GRATIS

NR. voorjaarHaarlemse 2017 informatief e n c u l t u r e e l 31 meenemen! Hofjeskrant Regenten of wooncorporaties? Traditionele hofjes bestaan al honderden jaren en worden in die periode op een en dezelfde wijze bestuurd, namelijk door regenten op vrijwillige basis. egoede burgers die vrijwillig een ofjes worden traditioneel beheerd hofje beheren, is een eeuwenoud door een bestuur van regenten die concept. ‘Je hebt in de hofjes- via coöptatie nieuwe leden vindt. Gwereld te maken met twee monumenten, EenH regentenbaan lijkt een erebaantje, is meende de wethouder Monumentenzorg dat misschien ook, maar vereist bestuur- voor wie ik werkte: het gebouw en het lijke deskundigheid, bouwkundig inzicht instituut van het regentencollege’, vertelde en sociale betrokkenheid. Je beheert eeu- de Alkmaarse regent Piet Verhoeven mij wenoud erfgoed dat nog langer mee moet ooit. Of dat concept nog wel voldoet, vroeg en je verhuurt sociale huurwoningen aan ik hem toen. Ja, zei Piet, mits de deskun- sociaal kwetsbare mensen. digheid aanwezig is. En daar wringt soms Hofjes hebben wegens een aantal facto- de schoen. De tweede mits is geld. Onder- ren moeite om zelfstandig te blijven: een tekort aan financiën en daardoor achter- stallig groot onderhoud, het vinden van geschikte bestuurders en de complexiteit van restauraties. Wie beheren in de hofjes en zijn er wezenlijke verschillen in het besturen en beheren door een commerciële of niet- > Job Thöne (rechts) droeg namens Fonds de Haas het Essenhofje over aan Wybren van Haga, commerciële partij? eigenaar van meer sociale woningen. Bij wooncorporaties zag Thöne onvoldoende mogelijk- Lees verder op pagina 7. heden tot sociaal beheer. > Jan Willem Termijtelen (l) en Jacques Boeré in de regentenkamer van houd van een monument kost veel geld en Achtergevels van tien huisjes gesloopt subsidies worden nog maar mondjesmaat verleend. Gelukkig is de verhuurderhef- Wie in de nog kale maar fraai opgeknapte tuin van de Proveniershof tegenkomen. Er kan ook ergens geen fun- fing na drie jaar actievoeren van met name loopt, vermoedt niet dat de huisjes C t/m L aan de achterkant gevel- dering zitten.’ Donderdag 26 april worden de Haarlemse lobby van de baan. Want hofjes zijn behalve woningen voor mensen loos zijn. de eerste drie huisjes opgeleverd. Binnen ziet alles er pico bello uit. De achtergevel in nood bovenal historisch en cultureel et liefst had eigenaar Ymere de weg. Daarom zitten er scheuren in. Ons met spauwmuur is een waar kunststukje. erfgoed. En voorlopig melkkoe af. achtergevel eind augustus 2016 plan was om onder het maaiveld een balk Op pagina 3 een interview met regioma- gesloopt. Maar toen lag er plots aan te brengen. Daar bovenop zou dan een nager Gerrie Blok van Ymere. eenH brief van een advocaat. Een aantal be- nieuwe muur worden geplaatst.’ woners wilde een schadevergoeding. Er Op 27 maart is het zover en gaat de ach- Willem Brand werd ook geëist dat bewoners geen overlast tergevel van de eerste drie huisjes aan het zouden ondervinden van werkzaamheden eind van de poort eruit. Daarna volgen in Hofjesconcerten tijdens Koorbiënnale in de buurt. Geen onbegrijpelijke eis. De twee stadia de gevels van de andere zeven. p zaterdag 1 juli zijn ruim vijftig asbestsanering en het cascoherstel hadden De planning is dat de tien huisjes voor de amateurensembles te gast in nu al twee jaar geduurd. De bewoners van ge- bouwvak hersteld zijn. Bij elk huisje wor- nog een onbekend aantal hofjes. noemde huisjes moesten voor de tweede den de aan de gevel gelegen keuken, toilet- ErO komt van alles aan bod. Van weemoe- keer enkele weken hun huis uit. Kwaliteits- blok en badkamer vervangen. Uitvoerder dige smartlappen tot en met romantische inspecteur George van Gelder in septem- Freek van Drie: ‘Prioriteit is dat we eerst de liederen, van eigentijdse popsongs tot ber 2016: ‘De fundering draagt niet op elke fundering herstellen voordat we de gevel en met middeleeuwse gezangen. Elk punt even sterk. Er zijn ook stukken muur opnieuw optrekken. Je kunt van alles concert duurt circa een half uur en de toegang is gratis. Kijk in juni op www.koorbiennale.nl voor het programma.

