Mynegai i Enwau Lleoedd ym marddoniaeth Beirdd y Tywysogion a Beirdd yr Uchelwyr c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, 29 Ionawr 2021 (Fersiwn 1b)

• Ceir rhestr o’r byrfoddau a ddefnyddir ar waelod y Mynegai. • Rhoddir y ffurfiau a geir yn y cerddi mewn llythrennau trwm (diweddarwyd orgraff, ond ni safonwyd ffurfiau). • O ran trefn y cyfeiriadau, rhoddir y cyfeiriadau ym marddoniaeth Beirdd y Tywysogion yn gyntaf, wedyn barddoniaeth Dafydd ap Gwilym , Guto’r Glyn ac yna golygiadau eraill o waith Beirdd yr Uchelwyr, gan ddilyn trefn yr wyddor. • Bydd y rhestr yn cael ei diweddaru wrth i ragor o ffynonellau gael eu hychwanegu. • Byddwn yn falch iawn o dderbyn unrhyw gywiriadau neu sylwadau, [email protected]

Aber – Abergwyngregyn yn Arllechwedd tywysogion Gwynedd ac un o’r tair Uchaf, Gwynedd Uwch Conwy: Aber talaith farddol; ceir yr enw hefyd yn IV 6.44n, VII 37.3n, GG.net 100.1n, drosiadol am Wynedd; gw. hefyd Ffraw: GGDT 5.21, GGMD i, 3.158, Llan ’Berffro GLMorg 90.48, GSC 22.16, Fodfan GGDT 5.19–20n, GILlF 11.24n Aberffraw I 1.13, 3.75n, 9.86, 113, IV Aberafan – Castell-nedd, Morgannwg: 6.80n, V 17.46, 25.13, VI 24.92n, VII Aberafan GyN 1.70n 24.107n, 36.2n, 36n, 103, 48.18n, 51.36, Aberbrân – dyffryn Wysg, tua 6km i’r DG.net 29.34n, GIG 8.96, 20.14, 68, gorllewin o Aberhonddu: Aberbrân GLMorg 4.26n, Aberffro GHyD 84.73, GDEp 7.36n GMRh 26.64n, Ffraw Aber V 1.13n Aberconwy – aber afon Conwy, Gwynedd Abergwili – Abergwili, cwmwd Widigada, (safle brwydrau yn 1194, 1245), ac enw sir Gaerfyrddin: Abergwyli II 26.94n mynachlog Sistersaidd (yma yn y ffurf Aberhonddu – prif dref Brycheiniog: Aberllechog): Aber Conwy IV 13.9n, Aberhodni GG.net 31.8, GDEp 9.52n Aberconwy V 5.23, 23.19n, VI 30.76n, GLMorg 53.12, Aber … Hodni 31.55, GG.net 8.30, 110.62, 122.26n, GLMorg 54.17–18n, GSC 54.3–4, GHD 26.16, GSH 1.11–12, GSH 1.8n, Aberhoddni V 25.22n, GyN 12.53n, GSRh 7.13n, Aberllechog GILlF 8.20n Caerhodni GLMorg 73.26, Caer Hodni Aberdâr – tref a leolir rhyw bedair milltir o GHyD 56.35n, 58.17, tref Hodni Ferthyr Tudful: Aberdâr GHyD 74.28n GLMorg 55.30 Aberdaugleddau – harbwr ger tref Penfro: Aberllechog gw. Aberconwy Aber Dau I 9.131n, Aber Dau Gledd Abermarlais – cartref noddwr yn GG.net 28.18n, GLMorg 70.52, Aber Llansadwrn (sir Gaerfyrddin): Daugleddau GG.net 114.25–6n, Dau Abermarlais GG.net 14.15, GLlG 3.28, Gledd GLMorg 66.25, Milfwrdd Marlais GLMorg 64.58 GLMorg 69.10n, 70.64, GSDT 17.57n, Abermenai – o bosibl porthladd, ger braich Mylffwrd GLMorg 71.34 Abermenai heddiw, rhwng Môn ac Aberdyfi – yng nghantref Meirionnydd: Arfon: Abermenai I 9.152 Aberdyfi GHyD 53.49n, GMRh 11.20 Abermenwenfer – aber afon anhysbys ger Aberffro – cantref gorllewinol Môn, prif lys Tywyn, Meirionnydd: Aber Menwenfer

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 1 II 1.46n Aensio – Anjou, talaith i’r de o Maine yng Abermo – Bermo, Ardudwy Is Artro, ngogledd-orllewin Ffrainc: Aensio Dunoding: Abermaw DG.net 129.25 GG.net 3.20n, 36, GHS 5.35, GLMorg Aberogwen – o bosibl ger Llandygái neu 43.33, 66.21, 68.49, Ainsio GyN 11.75n, Dal-y-bont, Gwynedd: Aberogwen Angaw II 26.276, GGDT 13.51n GG.net 61.8n Aeron – afon yn tarddu yn Llyn Eiddwen ac Aberpergwm – plasty ym mhlwyf Nedd yn llifo i’r môr yn Aberaeron, Uchaf, Morgannwg: Aber … Bergwm Ceredigion (gw. hefyd Glyn Aeron): GLMorg 21.21–2n, Aberpergwm Aeron II 26.95n, IV 6.226n, DG.net GHyD 76.6, Pergwm GHyD 75.38 129.35, 136.28n, GG.net 12.47, GLlBH Aberriw – yng Nghydewain Aberriw 1.14n, GLlBH 2.5, 3.27, 7.21, 19.72n, GG.net 38.4n, Aberryw GMBen 18.18n GLlG 4.32 Aber Saint – aber afon Saint ger Aeron – ansicr, yn yr Hen Ogledd: Aeron Caernarfon, safle un o frwydrau Owain III 26.102n, IV 4.256 Gwynedd (m. 1170): Aber Saint IV Aeron – enw lle anhysbys ym Maesyfed, a 4.25n, GIBH 4.38n gyplysir gyda Chlud (Clud ac Aeron), Abertanad – cartref noddwr yn gw. Clud: Aeron III 21.179n Llanyblodwel, swydd Amwythig: Afan – afon yn llifo i’r môr yn Aberafan, Abertanad GG.net 86.5, 20, 89.37n, Morgannwg: Hafn GGMD i, 2.43n, 98.30, GHD 18.33, GLl 8.34n GHyD 76.42 Aber Taradr – ychydig i’r de o Henffordd Afon Deifi gw. Teifi lle ymuna nant Taradr â Gwy: Aber Afon Cymaron – llednant yn llifo i afon Taradr II 25.48n Iddon, Maesyfed: Afon Cymaron GDC Abertawy – Abertawe, Morgannwg; fel 16.24n Tawy y cyfeirir amlaf at yr afon hithau): Afon Fenai gw. Menai Abertawy VI 35.48n, GyN 5.16n, Aber Affrica – Affric GSC 52.15, Affrica GDC Tawy V 25.15n 26.17n, 21 5.70, GGDT 9.15n, Affrig GG.net Aberteifi – aber afon Teifi, safle un o 56.50n, GRR 2.33, GSDT 12.42n, Yr frwydrau Owain Gwynedd yn 1136, Affrig GG.net 96.29 castell a phrif dref sir Aberteifi: Angaw gw. Aensio Aberteifi I 9.47n, IV 1.39n, VI 18.63n, Aifft, Yr – Yr Aifft GDEp 1.26n, GGMD ii, GyN 12.54n, Aber Teifi V 25.50n, VII 4.28, GHyD 97.28n, GIG 1.60, 9.42n, 52.24n, Caerdeifi GLMorg, 68.22, Teifi 31.57, GMBen 11.27, GDEp 19.12 Aber IV 8.49n Ainsio gw. Aensio Aberysgir – tua 5km i’r gorllewin o Alaw – afon yng nghwmwd Talybolion, Aberhonddu, Cantref Selyf: Aberysgir cantref Cemais, Mon: Alaw GGMD iii, GHyD 13.15n 3.43n Aberystwyth – bwrdeistref yn Llanbadarn Alban, Yr – Yr Alban: Alban GLMorg Fawr, cwmwd Perfedd, Uwch Aeron: 97.53, 98.64, Yr Alban GGLl 1.31n Aberystwyth GSC 41.43, Aber Almaen, Yr: Almaen GG.net 29.27, Ystwyth IV 6.98n GLMorg 11.10n, 43.30n, 33, 45.37n Acton – ansicr, o bosibl Acton-Beauchamp Sermania GG.net 20.2n, GHyD 67.2n, rhwng Henffordd a Chaerwrangon, neu Siarmania GDEp 14.65n, Yr Almaen Acton-Turville ger Chipping Sodbury yn GHS 5.34, GIG 1.61, GLMorg 16.10 swydd Gaerloyw: Actwn GG.net 5.12 Alnwick – tref yn Northumbria Anwig Acharn – hen enw, o bosibl, ar Dalacharn, GHyD 69.37n Cantref Gwarthaf: Acharn GIG 8.64n Alpau, Yr – Mont Blanc, neu enw

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 2 cyffredinol am yr Alpau (B xvii.96–8): 35.40, GIRh 3.68, Annwn DG.net Mynnau VI 29.31n, Mynydd Mynnau 57.44n, 60.42n, GG.net 108.59n, GDGor I 27.39, GEO Atodiad C 34.1n 7.2, 10, GRR 54.15n, GSC 40.66, 44.36 Alrhe – Althrey, cartref noddwr ym Antwerp – dinas yn Fflandrys: Anwerb Mangor Is-coed, Maelor Gymraeg: GSPhE 1.19n Alrhe GHD 6.4n Arabia – Afia V 8.16n, VI 3.28n, DG.net Alun – afon yn tarddu uwch Llandegla ac 6.62n, GIG 11.80n, GSH 18.73n, Arafia yn llifo drwy’r Wyddgrug i ymuno ag GGrG 5.27n afon Dyfrdwy: Alun III 16.222n, IV Aragon – talaith yng ngogledd Sbaen: 2.21n, 13.32n, GG.net 42.3n, 89.23n, Aragwn GHD 27.30n GGM 8.8n, 51, GIBH 1.1, 5, Atod.iii.53, Aran – mynyddoedd ym Meirionnydd: GILlF 9.50, GLMorg 65.78n, GMRh Aran GGLl 1.35n, GGrG Atodiad ii.17 7.33n Arberth – tref ym Mhenfro: Arberth V Alwen – afon yn tarddu ar fynydd 26.64n, VI 5.26n, VII 24.92n, GG.net Hiraethog ac yn ymuno ag afon 114.30n Dyfrdwy ger Cynwyd: Alwen GG.net Arca – mynydd anhysbys, enwog am ei 42.1n feini, cf. TA LXI.31 Mwnt Arca: Arca Allt Faga – ansicr, o bosibl yng ngogledd- GLMorg 68.57n ddwyrain Cymru: Allt Faga VI 35.70n Ard – Ardres, tref ger Calais, Ffrainc: Ard Allt Gadwallon – ansicr, ym Mhowys: Allt GMRh 13.1n, 12 Gadwallawn III 16.52 Ardudwy – cwmwd deheuol cantref Allt Melydn – Alltmelyd, pentref a phlwyf Dunoding, Gwynedd; rhan o sir yng nghwmwd Prestatyn yng nghantref Feirionnydd ar ôl 1284: Ardudwy I Tegeingl: Allt Melydn GG.net 70.30n 1.12, II 15.24n, V 22.7, V 24.33n, 100, Allt-y-gwinau – bryn sy’n ffurfio hen ffin GG.net 44.59n, 52.14n, 100.12n, GIBH orllewinol plwyf Llanuwchllyn, ‘ger 2.19, Atod.iv.31, GIG 3.22, GLlG Drws-y-nant, ym mlaen Dyffryn Wnion, Atod.15, GSRh 3.26n Sir Feirionnydd’ (GTP 143): Allt-y- Arfderydd – safle brwydr yn yr Hen Ogledd gwinau GG.net 46a.6 lle collodd Myrddin ei bwyll, yn ôl Amgoed – Amgoed, cwmwd yng nghantref traddodiad Arderydd IV 4.97n, VII Gwartha yn Nyfed, am y ffin â: Amgoed 24.92n, GRhGE 11.29n VII 8.17n Arfon – cantref yng Ngwynedd Is Conwy: Amiens – dinas yng ngogledd Ffrainc: ymrannai’n ddau gwmwd, Uwch Amias GLMorg 67.64n Gwyrfai ac Is Gwyrfai: Arfon II 10.8n, Amwythig – Shrewsbury, prif dref swydd 15.31n, 23.18n, 24.164, IV 2.8n, 244, Amwythig: Amwythig GG.net 77.18, 6.248, V 5.30, 22.7, 23.81n, VI 18.106, GG.net 77.48, GGrG 1.26n, GIG 10.73, 19.28n, 31.7n, VII 22.11, 53.29, DG.net GIG Atodiad ii.3, GRR 7.48, ’Mwythig 28.3, 135.42, GG.net 46b.21n, 56.33n, GG.net 77.1, GG.net 77.63, GMRh 57.53, CYSDT 9.43, GC 5.34, 11.92n, 4.12n, Ymhwythig GGM 7.44 GEO 1. 44n, 138, GGDT 7.58, 15.5, Anaw – enw lle anhysbys (fe’i henwir GHD 2.14n, GHyD 84.71, GLMorg gydag Ynysedd, sef o bosibl Ynysoedd 82.55, 86.56, 91.10, GMBen 15.8, GMD yr Hebrides): Anaw II 26.278n 1.64, GSH 13.32 dwy Arfon GG.net Anhuniog – cwmwd yn Is Aeron, 60.4n Ceredigion: Anhuniawg II 24.28n, Argoed – enw ar Bowys neu ran o Bowys GG.net 10.14, 11.21 (gw. CLlH 101): Argoed II 4.1n, III Annwfn – yr arallfyd: Annwfn DG.net 11.61n, 24.145n, IV 4.135n Argoed, Yr – cartref noddwr yn

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 3 Llanfihangel Fechan, i’r gogledd o 2.57n, Pablon GLMorg 1.82 Aberhonddu, Cantref Selyf: Yr Argoed Bacton – plwyf yn Nyffryn Aur, swydd GHyD 1.22, 3.21n, 40.28n Henffordd: Bactwn GG.net 32.8 Argoed, Yr – ger yr Wyddgrug, Ystrad Bachelltref – cartref noddwr ym mhlwyf yr Alun, Powys Fadog: Yr Argoed GIG Ystog, cwmwd Gorddwr: Bachelltref 12.32n GSCyf 1.17, Machelltref GLlG 1.31 Argoed Llwyfain – safle brwydr y bu Urien Bachymbyd – cartref noddwr yn Llanynys, Rheged ac Owain ab Urien yn fuddugol Dinbych: Bachymbyd GHD 11.23, ynddi: Argoed Llwyfain IV 4.111n GRR 2.18, 3.54n, 52.1n, 58.2. GRR Arimathea – dinas yn Jwdea: Barmatheia Atod.iii.1, Bachynbyd GRR Atodiad GHyD 102.60n i.54 Arllechwedd – cantref yng Ngwynedd Is Badd, Baddon gw. Caerfaddon Conwy a ymrannai’n ddau gwmwd, Baddon – mynydd anhysbys a safle brwydr Uwch Arllechwedd Isaf ac Arllechwedd Gwaith Faddon, 5–6g. (Annales Uchaf: Arllechwedd VI 30.58n, VII Cambriae: Bellum badonis); gw. BRh 24.5n, GG.net 100.13n, GGMD i, 6.46, 46: Baddon I 1.42n, III 21.35n, IV GSRh 3.54n, Arllechwedd Uchaf 1.40n, IV 6.99, 13.19n GGDT 5.23 Bangor – Bangor Fawr yn Arfon, cadeirlan Arras – dinas yn nhalaith Artois, gogledd- a phrif dref cantref Arfon, Gwynedd ddwyrain Ffrainc: Aras GG.net 96.26n Uwch Conwy: Bangor I 7.75n, II 1.80n, Artro – afon sy’n llifo i’r môr ger Llanbedr 21.35n, IV 2.16n, VI 33.22n, CYSDT yn sir Feirionnydd: Ertro DG.net 10.66, DG.net 8.10, 25.35n, GG.net 129.24n 58.4n, 13, 59.2n, 61.27n, 61.35, 60, Arthan – afon chwedlonol, y credid ei bod 108.4n, 109.15, 30, GGDT 15.41, yn gwahanu Cymru ac Iwerddon: GGMD i, 3.221n, GGrG 1.5n, 34, Arthan GRhGE 12.80n GSDT 14.1n, 42, hefyd yn yr enw Arwystli – cantref ym Mhowys Deinioel Bangor Wenwynwyn a ymrannai’n ddau Bangor Is-coed – ym Maelor Saesneg: gwmwd, Arwystli Is Coed ac Arwystli Bangor III 14.54n, 16.122n Uwch Coed: Arwystl I 7.78, II 14.31n, Bangor Teifi – un o eglwysi Dewi yng 15.12, VI 35.62n, GG.net 82.26n, GSC nghwmwd Gwynionydd, Ceredigion: 11.13, 12.28, 13.6, 19.18, 20.21, 30.21, Bangor II 26.91n 35.21, GDEp 15.14n, GLl 10.58n, GSC Baiwn – Bayonne, dinas ac ardal yn ne- 15.32 Arwystli GGrG Atodiad i.6n, GLl orllewin Ffrainc: Baiwn GG.net 22.9–14n, GSC 14.19, 16.22, ’Rwystli 20a.32n, GHD 2.49, GHyD 68.32 GHS 1.15n, Is Coed GSC 14.55, Uwch Bala, Y – bwrdeistref ym Mhenllyn, Coed GSC 14.54n Meirionnydd: Y Bala GG.net 42.10, Asia – Asia GDC 5.69n, GDEp 19.24n, 49.39n, GHD 18.43 GGDT 9.15n, GHS 5.15, GLl 29.5n, Yr Banbri – Banbury, swydd Rhydychen, safle Asia GG.net 22.7, GMBr 19.16, GyN brwydr Edgecote, 1469, un o frwydrau 5.42n enwocaf Rhyfel y Rhosynnau: Banbri Aur – afon Dore yn swydd Henffordd: Aur GG.net 24.20n, 25.8n, 79.2n, GHS 7.18, GG.net 32.12n 40, 8.50n, GHyD 11.40n, 22.8n, GLl Bablon – dinas Babilon ym Mesopotamia: 21.10n, Manbri GLMorg 1.34n, 26.27n, Babel VII 34.18n, Bablon CYSDT 41.14n, 47.54, 51.68n 16.17n GLMorg 4.104, 22.48, 64.64, Bannau, Y – Bannau Brycheiniog: Y GMBr 18.12, Caer Bablon GIG 1.66, Bannau GLMorg 14.30, Y Banne GyN Pabilon GC 7.187n, GHD 19.50, GHS 2.22n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 4 Bannawg – Am Monadh, sef mynyddoedd GLMorg 78.79 y Grampians yng ngogledd yr Alban: Bethlem – Bethlehem, man geni Crist: Bannawg I 3.64n Bedlem GLl 7.41, Bethlem VII 32.39, Barf-y-rhiw – enw lle anhysbys: Barf-y- GGMD ii, 11.16n, GIG 1.58, GMD 5.15 rhiw GHyD 35.28n Biwmares – castell a bwrdeistref yng Barned – Barnet, tref a lleoliad un o nghwmwd Dindaethwy, cantref Rhosyr, frwydrau Rhyfel y Rhosynnau (1471), Môn: Biwmares GG.net 60.14n, swydd Hertford: Barned GMRh 13.38n Bewmares GPB 7.27n Barstabl – Barnstaple, tref a phorthladd Blac-heth – Blackheath, tir uchel ac agored bwysig yng ngogledd Dyfnaint (neu o ryw chwe milltir i’r dwyrain o ganol bosibl Barnstable yn Essex): Barstabl Llundain, safle brwydr yn 1497 Blac- GG.net 21.66n heth GLMorg 34.74n, GSDT 5.58n Basaleg – yng Ngwynllŵg, lleoliad Gwern- Blaen Barre – tarddle nant Barre, Is Aeron, y-clepa, cartref Ifor Hael (gw. hefyd Ceredigion: Blaen Barre GPB 2.26n Caer Basaleg): Basaleg DG.net 14.40, Blaenau, Y – Y Blaenau, y mynydd-dir yng 15.54n, 17.39, Maesaleg GyN 12.44n ngogledd Morgannwg: Blaenau Bedlem gw. Bethlehem GLMorg 14.32n, 33, Y Blaenau GHyD Beili-brith, Y – cartref noddwr ym Merthyr 10.22n Cynog, cwmwd Merthyr, Cantref Selyf, Blaenau, Y – y tir mynyddig o amgylch Brycheiniog: Y Beili GHyD 6.12n, Ystradfellte: Y Blaene GyN 6.61n GHyD 7.44, Y Beili-brith GHyD 7.38 Blaen-tren – Blaen-tren, ger Llanybydder, Beili-glas, Y – cartref noddwr yn Mabwynion, Cantref Mawr (o bosibl ar Llanarthne, cwmwd Is Cennen: Y Beili- safle Glantren Fawr heddiw): Blaen- glas GHyD 32.28n tren, Blaen Tren GG.net 13.11, 21, 66, Berain – cartref noddwr, Llanefydd, GHyD 38.20n, GSPhE 2.45n, 52 Dyffryn Clwyd: Berain GRR 4.18, 47 Blagmer – Blakemere, cartref noddwr ger Berfeddwlad, Y gw. Gwynedd Is Conwy Whitchurch, swydd Amwythig: Bers – Bersham ger Wrecsam, Maelor Blagmer GG.net 78.32n Gymraeg: Bers GG.net 73.71 Bochglug – enw lle anhysbys, o bosibl yn Berth Hir, Y – cartref noddwr, Llanoronwy Edeirnion: Bochglug V 1.119n (Rockfield), cwmwd Mynwy: Berth Hir Bochryd – plwyf yn nghwmwd Elfael Is GLMorg 41.36n, 39 Mynydd, cantref Elfael: Bochryd GHyD Berwig – Berwick-upon-Tweed, tref 44.31n arfordirol ar y ffin rhwng Lloegr a’r Bodafon – Bodeon, trefgordd ym mhlwyf Alban: Berwig GDC 13.26n, GDGor Llangadwaladr, cwmwd Malltraeth, 2.43n, 5.29, GIG 9.45, 63, GMBen cantref Aberffro, Môn: Bodafon GGGr 17.27n, 22.20n, GRR 2.1, GSDT 5.66n, 8.15n GSH 8.21n, Caer Ferwig GIG 1.34 Bodfaeo – trefgordd ym mhlwyf Berwy – Berw, Pentre-berw, trefgordd yn Llanllechid, yn Arllechwedd Uchaf: Bod Llanfihangel Ysgeifiog, cwmwd Menai, Faeaw VII 36.42n Môn: BerwyGSRh 3.36n, 4.96n Bodsilin – cartref noddwr yn Arllechwedd Berwyn – bryniau yn ymestyn o Aran Uchaf: Bodsilin GG.net 63.10n Fawddwy yn Edeirnion i Langollen ac at Böem – teyrnas Bohemia gynt yng Ddyffryn Tanad yn y dwyrain: Berwyn nghanolbarth Ewrop: Böem GIG 1.42 VII 27.38n, GG.net 57.40n, 72.14n, Bowls gw. Powls 76.26n, 108.51, 121.21n, GHS 28.3n, Brân – nant yn llifo drwy blwyf GIBH 13.48, GILlF 6.2n, 9.17n, Llanfihangel Nant Brân, tua 12km i’r

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 5 gorllewin o Aberhonddu: Brân GHyD 27.10n, GLlG 3.63n 14.37n Bron Eirian – cartref noddwr ym mhlwyf Branas – Branas, trefgordd ym mhlwyf Ysgeifiog, sir y Fflint: Broneirian GSH Llandrillo-yn-Edeirnion, Meirionnydd: 10.27n Branes V 1.120n Bron Hyrddin gw. Bryn Hyrddin Brandir – ‘gwlad Brân / Bendigeidfran’, Brontyn – yng nghwmwd Gorddwr, bellach enw am ardal Llangollen (cf. Branfro): Brompton yn swydd Amwythig: Brandir GGMD iii, 1.6n Brontyn GSC 19.16, 20.22, 37.22n Branfro – Branfro, ‘gwlad Brân / Bron-yr-erw – lleoliad un o frwydrau Bendigeidfran’, enw am ardal Llywelyn ab Iorwerth, yn Arfon: Bron- Llangollen (cf. Brandir): Branfro V yr-enw IV 13.28n, V 23.158n 23.142n, VII 25.60n Brycheiniog – Brycheiniog: ymrannai’n dri Brecania gw. Brycheiniog chantref, Cantref Selyf, Cantref Mawr a Brefi – Llanddewi Brefi, gan gynnwys y Thalgarth; daeth yn sir yn 1535: diriogaeth a ystyrid yn noddfa Dewi: Brecania GHyD 95.2n, Brychandir Brefi I 26.48n, II 26.31, 86n, 26.109, GLMorg 14.60n, Brycheinawg I 1.7n, II 131, 134, 139, 162, 269, 286, VII 24.44n, 26.282n, 58, VI 35.53n, GG.net 54.44n, GGDT 6.93n, GIG 29.58, GIRh 27.10, GHS 15.38, 29.1, 32.46n, GHyD 8.80n, Llanddewi, Llan Ddewi II 95.64, GLMorg 31.4, 51.26, 52.30, 1.158, 26.73, GIRh 3.140n 53.22, 54.12, 75.19, GLl 33.46, GRhGE Brefi – Brive, bellach Brive-la-Gaillarde yn 9.60n, Brycheiniog GG.net 31.59, Corrèze, de-orllewin Ffrainc: Brefi GHS GDEp 22.8n, GHS 19.22, GHyD 15.43, 5.38n 18.4, 11, 25, 32.22, 59.6, 86.49, Breiddin – bryniau rhwng y Trallwng a GLMorg 19.15, 40.34, 43.48, 53.10, swydd Amwythig a ystyrid yn aml yn 55.29, 56.33n, 74.15, GLl 18.3, 24, ffin rhwng Cymru a Lloegr: Breiddin I 28.18, 40, 31.22, GSDT 13.1n, GyN 7.41n, 9.55, VI 25.12n, GG.net 72.16n, 3.104, 7.13, 137n, gwlad Frychan GGMD iii, 1.2 gw. hefyd Craig GHyD 59.14, tir Brychan GHyD 59.3 Freiddin hefyd yn yr enw Brychan Brycheiniog Bresawnt – ansicr; ai Brescia yn yr Eidal, Bryn Actun – yng nghyffiniau Wrecsam, tref enwog am gynhyrchu arfau dur? Maelor Gymraeg: Bryn Actun III 8.1n Bresawnt GG.net 1.31n Brynaich – teyrnas Bernicia yng ngogledd Bro Alun – ardal o gwmpas afon Alun yn yr Lloegr rhwng afonydd Tees a Forth; gall Wyddgrug: Bro Alun V 23.79n hefyd olygu’r Saeson yn gyffredinol: Bro Asa – ardal Llanelwy a’i chadeirlan, a Brynaich GGMD iii, 1.36n, GLMorg 8.24n, 90.50, 98.64, GRhGE 2.12n, gysegrwyd i Sant Asa[ff] (gw. hefyd Llanelwy): Bro Asa VI 35.74n 9.23n Brodorddyn – Bredwardine, cartref noddwr Brynbuga – tref yng Ngwent (Usk): yn swydd Henffordd: Brodorddyn GHS Brynbuga VI 35.8n, Buga GIG 20.10n, 23.5n, 26.14n, Bro-dorddyn GLl Caer Wysg GSCyf 9.37n 22.22n Brynbyrddau – cartref noddwr yn Bro Gynffig – ardal Cynffig yng nghantref Llandygái, Arfon: Brynbyrddau Gorfynydd, Morgannwg: Bro Gynffig GGMD i, 3.186n, 4.52, GIG 4.29n GGDT 13.51n Bryncaredig – bryn a threfgordd ym Bro Hiriell – enw am Wynedd, a’r fro wedi mhlwyf Llanynys, Dyffryn Clwyd: Bryn ei henwi ar ôl yr arwr traddodiadol Ceredig V 1.25n Cochfryn Ceredig V Hiriell (B iii.50–2): Bro Hiriell II 10.93n Bryn-caw – cartref noddwr ger

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 6 Llanfachreth, Talybolion, Môn: Bryn GLMorg 12.39n Caw GGMD iii, 3.37, 44 gorseddfa Brystai – Bristol, dinas yn ne-orllewin Caw GGMD iii, 3.33n Lloegr a’r ail borthladd bwysicaf yn Bryncunallt – cartref noddwr ger y Waun Lloegr yn y 15g.: Brystai GHyD (Chirk): Bryncunallt GG.net 103.42n, 94.55n, Brysto GG.net 114.24n 104.19, 105.39n, GHD 27.15 Brytaen gw. Llydaw Bryncynddel – Bryncynddelw, cartref Brytaen, Brytan, Brytaen Fawr, &c. gw. noddwr, o bosibl yn Ysgeifiog: Prydain Bryncynddel GHD 2.3n Buarth Cadfan – lleoliad anhysbys un o Bryn Deganwy – lleoliad un o frwydrau frwydrau Dafydd ab Owain Gwynedd Owain Gwynedd (m. 1170) yn (m. 1203), o bosibl ym Môn: Buarth Neganwy, cwmwd Creuddyn: Bryn Cadfan V 1.72n Dygannwy IV 1.56n Buddugre – lleoliad Tomen y Rhodwydd Bryn Derwin – safle brwydr (1255), rhwng ym mhlwyf Llanarmon-yn-Iâl, Powys: Clynnog a Garn Dolbenmaen, ar y ffin Buddugre V 9.27n, Buddugwre III rhwng Arfon ac Eifionydd: Bryn 8.38n Derwin VII 24.94n, GGMD iii, 1.6n Buellt – hen dalaith, cantref ac Bryneuryn – cartref noddwr yn Llandrillo- arglwyddiaeth yn ne-ddwyrain Cymru; yn-Rhos, cantref Rhos, Gwynedd Is daeth yn rhan o Frycheiniog yn yr 16g.: Conwy: Bryneuryn GLMorg 85.40 Buellt I 1.19n, VI 35.55n, DG.net 9.70n, Brynffanugl – Brynffanigl, cartref noddwr GG.net 1.8n, 2.20, GHS 24.16n, GIBH ger Abergele: Brynffanugl GIG 4.48n 4.6n, GIG 14.43n, GLMorg 72.44, Bryn Glas – Pilleth, safle brwydr (1402) GMRh 24.27, GSC 7.31n, 20.21, Muellt yng nghwmwd Is Mynydd, Elfael: Bryn GSH 7.34n Glas GGM 8.15n Buga gw. Brynbuga Bryngwyn – Whitehall, Llundain: Bugeildy, Y – plwyf yn nwyrain Bryngwyn GLMorg 63.62 Maelienydd: Y Bugeildy GHS 25.26n Bryn Gŵyth – enw, o bosibl, ar gastell Bwlaen – Boulogne, dinas a rhanbarth yng Amwythig, yr ymosododd Llywelyn ab ngogledd Ffrainc: Bwlaen GG.net Iorwerth arno yn 1215 (cf. Caer 15.38n, Bwlen GG.net 75.21, 28n, Amwythig): Bryn Gŵyth VI 20.24n GDEp 10.17n, GHD 1.17n, 21.45n, Bryn Hyrddin – bron goediog gynt ar bwys GLMorg 7.58n, 29.1n, 66, 37.51, abaty Glyn-y-groes, ger Llangollen: 40.62n, 66.87n, 77.57, Mwlen GHD Bron Hyrddin GG.net 111.27n, Bryn 21.62, 27.10 Hyrddin GG.net 73.33, 69, Hyrddin Bwlch Meibion Dafydd – bwlch rhwng 112.34n, Llwyn Hyrddin GG.net Brogynin ger Penrhyn-coch ac Eleirch 113.87n yn Uwch Aeron: Bwlch Meibion Bryn Lluarth – cartref noddwr yn Dafydd DG.net 96.19–20n Llanrhaeadr-yng-Nghinmeirch, sir Bwrdiaws – Bordeaux, dinas a phorthladd Ddinbych: Bryn Lluarth YB 18.47–8 yn ne-orllewin Ffrainc: Bwrdiaws Bryn Mair gw. Llanbryn-mair GG.net 20.22n, GG.net 20a.31, GDEp Bryn Olifer gw. Mynydd Olifer 7.8n, GHyD 67.22, 68.31, Bwrdios Bryn-y-beirdd – cartref noddwr ychydig i’r GHS 5.25 de o Landeilo Fawr, Is Cennen: Bryn-y- Bwystr – ai Bicester, tref yn swydd beirdd GHyD 80.48n Rhydychen?: Bwystr GHyD 50.23n Bryn-y-frân –castell Dwnrhefn, Sant-y- Bychan Draeth, Y – Y Traeth Bychan, brid, Morgannwg: Bryn-y-frân rhwng Penrhyndeudraeth a Thalsarnau,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 7 Meirionnydd: Y Bychan Draeth DG.net Caerlleon V 23.107n, GG.net 101a.49, 129.21 GHyD 100.20n, GMRh 2.10n, 17, 32, Byrgwyn – Bourgogne, rhanbarth yn GSC 7.8, GyN 7.19n, 12.37n, Caer nwyrain Ffrainc a rhannau o orllewin y Lleon Gawr GIBH 10.1–2n, Caerlleon Swistir rhwng afonydd Rhôn a Saône: Gawr GHyD 61.22, GIGeth 8.52n, Byrgwyn GG.net 96.28n, 98.36, GHyD Caerllion V 25.18n, VI 31.5n, 10.3n, 20.15, 34.36 goleuGaer GGMD ii, 1.182n, Lleon V Bysaleg – afon Stewi (gynt 20.25n Masaleg/Bysaleg), yn llifo hebio i Caer gw. Caerfyrddin Frogynin, Penrhyn-coch: Bysaleg Caer gw. sir Gaernarfon DG.net 96.15n Caer Ablason – enw a gysylltir yn y testun Cadair Sidi – gwlad y tylwyth teg (am â phoenydio Crist ar y Groes: Caer Cadair Sidydd, cf. GGH 63.58): Cadair Absalon VII Atodiad cerdd 40.103 Sidi GRhGE 13.14n, Cadair Sidydd Caer Amwythig – castell Amwythig, o GDEp 5.66n bosibl, yr ymosododd Llywelyn ab Cadgamlan gw. Camlan Iorwerth arno yn 1215; cf. Bryn Gŵyth: Cadledfryn – Caledfryn-yn-Rhos, enw arall Caer Amwythig V 25.19n ar Ddinbych: Caledfryn GSCyf 2.38, a Caer Arfon gw. Caernarfon gw. Dinbych Caerberis – Porchester, ger Portsmouth: Cae Alo – enw lle anhysbys ym Mhowys: Caerberis GLMorg 59.1n Cae Alo GG.net 98.10n Caer D(d)ygant, Caer Degannwy, &c. gw. Cae Gwrgenau cae neu faes ger Nannau, Deganwy cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd Caer Dathal – enw lle anhysbys rhwng (Cylchg LlGC xii.400): Cae Gwrgenau Bangor a’r Eifl, lle lleolid llys Math ym GLlG 8.74n Mhedwaredd Gainc y Mabinogi (PKM Cae Llugallt – o bosibl enw cartref noddwr 251–2): Caer Dathal IV 4.31n yn Llanymawddwy: Cae Llugallt Caer Debas – Thebes, dinas yng Ngwlad GMBen 21.44n Groeg: caer Debas GLMorg 95.52n Caeo cwmwd yn y Cantref Mawr, Ystrad Caereinion – ym Mhowys Wenwynwyn: Tywi (bellach yn sir Gaerfyrddin): Caereiniawn GLl 22.9n, Caereinion III Caeaw I 9.119n, GG.net 9.6, GC 1.8n, 10.44n, GHyD 37.88, GIGeth 5.8n, GGDT 11.23n, GIG 14.56n, Caeo GMRh 30.48n, GSC 24.22, 28.36, caer GG.net 6.12n, GDEp 5.84, GHyD 80.33, Einion Yrth GSC 26.36 GMBr 16.46n, 56 Caeresgob – Trefesgob, Casnewydd, Caer – Chester: Caer I 9.42n, II 6.50n, Morgannwg: Caeresgob GLMorg 73.37 22.32n, III 29.26n, IV 1.66n, 2.9n, IV Caer Degeingl gw. Rhuddlan 6.147n, V 11.12, VI 18.27n, 20.79, Caerdroea – Troia, bellach ardal yn GG.net 34.20n, 43.25, 67.24, 69.2n, 35, Anatolia, Twrci: Caerdroea, Caer GGLl 6.25n, GGMD ii, 1.11n, 33, 82, Droea DG.net 122.22n, GGGr 6.47n, 128n, 164n, 177, 194, 198n, 201, 204, GHyD 78.30, Caer Dro, Caer-dro 210n, 9.28, GGMD iii, 1.18n, GHD GG.net 85.36n, GHyD 51.34n, 61.26, 12.12, 20.51, GHyD 49.26, GIBH 4.37n, Tro DG.net 130.14, GHyD 22.6n, 10.6, GIG 34.16, 42, 72, GILlF 6.19– 52.32n, Troe GLMorg 34.40n, Troea 20n, GLMorg 80.96, GLl 1.3n, 22.18n, GDEp 15.6n, GG.net 53.24, GGM 3.48, GMBen 18.23, GRR 48.4, 68.4, GSDT 52, GHD 12.79, GHS 5.30n, 17.8n, 10.17n, YB18.48, Caer Lleon I 7.73, IV GHyD 20.38, 26.13, 30.24n, 36.28, 4.229, 255n, VI 19.32n, GIBH 10.59– 44.33, 54.45, 69.15, 93.4, GLMorg 60, GIBH 11.10, GILlF 13.26n, 1.105, 4.55n, 6.24, 8.50, 26.36n, 56.65,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 8 60.2, 62.4, 64.34, 72.27, 77.68, 97.75, Caerfenlli – caer ar Foel Fenlli, un o 99.13, GLl 6.4n, GRR 5.22, GSC 52.4, fryniau Dyffryn Clwyd: Caer Fenlli VII Troia GIBH 9.39n 54.30n Caer Dubal – man anhysbys y cyfeirir ato Caerfyrddin – castell a thref yng cwmwd wrth gyfeirio’n ddilornus at y Saeson Derllys, gan gynnwys yr ardal gyfagos (cf. GLGC 12.65): Caer Dubal GyN weithiau: Caer DG.net 1.4n, 8, 16, 20, 4.11n 24, 28, 32, 36, 40, 44, 48, 55, 65, 100, Caer Dulun gw. Dulyn 101, 113, 120, 145, 157, 165, 172, Caer Dutglyd – o bosibl yn agos i 9.29n, 59.38n, 67.40n, 83.24, GGLl Aberconwy (lle y bu farw Llywelyn ab 10.9–10n, GHyD 86.17n, GLMorg Iorwerth); efallai Llandutglyd (sef 66.65, GPB 2.40n, GSPhE 8.38n, Caer Penmachno): Caer Dutglyd VI 27.61n fardd Emrys GIG 7.44n, Caer Fyrddin Caerdydd – bwrdeistref yng Nghibwr, IV 6.272n, V 25.14n, GRR 5.41–2, cwmwd deheuol cantref Senghennydd a GMBr 19.43–4, Caerfyrddin I 9.83n, V phrif dref arglwyddiaeth Morgannwg: 26.15n, VI 18.54n, 20.80n, 29.19n, VII Caerdyf DG.net 14.10n, GG.net 12.8, 9, 46.14n, GG.net 8.6, 14.1n, GHD 15.57, 17.9, 20.35n, GC 7.212n, GDGor 1.6, GHyD 7.21, 10.18n, 56.11, 61.6n, 85.10, GLMorg 61.22, 62.38, 63.18, 65.5, GHS 10.48n, GHyD 49.21n, 67.35, 76.28, GIBH 3.2n, Atod.v.12, GLMorg 67.12, GSC 50.60, GSH 11.44n, GyN 12.14, 19.1, 24.40, GLl 29.59, 14.26, claergaer Fyrddin GGGr 11.2n, Caerdydd GHyD 94.28 Caerddydd croywGaer DG.net 1.86 GLMorg 24.11n, sir Gaerdyf GLMorg Caerffawydd gw. Henffordd 60.20 Caerffili – castell a thref yng nghwmwd Is Caer Efa – enw lle anhysbys, o bosibl yn Caeach yn arglwyddiaeth Senghennydd: ne Powys: Caer Efa VI 35.62n Caer Ffili VII 54.24n, Caer Ffili Gawr Caerefrog – York, eglwys gadeiriol a phrif GGMD iii, 1.4n ddinas swydd Efrog: Caer Efrawg VII Caerfflemin – Trefflemin, cartref noddwr 28.16n, Efrawg I 3.56n, IV 12.9n, yng nghantref Gorfynydd, Morgannwg: Efrawg Gaer I 9.156n, Iorc GG.net Caerfflemin GLMorg 11.66 14.20, 29.18n, 28n, 36.42, 38.48n, Caer Garon – o bosibl Tregaron yng 44.40n, 58.38n, GHD 1.51, GHS 5.76n, Ngheredigion (gw. Tregaron): Caer GHyD 69.38, GIG 1.28, 13.37, GLMorg Garon GILlF 15.68n 66.45, 67.22, 98.44, 99.72, GDEp Caer Genfyn – enw lle anhysbys ym 16.24n, GSC 22.55, 44.33, GSH 8.59 Mhowys, i’w gysylltu o bosibl â Caerfaddon – Bath, dinas yng ngogledd Chynfyn ap Gwerystan o linach Gwlad yr Haf: Baddon GHyD 3.59, frenhinol Powys: Caer Genfyn V Baddwn GG.net 81.7n, Caerfaddon 10.31n GLMorg 22.98, Tre’r-badd GHyD Caer-gai – cartref noddwr (gynt Caer 44.35, Y Badd GG.net 109.48n, 111.6n, Gynyr hefyd), Llanuwchllyn, Penllyn: 115.45n, GLl 21.28 Caer Gai GG.net 45.26n, Caer-gai Caerfaldwyn – castell Trefaldwyn: GHD 18.3, GIBH 1.16n, Atod.iv.50, Caerfaldwyn GLMorg 76.32, Caer Caergynyr GHD 18.2n, Caer Gynyr Faldwin GGMD iii, 1.17n, Castell GIBH 2.48n Baldwin V 25.23n Caer-gaint – Canterbury, enwog am ei Caer Fasaleg – Gwernyclepa, cartref chadeirlan: Caer Gaint GG.net 23.18n, noddwr ger Basaleg, Gwynllŵg (gw. 102.30n, Caer-gaint IV 4.254, GLMorg hefyd Basaleg): Caer Fasaleg GSC 80.33, GLl 18.23n, 27.43n, Caer Gent 19.41n 29.62n, Caint GG.net 58.10, GHD 10.5,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 9 GSH 6.2 10.96, Caer Llion (Caer Llïon) VII Caergwrle – Caergwrlai, pentref ar lan afon 50.32n, GG.net 125.8, GHyD 65.31, Alun ger yr Hôb yn sir y Fflint: GLMorg 36.29–30, Caerllion Caergwrlai GIBH 1.15n (Caerllïon) V 14.26n, VI 35.85n, Caergybi – tref ac eglwys ar Ynys Cybi, DG.net 65.18, GG.net 26.50, 38.42n, Môn: Caergybi GGGr 8.8, Caer Gybi 61.58n, 75.18n, 125.4n, GC 3.2n, GDEp GGMD iii, 5.70n, Caer Gybi Sant 11.20n, GGrG 8.48, GHyD 35.36n, GLlG 6.33 66.23n, 84.8, Atod.vi.21, GHS 8.30, Caer Gwydion – Y Llwybr Llaethog: Caer 26.49n, GIG 20.105n, GLMorg 1.44, Gwydion GGGr 7.62n, GMBr 7.94n, 8.15, 30.3, 51, 36.60, 37.3n, 38.11–12n, 18.7 21, 39.8, 27, 63, 63.17, 84.51, GLl 9.9– 10n, GyN 7.8n, 13.43, Caer-wysg Caergyffin gw. Conwy, Y Gyffin GLMorg 28.57, 36.23, dinas Llïon Caer Gynyr gw. Caer-gai GLMorg 39.21, Llïon GLMorg 30.27, Caergystennin – Constantinople, y ddinas Llïon Gaer GHS 8.10n fwyaf a’r cyfoethocaf yn yr Oesoedd Caernarfon – castell a thref Caernarfon: Canol (bellach Istanbul): Caer … Caer Arfon GLl 29.60, Caer ’n Arfon Custennin GLMorg 48.13n, Constinobl GG.net 63.61, Caer Seion GGDT GIG 1.65n, 28.66, Constinobl GRhGE 15.30n, Caer-yn-Arfon V 23.171n, 14.15n, Corstinob GyN 10.38n, 25.17, Y Gaer yn Arfon DG.net 98.27n Costinobl GDC 3.72n hefyd Edwart Caernarfon Caer Hergest gw. Hergest Caer Ochren – cf. T 56.3–4 namyn seith ny Caer Iago gw. Sain Siâm dyreith o gaer ochren (‘Preiddiau Caerig – nant yn llifo i Ddyfi ym Annwn’): Caer Ochren GHS 14.53n Mathafarn: Caerig GGLl 17.43n Caer Rhiw – o bosibl llys esgobol yn Caeriw – castell a phlwyf yn ne Penfro: nhrefgordd Rhiw, cantref Rhos, Caeriw GDEp 10.35n, GHS 5.76n Gwynedd Is Conwy: Caer Rhiw GGrG Caeryw GLMorg 63.13n, 64.7, GSC 1.29n 50.36n Caer Rhun – caer Rufeinig a chymuned ger Caer Lincol – Lincoln: Caer Lincol GHyD Llanbedr-y-cennin yn Nyffryn Conwy: 55.50n, Lincol GDGor 4.74n, Llynnwys Caer Rhun GGDT 4.32n I 7.120n Caersalem – Jerwsalem prifddinas Israel a Caerliwelydd – Carlisle Caer Liwelydd II chyrchfan pwysig i bererinion: [Caer] 6.35n, V 23.197n, Lliwelydd I 17.55n … Usalem DG.net 1.129n, Caer Selem Caerloyw – Gloucester: Caer GHD 27.29n, GG.net 90.4, 12n, Caersalem GDGor Caerloyw GG.net 23.12n, 25.34, GHS 6.80, GHS 23.34, GIG 1.58, GSRh 7.50n, 26.38n, GLMorg 45.62, Glosedr 8.60n, Caerusalem VII 32.39, GC GHD 18.30n, 27.40, 41 7.213n, GIRh 8.58, 64n, GIRh 8.94, Caer Ludd, Caer Lundain gw. Llundain 100, 98.76, Caerysalem GDEp 2.46n, Caerlŷr – Leicester: Caerlŷr GG.net 36.38 Carusalem GHS 11.41n, Ierusalem I 16.24n, Y Gaer GIRh Atodiad ii.18 Caer Lleon, Caerllion, &c. gw. Caer (Chester) a Caerllion (ar Wysg) Caersallog – Salisbury, dinas yn Wiltshire, ac weithiau’n benodol am Gôr y Cewri: Caerllion – Caerllion (ar Wysg), tref ac Caersallog GMBr 6.6n, Caer Sallog arglwyddiaeth yng nghwmwd cwmwd GRhGE 2.3–4n, Salbri GG.net 61.53n, Edeligion, Gwent Iscoed a gysylltir â’r Salsbri GG.net 25.5, GSH 7.31n Brenin Arthur a’i Ford Gron: Caer Lleawn GSPhE 2.31n, Caerlleon Caer Seion gw. Caernarfon GG.net 114.19n, GLl 18.59n, GyN Caer Trefnant – o bosibl llys esgobol yn

