Betaalbaar Wonen Als Ontwikkelingshulp

Dash12-13 binnenwerk.indd 20 DASH Woningbouw wereldwijd Global Housing 20 Charlotte Robinson Tom Avermaete& Michel Ecochard:NewRoles,MethodsandTools oftheTransnational Architect Michel Écochard: nieuwe rollen enbenaderingenvandetransnationalearchitect Development Aid Affordable Housingas ontwikkelingshulp Betaalbaar wonen als development aid expertise onaffordablehousingand Planning, Housing andTown andCountry Various coversoftheUNperiodical verzamelde vesting enontwikkelings betrekking totbetaalbarehuis Planning, datexpertisemet Housing andTown andCountry Omslagen vanhetVN-bulletin which gatheredexisting hulp 15/12/15 10:42

DASH

15/12/15 10:42 5 slavian working 4 Plans and projects have 6

2 This division was a central component in This division was a 1 The new division was defined first and foremost as a The new division was defined first and 3 ment aid’, driven by the United Nations but also by many other United Nations Urbanism United Nations Country and division was Planning (HTCP) The Housing and Town The knowledge that was gathered was made available to the The knowledge that was gathered was made This article suggests that the new condition of ‘architecture as the larger so-called technical assistance programme that the United assistance programme that the the larger so-called technical from help countries that were in need – ranging Nations developed to in to newly independent nation-states countries in Europe war-affected a clear the members of the council, there was African and Asia. Among right, as housing was a universal human understanding that affordable of concernwell as a main matter and a prime field of intervention for the new international organization. 1966 headed by a formerfrom its inception until the member of Ernest Weismann. Besides this function as a base of expertise, the HTCP section also focussed on more concrete sorts of intervention. It would commission engineers and technicians to urban and regional planners, architects, that were in need. In the go on missions to regions, countries or cities hundreds of missions, decades after 1948 the HTCP would initiate plans and even design organize trainings, make regional and urban The numerous urban buildings for a variety of contexts and places. resulted from these ‘develop plans, neighbourhoods and buildings that been the no-go zones of ment aid’ initiatives have for a long time architectural criticism and historiography. the publication of manuals member countries in different ways: through a libraryand a bulletin, through the installation of and by curating a mediatheque with movies on different forms of housing worldwide. It was not by coincidence that the UN Economical and Social Council the UN Economical by coincidence that It was not foundation of the after the actual 1948, only a few years decided in to start as an organization, United Nations on Housing and a division and Country Planning. Town Congress Internationaux d’Architecture Moderne (CIAM), the Yugo Betaalbaar wonen als ontwikkelingshulp wonen Betaalbaar Aid as Development Housing Affordable urban and architectural projects of architects and urban planners as development aid experts, new notions of ‘affordable housing’ emerged. While in the official discourses of development aid affordability was in the proposals of architects mainly understood as economic accessibility, base of expertise: worldwide knowledge on the it was meant to gather in the different member matter of affordable housing that was generated to unite different this in mind, the HTCP managed countries. With planners, gathering public professional camps of architects and urban but also organizations that administrations and avant-garde groups, ideological distance such as had previously been keen to establish an the CIAM and the International (IUA). Union of Architects and urban planners other perspectives of affordability emerged. often been considered as too instrumental and too technical in character to carry any cultural significance. develop private and governmental organizations, engendered a series of crucial changes. First, it required that architects and urban planners adjust their approaches, tools and roles for working across nations and across cultures. They had to develop methods of analysis and intervention that could be rapidly spread across the world and different cultural, social and political conditions. Second, the fact that architects and urban planners were working under the regimes of ‘development aid’, some times also coined as ‘aided self-help’ or ‘technical assistance’, required that they had to reflect on the character of their own agency in relation to that of others. The very of the notion of ‘aid’ put into question the role expert-architect, as well as the function of his expertise, vis-à-vis other actors and other knowledge of the built environment. Third, within the

methoden bracht. Ten bracht. Ten ventie Deze afdeling was een 1 4 Men vond de plannen en 6

2 De nieuwe afdeling werd in de eerste plaats De nieuwe afdeling werd 3 Naast haar functie als expertiseplatform richtte HTCP richtte HTCP Naast haar functie als expertiseplatform 5 In dit artikel wordt gesuggereerd dat de nieuwe ‘architectuur als In dit artikel wordt De stedenbouw van de Verenigde Naties de Verenigde De stedenbouw van and Country werd (HTCP) Planning De afdeling Housing and Town De verzamelde kennis werd op verschillende manieren beschikbaar manieren op verschillende De verzamelde kennis werd centraal onderdeel van het grotere zogenaamde ‘programma voor ‘programma zogenaamde het grotere centraal onderdeel van Naties had ontwikkeld dat de Verenigde technische ondersteuning’ om landen in nood – uiteenlopend te helpen landen in van Europese tot nieuwe, onafhankelijke de nasleep van de Tweede Wereldoorlog natiestaten erover Azië. De leden het in Afrika en van de Raad waren eens van rechten dat betaalbare huisvesting zowel tot de universele de mens behoorde als een van de belangrijkste van zorg was punten tot haar Interventies zouden van de nieuwe organisatie. op dit terrein gaan behoren.fundamentele taken projecten vaak te instrumenteelprojecten en te technisch om van enig cultureel belang te zijn. die in nood zaten te hulp te schieten. In de decennia na 1948 zou de die in nood zaten te hulp te schieten. decennia In de na 1948 missies honderden initiëren, trainingen organiseren, afdeling HTCP geleid door een voormalig lid van de vanaf haar oprichting tot 1966 ModerneCongrès Internationaux d’Architecture (CIAM), de Joego slaaf Ernest Weismann. culturen te kunnen werken.culturen Ze moesten analyse- en inter stedenbouwkundigen onder de vlag van de ontwikkelingshulp werkten ontwikkelingshulp’, die niet alleen uitgeoefend werd door de Verenigde plannen opstellen voor en steden, regio’s en zelfs gebouwen ontwerpen gesteld aan de lidstaten: via de publicatie van handboeken en een bulletin, door het openen van een bibliotheek en het beheren van een mediatheek vormen van huisvesting met films over verschillende wereldwijd. architecten, uit om regio’s, en technici landen of steden ingenieurs erop Het was geen toeval en Sociale dat de Economische van de Raad Naties (ECOSOC) na de oprichting enkele jaren Verenigde in 1948, Naties besloot als organisatie, een Housing afdeling van de Verenigde and Country Planning op te zetten. and Town ontwikkelen die onmiddellijk overal ter wereld onder verschillende onder verschillende ontwikkelen die onmiddellijk overal ter wereld maatschappelijke en politieke omstandighedenculturele, konden tweede en leidde het gegeven dat architecten ingezet.worden Ten gedefinieerdde als zouden overal ter wereld een expertiseplatform: lidstaten kennis over betaalbare huisvesting verzamelen.diverse uiteenlopende professionele Op basis van dit perspectief wist HTCP kampen van architecten en stedenbouwkundigen te verenigen, en bij elkaar. groepen -gardistische bracht ze overheidsdiensten en avant Ook organisaties maar al te die elkaar eerder op ideologische gronden graag op afstand hadden gehouden, de CIAM zoals en de International (IUA). Union of Architects eerste moesten architecten en stedenbouwkundigen hun benadering, landen en aanpassen om in verschillende instrumentarium en rol Naties maar ook door instellingen en over veel particuliere andere, heidsorganisaties, een reeks cruciale veranderingen teweeg voor allerlei contexten en locaties. stedenbouwkundige De talrijke plannen, wijken en gebouwen die uit deze ‘ontwikkelingshulp’ resulteerden, en architectuur binnen de architectuurkritiek waren geschiedenis lange tijd onbespreekbaar. zich ook interventies. op concrete stedenbouwkundigen, Zij stuurde – dit werd ook wel ‘ondersteunde zelfhulp’ of ‘technische onder ook wel ‘ondersteunde – dit werd steuning’ genoemd – ertoe dat ze moesten van op de aard reflecteren hun eigen interventies tot die van anderen. de in relatie Juist vanwege van de gezet bij de rol notie ‘hulp’ konden er vraagtekens worden architect-expert en zijn functionele deskundigheid, in vergelijking met Dash12-13 binnenwerk.indd 21 Dash12-13 binnenwerk.indd 22 DASH 22 leert samenwerken teams. leert ineffectieve groei samenhangendeproblemenmaakt vandemetstedelijke enhen bewust disciplines vanbestaande opleidingdiedeleden nieuw soort maareen inhetleventeroepen, nieuwberoep een hiermee bedoeling Hetisnietonze tebereiken. gezamenlijkdoel inzetten omeen uitverschillendediehunvaardigheden specialisten als zebestaan Teamwork gaan. boven enteamsfunctioneren beter isnoodzakelijk te diedevermogensvanindividueledeskundigen teweeggebracht, bijna alle voormalige koloniën groeiden de steden in een razend ineen koloniëngroeiden desteden bijna allevoormalige In notievan multinationalehulpaanbieden. wereld gesublimeerde een dederde nukwamhijopeens enkele imperialistischehoofdstad, vaneen vanuit hetperspectief) (en debelangen zette hijzichinvoor gevalleneenvoudigweg was‘overgelopen’:expert’, dieinveel eerst ontwikke opkomst vandefiguur ‘internationale vandeontwikkelingshulpginggepaardDe internationalisering metde gevers –denetwerkenvantransnationaleplanningwas gaanbevolken. –alsgevolgvanhetnieuweregime periode aanopdracht naoorlogse dieinde Koenigsberger deskundige nieuwsoort deopkomstvaneen Otto Zo omschreef deinDuitslandgeborenstedenbouwkundige stedenbouwkundigen. Ford Foundation, opdrachtentegevenaanarchitecten en enfilantropische alsde organisaties landen) uit deniet-gebonden ook maar enwesten, hetoosten vanontwikkeldelanden(uit overheden zoalsdeVerenigdegrote organisaties internationale nationale Naties, ‘ontwikkelingshulp’noemer ondersteuning’ of‘technische begonnen nieuwe werkwijzeindearchitectuur enstedenbouw. Onderde Tegen een dezeachtergrond periode ontstonderindenaoorlogse worden. opnieuwgedefinieerd en deruimtelijkeordening –moest kennis–onderanderevandearchitectuur technische ophetgebied verdwenen wasuitdegebiedsdelen endeze had bijgedragen, leven kolonisator eerder aanhetmaatschappelijkeeneconomische diede deskundigheid Detechnische verantwoordelijkheden. verworven onafhankelijkheidgingimmersgepaard ook metnieuwe denieuw vloek; zegenalseen onafhankelijkheid waszoweleen Die zich vanzijnkolonialeketensenriepdeonafhankelijkheiduit. Wereldoorlog aantallandenontdeed ontwikkelde.Eentoenemend achtergrond vandenieuwewerkelijkheiddiezichkortnaTweede na1953in deperiode hetteplaatsentegende ishetvanbelang Voorontwikkelingshulp. vanhetwerkEcochard begrip goed een het middenvandejaren 1950 van actiefalsexpertophetgebied regime vanhetFranse Protectoraat overMarokko enwashijvanaf Libanon; vervolgenswerktehijonderhetkwetsbare laatkoloniale inhetmaatschappelijkonrustigeFransebegon Syriëen mandaatvoor zijnloopbaan verschuivingenperiode: geopolitieke indenaoorlogse De carrièremetdegrote vanEcochardlijktonlosmakelijkverbonden hoofdrol inditnieuweontwikkelingshulpbestel. een Ecochard speelde naarvoren. over betaalbaarheid ideeën kwamenandere voorstellen vanarchitectenenstedenbouwkundigen maaruitde worden bereikbaarheid, opgevatalseconomische vooral betaalbaarheid discours vandeontwikkelingshulpmoest wonen’.Volgens over‘betaalbaar nieuweideeën experts, hetofficiële kundigen diemethunprojecten actiefwaren alsontwikkelingshulp Tenomgeving. derde ontstondenerbijdearchitectenensteden metandere opvattingenoverdegebouwde die vanandere partijen, De verstedelijking heeft zeer grote zeer eningewikkeldeproblemenDe verstedelijkingheeft De opkomstvaneennieuwsoortexpert De Franse stedenbouwkundige, architect en archeoloog Michel De Franse architectenarcheoloog stedenbouwkundige, 7