> Freek van Drie is de uitvoerder in de Proveniershof

1 Haarlemse Hofjeskrant Hofjessneeuwtocht

Het is zondag 12 februari en er ligt een pak sneeuw in de stad. Na een rondje met het hondje door de Haarlemmerhout en een flink ontbijt is het tijd om erop uit te trekken. De paden op, de hofjes in.

door Willem Brand

Zondagsrust

n het in de Witte Herenstraat krijgen de Ivogels van Marijke voer, restjes van haar ontbijt. Een merel is er als de kippen bij, pikt een druif op en gaat er iets verderop flink mee in de weer. In het Luthers Hofje zorgt een kat op een dakje bij de buren voor de welkome fotogenieke afleiding. Een bewoonster van het hofje van Oorschot veegt de stoep achter het hek schoon terwijl ik door het hek heen wat sfeerfoto’s Janneke en Bella probeer te maken.

ls ik om tien uur bij Janneke van het Verwershofje aanbel, Ahoor ik Bella aanslaan. Janneke heeft haar slippers aan. Dat vindt ze zelf vreemd terwijl we samen de besneeuwde tuin in kijken. Bella komt nieuwsgierig aanlopen, maar loopt niet de tuin in. ‘We gaan zo naar de Hout’, zegt Janneke. Ik vertel hoe onze hond Spike daar als een soort sneeuwschuiver door de paksneeuw heeft gebanjerd. Hij zakt dan door zijn voor- pootjes, legt zijn kop in de sneeuw en duwt zichzelf voort. Als De dag dat Janneke haar slippers heeft geruild voor plastic crocks en de tuin in stapt, waagt Bella zich ook in de sneeuwtuin. het in de hofjes sneeuwde

oor het hoofdgebouw van het hofje van Noblet maakt bin- nenmoeder Marja de straat sneeuwvrij. We nemen een Feli ruimt sneeuw V kijkje in de tuin. Tot haar verrassing is het pad sneeuwvrij. ‘Dat heeft Letty vast gedaan.’ Op de toegangstrap van het staat de tweede hofjessneeuwpop. Deze heeft takken als

armen en wat klimopblaadjes als haar. foto Jeanne Pot n het voorportaal van het Vrouwe en Antonie Gasthuys ligt Sneeuwpret met bewoonster Renske Ieen berg gesnoeide takken onder een witte laag. Als een kerk- muis in een volle kerk stiefel ik er langs, bang om bewoners wakker te maken. In de Proveniershof voelt het een stuk wereld- ser. Dat komt ook doordat Feli sneeuw aan het ruimen is terwijl ze af en toe stopt om een trekje van haar sigaret te nemen.

Teylers hofje

Brouwershof

e hofjessneeuwtocht eindigt in het hofje In den DGroenen Tuin. Jeanne laat me binnen en vraagt meteen of ik koffie wil. Jeanne woonde jaren op de eerste verdieping in het hoofdgebouw, maar twee slechte knieën noopten haar naar beneden te verhuizen. Trappen lopen ging echt niet meer. Zij heeft nu een ‘tuinhuisje’ met zicht op de pomp. Als k bel aan bij het Zuiderhofje. Mooi hè, roept binnenmoeder Jeanne vertelt dat ze tijdens een rondje door de tuin sneeuw- IEmma als ik de hal van het hoofdgebouw binnenstap. In de tuin ballen heeft gegooid, krijgen buurvrouw Renske – ook op de staat een ondergesneeuwde sneeuwpop. Anneke die voer voor de koffie – en ik plots enorme zin om ook even terug naar onze vogeltjes heeft opgehangen, vertelt dat zij die gisteren met twee Oude ingang Zuiderhofje kindertijd te gaan. Jeanne legt met haar tablet vast hoe we buren heeft gemaakt. Van haar zijn de knopen en de das. proberen de dennenappel op de pomp te raken.

2 Haarlemse Hofjeskrant Provenierstuin in het najaar geopend Wooncorporatie Ymere, die in Haarlem zo’n tienduizend ver- huureenheden bezit, is eigenaar van vier hofjes: de Proveniers- hof, hofje Guurtje de Waal, het en de Johan Enschedéhof. Gerrie Blok, regiomanager Haarlem, overziet de stand van zaken in de Proveniershof.

mere kreeg eind jaren tachtig de Vertraging groot onderhoud Proveniershof, het Brouwershofje Proveniershof en hofje Guurtje de Waal door fusie Gerrie Blok: ‘De plannen voor groot on- Yin bezit. In 2008 liet Ymere het Johan derhoud van de Proveniershof lagen klaar, Enschedéhofje bouwen. Gerrie Blok: ‘Yme- maar toen sloeg de crisis toe en werd ons re koestert het bezit van monumenten. Ze vanuit Den Haag de verhuurdersheffing dragen bij aan de wijk waar ze staan en aan opgelegd. Overal hebben we toen plannen het cultuur-historische erfgoed. moeten uitstellen. De asbestsanering, veiligheidsmaat- > Regiomanager Gerrie Blok: Ymere koestert monumentale hofjes Woningtoewijzing regelen en het groot onderhoud aan ge- Gerrie Blok: ‘De woningtoewijzing voor de vels en daken hebben Ymere miljoenen Provenierstuin hoorden we dat er behoefte was aan een Proveniershof, het Brouwershofje, het En- gekost, veel meer dan begroot. Met Gerrie Blok: ‘De grond van de tuin is van de andere indeling. Ymere heeft het initiatief schedéhofje en hofje Guurtje de Waal gaat een asbestprotocol kan je niet marchan- gemeente, dat klopt. Omdat bewoners had- genomen en Sanne Horn gevraagd een ont- via Woonservice. Bij het Enschedéhofje deren. De resultaten van deze werkzaam- den aangegeven het op prijs te stellen dat werp te maken. In het voorjaar wordt er volgt, nadat de kandidaten interesse hebben heden worden door de bewoners gewaar- ook de tuin opgeknapt zou worden, hebben geplant, na afstemming met de bewoners. getoond, nog een gesprek met de regenten deerd, ook al was het voor hen zeer Ymere en de gemeente de koppen bij elkaar Het is de bedoeling dat we in het najaar de en met een afvaardiging van de bewoners. ingrijpend. gestoken. In gesprekken met de bewoners tuin officieel gaan openen.’ Heisa om muur Tienduizend planten en bollen De poortmuur van de Prove- niershof waaraan de huisjes Op de eerste lentedag arriveerde in de Proveniershof een C t/m L liggen, zou volgens groot deel van de beplanting voor de gerestylede tuin. kwaliteitsinspecteur George van Gelder eind augustus 2016 et zonnetje scheen, ideaal weer dat het zo guur was, hadden de hoveniers voor de hoveniers om eerst het de doorgang aan de poortzijde vergeten worden vernieuwd. onkruid te wieden en daarna de haagvrij te maken, had tuinontwerper heestersH en varens te planten. Sanne Horn bij haar komst ’s morgens op- De dag ervoor – nog een gure herfstdag gemerkt. De rand van taxushaag wordt – was de taxushaag geplant. Wellicht om- door Biesot hoveniers gekortwiekt zodat