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 10 Nyffryn Clwyd (gw. hefyd Trefnant): 50.26n, GSH 22.25–6n, Camlan IV Caer Trefnant GGrG 1.17n 6.267n, V 23.80n, VI 8.5n, VII 36.57n, Caer Urien – enw lle anhysbys: Caer GGM 3.62, GHD 24.44n, GLMorg Urien GSC 22.17 63.16n, 80.59, GRhGE 4.35n, GSC Caerwedros – cwmwd yn Is Aeron, 41.41, GSDT 17.69n Ceredigion: Caerwedros GHyD 15.49, Canfryn – o bosibl y bryn a elwir Hen 95.17, GIG 14.90, Carwedros IV 6.72n Groesoswallt, lleoliad posibl brwydr Caerwrangon – Woncester: Caerwrangon Cogwy (Maserfelth), c.642, gw. Cogwy: GLMorg 43.10, 46.16, Wsedr GLMorg Canfryn III 3.130n 43.2, 43.71, 44.8, 45.10, 46.66, 47.10, Cantref Selyf – arglwyddiaeth ym 49.6, 50.18 Mrycheiniog: Cantre Selyf GHS 3.39n, Caer-wynt – Winchester, dinas yn GHyD 18.1, 48.22, tir Selyf GHyD Hampshire: Caer-wynt GHD 14.64n 7.31n, Atod.vi.5 Caerwys – yng nghantref Rhuddlan, bellach Canysgol – lleoliad brwydr yn yr Hen sir y Fflint: Caerwys III 5.131n, GMRh Ogledd lle lladdwyd Cadwallon ap 12.5 Cadfan yn 634 (B i.351–4): Canysgawl Caer Wysg gw. Brynbuga, Caerllion VI 18.28n Cain afon yn sir y Fflint: Cain GIG 8.93n Carn Llwyd, Y – cartref noddwr yn Llancarfan, cantref Penychen, Cain gw. Mechain Morgannwg: Y Carn LlwydGLMorg Caint – swydd Gaint (Kent), ac weithiau yn 24.44 benodol am Gaer-gaint (Canterbury): Carneddau Teon – Stiperstones, swydd Swydd Gent GIG 6.84, Caint V Amwythig (B vii.368–9): Carneddau 26.281n, GG.net 79.23, GDEp 13.23n, Teon II 3.36n, GIG 8.30n, Teon GHyD GHD 21.4, GHyD 69.24n, 25n, GLlG 59.27n 5.82, GLMorg 41.63, GSC 25.24, GSDT 5.15n, 17.54n Carno – plwyf a maenor yn Arwystli: Carno V 28.3n, 4n, GSC 12.18 Calais – tref a phorthladd yng ngogledd Ffrainc: Calais GG.net 73.45n, GDGor Carnywyllon – Carnwyllion, cwmwd yng 4.44, GHD 26.33, GHS 12.57n, GHyD nghantref Eginog: Carnywyllawn VI 35.51n 3.3n, 43.14, GMBr 8.10, Calis GLMorg 64.67, 66.85, Y Galai GLlBH 5.32n, Y Caron – enw ar ardal (yn cynnwys Galais DG.net 122.20n. GIG 1.37n Tregaron) yng nghwmwd Pennardd, Calatyr – Llad. Calaterium (‘Historia Ceredigion: Carawn II 26.144n, III Regum Britanniae’): Calatyr GILlF 21.7n, VII 7.10n, DG.net 136.24n, GIG 13.39n 14.83, GLlBH 1.19n, Caron GG.net 52.23n, 57, GHyD Atodiad II.10, Caledfryn-yn-Rhos gw. Dinbych GLMorg 68.16, 69.16 Calfaria – Calfaria, ger Jerwsalem, lle Carreg Cennen – castell 6 km i’r de o croeshoeliwyd Crist: Calfaria GGMD Landeilo, sir Gaerfyrddin: Carreg ii, 1.3n, 206n, GGrG 3.34 Cennen GG.net 21.22n Calys – Kellistown yn Leinster, Iwerddon: Carreghwfa – castell a threfgordd ar y Calys GIG 20.126n Gororau, tua 2km i’r gorllewin o Camalod – Camelot, llys y Brenin Arthur Lanymynech: Carreg Hofa VI 20.79n, yn ôl traddodiad: Camalod GLMorg 35.40n, GG.net 87.40n, 88.24n, 89.51n 63.20n Carregofa VII 26.25n Camlan – lleoliad tybiedig brwydr olaf y Castell Baldwin gw. Caerfaldwyn Brenin Arthur: Cadgamlan DG.net Castell Coch – castell (Powis Castle) ar 161.62, GMBen Atod.66 (td.158), GSC gyrion Y Trallwng: Castell Coch

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 11 GLMorg 80.53n, GLl 22.18n brwydr enwog yn y 6g. a goffeir yn ‘Y Castell Gwent – Cas-gwent, Chepstow, ar Gododdin’: Catraeth I 15.22n, II lan afon Gwy, Gwent: Castell Gwent 14.123n GG.net 25.6n, 35, GHyD 56.12, Cawnwy gw. Conwy GLMorg 42.42n, 46.48, 48.46, 49.42 Cawres – Caus, castell y fitzWariniaid tua Castell Gwgon – enw lle anhysbys, ger 7 milltir i’r dwyrain o’r Trallwng, ym Brogynin, Penrhyn-coch: Castell mhlwyf Westbury: Cawres II 14.145n, Gwgawn DG.net 96.31n III 16.96n, GHS 1.13n, 17.53 Castell Gwis – castell Cas-wis (Wiston) Cawrnwy – Llanfair-yng-Nghornwy, yng nghantref Daugleddau, Dyfed a Talybolion, Môn: Cawrnwy GSRh oedd yn eiddo i’r teulu Ffleminiaid fitz 3.18n Wizo yn y 12–13g.: Castell Gwis IV Cedewain, Cedewyng gw. Cydewain 6.54n, GLMorg 68.74, 69.28 Gwis Cedwli gw. Cydweli GLMorg 68. 5n, 33, 49 Cefn Digoll – Mynydd Digoll (Long Castell Madog – yn Llanfihangel Fechan, Mynd), yr ochr draw i Hafren o’r Cantref Selyf, Brycheiniog: Castell Trallwng ac ar y ffin â Lloegr: Digoll Madog GHyD 8.47n, 9.43, 10.1, 11.10, Fynydd III 17.1n, Hirfryn II 14.114n, 12.7 III 17.23n, Hir Fynydd GSC 20.34n, Castell-maen – arglwyddiaeth Huntington Hirfynydd GMD 9.37n yr oedd Hergest yn rhan ohoni: Castell- Cefn Gelorwydd – safle anhysbys un o maen GHS 26.18n frwydrau Llywelyn ap Gruffudd, o Castellmarch – Castell-marchger Aber- bosibl yn yr un ardal â Bryn Derwin, soch yn Llŷn: Castellmarch I 3.123n rhwng Clynnog a Garn Dolbenmaen: Castell Mathrafal gw. Mathrafal Cefn Gelorwydd VII 24.90n Castellmoch – Castell-moch, trefgordd yn Cefn-y-llys – Cefn-llys, cantref a phlwyf yn Llanrhaeadr-ym-Mochnant, Trefn.: ne Maelienydd: Cefn-y-llys 28.61n Castellmoch GMD 2.4n Cefn yr Aelwyd – safle un o frwydrau Castell Moel, Y – cartref noddwr, ar godiad llwyddiannus Cadwallon ap Madog (m. tir islaw tref Caerfyrddin ac ar lan 1179) yng ngogledd Maesyfed: Cefn yr orllewinol Afon Tywi: Y Castell…Moel Aelwyd III 21.84n GMBr 17.27–8 Cefn yr Ais – safle anhysbys brwydr ym Castell-nedd – ym Morgannwg: Castell- Mhowysa enwir yn y canu brud: Cefn nedd GyN 1.69n yr Ais VI 6.14n, GG.net 44.23n, GDGor Castellnewydd – Casnewydd, tref ac 7.48n arglwyddiaeth yng Ngwent: Cegin – nant yn codi ym mhen uchaf plwyf Castellnewydd GG.net 18.35, GLMorg Llanddeiniolen, ac yn llifo i’r Fenai yn 31.30n, Y Castellnewydd GHyD 73.35 Abercegin (Porth Penrhyn): Cegin I Castell y Byri – Castell y Bere, un o gestyll 9.150n tywysogion Gwynedd ger Llanfihangel- Ceidryg – Ceidrych, afon ger Llangadog, y-Pennant: Castell y Byri GGLl 17.34n wrth odre gorllewinol y Mynydd Du: Castil – Castille, talaith ym Mhenrhyn Ceidryg GyN 12.87n Iberia, bellach yn rhan o Sbaen: Castil Ceiriog – afon yn llifo drwy Ddyffryn GG.net 29.11n, GLMorg 43.30n Ceiriog yna’n ymuno ag afon Dyfrdwy: Caswennan – Swnt Enlli, y culfor rhwng Ceiriawg V 10.73n, 92 Enlli a Llŷn: Caswennan GGGr 7.65n, Celyddon – coedwig Calidon yng GGLl 1.26n ngorllewin yr Alban, lle y dihangodd Catraeth – Catterick yn swydd Efrog, safle Myrddin pan aeth yn wallgof: Celyddon

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 12 V 23.162n, GG.net 114.26, GHyD Aeron ac Is Aeron i’r de: Caredigiawn 44.32n, GLMorg 66.26n, GSC 37.18n, GEO 1.92n, Ceredigiawn I 1.11, GyN 7.66n, 69 3.129n, IV 3.6n, VI 35.52n, DG.net Celynnog gw. Clynnog Fawr 9.66, 136.4, GG.net 9.35, GDC 2.76, Cellan – plwyf yng nghwmwd Mebwynion, GGDT 8.21, GIG 14.74, Ceredigion Is Aeron, Ceredigion: Cellan GIG GDC 2.1n, GHyD 8.32, 38.13, 27, 6.67n, GyN 9.68n 80.37, C’redigiawn GDC 1.15, GHyD Cellan-y-gog – lleoliad ansicr ym 94.32 Mrycheiniog: Cellan-y-gog GHyD Ceri – cwmwd bychan yn Rhwng Gwy a 42.23n Hafren, rhwng Cedewain a Maelienydd, Celli Fleddyn – enw lle anhysbys yng ar y ffin â Lloegr: Ceri I 1.18, II 6.35n, Ngenau’r Glyn, Uwch Aeron: Celli 15.8n, 9, III 21.49n, V 25.23n, VI Fleddyn DG.net 96.12n 35.62n, VII 54.14n, DG.net 15.7n, 107.23n, GG.net 37.15, 65, 43.27n, Cellïau’r Meirch – tyddyn agos i Frogynin, GGM 7.13n, GHS 1.11n, 19.45, GHyD Penrhyn-coch: Cellïau’r Meirch 57.22, GIG 14.32n, GLl 22.10, 31.45, DG.net 96.7n GMD 3.39n, GSC 1.13, 40, 2.1, 63, Celliwig – llys y Brenin Arthur yn ôl 3.12, 39, 4.63, 5.24, 6.33, 7.47, 16.19, traddodiad, ansicr ei leoliad: Celliwig GSCyf 5.56n IV 4.167n, GDC 13.52n, GGrG 1.34n, Cerist – trobwll yn y Fenai, ger GHS 25.54n, GIG 3.44n, 6.68, GSCyf Llandysilio: Cerist Dwn3.24 1.16n, Celli-wig GG.net 71.1n Cernyw – a ystyrid yn wlad annibynnol ar Cemaes – yng nghwmwd Cyfeiliog, sir Loegr yn yr Oesoedd Canol: Cerniw Drefaldwyn: Y Cemais GG.net 41.29n GIRh 4.72, Cernyw VII 24.131, GG.net Cemais – cantref ac arglwyddiaeth yn 29.17, GDEp 13.46n, GGDT 13.39n, Nyfed, sy’n cynnwys Nanhyfer a GGLl 9.59, GHS 5.46, GHyD 94.56n, Threfdraeth: Cemais II 24.29n, IV GLMorg 23.14, 66.77, 98.43, GSRh 8.17n, 9.113n, GHS 13.9, 22, 46, 47, 3.18, Cornwal GHyD 94.56n, Cornwel GHyD 72.23n, GMRh 13.1n GSDT 5.60n Cemais – lleoliad un o brif lysoedd Cerryg Morllwch – safle un o frwydrau tywysogion Gwynedd a chantref Dafydd ab Owain Gwynedd (m. 1203), gogleddol Môn (gw. hefyd Porth o bosibl ym Môn; cf. Morllwch: Cerryg Wygyr): Cemais I 8.70n, II 27.11n, V Morllwch V 1.71n 4.46n, 9.15n, 28.42, VI 5.42n, VII Cilfái – maenor yn arglwyddiaeth Gŵyr: 24.24n, GGDT 5.18n, GGMD iii, 1.45n, Cilfái GGDT 13.84n, 97 GHS 13.1n Cilgerran – castell tua 3 milltir i’r de- Cemais – Cemaes, plwyf yng Nghyfeiliog ddwyrain o Aberteifi, cwmwd Emlyn Is (sir Drefaldwyn): Y Cemais GMBen Cuch: Cilgerran VI 18.61n, GLlBH 18.22n, GMRh 30.30n 19.6n Cenarth – yn Sain Harmon, Gwerthrynion Cilgwri – penrhyn y Wirral: Cilgwri II (Maesyfed): Cenarth GSC 35.4, 36.20, 22.33n, GLlG 6.37n GLl 11.64, Y Cenarth GSC 35.66 Cilgwyn, Y – Rhydycilgwyn, cartref Cennen – afon yn tarddu yn y Mynydd Du, noddwr yn nhrefgordd Bachymbyd, yn llifo heibio i gastell Carreg Cennen Llanynys, Dinbych: Y Cilgwyn GRR ac yn ymuno â Thywi ger Llandeilo Atod.i.14 Fawr: Cennen GHyD 78.32 Cilhywi – Allt Cilhywi, tarddle afon Hywi, Ceredigion – ardal a ymrannai’n ddwy ran, sy’n ymuno â Honddu, ger Llanfihangel sef Uwch Aeron i’r gogledd o afon Fechan, Brycheiniog: Cilhywi GHyD

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 13 8.45n, GHyD 9.44, 10.26 GIG 5.87n Cilmael, Y – Cinmel ger Abergele: Y Clud – enw lle anhysbys a gyplysir gydag Cilmael GIG 33.58n Aeron (Clud ac Aeron) ym Maesyfed Cintun – Ceintun (S. Kington) yn swydd (cf. yr enw Einion Clud, brawd Henffordd: Cintun 21.11 Cadwallon ap Madog (m. 1179)): Clud Clâr tiriogaeth teulu de Clare, Morgannwg: III 21.179n Clâr GPB 9.26n Clud – Ystrad Clud, Strathclyde, yn yr Hen Clas, Y – Y Clas-ar-Wy, pentref ym Ogledd: Clud VI 20.43n Mhowys (Glasbury), yng nghantref Clun – arglwyddiaeth ac enw afon bellach Elfael: Y Clas GG.net 36.12, GHyD yn swydd Amwythig (gynt ym 44.30 Mhowys): Clwn GSC 7.33n, 17.32, Clawdd Offa – y ffin draddodiadol rhwng 38.65, Colunwy GGM 11.13n, GSC Cymru a Lloegr a godwyd gan Brenin 18.24 Offa o Mercia yn yr 8g.: Caer Offa GIG Clwyd – afon yn tarddu yng Nghlocaenog, 3.10n, Clawdd Offa VI 18.43n, 35.18, yn llifo drwy Ddyffryn Clwyd ac yn GG.net 68.21, GGGr 7.61n, GHyD ymuno â’r môr yn y Foryd, y Rhyl; gw. 57.44, GMBen 18.17n, GSC 20.30, hefyd Dyffryn Clwyd: Afon … Glwyd Gwawl VI 18.22n, Y Clawdd GG.net GILlF 10.21–2n, Clwyd VI 7.15n, 107.19n, GHyD 57.41, GSC 37.18 GG.net 43.1n, 49.34n, 71.8n, GGMD i, Clawdd y Cnwcin – Knockin, pentref ger 8.8n, GHD 8.8, 11.26, GRR 1.86, 3.25, Croesoswallt, swydd Amwythig: 7.16, GRR 7.16, Mawrglwyd IV 4.120n Clawdd y Cnwcin VI 25.26n, Y Clwyd gw. Dyffryn Clwyd Cnwcin GG.net 79.50n, 55, GSC Clynnog Fawr – yn uwch Uwch Gwyrfai, 25.21n, 26.32 Arfon: Celynnog GSRh 6.8n, Celynnog Clawedog – Clywedog, afon ym Maesyfed Fawr GSRh 6.9 (EANC 12): Clawedog GDC 16.27n Cochfryn Ceredig gw Bryncaredig Clawedog – Clywedog, nant yn Arfon Coed Beloch – coedwig anhysbys, o bosibl (EANC 12; gw. hefyd Glyn Clywedog): ger afon Meloch, Penllyn: Coed Beloch Clawedawg I 9.150n GMD 2.8n Cledd – afon; ymuna Cleddau Wen a Coed Ceiriog – yn Nyffryn Ceiriog, Chleddau Ddu â’i gilydd yn cwmwd Cynllaith: Coed Ceiriawg V Aberdaugleddau: Cledd GLMorg 10.25n 46.32n, 61.1, 69.63n, 72.42, 86.15, Coed Cywryd – o bosibl coedwig a fu 89.57, 90.47 unwaith gers safle fferm Coed Cywryd Clegyrnant – afon fechan i’r gogledd o ger Meifod heddiw: Coed Cywryd GLl Lanbrynmair yng Nghyfeiliog: Clegyr 7.10n GRhGE Atod.ii.6n, Clegyrnant GHS Coed Eutun – ym Maelor Gymraeg: Coed 5.46n Eutun DG.net 154.2n, 155.54n Cleirwy – plwyf yng nghwmwd Castell- Coed Gorfynwy – o bosibl yr un â koet paen, sir Faesyfed: Cleirwy GDGor 2.6n pennardlaoc (BT 102), sef y coed yn Clif, Y gw. Cliffordd ymyl Caer, lle bu bron i Harri II gael ei Cliffordd – Clifford, castell ac ladd yn 1157: Coed Gorfynwy II 13.5n arglwyddiaeth fechan bellach yn swydd Coed Llwyfain – man anhysbys, o bosibl ar Henffordd: Cliffordd GG.net 36.12, Y bwys afon Llwyfen ger y Fflint; gw Clif GPB 9.51n hefyd Llwyfain: Coed Llwyfain IV Clorach – cartref noddwr ym mhlwyf 1.66n Llandyfrydog, Twrcelyn, Môn: Clorach Coed y Graig Lwyd – y coed ar Graig

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 14 Llanymynech (Crickheath Hill) ger Conwy – afon yn llifo drwy Ddyffryn pentref Llanymynech, cuddfan enwog i Conwy i’r môr ger Aberconwy, tref herwyr: Coed y Graig Lwyd GSCyf Conwy; gw. hefyd Cyffin: Cawnwy 10.1–2, 11.25–6n GMD 1.67n, Conwy V 22.4n, CYSDT Coedanau, Y – safle brwydr a enillodd 7.37n, GC 4.8n, GDGor 6.48n, GG.net Llywelyn ab Iorwerth ychydig i’r de o 21.68n, 60.18n, 61.32n, GGM 11.14, Lannerch-y-medd ym Môn (1194): Y GHD 1.11n, 13.46, 24.39, GHS 3.12n, Coedanau IV 13.24n, V 23.151n GIG 4.46, 8.93, GILlF 8.34, 13.17n, Coedleision – enw lle anhysbys, a’r ail 14.21n, GLMorg 10.68, 13.13, 45.64, elfen o bosibl yn cyfeirio ar lwyth y 51.40, 76.13, 82.33, 85.57, 91.43, GMD Lleisiawn: Coedleision GSDT 8.14n 1.63, GSC 44.40, GSDT 3.1, 6.2n, 8, Coedymynydd cartref noddwr yn Ysgeifiog, 9.3, 22.1, Conwyf DG.net 160.8, sir y Fflint: Coedymynydd GHD 2.30n, Dyfnant IV 4.15n, 5.9n GIG 12.34, 14.114, 15.69n Cornatun – mynydd ger Trefaldwyn, ar y Coentry – Coventry, dinas yn ffin â swydd Amwythig: Cornatun Warwickshire: Coentry GHyD 69.30n, GG.net 85.24n Cwyntry GG.net 44.34n Cornwy – cf. Llanfair-yng-Nghornwy, Talybolion, Môn: Cawrnwy GGDT Coetmor – cartref noddwr ger Llanllechid, Arllechwedd Uchaf: Coetmawr GG.net 8.30n 99.4n, 100.67n, GSH 9.61, Coetmor Cors Fochno – cors ger y Borth, ychydig GG.net 100.22n, 42n i’r gogledd o Aberystwyth; safle brwydr Coety, Y – castell ac arglwyddiaeth yng anhysbys, y cyfeirir yn aml ati yn y canu nghyffiniau Pen-y-bont ar Ogwr, brud: Cors Fochno I 8.20n, GDGor Morgannwg: Coety GLMorg 8.14, 9.4, 7.44, GMRh 21.40n, Mochno GDGor 10.56n, 41.28, Y Coety GyN 1.24n, 25 6.61n Colchis – y fan lle yr anfonwyd Jason i Corsygedol – cartref uchelwr yn gyrchu’r Cnu Aur: Colcas GLMorg Llanddwywe-is-y-graig, Dyffryn 44.17n, 66.79 Ardudwy, Meirionnydd: Corsygedol GG.net 52.55n Colunwy – yr ardal i’r de o’r Drenewydd: Corwen – un o brif drefi Edeirnion, ar lan Colunwy GSC 38.8n, ac yn yr enw Siôn Colunwy afon Dyfrdwy ac islaw bryniau Berwyn: Corwen GG.net 43.6n, 19, 64, 44.4n, Colunwy gw. Clun 44a.5, 20n, 45.6, 47.10, 38, 49, 84.7n, Collen gw. Llangollen 52 Collfryn, Y – cartref noddwr yng nhwmwd Costinobl gw. Caergystennin cwmwd Deuddwr, Powys Wenwynwyn: Cothi – afon yn sir Gaerfyrddin sy’n llifo i Y Collfryn GG.net 83.66n, GHS 28.18n afon Tywi ger Llanarthne: Cothi GLlG Collwyn – ansicr ai enw lle Collwyn GyN 6.23, GMD 3.78, GyN 14.27n Atod.5 Craig Cywarch – craig nodedig ym mhlwyf Comin Plas, Y – cwrt y ‘Common Pleas’ yn Llanymawddwy, Meirionnydd: Westminster: Y Comin Plas GG.net Cywarchgraig GGrG Atod.ii.14n 99.8n Craig Freiddin – craig arbennig ym Connach – Connaught, hen dalaith yng mryniau Breiddin neu enw cyffredinol ngorllewin Iwerddon: Conach GHyD arnynt: Craig Freiddin GMRh 4.9n gw. 82.35n, Connach GIG 20.114n, GMBen hefyd Breiddin 21.24n Craig Furuna – Cregrina, eglwys wedi ei Constinobl, Corstinob, Costinobl gw. chysegru i Ddewi yng nghwmwd Elfael Caegystennin Uwch Mynydd, rhwng Glasgwm a