8 lingshulp bouw aid. Well-known namessuchasJaneDrewand Maxwell Fry, Victor and readytobeactivatedasdevelopment above allthatwasdormant was oftenconceivedinconditions ofemergencyanddisplacement,but that home countries.Theyrepresented aresourceof‘colonialexpertise’ totheir war periodmanyarchitectsand urbanplannershadreturned contexts. Afterthebigwaveofdecolonizationinimmediate post- thattheywererelyinguponhadbeendeveloped incolonial expertise transnationally aswelltransdisciplinary. working teamsofdevelopmentexperts, functioned ininternational –architects andurbanplanners of indigenousplanningexpertise refugeeproblems.Tointernal facethesechallenges–andgiventhelack urbanization couldquicklyexacerbateethnicconflicts,leading tomajor tense duetothewaynationalboundariesweredrawn,thisprocess of urbanization.Oftenalready usually resultinginwidespreadinformal territories wereexperiencingurbangrowthatunprecedented rates, of multinationalassistancetotheThirdWorld. colonial Almostallformer of asingleimperialcapitaltheynowcameofferingsublimatednotion switched sides;fromworkingfortheinterestsandperspective the Ford Foundation started tocommissionarchitectsandurbanplanners. the FordFoundationstarted West andnon-aligned blocks–andphilanthropicorganizationssuchas ofdevelopednations–fromtheEast, Nations, nationalgovernments organizationssuchastheUnited assistance’, largeinternational urban planning.Undertheheaderof‘developmentaid’or‘technical post-war periodsawtheemergenceofanewregimearchitectureand field ofarchitectureandurbanplanning.Againstthisbackgroundthe was aneedtoredefinethistechnicalknowledge,amongothersinthe previously offeredbythecolonizerhadnowleftterritoriesandthere inmanyrealmsofsocialandeconomiclifethatwas technical expertise gained independencewasalsopairedwithnewresponsibilities.The blessing andacurse.Formanyoftheyoungnation-statesnewly colonial tiesandbecomingindependent.Thisindependencywasbotha World War, whenanincreasingamountofnationsweresheddingtheir situate itwithinanewregimethatwasemergingrightaftertheSecond to the workofEcochardinperiodfrom1953onwardsitisimportant Tothe mid-1950sfunctionedasadevelopmentaidexpert. understand vulnerable late-colonialregimeoftheProtectorateMorocco,andfrom territories oftheFrenchmandateforSyriaandLebanon,workedin inthesociallycharged changes ofthepost-warperiod:hestarted Ecochard’s careerseemstobeinextricablytiedthelargegeopolitical was oneofthekeyplayersinthisnewregimedevelopmentaid. Bodiansky, Otto KoenigsbergerandConstantinosDoxiadisbecamepart whoinmanyinstanceshadsimply developmentexpert’, the ‘international development aidwasaccompaniedbytheemergenceoffigure of planning inthepost-warperiod.Indeed,internationalization topopulatethenetworksoftransnational of commissions–hadstarted that–asaresultofthenewregime emergence ofanewkindexpert plannerOttoKoenigsbergerdescribedthe German-born In theseterms and trainsthemforcooperationineffectiveteams. members oftheexistingdisciplinesconsciousurbangrowthproblems is notanewprofession,butkindoftrainingwhichmakes applying theirskillsforacommonobjective.Whatwehopetoproduce needed, andteamsoperatebetteriftheyconsistofdifferentspecialists Teamworkthat havegonebeyondthecapacityofindividualexperts. is Particular for this new regime of post-colonial experts wasthatthe forthisnewregimeofpost-colonialexperts Particular Urbanization hascreatedproblemsofgreatmagnitudeandcomplexity French urbanplanner, architectandarchaeologistMichelEcochard The EmergenceofaNewExpert 8 15/12/15 10:42 7

DASH

ing, tally, tally, 15/12/15 10:42

9 in his report on modernity, which modernity, The importance

11 10 standing of and social conditions. the West without either discrimination or adaptation without either discrimination or adaptation the West in villas. They believe this to be a modern of town datum evaluation). They think the whole of the population could be accom evaluation). They think the whole of the population Redefining Universalism: The Case of Karachi (1953-1955) Redefining Universalism: in 1953 by for Michel Ecochard who was sent This was also the case Another prejudice that may be encouraging this deplorable scattering Another prejudice that may be encouraging In Karachi, the majority of technicians I met – related to town planning or building construction – had been trained in England or America and had come back home filled with the security attached to the acquisition of occidental science . . . And so what could be expected happened: except for some rare exceptions – corresponding to the average percentage of superior beings in any country – the majority of Pakistani town planners or engineers merely carried out the teach ings acquired in is the notion of the ‘English cottage’ so pleasing to the engineers who is the notion of the ‘English cottage’ so pleasing omit to face the problem (for which, furthermore, they lack all means of to the new economic planning, which on the contrary this notion – so pleasing in certain circumstances – is actually everywhere out of date because of the importance of new human concentrations. modated standards of housing could be defined that could be applied all over the could be defined that could be applied standards of housing Planning in Karachi’, published ‘Refugee Problems in Relation to Town in 1955 for the United Nations. In this report Ecochard holds a plea to experts, in comments illustrate his criticism of how Western Ecochard’s conjunction with the housing models and typologies that they were proposing, consciously or unconsciously imported a particular idea of models of thought were not only conveyed by These Western modernity. foreign experts, but also by local experts who had been trained in the West: Against this background, Ecochard makes a plea for a better education in urban development and design that would not promote inappropriate occidental ideologies but be particular to the local condition. cochard was asked to engage with the problem of the poor housing engage with the problem of the poor housing Ecochard was asked to

