D E F G H I J K Stosowanie odpowiednich zapisów w planach zagospodarowania Zadanie własne: Gmina Środki Gminy Strzelin w ramach aktualizacji przestrzennego, umo żliwiaj ących Koszty administracyjne Strzelin (100%), MPZP ograniczenie emisji hałasu do 1 środowiska

Edukacja ekologiczna w zakresie środki Gminy Strzelin Zadanie własne: Gmina mo żliwo ść szukania zapobiegania nadmiernej emisji 1 1 1 1 8 (50%), środki zewn ętrzne Strzelin sponsorów w zakresie Ochrona przed hałasem hałasem przed Ochrona hałasu WFOSiGW (50%)

4.2.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony przed hałasem

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki wł ączone) (w tys. zł)

A B C D E F G Ograniczenie hałasu przemysłowego na skutek ilo ść przedsi ębiorstw zwi ększenia działalno ści kontrolnej i inspekcyjnej oraz Zadanie monitorowane: WIO Ś koszty administracyjne środki WIO Ś (100%) do kontroli ustalana wdra żania zalece ń́ pokontrolnych jest przez WIO Ś

Działania administracyjne maj ące na celu ograniczenia Zadanie monitorowane: Powiat środki Powiatu Strzeli ńskiego poprzez wydawanie koszty administracyjne hałasu z zakładów Strzeli ński (100%) decyzji zakres zada ń aktualnie nie ma danych środki administratorów dróg, PKP, Stosowanie zabezpiecze ń́ akustycznych na wymagaj ących Zadanie monitorowane: Zarz ądzaj ący drogowych zapisano w dotycz ących i kosztów fundusze unijne (w tym RPO, tego odcinkach dróg i linii kolejowych liniami kolejowymi i drogami cz ęś ci dotycz ącej 1 zadania POIi Ś do (70%) powietrza Bie żą cy monitoring poziomów hałasu w ramach Zadanie monitorowane: WIO Ś 50 środki WIO Ś (100%) Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Ochrona przed hałasem hałasem przed Ochrona Redukcja hałasu przemysłowego (w tym m.in. wyciszanie hal oraz hałasuj ących maszyn i urz ądze ń́ przez środki własne przedsi ębiorstw, koszty w zale żno ści od Zadanie monitorowane: zastosowanie odpowiednich rozwi ąza ń́ takich jak np. 1 000 fundusze unijne (w tym RPO, ilo ści przedsi ębiorstw przedsi ębiorstwa obudowy dźwi ękochłonne, tłumiki d źwi ęku, izolacje POIi Ś do 70%) realizuj ących zadania akustyczne)

85

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.3. Cele i zadania środowiskowe w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Głównym celem w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym jest monitoring wyst ępuj ących pól elektromagnetycznych w środowisku. Dysponuj ąc wynikami przeprowadzonych pomiarów poziom pól elektromagnetycznych b ędzie mo żliwa reakcja na ewentualne przekroczenia (np. zmiana anten na mniej emisyjne). W celu ograniczenia oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi, powinno si ę przestrzega ć nast ępuj ących zasad: • unika ć lokalizacji nowych budynków mieszkalnych w bliskim s ąsiedztwie linii elektroenergetycznych lub stacji transformatorowych wysokiego napi ęcia; • wprowadza ć w nowoprojektowanych i remontowanych układach energetycznych nowe materiały i technologie wykonawstwa. W zwi ązku z rozwojem systemu usług telekomunikacyjnych na terenie województwa potencjalnie wzro śnie oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego pochodz ącego z tego źródła. Dla potrzeb rozwoju sieci telekomunikacyjnych nale ży uwzgl ędnia ć w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miejsca dla urz ądze ń teletechnicznej kanalizacji kablowej. Natomiast w zwi ązku z intensywnym rozwojem budownictwa mieszkalnego, wzrasta ć b ędzie g ęsto ść linii energetycznych. Linie energetyczne o napi ęciu 110 kV i wyższych, nie powinny by ć lokalizowane w s ąsiedztwie terenów mieszkalnych. Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o wyst ępuj ących poziomach pól. Zniesiony został obowi ązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednak nało żono obowi ązek wykonania pomiarów nat ęż enia pól elektromagnetycznych na prowadz ących instalacje i u żytkowników urz ądze ń emituj ących pola elektromagnetyczne. Pomiary nale ży przeprowadza ć bezpo średnio po rozpocz ęciu u żytkowania instalacji lub urz ądzenia i ka żdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urz ądzenia. Zadania na poziomie gminy obejmuj ą preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizuj ącego, opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzgl ędnieniem zagro żeń promieniowaniem niejonizuj ącym.

86

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.3.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J zmiana w Ograniczanie oddziaływania pól przepisach elektromagnetycznych m.in. poprzez Zadanie własne: dotycz ących praw preferowanie nisko konfliktowych Gmina Strzelin wła ścicielskich, lokalizacji źródeł promieniowania ryzyko sprzeciwu Liczba punktów z elektromagnetycznego przekroczeniami mieszka ńców Utrzymanie warto ści dopuszczalnych nat ęż enia poziomów zmiana w promieniowania Monitoring poziomów pól Gromadzenie danych nt. instalacji Zadanie przepisach 1 promieniowania 0 0 elektromagnetycznego elektromagnetycznego elektromagnetycznych emituj ących pola elektromagnetyczne monitorowane: prawnych na dotychczasowych, wymagaj ących zgłosze ń Starosta Strzeli ński dotycz ących niskich poziomach kompetencji źródło danych: elektromagnetycznym elektromagnetycznym WIO Ś Zadanie wzrost liczby Ochrona przed promieniowaniem promieniowaniem przed Ochrona Kontynuacja monitoringu pól monitorowane: źródeł elektromagnetycznych WIO Ś we Wrocławiu promieniowania

4.3.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty realizacji zadania Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizacj ę (w tys. zł) Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 A B C D E F G H I J K

Ograniczanie oddziaływania pól elektromagnetycznych m.in. zadanie realizowane w poprzez preferowanie nisko Zadanie własne: Gmina koszty administracyjne środki Gminy Strzelin

1 m trakcie planowania konfliktowych lokalizacji źródeł Strzelin (uzgodnienia realizowane w ramach obowi ązków słu żbowych) (100%) lokalizacji instalacji promieniowania

Ochrona przed przed Ochrona elektromagnetycznego promieniowaniem promieniowaniem elektromagnetyczny

87

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.3.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Obszar Dodatkowe informacje lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źródła finansowania interwencji o zadaniu (+ jednostki wł ączone) (w tys. zł)

A B C D E F G działanie aktualnie jest Zadanie monitorowane: WIO Ś we Kontynuacja monitoringu pól elektromagnetycznych 45 środki WIO Ś (100%) realizowane w cyklach 3 Wrocławiu letnich

1 koszty administracyjne wynikaj ące z prowadzenia działanie b ędzie Gromadzenie danych nt. instalacji emituj ących pola Zadanie monitorowane: Powiat środki Powiatu Strzeli ńskiego ewidencji kontynuacj ą realizowanego Ochrona przed przed Ochrona elektromagnetyczne wymagaj ących zgłosze ń Strzeli ński (100%)

promieniowaniem promieniowaniem (w ramach obowi ązków ju ż działania elektromagnetycznym elektromagnetycznym słu żbowych)

88

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie gospodarowania wodami Inwestycje w zakresie przeciwdziałania skutkom powodzi wykraczaj ą znacznie poza mo żliwo ści gminy Strzelin. Mo żliwe jest jednak zwi ększenia bezpiecze ństwa powodziowego mieszka ńców poprzez działania niezwi ązane bezpo średnio z inwestowaniem w urz ądzenia przeciwpowodziowe. W zasadzie wszystkie przedsi ęwzi ęcia mo żna podzieli ć na czynne i bierne. Bardzo cz ęsto ich rodzaj wymuszony jest własno ści ą. Do działa ń biernych nale żą : • monitoring powodziowy dla całej gminy oparty na koncepcji pozyskiwania skutecznej informacji o opadzie i odpływie w warunkach powodziowych, współpracuj ący z istniej ącą i planowan ą sieci ą IMGW, • system ostrze żeń gwarantuj ący mieszka ńcom i u żytkownikom terenów zalewowych mo żliwie szybkie powiadomienie o nadchodz ącym zagro żeniu, • wyposa żenie dru żyn ratowniczych w specjalistyczny sprz ęt niezb ędny do efektywnego prowadzenia akcji przeciwpowodziowej, w tym wyposa żenie magazynów ochrony przeciwpowodziowej, • opracowanie materiałów informacyjnych z podstawowymi danymi umo żliwiaj ącymi identyfikacj ę przez ka żdego mieszka ńca zagro żonego obszaru zagro żenia powodziowego w jego otoczeniu. Do działa ń aktywnych nale żą : • bie żą ce remonty budowli regulacji rzek i potoków, • bie żą ce remonty, stała konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urz ądze ń odprowadzaj ących wod ę lub zabezpieczaj ących odpływ, • wycinka drzew i krzewów w korytach cieków, co przeciwdziała podnoszeniu si ę poziomu zwierciadła wód odpływowych oraz niszczeniu mostów i brzegowych ubezpiecze ń dróg, • systematyczne oczyszczanie z rumowiska koryt powy żej zapór przeciw rumowiskowych i stopni wodnych, stabilizuj ących dno cieków. Za działania zwi ązane z ochron ą przeciwpowodziow ą odpowiada, zgodnie z ustaw ą Prawo wodne, dyrektor regionalnego zarz ądu gospodarki wodnej (RZGW). Z jego inicjatywy jest opracowanie projektu planu ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym. RZWG s ą równie ż odpowiedzialne za prowadzenie działa ń informacyjnych i koordynacj ę w razie powodzi lub suszy na podległym terenie. Ochron ę przed powodzi ą prowadzi si ę zgodnie z planami ochrony przeciwpowodziowej na obszarze kraju, planami ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego, a w szczególno ści przez: • zachowanie i tworzenie wszelkich systemów retencji wód, budow ę i rozbudow ę zbiorników retencyjnych, suchych zbiorników przeciwpowodziowych oraz polderów przeciwpowodziowych; • racjonalne retencjonowanie wód oraz u żytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a tak że sterowanie przepływami wód, • funkcjonowanie systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodz ącymi w atmosferze oraz hydrosferze, • kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych, budowanie oraz utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych, a tak że kanałów ulgi. Z analizy przeprowadzonej w rozdziale dotycz ącym wód mo żna stwierdzi ć, i ż ich stan ulega powolnej poprawie. Oceniaj ąc te tendencje nale ży pami ęta ć, że o stanie wód powierzchniowych decyduj ą nie tylko wska źniki fizykochemiczne, ale i biologiczne czy hydromorfologiczne. Oznacza to, że przywrócenie czysto ści wodom powierzchniowym nie spowoduje automatycznie dobrego stanu wód. Przywrócenie wła ściwych dla danej cz ęś ci wód elementów biologicznych b ędzie cz ęsto procesem bardziej długotrwałym. W harmonogramie realizacji zada ń własnych i monitorowanych zamieszczono zadania dotycz ące prowadzenia monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych, działania edukacyjne, promocyjne, propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, zasadach i sposobach ochrony wód, w szczególno ści skierowane do dzieci i młodzie ży, a tak że budow ę, przebudowa, modernizacja budowli przeciwpowodziowych oraz działania inwestycyjne i utrzymaniowe zwi ązane z melioracjami wodnymi szczegółowymi oraz rowami odwadniaj ącymi tereny zurbanizowane.

89

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.4.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu gospodarowania wodami Wska źnik Obszar Kierunek Podmiot lp. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść interwencji odpowiedzialny Warto ść bazowa (+ źródło danych) docelowa A B C D E F G H I J wody wody powierzchniowe Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowe Ocena JCWP oraz stan zły powierzchniowych i podziemnych w stan dobry Zadanie JCWPd wody podziemne ramach Pa ństwowego Monitoringu wody monitorowane: brak źródło danych : stan dobry (w Środowiska oraz udost ępnianie podziemne stan WIO Ś, PIG WIO Ś rejonie gminy wyników tego monitoringu w tym dobry brak stacji wzmocnienie monitoringu wód

pomiaru) Działania edukacyjne, promocyjne, Ilo ść propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę przeprowadzonych brak o konieczno ści, celach, zasadach i Zadanie działa ń edukacyjnych zainteresowania 2-3 rocznie 2-3 rocznie sposobach ochrony wód, sposobach monitorowane: w gminie mieszka ńców ochrony przed powodzi ą i susz ą, w KZGW, RZGW źródło danych: gminy szczególno ści skierowane do dzieci i System Gmina Strzelin zrównowa żonego Osi ągni ęcie i młodzie ży gospodarowania utrzymanie co Działania zwi ązane z przywracaniem i wodami Długo ść konserwacji i Konserwacja i Konserwacja i najmniej dobrego popraw ą ekologicznych funkcji wód i powierzchniowymi udro żnienia koryt udro żnienie udro żnienie stanu jednolitych popraw ą hydromorfologii koryt cieków, Zadanie niewystarczaj ące i podziemnymi, cieków cieków na cieków na cz ęś ci wód w tym: działania renaturyzacyjne i monitorowane: środki umo żliwiaj ący źródło danych : długo ści długo ści powierzchniowych rewitalizacyjne, przywracanie dro żno ści DZMiUW finansowe 1 zaspokojenie DZMiUW 146,676km 109,134km i podziemnych cieków, zwi ększenie retencyjno ści uzasadnionych zgodnie z naturalnej ich zlewni potrzeb wodnych Długo ść konserwacji i Konserwacja i obowi ązuj ącymi Konserwacja i regionu przy udro żnienia wałów udro żnienie Planami Działania konserwacyjne zwi ązane z Zadanie niewystarczaj ące udro żnienie

Gospodarowanie wodami wodami Gospodarowanie osi ągni ęciu i przeciwpowodziowych wałów na gospodarowania zapobieganiem powodziom i ich monitorowane: środki wałów na długo ści utrzymaniu co źródło danych : długo ści wodami dla skutkom DZMiUW finansowe 173,33km najmniej dobrego DZMiUW 138,664km dorzeczy Odry stanu wód Liczba magazynów Zadanie własne: przeciwpowodziowych Utrzymywanie, doposa żenie i Gmina Strzelin niewystarczaj ące na terenie gminy 1 1 optymalizacja wykorzystania magazynu Zadanie środki źródło danych: przeciwpowodziowego monitorowane: finansowe Gmina Strzelin Powiat Strzeli ński Wyznaczanie i uwzgl ędnianie w miejscowych planach zagospodarowania Liczba zmian MPZP przestrzennego ustale ń planów uwzgl ędniaj ących przedłu żaj ący zarz ądzania ryzykiem powodziowym zarz ądzanie ryzykiem Zadanie własne: si ę etap 0 100% oraz granic obszarów zalewowych, w powodziowym Gmina Strzelin opiniowania i tym obszarów szczególnego zagro żenia źródło danych: uzgadniania powodzi ą, na których obowi ązuj ą Gmina Strzelin zakazy wynikaj ące z ustawy Prawo wodne

90

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.4.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarowania wodami Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania odpowiedzialny (w tys. zł) Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji do roku (+ jednostki rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 o zadaniu wł ączone) 2024 A B C D E F G H I J K Utrzymywanie, doposa żenie i optymalizacja środki Gminy Strzelin (100%) Zadanie własne: wykorzystania magazynu 18,4 20 20 20 158,4 (mo żliwe dofinansowanie ze środków Gmina Strzelin przeciwpowodziowego WFO ŚiGW/NFO ŚiGW) (do 80%) Wyznaczanie i uwzgl ędnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego ustale ń planów zarz ądzania ryzykiem w trakcie Zadanie własne: 1 powodziowym oraz granic obszarów 112 realizacja wg potrzeb środki Gminy Strzelin (100%) aktualizacji Gmina Strzelin zalewowych, w tym obszarów szczególnego MPZP zagro żenia powodzi ą, na których obowi ązuj ą zakazy wynikaj ące z ustawy Prawo wodne

Gospodarowanie wodami wodami Gospodarowanie środki Gminy Strzelin (100%) Zadanie własne: Konserwacja rowów melioracyjnych 41 realizacja wg potrzeb (mo żliwe dofinansowanie z Urz ędu Gmina Strzelin Marszałkowskiego)

4.4.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarowania wodami Podmiot Szacunkowe odpowiedzialny koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki zadania o zadaniu wł ączone) (w tys. zł) A B C D E F G Zadanie Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych w ramach Pa ństwowego Monitoringu realizacja jako monitorowane: 20 środki WIO Ś (100%) Środowiska oraz udost ępnianie wyników tego monitoringu w tym wzmocnienie monitoringu wód kontynuacja WIO Ś, PIG Działania edukacyjne, promocyjne, propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, Zadanie środki KZGW, RZGW zasadach i sposobach ochrony wód, sposobach ochrony przed powodzi ą i susz ą, w szczególno ści monitorowane: 30 zadanie ci ągłe (100%) skierowane do dzieci i młodzie ży KZGW, RZGW Działania zwi ązane z przywracaniem i popraw ą ekologicznych funkcji wód i popraw ą hydromorfologii Zadanie środki DZMiUW, 1 koryt cieków, w tym: działania renaturyzacyjne i rewitalizacyjne, przywracanie dro żno ści cieków, monitorowane: 1 444 Gmina Strzelin (dotacja: 6 zwi ększenie retencyjno ści naturalnej ich zlewni DZMiUW tys. zł ) Zadanie Działania konserwacyjne zwi ązane z zapobieganiem powodziom i ich skutkom monitorowane: 23 320 środki DZMiUW (100%)

Gospodarowanie wodami wodami Gospodarowanie DZMiUW Zadanie Środki Powiatu w razie Utrzymywanie, doposa żenie i optymalizacja wykorzystania magazynów przeciwpowodziowych monitorowane: 10 Strzeli ńskiego (100%) potrzeby Powiat Strzelin

