Prognoza oddziaływania na

środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy - projekt

Zamawiający:

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Franciszka Rogaczewskiego 9/19 80-804 Gdańsk

Wykonawca: „Pectore-Eco” Sp. z o.o. Al. Przyjaźni 7/2 44-100 Gliwice

Sfinansowano ze środków Narodowe go Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Gliwice, 2014

15

„Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Pracę wykonał zespół autorski w składzie: inż. Katarzyna Banaszak mgr inż. Magdalena Dołęga mgr inż. Monika Gajda mgr inż. Agnieszka Hobot mgr Marta Kunert mgr inż. Joanna Mutryn mgr inż. Magdalena Kinga Skuza mgr inż. Agnieszka Stachura – Węgierek

2 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Spis treści

Skróty ...... 5 1. Wstęp ...... 6 1.1. Podstawa sporządzenia prognozy ...... 6 1.1.1. Podstawa prawna i tryb postępowania ...... 6 1.1.2. Przedmiot i cel prognozy ...... 9 1.2. Cel i treść analizowanego dokumentu...... 9 1.3. Konsultacje dokumentu ...... 13 2. Metoda opracowania prognozy ...... 14 3. Proponowane metody analizy realizacji dokumentu ...... 15 4. Potencjalne oddziaływania transgraniczne ...... 17 5. Uwarunkowania realizacji analizowanego dokumentu ...... 17 5.1. Aktualny stan środowiska i potencjalne problemy istotne z punktu widzenia realizacji analizowanego dokumentu ...... 17 5.2. Potencjalne zmiany aktualnego stanu środowiska w przypadku braku realizacji dokumentu ...... 18 5.3. Stan środowiska na terenach objętych oddziaływaniem przedsięwzięć realizowanych w ramach dokumentu ...... 19 5.3.1. Położenie ...... 19 Procentowy udział poszczególnych powiatów w całkowitej powierzchni zlewni przedstawiono na poniższym wykresie...... 20 5.3.2. Geologia ...... 21 5.3.3. Struktura użytkowania gruntów ...... 22 5.3.4. Gleby ...... 24 5.3.5. Wody powierzchniowe ...... 25 5.3.6. Wody podziemne ...... 31 5.3.7. Klimat i jakość powietrza ...... 35 5.3.8. Krajobraz ...... 37 5.3.9. Zasoby naturalne ...... 39 5.3.10. Obszary chronione, flora, fauna ...... 43 5.4. Zabytki i dobra materialne ...... 54 5.5. Charakterystyka społeczno - gospodarcza analizowanego obszaru ...... 57 5.6. Prawne uwarunkowania realizacji dokumentu ...... 57 5.6.1. Formalno – prawne uwarunkowania realizacji dokumentu na poziomie krajowym i międzynarodowym ...... 58 5.6.2. Dokumenty na poziomie województwa ...... 61 5.6.3. Strategie, koncepcje i programy ...... 64 5.6.4. Plany ochrony ...... 66 Plany ochrony/zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 ...... 67 Plany ochrony dla Parków krajobrazowych ...... 71 5.7. Potencjalny i rzeczywisty wpływ na środowisko w przypadku realizacji dokumentu ...... 74 5.7.1. Wpływ na środowisko przyrodnicze ...... 74 5.7.2. Oddziaływanie na zdrowie ludzi ...... 85 5.7.3. Wpływ na środowisko wodne ...... 88

3 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

5.7.4. Oddziaływanie na klimat i stan powietrza ...... 102 5.7.5. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi ...... 102 5.7.6. Wpływ na krajobraz ...... 103 5.7.7. Wpływ na klimat akustyczny ...... 103 5.7.8. Wpływ na zasoby naturalne ...... 104 5.7.9. Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury ...... 104 5.7.10. Oddziaływania skumulowane ...... 104 5.7.11. Podsumowanie oddziaływań ...... 105 6. Ocena dokumentu z uwagi na oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska ...... 109 6.1. Możliwość osiągnięcia zamierzonych celów ...... 109 6.2. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru ...... 116 6.3. Rozwiązania alternatywne ...... 117 7. Podsumowanie i wnioski ...... 120 8. Literatura ...... 123

4 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Skróty

AKPOŚK Aktualizacja Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych GDOŚ Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska JCWP jednolita część wód powierzchniowych JCWPd jednolita część wód podziemnych KPOŚK Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych NSGW Narodowa Strategia Gospodarowania Wodami OOŚ ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235 z późn. zm.) OSN obszar szczególnie narażony na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych OSO obszary specjalnej ochrony ptaków PGW plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza POŚ Prawo ochrony środowiska PWŚK Program wodno – środowiskowy kraju RDW Ramowa Dyrektywa Wodna RLM równoważna liczba mieszkańców RZGW regionalny zarząd gospodarki wodnej SEA Strategic Environmental Assessment SOOŚ strategiczna ocena oddziaływania na środowisko SOO specjalne obszary ochrony siedlisk SCW sztuczna część wód SJCW scalona jednolita część wód powierzchniowych SZCW silnie zmieniona część wód WIOŚ wojewódzki inspektorat ochrony środowiska WKRWDW projekt rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły

5 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

1. Wstęp

1.1. Podstawa sporządzenia prognozy

1.1.1. Podstawa prawna i tryb postępowania

Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy została sporządzona na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku ul. Franciszka Rogaczewskiego 9/19, Gdańsk, przez firmę „Pectore – Eco” Sp. z o.o. Al. Przyjaźni 7/2, Gliwice, na podstawie umowy nr 18/2014 z dnia 22 kwietnia 2014r. Obowiązek sporządzenia prognozy oddziaływania na środowisko dla dokumentu „Warunków korzystania z wód zlewni Redy” wynika z zapisów art. 46 i 51 ust. 1 ustawy OOŚ, które wskazują, że przeprowadzenie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko wymagane jest między innymi dla planów lub programów w dziedzinie gospodarki wodnej. Do przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zobowiązany jest Dyrektor Regionalnego Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku, który jest organem opracowującym warunki korzystania w wód zlewni Redy. Niniejsza prognoza została opracowana z uwzględnieniem zapisów art. 51 oraz art. 52 ustawy OOŚ. Ponadto, w dokumencie prognozy odniesiono się do zapisów wskazanych w pismach otrzymanych od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku oraz Pomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gdańsku, określających zakres i stopień szczegółowości informacji, jakie powinny zostać zawarte w niniejszej prognozie. Pisma powyższe stanowią załącznik nr 1. do niniejszej prognozy.

Zgodnie z art. 51 ust. 2, art. 52 ust. 1, art. 52 ust. 2 ustawy OOŚ, dokument prognozy powinien:  zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami;  zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy; – zawierać propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektu programu oraz częstotliwości ich przeprowadzania; – zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko; – zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym; – określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu; – określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem;

6 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

– określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektu programu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r. poz. 627 ze zm.); – określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektu programu oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu; – określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na różnorodność biologiczną, ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat, zasoby naturalne, zabytki, dobra materialne z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniem na te elementy; – określać wpływ realizacji ustaleń programu na stan i funkcjonowanie obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013r., poz. 627, z późn. zm.), a w szczególności na stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt oraz integralność i spójność obszarów Natura 2000, uwzględniając zarówno obszary wyznaczone jak i projektowane oraz potencjalne (ekosystemy, siedliska i gatunki wodne zależne od wody a także korytarze ekologiczne); – przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru; – przedstawić rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projekcie programu wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy (biorąc pod uwagę cele i zasięg geograficzny projektu programu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru). W prognozie uwzględnia się informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporządzonych dla innych, przyjętych już dokumentów powiązanych z projektem dokumentu będącego przedmiotem postępowania (art. 52 ust. 2 ustawy OOŚ). Ponadto zgodnie z art. 51 Dyrektywy SEA2 prognoza powinna zawierać rozsądne rozwiązania alternatywne uwzględniające cele i geograficzny zasięg projektu. Należy

1 5.1. W przypadku, gdy na mocy art. 3 ust. 1 wymagana jest ocena wpływu na środowisko, przygotowuje się sprawozdanie, w którym zostanie zidentyfikowany, opisany i oszacowany potencjalny znaczący

7 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” zwrócić uwagę, że ww. kwestie mogą być ocenione w bardziej odpowiedni sposób na innych szczeblach postępowania np. uzyskiwania decyzji środowiskowych. Informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko powinny być opracowane właściwie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dopasowane do zakresu i stopnia szczegółowości projektowanego dokumentu oraz etapu przyjęcia tego dokumentu w procesie opracowania projektów dokumentów z nim powiązanych. Zlewnia Redy położona jest w województwie pomorskim. Dlatego też organ opracowujący dokument uzgodnił zakres i stopień szczegółowości informacji wymaganych w prognozie z Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Gdańsku oraz Pomorskim Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Gdańsku (załącznik nr 1).

Projekt warunków korzystania z wód zlewni Redy opracowany jest dla obszaru o powierzchni 638,56 km2, administracyjnie położonego na obszarze województwa pomorskiego. Organ opracowujący dokument poddaje opiniowaniu przez ww. organy projekt prognozy wraz z projektem dokumentu oraz zapewnia udział społeczeństwa w myśl zapisów Rozdziałów 1 i 3 Działu III ustawy OOŚ. Organ odpowiedzialny za przeprowadzenie procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko zobowiązany jest do rozpatrzenia uwag i wniosków zgłoszonych w związku z udziałem społeczeństwa, a także do wzięcia pod uwagę zarówno ustaleń wynikających z prognozy, jak i opinii Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Do przyjętego dokumentu zgodnie z art. 55 ust. 3 ustawy OOŚ załącza się pisemne podsumowanie zawierające uzasadnienie wyboru przyjętego dokumentu w odniesieniu do rozpatrywanych rozwiązań alternatywnych, a także informację, w jaki sposób zostały wzięte pod uwagę i w jakim zakresie zostały uwzględnione:  ustalenia zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko,  opinie właściwych organów: Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego,  zgłoszone uwagi i wnioski,  wyniki postępowania dotyczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, jeżeli zostało przeprowadzone,  propozycje dotyczące metod i częstotliwości przeprowadzania monitoringu skutków realizacji postanowień dokumentu.

wpływ na środowisko wynikający z realizacji planu lub programu oraz rozsądne rozwiązania alternatywne uwzględniające cele i geograficzny zasięg planu lub programu (…) 5.2. Sprawozdanie dotyczące środowiska, przygotowane zgodnie z ust. 1, zawiera informacje, które mogą być racjonalnie wymagane, z uwzględnieniem obecnego stanu wiedzy i metod oceny, zawartości i poziomu szczegółowości planu lub programu, jego stadium w procesie podejmowania decyzji oraz zakresu, w jakim niektóre sprawy mogą zostać właściwiej ocenione na różnych etapach tego procesu, w celu uniknięcia powielania oceny (…) 2 Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko

8 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Istotnym jest również fakt, iż zgodnie z art. 55 ust. 2 ustawy OOŚ projekt dokumentu nie może zostać przyjęty, jeżeli z przeprowadzonej oceny wynika, że może on znacząco negatywnie oddziaływać na obszar Natura 2000, a jednocześnie nie zachodzą przesłanki, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

1.1.2. Przedmiot i cel prognozy

Przedmiotem niniejszego opracowania jest sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy. Projekt rozporządzenia określa szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód zlewni wynikające z ustalonych celów środowiskowych, priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w zlewni oraz ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze zlewni niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. Głównym celem prognozy jest:  ocena stopnia uwzględnienia w projekcie warunków korzystania z wód zlewni Redy celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu krajowym i międzynarodowym,  zidentyfikowanie oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska wynikające z zakresu i przedstawionych do realizacji w projekcie zapisów,  wskazanie działań mających na celu zapobieganie, ograniczanie, bądź kompensację przyrodniczą negatywnych wpływów na środowisko zidentyfikowanych oddziaływań, a w konsekwencji, w celu weryfikacji zaproponowanych zapisów wskazanie monitoringu, umożliwiającego sprawdzenie efektywności przedstawionych zapisów,  rozważenie oddziaływania o zasięgu transgranicznym.

1.2. Cel i treść analizowanego dokumentu

Warunki korzystania z wód zlewni są zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 poz. 145 z późn.zm) jednym z podstawowych dokumentów planistycznych w gospodarce wodnej i mają bezpośredni wpływ na kierunki rozwoju oraz sposób zagospodarowania obszaru zlewni. Świadczy o tym fakt, iż w myśl art. 125 ww. ustawy pozwolenia wodnoprawne nie mogą naruszać ustaleń warunków korzystania z wód. Ponadto, ustalenia warunków mają bezpośrednie przełożenie na miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (art. 73 ust. 1 pkt. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska).

9 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Przygotowanie warunków korzystania z wód jest wymagane zapisami Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły (M.P. 2011 r. nr 49 poz. 549). Zgodnie z PGW opracowanie warunków korzystania z wód jest jednym z wielu niezbędnych działań, wspomagających osiągnięcie celów środowiskowych3 Szczegółowe informacje o powiązaniach warunków korzystania z wód z innymi dokumentami przedstawiono również w rozdziale 5.6. Zakres warunków korzystania z wód wskazuje art. 115 ust. 1 ustawy Prawo wodne. Warunki korzystania z wód zlewni określają szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód zlewni, wynikające z ustalonych celów środowiskowych; priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w zlewni oraz ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze zlewni lub jej części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. Warunki korzystania z wód zlewni mają charakter prawa miejscowego, ponieważ zgodnie z art. 120 ust. 1 ww. ustawy, są ustalane w drodze rozporządzenia przez dyrektora RZGW. Projekt Warunków poprzedzony został szczegółowymi analizami stanu zasobów wodnych w zlewni, oddziaływań antropogenicznych, jak również sporządzeniem bilansu wodno-gospodarczego – zarówno ilościowego jak i jakościowego. Na podstawie wyników powyższych analiz wskazano szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych, priorytety w korzystaniu z wód oraz ograniczenia w korzystaniu z wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych.

Wśród szczegółowych wymagań w zakresie stanu wód wskazano:

1) „wymaga się, by przepływ wody w cieku, w wyniku korzystania z wód, nie był zmniejszany poniżej przepływu nienaruszalnego (…)

3 Cele środowiskowe dla wód powierzchniowych, podziemnych oraz obszarów chronionych ustalane są zgodnie z zapisami art. 4 RDW. W PGW za cele środowiskowe dla ww. części wód przyjęto, że:  dla naturalnych JCWP jest nim dobry stan ekologiczny i chemiczny;  dla silnie zmienionych i sztucznych JCPW jest nim dobry potencjał ekologiczny i dobry stan chemiczny;  dla JCWPd jest nim dobry stan ilościowy i chemiczny. Ocena stanu przyjęta w PGW została oparta głównie na wartościach granicznych poszczególnych wskaźników fizyko-chemicznych, oraz biologicznych określających stan ekologiczny wód powierzchniowych oraz wskaźnikach chemicznych świadczących o stanie chemicznym wody, odpowiadających warunkom osiągnięcia przez te wody dobrego stanu, z uwzględnieniem kategorii wód. Przy czym z powodu braku danych do oceny stanu nie uwzględniono elementów biologicznych (ichtiofauny i bentosu) oraz elementów hydromorfologicznych, które w największym stopniu maja wpływ na rzeczywisty stan ekologiczny jednolitych części wód powierzchniowych. Wartości tych wskaźników określone zostały w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 22 lipca 2009 r. w sprawie klasyfikacji stanu ekologicznego, potencjału ekologicznego i stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2009 Nr 122 poz. 1018) - nieobowiązujące oraz rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 143 poz. 896) – nadal obowiązuje. W PGW nie określono natomiast celów środowiskowych dla obszarów chronionych.

10 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

2) wielkość przepływu nienaruszalnego nie może być niższa od wielkości obliczonej dla danego przekroju cieku, zgodnie z metodą wskazaną w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły;

3) obliczenia hydrologiczne wykonywane na potrzeby korzystania z wód zlewni rzeki Redy muszą być oparte na ciągu obserwacyjnym z posterunków wodowskazowych z okresu 1986-2006, (…)”

Oprócz ww. zapisów, w zlewni obowiązują wymagania określone w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły.

W zakresie priorytetów w korzystaniu z zasobów wodnych zastosowano priorytety określone w Warunkach korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły.

Poza ograniczeniami w zakresie korzystania z wód określonymi w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, stwierdzono konieczność wprowadzenia dodatkowych ograniczeń w korzystaniu z wód zlewni Redy niezbędnych dla osiągnięcia celów środowiskowych przez części wód.