> Sanne Horn zet de puntjes op de ‘i’

> De nog gevelloze achterkant de haag meer in de breedte gaat groeien. ijdens de winterperiode is de vocht Sanne Horn was van de partij om de be- doorlatende muur door Ymere planting in goede banen te leiden. Dat gaat ‘ingepakt’. Gerrie Blok: ‘We wilden zo. Eerst zetten de hoveniers de planten Tniet dat de bewoners in de schimmel volgens tekening ‘ruig’ neer, Sanne zet ze zaten. De bewoners krijgen voor zolang er daarna secuur uit en de hoveniers planten aan hun woning gewerkt wordt een lo- ze er vervolgens in. Hoewel aan zowel de geerwoning of gaan bij familie in huis. We voor- als achteringang twee grote gazon- begrijpen dat het een heftige ingreep is, we nen komen, blijft er genoeg plek voor circa hebben daarom ook intensief met elkaar tienduizend planten. Dat is inclusief de hierover gesproken en geprobeerd de zor- onderbeplanting en de bollen in het najaar, gen weg te nemen. De tien huisjes zullen vertelde Robbert Biesot. De buitenrand in fatsoenlijke staat worden teruggebracht.’ > Marco Smit (links) en Zafer Onur (31 jaar werkzaam bij Biesot en zelfverklaard wandelend met heesters beslaat over drie, vier jaar de monument) gewenste anderhalve meter. Beestachtig lief? Opgevist Ik ben als een vis op het droge Op vrijdagavond 12 mei wordt de Vijfhoek ontsnapt aan een overbodig leven. Kunstroute geopend met een beestenparade, een parade door de Vijfhoek waarin een groep Jij vindt dat ik dankbaar moet zijn. Welk recht van spreken heb jij? mensen in een eigen dierencreatie meeloopt. Jij die taalt naar nog meer rijkdom hema van de 12de Vijfhoekkunstroute is de terwijl daar niet genoeg van is. beest uithangen. Onze handen kunnen liefko- zen en scheppen, maar ook pijnigen en dood- Jij weet toch ook van al die vissen Tslaan. Onze lippen kunnen lieve woordjes fluisteren, vol onvervulbare verlangens? maar ook vervloeken en veroordelen. Wie doodt van- uit boosaardigheid gedraagt zich beestachtig slecht. Die moeten slikken en weer doorgaan Is er ook zoiets als beestachtig lief? Willem Brand terwijl ze zien hoe beschut wij hier leven. dichtte ‘Opgevist’ en maakte zijn eigen parade met Ik ben de dans ontsprongen, medewerking van de deelnemende kunstenaars Dési- ontheemd en opgesloten meer niet. rée van , Corrie Kerkhoff en Jan Heijer en de toevallige passanten Chris en Tim. Met dank aan Haarlem, 17 april 2017 Ap Esenbrink, de schepper van de vissen. Willem Brand

3 Haarlemse Hofjeskrant Gasthofje door Willem Brand in Hoorn - Sint Pietershof De bewogen geschiedenis van een voormalig tuchthuis

In Haarlem zijn mannen zeldzaam in traditionele hofjes, maar de eerste bewoner die ik in Hoorn na huismeester Rob van Donselaar tegenkom is Anton Smit. En nog mooier: hij is bezig ‘ouderwets’ de was op te hangen in de gigantische hofjestuin.

nton vertelt dat hij als kind vaak Toen Hoorn uitgroeide tot de belangrijkste bij zijn oom en tante op visite ging 17de-eeuwse havenstad waren er maar in het Rozenhofje, dat pal tegen de liefst zeven vrouwenkloosters, tegen ASint Pietershof is aangebouwd. “Ik vond slechts twee mannenkloosters. Dit kwam dat als kind prachtig en zei dat ik hier later waarschijnlijk doordat veel mannen op zee ook wilde wonen.” Vlak achter Bloms wo- stierven, bijvoorbeeld door scheurbuik of ning ligt de regentenkamer, in rococostijl, in de levensgevaarlijke stormen bij Kaap waar het prachtige goudleren behang met- Hoorn. Het eerste mannenklooster moest een in het oog springt. “Het is kalfsleer, vanwege de Hoekse en Kabeljauwse twis- voorzien van een dun laagje zilver en ver- ten snel wijken voor een stadswal. Op de • Vanaf 1617 een tuchthuis die 25 cellen voor zwakzinnigen, criminelen en dronkaards telt nis”, vertelt huismeester Rob, “De Moren resten van het tweede mannenklooster, dat gebruikten kalfsleer in hun tenten. Dan van de Kruisbroeders, staat de huidige Sint bleef het ’s nachts warm en overdag koel.” Pietershof. Regentenkamer

