STOPKA REDAKCYJNA

Lex sportiva

Dwumiesięcznik Koła Naukowego Prawa Sportowego Szanowni Czytelnicy!

WYDAWCA: W majowym numerze Legis sportivae prezentujemy Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Państwu relację z ogólnopolskiej konferencji nauko- ul. Gagarina 11 wej z zakresu prawa sportowego pt. Odpowiedzial-

87-100 Toruń ność dyscyplinarna w sporcie – w poszukiwaniu ide- alnego, która z inicjatywy Koła Naukowego Prawa Sportowego odbyła się 16 kwietnia br. na Wydziale REDAKCJA: Prawa i Administracji UMK. Wydarzenie to stanowi- Wydział Prawa i Administracji UMK ul. Bojarskiego 3 ło swoiste podsumowanie działalności Koła w dru- 87-100 Toruń gim – skądinąd niezwykle produktywnym – roku e-mail: [email protected] jego funkcjonowania. Ponadto, na łamach niniejszego

wydania przybliżamy m. in. szczegóły precedenso- REDAKTOR NACZELNY: wego casusu Andy’ego Webstera oraz analizujemy Aleksander Wachciński regulacje zawarte w ustawie o bezpieczeństwie im- e-mail: [email protected] prez masowych, szukając jednocześnie odpowiedzi na pytanie o skuteczność zapobiegania przestępczości ZARZĄD KOŁA NAUKOWEGO stadionowej. W aktualnym numerze przeczytać moż- PRAWA SPORTOWEGO: na także o Trybunale Arbitrażowym ds. Sportu dzia- łającym przy Polskim Komitecie Olimpijskim jako opiekun naukowy: dr Michał Leciak o organie jurysdykcji w sprawach sportowych prezes zarządu: Wojciech Kiełbasiński wiceprezes zarządu: Wojciech Kućmaja na gruncie krajowym, jak również o zasadach zmiany sekretarz: Łukasz Osiński reprezentacji narodowej w ujęciu wybranych federacji skarbnik: Bartłomiej Rosiak międzynarodowych. członkowie zarządu: Marek Kuczborski, Paweł Pierzyński, Aleksander Wachciński Życząc przyjemnej lektury, niezmiennie zachęcam do przesyłania pod adres redakcji własnych propozy- ISSN 2449-5425 cji publikacji z obszaru prawa sportowego.

Redaktor Naczelny

Aleksander Wachciński

Spis treści Relacja z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Odpowiedzialność dyscy- plinarna w sporcie – w poszukiwaniu idealnego modelu” Aleksander Wachciński ………………………………………………………… IV

Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy PKOL jako organ jurysdykcji w sprawach sportowych Dawid Wiktorowski …………………………………………………………….. VIII

Przepisy o zmianie reprezentacji narodowej w ujęciu regulacji wybranych międzynarodowych federacji sportowych Łukasz Osiński, Bartłomiej Rosiak …………………………………………. XVII

Analiza regulacji zawartych w ustawie o bezpieczeństwie imprez masowych - geneza zawartych w niej rozwiązań oraz próba odpowiedzi na pytanie o skuteczność zapobiegania przestępczości stadionowej ze szczególnym uwzględnieniem chuligaństwa stadionowego Oktawia Braniewicz, Patrycja Rafińska .…………………………………… XXII

Webster ruling Marek Owsianny ……………………………………………………….……….. XXXIII

Ogólnopolska konferencja naukowa z zakresu prawa sportowego na WPiA UMK

16 kwietnia 2015 r. na Wydziale stały na dwa panele – ekspercki i studenc- Prawa i Administracji UMK odbyła się ki. Każdy z nich zakończył się dyskusją, ogólnopolska konferencja naukowa z za- której celem była wymiana uwag nt. obo- kresu prawa sportowego pt. „Odpowie- wiązującego porządku prawnego, jak rów- dzialność dyscyplinarna w sporcie – w po- nież sformułowanie pewnych postulatów szukiwaniu idealnego modelu”. Organizato- de lege ferenda w kwestii odpowiedzial- rem wydarzenia było - działające pod kie- ności dyscyplinarnej w sporcie. runkiem dra Michała Leciaka - Koło Na- W pierwszej części referaty zapre- ukowe Prawa Sportowego Lex sportiva zentowali zarówno pracownicy naukowi, we współpracy z Katedrą Prawa Karnego jak i praktycy zajmujący się szeroko poję- i Polityki Kryminalnej UMK. Patronat nad tym prawem sportowym. Jako pierwszy konferencją objęli: dr hab. Tomasz Justyń- głos zabrał dr Michał Leciak z Katedry ski, prof. UMK – Dziekan WPiA, Piotr Prawa Karnego i Polityki Kryminalnej Całbecki – Marszałek Województwa Ku- WPiA UMK, który w swoim wystąpieniu jawsko – Pomorskiego, Polskie Towarzy- skupił się na analizie prawnego charakteru stwo Prawa Sportowego i Samorząd Stu- odpowiedzialności dyscyplinarnej w spo- dencki WPiA UMK. rcie. Następnie mgr Hubert Radke przy- Oficjalnego otwarcia dokonał Pro- bliżył kwestię stricte liability stanowiącej dziekan ds. Studenckich WPiA – dr Kon- zasadę odpowiedzialności dyscyplinarnej rad Zacharzewski. Obrady podzielone zo- na gruncie prawa sportowego. W dalszej kolejności uczestnicy konferencji wysłu- chali referatu mgr Katarzyny Grabskiej – Luberadzkiej, sprawującej funkcję Dy- rektora ds. prawnych przy Polskim Komi- tecie Olimpijskim, która omówiła zagad- nienie zaskarżalności decyzji Trybunału Arbitrażowego przy PKOL do sądów po- wszechnych. Prodziekan ds. Studenckich WPiA inauguruje konferencję

ni w tej części obrad wystąpił mgr Szy- mon Raniszewski z UKW w Bydgoszczy, którzy zaprezentował studium na temat odpowiedzialności dyscyplinarnej za na- ruszenie nietykalności cielesnej sędziego, obserwatora i delegata w zawodach spor- Dr J. Kosowski podczas wystąpienia towych. Po zakończeniu wystąpienia nastał czas na kolejną owocną dyskusję, Dr Jakub Kosowski – pracownik Katedry w trakcie której uczestnicy konferencji Postępowania Karnego UMCS w Lubli- skupili swoje rozważania m. in. wokół nie, a zarazem sędzia dyscyplinarny przy tematu nowelizacji ustawy o sporcie oraz Polskim Związku Koszykówki – w swoim kwestii funkcjonowania alternatywnych referacie skoncentrował się natomiast związków sportowych na zasadach wol- na praktycznych aspektach postępowania nego rynku. dyscyplinarnego na przykładzie funkcjo- nowania organów dyscyplinarnych PZKosz. Było to ostatnie wystąpienie poprzedzające pierwszą dyskusję uczest- ników konferencji, a także krótką przerwę. Po niej nastąpiła zaś kolejna od- słona panelu eksperckiego, na początku której dr hab. Marek Kolasiński, prof. UMK z Katedry Prawa Europejskiego przedstawił kwestię orzeczenia kary dys- Uczestnicy konferencji w trakcie dyskusji cyplinarnej jako przykład naruszenia pra- wa konkurencji. Mgr Daria Pałucka (także W kolejnej części konferencji z Katedry Prawa Europejskiego UMK) w roli prelegentów wystąpili studenci, zarysowała następnie problematykę od- reprezentujący zarówno Wydział Prawa powiedzialności dyscyplinarnej za doping i Administracji UMK, jak i inne uczelnie. w sporcie, po czym referat nt. odpowie- Jako pierwszy głos zabrał Mateusz Wal- dzialności dyscyplinarnej podmiotów czak z Uniwersytetu Warszawskiego, któ- sportowych w oparciu o wybrane orzecz- ry przedstawił zagadnienie postępowania nictwo CAS wygłosił absolwent WPiA dyscyplinarnego przed organami UEFA. UMK – mgr Marek Owsianny. Jako ostat- Następnie Agnieszka Wąglorz, reprezen- się na wybranych problemach stosowania tująca Uniwersytet Jagielloński, skupiła w praktyce Regulaminu Dyscyplinarnego się na analizie tego, jak duży wpływ PZPN. Konstancja Paczkowska (UMK) na kreowanie modelu odpowiedzialności w swojej prezentacji zwróciła natomiast dyscyplinarnej wywiera ustawodawca, wagę na sposób, w jaki kwestia odpowie- zaś Paula Majcher z Uniwersytetu Ślą- dzialności dyscyplinarnej uregulowana skiego w Katowicach w swoim wystąpie- została w przepisach Polskiego Związku niu omówiła funkcjonowanie konkretne- Jeździeckiego, natomiast dwoje ostatnich go modelu na przykładzie Hiszpanii. prelegentów – Weronika Lis i Dawid Wik- W dalszej kolejności Krzysztof Wróbel torowski (oboje UMK) - przybliżyło za- (UW) podjął się próby ukazania odpowie- gadnienie odpowiedzialności dyscyplinar- dzialności dyscyplinarnej jako przykładu nej w kontekście odpowiednio: odmowy niekompatybilności w prawie sportowym, Bartłomiej Rosiak i Wojciech Kiełbasiński (UMK) opowiedzieli o odpowiedzialności z tytułu uczestnictwa w zakładach buk- macherskich osób zrzeszonych w PZPN,

Dr M. Leciak podczas zakończenia konferencji

przez sportowca gry w reprezentacji naro- dowej oraz zachowań zawodników skie- rowanych w stronę kibiców. Wysłuchaw- Członkowie KNPS Lex sportiva - B. Rosiak szy wszystkich studenckich referatów i W. Kiełbasiński w trakcie wygłaszania referatu uczestnicy konferencji przystąpi do ostat- niej tego dnia dyskusji, po zakończeniu z kolei Bartosz Ryt (UJ) wygłosił prelek- której opiekun KNPS Lex sportva dokonał cję nt. funkcjonowania organu dyscypli- uroczystego zamknięcia konferencji. narnego na poziomie wojewódzkiego Obecnie trwają już prace nad pu- związku sportowego, odnosząc się do blikacją pokonferencyjną, która ukaże się przykładu Wydziału Dyscypliny Małopol- wkrótce nakładem wydawnictwa TNOiK. skiego Związku Piłki Nożnej i opierając

Ponadto, sukces tegorocznej edycji i po- chlebne opinie ze strony uczestników oraz zaproszonych gości sprawiły, że organiza- torzy już teraz wyrażają nadzieję, że kon- ferencja stanie się wydarzeniem cyklicz- nym i na stałe wpisze się w ramy działal- ności Koła Naukowego Prawa Sportowe- go. Zainteresowanych zachęcam także do obejrzenia szerszej galerii zdjęć z rela- cjonowanego wydarzenia, którą znaleźć można na stronie internetowej KNPS Lex sportiva.

Trybunał Arbitrażowy ds. Sportu przy PKOL jako organ jurysdykcji w sprawach sportowych

rybunał Arbitrażowy do spraw pijskich zrzeszonych w Międzynarodo- Sportu działający przy Polskim wym Komitecie Olimpijskim oraz po ana- T Komitecie Olimpijskim jest in- lizie działalności Trybunału Arbitrażowe- stytucją, która docelowo miała zapewnić go do spraw Sportu w Lozannie, wydzie- możliwość skutecznej jurysdykcji we- lonego ze struktur MKOL w roku 1994, wnątrz świata sportu w sprawach imma- a wcześniej funkcjonującego wewnątrz tej nentnie powiązanych ze sportem. Czy tak organizacji od 1984 r.1 Również w 1994 r. się stało? - to pytanie pozostaje nadal bez (17 listopada) rozpoczął działalność Try- odpowiedzi, jednak praktyka funkcjono- bunał przy PKOL (TAS PKOL). Warto wania potwierdza, że bez tego organu podkreślić, że po 2 latach TAS PKOL sprawy sportowe musiałyby częściej sta- uzyskał podstawę normatywną na mocy wać na wokandzie sądownictwa po- ustawy z dnia 18 stycznia 1996 r. o kultu- wszechnego. Taki stan na pewno nie słu- rze fizycznej2. Od 2001 r. uzyskał on sta- żyłby ani jakości ani długości postępowań. tus sądu polubownego, działającego Jako organ arbitrażowy Trybunał przy w pewnym zakresie w formule tzw. arbi- PKOL dysponuje pewnymi konstytutyw- trażu obligatoryjnego. Następnie od nymi cechami, które sprawiają że jest on 2005 r. kwestia Trybunału została uregu- wybierany przez sportowców i inne osoby lowany w ustawie o sporcie kwalifikowa- ze świata sportu na pierwszym miejscu. nym z dnia 29 lipca 2005 r.3. Zdatność Warto zatem zbadać pozycję prawną, i zdolność arbitrażowa Trybunału została praktykę funkcjonowania oraz wysunąć określona w art. 41 tej ustawy. W ustawie pewne postulaty de lege ferenda wobec tej o sporcie z 25 czerwca 2010 r.4 nie odnaj- sportowej instytucji alternatywnego roz- dziemy jednak żadnej wzmianki o Trybu- wiązywania sporów, jakże potrzebnej mi- nale przy PKOL - na skutek likwidacji mo prób ograniczania przez ustawodawcę z projektu ustawy Rozdziału 6., poświę- jego znaczenia.