Wprowadzone ograniczenia w zakresie korzystania z wód powierzchniowych to:

1) „korzystanie z wód nie może powodować redukcji przepływu w korycie cieku poniżej przepływu nienaruszalnego (...). Dla istniejących ujęć wód powierzchniowych dopuszcza się możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż 50% wartości tego przepływu, gdy jest to uzasadnione potrzebami społecznymi lub gospodarczymi, zaś pozytywne efekty dla społeczeństwa związane z ochroną zdrowia i zrównoważonym rozwojem przeważają nad korzyściami środowiskowymi utraconymi w następstwie tych działań, a ostatnia ocena elementów biologicznych danej JCWP zrealizowana w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, wskazuje na co najmniej dobry stan. W przypadku braku takiej oceny obniżenie wartości przepływu nienaruszalnego, określone w zdaniu poprzedzającym, nie jest dopuszczalne. Dobry stan elementów biologicznych danej JCWP nie może ulec pogorszeniu w wyniku dopuszczenia obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego;

2) ocena stanu elementów biologicznych, wskazana w pkt 1, musi być monitorowana przez organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego z częstotliwością odpowiadającą częstotliwości wykonywania oceny stanu JCWP przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Pogorszenie oceny elementów

11 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

biologicznych danej JCWP w stosunku do ostatniej oceny jest podstawą ograniczenia ilości poboru wód powierzchniowych dopuszczonej w pozwoleniu wodnoprawnym do poziomu nie powodującego sczerpywania przepływu nienaruszalnego poniżej miejsca ujmowania wód;

3) rozwiązania konstrukcyjne projektowanych ujęć wody muszą umożliwiać zachowanie przepływu nienaruszalnego w sposób samoczynny;

4) wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru wód powierzchniowych lub odprowadzania ścieków nie może ograniczać możliwości korzystania z wód innych użytkowników, posiadających obowiązujące pozwolenia wodnoprawne;

5) na podstawie analiz bilansowych wykonanych na potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w przekrojach bilansowych, w których stwierdzono deficyt zasobów dyspozycyjnych zwrotnych o gwarancji występowania 90% lub brak zasobów dyspozycyjnych bezzwrotnych o gwarancji występowania 90%”

Ograniczenia w korzystaniu z wód podziemnych: 1) „pozwolenie wodnoprawne udzielone na pobór wód podziemnych w przypadku poboru na potrzeby inne niż: a) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe, b) do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych, wydaje się pod warunkiem udowodnienia braku możliwości wykorzystania w tym celu wód powierzchniowych;

2) w przypadku eksploatowanych ujęć wód podziemnych uprawnienia do ich poboru wydaje się w oparciu o rzeczywiste zużycie udokumentowane przez użytkownika (zestawienie wielkości poboru wody w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego);

3) uprawnienia do poboru wód podziemnych przez użytkownika nie mogą przekraczać udokumentowanego zapotrzebowania;

4) wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru wód podziemnych nie może ograniczać możliwości korzystania z wód innych użytkowników, posiadających obowiązujace pozwolenia wodnoprawne;

5) na podstawie analiz bilansowych wykonanych na potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w obszarach bilansowych, w których występuje deficyt zasobów

12 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

dyspozycyjnych”.

1.3. Konsultacje dokumentu

W ramach procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku przeprowadzi konsultacje społeczne prognozy oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy wraz z projektem rozporządzenia. Uwagi i wnioski do niniejszych dokumentów będzie można zgłaszać w formie: pisemnej na adres Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku, ul. Franciszka Rogaczewskiego 9/19, 80-804 Gdańsk, osobiście w siedzibie RZGW w Gdańsku, poprzez formularz umieszczony na stronie internetowej RZGW i Pectore-Eco lub wysłać na adres e-mail: [email protected] Dokumenty konsultacyjne dostępne będą w siedzibie RZGW w Gdańsku oraz na stronie internetowej www.gdansk.rzgw.gov.pl.

Treść uwag i wniosków oraz sposób w jaki zostały uwzględnione w ostatecznym dokumencie warunków korzystania z wód zlewni Redy zostanie przedstawiony w pisemnym podsumowaniu dołączonym do przyjętego dokumentu warunków korzystania z wód.

13 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

2. Metoda opracowania prognozy

Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy zawiera ocenę aktualnego stanu środowiska naturalnego i kulturowego, analizuje zgodność celów analizowanego dokumentu z celami ustanowionymi na szczeblu międzynarodowym i krajowym, ocenia charakter oddziaływań wynikających z realizacji dokumentu, rozważa minimalizacje ewentualnych negatywnych oddziaływań na środowisko oraz proponuje sposób monitoringu skutków realizacji projektu warunków. Powyższy zakres został wykonany poprzez realizację poniższych kroków: 1. Zgromadzenie niezbędnych materiałów, tj. dostępne charakterystyki terenu, mapy umożliwiające charakterystykę aktualnego stanu środowiska objętego potencjalnym oddziaływaniem. 2. Zgromadzenie dokumentów strategicznych, aktów prawa krajowego i wspólnotowego – umożliwiających scharakteryzowanie wyznaczonych dla analizowanego obszaru celów środowiskowych oraz zapisów istotnych dla realizacji niniejszego dokumentu. 3. Ustalenie zakresu prognozy i wyznaczenie kryteriów oceny. 4. Przeanalizowanie przyrodniczych aspektów, w odniesieniu do analizowanej zlewni. 5. Przeanalizowanie założonych celów i zadań przedstawionych w ocenianym dokumencie. 6. Przeanalizowanie, a następnie odniesienie się do poziomu zgodności celów środowiskowych pomiędzy analizowanym dokumentem, a celami ustanowionymi w dokumentach na szczeblu międzynarodowym i krajowym. 7. Po przeprowadzonych analizach wskazanych w powyższych punktach, ustalenie rodzaju i skali oddziaływania na środowisko zapisów wskazanych w dokumencie „Warunków…” ze szczegółowością odpowiadającą charakterowi dokumentu. Podstawową metodą prognostyczną była analiza ustaleń dokumentu, w porównaniu z celami ochrony środowiska i przyrody, możliwymi do zidentyfikowania na obszarze zlewni Redy. Zebrano podstawowe informacje o środowisku w zlewni. Zestawienie to posłużyło identyfikacji, w jakim zakresie wdrożenie Warunków może wpłynąć na zaspokojenie potrzeb środowiska. Jednak, ze względu na ogólny charakter Warunków, analiza ta nie sięga do poziomu szczegółowości poszczególnych obiektów przyrodniczych, lecz opiera się na ogólnej identyfikacji oddziaływań, jakie mogą wystąpić. 8. Po przeprowadzonych analizach sformułowano zalecenia dotyczące minimalizacji znaczących oddziaływań. Biorąc pod uwagę charakter dokumentu, jakim jest strategiczna ocena oddziaływania na środowisko, rozwiązania minimalizacyjne mogły być zaproponowane dla tych zapisów, które mogą przynieść negatywne skutki. 9. Określenie wpływu na środowisko w przypadku braku realizacji postanowień zapisanych w projekcie.

14 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Po przeanalizowaniu i opracowaniu powyższych punktów powstała prognoza, która wraz z dokumentem ocenianym zostanie poddana konsultacjom społecznym oraz opiniowaniu przez odpowiednie organy (Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego).

Prognoza oddziaływania na środowisko ma charakter rozpoznawczy, wskazujący na potencjalne skutki realizacji ocenianego projektu na obszar zlewni Redy. Szczegółowa analiza oddziaływania poszczególnych elementów, czy zadań realizowana jest zawsze na etapie oceny oddziaływania na środowisko w momencie projektowania konkretnych inwestycji. W związku z tym analiza wpływu na poszczególne komponenty środowiska została opracowana zgodnie z poziomem szczegółowości ocenianego dokumentu. Sporządzając poszczególne części prognozy opierano się na dostępnych materiałach i raportach środowiskowych oraz materiałach przekazanych przez Zamawiającego. Opisując oddziaływania opierano się o prognozowanie poprzez analogię, biorąc pod uwagę charakter oddziaływań opisany w innych dostępnych dokumentach o podobnym charakterze.

3. Proponowane metody analizy skutków realizacji dokumentu

Efekt realizacji rozporządzenia warunków korzystania z wód zlewni Redy podlegać będzie bieżącej ocenie wpływu na środowisko, prowadzonej zgodnie z ustawą Prawo Wodne i aktami wykonawczymi. Prowadzony monitoring stanu wód umożliwi ocenę skutków wdrożenia zapisów projektu rozporządzenia. Z uwagi na trzyletnią częstotliwość realizacji oceny stanu wód oraz przewidywany termin początku obowiązywania rozporządzenia wprowadzającego warunki korzystania z wód zlewni Redy, dopiero wyniki oceny stanu wód z okresu 2016 - 2018 będą podstawą oceny efektów wprowadzonych warunkami korzystania z wód ograniczeń.

Zgodnie z obowiązującym Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 roku w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 258 poz. 1550 ze zm.) wykonuje się odpowiednio monitoring diagnostyczny, operacyjny, badawczy oraz dodatkowo obszarów chronionych dla jednolitych części wód powierzchniowych. Zgodnie z rozporządzeniem:  § 2. Monitoring jednolitych części wód powierzchniowych prowadzi się w sposób umożliwiający pozyskanie spójnego i całościowego obrazu stanu ekologicznego lub potencjału ekologicznego i stanu chemicznego w każdym dorzeczu oraz przypisanie jednolitym częściom wód powierzchniowych jednej z pięciu klas

15 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 38a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne; ocenę stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz ilościowe ujęcie czasowej i przestrzennej zmienności elementów jakości i parametrów wskaźnikowych dla elementów biologicznych, hydromorfologicznych, fizykochemicznych i chemicznych.  § 3. 1. Monitoring jednolitych części wód powierzchniowych prowadzi się w formie programów obejmujących: pomiary objętości i poziomu lub natężenia przepływu wód w zakresie stosowanym dla stanu ekologicznego i chemicznego oraz potencjału ekologicznego; monitorowanie stanu ekologicznego jednolitych części wód powierzchniowych niewyznaczonych jako sztuczne lub silnie zmienione i trendów jego zmian, potencjału ekologicznego sztucznych i silnie zmienionych jednolitych części wód powierzchniowych i trendów jego zmian, stanu chemicznego jednolitych części wód powierzchniowych i trendów jego zmian, spełnienia dodatkowych wymagań określonych dla obszarów chronionych (…), długoterminowych trendów zmian stężeń substancji priorytetowych (…).  § 9. Monitoring jednolitych części wód podziemnych prowadzi się w sposób umożliwiający ocenę stanu jednolitych części wód podziemnych, w tym określenie zasobów dostępnych; wykrycie znaczących i utrzymujących się trendów wzrostu stężeń zanieczyszczeń spowodowanych oddziaływaniami antropogenicznymi; ustalenie wpływu stanu jednolitych części wód podziemnych na obszary chronione bezpośrednio zależne od wód podziemnych.

Monitoring rzeczywistego wdrażania zapisów zawartych w projekcie rozporządzenia, dotyczący przestrzegania ustaleń w nim zawartych można podzielić na monitoring stopnia realizacji postanowień warunków oraz monitoring skuteczności tych postanowień. O ile ocena stopnia realizacji postanowień warunków, z uwagi na charakter zapisów zawartych w tym dokumencie (brak pewności wystąpienia przypadków konieczności wprowadzenia zapisów warunków w życie) może być przedstawiona wyłącznie opisowo, często bez możliwości zwymiarowania stopnia realizacji, o tyle ocena skuteczności postanowień warunków w odniesieniu do części jego zapisów umieszczonych w Dziale V rozporządzenia- Postanowienia końcowe, może być zrealizowana poprzez zastosowanie odpowiednich wskaźników. Zwymiarowanie stopnia skuteczności postanowień warunków możliwe jest dla: - zadania przeglądu i weryfikacji pozwoleń wodnoprawnych (§ 8, 9, 10), - obowiązku przekazywania do katastru wodnego danych o szczególnym korzystaniu z wód (§ 11 ust. 1-3), - obowiązku zamieszczania w treści decyzji udzielających pozwoleń wodnoprawnych wymaganego zakresu danych (§ 11 ust. 4). Wskaźniki oceny stopnia skuteczności postanowień warunków powinny zostać określone jako udział lub wartość procentowa zadań i obowiązków zrealizowanych zgodnie z zakresem i terminami przewidzianymi w warunkach korzystania z wód zlewni rzeki Redy, w stosunku do liczby zadań i obowiązków, które powinny zostać zrealizowane.

16 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

4. Potencjalne oddziaływania transgraniczne

Oddziaływanie transgraniczne zgodnie z zapisami Konwencji z Espoo4 oznacza: jakiekolwiek oddziaływanie, nie mające wyłącznie charakteru globalnego, na terenie podlegającym jurysdykcji Strony, spowodowane planowaną działalnością, której fizyczna przyczyna jest w całości lub częściowo położona na terenie podlegającym jurysdykcji innej Strony. W przypadku zidentyfikowania możliwego znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko przeprowadza się postępowanie w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko5.

Zlewnia Redy bezpośrednio związana jest z wodami Bałtyku. Z uwagi jednak na skalę obszaru zlewni w stosunku do całkowitego zlewiska Bałtyku, a także niewielki zasięg jakichkolwiek potencjalnych oddziaływań, można z całą pewnością stwierdzić, iż oddziaływanie transgraniczne nie wystąpi.

5. Uwarunkowania realizacji analizowanego dokumentu

5.1. Aktualny stan środowiska i potencjalne problemy istotne z punktu widzenia realizacji analizowanego dokumentu

Opracowanie aktualnego stanu środowiska i jego potencjalnych zmian dokonano w oparciu o pierwszy etap opracowywania warunków korzystania z wód zlewni Redy, polegający na sporządzeniu bilansu wodno-gospodarczego, przeprowadzoną przez RZGW w Gdańsku identyfikację oddziaływań antropogenicznych oraz wyniki monitoringu środowiska prowadzone w ramach PMŚ.

Większość JCW w zlewni charakteryzuje się stanem/potencjałem ekologicznym dobrym i powyżej dobrego. Potencjał ekologiczny dwóch JCWP został oceniony jako umiarkowany.

Największymi zagrożeniami dla stanu wód w zlewni są zrzuty zanieczyszczeń oraz presje hydromorfologiczne. W zlewni Redy zidentyfikowano 18 punktów zrzutu

4 Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, sporządzonych w Espoo dnia 25 lutego 1991 r. (Dz. U. z 1999 r. Nr 96, poz. 1110) 5 zgodnie z art. 104 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko: „w razie stwierdzenia możliwości znaczącego transgranicznego oddziaływania na środowisko, pochodzącego z terytorium Rzeczpospolitej Polskiej (…) przeprowadza się postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko”.

17 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

ścieków posiadających pozwolenia wodnoprawne. Wśród tych zrzutów znajduje się 8 komunalnych oczyszczalni ścieków. Zdecydowana większość ścieków komunalnych powstających na terenie zlewni jest odprowadzanych poza jej obszar.

Innym znaczącym oddziaływaniem ze strony gospodarki komunalnej oraz innej działalności człowieka to pobory wód. W zlewni Redy zidentyfikowano 22 ujęcia wód powierzchniowych oraz 75 ujęć wód podziemnych.

Działalnością mającą znaczący wpływ na stan wód w zlewni Redy są pobory wód na potrzeby hodowli ryb oraz zrzuty z tych obiektów. Na analizowanym obszarze zidentyfikowano 13 takich obiektów, w tym 12 hodowli pstrąga i 1 hodowlę karpia.

Wśród negatywnych oddziaływań na morfologię cieków najistotniejszymi są: zabudowa poprzeczna oraz podłużna. Na ciekach w zlewni Redy zlokalizowane są 22 budowle poprzeczne. Funkcje tych budowli to głównie mała energetyka wodna oraz hodowla ryb.

Zabudowa podłużna związana jest z wszelkiego rodzaju ubezpieczeniem dna i brzegów cieków. W zlewni Redy występuje na sumarycznej długości 58km, co stanowi około 25% długości cieków istotnych w zlewni.

5.2. Potencjalne zmiany aktualnego stanu środowiska w przypadku braku realizacji dokumentu

Poszczególne zapisy projektu rozporządzenia mają zróżnicowany wpływ na poszczególne elementy środowiska i uzależnione są od wrażliwości danego komponentu występującego w obszarze podlegającym oddziaływaniom. W dokumencie prognozy zasygnalizowano potencjalne skutki realizacji projektu rozporządzenia, wskazując jednocześnie na najbardziej wrażliwe elementy środowiska, dla których w największym zakresie może być widoczny wpływ realizowanego dokumentu. Warunki korzystania z wód są narzędziem, którego głównym celem jest wspomaganie osiągnięcia celów środowiskowych Ramowej Dyrektywy Wodnej w wyniku realizacji polityki i działań umożliwiających niepogarszanie istniejącego stanu wód oraz optymalizację rezultatów wprowadzenia programów działań, których głównym zadaniem jest usuwanie niekorzystnych zmian w stanie wód oraz ograniczanie niekorzystnych presji mogących prowadzić do pogorszenia stanu wód. Głównym dokumentem w tym zakresie na obszarze działania RZGW Gdańsk są warunki korzystania z wód regionu wodnego, które będą obowiązywać na obszarze całego regionu, a więc również w zlewni Redy. Warunki te formułują szereg ograniczeń w zakresie zarówno poborów wód i zrzutu ścieków, jak i zabudowy hydrotechnicznej. Rolą warunków korzystania z wód zlewni jest rozszerzenie, bądź uszczegółowienie zapisów

18 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” warunków dla regionu w przypadku, gdy ze względu na lokalne uwarunkowania w zlewni zapisy warunków dla regionu są niewystarczające dla osiągnięcia bądź utrzymania dobrego stanu wód. Tak też jest w przypadku zlewni Redy. W związku z powyższym warunki korzystania z wód w zlewni Redy regulują jedynie te aspekty, dla których przeprowadzone analizy, w tym bilans wodnogospodarczy, zarówno ilościowy jak i jakościowy, wykazał konieczność wprowadzenia dodatkowych ograniczeń. Ograniczenia wprowadzone w zlewni Redy dotyczą jedynie kwestii poborów wód, zarówno powierzchniowych, jak i podziemnych, gdzie wprowadza się daleko idące ograniczenia dla nowych użytkowników, ale również dla obecnych. Brak realizacji dokumentu niewątpliwie spowoduje ograniczenie możliwości wspierania osiągnięcia celów środowiskowych, co będzie ewidentnym naruszeniem zapisów RDW. Spowoduje to konieczność wnioskowania o możliwość zastosowania odstępstw od osiągnięcia tych celów. Jednocześnie jednak należy zwrócić uwagę, iż zapisy rozporządzenia powodują duże niezadowolenie ze strony użytkowników wód, gdyż powodują ryzyko znacznego ograniczenia ich uprawnień, a co za tym idzie mogą skutkować stratami w ich dotychczasowej działalności. Szerzej to zagadnienie opisano w rozdziale dotyczącym konfliktów społecznych. Brak realizacji rozporządzenia pozwoli uniknąć ewentualnych protestów ze strony użytkowników wód, nie oznacza jednak całkowitego braku konfliktów, gdyż z kolei rodzić będzie niezadowolenie środowisk związanych z ochroną przyrody, dla których priorytetem jest dobry stan ekosystemów wodnych.

