Mynegai I Enwau Lleoedd Ym Marddoniaeth Beirdd Y Tywysogion a Beirdd Yr Uchelwyr C.1100–C.1550 Ann Parry Owen, 29 Ionawr 2021 (Fersiwn 1B)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Mynegai i Enwau Lleoedd ym marddoniaeth Beirdd y Tywysogion a Beirdd yr Uchelwyr c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, 29 Ionawr 2021 (Fersiwn 1b) • Ceir rhestr o’r byrfoddau a ddefnyddir ar waelod y Mynegai. • Rhoddir y ffurfiau a geir yn y cerddi mewn llythrennau trwm (diweddarwyd orgraff, ond ni safonwyd ffurfiau). • O ran trefn y cyfeiriadau, rhoddir y cyfeiriadau ym marddoniaeth Beirdd y Tywysogion yn gyntaf, wedyn barddoniaeth Dafydd ap Gwilym <www.dafyddapgwilym.net>, Guto’r Glyn <www.gutorglyn.net> ac yna golygiadau eraill o waith Beirdd yr Uchelwyr, gan ddilyn trefn yr wyddor. • Bydd y rhestr yn cael ei diweddaru wrth i ragor o ffynonellau gael eu hychwanegu. • Byddwn yn falch iawn o dderbyn unrhyw gywiriadau neu sylwadau, [email protected] Aber – Abergwyngregyn yn Arllechwedd tywysogion Gwynedd ac un o’r tair Uchaf, Gwynedd Uwch Conwy: Aber talaith farddol; ceir yr enw hefyd yn IV 6.44n, VII 37.3n, GG.net 100.1n, drosiadol am Wynedd; gw. hefyd Ffraw: GGDT 5.21, GGMD i, 3.158, Llan ’Berffro GLMorg 90.48, GSC 22.16, Fodfan GGDT 5.19–20n, GILlF 11.24n Aberffraw I 1.13, 3.75n, 9.86, 113, IV Aberafan – Castell-nedd, Morgannwg: 6.80n, V 17.46, 25.13, VI 24.92n, VII Aberafan GyN 1.70n 24.107n, 36.2n, 36n, 103, 48.18n, 51.36, Aberbrân – dyffryn Wysg, tua 6km i’r DG.net 29.34n, GIG 8.96, 20.14, 68, gorllewin o Aberhonddu: Aberbrân GLMorg 4.26n, Aberffro GHyD 84.73, GDEp 7.36n GMRh 26.64n, Ffraw Aber V 1.13n Aberconwy – aber afon Conwy, Gwynedd Abergwili – Abergwili, cwmwd Widigada, (safle brwydrau yn 1194, 1245), ac enw sir Gaerfyrddin: Abergwyli II 26.94n mynachlog Sistersaidd (yma yn y ffurf Aberhonddu – prif dref Brycheiniog: Aberllechog): Aber Conwy IV 13.9n, Aberhodni GG.net 31.8, GDEp 9.52n Aberconwy V 5.23, 23.19n, VI 30.76n, GLMorg 53.12, Aber … Hodni 31.55, GG.net 8.30, 110.62, 122.26n, GLMorg 54.17–18n, GSC 54.3–4, GHD 26.16, GSH 1.11–12, GSH 1.8n, Aberhoddni V 25.22n, GyN 12.53n, GSRh 7.13n, Aberllechog GILlF 8.20n Caerhodni GLMorg 73.26, Caer Hodni Aberdâr – tref a leolir rhyw bedair milltir o GHyD 56.35n, 58.17, tref Hodni Ferthyr Tudful: Aberdâr GHyD 74.28n GLMorg 55.30 Aberdaugleddau – harbwr ger tref Penfro: Aberllechog gw. Aberconwy Aber Dau I 9.131n, Aber Dau Gledd Abermarlais – cartref noddwr yn GG.net 28.18n, GLMorg 70.52, Aber Llansadwrn (sir Gaerfyrddin): Daugleddau GG.net 114.25–6n, Dau Abermarlais GG.net 14.15, GLlG 3.28, Gledd GLMorg 66.25, Milfwrdd Marlais GLMorg 64.58 GLMorg 69.10n, 70.64, GSDT 17.57n, Abermenai – o bosibl porthladd, ger braich Mylffwrd GLMorg 71.34 Abermenai heddiw, rhwng Môn ac Aberdyfi – yng nghantref Meirionnydd: Arfon: Abermenai I 9.152 Aberdyfi GHyD 53.49n, GMRh 