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 15 Llanfair ym Muallt: Craig Furuna II Cwm Cawlwyd GPB 2.37n 26.106n Cwm Llygod – Cwm Llygoed ger Craig Gwyddyr – enw lle anhysbys, efallai Llanymawddwy, Meirionnydd: Cwm i’w gysylltu â Gwydyr, ger Llanrwst; o Llygod GMBen 20.35n bosibl safle un o frwydrau Owain Cwm Safnast – ger Llanymawddwy, Gwynedd: Craig Gwyddyr I 9.77n bellach Cwm Bachgen neu ‘Bwlch Craig Nannau – craig uwch Nannau, yn Llafnast’ ar lafar: Cwm Safnast GMBen Llanfachreth, cwmwd Tal-y-bont, 21.55n Meirionnydd: Craig Nannau GG.net Cwm, Y – plwyf ger Rhuddlan yn 87.39n Nhegeingl: Y Cwm: GG.net 43.7, 53, Craig Wy – tybed ai’r codiad tir uwch afon 44.58n, 44a.22, 56 Gwy lle saif castell Goodrich, swydd Cwmwd, Y – ansicr, Cantref Selyf, Henffordd? Craig Wy GHyD 61.24n Brycheiniog: Y Cwmwd GHyD 6.48n, Croesoswallt – Oswestry, swydd 9.16n Amwythig: Croesoswallt VI 20.17n, Cwm-y-gro – yn Llanbadarn Fawr, cwmwd GG.net 102.19n, 103.45n, 96.24, GHD Perfedd, Uwch Aeron, Ceredigion: 12.17, GMRh 3.62n, GMBr 12.12, 28, Cwm-y-gro DG.net 48.32n 55, GSC 52.3, 68 Cwrt Llechryd – cartref noddwr yn Elfael Cruciaith – Cricieth, castell a bwrdeistref, (gw. hefyd Llechryd): Cwrt Llechryd Eifionydd: Cruciaith VI 23.9n, GIG GHS 2.27n, 67 2.37, GMBen 15.22n Cwrtnewydd, Y – cartref noddwr yn Bacton, Crucywel – ym Mrycheiniog: Crugywel: swydd Henffordd: Y Cwrtnewydd GHyD 89.23 GG.net 36.35n, 54 Crug Eryr – cartref noddwr yn Cwynsiws – tref Conches yn Ffrainc: Llanfihangel Nant Melan, Maesyfed: Cwynsiws GHS 24.14n Crugeryr GHS 19.32n, GLl 31.32, Cwyntry gw. Coentry Crug Eryr GSC 10.24n Cydewain – cwmwd ym Mhowys Cryniarth, Y – cartref noddwr ger Wenwynwyn: Cedewain GG.net Llandrillo, Edeirnion: Y Cryniarth 27.45n, 39.15, GGMD iii, 1.62n, GHS GG.net 48.69 16.42n, GHyD 86.6n, GLMorg 76.29n, Cwchwillan – Cochwillan, cartref noddwr GLl 22.9, GSC 8.14, 11.10, 51.62, ger Llanllechid, Arllechwedd Uchaf: Cedewen GSC 8.14, 9.55, Cedewyng Cychwillan Dwn3.10n, 33, Cwchwillan VI 35.64n, Cydewain GG.net 37.14, 16, GG.net 55.15n, GLMorg 86.18, GSH 66, 38.50, GHS 1.12n 13.16 Cydweli – cwmwd, castell a bwrdeistref Cwlen – Köln, un o brif ddinasoedd yr yng nghantref Eginog (bellach sir Almaen, enwog am ei gwin a’i heglwys Gaerfyrddin): Cedwli VII 23.26, gadeiriol: Cwlan GGM 4.35n, Cwlen Cedweli V 25.16n, VI 35.49n, VII ASCent 13.37n, GDGor 6.85, GHS 24.64n, Cydweli GG.net 98.9n, GHyD 5.34n, GIG 1.74, GLMorg 18.37n, 78.16, GHyD 82.57, GIG 14.57, 44.60, 64.67, 66.85, GLMorg 96.56, GLMorg 57.12, 60.21, 62.35, GyN GMBr 8.10, GSC 46.37, GSPhE 5.26n 4.104n Cwm Brwynog – enw lle anhysbys yn Iâl: Cyfaelfwch y Cyfylfaen – Bwlch y Maen, Cwm Brwynawg III 8.53n bwlch ger Eleirch, Uwch Aeron (B Cwm Caflwyd – Cwm Cawlwyd, naill ai xx.255): Cyfaelfwch y Cyfylfaen treflan ger Llandeilo Fawr, sir DG.net 96.24n Gaerfyrddin, neu rhwng Capel Curig a Cyfegyll – enw lle anhysbys, o bosibl yng Llanrwst: Cwm Caflwyd GyN 4.94n,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 16 nghwmwd Derllys, sir Caerfyrddin: 30.29, 35.11, 29, 84, VII 5.1, 6.13, 9.4, Cyfegyll GPB 1.10n 5, 24.84, 155n, 36.35n, 46.23n, 49.4, Cyfeiliog – cwmwd ym Mhowys 50.13, 18, 53.5, 54.22, B 39.17, CYSDT Wenwynwyn: Cyfeilawg I 1.17, II 9.55, DG.net 6.62, 98, 17.4, 78.41, 49, 24.43n, V 14.8n, 24.23n, GSC 32.36, 148.15, GG.net 1.46, 2.11, 19, 3.72, Cyfeiliog GG.net 40.6, 24, GGLl 10.40, 14.52, 19.20, 80, 20a.35, 21.1n, 17.56n, GGrG Atod.i.5n, GHD 24.64, 65, 70, 24.73, 29.64, 36.39, 54.4, 60.21, GHS 1.15n, 30.20, GLMorg 43.47, GLl 62.26n, 78.12n, 79.42, GDC 2.21, 3.1, 7, 6.68, 22.11, GMRh 3.24n, 48, 30.2, 125, 12.9n, 55, GGGr 8.30n, 9.11, GGLl GSC 31.14, GyN 9.75n 12.40n, GGMD i, 4.78, 6.20, GGMD iii, Cyfylchi – o bosibl i’w gysylltu â 1.32n, 33, 2.21n, 5.54n, 89, GHD 16.77, Dwygyfylchi yn Arllechwedd Uchaf 24.68, GHS 4.32, 47, 55, 7.34, 12.10, (ond gallai fod yn enw cyffredin): 21.32, 24.67, 30.62, GHyD 4.22n, 7.19, Cyfylchi II 10.1n 12.15, 19.34, 24.3, 48.55, 49.13, 52.14, Cyffin gw. Conwy 55.22, 57.28, 47, 68.35, 69.38, 67, 70.54, 71.2, 10, 84.14, 90.7, 94.53, Cyngreawdr fynydd – enw ar y Gogarth 107.1, GIG 3.20, 4.25, 8.97, 9.17, 14.20, (Great Orme) yn Llandudno: 20.18, 29.25, 32.2, GLMorg 2.21, 3.37, Cyngreawdr fynydd I 9.153n 4.1, 113, 7.2, 10.29, 99, 18.9, 19.36, Cymaron gw. Afon Cymaron 21.11, 27, 22.98, 23.66, 26.3, 28.9, 28, Cymer – cymer afonydd Wnion a 29.23, 33.6, 39.5, 43.8, 23, 44.37, 53, Mawddach, Meirionnydd, lleoliad un o 74, 45.36, 60, 46.25, 47.32, 48.27, lysoedd Llywelyn ab Iorwerth, castell (a 49.41, 51.71, 74, 52.2, 54.26, 56.9, sefydlwyd yn 1116), ac abaty 57.45, 65.17, 66.50, 67.68, 73.50, 78.45, Sistersaidd (a sefydlwyd yn 1199): 80.14, 71, 84.20, 85.19, 88.12, 90.3, Cymer II 4.40n, VI 18.125n, GG.net 94.45, 95.29, 97.47, 98.11, 99.87, GLl 50.44n, GHD 26.9, Cymer Deuddyfr II 9.42, 28.62, GMBr 5.26, 29, GSC 21.60, 6.33n 35.2, 37.17, 50.3, 67, 68, 69, 70, 51.64, Cymerau, Y – aber afonydd Efyrnwy a 52.62, 64, GSDT 17.66, GSH 2.61, Hafren, ger Llanrinio, cwmwd 14.22, GSPhE Atod.i.67, GMBen Deuddwr: Y Cymerau GG.net 65.56 22.31n, GyN 1.26, 82n, 12.60 Cyminod – man anhysbys (?dwyrain Cymwd Menai gw. Menai Powys) y cyfeirir ato fel safle brwydr yn Cynffig – yn Nhir Iarll, Morgannwg: y canu darogan: Cyminawd III 21.133n, Cynffig GyN 8.32n GLlG 3.32n, Cymunod GDGor 7.46, Cynlas – trefgordd ym Mhenllyn: Cynlas II GGM 11.19n, GDGor 6.64n 11.2n Cymru – ceir y ddwy ffurf Cymru a Cymry Cynllaith – cwmwd yn Swydd y Waun, am y wlad, a phrofir yr ail gan odl; gan Powys Fadog: Cynllaith II 15.52n, III mai penderfyniad golygyddol yn aml 15.31n, GG.net 90.44n, 48n, 56n, fu’r dewis o ffurf yn y testun, rhoddir y GGDT 2.15n, GIG 8.100, GLl 12.46n, ffurfiau ynghyd yma: Cymru, Cymry I GRhGE 7.65n 1.3, 10.16, 18.9n, 7.27n, 63, 85, II 22.26, Cynon – afon yn tarddu yng Nghwm VI 27.10, 29.4, 49, 30.59, 78, II 15.60, Cadlan ar gyrion deheuol y Bannau: 18.14n, 25.4, 47, 26.35, III 11.21, 21.19, Cynon GHyD 74.38 73, 26.103, IV 3.11, 5.72, 6.136, 8.38, 9.84, 85, V 1.37, 6.40, 10.89, 11.6, Cynwyd – trefgordd yn Edeirnion (a’r ffurf Cynwydiawn o bosibl yn cyfeirio at yr 13.20, 20.2, 22.33, 23.146, 24.7, 25.8, 42, 26.80, 29.9, VI 5.8, 9, 12.42, 14.2, ardal yn ehangach): Cynwyd GG.net 15.18, 17.2, 20.20, 26.22, 33, 46, 27.60, 43.2n, Cynwyd Gadfor III 8.41n,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 17 Cynwydiawn I 8.2n 26.45, VI 29.17, VII 24.134n, 42.25, Cyrchell – afon ym Maesyfed: Cyrchell GG.net 8.11, 9.43, 53, GHyD 4.8, 31.39, GPB 8.53n 33.24, 77.1, 78.53, 80.56, 84.77, 86.22n, Cyrchell – rhan uchaf afon Nodwydd, GLMorg 4.71, 65.54, 68.38, GLl 12.14n, cwmwd Dindaethwy, Môn: Cyrchell GSC 9.32, 41.58, 50.1, Y Ddeheuwlad GGMD iii, 5.49n GG.net 8.43 Chwaen, Y – cartref noddwr yng nghwmwd Defnsir gw. Dyfnaint Llifon, Môn: Y Chwaen GG.net 63.21n Deganwy – castell a bwrdeistref, cwmwd Chwibrain – Chwibren, cartref noddwr ger Creuddyn, cantref Rhos, Is Conwy; y Llansannan, sir Ddinbych: Chwibrain castell oedd prif amddiffynfa’r ardal cyn GHD 14.26 codi castell Conwy: Caer … Dygant Chwilog – trefgordd a chartref noddwr yn VII 1.11–12n, 24.30n, Caer Degannwy Eifionydd: Chwilog GGGr 1.36n, GIG V 25.15n, Caer Ddygant IV 4.2n, 3.38n, GMBen 16.36n, GSRh 6.48n, 49 Degannwy VI 20.70n, GMD 1.62n, GSH 5.57, GSRh 3.28n, Dyganhwy I Chwitffordd – plwyf yng nghwmwd 1.13, V 9.1n, Dygant II 22.43n, 28.16n, Cwnsyllt, Tegeingl: Chwitffordd 40, IV 4.2n, V 23.163n, VI 27.88n, GEO GG.net 70.36n, GSH 3.75, 4.1 Atodiad Ch 20.2n Daron – afon ym Men Llŷn, yn llifo i’r môr Deifr – Deira, teyrnas yn yr Hen Ogledd ac yn Aberdaron: Daron GGrG 8.47n weithiau’n ehangach am Loegr neu am y Darywain – Darowen, plwyf yng Saeson: Deifr GG.net 52.2n, GGMD iii, nghwmwd Cyfeiliog: Darywain VI 1.9n, GHyD 9.55, 69.23, GLMorg 8.38n 2.14n, 67.14, Deifrdir GGMD ii, 1.48, Dawon – afon yn tarddu ger Llanhari ac yn GMD 1.59n, GSRh 3.6n llifo i’r môr yn Aberddawan, Deiniolen – Llanddeiniolen, plwyf yng Morgannwg: Dawon GLMorg 11.1n, nghwmwd cwmwd Is Gwyrfai, Arfon: 100.53 Deiniolen CYSDT 1.17n Deau, Deheubarth – yn cyfeirio gan amlaf Derwen Anial – plwyf hynafol a gynhwysai at diriogaeth Ceredigion, Dyfed ac Ysgeifiog, yn Nhegeingl: Derwen Anial Ystrad Tywi: Deau GHyD 10.23, 11.55, GHD 8.59n 22.18, 46.48, 47.34, 84.16, GLMorg Derwent – afon yng ngogledd Lloegr: 10.65, 11.25, 20.17, 23.49, 28.68, 34.33, Derwennydd VII 30.36n 51.41, 60.24, 63.25, 83, 65.9, 45, 69.19, 78.15, 79.34, 80.48, 85.17, 88.38, 51, Deuddwr – cwmwd rhwng afonydd 94.15, GLl 2031, Dehau II 1.136n, 23.5, Efyrnwy a Hafren yn nwyrain Powys III 16.67, IV 6.46, 9.37, 184, 10.4, V Wenwynwyn: Deuddwr GG.net 61.16, 83.68, 84.15n, 85.4, 18, GHS 28.9n, 12.11, 25.29, 26.101, VI 18.51, 108, 30.62, Deheubarth II 2.62n, IV 6.41n, GMBen 21.46n, GMRh 4.13n, 5.42, GSC 9.21 10.17, V 26.7, VII 46.31n, 51.11, DG.net 10.24, GDC 2.34, 35, 3.64, Deuma – enw ar fynachlog Llantarnam, 12.29, GG.net 8.22, 9.8, GGGr 4.3, merch eglwys Ystrad-fflur a sefydlwyd GHyD 42.24, 49.12, 78.3, 81.46, 86.26n, yn 1177: Deuma GG.net 8.30n 94.65, GIG 8.50, 14.78, 21.13, GLMorg Deuparth – Deuparts yn arglwyddiaeth 7.18, 61.44, 66.25, 67.70, GLl 29.26, Croesoswallt, swydd Amwythig: Y GLlBH 17.4, GLlG 8.38, GMBen 4.66n, Deuparth GG.net 95.44n GMD 3.53, 64, GSC 41.16, 52, 50.79, Didlystun – Dudleston, swydd Amwythig Deheudir GG.net 9.27, 41, GSC 41.32, (cf. BRh 28–9), neu Doddleston, Cantref 45.48, Deheuparthwlad GMD 4.26, Y Broxton, Swydd Gaer: Didlystun III Deau II 26.270n, 26.34n, V 24.25n, 8.5n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 18 Digoed – o bosibl Dugoed, ger Pentre- Dindaethwy – cwmwd yng nghantref poeth yn ardal Llandyfaelog: Digoed Rhosyr, Môn: Dindaethwy GGMD i, GSPhE 8.29n 7.38n, GGMD iii, 5.40n, GHyD 19.39n, Din Alclud – Dunbarton, prif ganolfan ardal GIG 4.22, 6.60, GMD 1.65n, GSRh Ystrad Clud (Strathclyde): Din Alclud I 3.34n, 4.132n, Tindaethwy GGGr 8.24n 9.145n Dinefwr – castell Dinefwr ger Llandeilo Dinas, Y – Dinas Mawddwy ger Mallwyd, Fawr, prif lys tywysogion y Deheubarth Meirionnydd: Y Dinas GMBr 15.13n, ac un o’r tair talaith farddol: Dinefwr II 66 25.23n, V 26.77n, VII 3.3n, 5.34n, Dinas Andras – Llanandras (Presteigne) 7.18n, 13.6n, 24.111n, GG.net 12.29, yng nghwmwd Llythyfnwg, Rhwng GLMorg 29.55, 32.20, 34.36, 60.13, Gwy a Hafren: Dinas Andras GLMorg 61.75, 63.26, 64.60, 65.52, 68.22, 72.49n 80.10n, GLl 16.67n, GSC 50.34 Dinas Basin – Basingwerk, abaty Dineithon – Din Ieithon; roedd Ieithon yn Sistersaidd yn sir y Fflint: Dinas … un o dri chwmwd Maelienydd a Basin GSC 46.3–4 chyfeiria Dineithon o bosibl at Gefn Dinas Emrys – bryngaer a llys tywysogion Llys, prif amddiffynfa’r ardal: Din Eithon III 21.178 Gwynedd ger Beddgelert, Eryri; defnyddir yr enw weithiau’n drosiadol Dinerth yn Rhos – Llandrillo yn Rhos; am Wynedd gyfan: Din Emrais I cyfeiriai’r hen enw, Dinerth yn Rhos, at 9.106n, III 19.30n Dinas Emrais V hen fryngaer yng nghantref Rhos, 23.169n, Dinas Emrys GRhGE 11.23– Gwynedd Is Conwy: Dinerth yn Rhos 4n, Emrais I 9.84n, IV 4.23n, 66n, VI GMBen 21.61n 6.13n, VII 36.33n, Ffaraon GRhGE Dinmael – cwmwd yn Is Aled, Powys 8.6n Fadog, rhwng Edeirnion, Penllyn a Dinas Maelor – Pendinas, hen fryngaer ger Rhufoniog: Dinmael II 25.40n, III Aberystwyth: Dinas Maelor GDC 24.138n, GHD 7.10, 8.63 15.31n Dinmawr – enw, o bosibl, ar lys Rhirid Dinas y Garrai – Doncaster, swydd Efrog: Flaidd (12g.) ym Mhennant Melangell: Dinas y Garrai GG.net 24.3n, Tre’r Dinmawr III 24.75n, 138 Garrai GHyD 70.16n, Y Garrai Dinoding – cantref yn cynnwys cymydau GLMorg 19.20n, 96.2 Ardudwy ac Eifionydd: Dinoding III Dinas, Y – castell Normanaidd, rhwng 24.56n, 172, VI 18.134n Talgarth a Chrucywel, Brycheiniog: Y Dinorben – prif lys hynafol cwmwd Dinas GHyD 9.17n, 32.27n, 41.8, 49.20, Isdulas, yng nghantref Rhos, Gwynedd 58.55n Is Conwy Dinorben III 3.150n Dinbrain – Dinbren, trefgordd yn Dinorweg – cartref noddwr yn Is Gwyrfai, Nanheudwy: Dinbrain GGLl 1.92n Arfon: Dinorweg VI 28.13n, GC 5.36n, Dinbych – bwrdeistref yn Is Aled, Dyffryn GGDT 6.11n, GMD 16.6n Clwyd: Dinbech GG.net 66.33n, Dinsylwy – Llanfihangel Dinsylwy, Dinbych I 9.125n, V 23.167n, GG.net trefgordd a bryngaer (a elwir hefyd 67.4n, 71.15, 26n, 105.60n, GHD 11.27, bellach Bwrdd Arthur) ym mhlwyf 12.26, 56, GIBH 4.41n, GIG 13.67, Llaniestyn, cwmwd Dindaethwy, Môn: GLMorg 78.2n, 80.28, GPB 7.17 a gw. Dinsylwy V 22.9n, GSRh 3.30n, 4.124n Caledfryn Dinteirw – caer anhysbys ym meddiant Dinbych – Dinbych-y-pysgod, yng Owain Cyfeiliog (m.1197) yn sir nghantref Penfro: Dinbych VII 13.16n, Drefaldwyn: ysgor Dinteirw III 17, GDEp 19.10n, GHyD 94.3n 16.147n, Llys Dinteirw II 3.48n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 19 Diserth – Dyserth, ger Llanelwy yng Drefnewydd ASCent 1.52n, GHyD nghwmwd Prestatyn, Tegeingl: Y 86.52, GIG 14.33, Tref … Newydd Ddiserth GHyD 7.33n, 88.1, GSH 6.8n, GSC 51.3–4, Y Dre Newydd GLl 8.61n Diserth GILlF 1.29n Drefrudd, Y – Wattlesborough, yn Diwlas – Dulas, afon yn ymuno ag afon Alderbury, swydd Amwythig: Y Llynfi nid nepell o Dalgarth, Drefrudd GG.net 80.18n, 55, GIG Brycheiniog: Diwlais GHyD 99.3n 12.50n, Y Dref Rudd GG.net 80.57, Dofr – Dover yn swydd Gaint, a enwir yn Trefrydd GG.net 81.12n, Y Drefrydd aml yn y farddoniaeth i gyfleu pegwn GLl 9.3n de-ddwyreiniol eithaf Ynys Prydain: Dre-wen, Y – Whittington, rhyw 2.5 milltir GG.net 27.54, 29.17, 38.46n, GDEp i’r gogledd-ddwyrain o Groesoswallt, 9.48n, 12.35–6n, GDGor 7.51n, GGMD swydd Amwythig: Y Drefwen III iii, 1.28n, GHD 5.59n, 18.11, GHS 24.108n, GSRh 3.9n, Y Dre-wen VII 3.22n, GHyD 56.32, GLMorg 21.58n, 28.11n, GGM 7.52n, Y Drewen GHD 63.60, GMBen 22.20n, GSC 25.24, 27.11n Dofrlwydd GEO 1.85n Drws Daufynydd – ger Bwlch Derwin, Dôl Eryri – enw lle anhysbys yn Eryri, Garndolbenmaen, sy’n cysylltu Arfon ac Gwynedd: Dôl Eryri GG.net 108.57n Eifionydd: Drws Deufynydd VII Dôl Gynwal – ‘hen enw ardal Ysbyty Ifan, 24.102n Sir Ddinbych’ (IGE2 361): Dolgynwal, Drws Nant – Drws-y-nant, bwlch rhwng GLMorg 79.16n, 80.12, 81.2, Dôl Llanuwchllyn a Dolgellau: Drws Nant Gynwal GPB 7.50n, GSC 44.31, GSCyf GGrG Atod.ii.10n 14.39n, Yr Ysbyty GLMorg 80.16 Drym – cartref noddwr yn Llanbadrig, Dolgellau – tref yng nghwmwd Tal-y-bont, Talybolion, Môn: Drym GGrG 6.28n, Meirionnydd: Dolgellau DG.net 21.38, 29, 64, 91 GG.net 50.11n, GHD 19.35, GMBr Dulas – afon yng nghantref Rhos, 10.15 Gwynedd Is Conwy: Dulas GLlG 6.23 Dolwyddelan – castell Dolwyddelan, lle Dulas – afon yn tarddu ger Machynlleth ac credid i Lywelyn Fawr gael ei eni: yn llifo i Ddyfi: Dulas GG.net 42.3n DolwyddelanGLMorg 82.54n Dulyn – Baile Átha Cliath / Duibhlinn, prif Dolywernen – o bosibl Tyn-y-wern, ym ddinas Iwerddon: Caer Dulun GDEp mhlwyf Merthyr Cynog: Dolywernen 13.37n, Dulun GDEp 14.45, 19.39n GHyD 8.31n Dulyn GDEp 10.43n, GDGor 1.66, Dotawnt – afon neu nant anhysbys yn ardal 7.41n, GGLl 4.50n, GGM 13.7n, GHyD Mantes neu Rouen, Ffrainc: Dotawnt 17.17, 82.19, 62n, GLMorg 17.1n, GLl GG.net 1.47n 1.20, GMRh 25.69n, 26.55, GSDT Draethen, Y – pentref ar lan orllewinol afon 17.40n, 46, GyN 14.118n, Trum GIG Rhymni, nid nepell o Fachen: Traethen 20.117n GHyD 58.21n Duran – Durham: Duran GHyD 84.82n Drallwng, Y gw. Trallwng, Y Dwn-dalc – Dún Dealgan (Dundalk) yn Dref Hir, Y – Longtown, gynt Ewias Lacy, nhalaith Leinster, Iwerddon: Dwn-dalc tref a chanolfan arglwyddiaeth Euas, GIG 20.130n bellach yn swydd Henffordd: Y Dref Dwnster – Dunster yng Ngwlad yr Haf: Hir GG.net 33.52, 36.36 Dwnster GHS 6.4n Dref-fawr, Y gw. Trefor Dwyfor – afon yn Eifionydd: Dwyfawr Drefnewydd, Y – Y Drenewydd, gynt GMD 3.24n Llanfair-yng-Nghedewain, Cydewain: Y Dwywent gw. Gwent

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 20 Dybrunog – safle anhysbys brwydr 6.17n Brunanburgh (937), pan drechwyd Dyffryn Aled – dyffryn afon Aled, ardal cyngrair o wŷr yr Alban, Ystrad Clud, Llansannan: Dyffryn Aled GHD 14.58 &c., gan y Brenin Æthelstan o Loegr: Dyffryn Aur – Golden Vale (Dyffryn Aur), Dybrunog II 26.60n swydd Henffordd Dyffryn Aur GG.net Dyfed – a gynhwysai gantrefi Cemais, 36.7n, Y Fâl GDGor 1.42n, 2.52, GHyD Daugleddau, Emlyn, Gwarthaf, 31.24n, 65.26, 70.13, GLMorg 40.19n, Pebidiog, Penfro, Rhos: Dyfed I 1.11, II GSC 30.7n, 30.8, GS 33.36, 43.26 26.206, IV 9.187, V 26.120n, 121, VI Dyffryn Ceiriog – Dyffryn afon Ceiriog: 35.878n, VII 4.8n, 5.11, 6.1n, 32, 11.15, Ceiriawg ddyffrynt V 24.19n, VII 28.7 DG.net 5.1, 36, 6.1, 68, 89.17n, 135.26n, Dyffryn Clwyd – cantref ac arglwyddiaeth GG.net 28.20n, 114.28, GC 2.144n, yng Ngwynedd Is Conwy: Clwyd VI GEO Atod.C.5.3n, GGDT 8.19, GGGr 18.38n, 20.44, GLMorg 43.6n, Dyffryn 4.8, GHyD 55.38n, GIG 14.69, GLMorg Clwyd I 1.16n (?‘Clwydd’), VII 35.5n, 14.9, 18.57, 31.16n, 33.20n, 62.36, GG.net 66.38, GMBen 18.16n, GRR 68.21, 70, 69.2, 71.32, GMBen 4.36n, Atod.ii.4, GSCyf 2.16, GSH 8.114, GMD 3.24n, 25, GRhGE 11.22n, GSH 17.74 7.1n Dyffryn Gwy – dyffryn afon Gwy yn ne- Dyfi – afon yn tarddu ger Aran Fawddwy ddwyrain Cymru: Dyffryn Gwy GG.net ac yn llifo i’r môr yn Aberdyfi: afon 30.10, 64 Dyfi GMBr 15.32, Dyfi I 26.14n, II 1.132n, DG.net 16.7, 51.6, 129.29, Dyffryn Hafren – dyffryn afon Hafren yn ne-ddwyrain Cymru: Dyffryn Hafren I GG.net 20a.45n, 66.43, GGLl 17.41n, GGM 7.1n, 8.32, GGrG Atod.i.2n, 31, 1.18 GHS 24.39n, GHyD 10.6, 13.19, 68.45, Dyffryn Llugwy – dyffryn afon Lugg yn 80.32, GLlG 6.21, 8.33, GLMorg 45.45, swydd Henffordd: Dyffryn Llugwy GMD 3.71, GMRh 30.16n, GSCyf 3.44 GIGeth 10.2n Dyfnaint – teyrnas Dumnonia (a gynhwysai Dyffryn Mynwy – dyffryn afon Mynwy yn Gernyw hefyd) ac yn ddiweddarach y ne-ddwyrain Cymru: Dyffryn Mynwy I sir, Devonshire, yn ne-orllewin Lloegr: 1.9 Defnsir GG.net 24.17n, Dyfnaint II Dyffryn Nedd – dyffryn afon Nedd ym 26.25n, 281n, V 7.6n, 22.25, GG.net Morgannwg: Dyffryn Nedd GG.net 23.17n 15.34 Dyfnant gw. Conwy Dyffryn Wysg – yn ne-ddwyrain Cymru: Dyfolwern – Tafolwern, prif gastell cwmwd Glyn Wysg GDEp 7.6n Cyfeiliog a threfgordd ger Dygen – afon neu ardal ger ucheldir Llanbrynmair: Dyfolwern GG.net Breiddin yn nwyrain Powys, i’r dwyrain 40.12n, Dywalwern VI 20.64n, VII o’r Trallwng; cynrychiola ddwyrain 9.22n eithaf Cymru: Dygan I 1.18n, 16.25n, II Dyfrdwy – afon yn tarddu uwch 23.17n, 28.39, III 16.93n, 17.17n, V Llanuwchllyn ac yn llifo i’r môr yng 20.27n, Dygen Freiddin I 9.6n Nglannau Dyfrdwy: Afon Ddyfrdwy Dygen Dyfnant – enw lle anhysbys yn GGMD ii, 1.115, Dyfrdonwy V 22.28n, Arfon, i’w gysylltu â Bron-yr-erw, safle Dyfrdwy II 25.45n, III 8.50, VI 18.25n, brwydr: Dygen Dyfnant V 23.154n GG.net 42.3n, 43.1n, 52.12n, GGLl Dyliffain – ansicr, ond o bosibl Dylife, 11.31, GGMD ii, 1.22n, 48, 178n, 209, pentref ym mhlwyf Llanbrynmair, 9.27, GIG 8.93, GLMorg 83.52, 84.42, cwmwd Cyfeiliog: Dyliffain VI 8.2n GMD 1.59, GSRh 3.6n, Peryddon GHD Dyrlwyn, Y – ansicr, o bosibl yn e. lle ym

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 21 mhlwyf Ystradfellte neu Benderyn, Y Eglwys y Grog GMRh 2.28n Cantref Mawr, Brycheiniog: Y Dyrlwyn Eglwyseg – trefgordd ac afon ger GyN 7.129n Llangollen: Eglwyseg GG.net 112.22n Dysynni – afon yn llifo o Dal-y-llyn i fae Eglwyswen, Yr Whitchurch, swydd Ceredigion ychydig i’r gogledd o Amwythig: Yr Eglwys-wen GG.net Dywyn, Meirionnydd: Disynni I 26.20n 75.52n II 1.127n, Dysynni DG.net 129.28 Egwestl gw. Glyn-y-groes Dywalwern gw. Dyfolwern England, Englont, Eingl gw. Lloegr Ddôl Goch, Y – ym Meirionnydd: Y Ddôl Ehangwen – neuadd y Brenin Arthur: Goch GHD 24.15 Ehangwen GG.net 22.29n, GHyD Ddôl Goch, Y – yn Emlyn: Y Ddôl Goch 3.55n, 9.97n DG.net 6.117n Eidal, Yr: Yr Eidial DG.net 156.9, Eborthun – Borthin, o bosibl, sef nant GLMorg 15.28n, GPB 7.28n, GSDT fechan sy’n ymuno â Hafren ychydig i’r 17.30n de o Landinam: Eborthun III 16.217n Eiddew – afon yn codi i’r gogledd o Ebron gw. Glyn Ebron Lanymawddwy: Eiddew GMBen Echeifiaint gw. Harlech 21.46n Edeirnion – cwmwd yng nghantref Penllyn, Eiddin – ardal Caeredin: Eiddin GSRh Meirionnydd; fe’i corfforwyd yng 6.92n Ngwynedd yn 1204 gan Lywelyn ab Eifionydd – cwmwd yng nghantref Iorwerth: ’Deirnion GRR 3.71, Dunoding, Gwynedd: Efionydd I 1.12, Edeirnawn I 1.15, I 7.100n, GG.net Eiddionydd VII 24.100n, GHyD 47.8, GGLl 14.42n, GIGeth 1.17n, 37.55n, GMBen 15.46n, GSRh 6.20n, GIGeth 3.8n, Edeirnion GG.net 43.58n, 21, 98, Eifionydd III 3.20n, IV 5.77, 52.49, 66.39, 93.8, GHD 17.16, GRR GG.net 87.17, 68, 100.11n, GGGr 1.34n, 3.12, Edeyrniawn III 8.66n, VII 55.33n GHD 18.14, GIG 3.19, 65, GMBen Ednob – trefgordd ym mhlwyf Mainstone 15.23, GSDT 9.3n, ’Fionydd GMBen yn swydd Amwythig: Ednob III 16.38n 21.110n, GSC 18.4n, 19.16, 26 Eifl, Yr mynydd rhwng Arfon a Llŷn: Yr Edrywy – afon neu draeth, o bosibl ar Eifl GIG 23.20n arfordir gorllewinol Gwynedd (cf. G Eisidlo – enw lle anhysbys, o bosibl yn 442): Edrywy I 11.71n, GSRh 3.9n Lloegr: Eisidlo VI 11.1n Efenna – enw lle anhysbys: Efenna GHyD Eitun, Eitwn gw. Eutun 95.49n Eithinfynydd – rhwng Llanuwchllyn a Efrai – Canaan (golygai Efrai yr iaith Dolgellau, neu ger Tal-y-bont yn Hebraeg yn wreiddiol, ac yna’r bobl a’i Ardudwy: Eithinfynydd DG.net 157.1n siaradai a’r wlad y trigient ynddi): Efrai Eleirch – Elerch, treflan yn Llanbadarn II 26.22n Fawr, cwmwd Perfedd, Ceredigion: Efrawg (Gaer) gw. Caerefrog Eleirch DG.net 96.8n Efyrnwy – Efyrnwy, afon yn llifo i afon Elenid – tarddle afon Elan ym Hafren yng nghwmwd Deuddwr, yn Mhumlumon: Elenid VI 14.42n, VII nwyrain Powys Wenwynwyn: Efyrnwy 29.8n V 22.26n, I 9.24n, GG.net 65.55, Elfael – cantref i’r de o Faelienydd: 89.33n, ’Fyrnwy GGM 11.15, GLl ymrannai’n ddau gwmwd, Elfael Is 5.61n Mynydd ac Elfael Uwch Mynydd: Eglwys y Grog – o bosibl rhan o eglwys Elfael I 1.19, III 21.158n, IV 4.251n, VI Sant Ioan Fedyddiwr yng Nghaer: 35.57n, GDGor 4.4n, GEO Atod.D 6.4n,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 22 GHS 26.17n, 25, 39n, 56, GHyD 45.16, ErddreiniogGIG 5.61n GIG 14.41, GLMorg 72.51, GLl 17.12, Erethlyn – Pennant Ereithlyn, Eglwys-bach, Dwy Elfael GHyD 6.24n, GSC 19.20n Dyffryn Conwy: Erethlyn GILlF Elfed – cwmwd i’r gogledd o Dderllys yng 10.41n, Y Pennant GILlF 10.8n Nghantref Gwarthaf: Elfed III 21.158n, Ergyng – Archenfield, hen deyrnas GyN 7.101n Gymraeg (5g.–7g.), sef y diriogaeth a Elfed – Elmet, hen deyrnas yng ngogledd leolir bellach yng ngorllewin swydd Lloegr a ddarfu yn y 7g.; cyfatebai i Henffordd Erging I 1.9, GLMorg 41.3n, deyrnas Northumbria yn ddiweddarach: 68, 41.68, Ergin GG.net 36.10, 120.24n, Elfed III 3.88n, IV 4.250n GSRh 6.72n Elsmer – Ellesmere, tref ychydig i’r Eryri – y mynydd-dir uchel a ffurfiai graidd gogledd-ddwyrain o Groesoswallt yn tiriogaeth Gwynedd; defnyddir yr enw swydd Amwythig: Elsmer V 20.44n, yn aml yn drosiadol am awdurdod dros 23.115, 25.21, VII 28.12n, GG.net Wynedd gyfan (gw. J.B. Smith: LlaG 75.10n 160–2); gallai’r ffurf Snawdwn (a Elwy – afon sy’n llifo heibio i Lanelwy i roddodd Snowdon) gyfeirio at gopa’r Glwyd, tua milltir uwchlaw Rhuddlan: Wyddfa ac at Eryri: Eryri I 3.59, 26.42, Elwy V 22.1n II 1.134n, 2.53, 10.8n, IV 4.236n, V Emlyn – cantref yng ngogledd-orllewin 2.24n, 25.44n, VI 35.61, VII 1.20n, Dyfed: ymrannai’n gymydau Emlyn Is 23.9n, 24.42, 54.3n, GG.net 21.40, Cuch ac Emlyn Uwch Cuch: Emlyn 56.26n, 57.13n, 100.8n, CYSDT 5.6n, DG.net 5.4, 5n, 6.110, GLMorg 63.16, 9.47n, GDEp 12.37–8n, GGGr 3.48, 64.52, 65.18, GSC 50.19n, 34, GSPhE GHyD 69.42, 86.8, GLMorg 64.55, 2.54, 6.4, Atod.i.15n 82.57, GMD 3.40, ’Ryri GRR 1.50, Emrais gw. Dinas Emrys Snawdwn VII 24.88n, Y ’Ryri GLMorg 82.32, Yr Yri GC 11.33n, GDGor Emral – Parc Emral, cartref noddwr ym 6.50n, GIBH 13.47n, GILlF 12.35n, Maelor Saesneg: Emral GG.net 74.2n, GILlF 6.4n, GRhGE 11.46n, GRhGE 24 2.80n, GRhGE 8.7 Enlli – Ynys Enlli, ar eithaf Penrhyn Llŷn, Esgyr gw. Ysgir Gwynedd: Enlli I 4.38n, 27.68, II 1.138n, VII 54.4n, CYSDT 10.12n, Ethna – mynydd tân Etna, Sicilia: Ethna 11.32, GHyD 93.5, GIG 30.59, 37.89, GSH 2.7n GMD 3.74n, GSC 55.66, Ynys Bir GIG Euas – Ewias, arglwyddiaeth y Mers ar y 23.51n, Ynys Enlli GHyD 93.45, GIG ffin rhwng Brycheiniog a dyffryn afon 23.60, Ynys Enllif GHyD 12.18, Ynys y Dore, gan mwyaf bellach yn swydd Saint GG.net 37.11n Henffordd: Euas I 1.8, 8.86n, GG.net Enwysg – enw lle anhysbys ym 32.2n, 14, 33.56, 34.28, 35.6, 13, 40, 120.32n, 126.53n, GHyD 43.8, 64.24, Mebwynion: Enwysg GLlBH 3.33n 65.33, GLMorg 20.9, 26.9, 41.4n, Ewas Epynt – y mynydd-dir yn ne-orllewin GDEp 8.59n, Ewias CYSDT 17.34n Powys a bennai ffin ddwyreiniol tiriogaeth Ystrad TywiI Epynt III 5.6n, Eurddonen gw. Iorddonen VI 12.26n, GDEp 22.36n, GHS 11.20n, Eutun – Eyton on Severn, i’r dwyrain o 13.12n, GHyD 35.30 Amwythig: Eutun GG.net 77.64n Erch – Ercall Hill, bryn isel, rhwng y Eutun – trefgordd ym mhlwyf Erbistog, Wrekin a Wellington yn swydd Maelor Gymraeg: Eitun GGDT 4.30n, Amwythig: Erch IV 4.122 35, 38, 42, 46, 52, 55, Eitwn GG.net Erddreiniog – cartref noddwr ger Tregaean, 109.61n Dindaethwy, cantref Rhosyr, Môn: Ewenni – priordy Benedictaidd ym

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 23 mhentref Ewenni, Morgannwg: ’Wenni nghwmwd Cwnsyllt, Tegeingl: Fflint GLMorg 15.33n, 54 GLMorg 77.23, Y Fflint GG.net 21.60, Ewropa – Ewrop: Ewropa GDC 5.71n, 71.28n, GHD 2.28, 6.10 GSH 18.72 Fflur – nant fechan a lifai heibio safle Ewsam – Evesham yn swydd gwreiddiol mynachlog Ystrad-fflur; Gaerwrangon: Ewsam GLl 9.16n cyfeirir at yr hen safle bellach fel yr Hen Fâl, Y gw. Dyffryn Aur Fychachlog: Fflur VII 20.13n, GEO Fan, Y – cartref noddwr, Bedwas, 1.90n Gwynllŵg: Y Fan GLMorg 19.26n Ffordun – Ffordun (Saesneg Forden), i’r de Fan, Y – un o Fannau Brycheiniog: Y Fan o’r Trallwng, ar y ffin rhwng cwmwd GHS 14.65n, GHyD 3.53n, 13.32, 26.16, Gorddwr a swydd Amwythig: Ffordun 31.2n, 24, 33.30, 89.21 II 15.4n, III 16.208n, GG.net 38.8n, GSC 24.16 Fan, Y – Y Fan Fawr neu Ben y Fan, Brycheiniog: Y Fan GLl 18.52n, GyN Fforest y Dên – Fforest y Ddena (Saesneg 7.134n Forest of Dean) yng ngorllewin swydd Gaerloyw ac yn agos i’r ffin rhwng Felallt, Y – Beeston, castell a thref rhwng Gwent a Lloegr: Fforest GHS 7.46n, Caer a Nantwich yn swydd Gaer: Y Fforest y Dên GG.net 25.21 Felallt GG.net 38.45n, 56.23n, GILlF 9.43n, GSC 48.47n Fforest, Y – ucheldir a rhostir rhwng y Mynydd Du a Bannau Brycheiniog: Y Fenis – dinas Venezia yng ngogledd- FforestGHyD 14.40n ddwyrain yr Eidal: Fenis GDGor 1.67n, Ffrainc – Ffrainc II 26.158, VI 30.66, GG.net 20.12, GHD 17.20, GHyD 67.12, GLMorg 68.47, Y Fenis GyN DG.net 12.10, 72.30, 91.29, 116.40, 5.55n 126.10, 156.24, GG.net 1.58, 3.6, 73, 4.14, 16, 24.69, 28.51, 29.44, 48.47n, Fenni, Y gw. Gefenni 78.13n, 96.27n, 28, 99.1n, 100.47n, Ferwig, Y – cartref noddwr ychydig i’r GDEp 12.10, GGGr 3.40n, 8.1, GHD gogledd o Aberteifi: Y Ferwig GHyD 1.14, 20, 12.57n, 21.62, 26.31, 27.76, 54.26n GHS 20.2n, 24.43, GHyD 3.2, 9.52, Foelas, Y – castell y Foelas, ger 24.10, 55.26, 56.24, 57.27, 59.50, 71.25, Pentrefoelas, Gwynedd: Y Foel-las V 94.22, 96.32, GIBH 9.23, Atod.v.62, 23.168n GIG 1.24, 2.62, 11.10, 20.83, 33.32, Fro, Y – y gwastatir ar hyd arfordir GIGeth 1.36, GILlF 1.45n, 13.19n, Morgannwg: Bro GLMorg 14.32n GLlG 5.79, GLMorg 15.46, 21.74, Ffaraon gw. Dinas Emrys 22.87n, 28.48, 29.50, 37.48, 40.32, Ffecnam – Feckenham, fforest frenhinol yn 43.35n, 37, 45.34, 46.14, 47.10, 49.30n, nwyrain swydd Gaerwrangon: Ffecnam 52.52, 53.2, 56.67, 63.50, 66.62, 78, GG.net 60.40n 68.55, 69.9, 77.56, 78.48n, 87.68, Ffeision – un o afonydd paradwys: Ffeision 89.26n, 90.48, 96.46, 97.3, 10, 98.10, GHyD 59.28 56, 60, 68, 99.8, 68, GRhGE 1.16, 3.2n, GSC 19.19, 50.41, 58.4, GSCyf 9.24n, Fferi, Y – o bosibl Tywyn y Fferi ym Atod.9n, GSDT 3.19, 13.40n, GSPhE mhlwyf Eglwys-yn-Rhos, Gwynedd Is 1.22, 10.10, GSRh 3.16n, GyN 11.70 Conwy: Y FferiGMBen 18.12n Ffranc GIG 7.17n, Ffrawns GG.net Fflandrys – bellach rhan ogleddol Gwlad 29.27, GHS 2.15n, Ffrens GIG 20.50n Belg; ymsefydlodd y Fflemisiaid o Ffraw – afon ym Môn yn llifo i’r môr yn Fflandrys yng nghantrefi Penfro, Rhos a Aberffro; ceir yr enw weithiau’n Daugleddyf: Fflandrys I 8.21n gyfystyr ag Aberffraw, yn cyfeirio at lys Fflint, Y – castell a bwrdeistref yng