5.3. Stan środowiska na terenach objętych oddziaływaniem przedsięwzięć realizowanych w ramach dokumentu

5.3.1. Położenie

Zlewnia rzeki Redy o powierzchni 638,5 km2 położona jest w północno- wschodniej części województwa pomorskiego. W przeważającej części zlewnia znajduje się w obrębie powiatu wejherowskiego oraz fragmentarycznie w powiatach: puckim, kartuskim oraz M. Gdynia (Rys.1).

19 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 1. Zlewnia Redy na tle podziału administracyjnego Polski (źródło: opracowanie własne)

Procentowy udział poszczególnych powiatów w całkowitej powierzchni zlewni przedstawiono na poniższym wykresie.

20 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Wykres 1. Procentowy udział poszczególnych powiatów w całkowitej powierzchni zlewni (źródło: opracowanie własne).

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski wg Kondrackiego6 zlewnia Redy znajduję się w obrębie Prowincji Niżu środkowoeuropejskiego (31) oraz podprowincji Pobrzeże Południowobałtyckie (313), a dokładniej w Makroregionie Pobrzeże Koszalińskie (313.4), Pobrzeże Gdańskie (313.5) oraz Pojezierze Wschodniopomorskie (314.5).

5.3.2. Geologia

Omawiany obszar znajduje się w zasięgu obniżenia nadbałtyckiego wchodzącego w skład platformy wschodnioeuropejskiej. Głębokie podłoże zostało rozpoznane na podstawie otworów strukturalnych opracowanych w Państwowym Instytucie Geologicznym (Kościerzyna IG-1, Niestępowo IG-1, Kartuzy IG-1, Miłoszewo IG-1, Wejherowo IG-1). Najstarsze piętro strukturalne platformy tworzą prekambryjskie granitoidy, dioryty i granitoryty stwierdzone na głębokości około 3500 metrów (Pożarski, Witkowski 1990). Powyżej znajduje się kompleks osadów paleozoicznych o miąższości około 1600 metrów, na który składają się piaszczysto-mułowcowe-ilaste utwory kambru, piaszczysto-ilaste i miejscami węglanowe serie ordowiku oraz iłołupki i iłowce sylurskie. Na nich, z wyraźną luką stratygraficzną, będącą skutkiem ruchów orogenezy kaledońskiej i hercyńskiej, występują skały młodsze, związane z pokrywą permsko-

6 Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa, 1998 r.

21 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” mezozoiczną. Ich miąższość wynosi około 1000 metrów. Są to: cechsztyńskie osady piaszczysto-węglanowe z przewarstwieniami gipsu i anhydrytu, triasowe mułowce, iłowce i piaskowce z wkładkami wapieni i anhydrytów oraz jurajskie margle i piaskowce ilaste. Wyżej, z wyraźną luką stratygraficzną, występują morskie osady górnej kredy, które wraz z utworami trzecio- i czwarto- rzędu składają się na gdański system wodonośny. Osady czwartorzędowe występujące na obszarze zlewni związane są z fazą pomorską zlodowacenia Wisły oraz osadami holoceńskimi powstałymi po zaniku lądolodu. Czwartorzędowe osady polodowcowe wykształcone są jako gliny zwałowe z piaszczystymi przewarstwieniami, zalegające przede wszystkim na powierzchni stoków i wierzchowin Pojezierza Kaszubskiego i w rejonie Kąpina na Wysoczyźnie Żarnowieckiej, a także jako piaski i żwiry wodnolodowcowe występujące zwartym płatem na obszarze sandru Piaśnicy oraz lokalnie w postaci niewielkich płatów w okolicach Bieszkowic i Nowego Dworu Wejherowskiego. W rejonie tym występują również osady moren czołowych zbudowanych z piasków, żwirów i głazów, miejscami piasków gliniastych i glin lodowcowych.

W pradolinie Redy profil utworów czwartorzędowych jest bardzo zredukowany. Pradolina bowiem jest wypełniona osadami pochodzenia fluwioglacjalnego, które leżą na miocenie niezgodnie. Lokalnie, w ujściowym odcinku pradoliny piaski przykryte są kilkumetrową warstwą iłów. Na powierzchni licznie występują torfy. Miąższość osadów czwartorzędowych wynosi przeciętnie 20-50 metrów. Tylko w rejonie Kazimierza wzrasta ona do 115 metrów7 .

5.3.3. Struktura użytkowania gruntów

Struktura użytkowania gruntów w granicach zlewni rzeki Redy została wyznaczona na podstawie projektu Corine Land Cover 2006. Analizowany teren zajmują w większości lasy i ekosystemy seminaturalne, a ich łączna powierzchnia wynosi 46,4% powierzchni zlewni. Koncentrują się one głównie we wschodniej części zlewni. Znaczącą część zlewni Redy stanowią również tereny rolne, w skład których wchodzą grunty orne, uprawy trwałe, łąki oraz strefy upraw mieszanych. Zajmują one ok. 46% powierzchni terenu i dominują w centralnej części analizowanego obszaru. Tereny zantropogenizowane, do których zaliczają się strefy zurbanizowane i strefy przemysłowe, handlowe i komunikacyjne, stanowią ok. 6,2% powierzchni zlewni Redy. Najbardziej zurbanizowana jest północno-wschodnia część zlewni, w rejonie Wejherowa, Rumii i Gdyni. Tereny wodne zajmują ok. 0,8% powierzchni zlewni. Najmniejszy procentowy udział w powierzchni analizowanego obszaru – kształtujący się na poziomie ok. 0,6% mają strefy podmokłe. Udział poszczególnych form zagospodarowania terenu w granicach zlewni rzeki Redy prezentuje poniższy wykres, a ich przestrzenne rozmieszczenie – Rysunek 2.

7 red. Bohdan Kozerski „Gdański system wodonośny”, 2007

22 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 2. Zagospodarowanie terenu zlewni Redy (źródło: opracowanie własne na pdostawie CLC 2006)

23 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Wykres 2. Udział poszczególnych form zagospodarowania terenu w granicach zlewni rzeki Redy

Źródło: Opracowanie własne na podstawie CLC2006

5.3.4. Gleby

Na terenie zlewni rzeki Redy, występuje pięć głównych typów gleb:  gleby rdzawe właściwe,  gleby płowe właściwe,  gleby brunatne właściwe i wyługowane,  gleby rdzawe wyługowane,  gleby torfowe i murszowe8. W południowo-wschodniej części zlewni Redy dominują gleby rdzawe właściwe, należące do klasy gleb bielicoziemnych, wykształcone na utworach piaszczystych. W południowo-zachodniej części zlewni dominują gleby płowe właściwe. Mają one podobny profil do gleb bielicowych, ale poziom eluwialny uległ w nich rozjaśnieniu wskutek mechanicznego wymycia minerałów ilastych z górnych poziomów do głębszych. Gleby te są też nazywane pseudobielicowymi. Centralną część zlewni rzeki Redy zajmują gleby brunatne właściwe i wyługowane. Ich cechą charakterystyczną jest zabarwienie pod wpływem związków żelaza, uwolnionego przy rozkładzie związków zawartych w glebie. Gleby brunatne właściwe powstały z różnych skał, odznaczających się reakcją. W północnej części zlewni, występują gleby rdzawe wyługowane, a w rejonie pradolin i rynien oraz zabagnionych obniżeń wytopiskowych - gleby torfowe i murszowe. Gleby torfowe należą do klasy gleb bagiennych. Ich cechą charakterystyczną jest skład z częściowo rozłożonych roślin hydrofilnych, tworzących gąbczastą lub włóknistą warstwę torfową, która osiąga niekiedy kilka metrów miąższości. Proces

8 Dobrzański B., Kuźnicki F., Białousz S., Kryteria wyróżniania i przestrzenne ujęcie gleb Polski według klasyfikacji FAO, Roczniki Nauk Rolniczych PAN, seria D, Monografie, tom 188, PWN Warszawa 1988 r.

24 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” murszenia natomiast polega na przekształceniu masy torfowej w mursz, tj. zmineralizowaną substancję organiczną wzbogaconą bezpostaciową próchnicą9. Gleby powiatu wejherowskiego, obejmującego zdecydowaną większość analizowanej zlewni, cechuje duży udział gleb kwaśnych i lekko kwaśnych z czego wynika potrzeba ich wapnowania. Procent gleb zasobnych w przyswajalne formy fosforu wynosi 38, a udział gleb o niskiej zawartości przyswajalnego potasu wynosi w powiecie wejherowskim 32%. Gleby powiatu wejherowskiego należą do gleb najuboższych w magnez w województwie pomorskim. Wśród największych zagrożeń dla gleb w analizowanym regionie wymienia się m.in.:  sąsiedztwo tzw. „dzikich wysypisk”,  odkrywkowe wydobycie surowców mineralnych,  degradację gleb wzdłuż odcinków dróg o dużym natężeniu ruchu,  pogarszanie stosunków wodnych w wyniku zaniedbań melioracyjnych,  erozję gleb na terenach pojeziernych o urozmaiconej rzeźbie terenu,  rozdrabnianie użytków rolnych, zanieczyszczenie gleb wynikające z rolnictwa10.

5.3.5. Wody powierzchniowe

Rzeka Reda swój bieg rozpoczyna na terenie gminy Łęczyce. Na początkowym odcinku płynie w kierunku północnym, by w rejonie Wejherowa zmienić kierunek na równoleżnikowy. Rzeka Reda, zgodnie z Mapą Podziału Hydrograficznego Polski, ma długość 50,6 km i uchodzi bezpośrednio do Zatoki Puckiej. Sieć prawobrzeżnych dopływów rzeki jest znacznie bardziej rozwinięta –rzeka Bolszewka z Gościciną i Cedron stanowią około 75% zlewni Redy. Całkowita długość sieci hydrograficznej w analizowanej zlewni wynosi ok. 241,4 km, a powierzchnia zlewni - ok. 638,5 km2. Do prawobrzeżnych dopływów rzeki Redy należą:  Dopływ ze Strzebielina (5,1 km),  Bolszewka (31,4 km),  Cedron (12,7 km),  Dopływ z polderu Rekowo (3,3 km). Natomiast do lewobrzeżnych dopływów rzeki Redy należą:  Dopływ spod Chynowia (6,7 km),  Kanał Kostkowo (10,1 km),  Dopływ z polderu Mrzezino (3,1 km). Ponadto, w analizowanej zlewni znajduje się również druga rzeka uchodząca bezpośrednio do Zatoki Puckiej – Zagórska Struga (28,7 km), która jest połączona z rzeką Redą Kanałem Łyskim. Jej dopływami są Cisowska Struga (10,9 km), oraz Dopływ z Bieszkowic (7,0 km). Hydrografię zlewni Redy przedstawiono na rysunku poniżej.

9 Kondracki J. „Geografia fizyczna Polski”, PWN, Warszawa, 1978 r. 10 Program Ochrony Środowiska dla powiatu wejherowskiego na lata 2004-2011, Wejherowo, 2003 r.

25 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 3. Hydrografia zlewni rzeki Redy (źródło: opracowanie własne na podstawie MPHP).

26 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Jednolite części wód powierzchniowych

Jednolita część wód (JCWP), zgodnie z definicją Ramowej Dyrektywy Wodnej to „oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych taki jak: jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych”. W zlewni rzeki Redy wyznaczono 8 JCWP rzecznych, których wykaz zestawiono w poniższej tabeli, a przestrzenne rozmieszczenie zaprezentowano na Rysunku 4.

Tabela 1. Jednolite części wód powierzchniowych rzecznych w zlewni rzeki Redy Aktualny Status Kod JCWP Nazwa JCWP Typ JCWP stan JCWP JCWP PLRW2000174786 Cedron 17 NAT DOBRY PLRW20001747839 Reda do Bolszewki 17 SZCW DOBRY Bolszewka do Strugi Zęblewskiej ze Strugą PLRW20001747844 17 NAT DOBRY Zęblewską i z jez. Lewinko Bolszewka od Strugi PLRW20001947849 19 SZCW DOBRY Zęblewskiej do ujścia Reda od Bolszewki do PLRW20001947891 19 SZCW ZŁY dopł. z polderu Rekowo Reda od dopł. z polderu PLRW20002247899 22 SZCW ZŁY Rekowo do ujścia PLRW20001747929 Zagórska Struga 17 SZCW DOBRY Gościcina z jez. Otalżyno i PLRW200017478489 17 SZCW DOBRY Wysokie źródło: „Ustalenie celów środowiskowych…”11

W zlewni rzeki Redy wyznaczono 3 typy rzek (Tabela 1):  Typ 17 – potok nizinny piaszczysty,  Typ 19 – rzeka nizinna piaszczysto-gliniasta,  Typ 22 – rzeka przyujściowa pod wpływem wód słonych. Dominującym typem rzek w zlewni są potoki nizinne piaszczyste (17), które stanowią ok. 60% wszystkich cieków w zlewni. Pod względem statusu, na obszarze analizowanej zlewni występuje 6 silnie zmienionych części wód (SZCW), oraz 2 naturalne części wód (NAT).

11 A. Hobot i inni: „Ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), podziemnych (JCWPd) i obszarów chronionych”, Gliwice, październik 2013 r.

27 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 4. Zlewnie jednolitych części wód powierzchniowych rzecznych na terenie zlewni Redy (źródło: opracowanie własne).

28 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Na terenie zlewni rzeki Redy występują również 3 JCW jeziorne, których wykaz przedstawiono w poniższej tabeli.

Tabela 2. Jednolite części wód powierzchniowych jeziornych w zlewni rzeki Redy Nazwa Stan/potencjał Aktualny Kod JCWP Typ JCWP Status JCWP JCWP ekologiczny stan JCWP co najmniej BRAK PLLW21057 Lewinko 3b NAT dobry stan OCENY ekologiczny dobry stan BRAK PLLW21058 Otalżyno 1b NAT ekologiczny OCENY Wysokie umiarkowany (Wysoka, stan PLLW21059 1b NAT ZŁY Wytczok, ekologiczny Wycztok) źródło: „Ustalenie celów środowiskowych…”

W zlewni rzeki Redy wyznaczono 2 typy jezior (Tabela 2):  1b - jeziora o niskiej zawartości wapnia, niestratyfikowane,  3b - jeziora o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, niestratyfikowane.

W analizowanej zlewni dominują jeziora o niskiej zawartości wapnia, niestratyfikowane (1b). Pod względem statusu, na obszarze zlewni Redy, wszystkie JCW jeziorne mają status naturalnej części wód (NAT).

Jakość wód powierzchniowych

Wyniki oceny stanu jednolitych części wód są danymi Inspekcji Ochrony Środowiska, uzyskanymi w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Ocena stanu jednolitych części wód rzek i sztucznych zbiorników zaporowych w 2012 roku wykonana została w oparciu o projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych oraz w oparciu o opracowane przez specjalistów z Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska „Wytyczne dla wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska w sprawie: - wykonania weryfikacji oceny jednolitych części wód powierzchniowych (rzek, zbiorników zaporowych, wód przejściowych i przybrzeżnych) za lata 2010 i 2011 - sporządzenia oceny dla jcw ww. kategorii za rok 2012”. Podstawą wykonania oceny były wyniki Państwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jakości wód rzek, wykonane przez specjalistów z wojewódzkich inspektoratów ochrony środowiska w latach 2010, 2011 i 2012. Przy czym wyniki z lat 2010 i 2011 uwzględniono w ocenie, w drodze dziedziczenia, przez co należy rozumieć przeniesienie wyników oceny elementów biologicznych (z dokładnością do pojedynczego elementu

29 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” biologicznego), fizykochemicznych, hydromorfologicznych oraz chemicznych na kolejny rok w przypadku, gdy nie były one objęte monitoringiem. Oceny stanu/potencjału ekologicznego dokonuje się na podstawie badań elementów jakości biologicznych, hydromorfologicznych oraz fizykochemicznych (na poziomie wyznaczonym przez dostępność i zakres danych). Oceny stanu chemicznego dokonuje się na podstawie wyników badań substancji priorytetowych i innych substancji zanieczyszczających. Analizując otrzymane wyniki (Tabela 1) zaobserwować można, iż w większości jednolite części wód rzecznych zlewni Redy charakteryzują się dobrym stanem ogólnym (ok. 75% JCWP). Zły stan odnotowano dla 2 JCWP w zlewni rzeki Redy. Podkreślić należy, iż wśród wymienionych JCWP, 7 było monitorowanych, a 1 JCWP została oceniona na podstawie przeprowadzonej procedury przeniesienia ocen. W przyjętej przez GIOŚ metodyce, jednolite części wód nieopomiarowane porównywane są do jednolitych części wód opomiarowanych na podstawie zidentyfikowanych cech określających stopień podobieństwa. Im większa jest zgodność ustalonych cech, tym lepszy jest stopień dopasowania wyniku oceny. Aktualne wyniki oceny stanu JCW jeziornych w zlewni rzeki Redy zaprezentowano w Tabeli 2. Stan jeziora Wysokie oceniony został jako zły. W przypadku pozostałych JCW jezior (Lewinko, Otalżyno) brak jest wyników oceny ogólnej stanu JCWP. Dokonano jednak oceny stanu ekologicznego, i tak odpowiednio jezioro Lewinko osiągnęło co najmniej dobry stan ekologiczny, a jezioro Otalżyno - dobry stan ekologiczny.

