OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ŁĘCZYCE

PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY

OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A

OBJAŚNIENIA

DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI

1:50 000

Arkusz ŁĘCZYCE (13)

Warszawa 2009 Autorzy: Leszek Zaleszkiewicz*, Marta Woźniak*, Anna Pasieczna*, Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Izabela Bojakowska*, Anna Wąsowicz**, Jerzy Król**

Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Olimpia Kozłowska* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Monika Konieczyńska*

* – Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00 – 975 Warszawa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław

ISBN 83 –

Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2009 Spis treści I. Wstę p (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 3 III. Budowa geologiczna (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 6 IV. ZłoŜ a kopalin (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz) ...... 9 1. Kopaliny okruchowe ...... 9 2. Kopaliny ilaste do produkcji ceramiki budowlanej...... 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz) ...... 17 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)19 VII. Warunki wodne (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 20 1. Wody powierzchniowe...... 20 2. Wody podziemne...... 21 VIII. Geochemia środowiska ...... 25 1. Gleby (Anna Pasieczna, Paweł Kwecko) ...... 25 2. Osady (Izabela Bojakowska)...... 27 3. Pierwiastki promieniotwórcze (Hanna Tomassi-Morawiec) ...... 30 IX. Składowanie odpadów (Anna Wąsowicz, Jerzy Król)...... 32 X. Warunki podłoŜa budowlanego (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 38 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 39 XII. Zabytki kultury (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 44 XIII. Podsumowanie (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 44 XIV. Literatura...... 46

I. Wstęp

Arkusz Łęczyce Mapy geośrodowiskowej Polski (MGśP) w skali 1:50 000 opracowany został w Państwowym Instytucie Geologicznym w Oddziale Geologii Morza w Gdańsku , (Plansza A) oraz w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i w Przedsiębior- stwie Geologicznym „PROXIMA” SA (plansza B) w latach 2008–2009. Przy opracowaniu arkusza wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w Przedsiębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXI- MA SA (Woźniak, Gruszecki, 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania MGśP (Instrukcja, 2005). Mapa geośrodowiskowa zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, geochemia środowiska i składowanie odpadów, warunki podłoŜa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej, zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofi- zjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe mogą być pomocne przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. W celu opracowania treści mapy zbierano materiały w następujących instytucjach: Po- morskim Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku – Oddział Zamiejscowy w Słupsku, Państwo- wym Instytucie Geologicznym w Warszawie i w Gdańsku-Oliwie. Wykorzystano teŜ informacje uzyskane w starostwach powiatowych, urzędach gmin i od uŜytkowników złóŜ. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotyczące poszczególnych złóŜ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1: 50 000.

II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza

Obszar arkusza Łęczyce połoŜony jest pomiędzy 17°45’ a 18°00’ długości geograficznej wschodniej oraz 54°30’ a 54°40’ szerokości geograficznej północnej.

3 Obszar ten połoŜony jest w całości w województwie pomorskim. PrzewaŜająca część obszaru arkusza wchodzi w skład gmin Łęczyce oraz Gniewino, naleŜących do powiatu wej- herowskiego. Zachodnią część obszaru arkusza obejmują fragmenty gmin Wicko, Nowa Wieś Lęborska, Cewice oraz miasta Lębork, które naleŜą do powiatu lęborskiego. Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) teren arkusza połoŜony jest w podprowincjach PobrzeŜa Południowobałtyckie oraz Pojezierza Południowobałtyckie, na- leŜących do prowincji NiŜu Środkowoeuropejskiego. W skład PobrzeŜy Południowobałtyc- kich na omawianym obszarze wchodzi makroregion PobrzeŜa Koszalińskiego, z dwoma mez- oregionami: połoŜoną w północnej i centralnej części arkusza Wysoczyzną śarnowiecką oraz przylegającą do niej od południa Pradoliną Redy i Łeby. Południowa część obszaru arkusza naleŜy do mezoregionu Pojezierza Kaszubskiego, będącego częścią makroregionu Pojezierza Wschodniopomorskiego (fig. 1). Zasadnicze elementy morfologii terenu powstały w okresie stadiału górnego zlodowacenia wisły oraz po jego ustąpieniu. Wysoczyzna śarnowiecka posiada płaską lub lekko falistą po- wierzchnię, wznoszącą się na południe od jeziora Dąbrze maksymalnie do 150,0 m n.p.m. i opadającą do poziomu około 90 m n.p.m. w kierunku północnym i zachodnim do granicy arkusza oraz południowym do krawędzi pradoliny Redy i Łeby. Charakterystycznym elemen- tem tego obszaru są liczne doliny dzielące go na tak zwane kępy wysoczyznowe. Największe doliny, do których naleŜy dolina Kisielewskiej Strugi oraz doliny bezimiennych cieków spły- wających do Łeby, przebiegają w kierunku południkowym. Ich szerokości wynoszą od kilku- set metrów do około 2 kilometrów, a głębokość wcięcia od 2 do kilkunastu metrów. Południowa część obszaru arkusza wchodzi w skład Pojezierza Kaszubskiego, które posiada bardziej urozmaiconą rzeźbę terenu niŜ Wysoczyzna śarnowiecka. Teren wznosi się tu maksymalnie do 208,3 m n.p.m. w okolicach Łówcz-Górny i opada ku południowi i zacho- dowi do poziomu około 100 m n.p.m. Porozcinany jest głębokimi dolinami i wąwozami rzek: Okalicy, Świniuchy, JeŜowskiej Strugi i innych cieków do głębokości kilkudziesięciu me- trów. Na obszarze wysoczyzny dominują bory mieszane z domieszką brzozy lub grunty rolne z glebami wysokich klas bonitacyjnych. Wysoczyznę śarnowiecką i Pojezierze Kaszubskie rozdziela łuk Pradoliny Redy i Łeby gdzie rzędne terenu wahają się od około 40 m n.p.m. na wschodzie do 19 m n.p.m. na zachodzie. Jest to płaska dolina o szerokości około 2,5 km, po- siadająca gęstą sieć cieków powierzchniowych i rowów melioracyjnych. Dominują tutaj łąki oraz grunty orne.

4 Fig. 1. PołoŜenie arkusza Łęczyce na tle jednostek fizyczno-geograficznych wg J. Kondrackiego (2000)

W ciągu całego roku klimat omawianego rejonu znajduje się pod wpływem mas powie- trza z nad Bałtyku. Średnia temperatura z wielolecia wynosi 7,5°C. Średni roczny opad jest

5 większy niŜ dla pozostałej części kraju i wynosi około 700 mm. Dominują tutaj wiatry połu- dniowe i południowo-zachodnie (Nather, Mrozowski, Gudelewicz, 1997). Ponad połowa obszaru arkusza porośnięta jest lasami, na pozostałym obszarze występu- ją grunty rolne. Większość z nich to gleby brunatne wykształcone w obrębie wysoczyzn na podłoŜu gliniastym oraz gleby pochodzenia organicznego skupione głównie w granicach dolin i terenów bezodpływowych. Tylko niewielki procent powierzchni zajmują mało Ŝyzne gleby klas IVa i V. DuŜy udział dobrej klasy gleb w ogólnej powierzchni omawianego obszaru, sprzyja rozwojowi rolnictwa. Na Ŝyznych gruntach ornych uprawia się: zboŜa, ziemniaki, rzepak i rośliny pastewne. Na omawianym obszarze rozwija się głównie przemysł bezpośred- nio związany z rolnictwem, są to niewielkie mleczarnie, masarnie oraz zakłady usługowe. Ponadto głównie w okolicach Lęborka znajdują się przedsiębiorstwa, wykorzystujące bogate zasoby leśne do produkcji mebli. Urozmaicony krajobraz, duŜe kompleksy leśne, liczne jeziora, stwarzają bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji, szczególnie w okolicach jeziora Lubowidzkiego, gdzie w okresie letnim czynnych jest wiele ośrodków wypoczynkowych. Obszar arkusza Łęczyce charakteryzuje się brakiem większych ośrodków miejskich, liczne wsie rozmieszczone są równomiernie na całej powierzchni omawianego arkusza. Naj- większym ośrodkiem miejskim jest Lębork, którego fragment znajduje się w południowo- zachodniej części arkusza. Stanowi on regionalny ośrodek administracyjny, usługowy i prze- mysłowy. Sieć dróg lokalnych jest dobrze rozwinięta, zaspokaja w całości potrzeby gospo- darcze regionu. Z terenami sąsiednimi obszar ten połączony jest drogą krajową, prowadzącą ze Szczecina do Gdańska oraz linią kolejową relacji Szczecin-Gdańsk.

III. Budowa geologiczna

Charakterystyka geologiczna obszaru arkusza Łęczyce, została opracowana na podstawie „Szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Łęczyce” (Zaleszkie- wicz, 2005). Obszar arkusza połoŜony jest w zachodniej części syneklizy perybałtyckiej, gdzie skały krystaliczne podłoŜa znajdują się na głębokości ponad 3500 m. Na nich zalegają utwory paleozoiczne – skały osadowe kambru, ordowiku, syluru i permu. Są one wykształco- ne jako iłowce, mułowce, piaskowce, przechodzące ku stropowi w wapienie, dolomity, gipsy, anhydryty oraz sole kamienne. Do utworów mezozoiku, występujących na omawianym obszarze naleŜą osady triasu, jury oraz kredy górnej o łącznej miąŜszości około 500 m. Osady triasowe to iłowce i mułowce wapniste, które przechodzą w jurajskie piaski, piaskowce

6 i iłowce. Utwory kredy górnej występują w postaci piaskowców, iłowców i mułowców często marglistych. Na osadach mezozoicznych zalegają utwory trzeciorzędowe, których miąŜszość znana jest jedynie z obszaru sąsiednich arkuszy, wynosi ona od 70 m do 200 m. Najstarsze zbadane utwory trzeciorzędu pochodzą z eocenu górnego i oligocenu dolnego. Są to piaski kwarcowe, mułki piaszczyste i mułowce, zalegające poniŜej 23 m p.p.m. Miocen reprezentują: piaski, mułki piaszczyste oraz mułki węgliste i węgle brunatne. PowyŜej tych utworów osadziły się piaski kwarcowe, mułki piaszczyste i mułowce pliocenu o miąŜszości kilkunastu metrów. Powierzchnia stropu utworów trzeciorzędu jest zróŜnicowana, generalnie w centralnej części omawianego arkusza, występuje rozległe obniŜenie o charakterze niecki, sięgające maksymalnie do 90 m p.p.m. Osady czwartorzędowe pokrywają cały obszar arkusza Łęczyce (fig. 2). Pochodzą one ze zlodowaceń południowopolskich, środkowopolskich i północnopolskich. Osady zlodowa- ceń południowopolskich nie występują na powierzchni i zachowały się w największych obni- Ŝeniach stropu trzeciorzędu jako piaski i Ŝwiry miejscami mułki wodnolodowcowe o miąŜ- szości od 12 m do 19 m, nad którymi zalega warstwa glin zwałowych o miąŜszości od 6,3 m do 53,0 m. PowyŜej glin zwałowych osadziły się piaski i Ŝwiry miejscami mułki wodnolodowcowe o miąŜszości od 15,5 m do 20,0 m. Znane z wierceń osady zlodowaceń środkowopolskich występują na całym obszarze arkusza i są reprezentowane przez osady zlodowaceń odry i warty. Ich łączna miąŜszość docho- dzi do 75,0 m. Do zlodowacenia odry naleŜą piaski i Ŝwiry lodowcowe oraz gliny zwałowe, a do zlodowacenia warty piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe, z glinami zwałowymi oraz lokalnie iłami i mułkami zastoiskowymi. Osady zlodowaceń północnopolskich (zlodowacenia wisły) posiadają największą miąŜ- szość, dochodzącą do 110 m. Wykształcone są w formie dwóch poziomów glin zwałowych rozdzielonych piaskami i Ŝwirami wodnolodowcowymi, sporadycznie w dolnej części profilu na niewielkich obszarach, występują iły i mułki zastoiskowe np. w okolicach: Brzeźna Lębor- skiego, Lubowidza i Rozłazina. Na powierzchni glin zwałowych występują liczne formy osa- dów akumulacji czołowolodowcowej i szczelinowej. Są to nagromadzenia piasków i Ŝwirów o miąŜszości do 4 m, piaski i Ŝwiry ozów, tarasów kemowych oraz iły i mułki zastoiskowe, wypełniające zagłębienia terenu. Iły i mułki zastoiskowe zwane „iłami lęborskimi” występują w formie równiny zastoiskowej zajmującej dolne partie rynny Kiselewskiej Strugi i Reknicy. Ich stwierdzone miąŜszości wahają się od 0,5 m do 14,0 m.

7 Fig. 2. PołoŜenie arkusza Łęczyce na tle Mapy geologicznej Polski w skali 1:500 000 wg L. Marksa, A. Bera, W. Gogołka, K. Piotrowskiej (red.), 2006

Osady czwartorzędowe, poprzez działania statyczne i dynamiczne lądolodu mogły zo- stać zaburzone glacitektonicznie. Dotyczy to miejsc występowania kier trzeciorzędowych na pograniczy z arkuszem Lębork oraz miejsc występowania form morenowych. Zaburzone gla-

8 citektonicznie osady mogą równieŜ występować w obrębie naturalnych przeszkód dla nasu- wającego się lądolodu, takich jak np. w rejonie stref zboczowych Pradoliny Redy-Łeby. Najmłodszymi utworami na obszarze arkusza są holoceńskie osady piasków i namułów lub tarasów rzecznych oraz kredy jeziornej, namułów torfiastych i torfów den dolinnych. Wy- stępują one głównie w dolinie Łeby i Kisielewskiej Strugi.

IV. ZłoŜa kopalin

Na obszarze objętym arkuszem Łęczyce występuje dziesięć złóŜ kruszywa naturalnego: „Brzeźno Lęborskie”, „Brzeźno Lęborskie I”, „Kisewo”, „Kisewo I”, „Kębłowo Nowowiej- skie”, „Kębłowo”, „Rozłazino-JeŜewo”, „Rozłazino I”, „Rozłazino” i „Redystowo II” oraz pięć iłów ceramiki budowlanej: „Nowa Wieś Lęborska”, „Lębork”, „Lębork V”, „Lębork VI” i „Lębork VII”. Wszystkie wymienione złoŜa naleŜą do kopalin pospolitych. Charakterystykę gospodarczą złóŜ i ich klasyfikacje przedstawiono w tabeli 1 (Gientka i in. red., 2008). Wszystkie złoŜa kopalin udokumentowano w obrębie osadów stadiału górnego zlodowacenia wisły. W części północnej oraz południowo-wschodniej arkusza występują złoŜa piaskowo-Ŝwirowe pochodzenia wodnolodowcowego, natomiast w jego zachodniej części znajdują się złoŜa piasków i Ŝwirów akumulacji moren czołowych oraz złoŜa iłów warwowych równiny zastoiskowej.

1. Kopaliny okruchowe

Wybrane parametry geologiczno-górnicze złóŜ kopalin okruchowych oraz parametry ja- kościowe kruszywa przedstawiono w tabeli 2. ZłoŜe piasków i Ŝwirów i piasków „Brzeźno Lęborskie” udokumentowano kartą reje- stracyjną w 1986 r. w strefie krawędziowej wysoczyzny morenowej, w obrębie piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych dolnych stadiału górnego zlodowacenia wisły (Surma, 1986) na powierzchni 19,4 ha. W 2005 roku opracowano dodatek nr 1 do dokumentacji, w którym rozliczono zasoby złoŜa po udokumentowaniu w jego obrębie złoŜa „Brzeźno Lęborskie I” (Olszewski, 2005a). Aktualnie powierzchnia złoŜa wynosi 1,0 ha. Kopalina występuje w formie pokładowej. Średnia miąŜszość złoŜa piasku i Ŝwiru wynosi 5,3 m, a piasku 4,4 m. W nadkładzie, o średniej miąŜszości 3,5 m, znajdują się piaski gliniaste oraz gliny piaszczyste. Kruszywo moŜe być wykorzystywane dla budownictwa drogowego. ZłoŜe piasków i Ŝwirów oraz piasków „Brzeźno Lęborskie I” zostało udokumentowane w 2005 roku w kategorii C1 (Olszewski, 2005b) w obrębie piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych dolnych stadiału górnego zlodowacenia wisły. ZłoŜe połoŜone jest na obszarze wyso-

9 czyzny morenowej dennej. Powierzchnia złoŜa wynosi 66,0 ha. Seria złoŜowa ma zróŜnico- waną budowę i składa się z dwu warstw: piaszczystej i zalegającej pod nią warstwy piaszczysto-Ŝwirowej. Warstwę piaszczysto-Ŝwirową budują utwory wykształcone głównie jako piaski ze Ŝwirami, Ŝwiry z piaskami oraz Ŝwiry, z domieszką otoczaków. Średnia miąŜszość złoŜa piasku i Ŝwiru wynosi 6,0 m, piasku zaś 7,8 m. W nadkładzie, o średniej grubości 3,2 m, podobnie jak w złoŜu „Brzeźno Lęborskie” znajdują się piaski gliniaste oraz gliny piaszczyste.