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 24 tywysogion Gwynedd yno; gw. hefyd Gefenni – afon, tref y Fenni, yr ardal o’i Aberffro: Ffraw V 1.61, 5.55, 12.40n, V chwmpas ac un o dair arglwyddiaeth 12.41n, 24.24, VII 1.24n, 51.1n, 54.19, Gwent: Fenni GG.net 125.15, GLMorg GGMD iii, 1.5n 26.26, Gefenni GHS 9.41n, 12.11, Ffridd Ddeunaint – enw lle anhysbys: 19.23, 19.9n, 20.78, 22.29n, GHyD Ffridd Ddeunaint GGM 6.24n 26.16, 66.7n, 67.78, GLlG 6.32n, Ffyddion – afon fechan sy’n llifo ‘o blwy’r 20.11n, GMBr 8.5, Y Fenni GLMorg Cwm drwy Drelawnyd a’r Ddiserth i 34.39, GLl 18.52 Glwyd ger Rhuddlan’ (G 515): Geirwryd – enw lle anhysbys: Geirwryd Ffyddion VII 30.25n (llsgr. gerwryt) VI 20.40n Gafrogwy – maenor yn Llangwyllog, Gele – afon sy’n llifo drwy Abergele ac yn cwmwd Menai: Gafrogwy GSRh 3.32n ymuno ag afon Clwyd gerllaw Bae Galabes – ffynnon yn Ewias yr hoffai Cinmel: Gelau GLMorg 66.65n, Geleu I Myrddin encilio ati, yn ôl Sieffre o 27.93n Fynwy: Galabes GDGor 1.20, GILlF Gent – Ghent yng ngwlad Belg: Gawnd 13.44n GLMorg 49.18, Gawnt GSPhE 1.6n, Galai,Y, Y Galais gw. Calais Gent GDEp 19.2n, GHD 26.34n Galilea – y wlad lle magwyd Crist: Galelïa Gïen – Guyenne, hen dalaith a gyfatebai’n GHyD 93.22n, GyN 9.80n, Galilea fras i ardal Bordeaux yn ne-orllewin GHyD Atod.iv.54 Ffrainc: Y Gïen GGGr 8.3n, GHyD Gamallt, Y – enw lle anhysbys ger 40.10, GIG 20.87n, Gïen GHyD 57.51, GHyD Atod.vi.7, GyN 11.89n Brogynin, Penrhyn-coch, Ceredigion: Y Gamallt DG.net 96.21n Gilwch, Y – Gillow, maenordy ym mhlwyf Garddfaelog – cartref noddwr ar lan afon Henllan (Hentland)yn swydd Henffordd: Ieithon ger Llanbister, Maelienydd: Y Gilwch GG.net 120.30n Garddfaelawg GLl 19.13n, GIRh 4.68, GRhGE 9.4n, Sgotland Garddfaelog GLl 16.43, 17.62 GLMorg 87.44, Ysgotland GMRh Garrai, Y gw. Dinas y Garrai 27.26n Garreg Lech, Y – enw arall ar Y Graig Glan Dyfi – cyfeiriad at gartref Dafydd Llwyd ym Mathafarn ar lan afon Dyfi: Lwyd neu guddfan neilltuol yn ei chyffiniau: Y Garreg Lech GSCyf Glan Dyfi GDGor 5.15n 11.26n, 31n Glan Feurig – ai enw’r fron y safai Nannau Garthbryngi – Garthbrengi, lleoliad un o ar ei glan, ym mhlwyf Llanfachreth, eglwysi Dewi Sant, ychydig i’r gogledd Meirionnydd? Glan Feurig GG.net o dref Aberhonddu: Garthbryngi II 51.3n, Y Lan GG.net 49.17n, 51.6n 26.101n Glan Hafren – cartref noddwr ger Aberriw, sir Drefaldwyn: Glan Hafren GG.net Gartheryr – cartref noddwr yn Llanrhaeadr-ym-Mochnant: Gartheryr 37.71, GHS 1.57n, 17.45, GHyD 86.41n GHD 20.8, 37 Glan Wysg –cartref noddwr ar las afon Garthynnog – o bosibl Gartheiniog ger Wysg: Glan Wysg GDEp 21.25n Mallwyd: Garthynnog V 24.46n Glasgrug – ansicr, o bosibl cartref noddwr Gasgwin – Gascoigne, ardal yn ne-orllewin yn Llanbadarn Fawr, cwmwd Perfedd, Ffrainc, enwog am ei gwin: Gasgwin Ceredigion: Glasgrug GG.net 10.51n GG.net 20a.33n, GHS 5.25, GHyD Glasgwm – lleoliad eglwys bwysicaf Elfael, 42.32, 68.33, 106.9n, GLMorg 68.49n, wedi ei chysegru i Ddewi, a lle cedwid GyN 11.89n, Gasgwyn DG.net 126.11n Bangu, cloch enwog y sant, yn ôl Gerallt Gawnd, Gawnt gw. Gent Gymro: Glasgwm II 26.56n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 25 Gloddaith – cartref noddwr yng nghwmwd Morgannwg: dyffryn Nedd GHyD Creuddyn; daeth yn un o bum llys ystad 75.30, Glyn Nedd GGLl 9.26, GHS Mostyn: Gloddaith GLMorg 84.25n, 27.27–8n, 36, Glyn-nedd GG.net 15.10, GLMorg 86.32, GMRh 1.23n 34.4n, 35.38, 114.9n, GHD 8.4n, GHyD Glosedr gw. Caerloyw 13.10, 32.59, 33.54, 75.36, 76.26, Glyn, Y – yr un elfen ag a geir yn enw GLMorg 16.20, 21.4, 24, 52, 54.16, Guto’r Glyn (o bosibl Glyn Traean yn y GyN 1.71, 7.138n, Nedd GHyD 31.20, Waun): Y Glyn GG.net 44a.24, 58.42n, 75.43, 45, 55, 87.17, GLMorg 55.27, 59.37n, 60.59n, 110.43 73.15, 74.3, GyN 15.1n, Y Glyn GHD Glyn, Y gw. Glyn Aeron, Glyndyfrdwy, 8.10, GHS 27.42, GHyD 63.48n, 75.31, Glyn Ebron, Glyn Llifon, Glyn-nedd GyN 1.17n, 18 Glyn Aeron – cartref noddwr ym Glyn Rhin – Rheintal, dyffryn afon Rhein Mebwynion, Is Aeron, Ceredigion (a yn yr Amaen sy’n enwog am ei gwin gw. Aeron): Aeron GLl 12.54, Glyn (gw. hefyd Rhin): Glyn Rhein GG.net Aeron GG.net 10.9, GDC 1.30n, GHS 20a.34n, Glyn Rhin GHyD 5.55n, 68.34 30.15n, GLl 10.11n, 13.21, GLlBH Glyn Rhosyn gw. Tyddewi 7.12n, GyN 15.18n, Y Glyn DG.net Glyn Seri – enw cartref noddwr, anhysbys, 10.19, GG.net 10.19, 60, GLl 14.10, o bosibl ger afon Tywi neu Dawe: Glyn GLlG 4.2n, 17, GGLl 11.88n Seri GIGeth 9.58n Glyn Clywedog – dyffryn afon Clywedog Glyn Tabor – y fan lle y plannodd Moses yng Nghlocaenog: Glyn Clywedog wiail: Glyn Tabor GGMD ii, 1.118n GHD 8.8 Glyn Tawy – glyn neu ddyffryn afon Tawe: Glyndyfrdwy – maenor a chwmwd yn Glyn Tawy GDEp 7.5, GLMorg 73.24 Edeirnion: Glyndŵr GG.net 48.65n, Glyn-y-groes – ceir yma’r amrywiol enwau GRR 3.18n, Glyndyfrdwy GG.net ar abaty Glyn-y-groes yng nghwmwd 43.34n, 80.44, GIG 8.8, Glyn Dyfrdwy Iâl, ger Llangollen: Egwestl GG.net GGLl 11.5–6n, 12.64n, GIG 9.16, GLl 105.44n, 111.51n, 113.19n, 115.11n, 13.22, 14.40 Y Glyn GIG 8.54, 9.5, 116.18n, GHD 26.18, Egwystl GG.net GGLl 11.88, GLMorg 82.43n, 86.15n, 108.16n, 116.18n, Glyn Egwestl GG.net GLl 11.6n, 28, 35n 110.12n, GMD 2.9n, Llan Egwestl Glyn Ebron – dinas yn neheudir Canaan lle GG.net 117.42n, Llanegwestl GG.net claddwyd Adda: Ebron GLMorg 101a.44n, 110.60, 114.34n, Llyn 22.28n, GMBr 2.13n, GMBr 7.107, Egwestl VI 4.28n, GG.net 101.6n, 8.50, Glyn … Ebron GBDd 4.7n, 112.10n, 59–60, Llyn y Gwystl GG.net GRhGE 8.51–2n, Glyn Ebron GEO 111.3n, Pant yr Hengroes GG.net 3.52n, GGMD ii, 1.116n, GLlG 7.26n, 110.38, Pant-y-groes GG.net 110.6n, GMBr 7.106, Y Glyn GRhGE 8.62 112.58n, 116.19n Glyn Egwestl gw. Glyn-y-groes Glywysing – hen deyrnas yn ne-orllewin Glynllifon – cartref noddwr, plasty ger Cymru a gynhwysai yn fras Forgannwg Llandwrog, Caernarfon: Glyn GSDT a Gwent: Glywysing II 28.45n 1.28n Goedfron, Y – ger Dinbych: Y Goedfron Glyn Meirchion – ger Dinbych: Glyn GIG 13.64 Meirchion GIG 13.64 Goetref, Y – Y Goetre-hen, cartref noddwr Glyn Mieri – y man lle lladdwyd Rolant, i’r de-ddwyrain o Langynwyd yn Nhir nai Siarlymaen, trwy frad (YCM2 164, Iarll, Morgannwg: Y Goetref GC 2.68n llau. 14–24): Glyn Mieri GILlF 11.32n Gogerddan – cartref noddwr, ger Glyn-nedd – dyffryn yr afon Nedd sy’n Aberystwyth, Ceredigion: Gogerddan llifo i Fôr Hafren ym Maglan, GSC 41.14

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 26 Gogledd – gogledd Cymru neu’r Hen Grwyn, Y – La Coruña, Galicia, Sbaen: Y Ogledd (gogledd Lloegr a’r Alban): GrwynGHyD 94.37, GSDT 13.41n Gogledd II 6.3n, V 12.11, VI 30.62, Gwaelest Edwy – man anhysbys yng Y Gogledd II 26.277n, GG.net 35.62n, nghyffiniau Dyfrdwy: Gwaelest Edwy gw. hefyd North III 8.49n Gomorra – dinas yng Ngwlad Iorddonen: Gwanan – enw lle anhysbys; a oes Gomora, Gomorra GG.net 89.14n, cysylltiad â Nant Bryn Gwanon, un o GHS 14.7n isafonydd Ystwyth? Gwanan VI 18.18n Gorddinog – cartref noddwr yn Gwanas – cartref noddwr ym mhlwyf Abergwyngregyn, Arllechwedd Uchaf, Brithdir: Gwanas GG.net 92.55, GILlF Gwynedd Uwch Conwy: Gorddinog 1.14n, GMBen 21.11n GILlF 11.18n Gwaun Gaseg – yng Nghwmcyncoed, ryw Gorddwr, Y – cwmwd i’r gogledd o filltir i’r gogledd o Abaty Cwm-hir: Faelienydd, ardal i’r dwyrain o Afon Gwaun Gaseg GSCyf 9.41n, 54n Hafren yn ymestyn o Ryd Chwima hyd Gwaunllŵg gw. Gwynllŵg ardal Aldebury a Shrawardine: Gwaunysgor – safle un o frwydrau Owain Y Gorddwr GHS 17.57n, GLl 16.48n Gwynedd (m. 1170) yng nghwmwd Graig Lwyd, Y – Craig Llanymynech (S. Prestatyn, Tegeingl: Gwaun Ysgor IV Crickheath Hill) ger pentref 2.18n Llanymynech, a oedd yn guddfan enwog Gwawl – Mur Hadrian (gwawl = ‘mur, i herwyr: y Graig GSCyf 11.68, clawdd’), y mur Rhufeinig yng ngogledd Y Graig Lwyd GDGor 4.28n, GSCyf eithaf Lloegr: Gwawl V 7.2n 12.54n Gwawl gw. Clawdd Offa Graig Wen, Y gw. Y Wengraig Gweblai – Weobley, cartref teulu Devereux Gresi, Y – Crécy-en-Ponthieu, Picardy, yn swydd Henffordd: Gweblai GLMorg safle brwydr rhwng Edward III a brenin 67.16n, Weblai GG.net 26.7, GLl Ffrainc yn 1346: Y Gresi GIG 1.39n, 25.18n, Weble GG.net 27.9 7.7 Gwedir – cartref noddwr ger Llanrwst, Grigs, Y Grig gw. Groeg Dyffryn Conwy: Gwedir GLMorg Grinwits – palas Greenwich lle ganwyd 82.20, GMBr 8.7, 47 Harri VIII: Grinwits GLMorg 98.6n Gwendyd, Gwyndodydd, Gwyndyd gw. Groeg – ac weithiau mewn ystyr ehangach Gwynedd (megis tiriogaeth yr Eglwys Uniongred Gwenffynnon – enw lle anhysbys, o bosibl yn y Dwyrain): Grigs GHD 14.31, yn Nhegeingl: Gwenffynnon IV 3.39n Groeg GDEp 19.2, GHyD 17.2n, 20.38, (llsgr. gwynn fynnawn) GIG 1.53, 33.43, GLMorg 18.25, 26.64, 47.44, 54.19, GRR 26.4, GSC 50.36, Gwent – ymrannai’n ddau gantref, sef Gwent Is Coed a Gwent Uwch Coed, ac GyN 9.8n, Gröeg II 26.142n, DG.net 130.14n, GC 5.19n, 7.219, GGMD ii, yn dair arglwyddiaeth, sef Cas-gwent, 2.28n, 10.11n, GHyD 59.64, gwlad Brynbuga a’r Fenni: Dwywent GG.net Röeg GHS 21.13, Y Grig GG.net 4.23, 43, 19.19n, 46, 23.49, 24.8n, 96.29n 25.69, 27.56, 114.14n, GDEp 22.23n, GHyD 7.37n, 19.56n, 26.21, 49, 28.41, Gronant – castell Gronant ym mhlwyf 49.19, 65.34, 70.36, GLMorg 7.61, Caerhun, ger Conwy: Gronant V 10.65, 11.25, 19.27, 20.9, 23.17, 43, 53, 23.168n 79, 26.9, 27.21, 29.17, 30.1, 34.33, Grugunawg – Gregynog, cartref noddwr, o 36.13, 25, 37.25, 67, 40.37, 42.43, 63, bosibl, yng nghwmwd Cedwain: 43.3, 45.7, 59, 46.4, 69.19, 70.23, 76.27, Grugunawg III 28.25

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 27 88.21, 51, GSC 1.16, 9.32, 22.15, GyN Gwepra – trefgordd ym mhlwyf 7.9n Gwent I 1.9, 9.36, GG.net 4.2, 12, Llaneurgain, cwmwd Cwnsyllt, 18, 24, 28, 50, 78, GG.net 19.20, 28, Tegeingl: Gwepra GG.net 70.6n 20.22, 26, 31, 72, 20a.36, 37, 63, 22.18, Gwernan cartref noddwr yn Nhrefdeyr, 34, 46, 55, 60, 68, 23.2, 50, 24.40, 60, Iscoed, Is Aeron, Ceredigion: Gwernan 25.14, 26.4, 45, 51, 56, 27.8, 28.4, 34n, GLMorg 57.24n, 61.69n 34.20n, 27, 35.5, 14, 117.48, 125.2, 12, Gwernyclepa gw. Caer Fasaleg GDC 3.23n, GDEp 8.51n, 10.12n, 38n, Gwernyglastir – cartref noddwr, Llanasa, 11.14n, 13.55n, 22.24, GDGor 2.8, Tegeingl: Gwernyglastir GIG 19.10n GGLl 9.24, GHD 21.24, 24.22, GHS 5.40, 7.8n, 10, 23, 9.4n, 30, 34, 11.22, Gwernytalwrn – anhysbys, ger Brogynin, y 12.5, GHyD 14.14, 26.22, 36.16, 43.9, Penrhyn: Gwernytalwrn DG.net 96.44n 10, 12, 50.18, 53.40, 54.34, 55.14, Gwertheyrnion – Gwrthrynion, cwmwd i’r 66.26, 67.22, 68.36, 37, 63, 69.30, gorllewin o Faelienydd: 70.35, 71.90, GLlBH 8.15n, GLlG 5.81, Gwerthryniawn VI 35.59n, GGDT GLMorg 1.32, 60, 100, 3.24, 7.1, 62, 8.25n, Gwerthrynion GLl 14.15, GSC 8.28, 10.66, 11.10, 13.14, 19.28, 20.10, 35.22, 36.38, Gwrthrynion GLl 10.10, 18, 53, 23.9, 34, 44, 54, 55, 80, 24.8, 48, 12.15 25.58, 26.10, 27.6, 16, 27, 35, 47, 64, Gweryd – afon Forth yn swydd Stirling yn 70, 28.8, 21, 29, 34, 29.2, 18, 38, 48, 52, yr Alban; fe’i henwir yn aml i 30.2, 16, 62, 31.2, 32.4, 8, 15, 66, 33.2, gynrychioli pegwn gogleddol eithaf: 34.2, 14, 34, 42, 80, 35.13, 36.4, 20, 26, Gweryd IV 4.252n 50, 37.2, 9, 16, 18, 26, 58, 68, 38.49, Gwestun – Weston, ger Llangynllo: 39.12, 40.10, 41.4, 16, 20, 44, 50, 52, Gwestun GSC 15.34 42.1, 40, 44, 47, 61, 62, 63, 81, 43.1, 93, Gwestun Fawr – Great Weston neu Weston 44.20, 26, 45.1, 8, 42, 60, 70, 72, 46.5, Madoc, tua milltir a hanner i’r de o 32, 52, 47.2, 64, 65, 76, 48.14, 42, 65, Drefaldwyn: Gwestun III 16.60n, 209, 49.22, 28, 40, 50.1, 36, 51, 51.39, 53.44, Gwestwn Fawr II 14.105 65.24, 24, 25, 40, 68.5, 33, 69.12, 20, Gwestyd, Y – cartref noddwr yn 70.2, 70.24, 71.24, 76.7, 14, 71, 85.38, Llanllwchaearn ger y Drenewydd: Y 88.22, 30, 52, 89.30, 91.34, 44, 94.14, Gwestyd GSC 9.25, 10.18, 40 GLl 18.56, 58, 20.65, 27.8n, GMBr Gwhyr gw. Gŵyr 4.40, GMRh 25.10n, GRhGE 9.24n, GSC 5.36, 7.33, 21.8, 16, 22.6, 28, 56, Gwidol – enw ar fynydd ac afon fechan ym 37.19, 42.42, 46, GSPhE 1.24, Mhumlumon, rhwng Carno a Gwentoedd GG.net 114.40, GHS Machynlleth: Gwidawl VI 14.41n 12.36n, GLMorg 4.71, 10.67, 28.67, Gwis gw. Castell Gwis 38.2, GSC 9.34, 21.15, Tair Gwent Gwlad Fael gw. Maelienydd GLMorg 46.59, 51.65, 62.26, 45, GSC Gwlad Forgan gw. Morgannwg 21.5n, Teirgwent GG.net 25.13, gwlad Himbir – Humberside: gwlad GLMorg 30.15n, 41.3, 42.37, 43.19, Himbir GyN 1.80n 52.29, GMBr 6.38, GSC 25.23, GyN Gwlad yr Haf – sir a dugiaeth yn ne- 7.10n, Y Teirgwent GG.net 22.59n orllewin Lloegr: Gwlad yr Ha' GILlF Gwent Is Coed – cantref deheuol Gwent 4.16n, Gwlad yr Haf GDEp 12.19n, Gwent Isaf GHyD 66.10n, Gwent Is GHyD 55.13, GHyD 69.21n, GLMorg Coed GLMorg 28.22n, 30.68, Is Coed 3.48n, 44.13, Swmerséd GLMorg Gwent GHS 12.66n 43.76, Swmrséd GLMorg 48.10n, Gwenwaun – enw lle anhysbys, o bosibl yn Swmrsed GLMorg 42.4, 26, 29, 43.1, yr Hen Ogledd: Gwenwaun VI 20.44n 44.4, 45.4, 46.10, 47.12, 49.8, 50.8

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 28 Gwreiddiau, Y – enw lle anhysbys: Y Gwyndyd I 9.121, III 21.189n, V 16.8, Gwreiddiau GMBen 18.10n VI 20.38, 25.7, GGMD i, 5.33, GMD Gwrhái – cartref noddwr ar lan afon 1.41n, Gwynedd I 26.28, II 2.35, 59, Sirhywi yng Nghwynllŵg: Gwrhái GLl 18.2, 6, 21.43n, 26.280n, 28.17, III 26.60 3.46n, IV 2.31, 4.50, 153, 215, V 1.82, Gwy – afon yn tarddu ym Mhumlumon ac 7.5, 17.11, 21.24, 22.16, 25.34, 26.48, yn llifo drwy ddwyrain Cymru ac i’r 29.6, 30.18, VI 5.14, 17, 31, 15.8n, 19n, môr ger Cas-gwent: Gwy GDC 16.11, 18.44, 20.8, 47, 23.5, 24.62, 25.8, 27.74, 17.23, GDEp 9.31n, GG.net 30.20, 29.69, 97, 0.31, 57, 68, 31.39, 43, 35.16, 36.15n, GGDT 8.29n, GGM 11.16, 36.44n, VII 1.1n, 22.12, 24.20n, 133, GHD 21.23, GHS 3.11n, 20.8n, 26.28n, 24.78, 36.45, 42.25, 44.1, 28, 47.28, GHyD 1.25, 23.2, 29.37, 30.28, 42.26, 54.20, 27, 32, B39.3, 29, 36, 43, 57, 42.42, 62.20, 103.10n, GLMorg 4.101, CYSDT 16.32n, 17.2, 19.32, DG.net 10.68, 13.14, 25.23, 26.10, 27.27, 70, 8.21, 14.4, 16.4n, 24.36, 25.43, 28.24, 29.19, 32.4, 35.2n, 41.22, 44, 43.47, 37, 30.25, 44.18, 74.5, 33, 45, 99.14, 45.63, 51.39, 52.26, 65.23, 72.10, 76.14, 120.57, 127.22, 130.27, 132.35, 140.15, 77.15, 81.9, 82.55, 84.41, 85.3, 91.29, 144.44, 148.83, 155.47n, GC 2.153, 44, GLl 6.49, 16.37, 20.2n, 27.19n, GDC 1.38n, 12.5n, 58n, GDEp 5.74n, GMD 1.68, GSC 34.12 7.39, 8.18, 10.37, 11.21n, 14.37, 18.47, Gwydris – Goodrich, castell a phentref yn 21.23, GDGor 5.65n, 6.5n, GEO 1.41n, ne swydd Henffordd: Gwdris GHyD 44, 45, GG.net 15.18, 20.53, 20a.40, 50, 106.16n, Gwydris GG.net 78.34 21.2, 11, 28, 32, 44, 52, 55, 59, 67, 26.2, 42.6, 19, 32, 40, 43.11, 16, 33, 60, Gwyddelwern – yng nghwmwd Edeirnion: 47.13, 48.8n, 54, 70n, 49.18, 50.26, 45, Gwyddelwern GG.net 52.18n, 29 52.6, 28, 53.12, 55.33n, 42, 56.36, 68, Gwyddrun – Gwydryn, trefgordd ym 57.16, 28, 46, 54, 58.14n, 44, 55, 59.8, mhlwyf Llanidan, cwmwd Menai, Môn: 60.8, 13, 61.10, 32, 37, 59, 63.6n, 64.32, Gwyddrun IV 5.113n 50, 66.41, 78.39, 84.53, 87.18n, 99.9n, Gwygyr – enw lle anhysbys bellach ym 100.10, 13, 20, 105.47, 109.41, 113.74, Mhowys: Gwygyr II 14.59n 114.10, 117.48, 126.27, GGDT 2.22, Gwyli – afon Gwili yn sir Gaerfyrddin: 6.11, 7.59, GGGr 1.25, 2.39, 3.1, 22, 44, Gwyli DG.net 5.37n 3.49, 61, 64, GGGr 10.18n, GGLl 15.11, Gŵyl-y-fuwch – cartref noddwr yn 32, GGM 3.63n, 7.62, GGMD i, 1.38, Llanieuan (Maidstone), Clun: Gŵyl-y- 59, 2.13n, 3.20, 95, 153, 178, 199, 208, fuwch GSC 19.32 4.124n, 125, 5.51, 77, 84, 6.35, 7.5, 28, Gwynedd – gwlad a ymrannai’n dwy ran, 78, 8.1, GGMD ii, 1.22n, 8.1, 6, 10, 13, sef Gwynedd Uwch Conwy a Gwynedd 20, 24, GGMD iii, 1.8n, 56, 77, 2.46, 57, Is Conwy / y Berfeddwlad; Dwy 4.28n, 60, 5.1n, 135, GGrG 1.21, 6.82n, Wynedd, Y Ddwy Wynedd GDEp GHD 9.14, 36, 10.23, 11.52, 12.2, 13.9, 6.17n, 9.34n, 15.7n, GG.net 10.46, 44, 16.74, 17.10, GHS 10.14n, 17.44n, 61.26n, 64.16n, 100.4n, GHD 14.50, 17.46, 19.2, 19.27, 19.84, 20.21, 21.15, 21.2, 27.77, GHS 2.23n, GHyD 27.10, 21.17, 21.8, 24.16, 25.12, 25.2, 25.6, 84.15, GIBH 9.44n, GIG 4.58n, 8.47, 26.13, 27.25, GHyD 6.26, 9.35, 16.35, 14.16, GILlF 11.18n, GLMorg 71.55, 17.14, 26.8, 31.40, 35.37, 37.2, 43.39, 80.25, 45, 101, 82.1, 83.17, 85.18, 47.23n, 33n, 53.27n, 67.53, 68.40, 50, 86.28, 88.43, 93.18, GMBen 16.40n, 69.40, 70.14, 75.40, 79.33, 83.54, 86.30, GMBr 5.76, GSC 27.23, 42.2, 31, 40, 93.2, 94.30, GIBH 3.54, 4.1, 64n, GIG 48, 44.21, GSH 1.61, Gwendyd GRhGE 2.28, 3.14, 27, 59, 4.37, 43, 83, 5.20, 41, 13.63n, Gwyndodydd GGMD iii, 1.93n, 6.65, 8.4, 98, 12.5, 11, 47, 69, 15.22,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 29 20.56, 22.58, 26.49, 34.76, 36.83, DG.net 30.35n, GG.net 63.56n, GHyD Atod.4, Atod.12, Atod.37, GIGeth 93.67, GILlF 12.7, GMBen 16.73n, 3.10n, 10.23n, 32n, 45, GILlF 1.14, 7.2, GRR 1.2 6, 10.9, 24, GLlG 5.1, 5.25, 96, GLMorg Gwynfa – rhan o gantrefi Mechain a 14.1, 92, 36.2, 43.48, 46.31, 54.15, Chaereinion (yn cynnwys plwyf 55.28, 65.23, 70.37, 46, 51, 73.16, Llanfihangel-yng-Ngwynfa): Gwynfa 78.13, 74, 79.2, 80.7n, 9, 37, 81.14, 55, III 14.16n 62, 66, 82.4, 28, 38, 83.46, 84.29, 61, Gwynfryn Llundain – y fan lle claddwyd 85.2, 38, 86.5, 9, 16, 43, 79, 87.2, 15, pen Bendigeidfran yn ôl Ail Gainc y 28, 88.4, 49, 52, 89.4, 12, 40, 58, 89.60, Mabinogi; ac sy’n cynrychioli pwynt 80, 84, 90.2, 20, .38, 91.1, 30, 92.6, 10, dwyreiniol Ynys Prydain: Gwynfryn 37, 42, 62, 76, 93.39, 96.22, 97.4, GLl Llundain V 1.110n 6.18n, 28, 8.36n, 9.17–18n, 14.53n, Gwynionydd – cwmwd rhwng afonydd 19.44n, 20.31n, 22.17n, GMBen 15.12, Teifi ac Aeron yn Is Aeron, de 36, 48, 58, GMBr 1.52, 7.42, 13.25, Ceredigion: Gwynionydd VII 15.19n, 20.4, GMD 1.46, 3.62, 4.3, GMRh 1.50, GG.net 12.50n, GHyD 38.36n, GLl 5.7, GRhGE 1.8, 26, 33, 66, 2.98, 3.4n, 9.18n 27, 84, 101, 7.76, 8.12, 10.32n, 72n, Atod.ii.7, GRR 2.17, 4.70, 76, 6.44, Gwynlle Nant – Nancwnlle, plwyf yng Atod.i.13, GSC 1.32, 5.38, 27.14, 42.14, nghwmwd Pennardd, Uwch Aeron, 21, 56, 60, 44.30, 34, 45.38, 44, 46.2, Ceredigion: Gwynlle Nant GG.net 47.35, 48.9, GSCyf 14.43, 15.88, 16.24, 10.22n GSDT 5.28, 17.60n, GSH 3.19, 7.60, Gwynllŵg – y diriogaeth rhwng afonydd 9.8, 13.18, 14.50, GSRh 3.31, 53, 4.13, Rhymni ac Wysg yn ne-ddwyrain 93, 117, 6.96, 10.48, 76, 96, 99n, 11.74, Cymru; yr iseldir o gwmpas Casnewydd: GyN 7.19, Atod.ii.7, YB18.14, Gwaun Llŵg GG.net 114.15n, Gwynedd-dir GLl 12.60n, teirsir Gwaunllŵg GHyD 65.30n, GLMorg Gwynedd GRR 4.6 gw. hefyd Bro 10.69, 25.16, 58, 29.18n, 31.2, 32.1, Hiriell 33.2, 36.20, GLl 26.10, Gwaunllÿwg Gwynedd Is Conwy – Y Berfeddwlad, sef y GLMorg 31.27n, 32.70, Gwenllwg GG.net 18a.20n, GHyD 72.20n, rhan o Wynedd i’r dwyrain o afon Conwy yn cynnwys cantrefi Rhos, Gwenllÿwg GyN 7.7n Rhufoniog, Dyffryn Clwyd a Thegeingl: Gwynnaint – enw lle anhysbys yn yr Hen Berfeddwlad VII 46.22, Canol Gwlad Ogledd, o bosibl: Gwynnaint V 7.2n GHD 6.47n, Gwynedd Is Conwy GDEp Gwynsor gw. Winsor 12.39–40n, Is Conwy GG.net 71.17n, Gŵyr – arglwyddiaeth a phenrhyn i’r 105.55n, GIG 13.14, 23.17, GLMorg gorllewin o Abertawe, cantref Eginog, 77.22, 81.10, 84.44, GRR 6.25, GSH Ystrad Tywi: Gŵyr VI 11.10n, GG.net 4.47, GSPhE Atod.i.57n Y 26.54n, GDC 3.17, 102, 103, 115, GDC Berfeddwlad VI 30.10n, 35.76n, VII 12.25, 51, 13.11, GHyD 7.26, 48.26, 1.4n, 21.4n, GG.net 43.65n, 70.29n, 56.12, 57.22, 78.4, GLMorg 20.10, GHD 12.23, GIG 13.76n, 14.110, GSRh Gŵyr Benrhyn I 1.10, Gwhyr GDC 7.20n 3.14n, GHyD 94.28, GLl 29.6n, 28, Gwynedd Uwch Conwy – y rhan o Wynedd GLlG 6.35, 44 i’r gorllewin o afon Conwy a gynhwysai Gwyrfai – cymydau Is Gwyrfai ac Uwch Ynys Môn a chantrefi Arllechwedd, Gwyrfai yng nghantref Arfon, Arfon Llŷn a Dunoding: Gwynedd Uch Gwynedd: Gwyrfái GG.net 58.4n, Conwy VI 35.72n, Gwynedd Uwch 61.27n Conwy GGM 7.69, Uwch Conwy Gwytherin – ai Glastonbury?: Gwytherin