Obszary chronione wskazane dla ochrony wód powierzchniowych jak i podziemnych oraz w celu zachowania siedlisk i gatunków bezpośrednio uzależnionych od wody

Na podstawie art. 6 Ramowej Dyrektywy Wodnej, utworzono rejestr wszystkich obszarów wymagających szczególnej ochrony, w celu zachowania dobrego stanu znajdujących się tam wód powierzchniowych i podziemnych oraz dla utrzymania siedlisk i gatunków bezpośrednio uzależnionych od wody. W Polsce, zgodnie z transpozycją zapisów RDW do ustawy Prawo wodne (art. 113, ust. 4) dla każdego obszaru dorzecza sporządza się wykazy:  jednolitych części wód przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczona do spożycia,  obszarów przeznaczonych do ochrony gatunków zwierząt wodnych o znaczeniu gospodarczym,  jednolitych części wód przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych,  obszarów wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych,  obszarów narażonych na zanieczyszczenia związkami azotu, pochodzącymi ze źródeł rolniczych,

30 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, ustanowionych w ustawie o ochronie przyrody, dla których utrzymanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie.

Obszar zlewni rzeki Redy zlokalizowany jest w obrębie JCWPd o kodzie PLGW200013, która zgodnie z wykazem ZL-212 wyznaczona została jako jednolita część wód podziemnych przeznaczona do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. Na terenie zlewni rzeki Redy wyznaczono również 12 obszarów przeznaczonych do ochrony siedlisk lub gatunków, dla których utrzymywanie lub poprawa stanu wód jest ważnym czynnikiem w ich ochronie:  PLB220007 - Puszcza Darżlubska,  PLH220016 - Mawra Bagno Białe,  PLH220020 - Pełcznica,  PLH22032 - Zatoka Pucka i Półwysep Helski,  PLH220019 - Orle,  PLB220006 - Lasy lęborskie,  PLB1220005 - Zatoka Pucka,  Trójmiejski Park Krajobrazowy,  Rezerwat przyrody Lewice,  Rezerwat przyrody Beka,  Rezerwat przyrody Mechelińskie Łąki,  Rezerwat przyrody Pełcznica.

W obrębie analizowanej zlewni nie wyznaczono jednolitych części wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (wykaz ZL-1), jednolitych części wód powierzchniowych przeznaczonych do celów rekreacyjnych, w tym kąpieliskowych (wykaz RK-1), jak również obszaru narażonego na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych. W przypadku wykazu obszarów wrażliwych na substancje biogenne pochodzenia komunalnego, stanowiącego element wdrażania dyrektywy 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 r. dot. oczyszczania ścieków komunalnych, zasięg występowania obszaru obejmuje teren całego kraju.

5.3.6. Wody podziemne

Zgodnie z podziałem regionalnym zwykłych wód podziemnych wg Paczyńskiego, zlewnia Redy [region wodny Dolnej Wisły] znajduje się w obrębie dwóch regionów

12 Wykaz ZL-2: wykaz jednolitych części wód podziemnych przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia

31 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” hydrogeologicznych: Region pomorski (V) oraz Region Gdański (IV)13. Większość obszaru znajduję się w zasięgu Regionu IV Gdańskiego.

Według podziału A.S. Kleczkowskiego14 obszar zlewni Redy znajduje się w obrębie dwóch udokumentowanych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: GZWP nr 111 Subniecka Gdańska (zbiornik kredowy) oraz GZWP nr 110 Pradolina Kaszuby i rzeka Reda (zbiornik czwartorzędowy). Zasięg granic zbiorników w obszarze zlewni przedstawia Rysunek 5.

Rysunek 5. Zasięg GZWP nr 110 Pradolina Kaszuby i rzeka Reda oraz GZWP nr 111 Subniecka Gdańska w Zlewni Redy (źródło: opracowanie własne).

13 Paczyński B., Atlas hydrogeologiczny Polski części Zasoby, jakość i ochrona zwykłych wód podziemnych, PG, Warszawa, 1995 r. 14Kleczkowski A.S. Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000, Kraków, 1990 r.

32 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Pradolina Redy razem z tarasem nadmorskim, zachodnią częścią delty Wisły w zasięgu Żuław Gdańskich i Zatoką Gdańską stanowią strefę drenażu wód podziemnych gdańskiego systemu wodonośnego. Warunki występowania wód podziemnych w piętrze kredowym i paleogeńsko – neogeńskim (trzeciorzędowym) na obszarze drenażu lądowego wykazują dość istotne zróżnicowanie. W pradolinie Redy, która znajduje się w północnej części zbiornika artezyjskiego, strop utworów kredy układa się na rzędnych około 100 m p.p.m. i zbudowany jest z margli i wapieni. Ich miąższość wynosi około 50 m. Niżej występują drobnoziarniste piaski glaukonitowe o miąższości wynoszącej ponad 100 m. Piętro paleogeńsko-neogeńskie (trzeciorzędowe) w strefie drenażu, podobnie jak w strefie zasilania, związane jest z piaszczystymi osadami oligocenu i miocenu, które stanowią dwa poziomy wodonośne. Poziom oligoceński ma szeroki zasięg w Pradolinie Redy oraz na tarasie nadmorskim i występuje tam w sposób ciągły. Jego strop w pradolinie układa się na rzędnych około 70 m. Miąższość warstwy wodonośnej zmienia się od 5 do 25 m. Poziom mioceński w pradolinie Redy nie ma ciągłego rozprzestrzenienia i jego występowanie związane jest z wyniesieniem utworów tego wieku, które występują na rzędnych od 10 do 35 m p.p.m.. Ich miąższość nie przekracza kilkunastu metrów. W pradolinie Redy w piętrze czwartorzędowym występuje jedna holoceńsko – plejstoceńska warstwa wodonośna, związana z osadami wodnolodowcowymi i rzecznymi. Utworzona jest z piasków o różnej granulacji, często z domieszką żwirów i otoczaków. Ich miąższość jest zmienna i zawiera się w przedziale 20 do 50 m. Parametry hydrogeologiczne warstwy są bardzo dobre. Na znacznej części terenu wody piętra czwartorzędowego są pozbawione nadkładu osadów słabo przepuszczalnych, stąd w znacznym stopniu narażone są na wpływy z powierzchni terenu. Osady wodonośne wypełniające pradolinę związane są z utworami zlodowacenia wisły i środkowopolskiego oraz holoceńskimi i występują niezgodnie w stosunku do przyległych wysoczyzn morenowych. W strefie krawędziowej czwartorzędowe oraz mioceńsko-oligoceńskie poziomy wodonośne Pojezierza Kaszubskiego bezpośrednio kontaktują się z utworami czwartorzędowymi Pradoliny. Z uwagi na korzystne właściwości hydrogeologiczne warstwy wodonośnej i intensywne zasilanie od strony Pojezierza Kaszubskiego, pradolina Redy należy do najzasobniejszych czwartorzędowych zbiorników wód podziemnych w Polsce15.

GZWP nr 110 Pradolina Kaszuby i rzeka Reda Główny Zbiornik Wód Podziemnych został wydzielony na obszarze dna pradoliny i związany jest z utworami czwartorzędowymi reprezentowanymi przez piaszczysto- żwirowe utwory wodnolodowcowe. Generalnie zbiornik stanowi wąską strukturę hydrogeologiczną oddzielającą Pojezierze Kaszubskie od Wysoczyzny Żarnowieckiej, a także kęp nadmorskich. Zasilanie tego zbiornika odbywa się poprzez spływ wód podziemnych po stromych stokach, wsiąkających w piaszczyste utwory aluwialne

15 red. Bohdan Kozerski „Gdański system wodonośny”, 2007

33 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” pradoliny. Zwierciadło wód zbiornika stabilizuje się stosunkowo płytko i nachylone jest w kierunku rzeki Redy oraz Zagórskiej Strugi. Miąższość poziomu wodonośnego wynosi od 20 do 35 m.

GZWP nr 111 Subniecka Gdańska Główny Zbiornik Wód Podziemnych związany jest z kredowymi warstwami wodonośnymi, zalegającymi na dużych głębokościach. Ze względu na utrudnione warunki zasilania i odnawialności wód podziemnych, szacunkowe zasoby dyspozycyjne zbiornika są stosunkowo niskie i wynoszą ok. 4000 m3/h16.

Jednolite części wód podziemnych

Zgodnie z podziałem na jednolite części wód podziemnych obszar zlewni Redy stanowi część jednej JCWPd tj. PLGW200013. W oparciu o dane z PSH, ocena stanu wód podziemnych (stan na rok 2012) pod względem ilościowym, jak i jakościowym wskazuje na stan dobry17. Granice zlewni Redy na tle jednolitych części wód podziemnych przedstawia Rysunek 6.

16 http://www.pgi.gov.pl/pl/wody-podziemne-pomorza.html 17 Nowicki Z., Charakterystyka wód podziemnych zgodnie z zapisami załącznika II.2 Ramowej Dyrektywy Wodnej, PIG, Warszawa, 2013 r.

34 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 6. Granice zlewni Redy na tle jednolitej części wód podziemnych (źródło: opracowanie własne).

5.3.7. Klimat i jakość powietrza

Pod względem klimatycznym obszar zlewni Redy położony jest w krainie klimatycznej wybrzeża Zatoki Gdańskiej. Obszar ten, ze względu na znajdowanie się w zasięgu oddziaływania termicznego zbiornika morza Bałtyckiego, charakteryzuje się wydłużonymi okresami przejściowymi – przedwiośnia i przedzimia. Ponadto wyróżniającymi się cechami tego klimatu są małe amplitudy roczne, miesięczne i dobowe temperatur, niskie maksymalne i wysokie minimalne temperatur powietrza, opóźnienia termiczne pór roku, niższe temperatury wiosną w stosunku do jesieni, jak również silne wiatry w większości z sektora zachodniego.

35 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Opady atmosferyczne na przedmiotowym obszarze są stosunkowo wysokie i kształtują się one od około 740 mm w zlewni Redy do około 770 mm w zlewni Zagórskiej Strugi. Najwyższe opady atmosferyczne odnotowuje się w miesiącach lipiec, sierpień i listopad, z kolei najniższe w miesiącu lutym, marcu i kwietniu. Zaleganie pokrywy śnieżnej na omawianym terenie wynosi ok 76 – 80 dni.

Charakterystycznym elementem klimatu jest również występowanie silnych wiatrów i bryzy morskiej, wynikające z niedalekiego położenia zlewni w stosunku do brzegu morskiego (tzw. zjawiska anemometryczne). Nasilenie wiatrów o znacznych prędkościach, odnotowuje się szczególnie w okresie jesiennym i zimowym. Są to wiatry głównie z kierunku zachodniego i północno-zachodniego.

Z uwagi na morfologię terenu wyróżnia się dwa podstawowe typy klimatu lokalnego: klimat związany z wysoczyznami: Żarnowiecką i Pojezierza Kaszubskiego oraz Pradoliny Redy-Łeby. Klimat w obrębie pradoliny Redy-Łeby charakteryzuje się występowaniem wiatrów o znacznych prędkościach dochodzących do 10-15m/s, dużą wilgotnością powietrza – wyższą o około 10% od występujących na wysoczyznach, wyższymi temperaturami powietrza i niższymi jego średnimi amplitudami, brakiem wyraźnego zróżnicowania topoklimatycznego oraz predyspozycją do powstawania inwersji typu spływowego, zastoisk zimnego i mroźnego powietrza oraz mgieł radiacyjnych. Obszar pradoliny jest dobrze przewietrzany, co poprawia jego odporność na zanieczyszczenia pyłowe i gazowe wprowadzane do atmosfery.

Z kolei, klimat wysoczyzn charakteryzuje się wyższymi opadami w stosunku do obszaru pradoliny o ok. 50-150 mm, znacznym zróżnicowaniem topoklimatycznym uzależnionym od pokrycia terenu i ekspozycji stoków, niższymi temperaturami powietrza i wyższymi jego średnimi amplitudami rocznymi temperatur, dłuższym okresem zalegania pokrywy śnieżnej (o ok. 4 dni) oraz brakiem inwersji termicznych typu spływowego i tworzenia się zastoisk chłodnego powietrza18.

Jakość powietrza

Na obszarze zlewni Redy znajduje się jedna stacja monitoringu jakości powietrza zlokalizowana w Wejherowie na pl J. Wejhera. Na stacji prowadzony jest monitoring następujących parametrów: pył zawieszony PM10, benzen, benzo(α)piren, arsen, kadm, nikiel, ołów. Jest to rodzaj stacji, w której pomiar nie jest wykonywany automatycznie, a manualnie.

Zlewnia Redy położona jest w obrębie dwóch stref, które zostały wydzielone w celu wykonania oceny jakości powietrza w województwie pomorskim. Pierwsza strefa to strefa Aglomeracji trójmiejskiej (Gdańsk, Gdynia, Sopot), z kolei druga strefa to strefa

18 Staszek W., Kistowski M. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wejherowo, Warszawa-Gdańsk, 1999 r.

36 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” pomorska, obejmująca swoim zasięgiem pozostałą część województwa pomorskiego. Oceny dokonano oddzielnie dla każdego zanieczyszczenia, z uwagi na:

 ochronę zdrowia ludzi (benzen, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ozot, tlenek węgla, pył zawieszony PM10 i PM2,5 oraz ołowiu, arsenu i benzo(α)pirenu w pyle zawieszonym PM10);  ochronę roślin (dwutlenek siarki, tlenki azotu, ozon).

Analizę danych monitoringowych wykonał Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Gdańsku. Z uwagi na oceniane parametry zanieczyszczeń, strefa pomorska została zaklasyfikowana do klasy A. Ze względu na pył zawieszony PM10 i PM2,5 oraz benzo(α)piren, strefę zaliczono do klasy C. Uwzględniając wszystkie oceniane parametry zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, strefa druga, jaką jest Aglomeracja trójmiasta – została zaklasyfikowana do klasy A, jedynie ze względu na przekroczenia benzo(α)pirenu, zaliczono ją do klasy C. Największe stężenia tego związku odnotowywane są w okresie grzewczym, kiedy to źródłem jego emisji stają się paleniska domowe ogrzewane paliwami stałymi. W okresie letnim stężenia benzo(a)pirenu praktycznie spadają do zera19. Generalnie stwierdza się, że w rejonie zlewni stan jakości powietrza jest dobry i bardzo dobry.

5.3.8. Krajobraz

Zlewnia rzeki Redy położona jest na obszarze trzech makroregionów: Pobrzeże Koszalińskie (313.4), Pobrzeże Gdańskie (313.5) oraz Pojezierze Wschodniopomorskie (314.5). W przeważającej części obszar zlewni znajduje się w zasięgu mezoregionu Pojezierze Kaszubskie (314.51). Wschodnia część zlewni położona jest w mezoregionie Pobrzeże Kaszubskie (313.51), natomiast jej północna część w mezoregionie Pradoliny Łeby i Redy (313.46) i Wysoczyzna Żarnowiecka (313.45). Przebieg granic poszczególnych mezoregionów w granicach zlewni Redy przedstawia poniższy rysunek.

19 Macczak Z. in. Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport za rok 2013r., Gdańsk 2014 r.

37 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 7. Mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego w granicach zlewni Redy (źródło: opracowanie własne).

38 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Ze względu na położenie geograficzne krajobraz zlewni Redy jest urozmaicony i charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem hipsometrycznym oraz bogactwem form morfogenetycznych. Najwyższe wzniesienie wynoszące ok. 225 m npm znajduje się na wysoczyźnie Pojezierza Kaszubskiego, natomiast największe obniżenie terenu (poniżej 10 m n.p.m ) zlokalizowane jest w dolinie Piaśnicy.

Pradolina Redy-Łeby jest wyraźną formą dolinną rozdzielającą dwie wysoczyzny: Żarnowiecką oraz Pojezierza Kaszubskiego. W jej centralnej części dno zalega na poziomie ok. 30 m n.p.m., natomiast w rejonach krawędzi wysoczyzn osiąga od 35 do 40 m n.p.m. Większy obszar zlewni znajduje się w zasięgu wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego, położonej na południe od Pradoliny Redy-Łeby. Ten rozległy obszar wysoczyznowy to przede wszystkim morena denna falista i pagórkowata z wieloma zagłębieniami wytopiskowymi i wzgórzami moreny czołowej. Jej powierzchnia nachylona jest w kierunku północnym oraz północno-zachodnim i zalega ona na wysokości od około 100 m n.p.m. w okolicach Góry, Gościcina i Gowina do około 170- 180 m n.p.m w rejonie Łężyc i Bieszkowic. Deniwelacje terenu dochodzą do około 10 m, czasem około 20 m, przy łagodnych spadkach nieprzekraczających na ogół 6°. Najbardziej zróżnicowanym obszarem morfometrycznym stanowi strefa krawędziowa miedzy wysoczyzną, a obniżeniem pradoliny, w obrębie której znajduje się wiele, różnej wielkości, dolin erozyjnych, takich jak Dolina Bolszewki i Gościciny, Cedronu i Zagórskiej Strugi. Strefa ta charakteryzuje się dużymi deniwelacjami terenu często dochodzącymi do 60-70 m przy kątach nachyleń osiągających wartości rzędu 20 – 30°, a nawet do około 40° 20.

5.3.9. Zasoby naturalne

W oparciu o dane uzyskane z portalu MIDAS prowadzonego przez Państwowy Instytutu Geologiczny, w granicach zlewni Redy znajdują się następujące udokumentowane złoża kopalin:  złoża kruszywa naturalnego (Chmieleniec, Dąbrówka, Donimierz, Głazica, Gościcino, Gowino, Góra II, Góra V, Jęczewo, Kamień I, Orle I, Przetoczyno, Robakowo, Strzebielino II i III, Szemud, Tadzino, Ustarbowo, Zamostne, Zelewo, Zelewo I, Zielnowo);  złoża kredy jeziornej (Orle_Wejherowo, Kniewo, Góra IV);  złoża soli kamiennej (Mechelinki). W obszarze zlewni Redy zdecydowanie przeważają złoża kruszywa naturalnego tj. piasków i żwirów. Rozmieszczenie złóż w granicach zlewni Redy ilustruje Rysunek 8.