91

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.5. Cele i zadania środowiskowe w zakresie gospodarki wodno ściekowej Podstawowym działaniem w zakresie gospodarki wodno ściekowej jest likwidacja lub ograniczenie oddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagra żaj ącym czysto ści wód jest nieuporz ądkowana gospodarka ściekowa, st ąd te ż priorytetowym działaniem będą inwestycje z tego zakresu oraz racjonalizuj ące u żytkowanie wody. W celu poprawy jako ści wód powierzchniowych, nale ży wykona ć szczegółow ą inwentaryzacj ę punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie j ą aktualizowa ć. Nast ępnym, niezwykle wa żnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonuj ą na terenach nieskanalizowanych. Bardzo cz ęsto zbiorniki te s ą nieszczelne i s ą źródłem zanieczyszczenia wód. Powinna by ć prowadzona kontrola stanu technicznego szamb, a po przył ączeniu posesji do sieci kanalizacyjnej - mo żliwie szybka ich likwidacja. Nale ży równie ż propagowa ć budow ę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, na których obecnie nie przewiduje si ę budowy sieci kanalizacyjnej. W zakładach przemysłowych nale ży promowa ć wprowadzanie zamkni ętych obiegów wody, jako elementu pozwalaj ącego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a tak że zmiany technologii, popraw ę stanu zakładowych sieci wodoci ągowych, itp. W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej b ędzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych uj ęć wód podziemnych, na których obowi ązuj ą zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpo średniej (grupa bezwzgl ędnie obowi ązuj ących nakazów) ma na celu eliminacj ę zagro żenia powstaj ącego w zwi ązku z uj ęciem wody. Ustalenia zwi ązane z ochron ą wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zosta ć w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Na terenie ochrony bezpo średniej uj ęcia wody zabronione jest u żytkowanie gruntów do celów niezwi ązanych z eksploatacj ą uj ęcia wody. Na terenach ochrony bezpo średniej uj ęcia wody nale ży: • odprowadza ć wody opadowe w sposób uniemo żliwiaj ący przedostanie si ę ich do urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, • zagospodarowa ć teren zieleni ą, • odprowadza ć poza granic ę terenu ochrony bezpo średniej ścieki z urz ądze ń sanitarnych, przeznaczonych do u żytku osób zatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody, • ograniczy ć do niezb ędnych potrzeb przebywania osób niezatrudnionych przy obsłudze urz ądze ń słu żą cych do poboru wody. Zadania w gospodarce ściekowej wynikaj ą ze zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdra żania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza tak że Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych . 21 kwietnia 2016 r. Rada Ministrów przyj ęła aktualizacj ę Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych 2015 (IVAKPO ŚK). Przyj ęta przez rz ąd aktualizacja zawiera list ę zada ń zaplanowanych przez samorz ądy do realizacji w latach 2015-2021. Ponadto nale ży wspiera ć działania z zakresu uporz ądkowania i modernizacji gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych – działania te realizowane b ędą poprzez budow ę urz ądze ń podczyszczaj ących ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, technologiczne wykorzystanie ścieków oraz wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodno-ściekowej. Zadanie te b ędą finansowane przez podmioty gospodarcze. Na terenach zurbanizowanych nale ży d ąż yć do uporz ądkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególno ści wspiera ć działania zmierzaj ące do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszcze ń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy u żywa si ę środków chemicznych do likwidacji ślisko ści po śniegowej. Ograniczenie ilo ści zanieczyszcze ń niesionych w spływach opadowych powinno nast ępowa ć w sposób mo żliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód opadowych do kanalizacji ogólnospławnej, a tam, gdzie jest to mo żliwe do kanalizacji deszczowej zako ńczonej separatorem lub do sztucznych zbiorników budowanych np. przy drogach ekspresowych i autostradach. Ograniczenie zanieczyszcze ń powinno si ę odbywa ć równie ż poprzez utrzymanie czysto ści w zlewni, sprz ątanie jej, ale te ż nakładanie powszechnych kar za zanieczyszczenia np. jezdni. Bardzo istotne jest, aby wzdłu ż ulic sadzona była ziele ń, która nie dopu ści do wymywania gruntu z niezagospodarowanych terenów. Separatory substancji ropopochodnych s ą niezb ędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wsz ędzie tam, gdzie mog ą wyst ąpi ć spływy deszczu z olejami nap ędowymi i benzyn ą. Rozbudowa istniej ącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzgl ędni ć nast ępuj ące zalecenia: • wykorzystanie istniej ących rowów melioracyjnych i ich pojemno ści retencyjnej, • systematyczne czyszczenie rowów melioracyjnych (np. usuwanie odpadów w postaci tzw. „dzikich składowisk”, koszenie ro ślinno ści zarastaj ącej rowy), • naprawa istniej ącego systemu kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej i sanitarnej. 92

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Racjonalizacja użytkowania wody b ędzie realizowana zgodnie z hierarchi ą wa żno ści wykorzystania wód przez ró żnych u żytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejno ści realizowane s ą potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a nast ępnie przemysłu spo żywczego wymagaj ącego wody wysokiej jako ści, rolnictwa (w celu nawadniania u żytków rolnych i pojenia zwierz ąt) oraz przemysłu. U żytkownicy wody b ędą informowani o mo żliwo ściach relatywnego zmniejszania jej zu życia, np. poprzez wprowadzanie zamkni ętych obiegów, zmiany technologii, popraw ę stanu sieci wodoci ągowych (tak że zakładowych), zakup urz ądze ń wodooszcz ędnych. W celu ograniczenia strat wody nale ży systematycznie dokonywa ć przegl ądu i konserwacji sieci wodoci ągowej, prowadz ąc niezb ędne remonty i modernizacje poszczególnych odcinków.

93

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.5.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu gospodarki wodno ściekowej Wska źnik Obszar Kierunek Podmiot lp. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J

Zwodoci ągowanie gminy Budowa, rozbudowa i modernizacja Zadanie uj ęć wody, stacji uzdatniania wody monitorowane: brak środków 97,9% 100% źródło danych : ZWiK Sp. z o.o. oraz infrastruktury słu żą cej do ZWiK Sp. z o.o. finansowych Strzelin zbiorowego zaopatrzenia w wod ę Strzelin Budowa, rozbudowa i modernizacja Zadanie Skanalizowanie gminy urz ądze ń słu żą cych do oczyszczania monitorowane: brak środków 67,1% 77,1% ścieków komunalnych i źródło danych : ZWiK Sp. z o.o. ZWiK Sp. z o.o. finansowych zagospodarowywania osadów Strzelin Strzelin ściekowych System Rozwój i zrównowa żonego dostosowanie Zadanie własne gospodarowania instalacji i Gmina Strzelin Długo ść kanalizacji sanitarnej Budowa, rozbudowa i modernizacja wodami urz ądze ń słu żą cych brak środków 118,20 km 135,82 km sieci kanalizacji sanitarnej i Zadanie powierzchniowymi źródło danych : ZWiK Sp. z o.o. zrównowa żonej i finansowych ciekowa ciekowa monitorowane: ś Strzelin, Gmina Strzelin deszczowej i podziemnymi, racjonalnej ZWiK Sp. z o.o. umo żliwiaj ący gospodarce wodno- Strzelin 1 zaspokojenie ściekowej dla uzasadnionych potrzeb ludno ści i Zadanie własne: potrzeb wodnych przemysłu Działania edukacyjne, promocyjne, Gmina Strzelin regionu przy propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, Zadanie osi ągni ęciu i monitorowane: Gospodarka wodno wodno Gospodarka utrzymaniu co Ilo ść zrealizowanych akcji zasadach i sposobach oszcz ędnego brak użytkowania wody oraz ZWiK Sp. z o.o. zainteresowania najmniej dobrego edukacyjnych /rocznie 5/rok 5/rok Strzelin, stanu wód najwa żniejszych sprawach mieszka ńców źródło danych : Gmina Strzelin zwi ązanych z odprowadzaniem i Dolno śląski gminy oczyszczaniem ścieków, w Pa ństwowy szczególno ści skierowane do dzieci i Wojewódzki młodzie ży Inspektor Sanitarny Wprowadzenie ewidencji Osi ągni ęcie i Prowadzenie ewidencji zbiorników zbiorników bezodpływowych Zadanie własne: brak 100% utrzymanie co bezodpływowych oraz oraz przydomowych oczyszczalni Gmina Strzelin najmniej dobrego przydomowych oczyszczalni ścieków źródło danych : Gmina Strzelin stanu jednolitych

94

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik Obszar Kierunek Podmiot lp. Cel Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść interwencji odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa cz ęś ci wód powierzchniowych i podziemnych Liczba kontroli podmiotów zgodnie z Prowadzenie kontroli przestrzegania Zadanie wprowadzaj ących ścieki do wód obowi ązuj ącymi przez podmioty warunków monitorowane: brak środków lub ziemi 3 5 Planami wprowadzania ścieków do wód lub WIO Ś we finansowych źródło danych : WIO Ś gospodarowania do ziemi Wrocławiu wodami dla dorzeczy Odry

4.5.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarki wodno ściekowej Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny (w tys. zł) lp. Zadanie Źródła finansowania informacje interwencji za realizacj ę do roku o zadaniu rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 (+ jednostki wł ączone) 2024 A B C D E F G H I J K środki Gminy Strzelin (100%) Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci Zadanie własne: 100 wg potrzeb ew. dofinansowanie ze środków wodoci ągowej Gmina Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%) środki Gminy Strzelin (100%) Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci Zadanie własne: 700 wg potrzeb ew. dofinansowanie ze środków kanalizacji sanitarnej Gmina Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%) ciekowa ciekowa ś Działania edukacyjne, promocyjne, propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o 1 konieczno ści, celach, zasadach i środki Gminy Strzelin (100%) sposobach oszcz ędnego u żytkowania Zadanie własne: 2 2 2 2 16 ew. dofinansowanie ze środków wody oraz najwa żniejszych sprawach Gmina Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%) zwi ązanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, w szczególno ści Gospodarka wodno wodno Gospodarka skierowane do dzieci i młodzie ży Prowadzenie ewidencji zbiorników Zadanie własne: bezodpływowych oraz przydomowych 25 25 środki Gminy Strzelin (100%) Gmina Strzelin oczyszczalni ścieków

95

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.5.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarki wodno ściekowej

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G

środki ZWiK Sp. z o.o. Strzelin, Gminy Budowa, rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacji Zadanie monitorowane: wg potrzeb Strzelin (50%), NFO ŚiGW/WFO ŚiGW sanitarnej i deszczowej ZWiK Sp. z o.o. Strzelin (50%)

Budowa, rozbudowa i modernizacja urz ądze ń słu żą cych Zadanie monitorowane: środki ZWiK Sp. z o.o. Strzelin, Gminy do oczyszczania ścieków komunalnych i wg potrzeb Strzelin (50%), NFO ŚiGW/WFO ŚiGW zagospodarowywania osadów ściekowych ZWiK Sp. z o.o. Strzelin (50%) ciekowa ciekowa ś Budowa, rozbudowa i modernizacja uj ęć wody, stacji Zadanie monitorowane: środki ZWiK Sp. z o.o. Strzelin, Gminy uzdatniania wody oraz infrastruktury słu żą cej do wg potrzeb Strzelin (50%), NFO ŚiGW/WFO ŚiGW ZWiK Sp. z o.o. Strzelin 1 zbiorowego zaopatrzenia w wod ę (50%)

Budowa, rozbudowa i modernizacji urz ądze ń słu żą cych środki ZWiK Sp. z o.o. Strzelin, Gminy do optymalizacji wykorzystania istniej ącej infrastruktury Zadanie monitorowane: wg potrzeb Strzelin (50%), NFO ŚiGW/WFO ŚiGW wodno-kanalizacyjnej (w tym systemy sterowania, ZWiK Sp. z o.o. Strzelin

Gospodarka wodno wodno Gospodarka (50%) monitoringu i przesyłania danych)

Działania edukacyjne, promocyjne, propaguj ące i upowszechniaj ące wiedz ę o konieczno ści, celach, Zadanie monitorowane: środki ZWiK Sp. z o.o. Strzelin, Gminy zasadach i sposobach oszcz ędnego u żytkowania wody ZWiK Sp. z o.o. Strzelin, Dolno śląski 25 Strzelin (50%), NFO ŚiGW/WFO ŚiGW wg potrzeb oraz najwa żniejszych sprawach zwi ązanych z Pa ństwowy Wojewódzki Inspektor (50%) odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków, w Sanitarny szczególno ści skierowane do dzieci i młodzie ży

96

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.1. Cele i zadania środowiskowe z zakresu zasobów geologicznych W ustawie Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519 z pó źn. zm.), oraz ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2014, poz. 1789 z pó źń . zm.) a tak że w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016, poz. 1131), dokonano regulacji dotycz ących ochrony zasobów środowiskowych pod wzgl ędem szkód i odpowiedzialno ści za działania naprawcze, a tak że ochrony złó ż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w zwi ązku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Zapewniono ochron ę złó ż kopalin, która polega na tym, że podejmuj ący eksploatacj ę złó ż kopaliny lub prowadz ący t ę eksploatacj ę jest obowi ązany przedsi ębra ć środki niezb ędne do ochrony zasobów zło ża, jak równie ż do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzi ć rekultywacj ę terenów poeksploatacyjnych oraz przywraca ć do wła ściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Ze wzgl ędu na zasobno ść terenu w zło ża kruszywa naturalnego i zło ża piaskowca, wynikaj ą z tego zagro żenia dla powierzchni ziemi zwi ązane ze zmianami ukształtowania terenu. Pojawienie si ę nowych form w krajobrazie zwi ązane jest z działalno ści ą gospodarcz ą człowieka w zakresie składowania lub wybierania masy skalnej. Wynikiem s ą formy wkl ęsłe po wydobyciu kopaliny. Użytkownicy złó ż powinni prowadzi ć eksploatacj ę w sposób niezagra żaj ący środowisku, w miar ę mo żliwo ści powierzchni ę ziemi nara żon ą na osiadania i deformacje nieci ągłe na bie żą co rekultywowa ć.

97

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.1.1. Cele, kierunki interwencji w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Wska źnik Obszar lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Współdziałanie organów Zadanie monitorowane: koncesyjnych w celu ochrony Organy administracji zmiana w rejonów wyst ępowania geologicznej szczebla przepisach ̇ Ochrona i zrównowa żone udokumentowanych złó ż obj ętych wojewódzkiego, Marszałek, prawnych wykorzystanie zasobów koncesj ą oraz eliminacja administracja szczebla dotycz ących Racjonale i Liczba zmian w kopalin oraz ograniczanie nielegalnego wydobycia poprzez centralnego, organy kompetencji efektywne MPZP w razie 1 5 presji na środowisko, system kontroli nadzoru górniczego gospodarowania potrzeby źródło danych: zwi ązanej z eksploatacj ą zasobami ze złó ż Uj ęcie wyst ępowania strategicznych Gmina Strzelin kopalin i prowadzeniem prac geologicznymi geologicznymi złó ż̇ kopalin w wojewódzkim planie Zadanie monitorowane: brak poszukiwawczych zagospodarowania przestrzennego, a Zarz ąd Województwa strategicznych

Gospodarowanie zasobami zasobami Gospodarowanie nast ępnie w planach Dolno śląskiego złó ż zagospodarowania przestrzennego gmin.

4.1.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji o zadaniu (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 A B C D E F G H I J K

Uj ęcie wyst ępowania strategicznych złó ż kopalin w w razie wojewódzkim planie potrzeby w Zadanie własne: Gmina środki Gminy Strzelin (50%), 1 zagospodarowania przestrzennego, koszty administracyjne (uzgodnienie zapisów w MPZP) trakcie Strzelin WFOSIGW (50%) a nast ępnie w planach aktualizacji zasobami zasobami

geologicznym geologicznym zagospodarowania przestrzennego MPZP Gospodarowanie Gospodarowanie gminy Strzelin

98

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.1.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie gospodarowania zasobami geologicznymi

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G Zadanie monitorowane: Organy działanie administracji geologicznej szczebla aktualnie jest Współdziałanie organów koncesyjnych w celu ochrony wojewódzkiego, Marszałek, 100 środki bud żetu Pa ństwa (100%) realizowane i rejonów wyst ępowania udokumentowanych złó ż̇ administracja szczebla centralnego, będzie organy nadzoru górniczego kontynuacj ą 1

Uj ęcie wyst ępowania strategicznych złó ż̇ w wojewódzkim koszty administracyjne geologicznym geologicznym Zadanie monitorowane: Zarz ąd środki Województwa Dolno śląskiego realizacja w planie zagospodarowania przestrzennego, a nast ępnie w (uzgodnienie zapisów w Województwa Dolno śląskiego (100%), razie potrzeby planach zagospodarowania przestrzennego gminy Strzelin MPZP) Gospodarowanie zasobami zasobami Gospodarowanie

99

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2. Cele i zadania środowiskowe z zakresu ochrony gleb W celu ekonomicznej i ekologicznej racjonalizacji wykorzystania gleb nale ży d ąż yć do ograniczania wykorzystania gleb w sposób niezgodny z ich walorami przyrodniczymi, dostosowania formy zagospodarowania do naturalnego potencjału gleb, eliminacji produkcji rolniczej lub odpowiedniej zmiany upraw na glebach zanieczyszczonych. Czynnikami które znacznie ró żnicuj ą jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Gminie i sugeruj ą zmian ę (ekonomiczne i ekologiczne aspekty) wykorzystania obszarów obecnie rolniczych s ą warunki klimatyczne, agroklimat (wzniesienie u żytków rolnych nad poziom morza) oraz warunki wodne. Ostatnim czynnikiem ró żnicuj ącym jako ść gleb jest wska źnik bonitacji rze źby terenu z powodu tego, że na terenie całej gminy znajduje si ę na podobnym poziomie został on pomini ęty. Kierunki działa ń dla obszarów Gminy Strzelin z glebami o najkorzystniejszym wska źniku waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej powinny d ąż yć do minimalizowania obszarów o bardzo kwa śnym lub kwa śnym odczynie gleb. Prowadzone analizy wskazuj ą one nawet, że cz ęść przebadanych gleb na u żytkach rolnych charakteryzuje si ę odczynem bardzo kwa śnym i kwa śnym. St ąd na terenie całej gminy wapnowanie powinno by ć potraktowane jako podstawowy i obligatoryjny zabieg ograniczaj ący ujemne skutki antropopresji. Działania poprawiaj ące stan gleb Gminy: • zachowanie lub poprawa mo żliwo ści produkcyjnego wykorzystania, • utrzymanie jako ści gleb i ziemi powy żej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów, • doprowadzenie jako ści gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdzie nie s ą one dotrzymane. Z przyrodniczego punktu widzenia du że znaczenie ma zachowanie zró żnicowania biologicznego oraz obecne małoskalowe formy dominuj ące w krajobrazie, nie mniej jednak by gospodarstwa mogły konkurowa ć z tymi wi ększymi powinny by ć prowadzone z zachowaniem Dobrych Praktyk Rolniczych współpracuj ąc ze sob ą. Wa żnym zadaniem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony ro ślin dokonywana przez samych rolników. Realizacja tego zadania przyczyni si ę do ograniczenia zanieczyszczenia, a tak że niepotrzebnej degradacji środowiska glebowego na terenie gminy Strzelin. Cennym działaniem, przyczyniaj ącym si ę do zwi ększenia świadomo ści ekologicznej i rolniczej, jest organizacja spotka ń informacyjnych, konferencji, szkole ń i akcji informacyjnych poł ączonych z praktycznymi zaj ęciami dla zainteresowanych produkcj ą roln ą i rolników, a tak że wła ścicieli gospodarstw predestynuj ących do ekologicznych i agroturystycznych. Działania takie s ą czasem współorganizowane przez gmin ę, natomiast przeprowadzane przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego oraz Agencj ę Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zadaniem, które zarówno teraz jak i przyszło ści mo że si ę przyczyni ć do poprawy stanu nie tylko gleb, ale i całego środowiska jest organizacja w szkołach dla dzieci i młodzie ży kilku lekcji o tematyce ochrony środowiska i metodach dbania o jego zasoby i naturalny charakter. Zadanie to b ędzie realizowane przez Gmin ę przy współpracy ze Starostwem Powiatowym cele, kierunki interwencji w zakresie ochrony gleb.