ZłoŜe piasków i Ŝwirów „Kisewo” zostało udokumentowane w 2008 roku w kategorii C1. (Matuszewski, 2008a). ZłoŜe połoŜone jest w obrębie strefy krawędziowej wysoczyzny morenowej, zbudowanej z gliny piaszczystej, pod którą zalegają piaski i Ŝwiry wodnolodowcowe stadiału górnego zlodowacenia wisły. Serię złoŜową stanowią piaski ze Ŝwirem z domieszką otoczaków, przewarstwione i podścielone piaskami z domieszką Ŝwiru. Grubszy materiał wy- stępuje w górnej i środkowej części serii złoŜowej, dolną zaś budują piaski drobno- i średnioziarniste. Powierzchnia złoŜa wynosi 0,8 ha. Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 9,1 m, natomiast średnia grubość nadkładu wynosi 1,6 m. ZłoŜe występuje w formie pokładowej. Ze złoŜem „Kisewo” sąsiaduje złoŜe piasków i Ŝwirów „Kisewo I”, o podobnej charakterystyce.

ZłoŜe to zostało udokumentowane w 2008 roku w kategorii C1 na powierzchni 1,7 ha (Matu- szewski, 2008b). Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 7,9 m, natomiast średnia grubość nadkładu 1,9 m. Kruszywo moŜe być wykorzystywane w budownictwie ogólnym oraz w drogownictwie.

ZłoŜe piasków „Kębłowo Nowowiejskie” zostało udokumentowane w kategorii C1 w 1999 roku w obrębie formy moreny czołowej stadiału górnego zlodowacenia wisły (Topol- ska, 1999). W 2005 roku dla złoŜa opracowano dodatek do dokumentacji, w którym powięk- szono jego powierzchnię i zasoby (Helwak, 2005a). Powierzchnia złoŜa wynosi 1,6 ha. W nadkładzie złoŜa, o średniej miąŜszości 1,8 m występują piaski gliniaste, a w spągu zalega- ją piaski i gliny piaszczyste. Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 6,4 m. Utwory występują w formie gniazdowej. Kruszywo moŜe słuŜyć do produkcji zapraw budowlanych.

ZłoŜe piasków i glin „Kębłowo” zostało udokumentowane w 1996 roku w kategorii C1 (Helwak, 1996), a następnie zaktualizowano jego zasoby i powierzchnię trzema dodatkami (Helwak, 2001, 2004, 2008; Helwak, Dzięgielewska, 2008). Dodatek nr 1 powstał w związku z rozszerzeniem granic złoŜa. Dodatek nr 2 powstał w wyniku wyłączenia ze złoŜa działki o powierzchni około 1,8 ha, na której złoŜe zostało wyeksploatowane, a powierzchnia wyrów- nana i zrekultywowana. W dodatku nr 3 poszerzono granice pionowe złoŜa oraz wyznaczono nowe granice poziome, jak równieŜ udokumentowano w spągu piaski oraz w ich otulinie piaski gliniaste i glinę jako kopalinę towarzyszącą. ZłoŜe występuje w obrębie formy morenowej stadiału górnego zlodowacenia wisły, zbudowanej z piasków o róŜnej granulacji i glin. Po-

10 wierzchnia złoŜa wynosi 9,9 ha. W nadkładzie o średniej grubości 0,3 m występują piaski gliniaste, a w spągu zalegają piaski i gliny piaszczyste. Średnia miąŜszość serii złoŜowych dla piasku wynosi 12,4 m, dla glin zaś około 9,7 m. Kruszywo moŜe słuŜyć do celów budowlanych. ZłoŜe piasków i Ŝwirów „Rozłazino-JeŜewo” zostało udokumentowane w 1962 roku, w kat. C2 (Baranowski, 1962), w obrębie rozcięć krawędziowych wysoczyzny morenowej. Udokumentowano je w dwóch polach – „Rozłazino” o powierzchni 10,1 ha i „Rozłazino- JeŜewo” o powierzchni 23,2 ha. ZłoŜe wykształcone jest w formie pokładu. W nadkładzie występują piaski gliniaste i gleba, natomiast w spągu występują piaski gliniaste, mułki i piaski mułkowate. Kruszywo moŜe słuŜyć do celów budowlanych. ZłoŜe piasków i Ŝwirów „Rozłazino I” zostało udokumentowane w 2007 roku w kategorii C1 (Topolska, 2007) w bezpośrednim sąsiedztwie złoŜa „Rozłazino-JeŜewo”. Jest ono po- łoŜone w obrębie wysoczyzny morenowej falistej. Serię złoŜową w formie pokładu budują piaski róŜnoziarniste ze Ŝwirem oraz piaski średnio- i drobnoziarniste. Powierzchnia złoŜa wynosi 1,97 ha. Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 5,65 m, natomiast średnia grubość nadkładu, który stanowią piaski i Ŝwiry gliniaste oraz glina wynosi 2,0 m. ZłoŜe piasków „Rozłazino” zostało udokumentowane kartą rejestracyjną w 1991 roku (Helwak, 1991). Nadkład tworzą piaski gliniaste i gleba o średniej miąŜszości 1,2 m. ZłoŜe podścielają piaski i gliny. Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 5,4 m. ZłoŜe posiada formę gniaz- dową. Kruszywo moŜe słuŜyć do produkcji piasków nieklasyfikowanych i piasków do zapraw budowlanych. ZłoŜe piasków i Ŝwirów „Redystowo II” zostało udokumentowane kartą rejestracyjną w obrębie wysoczyzny morenowej płaskiej, a samo złoŜe występuje w formie gniazdowej (Karta…, 1964). Powierzchnia złoŜa wynosi 9,7 ha. Nadkład tworzą piaski o średniej miąŜ- szości 1,9 m, a w spągu występują piaski gliniaste i gliny. Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 15,3 m. Kruszywo moŜe słuŜyć do zapraw budowlanych. Większość złóŜ kruszyw piaszczysto-Ŝwirowych wykazuje się podobnymi warunkami hydrogeologicznymi. Są to przede wszystkim złoŜa suche. Jedynie złoŜe „Brzeźno Lęborskie” i „Brzeźno Lęborskie I” to złoŜa częściowo zawodnione.

2. Kopaliny ilaste do produkcji ceramiki budowlanej.

Wszystkie złoŜa iłów do produkcji ceramiki budowlanej zostały udokumentowane w obrębie równiny zastoiskowej iłów i mułków zastoiskowych górnych, stadiału górnego zlodowacenia wisły. Wybrane parametry geologiczno-górnicze i jakościowe złóŜ kopalin ilastych przedstawiono w tabeli 3.

11 Tabela 1 ZłoŜa kopalin i ich charakterystyka gospodarcza oraz klasyfikacja Zasoby geologiczne Stan zago- Klasyfikacja Wiek kom- bilansowe Kategoria spodarowa- Wydobycie Zastosowanie Numer złoŜa Rodzaj pleksu litolo- rozpoznania Ŝ (tys. t.) kopaliny Przyczyny kon- złoŜa na (tys. t, nia zło a Nazwa złoŜa kopaliny giczno- tys.m3*) fliktowości złoŜa mapie surowcowego Klasy Klasy Wg stanu na 31.12.2007 (Gientka, i in. red.., 2008) 1–4 A–C 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 * 1 Brzeźno Lęborskie pŜ, p Q 3087 C 1 N _ Sd 4 A _ 2 Nowa Wieś Lęborska* i(ic) Q 8160* C 2 N _ Scb 4 B Gl, W 3 Kębłowo Nowowiejskie p Q 183 C 1 G _ Sb, Sd 4 B W 4 Kębłowo p, g(gr) Q 1197; - C 1 G _ Sb, I 4 B W, L 5 Lębork* i(ic) Q 1897* B + C 1 G 76 Scb 4 B Gl, W 6 Lębork V i(ic), p Q 714* A + B Z _ Scb 4 B W 7 Rozłazino-JeŜewo pŜ Q 3697 C 2 N _ Sb 4 B Gl, W

12 12 * 8 Rozłazino p Q 111 C 1 Z _ Sb 4 B Gl, W * 9 Redystowo II pŜ Q 376 C 1 N _ Sb 4 B Gl, W 10 Brzeźno Lęborskie I** pŜ, p Q 14187 C 1 N _ Sb, Sd 4 B Gl 11 Kisewo** pŜ Q 130 C 1 G _ Sb, Sd 4 B Gl, W 12 Kisewo I pŜ Q 240,9 C 1 N _ Sb, Sd 4 B Gl, W 13 Lębork VI i(ic), p Q 43* C 1 Z _ Scb 4 B W 14 Lębork VII** i(ic), p Q 413,6* C 1 N _ Scb 4 B W 15 Rozłazino I pŜ Q 203 C 1 N _ Sb, Sd 4 B W Objaśnienia: Rubryka 2 *– złoŜe częściowo połoŜone na obszarze arkusza Lębork; **– złoŜe nie figuruje w „Bilansie zasobów kopalin”, zasoby według dokumentacji geologicznej; Rubryka 3 – p – piasek; pŜ – piasek i Ŝwir; i(ic) – iły ceramiki budowlanej; g(gr) – glina o róŜnym zastosowaniu Rubryka 4 – Q – czwartorzęd; * Rubryka 6 – C 1 – złoŜe zarejestrowane, kategoria przypisana umownie Rubryka 7 – złoŜa: G – zagospodarowane, N – niezagospodarowane; Z – zaniechane; Rubryka 9 – kopaliny skalne; Scb –ceramiki budowlanej; Sb –budowlane; Sd –drogowe; I – inne (do prac inŜynierskich) Rubryka 10 – złoŜa: 4 – powszechne; licznie występujące, łatwo dostępne Rubryka 11 – złoŜa: A – małokonfliktowe; B – konfliktowe Rubryka 12 – Gl – ochrona gleb; W – ochrona wód; L – lasy

Tabela 2 Wybrane parametry geologiczno-górnicze złóŜ kruszyw piaszczysto-Ŝwirowych i parametry jakościowe kopaliny Parametry złoŜa Parametry kopaliny Numer po- zawartość ziaren gęstość złoŜa Nazwa złoŜa grubość nad- zawartość pyłów wierzchnia miąŜszość złoŜa do 2 mm nasypowa w stanie Warunki hydrogeologiczne na kładu mineralnych złoŜa (punkt piaskowy) utrzęsionym mapie ha m m % % t/m3 1 2 3 4 5 6 7 8 9 piasek i Ŝwir piasek i Ŝwir piasek i Ŝwir piasek i Ŝwir 4,0 – 6,8 37,6 – 73,8 0,6 – 3,8; 2,00 – 2,13 śr. 5,3 śr. 48,3 śr. 1,7 śr. 2,09 0,3 – 6,0 złoŜe częściowo 1 Brzeźno Lęborskie 1,02 ------śr. 3,5 zawodnione piasek piasek piasek piasek 3,0-6,3 76,0-84,5 1,0 – 2,8; 1,59 – 2,13 śr. 4,4 śr. 80,2 śr. 1,8 śr. 1,76 3 2,9 – 10,0; 0,0 – 4,1 74,8 – 100 1,75 – 1,88 1,69 – 1,91 Kębłowo Nowowiejskie 1,60 złoŜe suche śr. 6,4 śr. 1,8 śr. 90,1 śr. 1,80 śr. 1,83

piasek piasek piasek piasek 6,9 – 14,6; 45,1 – 100 1,0 – 5,7 1,6 – 2,0 śr. 12,4; śr. 82,4 śr. 2,0 śr. 1,8

------4 Kębłowo 9,99 0,0 – 0,5; złoŜe suche piasek gliniasty piasek gliniasty piasek gliniasty piasek gliniasty śr. 0,3; i glina i glina i glina i glina 5,2 – 19,5; 78,9 – 94,0; 8,5 – 22,5; 1,7 – 1,8; śr. 9,7 śr. 88,2 śr. 19,5 śr. 1,7 7 2,5 – 12,3 0,2 – 1,4 Rozłazino-JeŜewo: śr. 5,4 śr. 0,3 śr. 44,4 śr. 2,1 Pole – Rozłazino 33,3 ------_ złoŜe suche

2,2 – 14,7 0,2 – 3,0 Pole – Rozłazino-JeŜewo śr. 5,9 śr. 1,3 śr. 41,9 śr. 2,5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 3,0 – 8,8 0,2 – 2,0 66,7 – 99,9 0,4 – 3,2 1,68 – 2,23 8 Rozłazino 1,3 złoŜe suche śr. 5,4 śr. 1,2 śr. 90,3 śr. 1,8 śr. 2,15 4,4 – 19,8 0,2 – 4,6 43,8 – 94,0 2,2 – 7,8 1,88 – 1,88 9 Redystowo II 9,7 złoŜe suche śr. 15,3 śr. 1,9 śr. 60,1 śr. 3,5 śr. 1,77 piasek i Ŝwir piasek i Ŝwir piasek i Ŝwir 2,0 – 11,6; 14,3 – 80,7; 0,2 – 4,9 śr. 6,0 śr. 1,2 0,2 – 7,6 śr. 56,6 złoŜe częściowo 10 Brzeźno Lęborskie I 66,0 ------_ śr. 3,0 ------zawodnione piasek piasek piasek 2,7 – 16,8; 64,8 – 98,9 0,2 – 4,1 śr. 7,8 śr. 91,0 śr. 1,9 11 8,8 – 9,5 1,0 – 2,5 67,5 – 85,7 0,8 – 1,8 1,72 – 1,74 Kisewo 0,82 złoŜe suche śr. 9,1 śr. 1,6 śr. 74,3 śr. 1,2 śr. 1,74 3,9 – 9,5 1,0 – 3,5 67,5 – 93,8 0,8 – 1,8 1,72 – 1,74 14 12 Kisewo I 1,76 złoŜe suche śr. 7,9 śr. 1,9 śr. 75,0 śr. 1,4 śr. 1,74

4,3 – 6,1 1,4 – 2,8 49,5 – 91,9 2,1 – 3,1 1,75 – 1,92 15 Rozłazino I 1,97 złoŜe suche śr. 5,65 śr. 2,0 śr. 69,9 śr. 2,8 śr. 1,86

ZłoŜe iłów ceramiki budowlanej „Nowa Wieś Lęborska”, zostało udokumentowane w kat. C2, w 1975 roku (Galata, 1975). W przewadze połoŜone jest ono na arkuszu Lębork. W 2008 roku opracowany został dodatek do dokumentacji (Sędłak, Gondek, 2008) rozliczają- cy zasoby złoŜa na skutek wyłączenia części niniejszego złoŜa i włączenia tych zasobów do dokumentacji złoŜa „Nowa Wieś Lęborska II”. Powierzchnia złoŜa wynosi 121,0 ha. Kopali- nę stanowią iły warwowe o średniej miąŜszości 6,5 m, w nadkładzie których występują: gleba i iły zamarglone o miąŜszości do 0,8 m. W spągu złoŜa występują piaski. Kopalina moŜe być wykorzystywana do produkcji wyrobów grubościennych drąŜonych i cienkościennych oprócz dachowych. ZłoŜe iłów ceramiki budowlanej „Lębork” połoŜone jest w obrębie arkuszy Lębork i Łęczyce. Udokumentowano je w 1982 roku w kategorii B+C1 (Zembrzycka, 1982), a na- stępnie w 1987 roku zasoby złoŜa uaktualniono dodatkiem (Rączaszek, 1987). Powierzchnia złoŜa wynosi 52,2 ha. W nadkładzie o średniej miąŜszości około 1,0 m występuje warstwa gleby, torfu lub piasków i gliny zwałowej, a w spągu złoŜa występują piaski. Średnia miąŜ- szość złoŜa wynosi 9,0 m. Surowiec moŜe być wykorzystywany do produkcji wyrobów grubo- i cienkościennych oraz drąŜonych. ZłoŜe iłów ceramiki budowlanej i piasków schudzających „Lębork V”, udokumentowano w 1957 roku w kategorii A+B (Cękałowa, 1957). W 2005 roku opracowano dodatek do dokumentacji, aktualizujący jego powierzchnię i zasoby w związku z udokumentowaniem złoŜa „Lębork VI” oraz dotychczasową eksploatacją (Helwak, 2005b). ZłoŜe występuje w formie pokładowej w dwóch polach o powierzchniach 0,97 ha i 4,31 ha. W nadkładzie o średniej miąŜszości 0,3 m występuje gleba, a w spągu złoŜa zalegają piaski gliniaste. Śred- nia miąŜszość złoŜa wynosi 11,8 m. Surowiec moŜe być wykorzystywany do produkcji cegły pełnej klasy „50”, „75” oraz „100”. Kopaliną współwystępującą w złoŜu z iłami są piaski schudzające o średniej miąŜszości 1,5 m, zalegające w spągu złoŜa. ZłoŜe iłów ceramiki budowlanej i piasków schudzających „Lębork VI” udokumentowano w 2005 roku w kategorii C1 (Helwak, 2005c) w sąsiedztwie złoŜa „Lębork V”. Powierzch- nia złoŜa wynosi 0,4 ha. W nadkładzie o średniej miąŜszości 0,85 m występuje warstwa gleby, a w spągu złoŜa zalegają piaski gliniaste. Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 10,2 m. Suro- wiec moŜe być wykorzystywany do produkcji cegły. Kopaliną współwystępującą w złoŜu z iłami są piaski schudzające o średniej miąŜszości 1,6 m, zalegające w spągu złoŜa.