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 30 GGMD iii, 1.27n Heledd – enw a gysylltir ag ardal Gwytherin – pentref heb fod ymhell o Nantwich, Middlewich a Northwich yn Lansannan: Gwytherin GSH 6.30, 86 swydd Gaer: Heledd IV 4.122n, V Gyffin, Y – hen blwyf ger Conwy, ac o 10.32n bosibl am Gonwy ei hun weithiau: Caer Heledd, Yr – Ynysoedd yr Hebrides, Yr … Gyffin GIBH 4.39–40n, Caergyffin Alban: Yr Heledd GHS 17.20n, GHyD GLMorg 85.71n, Cyffin GGMD iii, 7.39n 1.18n, Y Gyffin GG.net 108.5n Helig Dyno gw. Tyno Helig Hafren – afon yn tarddu ym Mhumlumon Hendwr, Yr – cartref noddwr ger Llandrillo, ac yn llifo drwy’r Gororau ac i Fôr yng nghwmwd Edeirnion: Tŵr Hafren; gw. hefyd Dyffryn Hafren, Glan Edeirniawn GGDT 8.27n, Yr Hendwr Hafren, Môr Hafren: Hafren II 14.23, GG.net 48.9n, 66, GSH 13.20 25.46n, III 16.98n, 17.14, 24, DG.net Henfynyw – eglwys Dewi yn Henfynyw, Is 11.46n, 40.35, GG.net 19.73n, 25.54n, Aeron: Henfynyw II 26.95n 39.2, 66.44, 80.8n, 89.24n, 115.33n, GC Henffordd – Hereford, prif dref swydd 2.85, GDC 16.11, 17.23, GDEp 9.48n, Henffordd: Henffordd GHS 23.4, 17.19n, GDGor 7.49, GHD 18.11, GIGeth 10.7n, GLMorg 12.63, 35.14, GHyD 5.26, 55.31, 83.42, GIG 8.24, 41.2n, 65.26, 67.18n, 70.28, Caer GIGeth 9.63n, GLMorg 14.30, 24.47, Ffawydd GSC 27.2n, Caerffawydd 27.2, 37.39, 38.9, 42.2, 43.6, 45.65, GLMorg 56.47n, 86.6, GMBen 18.14n 67.29, 72.76, 74.5, 75.12, 76.39, 80.47, Henllan – plwyf yng nghwmwd Is Aled 84.10, GLl 6.49, 20.16n, GRhGE yng nghantref Rhufoniog lle roedd llys 12.79n, GSC 21.12, 22.7, 55.16, 58, Lleweni: Henllan GG.net 61.64n, Syfarn GLMorg 3.40n 71.42n, GIG 13.58n Haltun – Halchdyn (Halghton) ym Maelor Herast gw. Hergest Saesneg: Haltun GG.net 75.3n Hergest – cartref noddwr ym mhlwyf Hanmer – Hanmer, ger Wrecsam ym Ceintun, swydd Henffordd: Caer Maelor Saesneg: Hanmer GGLl 10.4, Hergest GSC 3.14n, Herast GDEp 12.43 15.2n, GLl 22.6n, Hergest 20.67 Hantwn – Hampton Court Palace, East Himbr gw. gwlad Himbir Molesey, Surrey: Hantwn GyN 3.40n Hiraddug – trefgordd ger Dyserth, lle ceir Harlech – castell a thref ar arfordir Moel Hiraddug; ceir yr enw weithiau am Ardudwy (ar y ffurf Echeifiaint, gw. Ddafydd Ddu o Hiraddug, y LlCy x.243–4): Echeifiaint V 1.109n, gramadegydd: Hiraddug II 29.4n, V Harddlech GG.net 21.14n, 24, GHyD 1.114n, GEO Atodiad C 37.4, GRR 6.63 69.44, Harlech GGLl 17.29n Hiraethog – ucheldir i’r gorllewin o Hawlffordd – Hwlffordd yng nghantref Ruthun, yn ne cwmwd Rhufoniog, Is Rhos, Dyfed (Haverford(west) > Aled: Hiraethawg V 24.64n, GG.net Hawrffordd > Hawlffordd): Hawlffordd 122.17n, GHD 16.12, 20.23, GLMorg GG.net 114.22n, GHyD 69.10, 79.27, GLMorg 80.35, GLMorg 81.9 Hawrffordd V 25.24n, 26.59n, VII 3.13n Hirddywel – Rhyddhywel, bryndir yng ngogledd sir Faesyfed yn ffurfio ffin Heiliarth – lleoliad y Neuadd Wen, cartref ddeheuol Powys: Hirddywel VII 27.38, noddwr yn Llanfair Caereinion: GLl 23.63n Heiliarth GGLl 16.36n, GSC 7.32n, Hirerw – Hirael, safle priordy 27.11 Dominicanaidd, Bangor: Hirerw Heiob – ym Maelienydd (cf. Llanddewi-yn- GGMD i, 1.52n, GIG 4.65n Heiob): Heiob GSC 28.67, 52.23n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 31 Hirfryn – cwmwd i’r gorllewin o Lanbadarn Fynydd ac yn ymuno â Gwy Frycheiniog yn y Cantref Bychan, i’r de-orllewin o Landrindod: Ieithon III Ystrad Tywi: Hirfryn V 24.60n, GGDT 9.5n, GDC 16.19n 11.70n, GyN 9.61n Ieuan gw. Dôl Gynwal Hirfryn, Hir Fynydd, Hirfynydd gw. Cefn Ingloned gw. Lloegr Digoll India – India GG.net 28.3n, GHS 3.6n, Hob, Yr – Hopedale, cwmwd yng 15.18n, GHyD 59.32, 67.20, GLMorg ngorllewin Tegeingl / sir y Fflint a 64.66n, GSC 52.26, India Fawr GHyD phlwyf tua 8km i’r gogledd o Wrecsam: 54.34n, Yr India GG.net 20a.20n, Yr Hob GIBH 1.5n Atod.iii.5n, 16 GHyD 29.43, GIG 26.36, 27.34, Hodnant – Hoddnant, enw arall ar Glyn GLMorg 10.49, GSC 51.20, GSH 2.78n, Rhosyn, lle yr ymsefydlodd Dewi Sant: 7.13, GyN 7.56n, Yr Indiaf GSC 51.45 Hodnant GLMorg 100.34n Iorc gw. Caerefrog Hodni – afon Honddu sy’n yn tarddu ym Iorddonen – yr afon yn y Dwyrain Canol: Mynyddoedd Epynt ac yn ymuno â Aurddonen GIBH 9.44n, GSPhE 5.32n, Wysg yn Aberhonddu, Brycheiniog: Eurddonen I 27.32n, VI 36.32n, GGGr Hodni VII 54.12n, GDEp 1.32n, GHyD 10.18n, GGM 8.12n, Urddonen GHyD 7.27, 8.18n, 9.41, 29.29, 102.6, GIBH 59.29, GIG 31.52, GLl 5.20n, GMD 12.6n, Hodni Afon GLl 18.17 5.2n, GSC 20.58, 46.56n, GSH 16.8, Hold, Yr – Holt, ym Maelor Gymraeg: Yr 18.55, Yr Iorddonen GHyD 18.51 Hold GG.net 73.30n Iorweirthiawn – gwlad Iorwerth Hirflawdd Hwmbrlond gw. Northwmberland ap Tegonwy, un o dadau llwythol Hwmfflyd – Honfleur (Saesneg Canol Powys; gall mai enw ar lwyth yw yma: Hunflete), porthladd yn Ffrainc: Iorweirthiawn I 7.106n Hwmfflyd GSPhE 1.13n, 15, 50 Is Aeron – y rhan o Geredigion i’r de o afon Hymr – Humber, gogledd Lloegr, un o Aeron: Is Aeron DG.net 136.2n, GG.net ‘Dair Prif Afon Ynys Prydain’ (gw. 13.49n, GIG 8.90, GLlBH 5.26n, 7.4n, hefyd gwlad Himbir): Hymr GHyD 8, 16 49.4n, GLMorg 3.9n, 8.12, 35.50, 65.4, Is Aled – cwmwd yng nghantref Rhufoniog 70.18, Ymyr GHS 3.3n yn y gogledd-ddwyrain: Is Aled GILlF Hyrddin gw. Bryn Hyrddin 9.2 Iâl – cwmwd ym Mhowys Fadog (lle lleolir Is Cennen – cwmwd yn y Cantref Bychan: Abaty Glyn-y-groes): Iâl II 15.44n, IV Is Cennen GHyD 77.42n, 80.41, 5.24n, DG.net 76.21n, GBDd 14.12, GLMorg 60.22n, GyN 15.7n GDEp 10.39n, GG.net 52.28n, 66.37, Is Coed – cwmwd yn Is Aeron, de 73.4n, 76.3n, 9, 94.41n, 101.4n, 101a.4, Ceredigion: Is Coed GGLl 10.42n, GIG 105.46n, 108.33, 109.6n, 20, 34, 110. 8.77n 4n, 27, 64, 111.24, 25, 112.6, 58, Is Coed – Caereinion Is Coed, israniad o 113.27, 74, 114.58n, 60, 116.7, 117.38, gwmwd Caereinion: Is Coed GLl 5.52n 44, 50, 60n, 126.56n, GHD 8.60, 14.32, Is Cynwyd – Is Cynwyd GRR Atodiad i.23 GHyD 7.22, GIBH 1.30, GLMorg 81.1n, Israel – Ebriw GyN 9.8n, Israel VI 19.7n, I 1.15, GPB 7.32n, GRR 47.4, GSC GG.net 20.29, GGGr 10.19n, GHyD 48.46, GSH 7.64, 8.7, mawrIal GG.net 67.29, GLMorg 102.26,103.26, GSH 5.47n, 113.62 5.72, Yr Israel I 23.19n, II 27.2n, VI Iddon – afon i’w chysylltu, o bosibl, ag 10.58n, VII 40.Atod.10, DG.net 153.23, afon Eden yng ngorllewin Cumberland: GG.net 25.71, 48.41, GBDd 3.27n, Iddon IV 4.250n GGMD ii, 1.184, 11.39, GLlG Atod.25, Ieithon afon yn tarddu i’r gogledd o

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 32 GSRh 12.97, Isrel GRR 53.2 Bryn Mair GLl 6.17n, GMRh 3.50n, Iwda gw. Siwdea GSC 31.28, 32.12, 34.20 Iwerddon – Eirlont GLMorg 78.42, Llandaf – cadeirlan ac esgobaeth ychydig Iewerddon GHyD 37.34n, 54.29, Irlont i’r gogledd o Gaerdydd, Morgannwg: GLMorg 17.50, Iwerddon I 3.131, 8.33, Llandaf GDGor 2.4, GG.net 17.14, 58, II 26.33n, 143n, 240, 280, IV 6.247n, VI 61, GHS 14.78n, GIBH 3.70, GLMorg 30.63n, GC 3.23, GDEp 3.28n, 10.36n, 3.47n, 4.36, 37, 4.99, 5.72, 6.21, 32, 14.44, GG.net 29.20n, 78.13n, GGDT 12.20, 16.17, 18.56n, 33.4 5.56, GHS 12.64n, GHyD 82.7, 95.10, Llandeilo – Llandeilo Fawr, Is Cennen: GIG 17.46, 20.120, GIRh 4.76, GLMorg Llandeilaw GHyD 12.20 17.10, 37, 22.87n, 97.12, 98.12, 99.71, Llandeilo – Llandeilo Gresynni, Gwent: GLl 1.10, GyN 5.46, 73, 8.30n, 12.60, Llandeilo GG.net 19.25n, Llan Deilo Werddon, ’Werddon GSDT 9.40n, GHyD 66.5–6n 17.37n, GLMorg 78.48, GSH 13.68n Llandomas – (S. Thomaschurch) yn Lisbwrn – Lisboa, prifddinas Portiwgal, Llaneigon (neu Lanigon) ychydig i’r de- enwog am ei gwin: Lisbwrn GHS 5.36 orllewin o’r Gelli Gandryll, Litsffild – Lichfield, Caerlwytgoed, yn Brycheiniog: Llandomas GLl 25.19n swydd Stafford: Litsffild GG.net 44.41n Llandrunio – Llandrinio, plwyf a lleoliad Llai, Y – ger Gresffordd, sydd ychydig i’r eglwys Trunio ar lan afon Hafren i’r gogledd o Wrecsam: Y Llai GG.net dwyrain o’r Trallwng, yng nghwmwd 75.13, 60n Deuddwr (cafwyd -trunio > -trinio yn y Llamyrewig – Llanmerewig, lleoliad ffurf ddiweddar drwy gymathiad): eglwys Llwchaearn, rhwng y Trallwng Llandrunio GG.net 84.46, 58, GMRh a’r Drenewydd, Cydewain: Llamyrewig 4.4n, 15, 41–2, 5.34, 46 GSC 55.4 Llandudoch plwyf yng nghwmwd Is Nyfer, Llan, Y – Llanymawddwy yng nghwmwd Cemais, Dyfed: Llandudoch DG.net Mawddwy: Y Llan GMBr 15.63 6.138n, GIRh 8.87–8n, GyN 10.35n, Llanadnau – un o eglwysi Dewi, o bosibl Tydoch III 16.122n yn cyfateb i ‘Depositi Monasterium’ y Llandudwg – plwyf i’r gorllewin o Ben-y- Vita Ladin (?ai Llanarthne): Llanadnau bont ar Ogwr, Morgannwg (S. II 26.97n Tythegston): Llandudwg GHS 11.30n, Llanallgo – plwyf ger Moelfre, Môn: GLMorg 13.72, 16.12, GyN 1.22n, 7.6n, Llanallgo CYSDT 3.18n, 6.31n, 19.10n, 70 GSDT 9.71n Llandutglyd – eglwys yng Nghwm Llananno – plwyf ym Maelienydd: Penmachno yr oedd cysylltiad arbennig Llananno GHS 30.18n rhwng eglwys Llanyngddi a theulu Llanarmon-yn-Iâl – prif eglwys Iâl: brenhinoedd Gwynedd; cf. Caer Llanarmon-yn-Iâl GG.net 77.45 Dutglyd: Llandutglyd II 23.16n Llanbadarn – Llanbadarn Fawr, plwyf yng Llandyfaelog – yng Nghydweli, bellach sir nghwmwd Perfedd, Ceredigion: Gaerfyrddin: Llan Dyfaelog GDEp Llanbadarn DG.net 51.30n, 137.19, 5.13n 143.21, GSC 40.28, GyN 7.16n Llandygái – plwyf a lleoliad y Penrhyn, yn Llanbedrog – Llanbedrog, yn Llŷn: Arllechwedd Uchaf, Gwynedd: Llanbedrog GSDT 8.18n Llandygái GG.net 56.35n, CYSDT 18.36n, GSDT 11.8n Llanbryn-mair – plwyf yng nghwmwd Cyfeiliog: Llanbryn-mair GHS 34.9n, Llandysul – yng Ngheredigion: Llandysul GMRh 3.18n GSC 33.12, Bryn-Mair, GyN 14.64 Llandysul – yng Nghydewain, Powys:

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 33 Llandysul GSC 11.12 Llanfair – Llanfair Dyffryn Clwyd: Llanddeusant – plwyf gerllaw Is Cennen Llanfair GSH 15.44n yng nghwmwd Perfedd, y Cantref Llanfair – Llanfair Talhaearn: Llanfair Bychan, bellach yn sir Gaerfyrddin: GHD 10.22 Llanddeusant GyN 15.8n Llanfair – Llanfair Trelwydion ger Llanddewi gw. Brefi Llanbister, Maelienydd: Llanfair 17.6n Llanddewi Rhydderch – plwyf tua 6km i’r Llanfechan – Llanfechain, plwyf rhwng dwyrain o’r Fenni, Gwent: Llanddewi Llanfyllin a Llansantffraid-ym-Mechain Rhydderch GG.net 4.6, 10 yng ngogledd Powys: Llanfechan III Llanddwy – Llan-ddew, 2km i’r gogledd o 3.31n Aberhonddu: Llanddwy GHyD 20.37n Llanferrais – Llanferres yng nghwmwd Iâl: Llanddwyn – Ynys Llanddwyn, a’i Llanferrais GMBen 18.55n, GMD heglwys, yng nhwmwd Menai, Môn: 9.93n Llanddwyn DG.net 48.8, 31, 161.38n, Llanfileirwg – Llaneirwg, gerllaw afon GG.net 61.28n, GSDT 13.4n, 55, Rhymni yng nghantref Gwynllŵg: Penrhyn Llanddwyn GSDT 13.11–12n Llanfileirwg GLMorg 25.20n Llanddyfrwr – Llanddowror yng nghwmwd Llan Fodfan gw. Aber Derllys, sir Gaerfyrddin: Llanddyfrwr Llanfor – plwyf ym Mhenllyn: Llanfor III GyN 2.71n 8.25 Llanefydd – yn Nyffryn Clwyd: Llanufudd Llanfwrog – plwyf ger Rhuthun: GILlF 9.3–4n, 42, GMRh 7.26n, Llanfwrog GHD 9.6 Llanefydd GRR 4.24 Llangadog – plwyf rhwng Llandeilo Fawr a Llanegwestl gw. Glyn-y-groes Llanymddyfri yng nghwmwd Perfedd: Llanelwy – tref a chadeirlan yng nghwmwd Llangadawg II 26.98n, IV 11.8n, VII Rhuddlan, Tegeingl: Llanelwy GG.net 44.23–4n 70.7n, 39, 94.41n Llangamarch – plwyf ym Muellt, bellach Llanerchaeron – ger Henfynyw, sir Frycheiniog: Llan Gamarch III Ceredigion: Llanerchaeron GyN 3.154n 12.26n Llan-gain Kentchurch, swydd Henffordd: Llaneurgain – plwyf (Northop) yng Llan-gain GHyD 61.2, 22 nghwmwd Cwnsyllt, Tegeingl: Eurgain Llangatwg – ger Crucywel ym GHD 3.2, Llaneurgain GG.net 70.20n, Mrycheiniog (S. Llangattock): 51, GSH 10.24 Llangatog GyN 7.14n Llanfachraith Llanfachreth, cwmwd Tal-y- Llangatwg – Llangatwg, Glyn Nedd bont, Meirionnydd: Llanfachraith (Cadoxton-juxta-Neath), Morgannwg: GG.net 50.10n, GMBr 10.12 LlangatwgGyN 1.23n Llan-faes – plwyf a safle tŷ’r Brodyr Llangathen – plwyf yng nghantref Caeo yn Llwydion, Môn: Llan-faes DG.net sir Gaerfyrddin: Llan Gathen, 22.38n, GG.net 56.32n, GGrG 2.4, 5, Llangathen GIBH 11.i.1n, GyN 10.92n, GIG 6.93n, GRhGE 3.76n 14.28n Llan-faes – y rhan o dref Aberhonddu i’r de Llangedwyn – yng nghwmwd Mochnant Is o afon Wysg, lle ceid eglwys Dewi: Rhaeadr: Llangedwyn GG.net 94.1, GLl Llan-faes II 26.99n, GHyD 22.38n, 22.16n, GSC 49.9 36.46, GLMorg 104.9 Llangeitho – cwmwd Pennardd: Llan Llanfair – capel a adeiladwyd i’r Forwyn Geithaw GC 1.32n Fair yn eglwys Llandaf yn y 13g.: Llangewydd – ym mhlwyf Trelales, cantref Llanfair GHyD 81.12n Castellnewydd ar Ogwr, Morgannwg:

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 34 Llangewydd GLMorg 14.28n Llannerch II 15.40n, III 16.53n Llan-goed – enw’r eglwys yn Llys-wen, Llannerch y Ceirw – man anhysbys: Cantref Selyf, Brycheiniog: Llan-goed Llannerch y Ceirw II 3.47n GHyD 18.45n, 42.26n Llannerch-y-medd – canolfan fasnach yn Llangollen – yn Nenheudwy, Powys Fadog: Nhwrcelyn, Môn: Llannerch-y-medd Collen IV 6.41n, Llangollen VI 17.14n GG.net 62.39n Llangurig – yn Arwystli: Llangurig Llanrwst – tref yn Nyffryn Conwy: GG.net 39.66n, GSC 6.55, 16.26 Llanrwst GILlF 16.22n, GHD 13.6 Llangyfelach – eglwys bwysig wedi ei Llanrhaeadr – Llanrhaeadr-ym-Mochnant, chysegru i Ddewi yng nghwmwd Gŵyr: cwmwd Mochnant Is Rhaeadr, Powys: Llangyfelach II 26.87n, GIRh 8.56n Llan Rhaeadr GHD 20.49–50 Llangynnwr – plwyf ger Caerfyrddin: Llanrhystud – plwyf yng nghwmwd Llangynnwr GHyD 78.32n Mefenydd: Rhystud barth VII 14.6, Llangynog ansicr, plwyf un ai ym Llanrhystud GDC 17.16n, GGDT Mrycheiniog neu yng nghwmwd 7.16n Penrhyn, sir Gaerfyrddin: Llan Gynog Llanurfyl – Llanerfyl, sir Drefaldwyn: fab Brychan GGDT 12.6n Llanurfyl GMBen 20.36n Llangynwyd – plwyf yng nghwmwd Tir Llanwnnog plwy nid nepell o Gaersŵs, Iarll, Morgannwg: Llangynwyd, Llan Arwystli: Llanwnnog GG.net 82.28n, Gynwyd GC 2.69n, GLMorg 101.1–2n plwy Gwnnawg GSC 13.10n Llangywair – Llangywer, plwyf ger Llyn Llanwrin – yng Nghyfeiliog: Llanwrin Tegid, Penllyn, Meirionnydd: GGLl 17.4n, GGrG Atodiad i.33n, 52 Llangywair GG.net 42.46 Llanyblodwel – yn Nyffryn Tanad, i’r Llanhuadain – arglwyddiaeth a chastell tua gorllewin o Groesoswallt, swydd 3 milltir i’r gogledd-orllewin o Narberth, Amwythig: Blodfol GG.net 88.29n, cwmwd Daugleddau, Dyfed: 89.59n Llanhuadain VI 18.60n, GLlBH Llanybyddair – Llanybydder, plwyf ar lan 19.48n, Llanyhadain GGMD iii, 1.68n afon Teifi yng ngogledd sir Gaerfyrddin: Llanidan – plwyf lle saif Plasnewydd ym Llanybyddair GG.net 13.54n, GMBr Môn: Llanidan GSDT 4.40n 15.15 Llanilltyd – Llanilltud Fawr, Morgannwg: Llanymddyfri – tref ar lan afon Tywi, yng Llanilltyd GyN 8.94n nghwmwd Hirfryn, sef gogledd- Llaniwllyn – Llanuwchllyn, cwmwd ddwyrain sir Gaerfyrddin: Penllyn, Meirionnydd: Llaniwllyn Llanymddyfri GG.net 27.54n, GDC GG.net 42.11n, Llanuwllyn GHD 11.4, GHyD 56.10, GyN 14.80n 18.19, Uwch-y-llyn GHD 18.23 Llan-y-mynaich – Llanymynech, ychydig Llan Llugan – lleiandy Llanllugan yn i’r gogledd o’r Trallwng: Llan-y- Nhrefaldwyn: Llan Llugan DG.net mynaich GG.net 89.40 43.9–10 Llanynys – plwyf yng nghwmwd Llannarth – yng nghwmwd Caerwedros, Is Dogfeiling yn Nyffryn Clwyd: Aeron, lle ceir eglwys wedi ei chysegru i Llanynys GRR 3.16 Feilig a Dewi: Llannarth II 26.97n, VII Llanystyffan – Llansteffan, tua 6km o’r 4.8n, 9 Clas ar Wy, cwmwd Elfael Is Mynydd, Llannerch – cartref noddwr ger Llannor ym cantref Elfael: Llanystyffan GHyD Mhenrhyn Llŷn: Llannerch GG.net 44.28 Llan Ystyffan II 24.39n 53.1n, 39, 66 Llebliw – anhysbys, yn Nyffryn Aeron: Llannerch – cwmwd yn Nyffryn Clwyd: Llebliw GLlBH 3.29n, 50n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 35 Llechanwen – enw lle anhysbys: Lliw – afon, o bosibl yn yr Hen Ogledd Llechanwen GyN 12.45n (EANC 121): Lliw 9.155n Llechryd – Llechryd yn Elfael (gw. hefyd Lliwelydd gw. Caerliwelydd Cwrt Llechryd): Llechryd GHS 26.42n Lloegr – gall gyfeirio at drigolion Lloegr Llechwedd Ystrad cartref noddwr ger Llyn weithiau yn ogystal ag at y wlad, yn Tegid, ym mhlwyf Llangywer: enwedig yn yr enghreifftiau cynnar: Llechwedd Ystrad GG.net 42.29n, 43, England GMRh 27.26n, Englont GIG GMD 1.19n, 50n 20.7, Eingl IV 4.256, Ingloned GMBr Llech Ysgar – enw llys Madog ap 5.81, Lloeger GyN 1.6n, 31, 50, 74, Maredudd (m. 1160), tywysog Powys yn 7.23, 9.105, Lloegr I 3.57n, 7.45, 8.17, y Graig Lwyd, sef Craig Llanymynech 49, 9.128, 15.25, 17.29, II 6.3n, 13.5, (Crickheath Hill): Llechysgar I 7.50n, 15.33, 18.9, III 9.2, 16.150, 189, 26.64, III 2.4n, VII 52.16n, Llech Ysgar V 26.128, VI 1.24, 2.9, 18.90, 20.29, GSCyf 10.2n 25.17, 27.38, 30.77, VII 6.22, 26, 23.11, Llesgen – enw lle anhysbys ym Mhowys, o 24. 18n,136, 25.44, 81n, DG.net 5.10, bosibl i’w gysylltu â thiriogaeth llwyth y 6.98, 89.34, B39.30, GC 1.20n, 2.154n, Lleisiawn (o’r enw personol Lles): GDEp 9.4n, 10.12, 12.10, 52n, 13.32, Llesgen I 7.72n, IV 6.27n 46n,19.38, GDGor 1.18, 2.10, 4.58, Lleuddunion – Lodainn, ardal y Lothians 5.23, 6.66, 7.36, GG.net 1.4, 1.43, 3.12, yn ne-ddwyrain yr Alban: 4, 6.6, 21.13, 69, 23.16, 20, 25, 25.67, Lleuddiniawn I 9.155n 27.12n, 23, 28.53, 38.40, 41.3, 19, 22, 27, 44.25, 44a.54, 47.30, 49.10, 60.22, Lleweni cartref noddwr yn Henllan, ger 67.28, 71.34n, 78.11, 42, 81.26n, 53, Dinbych: Lleweni GHD 12.4, GHD 84.56, 86.31, 90.43, 102.38, 107.52, 13.4, GLMorg 78.12, GMBr 7.77, GRR GGDT Atod.ii.3, GGGr 2.28, 30, 2.18n, 4.10, 78, GSCyf 2.2, GSDT GGMD i, 2.44, 4.132, 7.48, 8.9, GGMD 6.38n, Llyweni GG.net 71.3n, 37 ii, 1.58n, 70n, 164n, 182, 183, 187n, Llëyn gw. Llŷn GGMD iii, 1.27, 34, 3.20n, GHD 12.40, Lli – afon chwedlonol y credid ei bod yn 16.80, 27.74, GHS 3.21, 7.11, 30.35, gwahanu Cymru ac Iwerddon: Lli GHyD 9.52, 39.22, 49.25, 54.30, 55.8, GRhGE 12.80n 56.34, 57.26, 58.6n, 60.26, 61.46, 69.6, Llidwm – Lydham, rhyw ddwy filltir i’r 68, 71.3, 84.72, 94.21, Atod.vi.11, gogledd-ddwyrain o Drefesgob, swydd GIBH 8.40, GIG 1.24, 6.88, 8.58, 20.60, Amwythig (B xvii.270–1): Llidwm II 65, 90, 93, 32.64, GIGeth 10.2, GILlF 14.141n, III 16.241n, VI 20.35n 10.40, 13.40, GIRh 4.7, 48, 66, 72, GLl Llif Rhudd gw. Môr Rhudd 20.18, GLlBH 5.29n, GLlG 4.12, 26, 35, Llifon – cwmwd Llifon yng nghantref 5.58, GLMorg 3.38, 5.36, 7.56, 8.24, Aberffraw, Môn: Cymwd Lliwan GGGr 10.23, 43, 15.2, 8, 17.26, 18.9, 20.10, 8.17–18n, GSRh 9.38n, Llifion GGMD 78, 21.74, 22.86n, 23.18, 65, 28.49, iii, 9.17n, Llifon GSH 14.44, Lliwan 29.24, 32.30, 37.54, 38.2, 39.6, 45, 42.6, GG.net 63.24n, Lliwon CYSDT 19.79n, 28, 43.7, 24, 39, 45.5, 70, 76, 46.14, 30, GGGr 2.17 47.31, 48.18, 28, 49.32, 51.66, 54.74, Llinwent – maenor ym mhlwyf Llanbister, 63.46, 67.20, 70.80, 77.12, 82.51, 83.16, Maelienydd: Llinwent GG.net 49.29n, 84.19, 85.5, 87.41, 79, 88.23, 89.26n, GHyD 56.11, GLMorg 91.33n, GLl 90.32, 92.27, 96.11, 37, 97.10, 33, 81, 20.66n, GMBr 4.41 98.10, 99.7, 21, GMBen 13.46, 22.23, 34, GMRh 13.8, 25.62, 26.9, 10, 51, Lliw – afon, o bosibl yn ardal Caernarfon 27.44, GRhGE 1.50, GRhGE Atod.ii.6, (EANC 121): Lliw II 6.4n GRR 5.34, GSC 11.37, 42, 47, 20.32,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 36 27.18, 42.38, 50.46, GSCyf 11.36, Llwyfen yng nghyffiniau Treffynnon a’r GSDT 17.25n, GSH 5.22, GSRh 10.98n, Fflint? (Cf. Coed Llwyfain): Llwyfain LlC23.32, Lloegyr GSH 2.62, VI 18.38n Maeloegr GIG 20.89n, Sacsonia, Llwyfo – eglwys a thiriogaeth Saxonia GMBen 21.36n, VI 35.22n Llanwenllwyfo yng nghwmwd Llowes – plwy ar lan afon Gwy yn sir Twrcelyn, Môn: Llwyfo V 23.110n Faesyfed: Llowes GG.net 30.41n Llwyn Daned – enw lle anhysbys mewn Llundain – prif ddinas Lloegr (weithiau’n cerdd frudiol; o bosibl Fforest y Ddena, ffigurol am awdurdod brenin Lloegr, yn neu efallai Ynys Thanet: Llwyn Daned hytrach na chyfeiriad penodol at y GDGor 3.58n ddinas): Caer Ludd, Caer-ludd GIG Llwyn Dyfi – enw a geir yn y canu brud: 6.89, GHyD 20.28, GIGeth 1.8n, GSC Llwyn Dyfi GDGor 2.4 19.33, Caer Lundain GMBen 22.16n, Llwyn Hyrddin gw. Bryn Hyrddin Llundain I 11.63n, II 25.31n, III Llwyn Llwyd – roedd ‘y forwyn o’r Llwyn 16.156n, V 21.14, 25.46, VI 8.7n, Llwyd’ yn gymeriad poblogaidd mewn 15.25n, 18.44n, 29.33n, 109, 30.67, VII canu brud: Llwyn Llwyd GDGor 4.62n 1.30n, GG.net 23.21, 29.40, 38.34, 41.1, 8, 16n, 41.8, 94.65n, 99.12, 102.21n, Llwyn y Neuadd – cartref noddwr, o bosibl Dwn9.26, GDC 2.40, GDEp 12.39–40n, Llwyn Bryn y Neuadd, Llangar, GDGor 3.58, 5.30n, GGLl 12.37n, Meirionnydd: Llwyn y Neuadd GG.net GGMD iii, 1.21n, 64n, 1.24, 10.39, 42.24n GHD 16.17, 30, 24.23, GHS 11.2n, 36n, Llwyn-onn – cartref noddwr yn Llanwnnog, GHyD 50.24, 55.15, 77.40, GIBH 3.59n, Arwystli: Llwyn-onn GG.net 82.28n GIG 10.52, GILlF 10.29, GLMorg 10.1, Llwyn-onn, Y – cartref noddwr o bosibl yn 49, 117, 18.38, 26.34, 38.1, 2, 12, 28, Llanaber, Ardudwy: Y Llwyn-onn 39.24, 42.25, 52.1, 53.41, 54.28, 61, GG.net 49.8n 64.15, 97.5, GPB 2.23, GRhGE 2.95n, Llwytgoed – i’r gogledd o Gwm Cynon ger GRR 26.2, GSC 52.10, GSCyf 10.60n, Aberdâr: Llwytgoed GHyD 74.37, 40, GSDT 1.4n, GyN 3.62, 11.88n, 15.12, Llwytgoed Cynon GyN 4.58n Llundaint I 1.40n, Tre Ludd GLMorg Llychlyn – gwlad y Llychlynwyr, sef 54.20n Sgandinafia neu Norwy: Llychlyn Llychwr – Llwchwr, afon yn cychwyn yn y GMBen 22.36n, GSDT 17.49n, 61 Mynydd Du ac yn llifo i’r môn yng Llychlyn – Sgandinafia neu Norwy: Nghasllwchwr: Llychwr VII 5.33n, GLl Llychlyn GG.net 120.7n, GGMD iii, 10.45n, 29.16n, 24, 44, GLlG 6.25 1.72n, GIG 4.42 Llwdlo gw. Llwydlo Llydaw – y diriogaeth a feddiannwyd gan y Llwydiarth – cartref noddwr yn Brythoniaid rhwng y 4g. a’r 6g.; daeth Llanfihangel-yng-Ngwynfa, cwmwd nifer o seintiau o Lydaw i Gymru Mechain Uwch Coed: Llwydiarth GHD (mae’n bosibl y cyfeiria III 3.151n at 18.12 ardal yn Eryri): Brytaen GLMorg 66.21, Llwydiarth – cartref noddwr, cwmwd 67.48n, 100.4n, Llydaw II 1.38n, Twrcelyn, Môn: Llwydiarth GG.net 26.276n, III 3.151n, V 22.23n, VI 62.30, 40, 65.19n, GMRh 1.46n 24.60n, VII 36.102n, GG.net 24.27, Llwydlo – Ludlow, tref ar y gororau yn 86.38n, GHS 12.58n, GHyD 84.79n, swydd Amwythig: Llwdlaw GGDT GIBH 4.25n, GLMorg 60.3, 87.63, 11.24n, Llwdlo, GHyD 61.25n, GLl 98.62, 100.2, 82, GLl 15.49n, 29.64, 16.42n Llwydlo 25.22n GMBen 22.38, GSRh 13.39n, GDGor Llwyfain – ai ardal yn Nhegeingl, ger afon 4.57

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 37 Llyfni – afon yn Nyffryn Nantlle, Arfon: nghantref Meirionnydd neu ym mhlwyf Llyfni DG.net 129.18 Henryd yn Arllechwedd Isaf?: Llys Llŷn – cantref ym mhen eithaf penrhyn Celynyn III 25.8 Llŷn, Gwynedd Uwch Conwy: Llëyn I Llystyn, Y – cartref noddwr ym mhlwyf 1.13, II 15.28n, V 5.42, VI 18.17n, Nanhyfer, Penfro: Y Llystyn DG.net GG.net 53.26, GG.net 53.4, 28, 66.40, 6.56 GDEp 12.37–8n, GHS 14.78n, GIG Llystynwallon – Llystinwallon, trefgordd 23.44, 36.6, 37.40, GIGeth 5.25, GMD ym mhlwyf Llansilin, cwmwd Cynllaith: 1.63n, Llŷn GG.net 55.44n, CYSDT Llystynwallawn III 24.142 1.26n, 15.84n, 16.38, 18.16n, GGGr Llysun – castell ger Llanerfyl, Caereinion: 1.39n, GHyD 83.40, GIG 3.43, 37.66, Llysyn VI 20.73n GLMorg 83.46n, GRR 3.71, GSC 27.14, Llys-wen – plwyf yng Nghantref Selyf, GSDT 1.4n, GSDT 9.2, 10n, 45 Brycheiniog: Y Llys-wen GHyD 18.24n Llyndu – Llyn Du, tarddle afon Tywi yn Llywel – plwyf ac un o eglwysi Dewi yn rhan ogleddol Fforest Tywi, yn y Nefynnog yn y Cantref Mawr, mynyddoedd sy’n gorwedd rhwng Brycheiniog: Llywel II 26.100, GHyD Ceredigion a Buellt, tua chwe milltir i’r 35.26, 36.24, 40 gogledd-ddwyrain o Dregaron: Llyndu II 26.146n Mabelfyw cwmwd yn y Cantref Mawr, a gynhwysai blwyfi Llanybydder a Llynegwestl gw. Glyn-y-groes Phencarreg: Mabeilfyw GG.net 12.14n, Llynfi – Llyfni, afon yn llifo rhwng 60, 13.26, Mabelfyw GSPhE 2.10n Talgarth a Bronllys, cyn ymuno â Gwy Mabwynion – Mabwynion, cwmwd i’r ger Y Clas ar Wy, Elfael Is Mynydd: gogledd o gwmwd Mabelfyw yn Is Llynfi GHyD 42.22n Aeron, Ceredigion: Mabwynion GG.net Llyn Lliw – y llyn lle trigai ‘eog Llyn Lliw’, 12.48n, Mebwyniawn IV 3.38, GEO yr hynaf o’r creaduriaid a gynorthwyodd 1.91n, GLlBH 2.19n, 3.13 marchogion Arthur yn ‘Culhwch ac Machen – ger Caerffili, yng nghwmwd Olwen’: Llyn Lliw GGM 8.36n Gwynllŵg: Machen GLMorg 31.20 Llyn Llumonwy – Loch Lomond (Gaeleg yr Machynllaith – Machynlleth, cwmwd Alban: Loch Laomainn ), llyn yn yr Cyfeiliog: Machynllaith GG.net Alban: Llyn Llumonwy V 22.18, GMD 40.27n, GGLl 17.55n, GHS 31.40n, GLl 1.66n 32.40, GMRh 30.40, Machynlleth Llyn Llwch – tarddle afon Tawe ym GGrG Atodiad i.37 Mrycheiniog: Llyn Llwch GHS 10.9n Maelienydd – cantref i’r de o Bowys ac yn Llyn Mynedwy – llyn anhysbys: Llyn ffinio â swydd Henffordd; cyfetyb yn Mynedwy GSRh 3.4n fras i ran ogleddol yr hen sir Faesyfed: Llynnwys gw. Caer Lincol gwlad Fael GLl 15.51n, Maelenydd I Llyn Tegid – ger y Bala, Penllyn: Llyn 1.19, II 26.283n, III 9.9n, Maelienydd II Tegid DG.net 160.6, GG.net 68.36, 6.36n, VI 35.60n, GDEp 5.76n, 17.44n, GHyD 61.1, GRhGE Atod.i.4n 21.24n, GHS 25.9n, GHyD 6.28, GIG Llyn Syfaddon – i’r de o Aberhonddu ac o 14.35, GLMorg 72.12, 91.33, GLl Dalgarth, Brycheiniog: Llyn Syfaddon 15.32n, 16.33n, 49, 25.28, 16.49, GHyD 35.18n 27.30n, GSC 1.15, 28.46, 36.18, 37.10, Llŷr Henfelen – y rhan o Fôr Hafren rhwng GSCyf 11.60n, GyN 13.12n, Melienydd Penfro a Chernyw (PKM 215–16): Llŷr GHS 30.17n, Tir Mael GLl 30.14, Henfelen III 16.89n GSCyf 11.66n Llys Celynyn – ansicr; ai Llangelynnin yng Maelor – cantref ym Mhowys Fadog a ymrannai’n ddau gwmwd, Maelor