11.20 Abermenwenfer – aber afon anhysbys ger Aberffro – cantref gorllewinol Môn, prif lys Tywyn, Meirionnydd: Aber Menwenfer Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 1 II 1.46n Aensio – Anjou, talaith i’r de o Maine yng Abermo – Bermo, Ardudwy Is Artro, ngogledd-orllewin Ffrainc: Aensio Dunoding: Abermaw DG.net 129.25 GG.net 3.20n, 36, GHS 5.35, GLMorg Aberogwen – o bosibl ger Llandygái neu 43.33, 66.21, 68.49, Ainsio GyN 11.75n, Dal-y-bont, Gwynedd: Aberogwen Angaw II 26.276, GGDT 13.51n GG.net 61.8n Aeron – afon yn tarddu yn Llyn Eiddwen ac Aberpergwm – plasty ym mhlwyf Nedd yn llifo i’r môr yn Aberaeron, Uchaf, Morgannwg: Aber … Bergwm Ceredigion (gw. hefyd Glyn Aeron): GLMorg 21.21–2n, Aberpergwm Aeron II 26.95n, IV 6.226n, DG.net GHyD 76.6, Pergwm GHyD 75.38 129.35, 136.28n, GG.net 12.47, GLlBH Aberriw – yng Nghydewain Aberriw 1.14n, GLlBH 2.5, 3.27, 7.21, 19.72n, GG.net 38.4n, Aberryw GMBen 18.18n GLlG 4.32 Aber Saint – aber afon Saint ger Aeron – ansicr, yn yr Hen Ogledd: Aeron Caernarfon, safle un o frwydrau Owain III 26.102n, IV 4.256 Gwynedd (m. 1170): Aber Saint IV Aeron – enw lle anhysbys ym Maesyfed, a 4.25n, GIBH 4.38n gyplysir gyda Chlud (Clud ac Aeron), Abertanad – cartref noddwr yn gw. Clud: Aeron III 21.179n Llanyblodwel, swydd Amwythig: Afan – afon yn llifo i’r môr yn Aberafan, Abertanad GG.net 86.5, 20, 89.37n, Morgannwg: Hafn GGMD i, 2.43n, 98.30, GHD 18.33, GLl 8.34n GHyD 76.42 Aber Taradr – ychydig i’r de o Henffordd Afon Deifi gw. Teifi lle ymuna nant Taradr â Gwy: Aber Afon Cymaron – llednant yn llifo i afon Taradr II 25.48n Iddon, Maesyfed: Afon Cymaron GDC Abertawy – Abertawe, Morgannwg; fel 16.24n Tawy y cyfeirir amlaf at yr afon hithau): Afon Fenai gw. Menai Abertawy VI 35.48n, GyN 5.16n, Aber Affrica – Affric GSC 52.15, Affrica GDC Tawy V 25.15n 26.17n, 21 5.70, GGDT 9.15n, Affrig GG.net Aberteifi – aber afon Teifi, safle un o 56.50n, GRR 2.33, GSDT 12.42n, Yr frwydrau Owain Gwynedd yn 1136, Affrig GG.net 96.29 castell a phrif dref sir Aberteifi: Angaw gw. Aensio Aberteifi I 9.47n, IV 1.39n, VI 18.63n, Aifft, Yr – Yr Aifft GDEp 1.26n, GGMD ii, GyN 12.54n, Aber Teifi V 25.50n, VII 4.28, GHyD 97.28n, GIG 1.60, 9.42n, 52.24n, Caerdeifi GLMorg, 68.22, Teifi 31.57, GMBen 11.27, GDEp 19.12 Aber IV 8.49n Ainsio gw. Aensio Aberysgir – tua 5km i’r gorllewin o Alaw – afon yng nghwmwd Talybolion, Aberhonddu, Cantref Selyf: Aberysgir cantref Cemais, Mon: Alaw GGMD iii, GHyD 13.15n 3.43n Aberystwyth – bwrdeistref yn Llanbadarn Alban, Yr – Yr Alban: Alban GLMorg Fawr, cwmwd Perfedd, Uwch Aeron: 97.53, 98.64, Yr Alban GGLl 1.31n Aberystwyth GSC 41.43, Aber Almaen, Yr: Almaen GG.net 29.27, Ystwyth IV 6.98n GLMorg 11.10n, 43.30n, 33, 45.37n Acton – ansicr, o bosibl Acton-Beauchamp Sermania GG.net 20.2n, GHyD 67.2n, rhwng Henffordd a Chaerwrangon, neu Siarmania GDEp 14.65n, Yr Almaen