É attitudes of high modernism,cochard not only criticized the universalist of this new class of expertsof this new that started practice travel the globe and to aid. in the name of development and urban planning architecture Pakistan. United Nations on a mission to Karachi, the HTCP Section of the that had fled to Karachi after the decolonization conditions of the refugees of the universalist claims – the idea that generalized sophisticated criticism another under Ecochard attempts to introduce as ‘human sciences’ that are understand urban planning and architecture requirements, environmen rooted in a profound understanding of the socially and most of all practically of a rapidly expand economically, urban population. As a result and predominantly widely impoverished new Betaalbaar wonen als ontwikkelingshulp wonen Betaalbaar Aid as Development Housing Affordable world – so characteristic of canonical modernism.world – so characteristic In his report on Karachi is more rooted in local characteristics, more indigenous. is more rooted in local but also the existing modes of housing design in developing countries, but also the existing modes of housing design for their ineffectiveness and blaming a number of established standards of modernity:their focus on a Euro-centric understanding of the British Indian Empire. Though he was a strong believer in the Though he was a strong believer of the British Indian Empire. modernist a of the CIAM, his visit to Karachi would engender principles cochard claims that it is impossible to strive for universal standards and Ecochard claims that it is impossible to strive norms, but that the particularities each urban condition require an of social characteristics. in-depth investigation of its full spatial and of local conditions becomes a central point of discussion of local conditions becomes a central point deskundigheid – 9 golf direct na de Tweede Wereldoorlog waren veel waren golf direct na de Tweede Wereldoorlog tische principes van de CIAM, maakte zijn bezoek aan Een nieuwe definitie van universalisme: universalisme: casus Karachi definitie van nieuwe Een (1953-1955) door de afdeling Dit gold ook voor Michel Ecochard, die in 1953 Kenmerkend voor werkwijze van de postkoloniale de nieuwe Kenmerkend Een ander vooroordeel deze betreurens dat misschien bijdraagt aan is het ideaal van de ‘Britse cottage’ waar de spreiding waardige effectief en te zeer waren gericht op een opvatting van eurocentrische moderniteit: verwijt luidde dat sommige van de gevestigde onvoldoende standaarden probeert opvatting van moderniteit Ecochard een andere te introduceren, één die meer geworteld is in lokale kenmerken, inheemser is. In zijn Naties gepubliceerde rapport ‘Refugee door de Verenigde in 1955 Planning in Karachi’ zijn de plaatselijke to Town in Relation Problems omstandigheden een centraal discussiepunt. In dit rapport pleit Ecochard ervoor stedenbouw op te vatten als en architectuur ‘menswetenschappen’ die geworteld zijn in een diepgaand begrip van de ecologische, economische, sociale en vooral praktische eisen van nieuwe stedelijke sterk verarmde, een en grotendeels snel groeiende bevolking. Ecochard meende naar streven dat het onmogelijk is te en normen. standaarden universele In plaats daarvan was er volgens hem diepgaand onderzoek nodig naar de specifieke ruimtelijke en sociale steden. kenmerken van de condities in al die verschillende Écochard had niet alleen opvattingen kritiek op de universalistische van het orthodoxe modernisme, maar ook manier op de gangbare ontworpen. woningen in ontwikkelingslanden werden Zijn waarop Naties uitgezonden naar Karachi werd van de Verenigde HTCP (Pakistan). Ecochard was gevraagd zich bezig te houden met het van de slechteprobleem woonomstandigheden van de vluchtelingen gekomen na de dekolonisatie van het Brits- die naar Karachi waren Indische Rijk. Hoewel hij een fervent aanhanger was van de modernis aanspraken,Karachi veel kritiek bij hem los op de universalistische aan het orthodoxe inherent modernisme dan vooral en het idee dat er vastgesteld,een generieke huisvestingsstandaard kon worden die toegepast. kon worden overal ter wereld In zijn rapport over Karachi tempo, nederzettingen vaak overal informele met gevolg. als De gespannen vaak al de door waren verhoudingen waarop de manier dat en het was niet ondenkbaar getrokken waren nationale grenzen door dit proces etnische conflicten zouden van verstedelijking ontstaan, die weer vluchtelingen van binnenlandse tot het probleem migraties zouden leiden. Om deze uitdagingen het hoofd te bieden aan inheemse plannings – en gegeven het gebrek werkten architecten en stedenbouwkundigenwerkten architecten samen in internationale als die zowel transnationaal teams van ontwikkelingshulpexperts transdisciplinair opereerden. in een men vertrouwde, deskundigende expertise waarop was dat ontwikkeld.koloniale context was Als gevolg van de grote dekolonisatie architecten en stedenbouwkundigen teruggekeerd naar hun thuisland. van ‘koloniale deskundigheid’ een die, Zij vertegenwoordigden bron hoewel ontwikkeld in tijden van nood en ontheemding, vooral latent als ontwikkelingshulp. ingezet was en zó kon worden aanwezig Bodiansky, Victor en Maxwell Fry, Bekende namen als Jane Drew Doxiadis gingen deel en Constantinos uitmaken Otto Koenigsberger de aardbol begonnenvan deze nieuwe klasse van experts die af te reizen, en stedenbouw terwijl ze architectuur bedreven in naam van ontwikkelingshulp. Dash12-13 binnenwerk.indd 23 Dash12-13 binnenwerk.indd 24 DASH 24 Karachi. Dit werd gevolgd door een over hetvluchtelingenprobleemin een VN-missieomterapporteren In 1953ondernamMichelÉcochard e goee herhuisvestingsproject grotere het Het onderzoekwerdverrichtbinnen stedenbouwkundig onderzoekvoor Écochard’s ervaringinMarokko. grotendeels zijngebaseerdop voorstellen vooroplossingendie van vluchtelingeninKarachi,met bestaande woonomstandigheden Deze kleinestudierichtzichopde Doxiadis. stedenbouwkundige voor KarachivandeGriekse 25 kmbuitenhetstadscentrum. Landhi SatelliteTown, ongeveer

This smallalbumfocusesonthe the largerGreaterKarachiResettle from thecitycentre,workingwithin Landhi SatelliteTown, about25km followed byplanningstudieson refugees inKarachi.Thiswas Nations toreportonthequestionof a missiononbehalfoftheUnited In 1953MichelÉcochardundertook existing livingconditionsofrefugees ment PlanofGreekplannerDoxiadis. experience inMorocco. largely basedonÉcochard’s in Karachiandproposessolutions

15/12/15 10:42 DASH 25 15/12/15 10:42 Dash12-13 binnenwerk.indd 25 Dash12-13 binnenwerk.indd 26 DASH 26 kwantitatief onderzoek naarhetterrein. kwantitatief onderzoek zowel kwalitatiefals , een survey gedetailleerde zich baseerde opeen Ecochard planningenontwerpinMarokko benaderde,wasdathij 1946 tot1952 Kenmerkend bekleedde. demanierwaarop voor positiediehijvan l’Urbanisme inhetProtectoraat een overMarokko, alsdirecteurvandeService kennis diehijhadopgedaan opde envooral opeerdere ervaringen, kon Ecochardvoortbouwen vanmoderniteit dergelijkenieuwebenadering ontwikkeling vaneen nieuwe conceptenindearchitectuur enstedenbouw. Voor de een basiszoukunnenleggenvoor andere definitievanmoderniteit kunnenconcentreren enzichbeter logieën opplaatselijkecondities. afzienvanhetpromotenmoeten vanniet-passendewesterseideo enontwerpers: dezezouden stedenbouwkundigen opleidingen voor Tegen vande dezeachtergrond verbetering pleitEcochardvoor opgeleid: waren dieinhetwesten lokaledeskundigen door maarook experts, buiten manier vandenkenwerdaangevoerddoor nietalleen verbetering en modernisering van de stedelijke conditie, die veel conditie, dieveel vandestedelijke enmodernisering verbetering de voor tebedenken en zijncollega’sinstaatstelden benaderingen bronkwalitatieve enkwantitatievedata een vankennis dieEcochard Samen vormdendeze omstandigheden. entechnische sociale werd aangevuldmetstatistische gegevensoverdeeconomische, kwalitatieveinkaartbrengen Ditfotografische, meer sloppenwijken. engebrekvoor gebouwen aancollectieve kwaliteitvan slechte gebrekkige hygiënische omstandigheden, vandevluchtelingeninKarachi: spelen bijdewoonomstandigheden fotografisch inkaartbrengen vandeverschillende problemen die uithet Hetrapport bestaat van hetterrein uitputtendteleren kennen. wasomdeverschillende logica’senrationales stedenbouwkundige dathetdetaakvan Ecochardgeloofde element. het belangrijkste etd’Urbanisme, 1954. Étudesociale refugiés. problèmedes Le 1953- Karachi:en deandereopstellen, Missionl’ONU teamleden Inheteersterapportdat Ecochard uitvoeren. viadergelijkesurveys ook Dewesterse geïmporteerd. hebben opvattingvanmoderniteit specifieke typologieën die zij introduceerden, bewust of onbewust een heel heel een ofonbewust bewust diezijintroduceerden, typologieën en dehuisvestingsmodellen behalve waarop westersedeskundigen, De opmerkingenvanEcochardillustreren zijnkritiekopdemanier die ze in het westen geleerd hadden toe te passen, zonderonder tepassen, geleerd haddentoe die zeinhetwesten Pakistaanse stadsplanners eningenieursdandedingen weinigmeer percentage demeeste aansuperieureland–deden wezensinieder zeldzame uitzondering–inovereenstemming methetgemiddelde enkele, afgezienvaneen gebeurdeook: En waarjeopkonwachten, vandewestersewetenschapgepaard gaat(...) de toeëigening mee ennaarhuisteruggekeerdmethetzelfvertrouwen waarAmerika, dieiktegenkwamopgeleidinEnge kundige –deskundigen ofsteden In Karachiwashetmerendeelvande–bouwkundige vannieuwemenselijkeconcentraties. belang het maarinfeitealoveralachterhaaldisdoor is, primaidee een misschien omstandigheden terwijlditonderbepaalde gegeven is, Ze veronderstellen stadsplanningeen datditindehedendaagse invilla’skanwordenZe denkendatdehelebevolking onder probleem datzetrouwens nietkunnenbeoordelen). ook zijn (een ingenieurs dieweigeren hetprobleem onderogentezienzodolop cochard’s bedoeling te onderzoeken of een ofeen teonderzoeken Uiteindelijk washetEcochard’sbedoeling condities. ensociale en zonderaanpassingaandenieuweeconomische 11