15 Tabela 3 Wybrane parametry geologiczno-górnicze złóŜ surowców ilastych ceramiki budowlanej i parametry jakościowe kopaliny

Numer Parametry złoŜa Jakość kopaliny głównej Parametry tworzywa ceramicznego złoŜa powierzchnia miąŜszość grubość 1zawartość1 zawartość skurczliwość temperatura nasiąkliwość wytrzymałość Nazwa złoŜa na złoŜa złoŜa nadkładu CaCO3 margla wysychania wypalania na ściskanie mapie ziarnistego ha m m % % % °C % MPa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

2,4–11,6 0,2–4,4 0,0–0,41 6,8–10,8 12,56–23,72 8,8–28,0; 2 Nowa Wieś Lęborska 121,0 – 950 śr. 6,55 śr. 0,85 śr. 0,04 śr. 8,3 śr. 19,04 śr. 18,7

5 2,0–13,5 0,0–7,0 0,0–0,1 6,6–12,0 12,5–32,1 11,1–19,2; Lębork 52,2 – 950-980 śr. 9,0 śr. 1,0 śr. 0,06 śr. 8,2 śr. 19,6 śr. 14,1 8,0–14,1 0,0–1,7 4,4–33,4; 5,7–8,6; 14,2–21,7 12,9–22,3; 6 Lębork V 5,2 14,2–17,1 950 śr. 11,8 śr. 0,3 śr. 28,9 śr.7,8 śr.17,9 śr.17,6

8,0–12,4 0,0–1,7 24,4–33,4; 5,7–8,6; 14,2–21,7 12,9–22,3; 13 Lębork VI 0,4 14,2–17,1 950 śr. 10,2 śr. 0,85 śr. 28,9 śr. 7,8 śr. 17,9 śr. 17,6

8,1–12,3 0,5–1,8 17,5–19,8 14 Lębork VII 3,8 – – 5,4–7,9 950 23,7–29,9 śr. 10,9 śr. 1,2 śr. 18,2

ZłoŜe iłów ceramiki budowlanej „Lębork VII” udokumentowano w 2008 roku w kategorii C1 (Helwak, 2008) w bezpośredniej bliskości złóŜ „Lębork V” i „Lębork VI”. Po- wierzchnia złoŜa wynosi 3,8 ha. W nadkładzie o średniej miąŜszości 1,2 m występuje warstwa gleby i piasków. Średnia miąŜszość złoŜa wynosi 10,9 m. W spągu złoŜa występują piaski schudzające o średniej miąŜszości 2,0 m. Surowiec moŜe być wykorzystywany do produkcji wyrobów ceramicznych wysokiej klasy wytrzymałościowej „15”, „20” oraz „25”. Z uwagi na ich ochronę wszystkie złoŜa kruszyw piaszczysto-Ŝwirowych i surowców ilastych ceramiki budowlanej zaliczono do klasy 4 – złóŜ powszechnie występujących, łatwo dos- tępnych. Ze względu na ochronę środowiska złoŜe „Brzeźno Lęborskie” uznano za małokon- fliktowe (klasa A), natomiast wszystkie pozostałe złoŜa uznano za konfliktowe (klasa B) ZłoŜe „Brzeźno Lęborskie I” połoŜone jest na obszarze gleb chronionych, a złoŜe „Kębłowo” w obrę- bie strefy wysokiej ochrony zbiornika GZWP – 107 Pradolina Rzeki Redy oraz lasów. ZłoŜa „Kisewo”, „Kisewo I”, „Rozłazino-JeŜewo”, „Rozłazino I” i „Redystowo II”, „Nowa Wieś Lę- borska” i „Lębork”, połoŜone są na obszarach występowania gleb chronionych oraz w obrębie strefy wysokiej ochrony zbiornika GZWP – 107 Pradolina Rzeki Redy. ZłoŜa „Kębłowo Nowo- wiejskie”, „Rozłazino”, „Lębork V”, „Lębork VI” i „Lębork VII” uznano za konfliktowe ze względu na połoŜenie w obrębie strefy ochronnej GZWP – 107 Pradolina Rzeki Redy (tabela 1).

V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin

Na obszarze arkusza Łęczyce eksploatację surowców mineralnych prowadzi się w czterech złoŜach: trzech kruszywa naturalnego „Kębłowo”, „Kębłowo Nowowiejskie” i „Kisewo” oraz jednym iłów ceramiki budowlanej „Lębork”. Eksploatacja złoŜa piasków „Kębłowo” jest prowadzona od 1998 roku w sposób ciągły przez przedsiębiorstwo „Transport, Roboty Ziemne Zmechanizowane, Handel Kruszywem i Podsypką”, na podstawie koncesji waŜnej do końca 2017 roku. Dla złoŜa utworzono obszar i teren górniczy o powierzchni 12,21 ha. ZłoŜe jest urabiane metodą odkrywkową przy pomocy koparki podsiębiernej. W wyniku prowadzonej działalności górniczej powstało wyrobisko stokowo-wgłębne o powierzchni około 3 ha i wysokości skarp eksploatacyjnych 10 m. Nad- kład jest składowany na zwałach zewnętrznych na krawędzi wyrobiska. Kopalina po wydoby- ciu jest wywoŜona do odbiorcy. ZłoŜe będzie rekultywowane w kierunku leśnym. Eksploatację złoŜa „Kębłowo Nowowiejskie” rozpoczęto w 2002 roku na podstawie koncesji waŜnej do 2012 roku. Dla złoŜa utworzono obszar i teren górniczy o powierzchni 1,35 ha. Eksploatację okresową złoŜa do 2008 roku prowadziło przedsiębiorstwo „Usługi Transportowe i Roboty Ziemne Zmechanizowane”. ZłoŜe było urabiane metodą odkrywkową przy pomocy koparki podsiębiernej. W wyniku eksploatacji powstało wyrobisko o powierzchni około 0,5 ha

17 i wysokości skarp do 8 m. Obecnie uŜytkownikiem złoŜa jest firma Zakład Budowlany Dzida i Zaręba Sp. Jawna z Lęborka, na którą przeniesiono dotychczasowe obowiązki i prawa wynika- jące z koncesji. ZłoŜe będzie rekultywowane w kierunku rolnym. ZłoŜe piasków ze Ŝwirem „Kisewo” eksploatowane jest od 2008 roku. Wydobywanie kopaliny rozpoczęto bez wymaganej koncesji. W wyniku eksploatacji powstało wyrobisko o powierzchni około 0,05 ha i wysokości eksploatowanej skarpy do 6 m. ZłoŜe jest urabiane metodą odkrywkową przy pomocy koparki podsiębiernej. Urobek jest częściowo przesiewany i wywoŜony do odbiorcy. UŜytkownikiem złoŜa jest osoba prywatna. ZłoŜe będzie rekultywowane w kierunku wyrównania terenu pod zabudowę. ZłoŜe „Lębork” połoŜone w północnej części miasta Lębork jest eksploatowane przez przedsiębiorstwo Wienerberger Ceramika Budowlana sp. z o.o., na podstawie koncesji wyda- nej w 1995 roku. Działalność górnicza jest prowadzona w granicach obszaru i terenu górni- czego „Lębork II” o powierzchni 68 ha. W wyrobisku wgłębnym znajdują się dwa poziomy, górny, słuŜący do zdejmowania nadkładu oraz dolny, eksploatacyjny. ZłoŜe jest urabiane przy pomocy spychacza i koparki jednonaczyniowej podsiębiernej. Urobek ładuje się na cięŜarów- ki i transportuje do zakładu przeróbczego – cegielni, zlokalizowanego przy południowo- zachodniej granicy kopalni. Na dnie wyrobiska gromadzi się woda opadowa, skąd jest okresowo odpompowywana do cieku powierzchniowego. ZłoŜe będzie rekultywowane w kierunku wyrównania terenu pod zabudowę. Eksploatacja złoŜa „Lębork VI” iłów warwowych i piasków schudzających była prowadzona w roku 2008 przez Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe DAWIA na podstawie koncesji waŜnej do grudnia 2008 roku. Do czasu wydania nowej koncesji eksploatacja została wstrzymana. W wyniku eksploatacji powstało wyrobisko o powierzchni około 0,25 ha i wysokości skarpy eksploatacyjnej około 3 m. ZłoŜe będzie rekultywowane w kierunku przygotowania terenu pod rekreację. Eksploatacja iłów ceramiki budowlanej i piasków schudzających ze złoŜa „Lębork V” prowadzona była w latach 1958–2000. Powstałe wyrobisko, o powierzchni około 6 ha i wyso- kość skarp eksploatacyjnych dochodzącej do 10 m, przedzieliło złoŜe na dwa pola. Część wyrobiska zrekultywowano poprzez złagodzenie skarp i zalesienie. W wyrobisku znajdują się równieŜ śmieci. ZłoŜe będzie rekultywowane w kierunku wodnym pod rekreację. Z powodu nieopłacalności eksploatacji w 1994 roku zaniechano eksploatacji piasków ze złoŜa „Rozłazino”. Eksploatacja złoŜa była prowadzona bez koncesji w latach 1993–1994. W jej wyniku powstało wyrobisko o powierzchni około 0,7 ha i wysokości skarp dochodzą- cych do 6 m wysokości. W większości są one porośnięte trawą i krzakami a takŜe zaśmieco- ne. Zasoby złoŜa nie zostały rozliczone.

18 Na badanym obszarze znajdują się nieliczne punkty występowania piasków oraz pia- sków i Ŝwirów, w których była prowadzona niekoncesjonowana eksploatacja. Występują one najczęściej w pobliŜu złóŜ juŜ udokumentowanych, jak równieŜ w strefach krawędziowych wysoczyzn morenowych. Wyrobiska, w których się one znajdują ulegają najczęściej samore- kultywacji. W niektórych z nich odsłonięte ściany wskazują na podbieranie kruszywa do ce- lów gospodarczych, w niewielkich ilościach. W wyrobisku poeksploatacyjnym stykającym się ze złoŜem „Rozłazino I” od strony zachodniej utworzono gminne składowisko odpadów.

VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin

Na obszarze arkusza Łęczyce wyznaczono jeden obszar prognostyczny związany z występowaniem torfów (tabela 4). PołoŜony jest on na północ od Lęborka, gdzie na powierzchni 12,0 ha stwierdzono występowanie torfowiska wysokiego (OstrzyŜek, Dembek, 1996). Jest to torfowisko rodzaju mszarnego o średniej miąŜszości 1,77 m. Szacunkowe zasoby torfu wynoszą około 182 tysięcy m3. Torf charakteryzuje się popielnością wynoszącą 5,4% oraz stopniem rozkładu wynoszącym 37%. PoniŜej spągu torfów na powierzchni 8,0 ha napo- tkano kredę jeziorną i gytię typu organicznego o średniej miąŜszości 0,9 m. Kopaliny te mogą słuŜyć jako nawóz organiczny do poprawy jakości gleb. Pozostałe liczne torfowiska, wystę- pujące w północno-wschodniej części obszaru arkusza, w szczególności pomiędzy Świetli- nem i Chrzanowem oraz okolicach jeziora Dąbrze, nie zostały wliczone do potencjalnej bazy zasobowej ze względu na zaleganie na terenach zalesionych i chronionych. Obszar omawianego arkusza znalazł się w granicach regionalnych prac poszukiwawczych prowadzonych pod kątem występowania kredy jeziornej (Olszewski, 1988; Jurys, 1993a). W ramach realizacji tych opracowań prace rozpoznawcze były prowadzone na pół- nocny zachód od Świetlina, gdzie wykonano sondy do głębokości około 5 m oraz w rejonie Rekowa Lęborskiego i Rybnika. Wyniki przeprowadzonych badań okazały się negatywne ze względu na nawiercane tylko torfy i gytie podścielane utworami piaszczystymi lub kredę je- ziorną o zmiennych miąŜszościach i nieciągłym rozprzestrzenieniu. Tabela 4 Wykaz obszarów prognostycznych Numer Wiek Średnia Grubość Powierzchnia Zasoby Zastoso- obszaru Rodzaj kompleksu grubość kompleksu Parametry jakościowe kategorii D wanie na ma- kopaliny litologiczno – nadkładu surowcowego 1 (ha) (tys. m3) kopaliny pie surowcowego (m) (śr. w m) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 popielność (%) – 5,4 I 12,0 t Q 1,77 182 Sr rozkład (%) – 37 – Rubryka 3: t – torfy Rubryka 4 : Q − czwartorzęd Rubryka 9: Sr − rolnicze

19 Oprócz prac poszukiwawczych za kredą jeziorną, w obszarze arkusza były prowadzone badania geologiczne w celu rozpoznania i udokumentowania złóŜ kopalin okruchowych oraz ilastych. Obszary poszukiwań piasków i Ŝwirów zlokalizowane w rejonach miejscowości Wód- ka, Chrzanowo, Wysokie, Dąbrowa Brzeźnieńska, Rekowo Lęborskie, Tawęcino oraz pomię- dzy Rozłazinem i Nawczem (Mikołajczyk, 1974 a,b, Jędrzejewska, 1971, Jurys, 1993b) okazały się negatywne ze względu na wzajemne przeławicanie się utworów piaszczystych z gliniastymi, wśród których nawiercano małe wkładki Ŝwirowe zalegające na róŜnych głębokościach. Występująca w rejonie Mostów kopalina charakteryzuje się duŜą zmiennością punktu piaskowego od 21% do 100% (Downar, 1963). Zalega ona równieŜ pod zmiennym nadkła- dem dochodzącym do 5,0 grubości. Kopalina zalega w formie gniazd lub pokładów z prze- warstwieniami osadów gliniastych, samo równieŜ zawiera zanieczyszczenia gliniaste. Tak duŜe zróŜnicowanie pionowe kopaliny, jak równieŜ nadkładu, pod którym ona występuje, sugeruje występowanie zaburzeń glacitektonicznych. W rejonie Świetlina na duŜej części obszaru nawiercono gliny zwałowe, a piaski zalega- ją pod duŜym jej nadkładem (Dąbrowski, 1988). Poszukiwania piasków szklarskich w rejonie Łęczyc okazały się negatywne ze względu na nawiercenie osadów piaszczystych, silnie zanieczyszczonych substancją organiczną (Ja- nicka, 1964). W rejonie Łęczyc negatywnym okazał się równieŜ rejon poszukiwań piasków do produkcji cegły wapienno-piaskowej, ze względu na nawiercenie piasków o niezadowala- jących parametrach (Bajorek, 1976). Obszar poszukiwań za iłami do produkcji ceramiki budowlanej w Nowej Wsi Lębor- skiej zaklasyfikowano jako negatywny ze względu na bardzo duŜe zróŜnicowanie pionowe miąŜszości osadu, często niespełniające kryteriów bilansowości (Bartnik, 1969).