Trybunał powstał na bazie doświad- 1 www.tas-cas.org. 2 czeń innych trybunałów i komisji sporto- Dz. U. z 1996 r. nr 25 poz.113 ze zm. 3 Dz. U. z 2005 r. nr 155, poz.1298 ze zm. wych przy narodowych komitetach olim- 4 Dz. U. z 2014 r, poz.715, tekst jednolity. conego właśnie sporom sportowym. rcie jest odejściem od sposobu rozstrzyga- Jak wynika z opinii przedstawionej pod- nia spraw dyscyplinarnych w sporcie czas prac komisji sejmowej funkcjonowa- w naszym kraju, które może doprowadzić nie sportowego arbitrażu nie wymaga do destabilizacji całego systemu rozstrzy- ustawowej regulacji, gdyż arbitraż ten gania sporów sportowych8. Brak obligato- funkcjonuje na podstawie woli stron5. ryjnego charakteru jurysdykcji Trybunału Andrzej Szwarc oraz ówczesny Pierwszy przy PKOL sprawia, że strony nie są zmu- Prezes SN Lech Gardocki stwierdzili po- szone ze swym sporem wystąpić bezpo- nadto, że odpowiedzialność dyscyplinarna średnio do tego gremium, a mogą sprawę powinna być wolna od ingerencji ustawo- skierować do sądu powszechnego. Takie dawcy, pozostając tym samym w rękach rozwiązanie sprawia, że do Trybunału 6 polskich związków sportowych . Budzi to wpływa co prawda mniej spraw niż przed jednak kontrowersje wśród części doktry- 2010 r., jednak strony nadal często wolą ny, bowiem przekazanie grupy zadań pu- wybrać arbitraż niż sądownictwo po- blicznych w zakresie jurysdykcji (a prze- wszechne- zwłaszcza w sporach kontrak- cież ustawodawca od roku 2001 przyzna- towych, w których to kognicja TAS wał TAS PKOL obligatoryjną kognicję PKOL zawsze była fakultatywna (w spra- arbitrażową w sprawach dyscyplinarnych wach dyscyplinarnych sprawy częściej i regulaminowych- jako organowi odwo- kończą się na etapie związkowym lub tra- ławczemu od decyzji w tych sprawach fiają do CAS w Lozannie). Na zakończe- właściwych polskich związków sporto- nie tej części rozważań warto wspomnieć, wych, a tym samym uznając TAS PKOL że w obecnym stanie prawnym nie ma dysponentem pewnej sfery władzy pu- żadnych przeciwwskazań, by polskie blicznej) wymaga regulacji ustawowej, związki sportowe wprowadziły w swych a nie podustawowej7. Zdaniem A. Wacha przepisach wewnętrznych klauzulę na i M. Wacha rozwiązanie z ustawy o spo- ostateczne rozstrzyganie spraw przez or- gan najwyższej instancji, a więc TAS

5 Opinia Andrzeja Szwarca, Feliksa Zedlera, Mar- PKOL - wszystko leży jednak w gestii ka Bojarskiego oraz Romana Hausera przedsta- 9 wiona podczas obrad sejmowej Komisji Kultury związków sportowych . Fizycznej, Sportu i Turystyki (nr 110) w dniu 17 marca 2010 r.; Biuletyn Sejmowy nr 3556/VI. Aby naświetlić możliwe rozwiązania 6 Za: P. Jóźwiak, Odpowiedzialność dyscyplinarna warto przyjrzeć się regulacjom wewnętrz- w sporcie, Poznań 2014, s. 281. 7 P. Mazur, N. Rutkowska, Arbitraż w sprawach sportowych w świetle nowej ustawy o sporcie (do- 8 A. Wach, M. Wach, Spór o spory sportowe, stępny w internecie: http://www.codozasady.pl/ Rzeczpospolita z 9 czerwca 2010 r. arbitraz-w-sprawach-sportowych-w-swietle-nowej- 9 P. Jóźwiak, Odpowiedzialność dyscyplinarna ustawy-o-sporcie/) [dostęp: 5.05.2015 r.]. w sporcie, Poznań 2014, s. 300. nym polskich związków sportowych, również wszelkie spory, które zaistniały które postanowiły dobrowolnie poddać między Związkiem a jego członkami, spory wewnątrz zarządzanych dyscyplin zawodnikami oraz innymi osobami nawią- bezpośrednio pod jurysdykcję TAS zującymi więzy prawne ze Związkiem, PKOL, jako instancji najwyższej. Polski a które to spory wykraczają poza kompe- Związek Piłki Siatkowej w swym Statucie tencje Sądu Polubownego, Wydziału Dys- uchwalonym przez Walne Zgromadzenie cypliny czy Sądu Odwoławczego. Innymi Delegatów w dniu 9.05.2013 r. kilkakrot- słowy zawsze istnieje możliwość wypo- nie odwołuje się do jurysdykcji sądu przy wiedzenia się w sprawie z zakresu siat- PKOL10. §17 stanowi, że utrata praw kówki przez TAS PKOL. Jest tu jednak członka Związku, Członka Honorowego wyjątek- zgodnie z ustępem 1 §41 Statutu lub Członka Wspierającego następuje właściwym w sprawach sporów związa- m.in. w przypadku wykluczenia uchwałą nych z działaniem w ramach Profesjonal- Walnego Zgromadzenia Delegatów podję- nej Ligi Piłki Siatkowej następuje wyłą- tej na wniosek Zarządu na skutek upo- czenie jurysdykcji wskazanych wyżej są- rczywego naruszania postanowień Statutu. dów. We wskazanych sprawach orzeka W takim przypadku na mocy ustępu 2 Sąd Polubowny Polskiej Ligi Piłki Siat- tego paragrafu istnieje możliwość zaskar- kowej S.A. z siedzibą w Warszawie. Wła- żenia uchwały w terminie 30 dni ściwe jest tym samym odwołanie się od dnia doręczenia właśnie do TAS do Regulaminu Sądu Polubownego PLPS PKOL. §41 Statutu dotyczy rozstrzygania stworzonego na podstawie Regulaminu sporów pojawiających się wewnątrz Profesjonalnego Współzawodnictwa w Piłce związku, w tym sporów cywilnych o pra- Siatkowej11. Z analizy przepisów Regula- wa majątkowe (zgodnie z ustępem 1). minu Sądu wynika, że działa on na Ustęp 4 stanowi, że od orzeczeń Sądu Po- podobnej zasadzie jak TAS PKOL, m.in. lubownego oraz Sądu Odwoławczego przy jego właściwość oparta jest na klauzuli PZPS ostateczną instancją odwoławczą zapisu stron na sąd polubowny. Mimo to jest TAS PKOL. Odwołanie od orzeczeń nie jest w żaden sposób podporządkowany Sądu Polubownego i Sądu Odwoławczego pod jurysdykcję sądu przy PKOL. Jeśli wnoszone jest zgodnie z przepisami regu- chodzi o najbardziej popularne sporty dru- lującymi funkcjonowanie tych instytucji. żynowe, to można powiedzieć, że PZPS Sąd przy komitecie olimpijskim rozpatruje jest jedynym z nielicznych związków, który aż tak bardzo ,,zaufał” trybunałowi

10 Statut PZPS [za:] http://www.pzps.pl/Statut- PZPS.html. 11 http://www.plusliga.pl/Regulamin. przy PKOL. Klauzuli odwołania do TAS go. Statut PKOL przyjęty uchwałą Walne- PKOL nie znajdziemy np. w przepisach go Zgromadzenia Sprawozdawczego PZPN, PzKosz czy ZPRP. PKOL w dniu 26 kwietnia 2014 r. zawiera Ciekawym przykładem regulacji jednoartykułowy Rozdział VI., poświęco- związkowej z powołaniem się na jurys- ny tematyce trybunału sportowego13. Art. dykcję TAS PKOL jest Statut Polskiego 56 Statutu ustanawia możliwość utworze- Związku Szachowego, którego tekst jed- nia przez PKOL stałego sądu polubow- nolity Walne Zgromadzenie Delegatów nego zajmującego się rozstrzyganiem spo- uchwaliło 11.12.2011 r.12 Statut zawiera rów majątkowych związanych z działalno- Rozdział 6. zatytułowany „Odpowiedzial- ścią sportową. Drugim wskazanym zada- ność dyscyplinarna”. §31 ust.4 ewidentnie niem sądu sportowego miałoby być roz- świadczy o traktowaniu TAS PKOL jako strzyganie odwołań od decyzji dyscypli- najwyższej instancji odwoławczej. Nie narnych i regulaminowych właściwych jest tak jednak we wszelkich sprawach. organów polskich związków sportowych. Jedynie ostateczne decyzje dyscyplinarne Ust. 2 wskazanego artykułu reguluje kwe- i regulaminowe organów Związku mogą stie odpowiedzialności za działania po- być, za pośrednictwem Polskiego Związku wstałego trybunału14. PKOL nie jest od- Szachowego, zaskarżone do Trybunału powiedzialny ani merytorycznie ani orga- przy komitecie olimpijskim. Decyzje dys- nizacyjnie ani też finansowo czy w jaki- cyplinarne dotyczą również kwestii do- kolwiek inny sposób za działania trybuna- pingu elektronicznego oraz dopingu sub- łu- zarówno jego władz jak i osób wystę- stancjami i metodami zabronionymi. Na- pujących w roli arbitrów. Odpowiedzial- tomiast spory cywilne dotyczące majątku ność nie może mieć miejsca zwłaszcza Związku mogą być rozstrzygane przez jeśli chodzi wydawanie zarządzeń oraz fakultatywnie powoływany do ich zała- 13 Statut PKOL z oficjalnej strony internetowej twienia niezależny Sąd Polubowny. Komitetu. 14 Jeśli chodzi o podstawowe reguły Art. 56 Statutu PKOL: 1. PKOl może utworzyć trybunał sportowy działa- funkcjonowania TAS PKOL, to cieka- jący jako stały sąd polubowny do rozstrzygania wostką jest, że Polski Komitet Olimpijski sporów majątkowych związanych z działalnością sportową, oraz rozpatrywania odwołań od decyzji w swym najważniejszym organizacyjnym dyscyplinarnych lub regulaminowych właściwych organów polskich związków sportowych. akcie prawnym, a więc w statucie, nie 2. PKOl nie ponosi jakiejkolwiek odpowiedzialno- tworzy obligatoryjnego sądu polubowne- ści, w tym przede wszystkim merytorycznej, organi- zacyjnej lub finansowej za działania trybunału,

12 o którym mowa w art. 56 ust. 1, jego władz lub Statut PZSzach (dostępny w interencie: http://pz szach. org.pl/userfiles/Statut%20PZSzach%20%20 arbitrów, w tym w szczególności z tytułu wydawa- tekst%20jednolity.pdf) [dostęp: 5.05.2015 r.]. nych orzeczeń lub zarządzeń. orzeczeń. De lege lata powstaje więc kompromisu15. Wyrok Trybunału

podmiot zupełnie niezależny (poza kwe od 2010 r. może być wzruszony wyłącznie stią powoływania arbitrów TAS PKOL, w trybie skargi o uchylenie wyroku sądu które to leży w gestii Zarządu PKOL) od polubownego na podstawie art. 1205 organizacji założycielskiej i, jak pokazuje i następnych k.p.c.16. Przesłanki wniesie- rzeczywistość, jest tak w praktyce. nia wniosku o uchylenie wyroku sądu po- Działalność i postępowanie przed lubownego zawiera konkretnie art. 1206 Trybunałem Arbitrażowym przy PKOL k.p.c.17 Dotychczas strona mogła wnieść reguluje Statut Trybunału, uchwalony 15 P. Mazur, N. Rutkowska, Arbitraż w sprawach przez Zarząd PKOL 18 października sportowych w świetle nowej ustawy o sporcie (do- 2011 r. Trybunał składa się z 24 arbitrów stępny w internecie: http://www.codozasady.pl/ arbitraz-w-sprawach-sportowych-w-swietle-nowej- powoływanych przez Zarząd PKOL ustawy-o-sporcie/) [dostęp: 5.05.2015 r.]. 16 na okres 4 - letniej kadencji. Arbitrzy mu- Ustawa z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks po- stępowania cywilnego (Dz.U. z 2014r., poz.101, szą mieć wykształcenie prawnicze oraz t.j.). 17 wiedzę w dziedzinie sportu. Dodatkowo Art. 1206 k.p.c.: § 1. Strona może w drodze skargi żądać uchylenia wyroku sądu polubownego, wymagane jest od nich wykonywanie jeżeli: 1) brak było zapisu na sąd polubowny, zapis na przez co najmniej 3 lata zawodu adwoka- sąd polubowny jest nieważny, bezskuteczny albo ta, radcy prawnego, notariusza, prokurato- utracił moc według prawa dla niego właściwego; 2) strona nie była należycie zawiadomiona o wy- ra czy sędziego sądowego. Można więc znaczeniu arbitra, o postępowaniu przed sądem stwierdzić, że niewątpliwie skład Trybu- polubownym lub w inny sposób była pozbawiona możności obrony swoich praw przed sądem polu- nału jest składem fachowym. bownym; Od 2010 r. i wejścia w życie usta- 3) wyrok sądu polubownego dotyczy sporu nieobję- tego zapisem na sąd polubowny lub wykracza poza wy o sporcie w zakres kognicji Trybunału zakres takiego zapisu, jeżeli jednak rozstrzygnięcie w sprawach objętych zapisem na sąd polubowny mogą wchodzić wszelkie sprawy związane daje się oddzielić od rozstrzygnięcia w sprawach z działalnością sportową, które mogą być nieobjętych tym zapisem lub wykraczających poza jego zakres, wyrok może być uchylony jedynie załatwione w trybie ugodowym, o ile stro- w zakresie spraw nieobjętych zapisem lub wykra- ny w umowie poddały rozstrzygnięcie czających poza jego zakres; przekroczenie zakresu zapisu na sąd polubowny nie może stanowić pod- sporów z nich wynikających lub pozosta- stawy uchylenia wyroku, jeżeli strona, która brała jących z nimi w związku w przyszłości udział w postępowaniu, nie zgłaszała zarzutów co do rozpoznania roszczeń wykraczających poza rozstrzygnięciu sądu polubownego - casus zakres zapisu; 4) nie zachowano wymagań co do składu sądu zapisu. Drugą możliwością jest decyzja polubownego lub podstawowych zasad postępowa- stron o właśnie polubownym sposobie nia przed tym sądem, wynikających z ustawy lub określonych przez strony; rozwiązania powstałego już sporu - casus 5) wyrok uzyskano za pomocą przestępstwa albo podstawą wydania wyroku był dokument podro- biony lub przerobiony; skargę kasacyjną do SN w przypadku ra- sporu z podmiotem międzynarodowym żącego naruszenia prawa albo oczywistej w sądzie powszechnym mogłoby budzić niesłuszności orzeczenia- wynikało to podejrzenia co do rzeczywistej bezstron- jasno z art. 44 ustawy o sporcie kwalifi- ności i obiektywności sądu państwowego- kowanym, natomiast w obecnym stanie w państwie jednej ze stron sporu. To wła- prawnym możliwość taka wydaje się być śnie m.in. dlatego większość federacji wykluczona. międzynarodowych wymusza od federacji Jeśli chodzi o samo postępowanie - krajowych stosowanie trybu odwoławcze- największą zaletą trybu arbitrażowego jest go do sądu polubownego a nie do sądu odformalizowanie, jednoinstancyjność, powszechnego. Innym celem jest poza a także poufny charakter samego postę- tym chęć uniknięcia odmiennego roz- powania. Warto podkreślić, że strony mają strzygania spraw w różnych krajach przy wpływ na wybór arbitrów w swej sprawie, podobnych stanach faktycznych ze wzglę- a także na wybór zasad i sposobu postę- du na odmienności jurysdykcyjne. powania. Decyzja może być wydana Jakie są kategorie spraw rozpatry- w oparciu o zasady słuszności, o ile strony wanych przed TAS PKOL? Od wprowa- tak postanowią- możliwe jest więc odej- dzenia ustawy o sporcie w 2010 r. trudno ście od sztywnego trzymania się zasad jednoznacznie ustalić katalog spraw dys- strict liability, nawet w sprawach dyscy- cyplinarnych i dotyczących regulaminów plinarnych. Ogólne ramy postępowania sportowych. Stanowią one mniejszość wyznacza jednak Część VI k.p.c. poświę- spraw przed Trybunałem. Warunkiem cona sądownictwu polubownemu. Do kognicji jest w tym przypadku zapis niewątpliwych zalet trybu arbitrażowego w statucie/regulaminie związkowym, jed- należy także neutralność rozstrzygających, nak zgodnie z art. 1157 k.p.c. sprawy co jest bardzo istotne w coraz częstszych te muszą mieścić się w zakresie przedmio- sporach międzynarodowych. Postawienie towym sądownictwa polubownego18. Dawny art. 43 ust.1 ustawy o sporcie kwa-