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 38 Gymraeg (Brwmffild) a Maelor Croesoswallt, o bosibl ar y bryn a elwir Saesneg: dwy Faelawr (-or) Dwn9.12, bellach yn Hen Groesoswallt (gw. hefyd GG.net 72.22n, GLl 8.4n, Maelawr (- Canfryn): III 3.118 or) II 14.4n, 51, 127n, 15.48n, 51, V Maeshyfaidd – Maesyfed: Maeshyfaidd 27.9n, VI 29.8n, VII 25.71, 26.8, DG.net GLMorg 72.52, Maesyfaidd GSC 3.12n 156.17, GG.net 3.26, 53, 70, 45.50, Maesing – man anhysbys ym Mhowys: 53.9n, 70.30n, 72.4n, 57, 62, 73.2n, Maesing III 8.29n 74.14, 22, 75.5n, 46, 50, 58n, 76.6n, Maestran – tref ddegwm ym mhlwyf 79.68n, 86.18n, 88.13n, 89.34n, Llanycil, Penllyn: Maestran DG.net 103.32n, 110.2n, CYSDT 16.12n, 155.45n Dwn9.44, GDEp 19.3n, GEO Atod.D.6.4n, GGDT 2.18, GHD 5.10n, Maes Twr – man anhysbys yr ymosododd 6.3, 16, 21.21, 27.10, GHS 24.17n, Llywelyn ab Iorwerth arno: Maes Twr GHyD 24.11, 44.34, 83.5, 39, 50, GIG V 20.32n 8.7, 11, GILlF 1.15n, GLMorg 43.47, Maesycroesau – man anhysbys ym 91.27n, 34, 62, GLl 12.52n, 17.55, Mhowys: Maesycroesau III 8.9n GMBr 7.24, 39, 45, 7.55, 8.3n, 11.13, Main, Y – trefgordd ym mhlwyf Meifod, 31, 22.21n, GPB 7.5n, 8.43n, GSC 48.7, yng nghwmwd Mechain, Powys: Main 47n, GSCyf 2.33n, GSH 7.59, 8.60, VI 35.77n, GG.net 27.46n, 82.17n, GSRh 11.28, 64, Maelordir GMBr 89.12n 7.25, y ddwy Faelawr, (-or) GG.net Maleiniog – maenor ar ddwy lan afon Gwy, 66.35n, y ddwy Faelawr 104.4n yn agos i Laneigon a’r Gelli: Maleiniog Maelor Gymraeg – cwmwd gorllewinol GG.net 30.56n Maelor, a elwid hefyd yn Brwmffild, Malltraeth cwmwd a thraeth yng nghantref Powys Fadog: Maelor Gymräeg Aberffraw, Môn: Mall Draeth GG.net GG.net 73.67 65a.14n, Malltraeth GG.net 64.5n, 39, Maelor Saesneg – cwmwd dwyreiniol 65.2n, 32, 37, GGGr 8.16n, GSH 14.41, Maelor, ym Mhowys Fadog: Maelawr Y Traeth Mall GG.net 63.11n Saesneg: VI 35.67n, Dwn9.22 Mallwyd – plwyf yng nghwmwd Maen – Maine, talaith i’r gogledd o Anjou Mawddwy: Mallwyd GMBr 15.17, 61 ac i’r de o Normandi: Maen GG.net Manafon – pentref ger Aberriw, sir 3.20n, 36, GHS 5.35, GLMorg 43.33, Drefaldwyn: Manafon GG.net 38.54n, 66.21, GyN 11.75n GHS 30.13n Maenordeifi – lleoliad eglwys Dewi ar lan Manaw – Ynys Manaw (neu o bosibl afon Teifi yng nghwmwd Emlyn Is Manaw Gododdin yn yr Hen Ogledd Cuch: Maenawrdeifi II 26.93 weithiau): Manaw II 26.278n, VII Maesbrog – Maesbrook, pentref i’r dwyrain 48.21n, DG.net 12.10, GDEp 12.35n, o Lanymynech a ger y Cnwcin yn swydd GDGor 2.26n, 5.20n, 7.34n, GHyD Amwythig: Maesbrog GG.net 79.38n, 84.78n, GIBH 4.33n, GIG 6.90, 122.26n GLMorg 42.6, 70.46, 80.25, 86.5, 87.3, Maesbwrch – Maesbury, ger Croesoswallt: 43, 89.13, GMRh 25.67n, GSCyf 2.35n, Maesbwrch GIG 9.64n GSDT 17.48n Maes Carnedd – safle anhysbys un o Manbri gw. Banbri frwydrau mawr Owain Gwynedd (m. Marchwial – Marchwiel, Maelor Gymraeg: 1170): Maes Carnedd I 8.11n, 9.142, Marchwial GPB 7.43n, Y Marchwiail IV 3.29n, 4.124 GMBen 18.9n Maes Cogwy – Maserfelth, safle brwydr Margam – abaty Sistersaidd ym Gwaith Gogwy (c.642) ger Morgannwg: Margam GC 2.54n, 176,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 39 GLMorg 75.28 GSC 28.8n Marlais – afon Marlais sy’n llifo drwy Mechydd – man anhysbys, o bosibl ym ardal Abermarlais a Llansadwrn yn sir Mrycheiniog; gall mai enw personol yw Gaerfyrddin: Marlais GMD 9.85n Mechydd, ac mai at diriogaeth a Mars gw. Mers, Y gysylltir â’r person hwnnw y cyfeirir: Mars Gwynedd – Mars Gwynedd GLMorg elfydd Mechydd V 22.22n, gwyndir 72.41 Mechydd VII 30.30n Mars Hafren – Mars Hafren GLMorg Meddyfnych – maenor ar afon Llychwr, 28.56, 55.68, 73.39 Llandybïe, Is Cennen: Meddyfnych Masaleg gw. Basaleg GLlG 6.24n, GPB 11.10n Mathafarn – cartref noddwr yn Llanwrin, Mefenydd – cwmwd yn Uwch Aeron, Cyfeiliog: Mathafarn GG.net 40.11n, Ceredigion: Mefenydd GDEp 17.42n GGLl 17.1n, GGrG Atod.i.29n Meiddrum – Meidrim, lleoliad eglwys Dewi ar lan afon Tywi yng nghwmwd Mathrafal – prif lys tywysogion Powys ym Ystlwyf, cantref Gwarthaf: Meiddrum Mechain, ar lan afon Fyrnwy ger Llanfair Caereinion, ac un o’r tair talaith II 26.90n farddol: Castell Mathrafal V 10.49n Meifod – plwyf yng nghantref Mechain, Mathrafal III 8.17n, VII 24.115n, Powys, a lleoliad prif eglwys Powys, GDGor 1.41n, GIG 8.12n, GLMorg wedi ei chysegru i Dysilio, Gwyddfarch 80.10n a Mair: Meifod III 3.52, 87, 159, 219, Mawddwy – cwmwd i’r de o Benllyn, ym GG.net 89.20n, GSC 28.6 Mhowys (gall mai enw personol sydd yn Meifod – Y Feifod, ychydig i’r gorllewin o GLMorg 36.3 a GSH 20.13–14): Langollen yn Nanheudwy: Meifod Mawddwy V 22.16n, GG.net 80.19, GMBen 7.24 44n, 54, 81.15, 65, 72, GIG 6.50n, Meigen – safle anhysbys un o frwydrau GLMorg 36.3, GLl 9.15n, 22.13, GMBr buddugoliaethus Cadwallon ap Cadfan o 15.9, 47, 68, GMD 1.72n, GSRh 3.25n Wynedd, ger y Trallwng, c.630; ystyrid Mawns – Le Mans, prif dref Maine, y frwydr yn allweddol yn hanes Powys: Ffrainc: Mawns GG.net 3.22n Meigen III 10.4n, 10.80, 11.9, 80, 24.20n, V 10.4n Mawns – naill ai Le Mans, prifddinas talaith Maine, neu ffurf ar Manche, sef Meirionnydd – cantref yn cynnwys département yn Normandi: Mawns cymydau Tal-y-bont ac Ystumanner; ar GLMorg 86.22n ôl 1284, sir yn cynnwys hefyd rannau o Mawnt – Mantes, tref ar afon Seine, rhwng Benllyn ac Ardudwy: Meiriawn VI Rouen a Pharis, Ffrainc Mawnd GG.net 19.31n, GGDT 8.8, GGLl 15.16n, GLlG 9.5, 12.79, Meirion GLMorg 81.61, 2.10, GHS 24.12n, Mawnt GG.net 1.6n, 10, 21, 32, 48, 56, 2.54, GLMorg 28.5n Meirionnydd I 3.125, 7.76, II 1.47n, 96, Mawnts GHS 5.20n, Mwnt GLMorg 144, 167, II 4.21, 33, 6.30n, 15.20n, VII 97.8n, Y Mwnt GLMorg 64.69n 30.49, GDEp 5.74n, GG.net 42.14, 55.46n, GGLl 17.28n, GGrG 4.28, 29, Mechain – cantref yn nwyrain Powys: GHD 18.38, 24.26, 25.20, GIBH ymrannai’n gymydau Mechain Uwch Atod.iv.3, 38, GIG 22.8, GLlG 9.18, 23, Coed a Mechain Is Coed: Cain GGLl GMBr 10.39, GMD 9.69, GMRh 11.29, 10.44n, dwy Fechain GGM 8.6n, Meironydd I 1.12, GRR 3.31, sir Mechain II 3.2, 7, 15.56n, 16.24n, III Feirion GLMorg 83.20, sir 15.21n, 16.158n, V 23.182n, 24.58n, VI Feirionnydd GMBr 6.20, tir Meiriawn 8.34n, GG.net 82.18n, 115.19n, GGM GMBr 10.19 5.4n, 6.4, GGMD iii, 1.84, GHD 18.6n, GHS 28.9n, GMRh 4.5n, GPB 1.20n, Meisgyn – cwmwd yng nghantref

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 40 Penychen, Morgannwg: Meisgyn 27.1, GHyD 6.25, 12.42, 38.2, 39.39, GGDT 13.17n, GHS 10.39, 10.4n, 39, 53.8, 61.43, GIBH Atod.iii.4n, GILlF GHyD 74.30n, 81.7, 42, GLMorg 4.63n, 1.4n, GLMorg 19.12, 21.10, 44.32, 45.4, 5.10 47.33, 48.10, 52.48, 66.12, 67.37, 70.30, Melan – dinas Milano yng ngogledd yr 75.1, 83.19, 92.40, GLl 16.4, 58, GRR Eidal a oedd yn enwog am gynhyrchu 5.53, GSC 31.62, 49.4, GSCyf 2.4, GSH dur: Melan GG.net 1.27, 73.2n, 11n, 6.29, Y Marsoedd GRR 2.20, GSC 98.54n, 120.62n, GHD 19.60n, GyN 20.28 11.67n, 13.34n Merthyr – Merthyr Cynog, safle eglwys Melin Reinallt – anhysbys, yn Cynog, 5km i’r gogledd-orllewin o Llanymawddwy, cwmwd Mawddwy: Aberhonddu, Cantref Selyf, Melin Reinallt GMBen 21.43n Brycheiniog: Merthyr GDEp 18.34n, Melwern – Melverley, pentref i’r de o 20.10n, GHyD 6.31n, 7.33, 9.13, 11.1, Groesoswallt a ger y Cnwcin, swydd 13.32, 14.10 Amwythig: Melwern GG.net 65.53, Merthyr – Merthyr Tudful, plwyf yng 79.38n nghwmwd Uwch Caeach yng nghantref Mêl Ynys, Y Fêl Ynys, &c. gw. Prydain Senghennydd, Morgannwg: Merthyr GG.net 16.22n, 74, GLMorg 19.14 Melltun Mellington ym mhlwyf yr Ystog, yng nghwmwd Gorddwr: Melltun III Meuryg – nant Meurig, yn llifo i afon Teifi 16.218n ger Portrhydfendigaid: Meuryg GLlBH Menai – y culfor sy’n gwahanu Ynys Môn 3.15n ac Arfon, ac enw cwmwd yng nghantref Michel Mwnt – St Michael’s Mount, ger Rhosyr, Môn: Afon Fenai GDEp Penzance: Michel Mwnt GLMorg 14.22n, Cymwd Menai GGGr 8.13– 1.16n, 3.23 14n, Menai I 8.45, II 12.8, 12, IV Minwth – Ma Nuad (Maynooth), Leinster, 4.211n, DG.net 31.10, 129.16, GG.net Iwerddon: Minwth GLMorg 17.30n 52.11n, 57.42, 62.42, CYSDT 9.10n, Mochdre – plwyf yng nghwmwd Ceri: 10.14, 16.6n, Dwn3.19, 35, GGMD i, Mochdref GSC 6.31 7.68n, GHyD 26.18, GIG 6.80, GILlF Mochnant – cwmwd ym Mhowys a 14.20n, GMBr 2.6n, GRhGE 2.79, rannwyd yn Mochnant Is Rhaeadr a GSDT 4.68, 7.22, 13.9n, GSH 14.40 Mochnant Uwch Rhaeadr yn y 12g.: Merfynion – ‘gwlad Merfyn’, sef Merfyn Mochnan’ GLl 22.14, Mochnant III Frych, brenin Gwynedd (m. 844) neu ei 15.12n, 13, V 23.127n, 23.182, 24.57n, ŵyr, Merfyn fab Rhodri Mawr; GHD 20.25, GIG Atodiad 1.7n, GSC cyfeiria’r enw at Wynedd gyfan, neu at 28.8 Lŷn yn fwy penodol: Merfyniawn I Moel Bendin – mynydd uwchlaw Dinas 7.102n, VII 48.11n, 49.18, 53.22 Mawddwy: Moel Bendin GMBen Mers, Y – arglwyddiaethau gan fwyaf yn 20.37n nwyrain Cymru ac a oedd o dan Moel Orthrwm mynydd ger Nannau, ym awdurdod arglwyddi Eingl-Normanaidd: mhlwyf Llanfachreth, cwmwd Tal-y- (Y) Mars GHD 21.22, GHyD 40.24n, bont, Meirionnydd: Moel Orthrwm 46.24, 55.46, GLMorg 56.22, GMBr GG.net 51.5n, Moel Othrwm GG.net 11.34, GSC 35.2, GSH 9.94, GLMorg 50.21n 76.34, (Y) Mers GHD 12.6, 21.22, Moelyrch – Moeliwrch, cartref noddwr ger DG.net 43.2?, GG.net 13.16n, 27.46, Llansilin, cwmwd Cynllaith: Moelyrch 29.19n, 41.2, 44.70, 70.40n, 71.18n, GG.net 90.11, 92.15n 72.28, 72.51, 72.59, 78.57n, 79.53, Môn – Ynys Môn a ymrannai’n dri 80.32n, 86.33, 102.14n, 105.18n, GHD chantref, Cemais, Aberffraw a Rhosyr;

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 41 sir ar ôl Statud Rhuddlan 1284: Môn I 70.46, 78.15, 80.25, 81.62, 82.55, 83.19, 3.103, 135n, 8.37, 9.13, 40, 78, II 15.32, 84.42n, 85.17, 86.5, 87.3, 32, 88.44n, 19.19, 21.7, 25.50, 26.153n, 280n, III 89.13, 19, 58, 90.16, 91.9, 92.2, 40, 3.138n, 24.164, IV 13.20, 21, 2.16n, 98.1, 43, 99.12, GMBen 22.37n, 44, 4.114, 247, 5.3, 32, 56, 6.9, 18.49, GMBr 1.28, 39, 46, 58, 65, 2.5, 14, 3.56, 19.26n, 30.64, 31.30, 48n, 35.86, VII 7.12, 13, 65, GMD 1.64, 3.26, 10.84, 1.20n, 24.93, 50.31, 53.28, 29n, 56.8n, GMRh 25.65, 26.64, 73, 30.47, GPB DG.net 7.6, 8.23, 8.44, 14.6, 18.24, 8.41, GRhGE 1.32n, 70, 2.15n, 3.75, 96, 19.35, 22.12, 23.46, 26.31, 28.4, 28.40, 10.24, GRR 1.11, 4.76, 82, 10.43, GSC 29.28, 29.34, 29.54, 30.28, 30.30, 74.4, 45.38, 48.21, GSCyf 2.17, 16.28n, 73n, 99.37n, 127.14, 128.2, 128.34, 129.14, Atod.i.28n, GSDT 1.56n, 2.22, 34, 47, 129.5, 131.10, 135.41, 160.19n, 72, 3.13n, 4.48n, 79, 9.1, 70, 10.13, 19, 161.85n, GG.net 10.10, 12.11, 47, 15.18, 60, 12.33, 13.60, 17.55n, GSH 14.2, 16.33n, 19.10n, 20.77, 21.12, 56, 66, GSRh 2.74n, 75n, 4.4, 50, 5.30, GSRh 29.19n, 38.41n, 43n, 53, 39.43n, 51n, 8.4, 9.4, 10.7, 13.14, 50, sir Fôn GSDT 45.30, 49.34, 52.13n, 55.45n, 56.34, 44, 13.54, Y Dywell Ynys GSH 14.14n, Y 51, 57.1n, 53, 60.4n, 47, 62.18, 26, 36, Fam Ynys GSH 14.60n, Ynys Fôn GIG 44, 63.2n, 18, 26, 48, 62, 64, 68, 64.2n, 6.48, Yr Ynys Dywell GMBr 1.21n 38, 52, 62, 65.18, 37, 48, 66, 65a.58, Môr Dulyn – Bae Dulyn neu Fôr Iwerddon: 70.3, 27n, 72.28n, 63, 76.6, 18, 80.32, Môr Dulyn GLl 9.35n 44, 82.9n, 31, 91.15n, 100.10, 43n, Morfa Bychan – cartref noddwr yng 108.4n, 117.47n, B39.25, CYSDT 1.8, nghwmwd Mefenydd, Ceredigion: Y 66, 2.33, 43, 74, 4.42, 5.46, 9.1n, 43, Morfa GDC 2.41n 49n, 57, 10.14, 32, 15.61, 84, 19.3, 80, Morfa Rhianedd – ger Llandudno: Morfa Dwn3.19, 22, GBDd 3.4n, 8, 12, 16, 20, Rhianedd I 9.154n 24, 28, 4.2114.8, 11.92n,, GDC 3.34, GDEp 9.33n, 10.35n, 12.35–6n, GDGor Morfa, Y – rhan ddeheuol arglwyddiaeth 6.32n, 7.22n, 34, GEO 1.130n, 44n, Casnewydd neu Wynllŵg?: Y Morfa Atod.Dd.8.2n, 4, GGDT 4.7, 5.56, GG.net 18a.19n, GHyD 72.19 6.28n, 7.57, 8.16, 15.18n, 35, GGGr 2.4, Môr Ffrainc – Y Sianel, rhwng Lloegr a 7, 56, 3.23, 35, 8.2n, 4, 6, 8, 10, 12, 14, Ffrainc: Môr Ffrainc CYSDT 5.39n 16, 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, Morgannwg – un o hen raniadau Cymru; ar 8.36, GGM 7.13n, 56, 60, GGMD i, ôl y Goncwest cyfatebai’n fras i sir 1.28, 54, 3.9n, 90, 200, 207, 4.36, 96, Forgannwg: gwlad Forgan GHyD 13.9, GGMD iii, 4.57, 8.1, GGrG 6.45, 108, 48.25, GLl 27.23, gwlad Morgant I 1.9, 7.8n, 8.27n, GHD 2.13, 6.14, 18, 12.79, Morgannwg I 1.45, VI 35.45n, VII 17.11, 21.15, 26.71, GHS 5.45, 55, 15.7, 21.16n, 51.16n, DG.net 12.38, 14.3, 20, 16.31, GHyD 3.39n, 6.19n, 7.25, 11.29, GG.net 15.16, 17.12, 19.5n, 21.67n, 21.16, 62.20, 67.77, 69.66, 80.38, 83.13, 25.53n, 26.54n, 35.32n, 37.27, 38.44n, 84.11, 71, GIBH 4.34n, Atod.iii.4n, GIG GDC 3.34, GGDT 13.13, GGLl 9.22, 3.61, 4.5, 23, 28, 38, 50, 53, 88, 5.1, 4, 36, 46, 76, 80n, GHS 3.9n, 10.2n, 14, 18, 26, 39, 59, 77, 88, 6.2, 22, 30, 33, 11.12, 40, GHyD 48.1, 60.31, 65.29, 38, 41, 44, 52, 88, 90, 32.64, GIGeth 81.67, 94.27, GIBH 3.3, 54, Atod.v.3, 1.66, 10.49, GILlF 10.22n, 11.62, GLMorg 1.101, 4.33, 7.1, 28, 10.69, 13.25n, GIRh 11.1, GLlBH 7.3n, GLlG 12.16, 13.29, 20.18, 23.57n, 24.37, 5.12, 45, 79, V 4.43, 9.2n, 30, 10.67, 25.15, 57, 27.17, 31.1, 32.2, 33.1, 41.22, 11.48, 23. 49, 107n, 145n, 24.30, GLMorg 62.27, GLMorg 69.20, 70.45, GLMorg 1.16, 4.104, 10.51, 18.93, 71.56, 75.22, 88.26, 89.30, 94.14, GLl 38.17, 45.68, 46.24, 66.53, 67.16, 69.15, 28.8, 17, GSCyf 16.90, GyN 1.21, 96,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 42 7.5, 10.25, 13.22 daeth Dafydd Frenin o hyd iddynt: Môr Groeg – Môr y Canoldir: Môr Groeg Mwnt Tabor GyN 5.12n GSC 50.12n Mwyddno – enw lle anhysbys: Mwyddno Môr Hafren gw. hefyd Llŷr Henfelen: Môr VI 11.19n Hafren V 22.23, GHyD 94.63, GILlF Mydd, Y – Meath, Iwerddon: Y Mydd GIG 13.32 20.115 Môr Iwerddon – y môr rhwng Cymru ac Myddfai – cwmwd Perfedd, Cantref Iwerddon, yn y cyfuniad ‘o Fôr Udd hyd Bychan: Myddfai GGDT 11.25n, GGrG Fôr Iwerddon’, yn dynodi lled Prydain: 5.40n Môr Iwerddon IV 4.249, V 4.26, Myfyrian – plasty ym mhlwyf Llanidan, GGDT 15.60n Môn: Myfyrian GSDT 10.10n Morllwch – anhysbys; cf. Cerryg Morllwch Mynafon – ansicr, o bosibl ar lan ddeheuol a gw. ELl 60: Morllwch GPB 7.11n Rheidol, ger Llanbadarn Fawr, cwmwd Môr Rudd, Môr Rhudd gw. Môr Udd Perfedd, Uwch Aeron: Mynafon DG.net Môr Rhudd – Y Môr Coch (Ecsodus 88.4n xiii.18): Llif Rhudd GGLl 2.16n, Môr Mynwy – afon a chwmwd yn ne-ddwyrain Rhudd VI 19.19 Cymru: Mynwy GHyD 66.12, GLMorg môr Sandwis gw. Môr Udd 27.21, 69, 32.3, 36.43, 41.43n Môr Tawch – ansicr; un ai Môr y Gogledd, Mynydd Carn – Mynydd Carn, safle y Môr Coch, Môr Iwerydd, neu’r Eigion brwydr (1081), ansicr ei leoliad (o bosibl yn gyffredinol: Môr Tawch GG.net yng nghantref Cemais, Dyfed): Carn 29.54n, GDC 4.13n, GEO Fynydd I 3.104n, Mynydd Carn I 5.9n Atod.Dd.14.3n, GGLl 18.68n, GHD Mynydd Du, Y – i’r gogledd o ddyffryn 16.66, GHyD 70.54n afon Mellte, ar ffin orllewinol Môr Udd – Môr y Gogledd, gan gynnwys y Brycheiniog: Y Mynydd Du GHyD Sianel rhwng Lloegr a Ffrainc: Môr 23.3n, 31.29n Rudd DG.net 76.34n, GG.net 126.54n, Mynydd Nefyn – gw. ELlSG 86: Mynydd GHyD 70.53n, 97.8n, GLMorg 70.11n, Nefyn: GSDT 9.46n Môr Rhudd I 8.8n, GSPhE 1.42n, môr Mynydd Nodol – Mynydd Nodol, plwyf Sandwis GyN 7.148n, Môr Udd IV Llanycil, Penllyn: Mynydd Nodol 4.249n, V 4.26n, 20.33, VI 29.81n, GMBen 18.13n GGDT 15.60n, GIG 1.36, 6.81, Morudd Mynydd Olifer – Mynydd yr Olewydd, GGDT 6.12n, 28 Jwdea: Bryn Olifer VI 10.50, Mwnd Môr yr Ysbaen – y môr o amgylch Sbaen: Olifed GIG 27.110, Mynydd Olifer môr yr Ysbaen GyN 10.40n GEO 2.65n, GIG 15.143–4n, 28.5–6, Muellt gw. Buellt GLlG 12.53–4, GMD 7.30n, GIBH Mwnd Olifed gw. Mynydd Olifer 8.53n, Olifer Fynydd GLlG 7.11n Mwnt, Y – o bosibl y traeth ym mhlwyf y Mynydd Sinai – lle derbyniodd Moses y Ferwig, Aberteifi Y Mwnt GLMorg Deg Gorchymyn a lle claddwyd Santes 82.18n Catrin: Mynydd Sinai GSH 19.34n, Mwnt – Mont St Michel, Ffrainc (neu o Sina GHyD 29.57n, Sinai GLMorg bosibl y dref, Mantes): Mwnt GyN 9.44n 11.86n Mynydd y Paladr – Shaftesbury, Dorset (cf. Mwnt gw. Mawnt RB 64 a chaer vynyd paladur yr hon a el6ir kaer septon): Mynydd y Paladr Mwnt Olifed gw. Mynydd Olifer GRhGE 13.72n Mwnt Tabor – Mynydd Tabor, Galilea, lle plannodd Moses y gwiail cyn marw ac y Mynyw – eglwys Tyddewi ac esgobaeth, a

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 43 elwid hefyd yn Mynyw (Lladin Dyfed: Nanhyfer I 5.6n, IV 8.15n, GHS Menevia) neu Lyn Rhosyn (vallis 13.15n rosins), yng nghwmwd Pebidog, Dyfed; Nanmor Deudraeth – trefgordd ym mhlwyf cynrychiola hefyd begwn de-orllewinol Beddgelert, cwmwd Eifionydd: Nanmor Cymru: Glyn Rhosyn GIG 29.15, GIRh Deudraeth GG.net 54.3 8.73n, Myniw GSH 1.8n, GyN 8.88n, Nannau – cartref noddwr, Llanfachreth, Mynyw II 26.85n, 206, 210, 220, 227, cwmwd Tal-y-bont, Meirionnydd: 231, 242, V 9.2n, VI 20.7n, VI 31.15n, Nannau GG.net 48.51n, 49.3n, 53, 62, VII 3.12n, VII 3.13, DG.net 128.33, 50.11n, 51.10n, 63.7n, GGLl 14.70, GLl 129.6, 42, CYSDT 4.15n, GDEp 12.35– 16.22n, GMBr 10.10, GSC 15.36 6n, 18.6n, GDGor 6.58n, GG.net 12.15, Nannerch sir y Fflint: Nannerch GHD 2.23 19.9n, 26.49n, 28.35, 30.26n, 70.3n, 52n, 94.19, GHD 21.4, GHS 5.45n, Nant Conwy – cwmwd deheuol cantref 18.37n, 22.62n, 25.56n, GHyD 26.5, Arllechwedd, Gwynedd Uwch Conwy: Nant Conwy I 1.16 59.17, 69.9, 80.19n, GIG 29.8, 31, GIGeth 10.59n, GIRh 8.68, 120, Nant-y-glo – lleoliad Cwm-y-gro, ger GLMorg 11.23, 27.47, 32.65, 42.5, Brogynin, Uwch Aeron: Nant-y-glo 45.61, 80.96, GMBen 22.37n, GRhGE DG.net 96.40n 10.24n, GRR 1.12, GSC 8.38, GSDT Nantyseri – Cwm Seiri ger Brogynin, y 3.13n, 11.47n, Tyddewi GG.net 37.9n Penrhyn: Nantyseri DG.net 120.2n Nafarn – Navarre, teyrnas sydd bellach yn Nasaredd – Nasareth, cartref rhieni’r Iesu: Sbaen: Nafarn GGGr 8.11n Nasaredd GGMD ii, 3.13n, 4.10n, Naint – ansicr, ond o bosibl Naoned / Nasredd VI 36.6, GGGr 10.19, GGMD Nantes, Llydaw: Naint V 22.25n ii, 15.80, GMD 6.10n, Nasreth GSPhE Nancaw – Nantcaw, ceunant tua milltir i’r 5.57, GLMorg 102.26 gogledd-orllewin o Gastell y Bere: Nedd – afon yn tarddu ym Mannau Nancaw VII 36.48n Brycheiniog gan lifo i’r de, drwy Nancoel – un ai Nantcol, yng ngwmwd Is Ddyffryn Nedd, allan i’r môr ym Mae Artro, cantref Ardudwy; neu Ceunant Abertawe, neu mewn rhai achosion Coel, tua milltir i’r de-orllewin o Gastell bwrdeistref neu ardal Glyn-nedd: Nedd GG.net 15.14, 21.68n, GC 6.3, GHS y Bere: Nancoel VII 36.48n 27.46, GHyD 31.42, 32.8, 59.26n, 76.14, Nanconwy – Nanconwy, cwmwd yn 42, 48, GLMorg 22.1, 86, 75.26n, 91.29 Arllechwedd Uchaf, Gwynedd Uwch Conwy: Nanconwy GG.net 100.12n, Nedd gw. Glyn-nedd GLMorg 82.80 Neintyrch – ansicr; ai ffurf ar yr enw Nant Nanffrancon – Nantffrancon, Eryri: Twrch, ym Mhowys?: Neintyrch V Nanffrancon GGGr 8.1n 20.31n Niwbwrch – bwrdeistref a llys y Nanheudwy – cwmwd yn cynnwys Llangollen yn Swydd y Waun ym tywysogion, cwmwd Menai; gw. hefyd Mhowys Fadog: Nanheudwy 22.25n, Rhosyr): Niwbwrch DG.net 18.2, GG.net 103.6n, GMBen 7.8n, GMRh GSDT 8.16n, 13.56n 3.41n, GSRh 3.24n Niwgad – carchar Newgate yn Llundain: Nanhoywnain – Nantgwynant, rhan o ardal Niwgad GIGeth 1.13n Eryri yn cynnwys yr Wyddfa a’r ardal Normandi – Normandie, gogledd Ffrainc: fynyddig i’r de ohoni: Nanhoywnain IV Norddmandi I 8.35n, Normandi 4.83n, Nanhwynen GRhGE Atodiad GG.net 2.10n, 23, 27n, 3.2, 20.10, i.3n GDGor 4.64n, GHS 5.39n, 24.25n, Nanhyfer – plwyf yng nghantref Cemais, GHyD 30.20n, 59.62, 67.10

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 44 North Gogledd Lloegr neu’r Alban: Nordd y-groes GLMorg 35.13, 70.27, 77.11, 97.39n, Parc Enwig – man anhysbys, o bosibl yn y GMRh 13.32n, North GDEp 16.26n, Berwyn: Parc Enwig GG.net 76.27n GDEp 9.42n, GDGor 2.28n, GLMorg Paris – prifddinas Ffrainc: Paris DG.net 65.47, GSC 35.29, Y Nordd GG.net 6.134, 55.19–20, 156.22, GG.net 1.26n, 24.26, 25.64n, 41.42n, 44.44n, 44a.42, 87.23n, 98.43n, GHD 1.22, 11.2, GHyD GDGor 6.26, 7.76n, GHS 8.58n, GHyD 14.27, 17.15n, GIG 1.43, 7.30, 16.71, 47.22n, 94.66, GIGeth 10.8n, GRR 1.24, GLlG 5.73, GLMorg 43.33, 68.46, 48, GSC 24.17, GSCyf 10.58n, Y North 68.58, 96.48, 99.25, GyN 5.23n GHS 7.6n, 48, GHyD 49.10, GILlF Pebidiog – cantref yng ngorllewin eithaf 12.51n, GLMorg 20.76n, 90.52n, gw. Dyfed, lle lleolir Tyddewi (Saesneg hefyd Gogledd Dewisland): Pebidiawg II 26.34n, GHS Northantwn – Northampton: Norhantwn 13.50n, Pebidiog GyN 7.15n, 12.102 GG.net 24.24n, Northantwn GDC Pebyllfa – o bosibl yng nghwmwd Cemais, 17.11n, GMRh 13.33–5n Cyfeiliog: Pebylldda GRhGE 5.30n Northfolc – Norfolk: Northfolc GG.net Pengwern – cartref noddwr ger Llangollen, 76.8n Nanheudwy: Pengwern GG.net 106.36, Northwmbrland – Northumberland: GLMorg 84.28n Hwmbrlond GHD 21.60, Pengwern – prif lys Brochfael Ysgrithrog Northwmbrland GMBr 5.81n, (tad Sant Tysilio) a gysylltir gan Gerallt Wmbrland GLMorg 87.4n Gymro ag Amwythig: Pengwern III Norhantwn gw. Northantwn 3.152n Nugarth, Y – anhysbys; tybed a ddylid ei Penarlâg – Hawarden (Penarlâg < gysylltu ag afon Nug yn sir Ddinbych?: Pennardd Alaog): Pennardd III 29.6n Y Nugarth GMBen 18.11n Pen-bre – ym Morgannwg: Pen-bre Offrates – afon a ymuna â Theigrys cyn GLMorg 12.40n cyrraedd y môr yng ngwlff Persia: Pen-coed – ?ym Morgannwg: Pen-coed Offrates GHyD 59.25n GHyD 81.10n Ogwen – afon yn llifo heibio i Gochwillan Pen-coed – cartref nawdd, Llanfarthin, sir i’r môr yn Aberogwen, ger Bangor, Fynwy: Pen-y-coed GLMorg 28.32, Arfon: Ogfaen CYSDT 17.66n, 29.3, Pen-coed GLMorg 30.18 Dwn3.3n, 37, Ogfanw I 9.150, Ogwen GG.net 55.30n, CYSDT 17.60n Penfro – cantref, bwrdeistref, arglwyddiaeth a chastell yn ne-orllewin Ogwr – afon yn llifo i Fôr Hafren rhyw eithaf Dyfed: Penfro II 24.27n, IV ddwy filltir o Sant-y-brid, Morgannwg: 1.59n, 11.8n, V 26.14n, 57, VI 35.44n, Ogwr GLMorg 12.38n VII 11.10n, 12.4n, 24.139n, GG.net Opia – Ethiopa: Opia GG.net 59.44n 21.18n, 20, 24.20, 26.54n, 28.11, 22n, Orliawns – Orléans, ar lan afon Loire, 114.24, GGMD iii, 1.2, GHS 12.12, Ffrainc: Orliawns GHS 2.16n, 17 GHyD 69.8, GLMorg 42.16, 17, 43.10, Owrtyn – Overton ym Maelor Saesneg; 44.80, 45.43, 46.68, 47.68, 48.16, 63.80, roedd yno gastell sydd bellach wedi 64.68, 67.13, 68.14, 69.1, 20, 26, 63, diflannu: Ofertun VII 25.47n, GGDT 70.2, 24, 38, 71.32, 38, GSC 41.53, 2.25n GSDT 14.8n, GyN 12.18n, 42, 99, 126 Paitio – Poitou, talaith ar arfordir Penlan – ger Llanycil, Penllyn, yn ôl pob gorllewinol Ffrainc a enwir oherwydd ei tebyg: Pen-y-lan GG.net 48.11n gwin: Paitio GG.net 4.38 Pen-llin – ryw bedair milltir i’r gogledd o Pant-y-groes, Pant yr Hengroes gw. Glyn- Lanilltud Fawr, Morgannwg: Pen-llin

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 45 GHS 11.30n, GLMorg 16.14n, Penllin Aberystwyth, Uwch Aeron: Y Penrhyn GyN 8.22n DG.net 111.52n Penllyn – cantref yn cynnwys cymydau Penrhyn, Y – ansicr, efallai enw ar le i’r Uwch Tryweryn, Is Tryweryn, Dinmael gorllewin o Bentraeth ym Môn: Y ac Edeirnion; ar ôl 1284 daeth yn rhan o Penrhyn II 21.6n sir Feirionnydd: Penllyn V 10.72n, Penrhyn Llanddwyn gw. Llanddwyn GG.net 42.5n, 54, 64.9n, 66.40, 121.22n, Pen-rhys – ffynnon wedi ei chysegru i Fair GGLl 17.31n, GHD 18.1, GIBH 3.71, ac un o brif fannau pererindod yng GLMorg 81.12n, GMD 2.3n, 3.65 Nghymru: Pen-rhys GHS 5.30n, Penmon – safle eglwys gynnar a ddaeth yn GLMorg 102.2n, 52, 103.2 briordy Awswstinaidd erbyn 1237, yn Pentir Gafran – ansicr, o bosibl yn Nindaethwy, cantref Rhosyr, Môn; Caithness, y cyfeirir ato fel Penrhyn mae’n bosibl fod llys gan Owain Blathaon mewn rhai ffynonellau: Pentir Gwynedd (m. 1170): Penmon IV Gafran V 1.112n 4.257n, Pen Môn GIG 5.48 Pentraeth – yn Nindaethwy, cantref Penmynydd – cartref noddwr yn Rhosyr, Môn: Pentraeth II 19.14n, V Nindaethwy, cantref Rhosyr, Môn: Pen 1.73n, GGMD iii, 5.26n Mynydd III 3.196n, Penmynydd Pentrecynfrig – Pentre Kenrick, tua 2km i’r GGMD i, 3.110n, 207n, 7.54n, 75, GIG de o’r Waun, swydd Amwythig: 5.48, 6.2, GIGeth 1.66n, GLlG 5.88, Pentrecynfrig GG.net 108.20n GSRh 3.29n, 4.125n, Penmynyddlawr (‘ardal Penmynydd’ GLlG 5.24 Pentrefelin – yn Llandysilio-yn-Iâl, ychydig i’r de o abaty Glyn-y-groes: Pennal – yng nghwmwd Ystumanner, Pentre’rfelin GG.net 111.25n Meirionnydd: Pennal VI 20.60n, GLlG 6.22n, 12.97 Pentwyn – ym Morgannwg: Pentwyn GyN Atod.ii. 5 Pennant, Y gw. Erethlyn Penwaedd – Penwith Point, rhwng Land’s Pennant Melangell – ym Mochnant Uwch End a Mousehole yng Nghernyw; fe’i Rhaeadr: Pennant III 23.9, 24.36n, 73, hystyrid yn yr Oesoedd Canol yn bwynt GG.net 42.25–7n mwyaf deuheuol ym Mhrydain: Pennardd – cwmwd yn rhan ddeheuol Penwaedd I 9.98n, V 1.9n Uwch Aeron: Pennardd IV 1.60n, Penweddig – cantref yng ngogledd Uwch DG.net 9.13 Aeron, Ceredigion: Penweddig II Pen-rhos Fwrdios – cartref noddwr ger 15.16n, 17 Caerllion ar Wysg, yn Edeligion, Gwent Pergaw – Périgueux, Ffrainc: Pergaw Is Coed: Pen-rhos GG.net 114.3n, GLlG 3.11n GLMorg 36.6n, 52, 68, 37.4, 22 Peris – gogledd cwmwd Anhuniog, Penrhos – o bosibl Penrhosllugwy, i’r Ceredigion: Peris GG.net 11.46n gogledd o Bentraeth, Môn, neu un o’r rhosydd nes at Bentraeth: Penrhos II Perllan Fangor – lleoliad Gwaith y 21.6n Berllan, brwydr a ymladdwyd o bosibl ger Bangor Is-coed yn 616 pan laddwyd Penrhyn, Y – cartref noddwr ar lannau’r Selyf ap Cynan Garwyn: Y Berllan IV Fenai, ym mhlwyf Llandegái: Penrhyn 6.271n CYSDT 17.12n, 18.14, 38, GG.net Peryddon – afon ar ororau deheuol Cymru 57.6n, GHD 21.25, GLMorg 85.37, 2 87.14, 88.14, 89.11, 83, 90.22, Y (ArmP xxxiv–xl, 25–6): Peryddon VI 31.65n Penrhyn GG.net 56.65n, GHyD 84.33, GLMorg 70.35, 77.29, GMBr 8.4n Peryddon gw. Dyfrdwy Penrhyn, Y – Penrhyn-coch ger Peutun, Y – cartref noddwr yn Llan-ddew,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 46 Cantref Selyf, Brycheiniog: Y Peutun Ystradfelle, y Cantref Mawr: GHyD 16.30n, 22.39, 51.29n Porthgogof GHyD 31.34 Picardi – Picardie, talaith yng ngogledd- Porthwygyr – Porth Wygyr neu Borthladd ddwyrain Ffrainc: Picardi GyN 11.85n Cemais, lle mae afon Gwygyr yn ymuno Pictwn – castell ger Hwlffordd, Penfro: â’r môr ym Mae Cemais, a lleoliad prif Pictwn GLMorg 70.14n, 71.2, 46, 68 lys cwmwd Talebolion, cantref Cemais, Plas-teg – cartref noddwr yn yr Hob, yn Môn; cynrychiolai hefyd begwn eithaf agos i Gaergwrle: Plas-teg GIBH gogleddol Cymru: Porth Gemais I Atodiad iii.58n 9.98n, Porthwygyr, Porth Wygyr I Plwyf Dingad – Llandingad, eglwys blwyf 9.91n, II 2.52n, 25.50n, VII 50.36n ger Llanymddyfri yng nghwmwd Powls – eglwys St Paul’s, Llundain: Bowls Hirfryn: Plwyf Dingad GGDT 11.72n GDGor 1.66; Powls GG.net 22.26n, Pont Cwcwll – lleoliad anhysbys, o bosibl GG.net 99.8, GHyD 83.17n, GLMorg yn Nhâl-y-bont, Uwch Aeron: Pont 2.15, 28.76, 38.62, 40.12, 54.27, 64.20, Cwcwll DG.net 96.30n GSC 52.21, 61.4, GRR 3.78, 26.2 Powlys GG.net 116.19n Porth Aur, Y – Porta Sancta, un o’r mynedfeydd i eglwys Pedr, Rhufain: Y Powys – gwlad a ymrannai’n Bowys Fadog (gogledd) a Phowys Wenwynwyn (de): Porth Aur GHyD Atod.III.30n, Atod.VI.3n, Y Porth Euraid GLMorg dwy Bowys GG.net 117.55, GSC Atodiad i.48n 16.18n, 26.46, Powys I 1.17, 3.106, 147, I 7.7, 43, 83, 135, II 2.37, 6.22n, 14.89n, Porth Gemais gw. Porthwygyr 26.279n, 32.9n, III 3.153n, 193, 5.12, III Porth Gwyddno – o bosibl y Borth, ychydig 7.24n, 11.21, 69, 77, 12.9, 16.9, 232, i’r gogledd o Aberystwyth; neu efallai 20.18, 21.63, 29.15, IV 12.8, V 7.6, enw arall ar y Solway Firth, yn yr Hen 10.24, 25.35, 27.16, 28.16, VI 2.20, 21, Ogledd: Porth Gwyddno VI 11.15n 18.19n, 20.75, 85, 35.65n, VII 18.12n, Porth Siaff – porthladd yn Israel: Porth 13, 24.134, 25.3, 59, 26.31, 28.23, Siaff GG.net 97.8n DG.net 21.17, GG.net 8.34, 15.19, Porth Wgon – man anhysbys y cysylltir 24.74, 26.53n, 27.52, 38.5, 53, 39.18, Tegau Eurfron ag ef: Porth Wgon 48, 41.31, 42.23, 53.12, 66.46n, 60, GG.net 107.11n 79.39, 82.16, 83.8, 24, 84.12, 27, 85.16, Porth y Cai – anhysbys Porth y Cai, 88.1, 89.39n, 90.62n, 94.4, 60, 95.30n, anhysbys (maenor abaty Margam?): 61, 98.23n, 33, 42n, 104.12, 115.12, 34, Porth y Cai GyN 9.102n GDC 2.55n, GDEp 15.4n, 12n, GDEp Porthaethwy – tref borthladd, ym mhlwyf 8.18, GGDT 2.20, GGGr 2.40, GGLl Llantysilio, cwmwd Menai, Môn; safle 7.64n, GGMD iii, 4.27n, GHD 18.39, un o frwydrau Llywelyn ab Iorwerth, ar 25.1, 27.33, 77, GHS 28.8, 14, 24, 48, ddiwedd y 12g.: Porthathwy IV 13.20n, 63n, 30.16n, GHyD 47.35n, 49.23, V 23.39n, Porthaethwy V 22.24n, 83.18n, GIG 9.6, 22, 10.21, 14.22, CYSDT 9.4n, 54, 10.8, 11.26 34.76, GIGeth 5.16n, GLMorg 66.53, Porthamal – Porthaml, cartref noddwr yn 72.44, 74.3, 76.28, 48, 80.46, 84.29, Llanidan, cwmwd Menai, cantref Rosyr, 91.30, GLl 6.34, 8.55, 10.59n, 23.22, Môn Porthamal CYSDT 4.35n, 5.22n, 27.56, 29.12n, GMBr 3.12, 13.26, 30.26, 6.17 Porthaml GMBr 1.51 GRhGE 6.10, 7.38, 7.78n, 80, 92, 10.32n, GSC 7.16, 8.18, 9.17, 12.13, Porthaml – cartref noddwr yn Nhalgarth, 14.43n, 15.2, 58, 22.8, 15, 25.32, 38, Brycheiniog: Porthaml GLMorg 51.31, 26.2, 27.1, 16, 25, 48, 29.11, 31.12, 52.66 32.4, 20, 33.1, 36.55, 38.27, 41.33, Porthgogof – cartref noddwr ym mhlwyf 42.36, 49.6, GSCyf 14.38n, 54, 15.87,