VII. Warunki wodne

1. Wody powierzchniowe

Obszar arkusza Łęczyce w około 90% połoŜony jest w granicach zlewni I rzędu rzeki Łeby. Jej głównym dopływem od północy jest Kisielewska Struga, natomiast od południa Okalica i JeŜowska Struga. Pozostała część obszaru arkusza jest odwadniana w kierunku wschodnim przez rzeki zlewni Redy oraz w kierunku północnym przez Bychowską Strugę. Na obszarze arkusza zarejestrowano ponad dwadzieścia źródeł (Tarnawska, Lidzbarski, 2008). Najwięcej z nich występuje w rejonie Jeziora Lubowidzkiego, u podnóŜa krawędzi wysoczyzny morenowej Pojezierza Kaszubskiego. Są to źródła krawędziowe (pradolinne)

20 o stałym wypływie, odprowadzające wody gruntowe. Biorąc pod uwagę budowę geologiczną, są to źródła warstwowe, piaszczyste. Zasilają one Jezioro Lubowidzkie i jego dopływy. Mak- symalny wydatek pojedynczego źródła nie przekracza 12 l/s. Na pozostałym obszarze arkusza zarejestrowano kilka pojedynczych źródeł o niewielkiej wydajności. Na obszarze arkusza Łęczyce monitoring wód powierzchniowych jest prowadzony przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w czterech punktach zlokalizowanych na rzekach oraz w dwóch na jeziorach (Czarnecka, 2006). Punkty kontrolne na rzekach są poło- Ŝone na Łebie w BoŜepolu Wielkim i w Mostach oraz na jej dopływach: Okalicy w Lęborku i Węgorzy na wypływie wód z jeziora Lubowidzkiego. Niezadowalającą klasę jakości posia- dały wody Okalicy ze względu na ponadnormatywne wartości miana coli typu fekalnego. Wody Łeby w obu punktach pomiarowych odpowiadały III zadowalającej klasie jakości, z IV klasą jakości sanitarnej w BoŜepolu ze względu na wartość miana coli typu fekalnego (Czar- necka, 2006). Właściwości fizykochemiczne oraz zawartość fosforu ogólnego odpowiadały II, dobrej klasie jakości, natomiast zawartość tlenu i azotu ogólnego I klasie jakości. Najlepszą jakość posiadały wody rzeki Węgorza odpowiadające II dobrej klasie jakości, ze względu na podwyŜszone zawartości azotu ogólnego. Jednak w stosunku do lat ubiegłych jakość wód tej rzeki uległa pogorszeniu (Czechura, 2008). Największymi zbiornikami wód powierzchniowych są jeziora – Lubowidzkie o powierzchni 158,2 ha, Czarne 61,0 ha oraz Dąbrze 57,6 ha. W 2000 roku wody jezior Czarne i Dąbrze podlegały kontroli Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska. Jezioro Dąbrze posiadało wody zaklasyfikowane do II klasie czystości, ze względu na podwyŜszoną zawar- tość związków azotu oraz fosforu ogólnego. Inne wskaźniki odpowiadały zazwyczaj I klasie czystości. Wody jeziora Czarnego odpowiadały II klasie czystości ze względu na zawartość azotu ogólnego. Omawiane jeziora charakteryzowały się odczynem kwaśnym, niską zawarto- ścią wapnia, sodu i potasu oraz dobrym stanem sanitarnym odpowiadającym I klasie czystości (Walkowiak i in., 2001). W 2005 roku przebadano równieŜ stan czystości jeziora Lubowidz- kiego. Wody jeziora zostały zaklasyfikowane, podobnie jak wody jezior Czarne i Dąbrze do II klasy czystości (Czarnecka, 2006). Odznaczają się one znaczną ilością azotu mineralnego i związków fosforu, umiarkowaną ilością rozpuszczonych substancji nieorganicznych i niskim poziomem materii organicznej.

2. Wody podziemne

Zgodnie z podziałem regionalnym zwykłych wód podziemnych Polski (Paczyński, 1993, 1995), obszar arkusza Łęczyce połoŜony jest w obrębie dwóch regionów hydrogeolo-

21 gicznych. Zachodnia część obszaru arkusza naleŜy do regionu pomorskiego, subregionu przymorskiego z wyodrębnionym rejonem Pradoliny Redy–Łeby. Wschodnia część naleŜy do regionu gdańskiego z wyodrębnionym rejonem Pradoliny Redy–Łeby. Charakterystyka wód podziemnych została opracowana na podstawie Mapy hydroge- ologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Łęczyce (Prussak, Lidzbarski, 1998). W granicach obszaru omawianego arkusza wydzielono jedno czwartorzędowe uŜytkowe piętro wodonośne, które wykształcone jest w dwojaki sposób. Na obszarze wysoczyzn tworzy ono wśród piasków i Ŝwirów wodnolodowcowych międzyglinowych i podglinowych, jeden lub dwa poziomy wodonośne, zazwyczaj o zwierciadle napiętym. W obrębie pradoliny Łeby występuje, wśród piasków i Ŝwirów, jeden płytko zalegający uŜytkowy poziom wodonośny o zwierciadle swobodnym. Na północ od doliny Łeby, na obszarze Wysoczyzny śarnowieckiej, występuje jeden poziom wodonośny, wykształcony wśród piasków i Ŝwirów podglinowych związanych ze zlodowaceniami północnopolskimi. Zalega on w części zachodniej na głębokości od 15 m do 60 m, w kierunku wschodnim jego głębokość wzrasta od 50 m do 100 m. Zwierciadło napięte stabilizuje się na poziomie od 60 m n.p.m. – w rejonie jeziora Czarne, do 30–40 m – wzdłuŜ krawędzi doliny Łeby. MiąŜszość utworów wodonośnych zmienia się średnio od 15 m do 21 m. Wydajność potencjalna studni ujmujących ten poziom wynosi od 10 m3/24h do 120 m3/24h. Ujęcia wód podziemnych o największych wydajnościach występują w miejscowo- ściach: Świchowo, PuŜyce, Brzeźno Lęborskie, Wysokie i Świetlino. Wydajność tych ujęć wynosi od 50 m3/h, przy depresji 7,0 m, do 110 m3/h, przy depresji 3,6 m. Poziom ten roz- ciąga się równieŜ po południowej stronie doliny Łeby, lecz nie jest tam ujmowany. Na południe od doliny Łeby, na obszarze wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego, wystę- pują dwa poziomy wodonośne, wykształcone wśród piasków i Ŝwirów podglinowch i mię- dzyglinowych, związanych ze zlodowaceniami północnopolskimi. UŜytkowany jest tylko wyŜszy poziom wodonośny. Dla scharakteryzowania dolnego poziomu brak jest danych hydrogeologicznych. Górny poziom wodonośny występuje na głębokości od 10 m do 20 m w części zachodniej omawianego obszaru natomiast kierunku wschodnim głębokość jego występowania zwiększa się do około 70 m. W części zachodniej wody tego poziomu mają zwierciadło swobodne, zalegające na głębokości od 10 m do 20 m, natomiast w części wschodniej zwierciadło miejscami ma charakter napięty i występuje na głębokości ponad 76 m. Zwierciadło wód podziemnych stabilizuje się w tej części obszaru arkusza na poziomie od 100 m n.p.m., w rejonie miejscowości Dzięcielec, do 30 m n.p.m., na południe od Lęborka. MiąŜszość poziomu wodonośnego zmienia się od 20 m do 40 m. Na obszarze tym zlokalizo-

22 wane są dwa większe ujęcia wód podziemnych w Rozłazinie i Lubowidzu. Posiadają one wy- dajności w granicach 50 m3/h przy depresji od 6,9 m do 4,4 m. Tereny wysoczyznowe są obszarami zasilania i tranzytu wód podziemnych ku Pradoli- nie Łeby. Obszar pradoliny Łeby rozciąga się łukiem wygiętym ku północy pomiędzy Lęborkiem i BoŜepolem Wielkim. Na terenie tym występuje jeden poziom wodonośny, zalegający na głębokości od 5 m do 15 m. Zwierciadło swobodne stabilizuje się na poziomie od 40 m n.p.m. na wschód od BoŜepola Wielkiego, do około 20 m n.p.m. w okolicach Lęborka. MiąŜszość utworów wodonośnych wynosi od 20 do 40 m, a w okolicy Lęborka wzrasta powyŜej 40 m. Wydajność potencjalna studni wynosi od 70 m3/h do 120 m3/h. Największe ujęcie tego poziomu połoŜone jest w okolicach Lęborka. Składa się ono z dwóch części, jednej zlokalizo- wanej na prawym brzegu rzeki Łeby o zasobach 360 m3/h przy depresji od 2,3 m do 23,0 m oraz drugiej na lewym brzegu rzeki o zasobach 586 m3/h, przy depresji 8,8 m. UŜytkowe piętro wodonośne na obszarze arkusza Łęczyce posiada wody słodkie o mineralizacji od 96 mg/dm3 do 368 mg/dm3, słabo kwaśne o odczynie pH = 6,3 i zasadowe o odczynie pH = 8,2, miękkie i średniotwarde, o zawartości CaCO3 od 115 CaCO3/dm3 do 421 CaCO3/dm3. StęŜenia siarczanów i chlorków odpowiadają dopuszczalnej zawartości tych składników dla wód pitnych i wynoszą od 1,0 mgSO4/dm3 do 81,4 mgSO4/dm3 oraz od 1,0 mgCl/dm3 do 31,9 mgCl/dm3. Zawartość azotu azotanowego waha się od 0,05 mg/m3 do 5,0 mg/dm3. StęŜenia związków Ŝelaza wynoszą od 0,005 mg/dm3 do 0,8 mg/dm3, natomiast manganu od 0,005 mg/m3 do 0,35 mg/dm3. Wody piętra czwartorzędowego są zazwyczaj dobrej jakości, tylko w części zachodniej mogą one wymagać prostego uzdatniania ze wzglę- du na podwyŜszoną zawartość Ŝelaza i manganu. Rejon pradoliny Łeby jest najbardziej wodonośny na obszarze omawianego arkusza. W jego obrębie udokumentowano na powierzchni 212 km2 jeden z głównych zbiorników wód podziemnych nr 107 „Pradolina rzeki Łeby”, o zasobach odnawialnych wynoszących 27 000 m3/h. Jest to zbiornik pradolinny o charakterze porowym (Lidzbarski, 1995). Drugi zbiornik wód podziemnych udokumentowano w północnej części omawianego obszaru. Na powierzchni 80 km2 występuje „Zbiornik międzymorenowy Salino” nr 108 o charakterze porowym. Szacuje się, Ŝe zasoby dyspozycyjne tego zbiornika wynoszą 16 900 m3/24h (Bral- czyk, 2001). Oba zbiorniki na całej swojej powierzchni podlegają najwyŜszej ochronie (Kleczkowski, 1990) (fig. 3).

23 Fig. 3. PołoŜenie arkusza Łęczyce na tle obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony wg A. S. Kleczkowskiego (1990)

24 VIII. Geochemia środowiska

1. Gleby

Kryteria klasyfikacji gleb Dla oceny zanieczyszczenia gleb zastosowano wartości dopuszczalne stęŜeń metali określone w Załączniku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów gleby oraz standardów jakości ziemi (DzU nr 165 z dnia 4 październi- ka 2002 r., poz. 1359). Dopuszczalne wartości pierwiastków dla poszczególnych grup uŜyt- kowania, ich zakresy oraz przeciętne zawartości w glebach z terenu arkusza 13 – Łęczyce, umieszczono w tabeli 5. W celu porównania, tabelę uzupełniono danymi o zawartości prze- ciętnych (median) pierwiastków w glebach terenów niezabudowanych Polski (najmniej zanieczyszczonych w kraju).

Materiał i metody badań laboratoryjnych Dla oceny zanieczyszczenia gleb wykorzystano wyniki ze zbioru analiz chemicznych wykonanych do „Atlasu geochemicznego Polski 1:2 500 000” (Lis, Pasieczna, 1995) − opró- bowanie w siatce 5x5 km. Próbki gleb pobierano za pomocą sondy ręcznej z wierzchniej warstwy (0,0–0,2 m) w regularnej siatce 5x5 km. Pobierana gleba o masie około 1000 g była suszona w temp. po- kojowej, kwartowana i przesiewana przez sita nylonowe. Przedmiotem zainteresowania była grupa metali, której źródłem są zanieczyszczenia antropogeniczne, a więc pierwiastki słabo związane i łatwo ługowane z gleb. Gleby mineralizo- wano w kwasie solnym (HCl 1:4), w temp. 90oC, w ciągu 1 godziny. Oznaczenia As, Ba, Cd, Co, Cr, Cu, Ni, Pb i Zn wykonano za pomocą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-AES Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry) z zastosowaniem spektrometrów: PV 8060 firmy Philips i JY 70 Plus Geoplasma firmy Jobin- Yvon. Analizy Hg przeprowadzono metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej techniką zimnych par (CV-AAS Cold Vapour Atomic Absorption Spectrometry) z uŜyciem spektrome- tru Perkin-Elmer 4100 ZL z systemem przepływowym FIAS-100. Wszystkie oznaczenia wykonano w laboratorium Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie. Kontrolę jako- ści gwarantowały analizy wielokrotne tych samych próbek umieszczanych losowo w seriach analitycznych oraz stosowanie materiałów referencyjnych (wzorce Montana Soil, SRM 2710, SRM 2711, IAEA/Soil 7).

25 Tabela 5 Zawartość metali w glebach (w mg/kg)

Zakresy zawarto- Wartość prze- Wartość przecięt- ści w glebach na ciętnych (me- nych (median) w Wartości dopuszczalne stęŜeń w glebie arkuszu dian) w glebach glebach obszarów lub ziemi (Rozporządzenie Ministra 13 – Łęczyce na arkuszu niezabudowanych Środowiska z dnia 9 września 2002 r.) 13 – Łęczyce Polski 4) Metale N=8 N=8 N=6522 Frakcja ziarnowa Grupa B 2) Grupa C 3) <1 mm Grupa A 1) Mineralizacja HCl (1:4) Głębokość (m p.p.t.) Głębokość (m p.p.t.) 0,0–0,3 0–2 0,0–0,2 As Arsen 20 20 60 <5–< 5 <5 <5 Ba Bar 200 200 1000 6–67 22 27 Cr Chrom 50 150 500 1–7 4 4 Zn Cynk 100 300 1000 15–40 24 29 Cd Kadm 1 4 15 <0,5–< 0,5 <0,5 <0,5 Co Kobalt 20 20 200 2–3 2 2 Cu Miedź 30 150 600 <1–18 3 4 Ni Nikiel 35 100 300 1–6 3 3 Pb Ołów 50 100 600 8–58 13 12 Hg Rtęć 0,5 2 30 <0,05–0,13 0,05 <0,05 Ilość badanych próbek gleb z arkusza 13 – Łęczyce 1) grupa A w poszczególnych grupach uŜytkowania a) nieruchomości gruntowe wchodzące w skład obszaru As Arsen 8 poddanego ochronie na podstawie przepisów ustawy Ba Bar 8 Prawo wodne, Cr Chrom 8 b) obszary poddane ochronie na podstawie przepisów Zn Cynk 8 o ochronie przyrody; jeŜeli utrzymanie aktualnego Cd Kadm 8 poziomu zanieczyszczenia gruntów nie stwarza zagro- Ŝenia dla zdrowia ludzi lub środowiska – dla obszarów Co Kobalt 8 tych stęŜenia zachowują standardy wynikające ze stanu ź Cu Mied 8 faktycznego, Ni Nikiel 8 2) grupa B – grunty zaliczone do uŜytków rolnych Pb Ołów 7 1 z wyłączeniem gruntów pod stawami i gruntów pod Hg Rtęć 8 rowami, grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, Sumaryczna klasyfikacja badanych gleb z obszaru nieuŜytki, a takŜe grunty zabudowane i zurbanizowane arkusza 13 – Łęczyce do poszczególnych grup uŜytko- z wyłączeniem terenów przemysłowych, uŜytków kowania (ilość próbek) palnych oraz terenów komunikacyjnych, 3) grupa C – tereny przemysłowe, uŜytki kopalne, tereny komunikacyjne, 7 1 4) Lis, Pasieczna, 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1: 2 500 000 N – ilość próbek

Prezentacja wyników Zastosowana gęstość pobierania próbek (1 próbka na około 25 km2) nie jest dostateczna do wykreślenia izoliniowej mapy zawartości pierwiastków zgodnie z zasadami przyjętymi w kartografii (dla skali 1:50 000 konieczne jest opróbowanie w siatce 0,5x0,5 km, czyli jedna próbka – jedna informacja na 1 cm2 mapy dla całego arkusza). Wyniki badań geochemicznych zostały więc przedstawione na mapie w postaci punktów.

26 Lokalizację miejsc pobierania próbek (wraz z numeracją zgodną z bazą danych) przedstawiono na mapie w postaci kwadratów wypełnionych kolorem przyjętym dla gleb zaklasyfikowanych do grup A i B (zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r.). Przy klasyfikacji stosowano zasadę zaliczenia gleb do grupy B, gdy zawartość co najmniej jednego pierwiastka przewyŜszała górną granicę wartości dopuszczalnej w grupie A.