6) w tej samej sprawie między tymi samymi stro- lifikowanym oraz dawny art. 56 Statutu nami zapadł prawomocny wyrok sądu. PKOL ustanawiały katalog spraw, w któ- § 2.Uchylenie wyroku sądu polubownego następuje także wtedy, gdy sąd stwierdził, że: 1) według ustawy spór nie może być rozstrzygnięty przez sąd polubowny; 18 P. Mazur, N. Rutkowska, Arbitraż w sprawach 2) wyrok sądu polubownego jest sprzeczny z pod- sportowych w świetle nowej ustawy o sporcie (do- stawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczy- stępny w Internecie: http://www.codozasady.pl/ pospolitej Polskiej (klauzula porządku publiczne- arbitraz-w-sprawach-sportowych-w-swietle-nowej- go). ustawy-o-sporcie/) [dostęp: 5.05.2015 r.]. rych TAS PKOL był właściwy. Przedmio- ny wyłącznie w przypadku pisemnego tem sprawy mogło więc być: zapisu powstałego już po powstaniu sporu, 1) wykluczenie lub skreślenie zawodnika, czyli kompromisu. Inaczej jednak wyglą- sędziego lub działacza sportowego da kwestia w przypadku umów zawodni- ze związku, klubu lub innej organizacji czych i innych nie będących umowami sportowej; o pracę, a opartych o przepisy kodeksu 2) wykluczenie lub skreślenie klubu lub cywilnego - tutaj możliwy jest klasyczny innej organizacji ze związku sportowego; wcześniejszy zapis w umowie w postaci 3) pozbawienie zawodnika lub zespołu klauzuli arbitrażowej19. Gdyby spojrzeć na sportowego tytułu mistrza kraju albo zdo- inne typy spraw, to można by przytoczyć bywcy Pucharu Polski; problemy z wykonywaniem umów spon- 4) przeniesienie zespołu sportowego sorskich, reklamowych, menedżerskich, do niższej kategorii rozgrywek; kontraktów telewizyjnych czy zapłatą 5) zakaz reprezentowania sportu polskiego ekwiwalentu za wyszkolenie zawodnika, w zawodach międzynarodowych lub mię- gdy zmieni on barwy klubowe. dzynarodowych rozgrywkach pucharo- We wszystkich tych sprawach orzecznic- wych. two TAS PKOL jest niewątpliwym źró- Trybunał był upoważniony dłem obfitości. na wniosek organu nadzoru, tj. ministra Do innych zadań TAS PKOL nale- właściwego do spraw sportu, w drodze ży zaliczyć także wydawanie opinii kon- postanowienia, zawiesić w czynnościach sultacyjnych w sprawach dotyczących poszczególnych członków władz polskie- prawnych aspektów organizacji, rozwoju go związku sportowego albo władze pol- i praktyki sportu. W tym miejscu warto skiego związku sportowego. Zarówno wspomnieć o ,,Propozycji ustawowego przed 2010 r., jak i obecnie największą uregulowania pozycji TAS PKOL kategorią spraw, które trafiają do zbadania oraz sportowej odpowiedzialności dyscy- przez TAS PKOL są spory dotyczące plinarnej” zaproponowanej przez Zespół praw majątkowych lub niemajątkowych. działający przy TAS PKOL pod przewod- Bardzo częste są zwłaszcza spory mająt- nictwem prof. dr hab. Andrzeja J. Szwar- kowe na linii zawodnik - klub sportowy. ca. Póki co jednak nie widać dostrzegal- We wskazanym przypadku ograniczeniem nych efektów propozycji dodania jest art. 1164 k.p.c., ustanawiający dyspo- do ustawy o sporcie Rozdziału 9a. Usta- zycję możliwości rozstrzygania spraw wodawca wydaje się nie dostrzegać po- z zakresu prawa pracy przez sąd polubow- 19 Tamże. trzeby świata sportu zapewnienia nieza- klauzuli zapisu na sąd polubowny w przy- leżnego organu jurysdykcyjnego o ugrun- padku sporu między stronami, instytucją towanym normatywnie w prawie po- odwoławczą miałaby być apelacja do Sądu wszechnie obowiązującym statusie. Apelacyjnego w Warszawie. Według Pewną nadzieję budzi projekt ko- pomysłodawców nowa regulacja zapewnić misyjny zmiany ustawy o sporcie zawiera- ma szybkie, tanie i skuteczne rozwiązy- jący również uregulowanie pozycji Try- wanie sporów sportowych, przy zapew- bunału Arbitrażowego ds. Sportu przy nieniu integralności i nienaruszalności PKOL20. Autorzy stwierdzają, że należy rozgrywek sportowych, poszanowaniu powrócić do idei arbitrażu instytucjonal- praw podmiotowych zawodników i klu- nego funkcjonującego już w naszym sys- bów sportowych- także w trudnych spra- temie przed wejściem w życie ustawy wach korupcyjnych i dopingowych. Moż- o sporcie. Zaproponowano, że TAS PKOL na mieć nadzieję, że pomysł i jego realiza- stanie się sądem działającym w ramach cja staną się krokiem milowym w rozwoju obligatoryjnej klauzuli arbitrażowej przez sportowego sądownictwa polubownego odesłanie w statutach federacyjnych w naszym kraju. Na chwilę obecną projekt w sprawach: o wykluczenie lub skreślenie znajduje się na etapie prac w komisjach po ze Związku, dotyczących dożywotniej I czytaniu sejmowym. lub czasowej dyskwalifikacji na okres Oceniając działalność TAS PKOL przekraczający 3 lata (zaś bez względu należy wskazać na ogromną fachowość na wysokość sankcji – w sprawach dopin- i skuteczność tego sądu polubownego. gowych), przeniesienia zespołu ligowego Polscy przedstawiciele doktryny (A. Wach do niższej klasy rozgrywkowej oraz doty- i M. Wach) zaliczają Trybunał Arbitrażo- czących odmowy przyznania lub pozba- wy przy PKOL do 5 najlepszych i najle- wienia klubu licencji. W innych sprawach piej zorganizowanych sportowych sądów TAS PKOL miałby działać na dotychcza- arbitrażowych na świecie (w gronie tym sowej zasadzie klauzuli zapisu na sąd znalazł się również m. in. Piłkarski Sąd polubowny. Stronie niezadowolonej z roz- Polubowny przy PZPN)21. Działania strzygnięcia sądu polubownego przysłu- ustawodawcy, a zwłaszcza wprowadzenie giwać miałby środek w postaci skargi ka- nowej ustawy o sporcie bez regulacji po- sacyjnej do Sądu Najwyższego, funkcjo- święconej sądownictwu sportowemu są na nującej w oparciu o zasady k.p.c. W spra- pewno niejednoznaczne w ocenie. Słusz- wach pozostałych, a więc w przypadku

21 A. Wach, M. Wach, Spór o spory sportowe, 20 Druk sejmowy nr 3161. Rzeczpospolita z 9 czerwca 2010 r. nym postulatem de lege ferenda wydaje jednym z ważniejszych sądów arbitrażo- się powrócenie do normatywizacji usta- wych w naszym kraju, którego działalność wowej Trybunału z jednoczesnym roz- świadczy o coraz dojrzalszym rozumieniu dzieleniem funkcji stałego sądu polubow- istoty sportu w Polsce, sytuując nas tym nego, działającego na podstawie przepi- samym w czołówce światowej jurysdykcji sów k.p.c. oraz funkcji ostatecznego orga- sportowo – prawnej. nu odwoławczego od decyzji organów polskich związków sportowych. Nie ulega bowiem wątpliwości, co potwierdził rów- nież Trybunał Konstytucyjny w jednym ze swych orzeczeń, że skoro władza pu- bliczna decyduje się na wprowadzenie reglamentacji w zakresie uprawiania spor- tu, to musi ona również zagwarantować odpowiednią ochronę praw podmiotów, których ta reglamentacja dotyczy - nie wystarczy jednak wyłącznie kontrola są- dowa, wymagane jest ustanowienie odpo- wiednich gwarancji już na etapie postę- powania dyscyplinarnego22. Dodatkowo wskazane jest, na co zwracają uwagę rów- nież niektórzy przedstawiciele praktyki, unormowanie całej drogi odwoławczej od orzeczeń TAS PKOL, celem zapewnienia procedury równie przejrzystej co ta zawar- ta w ustawie o sporcie kwalifikowanym23. Trybunał Arbitrażowy do spraw Sportu działający przy PKOL był, jest i będzie

22 Orzeczenie TK z 19 października 2010 r., sygn. P10/10, OTK-A 2010, nr 8, poz.78. 23 Ł. Klimczyk, Zaskarżenie orzeczeń dyscyplinar- nych Trybunału Arbitrażowego ds. Sportu przy PKOL (dostępny w internecie: http://prawo spor- towe.pl/zaskarzenie-orzeczen-dyscyplinarnych-tryb unalu-arbitrazowego-ds-sportu-przy-pkol.html) [dostęp: 5.05.2015 r.]. Przepisy o zmianie reprezentacji narodowej

