NR. NOV. 2008HaarlemsenformatI ef en cultureel 4 I Hofjeskrant Hofjesmenu ziet het levenslicht Natuurlijk aten hofjesbewoon- et vierde en laatste nummer al- sters in de 16e en 17e eeuw een weer, tenminste in 2008. De stuk simpeler dan het Hofjes- Hgratis Haarlemse Hofjeskrant lijkt al helemaal te zijn ingeburgerd. menu dat vanaf 1 november Veel mensen zijn trots op hun stad. twee maanden in restaurant Dat blijkt wel uit het feit dat bijna de helft van de oplage haar weg naar de Het Wapen van Kennemerland liefhebber vond via winkels, musea en op de kaart staat. Maar lekker bibliotheken. Zo ook bij drogisterij uit eten gaan is ook geen Van der Pigge, een winkel met histo- rie, stijl en deskundigheid, waar de dagelijkse kost. Hofjeskrant echt helemaal op z’n plaats is. Dagelijks worden daar tien- “Een kookboek is op zich al een te- tallen hofjeskranten meegenomen. ken van welvaart. Dat is ook het ge- Grote schrik natuurlijk binnen en bui- bruik van in die tijd dure specerijen. ten onze stadsgrenzen toen bekend Heel vroeger moest men in zout worden werd dat deze prachtige winkel in haar betaald, het woordje ‘salaris’ is daarvan bestaan wordt bedreigd (lees ook afgeleid. De recepten uit kookboeken pag. 5). van koks aan Europese hoven of uit die Van enkele hofjesbewoonsters hoor- van bisschoppen en abten, heb ik aan- de ik dat zij de krant zelfs naar familie gepast aan de opvatting over gezond in Amerika en Duitsland sturen. Een eten. Minder vet en meer groente, daar aardige reactie ontving ik van me- komt het op neer. In de middeleeuwen, Hofjesmenu vrouw Smit-Westendorp die herinne- waar veel 16de en 17de eeuwse recep- ringen opdiept aan haar oma die in tuur op is gebaseerd, is zware kost ge- lemse een speciaal hofjesmenu Voorgerecht: het in 1964 afgebroken hofje van Gra- zond. Groente, daar kreeg je maar diar- samen bij de viering van het Vissce met blancmengier Vis gebakken in boter met een groene erwtenpuree tie woonde. Daarover meer in Hofjes- ree van. Je ziet op schilderijen vooral 300-jarig bestaan van het krant 5. Met blijdschap geven wij ken- en geschaafde amandelen dikke, zware mensen. Ik denk dat ze veel Frans Loenenhofje. Elementen nis van de komst van het hofjesmenu, last van constipatie moeten hebben van middeleeuws eten zijn Hoofdgerecht: vanaf 1 november op de kaart in het gehad, maar daar hadden ze ook nog steeds terug te vinden. “Del brodo saracenico” naar een 15de eeuws Wapen van Kennemerland. We blik- weer middeltjes tegen,” vertelt historica Roffioelen bestaat bijvoor- Italiaans gerecht :Gebraden kip ken terug op de drukke Open Monu- Helga Danner. In 2007 stelde de Haar- beeld uit deeg met een vulling in een ragout van pruimen, mentendagen en hoftuinfeestjes. Ver- krenten en amandelen der aandacht voor vergeten ambach- Op vrijdag 14 november start het Gilde Haarlem samen met Nagerecht: ten en de hof van Wouw in Den Haag, stichting De Linde een hofjes-arrangement in restaurant Kweeperentaart het gasthofje in dit herfstnummer. In den Swarten Hondt - zie pagina 6 van deze krant. Hoffelijke groet, van vlees, groenten of vruchten. Ravioli lijkt nu een Italiaanse uitvinding! Het Harlekino in Proveniershof verschil met vroeger is dat we die ver- Typisch Hollands straatbeeld rond 1900: een draaiorgel op een wagen- fijndere deeghapjes niet meer frituren Willem Brand tje in een doodgewone straat. Amsterdammer Leon Warnies zag er in maar in de oven bakken of koken. Ook Restaurant Het Wapen van Kennemer- reuzel gebruikt men vandaag de dag nog land, Ramplaan 125, 023 – 524 05 32, 1875 brood en importeerde steeds mooiere draaiorgels vanuit Parijs. wel, alleen in veel kleinere porties. [email protected] “Artiesten lieten hun nieuwe schlagers Harlekino maar ook de muziekboeken. vaak ook op draaiorgels spelen, om het Eerst arrangeert hij een bestaand lied bekend te maken,” vertelt Gouwenaar door er allerlei tierlantijnen, voornoten Lapjeskat Lizzy wordt hofkat Adrie Vergeer, draaiorgelman in hart en en tegenmelodieën omheen te maken. Toen Alie Harms, al achttien jaar nieren. Vergeer maakte niet alleen de Dan tekent hij de muziek uit op papier. wonend in het hofje van Dirk van Ba- Elk gaatje, later in karton uitgekapt, correspondeert kenes, in haar woonkamer een ratje met een toets. Hoe dichter ontwaarde, was de maat vol. die gaten op elkaar staan, hoe sneller de melodie. Lies “Regent Thöne moest wel lachen en van Aalst, geboren Haar- zei dat hij dan wel Dirk moest heten,” lemse maar nu als Zeeuwse vertelt Alie. Twee serieuzere voorwaardes in de hofjesstad op bezoek, waren dat de meerderheid van de hof- geniet met een vriendin van dames voor haar komst moest zijn en dat een gratis kopje hofjesthee de verzorging een gemeenschappelijke met Haarlems Halletje. “Als taak moest worden. De zesjarige poes uit kind was het altijd een strijd. Assendelft krijgt een vast woonverblijf in Liep je met het orgel mee of het ketelhuis. Op de deur komt de naam liet je het orgel lopen? Bij Dirkje te staan als eerbetoon aan de stich- het eerste kreeg je thuis op ter van het hof: Dirk van Bakenes. Maar je kop.” haar roepnaam is voorlopig Lizzy. 