100

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2.1. Cele, kierunki interwencji w zakresie ochrony gleb Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Zadanie Promocja rolnictwa ekologicznego oraz monitorowane: rozpowszechnianie dobrych praktyk Powiatowy Zespół Ilo ść działa ń Zachowanie funkcji rolnych i le śnych, zgodnych z zasadami Doradztwa Rolniczego małe promocyjnych środowiskowych, zrównowa żonego rozwoju 5 5 w Strzelinie zainteresowanie źródło danych: gospodarczych, społecznych Zadanie rolników PZDR w Strzelinie i kulturowych gleb Waloryzacja terenów pod wzgl ędem ich monitorowane: przydatno ści do produkcji zdrowej Ośrodek Doradztwa żywno ści Rolniczego Zadanie brak punktów Ilo ść punktów monitorowane: pomiarowych na pomiarowych Kontrola poziomu zanieczyszcze ń gleb - 0 1 Główny Inspektorat terenach źródło danych: rozwój sieci monitoringu gleb Ochrona i Ochrony Środowiska, rolniczych GIO Ś zapewnienie INUG w Puławach gminy wła ściwego Czy zidentyfikowano brak mo żliwo ści 1 sposobu historyczne prognozowania Prowadzenie rejestru potencjalnych Zadanie użytkowania zanieczyszczenia? Zachowanie mo żliwie

Ochrona gleb gleb Ochrona nie identyfikacji historycznych zanieczyszcze ń monitorowane: Powiat brak powierzchni źródło danych: dobrego stanu gleb historycznych powierzchni Strzeli ński ziemi Powiat Strzeli ński, rolniczych zanieczyszcze ń GIO Ś Powierzchnia terenów Stosowanie dobrych praktyk rolniczych przeznaczonych na maj ących na celu przeciwdziałanie: - Zadanie brak środków inne cele ni ż rolnicze spadkowi zawarto ści próchnicy, - monitorowane: finansowych na gruntów wzrostowi g ęsto ści obj ęto ściowej i Ośrodek Doradztwa realizacje warto ść zale żna wymagaj ących zmniejszaniu porowato ści, zasolenia Rolniczego zadania od decyzyjnego b.d. oraz zakwaszania gleb przeznaczenia zezwolenia na terenów Ograniczenie do niezb ędnego minimum presja na nowe wył ączenia z Minimalizacja stopnia i powierzchni gleby obj ętej zabudow ą w Zadanie własne: Gmina tereny pod produkcji rolniczej łagodzenie zasklepiania gleb tym przeznaczania gruntów na cele inne Strzelin budownictwo źródło danych: ni ż rolne mieszkaniowe Gmina Strzelin

101

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.2.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony gleb Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę (w tys. zł) Źródła finansowania informacje interwencji o zadaniu (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 A B C D E F G H I J K Ograniczenie do niezb ędnego minimum powierzchni gleby kontynuacja Zadanie własne: Gmina 1 obj ętej zabudow ą w tym koszty administracyjne wynikaj ące z wydawania dokumentów środki Gminy Strzelin (100%) realizowanego Strzelin przeznaczania gruntów na cele działania

Ochrona gleb gleb Ochrona inne ni ż rolne

4.2.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony gleb

Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) (w tys. zł) o zadaniu

A B C D E F G koszty administracyjne Prowadzenie rejestru potencjalnych historycznych Zadanie monitorowane: Powiat środki własne Powiatu Strzeli ńskiego (w ramach obowi ązków zanieczyszcze ń powierzchni Strzeli ński (100%) słu żbowych)

Promocja rolnictwa ekologicznego oraz Zadanie monitorowane: Powiatowy środki Powiatowego O środka Doradztwa rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, Ośrodek Doradztwa Rolniczego w 100 Rolniczego (50%), dofinansowanie działanie zgodnych z zasadami zrównowa żonego rozwoju Strzelinie WFO ŚiGW (50%) aktualnie jest realizowane będzie jako Waloryzacja terenów pod wzgl ędem ich przydatno ści do Zadanie monitorowane: O środek środki O środka Doradztwa Rolniczego 150 kontynuacja produkcji zdrowej zrywno ści Doradztwa Rolniczego (50%), dofinansowanie WFO ŚiGW (50%) 1 aktualnie nie

Ochrona gleb gleb Ochrona Kontrola poziomu zanieczyszcze ń́ gleb - rozwój sieci Zadanie monitorowane: Główny ma punktów 100 środki GIO Ś (100%) monitoringu gleb Inspektorat Ochrony Środowiska monitoringu na terenie gminy Kontynuowanie rekultywacji gleb zdegradowanych, w zale żno ści od Zadanie monitorowane: wła ściciele środki wła ścicieli gruntów (80%), zdewastowanych, w celu przywrócenia im funkcji wg potrzeb powierzchni terenów dofinansowanie UE (20%) przyrodniczych, rekreacyjnych lub rolniczych rekultywacji Stosowanie dobrych praktyk rolniczych maj ących na celu środki Powiatowego O środka Doradztwa przeciwdziałanie: - spadkowi zawarto ści próchnicy, - Zadanie monitorowane: O środek 50 Rolniczego (50%), dofinansowanie wzrostowi g ęsto ści obj ęto ściowej i zmniejszaniu Doradztwa Rolniczego WFO ŚiGW (50%) porowato ści, zasolenia oraz zakwaszania gleb

102

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.3. Cele i zadani środowiskowe z zakresu gospodarowania odpadami Głównymi celami w zakresie gospodarki odpadami na terenie Gminy Strzelin jest doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych na składowisko. Wzi ęto pod uwag ę konieczno ść : • doskonalenia selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w oparciu o zbieranie selektywne z wykorzystaniem systemu workowego, − wydzielanie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych, − wydzielania odpadów budowlano - remontowych ze strumienia odpadów komunalnych, − odzysk odpadów ulegaj ących biodegradacji wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, • doskonalenia systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych, • udziału gminy w rozbudowie niezb ędnej infrastruktury technicznej niezb ędnej dla wdra żania regionu południowego. Wa żnym elementem jest świadomo ść ekologiczna społecze ństwa, bior ącego aktywny udział w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszka ńców Gminy Strzelin w sferze konsumpcji, a tak że post ępowania z odpadami. W zakresie gospodarki odpadami świadomo ść ekologiczna społecze ństwa jest nadal niewystarczaj ąca, dlatego te ż konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Stosuje si ę dwa rodzaje edukacji ekologicznej: • formaln ą obejmuj ącą kształcenie dzieci i młodzie ży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia, • nieformaln ą, która stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa si ę poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Celem edukacji jest wykształcenie w śród wszystkich grup społecznych odpowiedzialnych i świadomych zachowa ń w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami, poprzez: • realizacj ę polityki edukacyjnej i informacyjnej na temat selektywnej zbiórki odpadów a przez to prowadzenie ekologicznego sposobu życia we własnym domu, • świadome dokonywanie zakupów (minimalizacja wpływu reklam), • przekonywanie do kupowania rzeczy trwałych, • wybieranie towarów bezodpadowych oraz posiadaj ących opakowanie łatwo ulegaj ące całkowitej degradacji lub nadaj ące si ę do utylizacji, • rozpowszechnienie wiedzy dotycz ącej mo żliwo ści powtórnego wykorzystania odpadów (recykling) oraz wynikaj ących z tego korzy ści ekonomicznych, • wskazywanie konkretnych działa ń poprawiaj ących efektywno ść gospodarki odpadami. Wła ściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszka ńców przyczyni si ę do zwi ększenia efektywno ści prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilo ści odpadów trafiaj ących na składowiska oraz zmniejszenie szkodliwo ści tych odpadów. Gospodarowanie odpadami komunalnymi według nowych przepisów podlega rocznemu obowi ązkowi sprawozdawczo ści, zarówno na poziomie gminnym, jak i wojewódzkim. Wójt, burmistrz lub prezydent miasta w terminie do 31 marca przedkładaj ą Marszałkowi Województwa i Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska, a Marszałek Województwa do 15 lipca za poprzedni rok kalendarzowy Ministrowi Środowiska sprawozdania zawieraj ące: • informacj ę o masie poszczególnych rodzajów odebranych z terenu gminy odpadów komunalnych, w tym o odebranych odpadach ulegaj ących biodegradacji oraz sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji, do których zostały przekazane odpady komunalne odebrane od wła ścicieli nieruchomo ści, • informacj ę o działaj ących na terenie gminy punktach selektywnego zbierania odpadów komunalnych, masie odpadów w nich zebranych oraz o sposobie ich zagospodarowania, wraz ze wskazaniem instalacji, do których zostały przekazane zebrane odpady komunalne, • informacj ę o masie pozostało ści z sortowania i pozostało ści z mechaniczno-biologicznego przetwarzania, przeznaczonych do składowania powstałych z odebranych i zebranych z terenu gminy odpadów komunalnych, • informacje o osi ągni ętych poziomach recyklingu, przygotowania do ponownego u życia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, • liczb ę wła ścicieli nieruchomo ści, od których zostały odebrane odpady komunalne.

103

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.3.1. Cele, kierunki interwencji w zakresie gospodarowania odpadami Wska źnik Obszar Kierunek lp. Cel Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść interwencji (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J

Czy gmina wykonuje Opracowywanie sprawozda ń z roczne sprawozdanie funkcjonowania systemu gospodarki Zadanie własne: Gmina tak tak brak źródło danych: odpadami komunalnymi oraz analiz Strzelin Gmina Strzelin gospodarowania odpadami

Czy na terenie gminy ść zo prowadzona jest zbiórka Doskonalenie i rozwijanie systemu zbierania małogabarytowych Zadanie własne: Gmina baterii i akumulatorów tak tak zu żytych baterii i akumulatorów ze Strzelin źródło danych:

dów dów źródeł rozproszonych Gmina Strzelin Ilo ść skontrolowanych przedsi ębiorstw w zakresie Wzmacnianie kontroli prawidłowego postepowania z odpadami ze Zadanie monitorowane: gospodarowania odpadami 3 rocznie 3 rocznie szczególnym uwzgl ędnieniem WIO Ś źródło danych: odpadów niebezpiecznych WIO Ś

Racjonalna Czy osi ągni ęto zakładane 1 gospodarka ustaw ą o odpadach Zmniejszenie ilo ści odpadów odpadami poziomy zmniejszania niska skuteczno ść komunalnych ulegaj ących Zadanie własne: Gmina odpadów tak tak zbiórek odpadów biodegradacji, unieszkodliwianych Strzelin biodegradowalnych biodegradowalnych przez składowanie źródło danych: Gmina Strzelin Prawidłowe funkcjonowanie i rozwój gospodarowania gospodarowania i rozwój funkcjonowanie Prawidłowe

Czy osi ągni ęto zakładane sprawozdawc prawa przepisami z zgodna oraz odpadami Przygotowanie do ponownego poziomy odzysku, papieru, wykorzystania i recyklingu Zadanie własne: Gmina gospodarka dobrze szkła i tworzyw sztucznych tak tak materiałów odpadowych, takich jak Strzelin jest prowadzona papier, metal, tworzywa sztuczne i

Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawania odpa powstawania zapobieganie i odpadami Gospodarka źródło danych: Gmina Strzelin szkło Czy gminy prowadz ą selektywn ą zbiórk ę Selektywne zbieranie odpadów niska skuteczno ść odpadów ulegaj ących biodegradacji i w Zadanie własne: Gmina tak tak zbiórek odpadów biodegradowalnych konsekwencji ograniczenie Strzelin biodegradowalnych źródło danych: składowania tych odpadów Gmina Strzelin

104

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Czy osi ągni ęto zakładane Osi ągniecie poziomu selektywnego poziomy odzysku zu żytego zbierania zu żytego sprz ętu niska skuteczno ść sprz ętu elektrycznego i elektrycznego i elektronicznego Zadanie własne: Gmina tak tak niska świadomo ść elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw Strzelin mieszka ńców źródło danych: domowych, w wysoko ści co najmniej Gmina Strzelin 4 kg/mieszka ńca/rok

Ilo ść usuni ętych dzikich wysypisk rocznie Sukcesywne zapobieganie i usuwania Zadanie własne: Gmina kilka pi ęć źródło danych: dzikich wysypisk odpadów Strzelin Gmina Strzelin Ilo ść działa ń rocznie w tym Minimalizacji Kontynuacja edukacji ekologicznej w zakresie ilo ści odpadów Zadanie własne: Gmina kilkana ście kilkana ście zakresie prawidłowej gospodarki źródło danych: oraz wzrost Strzelin odpadami na obszarze gminy Strzelin Gmina Strzelin efektywno ść i selektywnej Ilo ści usuni ętych wyrobów zbiórki Zakłada si ę̨ osi ąganie celów okre ślonych w „Programie usuwania brak środków zawieraj ących azbest Zadanie własne: Gmina 313 Mg 391 Mg azbestu i wyrobów zawieraj ących finansowych na Strzelin źródło danych: azbest z terenu Miasta i Gminy usuwanie azbestu Gospodarowanie Gmina Strzelin Strzelin” odpadami innymi ni ż tak Czy gmina aktualizuje komunalne Aktualizacja inwentaryzacji i realizowane w okresowo PUA (PUA 2012, Zadanie własne: Gmina inwentaryzacja tak programu usuwania azbestu i miar ę środków źródło danych: Strzelin 2011-2012 wyrobów zawieraj ących azbest finansowych Gmina Strzelin oraz 2017)

4.3.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie gospodarowania odpadami Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar (w tys. zł) lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu

A B C D E F G H I J K Aktualizacja Programu usuwania środki własne Gminy Strzelin Zadanie własne: Gmina aktualizacja co azbestu i wyrobów zawieraj ących 2 - - - 2 (20%), Ministerstwo Rozwoju Strzelin 4 lat azbest (80%) Inwentaryzacja- 1 Inwentaryzacja azbestu i wyrobów corocznie; środki własne Gminy Strzelin odpadów odpadów zawieraj ących azbest z ocen ą Zadanie własne: Gmina weryfikacja 10,5 - - 10,5 21 (20%), Ministerstwo Rozwoju techniczn ą stanu wyrobów Strzelin stanu (80%) azbestowych technicznego- Gospodarka odpadami i odpadami Gospodarka

zapobieganie powstawania powstawania zapobieganie co 4 lata

105

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar (w tys. zł) lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu

Zakłada si ę osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w razie braku „Programie usuwania azbestu i dofinansowania Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy Strzelin wyrobów zawieraj ących azbest z 200 200 200 200 1400 z powiatu lub Strzelin (15%), środki WFOSIGW (80%) terenu Miasta i Gminy Strzelin” - jako sukcesywne usuwanie azbestu z uzupełnienie terenu gminy Zakłada si ę osi ąganie celów okre ślonych w przyj ętym w razie braku „Programie usuwania azbestu i dofinansowania wyrobów zawieraj ących azbest z Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy Strzelin 5 5 5 5 40 z powiatu lub terenu Miasta i Gminy Strzelin” – Strzelin (20%), środki WFOSIGW (80%) jako działania informacyjno- uzupełnienie edukacyjne zwi ązane z problematyk ą azbestu Sprawozdania z funkcjonowania działanie b ędzie Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy Strzelin systemu gospodarki odpadami 3 3 3 3 24 realizowane w Strzelin (100%) komunalnymi razie potrzeby Doskonalenie i rozwijanie systemu zbierania małogabarytowych Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy Strzelin zu żytych baterii i akumulatorów ze Strzelin (100%) źródeł rozproszonych Zmniejszenie ilo ści odpadów środki własne Gminy Strzelin komunalnych ulegaj ących Zadanie własne: Gmina (100%) biodegradacji, unieszkodliwianych Strzelin przez składowanie – doskonalenie Przygotowanie do ponownego środki własne Gminy Strzelin wykorzystania i recyklingu (100%) Zadanie własne: Gmina materiałów odpadowych, takich jak jako działania Strzelin Ryczałt Ryczałt Ryczałt Ryczałt doskonal ące papier, metal, tworzywa sztuczne i 32 000 szkło 4 000 4 000 4 000 4 000 istniej ący Rozwijanie selektywnego zbierania środki własne Gminy Strzelin system odpadów ulegaj ących (100%) Zadanie własne: Gmina biodegradacji i w konsekwencji Strzelin ograniczenie składowania tych odpadów Osi ągniecie poziomu selektywnego zbierania zu żytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy Strzelin pochodz ącego z gospodarstw Strzelin (100%) domowych, w wysoko ści co najmniej 4 kg/mieszka ńca/rok

106

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Szacunkowe koszty realizacji zadania Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar (w tys. zł) lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu

Sukcesywne zapobieganie i Zadanie własne: Gmina środki własne Gminy Strzelin w razie usuwania dzikich wysypisk Strzelin (100%) potrzeby odpadów

Rekultywacja kwatery składowiska Zadanie wła śnie: Gmina środki własne Gminy Strzelin odpadów w miejscowo ści 1136,35 - - - 1136,35 brak Strzelin (100%) Wąwolnica

Edukacja ekologiczna w zakresie środki własne Gminy Strzelin Zadanie własne: Gmina prawidłowej gospodarki odpadami 5 5 5 5 40 (20%), dofinansowanie WFOSiGW Strzelin na obszarze gminy Strzelin (80%),

107

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.4. Cele i zadania środowiskowe w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu oraz ochrony lasów Istotnym działaniem w kierunku ochrony przyrody i krajobrazu s ą przedsi ęwzi ęcia gminy w kierunku rozwoju terenów zielonych oraz utrzymania i piel ęgnacji zało żeń parkowych. W bud żecie gminy, kwoty przeznaczane na utrzymanie terenów zieleni stanowi ą istotny wydatek. Ilo ść proponowanych do obj ęcia ochron ą prawn ą obiektów i obszarów o znacz ących, ponadlokalnych walorach przyrodniczych, świadczy o konieczno ści podj ęcia skutecznych działa ń dla ich ochrony: zarówno przez władze samorz ądowe Gminy, administracj ę lasów pa ństwowych oraz wła ścicieli gruntów, na których powy ższe proponowane obiekty i obszary si ę znajduj ą. Formy ochrony przyrody przewidziane w ustawie o ochronie przyrody pełni ą przede wszystkim rol ę lokalnych węzłów i korytarzy ekologicznych. Winny one by ć powi ązane przestrzennie z podobnymi strukturami na terenie sąsiaduj ących terenów. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych zbiorowisk niele śnych) w sytuacji, bowiem zaniechania tradycyjnego u żytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do wycofywania si ę np. gatunków słabych konkurencyjnie, a cz ęsto nale żą cych jednocze śnie do grupy gatunków gin ących. Dla ochrony cało ści dziedzictwa przyrodniczego gminy oraz kształtowania systemu terenów zieleni nale ży podj ąć nast ępuj ące zadania: • wdro żenie proponowanych obiektów i obszarów chronionych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody – w ramach Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh), poprzez utworzenie projektowanego rezerwatu przyrody, powołanie pomników przyrody, propozycji u żytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, bie żą ce zgłaszanie uwag i wniosków, udział w konsultacjach, • utworzenie nowych form ochrony przyrody, • kreowanie wspólnej polityki ochrony przyrody dolin rzecznych oraz ich dopływów, korytarzy ekologicznych o randze regionalnej, tereny zieleni ł ęgowej, • koncepcja rekreacyjno - wypoczynkowego zagospodarowania terenów przywodnych w dolinach rzeki wraz z dopływami, • koordynacja rozwoju sieci tras i ście żek rowerowych, • wsparcie organizacyjne rekultywacji i rewitalizacji przeobra żonych i zdegradowanych terenów, • promocja rozwoju rolnictwa ekologicznego, agroturystyki: programy rolno środowiskowe jako formy zmiany wizerunku nieefektywnej gospodarki rolnej, • wsparcie działa ń organizacji ekologicznych, instytucji naukowych w zakresie ochrony czynnej wybranych gatunków fauny i flory.