sportowyc

w ujęciu regulacji wybranych międzynarodowych federacji h

iedawno zakończyły się Mistrzostwa Świata telemarkowe oraz snowboard. Interesujące nas przepisy piłkarzy ręcznych w Katarze. I niestety, źle znajdziemy w ICR, czyli The International Ski N świadczy o imprezie sportowej, jeśli więcej Competition Rules. Zauważyć należy, w jak skrupulatny niż o wynikach oraz poziomie gry i organizacji mówi sposób prawodawców z FIS usystematyzowali przepisy. się choćby o przepisach dotyczących jednej z płasz- Dla każdej bowiem dyscypliny, dla której FIS jest czyzn danej dyscypliny sportowej. Tak właśnie jest międzynarodową federacją, przepisy o zmianie przyna- w przypadku katarskich mistrzostw. Można wręcz leżności narodowej (czyli przynależności do krajowego odnieść wrażenie, że gdyby nie brąz Polaków po związku narciarskiego) są takie same i w ICR dla kapitalnej walce w meczu o trzecie miejsce, mówiono każdej dyscypliny zostały oznaczone numerem 203.5 by wyłącznie o przepisach IHF dotyczących możli- oraz 203.5.1. wości zmiany barw narodowych. Na IHF spadła fala Zgodnie z przepisami, licencje zezwalające na krytyki. Żartuje się, że wiadomo już, kto wygra uczestnictwo w zawodach FIS wydają krajowe związki piłkarski mundial w 2022 roku, który przecież też jest narciarskie1. Jednakże taki krajowi związek musi organizowany przez katarskich szejków. Szczęśliwie oczywiście kierować się pewnymi wytycznymi. dla futbolu i sportu w ogóle, w przypadku piłki nożnej Potencjalny zawodnik powinien spełniać określone nie tak łatwo „zmienić ojczyznę”. Warto przyjrzeć się kryteria. Po pierwsze, winien udowodnić swoją przepisom różnych federacji sportowych dotyczącym narodowość poprzez dostarczenie kopii paszportu. właśnie zmiany reprezentacji przez zawodników. Dalej, zawodnik musi podpisać Deklarację Sportowca Jednym z najpopularniejszych w naszym kraju w odpowiedniej formie2. Wnioski o zmianę sportów są skoki narciarskie. Nie ma jednak odrębnej reprezentacji (czyli wg przepisów o zmianę krajowej międzynarodowej federacji skoków narciarskich. Jest federacji), są rozpatrywane przez FIS. Na ogół są one natomiast FIS, czyli Fédération Internationale de Ski odrzucane, jeśli wnioskodawca nie udowodni swojego – Międzynarodowa Federacja Narciarska, która osobistego związku z „nowym narodem”. Zawodnik sprawuje pieczę nad dyscyplinami narciarskimi takimi ubiegający się o możliwość zmiany reprezentacji jak: skoki narciarskie, biegi narciarskie, narciarstwo narodowej musi mieć stałe miejsce zamieszkania co alpejskie, kombinacja norweska, freestyle narciarski, najmniej 2 lata w kraju, który chce reprezentować narciarstwo szybkie, narciarstwo na trawie, telemark jako odrębna dyscyplina narciarska czyli narciarstwo 1 The International Ski Competition Rules (ICR), art. 203. 2 Ibidem, art. 203.3. licząc od dnia ubiegania się, poza sytuacjami kiedy Nawet spełnienie tych wszystkich dość zawodnik urodził się na terenie kraju, który chce teraz rygorystycznych wymogów zawartych w nieco reprezentować lub któreś z jego rodziców pochodzi skomplikowanych przepisach może być niewystarczają- właśnie z tego kraju3. Wniosek nie będzie akceptowany, ce. FIS zastrzega sobie prawo do odrzucenia wniosku jeśli któryś z rodziców jest naturalizowany lub nie ma jeśli istnieje na przykład podejrzenie, że związek w rodzinie żadnego przodka danego kraju. Jeśli zatem krajowy chce „importować” zawodnika5. W kontekście mamy rodziców A i B oraz ich dziecko - narciarza C i C katarskich mistrzostw ten przepis wydaje się szczegól- reprezentuje kraj Alfa, to C może zacząć reprezentować nie doniosły. Daje uzasadnione poczucie spokoju, kraj Beta, jeśli jego rodzice stamtąd pochodzą. Ale jeśli że Katar nie okaże się zdobywcą największej liczby A lub B nie pochodzą stamtąd, a jedynie otrzymali złotych medali na zimowych igrzyskach olimpijskich. paszport nowego kraju Beta, to wniosek C zostanie Najbardziej interesujące w świetle wspomnia- odrzucony. C musi mieć przodków (nienatura- nych Mistrzostw Świata piłkarzy ręcznych wydają się lizowanych) z kraju Beta. przepisy o zmianie reprezentacji wg międzynarodowej Przepisy FIS przewidują dalsze obostrzenia, co federacji piłki ręcznej jaką jest IHF. Zawiera je akt biorąc pod uwagę „delikatną” materię „zmiany o nazwie Player Eligibility Code. Dokładniej, traktuje ojczyzny” wydaje się uzasadnione. Zawodnik musi o tym artykuł 6. Stanowi on, że aby grać dostarczyć bowiem szczegółowe wyjaśnienie, w którym w reprezentacji danego kraju, należy mieć podaje okoliczności i powody, dla których chce zmienić obywatelstwo danego kraju - i to nie jest żadnym federację krajową. Trudno sobie wyobrazić, by zawod- zaskoczeniem, zawodnik prócz tego musi w okresie co nik uzasadniał zmianę reprezentacji względami finan- najmniej 3 lat nie grać w reprezentacji innego kraju sowymi licząc na akceptacje prośby4. Dalej, zawodnik - i to jest już kontrowersyjny wymóg, bowiem jest musi mieć pisemną zgodę od związku, który już repre- bardzo liberalny. Jednakowoż nasz reprezentant zentował. Bez jej uzyskania zawodnik nie może Andrzej Rojewski jeszcze rok temu grał dla reprezentować nowego związku w zawodach FIS przez reprezentacji Niemiec, co nasuwa myśl, że przepisy te 12 miesięcy począwszy od końca minionego sezonu, zostały niedawno znowelizowane, a wcześniej były w którym to reprezentował jeszcze poprzedni związek. jeszcze mniej restrykcyjne. Wypada jeszcze dodać, Ten wymóg obowiązuje także wtedy, kiedy zawodnik że okres 3 lat liczony jest od ostatniego oficjalnego posiada więcej niż jedno obywatelstwo. Zatem, aby meczu, a za taki uchodzi mecz w ramach kwalifikacji móc reprezentować nowy związek już w następnym do mistrzostw kontynentu, mistrzostw kontynentu, sezonie, musi jednocześnie zrzec się obywatelstwa kwalifikacji do mistrzostw świata i Olimpiady, kraju, którego związek wcześniej reprezentował, aby mistrzostw świata i turnieju olimpijskiego. Ponadto, nie posiadać obywatelstwa podwójnego. jeśli zawodnik ma więcej niż jedno obywatelstwo, dochodzą dodatkowe wymogi. Zawodnik ubiegający się

3 Ibidem, art. 203.5. 4 Ibidem, art. 203.5.1. 5 Ibidem, art. 203.5.2. o grę w danej reprezentacji musiał urodzić się na reprezentować8. Nowa i poprzednia federacja muszą terenie kraju, który ma zamiar reprezentować lub któryś wyrazić zgodę na zmianę reprezentacji przez siatkarza9. z jego biologicznych rodziców urodził się na terenie Winna być także uiszczona opłata administracyjna dla tego kraju, a jeśli żaden z powyższych warunków nie FIVB w wysokości 15000 franków szwajcarskich zostanie spełniony, to pozostaje jeszcze trzecia w ogóle, ale 25000 franków jeśli zawodnik zagrał możliwość- zawodnik musi mieszkać w tym kraju co kiedykolwiek w reprezentacji seniorskiej10. Od złożenia najmniej 24 miesiące w dowolnym okresie swojego dokumentów do FIVB muszą upłynąć dwa lata, jeśli życia. zawodnik zmienia reprezentację w danej kategorii Warunki, jakie stawia IHF przed pretendentami wiekowej, nim zostanie on uprawniony do gry do zmiany barw narodowych, nie są zatem szczególnie w barwach narodowych nowego kraju. Przepisy te więc wymagające. Posiadanie obywatelstwa, nierozgrywanie wydają się co najmniej zniechęcające do tego, by dążyć przez 3 lata oficjalnego meczu reprezentacyjnego do uczynienia z reprezentacji danego kraju repre- w innej drużynie narodowej, ewentualnie urodzenie zentacji ponadnarodowej. w danym kraju lub urodzenie się w tym kraju któregoś Interesujące rozwiązanie istnieje w koszykówce. z rodziców czy wreszcie mieszkanie na terytorium Artykuł 16. rozdziału Eligibility and National Status of „nowej ojczyzny” przez choćby 2 lata z pewnością nie Players mówi o przypadku, w którym gracz posiada stanowią warunków do tego, by realnie powstrzymać (poprzez naturalizację bądź urodzenie) dwa lub więcej reprezentację danego narodu przed pozyskiwaniem obywatelstw. Występować jednak może tylko w jednej de facto obcokrajowców. federacji, a swój wybór musi potwierdzić poprzez W dalszej kolejności należy warto przyjrzeć się pisemną deklarację do FIBA. Koszykarz jest do takiego przepisom FIVB na temat zmiany reprezentacji. wyboru zobowiązany, jeżeli wyboru nie dokona go po Zawarto je w FIVB Sports Regulations. Stanowią one, osiągnięciu 18 roku życia. Jeżeli nie zrobi tego, musi że gracz może reprezentować kraj, którego jest w ciągu piętnastu dni zadeklarować grę dla federacji, obywatelem, a w danej reprezentacji może być tylko która wybrała go jako pierwsza. Jeżeli zaś gracz zostaje jeden naturalizowany zawodnik6. To także ciekawy „za młodu” transferowany do innego kraju, wyboru pomysł. Nawet w piłce nożnej niesłynącej przecież może dokonać dopiero po osiągnięciu 21 roku życia. z „afer naturalizacyjnych” nie ma przepisu Przed tym czasem może występować tylko w repre- ograniczającego liczbę naturalizowanych zawodników. zentacji kraju, z którego pochodzi. Gdy zawodnik Zawodnik ponadto może zmienić reprezentację tylko zagrał w oficjalnym meczu jednej reprezentacji przed raz - nie może także wrócić do poprzedniej7. 17. rokiem życia, może w przyszłości reprezentować Warunkiem reprezentowania nowego kraju jest stałe inną, jeżeli obie federacje obu (pierwotna i późniejsza) zamieszkanie co najmniej 2 lata w kraju, który chce się wyrażą na to zgodę. W przypadku braku porozumienia,

8 Ibidem, art. 44.2. 6 FIVB Sports Regulations. Volleyball, art. 41.2.2 9 Ibidem, art. 44.2.3. i art. 44.2.4. 7 Ibidem, art. 44.1. i Art. 41.3. 10 Ibidem, art. 44.3.2. o tym gdzie zagra zawodnik decyduje Sekretarz który chce reprezentować, w meczu niższym od klasy A Generalny FIBA. Gdy taka sytuacja miała miejsce po (jeżeli w nim wystąpił). osiągnięciu 17 roku życia, to co do zasady zmiana Jeżeli zawodnik straci z różnych względów, lecz reprezentacji jest niemożliwa. Jednakże w praktyce nie ze swojej winy, obywatelstwo, może ubiegać się może to nastąpić za opłatą administracyjną oraz za zgo- o grę dla innej reprezentacji, której obywatelstwo dą Sekretarza Generalnego FIBA, jeżeli ta zmiana posiada. Zawodnik sam także może zażądać zmiany wpłynęłaby na rozwój koszykówki w jego kraju reprezentacji. W takich przypadkach zbiera się Komitet pochodzenia. Co ciekawe – reprezentacje narodowe FIFA, który rozpatruje sprawę, jednak do tego czasu mogą mieć w swoich szeregach tylko jednego zawodnik nie może występować w żadnej repre- naturalizowanego zawodnika11 zentacji12. Przepisy dotyczące zmiany reprezentacji w piłce Skupmy się także na zmianie reprezentacji nożnej należą do jednych z najbardziej sztywnych w lekkoatletyce. Traktuje o tym artykuł 5.4 Rozdziału w sportach zespołowych. Znajdziemy je w Rozdziale Eligibility to represent a Member. Sportowiec może III Eligibility to play for representative teams Statutu reprezentować inną federację gdy: FIFA. Każdy naturalizowany zawodnik jest zdolny do 1) kraj (lub terytorium), który dotychczas gry wtedy i tylko wtedy, gdy wypełni co najmniej 1 z 4 reprezentował został włączony w skład innego (było warunków: tak m. in. z koszykarzami z Litwy, którzy repre- 1) urodził się na terytorium kraju, w którym chce grać, zentowali ZSRR), 2) ojciec lub matka zawodnika urodzili się na 2) kraj (lub terytorium) przestaje istnieć i tworzy się terytorium kraju, w którym chce grać, nowy, 3) dziadek lub babcia zawodnika urodzili się na 3) kraj sportowca nie ma Komitetu Olimpijskiego terytorium kraju, w którym chce grać, w swoim kraju – wtedy sportowiec może repre- 4) zawodnik po osiągnięciu 18 roku życia żył minimum zentować kraj jednego z rodziców, co nie ma wpływu 5 lat na terytorium danego kraju. na jego dalszą karierę, Jeśli zaś zawodnik ma więcej niż jedną 4) zmiana obywatelstwa – reprezentowanie nowego narodowość, nabył nowe lub jest zdolny do gry dla kraju nie wcześniej, jak po 3 latach od nabycia innej reprezentacji, to może tylko raz w życiu zmienić obywatelstwa. Termin ten można skrócić do: ją na żądanie. Dzieje się to pod warunkiem, że zawod- a. 12 miesięcy - jeżeli porozumieją się federacje i wyślą nik nigdy nie zagrał meczu (w pełnym wymiarze zgłoszenie do IAAF; czasowym lub fragmentu) na poziomie między- b. wymóg zniesiony, jeżeli sportowiec żyje bez przerwy narodowym „A” dla kraju, który obecnie jest w stanie w danym kraju 3 lata (sytuacja ma miejsce przed reprezentować, a także posiadał obywatelstwo kraju, zawodami);

11 Book III “Players and officials”, rozdział I, artykuły: 16, 17, 18, 12 Rozdział III Eligibility to play for representtative teams Statutu 20, 21, 22, 23, 24. FIFA, art. 6, 7, 8. c. termin zniesiony całkowicie lub zmniejszony przez Komisję – co najmniej na 30 dni przed zawodami (muszą być ważne powody). Oryginalne rozwiązanie zastosowano co do kwestii podwójnego obywatelstwa. Zawodnik może wybrać reprezentację, którą chce reprezentować. Po dokonaniu wyboru nie może wystąpić w drugiej, chyba że odczeka po ostatnich zawodach 3 lata. Ten termin także może być skrócony i to z takich samych przesłanek, jak w przypadku zmiany obywatelstwa13. Reasumując, za interesujące uznać można rozwiązanie FIS o tym, że federacja może odrzucić wniosek o zmianę narodowej federacji nawet wtedy, kiedy spełnia on formalne wymogi, jeśli istnieje podejrzenie co do tego, że któryś ze związków chce „importować zawodnika”. Bariery postawione przez FIVB także mogą uchodzić za skuteczne, bowiem czas oczekiwania na możliwość wystąpienia w nowej reprezentacji jest długi, a ponadto w danej reprezentacji może grać tylko jeden zawodnik naturalizowany. Sztywne przepisy proponuje FIFA i wydają się one na razie dostatecznym rozwiązaniem. Jedynie władze IHF pozostają niewzruszone i jakby nieprzejęte duchem sportu. Co więcej, tajemnicą poliszynela jest fakt, że mimo krytyki nie są oni przychylni zaostrzeniu przepisów o zmianie reprezentacji.