Proveniershuis n 1755 is de huidige regentenkamer van de Die historie wordt mij aangereikt door gids Sint Pietershof gebouwd. De allegorische Gerard Beemsterboer*, met wie ik een voorstelling op het plafond kwam in 1769 rondje door het hofje maak. Beemsterboer Igereed. Aan de wanden hangen de wapenschil- vertelt: “Nadat het stadsbestuur de kant den van de regenten, inclusief die van de van Willem van Oranje had gekozen, kreeg familie Van Akerlaken. Pieter van Akerlaken het klooster in 1572 de functie van oude wist in 1837 een schuld van 44 duizend 201 mannenhuis. Kort daarna werd een deel gulden om te buigen in een rentegevend kapi- , waar mannen vanaf vijftig taal van 19 duizend 510 gulden. Hoe? Door het jaar zich inkochten en vervolgens levens- Rijk met terugwerkende kracht huur voor het lang ‘gratis’ kost en inwoning kregen. Sinds Tucht- en Dolhuys te laten betalen. Bij de laatste 1636 gold dat ook voor vrouwen vanaf restauratie in 1973 is de regentenkamer in de • De regentenkamer met het 45 jaar. Hoeveel men betaalde, was afhan- oorspronkelijke blauwe kleur geschilderd. goudleren behang kelijk van leeftijd, fysieke conditie en geldelijk vermogen. De bedragen liepen uiteen van driehonderd tot wel vijfduizend gulden.” Tuchthuis In 1617 ging een groot deel van het kloos- ter tegen de vlakte. Het oude mannenhuis > Kamer in oude stijl met bedstee werd herbouwd en er kwamen galerijen. Het gebouw werd Tucht- en Dolhuys, met Gouden Eeuw een luchtplaats. Ik ben even kind als ik De geschiedenis druipt van dit hofje af, net alleen door ‘het vierkant‘ dwaal. Oud voelt als van de stad van waaruit in de Gouden vertrouwd. Eeuw vele zeeschepen naar Batavia voeren. Het interieur van de stijlkamer, vroeger Op weg naar het goud van toen: specerijen. een van de cellen in het tuchthuis, herin- Een van hen was de onverschrokken kapi- nert mij aan opa’s vissershuisje. Vanaf 1926 tein Willem Schouten, de eerste zeevaarder kreeg het hofje een woonbestemming, de die niet via de gebruikelijke route (Zuid- cellen worden omgebouwd tot in totaal Afrika en de Indische Oceaan) naar de Oost 97 woninkjes. Tijdens de grote renovatie ging maar via Zuid-Amerika. Hij gaf het van 1969 tot 1972 is dat aantal terug- zuidelijkste puntje de naam Kaap Hoorn. gebracht tot vijfenveertig. • Anton Smit heeft geen droger nodig

4 Haarlemse Hofjeskrant

Van hofjesbestuur De bewogen geschiedenis van een voormalig tuchthuis tot woningcorporatie of particulier ondernemer Woonbeleid Hoewel het hofje de sfeer van een ver verleden Handel ademt, zijn in het gebouw naast de regentenkamer en de stijlkamer vijfenveertig aan de huidige tijd n 1796 wordt het oude aangepaste woningen over twee verdiepingen g mannen- en vrouwenhuis esitueerd. Wie in dit hofje wil wonen, kan zich via vanwege financiële proble- Imen opgeheven. Vrijkomende de website inschrijven. Wel moet men tenminste 55 jaar zijn en bereid zijn om eventuele huisdieren kamers worden tegen betaling elders onder te brengen. Het regentenbestuur be- verhuurd. In 1800 worden paalt het woonbeleid, maar van ballotage wil de zelfs het ameublement en het e laatste jaren zie je meer en huismeester niet spreken. “Een kandidaat heeft zilver verkocht. Mercurius, de meer hofjesbesturen in Haarlem eerst een gesprekje met mij en later ook met de god van de handel, geschil- • Op weg naar kaap Hoorn die hun bestuurstaken overdra- regenten.” derd op het plafond in de regen- Dgen aan woningcorporaties. Zo hebben Al zullen veel passanten dat betreuren, zomaar tenkamer, ziet het met lede ogen tulp afgebeeld. Dat komt, doordat volgens het overzicht elders in deze hof- binnenlopen is er in de Pietershof niet bij. Onder aan. Hoorn handel dreef met het toen- jeskrant hofjes als het Brouwershofje, de bepaalde voorwaarden worden hierop uitzonde- Bij de grote restauratie van 1969 malige Ottomaanse Rijk. Een Proveniershof en het Hofje van Guurtje ringen gemaakt. Tijdens de schildersdag (Place du tot 1973 kwamen achter de houten Hoornse kapitein heeft het in Istan- de Waal zich de afgelopen jaren aangeslo- Tertre) in juli en tijdens Open Monumenten zater- wandjes en behang honderden tegels bul zelfs tot adviseur van de sultan ten bij de woningcorporatie Ymere. Het dag in september is de hof te bezoeken. tevoorschijn. Opvallend vaak is een geschopt. Teylers Hofje werd overgenomen door Elan Wonen. Zoals bekend worden hofjes vanouds bestuurd door hofjes- of regentenbestu- ren, colleges van heren en/of dames die de hofjeswoningen toewijzen, beheren en onderhouden. Naast onafhankelijke regentenbesturen zijn er ook hofjesbestu- ren die direct of indirect verbonden zijn aan een geloofsgemeenschap (Doopsge- zinden, Lutheranen, Remonstranten) of in eigendom zijn van een charitatieve instelling (Sint Jacobs Godshuis). De afgelopen jaren bleken steeds meer regentenbesturen moeite te hebben met het vinden van geschikte nieuwe leden, vrijwillige bestuurders met bouwkundige en/of financiële deskundigheid, gecombi- neerd met een zekere mate van sociale betrokkenheid. Dat is de reden dat meer en meer hofjesbesturen ervoor kozen om hun bestuurstaken onder te brengen bij een woningcorporatie. • Een van de cellen is nu een stijlkamer Er zijn ook nog andere mogelijkheden. Kortgeleden koos het bestuur van het Essenhofje voor de verkoop van het hofje • De hofjeswereld is klein. In de zomer van 2016 exposeerde Carla van Maris, * Dit verhaal lag al een tijdje op de plank. aan een particuliere Haarlemse investeer- bewoner van het hofje Codde en van Beresteyn, met haar beelden op de jaar- De redactie kwam ter ore dat gids Gerard der en ondernemer. Ook in dit geval lijkse schildersdag Place du Tertre. Beemsterboer overleden is. Hoorn verliest wogen de zware lasten en verantwoorde- een bevlogen gids. lijkheden voor het beheer en de instand- houding van het hofje niet meer op tegen de opbrengsten en de in het testament van de stichter benoemde kerndoelstel- lingen. Moeten wij deze tendens toejuichen of juist betreuren? Mijns inziens staat het deskundig beheer en behoud overeenkomstig de destijds gemaakte doelstellingen van de veelal monumentale hofjes voorop. Zo- wel bij de toewijzing als bij het dagelijks beheer behoort een zeker verantwoorde- lijkheidsgevoel en sociale betrokkenheid te worden getoond. Deze taken zou ik het liefst opgedragen willen zien aan vrijwil- lig benoemde deskundige en toegewijde regenten of bestuurders. Maar is dit niet langer mogelijk, dan moeten wij niet aar- zelen en misschien met pijn in het hart kiezen voor de deskundigheid en toewij- ding van een professionele organisatie als een woningcorporatie. En in hoeverre een particuliere investeerder en onderne- mer in staat zal zijn om dit alles even goed en verantwoord te doen, dat zal de toekomst ons leren!