Zanieczyszczenie gleb metalami Wyniki badań geochemicznych gleb odniesiono zarówno do wartości stęŜeń dopuszczalnych metali określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r., jak i do wartości przeciętnych określonych dla gleb obszarów niezabudowanych ca- łego kraju (tabela 5). Przeciętne zawartości analizowanych pierwiastków w badanych glebach arkusza są mniejsze lub równe w stosunku do wartości przeciętnych (median) w glebach obszarów niezabudowanych Polski. Większą wartość mediany wykazuje jedynie zawartość ołowiu i rtęci. Pod względem zawartości metali, 7 spośród badanych próbek spełnia warunki klasyfikacji do grupy A (standard obszaru poddanego ochronie), co pozwala na wielofunkcyjne uŜytkowanie gleb. Do grupy B (standard uŜytków rolnych, gruntów leśnych oraz zadrzewio- nych i zakrzewionych nieuŜytków, a takŜe gruntów zabudowanych i zurbanizowanych) zaklasyfikowano próbkę gleby z punktu 6, ze względu na wzbogacenie w ołów. Wzbogacenie w ołów (do 58 ppm) występuje na terenie zurbanizowanym (Łęczyce) i prawdopodobnie ma charakter antropogeniczny. Z uwagi na zbyt niską gęstość opróbowania dane prezentowane na mapie nie umoŜli- wiają oceny zanieczyszczenia gleb z terenu całego arkusza. Pozwalają tylko na oszacowanie ich stanu w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu.

2. Osady

W osadach, powstających na dnie jezior, rzek i zbiorników zaporowych, w wyniku se- dymentacji zawiesin mineralnych i organicznych pochodzących z erozji, a takŜe składników wytrącających się z wody oraz osadzania się materiału docierającego ze ściekami przemysło- wymi i komunalnymi, jest zatrzymywana większość potencjalnie szkodliwych metali i związ- ków organicznych trafiających do wód powierzchniowych. Zanieczyszczone osady wodne mogą szkodliwe oddziaływać na zasoby biologiczne wód powierzchniowych i często pośred- nio na zdrowia człowieka. Osady o wysokiej zawartości szkodliwych składników są poten- cjalnym ogniskiem zanieczyszczenia środowiska. Część szkodliwych składników zawartych w osadach moŜe ulegać ponownemu uruchomieniu do wody w następstwie procesów che-

27 micznych i biochemicznych przebiegających w osadach, jak równieŜ mechanicznego poru- szenia wcześniej odłoŜonych zanieczyszczonych osadów na skutek naturalnych procesów albo podczas transportu bądź bagrowania. TakŜe podczas powodzi zanieczyszczone osady mogą być przemieszczane na gleby tarasów zalewowych albo transportowane w dół rzek.

Kryteria oceny osadów Jakość osadów dennych, w aspekcie ich zanieczyszczenia metalami cięŜkimi oceniono na podstawie kryteriów zawartych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stęŜeń substancji, które powodują, Ŝe urobek jest zanieczyszczony (DzU nr 55 poz. 498 z 14.05.2002 r.). Dla oceny jakości osadów wodnych ze względów ekotoksykologicznych zastosowano wartości PEL (ang. Probable Effects Levels) – określające zawartość pierwiastka, powyŜej której prawdopodobny jest szkodliwy wpływ zanieczyszczonych osadów na organizmy wodne. W tabeli 5 zamieszczono obowiązujące w Polsce dopuszczalne zawartości pierwiastków w osadach wydobywanych podczas regulacji rzek, kanałów portowych i melioracyjnych oraz wartości ich tła geochemicznego dla osadów wodnych Polski i ich wartoś ci PEL.

Materiał i metody badań laboratoryjnych W opracowaniu wykorzystane zostały dane z bazy GEMONOS, zawierającej wyniki ba- dań geochemicznych osadów wodnych Polski wykonywanych na zlecenie Głównego Inspek- tora Ochrony Środowiska w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ). Próbki osadów jeziornych pobrano z głęboczków jeziora. W badaniach analitycznych wykorzystano frakcję ziarnowa drobniejsza niŜ 0,2 mm. Zawartości arsenu, chromu, ołowiu, miedzi, niklu i cynku oznaczono metodą atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem plazmowym (ICP-OES), z roztworów uzyskanych po roztworzeniu próbek osadów wodą kró- lewską, oznaczenia kadmu wykonano metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej w wersji płomieniowej (FAAS) takŜe z roztworów uzyskanych po roztworzeniu próbek osadów wodą królewską, a oznaczenia zawartości rtęci wykonano z próbki stałej metodą spektrometrii absorpcyjnej przy zastosowaniu techniki zimnych par (CV-AAS). Wszystkie oznaczenia wykonano w Centralnym Laboratorium Chemicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie.

Prezentacja wyników Lokalizację miejsc opróbowania osadów przedstawiono na mapie w postaci trójkąta o odmiennych kolorach dla osadów zaklasyfikowanych do zanieczyszczonych (czerwony) lub niezanieczyszczonych (fioletowy) i o nieprzekroczonych wartościach PEL (niebieski). Przy

28 klasyfikacji stosowano zasadę zaliczania osadów do danej grupy, gdy zawartość, Ŝadnego pierwiastka nie przewyŜszała górnej granicy wartości dopuszczalnej w tej grupie. W przypadku zakwalifikowania osadu do zanieczyszczonego kaŜdy punkt opisano na mapie symbolami pierwiastków decydujących o zanieczyszczeniu. Tabela 6. Zawartość pierwiastków i trwałych zanieczyszczeń organicznych w osadach wodnych (mg/kg) Rozporządzenie Pierwiastek PEL** Tło geochemiczne MŚ* Arsen (As) 30 17 <5 Chrom (Cr) 200 90 6 Cynk (Zn) 1000 315 73 Kadm (Cd) 7,5 3,5 <0,5 Miedź (Cu) 150 197 7 Nikiel (Ni) 75 42 6 Ołów (Pb) 200 91 11 Rtęć (Hg) 1 0,49 <0,05 * – ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. we sprawie rodzajów oraz stęŜeń substancji, które powodują, Ŝe urobek jest zanieczyszczony. Dziennik Ustaw Nr 55 poz. 498 z dnia 14 maja 2002 r. ** – MACDONALD D., 1994 – Approach to the Assessment of sediment quality in Florida Coastal Waters. Vol. 1 – Devel- opment and evaluation of sediment quality assessment guidelines.

Zanieczyszczenie osadów Spośród jezior znajdujących się na arkuszu zbadane zostały osady jeziora Dąbrze, Czar- nego i Lubowidzkiego. Osady jeziora Lubowidzkiego charakteryzują się niskimi zawarto- ściami potencjalnie szkodliwych pierwiastków w porównaniu do wartości ich tła geochemicznego. Osady jeziora Dąbrze i Czarnego wykazują podwyŜszone zawartości wszystkich pierwiastków w odniesieniu do wartości tła geochemicznego, ale są to zawartości niŜsze od ich dopuszczalnych stęŜeń według Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r., są one takŜe niŜsze od ich wartoś ci PEL, powyŜej której obserwuje się szkodliwe oddziaływanie na organizmy wodne (tabela 7). Tabela 7. Zawartość pierwiastków w osadach jeziornych (mg/kg) Dąbrze Czarne Lubowidzkie Pierwiastek (2000 r.) (2000 r.) (2005 r.) Arsen (As) 7 8 <5 Chrom (Cr) 21 29 6 Cynk (Zn) 100 105 46 Kadm (Cd) 0,9 1,1 <0,5 Miedź (Cu) 16 17 6 Nikiel (Ni) 11 17 4 Ołów (Pb) 69 75 22 Rtęć (Hg) 0,116 0,186 0,059

29 Dane prezentowane na mapie umoŜliwiają jedynie ocenę zanieczyszczenia osadów w miejscach pobrania i w niezbyt odległym otoczeniu. Powinny być jednak sygnałem dla odpowiednich urzędów i władz wskazującym na konieczność podjęcia badań szczegółowych i wskazania źródeł zanieczyszczeń, nawet w przypadku, gdy przekroczenia zawartości dopuszczalnych zaobserwowano tylko dla jednego pierwiastka.

3. Pierwiastki promieniotwórcze

Materiał i metody badań Do określenia dawki promieniowania gamma i stęŜenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu wykorzystano wyniki badań gamma-spektrometrycznych wykonanych dla Atlasu Radioekologicznego Polski 1:750 000 (Strzelecki i in., 1993,1994). Pomiary gamma-spektometryczne wykonywano wzdłuŜ profili o przebiegu N-S, przeci- nających Polskę co 15”. Na profilach pomiary wykonywano co 1 kilometr, a w przypadku stwierdzenia stref o podwyŜszonej promieniotwórczości pomiary zagęszczano do 0,5 km. Sonda pomiarowa była umieszczona na wysokości 1,5 metra nad powierzchnią terenu, a czas pomiaru wynosił 2 minuty. Pomiary wykonywano spektrometrem GS-256 produkowanym przez „Geofizykę” Brno (Czechy).

Prezentacja wyników Z uwagi na to, Ŝe gęstość opróbowania nie pozwala na opracowanie map izoliniowych w skali 1:50 000, wyniki przedstawiono w formie słupkowej (fig.4) dla dwóch krawędzi arkusza mapy (zachodniej i wschodniej). Zabieg taki jest moŜliwy, gdyŜ te dwie krawędzie są zbieŜne z generalnym przebiegiem profili pomiarowych. Wykresy słupkowe sporządzonoje- dynie dla punktów zlokalizowanych na opisywanym arkuszu, natomiast do interpretacji wykorzystano informacje zawarte w profilach na arkuszu sąsiadującym wzdłuŜ zachodniej lub wschodniej granicy opisywanego arkusza. Prezentowane wyniki dawki promieniowania gamma obejmują sumę promieniowania pochodzącego od radionuklidów naturalnych (uran, potas, tor) i sztucznych (cez).

Wyniki Wartości dawki promieniowania gamma wzdłuŜ profilu zachodniego wahają się w prze- dziale od około 22 do około 42 nGy/h. Przeciętnie wartość ta wynosi około 30 nGy/h i jest nieco niŜsza od średniej dla obszaru Polski wynoszącej 34,2 nGy/h. WzdłuŜ profilu wschodniego wartości promieniowania gamma zmieniają się od około 14 do około 38 nGy/h i prze- ciętnie wynoszą takŜe około 30 nGy/h.

30 13W PROFIL ZACHODNI 13E PROFIL WSCHODNI

Dawka promieniowania gamma Dawka promieniowania gamma

6061667 6060509 6057800

6054779 6059646 m m 6051740 6047784 6048700 6046659 6045788 0 10 20 30 40 50 0 5 10 15 20 25 30 35 nGy/h nGy/h 31

StęŜenie radionuklidów cezu poczarnobylskiego StęŜenie radionuklidów cezu poczarnobylskiego

6061667 6060509 6057800

6054779 6059646 m m 6051740 6047784 6048700 6046659 6045788 0 1 2 3 4 5 0 0.5 1 1.5 2 kBq/m2 kBq/m2

Fig. 2. Zanieczyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi na obszarze arkusza Ropczyce (na osi rzędnych – opis siatki kilometrowej arkusza)

WzdłuŜ obydwu profili gliny zwałowe cechują się wyraźnie wyŜszymi dawkami promieniowania gamma (około 25–40 nGy/h) w porównaniu z pozostałymi typami występują- cych osadów. StęŜenia radionuklidów poczarnobylskiego cezu zmierzone wzdłuŜ obu profili są bardzo niskie, charakterystyczne dla obszarów bardzo słabo zanieczyszczonych. WzdłuŜ profilu zachodniego wynoszą od 0 do 4,3 kBq/m2, a wzdłuŜ profilu wschodniego wahają się od 0,5 do 3,7 kBq/m2.

IX. Składowanie odpadów

Zasady wydzielania potencjalnych obszarów lokalizacji składowisk odpadów Przy określaniu obszarów predysponowanych do lokalizowania składowisk uwzględ- niono zasady i wskazania zawarte w „Ustawie o odpadach” oraz w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów. W nielicznych przypadkach przyjęto zmodyfikowane rozwiązania w stosunku do wymienionych aktów prawnych, co wynika ze skali oraz charakteru opracowania kartograficznego i nie stoi w sprzeczności z moŜliwością późniejszych weryfikacji i uszczegółowień na etapie projektowania składowisk. Na mapie, w nawiązaniu do powyŜszych kryteriów, wyznaczono: 1) tereny wyłączone całkowicie z moŜliwości lokalizacji wszystkich typów składowisk ze względu na wymagania ochrony hydrosfery, przyrody, infrastruktury oraz warunki inŜyniersko-geologiczne; 2) tereny preferowane do lokalizowania w ich obrębie składowisk odpadów, ze względu na istnienie naturalnej, gruntowej warstwy izolacyjnej, są one traktowane jako potencjalne obszary lokalizowania składowisk (POLS); 3) tereny nieposiadające naturalnej warstwy izolacyjnej, na których moŜliwa jest jednak lokalizacja składowisk odpadów pod warunkiem wykonania sztucznej bariery izolacyjnej dla dna i skarp obiektu. Wymagania dotyczące naturalnych cech izolacyjnych podłoŜa, a takŜe ścian bocznych potencjalnych składowisk są uzaleŜnione od typu składowanych odpadów (tabela 8). Ocena wykształcenia naturalnej bariery geologicznej pozwala na wyróŜnienie w obrębie POLS: − warunków izolacyjności podłoŜa zgodnych z wymaganiami przyjętymi w tabeli 8;

32 − zmiennych właściwości izolacyjnych podłoŜa (warstwa izolacyjna znajduje się pod przykryciem osadami piaszczystymi o miąŜszości do 2,5 m; miąŜszość lub jednorod- ność warstwy izolacyjnej jest zmienna). Tabela 8 Kryteria izolacyjnych właściwości gruntów Wymagania dotyczące naturalnej bariery geologicznej Rodzaj składowanych opadów Współczynnik MiąŜszość [m] Rodzaj gruntów filtracji k [m/s] N – odpady niebezpieczne ≥ 5 ≤ 1 x 10-9 Iły, iłołupki K – odpady inne niŜ niebezpieczne i obojętne 1 – 5 ≤ 1 x 10-9 O – odpady obojętne ≥ 1 ≤ 1 x 10-7 Gliny

Omawiane wyŜej wydzielenia przestrzenne zostały przedstawione na Planszy B Mapy geośrodowiskowej Polski. Jednocześnie na dołączonej do materiałów archiwalnych mapie dokumentacyjnej, wskazano lokalizację wybranych wierceń, których profile geologiczne do- kumentują obecność warstwy izolacyjnej do głębokości 10 m. Tło dla przedstawianych na Planszy B informacji stanowi stopień zagroŜenia głównego uŜytkowego poziomu wodonośnego, przeniesiony z arkusza Łęczyce Mapy hydrogeologicz- nej Polski w skali 1:50 000 (Prussak, Lidzbarski, 1998). Stopień zagroŜenia wód podziemnych wyznaczono w pięciostopniowej skali (bardzo wysoki, wysoki, średni, niski, bardzo niski) i jest on funkcją nie tylko wartości parametrów filtracyjnych warstwy izolującej (od- porności poziomu wodonośnego na zanieczyszczenia), ale takŜe czynników zewnętrznych, takich jak istnienie na powierzchni ognisk zanieczyszczeń czy obszarów prawnie chronionych. Stopień ten jest parametrem zmiennym i syntetyzującym róŜne naturalne i antropogeniczne uwarunkowania. Dlatego teŜ obszarów o róŜnym stopniu zagroŜenia nie naleŜy wprost porównywać z wyznaczonymi na Planszy B terenami pod składowiska odpa- dów. Wydzielone tereny o dobrej izolacyjności (POLS) mogą współwystępować z obszarami o róŜnym zagroŜeniu jakości wód podziemnych.