13 Rule 5 - Eligibility to represent a Member art.: 2. (litery: a, b) 4. (litery: a, b, c, d, e), 5. Analiza regulacji zawartych w ustawie

o bezpieczeństwie imprez masowych reść ustawy zasadniczej głosi, bezpieczeństwa imprez masowych, które że „w celu zagwarantowania polega na spełnieni przez organizatora T obywatelom prawa do ochrony wymogów w zakresie bezpieczeństwa życia, zdrowia i mienia oraz dziedzictwa osób obecnych na imprezie w czasie jej kulturowego, władze publiczne Rzeczypo- trwania, ochrony porządku publicznego, spolitej Polskiej mają obowiązek zapew- zabezpieczenia pod względem medycz- nienia bezpieczeństwa współczesnym nym, a także stanu technicznego obiektów i przyszłym pokoleniom”1. Należy zauwa- budowlanych wraz ze służącymi tym żyć, iż obowiązek zapewnienia bezpie- obiektom instalacjami i urządzeniami czeństwa nie odwołuje się jedynie do za- technicznymi, w szczególności przeciw- kresu kompetencji władz Rzeczypospoli- pożarowymi i sanitarnymi2. tej, spoczywa on bowiem na różnego ro- Bezpieczeństwo imprez masowych, dzaju stowarzyszeniach takich jak organi- ze szczególnym uwzględnieniem rozgry- zacje sportowe podejmujących aktywność wek piłki nożnej, jest obszarem działania w zakresie organizacji imprez masowych, i współdziałania wielu podmiotów odpo- w której uczestniczyć ma szeroka publicz- wiedzialnych za bezpieczeństwo i porzą- ność. Wśród wydarzeń publicznych bez- dek publiczny, ponieważ wymaga szcze- sprzeczny prym wiodą imprezy sportowe. gólnego zaangażowania i funkcjonowania Nie będzie zatem błędem twierdzenie, rozwiązań systemowych, umożliwiających że stanem prawnym dotyczącym zagad- sprawne i skuteczne działanie, a także nień bezpieczeństwa zainteresowane jest egzekwowanie prawa. Obowiązująca od szerokie grono odbiorców. Kwestie bez- 1 sierpnia 2009 r. ustawa wprowadziła pieczeństwa imprez masowych reguluje regulacje prawne umożliwiające zapobie- ustawa z dnia 20 marca 2009 r. ganie i zwalczanie przejawów przemocy o bezpieczeństwie imprez masowych. i chuligaństwa kibiców sportowych. Tam zdefiniowane zostało zagadnienie Na samym wstępie ustawodawca określił:

2 M. Koziński, Bezpieczeństwo imprez masowych 1 Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia w Gdańsku na podstawie przygotowań do Euro 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483 ze zm.). 2012, Gdańsk 2010, s. 18 - 19. 1. zasady postępowania konieczne do ści z ustawodawstwa Wielkiej Brytanii, zapewnienia bezpieczeństwa im- która uważana jest za kraj mający w prze- prez masowych, szłości największe problemy w tej materii, 2. warunki bezpieczeństwa imprez współcześnie mający wiele osiągnieć masowych, normatywnych. Wśród wielu celów, 3. zasady i tryb wydawania zezwoleń do których osiągnięcia zbliżyć miała regu- na przeprowadzenie imprez maso- lacja z 2009 r. jest wyeliminowanie z im- wych, prez masowych prowokujących burdy 4. zasady gromadzenia i przetwarza- stadionowe pseudokibiców, poprzez wy- nia informacji dotyczących bezpie- posażenie organizatorów imprez maso- czeństwa imprez masowych, wych w uprawnienie do korzystania z sys- 5. zasady odpowiedzialności organi- temu monitoringów umożliwiających zatorów za szkody wyrządzone utrwalanie przebiegu imprezy masowej w związku ze zorganizowaniem oraz pełną identyfikację jej uczestników. imprez masowych3. Ponadto, w niektórych wypadkach organi- Biorąc pod uwagę aktualny stan bez- zator imprezy masowej został zobligowa- pieczeństwa, organizacji i zachowań pu- ny do zainstalowania na obiektach spor- bliczności na imprezach sportowych towych elektronicznych systemów reje- w Polsce, stwierdzić trzeba, że najwięcej strujących tożsamość kibiców (nazwisko, zmian należy wprowadzić w zakresie za- PESEL, numer dowodu tożsamości). pobiegania i zwalczania przejawów prze- Celem czynności polegającej na utrwala- mocy i chuligaństwa kibiców sporto- niu przebiegu imprezy masowej, jest wych4. Z tego względu jednym z celów przede wszystkim zarejestrowanie zacho- ustawodawcy było uregulowanie proble- wania osób uczestniczących w danej im- matyki chuligaństwa stadionowego w spo- prezie masowej. Ma ono charakter pre- sób kompleksowy, w kierunku zapewnie- wencyjny i wykrywczy, gdyż pozwala nia jak najskuteczniejszego przeciwdzia- w wielu wypadkach na wyłączenie ano- łania zamieszkom i chuligańskim eksce- nimowości, szczególnie w odniesieniu som na stadionach. W trakcie tworzenia do pseudokibiców i doprowadzeniu ustawy polski ustawodawca zaczerpnął w wielu przypadkach do ukarania win- wiele wzorców z rozwiązań stosowanych nych zajść na stadionach5. Co istotne, przez inne państwa, w tym w szczególno- ustawa daje prawo organizatorowi impre- zy do odmówienia sprzedaży biletów oso

3 K. Hebda (red.), Kibic!? Co o nim wiem, Zabrze 2009, s. 20. 5 J. Dudała, Fani - chuligani, rzecz o polskich kibo- 4 M. Koziński, Bezpieczeństwo imprez…, op. cit., lach, Studium socjologiczne, Warszawa 2004, s. 20. s. 219 bom mogącym stanowić potencjalne za- sach prawa budowlanego, w przepisach grożenie dla bezpieczeństwa imprezy. sanitarnych i przepisach dotyczących W przedmiotowym zakresie ustawodawca ochrony przeciwpożarowej. Poza wyma- zdecydował, że organizator będzie upraw- ganiami, które zawarte są w przepisach niony do wydania wobec osób łamiących prawa organizator imprezy masowej przepisy porządkowe zakazu wstępu na zobligowany jest do zatrudnienia służby imprezy na okres do 2 lat6. Nawiązując porządkowej i informacyjnej odpowiednio ponownie do uprawnień organizatora do wyszkolonej i wyposażonej, wyraźnie utrwalania przebieg imprezy masowej wyróżniającej się elementami ubioru oraz oraz jej uczestników należy podkreślić, do powołania kierownika do spraw że organizator musi mieć na uwadze, bezpieczeństwa, kierującego tymi służba- że utrwalanie obrazu i dźwięku powinno mi. Oprócz tego, w celu zabezpieczenia zawsze odbyć się z jak największym po- zdrowia oraz życia uczestników imprezy szanowaniem godności i prawa do intym- masowej obowiązkowa jest obecność po- ności uczestników imprezy masowej, gdyż mocy medycznej oraz zapewnienie zaple- ogranicza ono prawo obywatela do pry- cza higieniczno-sanitarnego. Ponadto, watności wyrażone w art. 47 i art. 49 Kon- aby umożliwić szybkie dotarcie do osoby stytucji RP7. poszkodowanej ratowników medycznych, W odniesieniu do obowiązków funkcjonariuszy Policji czy Straży Pożar- organizatora imprezy masowej w zakresie nej, ponadto organizator imprezy masowej przeciwdziałania chuligaństwu stadiono- zobowiązany jest do zapewnienia drogi wemu należy wskazać, że ustawa w spo- umożliwiającej dojazd pojazdom służb sób bardzo ogólny wskazuje, iż jest ratowniczych i Policji, jednakże przed on zobligowany do zapewnienia bezpie- dotarciem pomocy medycznej, Policji czy czeństwa osobom obecnym na imprezie Straży Pożarnej w miejscu imprezy ma- oraz porządku podczas trwania imprezy8. sowej musi znajdować się sprzęt ratowni- Poprzez „zapewnienie bezpieczeństwa” czy i gaśniczy oraz środki gaśnicze nie- ustawodawca rozumie obowiązek spełnie- zbędne przy zabezpieczaniu działań ra- nia wielu wymogów określonych w prze- towniczo - gaśniczych. Niezbędnym jest pisach prawa, w szczególności w przepi- także zorganizowanie łączności pomiędzy podmiotami biorącymi udział w zabezpie- 6 K. Hebda(red.), Kibic!? Co o…, op. cit., s. 21. 7 J. Kowalski, Monitoring pomoże policji i proku- czaniu imprezy, a w razie potrzeby za- ratorom, Rzeczpospolita 2010, nr 31, s. c-1. 8 Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeń- pewnienie pomieszczenia dla służb kieru- stwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62 poz. 504 z jących bezpieczeństwem. 2009 r. ze zm.). Aby zapobiec, a co bardziej pożą- pojawiania się przestępnych fenomenów dane, całkowicie wyeliminować chuli- stanowi warunek sine qua non (konieczne gaństwo stadionowe, należy podjąć wiele i niezbędne działanie, stan lub składnik) skomplikowanych środków mających na projektowania odpowiednich działań za- celu zapewnienie bezpieczeństwa. Trzeba pobiegawczych i profilaktycznych11. zauważyć, że tylko przy aktywności kon- W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat centrującej się na wielu różnorodnych podjęto na świecie wiele działań, mających i skoordynowanych działaniach istnieje na celu ograniczenie zjawisk przemocy możliwość opanowania, a nawet radzenia wśród kibiców oraz poprawę bezpieczeń- sobie ze zjawiskiem chuligaństwa. Nie stwa widowni sportowej. Początkowo pró- mniej jednak warto mieć na uwadze, bowano w różnych krajach stosować głów- że nie pozwoli to doprowadzić do całko- nie środki prewencyjne: użycie dużych sił witego wyeliminowania zjawiska prze- policyjnych, separowanie, oddzielanie fa- stępczości stadionowej, której tematyka nów przeciwnych drużyn, wznoszenie wy- jest szeroko poruszana w literaturze kry- sokich ogrodzeń między trybunami, a pla- minologicznej, będącej nauką społeczną cem gry. Jednak działania te okazały się koncentrującą się nie tylko na przestęp- nieefektywne - w latach 70. i 80. w Europie stwach, przestępczości, osobach przestęp- nastąpiło zwiększenie się liczby ekscesów ców, lecz także na instytucjach oraz me- stadionowych aż po tragedię na stadionie chanizmach kontrolnych tworzonych Heysel w Brukseli mającej miejsce przez społeczeństwo w celu zapobiegania 29.05.1985r., gdzie uznano potrzebę mię- i zwalczania wymienionych wyżej zja- dzypaństwowej koordynacji i ujednolicenia wisk9. W tym miejscu należy wskazać działań prewencyjnych. pogląd A. Krukowskiego, który słusznie Efektem prac nad ujednoliceniem zauważył, że do podstawowych warunków działań mających globalnie zapobiegać chu- efektywnego zapobiegania przestępczości ligaństwu stadionowemu było podpisanie należy usuwanie przyczyn jej powstawa- Europejskiej Konwencji nr 120 – dokumen- nia lub niedopuszczenie do pojawiania się tu nakładającego na poszczególne państwa zjawisk i procesów leżących u jej podło- szeregu obowiązków w zakresie poprawie- ża10. Ponadto wiedza dotyczącą przyczyn nia jakości bezpieczeństwa publiczności widowisk sportowych, jak również dające-

9 J. Błachut, K. Krajewski, A. Gaberle, Kryminolo- go szerokie możliwości stosowania nega- gia, Gdańsk 1999, s. 19. 10 A. Krukowski, Zapobieganie przestępczości (Próba ujęcia całościowego), Problemy kryminali- 11 P. Chlebowicz, Chuligaństwo stadionowe. Stu- styki 1974, nr 109 - 110, s. 316. dium kryminologiczne, Warszawa 2009, s. 204. tywnych sankcji wobec sprawców chuligań- nr 120. Stały Komitet wprowadził pojęcie skich ekscesów12. Należy przy tym zwrócić „środków zaradczych”, które podzielił uwagę, że sygnatariusze Konwencji uznali, na środki konstrukcyjne i środki bezpie- że ciężar odpowiedzialności za bezpieczeń- czeństwa. Pierwsze z wymienionych two- stwo widzów spoczywa zarówno na „od- rzone są przez zbiór zaleceń dotyczących powiednich władzach państwowych”, jak zabezpieczeń o charakterze technicznym, również na „samodzielnych organizacjach co kieruje uwagę na obowiązek zapewnie- sportowych”. Analiza treści Konwencji nia odpowiedniego stanu technicznego pozwala stwierdzić, iż Strony szczególnie infrastruktury obiektów sportowych, zaakcentowały rolę podmiotów prywatnych w szczególności zaś do stabilności kon- w postaci organizacji sportowych. W tym strukcyjnej stadionów. Niemniej istotne są kontekście autorzy rozwiązań zawartych także inne kwestie jak chociażby wzniesie- w omówionym akcie prawa międzynarodo- nie odpowiednich barier i płotów, które nie wego przesuwają środek ciężkości w zakre- tylko mają rozdzielić kibiców, ale przede sie zapewniania bezpieczeństwa w kierunku wszystkim zapobiegać niebezpieczeństwu organizatorów imprez masowych odpowia- zgniecenia widzów.14 Ponadto zalecenie dających za ich prawidłowy przebieg. nakłada na organizatorów spotkań obo- Słusznie wskazano też, że ukształtowany wiązki takie jak: uzyskanie certyfikatu bez- w ten sposób układ odpowiedzialności wy- pieczeństwa stadionu, obowiązek odbycia musza wypracowanie odpowiednich form przedmeczowej kontroli obiektu, a także współpracy pomiędzy administracją pu- usunięcie z niego wszelkich niebezpiecz- bliczną, a podmiotami prywatnymi13. nych przedmiotów. Ponadto organizator Kolejnym ważnym w tej materii takiego spotkania zobowiązany jest także dokumentem europejskim, który zawiera do zapewnienia systemu wyjść awaryjnych, rozbudowany i usystematyzowany katalog udostępnienia Policji miejsc na stadionie środków o charakterze profilaktycznym jest czy stworzenia tzw. grupy kryzysowej Zalecenie nr 1/93 Stałego Komitetu Rady (przedstawiciele Policji, Straży Pożarnej, Europy dotyczące środków zaradczych do Pogotowia Ratunkowego, władz lokal- stosowania przez organizatorów i władze nych)15. publiczne w związku z meczami piłki noż- Do tej kwestii nawiązywały również nej. Wymieniony akt normatywny rozwija dokumenty Rady Europy, które rozwijały i konkretyzuje postanowienia Konwencji poszczególne problemy związane z bezpie-