Acton-Turville ger Chipping Sodbury yn GHS 5.34, GIG 1.61, GLMorg 16.10 swydd Gaerloyw: Actwn GG.net 5.12 Alnwick – tref yn Northumbria Anwig Acharn – hen enw, o bosibl, ar Dalacharn, GHyD 69.37n Cantref Gwarthaf: Acharn GIG 8.64n Alpau, Yr – Mont Blanc, neu enw Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 2 cyffredinol am yr Alpau (B xvii.96–8): 35.40, GIRh 3.68, Annwn DG.net Mynnau VI 29.31n, Mynydd Mynnau 57.44n, 60.42n, GG.net 108.59n, GDGor I 27.39, GEO Atodiad C 34.1n 7.2, 10, GRR 54.15n, GSC 40.66, 44.36 Alrhe – Althrey, cartref noddwr ym Antwerp – dinas yn Fflandrys: Anwerb Mangor Is-coed, Maelor Gymraeg: GSPhE 1.19n Alrhe GHD 6.4n Arabia – Afia V 8.16n, VI 3.28n, DG.net Alun – afon yn tarddu uwch Llandegla ac 6.62n, GIG 11.80n, GSH 18.73n, Arafia yn llifo drwy’r Wyddgrug i ymuno ag GGrG 5.27n afon Dyfrdwy: Alun III 16.222n, IV Aragon – talaith yng ngogledd Sbaen: 2.21n, 13.32n, GG.net 42.3n, 89.23n, Aragwn GHD 27.30n GGM 8.8n, 51, GIBH 1.1, 5, Atod.iii.53, Aran – mynyddoedd ym Meirionnydd: GILlF 9.50, GLMorg 65.78n, GMRh Aran GGLl 1.35n, GGrG Atodiad ii.17 7.33n Arberth – tref ym Mhenfro: Arberth V Alwen – afon yn tarddu ar fynydd 26.64n, VI 5.26n, VII 24.92n, GG.net Hiraethog ac yn ymuno ag afon 114.30n Dyfrdwy ger Cynwyd: Alwen GG.net Arca – mynydd anhysbys, enwog am ei 42.1n feini, cf. TA LXI.31 Mwnt Arca: Arca Allt Faga – ansicr, o bosibl yng ngogledd- GLMorg 68.57n ddwyrain Cymru: Allt Faga VI 35.70n Ard – Ardres, tref ger Calais, Ffrainc: Ard Allt Gadwallon – ansicr, ym Mhowys: Allt GMRh 13.1n, 12 Gadwallawn III 16.52 Ardudwy – cwmwd deheuol cantref Allt Melydn – Alltmelyd, pentref a phlwyf Dunoding, Gwynedd; rhan o sir yng nghwmwd Prestatyn yng nghantref Feirionnydd ar ôl 1284: Ardudwy I Tegeingl: Allt Melydn GG.net 70.30n 1.12, II 15.24n, V 22.7, V 24.33n, 100, Allt-y-gwinau – bryn sy’n ffurfio hen ffin GG.net 44.59n, 52.14n, 100.12n, GIBH orllewinol plwyf Llanuwchllyn, ‘ger 2.19, Atod.iv.31, GIG 3.22, GLlG Drws-y-nant, ym mlaen Dyffryn Wnion, Atod.15, GSRh 3.26n Sir Feirionnydd’ (GTP 143): Allt-y- Arfderydd – safle brwydr yn yr Hen Ogledd gwinau GG.net 46a.6 lle collodd Myrddin ei bwyll, yn ôl Amgoed – Amgoed, cwmwd yng nghantref traddodiad Arderydd IV 4.97n, VII Gwartha yn Nyfed, am y ffin â: Amgoed 24.92n, GRhGE 11.29n VII 8.17n Arfon – cantref yng Ngwynedd Is Conwy: Amiens – dinas yng ngogledd Ffrainc: ymrannai’n ddau gwmwd, Uwch Amias GLMorg 67.64n Gwyrfai ac Is Gwyrfai: Arfon II 10.8n, Amwythig – Shrewsbury, prif dref swydd 15.31n, 23.18n, 24.164, IV 2.8n, 244, Amwythig: Amwythig GG.net 77.18, 6.248, V 5.30, 22.7, 23.81n, VI 18.106, GG.net 77.48, GGrG 1.26n, GIG 10.73, 19.28n, 31.7n, VII 22.11, 53.29, DG.net GIG Atodiad ii.3, GRR 7.48, ’Mwythig 28.3, 135.42, GG.net 46b.21n, 56.33n, GG.net 77.1, GG.net 77.63, GMRh 57.53, CYSDT 9.43, GC 5.34, 11.92n, 4.12n, Ymhwythig GGM 7.44 GEO 1.