voorzitter Stichting Haarlemse Hofjes en regentLieuwe van het Luthers Zoodsma, Hofje

5 Haarlemse Hofjeskrant • Hofjesverhaal • Lodewijks kopzorgen De een zijn dood is Op het bankje in het Kenaupark oogde Lodewijk mistroostig. Slenterend sleet hij zijn dagen tussen de kroeg en het park. Toen een koets de ander zijn hofje met vier paarden langsreed, voelde ik een rilling over mijn rug lopen.

aren daarvoor was ik erbij geweest vend schip in de nacht, waarvan ik Buiten klonk het toen het noodlot had toegeslagen en slechts het licht kan waarnemen aan de ruisen van de po- de tijd had stil gestaan. Lodewijks boeg, maar waarvan de eindbestemming pulieren en het Joogappel was de straat opgerend, de mij compleet onbekend is’, sprak hij met tsjilpen van de stuiterende bal achterna. De uitroep van dubbele tong. Hij hikte daarna en de mussen als een zijn oudeheer was niet tot hem doorge- walm van de drank, de enorme stank voorbode van het drongen. Ik had gezien hoe de jongen van zijn alcoholwasem, dreef door de goede nieuws. ‘Lo- werd meegesleurd en door het karren- rokerige lucht van blauwe dampen die je dewijk’, de jonk- wiel werd verpletterd. Een eeuwigheid kon doorsnijden met een aardappel- heer schraapte zijn later had zijn vader zittend op zijn knie- schilmesje. Wat deed ik hier nog? keel, ‘beste Lode- ën het ontzielde lichaam van zijn trots wijk, het lot is je tegen zich aangedrukt. De regen die Toen gebeurde er een klein wonder. eindelijk gunstig plots was neergevallen, leek een levend Jonkheer van Aschat kwam de kroeg gestemd. Je krijgt gedicht, doordrenkt met druppels traan- binnen. Na de eerste stap sloeg hij reeds een huisje toege- vocht. met zijn arm door de waas van rook. Hij wezen in ons gast- kuchte alsof hij het spoedig zou begeven huis. Het armen- Lodewijk zou nooit meer dezelfde zijn. en hoestte vervolgens proestend de lon- bestuur heeft de keuze op jou laten vallen, wijsvinger hield. Toen Lodewijk aan de Hij raakte aan de drank en niet lang gen uit zijn lijf. Een zakdoek trok hij de rest van je leven kan je er gratis kost en bel rammelde en ‘Een rondje voor ieder- daarna ging zijn vrouw bij hem weg. De inwoning genieten.’ Ik sloeg Lodewijk op een!’ riep, klonk er gejuich. Lodewijk enige die nog met hem omging was zijn schouder. Het leek wel of het niet sloeg in één klap een borrel naar achte- ik, zijn boezemvriend. Ik zou helemaal tot hem doordrong. ren en vroeg om zwaardere middelen. hem nooit of te nimmer ‘Vriend, mijn goede Hij werd op zijn wenken bediend, sloeg laten vallen. Denk je vriend’, ik staarde naar een half glas van iets ondefinieerbaars eens in, de tragiek zijn wezenloze blik, naar binnen en liet toen pardoes het glas van een weggerukt ‘Je krijgt een on- uit zijn hand vallen. Een moment later jong leven: een derkomen van kletterde hij boven op zijn eigen scher- zoon, die ik – de jonkheer ven. De toog bewoog zelfs een beetje. De moeders mooi- aangeboden.’ ogen van de jonkheer puilden bijna uit ste niet en arm zijn kassen. Ik liep naar mijn gevallen – nooit had ge- ‘Krasse Klaas vriend, boog door mijn knieën en voelde had en ook nooit ligt er nog op- aan zijn pols. Geen hartslag. Ik rook een zou krijgen. gebaard, maar geur vanaf de scherven die nog het meest zodra hij is begra- leek op vitriool. Hij was gewoon vergif- ’s Middags in de ven en het huisje is tigd door het serpent vanachter de tap. kroeg keek de waard ontruimd…’, sprak de Ik stond op en sloeg de verbouwereerde ons nijdig aan alsof hij óns jonkheer en overhandig- waard met een gerichte slag tegen de verantwoordelijk hield voor de de hem een zilveren dukaat. grond. Toen liep ik de jonkheer, die naar armetierige aanblik van het onderko- ‘Daar moet op gedronken worden!’, buiten was gesneld, achterna. Nadat die men. Die hebzuchtige schoft, die zowel schreeuwde Lodewijk. De jonkheer aar- op adem gekomen was, schraapte hij zijn Lodewijk als mij belazerde en desnoods je voor zijn neus en hij riep naar Lodewijk. zelde. ‘Toe, eentje maar meneer.’ ‘Veuruit keel, scheurde een papier doormidden laatste grijpstuiver zou laten verdrinken Zijn armgebaar richting de deur was dan maar, een snelle borrel dan’, zei hij wat op een contract leek en zei: ‘Ik heb, aan zijn met water aangelengde jenever. voldoende. Lodewijk volgde de jonkheer en toverde wederom zijn zijden zakdoek denk ik een interessant aanbod voor je, naar buiten, die als een opgejaagde haas tevoorschijn. Willem.’ Ik keek in de doffe ogen van mijn kame- niet wist hoe snel hij het rookhol moest raad die door de drank een glans leken ontvluchten. ‘Willem, kom jij ook?’, riep De waard keek gulzig naar de zilveren Verhaal: Herman Burger te hebben gekregen. ‘Ik zie een afdrij- Lodewijk. dukaat, die Lodewijk tussen duim en Illustraties: Alex van Koten