12 T. Milcarz, Rycerze w szalikach, Warszawa 14 P. Chlebowicz, Chuligaństwo stadionowe..., op. 2006, s. 127. cit., s. 207. 13 J. Dudała, Fani - Chuligani…, op. cit., s. 206. 15 T. Milcarz, Rycerze w…, op. cit., s. 128. czeństwem w sporcie. Przykładem może gdzie rozgrywane były zawody UEFA do być Zalecenie nr 1/99 zawierające regulacje sezonu 1998/99; dwukrotną kontrole wi- w zakresie kompetencji służb porządko- dzów przed wejściem na obiekt; wyposaże- wych na imprezach sportowych. Podkreśla- nie stadionów w system kamer TV kontro- ło ono znaczenie tzw. stewardingu i okre- lowanych przez Policję; obowiązek podję- ślało podstawowe standardy w zakresie cia działań przez kluby i związki sportowe, rekrutacji, szkolenia, wyposażenia i kiero- uniemożliwiających wyjeżdżanie na mecze wania tymi służbami. Warto także wymie- do innych krajów znanych prowodyrów nić Zalecenie nr 1/89 dotyczące sprzedaży i uczestników chuligańskich zajść17. Jedno- biletów, Zalecenie w sprawie zapobiegania cześnie niektóre państwa wprowadziły wła- rasizmowi, ksenofobii i nietolerancji raso- sne rozwiązania - tworzy się np. kompute- wej w sporcie z 2001 r., a także stanowisko rowe bazy danych kibiców - chuliganów, Wydziału ds. Sportu Rady Europy w spra- wprowadza obowiązek posiadania imien- wie usunięcia ogrodzeń na stadionach. nych identyfikatorów, oddziałuje na spo- Należy ponadto wskazać rekomendację łeczności lokalne kibiców. Mało znaną for- Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Eu- mą walki z chuligaństwem piłkarskim są ropy nr 1434 (1999) „chuligaństwo w piłce działania Policji, zmierzające do przenik- nożnej”. Rekomendacja zawierała nie tylko nięcia wewnątrz chuligańskiej grupy pozytywną ocenę działań podjętych przez i w krytycznym momencie aresztowania jej sygnatariuszy Konwencji nr 120, lecz także członków18. zarysowała obraz chuligaństwa poprzez Prócz wymienionych powyżej regu- opisanie jego najważniejszych trendów lacji należy wskazać, że na gruncie polskim, rozwojowych16. w ramach Urzędu Kultury Fizycznej i Tury- Zapobieganiem zjawisku chuligań- styki powołano Zespół ds. Bezpieczeństwa skich ekscesów na stadionach aktywnie i Kultury Widowni Sportowej, w którego zajęły się również Europejska Federacja skład wchodzą przedstawiciele Policji, Piłki Nożnej (UEFA), która w dokumencie związków sportowych, Ministerstwa Edu- z 1.06.1993 r. wprowadziła pojęcie „me- kacji, Ministerstwa Obrony Narodowej, czów z podwyższonym ryzykiem” (spotka- prasy, Służby Ochrony Kolei oraz działacze nia pucharowe, z dużą liczba kibiców przy- społeczni. Funkcje zespołu dotyczą zarów- jezdnych) oraz zarządziła m.in. wymianę no działań koordynujących i kontrol- miejsc stojących na siedzące, na obiektach no – doradczych, jak i wielu działań prak-

16 P. Chlebowicz, Chuligaństwo stadionowe..., op. 17 T. Milcarz, Rycerze w…, op. cit., s. 128. cit., s. 208. 18 To my kibice 2001, nr 4, s.34. tycznych19. W związku z tym zaobserwo- cją ustawodawcy było jednocześnie nadanie wać można, że poziom działalności podej- przepisom oddziaływania prewencyjnego mowanej przez służb ochrony stopniowo oraz charakteru wychowawczego. Ich wzrasta. Należy także pamiętać o tym, głównym celem jest eliminacja ze środowi- że wypracowanie odpowiednich standardów ska kibiców osób, dla których impreza spor- bezpieczeństwa wymaga nie tylko dużych towa jest miejscem do rozładowania agresji nakładów zarówno finansowych, jak i orga- poprzez wywołanie awantur i burd stadio- nizacyjnych, lecz także czasu. Ponadto nowych21. trzeba jeszcze uwzględnić fakt, że koordy- Przystępując do analizy wskazanych nowanie zabezpieczenia meczu pomiędzy wyżej przepisów, w pierwszej kolejności służbami porządkowymi a Policją wymaga należy przyjrzeć się zakresowi penalizacji wzajemnego zaufania20. zachowań określonej w treści art.54.1, który Na koniec warto dokonać analizy stanowi, że „kto nie wykonuje polecenia kwalifikacji prawnych sprzecznych z pra- porządkowego, wydanego na podstawie wem zachowań pseudokibiców w oparciu ustawy, regulaminu obiektu (terenu) lub o ustawę o bezpieczeństwie imprez maso- regulaminu imprezy masowej przez służby wych z 2009 r., Kodeks karny z 1997 r., porządkowe lub służby informacyjne, pod- oraz Kodeks wykroczeń z 1971 r. W pierw- lega karze grzywny nie niższej niż 2 000 szej kolejności należy zgłębić zagadnienie zł.22”. Należy wskazać, że w przypadku dotyczące kwalifikacji przestępstw doko- niezastosowania się do treści powyższego nywanych przez pseudokibiców zarówno na artykułu konsekwencją będzie wezwanie do stadiach sportowych jak i w ich obrębie, opuszczenia imprezy masowej wydane o których stanowi ustawa o bezpieczeń- przez służby porządkowe i informacyjne, co stwie imprez masowych z 2009 r. Kwalifi- przewiduje art. 20 ust. 1 pkt 4 ustawy. kacji przestępstw oraz odpowiedzialność za Podobną regulację zawiera art. 54. 2 dokonane szkody w związku z zabezpie- stanowiąc, że „tej samej karze podlega, kto czeniem imprez masowych poświęcony w czasie trwania imprezy masowej przeby- został rozdział 9 wspomnianej ustawy. wa w miejscu nieprzeznaczonym dla pu- Zawarte w nim regulacje określają odpo- bliczności23”. Mamy tutaj do czynienia wiedzialność pseudokibiców zarówno za z wykroczeniem powszechnym, które moż- wykroczenia (art. 54, 55 i 56), jak i prze- stępstwa (art. 59 i 60). Wydaje się, że inten- 21 K. Hebda (red.), Kibic!?…, op. cit., s. 39. 22 Ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeń- 19 T. Milcarz, Rycerze w…, op. cit., s. 129. stwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62 poz. 504 20P. Chlebowicz, Chuligaństwo stadionowe..., op. z 2009 r.). cit., s. 213. 23 Ibidem. na popełnić umyślnie oraz nieumyślnie. wych. Treść art. 59. 1 stanowi, że „kto wno- Miejsca nieprzeznaczone dla publiczności si lub posiada na imprezie masowej broń, są z reguły określone w regulaminie obiektu w rozumieniu ustawy z dnia 21 maja 1999 r. (terenu), a na służbach informacyjnych o broni i amunicji, wyroby pirotechniczne, i porządkowych spoczywa obowiązek nie- materiały pożarowo niebezpieczne lub inne dopuszczenia osób uczestniczących w im- niebezpieczne przedmioty lub materiały prezie masowej do tych miejsc (art.22 ust. 2 wybuchowe, podlega grzywnie nie mniejszej pkt 4 ustawy)24. Regulacja art. 55 Ustawy niż 180 stawek dziennych, karze ogranicze- sankcjonuje analogiczne naruszenie przepi- nia wolności albo pozbawienia wolności od sów uwzględnione w artykule poprzednim 3 miesięcy do lat 5 oraz art.59. 2. Sąd może z tą natomiast różnicą, że niezastosowanie orzec przepadek przedmiotów, o których się do poleceń odnosi się do tych, wy- mowa w ust. 1, chociażby nie stanowiły danych przez Policję lub Żandarmerię Woj- własności sprawcy”. Wnoszenia i posiada- skową. Treść artykułu 56 dotyczy natomiast nia wyżej wymienionych przedmiotów zakazu wnoszenia lub posiadania na impre- przez uczestników imprezy masowej zabra- zie masowej napojów alkoholowych. Osoba nia art. 8 ust. 2 ustawy. Karalne są obie nieprzestrzegająca przepisu podlega karze formy zachowania tzn. wnoszenie i posia- ograniczenia wolności albo grzywnie nie danie. Pewną trudność może sprawić okre- niższej nie 2 000 zł. Na straży respektowa- ślenie momentu, od którego rozpoczyna się nia powyższego artykuły stoją służby po- czynność wnoszenia. Pomocną może oka- rządkowe, które są uprawnione do przeglą- zać się definicja „czasu trwania imprezy dania zawartości bagaży i odzieży osób masowej”, z której wynika, że jest to okres w przypadku podejrzenia, że osoby te wno- od chwili udostępnienia obiektu lub terenu szą lub posiadają przedmioty, o których uczestnikom do chwili opuszczenia przez mowa w art. 56 ustawy. nich tego obiektu lub terenu (art. 3 pkt 6 Powyżej przedstawione zostały ar- ustawy)25. tykuły sankcjonujące wykroczenia karne Przestępstwo określone w art. 60. odnoszące się do sprzecznych z prawem 1., stanowi, że „kto w czasie trwania maso- zachowań pseudokibiców, poniżej zaś wej imprezy sportowej, w tym meczu piłki przedstawione zostanę sankcje karne, jako nożnej, wdziera się na teren, na którym roz- skutek przestępstw karnych dokonanych grywane są zawody sportowe, albo wbrew przez pseudokibiców uregulowanych 25 W. Kotowski, B. Kurzępa, Bezpieczeństwo im- w ustawie o bezpieczeństwie imprez maso- prez masowych. Komentarz do ustawy o bezpie- czeństwie imprez masowych, Warszawa 2009, 24 K. Hebda (red.), Kibic!?…, op. cit., s. 40. s. 165. żądaniu osoby uprawnionej miejsca takie- działania wyrządzane przeciwko pracowni- go nie opuszcza, podlega grzywnie nie kom służb informacyjnych, jak i porządko- mniejszej niż 180 stawek dziennych, karze wych. Do czynności, o których mowa ograniczenia wolności albo pozbawienia w artykule zaliczają się: opluwanie, oblanie wolności do lat 3”. Tego typu przestępstwo cieczą, popychanie. Art., 60. 4.: „Jeżeli może zostać popełnione tylko w sposób sprawca, dopuszczając się czynów określo- umyślny gdyż sprawca jest świadom tego, nych w ust. 1 - 3, używa elementu odzieży iż wdziera się na teren, na którym przeby- lub przedmiotu do zakrycia twarzy celem wanie jest zabronione. Kolejnym przestęp- uniemożliwienia lub utrudnienia rozpozna- stwem, które może zostać popełnione tylko nia jego osoby, podlega grzywnie nie mniej- w sposób umyślny jest przestępstwo z art. szej niż 240 stawek dziennych, karze ogra- 60. 2. stanowiące, że „kto w czasie trwania niczenia wolności albo pozbawienia wolno- imprezy masowej rzuca przedmiot, mogący ści od 3 miesięcy do lat 5”. W przypadku stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia tego artykułu ustawodawca nie określił pre- lub bezpieczeństwa osób przebywających cyzyjnie, jakie przedmioty kwalifikują jako na terenie lub w obiekcie, gdzie odbywa się zakrywające twarz. W związku z tym nale- impreza masowa, albo w inny, równie nie- ży przyjąć, że będą to wszystkiego typu bezpieczny sposób zakłóca przebieg tej im- przedmioty, które uniemożliwiają identyfi- prezy, podlega grzywnie nie mniejszej niż kację sprawcy. 120 stawek dziennych, karze ograniczenia Po dokonaniu analizy przepisów wolności albo pozbawienia wolności do lat karnych z rozdziału 9. O bezpieczeństwie 2”. Jednakże w przypadku tego przestęp- imprez masowych należy przejść do opisu stwa zamiar jego popełnienia jest bezpo- czynów przestępczych dokonanych przez średni, czyli taki, w którym sprawca chce pseudokibiców w oparciu o regulacje prze- popełnić czyn zabroniony. Ustawodawca pisów z Kodeksu Karnego z 6.06.1997 r. nie konkretyzuje, o jakie przedmioty do- Kodeks Karny w następujący sposób defi- kładnie chodzi, jednak wiadomym jest, że niuje pojęcie występku chuligańskiego: chodzi, np. o noże, kamienie czy butelki. „występkiem o charakterze chuligańskim Art.60. 3.: „Karze, o której mowa w ust. 2, jest występek polegający na umyślnym za- podlega ten, kto w czasie i w miejscu trwa- machu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nia imprezy masowej narusza nietykalność nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo cielesną członka służby porządkowej lub powszechne, na działalność instytucji pań- służby informacyjnej.” Pojęciem nietykal- stwowych lub samorządu terytorialnego, ności cielesnej objęte są wszelkie możliwe na porządek publiczny, albo na umyślnym dokonanego przez polskiego ustawodaw- niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu nie- cę należy odnieść się do treści art. 50, zdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli który stanowi niejako wstęp do kwalifika- sprawca działa publicznie i bez powodu cji zawartych w rozdziale 8 Kodeksu wy- albo z oczywiście błahego powodu, okazu- kroczeń, zatytułowanego „Wykroczenia jąc przez to rażące lekceważenie porządku przeciwko porządkowi i porządkowi pu- prawnego” (art. 115 ·§ 21). W związku blicznemu”, który stanowi, że „kto nie z tym należy mieć na uwadze, że zalicze- opuszcza zbiegowiska publicznego pomi- nie występku do kategorii „chuligańskich” mo wezwania właściwego organu, podle- powoduje na ogół obligatoryjne zaostrze- ga karze aresztu albo grzywny”. Treść nie orzekanej kary lub uniemożliwia za- artykułu można odnieść na przykład do stosowanie jej złagodzenia albo zawiesze- tzw. ustawek, czyli zorganizowanych, nia, o czym stanowią artykuły 57a, 58, 59 publicznych zbiegowisk fanów przeciw- oraz art. 69 Kodeksu. nych drużyn w celu starcia fizycznego. Wykroczeniami nazywamy nato- Jest to wykroczenie o charakterze chuli- miast czyny społecznie szkodliwe, które gańskim. są zabronione przez ustawę obowiązującą Podsumowując problematykę bez- w czasie ich popełniana i są one zagrożo- pieczeństwa imprez masowych ze szcze- ne karą aresztu, ograniczenia wolności, gólnym uwzględnieniem rozgrywek piłki grzywny w wysokości do 5 tysięcy zło- nożnej oraz dokonując przeglądu podsta- tych albo też naganą. Sprawca, który po- wowych zagadnień związanych z zapo- pełni czyn zabroniony nie popełni jedno- bieganiem przestępczości stadionowej nie cześnie wykroczenia, jeśli to, co zrobił można pominąć faktu, że obecnie bezpie- jest niezawinione, mówi o tym artykuł 1 czeństwo imprez piłkarskich nie stanowi §2 Kodeksu wykroczeń26. Interesujące nas jedynie problemu kryminologicznego czy przepisy prawne odnoszące się do poru- też polityczno-kryminalnego. Wydaje się, szanego problemu to artykuły od 50 do 67 że profilaktyka kryminologiczna rozu- Kodeksu wykroczeń z 20.05.1971 r. Aby miana przede wszystkim, jako kontrola chociażby nakreślić kierunek unormowa- przemocy, stanowi fragment znacznie nia prawnego problemu pseudokibiców szerszego procesu, który zazwyczaj jest