Obszary o bezwzględnym zakazie lokalizacji składowisk odpadów Na obszarze arkusza Łęczyce około 85% powierzchni obejmuje bezwzględny zakaz lokalizowania składowisk wszystkich typów odpadów. Wyłączeniom podlegają: − obszary zwartej i gęstej zabudowy w obrębie miasta Lęborka (wschodnia część arkusza), miejscowości gminnej Łęczyce oraz większych wsi: Brzeźna Lęborskiego, BoŜepole Wielkiego, Kłębowa Nowowiejskiego oraz Rozłazina; − obszary w pasie o szerokości 250 m od jezior: Lubowidzkiego, Małego Lubowidzkiego, Czarnego, Dąbrze oraz innych mniejszych zbiorników wodnych;

33 − tereny bagienne i podmokłe, w tym łąki na glebach pochodzenia organicznego – wystę- pujące na większych powierzchniach wzdłuŜ rzeki Łeby, w rejonie Brzeźna Lęborskiego i Świchowa oraz doliny rzek: Łeby, Kisiewskiej Strugi, Okalicy, Kisewy, a takŜe innych mniejszych cieków wraz ze strefą o szerokości 250 m; − obszary połoŜone w obrębie zagłębień bezodpływowych i okresowo przepływowych wypełnionych w znacznym stopniu osadami organicznymi (torfy, namuły, namuły tor- fiaste) oraz słabonośnymi (piaski, mułki); − obszary występowania osadów holoceńskich: torfów, namułów torfiastych, mułków, piasków humusowych i rzecznych oraz osadów stoŜków napływowych akumulowanych wzdłuŜ rzek: Łeby, Kisiewskiej Strugi, Okalicy, Kisewy oraz innych mniejszych cieków; − kompleksy leśne o powierzchni powyŜej 100 ha, występujące na większości obszaru głównie w północno-wschodniej oraz południowej części arkusza; − tereny o nachyleniu powyŜej 10° występujące w wielu miejscach na obszarze arkusza, (zajęte w większości przez tereny zalesione), zajmujące większe powierzchnie pomiędzy Lęborkiem a Słominem oraz Godętowem a Łowczem, w niektórych miejscach predysponowane do powstawania ruchów masowych (Grabowski (red.), 2007); − tereny występowania utworów deluwialnych w obniŜeniach dolinnych lub u krawędzi wysoczyzny (głównie okolice Rozłazina, Lubowidza i Lęborka) z uwagi na moŜliwość powstawania ruchów geodynamicznych (spłukiwanie, spełzywanie, spływanie); − tereny znajdujące się w obrębie obszarów objętych programem Europejskiej Sieci Eko- logicznej Natura 2000 – specjalnej ochrony siedlisk – „Dolina Górnej Łeby” (PLH 220006), oraz specjalnej ochrony ptaków – „Lasy Lęborskie” (PLB 220006); − rezerwaty przyrody: „PuŜyckie Łęgi”, „Długosz Królewski w Łęczynie”, „Wielistowskie Źródliska”; Wielistowskie Łęgi” oraz „Paraszyńskie Wąwozy”; − południowo-wschodni fragment lotniska Łebień-Lędziechowo (na zachód od Tawęcina); − obszary ochronne czwartorzędowych zbiorników GZWP nr 107 „Pradolina rzeki Łeby” (Lidzbarski, 1995), nr 108 „Zbiornik międzymorenowy Salino” (Bralczyk, 2001) i nr 110 „Pradolina Kaszubska” (Lidzbarski, 1994).

Charakterystyka i ograniczenia warunkowe obszarów spełniających wymagania dla składo- wania odpadów obojętnych Poza terenami bezwzględnie wyłączonymi lokalizacja składowisk jest dopuszczalna. Preferowane do tego celu są jednak obszary posiadające naturalną warstwę izolacyjną, zgodną z wymaganiami dotyczącymi naturalnej bariery geologicznej (tabela 8).

34 W obrębie omawianego obszaru rolę naturalnej bariery izolacyjnej spełniają plejstoceń- skie gliny zwałowe zlodowaceń północnopolskich, stadiału górnego zlodowacenia wisły. Wymienione utwory budują powierzchnie wysoczyzny płaskiej lub falistej. Stanowić mogą one warstwę izolacyjną wyłącznie dla bezpośredniej lokalizacji składowisk odpadów obojęt- nych. Osady te wykształcone są jako gliny piaszczyste, o wysokiej zawartości węglanów do 12,8%. Wychodnie tych glin budują większość wyznaczonych na opisywanym terenie obsza- rów POLS, tworząc duŜe i zwarte powierzchnie w okolicy: Tawęcina, Brzeźna Lęborskiego, oraz JeŜewa. Charakteryzuje je miąŜszość od kilku do 40 m (Zaleszkiewicz, 2005). Analiza profili otworów wiertniczych zlokalizowanych w obszarach wydzielonych POLS wskazuje na ich miąŜszości od 3,0 m (koło Piotrowa) do 35 m (w PuŜycach). Z tego względu moŜna zało- Ŝyć, Ŝe naturalna bariera izolacyjna występująca w rejonie PuŜyc stanowi dobre zabezpiecze- nie przed migracją zanieczyszczeń z powierzchni terenu. Zaznaczyć jednak naleŜy, Ŝe miejscami w obrębie glin zwałowych obserwuje się przewarstwienia piasków, które prawdopodobnie oddzielają gliny młodszej fazy stadiału górnego od glin fazy starszej. Zmienne właściwości izolacyjne wyznaczono w obrębie utworów wykazujących zróŜni- cowanie litologiczne i miąŜszość do 2,5 m: glinach zwałowych moren czołowych oraz piaskach i Ŝwirach wodnolodowcowych i rezydualnych wykształconych na glinach zwałowych. Wyznaczone obszary POLS o zmiennych właściwościach izolacyjnych występują w niewielu miejscach na terenie arkusza, głównie w okolicy: Brzezinek, Piotrowa oraz PuŜyc. Lokaliza- cja składowisk odpadów w tych miejscach będzie wymagała usunięcia warstwy nadkładu piaszczystego na etapie prac przygotowawczych. W wyznaczonych na mapie obszarach pozbawionych naturalnej bariery geologicznej (w utworach piaszczysto-Ŝwirowych: wodnolodowcowych oraz moren czołowych), głównie w rejonie: Piotrowa, Brzeźna Lęborskiego oraz Rozłazina, lokalizacja składowisk jest dopuszczalna pod warunkiem wykonania sztucznych przesłon izolacyjnych. W zasięgu obszarów preferowanych pod składowiska odpadów obojętnych znajduje się czwartorzędowe uŜytkowe piętro wodonośne (Prussak, Lidzbarski, 1998). Wydzielono w nim dwa zasadnicze uŜytkowe poziomy wodonośne: międzyglinowy i podglinowy. Poziom mię- dzyglinowy występuje na południowej stronie pradoliny i połoŜony jest wśród glin zwało- wych zlodowaceń północnopolskich, natomiast podglinowy w piaskach po północnej stronie pradoliny pod glinami zlodowaceń północnopolskich. We wskazanych obszarach preferowanych pod składowiska odpadów strop piętra czwartorzędowego zalega na głębokości od 15 do kilkudziesięciu metrów, a jego główną warstwą izolującą są gliny zwałowe zlodowacenia wisły. Na wyznaczonych obszarach POLS stopień zagroŜenia głównego uŜytkowego poziomu

35 określono jako średni (pomiędzy Tawęcinem a Brzezinkami) oraz niski (rejon pomiędzy Wódką a Kaczkowem oraz w okolicy Rozłazina i JeŜewa). Lokalnie w rejonie Nawcza sto- pień ten jest wysoki. W obrębie wyznaczonych POLS wydzielono rejony wyspecyfikowanych uwarunkowań (RWU) wyróŜnione na podstawie ograniczeń lokalizowania składowisk, wynikających z ochrony złóŜ, ochrony przyrody i bliskości lotniska Łebień-Lędziechowo. Ograniczenia te nie mają charakteru bezwzględnych zakazów, lecz powinny być rozpatrywane indywidual- nie w ocenie oddziaływania na środowisko potencjalnego składowiska, a w dalszej procedu- rze w ustaleniach z odpowiednimi słuŜbami: nadzoru budowlanego, gospodarki wodnej, ochrony przyrody, konserwatorem zabytków oraz administracji geologicznej. Ograniczenia warunkowe ze względu na ochronę złóŜ wyznaczono w obrębie złóŜ kruszywa naturalnego: „Brzeźno Lęborskie” oraz „Redystowo II”. Ze względu na ochronę przyrody – występują one w zasięgu obszaru chronionego krajobrazu: Pradolina Redy-Łeby (okolice Borówka) oraz z uwagi na bliskość lotniska wyznaczono je w promieniu 8 km od punktu referencyjnego lotniska w Łebieniu-Lędziechowie (okolice: Tawęcina, Rekowa Lęborskiego oraz Brzeźna Lęborskiego). Pozostałe wyznaczone miejsca umoŜliwiające lokalizację składowisk odpadów obojęt- nych nie posiadają warunkowych ograniczeń składowania odpadów. Wyznaczone obszary POLS mają stosunkowo duŜe powierzchnie, co umoŜliwia wybór miejsca pod ewentualną budowę takiego obiektu jak składowisko odpadów w dogodnej odle- głości od zabudowań miejscowości.

Problem składowania odpadów komunalnych Na terenie arkusza w obrębie wyznaczonych obszarów POLS, w strefie przypowierzch- niowej nie występują utwory, które spełniałyby wymagania pod lokalizację składowisk odpa- dów innych niŜ niebezpieczne i obojętne (komunalne), dla których wymagana jest warstwa gruntów spoistych o współczynniku wodoprzepuszczalności <1x10-9m/s i miąŜszości od 1 do 5 m. W razie konieczności lokalizacji na tym terenie takiego obiektu jak składowisko odpa- dów komunalnych, konieczne będzie stworzenie mineralnych przesłon izolacyjnych. Rolę takiej bariery moŜe stanowić materiał pochodzący ze złóŜ surowców ilastych: „Nowa Wieś Lęborska”, „Lębork”, „Lębork V” i „Lębork VI” znajdujących się na obszarach wyłączonych bezwzględnie z moŜliwości lokalizacji składowisk odpadów. Iły te zostały szczegółowo przebadane pod kątem przydatności jako naturalna bariera izolacyjna (Wysokiński (red.), 2007). Jak wykazały badania, utwory te posiadają bardzo dobre właściwości izolacyjne – średni

36 współczynnik filtracji 1,5x10-9 m/s, zawartość frakcji iłowej ok. 60% oraz zawartość części organicznych mniejsza niŜ 1%.

Ocena najkorzystniejszych warunków geologiczno-hydrogeologicznych dla lokalizowania składowisk odpadów Spośród wydzielonych na mapie obszarów predysponowanych do składowania odpa- dów obojętnych za najkorzystniejsze moŜna uznać obszary znajdujące w rejonie Wysokich i na zachód od tej miejscowości, w kierunku wsi PuŜyce. Naturalną barierę geologiczną sta- nowią tu plejstoceńskie gliny zwałowe o miąŜszości do 35 m. Występujący na tym terenie czwartorzędowy poziom wodonośny charakteryzuje się niskim stopniem zagroŜenia wód podziemnych, a wyznaczone obszary POLS nie posiadają ograniczeń warunkowych.

Charakterystyka wyrobisk poeksploatacyjnych Na terenach nie objętych bezwzględnym zakazem lokalizowania składowisk wskazano takŜe odpowiednimi symbolami wyrobiska po eksploatacji kopalin (kruszywa naturalnego), które z racji pozostawienia niezagospodarowanych nisz i zagłębień w morfologii terenu, mo- gą być rozpatrywane jako potencjalne miejsca składowania odpadów pod warunkiem stwo- rzenia sztucznej bariery izolacyjnej. Przestrzenny zasięg tych wyrobisk moŜe ulegać zmia- nom, stąd zaznaczono je na Planszy B wyłącznie w formie punktowych znaków graficznych. Na obszarze omawianego arkusza występują dwa wyrobiska (punkty niekoncesjonowa- nej eksploatacji w Nawczu oraz złoŜa kruszywa naturalnego „Brzeźno Lęborskie”), które po odpowiednim przystosowaniu mogą stanowić nisze do składowania odpadów. Zlokalizowane są one na obszarach pozbawionych naturalnej izolacji, dlatego ewentualne wykorzystanie tych miejsc pod składowisko odpadów będzie wiązało się z wykonaniem sztucznych zabezpieczeń dna i skarp wyrobiska przy uŜyciu izolacji syntetycznych lub sztucznie stworzonych barier gruntowych. Wskazane na mapie wyrobiska posiadają ograniczenia warunkowe wynikające z ochrony przyrody i obiektów dziedzictwa kulturowego, ochrony złóŜ kopalin oraz ze względu na występujące w pobliŜu (do 1,0 km) obiekty zabudowy mieszkaniowej. Przedstawione na mapie tereny i miejsca predysponowane do składowania wyróŜnio- nych typów odpadów naleŜy traktować jako podstawę późniejszych wariantowych propozycji lokalizacyjnych, i w nawiązaniu do nich, projektowania odpowiednich badań geologicznych i hydrogeologicznych. Dane i oceny zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym. Natu-

37 ralne warunki izolacyjności podłoŜa są przesłanką nie tylko dla składowania odpadów, lecz takŜe powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów zaliczanych do kategorii szczególnie uciąŜliwych dla środowiska i zdrowia ludzi lub mogących pogorszyć stan śro- dowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych mogą być uŜyteczne przy wskazaniu optymalnych kierunków zagospodarowania tere- nów zdegradowanych. Plansza B prezentuje więc zarówno wybrane aspekty odporności na środowisko, jak i zapis istotnych wskaźników zanieczyszczeń, do których dostosowane powinny być szczegółowe rozwiązania w zakresie zarządzania przestrzenią.

X. Warunki podłoŜa budowlanego

Warunki podłoŜa budowlanego na obszarze objętym arkuszem Łęczyce opracowano na podstawie arkusza Szczegółowej mapy geologicznej Polski (Zaleszkiewicz, 2005), mapy to- pograficznej oraz Mapy osuwisk i obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych w województwie pomorskim (Grabowski red., 2007). Warunki podłoŜa budowlanego określono z pominięciem: terenów leśnych, terenów występowania gleb chronionych dla uŜytkowania rolniczego (klas I–IVa), łąk na glebach pochodzenia organicznego, uŜytków ekologicznych, terenów zwartej zabudowy miasta Lęborka oraz obszarów udokumentowanych złóŜ kopalin. W tak określonych granicach, na około 15% powierzchni arkusza, wyróŜniono dwa rodzaje obszarów – o warunkach korzystnych dla budownictwa i o warunkach nieko- rzystnych, utrudniających budownictwo. Do celów analizy warunków budowlanych przyjęto zgodnie z instrukcją (Instrukcja..., 2005), Ŝe warunki korzystne występują na terenach o podłoŜu zbudowanym z gruntów spoistych w stanie twardoplastycznym i półzwartym oraz niespoistych w stanie średniozagęsz- czonym, o zwierciadle wody kształtującym się na głębokości poniŜej 2,0 m od powierzchni terenu. Na analizowanym obszarze powyŜsze warunki spełniają przede wszystkim rejony wysoczyzn polodowcowych, zbudowane w przewadze z glin zwałowych zlodowaceń północno- polskich. Występują tam gliny piaszczyste, gliny zwięzłe i pylaste oraz piaski gliniaste o konsystencji twardoplastycznej i półzwartej. Są to utwory nieskonsolidowane i charaktery- zują się duŜą zmiennością litologiczną. Stanowią one podłoŜe na przewaŜającej części wysoczyzn. Grunty tego typu występują w północno-zachodniej części obszaru arkusza oraz na północ i południe od pradoliny Łeby. Warunki korzystne dla budownictwa posiadają takŜe obszary zbudowane z osadów wodnolodowcowych. PołoŜone są one w rejonie PuŜyc i Brzeź- na Lęborskiego oraz w strefach krawędziowych dolin w rejonie Godętowa. Utwory te mają

38 małe rozprzestrzenienie i są reprezentowane przez piaski róŜnej granulacji oraz pospółki I Ŝwiry o średnim zagęszczeniu. W obszarze omawianego arkusza warunki niekorzystne dla budownictwa istnieją przede wszystkim w dolinach rzecznych, głównie w dolinie Łeby i wynikają z występowania grun- tów słabonośnych oraz płytkiego zalegania wody gruntowej, której zwierciadło znajduje się na głębokości do 2 m p.p.t. Dominują tam słabonośne, plastyczne i miękkoplastyczne grunty spoiste: gliny, gliny pylaste, pyły i piaski gliniaste oraz grunty niespoiste (piaski) w stanie luźnym, jak teŜ grunty organiczne: gliny próchniczne, namuły i torfy. Warunki niekorzystne dla budownictwa wyznaczono równieŜ lokalnie w strefie wysoczyzn, w rejonach występowa- nia nieskonsolidowanych osadów zastoiskowych – iłów, glin i pyłów w stanie przewaŜnie plastycznym. Znajdują się one miejscami na północ i północny wschód od Lęborka oraz na obszarach śródleśnych połoŜonych w północno-wschodniej części omawianego arkusza. Na obszarach tych zalegają niekiedy płaty torfu i namuły organiczne. Wypełniają one zagłę- bienia bezodpływowe po wytopieniu się martwego lodu. DuŜe utrudnienia dla posadowienia obiektów budowlanych (wyznaczono jako warunki niekorzystne) stwarzają obszary o spadkach powyŜej 12%. Są to głównie strome zbocza doliny Łeby oraz innych dolin połoŜonych na północ od Chmieleńca, często są one zalesione. Strome, niezalesione stoki obserwuje się na południe od miejscowości Kaczkowo i Świetlino. Na obszarze objętym arkuszem nie zaobserwowano osuwisk, choć obszary predysponowane do wystę- powania ruchów masowych znajdują się w strefie rozcięć dolin erozyjnych strefy krawędziowej wysoczyzny morenowej (Grabowski, red, 2007). Na linii skłonu wysoczyzny morenowej, na pograniczu z pradoliną istnieje prawdopodobieństwo występowania stref zaburzeń glacitektonicznych, wskutek nacisków dynamicznych i statycznych czoła lądolodu zlodowacenia wisły. Występujące w części brzeŜnej wysoczyzny obszary, wstępnie uznane za korzystne dla budownictwa, naleŜy równieŜ zweryfikować pod kątem moŜliwych odkształceń. Na tych obszarach oraz terenach predysponowanych do występowania ruchów masowych, dla potrzeb projektowania obiektów budowlanych, powinny być sporządzone doku- mentacje geologiczno – inŜynierskie.