20 Staszek W., Kistowski M. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wejherowo, Warszawa-Gdańsk, 1999 r.

39 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 8. Granice złóż w zlewni Redy (źródło: opracowanie własne).

40 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Na obszarze zlewni prowadzona jest również eksploatacja kredy jeziornej, będącej osadem wieku czwartorzędowego. Genetycznie związana jest z osadami pojeziornymi ostatniego zlodowacenia. Swoje zastosowanie znajduje w rolnictwie jako nawóz wapniowy. Często jej nagromadzenia występują w spągu złóż torfu. Złoża kredy jeziornej dokumentowane są do głębokości 10 m, przy minimalnej miąższości złoża wynoszącej 1 m, grubości nadkładu 2,5 m, maksymalnym stosunku grubości nadkładu do miąższości złoża 0,3 oraz minimalnej zasadowości ogólnej w przeliczeniu na CaO 40 % 21. W oparciu o opracowanie „Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2012 r.”, przedstawiono wykaz zasobów wybranych złóż kopalin znajdujących się w obszarze zlewni Redy – Tabela 3.

Tabela 3. Wykaz wybranych zasobów złóż znajdujących się w granicach zlewni Redy

Nazwa Stan Zasoby Nazwa Wydobycie Złoża Jednostka zagospodarowania geologiczne kopaliny przemysłowe w 2012r. [powiat] złoża bilansowe

Sól Mechelinki* tys t eksploatowane 2 974 053 346 150 595 kamienna [pomorskie]

eksploatacja złoża Kniewo zaniechana 261,60 - - [wejherowski] złoże eksploatowane Góra IV okresowo 73,70 - - [wejherowski] Kreda tys. t jeziorna Orle eksploatacja złoża Wejherowo zaniechana 16 030,00 - - [wejherowski] Orle eksploatacja złoża Wejherowo II 17,00 - - zaniechana [wejherowski] Chmieleniec złoże rozpoznane 285 - - [wejherowski] szczegółowo Dabrówka złoże eksploatowane 91 17 [wejherowski] okresowo Donimierz I złoże eksploatowane 1 010 1 010 - [wejherowski] okresowo Donimierz II złoże rozpoznane 197 - - [wejherowski] szczegółowo Kruszywa naturalne - Głazica ** tys. t eksploatowane 4 148 2 593 73 piaski i [wejherowski] żwiry Głazica III** eksploatowane 2 284 2 284 119 [wejherowski] Głazica IV eksploatowane 2 355 2 355 35 [wejherowski] Gościcino eksploatacja złoża 386 - - [wejherowski] zaniechana Gowino** eksploatacja złoża 189 [wejherowski] zaniechana

21 Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.XII.2012r., PIG, Warszawa, 2013 r.

41 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Nazwa Nazwa Jednostka Stan Zasoby Wydobycie kopaliny GowinoZłoża II** zagospodarowania w 2012r. eksploatacja złoża [wejherowski] - - - [powiat] zaniechanazłoża Gowino III [wejherowski] eksploatowane 60 - 14

Gowino V złoże rozpoznane [wejherowski] 442 - - szczegółowo

Góra II** eksploatacja złoża 5 - - [Wejherowo] zaniechana Góra V złoże rozpoznane 2 977 - - [Wejherowo] szczegółowo Kamień I eksploatowane 1 723 1 723 95 [wejherowski] Orle I eksploatacja złoża 26 - - [wejherowski] zaniechana Przetoczyno eksploatowane 771 771 95 [wejherowski] Robakowo eksploatowane 781 382 5 [wejherowski] Strzebielino II eksploatowane 115 - 4 [wejherowski] Strzebielino złoże eksploatowane III 86 - - okresowo [wejherowski] Szemud eksploatacja złoża 171 171 - [wejherowski] zaniechana Szemud I eksploatowane 1 823 1 823 26 [wejherowski] Tadzino eksploatowane 5 081 5 081 191 [wejherowski] Ustarbowo eksploatacja złoża 56 - - [wejherowski] zaniechana Ustarbowo I** eksploatowane 395 - 34 [wejherowski] Zamostne złoże rozpoznane 460 - - [wejherowski] szczegółowo Zelewo eksploatowane 366 366 19 [wejherowski] Zelewo I [wejherowski] eksploatowane 480 - 15

Zielnowo [wejherowski] eksploatowane 257 - 33

Zielnowo I złoże rozpoznane 926 - - [wejherowski] szczegółowo *dane zasobowe dotyczą całej powierzchni złoża, pomimo, iż w obrębie zlewni znajduje się jego fragment ** złoża zawierające żwir

42 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

5.3.10. Obszary chronione, flora, fauna

Zlewnia rzeki Redy jest bardzo cenna pod względem przyrodniczym, również z uwagi na koncentrację ekosystemów wodnych i od wody zależnych, z którymi związana jest unikatowa flora i fauna. Na analizowanym terenie ustanowiono szereg form ochrony przyrody, których celem jest przede wszystkim utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, a także zachowanie ich różnorodności biologicznej. Głównym aktem prawnym, regulującym system ochrony przyrody w Polsce jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013 r., poz. 627 ze zm.).

Zgodnie z zapisami w/w ustawy, formami ochrony przyrody w Polsce są: 1) parki narodowe; 2) rezerwaty przyrody; 3) parki krajobrazowe; 4) obszary chronionego krajobrazu; 5) obszary Natura 2000; 6) pomniki przyrody; 7) stanowiska dokumentacyjne; 8) użytki ekologiczne; 9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe; 10) ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.

Na terenie zlewni rzeki Redy ustanowiono następujące formy ochrony przyrody:  3 parki krajobrazowe:  Kaszubski Park Krajobrazowy,  Nadmorski Park Krajobrazowy,  Trójmiejski Park Krajobrazowy.  6 rezerwatów przyrody:  Lewice,  Gałęźna Góra,  Cisowa,  Mechelińskie Łąki,  Pełcznica,  Beka.  4 obszary ochronionego krajobrazu:  Puszczy Darżlubskiej,  Pradoliny Redy – Łeby,  Choczewsko – Saliński,  Doliny Łeby.  3 obszary Natura 2000 (OSO):  Zatoka Pucka,  Lasy Lęborskie,  Puszcza Darżlubska.

43 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 9 obszarów Natura 2000 (SOO):  Orle,  Dolina Górnej Łeby,  Opalińskie Buczyny,  Wejherowo,  Biała,  Mechowiska Zęblewskie,  Zatoka Pucka i Półwysep Helski,  Bezlist koło Gniewowa.

Wybrane formy ochrony przyrody na terenie zlewni rzeki Redy przedstawiono na poniższym rysunku.

44 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Rysunek 9. Wybrane formy ochrony przyrody na terenie zlewni rzeki redy (źródło: opracowanie własne na podstawie: „Ustalenie celów środowiskowych…”).

45 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Większość obszarów Natura 2000 w analizowanej zlewni, wszystkie parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, większość rezerwatów przyrody regionu zawierają ekosystemy wodne lub zależne od wody. Ochrona warunków wodnych w ich różnych aspektach jest tym samym kluczowa dla funkcjonowania sieci form ochrony przyrody w zlewni. W dalszej części opracowania scharakteryzowano więc kluczowe formy ochrony przyrody, chroniące ekosystemy wodne i od wody zależne, skupiając się na obszarach Natura 2000. Przy opisie pominięto obszary zazębiające się nieznacznie z granicami zlewni, a leżące w zasadzie w innych zlewniach.

PLB220005 Zatoka Pucka: obszar obejmuje Zatokę Pucką i część głębszych wód Zatoki Gdańskiej rozciągających się na wschód od niej. W skład obszaru wchodzą również łąki nadmorskie koło Osłonina i Rewy. Wśród gatunków zależnych od wody, obszar ważny w szczególności dla migrujących i zimujących ptaków wodnych rożnych gatunków (siewki, łyski, czernice, kormoran, nurogęś, łabędzie, krzyżówka, lodówka, ogorzałka, gągoł), a także lęgowego ohara, krwawodzioba, żurawia, cyranki i pliszki cytrynowej.

PLH220019 Orle: jest to najlepiej zachowany fragment torfowiska nawapiennego w Pradolinie Redy, wykształcony na grubych pokładach gytii i kredy jeziornej. Charakteryzuje się bogatą mozaiką zbiorowisk łąkowych i żyznych torfowisk przejściowych. Występują tu zróżnicowane siedliskowo i florystycznie zbiorowiska szuwarów turzycowych.

PLH220020 Pełcznica: obszar ten obejmuje grupę cennych jezior oligotroficznych i lobeliowych, otoczonych lasami. Wśród nich znajdują się zagłębienia bezodpływowe zajęte przez śródleśne jeziora lobeliowe (dobrze zachowane) Pałsznik i Wygoda oraz jezioro Krypko. Jeziora charakteryzują się oligotroficznym środowiskiem wodnym o specyficznych właściwościach fizykochemicznych i rzadkimi zbiorowiskami roślinnymi. W bezpośrednim otoczeniu jezior występują torfowiska wysokie i przejściowe, w części porośnięte borami i brzezinami bagiennymi.

PLH220099 Opalińskie Buczyny: ostoja obejmuje unikatowe w skali kraju i niżu europejskiego, a przy tym dobrze zachowane, zbiorowiska źródliskowe. Bardzo cenne są też łęgi olszowo-jesionowe i jesionowo-wiązowe na trawertynach. Na uwagę zasługuje znaczny obszar niewiele zniekształconych lasów bukowych, w tym żyznej buczyny pomorskiej.

PLH220016 Biała: fragment lasu obejmujący kompleks buczyn - kwaśnej i żyznej oraz kwaśnej dąbrowy, z pasami grądu subatlantyckiego i niewielkimi pasami boru bagiennego wokół oczek torfowiskowych oraz łęgu w kilku dolinkach. Występuje tu bogata populacja mchu – bezlistu okrywowego Buxbaumia viridis, rosnącego tu głównie na murszejącym drewnie.

46 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

PLH220075 Mechowiska Zęblewskie: mokradłowa (wartościowa) część ostoi wypełnia rozległą nieckę terenową, otoczoną przez łagodne stoki zajęte przez pola uprawne, pastwiska, a w północnej części - drzewostany sosnowe najprawdopodobniej na glebach. Mechowiska Ząblewskie są w przeważającej części układem wtórnym, powstałym wskutek antropogenicznego zaniku jeziora i gospodarki łąkarskiej. Walory przyrodnicze tego obszaru to: stale wysoki poziom wody, gwarantujący występowanie siedlisk bagiennych i torfowiskowych, znaczący udział siedliska 7230 oraz występowanie siedliska 7140, mozaikowa struktura różnorodnych biocenoz i biotopów, masowe występowanie mchów torfowców, występowanie gatunków roślin zagrożonych i chronionych, w tym zwłaszcza obfite populacje Polemonium coeruleum, Epipactis palustris.

PLH220032 Zatoka Pucka i Półwysep Helski: obszar obejmuje Półwysep Helski wraz z Zatoką Pucką Wewnętrzną oraz fragmentem wybrzeża od Władysławowa do Mechelinek (Kępy Oksywskie). Rzeźba terenu jest efektem działania lądolodu, zmodyfikowana przez współczesne procesy morfogenetyczne. Obszar ważny dla zachowania dużej, płytkiej zatoki morskiej i związanych z nią morskich biotopów, w jedynym miejscu występowania siedliska 1160 w Polsce. Łącznie zidentyfikowano tu 15 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Duża różnorodność zbiorowisk roślinnych oraz występowanie rzadkich (często w postaci odrębnych podgatunków i odmian), często reliktowych, gatunków flory i fauny, związanych ze specyficznymi, nadmorskimi warunkami siedliskowymi.

EKOSYSTEMY (SIEDLISKA PRZYRODNICZE)

Poniżej zaprezentowano opis ekosystemów (siedlisk przyrodniczych) zależnych od wód, występujących w granicach zlewni rzeki Redy:  Ujścia rzek - Estuaria (1130) – siedlisko to występuje w ujściowym odcinku rzeki Redy. Ujścia rzek bałtyckich określane są jako podtyp estuarium ze względu na brak pływów, przy jednoczesnym podchodzeniu wód morskich w górę rzeki (podobnie jak w morzach pływowych), ale spowodowanym energią wiatrową (tzw. cofki). W celu ochrony terenów ujściowych bardzo ważne jest zachowanie w całym biegu rzeki naturalnych warunków hydrologicznych, ograniczenie dopływu do rzek substancji biogenicznych i toksycznych, zachowanie naturalnych walorów przyrodniczych. Chronione w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Duże płytkie zatoki (1160) – Zatoka Pucka, stanowiąca w całości obszar Natura 2000 wyznaczony m. in. dla ochrony tego siedliska. Jest to akwen osłonięty o ograniczonej wymianie wód z Zatoką Gdańską, stąd też jest szczególnie podatna na wpływ eutrofizacji. Ochrona wymaga m. in. zapewnienia czystości wód wnoszonych z lądu.

47 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 Kidzina na brzegu morskim (1210) – halofilne i nitrofilne zbiorowiska roślin jednorocznych na wałach plażowych utworzonych z materiału organicznego. Zalecana jest ochrona bierna, polegająca na nieuprzątaniu kidziny. Chroniona w szczególności w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Klify nadmorskie na wybrzeżu Bałtyku (1230) – odcinki wybrzeża klifowego. Ochrona wymaga zachowania naturalnej dynamiki. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Solniska nadmorskie (1330) –halofilne łąki, pastwiska i szuwary, rozwijają się zwykle w nisko położonych, zatorfionych miejscach, podlegających wpływom wód morskich. Występują nad Zatoką Pucką, chronione w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Jeziora lobeliowe (3110) – miękkowodne jeziora oligotroficzne; specyficzny ekosystem z unikatowymi, wskaźnikowymi gatunkami roślin wodnych. Bardzo wrażliwe na jakiekolwiek zanieczyszczenia, wymagania ochrony wykraczające poza „dobry stan ekologiczny wód”. W analizowanej zlewni jeziora te występują dość licznie, z czego wynika szczególna odpowiedzialność za ten typ siedliska. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Pełcznica.  Jeziorka dystroficzne (3160) – jeziorka występujące zwykle w kompleksach z torfowiskami, ekosystemy o specyficznej ekologii. Wrażliwe na wszelkie zanieczyszczenia i na użytkowanie rybackie. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Biała, Pełcznica.  Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (6410) – specyficzny typ łąk o unikatowej florze, wykształcający się pod wpływem szczególnego reżimu użytkowania i zmiennowilgotnych warunków wodnych. Zachowanie takich warunków wodnych jest kluczowe dla ich ochrony. Wymienione jako przedmiot ochrony w obszarach Natura 2000: Dolina Górnej Łeby, Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Żywe torfowiska wysokie (7110) – unikatowy i priorytetowy typ siedliska. Ochrona bezwzględnie uwarunkowania zachowaniem naturalnych warunków wodnych i brakiem odwodnień, w tym także zachowaniem podpierającego wody w torfowisku zwierciadła wód podziemnych. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Biała, Pełcznica.  Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140) – typ torfowisk uzależniony zwykle od płytkich wód podziemnych, rozpowszechniony w krajobrazie młodoglacjalnym. Ochrona warunkowana zachowaniem warunków wodnych, w tym horyzontu płytkich wód podziemnych. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Biała, Mechowiska Zęblewskie.  Przygiełkowiska (7150) –unikatowy typ siedliska przyrodniczego, występującego jako płytkie mokre zagłębienia z charakterystyczną roślinnością, albo też w kompleksach z torfowiskami. Ochrona zależy od bezwzględnego zachowania horyzontu płytkich wód podziemnych. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Pełcznica.  Źródliska petryfikujące (7220) – źródła o wodzie wapiennej, z której wytrącają się trawertyny; charakterystyczna roślinność. Ochrona warunkowana ochroną

48 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

wód podziemnych różnych warstwy, w dodatku na rozległym i trudnym do ustalenia obszarze alimentacyjnym. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Dolina Górnej Łeby.  Torfowiska alkaliczne (7230) – unikatowy typ torfowisk związany z zasilaniem poligenicznym z wód podziemnych. Powstają w miejscach wycieku wód podziemnych zawierających różne ilości jonów zasadowych (głównie wapnia). Siedlisko jest stale wysycone wodą, poziom wód gruntowych jest zbliżony do poziomu gruntu (jest równy z nim, trochę wyższy lub nieznacznie niższy) i stosunkowo stabilny. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Dolina Górnej Łeby, Orle, Zatoka Pucka i Półwysep Helski, Mechowiska Zęblewskie.  Bory i lasy bagienne (91D0) – oligo- i mezotroficzne lasy na torfach - rozproszone w całym regionie. Ochrona uwarunkowana zachowaniem lub odtworzeniem bagiennych warunków wodnych i nie odwadnianiem. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Biała, Pełcznica, Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (91E0) – lasy dolin rzecznych, uwarunkowane zwykle okresowymi zalewami wodami rzecznymi albo stałym wpływem płytkich wód podziemnych związanych z wodami rzecznymi, ew. także zasilaniem źródliskowym. Ochrona wymaga zachowania naturalnego reżimu hydrologicznego rzek, w tym prawdopodobieństwa stanów wysokich, w przypadku form źródliskowych – także ochrony wód podziemnych różnych warstw, w dodatku na rozległym i trudnym do ustalenia obszarze alimentacyjnym. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Dolina Górnej Łeby, Biała, Opalińskie Buczyny.  Łęgi dębowe, wiązowe i jesionowe (91F0) – lasy dolin dużych rzek uwarunkowane rzadkimi zalewami tylko przy najwyższych stanach; w mniejszych dolinach także warunkowane wilgotnością siedlisk. W dolinach dużych rzek ochrona wymaga zachowania naturalnego reżimu hydrologicznego rzek, w tym prawdopodobieństwa stanów wysokich. Nad małymi rzekami ochrona warunkowana zachowaniem wilgotności siedliska; w przypadku form źródliskowych – także ochrony wód podziemnych różnych warstw. Chronione w szczególności w obszarach Natura 2000: Opalińskie Buczyny.