108

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.4.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Zadanie własne: Edukacja dzieci, młodzie ży i Gmina Strzelin dorosłych w zakresie brak ochrony i zachowania Zadanie zainteresowania Liczba działa ń/akcji walorów krajobrazu i monitorowane: mieszka ńców edukacyjnych przyrody oraz promocja tych Nadle śnictwo źródło danych: walorów Henryków, Powiat Strzeli ński Gmina Strzelin, 10 rocznie 10 rocznie Nadle śnictwo Henryków, Wsparcie finansowe Koła Powiat Strzeli ński, Koło Towarzystwa Opieki Nad Towarzystwa Opieki Nad Zwierz ętami w zakresie Zadanie własne: Zwierz ętami dokarmiania zwierz ąt oraz Gmina Strzelin prowadzenia szerokiej akcji edukacyjnej w szkołach w Podejmowanie działa ń z zakresie ochrony zwierz ąt zakresu pogł ębiania i Zachowanie, udost ępniania wiedzy o Przebudowa i cz ęś ciowa odtworzenie i zasobach przyrodniczych i wymiana składu zrównowa żone Zadanie własne: Liczba nasadze ń/wycinka walorach krajobrazowych gatunkowego zadrzewie ń 1 użytkowanie Gmina Strzelin drzew gminy, w tym prowadzenie przydro żnych wzdłu ż bioró żnorodno ści i Zadanie brak środków źródło danych : 0/0 100/0 bada ń naukowych, odcinków dróg, nowe georó żnorodno ści oraz monitorowane: finansowych Gmina Strzelin, GDDKiA, inwentaryzacji przyrodniczej i nasadzenia zieleni wysokiej, ochrona krajobrazu GDDKiA, DSDiK, DSDiK, Powiat Strzeli ński monitoringu oraz działania z prace piel ęgnacyjno - Powiat Strzeli ński zakresu edukacji ekologicznej. konserwacyjne zieleni Ochrona przyrody i krajobrazu krajobrazu i przyrody Ochrona przydro żnej

Liczba działa ń Zadanie promocyjnych monitorowane: zgodnie z Promocja działa ń brak Powiatowy Zespół źródło danych : - planami proekologicznych dla zainteresowania Doradztwa Powiatowy Zespół działalno ści rolników rolników Doradztwa Rolniczego w Rolniczego w Strzelinie Strzelinie Czy gmina przeprowadziła inwentaryzacj ę Obj ęcie ochron ą prawn ą obszarów i obiektów Zadanie własne: brak środków przyrodnicz ą? nie tak najbardziej warto ściowych Gmina Strzelin finansowych źródło danych : przyrodniczo Gmina Strzelin

109

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa

Liczba korytarzy w Wyznaczenie i ochrona przedłu żaj ący si ę planach zagospodarowania korytarzy ekologicznych w Zadanie własne: 0 1 okres uchwalenia planach zagospodarowania Gmina Strzelin źródło danych : planów Gmina Strzelin przestrzennego Liczba parków i skwerów wybudowanych/ Budowa, modernizacja oraz Zadanie własne: brak środków zmodernizowanych 4 2-4 piel ęgnacja parków i Gmina Strzelin finansowych źródło danych : skwerów Gmina Strzelin Zrównowa żony rozwój infrastruktury turystycznej Liczba nowych ście żek i na obszarach przyrodniczo szlaków pieszych cennych, w tym: rozbudowa Zadanie własne: brak środków 2 2-3 źródło danych : sieci ście żek rowerowych i Gmina Strzelin finansowych Gmina Strzelin szlaków pieszych, zagospodarowanie terenów rekreacyjnych Uporz ądkowanie ewidencji Liczba nowych gruntów zalesionych poprzez inwentaryzacj ę i uproszczonych Zadania sporz ądzanie uproszczonych brak środków planów/inwentaryzacji 1/1 2/2 monitorowane: planów urz ądzania lasów finansowych Powiat Strzeli ński źródło danych: prywatnych oraz Powiat Strzeli ński zwi ększenie lesisto ści poprzez zalesienia Realizacja zada ń: Powierzchnia odnowienia gospodarczych, Zadanie Zwi ększenie lesisto ści Zrównowa żony rozwój lasów lasów (ha) hodowlanych i ochronnych – monitorowane: brak środków 175 150 źródło danych: zgodnie z planami Nadle śnictwo finansowych Nadle śnictwo Henryków urz ądzania lasów Henryków pa ństwowych Realizacja zada ń: Powierzchnia odnowienia gospodarczych, Zadanie lasów prywatnych (ha) hodowlanych i ochronnych – brak środków 0 1,5 monitorowane: zgodnie z uproszczonymi finansowych źródło danych: Powiat Powiat Strzeli ński Strzeli ński planami urz ądzania lasów prywatnych

110

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wska źnik Obszar Podmiot lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść odpowiedzialny (+ źródło danych) bazowa docelowa Powierzchnia lasów obj ęta Wzmocnienie kontroli uproszczonymi planami Zadanie gospodarki le śnej na brak środków urz ądzenia lasów 95% 100% monitorowane: obszarach nowych nasadze ń finansowych źródło danych: Powiat Strzeli ński i w lasach prywatnych. Powiat Strzeli ński Powierzchnia zalesie ń na Zadanie rok (ha) Zalesianie terenów o niskich brak monitorowane: 0 2-3 klasach bonitacyjnych gleb i zainteresowania źródło danych: Powiat wła ściciele gruntów porolnych zalesieniami Strzeli ński, Nadle śnictwo gruntów Henryków

4.4.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny (w tys. zł) lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji do roku rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 o zadaniu (+ jednostki wł ączone) 2024 A B C D E F G H I J K Edukacja dzieci, młodzie ży i dorosłych w środki Gminy Strzelin (100%), (ew. zakresie ochrony i zachowania walorów Zadanie własne: 2 2 2 2 20 dofinansowanie ze środków krajobrazu i przyrody oraz promocja tych Gmina Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%) walorów Wsparcie finansowe Koła Towarzystwa Opieki Nad Zwierz ętami w zakresie środki Gminy Strzelin (100%), (ew. Zadanie własne: dokarmiania zwierz ąt oraz prowadzenia 77 70 70 70 427 dofinansowanie ze środków Gmina Strzelin szerokiej akcji edukacyjnej w szkołach w WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%) 1 zakresie ochrony zwierz ąt Przebudowa i cz ęś ciowa wymiana składu gatunkowego zadrzewie ń przydro żnych Zadanie własne: wzdłu ż odcinków dróg, nowe nasadzenia 10 10 12 12 120 środki Gminy Strzelin (100%) Gmina Strzelin zieleni wysokiej, prace piel ęgnacyjno -

Ochrona przyrody i krajobrazu krajobrazu i przyrody Ochrona konserwacyjne zieleni przydro żnej Obj ęcie ochron ą prawn ą obszarów i środki Gminy Strzelin (100%), (ew. Zadanie własne: obiektów najbardziej warto ściowych 25 25 dofinansowanie ze środków Gmina Strzelin przyrodniczo WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%)

111

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny (w tys. zł) lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji do roku rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 o zadaniu (+ jednostki wł ączone) 2024 Wyznaczenie i ochrona korytarzy Zadanie własne: wg ekologicznych w planach środki Gminy Strzelin Gmina Strzelin potrzeb zagospodarowania przestrzennego środki Gminy Strzelin (100%), (ew. Budowa, modernizacja oraz piel ęgnacja Zadanie własne: 100 100 100 100 800 dofinansowanie ze środków parków i skwerów Gmina Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%) Zrównowa żony rozwój infrastruktury środki Gminy Strzelin (100%), (ew. turystycznej na obszarach przyrodniczo Zadanie własne: dofinansowanie ze środków cennych, w tym: rozbudowa sieci ście żek 100 100 300 Gmina Strzelin WFO ŚiGW/NFO ŚiGW 80%), rowerowych i szlaków pieszych, POIi Ś/RPO WD 2014-2020 (50%) zagospodarowanie terenów rekreacyjnych

4.4.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Szacunkowe Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar koszty realizacji lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji zadania (+ jednostki wł ączone) o zadaniu (w tys. zł) A B C D E F G Zadanie monitorowane: środki Nadle śnictwa (40%), Powiatu Edukacja dzieci, młodzie ży i dorosłych w zakresie ochrony i zachowania Nadle śnictwo Henryków, 20/rok Strzeli ńskiego (20%), walorów krajobrazu i przyrody oraz promocja tych walorów Powiat Strzeli ński NFO ŚiGW/WFO ŚiGW (40%),

Przebudowa i cz ęś ciowa wymiana składu gatunkowego zadrzewie ń Zadanie monitorowane: środki krajowe, środki województwa, przydro żnych wzdłu ż odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni wysokiej, GDDKiA, DSDiK, Powiat 50/rok Powiatu Strzeli ńskiego prace piel ęgnacyjno - konserwacyjne zieleni przydro żnej Strzeli ński 1 Zadanie monitorowane: Promocja działa ń proekologicznych dla rolników Powiatowy Zespół Doradztwa 25/rok środki PODR w Strzelinie (100%) Rolniczego w Strzelinie

Ochrona przyrody i krajobrazu krajobrazu i przyrody Ochrona Uporz ądkowanie ewidencji gruntów zalesionych poprzez inwentaryzacj ę i Zadanie monitorowane: Powiat w razie sporz ądzanie uproszczonych planów urz ądzania lasów prywatnych oraz 10/rok środki Powiatu Strzeli ńskiego (100%) Strzeli ński potrzeby zwi ększenie lesisto ści poprzez zalesienia

112

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Szacunkowe Podmiot odpowiedzialny Dodatkowe Obszar koszty realizacji lp. Zadanie za realizacj ę Źródła finansowania informacje interwencji zadania (+ jednostki wł ączone) o zadaniu (w tys. zł)

Realizacja zada ń: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – zgodnie z Zadanie monitorowane: 150 środki Nadle śnictwa Henryków (100%) planami urz ądzania lasów pa ństwowych Nadle śnictwo Henryków

Realizacja zada ń: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – zgodnie z Zadanie monitorowane: Powiat 10/rok środki Powiatu Strzeli ńskiego (100%) uproszczonymi planami urz ądzania lasów prywatnych Strzeli ński

Wzmocnienie kontroli gospodarki le śnej na obszarach nowych nasadze ń i Zadanie monitorowane: Powiat koszty w razie środki Powiatu Strzeli ńskiego (100%) w lasach prywatnych Strzeli ński administracyjne potrzeby

Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych gleb i gruntów Zadanie monitorowane: w razie 15/rok środki wła ścicieli terenów (100%) porolnych wła ściciele gruntów potrzeby

113

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.5. Cele i zadania środowiskowe w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami Zagro żenia chemiczne i po żarowe wynikaj ą głównie z g ęsto ści zaludnienia, charakteru zabudowy i stopnia uprzemysłowienia. Na zagro żenia po żarowe wpływa s ąsiedztwo lokalizacji budynków i wyst ępowanie w nich palnych elementów konstrukcyjnych (stropy, wi ęź ba dachowa, schody i pokrycia dachów) oraz magazynowane środki i materiały łatwopalne (paliwo, smary, farby, oleje, tworzywa chemiczne, tarcica, opał itp.). Zapobieganie awariom miejscowym, prowadzi si ę głównie poprzez ograniczenie transportu substancji niebezpiecznych, kierowanie ich oznakowanymi trasami, omijaj ącymi centra miast, informowanie i społecze ństwa o sposobach zapobiegania zagro żeniom, o sposobie post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro żenia, a tak że ewentualna ewakuacja.

114

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.5.1. Cele, kierunki interwencji i zadania z zakresu zagro żeń powa żnymi awariami Wska źnik Obszar lp. Cel Kierunek interwencji Zadania Podmiot odpowiedzialny Ryzyka interwencji Nazwa Warto ść Warto ść (+ źródło danych) bazowa docelowa A B C D E F G H I J Przeciwdziałanie powa żnym awariom Ilo ść kontroli i narusze ń (prowadzenie kontroli zakładów, Zadanie monitorowane: 0/0 3/0 szkole ń́, bada n przyczyn, tak aby źródło danych : ́ WIO Ś , przedsi ębiorstwa WIO Ś zmniejszy ć́ ryzyko wyst ąpienia powa żnych awarii)

Czy OSP dostała Wsparcie OSP w sprz ęt do wsparcie Zadanie własne: Gmina brak środków tak tak ratownictwa techniczno-chemiczno- Strzelin finansowych źródło danych: ekologicznego instalacji przemysłowych przemysłowych instalacji Przeciwdziałanie awariom awariom Przeciwdziałanie Gmina Strzelin

Usuwanie skutków powa żnych awarii Zadanie monitorowane:

w środowisku sprawcy awarii Zmniejszenie zagro żenia oraz minimalizacja skutków Zadanie własne: Gmina Strzelin (dot. osób Ilo ść PA na terenie w przypadku wyst ąpienia fizycznych) gminy awarii organ ochrony 0 0 Zapobieganie lub usuwanie skutków środowiska nymi awariami awariami nymi Zadanie monitorowane: ż źródło danych: 1 zanieczyszczenia środowiska w RDO Ś (zgłoszenie), podejmuje WIO Ś przypadku nieustalenia podmiotu za Powiat Strzeli ński, działania nie odpowiedzialnego Marszałek Woj. zapobiegawcze

enia powa enia Dolno śląskiego i inne lub naprawcze ż organy ochrony środowiska Zagro rodowiska rodowiska ś Ilo ść zdarze ń komunikacyjnych z Poprawa nadzoru nad logistyk ą sprzeciwy ludzi i ludzi i udziałem substancji 2 transportow ą, w tym wyprowadzenie Zadanie monitorowane: przedsi ębiorców 0 niebezpiecznych (w 2014 r.) transportu substancji niebezpiecznych zarz ądcy dróg prowadz ących źródło danych: poza obszary zamieszkałe transport Minimalizacja skutków awarii dla dla awarii skutków Minimalizacja KP PSP w Strzelinie Kreowanie wła ściwych Edukacja społecze ństwa na rzecz zachowa n społecze ństwa w Ilo ść akcji edukacyjnych ́ kreowania prawidłowych zachowa n brak sytuacji wyst ąpienia ́ Zadanie monitorowane: 2/rok 2/rok w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń́ zaanga żowania źródło danych: zagro żeń́ środowiska i życia Policja, KP PSP, WIO Ś środowiska i życia ludzi z tytułu mieszka ńców Gmina Strzelin ludzi z tytułu wyst ąpienia powa żnych awarii awarii przemysłowych

115

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

4.5.2. Harmonogram zada ń własnych w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami Podmiot Szacunkowe koszty realizacji zadania Dodatkowe Obszar odpowiedzialny (w tys. zł) lp. Zadanie Źródła finansowania informacje interwencji za realizacj ę rok 2017 rok 2018 rok 2019 rok 2020 do 2024 o zadaniu (+ jednostki wł ączone) A B C D E F G H I J K w ramach posiadanych Wsparcie OSP w sprz ęt do ratownictwa Zadanie własne: środki Gminy Strzelin 30 30 30 30 300 środków techniczno-chemiczno-ekologicznego Gmina Strzelin (100%) wsparcie mo że by ć wi ększe Zapobieganie lub usuwanie skutków działanie b ędzie

nymi awariami awariami nymi Zadanie własne:

ż zanieczyszczenia środowiska w przypadku wg potrzeb środki Gminy Strzelin realizowane w 1 Gmina Strzelin nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego razie potrzeby

Edukacja społecze ństwa na rzecz kreowania enia powa enia ż prawidłowych zachowa n w sytuacji wyst ąpienia Zadanie własne: środki Gminy Strzelin ́ 1 1 1 1 8 zagro żeń́ środowiska i życia ludzi z tytułu Gmina Strzelin (100%) Zagro powa żnych awarii

4.5.3. Harmonogram zada ń monitorowanych w zakresie zagro żeń powa żnymi awariami Podmiot odpowiedzialny Szacunkowe koszty Dodatkowe Obszar lp. Zadanie za realizacj ę realizacji zadania Źródła finansowania informacje interwencji (+ jednostki wł ączone) (w tys. zł) o zadaniu A B C D E F G Przeciwdziałanie powa żnym awariom (prowadzenie kontroli Zadanie monitorowane: WIO Ś , środki własne przedsi ębiorstw (100%) we. zakładów, szkole ń́, bada n przyczyn, tak aby zmniejszy ć́ ryzyko 50 działanie ́ przedsi ębiorstwa środki WIO Ś (100%) wyst ąpienia powa żnych awarii) aktualnie jest realizowane Kontrola zakładów o zwi ększonym i du żym ryzyku wyst ąpienia koszty będzie jako powa żnej awarii wraz z egzekwowaniem przez zakłady wymaga ń́ Zadanie monitorowane: WIO Ś środki własne WIO Ś (100%) administracyjne kontynuacja dotycz ących zapobiegania powa żnym awariom Zadanie monitorowane: sprawcy w zale żno ści od Usuwanie skutków powa żnych awarii w środowisku środki sprawcy awarii (100%) nymi awariami awariami nymi

ż awarii skali awarii 1 Zadanie monitorowane: RDO Ś w razie potrzeb Zapobieganie lub usuwanie skutków zanieczyszczenia środowiska w (zgłoszenie), Powiat Strzeli ński, w zale żno ści od środki RDOS (100%) przypadku nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego Marszałek Woj. Dolno śląskiego i skali awarii enia powa enia

ż inne organy ochrony środowiska Poprawa nadzoru nad logistyk ą transportow ą, w tym wyprowadzenie Zadanie monitorowane: zarz ądcy realizacja w

Zagro koszt znaków środki zarz ądców dróg (100%) transportu substancji niebezpiecznych poza obszary zamieszkałe dróg razie potrzeby Edukacja społecze ństwa na rzecz kreowania prawidłowych zachowa n ́ Zadanie monitorowane: Policja, w sytuacji wyst ąpienia zagro żeń́ środowiska i życia ludzi z tytułu 120 środki Policji, Policji, KP PSP, WIO Ś KP PSP, WIO Ś powa żnych awarii