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 47 GSH 7.62, GSRh 5.8, Powyslawr 16.52, 15.34, GLMorg 42.22, Ynys Brydyn Powystir GG.net 27.42n, 80.3, 97.47, GSC 50.18n, Ynys Cedyrn GLMorg GIG 8.13, GLMorg 67.35, 76.37, 77.23, 20.28, GLMorg 47.4, Ynys y Cedyrn GSC 16.6, Powyswg V 27.17n GG.net 29.46n, GMRh 27.60, Ynys y Powys Fadog – rhan ogleddol Powys: Gwin GHD 22.34n, Ynys y Mêl GHD Powys Fadog Dwn9.38n, GG.net 20.5 66.31n, 86.17n, 104.14 Prydyn – yr Alban neu Ogledd Lloegr (ac Profyns – ardal y Provence, Ffrainc: yn eithriadol Prydain Fawr): Prydyn Profyns GGLl 12.51n DG.net 5.10, 72.30n, GG.net 63.57n, Prydain – Prydain Fawr Brytaen GG.net GDEp 8.28n, GGLl 11.16n, 84, GGMD 78.25, GHS 3.37n, 6.65, GHyD 93.50n, iii, 2.16n, GHS 2.18n, 26.12n, GHyD GLMorg 43.31n, 97.2, GMRh 26.76n, 47.46n, GIG 1.26n, 9.54, 11.22n, GSH 8.6, Brytaen Fawr GLMorg 17.60n, 79, 91, GLl 20.13n, GLlG 100.8n, GLMorg 98.72, Brytain Fawr 1.43n, GLMorg 42.6, 65.57, GMD 1.66 GDGor 6.77, Brytan GRR 2.6, Mêl Prysaddfed – Prysaeddfed, cartref noddwr Ynys GHyD 11.9, GLMorg 56.46n, ger Bodedern, cwmwd Llifon, Môn: Prydain I 3.22, 133, 6.5, 8.29, 59, 9.48, Prysaddfed GG.net 63.16n, 64.49n 122, 144, 157n, I 15.18, II 3.6n, 22.21, Prystatun – Prestatyn, tref a chwmwd yn 23.6, 24.44, 25.32n, III 3.85, 3.211, Nhegeingl: Prystatun GGDT 2.25n, 14.28, 16.16, 110, 16.167, 16.193, GRR 10.48 21.28, 190, 26.109, IV 1.68, IV 2.12n, Prytaen gw. Brytaen IV 4.10, 4.96. 292n, IV 6.129, IV 9.190, Pumlumon – ardal fynyddig yng IV 10.29, IV 13.21, IV 17.70, V 1.14, Nghanolbarth Cymru: Pumlumon I 81, 108, 153, 2.37, 3.10, 21, 5.10, 6.1, 7.73n, GLl 6.48n, 10.35n, GMRh 26.63n 35, 9.23, 10.9, 65, 11.4, 29, 12.5, 13.9, Pwlffordd – Pulford, ychydig filltiroedd i’r 17.9, 35, V 18.4, 18.31, 19.6, 20.29, de o Gaer (Chester), yn swydd Gaer: 21.16, V 23.9n, 68, 92, 97, 141, 176, Pwlffordd VII 24.63n 25.45, 26.117, 26.142, 29.1, 30.1, VI 6.5n, 33n, 8.8, 14.23, 15.26, 18.32, 111, Pwlldyfach – yng nghmwd Penrhyn, 23.10, 26.5n, 27.75, 30.65n, VII 5.21, Cantref Gwarthaf; safle brwydr yn 1042 pan drechodd Hywel ab Edwin fyddin 10.5, 15.20n, 24.21n, 25.5n, 36.47n, 46.17n, GG.net 14.54, 25.2, GDEp 1.32, Lychlynaidd: Pwlldyfach GyN 14.23n GGLl 11.74n, GGMD i, 4.41, GGMD ii, Pwyl, Y – Gwlad Pwyl: Y Pwyl GIRh 4.75n 1.160, GGMD iii, 1.82, 4.1, GHyD 5.16, Pyrth Ysgewin – Porthsgiwed GIG 8.55, GIRh 4.73, GLlBH 9.10, (Portskewett), ger Cas-gwent, Gwent; GLMorg 10.48, 18.40, 41, 29.26, 33.41, cynrychiolai begwn de-ddwyreiniol 62.2, 63.1, 66.77, 99.30, GPB 1.19, eithaf Cymru: Pyrth Ysgewin II 6.50n, 2.23, GSCyf 2.35n, GSH 8.2, 18.14, 25.49n, VI 25.31n, Ysgewin barth I GSPhE 1.13, GyN 7.58n, Prydain Ynys 3.56n V 25.32, VI 13.23, B14 45.36, GEO Radur – ger Caerdydd, Morgannwg: Radur 1.141, GLlBH 9.6, Pryden CYSDT GLMorg 4.32, 5.32, 60, 6.19, Y Radur 11.49n, Prytaen GDEp 13.6n, Y Fêl GLMorg 5.12n Ynys GG.net 88.28, GGGr 9.42n, GHD Richmond – tref a phalas ar lan afon 20.34, GHD 7.34n, GHyD 11.51, 34.17, Tafwys, ger Llundain: Mwnt GLMorg GHyD 76.3, GLl 10.18n, GMBr 13.6n, 18.28, 89.39, Y Mwnt GLMorg 98.1n, GRR 10.61, GSC 9.39, 35.6, GSCyf 42, Rismwnt GLMorg 98.44, 99.10, 1.29n, Y Mêl Ynys GDEp 10.16n, Ynys Rhismwnt GLMorg 18.27, 29, Rhis- Brydain V 7.7, 18.25, GG.net 58.52, mwnt GSDT 5.4n 107.15, GHyD 35.40, 80.50, GILlF Rug – cartref noddwr ac arglwyddiaeth ger

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 48 Corwen, Edeirnion: Rug GLMorg 83.2, Rhiw Rheon – man anhysbys, o bosibl ger GG.net 44.23n, 49.47n, Y Rug III 8.38n, Aberhonddu (ond gw. Rheon): Rhiw V 1.118n, GGLl 14.44n, GRR 3.8 Rheon DG.net 64.3n Rug – Llanrug (yn hytrach na Rug yn Rhiw Tren – cartref noddwr ger Edeirnion): Rug CYSDT 1.38n Llanybydder: Rhiw Tren GG.net Rhaeadr Gwy –tref yng nghwmwd 12.25n Gwerthryniawn: Rhaeadr GDC 8.7, Rhiw, Y – ger Aberriw, sir Drefaldwyn: Y 17.24n, GHS 31.42n, GLl 32.42, Rhiw GG.net 38.14n, 22, 56n Rhaeadr Gwy GDC 8.12, Rhaeadran Rhiw, Y – man ansicr ger Brogynin, GDC 8.13 Penrhyn-coch: Y Rhiw DG.net 96.22n Rhaglan – castell yn arglwyddiaeth Rhiwabon – ym Maelor Gymraeg: Brynbuga, Gwent: Rhaglan GG.net Rhiwabon GG.net 72.53, 116.30, GHD 19.1n, 22, 36, 20.8, 15, 44, 54, 20a.10n, 5.8, 26.28, 83.11 34, 23.5, 24.55n, 26.10, 40, 60, 27.16, Rhiwedog – trefgordd ym mhlwyf Llanfor, 28.47, CYSDT 15.40n, GDEp 9.36n, Penllyn: Rhewedog GMD 10.8n 10.4n, GHS 4.7n, 6.62, 12.52, GHyD Rhiwedog GSC 39.11n 66.3, 67.8, 34, 68.10, 69.25, GLMorg Rhiweirth afon – Eirth, rhagnant sy’n 20.2, 23.10, 24.80, 25.36, 26.18, 34.25, ymuno â Thanad ger Llangynog yng 42.9, 11, 27, 43.5, 44.18, 36, 45.20, nghwmwd Mochnant Uwch Rhaeadr: 46.6, 35, 62, 47.27, 48.1, 24, 49.4, Rhiweirth afon III 8.24n 50.10, 55, 76.4, GMBr 4.42, 5.87, 8.6n, GRhGE 9.20, GSC 7.33, GSCyf 16.6n, Rhôn – afon a thalaith Rhone yn ne Ffrainc, 10 enwog am ei gwin: Rhôn GDGor 6.61, GSDT 5.23n, GHyD 5.56n Rhedmor – llyn anhysbys, o bosibl yn ardal Rhiwabon: Rhedmor GMRh 9.5n, Rhôn – Rouen, prifddinas Normandi, ar lan 10.48 afon Seine, gogledd Ffrainc: Rhôn GDEp 13.25n, GEO 1.3n, GG.net 1.2n, Rheged – teyrnas yn yr Hen Ogledd (hefyd 18, 34, 41, 55, 3.16n, 23, 55, 29.6n, 40, yn yr enw Urien Rheged): Rheged II 98.44n, GHD 9.70, GHS 3.2n, 53, 6.37n, III 5.70, DG.net 15.34, GGMD i, 24.10n, GHyD 2.6n, 17.16, 21.6n, 6.55, GIG 5.52 61.40n, 65.14n, 70.13, 47, 71.34, 79.32, Rheidol – afon yn tarddu ym Mhumlumon GILlF 8.43n, GLMorg 37.50, 44.57, ac yn llifo drwy Lanbadarn Fawr ac i’r 64.61, 98.11, GMBr 18.8 môr yn Aberystwyth: Rhediawl VI Rhos – cantref i’r de o Bebidiog, yng 14.42n, 18.12n, Rheidiol GDEp 9.31n, ngorllewin eithaf Dyfed; daeth yn rhan o GLl 6.50n, Rheidol DG.net 129.31 arglwyddiaeth Normanaidd Penfro: Rheon – man anhysbys yn Arfon (ond cf. Rhos II 24.5n, 27n, 26.177n, V 26.13n, Rhiw Rheon): Rheon GGDT 7.58n 57, VI 12.26n, 29.11n, 33.26n, 35.44n, Rhibyll – afon Ribble sy’n cychwyn ei VII 2.9n, 14, 3.11n, 14, 17, 6.16, 8.15, thaith yng ngogledd Lloegr, yn llifo 13.7, 13, 24.139n, 46.11n, GG.net drwy swydd Gaerhirfryn cyn ymuno â’r 28.19n, GEO Atod.C5.1n, GGMD iii, môr yn Lytham: Rhibyll I 9.38n 1.2, GHS 3.2n, 13.5, GPB 1.15n, GyN Rhieinwg – ‘Brycheiniog or a wider area 7.15n, 12.102, 26 including Brycheiniog’ (B xxiv.23–7): Rhos – cantref yng Ngwynedd Is Conwy: Rhieinwg I 1.45n Rhos I 1.14, II 15.36, GGDT 1.1n, 12, Rhin – afon Rhein, y mae’r ardal o gwmpas 15, 19, GHD 10.31, GHyD 15.50n, ei glannau yn enwog am ei gwin (gw. GIBH 4.42n, GIG 20.5n, 32.48, GMRh hefyd Glyn Rhin): Rhin GHS 5.9n, 11.10n, GSC 48.45, GSCyf 2.38n, GHyD 37.67 YB18.15n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 49 Rhos – enw lle anhysbys, cwmwd 99.32, Atod.i.44n, GMBen 22.18n, GSC Caerwedros: Rhos GIG 14.89n 51.59n, 54.30, GSH 1.62, 8.102, 13.66n, Rhos Ddiarbed – castell rhwng Llandinam 18.16, GSPhE 2.38, GyN 16.5, a Chaersŵs yn Arwystli: Rhosedd LlC23.34 Ddiabred VI 20.65n Rhufoniog – cantref yng Nghwynedd Is Rhosiel – La Rochelle, Ffrainc: Rhosiel Conwy: Rhofyniawg I 1.14, GHyD 34.41 Rhywoniawg V 24.63n Rhosyr – sef Niwbwrch, bwrdeistref a llys Rhuthun – castell, bwrdeistref a chwmwd, y tywysogion yng nghwmwd Menai, ac yn Nyffryn Clwyd: Rhuthun GG.net enw cantref de-orllewinol Môn: 121.26n, 122.17n, GHD 7.20, 8.57, Rhosfyr GGGr 8.6n, Rhosyr DG.net 11.28, 20.23, GLMorg 83.32, GRR 1.60, 18.7, 74.2n, GG.net 65.42 3.27n, GSCyf 2.38n Rhuddallt – treflan ger Rhiwabon, Maelor Rhwmnai – yn y cyfuniad gwin Rhwmnai Gymraeg: Rhuddallt GSH 6.21n, Y am win o dde Sbaen: Rhwmnai GHS Rhuddallt GLMorg 82.44n, GLl 14.42n 5.33n Rhuddlan – tref, castell a chwmwd yng Rhyd Angain – man anhysbys a fu’n safle nghantref Tegeingl. Goresgynnwyd brwydr: Rhyd Angain VI 8.36n castell Rhuddlan gan Lywelyn ab Rhyd Chwima – rhyd ar afon Hafren yn Iorwerth yn 1213: Caer Degeingl agos at gastell Trefaldwyn: Rhyd GGDT 6.16n, Rhuddlan I 9.79n, II Chwima VI 35.38n 12.4n, IV 1.57n, 6.264n, 7.20n, 21, V Rhyd Nug – rhyd ar afon Nug, o bosibl lle 23.88n, 165n, VI 18.22n, GG.net mae’r A543 yn croesi Nug rhwng 61.64n, GGDT 6.90, GHD 1.55, 4.4, Pentrefoelas a Dinbych: Rhyd Nug V GIBH 4.42n, GRR 1.2, GSCyf 2.37n, 1.128 Rhuddlan Degeingl V 25.26 Rhyd Wrial – lle (neu o bosibl afon) ger Rhuddlan Deifi – castell yng nghantref Rhuthun: Rhyd Wrial GPB 7.30n Gwynionydd, Ceredigion: Rhuddlan Rhyd y Tyfod – Rhyd y Tywod (Duon), a Deifi V 25.25n enwir yn y canu darogan, yn cyfateb i’r Rhufain – prifddinas yr Eidal; defnyddir yr Saesneg Sandyford: Rhyd y Tyfod ymadrodd hyd Rufain, hyd yn Rhufain GIBH 4.57–8n neu tros Rufain yn aml i gyfleu pellter Rhyd-briw, Y – Castell Du neu Ryd-y-briw, mawr: Rhufain I 3.35, 11.69, II 3.5n, wrth gymer afonydd Senni ac Wysg, ger 23.10n, 26.21n, III 3.163n, 16.155n, IV Pont Senni, Brycheiniog: Y Rhyd-briw 1.13, VI 8.32n, 18.72n, DG.net 80.45– GHyD 35.34n, 36.45 6n, 86.23n, 128.19n, 150.5, 168.2, Rhydlafar – cartref noddwr ger Sain GG.net 23.10, 29.40, 36.42, 37.14, Ffagan, Dinas Powys, Morgannwg: 61.57n, 82.48, 91.21n, 102.18, 107.20n, Rhydlafar GHyD 74.17, 81.14n 111.59, 112.2, 4n, 125.9, ASCent 7.15, B14 45.5, CYSDT 2.6n, 38n, 10.19n, Rhydodyn – cartref noddwr yn Llansawel, 11.33n GDGor 5.36n, GEO 1.167n. cwmwd Caeo: Rhydodyn GG.net GGLl 13.34, GGM 13.4, GGMD iii, 101a.47, GEO Atod.D40.3n, GLl 1.40n, 90, GHD 1.54, 8.36, 12.76, 26.21, 15.30n, GMD 3.66n, GyN 1.38n GHS 25.39n, GHyD 17.46, 20.13, 28.6n, Rhydonnen – trefgordd yng nghwmwd 56.25n, 57.50, Atod.III.2, 64, 80, GIG Perfedd, Uwch Aeron: Rhydonnen 22.12, 29.10, 24, GILlF 12.76, GIRh GGMD i, 3.174n 8.44, 45, 118, 124, GLMorg 15.6, 14, Rhydychen – Oxford: Rhydychen GG.net 24, 18.37, 22.53, 24.12n, 42.24, 25, 6.28, CYSDT 14.46n, GHyD 58.18, 44.56n, 64.70n, 87.70, 97.23, 98.74, 86.54n, GLMorg Atod.i.37n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 50 Rhydyfyrien – cartref noddwr neu le yn Sieb – Cheapside, ardal enwog am ei siopau Llanbadarn-y-Creuddyn, heb fod nepell yn Llundain: Sieb, Siêb GG.net 22.28n, o Riwarthen, cwmwd Perfedd, Uwch 58.53n, 102.35, GHD 8.2, 10.14, 16.35, Aeron, Ceredigion: Rhydyfyrien 18.25, GHS 25.49n, GHyD 48.31, 50.44, GSPhE 5.47n 105.47, Atod.i.22, GIRh 1.9n, GLMorg Rhymi – afon Rhymni a lunia’r ffin 10.54, 24.75, 38.31, 39.22, GLl 5.10n, draddodiadol rhwng Morgannwg a 19.29n, GRhGE 4.57n, Siêp GG.net Mynwy: Rhymi GHS 11.52n, GLMorg 41.4n, 73.52n, 101a.24n, GIG 10.52n, Y 25.41n Sieb GSDT 11.21n, GyN 12.13n, Sieb- Rhystud barth gw. Llanrhystud seid GLMorg 65.68 Sain Dunwyd – cartref noddwr, ger Sieffild – Sheffield yn swydd Efrog: Llanilltud Fawr, Morgannwg: Sain Sieffild GG.net 78.28 Dunwyd GLMorg 2.8, 3.18, 45, 95.11 Siffnal – Shifnal yn swydd Amwythig: Sain Miliwns – St Emilion, tref yn ardal Siffnal GG.net 78.30n Bordeaux sy’n enwog am ei gwin: Sain Sin – palas Sheen gynt ar lan afon Tafwys Miliwns GHS 5.32n yn Richmond, ger Llundain: Sin GG.net Sain Siâm – Santiago de Compostella yn 37.10, GHD 1.27, 5.22n, 16.75, 21.37, Sbaen, man claddu Iago yn ôl traddodiad GHS 5.21n, GHyD 37.68, GLl 17.30n, a chyrchfan boblogaidd iawn i GSC 35.76, GSDT 5.59n bererinion: Caer Iago 17.54n, Sain Sina, Sinai gw. Mynydd Sinai Siâm GG.net 37.11, GHS 7.63n, GIRh sir Benfro – sir Benfro GLMorg 70.68, 8.103–6n swydd Benfro GyN 12.101 Sain Siors – St. George-super-Ely: Sain sir Benfro gw. swydd Benfro Siors GLMorg 4.28n sir Ddinbych – sir Ddinbech GRR 3.28n, Saint – afon yn llifo i’r Fenai yng sir Ddinbych GLMorg 83.22, swydd Nghaernarfon, Gwynedd: Saint GG.net Ddinbych GSDT 3.6n, GSH 12.9, GyN 65.2n 15.3 Sanclêr – castell ac arglwyddiaeth i’r sir Feirionnydd – sir Feirionnydd GSDT dwyrain o Gaerfyrddin; dinistriodd 1.55n Llywelyn ab Iorwerth y castell yn 1215: sir Fôn gw. Môn Sain Clêr GG.net 27.35n, Saint Clêr IV sir Fynwy yn cyfateb yn fras i Went: sir 8.45, 9.96, V 25.21n, V 26.19 Fynwy GLMorg 25.24, 27.28, 29.20, Sandwig – Sandwich, porthladd pwysig 35.1, 39.16 gynt yn swydd Gaint: Sandwig GHD sir Gaer (Cheshire) gw. swydd Gaer 23.16n sir Gaerfyrddin – sir Gaer GLMorg Sarn Elen – yr hen ffordd Rufeinig ar hyd 60.17n, GLMorg 61.52, sir gorllewin Cymru: Ffordd Elen GLlG Gaerfyrddin GG.net 13.47–8, swydd Atod.23–4, Sarn Elen GG.net 21.6n Gaer DG.net 39.9n, GG.net 14.18, Seinghennydd – Senghennydd, cantref ym GHyD 77.12, GHyD 94.33, GyN Morgannwg: Seinghennydd GGDT 12.127n, GyN 14.88, 118, 15.4 13.18n, GLMorg 19.7n sir Gaernarfon – sir a ffurfiwyd yn 1284 Seion – Mynydd Seion, yr adeiladwyd pan gyfunwyd cantrefi Arllechwedd, Jerwsalem arno: Seion GLMorg 22.89 Arfon a Llŷn: Caer GLMorg 83.19, sir Sgêr fferm a berthynai i abaty Nedd yng Gaer GG.net 55.52n, GHD 18.40n, nghantref Castellnewydd ar Ogwr: Sgêr GLMorg 86.58, 90.34, GMBen 15.10, GLMorg 13.16 GSDT 10.33n, GSH 13.4n, sir Gaer Sgotland gw. Yr Alban Arfon GGDT 5.25n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 51 sir y Fflint – sir a ffurfiwyd yn 1284 yn Syfaddon gw. Llyn Syfaddon cyfateb i gantref Tegeingl: sir y Fflint Syfarn gw. Hafren GSH 7.66, GHD 1.46 Sythwerc – Southwark, Llundain: Siwdea – Judea, bellach de Palasteina: Sythwerc GIRh 3.115n Iwda GLMorg 29.40n, Siwda GHS Taf – afon yn tarddu ger terfyn deheuol 21.27, Siwdea GIRh 8.96n, Suddea Ceredigion: Taf II 2.49n GIG 14.62n GBDd 5.19 Taf – afon yn y de-ddwyrain, afon yn Snawdwn gw. Eryri tarddu ym Mannau Brycheiniog ac yn Soch – afon yn llifo i’r môr yn Abersoch: ymuno â Hafren yng Nghaerdydd: Taf Soch GIG 37.15n, GMD 2.7n VII 50.33n, ?DG.net 160.11, GC 4.7n, Sodma – Sodom, dinas yng ngwlad yr GGMD i, 4.118n, GHyD 59.26n, GIBH Iorddonen, Beibl: Sodma GG.net Atod.v.14n, GLl 18.16 89.14n, GHS 14.7n Tafar – afon Tamar sy’n ffin rhwng Stafford – dinas yng nghanolbarth Lloegr: Cernyw a Dyfnaint, ac a ystyrid yn ffin Staffordd GG.net 44.43n orllewinol eithaf Lloegr: Tafar V Swmersed, Swmrséd, Swmrsed gw. Gwlad 23.36n yr Haf Tafwys – afon Thames yn ne-ddwyrain swydd Ddinbych gw. sir Ddinbych Lloegr: Tafwys I 7.112n (llsgr. Swydd Erbin – enw o bosibl ar sir Benfro trachawys), Tems, GSC 46.10, GHyD neu ran ohoni: Swydd Erbin VI 25.18n 56.30, Tems GLMorg 87.9 swydd Gaer Cheshire: sir Gaer GHyD Tair Rhagynys – sef Ynys Waith, Ynys 50.21n swydd Gaer GG.net 71.35n, Môn ac Ynys Manaw: Tair RhagynysI GRR 1.3n, 2.20 1.20n Swydd Gent gw. Caint, Cent Tal Moelfre – lleoliad ansicr un o frwydrau swydd Henffodd – Herefordshire: swydd Owain Gwynedd yn erbyn Harri II yn Henffordd GG.net 36.12 1157, naill ai ym Moelfre, Môn, neu ger Abermenai: Tal Moelfre I 8.42n swydd Iorc – swydd Efrog: swydd Iorc GHS 7.2n Talerddig – cartref noddwr ger Llanbrynmair: Talerddig GSC 30.12 swydd Lincol – Lincolnshire: swydd Lincol GHS 7.44n Talgarth – prif lys Arwystli Uwch Coed ger Trefeglwys: Talgarth III 22.4n, 8 Swydd Loncastr – Lancastershire: swydd Loncastr GHS 7.44n Talgarth – safle brwydr ger Pennal ym mhlwyf Tywyn; o bosibl lleoliad Plas Swydd Wynogion – cwmwd yng nghantref Talgarth heddiw: Talgarth II 14.72n Maelienydd: Swydd Wynogiawn III 21.134n Talgarth – tref fechan yng nghwmwd Talgarth, Brycheiniog: Talgarth GG.net Swydd y Waun – yn cynnwys cymydau 30.24, GHyD 42.24, 48.21, GLMorg Nanheudwy, Mochnant Is Rhaeadr a 51.10n, 30, 51.66, 52.28 Chynllaith: Swydd y Waun GG.net 103.34n, 104.7, 107.60n, GILlF 11.64n, Talybolion – cwmwd yng nghantref GSC 48.44n Cemais, Môn: Talebolion GG.net 39.52n, Talybolion VI 31.31n, GGGr Sycharth cartref Owain Glyndŵr, Llansilin, 8.19n cwmwd Cynllaith: Sycharth GG.net 38.51n, GGLl 12.66n, GIG 8.92, 10.92, Tal-y-bont – Tal-y-bont, ger Y Trallwng: 14.104, GLl 27.19n Tal-y-bont GG.net 88.31n Tal-y-llyn – Llangasty Tal-y-llyn, cwmwd Sychnant – lle rhoddodd tad Gwenfrewy dir i Feuno i adeiladu capel: Sychnant GSH Tir Ralff, Brycheiniog: Tal-y-llyn 18.50n GHyD 7.46n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 52 Tal-y-llyn – yng nghwmwd Ystumanner, Terwyn – Terouenne, Ffrainc, lle dug Harri Meirionnydd: Tal-y-llyn GMBr 10.14 VIII gyrch yn erbyn Ffrainc yn 1513 Tanad – afon ar y ffin rhwng Powys Fadog (Cylch LlGC ix (1955–6), 295–300): a Phowys Wenwynwyn ac yn llifo i Terwyn GLMorg 97.57, 98.51 Efyrnwy ger Abertanad: Tanad VI Tindaethwy gw. Dindaethwy 18.81n, GG.net 86.13, 40, 87.29n, Tinllaen – Dinllaen, yng nghantef Llŷn: 88.11n, 89.57n, 95.36n, GLl 22.3n Tinlläen GIG 37.40 Tawy – afon Tawe sy’n tarddu ym Mannau Tir Fflur – Ystrad-fflur, abaty Sistersaidd Brycheiniog ac yn llifo i’r môr yn yng Ngheredigion: Tir Fflur GIG 14.82 Abertawe: Tawy GG.net 14.20n, GC Tir Glân – y Tir Sanctaidd: Tir Glân GIG 4.7n, 6.4, GDC 3.56, 113, GHS 11.52n, 1.54 GHyD 8.17n, 32.8, 59.27n, 42, 80.42, Tir Iarll – cwmwd ym Morgannwg: Tir GILlF 9.49n, GLl 18.16, GMD 1.56, Iarll GLMorg 14.16n, 94.24n 3.35, GSRh 3.27n, 4.108n Tir Mal gw. Maelienydd Tefeidiad – afon yn tarddu ychydig i’r de o’r Drenewydd ac yn llifo i Hafren y tu Tir Ralff – cwmwd yn y Cantref Mawr ym Mrycheiniog: Tir Ralff GHyD 48.24 isaf i Gaerwrangon (Teme): Tefeidiad GDC 16.13n, GHS 25.28n Tir yr Iâ – rhan eithaf y ddaear, yn ôl y Tegeingl – cantref yn nwyrain y syniad fod y ddaear wedi ei chyfansoddi Berfeddwlad, yn cynnwys cymydau o bum gwregys: Tir yr Iâ GDEp 19.23n Cwnsyllt, Prestatyn a Rhuddlan ac yn Tor-y-coed – o bosibl i’w gysylltu â cyfateb yn fras i’r hen sir y Fflint: Thorcoed Uchaf a Thorcoed Fawr rhwng Tegaingl GG.net 121.22n, Tegeingl Pontyberem a Llanddarog: Tor-y-coed I 1.15, II 6.39n (llsgr. Tegygyl), 25.42n, GSPhE 8.30n IV 1.11n, 4.125n, 5.102n, GG.net Traean, Y – man anhysbys, yn agos i’r ffin 43.54n, 47.16n, 61.63n, 70.32n, GGDT rhwng cantrefi Meirionnydd ac 6.48, GGMD iii, 1.37, GHD 20.19, GIG Ardudwy: Y Traean II 15.23n 12.54, 13.77, 15.20, GLMorg 77.41, Traean, Y – rhan o arglwyddiaeth 84.32, GMRh 11.10n, GRR 1.44, GSC Croesoswallt, swydd Amwythig: Y 48.46, GSH 9.33, 17.5n Traean GG.net 95.43n Teibr – afon Tevere sy’n llifo drwy Rufain: Traeth Coch, Y – ger Llanddona, Môn: Y Teibr GLMorg 68.57n, 86.68, 98.80 Traeth Coch GIG 4.40, Traeth Coch Teifi – afon yn tarddu yng ngogledd GLMorg 80.47n Ceredigion ac yn llifo i’r môr yn Traeth Helig – yr ardal a elwir hefyd Tyno Aberteifi: Afon Deifi GLMorg 68.11, Helig, oddi ar arfordir y gogledd, rhwng Teifi III 21.78n, IV 2.14n, 4.191n, Llanfairfechan a’r Gogarth, ac a 6.115n, VII 24.51n, 54.32n, DG.net 5.5, gysylltid mewn chwedloniaeth â’r 22, 31.10, 77.35n, 129.37, GG.net 8.36, Brenin Helig ap Glannog (gw. hefyd 9.45n, 12.9, 46, 13.4, 43.25, GC 11.37n, Tyno Helig): Traeth Helig GRhGE GGMD i, 4.139n, GHyD 80.32, 2.60n Atod.II.8, GMD 3.42n Traeth Mall gw. Malltraeth Teigrys – afon sy’n ymuno â’r Offrates cyn Traeth Maw, Y – r rhwng Porthmadog ac cyrraedd y môr yng ngwlff Persia: Aberglaslyn: Y Traeth Mawr DG.net Teigrys GHyD 59.26n 129.19 Teir – Tyre yn Sicilia, enwog am ei win: Trallwng Cynfyn – bellach Trallong, Teir GHS 5.37n eglwys Dewi ym mhlwyf Llywel, yn Teirgwent gw. Gwent Nefynnog, y Cantref Mawr, Teon gw. Carneddau Teon Brycheiniog: Trallwng Cynfyn II