12 HijzouzijntaakinKarachi zieningen zoalsscholeninde 10

is desurvey landse gebracht. gebracht. land of scheid bouw

and outdoorroomswithdifferent heights.Duetothistypologicalchoice oflivinginKarachi, insofarthatitiscomposedofindoor and patterns low-risehousethat istypologicallyadjustedtotheclimate a permanent housing typologies,canbearranged. Eachcellofthegridrepresents rational basisonwhichthesedifferent functions,butalsoparticular various schools,hospitalsand cultural amenities.Thegridoffersa offcollectivefunctionssuch as spaces, aswellbyadensepattern neighbourhood ischaracterizedbyanelaboratehierarchyof public rise environmentbutcanevolveintoahigh-riseconfiguration. This offasalow- basis foranewandfull-fledgedneighbourhoodthatstarts water andsewage. housing units,andtocomplimentthemwiththebasicinfrastructure of as awaytostructuretheexistingshacksandrapidlybuilt temporary urban receptacle.Asseveralofhisdiagramsillustrate,thegrid functions Indeed, inafirstinstancethegridisconceivedasnomorethan an is combinedwithamoreperennialideaofthehousingneighbourhood. shelters, whichcanberealizedrapidlywithlocalconstructiontechniques, ‘accommodation’ oflocaldwellingpracticesthatwerebeingmodernized. of Western livingbutthroughtheperspectiveof models of modern question oftheaffordablehousenotthroughlens‘prescription’ both ofaqualitativeandquantitativeexaminationtheterrain. thatconsisted detailedsurvey fromavery in Moroccowasthatitstarted characteristicofEcochard’sA particular planninganddesignapproach Protectorate ofMorocco,apositionthatheheldfrom1946to1952. del’Urbanismeinthe that hehadconceivedasadirectoroftheService could relyonhispreviousexperiencesandespeciallytheknowledge planning. Forthedevelopmentofsuchanewattitudetomodernity, he thebasisfornewconceptsinarchitecturaldesignandurban form thatcould possibilities toconceiveofadifferentdefinitionmodernity main planningtoolwasnocoincidence.Ecochardapproachedthe Thechoiceforthegridasa his urbanandarchitecturalintervention. cities wherehehadworkedpreviously, aregular‘grid’asthebasefor housing developmentshesuggests,justasinmanyoftheMoroccan rationalized approachwithattentionforlocalconditions.Forthenew tocombineamodern he usedearlierandthatoffershimtheopportunity dwelling conditionsofKarachi,hereliesonaplanninginstrumentthat beyond sheerWestern models. oftheurbanconditionthatreach the improvementandmodernization toconceiveapproaches that allowedEcochardandhisfellowexperts Together aknowledgebase thesequalitative andquantitativedataform statistical dataontheeconomic,socialandtechnicalcharacteristics. photographic, morequalitative,mappingiscomplementedwith lack ofcollectiveinfrastructuressuchasschoolsintheslums.This conditions,thepoorbuildingqualityand including thebadsanitary that areatstakeinthehousingconditionofrefugeesKarachi, comprises aphotographicmappingthatidentifiesthevariousproblems with thedifferentlogicsandrationalesofterrain.Thereport believed thatitwasthetaskofurbanplannertoprofoundlyengage istheprimeelement.Ecochard Étude socialeetd’Urbanisme,thesurvey Karachi: Missiondel’ONU1953-1954.Leproblèmedesrefugiés. thatEcochardandtheotherteammemberscomposed,entitled report hisworkinKarachi.Inthefirst approachwouldalsoinform This survey of thisperspectiveitistypicalforEcochardthattheideaprovisional social needsandeconomicpossibilitiesofthefamilythatinhabitsit.Out construction, butofallowingthehousetoevolvewithchanging To him,affordability wasnotamatterofpreconceivedrecipes In asecondinstance,however, thegridbecomesorganizing On abroaderlevel,Ecochard’s intentionwastoinvestigatethe cochard starts to suggest a way of intervening inthepoor tosuggestawayofintervening When Ecochardstarts 12

15/12/15 10:42

DASH

14 15/12/15 10:42 KDPV 15 13 ndustrialization and the rapid growth of large cities. Now if we want Africa’s development is at the order of the day. The exploitation of development is at the order of the day. Africa’s its natural resources may result in the years to come in the country’s i to bring something to Africa in return for what we take, we must Though access to the city might seem as an obvious given in the Though access to the city might seem as The high-rise living blocks foreseen in his plans were contracted to Affording the City: Fria New Town (Guinea, 1956-1958) (Guinea, Affording Fria New Town the City: That expertise, concepts and approaches of housing, including presented their work in Fria as a way to counter the colonial enterprise and offer a social return to the local population: it was all but evident in a colonial context. planning of a new city, of the colonial city was that there was a strong two-partite Typical with all of the central cultural division between the city of the colonizer apartfunctions and the city of the colonized – kept by a so-called zone that neutre or cordon sanitaire. It is quite obvious how in the urban plan maintained and Ecochard is proposing this divide is simultaneously the urban plan illustrates how contested. A schematic representation of intp two parts,each of the neighbourhood units is dived one for the managerial staff and one for the so-called indigenous Western ‘subalterns’. It is typical for Ecochard that he conceives these units as fluctuating entities that do not fully rehearse the typical colonial divide between colonizer and colonized, but rather alternate in their proximity to the city centre. On one occasion the French white collar workers will have the privilege to live close to the city centre, on the other the indigenous working men and their families. A system of sinuous green zones connects the various units with each other and links them to the commercial centre. Ecochard writes besides the diagram: ‘Separation between the managerial staff and the subalterns in the neighbourhood While maintaining the colonial categories unit, but mixture in the city.’ their spatial implications are contested. Weill and Dimitrijevic, the then-well-known French office of Lagneau, while the design of the individual housing units was assigned to KPDV. This young office was established in 1955 by Michel Kalt with two young the higher indoor rooms can act as wind catchers, which creates air as wind catchers, indoor rooms can act the higher the house. cross ventilation in streams and É would offer the permanentidea was that the grid frame cochard’s viewpoint of the local dwelling practices. In his for the gradual evolution it would be transformed the into different dwelling typologies, following grid would possibilities of the local families. The aspirations, needs and offer an urban counterform dwelling that accommodates the changing modernity contributes in a more open fashion to the practices and thereby Betaalbaar wonen als ontwikkelingshulp wonen Betaalbaar Aid as Development Housing Affordable of the place. late-colonial and post-colonial contexts easily migrated between working for Fria. While Ecochard was already illustrates the project expertseveral years as a post-colonial with aiding young nation-states commissioned in 1956 to their planning and design issues, he was employees of the bauxite design a new town for the 20,000 future extraction factory aluminium company Péchiney in the vicinity of French of Sabendé on the late-colonial territory of Guinea. At first sight the new town is planned according to modernist keeping a distance principles, and the commercial and cultural functions grouped from the factory, units, and car placed centrally between the different neighbourhood at closer However, and pedestrian circulation clearly separated. veryscrutiny the plan for Fria seems to hold a particular definition of the words of Henri Lefebvre, affordability; defined as the access, or in ‘right to the city’. fellow architects, Daniel Pouradier-Duteil and Pierre Vignal. fellow architects, Daniel Pouradier-Duteil

inter grid te

niseerd. instrument zieningen zoals waterleiding en In tweede instantie is het grid echter ook basis de organiserende (Guinee, 1956-1958) New Town stad: Fria De betaalbare illustreert dat deskundigheid, voorHet project Fria en daarmee cochard voorstellen formuleertAls Ecochard voorstellen voorhet ingrijpen in de Betaalbaarheid was voorBetaalbaarheid was hem geen kwestie van vooropgezette gebruiken als basis voor stedenbouwkundige en architectonische ventie. De keuze voor het grid als voornaamste plannings was niet toevallig.de kwestie Ecochard benaderde van de betaalbare huisvesting niet door kijken of hij een te recept voor een westers model van modern kon voorschrijven, wonen maar door te onder zoeken hoe gemoder lokale woonpraktijken konden worden wist te combineren met het meer concept van de woonwist te combineren permanente wijk. op als niet meer In eerste instantie vat hij het grid zelf dan een van zijn diagrammen laten zien, Zoals verscheidene stedelijk kader. onder de bestaande brengen gebruikt hij het grid om structuur aan te tijdelijke wooneenheden,hutten en de snel op te trekken en die vervolgens aan te vullen met basisvoor riolering. voor een stadswijk die in het begin uit nieuwe en volwaardige laagbouw bestaat, maar zich kan ontwikkelen tot een configuratie met gekenmerkt door een Deze wijk wordt uitgebreide ook hoogbouw. een ruimten en van collectieve van openbare dicht patroon hiërarchie voorzieningen zoals scholen, faciliteiten. ziekenhuizen en culturele functies,Het grid zorgt ervoor dat deze verschillende maar ook de specifieke woningtypologieën, kunnen worden grondslag op rationele geordend. een grid vertegenwoordigt permanente Elk vak van het laagbouwwoning die typologisch is aangepast aan het klimaat en de leefgewoonten in Karachi, dat het bestaat in zoverre uit binnen- en hoogten. van verschillende buitenkamers Dankzij deze typologische binnenshuis als windvangers kamers keuze kunnen de hogere die in het hele huis voor eenfungeren en natuurlijke luchtstroom ventilatie zorgen. Écochard had bedacht dat het grid een permanent kader zou kunnen vormen voor van lokale woon de geleidelijke evolutie in een hem zou het grid veranderen verzameling praktijken. Volgens woningtypen,verschillende met de ambities, in overeenstemming behoeften en mogelijkheden van de plaatselijke gezinnen. Het grid voor zou als stedelijk ruimte creëren veranderende contrapunt woonpraktijken en daardoor in meer algemene zin bijdragen aan de moderniteit van de plek. concepten en benaderingen van huisvesting, gemakkelijk van de laatkoloniale naar de postkoloniale context konden migreren. Nadat Ecochard zich al een als expert had ingezet om jonge aantal jaren natiestaten van de gebouwde te helpen bij de planning en vormgeving omgeving, kreeg hij in 1956 de opdracht een stad te ontwerpen nieuwe omgeving, kreeg hij in 1956 dat snel kan worden gerealiseerd met behulp van lokale bouwtechnieken, gerealiseerd dat snel kan worden verder gingen dan de puur westerse modellen. dan de puur westerse gingen verder slechte woonomstandigheden in Karachi, gebruik maakt hij dankbaar van een hem dat hij eerder had gebruikt en dat planningsinstrument de mogelijkheid bood eenmoderne rationele benadering te combineren bouwrecepten, maar veeleer van woningen die konden meegroeien maatschappelijke behoeftenmet de veranderende en economische voormogelijkheden van de gezinnen die er woonden. Kenmerkend Ecochard is bijvoorbeeld dat hij het concept van tijdelijk onderdak, met aandacht voor lokale omstandigheden. Ten behoeve van de met aandacht voor omstandigheden. lokale Ten nieuwe woningbouwprojecten stelt hij voor om, net zoals in veel steden voordien werkte, een waar hij Marokkaanse regelmatig voor de 20.000 toekomstige medewerkers van de bauxietproductie Dash12-13 binnenwerk.indd 27 Dash12-13 binnenwerk.indd 28 DASH 28 house inFriaNewTown KPDV, preliminarysketchfora in FriaNewTown KPDV, eersteschetsvooreenhuis Town principles ofurbanismforFriaNew Diagram illustratinggeneral New Town bouw Diagram metalgemenesteden kundige principesvoorFria in FriaNewTown Synthesis oftownelements elementen inFriaNewTown Synthese vanstedelijke public side Type Ahouses,FriaNewTown, voorzijde Type Awoningen,FriaNewTown, private side Type Ahouses,FriaNewTown, achterzijde Type Awoningen,FriaNewTown, 15/12/15 10:42 DASH 29