116

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

5. System realizacji programu ochrony środowiska Instrumentami wspomagaj ącymi realizacj ę Programu Ochrony Środowiska s ą elementy strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2017 r., poz. 1376). Wynikaj ą one z obowi ązków i kompetencji organów gminy. Narz ędziem, które koordynuje i spina w jedn ą cało ść działania zwi ązane z ochron ą środowiska jest Program Ochrony Środowiska. Zapisy w nim zawarte przyczyniaj ą si ę do zacie śniania współpracy gminy, powiatu, województwa, instytucji i organizacji działaj ących na jego terenie. Wszystkie te działania przyczyniaj ą si ę do wi ększej skuteczno ści i efektywno ści wdra żania zapisów zawartych w Programie. Z tej przyczyny procedura wdra żania i realizacji Programu powinna zosta ć jasno i czytelnie przedstawiona, tak by instytucje i organizacje działaj ące w szeroko poj ętej ochronie środowiska miały mo żliwo ść weryfikacji realizacji zestawionych w Programie celów i zada ń środowiskowych. Kolejnym cennym narz ędziem do realizacji Programu jest zdobycie źródeł finansowania. Aby zapewni ć sprawne funkcjonowanie zarz ądzania trzeba pami ęta ć o zasadzie zrównowa żonego rozwoju i zapewnieniu sprawnych rozwi ąza ń organizacyjnych nie tylko zwi ązanych z ochron ą środowiska. Niezb ędne jest by w procesie wdra żania Programu Ochrony Środowiska wzi ęły udział przedsi ębiorstwa i instytucje ró żnych profili gospodarki oraz ró żnych sfer życia społecznego, wynikiem, czego mo żliwa b ędzie realizacja Programu, a tak że zachowanie ładu gospodarczego, społecznego i ekologicznego. Zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska na poziomie Gminy zwi ązane jest z potrzeb ą oddzielenia zarz ądzania środowiskiem i wydzielenia go, jako odr ębnego niezb ędnego celu do realizacji. W procesie wdra żania zapisów Programu b ędą uczestniczy ć nie tylko jednostki bezpo średnio zaanga żowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to równie ż podmioty uczestnicz ące w zarz ądzaniu programem, czyli jednostki administracji samorz ądowej, jednostki udzielaj ące dofinansowania oraz spółki komunalne. Wa żną rol ę we wdra żaniu Programu maj ą wszystkie podmioty realizuj ące zadania zapisane w Programie, zarówno te własne, czyli Gminy Strzelin, jak i monitorowane, do których zaliczamy zakłady przemysłowe i produkcyjne, Nadle śnictwa, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, O środek Doradztwa Rolniczego, Powiat Strzeli ński, DSDiK, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. W ka żdej fazie wdra żania programu uczestnicz ą mieszka ńcy, którzy bezpo średnio wykorzystuj ą produkty wynikaj ące z realizacji postanowie ń programu. (np. sie ć kanalizacji sanitarnej, zmodernizowana droga czy akcja ekologiczna). Warunkiem prawidłowego wdro żenia programu jest stosowanie zasad: • współdziałania, • wzajemnej wymiany informacji, • otwarto ści i przejrzysto ści w stosunku do współuczestnicz ących w realizacji programu. Zasadne jest ze wzgl ędu na wiele obowi ązków i zada ń pojawiaj ących si ę na ka żdym etapie wdra żania programu okre ślenie mo żliwo ści rozło żenia środków i obowi ązków na poszczególnych wykonawców programu. Dzi ęki partnerstwie i współdziałaniu jednostek zaanga żowanych w Program zostan ą pozyskane środki finansowe i osi ągni ęte zamierzone efekty. Cz ęsto du że znaczenie ma wykorzystanie do świadcze ń s ąsiednich jednostek administracyjnych, które wcze śniej wdra żały na swoim obszarze Program. Partnerstwo w poł ączeniu z wymian ą do świadcze ń mo że sta ć si ę pocz ątkiem współpracy na szczeblu nie tylko lokalnym, ale tak że regionalnym. Podstawow ą zasad ą w realizacji zapisów Programu Ochrony Środowiska jest prawidłowe i wła ściwe wykonywanie zada ń własnych przez poszczególne jednostki świadome własnej roli we wdra żaniu i odpowiedzialne za swoje uczestnictwo w Programie. Najwa żniejsza i główna odpowiedzialno ść za prawidłowe wdro żenia spoczywa na Burmistrzu, który składa Radzie Gminy raporty z wykonania Programu. Burmistrz współdziała z organami administracji samorz ądowej wojewódzkiej i powiatowej, które dysponuj ą narz ędziami wynikaj ącym z ich kompetencji. Wojewoda dysponuje narz ędziem prawnym umo żliwiaj ącym ograniczania korzystania ze środowiska. Natomiast w dyspozycji Zarz ądu Województwa znajduj ą si ę instrumenty finansowe na realizacj ę zada ń programu. Instytucje zwi ązane z ochrona środowiska, mi ędzy innymi takie jak Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Pa ństwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny przedkładaj ą Radzie Gminy sprawozdania roczne. Okresowo odbywają si ę posiedzenia komisji tematycznych, na których prezentowane s ą sprawozdania z działalno ści w zakresie ochrony środowiska, le śnictwa, edukacji, inwestycji czy promocji na terenie gminy. Ponadto Burmistrz współdziała z instytucjami administracji specjalnej, w dyspozycji, których znajduj ą si ę instrumenty kontroli i monitoringu. Instytucje te kontroluj ą respektowanie prawa, prowadz ą monitoring stanu środowiska (Inspektor Sanitarny, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), prowadz ą monitoring wód (Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej). 117

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Tabela 12 Działania w ramach zarz ądzania środowiskiem w Gminie Strzelin

Lp. Zagadnienie Główne działania w latach 2017-2024 Instytucje uczestnicz ące

Gmina Strzelin, inne jednostki Monitoring realizacji PO Ś dla Gminy Strzelin poprzez wdra żaj ące wykonywanie raz na 2 lata raportów program

Wdra żanie programu ochrony 1 środowiska Opracowanie programu ochrony środowiska co 4 lata Gmina Strzelin

Pozyskiwanie danych dotycz ących punktowych źródeł Gmina Strzelin, inne jednostki zanieczyszcze ń z informacji zawartych w pismach od wdra żaj ące innych jednostek, od przedsi ębiorców lub na podstawie program własnych ustale ń

Realizacja programu ochrony środowiska oraz współpraca z Gmina Strzelin, inne jednostki instytucjami zajmuj ącymi si ę szeroko poj ętą ochron ą wdra żaj ące środowiska program

Edukacja ekologiczna, Bie żą ce informacje na stronach www gminy o stanie Gmina Strzelin, inne jednostki Komunikacja ze 2 środowiska w gminie i działaniach podejmowanych na wdra żaj ące społecze ństwem, System rzecz jego ochrony program informacji o środowisku

Szkolenia pracowników w celu podwy ższenia ich kwalifikacji zawodowych w zakresie regulacji prawnych w Gmina Strzelin ochronie środowiska

Wspieranie i promowanie zakładów / instytucji Systemy zarz ądzania Gmina Strzelin, Wojewoda, 3 wdra żaj ących system zarz ądzania środowiskiem środowiskiem Fundusze celowe

Zgodnie z wymaganiami ustawowymi - Stan środowiska w 4 Monitoring stanu środowiska WIO Ś województwie dolno śląskim

6. Instrumenty i środki realizacji polityki ekologicznej na poziomie Gminy Polityka ochrony środowiska jest prowadzona na podstawie strategii rozwoju, programów i dokumentów programowych, z których jednym z głównych jest Strategia Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko (BEI Ś)5. W skali Gminy strategia ta realizowana jest przez wojewódzki, powiatowy i gminny programy ochrony środowiska. Aby w pełni móc realizowa ć zapisy tej polityki niezb ędny jest zestaw narz ędzi, które mo żna podzieli ć na instrumenty oraz środki. Środki ochrony środowiska nie maj ą charakteru norm steruj ących, w przeciwie ństwie do instrumentów, które okre ślaj ą zadania, kierunki i sposoby działania w zakresie ochrony środowiska 6.

6.1. Regulacje ogólnoprawne Regulacje ogólnoprawne tworz ą podstawy systemu zarz ądzania środowiskiem i mo żna je podzieli ć na dwie grupy: • ustrojowe, w tym konstytucja – okre ślaj ą ogólne zasady relacji pomi ędzy gospodark ą a środowiskiem, ustanawiaj ą te ż odpowiedzialno ść cywiln ą, karn ą i administracyjn ą; • problemowe – ustanawiaj ą i zapewniaj ą funkcjonowanie systemu zarz ądzania środowiskiem; nale żą do nich m. in. ustawy, dyrektywy, porozumienia, traktaty i konwencje.

5 Uchwała nr 58 Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2014 r. w sprawie przyj ęcia Strategii „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r.” (M.P. 2014 nr 0, poz. 469) 6 źródło: Ochrona środowiska przyrodniczego, Dobrza ńska B., Dobrza ński G, Kiełczewski D., PWN SA, Warszawa 2008 118

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

6.2. Instrumenty prawno-administracyjne Instrumenty prawno-administracyjne to ustanowione przez pracodawc ę (na mocy aktów prawnych) ograniczenia w działaniu lub sposoby post ępowania, maj ące na celu uregulowanie korzystania ze środowiska oraz zapewnienie jego ochrony, przy bezpo średnim wpływie na zachowanie podmiotów gospodarczych. Działanie tych instrumentów niesie ze sob ą odpowiednie sankcje prawne. Do instrumentów prawno-administracyjnych zalicza się m.in.: Zakazy i nakazy , które cz ęsto stosuje si ę ł ącznie z innymi instrumentami (pozwoleniami, standardami), w tym: • zakazy całkowite dotycz ące np. emisji zwi ązków niebezpiecznych dla środowiska i zdrowia człowieka (np. dioksyn), stosowania technologii niebezpiecznych dla środowiska, wst ępu na teren ścisłego rezerwatu przyrody, • nakazy dotycz ące np. ograniczenia produkcji ze wzgl ędu na nadmiern ą emisj ę zanieczyszcze ń, zamkni ęcia zakładu ze wzgl ędu na jego uci ąż liwo ść dla ludzi i środowiska czy sporz ądzania oceny oddziaływania na środowisko. Standardy z zakresu: • jako ści środowiska (normy emisji), czyli kryteria jakie muszą by ć spełnione w okre ślonym czasie przez środowisko lub jego elementy na danym obszarze, np. standardy okre ślaj ące maksymalne st ęż enia zanieczyszcze ń w powietrzu, wodzie, glebie, poziomy hałasu i promieniowania; • wielko ści emisji – okre ślaj ą, ile i jakich zanieczyszcze ń mo żna wprowadzi ć do środowiska z danego źródła; mog ą by ć okre ślane indywidualnie dla wybranego źródła zanieczyszcze ń (zakładu, instalacji) lub powszechnie obowi ązuj ące, narzucone aktem prawnym dla wybranych typów zakładów czy instalacji; • techniki i technologii – okre ślaj ące rodzaj i maksymaln ą ilo ść zanieczyszcze ń mog ących powsta ć w danym procesie produkcyjnym lub urz ądzeniu (np. BAT); • sposobu post ępowania – dotycz ą powszechnych czynno ści, ale trudnych do monitorowania i kontroli, tj. przewóz substancji niebezpiecznych, oszcz ędno ści energii, zachowania turystów na obszarach chronionych itp. • produktów, okre ślaj ące proekologiczne parametry i cechy produktów, których u życie lub zu życie mo że by ć uci ąż liwe dla środowiska lub człowieka. Pozwolenia administracyjne – są to decyzje administracyjne, które okre ślaj ą indywidualne wymagania w stosunku do konkretnego podmiotu. • emisyjne – dotycz ą wprowadzania do środowiska substancji lub energii, m. in. wprowadzania ścieków do wód lub ziemi, wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza, wytwarzania odpadów, emitowania hałasu, emitowania pól elektromagnetycznych; szczególnym rodzajem jest pozwolenie zintegrowane, w którym bierze si ę pod uwag ę oddziaływanie na wiele elementów środowiska lub na jego cało ść ; • eksploatacyjno-reglamentacyjne – dotycz ą u żytkowania środowiska i są to koncesje na wydobywanie kopalin ze złó ż, pozwolenia na wycinanie drzew i krzewów, pozwolenia wodnoprawne (w zakresie wykonywania urz ądze ń wodnych, poboru wód podziemnych, rolniczego wykorzystania ścieków, decyzje ustalaj ące warunki regulacji cieków wodnych, budowy wałów przeciwpowodziowych, robót melioracyjnych, odwodnie ń budowlanych, odprowadzania ścieków) oraz innych robót ziemnych, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Procedury administracyjne - stanowi ą okre ślony sposób post ępowania, wymuszaj ący rozpoznanie i uwzgl ędnienie problemów u żytkowania i ochrony środowiska przy podejmowaniu działa ń wymagaj ących decyzji administracyjnych. Do najwa żniejszych w polskim systemie prawnym zalicza si ę procedury: • w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji opracowywanych planów i programów, • w sprawie ocen oddziaływania na środowisko przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko lub na obszar NATURA 2000, • zapewnienia udziału społecze ństwa w post ępowaniu administracyjnym dotycz ącym korzystania ze środowiska, • dost ępu społecze ństwa do informacji o środowisku.

6.3. Instrumenty ekonomiczne Pełni ą rol ę uzupełniaj ącą b ądź wzmacniaj ącą działanie narz ędzi prawnych i administracyjnych, jako zach ęta natury ekonomicznej do przestrzegania ich wymaga ń. Zalicza si ę do nich m. in.: Instrumenty o charakterze danin publicznych , a wi ęc podatki i opłaty. W śród opłat rozró żnia si ę: 119

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• opłaty ekologiczne za emisj ę zanieczyszcze ń do środowiska, • opłaty produktowe i depozytowe, • opłaty za korzystanie ze środowiska, np. koncesyjne za eksploatacj ę kopalin, • opłaty za degradacj ę środowiska, np. za przeznaczanie gruntów rolnych na cele nierolnicze • opłaty usługowe – za wykonanie usługi unieszkodliwiaj ącej zanieczyszczenia. • opłaty za wycinanie drzew i krzewów, podatek gruntowy i le śny. Subwencje, do których zalicza si ę te ż bezzwrotne dotacje, kredyty preferencyjne, ulgi podatkowe itp. Uprawnienia zbywalne, czyli inaczej rynki uprawnie ń do emisji zanieczyszcze ń, np. system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (EU ETS). Administracyjne kary pieni ęż ne (kary ekologiczne) m. in. za: • przekroczenie okre ślonej w pozwoleniu ilo ści lub rodzaju gazów i pyłów wprowadzanych do powietrza, ilo ści pobranej wody b ądź ilo ści, stanu lub składu ścieków, • wycinanie drzew i krzewów bez pozwolenia, • naruszenie warunków decyzji okre ślaj ącej rodzaj, miejsce oraz sposób magazynowania i składowania odpadów albo decyzji zatwierdzaj ącej instrukcj ę eksploatacji składowiska odpadów, • niszczenie zieleni podczas robót ziemnych. Systemy depozytowe i ubezpieczenia ekologiczne: • depozyty np. za złomowanie aut, baterii i olejów, • ubezpieczenia ekologiczne stosowane najcz ęś ciej dla przedsi ębiorstw, których działalno ść zwi ązana jest z wysokim ryzykiem ekologicznym.

6.4. Instrumenty społeczne Instrumenty te odnosz ą si ę do kształtowania postaw, świadomo ści i wiedzy ekologicznej obywateli i podmiotów. Cz ęś ciowo mo żna je zaliczy ć do środków ochrony środowiska. Dziel ą si ę na: Formalne, tj. edukacja ekologiczna (realizowana w procesie nauczania od przedszkola do studiów), dost ęp do informacji o środowisku. Nieformalne: • edukacja ekologiczna np. Na podstawie informacji środków masowego przekazu, poprzez udział w ró żnych organizacjach i grupach), • działania informacyjne (m.in. ulotki, broszury, seminaria szkoleniowe, masowe akcje i kampanie np.: sprz ątanie świata); • instrumenty nacisku społecznego (m.in. petycje, zbieranie podpisów, manifestacje, demonstracje). Instrumenty dobrowolnego stosowania - niemaj ące mocy wi ążą cej wszelkiego rodzaju dobrowolne umowy, procedury i zalecenia ekologiczne, np. zalecenia w zakresie oszcz ędzania energii, systemy zarz ądzania środowiskiem w przedsi ębiorstwach (ISO 14001, EMAS).

7. Źródła finansowania inwestycji środowiskowych 7.1. Analiza zagranicznych źródeł finansowania zada ń Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 (POI Ś)7 Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 to najwi ększy program finansowany z Funduszy Europejskich. Dokument realizuje zało żenia strategii Europa 2020, z któr ą powi ązany jest jego cel główny - wsparcie gospodarki efektywnie korzystaj ącej z zasobów i przyjaznej środowisku oraz sprzyjaj ącej spójno ści terytorialnej i społecznej. W okresie 2014-2020 projekty przyczyniaj ące si ę do poprawy stanu środowiska b ędą mogły by ć realizowane głównie w ramach poni ższych osi priorytetowych: • Zmniejszenie emisyjno ści gospodarki (o ś I) • Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu (o ś II) • Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach (o ś VI) • Poprawa bezpiecze ństwa energetycznego (o ś VII) Beneficjenci otrzymuj ą dofinansowanie w formie refundacji lub zaliczki. Program Operacyjny Inteligentny Rozwój 2014-2020 (PO IR) 8 Program Operacyjny Inteligentny Rozwój ma na celu m. in. pobudzenie popytu przedsi ębiorstw na innowacje i prace badawczo-rozwojowe. W dokumencie nie ma wprost okre ślonych priorytetów odnosz ących si ę