26 http://www.slownik.edu.pl/p/9521162/definicja- wykroczenia, [dostęp: 02.04.2015]. definiowany jako zarządzanie ryzykiem27. Nie należy jednakże zapominać o mnogo- ści regulacji prawnych z zakresu zapobie- gania chuligaństwu stadionowemu, które przywołane były w treści artykułu, a które stanowiły podwalinę pod ustawę o bez- pieczeństwie imprez masowych wyposa- żając ją w prawne instrumenty pozwalają- ce na skuteczną walkę z wszelkimi prze- jawami nieodpowiedniego zachowania, którego sprawcami są pseudokibice okre- ślani także przez polskiego ustawodawcę chuliganami.

27 P. Chlebowicz, Chuligaństwo stadionowe..., op. cit., s. 226. Webster ruling

e współczesnym sporcie ków pierwszej umowy Webster i Hearts profesjonalnym kontrakty podpisali nową umowę, która miała obo- W sportowe odgrywają rolę wiązywać do końca czerwca 2007 roku. podstawową. To one w razie sporu są W międzyczasie Webster stał się jedną z podstaw do określenia odpowie- ważnym zawodnikiem pierwszego zespo- dzialności stron. W związku z tego typu łu. Rozwinął on swoje sportowe umiejęt- odpowiedzialnością Court of Arbitration ności i zadebiutował w reprezentacji for Sport (dalej jako: CAS) wydał wiele Szkocji. Przed ukończeniem 24 lat, Web- orzeczeń. Jednym z rozstrzygnięć, które ster miał już na swoim koncie 22 występy dla świata współczesnej piłki nożnej na- w reprezentacji narodowej swojego kraju. brało charakteru przełomowego, jest wer- Hearts również było zadowolone z po- dykt w sprawie CAS 2007/A/1298-13001, stawy zawodnika. Naturalną koleją rzeczy między Andrew Websterem i klubem było więc zainteresowanie władz klubu, Wigan Athletic (dalej jako: Wigan) a dru- przedłużeniem umowy z Websterem. żyną Hearts of Midlothian (dalej jako: Starania o to Hearts rozpoczęło Hearts). Kluczowe znaczenie w sporze w 2005 roku, wysyłając do agenta An- między tymi stronami odegrał art. 17. drew Webstera propozycję przedłużenia Regulation on the Status and Transfer of obowiązującego kontraktu o kolejne dwa Players (dalej jako: RSTP) ustanowione- lata. Porozumienie pomiędzy zawodni- go przez FIFA. kiem a klubem nie zostało jednak osią- Zawodnik związał się kontraktem gnięte. Na początku 2006 roku, na blisko z Hearts na początku 2001 roku, mając 18 miesięcy przed wygaśnięciem umowy, w tamtym czasie niespełna 19 lat2. Pierw- ponownie zainicjowano rozmowy sza umowa pomiędzy tymi stronami mia- w sprawie jej przedłużenia. Zawodnik ła obowiązywać 4 lata. Wcześniej Web- znów odrzucił szereg ofert, jakie przed- ster występował w szkockim Arbroath. stawiło mu Hearts między styczniem Dwa lata później, po renegocjacji warun- a kwietniem 2006 roku. Powodem od- mowy Webstera były zaproponowane