fore, 15/12/15 10:42 under a large, His project

17 16 The plan was drawn up in the 25 Ecochard criticized the Senegalese policy of deguerpisse 18 Both on an urban and on an architectural scale level, Fria New Town scale level, Fria New Town Both on an urban and on an architectural Plan (Senegal, Contesting Spatial Logics: Dakar Development A third occasion on which Ecochard deployed his specific approach In Senegal Ecochard returns to the earlier established planning focus on the social and human requirements even stronger than on requirements even stronger social and human focus on the that attract us. and economic interests the material While the housing types were for the most part based on Western partWhile the housing types were for the most based on Western expectation that Dakar would continue its steady growth and reach a just as in Morocco, population of 1.2 million by 1980. In Dakar, Ecochard identified rural-urban migration as the central point along which new urban development had to be considered. ments (forced removals) which removed bidonville settlements in central Pikine, a large region outside of the city, relocating them to Dakar, away from facilities, public services were and jobs. The cleared spaces to the architects, echo existing rural morphologies as well as local to the architects, echo existing rural morphologies of the houses repeat the notions of social life. The actual typologies living space that is traditional layout of a central and more open all houses were given a encircled by different other rooms. In addition, sides of the house that double orientation with entrances on both the modernconnect to the central living space. Despite environment, this distinction between the made it possible to maintain the traditional parts of the house, between the domestic and and the men’s women’s the public sphere of the dwelling environment. would turn colonial and post- out to be a balancing act; between colonial spatial patterns, and modern between traditional ways of of these different dwelling. Fria is an exercise in the mediation related to them, not in categories and the notions of affordability theoretical terms interventions. but through actual architectural 1963-1967) and tools is when he was invited in 1963 to design the master plan for established capital of Senegal after its the newly the city of Dakar, independence from France in 1960. developed into wealthy modern housing developments. Pikine, there development plan for the Dakar became a central focus in Ecochard’s region, redefining the satellite city as a ville nouvelle that would merge with the central city during his 15-year development plan. houses are gathered in small clusters of about 15 houses that, according houses are gathered in small clusters of about Betaalbaar wonen als ontwikkelingshulp wonen Betaalbaar Aid as Development Housing Affordable suggests the renovation of the old city and existing neighbourhoods Pikine), but also encompasses the (Reubeus, Médina, Grand Dakar, design of new districts that could house the continuous stream of immigrants. projecting roof manufactured with aluminium produced from the bauxite with aluminium produced from projecting roof manufactured of KPDV For the design the architects Péchiney. extracted on site by they had French engineer Jean Prouvé, who collaborated with famous avant-garde circles. Prouvé had experimented encountered in French For Fria he methods in France and in Africa. with industrialized building fabricate in tropical construction: a process to developed an innovation on the one piece, thus avoiding water intrusion an aluminium roof in roofs building components. In Fria these level of the joints of different and allows shield that protects from the elements represent a continuous of the various for cross ventilation and for a flexible organization components of the house. the architects of KPDV also dwelling practices and building innovations, made an effortlocal conditions. The different to acculturate them to The way to offer such a social returnThe way to offer such was by providing comfortable and with a Each individual household was provided affordable housing. living standards to Western simple house that complied

13 Dit 14

KDPV 16 15 werking met -onderneming. Het ontwerp Duteil en Pierre Vignal. Duteil en Pierre - Hoewel dat de toegankelijkheid je zou denken van een nieuwe stad De opdracht voor de woonflats naar het indertijd ging in zijn project van de natuurlijke hulpbronnen van Afrika zal daar in de komende van de natuurlijke hulpbronnen in de industrialisering van het land resulteren waarschijnlijk jaren als we Afrika iets steden. van de grote en de snelle groei Welnu: willen teruggeven in ruil voor wat we er weghalen, dan moeten we ons sterker op sociale dan en menselijke behoeften concentreren op de materiële en economische belangen die ons bekoren. De ontwikkeling van Afrika is aan de orde van de dag.De ontwikkeling van Afrika is aan de orde De exploitatie jonge bureau was in 1955 opgericht door Michel Kalt en twee jonge was in 1955 jonge bureau collega-architecten, Daniel Pouradier presenteerde het werk in Fria als een vorm van verzet tegen koloniale het werk in Fria presenteerde ten gunste te creëren activiteiten en om maatschappelijk rendement van de lokale bevolking: faciliteit van de Franse aluminiumfabrikant Péchiney in de buurt van Péchiney aluminiumfabrikant de Franse faciliteit van Sabendé. die in oktober kolonie (Guinee 1958 was een Franse werd.)onafhankelijk nieuwe stad gepland eerste gezicht is de Op het volgens modernistische principes: op enige afstand van de fabriek, de functies en centraal tussen de en culturele gebundeld commerciële wijkeenhedenverschillende geplaatst, het autoverkeer duidelijk lijkt er Maar bij nader inzien gescheiden van het voetgangersverkeer. wel een heeluit het plan voor specifieke Fria opvatting van betaal namelijk gedefinieerd als de toegang die wordt baarheid te spreken: de stad. het ‘recht op’ – van Henri Lefebvre tot – of in de woorden - avant die zij in Franse Prouvé, ingenieur Jean de beroemde Franse en in kennen. had in Frankrijk hadden leren gardekringen Prouvé van het bauxiet van de plaatselijke Péchiney KPDVvan architectenbureau kwam tot stand in samen Om dit maatschappelijke rendement te halen,Om dit maatschappelijke rendement moesten er comfortabele gebouwd.en betaalbare woningen worden de Elk huishouden kreeg beschikking over een standaard eenvoudig huis dat aan de westerse voldeed, met een groot, overhangend aluminium dak dat was gemaakt en Dimitrijevic, terwijl het Lagneau, bureau bekende Weill Franse ontwerp van de afzonderlijke wooneenheden toeviel aan KPDV. stelsel van groene zones verbindt de verschillende eenheden zonesstelsel van groene verbindt de verschillende met elkaar uitmaakt van de planning van die stad,logischerwijs onderdeel lag dat voorin een de niet zo voor koloniale context hand. de Kenmerkend koloniale stad was een sterke tweedeling tussen de stad van de voorzieningen, met daarin alle centrale culturele en de kolonisator, stad van de gekoloniseerden, van elkaar gescheiden door een zoge . Het is vrij duidelijk dat naamde ‘neutrale zone’ of cordon sanitaire deze scheiding in het stedenbouwkundig van Ecochard tegelijk in plan gehouden én betwist.stand wordt het van Een schematische weergave stedenbouwkundig plan laat zien hoe elk van de wijkeenheden in tweeën een is verdeeld: deel voor de westerse leidinggevenden en een deel voor Kenmerkend de zogenaamde inheemse ‘ondergeschikten’. voor is dat hij deze wijkeenheden Ecochard opvat als fluctuerende niet volledig koloniale kloofentiteiten; ze imiteren de typische tussen weg en om en om verder kolonisator en gekoloniseerde, maar liggen dichter bij het stadscentrum. In het ene geval genieten de Franse dus het voorrecht,ambtenaren dicht bij het stadscentrum te wonen; de inheemsehun gezinnen.in het andere arbeiders en Een golvend en met het commerciële centrum.en met het commerciële Naast het diagram heeft Ecochard beambten en de onder geschreven: ‘Scheiding tussen de hogere geschikten binnen de wijkeenheid, in de stad.’ maar vermenging Hij houdt de koloniale categorieën in stand, maar betwist de ruimtelijke implicaties ervan. Dash12-13 binnenwerk.indd 29 Dash12-13 binnenwerk.indd 30 DASH 30 Deze Franse koloniewasin1960 onafhankelijkverklaard. destadDakar,ontwerpen voor vanSenegal. denieuwehoofdstad nadathijin1963 derde in, een keer masterplante wasgevraagdeen worden gehandhaafd. de woonomgeving, vrouwelijke vanhethuis;huiselijkeenopenbare van deel deel omgeving hettraditioneleonderscheid tussenhetmannelijkeen Hierdoorkonondanksdezemoderne naar decentralewoonruimte. zijdenvanhethuisingangen oriëntatie,metaanbeide dubbele van een verschillende Bovendienwerden andere allehuizenvoorzien kamers. wordt openleefruimte omringddoor centraleenmeer waarbij een Alswoningtypewordt detraditioneleindelingnagebootst, spiegelen. levenweer overhetsociaal rurale morfologiealslokalenoties 15ongeveer dievolgensdearchitectenzowelbestaande huizen, omstandig geprobeerd zeaantepassendeplaatselijkecultuuren ook hadden maardearchitectenvanKPDV innovaties, en bouwkundige categorieën en noties van betaalbaarheid – niet in theoretische zin, –nietintheoretische zin, vanbetaalbaarheid ennoties categorieën vandezeverschillende Fria indeverzoening oefening wonen. iseen manierenruimtelijke patronen; van tussentraditioneleenmoderne huisvesten. nieuwewijkenomdeononderbrokenvoor stroom immigranten te de stedelijke ontwikkeling van Dakar in kaart worden gebracht. Door Door ontwikkelingvanDakar inkaartwordende stedelijke gebracht. middel van fotografie vanaf de grond en vanuit de lucht, maar ook door maar middel vanfotografievanafde grond envanuit de lucht, waarbijde verschillendeenplannenvoor rationales die driejaarduurt, GrandDakar, Médina, ontwerpen wijken (Reubeus, Pikine),maarook indewerkelijkheid. middelvanarchitectonischeinterventies maar door evenwichtsoefening blijkentezijntussenkolonialeenpost een van hethuismogelijk. organisatievandeverschillende flexibele onderdelenventilatie eneen enmakenzenatuurlijke tegendeelementen, schild alsbescherming InFria ononderbrokenworden vormendezedakeneen vermeden. lekkageophetpuntvandeverbindingenkon mogelijk maakte,zodat stuk datdevervaardiging aluminiumdakuitéén proces vaneen een indetropen: vanbouwen innovatieophetgebied ontwikkelde hijeen Voor metindustriëlebouwmethoden. Afrika geëxperimenteerd Fria Zijn voorstelomvat derenovatie vandeoudestadenbestaande survey Uitgangspuntisdeuitvoerige wikkelde planningsinstrumenten. smelten metdestad. zoudenieuwestadvolgensplanvanzelf samen plan uittevoeren, nouvelle. Tijdens de15 jaardathetzouduren omhetontwikkelings Dakar, waarbijdesatellietstadwerd geherdefinieerdeen ville als deregiocentraal testaaninEcochard’sontwikkelingsplanvoor Pikinekwamzodoende woningbouwprojecten. van dure, moderne Devrijkomendegrond werddeontwikkeling en werk. gebruiktvoor openbare faciliteiten verwegvanallevoorzieningen, buiten destad, centrum vanDakarwerdengroot gebied verplaatstnaarPikine,een inhet waarbijbidonvilles verhuizingen) deguerpissements (gedwongen waarbinnen de nieuwe stadsontwikkeling moest worden geplaatst. waarbinnen denieuwestadsontwikkelingmoest migratie vanhetplattelandnaardestadalscentraleperspectief Net alsinMarokkohebben. kenschetsteEcochardinDakarde totdatdestadin1980zou voortzetten circa 1.2 inwoners miljoen zou groei vanDakarzich werd indeverwachtingdatgestage opgesteld cochard zette zijn specifieke benadering en instrumentarium voor benadering eninstrumentariumvoor Ecochard zettezijnspecifieke De huizenwaren merendeelsgebaseerdopwestersewoon Fria New Town alsarchitectonischniveau zouopzowelstedelijk Dakar (Senegal, 1963-1967) (Senegal, Dakar hetontwikkelingsplanvoorBetwiste ruimtelijkelogica: In SenegalmaakteEcochardopnieuwgebruikvan eerderont heden. Dehuizenzijnverzameldinkleineclusters van heden. 18 cochard had kritiek op het Senegalese beleid van beleid EcochardhadkritiekophetSenegalese 15 Hetplan praktijken koloniale 17