7 https://www.pois.gov.pl/ 8 https://www.poir.gov.pl/ 120

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 do środowiska, natomiast projekty w tym zakresie b ędą mogły uzyska ć wsparcie, je śli spełni ą wymagania PO IR i wpisz ą si ę w innowacyjno ść i rozwój technologii. Jego beneficjenci (głównie przedsi ębiorstwa, jednostki naukowe i IOB) mog ą realizowa ć projekty samodzielnie lub we współpracy z sektorem nauki. Pomoc jest przekazywana w formie refundacji lub zaliczki. Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolno śląskiego 2014-2020 (RPO WD)9 W ramach RPO WD na lata 2014-2020 promowane b ędą projekty wspieraj ące tzw. inteligentne specjalizacje regionu, czyli obszary o najwi ększym potencjale rozwojowym, do których zaliczono: wysok ą jako ść życia, bezpieczn ą żywno ść , inteligentne systemy zarz ądzania oraz nowoczesne usługi dla biznesu. Projekty w zakresie środowiska b ędą mogły by ć realizowane przede wszystkim w ramach osi: • IV - Przej ście na gospodark ę niskoemisyjn ą, w tym: − wspieranie wytwarzania i dystrybucji energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, − wspieranie efektywno ści energetycznej, inteligentnego zarz ądzania energi ą i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii w budynkach publicznych i w sektorze mieszkaniowym, − promowanie strategii niskoemisyjnych dla wszystkich rodzajów terytoriów, w szczególno ści dla obszarów miejskich, w tym wspieranie zrównowa żonej multimodalnej mobilno ści miejskiej i działa ń adaptacyjnych maj ących oddziaływanie łagodz ące na zmiany klimatu; • V - Gospodarka przyjazna środowisku, w tym: − wspieranie inwestycji ukierunkowanych na konkretne rodzaje zagro żeń, przy jednoczesnym zwi ększeniu odporno ści na kl ęski i katastrofy i rozwijaniu systemów zarz ądzania kl ęskami i katastrofami, − inwestowanie w sektor gospodarki odpadami celem wypełnienia zobowi ąza ń okre ślonych w dorobku prawnym Unii w zakresie środowiska oraz zaspokojenia wykraczaj ących poza te zobowi ązania potrzeb inwestycyjnych okre ślonych przez pa ństwa członkowskie, − zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego, − ochrona i przywrócenie ró żnorodno ści biologicznej, ochrona i rekultywacja gleby oraz wspieranie usług ekosystemowych, tak że poprzez program „Natura 2000” i zielon ą infrastruktur ę; • VI - Jako ść życia – w tym projekty zwi ązane z termomodernizacj ą (w ramach rewitalizacji) • VII - Rozwój regionalnego systemu transportowego – w tym projekty zwi ązane z rozwojem transportu kolejowego (ograniczenie hałasu). Maksymalny wkład środków UE na Dolnym Śląsku nie mo że przekroczy ć 80% warto ści projektu. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW) 10 Głównym celem PROW 2014-2020 jest poprawa konkurencyjno ści rolnictwa, zrównowa żone zarz ądzanie zasobami naturalnymi i działania w dziedzinie klimatu oraz zrównowa żony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Pomoc finansowa skierowana jest zwłaszcza do sektora rolnego. Nowe działanie Rolnictwo ekologiczne ma na celu wzrost rynkowej produkcji ekologicznej. Przedsi ęwzi ęcia z zakresu ochrony środowiska (w tym wody, gleb, krajobrazu) i zachowania bioró żnorodno ści b ędą finansowane w ramach działa ń rolno środowiskowo- klimatycznych i zalesie ń. Ponadto wsparcie inwestycyjne w zwi ązku z realizacj ą celów środowiskowych mog ą otrzyma ć gospodarstwa poło żone na obszarach Natura 2000 i na obszarach nara żonych na zanieczyszczenie wód azotanami pochodzenia rolniczego. Pomoc na realizacji projektów środowiskowych mo żna uzyska ć w ramach działa ń tj.: • gospodarka wodno-ściekowa, • inwestycje w rozwój obszarów le śnych i popraw ę żywotno ści lasów, • działanie rolno środowiskowo-klimatyczne, • rolnictwo ekologiczne, • wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy leader, w tym realizacji celów przekrojowych w zakresie ochrony środowiska i klimatu oraz inwestycje na obszarach Natura 2000. Program LIFE - program działa ń na rzecz środowiska i klimatu (2014-2020) 11 Program LIFE jest jedynym instrument finansowym Unii Europejskiej dedykowanym wył ącznie projektom z dziedziny ochrony i poprawy jako ści środowiska oraz wpływu człowieka na klimat i dostosowania si ę do jego zmian. Głównymi celami s ą: wspieranie wdra żania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja unijnej

9 http://www.rpo.dolnyslask.pl 10 http://www.minrol.gov.pl/Wsparcie-rolnictwa/PROW-2014-2020 11 https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/srodki-zagraniczne/instrument-finansowy-life/ 121

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 polityki w tym zakresie, a tak że identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących środowiska w tym przyrody. W okresie 2014-2020 b ędzie on realizowany w podziale na dwa podprogramy: • podprogram na rzecz środowiska, w ramach którego mo żna realizowa ć działania zwi ązane z ochron ą środowiska i efektywnym gospodarowaniem zasobami, z przyrod ą i ró żnorodno ści ą biologiczn ą oraz zarz ądzaniem i informacj ą w zakresie środowiska; • podprogram na rzecz klimatu – projekty dotycz ące ograniczenia wpływu człowieka na klimat, dostosowania si ę do skutków zmian klimatu oraz zarz ądzania i informacji w zakresie klimatu. Beneficjentami programu mog ą by ć przedsi ębiorcy, administracja publiczna i organizacje pozarz ądowe. Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) 12 Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego jest form ą bezzwrotnej pomocy zagranicznej przyznanej przez Norwegi ę, Islandi ę i Liechtenstein nowym członkom UE. Głównymi celami funduszy norweskich i funduszy EOG s ą: przyczynianie si ę do zmniejszania ró żnic ekonomicznych i społecznych w obr ębie EOG oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomi ędzy pa ństwami- darczy ńcami a pa ństwem-beneficjentem. W zakresie ochrony środowiska mog ą by ć finansowane projekty w obszarach tj.: • bioró żnorodno ść i monitoring środowiska, • oszcz ędzanie energii, odnawialne źródła, • innowacje w zakresie zielonych technologii. Beneficjenci mog ą si ę ubiega ć o dofinansowanie projektów do 85 proc. kosztów kwalifikowanych projektu, a w niektórych przypadkach mo żliwe jest uzyskanie 90% lub 100% finansowania. 13 Szwajcarsko-Polski Program Współpracy (Fundusz Szwajcarski) Program umo żliwia uzyskanie dofinansowania dla działa ń z zakresu ochrony środowiska i infrastruktury, w tym: • odbudowy, przebudowy i rozbudowy infrastruktury środowiskowej oraz poprawy stanu środowiska (m.in. zarz ądzanie odpadami stałymi, systemy energii odnawialnej, poprawa wydajno ści energetycznej, poprawa publicznych systemów transportowych); • bioró żnorodno ści i ochrony ekosystemów oraz wsparcia transgranicznych inicjatyw środowiskowych. Beneficjentami s ą przede wszystkim instytucje sektora publicznego i prywatnego oraz organizacje pozarz ądowe. Poziom dofinansowania jest ró żny i wynosi od 60% do 100% całkowitych kosztów projektu. Fundusz Powierniczy JESSICA 14 Inicjatywa Jessica dofinansowuje (poprzez po życzki, gwarancje etc.) Fundusze Rozwoju Obszarów Miejskich tworzone przez poszczególne województwa ze środków własnych i innych partnerów publicznych i prywatnych. Projekty realizowane w ramach funduszu Jessica z zało żenia powinny generowa ć dochód. Pomoc mog ą otrzyma ć projekty uprawnione do dofinansowania w ramach działania regionalnego programu operacyjnego, z którego środki zostały wyodr ębnione. Rodzaje projektów wskazanych w RPO powinny by ć spójne z ogólnym zakresem wsparcia w ramach Inicjatywy Jessica nakre ślonym przez Europejski Bank Inwestycyjny. W województwie dolno śląskim do kluczowych obszarów priorytetowych Inicjatywy nale żą projekty z zakresu energii (działanie 4.3 RPO). Warto ść po życzki mo że wynosi ć do 75% całkowitych kosztów kwalifikowanych projektu.

Program dla Europy Środkowej (PE Ś)15 Tematyka programu obejmuje innowacje i zwi ększenie konkurencyjno ści, strategie niskoemisyjne, zasoby naturalne i kulturowe oraz powi ązania transportowe. Głównym celem programu jest wzmocnienie spójno ści terytorialnej, promowanie wewn ętrznej integracji oraz poprawa konkurencyjno ści obszaru Europy Środkowej. Projekty w zakresie środowiska mog ą by ć realizowane osi: 1. Współpraca w dziedzinie innowacyjno ści dla podniesienia konkurencyjno ści. 2. Współpraca w zakresie strategii niskoemisyjnych w Europie Środkowej. 3. Współpraca w dziedzinie zasobów naturalnych i kulturowych. Poziom dofinansowania do 85% kosztów kwalifikowanych projektu.

12 https://www.eog.gov.pl/ 13 https://www.programszwajcarski.gov.pl/ 14 http://www.mae.com.pl/projekty-jessica.html 15 https://europasrodkowa.gov.pl/interregce/ 122

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Program PolSEFF2 16 PolSEFF2 jest drug ą edycj ą Polskiego Programu Finansowania Zrównowa żonej Energii opracowanego przez Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju. Jest on wdra żany w ramach Programu Priorytetowego Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (Programu NF) i przy wsparciu Unii Europejskiej. Wsparcie (do 100% kosztów) jest udzielane za po średnictwem banków w formie kredytów małym i średnim przedsi ębiorstwom na finansowanie inwestycji poprawiaj ących ich efektywno ść energetyczn ą. Inwestycje musz ą charakteryzowa ć si ę wska źnikiem oszcz ędno ści energii minimum 30%. Projekty kwalifikuj ące si ę do programu mo żna podzieli ć na dotycz ące: • poprawy efektywno ści energetycznej, • termomodernizacji budynków. Program Operacyjny Pomocy Technicznej 17 Program Operacyjny Pomocy Technicznej zapewnia środki na utrzymanie i rozwój potencjału instytucji zaanga żowanych w administrowanie Funduszami Europejskimi oraz na wsparcie instytucji odpowiedzialnych za realizacj ę projektów i wsparcia miejskiego w polityce spójno ści. Wsparcie b ędzie udzielane głównie poprzez: • finansowanie wynagrodze ń, szkolenia pracowników, finansowanie kosztów funkcjonowania instytucji, • skuteczny i efektywny system realizacji polityki spójno ści, • potencjał beneficjentów funduszy europejskich, • informacja i promocja funduszy europejskich. Beneficjentami Programu Pomoc Techniczna 2014- 2020 s ą nast ępuj ące instytucje odpowiedzialne za wdra żanie Funduszy Europejskich.

7.2. Analiza krajowych źródeł finansowania zada ń Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) 18 NFO ŚiGW oferuje dofinansowania w formie oprocentowanej po życzki, w tym po życzki przeznaczonej na zachowanie płynno ści finansowej przedsi ęwzi ęć współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej; w formie dotacji oraz poprzez inne formy wsparcia okre ślone w Ustawie PO Ś. Szczegółowe zasady dofinansowania okre ślaj ą regulaminy/procedury naborów lub przepisy wprowadzaj ące dany program priorytetowy. W ramach funduszu podstawowego finansowane s ą działania w podziale na programy tj.: • ochrona i zrównowa żone gospodarowanie zasobami wodnymi, • racjonalne gospodarowanie odpadami i ochrona powierzchni ziemi, • ochrona atmosfery, • ochrona ró żnorodno ści biologicznej i funkcji ekosystemów, • mi ędzydziedzinowe (m. in. W zakresie monitoringu, przeciwdziałania zagro żeniom środowiska, edukacji ekologicznej, współfinansowania projektów LIFE oraz WFO Ś, innowacyjnych technologii).

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu (WFO ŚiGW) 19 W ramach Funduszu mo żna ubiega ć si ę o pomoc dotycz ącą głównie: • gospodarki wodnej, • ochrony wód, • ochrony ziemi, • ochrony atmosfery, • ochrony przyrody, • edukacji ekologicznej, • zapobieganiu zagro żeniom środowiska i powa żnym awariom oraz usuwania ich skutków. Pomoc udzielana jest w formie po życzek na preferencyjnym oprocentowaniu do 100% kosztów, dotacji od 50 do 100% kosztów, przekaza ń środków pa ństwowym jednostkom bud żetowym, dopłat do oprocentowania

16 http://www.polseff2.org/pl/o-polseff2 17 https://www.popt.gov.pl/strony/o-programie/zasady/co-mozna-zrealizowac/ 18 https://www.nfosigw.gov.pl/ 19 http://www.wfosigw.pl/ 123

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 kredytów bankowych, cz ęś ciowej spłaty kapitału kredytów bankowych oraz dopłat do oprocentowania lub ceny obligacji. Bank Ochrony Środowiska S.A (BO Ś)20 Bank, dzi ęki współpracy z WFO ŚiGW oferuje preferencyjne kredyty na inwestycje proekologiczne, w tym inwestycje w nowe technologie i urz ądzenia obni żaj ące zu życie energii z listy LEME, projekty z obszaru efektywno ści energetycznej, energii odnawialnej oraz termomodernizacji budynków. W ramach kredytu mo żna uzyska ć dopłat ę do kredytu w wysoko ści 15% kosztów kwalifikowanych. Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) 21 Bank Gospodarstwa Krajowego dysponuje środkami z Europejskiego Banku Inwestycyjnego na preferencyjne kredyty dla samorz ądów na inwestycje m. in. infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska. Mo żliwe jest otrzymanie kredytu do 100% kosztów finansowego przedsi ęwzi ęcia.

Samorz ądowy Program Po życzkowy (SPP) 22 SPP umo żliwia udzielanie preferencyjnych po życzek dla samorz ądów gminnych i powiatowych na finansowanie inwestycji infrastrukturalnych na terenach wiejskich, w tym na budow ę i modernizacj ę sieci i stacji wodoci ągowych, budow ę i modernizacj ę zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz zaopatrzenia w energi ę z wykorzystaniem lokalnych odnawialnych źródeł energii. Finansowanie do 100% warto ści zadania inwestycyjnego brutto. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 23 W ramach dopłat bezpo średnich przewidziane s ą tzw. płatno ści „zielone” uzale żnione od spełnienia wymaga ń w zakresie dywersyfikacji upraw, utrzymania trwałych u żytków zielonych oraz przeznaczenia cz ęś ci powierzchni na cele proekologiczne.

7.3. Szacowane koszty realizacji Programu Tabela poni żej przedstawia mo żliwo ści finansowania zada ń i projektów w poszczególnych obszarach interwencji Programu ze źródeł krajowych i europejskich. Tabela ma charakter pogl ądowy, wskazuje główne źródła finansowania, ale nie wyklucza realizacji działa ń tak że z innych źródeł ni ż zostały wskazane w tabeli.

Tabela 13 Źródła finansowania dla zada ń z poszczególnych obszarów interwencji w Programie

OBSZARY INTERWENCJI Źródło finansowania OP KA PEM GW GW Ś ZG GL GO ZP PAP POIi Ś PO IR RPO 2014 -2020 PROW 2014 -2020 PO RYBY 2014 -2020 LIFE EOG Fundusz Szwajcarski JESSICA PE Ś PolSEFF2 NFO ŚiGW WFO ŚiGW BO Ś BGK SPP ARiMR

20 https://www.bosbank.pl/ 21 https://www.bgk.pl/samorzady/kredyty-inwestycyjne/kredyt-na-finansowanie-projektow-unijnych/ 22 http://www.efrwp.pl/samorzady/samorzadowy-program-pozyczkowy/o-programie 23 http://www.arimr.gov.pl/# 124

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Koszty realizacji Programu przyj ęto na podstawie cen rynkowych z 2016 roku z uwzgl ędnieniem informacji z bada ń ankietowych przedstawionych przez jednostki samorządu terytorialnego, instytucje, przedsi ębiorców w zakresie zaplanowanych do realizacji działa ń.

Tabela 14 Szacowane nakłady na realizacj ę Programu w latach 2017-2024 Szacowane nakłady na realizacj ę Programu w latach 2017-2024 Lp. Obszar interwencji [tys.zł] własne monitorowane razem

1. OCHRONA KLIMATU i JAKO ŚCI POWIETRZA 4 299,09 72 635,50 76 934,59

2. ZAGRO ŻENIE HAŁASEM 8 1 050 1 058

3. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE 0 45 45

4. GOSPODAROWANIE WODAMI 311,40 24 824,00 25 135,40 5. GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA 1682 25,00 1 707 6. ZASOBY GEOLOGICZNE 0 100 100 7. GLEBY 0 400 400

GOSPODARKA ODPADAMI i ZAPOBIEGANIE 8. 34 663,50 0 34 663,50 POWSTAWANIU ODPADÓW

9. ZASOBY PRZYRODNICZE 1 692 1 190 2 882 10. POWA ŻNE AWARIE PRZEMYSŁOWE 308 170 478 OGÓŁEM 42 963,99 100 439,50 143 403,49

8. Monitoring realizacji programu Cenna jest stała kontrola i bie żą cy nadzór procesu wdra żania aktualizacji programu, zapoznawania si ę z okresowymi raportami nt. wykonania zada ń i uzyskanych efektów ekologicznych. Ponadto wa żnym jest uzyskanie porozumienia i płaszczyzny współpracy pomi ędzy instytucjami i mieszka ńcami na drodze do osi ągania celów Programu. Przedstawiciele ró żnych grup zawodowych, instytucji i społecze ństwa zaanga żowanych w realizacj ę Programu b ędą mieli ró żne pogl ądy nt. realizacji celów Programu i konkretnych przedsi ęwzi ęć . Istnieje, zatem potrzeba stworzenia obiektywnych warunków uzgadniania współpracy w realizacji zada ń programu i udziału we wdra żaniu Programu. Wypracowane wspólnej strategii działania i procedur w realizacji programu przyczynia si ę do wzajemnej zgodnej, z obustronnymi korzy ściami współpracy pomi ędzy partnerami ró żnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Dzi ęki tym działaniom etap planowania i zarz ądzania programem staje si ę jasny i zrozumiały na tyle, że pewne działania staj ąc si ę rutyn ą, powoduj ą samoistne powtarzanie si ę dobrych rozwi ąza ń wytwarzaj ąc mechanizmy samoregulacji. Jako komórk ę monitoruj ącą proces wdra żania i realizacji PO Ś oraz harmonogram jego realizacji wskazuj ę si ę Wydział Gospodarki Komunalnej, Infrastruktury i Środowiska w Urz ędzie Miejskim w Strzelnie.