XI. Ochrona przyrody i krajobrazu

Na obszarze objętym arkusza Łęczyce gleby chronione klasy I–IVa występują głównie w obrębie wysoczyzn. Dominują one w północno-zachodniej i południowej części omawianego obszaru oraz w okolicy Rozłazina. Łąki występujące na glebach pochodzenia organicznego obejmują głównie zachodnią oraz środkową część arkusza: w okolicach Rekowa Lębor-

39 skiego, w dolinie Łeby i na południu, w okolicy Lęborka. Na pozostałym obszarze arkusza występują zwarte kompleksy leśne, w przewadze objęte ochroną prawną w formie: rezerwa- tów, obszarów chronionego krajobrazu lub uŜytków ekologicznych (tabela 9). W obrębie arkusza Łęczyce najcenniejsze pod względem przyrodniczym tereny objęto ochroną w formie pięciu rezerwatów. Najstarszy z nich to rezerwat florystyczny „Długosz Kró- lewski w Łęczynie” (1,17 ha), który został utworzony w 1977 roku w celu zachowania stanowisk długosza królewskiego na terenie dwóch niewielkich torfowisk otoczonych lasem miesza- nym. W 2001 roku utworzono dwa rezerwaty „Paraszyńskie Wąwozy” (55,22 ha) oraz „PuŜyc- kie Łęgi” (4,93 ha wraz z otuliną), a w roku następnym kolejne dwa rezerwaty, „Wielistowskie Łęgi” (2,89 ha) oraz „Wielistowskie Źródliska” (11,68 ha). Są to rezerwaty typu leśnego, usta- nowione dla zachowania i ochrony biocenoz leśnych i źródliskowych w stanie niezmienionym, lasów łęgowych wraz z niszami źródłowymi oraz silnie urozmaiconą rzeźbą terenu. Tabela 9 Wykaz rezerwatów, pomników przyrody, uŜytków ekologicznych Nr obiektu Forma Gmina Rok Rodzaj obiektu Miejscowość na ochrony Powiat zatwierdzenia (powierzchnia w ha) mapie 1 2 3 4 5 6 Łęczyce L − „PuŜyckie Łęgi” 1 R PuŜyce 2001 wejherowski (4,93) Fl − „Długosz Królewski Dąbrowa Gniewino 2 R 1977 w Łęczynie” Brzezińska wejherowski (1,17) Łęczyce L − „Wielistowskie Źródliska” 3 R Wielistowo 2002 wejherowski (11,68) Łęczyce L – „Wielistowskie Łęgi” 4 R Wielistowo 2002 wejherowski (2,89) Łęczyce L – „Paraszyńskie Wąwozy” 5 R Paraszynek 2001 wejherowski (55,22) Nowa Wieś Lęborska 6 P Tawęcino 1970 PŜ – 2 wiązy i 1 lipa lęborski Nowa Wieś Lęborska 7 P Tawęcino 1970 PŜ – wiąz lęborski Łęczyce 8 P Wódka 1979 PŜ − dąb szypułkowy wejherowski PŜ – buk pospolity, dąb szy- Łęczyce 9 P Wódka 1970 pułkowy, modrzew europejski, wejherowski cis pospolity Łęczyce 10 P Wódka 1970 PŜ – klon pospolity wejherowski Łęczyce 10 P Wódka 1970 PŜ – klon pospolity wejherowski Gniewino 11 P Dąbrówka 1979 PŜ − buk zwyczajny wejherowski Brzeźno Łęczyce 12 P 1970 PŜ – lipa drobnolistna Lęborskie wejherowski Łęczyce 13 P Kisewo 1971 Pn – G wejherowski

40 1 2 3 4 5 6 Łęczyce 14 P Godętowo 1968 PŜ − dąb szypułkowy wejherowski Łęczyce 15 P Godętowo 1968 PŜ – grab pospolity wejherowski Łęczyce 16 P Godętowo 1968 PŜ – olcha szara wejherowski Łęczyce 17 P Wielistowo 1991 PŜ – dąb szypułkowy wejherowski Łęczyce PŜ – klon pospolity, lipa drob- 18 P Chmieleniec 1987 wejherowski nolistna Łęczyce 19 P Chmieleniec 1989 PŜ – brzoza brodawkowata wejherowski Łęczyce 20 P Chmieleniec 1989 PŜ – klon pospolity wejherowski Łęczyce 21 P BoŜepole Wielkie 1966 PŜ − dąb szypułkowy wejherowski Łęczyce 22 P BoŜepole Wielkie 1974 PŜ – 2 dęby szypułkowe wejherowski Nowa Wieś Nowa Wieś Lęborska 23 P 1970 Pn – G Lęborska lęborski Łęczyce 24 P Dąbrówka Wielka 1968 PŜ – dąb szypułkowy wejherowski Łęczyce 25 P Rozłazino 1968 PŜ – dąb szypułkowy wejherowski Łęczyce 26 P Nawcz 1989 PŜ – dąb szypułkowy wejherowski Łęczyce „Diabelski Opar” 27 U Wódka 2000 wejherowski (6,17) Łęczyce „Wysokie” 28 U Wysokie 2003 wejherowski (5,44) Łęczyce „Maluszek” 29 U Wysokie 2000 wejherowski (1,60) Dąbrowa Łęczyce „Zolnica” 30 U 2000 Brzezińska wejherowski (2,98) Dąbrowa Łęczyce „Brzeziński Moczar” 31 U 2000 Brzezińska wejherowski (1,14) Dąbrowa Łęczyce „Kacza Łapa” 32 U 2000 Brzezińska wejherowski (2,48) Łęczyce „Dwojaczki” 33 U Świetlino 2000 wejherowski (14,47) Łęczyce „Łęczycki Moczar” 34 U Łęczyce 2000 wejherowski (6,65) Łęczyce „Torfowisko w Rozłazinku” 35 U Rozłazino Nowe 2000 wejherowski (1,41) Łęczyce „Źródliskowa Łąka” 36 U Rozłazino 2000 wejherowski (4,56) Rubryka 2: R − rezerwat, P − pomnik przyrody, U – uŜytek ekologiczny Rubryka 6: rodzaj rezerwatu: L – leśny, Fl – florystyczny rodzaj pomnika przyrody: PŜ − Ŝywej, Pn – nieoŜywionej rodzaj obiektu: G – głaz narzutowy

Wschodnia, środkowa i fragmentarycznie południowa część obszaru arkusza Łęczyce choć w duŜym stopniu zmieniona przez działalność człowieka, nadal posiada cenne walory przyrodnicze i kulturowe. Dla ich zachowania oraz ochrony utworzono na tych terenach obszary chronionego krajobrazu.

41 Choczewsko-Saliński Obszar Chronionego Krajobrazu utworzony w 1994 roku, leŜy w północnej części arkusza. Charakteryzuje się on zróŜnicowaną rzeźbą terenu w formie kęp moreny dennej płaskiej i falistej, obniŜeń pradolinnych oraz rynnowych. Jest to obszar zale- siony, w drzewostanie przewaŜają buk oraz las mieszany. W 1994 roku utworzony został równieŜ Obszar Chronionego Krajobrazu Pradoliny Łeby- Redy. Zajmuje on środkową i wschodnią część obszaru i obejmuje dolinę Łeby wraz z lasami połoŜonymi na południe od niej. W krajobrazie tego obszaru, w dnie pradoliny przewaŜają uŜytki zielone, w strefach krawędziowych buczyny, a na stoŜkach napływowych bory mieszane. W południowo-wschodniej części omawianego obszaru arkusza znajduje się niewielki fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Łeby. Występują tutaj głęboko wcięte w podłoŜe doliny, porośnięte lasem z przewagą kwaśnej buczyny niŜowej. W 1981 roku na południowy wschód od Lęborka utworzono Obszar Chronionego Kra- jobrazu Fragment Pradoliny Łeby i wzgórza morenowe na południe od Lęborka. Na obszarze omawianego arkusza znajduje się jego północno-wschodni fragment. Obejmuje on zbocza i krawędzie Pradoliny Łeby-Redy oraz wzgórza morenowe porośnięte lasami o bogatym skła- dzie gatunkowym. Unikatowe odsłonięcie osadów trzeciorzędowych pliocenu w Łęczycach z kopalnymi osadami strefy brzegowej proponuje się objąć ochroną jako stanowisko dokumentacyjne przyrody nieoŜywionej. Odsłania się w nim profil osadów piaszczystych, pylastych i Ŝwirowych delt, la- gun oraz jezior tego okresu (Kramarska i in, 2003) (tabela 10). Tabela 10 Wykaz proponowanych stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieoŜywionej Nr obiektu Gmina Miejscowość Rodzaj obiektu Uzasadnienie wyboru na mapie Powiat 1 2 3 4 5 Zachowanie miąŜszego profilu Łęczyce 1 Łęczyce F, P osadów strefy brzegu morskiego Wejherowo z pliocenu Objaśnienia: Rubryka 4: rodzaj obiektu: F – forma morfologiczna (ostaniec), P – profil

W końcu lat dziewięćdziesiątych w Europie opracowano i utworzono paneuropejski zin- tegrowany system ochrony dziedzictwa przyrodniczego kontynentu jako całości (Liro, 1998). W celu jego realizacji opracowano „Strategię wdraŜania krajowej sieci ECONET-Polska”. W koncepcji przyjętej w Krajowej Sieci Ekologicznej ECONET (Liro, red., 1998) przez środ- kową część obszaru arkusza Łęczyce zajmuje krajowy korytarz ekologiczny Redy–Łeby (10 k) (fig. 5).

Fig. 5. PołoŜenie arkusza Łęczyce na tle systemu ECONET (Liro, 1998) 1 – granica międzynarodowego obszaru węzłowego, jego numer i nazwa: 2M – WybrzeŜa Bałtyku, 9M – Pojezierza Kaszubskiego 2 – krajowy korytarz ekologiczny, jego numer i nazwa: 10k – Redy–Łeby, 9k – Łupawy

Program NATURA 2000 ma na celu wytypowanie ostoi przyrodniczych o znaczeniu europejskim, sporządzenie spójnego opisu bogactwa przyrodniczego oraz ocenę adekwatności sieci obszarów prawnie chronionych i rozmieszczenia najcenniejszych ostoi przyrodniczych. Na terenie objętym arkuszem Łęczyce, w jego północno-wschodniej części występuje obszar ochrony ptaków Lasy Lęborskie. Został on wyznaczony na podstawie tzw. I Dyrektywy „Pta- siej” nr 92/43/EWG. Natomiast w południowo-wschodniej części arkusza przebiega obszar ochrony siedlisk – Dolina Górnej Łeby. Informacje na temat sieci „Natura 2000” są zamiesz- czone na oficjalnej stronie internetowej Ministerstwa Środowiska (http://www.mos.gov.pl/).

43 Tabela 11 Wykaz obszarów chronionych Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 Nazwa PołoŜenie centralnego PołoŜenie administracyjne obszaru Powierzch- Typ obszaru punktu obszaru w granicach arkusza Kod nia Lp. obsza- (symbol ozna- Woje- obszaru Długość Szerokość obszaru Kod ru czenia na ma- wódz- Powiat Gmina geogr. geogr. ha NUTS pie) two 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Chocze- PLB Lasy pomor- wejhe- 1 A E 17°57’49” N 54°39’00” 8565,33 PL0B2 wo, 220006 Lęborskie (P) skie rowski Łęczyce PLH Dolina Górnej pomor- wejhe- 2 K E 18°01’32” N 54°26’40” 2550,07 PL0B2 Łęczyce 220006 Łeby (S) skie rowski Rubryka 2 – A – wydzielone OSO (Obszary Specjalnej Ochrony), bez Ŝadnych połączeń z innymi obszarami Natura 2000; K – SOO, częściowo przecinający się z OSO Rubryka 4 – P – obszar specjalnej ochrony ptaków, S – specjalny obszar ochrony siedlisk

XII. Zabytki kultury

Na obszarze arkusza Łęczyce brak jest większej ilości zabytkowych obiektów chronionych. Większość z nich znajduje się w Lęborku, tworząc zabytkowy zespół architektoniczny. Najciekawszymi obiektami są tu: gotycki kościół pw. św. Jakuba oraz XIX-wieczne domy mieszczańskie, ratusz i kompleks budynków starostwa z przełomu XIX i XX wieku. Poza Lęborkiem chronione zabytki architektury to najczęściej dawne pałace i dwory często z za- chowaną zabudową gospodarczą lub parkiem. Najstarszy pałac z XVIII–XX wieku wraz z parkiem, połoŜony jest w BoŜepolu Wielkim. Z XIX wieku pochodzą: zespół pałacowy w Godętowie, pałac w BoŜepolu Małym i dwór w Wódce. Na uwagę zasługują szachulcowy kościół murowany, z 1743 roku w BoŜympolu Wielkim, dawny kościół ewangelicki pw. św. św. Ap. Piotra i Pawła z 1912 roku w Brzeźnie Lęborskim, kościół pw. św. Anny w Lubowi- dzu z 1909 roku oraz kościół pw. św. Izydora w Świetlinie z 1911 roku.

XIII. Podsumowanie

Na obszar objęty arkuszem Łęczyce składają się tereny o znaczących walorach przyrodniczych i krajobrazowych, często związane ze zwartymi kompleksami leśnymi i urozmaiconą rzeźbą terenu. Obszary upraw rolnych znajdują się głównie w części zachodniej arkusza, natomiast niewielki przemysł skoncentrowany jest w rejonie Lęborka. Na pozostałej części obszaru dominuje gospodarka leśna. W granicach arkusza występuje niewiele złóŜ kopalin, a moŜliwości ich wykorzystania zawęŜają się głównie do istniejących miejsc eksploatacji kopalin okruchowych, głównie pia- sków na potrzeby lokalne oraz iłów ceramiki budowlanej. Główne kopaliny skalne to: piaski, piaski i Ŝwiry przydatne w budownictwie oraz iły słuŜące jako surowiec do produkcji ceramiki budowlanej. W obrębie arkusza udokumentowano piętnaście złóŜ surowców mineralnych:

44 pięć iłów ceramiki budowlanej, siedem piasków i Ŝwirów oraz trzy piasków. Spośród nich czternaście zaklasyfikowano do konfliktowych ze względu na ich połoŜenie na terenie gleb chronionych, lasów oraz w obrębie obszaru wysokiej ochrony wód zbiornika GZWP – „Pra- dolina rzeki Łeby”. Eksploatowane są cztery złoŜa – piasków i glin „Kębłowo”, piasków „Kębłowo Nowowiejskie”, piasków i Ŝwirów „Kisewo” oraz jedno iłów ceramiki budowlanej „Lębork”. Na podstawie obecnego stopnia rozpoznania geologicznego regionu, na obszarze arkusza wyznaczono jeden obszar prognostyczny torfów. Dotychczasowa działalność górni- cza nie wpływa w sposób znaczący na zmianę środowiska naturalnego. Obszar arkusza Łęczyce połoŜony jest głównie w granicach zlewni Łeby. Jej głównymi dopływami są Kisewska Struga, Okalica i JeŜowska Struga. Pozostała część obszaru arkusza jest odwadniana przez rzeki zlewni Redy oraz przez Bychowską Strugę. Największymi zbiornikami wód powierzchniowych na omawianym obszarze są jeziora: Lubowidzkie, Czarne oraz Dąbrze. Obszar arkusza Łęczyce połoŜony jest w obrębie dwóch regionów hydrogeologicznych. Zachodnia część obszaru arkusza naleŜy do regionu pomorskiego, subregionu przymorskiego z wyodrębnionym rejonem Pradoliny Redy-Łeby. Wschodnia część naleŜy do regionu gdań- skiego z wyodrębnionym rejonem Pradoliny Redy-Łeby. W granicach obszaru omawianego arkusza wydzielono jedno czwartorzędowe uŜytkowe piętro wodonośne. Wody piętra czwartorzędowego są zazwyczaj dobrej jakości, tylko w części zachodniej mogą one wymagać prostego uzdatniania ze względu na podwyŜszoną zawartość Ŝelaza i manganu. W granicach arkusza Łęczyce wyznaczono obszary predysponowane do lokalizowania składowisk odpadów obojętnych, które wskazano w północnej oraz południowo-wschodniej części arkusza. Na powierzchni występują tu gliny zwałowe zlodowaceń północnopolskich (wisły). Najkorzystniejszych warunków dla składowania odpadów naleŜy spodziewać się w rejonie Wysokich i na zachód od nich, w kierunku Purzyc, gdzie miąŜszość naturalnej bariery izolacyjnej sięga 35 m, a uŜytkowy poziom wodonośny charakteryzuje się niskim stopniem zagroŜenia wód podziemnych. Rolę doskonałej przesłony izolacyjnej moŜe stanowić materiał pochodzący ze złóŜ su- rowców ilastych zlokalizowanych w rejonie Lęborka (znajdujących się na obszarach wyłą- czonych bezwzględnie z moŜliwości lokalizacji składowisk odpadów). Iły te zostały szczegó- łowo przebadane pod kątem przydatności jako naturalna bariera izolacyjna (Wysokiński (red.), 2007).