the context of different earlier urban interventions basedonHausmannian the contextofdifferentearlierurbaninterventions a ringroadfollowingthecontoursofpeninsulaandsecondary mondiste (aThirdWorld urbanplanner).Thisnew regime underwhich SamirAbdulacasanurbanistetiers- – labeledbyhisonceSyrianpartner and touristfacilitiesaswelleducationalfacilities,anOlympicstadium projectthatalsoencompassesthedevelopmentofindustry modernization communities. Theplanisbasedonahierarchyofroadsystems, urban develop overtimeandtomeettheneedsofmodernizing that wouldprovidetheurbanstructure,inwhich‘software’could the‘hardware’ofcity developing anetworkofroadsandservices, wasforemostfocusedon of Ecochardisthathisplanforintervention Typicalfunctioned asaknowledgebasefortheproposalofinterventions. established asetofperspectivesontheurbanconditionDakar, which ground andfromtheair, butalsothroughinfographics,Ecochard plans ofurbandevelopmentinDakar. Throughphotography–fromthe during aperiodofthreeyears,thatmapsthedifferentrationalesand pointisanencompassingsurvey,instruments. Thestarting pursued In Dakarthegridisusedtointegratenewurbanneighbourhoodsinto functions asanunderlyingbasisfortheplanningofcity’s housing. providing fastandslowtransitbetweenthedifferentdistricts. thevariousneighbourhoods, travel. Thedoublesysteminterweaves slower roadsystemthatwouldbeintegratedwithpedestrianandcycle new urbanimmigrants,inSenegalitbecomesthefoundationfora grid wasperceivedasawaytodealwiththebadhousingconditionsof and religiouscentres.However, whileintheProtectorateofMorocco the essentialfacilities,includingschools,markets,shops,community largerhousingneighbourhoodsthatwouldoffer spaces andwouldform bourhood units’thatarecharacterizedbyarefinedhierarchyofpublic urbangrowthofDakarisstructuredalonganidea‘neigh enormous absorbs theevolvingexigenciesofterrainandsituation.The Dakar. JustasinMorocco,thegridfunctionsacontinuousbasisthat andcreatesassuchthenewurbanprojectfor for theseinterventions andbindingelement ideals. Thegridisconceivedasacomplementary about, andinvolvedin,planning andarchitectureasdevelopmentaid during the1960sand1970sone ofthemajorFrenchvoicesspeaking condition thathisnamewastotallyomittedfromanyoftheplans. for Dakar, forthesake oftheSenegalesepeople,butonlyunder mission a‘completefailure’.Ecochardwasconvincedtofinishhisplan 1967 withdrewasurbanplanningconsultantforSenegal,calling his emotional letterstopresidentSenghorabouttheissueandin March influence ofFrenchinvestmentbankCCCE.Hewroteaseries ofvery the 50,000residents,adecisiondrivenbycost-effectiveness duetothe public centretotheothersideofamajorroad,makingitinaccessible to major changestotheplanofalargeneighbourhoodplan,moving the help. EcochardfinallywithdrewafterthehousingauthoritySICAP made agency thatonlyaimedtopleaseandnottrulyproviderealpractical criticized thebureaucraticadministrationofFAC development about changesmadetodetailsofhisplanwithoutconsultation.He their lackofenthusiasminthedevelopmentPikineandwasangry ofDakarfor EcochardcriticizedtheUrbanPlanningDepartment turn authorities andwasnotwellreceivedbycooperatingconsultants.Inhis cochard’s waswidelycritiquedbylocalplanning intervention É Africancityforthegreatestnumber.a figureformodern life,ofprofaneandreligiousspheres,into work, leisureandeveryday and amosque.TheEcochardGridbindsthesevariouselementsof Besides thishardware,Ecocharddevelopsaregulargridthat In spiteofhisdisappointmentin Senegal,Ecochardwouldbecome Housing New Roles,MethodsandApproaches forAffordable with

15/12/15 10:42

DASH 31 15/12/15 10:42 Michel Écochard, schets voor een Michel Écochard, in Fria New Town cluster woningen sketch for cluster Michel Écochard, New Town of dwellings in Fria Door middel van fotografie – vanaf de grond en vanuit de lucht – wist Écochard een serie perspectieven op de stedelijke conditie van Dakar vast te leggen. Ze dienden als kennisbank voor interventies. Through photography – from the ground and from the air – Écochard established a set of perspectives on which the urban condition of Dakar, functioned as a knowledge base for the proposal of interventions. Betaalbaar wonen als ontwikkelingshulp wonen Betaalbaar Aid as Development Housing Affordable Dash12-13 binnenwerk.indd 31 Dash12-13 binnenwerk.indd 32 DASH 32 densities, Dakar Current andanticipatedpopulation dichtheid, Dakar Huidige enverwachtebevolkings routes, Dakar Green spacesandmajortraffic Dakar Groene ruimtenenhoofdroutes, working, Dakar Relation betweenlivingand Dakar Relatie tussenwonenenwerken, reorganisation, Dakar districts intheextensionand Division ofprincipalandsecondary reorganisatie, Dakar districten bijdeuitbreidingen Verdeling inhoofd-ensecundaire extension, Dakar Synthesis ofPikineandits uitbreiding, Dakar Synthese vanPikineenzijn 15/12/15 10:42 DASH 33

15/12/15 10:42 The various projects discussed also show that transnational planners discussed also show that transnational planners The various projects of Michel Ecochard It also remains fascinating how in the projects These alternative were articulated concepts of affordability several architects and urban planners were commissioned radically questioned radically questioned were commissioned and urban planners architects contexts, shifting between and approaches. Constantly their tools the survey Ecochard used a condition of displacement, working in as a very important a relation with the local tool with which to establish patterns,dwelling practices and dialogue but also to initiate a possible as politicians and planning authorities. with local actors such actors searching for different ways to involve local and architects were space, engagement with the politics of cochard’s and their agencies. E the plan of the old colonial spatial divides in for instance in his reversal way to uproot the hierarchies between is but one for Fria New Town in the city and to arrive at a more inclusive different spatial agencies the attention In addition, his insistence on focussing model of urbanity. hardware of the city and on rudimentaryof the designer on the housing a certaintypologies that have the agency of openness, illustrates how in an explicit relation to the urban planner and architect is positioned that of other actors in the built environment. new notions of affordable and some of his fellow planners and architects Betaalbaar wonen als ontwikkelingshulp wonen Betaalbaar Aid as Development Housing Affordable housing emerge. These notions reach beyond the simple conceptions of housing emerge. These notions reach beyond some managers and economic accessibility that were held by that affordability can include politicians. They take into consideration and building practices in the possibility to pursue established dwelling in the case study of a new dwelling environment as exemplified Karachi. They articulate as the possibility of access to the affordability as Ecochard illustrated city, social, cultural and public facilities of the they conceive affordability as the with his plans for Fria. And finally, social structure while the city possibility to remain living in a well-known in the project for Dakar. is being developed, as brought to the fore They stand today as notable decades ago but have not lost their value. architecture a new set of examples of how from within the realm of the economic and notions can be developed that complement in innovative ways. managerial conceptions of affordable housing