Tabela 15 Dodatkowe wska źniki realizacji programu ochrony środowiska Oczekiwany Warto ść trend zmian Docelowa wska źnika Źródło danych w wyniku Lp Wska źnik Jednostka warto ść w roku do okre ślenia wska źnika realizacji wska źnika 2016/2015 Programu do 2024 r.* OCHRONA KLIMATU i JAKO ŚCI POWIETRZA zu życie energii cieplnej budynki 1. GJ/rok 9094,7 PGN, baza emisji CO - 7578 mieszkalne/ publiczne/ usługowe 2

2. długo ść sieci gazowej km 59,2 GUS + 70 zwi ększenie udziału energii udział energii OZE w ogólnym zu życiu 3. % ok. 3 PGN, baza emisji CO + pochodz ącej energii ko ńcowej 2 ze źródeł odnawialnych o około 15%

125

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Oczekiwany Warto ść trend zmian Docelowa wska źnika Źródło danych w wyniku Lp Wska źnik Jednostka warto ść w roku do okre ślenia wska źnika realizacji wska źnika 2016/2015 Programu do 2024 r.* do roku 2016 oraz około 22% w stosunku do roku 2018 liczba stref, które otrzymały klas ę C WIO Ś (roczna ocena 4. ze wzgl ędu na przekroczenie normy szt. 1 - 0 jako ści powietrza) dobowej dla pyłu PM10 liczba stref, które otrzymały klas ę C ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu WIO Ś (roczna ocena 5. szt. 1 - 0 dopuszczalnego powi ększonego jako ści powietrza) o margines tolerancji pyłu PM2,5 liczba stref, które otrzymały klas ę C ze wzgl ędu na przekroczenie poziomu WIO Ś (roczna ocena 6. dopuszczalnego dla st ęż enia szt. 0 - 0 jako ści powietrza) średniorocznego NO 2 na stacjach komunikacyjnych

7. długo ść ście żek rowerowych km 2,4 GUS + 7,2 Długo ść przebudowanych dróg liczba 8. publicznych 20 zarz ądcy dróg + ok. 20-30 odcinków

ZAGRO ŻENIA HAŁASEM Liczba punktów pomiarowych, gdzie 9. przekroczony został poziom hałasu szt. 4 GUS - 0 komunikacyjnego

liczba podmiotów, dla których w 10. ostatnich 4 latach wszcz ęto post ępowanie szt. 0 WIO Ś - 0 w spawie przekroczenia norm hałasu

POLA ELEKTROMAGNETYCZNE liczba osób nara żonych na 11. ponadnormatywne promieniowanie os. 0 WIO Ś 0 0 elektromagnetyczne GOSPODAROWANIE WODAMI woda sprzedana z wodoci ągu 12. dam 3/rok 1,7 GUS - 1,5 gospodarstwom domowym udział JCWP o stanie/ potencjale dobrym 13. % 0 WIO Ś + 20 i bardzo dobrym konserwacja i konserwacja i udro żnienie udro żnienie Długo ść konserwacji i udro żnienia koryt 14. km cieków na DZMiUW, RZGW + cieków na cieków długo ści długo ści 150 146,676 km km konserwacja i konserwacja i udro żnienie udro żnienie Długo ść konserwacji i udro żnienia 15. km wałów na DZMiUW, RZGW + wałów na wałów przeciwpowodziowych długo ści długo ści 180 173,33 km km GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA Stopie ń zaopatrzenia mieszka ńców 16. % 97,9/67,1 GUS + 100/77,1 wodoci ąg/sieci kanalizacyjnej 17. długo ść sieci wodoci ągowej km 155,4 Gmina Strzelin + 159 18. długo ść sieci kanalizacyjnej km 118,2 Gmina Strzelin + 135,8 liczba komunalnych oczyszczalni 19. szt. 1 Gmina Strzelin 0 1 ścieków liczba przemysłowych oczyszczalni 20. szt. 2 Gmina Strzelin 0 2 ścieków ZASOBY GEOLOGICZNE punkty niekoncesjonowanego wydobycia 21. szt. 0 Powiat Strzeli ński - 0 kopalin

126

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Oczekiwany Warto ść trend zmian Docelowa wska źnika Źródło danych w wyniku Lp Wska źnik Jednostka warto ść w roku do okre ślenia wska źnika realizacji wska źnika 2016/2015 Programu do 2024 r.* GLEBY liczba beneficjentów przyst ępuj ących 22. do realizacji pakietów rolno- os./rok - ARiMR + 80 środowiskowo-klimatycznego powierzchnia gruntów zdegradowanych 23. ha/rok 0 GUS + 10 i zdewastowanych poddana rekultywacji GOSPODARKA ODPADAMI i ZAPOBIEGANIE POWSTAWANIU ODPADÓW Czy gmina wykonuje roczne 24. tak Gmina Strzelin 0 tak sprawozdanie

Czy na terenie gminy prowadzona jest 25. tak Gmina Strzelin 0 tak zbiórka baterii i akumulatorów

Ilo ść skontrolowanych przedsi ębiorstw w 26. zakresie gospodarowania odpadami szt. 3 rocznie WIO Ś 0 3 rocznie

Czy osi ągni ęto zakładane ustaw ą o 27. odpadach poziomy zmniejszania tak Gmina Strzelin 0 tak odpadów biodegradowalnych

Czy osi ągni ęto zakładane poziomy 28. odzysku, papieru, szkła i tworzyw tak Gmina Strzelin 0 tak sztucznych?

Czy gminy prowadz ą selektywn ą zbiórk ę 29. tak Gmina Strzelin 0 tak odpadów biodegradowalnych?

Czy osi ągni ęto zakładane poziomy 30. odzysku zu żytego sprz ętu elektrycznego i tak Gmina Strzelin 0 tak elektronicznego?

31. Ilo ść usuni ętych dzikich wysypisk szt. kilka Gmina Strzelin 0 pi ęć

32. Ilo ść działa ń rocznie w tym zakresie szt. kilkana ście Gmina Strzelin 0 kilkana ście

Ilo ści usuni ętych wyrobów 33. Mg 313 Gmina Strzelin + 391 zawieraj ących azbest

tak (PUA 2012, 34. Czy gmina aktualizuje okresowo PUA? inwentaryzacja Gmina Strzelin 0 tak 2008-2012 oraz 2017) ZASOBY PRZYRODNICZE

32. powierzchnia gruntów zalesionych ha 1541 GUS 0 1541

powierzchnia obszarów prawnie 33. ha 7 330 RDO Ś 0 7330 chronionych 34. pomniki przyrody szt. 20 RDO Ś 0 10 35. lesisto ść % 9 GUS + 10 ZAGRO ŻENIA POWA ŻNYMI AWARIAMI PRZEMYSŁOWYMI (PAP)

127

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Oczekiwany Warto ść trend zmian Docelowa wska źnika Źródło danych w wyniku Lp Wska źnik Jednostka warto ść w roku do okre ślenia wska źnika realizacji wska źnika 2016/2015 Programu do 2024 r.* liczba przypadków wyst ąpienia powa żnych awarii (odpowiadaj ących 36. definicji zawartej w art. 3 pkt. 23 ustawy szt. 0 GIO Ś - 0 z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska) Obja śnienia: * - – tendencja spadkowa + – tendencja wzrostowa 0 – bez zmian

9. Streszczenie Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 (zwany dalej Programem) został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 21 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017, poz. 519 z pó źn. zm.), jako narz ędzie prowadzenia polityki ochrony środowiska w Gminie. Poprzedni dokument opracowany został w 2009 r. i obowi ązywał w perspektywie do 2016 r. Przesłank ą do opracowania Programu s ą zmiany, jakie zaszły w środowisku, które powoduj ą, i ż poprzedni dokument stał si ę niezgodny ze stanem faktycznym. W niniejszym opracowaniu autorzy starali si ę dokona ć porównania stanu środowiska z roku 2012 z obecnym, według informacji z 2016 roku (natomiast je śli brakowało takich informacji posłu żono si ę danymi z 2014 oraz 2015 roku). Dowodów osi ągania stanu docelowego dostarczyła ocena efektów działalno ści środowiskowej, dokonywana okresowo (według ustawy, co 2 lata) w formie Raportu z Realizacji Programu Ochrony Środowiska za lata 2013- 2014 oraz 2015-2016. Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie okre śla sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwag ę (art. 17), by opracowanie uwzgl ędniało pewne dokumenty okre ślone w art. 14 tj. strategie rozwoju, programy i dokumenty programowe o których mowa w ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2017 r. poz. 1376 z pó źn. zm). Przedmiotowe opracowanie dla Gminy Strzelin zawiera takie elementy jak: • WST ĘP Rozdział zawiera podstaw ę prawn ą i cel przygotowania gminnego programu ochrony środowiska, a tak że okres obj ęty opracowaniem, metodyk ę, struktur ę i zakres dokumentu. • INFORMACJE OGÓLNE O GMINIE Zawarto ść tego rozdziału to m.in. informacje o poło żeniu administracyjnym gminy oraz dane dotycz ące uwarunkowa ń gospodarczych i środowiskowych gminy. Konieczne jest wskazanie uwarunkowa ń wynikaj ących z dokumentów strategicznych wy ższego szczebla (krajowych, wojewódzkich, powiatowych), • OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W rozdziale tym opisano stan aktualny oraz wskazano najwa żniejsze problemy w zakresie ka żdego komponentu środowiska. • OBSZARY INTERWENCJI uwzgl ędniaj ą zagadnienia horyzontalne (przekrojowe dla wszystkich dziedzin) takie jak adaptacj ę do zmian klimatu, nadzwyczajne zagro żenia środowiska, działania edukacyjne oraz monitoring. • CELE I ZADANIA ŚRODOWISKOWE Okre ślenie dla ka żdego z komponentów celu długoterminowego i celów krótkoterminowych wraz z miarami ich realizacji. • PLAN OPERACYJNY Plan operacyjny zawiera przedsi ęwzi ęcia wytypowane na podstawie zdefiniowanych wcze śniej celów ekologicznych oraz na podstawie obowi ązuj ących dokumentów strategicznych kraju, województwa, powiatu i gminy. Zdefiniowane zadania uwzgl ędniaj ą: • przedsi ęwzi ęcia wynikaj ące z programów wojewódzkich (program ochrony powietrza i program ochrony przed hałasem itp.), obowi ązki wynikaj ące z przepisów prawnych,

128

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• cele długoterminowe oraz cele krótkoterminowe wraz z działaniami /przedsi ęwzi ęciami oraz terminem ich realizacji, jednostk ą odpowiedzialn ą /realizuj ącą, kosztami i źródłami finansowania. W latach 2013-2016 zadaniem Gminy w celu ochrony powietrza i klimatu było ograniczenie zu życia energii do ogrzewania budynków, przez wykonanie termomodernizacji sze ściu budynków tj. Przedszkole miejskie, Szkoła Podstawowa w Nieszkowicach, Gimnazjum nr 2 w Strzelinie, Zespół szkół w Kuropatniku, Szkoła Podstawowa nr 4 w Strzelinie, Gimnazjum nr 1 w Strzelinie. Ocen ę stanu powietrza atmosferycznego przeprowadzono w oparciu o dane z 2015 roku pochodz ące z opracowania Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu pt.: „Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolno śląskiego za 2015 rok”. W rejonie Gminy Strzelin wyst ąpiły ponadnormatywne st ęż enia pyłu PM10 w powietrzu. St ęż enia średnie dla roku wynosiło 35,8 μg/m³ na stacji w Dzier żoniowie, 37,2 μg/m³ na stacji w Z ąbkowicach Śląskich oraz 30,0 μg/m³ na stacji w Oławie (przy normie 40 μg/m³). W roku 2015 pomiary pyłu PM10 w Dzier żoniowie, Z ąbkowicach Śląskich oraz w Oławie, stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej cz ęsto ści przekrocze ń dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym dla 24 -godzin. Liczba dni z tak wysoki st ęż eniem 24-godzinnym wynosiła 67 dni dla Dzier żoniowa i Z ąbkowic Śląskich, za ś 44 dni dla Oławy. Nie zarejestrowano natomiast przekrocze ń poziomów alarmowych oraz przekroczenia poziomu informowania (powy żej 200 μg/m 3) pyłu PM10. Nale ży podkre śli ć, że st ęż enia pyłu PM10 wykazuj ą wyra źną zmienno ść sezonow ą – przekroczenia dotycz ą tylko sezonu zimnego (grzewczego). Najwi ększa emisja zanieczyszcze ń gazów i pyłów do powietrza dotyczy głównie dwutlenku w ęgla, pyłów, tlenku węgla oraz tlenków azotu. Nie mo żna pomin ąć równie ż pozostałych zanieczyszcze ń pomimo znacznie mniejszej ilo ści w Mg/rok, dlatego że s ą to substancje rakotwórcze w szczególno ści zwi ązku benzenu, w ęglowodory aromatyczne i alifatyczne. Ograniczaj ąc emisj ę pyłów i gazów do powietrza nale ży w wi ększym stopniu wykorzystywa ć odnawialne źródła energii. Na terenie Gminy Strzelin istnieje wysoki potencjał energetyczny pochodz ący z promieniowania słonecznego. G ęsto ść promieniowania na terenie gminy wynosi pomi ędzy 900 a 950 kWh/m 2/rok. Gmina Strzelin posiada nieznaczny potencjał energii geotermalnej. G ęsto ść ziemskiego strumienia cieplnego na obszarze gminy wynosi od 55 do 65 mW/m 2, przy g ęsto ści w północnej cz ęś ci województwa dolno śląskiego wynosz ącej 100-120 mW/m 2. Zaraz po ochronie powietrza i klimatu najwa żniejszym komponentem środowisko podlegaj ącym ochronie jest klimat akustyczne wzdłu ż wi ększych szlaków komunikacyjnych oraz zabudowy mieszkaniowej i rekreacyjnej. W celu ograniczenia hałasu komunikacyjnego Gmina Strzelin oraz zarz ądcy dróg powiatowych (Powiat Strzeli ński), wojewódzkich (DSDiK), krajowych (GDDKiA) w latach 2013-2016 przeprowadzili remonty kapitalne i modernizacj ę dróg publicznych na 20 odcinkach. W latach 2009-2016 WIO Ś we Wrocławiu kontrolował co roku od 7 do 10 zakładów na terenie Gminy Strzelin, w tym pod wzgl ędem dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku. W wyniku kontroli Starosta Strzeli ński ustalił dla 6 zakładów dopuszczalny poziom hałasu. Program ochrony środowisko dokonuj ę oceny wpływu na środowisko promieniowania elektromagnetycznego. Zadania w zakresie oceny poziomów promieniowana elektromagnetycznego i ich zmian dokonuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Na terenie Gminy Strzelin prowadzono badania monitoringowe dla pól elektromagnetycznych. przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu jedynie w 2016 r, przy ul. Wrocławskiej w Strzelinie. Jak wynika bada ń, nie wykazały one przekroczenia poziomów dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w punktach pomiarowych. Poziom pól nie przekraczał 0,2 V/m (przy 7,0 V/m warto ści dopuszczalnej). Na najbli ższe 8 lat w zakresie ochrony przed promieniowaniem zaplanowane głównie zadania polegaj ące na monitorowaniu nat ęż enia pól elektromagnetycznych w środowisku. Kolejnymi elementami środowiska naturalnego nara żonymi na oddziaływania antropogeniczne s ą wody powierzchniowe i podziemne. Gmina Strzelin jest poło żona w zasi ęgu zlewni dwóch rzek: Oławy i Ślęż y. Zlewnia rzeki Oławy obejmuje północno- wschodni ą cz ęść gminy, a zlewnia rzeki Ślęż y cz ęść północno - zachodni ą. Głównymi ciekami s ą Mała Ślęż a i Oława. Przy sporz ądzaniu oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych wykorzystano wyniki bada ń z „Oceny stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych na terenie województwa dolno śląskiego za rok 2015” prowadzonych w latach 2010-2015 w jednolitej cz ęś ci wód powierzchniowych: Oława od źródła do Podgródki (stan zły), Krynka od Karnkowskiego Potoku do uj ścia, Mała Ślęż a od Pluskawy do Ślęż y (stan zły). Przy długotrwałych intensywnych opadach, gwałtownych wiosennych roztopach oraz pi ętrzeniu si ę kry lodowej na rzekach i potokach mog ą wyst ąpi ć gwałtowne przybory wód. Dla obszarów gminy Strzelin poziom ryzyka powodziowego zidentyfikowano, jako umiarkowany i nie zaplanowano działa ń strategicznych (planowanych do wdro żenia w I cyklu planistycznym, tj. w latach 2016-2021), ani działa ń buforowych (tzn., których realizacja mo że rozpocz ąć si ę w I cyklu planistycznym, natomiast w kolejnych cyklach planistycznych niezb ędne b ędzie wdra żanie kolejnych działa ń utrzymaniowych oraz technicznych, których priorytetyzacja mo żliwa b ędzie dopiero po weryfikacji działa ń zrealizowanych do 2021r.). 129

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wody istotne dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa oraz urz ądze ń melioracji wodnych podstawowych zlokalizowanych na terenie Gminy Strzelin administrowane s ą przez Dolno śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych we Wrocławiu. Dolno śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych, Biuro w Strzelinie przekazało dane dotycz ące utrzymania i poprawy urz ądze ń zwi ązanych z ochron ą przeciwpowodziow ą. W latach 2012-2016 DZMiUW utrzymywał cieki na terenie Gminy Strzelin na długo ści 146,68 km oraz wały przeciwpowodziowe na długo ści 34,666 km. W ramach gminnych zada ń komunalnych w latach 2015-2016 utrzymywano kanalizacj ę deszczow ą, remontowano obiekty mostowe i przepusty. Ponadto czyszczono i umacniano rowy melioracyjne w pasach dróg gminnych, wykaszano pobocza dróg. Oprócz tego remontowano zbiorniki przeciwpo żarowe. Ponadto Gmina Strzelin przeprowadziła remont i oczyszczenie zbiornika wodnego w Białym Ko ściele. Jak wspomniano wy żej, wa żnym elementem podlegaj ącym ochronie s ą równie ż wody podziemne wyst ępuj ące na terenie gminy. Obszar gminy Strzelin znajduje si ę w zasi ęgu jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd) nr 114. W 2014 roku na terenie gminy nie znajdował si ę punkt pomiarowy monitoringu jako ści jednolitych cz ęś ci wód podziemnych. Najbli ższym punktem pomiarowym jest zlokalizowany w miejscowo ści Borek Strzeli ński (gmina Borów, powiat strzeli ński), w otworze nr 638. S ą to wody w ęglanowo- siarczanowo- wapniowo- magnezowe. Na podstawie bada ń w tym punkcie pomiarowym wody JCWPd nr 114 zaliczono do wód reprezentuj ących dobry stan chemiczny (klasa jako ści I-III). Wyniki w tym punkcie pomiarowym w latach poprzednich równie ż wykazywały dobry stan wód podziemnych. Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne w du żej mierze zale ży od zaopatrzenia mieszka ńców w sie ć wodoci ągowo – kanalizacyjn ą. Za zaopatrzenie w wod ę mieszka ńców gminy Strzelin odpowiada Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji w Strzelinie Sp. z o.o. Na chwil ę obecn ą wszystkie miejscowo ści znajduj ące si ę na terenie gminy s ą wł ączone do instalacji wodoci ągowej. Sie ć ta jest nadal rozbudowywana i miejscami modernizowana. Ł ączna długo ść sieci wodoci ągowej na terenie gminy Strzelin wynosi 155,4km. Stacje uzdatniania wody lokalizowane s ą w miejscowo ściach: Strzelin, Dankowice, Kraszów, Cz ęszyce, Górzec, Ludów Polski. Za odprowadzanie ścieków z terenu gminy odpowiada Zakład Wodoci ągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Strzelinie. W kanalizacj ę sanitarn ą w gminie zaopatrzonych jest 13 miejscowo ści: Biały Ko ściół, Chociwel, Strzegów, Szczodrowice, G ęsiniec, Mikoszów, P ęcz, Szczawin, Kuropatnik, Ludów Polski, Górzec, Go ści ęcice Dolne, Średnie i Górne oraz miasto Strzelin. Miejska sie ć kanalizacji sanitarnej jest na bie żą co modernizowana i rozbudowywana. W kolejnych latach planuje si ę skanalizowanie pozostałych miejscowo ści w ramach projektów dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej. W latach 2010-2015 w gminie Strzelin wybudowano 72,9 km kanalizacji i na chwil ę obecn ą wynosi 118,2km. Stosunek długo ści sieci kanalizacyjnej do sieci wodoci ągowej wynosi 0,8. Według danych GUS z 2015r. (Bank Danych Lokalnych) na koniec 2015r. z sieci kanalizacyjnej korzystało 67,1% mieszka ńców gminy, w tym 93,3% mieszka ńców miast i 33% mieszka ńców terenów wiejskich. Na terenie gminy, w obr ębie wsi Chociwel zlokalizowana jest oczyszczalnia ścieków, o przepustowo ści 7000 m 3/d (RLM- 33000). Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków oddana do eksploatacji w 1997 roku. W 2015 r. oczyszczalnia została zmodernizowana. Program ochrony środowiska to równie ż dokument zawieraj ący ocen ę racjonalnego korzystanie z zasobów naturalnych na terenie Gminy Strzelin. W 2015 roku zostały opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie całej Polski pn.: „Bilans złó ż zasobów kopalin w Polsce według stanu na 30 grudnia 2016 roku”. Na obszarze gminy znajduj ą si ę zło ża kopalin: granitu (G ębczyce, Mikoszów Wie ś, Strzegów-Gęsiniec, Strzelin), kaolinu (Strzelin – Monika), iłów mioce ńskich (Strzelin), piasków i żwirów (Karszów I, Karszów II, Żele źniak). Z uwagi na małe zasoby oraz ograniczenia wynikaj ące z ochrony środowiska i istniej ącego zainwestowania zaniechano szeregu mniejszych złó ż. Zgodnie z obowi ązuj ącym prawem po zako ńczenie eksploatacji złó ż nale ży zrekultywowa ć teren gruntów, na których prowadzono prace wydobywcze. Rekultywacje nale ży zako ńczy ć w terminie 5 lat od zaprzestania działalno ść . Gmina charakteryzuj ę si ę bardzo dobrymi glebami o wysokich klasach bonitacji. Gleby gminy nale żą do czarnoziemów i gleb brunatnych. W obr ębie u żytków rolnych dominuj ą gleby I III klasy (ok. 72 %), do ść du ży udział maj ą równie ż gleby IV klasy (20%). Gleby te zaliczane s ą do kompleksu pszennego dobrego i pszennego wadliwego, żytniego bardzo dobrego i dobrego. Gorsze warunki glebowe wyst ępuj ą w rejonie Wzgórz Strzeli ńskich. Tam te ż pojawiaj ą si ę wi ększe zagro żenia erozj ą wodn ą. Według waloryzacji przestrzeni rolniczej IUNG – Puławy, Gmina Strzelin oceniona została na 95,9 punktów. Kompleksy rolne gminy rozprzestrzenione s ą szeroko na lekkofalistych i płaskich terenach nizinnych obszaru oraz w dolinach rzecznych. Wyst ępuj ą tu gleby bielicowe i brunatne a w dolinach mady; rzadziej czarne ziemie. S ą to gleby urodzajne, sklasyfikowane w nast ępuj ących klasach bonitacyjnych od I do V. Wysoka warto ść bonitacyjna gleb, mało urozmaicona konfiguracja terenu i łagodno ść klimatu podgórskiego to główne walory i potencjał rozległej rolniczej przestrzeni produkcyjnej gminy. Jest to silna podstawa rozwoju specjalistycznego rolnictwa, ogrodnictwa i sadownictwa. Ogólna powierzchnia analizowanego obszaru wynosi 17 142 ha. W strukturze u żytkowania powierzchni na terenie Gminy około 79% powierzchni stanowi ą u żytki rolne i około 21% powierzchni stanowi ą lasy i grunty le śne oraz nieu żytki i grunty pozostałe. 130