FLORA Zlewnia rzeki Redy, w związku z dużym zróżnicowaniem siedlisk, charakteryzuje się dużym bogactwem florystycznym. Na terenie zlewni występują 2 ostoje roślinne tzw. IPA - Important Plant Areas. Jest to europejska sieć obszarów o szczególnym znaczeniu dla zachowania różnorodności gatunkowej wszystkich grup flory i fitocenoz Europy. Obejmując obiekty o znaczeniu europejskim, sieć odzwierciedla i chroni zarazem najważniejsze elementy tożsamości szaty roślinnej poszczególnych regionów. Na analizowanym terenie występują ostoje:22

22 http://www.ib-pan.krakow.pl/ipa/ipa-spis.htm - strona internetowa sieci obszarów IPA

49 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 Orle (numer kodowy IPA: PL018): jest to fragment torfowiska nawapiennego w Pradolinie Redy, wykształcony na grubych pokładach gytii i kredy jeziornej. Charakteryzuje się bogatą mozaiką zbiorowisk łąkowych i żyznych torfowisk przejściowych, będącą wyrazem zróżnicowania występujących tu siedlisk. Zespoły Juncetum subnodulosi i Cirsio-Polygonetum (przy wschodniej granicy swojego zasięgu) w postaci nawapiennej, stanowią najlepiej zachowane i największe powierzchniowo zasoby tych syntaksonów na Pomorzu. Na obszarze ostoi do niedawna występowały rzadkie zbiorowiska związane z torfowiskami wapiennymi - Cladietum marisci i Orchido-Schoenetum nigricantis. Obecnie występują tu zróżnicowane siedliskowo i florystycznie zbiorowiska szuwarów turzycowych. Ponad 15% obszaru ostoi zajmują 4 typy siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej.  zagrożone gatunki: Liparis loeselii (L.) Rich., Saxifraga hirculus L. - ostatnio nie potwierdzone,  zagrożone siedliska (kryteria C) wg załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (FFH) (kod i nazwa): 6410 Zmiennowilgotne łąki trzęślicowe (Molinion caeruleae incl. Juncetum acutiflori), 6510 Niżowe łąki kośne, 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (głównie zbiorowiska z rzędów Scheuchzerietalia palustris i Caricetalia nigrae), 7230 Nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk.  Pełcznica (numer kodowy IPA: PL019): obszar ostoi charakteryzuje się dobrze zachowanymi jeziorami lobeliowymi z charakterystyczną roślinnością, a także torfowiskami z wieloma cennymi gatunkami roślin, w tym: zagrożonymi, reliktowymi i objętymi w Polsce ochroną prawną. Wyróżnionych na tym obszarze 6 typów siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej zajmuje ponad 60% powierzchni.  zagrożone siedliska (kryteria C) wg załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (FFH) (kod i nazwa): 3110 Jeziora lobeliowe, 7110(*) Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe), 7140 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (głównie zbiorowiska z rzędów Scheuchzerietalia palustris i Caricetalia nigrae), 7150 Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion, 9110 Kwaśne buczyny (Luzulo pilosae-Fagetum), 91D0(*) Bory bagienne (Piceo-Vaccinienion uliginosi). Poniżej przedstawiono wykaz najcenniejszych gatunków flory występujących na terenie zlewni rzeki Redy, chronionych w ramach sieci Natura 2000, wraz ze wskazaniem właściwego stanu ochrony dla gatunku:  lipiennik Loesela Liparis loeselii: rośnie na torfowiskach niskich na podłożu węglanowym, bądź zasilanych wodami podziemnymi bogatymi w związki wapnia (siedlisko 7230). Są to głównie torfowiska soligeniczne w dolinach rzek. Właściwy stan ochrony lipiennika Loesela wymaga: uwodnienie terenu duże. Chroniony w szczególności w obszarach Natura 2000: Orle, Zatoka Pucka i Półwysep Helski.

50 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 Elisma wodna Luronium natans – roślina wodna związana jeziorami lobeliowymi. Wymaga wód oligotroficznych, wrażliwa na zanieczyszczenia i eutrofizację (wymagania przekraczają fizykochemiczne wymogi dobrego stanu wód). Właściwy stan ochrony elismy wodnej wymaga: stabilne parametry fizykochemiczne zbiornika wodnego. Brak ekspansji szuwarów, brak procesu zaniku stowarzyszonych roślin lobeliowych, brak istotnych zmian odczynu, przewodnictwa, przejrzystości, N całk., P całk. wody. Brak presji humizacji i eutrofizacji. Chroniony w szczególności w obszarach Natura 2000: Pełcznica.  Sierpowiec błyszczący Drepanocladus vernicosus – mech związany z torfowiskami alkalicznymi. Wrażliwy na wszelkie zmiany ich warunków wodnych. Właściwy stan ochrony haczykowca błyszczącego wymaga: uwodnienie terenu (wilgotność podłoża) duże. Chroniony w szczególności w obszarach Natura 2000: Orle.

W związku z dużym zróżnicowaniem siedlisk, zlewnia Redy charakteryzuje się również dużym bogactwem faunistycznym płazów, ryb, ptaków i ssaków. Poniżej przedstawiono bliżej wykaz gatunków zależnych od wód, chronionych w ramach sieci Natura 2000, wraz ze wskazaniem właściwego stanu ochrony dla gatunku, określonego w ustalonych celach środowiskowych dla obszarów chronionych:

PŁAZY  Traszka grzebieniasta Triturus cristatus – płaz związany ze zbiornikami wodnymi, które wykorzystuje do rozmnażania. Wymaga zachowania obecności w krajobrazie oczek i zbiorników wodnych, w tym ich bezrybnego charakteru. Właściwy stan ochrony traszki grzebieniastej wymaga: zachowania kompleksów drobnych zbiorników wodnych o naturalnym charakterze. Brak trendu zanikania drobnych oczek wodnych w krajobrazie. Stosunkowo rozpowszechniony w regionie wodnym, w szczególności chroniony w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Kumak nizinny Bombina bombina – płaz związany ze zbiornikami wodnymi, które wykorzystuje do rozmnażania. Wymaga zachowania obecności w krajobrazie oczek i zbiorników wodnych, w tym ich bezrybnego charakteru. Właściwy stan ochrony kumaka górskiego wymaga: zachowania miejsc lęgowych, w postaci kompleksów drobnych zbiorników wodnych i kałuż, stałych lub okresowych. Stosunkowo rozpowszechniony w regionie wodnym, w szczególności chroniony w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.

RYBY:  Parposz Alosa fallax – morska ryba dwuśrodowiskowa; o nie do końca poznanych miejscach rozrodu, wchodząca na tarło do rzek regionu. Właściwy stan ochrony parposza wymaga: obecność tarlaków i obecność młodych osobników. Spływ. do morza. Drożność szlaków migracyjnych od/do morza. Chroniona w szczególności w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.

51 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 Minóg rzeczny Lampetra fluviatilis – anadromiczny minóg wstępujący na tarło z morza do rzek regionu. Ochrona warunkowana zachowaniem ciągłości ekologicznej na całej drodze morze-tarliska, naturalnością siedlisk i czystością wody, obecnością namułów w których żyją formy larwalne. Właściwy stan ochrony minoga rzecznego w obszarach rozrodu wymaga: EFI+ w klasie I lub II. Jakość hydromorfologiczna (śr. arytmetyczna ocen elementów: geometria koryta, substrat denny, charakterystyka przepływu, charakter i modyfikacja brzegów, mobilność koryta, ciągłość cieku wg PN-EN 14614) <2,5. Wstępowanie mozaiki mikrosiedlisk potencjalnych tarłowych (odc. piaszczysto-żwirowe) i potencjalnych miejsc odrostu larw (namuły). Wymagania ciągłości: brak barier >15 cm wys. na całym odcinku od/do morza. Występowanie rozrodu. Chroniony w szczególności w obszarach Natura 2000: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.

SSAKI  Foka szara Halichoerus grypus – ssak morski, właściwy stan ochrony foki szarej wymaga: stałej dostępności spokojnych, nie penetrowanych przez ludzi miejsc odpoczynku na plażach lub łachach. Chroniony w obszarach morskich: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.  Morświn Phocoena phocoena – ssak morski, właściwy stan ochrony morświna wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem. Chroniony w obszarach morskich: Zatoka Pucka i Półwysep Helski.

PTAKI Wszystkie wymienione poniżej gatunki ptaków zależnych od wód, chronione są w ramach Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000: Zatoka Pucka.  Ardea cinerea r - Właściwy stan ochrony czapli wymaga: obfitej bazy pokarm. ichtiofauny, tolerowania żerowania czapli, spokojnych miejsc lęgowych.  Aythya fuligula c - Właściwy stan ochrony koncentracji czernicy wymaga: zachowania naturalnych. ekosystemów wodno-błotnych, w szczególności zachowania dużych, płytkich zbiorników z rozwiniętą roślinnością wodną i makrobentosem.  Aythya fuligula w- Właściwy stan ochrony. zimowisk czernicy wymaga: zachowania naturalnych ekosystemów wodno-błotnych.  Aythya marila c - Właściwy stan ochrony. koncentracji ogorzałki wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.  Aythya marila w - Właściwy stan ochrony. zimowisk ogorzałki wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.  Bucephala clangula c - Właściwy stan ochrony. koncentracji gągoła wymaga: zachowania spokojnych akwenów, w szczególności zachowania. dużych, płytkich zbiorników z rozwiniętą roślinnością wodną i makrobentosem, bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.

52 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 Bucephala clangula w- Właściwy stan ochrony. zimowisk gągoła wymaga: zachowania. spokojnych akwenów, bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.  Calidris alpina c- Właściwy stan ochrony koncentracji biegusa zmiennego wymaga: zachowania plaż, łach, powierzchni okresowo odsłanianych spod wody.  Charadrius hiaticula r - Właściwy stan ochrony sieweczki obrożnej wymaga: w dolinach rzecznych zachowania naturalnych łach, odsypisk okresowo odsłaniających spod wody i procesów ich powstawania, a na wybrzeżu morskim zachowania plaż nie penetrowanych przez ludzi w sezonie lęgowym gatunku.  Cygnus cygnus c- Właściwy stan ochrony. koncentracji łabędzia krzykliwego wymaga: zachowania naturalnych. ekosystemów wodno-błotnych.  Cygnus cygnus w - Właściwy stan ochrony zimowisk łabędzia krzykliwego wymaga: zachowania naturalnych ekosystemów wodno-błotnych.  Cygnus olor w- Właściwy stan ochrony zimowisk łabędzia niemego wymaga: zachowania naturalnych ekosystemów wodno-błotnych.  Fulica atra c - Właściwy stan ochrony. koncentracji łyski wymaga: zachowania naturalnych ekosystemów wodno-błotnych, w szczególności dużych, płytkich zbiorników z roślinnością zanurzoną.  Fulica atra w - Właściwy stan ochrony zimowisk łyski wymaga: zachowania natur. ekosystemów wodno-błotnych.  Larus argentatus r - Właściwy stan ochrony mewy srebrzystej wymaga zachowania natur. brzegów akwenów i zachowania istniejących kolonii lęgowych.  Melanitta fusca c - Właściwy stan ochrony koncentracji uhli wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.  Melanitta fusca w- Właściwy stan ochrony zimowisk uhli wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.  Mergus albellus w - Właściwy stan ochrony zimowisk bielaczka wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.  Mergus merganser r - Właściwy stan ochrony nurogęsi wymaga: zachowania akwenów z naturalną leśną strefą brzegową, bogatą w drzewa dziuplaste, ograniczenia urbanizacji terenu wokół akwenów, ograniczenia presji rekreacji i turystyki wodnej.  Mergus merganser w- Właściwy stan ochrony zimowisk nurogęsi wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie małży.  Mergus serrator c - Właściwy stan ochrony koncentracji szlachara wymaga: bezpieczeństwa przed przyłowem, bazy pokarmowej głównie ryb.  Mergus serrator r- Właściwy stan ochrony szlachara wymaga: odtworzenia występowania gatunku. Wykluczenia antropopresji, także turystyki i rekreacji, na biotopy lęgowe.  Motacilla citreola r - Właściwy stan ochrony pliszki cytrynowej wymaga: zachowania podmokłego i bagiennego charakteru terenu.

53 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 Numenius arquata c - Właściwy stan ochrony koncentracji kulika wielkiego wymaga: dostępności w okresach wędrówek gat. odsłanianych spod wody plaż, łach lub namulisk.  Phalacrocorax carbo sinensis c - Właściwy stan ochrony koncentracji kormorana wymaga: tolerowania żerowania gatunku.  Phalacrocorax carbo sinensis w- Właściwy stan ochrony zimowania kormorana wymaga: tolerowania żerowania gatunku.  Podiceps cristatus c- Właściwy stan ochrony koncentracji perkoza dwuczubego wymaga: zachowania natur. ekosystemów wodno-błotnych.  Podiceps cristatus w- Właściwy stan ochrony zimowisk perkoza dwuczubego wymaga: zachowania naturalnych ekosystemów wodno-błotnych.  Sterna albifrons r - Właściwy stan ochrony rybitwy białoczelnej wymaga: zachowania aktualnych i umożliwienie. powstawania potencjalnych miejsc lęgów (zwykle łachy aluwialne na rzekach, piaszczyste wyniesienia na ter. zalewowych, niekiedy stawy, zbiorniki, roślinność wodna).  Sterna hirundo r - Właściwy stan ochrony rybitwy rzecznej wymaga: zachowania aktualnych i umożliwienie powstawania potencjalnych miejsc lęgów (wg lokalnych warunków obszaru: zazwyczaj łachy aluwialne na rzekach, piaszczyste wyniesienia na terenach zalewowych, inne biotopy żwirowe, niekiedy stawy, zbiorniki).  Sterna sandvicensis r - Właściwy stan ochrony rybitwy czubatej wymaga: zachowania naturalnego procesu osadzania się i dynamiki łach.  Tadorna tadorna r - Właściwy stan ochrony. ohara wymaga: zachowania naturalnej. mozaiki ekosystemów wodnych i wodno-błotnych z natur. spokojnymi w okresie lęgowym strefami suchymi z możliwością lęgów w norach lub innych ukryciach.

5.4. Zabytki i dobra materialne

Dziedzictwo kulturowe to istotny czynnik życia i działalności człowieka, który należy uwzględnić przy sporządzaniu prognozy oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni. Obok środowiska naturalnego, zasoby kulturowe są cennym dobrem, na którego stan może mieć wpływ realizacja planów i programów. Wdrażanie ww. dokumentów powinno być prowadzone w sposób nie zagrażający istniejącym dobrom kultury23. Podstawą prawną ochrony zabytków w Polsce jest ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z późn. zm.). Ustawa określa przedmiot, zakres i formy ochrony zabytków oraz opieki nad nimi. Ponadto reguluje zasady tworzenia krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami oraz finansowania prac konserwatorskich, restauratorskich i robót

23 Hobot A. i in., Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu wodno–środowiskowego kraju, Kraków, 2009 r.

54 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” budowlanych przy zabytkach, a także organizację organów ochrony zabytków. Ustawa definiuje pojęcie zabytku, wg której jest to nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Zabytki podlegają ochronie i opiece, a najbardziej rozpowszechnioną formą ochrony zabytków jest wpis do rejestru zabytków. Jest on prowadzony według ściśle określonej procedury wyznaczonej przez ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem.

Do zabytków nieruchomych zaliczamy krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne, ruralistycznie i zespoły budowlane, dzieła architektury i budownictwa oraz budownictwa obronnego, obiekty techniki (zwłaszcza kopalnie, huty, elektrownie i inne zakłady przemysłowe), cmentarze, parki, ogrody i inne formy zaprojektowanej zieleni, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji. Zabytki te stanowią cenne dziedzictwo kulturowe i naturalne. Na obszarze zlewni Redy znajdują się liczne zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków.

Poniżej zestawiono wykaz najważniejszych zabytków nieruchomych24 w zlewni rzeki Redy, według stanu na 31 marca 2014 r., z podziałem na poszczególne gminy.

Gmina Gniewino:  zespół dworski, pocz. XX, nr rej.: 1133 z 24.07.1995:  dwór,  park.

Gmina Luzino:  spichrz, szach., w zagrodzie nr 3, XVIII/XIX, nr rej.: 1009 z 12.07.1987,  kościół par. p.w. św. Wawrzyńca, 1733-40, nr rej.: 723 z 24.04.1975,  kapliczka przydrożna, ul. Kościelna (Ofiar Stutthofu), 1 poł. XIX, nr rej.: 724 z 24.04.1975,  kapliczka wotywna, ul. Kościelna 24, 1955, nr rej.: A-1333 z 21.10.2002,  dom, ul. Kościelna 15, 1885-88, nr rej.: 996 z 25.03.1987.

Gmina Reda:  kościół par. p.w. Wniebowzięcia NMP (d. św. Katarzyny), ul. Gdańska 3, 1901- 1903, nr rej.: A-1211 z 31.03.2000.

24 Zgodnie z wykazem zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2014 r, publikowanym na stronie internetowej Narodowego Instytutu Dziedzictwa, www.nid.pl,

55 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Gmina Rumia  cmentarz rzym.-kat. (nieczynny), ul. Kościelna 19, 1538 / 2 poł. XIX, nr rej.: A- 1288 z 16.10.1989,  ruina kościoła Świętego Krzyża, nr rej.: j.w.