Een blik op de Hofjespomp

foto: Vincent van Buuren • Luthers Hofje • Hofje In Den Groenen Tuin • Hofje van Noblet

6 Haarlemse Hofjeskrant Zestien jaar regent van de hofjes Staats en Noblet Na zestien jaar regent- en veertien jaar voorzitterschap neemt Jacques Boeré in juni afscheid. ‘We doen het in de geest van de oorspronkelijke erflaters.’

n de monumentale regentenkamer van Onderhoud het Hofje van Noblet hangen de por- Boeré: ‘Primaire taak van het bestuur is het tretten van tientallen regenten. Door in stand houden van het monument. We Igebrek aan ruimte wordt het dringen ge- zijn tevreden als de huur ongeveer even blazen voor de opvolgers. Het mag ook niet hoog is als de onderhoudskosten. De zo zijn dat het goudleren behang volledig bewoonsters dienen het prettig te vinden vol komt te hangen. De oudste portretten om in een besloten omgeving te zitten. Om hangen in de wachtkamer. Jan Willem 23.00 uur gaat de poort dicht, dat is voor Termijtelen relativerend: ‘Je kunt hier de velen cruciaal. Onze jongste regent Lucas ontwikkeling van de herenmode door de Boreel is verantwoordelijk voor het onder- eeuwen heen zien.’ houd. Dat blijft passen en meten, ook omdat het rijksmonumenten zijn. Daarop Nalatenschappen is uitgebreide regelgeving van toepassing.’ In 1760 werd het Hofje van Noblet ge- bouwd, dat van Staats in 1730. Beide hofjes Goudleer behang zijn tot stand gekomen uit nalatenschap- Het Hofje van Noblet, het meest knusse > Jacques Boeré (links) en Jan Willem Termijtelen pen van erflaters zonder erfgenamen. Vol- van de twee, telt zeventien huisjes, het gens testament van de laatste Noblet wer- statige Staats twintig. Boeré: ‘Als er iemand kalfshuiden die in banen aan elkaar zijn Opzichteres den de regenten van Staats ook bij Noblet weggaat, wordt er gerenoveerd en krijgt de genaaid. Eigenlijk is het geen goud maar Beide hofjes hebben een opzichteres, die als executeur-testamentair aangesteld. Zo woning bijvoorbeeld een nieuwe verwar- zilver, want er is een heel dun laagje zilver loszittende dakpannen en andere prakti- kregen ze het bestuur over twee hofjes. Dat mingsketel en badkamer.’ Termijtelen: ‘Je op aangebracht. Door de invloed van het sche zaken meldt en ook de eerste selectie is ruim tweeënhalve eeuw later nog zo. In krijgt iets uit het verleden aangereikt, in de vernis gaat dat zilver oxideren en krijg je de van nieuwe bewoonsters doet. Zo fungeren 1990, naar aanleiding van een grote reno- tijd dat jij er bent zorg je er zo goed moge- indruk van goud.’ zij als de schakel tussen bewoonsters en vatie, werd door de toenmalige regenten de lijk voor en dan geef je het door aan je op- De stoelen zijn uit de rococotijd en regenten. De nieuwe samenstelling van Stichting tot Instandhouding van de Hofjes volgers.’ Trots zijn ze op de regentenkamer. weleens uitgeleend aan het Rijksmuseum. het college van regenten is: Jan Willem van Staats en van Noblet opgericht. Die Er zijn niet zoveel plekken in Nederland Van vele meubels en van het goudleer Termijtelen (voorzitter), Jan Willem Stuart stichting is sindsdien verantwoordelijk waar het oorspronkelijke goudleer behang behang zijn de aankoopnota’s nog aan- (secretaris), Hans van Gendt (penning- voor de exploitatie. nog hangt. Termijtelen: ‘Het zijn gelooide wezig.’ meester) en Lucas Boreel (bestuurslid).