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 53 26.102n Tref y Garn – Trefgarn Owain, yn Rhos, sir Trallwng Elfael – lleoliad anhysbys yng Benfro: Tref y Garn GIG 8.62n nghantref Elfael; ai Trawley/Trowley yn Trefal – anhysbys, o bosibl i’w uniaethu â Llanbedr Castell-paen? Trallwng Elfael Thrafle ger Casllwchwr: Trefal II II 23.25n 24.38n Trallwng, Y – yng nghwmwd Trefdraeth – castell a bwrdeistref yng Ystradmarchell, Powys; fe’i gelwid nghantref Cemais, Dyfed: Trefdraeth weithiau’n Trallwng Llywelyn er mwyn VI 35.42n, Tref y Traeth GIG 8.60n gwahaniaethu rhyngddo a Thrallwng Trefeglwys – ger Llanidloes, Arwystli: Gollen gyfagos: Trallwng Llewelyn V Trefeglwys ASCent 1.58n, GSC 14.43, 10.61, Y Drallwng GILlF 13.29n, Y 53.15 Trallwng V 10.60n, 23.122n, GG.net Trefeilir – cartref noddwr, Trefdraeth, 39.70n, GGLl 19.74n, GSC 23.46, Malltraeth, Môn: Trefeilir GSRh 13.13n, 25.26, 26.34 32, 33 Tre Ddryw – Tre’r Dryw, cartref noddwr, Trefeilw – gynt Trefgalw, trefgordd yn ym mhlwyf Llanidan, Môn: Tre Ddryw Llanrhaeadr-ym-Mochnant, cwmwd CYSDT 4.16n Mochnant Is Rhaeadr: Trefgalw III Tre’r Garrai gw. Dinas y Garrai 8.13n, IV 12.13 Tre’r-badd gw. Caerfaddon Trefesgob – Bishop’s Castle, castell yn Tre’rcastell – Trecastell cartref noddwr yng swydd Amwythig: Trefesgob GMBr nghwmwd Dindaethwy, cantref Rhosyr, 13.8 Môn; daeth yn un o bum llys ystad Trefgarnedd – Tregarnedd, cartref noddwr Mostyn: Tre’rcastell GBDd 6.15n, ger Llangefni, Môn; daeth yn un o bum GGMD i, 3.18n, 211n, GHyD 36.20, llys ystad Mostyn: Trefgarnedd GGDT GIG 4.56, 5.69, 74 7.20n Tre’rdelyn – cartref noddwr yn Trefgoed – Trefgoed Seisyllt, Llanfor, Llythyfnwg, sir Faesyfed: Tre’rdelyn Penllyn: Trefgoed GMD 1.17n GLMorg 72.22n, .57 Trefgwnter – Trwgwnter, cartref noddwr Tre’rtŵr – Tretŵr, cartref uchelwr yn ger Talgarth, Dyffryn Gwy: Trefgwnter Llanfihangel Cwm Du, Brycheiniog: GG.net 30.48 Tre’rtŵr GG.net 19.26n, GDEp 13.36, Trefnant cartref noddwr, o bosibl yr un â GHS 26.22n, GHyD 10.34n, 48.24n, Chaer Drefnant: Trefnant GGMD i, 51.4, 52.22, 55.2, 57.52, 66.5, 69.26, 1.3n GSPhE 1.51n, GyN 12.24n, Y Tŵr Trefor – rhan o blwyf Llangollen, GHyD 39.41n, 50.5, 53.3, 63.12n, 65.3n, Nanheudwy, yn cynnwys Trefor Uchaf a GLMorg 13.5n Threfor Isaf: Trefawr, Trefor GG.net Tredegyr – ym Morgannwg: Tredegyr 3.55n, 72.22n, 103.38n, 39, 105.9n, 23n, GLMorg 31.12n, 32.22 49, 107.59n, 111.24n, 25, 112.4n, Tredwrstan – Tredwstan castell 113.85n, 116.59, GGLl 1.37n, GHD Normanaidd a maenor ger Talgarth, 7.15, 8.36, 27.9, GHS 34.21, Y Dref- Brycheiniog: Tredwrstan GHyD 5.13– fawr GG.net 99.4n 14, 40.23n Trefrydd gw. Y Drefrudd Tref Idloes – Llanidloes yn Arwystli: Tref Tref-wern – treflan yng nghwmwd Elfael Is Idloes B14 45.22, GSC 15.5–6 Mynydd, cantref Elfael: Tref-wern Tref Lywarch – Trelywarch, cartref noddwr GHyD 44.33n ychydig i’r gogledd o eglwys Trefyclawdd – Trefyclo (Knighton), sir Llanfwrog, Môn: Tref Lywarch GGMD Faesyfed: Trefyclawdd GDC 16.34n iii, 3.40n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 54 Trefynor – cartref noddwr neu drefgordd Trum Elidir – mynydd neu fryn anhysbys, o yng nghwmwd Mabwyniawn, bosibl yn Y Berwyn: Trum Elidir Ceredigon: Trefynor GLlBH 18.22n GG.net 108.54n Trefynyw – Trefynwy ym Mynwy: Tuedd – afon Tweed, yn yr ardal ffiniol Trefynyw GSCyf 2.17n rhwng gogledd Lloegr a’r Alban: Tuedd Tregarn – Trefgarnowain, plwyf Breudeth, GGMD i, 3.79n, 6.36n, GGMD iii, sir Benfro: Tregarn GG.net 80.58n 1.33n Tregaron – yng Ngheredigion (gw. hefyd Tŵr, Y gw. Tre’rtŵr Caer Garon): Tregaron GyN 11.46 Tŵr Bablon – Tŵr Babel, ym Mabilon, gw. Tre-gib – cartref noddwr ger Llandeilo Genesis xi.1–9; cymherid adeiladau Fawr, Is Cennen: Tref-gib GHyD 3.44n, uchel ag ef: Tŵr Babilon DG.net 12.28 122.24n, Tŵr Bablon GDGor 6.12n, Tregynon – plwyf yng Nghedewain, nid Tŵr Pabilon GDEp 14.50n, Tŵr nepell o Fanafon: Tregynon GHS Pablon GSC 7.14n 30.53n Twrcelyn – cwmwd yng nghantref Cemais, Trehwfa – cartref noddwr ym Modedern, Môn: Twrcelyn GG.net 62.11n, 14, Llifon, Môn: Trehwfa GSRh 13.31n, 34 GGGr 8.21–2n, GGMD iii, 6.2n Tren – afon fechan yn llifo i afon Teifi ger Tŵr Cynfael – Castell Cynfael yng Llanybydder: Tren GG.net 12.51 nghwmwd Ystumanner, Meirionnydd a Tren – afon Tern yn tarddu yn swydd gipwiyd yn 1147 gan Hywel ab Owain Stafford ac yn llifo drwy swydd Gwynedd a’i frawd Cynan: Tŵr Cynfael IV 6.91n Amwythig ac i Hafren ger Wroxeter; fe’i hystyrid yn hen ffin dwyreiniol Powys: Twrch – afon sy’n codi yn y mynydd-dir i’r Tren II 2.50n, 25.33n, III 24.118n, IV de-ddwyrain o Landdewibrefi ac yn llifo 6.35n, V 30.11, VI 24.72n, Trenydd I i’r de gan ymuno ag afon Cothi ychydig 3.112n Tyrn V 20.40n, Y Tern GILlF i’r de o Bumsaint: Twrch II 26.147n 1.22n Tŵr Edeirniawn gw. Yr Hendwr Trent – afon yn tarddu yn swydd Stafford Twren – Touraine, Ffrainc, enwog am ei ac yn ymuno ag afon Ouse ychydig i’r wir: Twren GHS 5.38n de o Hull: afon Drent GHyD 33.30, Tŵr Gwallter – Castell Gwallter ger Trent GG.net 14.53n, GLMorg 1.13, Llanfihangel Genau’r Glyn, yng 45.4, 87.44, GSDT 5.56n nghantref Penweddig: Tŵr Gwallter Treowain – cartref noddwr ger Trefynwy, GSC 13.6n Gwent: Treowain GLMorg 27.38n Tŵr Gwyn, Y – Tŵr Llundain: Tŵr Gwyn Tringarth – Y Fan Dringarth neu Ros GLl 9.7n, Y Tŵr GG.net 17.35n, Dringarth, i’r gogledd o Ystradfellte, Y GLMorg 96.28, 97.36, 41, 97.41, Y Tŵr Cantref Mawr, Brycheiniog: Tringarth Gwyn GG.net 80.25n, GLMorg 28.26, GHyD 33.20n 96.25, 97.75, GMBr 8.3, GSH 7.55n Trin – afon Tyne yng ngogledd Lloegr: Twrnai – Tournai, dinas yn Fflandrys, Trin GLMorg 90.49n bellach yng Ngwlad Belg: Twrnai Tro – cartref noddwr yn Llanfihangel GLMorg 8.2n, 97.58, 98.52 Troddi, i’r de o Drefynwy: Tro GG.net Twrog – Llandwrog yn Uwch Gwyrfai: 19.26n Twrog CYSDT 1.32n Tro, Troe, Troea, Troia gw. Caerdroea Tŵr Penfro – castell Penfro, Dyfed: Tŵr Troe – Llanfihangel Troddi ym Mynwy (S. Penfro I 8.25n Mitchel Troy): Troe GLMorg 35.8 Tŵr y Faner – un o dyrau castell Cricieth Trum gw. Dulyn (‘Engine Tower’): Tŵr y Faner GMBen

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 55 15.29n Tywyn, Y gw. Tywyn Tŵr yr Eryr – prif dŵr castell Caernarfon: Ulltach gw. Wlster Tŵr Eryr GSC 13.6n, Tŵr yr Eryr Un Dref ar Ddeg, Yr – Ruyton XI Towns, GG.net 105.20n, GRhGE 2.21–2n, 68 maenor ym meddiant teulu Fitzalan i’r Tŷ Gwyn – cartref noddwr, o bosibl, yng gogledd-orllewin o Amwythig: Yr Un Ngharno (ansicr yw’r cyfeiriadau o Dre’ ar Ddeg GGM 7.42n, Yr Un-dref- GRR): Tŷ Gwyn GRR 10.42n, Y Tŷ ar-ddeg GSCyf 11.32n Gwyn GSC 12.21n, GRR 10.58 Urddonen gw. Iorddonen Tŷ Gwyn – Hendy-gwyn ar Daf: abaty Uwch Aeron – yr ardal i’r gogledd o afon Sistersaidd, mam eglwys Ystrad-fflur, Aeron yng Ngheredigion: Uwch Aeron yn sir Gaerfyrddin: Y Tŷ-gwyn GIG DG.net 47.13n, GG.net 10.16, 11.22, 14.64n, 68, GLMorg 72.30 GDC 2.59n, GHyD 10.25, GMBr 14.29, Tydoch gw. Llandudoch GyN 7.17n Tyddewi gw. Mynyw Uwch Coed – rhan ogleddol cwmwd Tyle-glas, Y – cartref noddwr ger y Clas ar Gwrthrynion: Uwch Coed 11.26n, 48, Wy: Y Tyle-glas GHyD 41.7, 43.32 12.40, 66, 13.2 Tyno Helig llys chwedlonol a gysylltir â’r Uwch Elwy – nid enw swyddogol; ymuna Brenin Helig ap Glannog, ar Draeth afon Elwy ag afon Clwyd fel Llanelwy: Helig, rhwng Llanfairfechan a’r Gogarth Uwch Elwy GRR 4.27n (gw. hefyd Traeth Helig): Helig Dyno Uwch-y-llyn gw. Llaniwllyn GGrG 1.31n, Tyno Helig GGrG 6.24n, Waederw, Y – safle brwydr anhysbys ym 68 Meirionnydd, rhwng Gruffudd ap Cynan Tynobydwal bellach Tal-y-bidwal, (m.1137) a Thrahaearn ap Caradog (cf. trefgordd ym Mryneglwys, cwmwd Iâl: HGK 9 glynn kyving, y lle a elwir yg Tynobydwal II 15.43n Kymraec Gvaet Erw, neu y Tir Tyrn gw. Tren Gvaetlyt): Y Waederw I 3.128n Tywi – afon yn tarddu yn Fforest Tywi ac Warwig – Warwick: Warwig GG.net yn llifo i’r môr ger castell Llansteffan yn 44.24n, GHyD 3.42n, 12.50, GSH 8.57n sir Gaerfyrddin; llunia’r ffin rhwng Waun Isaf, Y – trefgordd yn y Waun Ceredigion a Buellt i’r dwyrain a rhwng (Chirk): Y Waun Isaf GG.net 104.1n, Ceredigion a sir Gaerfyrddin yn y de: 105.35n Tywi II 26.145n, DG.net 1.12, GG.net Waun, Y – tref (Chirk) ar y ffin â swydd 27.45n, GGDT 11.12n, GHyD 8.18, Amwythig a ymrannai’n Waun Isaf a’r 79.42, 80.42, 46, GIGeth 9.48n, GIRh Waun Uchaf: Y Waun VII 28.10n, 4.53–4n, GLMorg 60.26, GMD 3.35, 89, GG.net 95.43n, 104.17, 105.42n, 107.49, GyN 3.47n GHD 20.17, GSC 48.14, dwy Waun Tywyn – cartref noddwr ger y Ferwig, ger GG.net 107.14n, y ddwy Waun GG.net Aberteifi, Ceredigion: Tywyn DG.net 111.23 46.28, GHD 8.9, GHS 2.21n, GSC Weblai, Weble gw. Gweblai 7.30n, Y Tywyn GG.net 38.20n, GHD Wengraig, Y – y graig y saif plasty Nannau 8.3n arni neu lys cysylltiedig â Nannau, ym Tywyn – tref ac eglwys ar lan y môr yng mhlwyf Llanfachreth, Meirionnydd: Y nghwmwd Ystumanner, Meirionnydd: Graig Wen GG.net 49.7n, Y Wengraig Tywyn I 1.10n, II 1.125, GG.net 14.53n, GG.net 50.50n, 51.13n GHD 24.10, GMBr 10.13, 14.24n, GyN Wenallt, Y – Craig y Wennallt yng 7.18n, Y Tywyn GMBr 20.18, GSC Ngwernyclepa, cantref Gwynllŵg: Y 29.16, 41.37, 42.11n, 50 Wennallt DG.net 15.47n

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 56 Westmestr – abaty Westminster, abaty, 34.23, 36.15, 39.52, 40.49, 45.63, 53.32, Llundain: Wesmestr GLMorg 10.54, 54.16, 55.27, 73.23, GLl 18.8, 15, 54, 18.27, 39.22, 79.3, 84.17, 87.22, 98.44, GyN 11.99 99.9, Wesmustr GIG 10.30n, Y Peutyn-du, Y – cartref noddwr, yn Llan- Westmestr GG.net 94.6n, GLMorg 77.5 ddew, Brycheiniog: Y Peutyn GDEp Wetnal – Wettenhall, cartref noddwr yn 5.6n swydd Gaer: Wetnal GIBH 1.2n Ymyr gw. Hymr Wigmor – Wigmore, castell y Mortmeriaid, Ynys Afallach – ynys chwedlonol, lle gogledd Swydd Henffordd: Wigmor lluniwyd Caledfwlch, cleddyf Arthur: 20.95n, GHyD 69.38, GSC 39.40n Ynys Afallach GRhGE 5.40n Winsor – Windsor, castell brenhinol, Ynys Brydain, Ynys Brydyn gw. Prydain Berkshire: Winsawr GG.net 97.43n, Ynys Derllys – Cwrt Derllys, maenor yng GHD 11.7, GLMorg 99.10, Winsor nghwmwd Derllys, Cantref Gwarthaf: GHD 11.54, GHS 6.6n, 67, GLMorg Ynys Derllys GPB 1.29n, 44 3.75, 10.52, 64.19, 85.36, GSDT 14.4, Ynys Dywell, Y Dywell Ynys gw. Môn Gwynsor GIG 1.8n Ynysedd y Gogledd – ynysoedd yn yr Wlasgód – Woolascott, trefgordd yng Alban, o bosibl Ynysoedd yr Hebrides, nghyffiniau Amwythig: Wlasgód Outisles: Wtil GG.net 120.4n, Ynysedd GG.net 83.34n y Gogledd II 26.278n, GLMorg 37.44 Wlster – Ulster (Ulaidh), Iwerddon: Ynys Wicht – Ynys Wyth, Isle of Wight: Ulltach GC 11.80n, 82, Wlster GHD Ynys Wicht GIG 17.57 21.22, GIG 20.128, 132, 134 Ynys Wydrin – Glastonbury, de-orllewin Wmbrland gw. Northwmberland Lloegr: Ynys Wydrin GG.net 22.60n Wnion – afon yn llifo i’r de o Nannau: Ynys y Cedyrn, Ynys Cedyrn gw. Prydain Wnion GLlG 8.38n Ynys y Morynion Ynys Afallon: Ynys y Wrecsam – ym Maelor Gymraeg Morynion GDEp 14.34n Gwrecsam GG.net 72.19n, 110.36n, 111.19n, GHD 14.31, Gwregsam Ynys y Saint gw. Enlli GHyD 83.36n Yri, Yr gw. Eryri Wsedr gw. Caerwrangon Ysbaen – Sbaen (acennir Ysbaen gan amlaf Wtil gw. Ynysedd y Gogledd ar y sillaf gyntaf): Ysbaen GG.net 29.28, GGGr 7.17n, 8.9n, GGLl 20.4n, Wyddfa, Yr – mynydd yn Eryri: Yr GLMorg 43.29n, 86.21, 87.64, GRhGE Wyddfa CYSDT 15.55n, Y Wyddfa 1.24, 62, GRhGE 1.62, Y Sbaen GHS GG.net 21.36n, GDGor 6.17, Moel y 23.43, Yr Ysbaen, Yr Ýsbaen GG.net Wyddfa GyN 4.62 77.20n, GDEp 12.41–2n, GHS 5.36n, Wyddgrug, Yr – tref yn Nhegeingl yr 37, GLl 28.27n ymosododd Llywelyn ab Iorwerth arni Ysbrús, Yr – Prwsia, gogledd yr Almaen: ar 6 Ionawr 1199; daeth i’w feddiant yn Yr Ysbrús GG.net 96.26n 1218: Y Wyddgrug V 1.122n, 20.45n, 23.111n, 125, 163, 25.27n Ysbyty, Yr gw. Dôl Gynwal Wysg – afon yn tarddu ym Mynydd Ysgeifiog – plwyf yn sir y Fflint: ’Sgeifiog Myddfai yn Nyfed, ac yn llifo drwy GSH 10.12, Ysgeifiawg GHD 2.26, Bowys a Gwent cyn cyrraedd Moryd GSH 9.104 Hafren ger Casnewydd: Wysg V 14.25n, Ysgêr, Yr gw. Ysgir GG.net 19.74n, 27.14n, 114.9n, GHyD Ysgir – afon Ysgir Fawr ac Ysgir Fechan, 7.28, 13.15, 29.28n, 30.28, 32.8, 42.42, sy’n llifo o bobtu Merthyr Cynog, 59.28n, 88.1, GLMorg 25.31, 30.34, Brycheiniog: dwy Ysgir GHyD 14.10n, Esgyr GLl 18.8n, Yr Ysgêr GDEp

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 57 3.35n Trallwng; hefyd enw ar y cwmwd: Ysgöen – ansicr, efallai i’w gysylltu â Ystrad I 7.84n, Ystrad Marchell Scone (Gaeleg yr Alban: Sgàin), bellach GG.net 82.1n, GHD 26.8, GRhGE Old Scone, yn Perthshire: Ysgöen V 10.35–6n 30.16n Ystradmerthyr – ger Cydweli: Ystrad Ysgotland gw. Yr Alban GMBr 18.1, 19 Yslwch, Yr – Y Slwch, cartref noddwr, ar Ystradmeurig – safle hen lys brenhinol ger ochr ddwyreiniol Aberhonddu, ar lan Tregaron, ym Myfenydd; dinistwyd y ogleddol afon Wysg: Yr Yslwch GHyD castell gan Owain Gwynedd a’i frawd 38.4n, 40.6 Cadwaladr yn 1137: Ystrad Meurig II Ystog, Yr – plwyf (Churchstoke) yn sir 22.39n, Ystrad Meuryg I 9.103n, VI Drefaldwyn: Yr Ystog GHS 30.29n 20.49n, 54 Ystradmeurug GG.net 9.66 Ystrad – yng nghantref Rhufoniog: Ystrad Ystrad Nynnid – Llanddewi Ystradenni yng GRR 2.48 nghantref Maelienydd: Ystrad Nynnid Ystrad, Yr – Ystradfellte, Y Cantref Mawr, II 26.107n Brycheiniog: Yr Ystrad GHyD 33.37n Ystrad Tywi – tiriogaeth o gwmpas afon Tywi yn cynnwys y Cantref Mawr, Ystrad Alun cwmwd i’r gogledd-orllewin o Wrecsam yn cynnwys yr Wyddgrug: Cantref Eginog a’r Cantref Bychan: Alun VI 35.77n, Alun Ystrad GG.net Ystrad Tywi VI 12.10n, 35.50n, VII 43.42n, Ystrad III 14.21n, IV 2.17n, 46.5, 54.16n, GIG 14.47n, GLlG 6.3n, Ystrad Alun GSH 7.3 Tywi Ystrad GGDT 11.64n, GMD 3.3n, 4.10n Ystrad Astrwedd – ansicr, ond efallai i’w gysylltu ag Ystrad Alun, ac ymosodiad Ystradwy – ansicr, naill ai i. cywasgiad o Owain Gwynedd ar gastell yr Wyddgrug Ystrad Tywi, tiriogaeth o gwmpas Tywi ac Ystrad Alun (1146): Ystrad yn cynnwys y Cantref Mawr, Cantref Astrwedd I 8.11n Eginog a’r Cantref Bychan; ii. ffurf ar Ystrad Yw, cwmwd yng nghantref Ystradfellte – plwyf ychydig filltiroedd i’r Talgarth, Brycheiniog; neu iii. ffurf gogledd-ddwyrain o Lyn-nedd, Y gynnar ar yr enw Stradey, ger Llanelli: Cantref Mawr, Brycheiniog: Ystrad Ystradwy I 1.10n GHyD 32.3, Ystradfellte GHyD 32.26 GyN 6.62n, 10.30, 115 Ystrad Yw – cwmwd yng nghantref Talgarth, Brycheiniog: Ystrad Yw GHS Ystrad-fflur – abaty Sistersaidd yng 26.35n Ngharon Uwch Clawdd, Ceredigion: caer Fflur GG.net 8.23, côr Fflur Ystreingl – ansicr, i’w gysylltu, o bosibl, â GG.net 6.18, 7.40, Fflur Ystrad GG.net Striguil, hen enw ar gastell a phorthladd Cas-gwent: Ystreingl IV 4.256n 8.58, gloywgor Fflur GG.net 6.6, tai Fflur GHyD 3.52n, teml Fflur GG.net Ystrywaid, Yr – Ystrywaid, rhan o dref 5.4, 8.19, tŷ Fflur GG.net 8.18, tyrau Aberhonddu (lle saif eglwys Ioan): Yr Fflur GG.net 9.38, Yr Ystrad GHyD Ystrywaid GHyD 102.3n, Y Strowiaid 20.58n, Ystrad-fflur GG.net 9.9–10, GIBH 12.8n 30.38 Ystrad Fflur VII 20.12n, GLlG Ystwyth – afon yn Uwch Aeron, yn llifo i’r 2.11–12 môr ger Aberystwyth, Ceredigion Ystrad Langwm – ai dyffryn Llangwm yn Ystwyth VI 20.48n, DG.net 129.33, Ninmael?: Ystrad Langwm III 8.33n GHyD 80.28n Ystradmarchell – abaty Sistersaidd ger y

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 58 Byrfoddau Cyfres Beirdd y Tywysogion (12g.–13g.) I Gwaith Meilyr Brydydd a’i Ddisgynyddion, gol. J.E. Caerwyn Williams et al. (Caerdydd, 1994) II Gwaith Llywelyn Fardd I ac Eraill o Feirdd y Ddeuddegfed Ganrif, gol. Kathleen Anne Bramley et al. (Caerdydd, 1994) III Gwaith Cynddelw Brydydd Mawr, i, gol. Nerys Ann Jones ac Ann Parry Owen (Caerdydd, 1991) IV Gwaith Cynddelw Brydydd Mawr, ii, gol. Nerys Ann Jones ac Ann Parry Owen (Caerdydd, 1995) V Gwaith Llywarch ap Llywelyn ‘Prydydd y Moch’, gol. Elin M. Jones (Caerdydd, 1989) VI Gwaith Dafydd Benfras ac Eraill o Feirdd Hanner Cyntaf y Drydedd Ganrif ar Ddeg, gol. N.G. Costigan (Bosco) et al. (Caerdydd, 1995) VII Gwaith Bleddyn Fardd ac Eraill o Feirdd Ail Hanner y Drydedd Ganrif ar Ddeg, gol. Rhian M. Andrews et al. (Caerdydd, 1996)

Beirdd yr Uchelwyr a’r Gogynfeirdd Diweddar B14: Blodeugerdd Barddas o’r Bedwaredd Ganrif ar Ddeg, gol. Dafydd Johnston ([Caernarfon], 1989), cerdd 45: Gruffudd ab Adda ap Dafydd, fl. canol y 14g. B39: A. Cynfael Lake, ‘Marwnad Goronwy ap Tudur o Fôn’, Bwletin y Bwrdd Gwybodau Celtaidd, 39 (1992), 80–2: Gruffudd ap Gweflyn, fl.1382. BDG 129: Barddoniaeth Dafydd ab Gwilym, gol. Owen Jones a William Owen (Llundain, 1789), cerdd CXXIX: apocryffa Dafydd ap Gwilym (cf. Dafydd Johnston, Llên yr Uchelwyr (Caerdydd, 2005), 146n2, lle y dyddir y gerdd i’r 14g.). CYSDT: Cywyddau Ymryson Syr Dafydd Trefor, gol. Rhiannon Ifans (Aberystwyth, 2013): Syr Dafydd Trefor, c.1460–c.1528 CyT: R. Iestyn Daniel, ‘Awdl Saith Weddi’r Pader’, Cyfoeth y Testun, gol. R. Iestyn Daniel et al. (Caerdydd, 2003), 225–7: awdl grefyddol ddienw o Lyfr Coch Hergest, 14g. DGA 9, 10, 21, 47: Selections from the Dafydd ap Gwilym Apocrypha, ed. Helen Fulton (Llandysul, 1996): apocryffa Dafydd ap Gwilym, 14g. (cf. Dafydd Johnston, loc.cit.) DG.net 1–22, 24, 26, 28, 30–151: ‘Gwefan Dafydd ap Gwilym’ : Dafydd ap Gwilym, fl.1340au. DGnet 152–171: : cerddi ansicr, ?Dafydd ap Gwilym, fl.1340au. DG.net 23, 25, 27, 29: : Gruffudd Gryg, fl.c.1340–c.1380au. DGG2 66 a td. 116: Cywyddau Dafydd ap Gwilym a'i Gyfoeswyr, gol. Ifor Williams a Thomas Roberts (ail arg., Caerdydd, 1935): Gruffudd ab Adda ap Dafydd, fl. canol y 14g. Dwn5: Dafydd Johnston ac Ann Parry Owen, ‘Tri darn o farddoniaeth yn Llawysgrif Peniarth 10’, Dwned, 5 (1999), td. 37: cywydd dienw a godwyd yn hanner cyntaf y 14g.

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 59 Dwn9: Bleddyn O. Huws, ‘Rhan o Awdl Foliant Ddienw i Syr Dafydd Hanmer’, Dwned, 9 (2003), 59–60: rhan o awdl ddienw o Lyfr Coch Hergest a ganwyd cyn 1387. GBDd 1–13, 14.9–12: Gwaith Bleddyn Ddu, gol. R. Iestyn Daniel (Aberystwyth, 1994): Bleddyn Ddu, fl.1331–c.1385. GBDd 14.1–8, At.ii: ibid.: Conyn Coch, fl. ail hanner y 14g. GC 1–12: Gwaith Casnodyn, gol. R. Iestyn Daniel (Aberystwyth, 1999): Casnodyn, fl. hanner cyntaf y 14g. GDC 1–11: Gwaith Dafydd y Coed a Beirdd Eraill o Lyfr Coch Hergest, gol. R. Iestyn Daniel (Aberystwyth, 2002): Dafydd y Coed, fl. ail hanner y 14g. GDC 12: ibid.: Ieuan Llwyd ab y Gargam, cyn diwedd y 14g. GDC 13: ibid.: Meurig ab Iorwerth, cyn diwedd y 14g. GDC 14: ibid.: y Proll, hanner cyntaf y 15g. GDC 15–17: ibid.: y Mab Cryg, tua diwedd y 14g. GDC 18–19: ibid.: Tudur ap Gwyn Hagr, 14g. GDC 20: ibid.: Tudur Ddall, cyn diwedd y 14g. GDEp: Gwaith Dafydd Epynt, gol. Owen Thomas (Aberystwyth, 2002), fl.c.1456/60– c.1510/15 GDG3 td. xl: Gwaith Dafydd ap Gwilym, gol. Thomas Parry (trydydd arg., Caerdydd, 1979): Rhys Meigen, 14g. GDG3 td. 43l: ibid.: englynion marwnad dienw i Ddafydd ap Gwilym. GDGor: Gwaith Dafydd Gorlech, gol Erwain Haf Rheinallt (Aberystwyth, 1997): Dafydd Gorlech, fl.c.1466/70–c.1490 GEO 1 (1.170–7= GEO At.C.30): Gwaith Einion Offeiriad a Dafydd Ddu o Hiraddug, gol. R. Geraint Gruffydd a Rhiannon Ifans (Aberystwyth, 1997): Einion Offeiriad, m.1349. GEO 2–5, At.C: ibid.: Dafydd Ddu o Hiraddug, fl. cyn c.1330, m. erbyn 1371. GEO At.C.1, 3, Dd.6: ibid.: Bleddyn Llwyd, cyn c.1330. GEO At.C.4: ibid.: Bleddyn Ddu, fl.1331–c.1385. GEO At.C.5–13, 15–18, 20, 22, 25–6, 28–9, 31–6, 38–9, Ch.20–1, D.5–6, 10, 16, 40–1, Dd.14, 37, 39–40, 44–6: ibid.: dienw, 14g. GEO At.Dd.8: ibid.; Llywelyn Foelrhon, fl.1295–1322/3. GG.net: : Guto’r Glyn, fl.c. 1435–c.1490 GGDT 1–5: Gwaith Gruffudd ap Dafydd ap Tudur, Gwilym Ddu o Arfon, Trahaearn Brydydd Mawr ac Iorwerth Beli, gol. N.G. Costigan (Bosco) et al. (Aberystwyth, 1995): Gruffudd ap Dafydd ap Tudur, fl.c.1300. GGDT 6–9: ibid.: Gwilym Ddu o Arfon, fl.1316–18. GGDT 10–14: ibid.: Trahaearn Brydydd Mawr, fl. cynnar yn y 14g. GGDT 15: ibid.: Iorwerth Beli, fl.1309x27. GGDT At.i: ibid.; dienw; ai gwaith Gruffudd ap Dafydd ap Tudur, fl.c.1300

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 60 GGGr 1–12, At: Gwaith Gruffudd Gryg, gol. Barry J. Lewis ac Eurig Salisbury (i ymddangos): Gruffudd Gryg, fl.c.1340–c.1380au. GG.net: : Guto’r Glyn, fl.c. 1435–c.1490 GGLl 1: Gwaith Gruffudd Llwyd a’r Llygliwiaid Eraill, gol. Rhiannon Ifans (Aberystwyth, 2000): Hywel ab Einion Lygliw, canol y 14g. GGLl 2: ibid.: Llywelyn ap Gwilym Lygliw, fl. 14g./15g. GGLl 3: ibid.: Rhys ap Dafydd Llwyd ap Llywelyn Lygliw, fl. 14g./15g. GGLl 4–20: ibid.: Gruffudd Llwyd, fl.1380au–dechrau’r 15g. GGLl At.i: ibid.: y Poesned, fl.1385x7. GGLl At.ii: anscir, ibid.: ?Gruffudd Llwyd, fl.1380au–dechrau’r 15g. GGM: Gwaith Gwerful Mechain ac Eraill, gol. Nerys Ann Howells (Aberystwyth, 2001): Gwerful Mechain, fl. ail hanner y 15g. GGMDi 1–8, GGMDii 1–15, GGMDiii 1–9: Gwaith Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd, i, Canu i deulu Penmynydd, gol. Barry J. Lewis (Aberystwyth, 2003), Gwaith Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd, ii, Canu Crefyddol, gol. Barry J. Lewis (Aberystwyth, 2005), Gwaith Gruffudd ap Maredudd, iii, Canu Amrywiol, gol. Ann Parry Owen (Aberystwyth, 2007): Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd, fl.1346–82. GGrG 1–2: Gwaith Gronw Gyriog, Iorwerth ab y Cyriog, Mab Clochyddyn, Gruffudd ap Tudur Goch ac Ithel Ddu, gol. Rhiannon Ifans, Ann Parry Owen, W. Dyfed Rowlands ac Erwain H. Rheinallt (Aberystwyth, 1997): Gronw Gyriog, fl.1317–ar ôl 1328. GGrG 3–5: ibid.: Iorwerth ab y Cyriog, fl. canol y 14g. GGrG 6–7: ibid.: Mab Clochyddyn, fl. hanner cyntaf y 14g. GGrG 8: ibid.: Gruffudd ap Tudur Goch, fl. canol y 14g. GGrG 9: ibid.: Ithel Ddu, ail fl. ail hanner y 14g. GHD: Gwaith Huw ap Dafydd, gol. A. Cynfael Lake (Aberystwyth, 1995): Huw ap Dafydd, f. 1520au–1530au GHDafi: Gwaith Hywel Dafi, gol A. Cynfael Lake (Aberystwyth, 2015): Hywel Dafi, fl.c.1440–1485 GHS: Gwaith Hywel Swrdwal a’i Deulu, gol. Dylan Foster Evans (Aberystwyth, 2000): Hywel Swrdwal, fl.c.1430–c.1475; Ieuan ap Hywel Swrdwal, fl.c.1440–?c.1470) GIBH: Gwaith Ieuan Brydydd Hir, gol. M. Paul Bryant-Quinn (Aberystwyth, 2000): Ieuan Brydydd Hir, fl. ail hanner y 15g. GIGeth: Gwaith Ieuan Gethin., gol. Ann Parry Owen (Aberystwyth, 2013): Ieuan Gethin, fl.c. 1405–61 GIRh: Gwaith Ieuan ap Rhydderch, gol. R. Iestyn Daniel (Aberystwyth, 2003): Ieuan ap Rhydderch, c.1390–c.1470 GLMorg: Gwaith Lewys Morgannwg, gol. A. Cynfael Lake (Aberystwyth, 2004): Lewys Morgannwg, fl. ail hanner y 15g. GLl: Gwaith Llawdden, gol. R. Iestyn Daniel (Aberystwyth, 2006): Llawdden, fl.c.1400–

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 61 c.1475/80 GLlBH 1–3: Gwaith Llywelyn Brydydd Hoddnant, Dafydd ap Gwilym, Hillyn ac eraill, gol. Ann Parry Owen a Dylan Foster Evans (Aberystwyth, 1996): Llywelyn Brydydd Hoddnant, dechrau’r 14g. GLlBH 5–7: ibid.: Hillyn, fl. ail chwarter y 14g. GLlBH 8–17: ibid.: cerddi dienw, copïwyd yn ail chwarter y 14g. GLlBH 18–19: ibid.: Llywelyn Ddu ab y Pastard, ail chwarter y 14g. GLlBH td. 5: Gruffudd ap Rhys Gwynionydd, fl.1385x7. GLlG 1–12: Gwaith Llywelyn Goch ap Meurig Hen, gol. Dafydd Johnston (Aberystwyth, 1998): Llywelyn Goch ap Meurig Hen, fl.c.1350–c.1390. GLlG At.: ibid.: ansicr, cyn 1402. GMBen 1–7: Gwaith Madog Benfras ac Eraill o Feirdd y Bedwaredd Ganrif ar Ddeg, gol. Barry J. Lewis a Twm Morys (Aberystwyth, 2007): Madog Benfras, fl.1339. GMBen 8: ibid.; dienw, 14g. GMBen 9: ibid.: Gruffudd ap Llywelyn Lwyd, fl.14g. GMBen 10: ibid.: Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon, fl. canol y 14g. GMBen 11–13: ibid.: Gronw Ddu, canol y 14g. GMBen 14: ibid.: Rhys ap Tudur, ?ail hanner y 14g. GMBen 15–16: ibid.: Owain Waed Da, fl. hanner cyntaf y 15g. GMBen 17: ibid.: Gruffudd (?Llwyd ap Llywelyn Gaplan), fl.1356 neu 1380. GMBen 18: ibid.: Iocyn Ddu ab Ithel Grach. fl. ail hanner y 14g. GMBen 19–21: ibid.: yr Ustus Llwyd, fl. ail hanner y 14g. GMBen 22: ibid.: dienw, ?diwedd y 14g./?dechrau’r 15g. GMBen At.: ibid.: Llywelyn Fychan, fl. ail hanner y 14g. GMBr: Gwaith Madog Brwmffild, gol. A. Cynfael Lake (Aberystwyth, 2002): Madog Brwmffild, fl. ail chwarter yr 16g. GMD 1–17: Gwaith Madog Dwygraig, gol. Huw Meirion Edwards (Aberystwyth, 2006): Madog Dwygraig, ail hanner y 14g. GMRh: Gwaith Maredudd ap Rhys, gol. Enid P. Roberts (Aberystwyth, 2003): Maredudd ap Rhys, fl. 15g. GPB 1–4: Gwaith Prydydd Breuan, Rhys ap Dafydd ab Einion, Hywel Ystorm, a Cherddi Dychan Dienw o Lyfr Coch Hergest, gol. Huw Meirion Edwards (Aberystwyth, 2000): Prydydd Breuan, fl.14g. GPB 5: ibid.: Rhys ap Dafydd ab Einion, fl.14g. GPB 6: ibid.: Hywel Ystorm, fl.14g. GPB 7–11: ibid.: cerddi dienw, cyn 1400. GPhE: Gwaith Syr Phylib Emlyn ac eraill, gol. M. Paul Bryant-Quinn (Aberystwyth, 2001):

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 62 Syr Phylib Emlyn, 15g. GRR: Gwaith Raff ap Robert, gol. A. Cynfael Lake (Aberystwyth, 2013): Raff ap Robert, hanner cyntaf yr 16g. GRhGE 1–16: Gwaith Rhys Goch Eryri, gol. Dylan Foster Evans (Aberystwyth, 2007): Rhys Goch Eryri, c.1365–c.1440. GRhGE At.i: ibid.: ansicr, ?hanner cyntaf y 15g. GRhGE At.ii: ibid.: Rhys ap Dafydd ab Iorwerth, ?dechrau’r 15g. GSC: Gwaith Siôn Ceri, gol. A. Cynfael Lake (Aberystwyth, 1996): Siôn Ceri, fl. ail chwarter yr 16g. GSCyf 1–7: Gwaith Dafydd Bach ap Madog Wladaidd ‘Sypyn Cyfeiliog’ a Llywelyn ab y Moel, gol. R. Iestyn Daniel (Aberystwyth, 1998): Dafydd Bach ap Madog Wladaidd (Sypyn Cyfeiliog), fl. canol y 14g.–c.1385. GSCyf At.i: ibid.: ansicr, ?ail hanner y 14g. GSCyf At.ii a iii: ibid.: Gruffudd Unbais, fl. ?1277x82–dechrau’r 14g. GSDT: Gwaith Syr Dafydd Trefor, gol. Rhiannon Ifans (Aberystwyth, 2005): Syr Dafydd Trefor, c.1460–c.1528. GSH: Gwaith Siôn ap Hywel, gol. A. Cynfael Lake (Aberystwyth, 1999): Siôn ap Hywel, fl. c.1500–1530au. GSRh 1–3: Gwaith Sefnyn, Rhisierdyn, Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed a Llywarch Bentwrch, gol. Nerys Ann Jones ac Erwain Haf Rheinallt (Aberystwyth, 1995); Sefnyn, ail hanner y 14g. GSRh 4–8: ibid.: Rhisierdyn, fl.1381. GSRh 9–12: ibid.: Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed, fl. canol y 14g. GSRh 13: ibid.: Llywarch Bentwrch, fl. canol y 14g. GyB tt. 62–6: Dafydd Johnston, Galar y Beirdd: Marwnadau Plant/Poets’ Grief: Medieval Welsh Elegies for Children (Caerdydd, 1993): Gwilym ap Sefnyn, fl.1415–40. GyN: Gwaith y Nant, gol. Huw Meirion Edwards (Aberystwyth, 2013): Y Nant, fl.1480. LlC23: Gruffydd Aled Williams, ‘Adolygu’r Canon: Cywydd Arall gan Iolo Goch i Owain Glyndŵr’, Llên Cymru, 23 (2000), 63–4: Iolo Goch, fl. cyn 1345–c.1400. YB18: Dafydd Johnston, ‘Cywydd gan Ddisgybl Iolo Goch?’, Ysgrifau Beirniadol XVIII (Dinbych, 1992), 105–8: Rhys ap Cynfrig Goch, fl. diwedd y 14g.

Mynegai i Enwau Lleoedd yn y farddoniaeth c.1100–c.1550 Ann Parry Owen, fersiwn 1b: 29 Ionawr 2021, tudalen 63