1 Haarlemse Hofjeskrant Gasthofje: Hof van Wouw De gouden appels van Cornelia Den Haag Een dramatischer geboorte van een hof is niet denkbaar. Op 50-jarige leeftijd wordt Cornelia van Wouw, lid van een vermogende drukkersfamilie, door haar arts doodverklaard. Liggend in de kist roept Elsje Hendriks, Cornelia’s hulp in de huishouding: “Juffrouw is niet gestorven.” Na haar schijndood laat Cornelia als dank aan Elsje in 1647 een hofje bouwen die ze zelf nog maar liefst 31 jaar bestiert. In haar testament vraagt de stichteres de nakomelingen van haar broers en zuster om de hof na haar dood te besturen, iets dat tot op heden in ere wordt gehouden. De twee gezusters Jeanne en Catherine cies op de grens en zat zij in het hofje en Kamerlingh Onnes die in 2001 hun vader de abdis in de tuin van het klooster. Als Heike opvolgden, zijn de veertiende gene- kind verbleef vader regelmatig bij de be- ratie regenten. Uniek in de geschiedenis heerder. Diens moeder wist nog te vertel- van de hofjescultuur. len dat de hofdames hout gingen sprok- “Cornelia die niet getrouwd was en kelen in het Haagse bos.” kinderboeken schreef, liep dagelijks vanaf In 2001 werd het 360-jarig bestaan haar huis naar haar comptoir – Frans voor groots gevierd. Burgemeester Wim Deet- daar waar gerekend wordt - boven de re- man, die het een eer vond in de voetspo- gentenkamer waar ze kantoor hield. Later ren te treden van Cornelia’s grootvader heeft ze de tuin erbij gekocht, zeker ook die eind 16de eeuw burgemeester van Den bedoeld om de familie die de erfenis niet Haag was, kreeg een bijzonder toneelstuk- ten deel viel vriendelijk te stemmen,” ver- telt Catherine. Die familie liep dan wel geld mis, ze kon letterlijk de vruchten (én bloemen) plukken die in de tuin groeiden en bloeiden. In een 19de eeuwse brief merkt een oom op dat een andere oom dit jaar wel erg achter de moerbeien heeft ge- zeten.. De naam ‘Tuin der Hesperiden’ verwijst naar de Griekse mythe van de te 17de eeuwse Delfts blauwe tegels met bij elkaar gesprokkeld. Wat blijkt toen de verborgen tuin van Hesperia waarin de daarop kinderspelen zijn afgebeeld, staat eerste spade de grond inging: asbest,” levensboom wordt bewaakt door zeven rechts de oude moerbeiboom. Het langs vertelt Catherine. “De hofhuisjes heeft va- nimfen. Onsterfelijk wordt hij die eet van draad geslingerd (lij)fruit, de trellis van der begin jaren zestig laten moderniseren, de boom met de gouden appels. Niet gewaterd eikenhout met peren en ook de de bedstee werd keuken en de zolder vreemd dat in de maakbare Gouden Eeuw kruidentuin accenturen de 17de eeuwse slaapkamer. Aan de balken van de niet de populariteit van de ‘goudkleurige’ sfeer. Vanaf 2001 toen de tuin werd open- beschoten zolder hingen in vroeger eeu- sinaasappel zo’n grote vlucht nam. Van- gesteld voor publiek, is er elke augustus wen hammen en spek. De wind zorgde dat daag de dag staan achter de hof van een Oranjeappeldag, een dag volledig in het vlees niet ging schimmelen. In de 18de Wouw twintig verschillende soorten het teken van de twintig geurende oranje- eeuw werden de matglazen ramen ver- citrusbomen rond de van acaciahout en boompjes. Op die dag verkopen de hofda- vangen door helder glas. Eén hofbewoon- naar oude tekeningen gemaakte duiventil mes zelfgemaakte marmelade en vruch- ster hoefde niet persé naar buiten te kij- • Piet en Joke, beheerdersechtpaar waarin geen zeven nimfen maar acht tensappen. ken en liet het glas-in-lood zitten. De pauwstaarten huizen. Op 12 juni 2004 Een ander jaarlijks hoogtepunt is de straat is geplaveid met ijsselklinkers, 17de je voorgeschoteld. Daarin speelde Heike vormde een aantal sinaasappelbomen een viering van de verjaardag van de sticht- eeuwse klinkers waarvan vader er in de Kamerlingh Onnes de regent en zijn doch- erehaag om de doopvont tijdens de doop ster. In het testament liet Cornelia opteke- jaren vijftig grote partijen wist op te ko- ter Jeanne de weer terug op aarde geko- van prinses Amalia. Het hof van Wouw nen dat op haar geboortedag een feest- pen.” Het verleden voelt hier zo dichtbij, men zijnde Cornelia. In de bijna onher- als hofleverancier van appeltjes van oran- maal aangericht moest worden met een mijmert Catherine. “Mijn grootmoeder kenbare hofstad was het hof van Wouw de je. Naast de hofpoort waarin op voethoog- koe, een geit, een half schaap, sla uit de dronk elk jaar met de abdis van de kloos- enige plek waar ze zich nog thuis voelde. tuin en slaolie.