Regenten of wooncorporaties? ting nu eenmaal alle aandacht heeft voor de bewoners én het historische karakter. Wat is beter voor het eeuwenoude erfgoed en de bewoners: Het concept ‘regentencollege’ voldoet beheer door vrijwillige regenten of zakelijke wooncorporaties? nog steeds, vindt de Alkmaarse regent Piet Iesje Vermeulen, oud-regent en oud-voorzitter van stichting Verhoeven ‘Hofjes hebben 300, 400 jaar Haarlemse Hofjes, heeft daar een duidelijke mening over. met vallen en opstaan gefunktioneerd on- der colleges van regenten. Waar halen we e meeste hofjes worden nog tradi- b.v. het oude bestuur van het Teylers Hofje het optimisme vandaan om te denken dat tioneel bestuurd, door regenten. goede afspraken gemaakt met de nieuwe het ook gaat lukken onder woningcorpora- Iesje Vermeulen: ‘Veel hofjes heb- eigenaar Elan Wonen. Als Elan iets funda- ties? Hofjes beheren en restaurereren is Dben zoveel eeuwen stand kunnen houden menteels wil veranderen aan het reglement niet hun kerntaak, dat is het creëren van omdat er een uitstekende basis is gelegd bij moeten ze dat overleggen.’ sociale huurwoningen. Ze zijn van goede het ontstaan. Er was een juridisch docu- wil maar geen deskundig opdrachtgever. ment (het testament), startkapitaal en een Sociaal beheer Dat wreekt zich soms.’ bestuursvorm (een stichting). Van ouds- Iesje Vermeulen: ‘Voordeel van traditioneel her was er ook een vaste doelgroep (oud, bestuur is dat je mensen in nood direct kunt > Iesje Vermeulen (links) met bewoonster arm, alleenstaand).’ opvangen. Normaal moet je als woningzoe- Carla van Maris Vermeulen zegt het fijn te vinden dat kende jaren op de wachtlijst staan. Iemand keert. Als bestuur kun je zo ook min of hofjes in de geest van de erflater volgens de in een noodsituatie kun je een huisje aan- meer een homogene groep samenstellen. statuten en doelstellingen van toen wor- bieden. Iemand die geen cent te makken Een nadeel van verhuren via een wooncor- den bestuurd. ‘Je houdt rekening met het heeft of iemand die in het buitenland heeft poratie is dat er geen inspraak mogelijk is.’ ooit beschreven reglement. Daarover heeft gewoond en berooid naar Nederland terug- Monumententoeslag Iesje Vermeulen: ‘Voordeel van wooncor- Hofjes in eigendom van poraties is dat ze ervaring hebben met on- wooncorporaties: derhoud plegen. Het is prima dat woon- Teylers Hofje (Elan Wonen), Brouwers- corporaties investeren in het behoud van hofje (Ymere), Proveniershof (Ymere), eeuwenoud erfgoed, dan gaan ze er beter hofje Guurtje de Waal (Ymere) en uitzien en het verbetert het wooncomfort, Hofjestocht aanbieding Johannes Enschedé Hof (Ymere) maar corporaties willen hun investeringen wel terugverdienen.’ Zit ‘m daar de kneep? Anderhalf uur varen met een Hofjes in eigendom van de De huren in door wooncorporaties be- stadsgids en bezoek aan drie hofjes Doopsgezinde gemeente: Bruinings- heerde hofjes zijn gemiddeld hoger dan in hofje, Wijnbergshofje en Zuiderhofje traditioneel beheerde hofjes. Door het Inclusief drankjes € 22,50 puntensysteem volgens de letter van de (min. 10 personen worden berekend) Hofjes in eigendom van het wet uit te voeren en monumententoeslag Sint Jacobs Godshuis: De Gravinnehof Maandag t/m vrijdag van en omgevingstoeslag te vragen, is de huur 10.00 tot 14.00 uur (samen met het hofje Codde en van Hofjes in eigendom van in bijvoorbeeld het Teylers hofje flink onafhankelijke regentencolleges: Beresteyn), , Verwershofje omhoog gegaan. Als onafhankelijk regen- en Vrouwe en Antonie Gasthuis Hofje In den Groenen Tuin, hofje van tencollege kun je zelf de hoogte van de Bakenes, hofje van Heijthuijsen, huur bepalen. Enkele hofjes vragen huur Hofje in eigendom van de Lutherse hofje Codde en van Beresteyn, hofjes zonder monumententoeslag. gemeente: Luthers hofje van Noblet en Staats (= één college), hofje van Oorschot, Frans Loenenhofje Hofje in eigendom van de Remon- Optimisme strantse gemeente: Hofje in particulier eigendom: Iesje Vermeulen vindt het jammer dat Remonstrantse hofje Essenhofje hofjes bij wooncorporaties terechtkomen. Waarom? ‘Omdat een traditionele stich-