gangs neerden als neerden als autoriteiten en werd ookautoriteiten en werd niet goed ontvangen door de cochard een regelmatig grid als ontwikkelt Ecochard een regelmatig Naast deze hardware cochard werd bekritiseerdDe interventie van Ecochard werd door lokale wordt gestructureerd door concept van de ‘wijkeenheden’wordt middel van het middel van infographics formuleerde Ecochard een infographics formuleerde middel van aantal uit functio Deze punten voor de stedelijke van Dakar. conditie databank voor het lanceren van interventies. Kenmerkend voor zijn interventies. van databank voor het lanceren Kenmerkend vooralwerkwijze is het plan gericht op de ontwikkeling van een en voorzieningen,netwerk van wegen de stad, van de ‘hardware’ die zich waarbinnen de ‘software’ de stedelijke zou verschaffen structuur en uiteindelijk gaan voorzienallengs zou ontwikkelen in de behoeften van een moderniserende stedelijke samenleving. Het plan is gebaseerd wegen,op een van hiërarchie van met een ringweg die de contouren volgt en een secundairhet schiereiland van wegen voor stelsel lang van voet met de routes geïntegreerd dat zou worden zamer verkeer, en fietsers.gangers Het dubbele systeem vervlocht de verschillende wijken en voorzag langzaam en snel verkeer in tussen de verschillende districten. onderlegger voor de planning van het wonen in de stad. In Dakar in de het grid gebruikt om nieuwe stadswijken te integreren wordt op Haussmanniaanse idealen eerdere, context van verscheidene stedelijkegebaseerde interventies. Het grid, als een begrepen middel om deze interventies aan te vullen en te bundelen, creëert als zodanig functio als in Marokko Net het nieuwe stedelijke voor project Dakar. neert het grid als een continue basis die absorbeert of wat het terrein opwierp.de situatie aan onregelmatigs van Dakar De enorme groei voor een moderniseringsproject dat ook de ontwikkeling van industriële en toeristische voorzieningen, en de bouw van scholen, een Olympisch stadion en een moskee omvat. Het grid van Ecochard verbindt deze elementen – werk,verschillende vrije tijd en dagelijks leven; de sfeer en de religieuze – tot een modelprofane voor een moderne getal.Afrikaanse stad voor het grote plannings experts.samenwerkende Ecochard bekritiseerde op zijn beurt de stedenbouwkundige aan het gebrek dienst van Dakar vanwege enthousiasme voor en hij was boos de ontwikkeling van Pikine omdat veranderd.er zonder voorafgaand details in zijn plan waren overleg Hij verweet bestuur het bureaucratische van het FAC ontwikkelingsagentschap dat het iedereen alleen maar naar de zin wilde maken en er niet in slaagde werkelijk praktische hulp te bieden. Ecochard zich terug,Uiteindelijk trok nadat de huisvestingsautoriteit SICAP stedenbouwkundige ontwerp ingrijpend had het grotere gewijzigd. kant van naar de andere centrum Daarbij was het openbare weg verplaatst,de grote zodat het niet langer gemakkelijk bereikbaar – eenwas voor besluit de 50.000 inwoners dat uit financiële over investeringsbank CCCEwegingen onder invloed van de Franse tot stand kwam. Hij schreef een reeks emotionele brieven over dit hij zich terug trok onderwerp aan president Senghor en in maart 1967 als stedenbouwkundig adviseur voor Senegal, missie waarbij hij zijn complete mislukking’ omschreef. er echterals ‘een Ecochard werd toe overgehaald zijn plan voor Dakar in het belang van de Senegalese bevolking af te maken, onder voorwaarde dat zijn naam volledig uit geschrapt.de plannen zou worden ruimten. Samen zouden ze grotere woonwijken vormen, woonwijken ruimten. die de brood Samen zouden ze grotere nodige voorzieningen zouden verschaffen, zoals scholen, markten, het grid in het winkels, centra. buurthuizen en religieuze Waar begrepen als een werd manier om de over Marokko Protectoraat slechte woonomstandigheden van de nieuwe, van het platteland stedelingen te verbeteren,migrerende het in Senegal de basis wordt die worden gekenmerkt door een subtiele hiërarchie van openbare gekenmerkt door van openbare die worden een subtiele hiërarchie Dash12-13 binnenwerk.indd 33 Dash12-13 binnenwerk.indd 34 DASH 34 bestuurlijke concepties van betaalbaar wonenaanvullen. vanbetaalbaar concepties bestuurlijke en dieopinnovatievewijzedeeconomische kan worden ontwikkeld, aantalnieuwenoties binnen hetdomeinvandearchitectuur zelfeen vanhoe opmerkelijkevoorbeelden Hetzijnnogsteeds ingeboet. nognietsaanwaarde maarhebben geformuleerd, geleden decennia Dakarnaarvoren– watinhetproject voor kwam. terwijldestadverder wordt ontwikkeld structuur teblijvenwonen, sociale bekende alsdemogelijkheidombinneneen ze betaalbaarheid cochard’s plannen voor Fria. Entenslottebegrijpen geïllustreerd Ecochard’s plannenvoor door Michel Ecochardensommigevanzijncollega-planners en-architecten actoren omgeving. indegebouwde explicieterelatieen dearchitect zietineen totdievandeandere Ecocharddetussenkomstvanstedenbouwkundige illustreert hoe openheid, bepaalde op rudimentairemeteen woningtypologieën aandacht vandeontwerperterichtenophardware vandestaden omde Zijnpleidooi tekomen. vanstedelijkheid inclusiever model tussen verschillende actoren indestadbuitenspeltezettenen tot een Friahet planvoor New Town, manieromdehiërarchie één isslechts uit zijnomkeringvandeoudekolonialeruimtelijkescheidslijnenin blijkt die bijvoorbeeld Ecochard’s inmenging in de ruimtelijke politiek, plaatstegeveninhunplannen. lokale actoren een enbelangen planners enarchitectennaarverschillende manierenom zochten opgangtebrengen. planningsautoriteiten, zoalspoliticien metlokalebelanghebbenden, dialoog en omeen enleefpatronen totstandtebrengen, de plaatselijkewoonpraktijken survey werkte,zoude vanontheemding context wisseldeeninsituaties Voorradicaal invraaggingenstellen. dievoortdurendvan Ecochard, datzehuninstrumentenenbenaderingen ook stedenbouwkundigen velearchitectenen dat deopdrachtenverschafte,voor betekende Hetnieuweontwikkelingshulpregime genoemd. stedenbouwkundige) derdewereld- partner SamirAbdulacurbanistetiers-mondiste(een een betrok hij over planningenarchitectuuralsontwikkelingshulpbleef jaren 1960 en1970 Franse vandebelangrijkste een woordvoerders sociale, culturele en openbare voorzieningen van de stad, zoalswordt culturelesociale, enopenbarevandestad, voorzieningen verstaan tekrijgentotde Onder betaalbaarheid zedekansomtoegang zoalsdecasusKarachilaatzien. wordenwoonomgeving gesitueerd, nieuwe ineen - enbouwpraktijken woon datbestaande betekenen kan Zehoudenrekeningook methetfeitdatbetaalbaarheid schreven. sommigemanagers datdoor enpoliticiwerd onderbereikbaarheid, overstijgen Deze noties heteenvoudige conceptvandeeconomische wonennueigenlijkis. nieuwe opvattingenontstaanvanwatbetaalbaar Deze alternatieve concepten van betaalbaarheid werden conceptenvanbetaalbaarheid enkele Deze alternatieve Het blijft ook fascinerendindeprojecten van omtezienhoe Het blijftook casussendemonstrerenDe hierbesproken dattransnationale Ondanks deteleurstellingEcochardgedurende inSenegalbleef benaderingen Betaalbare huisvesting: nieuwe rollen,methodenen ken bij projecten. Hij werd door zijn voormalige Syrische Hijwerdzijnvoormalige door ken bijprojecten. uitgroeien tot een zeer belangrijk instrument om een relatie instrumentomeen met belangrijk zeer uitgroeien toteen

15/12/15 10:42 DASH Woningbouw wereldwijd Global Housing

15/12/15 10:42 tecture: http://dev. Le Problème Journal of Archi Faces (Geneva), no. 37, November 2014. eu/index.php?id=650, ment du territoire, 1963). For an extensive introduction to this office Des Plans Directeurs D’urbanisme Au Lukasz Stanek and Tom Avermaete Avermaete and Tom Lukasz Stanek Architecture Transfer: (eds.), ‘Cold War Countries in and Planning from Socialist The Journal of the “Third World”’, Architecture, vol. 17 (2012) no. 3. Jacqueline Tyrwhitt, Victor Bodiansky, Bodiansky, Victor Jacqueline Tyrwhitt, Jacob Crane and Otto Koenigsberger – to name a few well-known examples – developed a ‘global practice’. Michel Ecochard, Refugee Problems in Planning in Karachi Relation to Town United Nations, 1955), 9. (New York: Ibid, 10. For a further exploration of the survey in the work of Ecochard see: Avermaete and Casciato, Casablanca Chandigarh, op. cit. (note 8). Lefebvre, Henri, Le Droit À La Ville (Paris: Anthropos, 1968). was an architecture studio Atelier LWD led by Guy Lagneau, Jean Dimitrijevic that was active from and Michel Weill 1952 to 1985. For an introduction see: Joseph Abram, ‘Le rêve du réel. Guy was to develop a new master plan for however he also studied various Dakar, other Senegalese cities including Saint- Kaolak, Diourbel, Louis, Ziguinchor, Louga and Thies. By developing these minor cities he hoped to slow down the urban migration to the capital Dakar. See also Michel Ecochard, development cooperation). See also the cooperation). See also the development Jean Prouvé et Charlotte Perriand: de la Maison du Sahara aux écoles du Cameroun’, 1995, 48-54. or Yugoslavia’s Techno Projekt (a national Projekt (a Techno or Yugoslavia’s The theme issue of Sénégal: Documents Présentés Au Conseil Dakar, National De L’urbanisme, Le 7 Octobre 1963 (Dakar: Secretariat d’Etat au plan et au développement, Aménage Otto Koenigsberger, ‘The Problem Facing ‘The Otto Koenigsberger, Constantinos Doxiadis, Michel Ecochard, Jean Dimitrijevic, Lagneau, Michel Weill, see Kim de Raedt, ‘Shifting Conditions, Frameworks and Approaches: The Work of KPDV in Postcolonial Africa’, ABE Journal (2013) no. 4, 1-28. accessed 8 the Planner in the Tropics’, unpublished the Planner in the Tropics’, on lecture given to the Conference Architecture, March 1953, 4. Tropical crossing Architects had always been in other borders, working occasionally in the countries and cultures. However, to be a kind post-war period there seems emerging of architect and urban planner who works permanently borders. across like Architects and urban planners, abejournal. Ibid.