Miasto i gmina Wejherowo:  domy robotnicze (11 domów), ul. Drzewiarza 23-45, 30-48, 1909, nr rej.: 899 z 28.12.1983,  zespół ruralistyczny wsi, nr rej.: 944 z 10.06.1985,  kościół par. p.w. św. Mateusza Apostoła, 1911-13, nr rej.: A-1251 z 9.05.2005,  cmentarz kościelny, j.w.  zespół urbanistyczno-krajobrazowy Starego Miasta, nr rej.: 818 z 26.02.1979,  założenie arch.-krajobrazowe Kalwarii Wejherowskiej, ul. Cmentarna/Marynarki Wojennej, XVIII, nr rej.: 910 z 8.03.1985,  26 kaplic, nr rej.: j.w.  kościół par. p.w. Świętej Trójcy, Rynek / ul. Kościuszki, 1754-55, nr rej.: 377 z 18.06.1971,  ogrodzenie cmentarza, nr rej.: 376 z 18.06.1971,  kościół ewangelicki ob. rzym.-kat. par. p.w. śś. Leona Wielkiego i Stanisława Kostki, 1907-09, nr rej.: A-1226 z 11.02.2002,  zespół klasztorny reformatów, ul. Reformatów 19, nr rej.: A-528 z 18.06.1971 i z 19.12.2012 :  kościół, ob. par. p.w. św. Anny, 1648-50,  klasztor (3 skrzydła przyległe do kościoła), 2 poł. XVIII, XIX,XX ,  zespół pałacowy, ul. Zamkowa – Parkowa – św. Jacka – Wybickiego, XVII-XVIII- XIX, nr rej.: A-525 z 15.06.1971 i z 31.08.2013:  pałac, ob. Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, 1808, 1858,  park z układem wodnym, ob. miejski, XVII – XX,  d. grota, ob. piwniczka, 2 poł. XIX,  młyn wodny, ul. Zamkowa 6, k. XIX,  zespół młyna wodnego, ul. Zamkowa 18, k. XIX,  dom, ul. Kochanowskiego 12, mur.-szach., k. XVIII, nr rej.: 371 z 15.06.1971,  budynek gospodarczy, ul. 12 Marca 250, mur.-szach., 2 poł. XIX, nr rej.: 373 z 15.06.1971,  willa, ul. Ofiar Piaśnicy 6, 1925, nr rej.: A-1218 z 12.02.2001,  ogród, nr rej.: j.w.  dom, ob. Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki, ul. Sobieskiego 239, k. XIX, nr rej.: 1043 z 20.07.1988,  sąd rejonowy, ul. Sobieskiego 302, 1878-80, 1920, nr rej.: A-1792 z 30.11.2006  willa, ul. Sobieskiego 304, pocz. XX, nr rej.: A-1792 z 30.11.2006 (dec. sąd rejonowy),

56 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 magazyn (oficyna domu, ul. Sobieskiego 260), ob. Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki, ul. Wałowa 14 a, 1890-1900, nr rej.: 1044 z 20.07.1988,  dom, pl. Wejhera 10, XVIII, nr rej.: 372 z 15.06.1972,  szpital-przytułek, ob. dom mieszkalny, pl. Wejhera 15, szach., XVIII, nr rej.: 370 z 15.06.1971.

5.5. Charakterystyka społeczno - gospodarcza analizowanego obszaru

Zlewnia Redy położona jest w północno-wschodniej części województwa pomorskiego. Wschodnia i środkowa część zlewni to obszar, gdzie rozwinęły się takie gałęzie gospodarki jak usługi i przemysł (przemysł spożywczy oraz przetwórstwa rolnego, przemysł materiałów budowalnych, przemysł metalowy, drzewny i meblowy). Pozostały obszar zlewni zdominowany został przede wszystkim przez rolnictwo.

Główne gałęzie przemysłu i większe zakłady przemysłowe w zlewni to:

 przemysł spożywczy i przetwórstwa rolnego (m.in. zakłady: Rieber Foods Polska S.A. King Oscar Gniewino, AGRO-Fish w Gniewinie, Hodowla i Przetwórstwo Ryb „TransFish” w Gościcinie, Hodowla i Przetwórnia Ryb „Salar” w Ciekocinie, Mleczarnia Śnieżka w Perlinie, przetwórstwo Ryb PRORYB w Rumi, Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowe Ubojnia Drobiu LEMADRÓB w Nowym Dworze Wejherowskim, Wytwórnia Mączek Mięsno-Kostnych w Łęczycach);  przemysł materiałów budowlanych (CEMENTOWNIA WEJHEROWO w Wejherowie, PREFABET REDA w Redzie, BALEX METAL w Bolszewie);  przemysł metalowy (GALLUX w Rumi, Fabrykę Urządzeń Okrętowych RUMIA w Rumi, Fabrykę kotłów „FAKO” w Rumi);  przemysł drzewny i meblowy (Fabryka Drzwi PORTA KMI POLAND w Bolszewie, KLOSE Gościcińska Fabryka Mebli w Gościcinie, Meblarska Spółdzielnia Inwalidów ZRYW w Wejherowie, LIBOR w Redzie, FORNITEX w Wejherowie, POLTAREX w Godętowie)25.

5.6. Prawne uwarunkowania realizacji dokumentu

Warunki korzystania z wód zlewni Redy są jednym z podstawowych dokumentów planistycznych w gospodarowaniu wodami. Podstawą do formułowania warunków korzystania z wód powinny być m.in.: plany i programy odnoszące się do gospodarki wodnej i dokumenty planistyczne związane z zagospodarowaniem przestrzennym. W rozdziale tym przeprowadzono analizę podstaw prawnych oraz

25 Hobot A. in., Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy (SCWP: DW1802, DW1803) – Etap 1 – dynamiczny bilans ilościowy zasobów wodnych, Gliwice, 2012 r.

57 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” dokonano analizy zgodności celów wynikających z ww. dokumentów w odniesieniu do celu warunków korzystania z wód zlewni Redy.

5.6.1. Formalno – prawne uwarunkowania realizacji dokumentu na poziomie krajowym i międzynarodowym

Dyrektywy UE Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna Ramowa Dyrektywa Wodna, jest najważniejszym aktem prawnym, obejmującym zagadnienia gospodarowania wodami, który powstał w Unii Europejskiej. Jej głównym celem jest osiągnięcie do 2015 roku dobrego stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego dla wód powierzchniowych oraz właściwego stanu ilościowego i chemicznego dla wód podziemnych lub utrzymanie dobrego stanu wód, czyli stanu jak najmniej zakłóconego działalnością człowieka. Dyrektywa ta zobowiązuje wszystkie Państwa Członkowskie do podjęcia działań na rzecz ochrony śródlądowych wód powierzchniowych, wód przejściowych, wód przybrzeżnych oraz wód podziemnych, a w szczególności:  zapobieganie degradacji oraz ochronę i poprawę stanu zasobów wodnych,  ochronę przed pogarszaniem się stanu wód, ekosystemów wodnych oraz ekosystemów lądowych i terenów podmokłych, zależnych od wody,  promowanie zrównoważonego korzystania z wód,  zmniejszanie skutków powodzi i susz. Wszelkie działania zmierzające do zapewnienia i osiągnięcia celów środowiskowych mają zapewnić długookresowe, racjonalne gospodarowanie wodami oraz ochronę zasobów wodnych w myśl zasady zrównoważonego rozwoju. Transpozycja zapisów RDW do prawa polskiego nastąpiła m.in. poprzez ustawę Prawo wodne, która reguluje zasady opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni. Opracowanie warunków korzystania z wód zlewni Redy jest jednym z działań zaplanowanych do realizacji w ramach tzw. programu działań. Program działań zapisany w Programie wodno-środowiskowym kraju stanowi zbiór efektywnych i skutecznych działań, których wypełnienie w określonym czasie pozwoli uzyskać efekt w postaci lepszego stanu wód. Zatem opracowanie i wdrożenie warunków korzystania z wód zlewni Redy stanowi istotny krok w kierunku osiągnięcia celów środowiskowych określonych w RDW na tym obszarze.

Konwencje międzynarodowe: Konwencja o różnorodności biologicznej, ratyfikowana w 1996 r. (Dz. U. 2002 nr 184, poz. 1532)

58 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Głównym celem Konwencji jest ochrona różnorodności biologicznej oraz zrównoważone użytkowanie jej elementów. Ochrona różnorodności biologicznej rozumiana jest jako ochrona ekosystemów i naturalnego środowiska oraz utrzymywanie i restytuowanie zdolnych do życia populacji gatunków w ich naturalnych środowiskach. Konwencji zobowiązuje m.in. do:  identyfikacji elementów różnorodności biologicznej istotnych dla jej ochrony i zrównoważonego użytkowania; identyfikacji procesów i kategorii działań, które mają lub mogą mieć znaczny negatywny wpływ na ochronę i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej, oraz monitoringu ich skutków (art. 7),  wspierania z punktu widzenia środowiska racjonalnego i zrównoważonego rozwoju na obszarach sąsiadujących z obszarami chronionymi, mając na uwadze wzmocnienie ochrony tych obszarów; odtwarzania i przywracania do stanu poprzedniego ekosystemy, które uległy degradacji oraz popierania restytucji zagrożonych gatunków, poprzez opracowanie i wprowadzanie w życie odpowiednich planów lub innych strategii zarządzania (art. 8),  włączania w proces podejmowania decyzji na szczeblu krajowym problematyki ochrony i zrównoważonego użytkowania zasobów biologicznych; w miarę możliwości stosowania środków dotyczących wykorzystania zasobów biologicznych w celu uniknięcia lub zmniejszenia negatywnego wpływu na różnorodność biologiczną (art. 10). Zgodnie koncepcją ochrony różnorodności biologicznej, opracowane warunki korzystania z wód zlewni Redy, uwzględniają konieczność ochrony naturalnego środowiska, w szczególności poprzez zapewnienie racjonalnego korzystania z zasobów wodnych, a co za tym idzie – zachowanie odpowiedniej ilości wód, zarówno powierzchniowych jak i podziemnych, przy czym mogą one być jednak niewystarczające dla zaspokojenia potrzeb ekosystemów wodnych i od wód zależnych.

Prawo krajowe W tym rozdziale przytoczono zapisy najważniejszych podstaw prawnych i organizacyjnych dotyczące gospodarowania wodami.

Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r.- Prawo wodne (Dz. U. z 2012 poz. 145) Ustawa reguluje kwestie związane z ustaleniem warunków korzystania z wód zlewni, w szczególności poprzez zapisy art. 115 i art. 120, tak więc sporządzenie powyższego dokumentu jest wprost wypełnieniem obowiązków Dyrektora RZGW w Gdańsku wynikających z tej ustawy. Zgodnie z art. 115 ust. 1 ustawy warunki korzystania z wód regionu określają:  szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych - w projekcie rozporządzenia kwestie te reguluje Dział 2;  priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych – Dział 3 projektu rozporządzenia;

59 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych, w szczególności w zakresie poboru wód powierzchniowych lub podziemnych, wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, wprowadzania substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego do wód, do ziemi lub do urządzeń kanalizacyjnych, wykonywania nowych urządzeń wodnych - dział 4 projektu rozporządzenia). W myśl z art. 115 pkt. 2 ustawy przy sporządzaniu warunków korzystania z wód regionu wodnego uwzględnia się ustalenia planów zagospodarowania przestrzennego oraz ustalenia zawarte w dokumentacjach hydrogeologicznych dotyczących w szczególności ustalenia zasobów wód podziemnych oraz określenia warunków hydrogeologicznych w związku z ustanawianiem obszarów ochronnych zbiorników wód podziemnych. Zgodnie z art. 120 pkt. 2 ustawy, dyrektor RZGW, ustalając warunki korzystania z wód zlewni, zapewnia możliwość udziału społeczeństwa na zasadach i trybie określonym w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r., poz. 1235). Warunki korzystania z wód zlewni ustala w drodze aktu prawa miejscowego dyrektor RZGW, po uzgodnieniu z Prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, biorąc pod uwagę ustalenia zawarte w przyjętym dla danego regionu planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza (art. 120 pkt. 1. ustawy Prawo wodne).

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232) Zapisy tej ustawy odnoszą się do warunków korzystania z wód zlewni. Zgodnie z art. 73 ust. 1 pkt. 3 ustawy w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu bierze się pod uwagę między innymi ustalenia wynikające z zapisów warunków korzystania z wód zlewni. Ponadto w myśl art. 130 ust. 1 pkt. 2 zapisy warunków korzystania z wód zlewni mogą prowadzić do ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości, w związku z ochroną zasobów środowiska.

Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r., poz. 647) Ustawa powyższa określa m.in. zasady kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej. Nie odnosi się ona wprawdzie bezpośrednio do warunków korzystania z wód, jednak w sposób pośredni nakłada konieczność ich uwzględniania w planowaniu przestrzennym poprzez zapis art. 1 ust. 2. ustawy, mówiący, iż w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza: 1. wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury, 2. walory architektoniczne i krajobrazowe,

60 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

3. wymagania ochrony środowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony gruntów rolnych i leśnych (…).

5.6.2. Dokumenty na poziomie województwa

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego

Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego jest dokumentem wskazującym najważniejsze cele i priorytety polityki rozwoju na obszarze województwa. W dokumencie tym zdefiniowano 3 cele strategiczne: 1. Nowoczesna gospodarka, 2. Aktywni mieszkańcy, 3. Atrakcyjna przestrzeń. W ramach celów strategicznych wskazano 10 celów operacyjnych, w tym cele bezpośrednio lub też pośrednio związane z przedmiotem niniejszego dokumentu:  unikatowa oferta turystyczna i kulturalna,  sprawny system transportowy,  bezpieczeństwo i efektywność energetyczna,  dobry stan środowiska. Bezpośrednio warunki korzystania z wód w zlewni rzeki Redy spójne są z celem dobry stan środowiska, w ramach którego dąży się do osiągnięcia takich efektów m.in. jak:  lepsza jakość i dobry stan wód, w szczególności jezior,  efektywna praca systemów odprowadzania i oczyszczania wód opadowych i roztopowych,  racjonalna struktura przestrzenna obszarów chronionych i mniejsza presja inwestycyjna na obszarach o szczególnym znaczeniu dla zachowania zasobów przyrodniczych i ciągłości powiązań ekologicznych.

Ogólny cel realizacji projektu warunków korzystania z wód jest zgodny z powyższym celem w zakresie dążenia do osiągnięcia poprawy stanu środowiska wodnego.

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego W Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego przedstawiono m.in zasady oraz działania dotyczące, bezpośrednio, bądź pośrednio ochrony stanu środowiska wodnego. Wśród nich znajduje się szereg ściśle powiązanych z założeniami ocenianego dokumentu:  gospodarowanie zasobami wodnymi w granicach zlewni zgodnie z warunkami korzystania z wód;  zaopatrzenie ludności w wodę o odpowiedniej jakości i w odpowiedniej ilości w przypadku deficytów wody;  zachowanie nienaruszalnych przepływów;  ochrona przed skutkami suszy;

61 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 ochrona przeciwpowodziowa poprzez: (…)budowę zbiorników małej retencji, remont i modernizację wałów przeciwpowodziowych, remont i modernizację pomp odwadniających, remont i modernizację budowli hydrotechnicznych, utrzymanie terenów zalewowych oraz polderów, budowę zbiorników małej retencji;  zachowanie nienaruszalnych przepływów w korytach rzek (…);  poprawa jakości wody dostarczanej przez wodociągi;  przeznaczenie wód podziemnych do celów społeczeństwa, przemysłu i usług;  ochronę wód morskich i powierzchniowych, przed eutrofizacją (Zatoka Gdańska, Zalew Wiślany, Pojezierze Kaszubskie i wody Morza Bałtyckiego).  ochronę źródlisk oraz zasobów wód powierzchniowych i podziemnych poprzez: (…) poprawę stanu ujęć wód pitnych oraz ustanowienie stref i obszarów chronionych, dostosowanie jakości wody do obowiązujących norm, ochronę Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, modernizację urządzeń melioracyjnych, ograniczenie zrzutu ścieków, modernizację urządzeń do odprowadzania wód opadowych, budowę i modernizację oczyszczalni ścieków oraz sieci kanalizacyjnej i wodociągowej (m.in. oczyszczalnia w Wejherowie, przebudowa kolektora w Wejherowie i Rumii, budowę i modernizację systemu odprowadzania wód deszczowych w Redzie, Rumii i Wejherowie, ochronę jezior, ochronę torfowisk, bagien, mokradeł, utworzenie stref ochronnych wód, udrożnienie rzek dla wędrówki ryb oraz zachowanie i odtworzenie biegu cieków przymorskich;  ograniczenie regulacji rzek,  zwiększenie systemu małej retencji oraz budowę zbiorników wielozadaniowych,  zachowanie naturalnych zbiorników retencyjnych,  rozwój turystyki poprzez: ochronę walorów przyrody, budowę promenad, przystani, punktów widokowych, rozbudowę miejscowości uzdrowiskowych, rozwój tras rowerowych i wodnych, modernizację przystani wodnych i kajakowych, ochronę brzegów Morza Bałtyckiego.

Program udrażniania rzek województwa pomorskiego Program udrażniania rzek województwa pomorskiego ma na celu wskazanie priorytetów w zakresie przywrócenia ciągłości biologicznej rzek w województwie. W ramach dokumentu zaproponowano do realizacji prace związane z udrażnianiem budowli poprzecznych na ciekach w 4 kolejnych etapach: Etap I – budowle na rzekach, gdzie znajdują się ryby wędrowne, które muszą mieć możliwość wędrówki na tarła z morza w gorę rzek, Etap II – budowle na rzekach, w których znajdowały się ryby wędrowne, przeważnie są to dopływy rzek głównych, Etap III – budowle na rzekach zasobne w wodę, na których zlokalizowane są liczne przegrody, Etap IV – budowle znajdujące się w górnych partiach rzeki głównej – gdzie nie występują ryby wędrowne.

62 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

W dokumencie szczególnie podkreślono potrzebę przywrócenia ciągłości rzek przymorza – Słupi, Łeby, Łupawy i Redy. W zlewni Redy w I etapie przewidziano udrożnienie rzeki Redy, zaś w II – udrożnienie jej dopływu – Bolszewki wraz z dopływem Gościciną. Projekt rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód w zlewni rzeki Redy nie zawiera zapisów warunkujących konieczność przywracania drożności cieków, z uwagi na fakt, iż zagadnienie to zostało wyczerpująco rozwiązane w warunkach korzystania z wód dla regionu wodnego Dolnej Wisły.