7 Haarlemse Hofjeskrant

Regenten in Leiden Zicht op de Tweemaal per jaar ontmoeten de regenten van hofjes gevelsteen aangesloten bij het Landelijk Hofjesberaad elkaar.

p zaterdag 8 april tijdens gesteld. De Haarlemse regent Jan foto: Jan Willemink een vergadering in de Willemink: ‘Geprobeerd is de nieu- Burgerzaal op het stadhuis we regeling per 1 januari 2017 van Ote Leiden werd de discussie over de kracht te laten worden. Dat is he- verhuurderheffing afgesloten. Per 1 laas niet gelukt. Je kunt niet alles januari 2018 is de franchise defini- hebben.’ Na de lunch werd te voet tief verhoogd tot vijftig woningen een aantal hofjes bezocht. Daaron- en zijn de Rijksmonumenten vrij- der ook de Meermanshof, zie foto. > Haarlemse regenten op bezoek in Leids hofje

Het betere In een nieuw stukje Haarlem nabij molen De Adriaan staat snoeiwerk een pinguïn eenzaam in het ijdens de winter zijn in riet. En weet je wat hij ziet…? het Vrouwe en Antonie Gasthuys de valse chris- …Een zeilboot in het water! De eigena- Ttusdoorns gesnoeid. Dat werd ge- ren die verwoede zeezeilers zijn, hebben daan door twee Koenen. De Koen ooit de geeloogpinguïn op de zuidkust hoog in de boom vertelt, als hij van Nieuw-Zeeland gespot. Hun zeil- weer met beide benen op de boot kreeg niet veel later de naam Pin- grond staat, hoogtevrees te heb- guïn. Hun gele grachtenpand beschou- ben. Wel een dingetje, hoogte- wen ze als een ‘boot op de oever van het vrees, de valse christusdoorn kan ’. Het verhaal wordt nog mooier: Een bluesliedje voor Madelon wel dertig meter hoog worden. bewoner Willem Nolen beeldhouwde en schilderde eigenhandig de gevelsteen. Een klein liedje zomaar voor de gezelligheid, kondigde Marijke uit het Frans Loenenhofje haar ze leven’. Marijke op gitaar en met een vriendin, die niet veel PRIJSVRAAG zelfgemaakte liedje voor de jarige Madelon aan. regent Wil van Schaik op banjo zegt maar graag auto rijdt, naar Mail uw oplossing o.v.v. ‘prijsvraag’ deden de begeleiding. Voor de de duinen. Zestien jaar woont naar [email protected] ‘Dat geloof je echt niet, 96 jaar, bluesmelodietje. De jarige was camera van 023tvonline ver- ze nu in het hofje, tot tevreden- en win een VVV-bon van € 15. maar toch is het waar’, klonk het de regentenkamer binnengeko- telde Madelon dat ze er nog heid dat zeker, maar – zegt ze refrein van het liedje met het men op de tonen van ‘Lang zal graag op uit trekt. Soms met de – ze heeft overal wel met ple- Oplossing HHK 30: De jonge wolf is te BIOS-taxi naar een museum of zier gewoond. vinden in Klein Heiligland. Er waren veel goede oplossingen. De winnaar is Aaltjen Groothuis uit Beuningen. PRIJSVRAAG Hofjesconcerten Gefeliciteerd. p de website van de Haar- Volg deHaarlemse lemse Hofjes- Hofjeskrant op Facebook! Okrant en op het You Voor het laatste nieuws en de laatste filmpjes! Tube-kanaal 023tvon- line zijn films te zien van eerdere jaren. In welk hofje is deze foto genomen? Oplossing naar [email protected]. De winnaar krijgt een gratis www.facebook.com/HaarlemseHofjeskrant fotoshoot in zijn of haar favoriete hofje.

GRATIS Haarlemse meenemen! Hofjeskrant Gratis in Haarlem af te halen: alle vestigingen van DEKAMARKT en DEKATUIN op de Vlaamseweg, VOMAR (Schalkwijk, Haarlem- Zuid en Paul Krugerstraat) en de AH-vestigin- gen op het Marsmanplein, Soendaplein, Raaks en Schalkwijk. PLUS Supermarkt en de Coop Compact in Haarlem-Noord. Verder VVV-stad- huis, het Noord-Hollands archief, Van der Pigge, Muys Kantoor & Kado, en de bibliotheken in Centrum, Schalkwijk, Oost en Noord. Verder bij zorgcentra, o.a. Reinaldahuis, Schalkweide, Jans- kliniek, Nieuw Delftwweide en Schoterhof. In Heemstede bij VOMAR, AH, SPAR, PRIMERA De Pijp en boekhandel Blokker. In Bloemendaal bij Papyrium, de bibliotheek en Om niets boekhandel Bloemendaal.

te vergeten! Reacties: [email protected] Website: www.haarlemse-hofjeskrant.nl De Haarlemse Hofjeskrant kwam mede tot stand dankzij financiële steun van het bestuur van de hofjes Codde & Van Beresteyn en In den Groenen Tuyn en diverse fondsen. Oplage: 10.000 Open: ma. t/m vr. van 9.00-18.00 uur Redactie: Willem Brand zaterdag van 10.00 - 17.00 uur Eindredactie: Jacques de Jong Gedempte Oude Gracht 108 Vormgeving: Kees Reniers Haarlem, Tel: 023 5315513 www.muyskantoor.nl HHK 31 verschijnt half september 2017

8