8 10 11 12 13 14 16 main assignment in Senegal cochard’s 17 E 18 15 9

national Housing tecture, At the HTCP section, his

ing food, clothing, housing . . .’ Housing and Town and Country Housing and Town This research on the United Nations and on the United Nations and This research undertakenthe HTCP was together with to Maristella Casciato. An introduction Housing and the various activities of the in the various issues of the periodical in the various issues of the See also M. Ijlal Muzaffar, The Periphery See also M. Ijlal Muzaffar, Modern Architecture and the Within: , PhD Thesis Making of the Third World (Cambridge, MA: Massachusetts Institute planning and development organization) regionalism to the European architectural helped allay suspicions among leaders in the developing world that UN planners were simply pawns of one of the two It also made it easier centres of power. for planners on both sides of the Iron Curtain to participate in UN ventures. The list of contributors to the Housing and Country Planning (HTCP) and Town division is the testimony of this wide range to 1953 after evolve to Planning and Building and Planning. See: Housing and Country Planning (Lake and Town Dept. of Social Affairs, Success, NY: 1948-1953). A catalogue of more than 400 movie titles illustrates the large film holding of the HTCP section, Housing, Building, Planning: An International Film United Nations, Catalogue (New York: Dept. of Economic and Social Affairs, 1956). Town and Country Planning can be found Town and CountryPlanning Housing and Town part standard of the right to an adequate of of living in the Universal Declaration approved by Human Rights, which was Assembly in the United Nations General 1948 and of which article 25 states: ‘Everyone has the right to a standard of and well- living adequate for the health being of himself and of his family, includ It was confirmed in the 1966 Inter of organizations that were involved. The pages of the periodical Housing and and Country Planning illustrate this Town broad variety of actors and present articles by first generation modernists Gropius, Oud and Walter such as J.J.P. and at the same time represent view points by planners like Jacob Crane and Jacqueline Tyrwhitt. In its beginning years the bulletin was titled avant-garde. nationality was an asset: Yugoslavia, although a communist state, followed the path of non-alignment. This neutrality (New York: United Nations. Dept. of United (New York: Social Affairs, 1948). as Adequate housing was recognized of Technology, Dept. of Archi of Technology, 2007). The United Nations played a prominent with role in this new regime. Together often national, actors such as other, Myastto project (a national Poland’s Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. emigrated to the USA in Weissmann 1938 and worked, among others, with Catalan architect Josep Lluís Sert, first on the publication of the book Can Our Cities Survive? (1942), followed by wide-ranging urban studies. Weissmann was crucial in linking local practice and Notes 1 Betaalbaar wonen als ontwikkelingshulp wonen Betaalbaar Aid as Development Housing Affordable 4 6 5 2 7 3

ling tecture Louis, tecten en , nr. 37 (1995), 48-54. (1995), 37 , nr. Faces schrijdend, landen en in andere and Planning from Socialist Countriesand Planning from of The Journal World”’, in the “Third 3. nr. (2012), , jrg.Architecture 17 ‘The Problem Otto Koenigsberger, Tropics’, the Planner in the Facing (ongepubliceerde) de lezing tijdens Architecture, on Tropical Conference 4. maart 1953, Architecten werkten altijd al grens over Tyrwhitt, Victor Bodiansky, Jacob Bodiansky, Tyrwhitt, Victor om Crane en Otto Koenigsberger, maar een paar bekende voorbeelden te noemen, een ontwikkelden ‘mondiale praktijk’. Problems in Michel Ecochard, Refugee Planning in Karachi to Town Relation 9. Naties, 1955), Verenigde (New York: Ibid, 10. Zie voor verkenning van een verdere van de surveyde rol in het werk van Ecochard: Avermaete en Casciato, Henri Lefebvre, Le Droit à la ville Henri Lefebvre, (Parijs: Anthropos, 1968). was een LWD Atelier architectuurstudio, die onder leiding van Guy Lagneau, Dimitrijevic en Jean tot actief was van 1952 Michel Weill Zie voor een inleiding: Joseph 1985. slaafse Technoprojekt (een ontwikke slaafse Technoprojekt lingscoöperatie). Zie ook het thema Zie voor inleiding op het een uitgebreide Conseil National De L’urbanisme, Dakar, Dakar, Conseil De National L’urbanisme, (Dakar: Secretariat Le 7 Octobre 1963 d’État au plan et au développement, 1963). Aménagement du territoire, Casablanca Chandigarh, op. cit. (noot 8). culturen. In de naoorlogse periode ont wikkelde zich echter een soort architect Doxiadis, Michel Ecochard, Jacqueline vaak nationale actoren, zoals het Poolse vaak nationale actoren, zoals het Poolse (eenMyasttoproject organisatie voor planning en ontwikkeling) het Joego en : Architecture of nummer van het Journal Archi Transfer: (red.), ‘Cold War nieuw masterplan voor Dakar, maar hij nieuw masterplan voor Dakar, bestudeerde Sene ook andere diverse galese Saint- steden waaronder Kaolak, Diourbel,Ziguinchor, Louga en van deze kleine steden de migratie naar de hoofdstad af te remmen. Dakar Zie ook: Michel Ecochard, Le Problème Abram, ‘Le rêve du réel. Guy Lagneau, Dimitrijevic, Jean Jean Michel Weill, de la et Charlotte Perriand: Prouvé Maison du Sahara aux écoles du Cameroun’, Kim de Raedt,werk van dit bureau: ‘Shifting Conditions, and Frameworks of KPDV in The Work Approaches: 4 Africa’, ABE, nr. Journal Postcolonial 1-28, http://dev.abejournal.eu/ (2013), index.php?id=650 ( laatst bezocht 8 november 2014). Ibid. Senegal was de ontwikkeling van een Thies. Hij hoopte via de ontwikke Lukasz Stanek en Tom Avermaete Lukasz Stanek en Tom proefschrift (Cambridge, MA: Massa proefschrift 2007). of Technology, chusetts Institute in De VN speelde rol een prominente dit nieuwe bestel, andere, samen met en stedenbouwkundige dat altijd over bezigde grens was. Archi stedenbouwkundigen als Constantinos Des Plans Directeurs D’urbanisme Au Des Plans Directeurs D’urbanisme Au Sénégal: DocumentsPrésentés Au

8 9 10 10 11 12 13 13 14 18 15 16 Ecochard’s belangrijkste opdracht in 17 7

s standaard die standaard gekeurd en gekeurd Housing and Town and Country Housing and Town (Lake Success, NY: Dept. of Housing and Town and Country Town Housing and , PhD of the Third World Housing and Town and Country Housing and Town van artikel 25 luidt: ‘Iedereen Noten komen aan bod. heette verschijningsjaren In de vroege and het bulletin Housing and Town dat werd Country Planning en na 1953 Housing and Building and Planning. Zie ook: Planning heeft recht op een levens van de VN werd goedvan de VN werd waar hoog genoeg is voor de gezondheid en het welzijn van zichzelf en zijn gezin, begrepen voeding,waaronder kleding, huisvesting...’ De goedkeuring in werd gegeven in het Internationale 1966 betreffende Economische, Verdrag Sociale Rechten. en Culturele naar in 1938 emigreerde Weissmann de VS en werkte onder meer samen Josep met de Catalaanse architect Lluís Sert, eerst aan de publicatie van het boek Can Our Cities Survive? (1942) Het onderzoek en de naar de VN afdeling is verricht in samen Planning (HTCP) werking met Maristella Casciato. Een Zie ook: M. Ijlal Muzaffar, The Periphery Zie ook: M. Ijlal Muzaffar, and the Within: Modern Architecture Making 1953). Een catalogu -1953). Social Affairs, 1948 tijdschrift de verscheidenheid Planning illustreert aan deelnemers; er staan artikelen in van modernisten van de eerste generatie Gropius, Oud en Walter zoals J.J.P. maar ook van planners de standpunten als Jacob Crane en Jacqueline Tyrwhitt slechts pionnen in dienst van de een of supermacht waren,andere te sussen. het hierdoor voorOok werd planners aan beiden zijden van het IJzeren makkelijker om deelGordijn te nemen aan de ondernemingen van de VN. bewijst De medewerkerslijst van HTCP de leiders van ontwikkelingslanden,de leiders die vermoedden van de VN dat de planners en vervolgens aan breed opgezet onder speelde zoek naar de stad. Weissmann bij het koppelen van een cruciale rol aan lokale praktijken en regionalisme archi -gardistische avant de Europese was zijn Bij de afdeling HTCP tectuur. nationaliteit een voordeel: hoewel een communistisch land Joegoslavië was, stelde het zich neutraal op. Deze onder neutraliteit hielp de achterdocht onderdeel van het recht op eenonderdeel adequate Ver in de Universele levensstandaard Mens,de van Rechten de van klaring die door Vergadering de Algemene in 1948 inleiding tot de verschillende activiteiten inleiding tot de verschillende in de verschil is te vinden van HTCP lende edities het tijdschrift Housing van and Country Planning (New and Town United Nations, Dept. of Social York: Affairs, 1948). erkend als huisvesting werd Adequate dat er eenorganisaties scala van bij was.betrokken Ook de inhoud van het van meer laat zien hoe dan 400 titels het aantal films in de collectiegroot was: Housing, van de afdeling HTCP Building, International Planning: An NY: Film Catalogue (New York, Naties, Dept. of Economic Verenigde and Social Affairs, 1956). 5 3 1 4 2 6 Dash12-13 binnenwerk.indd 35