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

W 2015 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu prowadził badania gleb na obszarach nara żonych na oddziaływanie punktowych źródeł zanieczyszcze ń. Na terenie Gminy Strzelin prowadzono badania w 5 punktach pomiarowo – kontrolnych, rozmieszczonych na terenie łąki, pól uprawnych i lasu, zlokalizowanych w okolicy mogilnika na działce 224, obr ęb Go ści ęcice 11. Zakres bada ń obejmował: odczyn, C org., SG, Zn, Pb, Cd, Ni, Cu, Cr, As, Hg, S-SO4, B(a)P, fluor rozpuszczalny. W okolicy analizowanego mogilnika nie stwierdzono przekroczenia warto ści dopuszczalnych st ęż eń metali ci ęż kich: cynku, ołowiu i miedzi, kadmu, chromu, niklu, rt ęci i arsenu w stosunku do obowi ązuj ącego rozporz ądzenia w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi. W punktach pomiarowych nr 1,2,3 i 4 przekroczona została dopuszczalna warto ść st ęż enia benzo(a)pirenu. W okresie obowi ązywanie Programu ochrony środowiska dla Gminy Strzelin z 2010 r., dokonano znacznych zmian w przepisach dotycz ących gospodarowania odpadami. Od 1 lipca 2013 r. odbiór odpadów komunalnych w Gminie Strzelin odbywa si ę na podstawie zapisów znowelizowanej Ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku. W oparciu o zapisy powy ższej ustawy Rady Gmin i Miast uchwaliły akty prawa miejscowego reguluj ące zasady utrzymania czysto ści i porz ądku jak i szczegółowy sposób i zakres świadczenia usług odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Podmiotami odbieraj ącymi (a tym samym wykonawcami usługi) s ą wyłonione w trybie zamówienia publicznego przedsi ębiorstwa. Wykonawcy realizuj ą zamówienia publiczne na rzecz gmin stosuj ąc zasady okre ślone w Regulaminach Utrzymania Czysto ści i Porz ądku oraz Szczegółowych zasadach świadczenia usług odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i ich zagospodarowania. Gospodarka odpadami w Gminie Strzelin jest oparta na zasadach Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Dolno śląskiego na lata 2016-2022 przyj ętego uchwał ą Nr XXIX/934/16 Sejmiku Województwa Dolno śląskiego z dnia 22 grudnia 2016 r. Zgodnie z podziałem okre ślonym w WPGO Gmina Strzelin nale ży do Regionu Wschodniego. Regionaln ą Instalacj ą Przetwarzania Odpadów Komunalnych do której trafiaj ą wszystkie zmieszane odpady komunalne jest Zakład Gospodarowania Odpadami Sp. z o. o. Ga ć 90, 55-200 Oława. Cz ęś ci ą integraln ą ww. systemu jest funkcjonowanie Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK ul. Gliniana 4, Strzelin), w którym mieszka ńcy mog ą bezpłatnie zostawi ć wytwarzane przez gospodarstwa domowe selektywnie zebrane odpady komunalne. Gmina Strzelin stworzyła zasady dotycz ące finansowania działa ń podejmowanych przez prywatnych wła ścicieli budynków w zakresie usuwania materiałów azbestowych, co zwi ększa stopie ń ich usuni ęcia. Praktycznie co roku Gmina pozyskuj ę fundusze na demonta ż i unieszkodliwienie wyrobów azbestowych z WFO ŚiGW we Wrocławiu. W 2015 roku Gmina Strzelin skorzystała z dofinansowania na usuwanie azbestu z WFO ŚiGW we Wrocławiu. Wybrano wykonawc ę i usuni ęto ł ącznie 73,541 ton z 33 nieruchomo ści. W 2016 roku Gmina Strzelin skorzystała z dofinansowania na usuwanie azbestu z WFO ŚiGW we Wrocławiu. Wybrano wykonawc ę i usuni ęto ł ącznie 76,01 ton z 32 nieruchomo ści. Jako jeden z ostatnich elementów środowiska naturalnego opisano w Programie zasoby przyrodniczo- krajobrazowe oraz lasy i tereny le śne. Spo śród form ochrony przyrody o żywionej i nieo żywionej, wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2016 r., poz. 2134) do chwili obecnej na terenie gminy Strzelin utworzono Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Wzgórza Strzeli ńskie”, obszary NATURA 2000 – w oparciu o Dyrektyw ę Siedliskow ą, tj: PLH020074 Wzgórza Strzeli ńskie, PLH020098 Karszówek oraz 20 pomników przyrody. Ogólna powierzchnia lasów na terenie gminy Strzelin – wg stanu na dzie ń: 31.12.2016 r. - wynosi: 1 516 ha (gruntów le śnych, zwi ązanych z gospodark ą le śną ogółem 1 541 ha), co stanowi około 9% powierzchni gminy. Lasy pa ństwowe stanowi ą ok. 1 448,54 ha, w tym: 1 447,47 ha – w administracji Lasów Pa ństwowych (Nadle śnictwo Henryków). Lasy niepa ństwowe zajmuj ą powierzchni ę ok. 54,62 ha – głównie, jako niewielkie rozproszone enklawy, z reguły przylegaj ące do zwartych kompleksów Lasów Pa ństwowych. Niewielki udział w powierzchni le śnej ma las komunalny, własno ść Gminy – 3 ha. Priorytetem podstawowym gospodarki le śnej, niezmiennym dla lasów w powiecie, jest utrzymanie ci ągło ści i trwało ści lasu oraz wdra żanie wielofunkcyjnego modelu gospodarki le śnej. Koszty, które nale ży ponie ść na zapewnienie realizacji tego priorytetu, b ędą ró żne, a zale żeć b ędą w głównej mierze od uwarunkowa ń przyrodniczych, aktualnego stanu lasu oraz prognozowania i ograniczania skutków zagro żenia. Kształtowanie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, bior ącego aktywny udział w procesie dbania o środowisko to cenne i długoterminowe zadanie, które niejednokrotnie trzeba prowadzi ć na bie żą co i nieustaj ąco. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszka ńców Gminy Strzelin w sferze konsumpcji, a tak że ochrony powietrza, gospodarki wodnej oraz post ępowania z odpadami. Wła ściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszka ńców przyczyni si ę do zwi ększenia efektywno ści prowadzonych działa ń na rzecz ekologizacji, co zapewni ograniczenia niskiej emisji, zmniejszenie ładunku zrzutu ścieków surowych do rzek i potoków, zmniejszenie ilości odpadów trafiaj ących na składowisko. Po analizie stanu aktualnego dla ka żdej dziedziny środowiskowej przeprowadzono analiz ę SWOT i stworzono harmonogramy realizacji zada ń własnych – gminnych i zada ń monitorowanych – czyli realizowanych przez inne 131

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024 instytucje administruj ące uzbrojeniem terenu oraz przedsi ębiorców i inne osoby prawne. Przeprowadzenie analizy SWOT pomo że w skupieniu si ę na obszarach środowiska, w których Gmina posiada mocne strony oraz w których istniej ą najwi ększe szanse na popraw ę. Dla ka żdego kierunku działa ń utworzony został harmonogram realizacji zada ń. Zawiera on wykaz zada ń własnych - gminnych, czyli finansowanych w wi ększo ści ze środków własnych i monitorowanych, czyli takie, które realizowane s ą na terenie gminy, ale nie ma na nie wpływu. Zadania te b ędą realizowane cz ęsto bez zaanga żowania środków finansowych gminy przez jednostki samorz ądowe, przedsi ębiorstwa działaj ące na obszarze gminy czy mieszka ńców. Harmonogram okre śla terminy i jednostki odpowiedzialne za realizacj ę zada ń, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsi ęwzi ęć a tak że jednostki pełni ące funkcj ę partneruj ących w realizacji tych zada ń. Harmonogramy pomagaj ą w realizacji cało ści zamierze ń inwestycyjnych Gminy. Na podstawie bud żetów gminy z ostatnich lat, bud żetu na rok 2017, WPF i szacunkowych kosztów zaproponowanych zada ń nakre ślono ogóln ą sytuacj ę finansow ą Gminy, przeprowadzono prognoz ę bud żetow ą oraz przeanalizowano mo żliwo ści w zakresie realizacji najwa żniejszych zada ń. Analiza ta pokazuje jak du że powinno by ć zaanga żowanie środków finansowych pochodz ących z zewn ątrz na realizacj ę zaplanowanych działa ń. Zarz ądzanie Programem Ochrony Środowiska na poziomie Gminy zwi ązane jest z potrzeb ą oddzielenia zarz ądzania środowiskiem i wydzielenia go, jako odr ębnego niezb ędnego celu do realizacji. W procesie wdra żania zapisów Programu b ędą uczestniczy ć nie tylko jednostki bezpo średnio zaanga żowane w opracowanie, procedury opiniowana, przyjmowania i uchwalania opracowania. Będą to równie ż podmioty uczestnicz ące w zarz ądzaniu programem, czyli jednostki administracji samorz ądowej, jednostki udzielaj ące dofinansowania oraz spółki komunalne. Wa żną rol ę we wdra żaniu Programu maj ą wszystkie podmioty realizuj ące zadania zapisane w Programie, zarówno te własne, czyli Gminy Strzelin, jak i monitorowane, do których zaliczamy zakłady przemysłowe i produkcyjne, Nadle śnictwo Henryków, Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu, O środek Doradztwa Rolniczego we Wrocławiu, WIO Ś we Wrocławiu, Dolno śląska Słu żba Dróg i Kolei we Wrocławiu, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Oddział we Wrocławiu, DZMiUW we Wrocławiu, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu, a tak że organizacje pozarz ądowe i stowarzyszenia. Wypracowane wspólnej strategii działania i procedur w realizacji programu przyczynia si ę do wzajemnej zgodnej, z obustronnymi korzy ściami współpracy pomi ędzy partnerami ró żnych szczebli decyzyjnych i środowisk odpowiedzialnych za ostateczny wizerunek obszaru. Dzi ęki tym działaniom etap planowania i zarz ądzania „Programem…” staje si ę jasny i zrozumiały na tyle, że pewne działania staj ąc si ę rutyn ą, powoduj ą samoistne powtarzanie si ę dobrych rozwi ąza ń wytwarzaj ąc mechanizmy samoregulacji. Jako komórk ę monitoruj ącą proces wdra żania i realizacji PO Ś oraz harmonogram jego realizacji wskazuje si ę Wydział Gospodarki Komunalnej, Infrastruktury i Środowiska w Urz ędzie Miejskim w Strzelnie.

132

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

Wykaz u żytych skrótów: • ARiMR – Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa • B(a)P – benzo(a)piren • BDO – Baza Danych o Produktach, Opakowaniach i Gospodarce Odpadami • BEi Ś – Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 r. • CAFE – Dyrektywa uwzgl ędniaj ąca Jako ść Powietrza • ECONET – Koncepcja Krajowej Sieci Ekologicznej • EMAS – Wspólnotowy System Ekozarz ądzania i Audytu • EOG – Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego • ETS – Europejski System Handlu Emisjami • GDDKiA – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad • GIO Ś – Główny Inspektorat Ochrony Środowiska • GIS – System Zielonych Inwestycji • GUS – Główny Urz ąd Statystyczny • GZWP – Główne Zbiorniki Wód Podziemnych • IUNG – Instytut Uprawy Nawo żenia i Gleboznawstwa w Puławach • JCWP – Jednolite Cz ęś ci Wód Powierzchniowych • JCWPd – Jednolite Cz ęś ci Wód Podziemnych • JST – Jednostka Samorz ądu Terytorialnego • KOBIZE – Krajowy O środek Bilansowania i Zarz ądzania Emisjami • KPdC – Korytarz Południowo-Centralny • KPGO 2014 – Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2014 • KPO ŚK – IV Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych • KPOP – Krajowy Program Ochrony Powietrza • KPZK-2030 – Plan działa ń słu żą cy Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 • LDWN - długookresowy średni poziom d źwi ęku dla pory dziennej, wieczornej i nocnej • LN - długookresowy średni poziomu d źwi ęku wyznaczonego podczas wszystkich pór nocy • LIFE – Program Działa ń Na Rzecz Środowiska i Klimatu • LZO – Lotne Zwi ązki Organiczne • MI – Powierzchnie Monitoringu Intensywnego • MPZP – Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego • NFO ŚiGW – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej • NPRGN – Narodowy Program Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej • NSEE – Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej • NSGW 2030 – Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzgl ędnieniem etapu 2015) • NVZ – Strefy wra żliwe na zanieczyszczenia zwi ązkami azotu • OChK – Obszar Chronionego Krajobrazu • ONW – Obszary Rolnicze o niekorzystnych warunkach gospodarowania • OSO – Obszary Specjalnej Ochrony • OZE – Odnawialne Źródła Energii • PCB – Odpady zawieraj ące polichlorowane bifenyle • PEP 2030 – Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku • PGL LP – Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe • PGO – Plan Gospodarki Odpadami • PGW – Plan Gospodarowania Wodami • PM Ś – Pa ństwowy Monitoring Środowiska • PJB – Pa ństwowe Jednostki Bud żetowe • PK – Park Krajobrazowy • PM2,5 ; PM10 – Pył Zawieszony • POKA – Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009-2032 • POIi Ś – Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko • POP – Program ochrony powietrza • PO ŚPH – Projekt Ochrony Środowiska Przed Hałasem • PROW – Program Rozwoju Obszarów Wiejskich • KP PSP – Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra ży Po żarnej w Strzelinie • PWP 2030 – Projekt Polityki Wodnej Pa ństwa 2030 (z uwzgl ędnieniem etapu 2016) • PW ŚK – Program wodno-środowiskowy kraju 133

Program Ochrony Środowiska dla Gminy Strzelin na lata 2017-2020 z perspektyw ą do roku 2024

• RDW – Ramowa Dyrektywa Wodna • RIPOK - Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych • RPO 2014-2020 – Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolno śląskiego 2014-2020 • RSO – Regionalny System Ostrzegania • RW – Region Wodny • RZGW – Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej • RZZO – Regionalny Zakład Zagospodarowania Odpadów • Sie ć TEN-T – Rozwój Sieci Drogowej • SPA2020 – Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wra żliwych na zmiany klimatu do roku. 2020 z perspektyw ą do roku 2030 • SPO – Innowacyjna Gospodarka • SUiKZP – Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego • DODR – Dolno śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego • ŚSRK – Średniookresowa Strategia Rozwoju Kraju • DZMiUW – Dolno śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych • UE ETS – Dyrektywa Zakładaj ąca Redukcj ę Gazów Cieplarnianych • WFO ŚiGW – Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej • WIO Ś - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska • WISL – Wielkoobszarowa Inwentaryzacja Stanu Lasu • WPGO – Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami • WSO – Wojewódzki System Odpadowy • WWA – Zanieczyszczenia Wielopier ścieniowymi W ęglowodorami Aromatycznymi • WWRPP – Wska źnik Waloryzacji Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej • „park and ride” – polityka parkingowa • ZDR – Zakłady o Du żym Ryzyku • ZZR – Zakłady o Zwi ększonym Ryzyku

Bibliografia: • Strategia Rozwoju Województwa Dolno śląskiego • Program Ochrony Środowiska Województwa Dolno śląskiego • Plan zagospodarowania województwa dolno śląskiego • Rejestr powierzchniowych obszarów chronionych województwa dolno śląskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu • Rejestr pomników przyrody na terenie województwa dolno śląskiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu • Ocena jako ści wody przeznaczonej do spo życia za lata 2014-2015, WSSE Wrocław • Hydrologia regionalna Polski – tom I, wody słodkie, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2007 • Hydrologia regionalna Polski – tom II, wody mineralne, lecznicze i termalne oraz kopalniane, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, 2007 • Raport o stanie środowiska województwa dolno śląskiego w 2015 roku, WIO Ś we Wrocławiu • Wst ępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), KZGW • Program Małej Retencji Województwa Dolno śląskiego • Program Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Województwa Dolno śląskiego na lata 2013-2015 • Ocena jako ści wód podziemnych w województwie dolno śląskimw roku 2012 • Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych (AKPO ŚK 2010 oraz 2016) • Ocena jako ści powietrza w województwie dolno śląskim w 2015 r. • Ocena zanieczyszczenia osadów rzek i jezior w województwie dolno śląskim w 2011 roku, PIG w Warszawie • Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2015, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, • Tomiałoj ć L. (red), Ochrona przyrody i środowiska w dolinach nizinnych rzek Polski, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków 1993 • MARSZAŁEK M., W ĄSIK M., 2002b – Obja śnienia do Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, Centr. Arch. Geol. Pa ństw. Inst. Geol., Warszawa.

134