1 Zob. wyrok CAS z 30 stycznia 2008, CAS warunki, które nie sprostały oczekiwa- 2007/A/1298-1300 (dostępny w internecie: niom piłkarza. W tym okresie zawodnik http://www.tas-cas.org/). 2 Kwota transferu wyniosła 75 tys. funtów. został pominięty przy ustalaniu składu w kilku spotkaniach. Piłkarz założył, 4 maja 2006 r. Webster postanowił że jest to zamierzone działanie klubu, skorzystać z tej możliwości, na co Hearts mające zmusić go do zgody na przedłuże- złożyło skargę do zarządu najwyższej, nie umowy. szkockiej klasy rozgrywkowej. Piłkarz W kwietniu 2006 roku sprawa na- uargumentował swoją decyzję odczuciem, brała rozpędu. Jeden ze współwłaścicieli że klub zaniedbał swoje obowiązki wobec klubu, Vladimir Romanov, zasugerował niego i ten fakt był podstawą braku poro- publicznie, że zaangażowanie Webstera zumienia z jego pracodawcą (terminate budzi wątpliwości i zostanie on w konse- contract for just/with cause). kwencji wystawiony na listę transferową. W świetle tych wydarzeń SPFA Padły również negatywne wypowiedzi poradziło Websterowi, że może on jedno- pod adresem agenta piłkarza i jego krew- stronnie rozwiązać kontrakt z Hearts nych3. na podstawie art. 17. RSTP, gdyż w jego Andrew Webster był rozczarowa- przypadku okres ochronny (tzw. protec- ny tym stanowiskiem i postanowił zasię- ted period) minął (terminate contract wi- gnąć rady Scottish Professional Footbal- thout cause). ler’s Association (dalej jako: SPFA). Za- Ostatecznie na prośbę klubu, wodnik przedstawił reprezentantom Webster oświadczył, że swoją decyzję SPFA swoją sytuację. Piłkarzowi pora- oparł na art. 17. RSTP. Zawodnik uświa- dzono, by skorzystał z klauzuli 18 swoje- domił sobie, że procedura apelacyjna go kontraktu w razie całkowitego, obu- wszczęta przez Hearts może, ze względu stronnego braku porozumienia. Zgodnie na swoją ewentualną przewlekłość, unie- z jej treścią, jeżeli klub celowo nie spełnia możliwić mu związanie się kontraktem warunków niniejszej umowy gracz może, z innym klubem w sezonie 2006/2007. w terminie 14 dni, złożyć pisemne zawia- 7 lipca 2006 r. Webster poinformował domienie wypowiedzenia umowy4. swojego dotychczasowego pracodawcę, że rozwiązanie kontraktu postanawia oprzeć o przepisy zawarte w art. 17. 3 Romanov stwierdził, że we współczesnej piłce nożnej najbardziej negatywny wpływ mają rodzice RSTP, odstępując jednocześnie od pod- zawodników i powinni oni się powstrzymać od wtrącania w sprawy zawodowe swoich dzieci: stawy zawartej w kontrakcie. “Unfortunately in football there are agents, but Wokół zawodnika powstało spore the most negative influence is the parents – they shouldn’t interfere in matters”. zainteresowanie. Mimo braku porozumie- 4 W oryginalnym brzmieniu: “If the Club inten- tionally fails to fulfil the terms and conditions of days‟ written notice to the Club, terminate this this Agreement the Player may, on giving fourteen Agreement”. nia z zawodnikiem, Hearts postanowił szkocki klub wystąpił o zawieszenie An- odrzucić ofertę Southampton Football drew Webstera na okres dwóch miesięcy Club (dalej jako: Southampton) opiewają- w udziale, w jakichkolwiek oficjalnych cą na 1,5 miliona funtów, która wpłynęła meczach zgodnie z art. 17.3 RSTP oraz w ostatnim tygodniu czerwca 2006 r. Wigan na jeden okres rejestracyjny zgod- Webster był świadomy tego, że wiele nie z art. 17.4 RSTP. klubów monitoruje jego sytuację i równo- FIFA DRC częściowo uznała cześnie rozważa sprowadzenie go na ko- roszczenie Hearts5. Żadna ze stron, z róż- rzystnych warunkach. 9 oraz 10 lipca 5 agent piłkarza, Charles Duddy, również Poniższe dziesięć punktów stanowi kwintesencję decyzji wydanej w przedmiotowej sprawie przez wysłał ofertę do kilkunastu drużyn z in- FIFA DRC, 4 kwietnia 2007 roku: formacją, że jego klient nie jest już zwią- “1. The claim of the Scottish club, Heart of Midlo- thian, is partially accepted. zany kontraktem, że żadne sankcje nie 2. The Scottish player, Andrew Webster, has uni- laterally breached the employment contract with zastaną w związku z tym zastosowane, Heart of Midlothian without just cause outside the a rekompensata powinna oscylować Protected Period. 3. Mr Andrew Webster has to pay the amount of w okolicach 200 tys. funtów. Zawodnik GBP 625,000 to Heart of Midlothian within 30 przykuł uwagę kilku klubów z angielskiej days of notification of this decision. 4. If this amount is not paid within the aforemen- Premier League, ale Hearts mimo ofert tioned deadline, a 5% interest rate per annum as nie sprzedało Webstera wierząc, że jego for the expiry of the aforementioned deadline will apply, and the present matter will be submitted to wartość rynkowa jest większa. the FIFA‟s Disciplinary Committee, so that the necessary disciplinary sanctions may be imposed. 9 sierpnia 2006 r. Webster podpi- 5. The English club Wigan Athletic is jointly and sał kontrakt z Wigan. Nowa umowa miała severally liable for the aforementioned payment. 6. Any other request filed by Heart of Midlothian związać szkockiego obrońcę z angielskim is rejected. klubem na trzy lata. Ani zawodnik, ani 7. Heart of Midlothian is directed to inform Mr Andrew Webster and Wigan Athletic immediately jego nowy klub nie wypłaciły żadnej re- of the account number to which the remittance is kompensaty na rzecz Hearts. Były klub to be made, and to notify the Dispute Resolution Chamber of any payment received. piłkarza złożył w listopadzie tego samego 8. Mr Andrew Webster failed to give Heart of roku roszczenie do FIFA Dispute Resolu- Midlothian due notice of termination. 9. Mr Andrew Webster is not eligible to partici- tion Chamber (dalej jako: FIFA DRC) pate in any official football match for a period of two weeks as from the beginning of the next na- pod adresem zawodnika i klubu Wigan. tional league championship for which he will be Hearts zażądał od piłkarza i jego nowego registered. 10. The matter concerning the role played by the klubu, jako odpowiedzialnych, odszko- Scottish player‟s agent, Mr Charles Duddy, in the dowania za naruszenie kontraktu, w wy- breach of contract, will be forwarded to the Play- ers‟ Status Committee for investigation and deci- sokości 5.037.311,00 funtów. Ponadto sion”. nych przyczyn, nie zgodziła się ostatecz- czyny, tzn. niezwiązanego z jakimkol- nie z decyzją wydaną przez FIFA. wiek niewłaściwym postępowaniem. Wszystkie złożyły zatem wnioski do Przeciwnie, każde rozwiązanie umowy CAS, tymczasem Webster, w styczniu w ten sposób jest uznawane wprost jako 2007 roku, został wypożyczony do ligo- naruszenie umowy, bowiem godziłoby wego rywala drużyny Hearts – Glasgow w wyrażoną w art. 13. RSTP6 zasadę Rangers. Piłkarz oświadczył również, że pacta sunt servanda. Nie ma więc w tym będzie polegać na argumentach i dowo- przypadku znaczenia fakt upływu wspo- dach przedłożonych przez Wigan. CAS mnianego okresu ochronnego. postanowił, że wszystkie złożone wnioski Co więcej, art. 17. RSTP nie jest zostaną rozpatrzone w jednym orzeczeniu przeznaczony do określania kwestii re- arbitrażowym. FIFA zrzekła się swojego kompensaty za wyszkolenie (tzw. com- udziału w postępowaniu. W sprawie pensation for training). W związku Webstera CAS uznał, że prawem właści- z tym, przy określaniu poziomu takiejre- wym do rozpatrzenia sporu nie będzie kompensaty, zgodnie z treścią art. 17., tj. prawo krajowe Szkocji, a regulacje FIFA przyjmując jako skutek jednostronne i pomocniczo prawo szwajcarskie. rozwiązanie umowy przez zawodnika bez Strony, tj. Andrew Webster i Wi- uzasadnionej przyczyny, nieistotna jest gan oraz stojący w opozycji do nich ze- wysokość nakładów jakie klub zainwe- spół Hearts, zgodnie zarzuciły FIFA DRC stował w wyszkolenie i rozwój piłkarza. niewłaściwe zastosowanie art. 17. RSTP Panel arbitrażowy podkreślił rów- przez co naruszono wymogi proceduralne nież że, że art. 17. RSTP przyznaje pry- zawarte w RSTP. Nie zostało też określo- mat porozumieniu kontraktowemu stron ne jak doszło do ustalenia kwoty odszko- w zakresie określenia rodzajów i wysoko- dowania na rzecz Hearts przez FIFA. ści rekompensaty, ze względu na to, Równocześnie strony zakwestionowały że zgodnie z treścią art. 17. §1, kryteria fakt zastosowania kryteriów zawartych obliczania rekompensaty mają mogą zo- w art. 17., a zatem także wysokość od- stać zastosowanie jeśli nie zostały szkodowania należnego klubowi z Edyn- „…inaczej przewidziane w umowie” oraz burga. biorąc pod uwagę §2, zgodnie z którym Zdaniem panelu arbitrażowego, art. 17. RSTP nie zezwala klubowi lub 6 W oryginalnym brzmieniu: 13 Respect of con- zawodnikowi na jednostronne rozwiąza- trach: A contract between a professional and a club may only be terminated upon expiry of the nie kontraktu bez nieuzasadnionej przy- term of the contract or by mutual agreement. „może być ona określona w umowie lub Co więcej, z ekonomicznego i moralnego uzgodnione między stronami”. Ponadto punktu widzenia trudno byłoby przyjąć, organ decyzyjny ma swobodę w uznaniu że klub można uważać wyłącznie kryteriów zawartych w art. 17. RSTP za podmiot odpowiedzialny za wzrost i wszelkich innych kryteriów mających wartości rynkowej zawodnika, podczas zastosowanie w danej sprawie, w tym gdy nigdy nie uznawałoby się go za od- również prawa krajowego. powiedzialnego za spadek tej wartości. CAS zwrócił uwagę na znaczenie Z punktu widzenia przepisów zatem, charakteru danej dyscypliny. Nie inaczej umożliwienie klubom roszczenia wartości jest w przypadku świata piłki nożnej. Ko- rynkowej zawodnika, jako utraconego niecznym jest zatem znalezienie odpo- zysku doprowadziłoby do podwójnego jej wiedniej równowagi pomiędzy stabilno- obliczenia. Należy mieć bowiem na ścią umów z jednej strony oraz swobodą względzie obowiązywanie art. 20. RSTP przemieszczania się piłkarzy między klu- i stosownego aneksu, który przewiduje bami z drugiej. Dodatkowo art. 17. §1 system rekompensat dla klubów za tre- musi objąć szeroką gamę przypadków, ning i wyszkolenie zawodników. Ponadto, w których jednostronne rozwiązanie ze względu na potencjalnie wysokie kwo- umowy może nastąpić z winy klubu lub ty tak uregulowanych rekompensat, spo- zawodnika i może do tego dojść zarówno wodowałoby to cofnięciem systemu trans- w trakcie okresu ochronnego jak i po jego ferowego funkcjonującego w czasach ustaniu. przed słynną sprawą Bosmana. Bardzo istotnym wnioskiem CAS Klub nie może rościć sobie prawa jest podkreślenie, że w zależności od do zwrotu jakiejkolwiek części opłaty prawomocnego porozumienia na podsta- uiszczonej pierwotnie tytułem wykupie- wie wykonalnego kontraktu, nie istnieje nia zawodnika z jego poprzedniego klubu, ekonomiczne, moralne bądź prawne uza- gdy ów zawodnik pozostał z tym klubem sadnienie roszczenia wartości rynkowej na okres dłuższy niż początkowo ustalono zawodnika przez klub za utratę zysku. w zapisach kontaktu. Zgodnie z kryteria- Z ekonomicznego punktu widzenia, nie mi jakie zawarto w art. 17. §1 RSTP, ma podstaw do twierdzenia, że wartość opłata ta uznawana jest za zamortyzowa- zawodnika na rynku transferowym zależy ną w trakcie trwania kontraktu. w większej mierze od treningu zapewnio- Niewłaściwym kryterium, na któ- nego przez klub niż od jego prywatnego rym należy się opierać w sprawach o jed- zaangażowania, dyscypliny i talentu. nostronne zerwanie kontraktu poza okre- sem ochronnym, są wynagrodzenie i be- Reasumując szacunkowa wartość rynko- nefity przewidziane zawodnikowi w ra- wa gracza (niebędąca utratą zysku, ani mach nowej umowy. W takim wypadku wartością niezbędną do zastąpienia za- nacisk położony jest bowiem nie na naru- wodnika) nie może w związku z tym sta- szoną umowę pracowniczą, a opiera się nowić punktu odniesienia do ustalenia przyszłej sytuacji finansowej piłkarza. rekompensaty dla klubu, gdyż doprowa- Należy to uznać za potencjalnie karalne. dziłaby do jego nieuzasadnionego wzbo- Panel arbitrażowy uznał, że obie gacenia się i stałaby się karą pieniężną dla strony są w równym stopniu uprawnione zawodnika7. do zaległych zarobków z tytułu wyga- Wyrok CAS w sprawie dotyczącej śnięcia okresu obowiązywania kontaktu Andrew Webstera wywołał ogromne za- (lub do odpowiadającej temu kwoty) mieszanie w świecie piłki nożnej i został w razie jednostronnego rozwiązania nazwany rozstrzygnięciem przełomo- umowy przez stronę przeciwną. wym, na miarę sprawy Bosmana8. Skład Odpowiedzialność nowego klubu orzekający zobowiązał piłkarza do zapła- zawodnika określona w art. 17. § 2 RSTP ty na rzecz Hearts kwoty 150 tys. funtów (dotyczy to zapłaty rekompensaty rekompensaty wraz z odsetkami w wyso- na rzecz poprzedniego klubu) oparta jest kości 5% liczonymi od 1 lipca 2006 roku. o zasadę ryzyka. Ma to na celu uniknięcie Za zapłatę powyższej kwoty solidarnie dyskusji i trudności dowodowych odpowiedzialny był również klub Wigan9. w przypadku ewentualnego udziału no- W mediach tymczasem zaczęły pojawiać wego klubu w podjęciu decyzji przez za- nowe przykłady zawodników, którzy wodnika dotyczącej rozwiązania umowy za relatywnie niewielkie kwoty, mogliby z jego dawnym klubem. Ma to też na celu opuszczać swoje kluby tak, jak uczynił to usprawnienie płatności stosownej rekom- pensaty przewidzianej w art. 17., bez względu na jej wysokość. 7 W związku z powyższym, żadna L. W. Valloni, B. Wicki, Compensation in Case of Breach of Contract According to Swiss Law, ze stron nie stanęła na uprzywilejowanej European Sports Law and Policy Bulletin 1/2011, s. 150 – 151. pozycji. CAS uznał, że jednostronne wy- 8 Webster wins landmark ruling over contracts, powiedzenie umowy przez zawodnika (dostępny w interencie: http://www.theguardian. com /sport/2008/jan/31/rugbyunion) [dostęp: po upływie okresu ochronnego nie niesie 6 maja 2015 r.]. 9 ze sobą skutków negatywnych dla klubu, Zob. wyrok CAS z 30 stycznia 2008, CAS 2007/A/1298-1300, (dostępny w internecie: ani nie prowadzi do jego wzbogacenia. http://www.tas-cas.org/) [dostęp: 6 maja 2015 r.]. Webster10, 11, 12. Od pierwszych dni, gdy kwota 5 milionów funtów (mimo iż wy- tylko owe orzeczenie weszło do obrotu daje się horrendalna) nie byłaby kwotą prawnego, zaczęto upatrywać w nim nie- zaporową14. Negatywne skutki dla klu- skomplikowanej metody na wykupienie bów piłkarskich wynikające z wydania własnego kontraktu, co oczywiście wiąza- takiego orzeczenia przez CAS przewidy- ło się w praktyce z możliwością dowolnej wał Arsène Wenger – francuski szkole- zmiany barw klubowych przez zawodni- niowiec innego czołowego klubu Premier ków.13 Warto zauważyć, że zamożny pił- League, Arsenalu Londyn. Trener popu- karz, który w skali światowej uzyskał larnych „Kanonierów” zarzucił publicz- status wyróżniającego się zawodnika nie, że z powodu precedensu w sprawie i który między innymi dzięki temu Andrew Webstera stracił on dwóch swo- zgromadził swój majątek z różnych źró- ich pomocników, Mathieu Flaminiego deł, nie tylko z pensji wypłacanej mu oraz Alexandra Hleba. Dodał również, przez jego klub, mógłby wykupić swój że obawia się ich inni jego czołowi gracze kontakt bez większego trudu. Doskona- tj. Cesc Fabregas i Theo Walcott również łym przykładem był i nadal pozostaje pójdą w ślady wspomnianych wyżej reprezentant Anglii i napastnik Manche- i zdecydują się opuścić klub właśnie na steru United, Wayne Rooney, dla którego podstawie Webster ruling15. Powyższe rozstrzygnięcie CAS

10 Wayne Rooney may use transfer loophole to buy należy jednak uznać za sprawiedliwe, himself out of Manchester United contract next próbujące pogodzić interesy obu stron summer, (dostępny w internecie: http://www.mir ror.co.uk/sport/football /transfer-news/wayne- i pozostające w zgodzie z wcześniejszym rooney-use-transfer-loophole-2216604) [dostęp: 6 maja 2015 r.]. przełomowym wyrokiem Trybunału 11 Newcastle fear Yohan Cabaye could buy out his Sprawiedliwości Unii Europejskiej contract to force move, (dostępny w internecie: 16 http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/n w sprawie Jean-Marc Bosmana (sygn. ewcastle-united/10561985/Newcastle-fear-Yohan- Cabaye-could-buy-out-his-contract-to-forcemove. html) [dostęp: 6 maja 2015 r.]. 14 Rooney could quit United for only £5m, 12 Could Liverpool lose Sterling for just £1.5m (dostępny w internecie: http://www.independent. under the Webster ruling?, (dostępny w inter- co.uk/sport/football/premier-league/rooney-could- necie:http://www.goal.com/engb/news/2892/ trans quit-united-for-only-1635m-2110324.html) fer-zone/2015/04/03/10418312/could-liverpool- [dostęp: 7 maja 2015 r.]. lose-sterling-for-just-15m-under-the-webster) 15 Wenger: Loophole may cost clubs, (dostępny [dostęp: 6 maja 2015 r.]. w interencie: http://www.express.co.uk/sport/foot 13 How to buy out your football contract with ball /74576 /Wenger-Loophole-may-cost-clubs) FIFA's Article 17, (dostępny w internecie: [dostęp: 7 maja 2015 r.]. http://www.mirror.co.uk/sport/football/how-to-bu 16 Trybunał orzekł, że każdy piłkarz będący oby- y-out-your-football-728964) [dostęp: 7 maja 2015 watelem państwa członkowskiego Unii Europej- r.]. skiej, w przypadku wygaśnięcia kontraktu ma akt C-415/93), dotyczącego prawa za- z funkcjonowania Webster ruling, jak i na wodnika do wolnego transferu, w którym tym stracić. belgijski piłkarz uznał działanie swojego klubu, utrudniające mu transfer do innej drużyny za złamanie unijnej zasady wol- nego przepływu osób i z tej przyczyny wytoczył on sprawę przeciwko swojemu klubowi oraz belgijskiej federacji i UEFA. Uzasadnione są oczywiście wąt- pliwości związane z rzeczywistą warto- ścią zawodnika dla klubu i faktyczną stra- tą, jaką poniesie on w przypadku odejścia piłkarza. Nie budzi wszakże wątpliwości fakt, że niektórzy zawodnicy są wyjątko- wi i mają dla swoich zespołów znaczenie unikatowe. Zastąpienie takich osób jest więc często niezwykle kłopotliwe lub wręcz niemożliwe. Niemniej jednak każ- da bardziej restrykcyjna decyzja CAS w takim przypadku byłaby krzywdząca dla sportowca. Należy też pamiętać, że art. 17 RSTP, który odegrał w tej sprawie rolę kluczową, jest przepisem stosowanym globalnie wobec wszystkich zawodników. Oznacza to zatem, że każdy klub może w równym stopniu skorzystać

prawo do wolnej zmiany klubu, która nie pocią- gnie za sobą konieczności zapłaty odstępnego przez nowy klub. Ponadto uznano, że skoro pra- cownicy państw Unii mają być zgodnie z Trakta- tami traktowani bez różnicy obywatelstwa, to kluby lub federacje piłkarskie nie mają prawa wprowadzać klauzul, które ograniczałyby liczbę obcokrajowców w klubach. Odnosi się to jednak wyłącznie do obywateli Unii.