45 Warunkowe ograniczenia lokalizacji składowisk występują na obszarze arkusza w okolicach Tawęcina, Rekowa Lęborskiego, Brzeźna Lęborskiego, Rozłazina oraz Borówka i wynikają one z ochrony przyrody, złóŜ kopalin oraz bliskości lotniska. Lokalizacja składowisk odpadów na preferowanych obszarach powinna być poprzedzo- na szczegółowymi badaniami geologiczno-inŜynierskimi i hydrogeologicznymi, które pozwo- lą na dokładne rozpoznanie parametrów określających właściwości izolacyjne glin i iłów, ich miąŜszości, rozprzestrzenienie, jak i potencjalną moŜliwość skaŜenia wód poziomu uŜytko- wego przez składowisko. Warunki podłoŜa budowlanego korzystne dla budownictwa występują głównie w rejonie występowania wysoczyzn polodowcowych: w północno-zachodniej części obszaru arkusza oraz na północ i na południe od pradoliny Łeby. RównieŜ w rejonie występowania osa- dów wodnolodowcowych (okolice PuŜyc i Brzeźna Lęborskiego), a takŜe w strefach krawę- dziowych dolin, w rejonie Godętowa występują warunki korzystne dla budownictwa. Na obszarze omawianego arkusza warunki niekorzystne dla budownictwa występują w dolinach rzecznych, głównie w dolinie Łeby, a takŜe lokalnie w strefie wysoczyzn i na obszarach o spadkach powyŜej 12 %. Głównym walorem omawianego obszaru są duŜe i róŜnorodne kompleksy leśne, bogata szata roślinna oraz ciekawy i urozmaicony krajobraz, co stwarza bardzo korzystne warunki dla rozwoju turystyki, mogącej się przyczynić do wzrostu gospodarczego regionu. Występo- wanie gleb o wysokich klasach bonitacyjnych stwarza równieŜ dogodne warunki dla rozwoju rolnictwa. Najcenniejsze obszary przyrodnicze objęto licznymi formami ochrony przyrody, w tym programem ochrony o znaczeniu europejskim Natura 2000.

XIV. Literatura

BAJOREK J., 1976 – Sprawozdanie z prac geol.-zwiad. za iłami do produkcji ceramiki budowlanej cienkościennej oraz piaskami do produkcji cegły, wapienno-piaskowej wykonanych na terenie byłego woj. gdańskiego. Kombinat Geol. ”Południe” w Katowi- cach. Arch. UW Gdańsk BARANOWSKI J., 1962 – ZłoŜe pospółki w rejonie Rozłazina i JeŜewa. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. BARTNIK E., 1969 – Sprawozdanie z prac geologiczno-poszukiwawczych surowców ilastych do produkcji Keramzytu w Nowej Wsi Lęborskiej. PGBPK i SM Gdańsk. Kru- szgeo/PIG Gdańsk.

46 BRALCZYK M., 2001 – Dokumentacja hydrogeologiczna głównego zbiornika wód podziemnych nr 108 SALINO. Przed. Geol. „POLGEOL” SA Zakł. w Gdańsku. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. CĘKAŁOWA S., 1957 – Dokumentacja geologiczno-techniczna surowców ilastych cegielni Lębork. Gdańskie Przeds. Bad.-Dok. Centr. Arch. Geol., Warszawa. CZARNECKA H. (red.), 2006 – Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2005 roku. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gdańsk CZECHURA S. (red.), 2008 – Raport o stanie środowiska w województwie pomorskim w 2007 roku. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gdańsk DĄBROWSKI T., 1988 – Sprawozdanie z wykonanych prac geolog.-poszuk. za złoŜem kruszywa naturalnego na terenie pn. części woj. gdańskiego, rej. I Świetlino. Gd. Przeds. Prod. Krusz .i Usług Geolog. ”Kruszgeo”. Arch. UW Gdańsk. DOWNAR L., 1963 – Sprawozdanie z wierceń geologiczno-poszukiwawczych za kruszywem mineralnym w Mostach. Gd. Przeds. Bad.-Dok. TPMB Gdańsk-Narwik. Centr. Arch. Geol., Warszawa.

GALATA, 1975 – Dokumentacja geologiczna złoŜa iłów zastoiskowych w kat. C2 do produkcji wyrobów ceramiki budowlanej „Nowa Wieś Lęborska”. Przedsiębiorstwo Geolo- giczne w Krakowie. Centr. Arch. Geol., Warszawa. GIENTKA M., MALON A., DYLĄG J., 2008 – Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2007 r. Państw. Inst. Geol., Warszawa. GRABOWSKI D. (red.), JURYS L., NEUMANN M., WOŹNIAK T., 2007 – System Osłony Przeciwosuwiskowej Etap I: Mapa osuwisk i obszarów predysponowanych do wy- stępowania ruchów masowych w województwie pomorskim. Centr. Arch. Geol., Warszawa. HELWAK L., 1991 – Karta rejestracyjna złoŜa kruszywa naturalnego „Rozłazino”. Geod.- Geol. Spół. Pracy „TECHNOGEO”. Centr. Arch. Geol., Warszawa.

HELWAK L., 1996 – Uproszczona dokumentacja geologiczna w kat. C1 złoŜa kruszywa naturalnego „Kębłowo”. Geod.-Geol. Spół. Pracy „TECHNOGEO”. Centr. Arch. Ge- ol., Warszawa.

HELWAK L., 2001 – Dodatek nr 1 do uproszczonej dokumentacji geologicznej w kat. C1 złoŜa kruszywa naturalnego „Kębłowo”. Prac. Proj. i Real. Inw. Geol., Ekol., i Górn. „GEOLEH”. Centr. Arch. Geol., Warszawa.

47 HELWAK L., 2004 – Dodatek nr 2 do uproszczonej dokumentacji geologicznej w kat. C1 złoŜa kruszywa naturalnego „Kębłowo”. Prac. Proj. i Real. Inw. Geol., Ekol., i Górn. „GEOLEH”. Centr. Arch. Geol., Warszawa. HELWAK L., 2005a – Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej złoŜa kruszywa natural-

nego „Kębłowo Nowowiejskie” w kat. C1. Prac. Proj. i Real. Inw. Geol., Ekol., I Górn. „GEOLEH”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. HELWAK L., 2005b – Dodatek nr 1 do dokumentacji geologicznej złoŜa iłów warwowych

i piasków schudzających „Lębork V” w kat.A+B. Prac. Proj. i Real. Inw. Geol., Ekol., I Górn. „GEOLEH”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. HELWAK L., 2005c – Dokumentacja geologiczna złóŜ iłów warwowych i piasków schudza-

jących „Lębork VI” w kat. C1 (dz. nr 119/11/część/) w miejsc. Lębork. Prac. Proj. i Real. Inw. Geol., Ekol., i Górn. „GEOLEH”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. HELWAK L., 2008 – Dokumentacja geologiczna złoŜa surowców ilastych „Lębork VII”

w kat. C1, w miejscowości Lębork, powiat Lębork, województwo pomorskie. Arch. UW Gdańsk. HELWAK L., DZIĘGIELEWSKA A., 2008 – Dodatek nr 3 do uproszczonej dokumentacji

geologicznej w kat. C1 złoŜa kruszywa naturalnego „Kębłowo” w miejscowości Kę- błowo. Prac. Proj. i Real. Inw. Geol., Ekol., i Górn. „GEOLEH”. Centr. Arch. Geol., Warszawa. INSTRUKCJA opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000, 2005 – Państw. Inst. Geol., Warszawa. JANICKA K., 1964 – Sprawozdanie ze zwiadu geologicznego za piaskami szklarskimi w miej. Łęczyce. Przeds. Geolog. w Krakowie. Arch. UW Gdańsk. JĘDRZEJEWSKA W., 1971 – Sprawozdanie z prac geolog.-poszuk. za złoŜem kruszywa naturalnego w rej. Rozłazina. Przeds. Geol. Bad. Krusz. i Sur. Miner. Arch.UW Gdańsk JURYS L., 1993a – Sprawozdanie z prac poszukiwawczych złóŜ kredy jeziornej w NE części woj. Słupskiego. PG Gdańsk. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. JURYS L., 1993b – Sprawozdanie z wstępnych prac poszukiwawczych kruszywa w okolicach Sławna, Słupska i Lęborka, rejon Piotrowo. PG Gdańsk. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. KARTA rejestracyjna złoŜa naturalnego kruszywa mineralnego „Redystowo” 1964 – Przeds. Geol.-InŜ. Bud. Wodn. „HYDROGEO”.

48 KLECZKOWSKI. A. S. (red.), 1990 – Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony w skali 1:500 000. AGH, Kraków. KONDRACKI J., 2002 – Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. KRAMARSKA R., PIWOCKI M., SŁODKOWSKA B., CZAPOWSKI G., KASIŃSKI J. R., ZALESZKIEWICZ L., 2003 – Pozycja geologiczna osadów mioceńsko-plioceńskich w Łęczycach koło Lęborka. CAG Państw. Inst. Geol., filia w Gdańsku, nr arch. 608. LIDZBARSKI M., 1994 – Dokumentacja hydrogeologiczna GZWP 110 „Pradolina Kaszub- ska i rzeka Reda”. Przeds. Hydrogeologiczne Sp. z o.o. Gdańsk. LIDZBARSKI M., 1995 – Dokumentacja hydrogeologiczna głównego zbiornika wód podziemnych nr 107 „Pradolina rzeki Łeby”. Centr. Arch. Geol., Warszawa. LIRO A.(red.), 1998 – Strategia wdraŜania krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska. Wydawnictwo Fundacji IUCN Poland, Warszawa. LIS J., PASIECZNA A., 1995 – Atlas geochemiczny Polski 1:2 500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa. MARKS L., BER A., GOGOŁEK W., PIOTROWSKA K.(red.), 2006 – Mapa geologiczna Polski w skali 1:500 000. Państw. Inst. Geol. Warszawa. MATUSZEWSKI A., 2008a – Dokumentacja geologiczna złoŜa kruszywa naturalnego – po-

spółki „Kisewo” w kategorii C1, w miejscowości Kisewo. Biuro doradztwa i usług geologicznych „Geosonda”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. MATUSZEWSKI A., 2008b – Dokumentacja geologiczna złoŜa kruszywa naturalnego – po- spółki „Kisewo I”, w miejscowości Kisewo. Biuro doradztwa i usług geologicznych „Geosonda”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. MIKOŁAJCZYK D., 1974a – Sprawozdanie z badań geologicznych wykonanych dla poszu- kiwań złóŜ kruszyw naturalnych Lębork III. Przed. Geol – Bad. Przem. Krusz. i Sur. Min. Kruszgeo/PIG, Gdańsk. MIKOŁAJCZYK D., 1974b – Sprawozdanie z badań geolog. powiat Lębork III – JeŜewo- Nawcz. Przeds. Geol. Bad. Krusz. i Sur. Miner. Arch. UW Gdańsk. NATHER M., MROZOWSKI A, GUDELEWICZ M., 1997 – Charakterystyka ogólna fizjo- graficzna i klimatyczna oraz warunki przyrodnicze i naturalne województwa gdań- skiego. Biuro Projektów i Doradztwa Technicznego „HYDROPROJEKT” w Gdań- sku, Spółka z o.o.

49 OLSZEWSKI J., 1988 – Sprawozdanie ze zwiadu generalnego w poszukiwaniu złóŜ kredy jeziornej w północnej części woj. gdańskiego. Przed. Geol. w Warszawie Zakł. w Gdańsku, Gdańsk. OLSZEWSKI J., 2005a – Dodatek nr 1 do karty rejestracyjnej złoŜa kruszywa naturalnego dla potrzeb budownictwa komunikacyjnego „Brzeźno Lęborskie”. Przed. Geol. „POLGEOL” SA. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. OLSZEWSKI J., 2005b – Dokumentacja geologiczna złoŜa kruszywa naturalnego „Brzeźno

Lęborskie I” w kat. C1. Przed. Geol. „POLGEOL” SA. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. OSTRZYśEK S., DEMBEK W., 1996 – Zlokalizowanie i charakterystyka złóŜ torfowych w Polsce spełniających kryteria potencjalnej bazy zasobowej z ustaleniem i uwzględ- nieniem wymogów związanych z ochroną i kształtowaniem środowiska, Instytut Me- lioracji i UŜytków Zielonych, Falenty. PACZYŃSKI B. i in. 1993 – Atlas hydrogeologiczny Polski w skali 1:500 000, część I. Sys- temy zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol., Warszawa. PACZYŃSKI B. i in. 1995 – Atlas hydrogeologiczny Polski w skali 1:500 000, część II. Za- soby, jakość i ochrona zwykłych wód. Państw. Inst. Geol., Warszawa. PRUSSAK W., LIDZBARSKI M., 1998 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000, arkusz Łęczyce. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. RĄCZASZEK H., 1987 – Dodatek do dokumentacji geologicznej złoŜa surowców ilastych ceramiki budowlanej „Lębork”. Przeds. Górn.-Geol. Przem. Mat. Bud. „GEOBUD”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. ROZPORZĄDZENIU Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stęŜeń substancji, które powodują, Ŝe urobek jest zanieczyszczony. Dziennik Ustaw Nr 55 z 14 maja 2002 r., poz. 498. ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Dziennik Ustaw Nr 165 z dnia 4 paź- dziernika 2002 r., poz. 1359. ROZPORZĄDZENIE Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegóło- wych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów. Dziennik Ustaw nr 61 z dnia 10 kwietnia 2003, poz. 549.

50 SĘDŁAK I., GONDEK A., 2008 – Dodatek nr 1 do „Dokumentacji geologicznej złoŜa iłów

zastoiskowych w kat. C2.do produkcji wyrobów ceramiki budowlanej „Nowa Wieś Lęborska”. Era-Consult. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1993 – Atlas radioekologiczny Polski cz. I. STRZELECKI R., WOŁKOWICZ S., SZEWCZYK J., LEWANDOWSKI P., 1994 – Atlas radioekologiczny Polski cz. II. SURMA D., 1986 – Karta rejestracyjna złoŜa kruszywa naturalnego dla potrzeb budownictwa komunikacyjnego Brzeźno Lęborskie. Gd. Przeds. Prod. i Usł. Geol. „KRUSZGEO”. Centr. Arch. Geol., Warszawa. TARNAWSKA E., LIDZBARSKI M., 2008 – Występowanie oraz typy i rodzaje źródeł w północnej części niŜu polskiego. Arch. OGM Państw. Inst. Geol., Gdańsk

TOPOLSKA G., 1999 – Uproszczona dokumentacja geologiczna w kat. C1 złoŜa kruszywa naturalnego „Kębłowo Nowowiejskie”. Prac. Proj. i Real. Inw. Geol., Ekol., i Górn. „GEOLEH”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.

TOPOLSKA G., 2007 – Dokumentacja geologiczna w kat. C1 złoŜa kruszywa naturalnego „Rozłazino I”. Prywat. Przeds. Prod. Betonów „DRYWA”. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa. USTAWA o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. Dziennik Ustaw 07.39.251 z dnia 5 marca 2007 r. (tekst jednolity). WALKOWIAK A., BORUCHALSKA I., GDANIEC-ROHDE B., GORZEŃ A., KOCHA- NOWSKA J., 2001 – Raport o stanie środowiska województwa pomorskiego w 2000 roku. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku. Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gdańsk. WOŹNIAK M., GRUSZECKI J., 2003 – Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000, arkusz Łęczyce wraz z objaśnieniami. Państw. Inst. Geol., Warszawa. WYSOKIŃSKI L., (red.) 2007 – Zasady oceny przydatności gruntów spoistych Polski do budowy mineralnych barier izolacyjnych. Inst. Techn. Bud., Warszawa. ZALESZKIEWICZ L., 2005 – Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Łęczyce, wraz z objaśnieniami. Państw. Inst. Geol., Warszawa. ZEMBRZYCKA D., 1982 – Dokumentacja geologiczna złoŜa surowca ilastego ceramiki bu-

dowlanej w kat. B+ C1 „Lębork”. Przedsiębiorstwo Górniczo-Geologiczne Przemy- słu Materiałów Budowlanych „GEOBUD”, Warszawa. Cent. Arch. Geol. Państw. Inst. Geol., Warszawa.