Program małej retencji województwa pomorskiego do roku 2020 Głównym celem Programu jest wskazanie działań prowadzących do zwiększenia retencji wodnej, a w konsekwencji poprawy lokalnych warunków gruntowo-wodnych oraz zwiększenia dostępności zasobów wodnych dla rolnictwa i leśnictwa. Zgodnie z założeniami Programu, jego realizacja powinna sprzyjać zwiększeniu bioróżnorodności i poprawie stanu ochrony gatunków i siedlisk zależnych od wód. Główne kierunki działań wskazane w Programie to:  analiza lokalnych potrzeb wodnych,  monitoring stanu środowiska przyrodniczego, w tym obszarów leśnych i rolnych, pod względem skuteczności obiektów małej retencji w zakresie regulowania stosunków wodnych,  monitoring stanu ochrony gatunków i siedlisk związanych z dolinami rzek, szczególnie na obszarach przyrodniczo cennych,  wspieranie skuteczności realizacji Programu poprzez nietechniczne metody poprawiania retencji wodnej,  systematyczne analizowanie zgodności realizacji Programu z polityką wodną prowadzoną na szczeblu regionalnym i krajowym. Oprócz działań technicznych związanych z retencjonowaniem wód, dokument kładzie również nacisk na nietechniczne środki retencji wód tj. :  wprowadzanie nadrzecznych pasów ochronnych,  zakładanie zadrzewień i zakrzaczeń śródpolnych,  utrzymanie naturalnego charakteru doliny Wisły,  zwiększenie lesistości,  tworzenie stref buforowych wokół zbiorników.

Działania wskazane w Programie małej retencji wprawdzie nie wpisują się w zakres analizowanego dokumentu, jednak w części dotyczącej działań zmierzających do poprawy bioróżnorodności, a także nietechnicznych środków zwiększania retencji uzupełniają się w zakresie dążenia do osiągnięcia celów środowiskowych.

63 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

5.6.3. Strategie, koncepcje i programy

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 KPZK stanowi strategiczny dokument dotyczący kształtowania ładu przestrzennego kraju. Głównym celem realizacji dokumentu jest wykorzystanie przestrzeni kraju i jego różnych potencjałów rozwojowych w celu uzyskania konkurencyjności, zwiększenia zatrudnienia i sprawności państwa, ponadto spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej w długim czasie. W nawiązaniu do zapisów koncepcji wymaga się podjęcia działań m.in. w obszarach:  4.4. Racjonalizacja gospodarowania ograniczonymi zasobami wód powierzchniowych i podziemnych kraju, w tym zapobieganie występowaniu deficytu wody na potrzeby ludności i rozwoju gospodarczego. Z uwagi na niepokojący niski w skali Europy wskaźnik retencjonowania wód, wskazane jest, aby zwiększyć dbałość o zmniejszenie tempa odpływu wód opadowych. Dlatego dla utrzymania zasobów w odpowiednim stanie jakościowym i ilościowym w strategicznych dokumentach planistycznych zarówno na poziomie krajowym jak i regionalnym zostaną wprowadzone zapisy pozwalające na koordynację działań wynikających z Programu wodnośrodowiskowego kraju. Planowanie przestrzenne będzie poruszać kwestię rożnych sposobów wykorzystania zasobów wodnych, regulacji czasu zatrzymania wody w środowisku, w celu zmniejszania zagrożenia zarówno, dla jakości i ilości tych zasobów. Planowanie na poziomie krajowym, regionalnym i miejscowym będzie zawierać pozostałe instrumenty planistyczne gospodarki wodnej, w tym wynikające z Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej, w tym właśnie warunki korzystania z wód regionu wodnego.  4.5. osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód i związanych z nimi ekosystemów. Koncepcja określa, iż stosowane będzie zintegrowane, w obrębie jednostek bilansowych zlewni, zarządzanie poborem wody i odprowadzaniem ścieków. Ponadto w celu skuteczności ochrony głównych zbiorników wód podziemnych będzie wprowadzanie na terenie wyznaczonych stref ochronnych nakazów i zakazów odzwierciedlanych w dokumentach planistycznych na wszystkich szczeblach. Na obszarach o zasięgu transgranicznym będzie kontynuowana oraz rozwijana dotychczasowa współpraca dotycząca zarządzania wspólnymi zasobami wodnymi, prowadząca do osiągnięcia dobrego stanu jakościowego i rozwoju zasobów wodnych. Dążenie do osiągania dobrego stanu i potencjału wód jest również głównym celem ocenianego projektu rozporządzenia.

Warunki korzystania z wód w zlewni rzeki Redy, poprzez zapobieganie nadmiernemu rozdysponowaniu zasobów wodnych będą sprzyjały realizacji celów Koncepcji, w

64 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” szczególności w zakresie racjonalizacji gospodarowania zasobami wodnymi oraz w zakresie poprawy stanu i potencjału wód.

Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009 – 2012 z perspektywą do roku 2016 Strategicznym celem, określonym w niniejszym dokumencie jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego państwu i społeczeństwu. W aspekcie dotyczącym racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi, polityka ekologiczna Państwa wyznacza, jako cele średniookresowe do 2016 r.:  racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w sposób umożliwiający ochronę gospodarki wodnej od deficytów wody i zabezpieczenia przed skutkami powodzi,  dążenie do maksymalizacji oszczędności zasobów wodnych na cele przemysłowe i konsumpcyjne,  zwiększenie retencji wodnej,  skuteczna ochrona zbiorników wód podziemnych przed zanieczyszczeniem. Zapisy rozporządzenia, z uwagi na nacisk położony na racjonalizację poborów wód, zarówno powierzchniowych jak i podziemnych, bezpośrednio wpisują się w wyznaczone cele Polityki Ekologicznej Państwa.

Plan Gospodarowania Wodami na obszarze dorzecza Wisły Zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne (Dz. U. 2012r.poz. 145) - Program wodno- środowiskowy kraju oraz Plany gospodarowania wodami są podstawowymi dokumentami planistycznymi, które kierunkują i wspierają proces osiągania celów środowiskowych we wszystkich obszarach dorzeczy w Polsce. PGW stanowią więc fundament podejmowania decyzji mających wpływ na stan zasobów wodnych oraz zasady gospodarowania wodami w przyszłości. W ramach tych dokumentów wyznaczono działania mające umożliwić osiąganie zakładanych celów tj.: niepogarszania stanu części wód oraz osiągnięcie dobrego stanu wód do 2015 r. Dla wód powierzchniowych celem środowiskowym jest dobry stan ekologiczny i chemiczny, natomiast dla wód podziemnych - dobry stan chemiczny i ilościowy. Program wodno- środowiskowy Kraju jest zestawieniem działań zaplanowanych do realizacji w celu osiągnięcia tego celu dla każdej JCW. W Programie wodno- środowiskowym kraju, a tym samym w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, zlewnia Redy została wskazana do opracowania warunków korzystania z wód zlewni.

Warunki korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły Warunki korzystania z wód regionu wodnego są dokumentem sporządzanym przez dyrektora RZGW na podstawie art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – ustawy Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145 i 951), który stanowi, że: „Warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz warunki korzystania z wód zlewni ustala, w drodze aktu

65 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” prawa miejscowego, dyrektor regionalnego zarządu, po uzgodnieniu z Prezesem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, kierując się ustaleniami planu, o którym mowa w art. 113 ust. 1 pkt 1a.”. Obowiązek sporządzenia Warunków wynika również z zapisów Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (M.P. z 2011 r. Nr 49, poz. 549), gdzie zostały wskazane jako jedno z działań organizacyjno-prawnych służących osiągnięciu celów środowiskowych. Głównym celem opracowania warunków jest ustanowienie zasad, ograniczeń i reguł mających na celu osiągnięcie celów środowiskowych przez jednolite części wód w całym regionie. Zgodnie z art. 115 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145), warunki korzystania z wód regionu wodnego określają szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód regionu wodnego, wynikające z ustalonych celów środowiskowych, priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w regionie wodnym, ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód, niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych.

Dyrektor RZGW w Gdańsku przystąpił do opracowywania Warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły 28 października 2011 roku. W 2012 roku został opracowany projekt dokumentu i przeprowadzona procedura SOOŚ. Projekt opracowany po uwzględnieniu uwag i wniosków zebranych podczas SOOŚ zawiera w szczególności zapisy związane z ograniczeniami w zakresie:  zachowania przepływu nienaruszalnego,  wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych,  ochrony jezior lobeliowych,  budowli piętrzących, w tym urządzeń zapewniających swobodną migrację reprezentatywnych gatunków ryb. Warunki korzystania z wód zlewni mają za zadanie uszczegółowienie, bądź też rozszerzenie zapisów warunków dla regionu, biorąc pod uwagę lokalne uwarunkowania i problemy tak, aby wspólnie z nimi doprowadzić do osiągnięcia celów środowiskowych. W związku z powyższym należy stwierdzić, iż dokumenty te będą się uzupełniały, tworząc dla obszaru zlewni Redy zestaw ograniczeń zmierzających do osiągnięcia celów środowiskowych w każdej JCW w tej zlewni.

5.6.4. Plany ochrony

W niniejszym rozdziale zaprezentowano plany ochrony/plany zadań ochronnych dla obszarów chronionych zależnych od wód, zlokalizowanych w zlewni rzeki Redy. Przy opisie pominięto obszary zazębiające się nieznacznie z granicami zlewni, a leżące w zasadzie w innych zlewniach, tj. Obszar Natura 2000 Dolina Górnej Łeby oraz obszar Natura 2000 Opalińskie Buczyny.

66 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Plany ochrony/zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000

Na dzień dzisiejszy, nie wszystkie z obszarów Natura 2000 leżące w granicach analizowanej zlewni posiadają opracowane plany ochrony/plany zadań ochronnych. Aktualnie trwają prace zmierzające do opracowania ww. dokumentów. Część z nich posiada już projekty planów, jednakże są one w trackie recenzji/konsultacji. Do obszarów tych należą: Mechowiska Zęblewskie, Zatoka Pucka, Zatoka Pucka i Półwysep Helski.

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Orle PLH22019

Plan został ustanowiony Zarządzeniem Nr 34/2013 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku z dnia 19 września 2013 r. Ustalenia zawarte w Planie są następujące:

Cele działań ochronnych dla przedmiotów ochrony obszaru

7230 - górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk Poprawa stanu ochrony całości torfowiska alkalicznego, poprzez: a) poprawę warunków wodnych; b) zahamowanie sukcesji roślinności leśnej, krzewiastej i ziołorośli.

1903 – lipiennik Loesela Liparis loeselii, 1393 – haczyk owiec błyszczący Hamatocaulis vernicosus 1) Zachowanie gatunków na stanowiskach; 2) Powiększenie areału siedlisk gatunków; 3) Poprawa stanu ochrony całości torfowiska alkalicznego, będącego siedliskiem gatunków roślin, poprzez: a) poprawę warunków wodnych; b) zahamowanie sukcesji roślinności leśnej, krzewiastej i ziołorośli; c) poprawę warunków świetlnych.

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Biała PLH220016

Plan został ustanowiony Zarządzeniem Nr 27/2012 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku z dnia 28 września 2012 r. Ustalenia zawarte w Planie są następujące:

Cele działań ochronnych dla przedmiotów ochrony obszaru

7140 – 1 Torfowiska przejściowe i trzęsawiska na niżu

67 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

1) Zachowanie siedlisk na stanowiskach; 2) zachowanie we właściwym, niepogorszonym, stanie ochrony zidentyfikowanych płatów siedliska, wraz z występującymi na jego obszarze chronionymi, rzadkimi i zagrożonymi gatunkami roślin w biochorach 2 i 4 (Oddział 31 d, 59 d); 3) utrzymanie dotychczasowych stosunków wodnych w biochorach 2, 4, 6 (Oddział 31 d, 59 d, 61 d); 4) poprawa struktury i funkcji w biochorze 5, położonej w oddziale 103 c, zwłaszcza uwodnienia i struktury przestrzennej roślinności.

9110 – 1 Kwaśna buczyna niżowa 1) Poprawa struktury i funkcji siedlisk na stanowiskach w granicach obszaru, zwłaszcza: a) wyeliminowanie udziału gatunków obcych ekologicznie i geograficznie w drzewostanach, uzyskanie składu gatunkowego drzewostanu dostosowanego do wymogów zespołów naturalnych, b) zwiększanie zasobów drzew starych (>10% udział objętościowy drzew starszych niż 100 lat lub >50% udział drzew >50 letnich), c) zwiększenie łącznych zasobów martwego drewna powyżej 3% miąższości żywego drzewostanu, w tym drewna leżącego lub stojącego (>3m długości i >50 cm grubości) powyżej 3 sztuk/ha; 2) zwiększenie powierzchni siedliska w granicach obszaru poprzez odtwarzanie siedlisk na powierzchniach ich potencjalnego występowania.

9130 – 1 Żyzna buczyna niżowa 1)Poprawa struktury i funkcji siedliska na stanowiskach w granicach obszaru, zwłaszcza: a) wyeliminowanie udziału gatunków obcych ekologicznie i geograficznie w drzewostanach, uzyskanie składu gatunkowego drzewostanu dostosowanego do wymogów zespołów naturalnych, b) zwiększanie zasobów drzew starych (>10% udział objętościowy drzew starszych niż 100 lat lub >50% udział drzew >50 letnich), c) zwiększenie łącznych zasobów martwego drewna powyżej 3% miąższości żywego drzewostanu, w tym drewna leżącego lub stojącego (>3m długości i >50 cm grubości) powyżej 3 sztuk/ha; 2) zwiększenie powierzchni siedliska w granicach obszaru poprzez odtwarzanie siedlisk na powierzchniach ich potencjalnego występowania.

9160 – 1 Grąd subatlantycki 1) Poprawa struktury i funkcji siedliska na stanowiskach w granicach obszaru, zwłaszcza: a) wyeliminowanie udziału gatunków obcych ekologicznie i geograficznie w drzewostanie, uzyskanie składu gatunkowego drzewostanu dostosowanego do wymogów zespołów naturalnych , zmniejszenie udziału ekspansywnych gatunków obcych w poszycie i runie,

68 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” b) poprawa struktury pionowej i przestrzennej drzewostanów, c) zwiększenie łącznych zasobów martwego drewna powyżej 3% miąższości żywego drzewostanu, w tym drewna leżącego lub stojącego (>3m długości i >50 cm grubości) powyżej 3 sztuk/ha.

9190 – 1 Acidofilny pomorski las brzozowo – dębowy 1) Poprawa struktury i funkcji siedliska na stanowisku w granicach obszaru, zwłaszcza: a) wyeliminowanie udziału gatunków obcych ekologicznie i geograficznie w drzewostanie; uzyskanie składu gatunkowego drzewostanu dostosowanego do wymogów zespołów naturalnych, b) zwiększanie zasobów drzew starych (>10% udział objętościowy drzew starszych niż 100 lat), c) zwiększeni e łącznych zasobów martwego drewna powyżej 3% miąższości żywego drzewostanu, w tym drewna leżącego lub stojącego (>3m długości i >50 cm grubości) powyżej 3 sztuk/ha.

91D0 – 1* *Brzezina bagienna 1) Zachowanie siedlisk na stanowisku wraz z występującymi na jego obszarze chronionymi, rzadkimi i zagrożonymi gatunkami roślin; 2) poprawa struktury i funkcji siedlisk na stanowiskach w granicach obszaru, zwłaszcza: a) sukcesywne zwiększanie zasobów drzew starych, dążąc do osiągnięcia wartości powyżej 50% udziału objętościowego drzew w wieku powyżej 50 lat; b) uzyskanie składu gatunkowego drzewostanu dostosowanego do wymogów zespołów naturalnych; c) zwiększenie zasobów martwego drewna leżącego lub stojącego (>3m długości i >30 cm grubości) po wyżej 3 sztuk/ha; d) eliminacja przesuszenia w obrębie biochor 3 i 33 położonych w oddziałach 104d i 103c.

91D0 – 2* *Bór sosnowy bagienny 1) Zachowanie siedlisk na stanowisku wraz z występującymi na jego obszarze chronionymi, rzadkimi i zagrożonymi gatunkami roślin; 2) poprawa struktury i funkcji siedliska na stanowisku, zwłaszcza: a) eliminacja przesuszenia w granicach biochory nr 35 (oddział 61 b); b) uzyskanie składu gatunkowego drzewostanu dostosowanego do wymogów zespołów naturalnych; c) zwiększenie zasobów martwego drewna leżącego lub stojącego (>3m długości i >30 cm grubości) powyżej 3 sztuk/ha w biochorze 36, położonej w oddziale 58b; d) zwiększenie zasobów drzew starych (w wieku powyżej 100 lat) w biochorze 36 - docelowo do wartości powyżej 20% udziału objętościowego drzewostanu.

91E0 – 3* Łęg olszowo - jesionowy 1) Zachowanie siedlisk na stanowisku; 2) poprawa struktury i funkcji siedlisk na stanowiskach, zwłaszcza:

69 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” a) zwiększenie zasobów drzew starych (w wieku powyżej 100 lat) - docelowo do wartości powyżej 20% udziału objętościowego drzewostanu; b) zwiększenie zasobów martwego drewna powyżej 3% miąższości żywego drzewostanu, w tym leżącego lub stojącego (>3m długości i >50 cm grubości) powyżej 3 sztuk/ha.

91E0 – 5* Podgórski łęg jesionowy 1) Zachowanie siedliska na stanowisku; 2) poprawa struktury i funkcji siedlisk na stanowiskach, zwłaszcza: a) uzyskanie składu gatunkowego drzewostanu dostosowanego do wymogów zespołów naturalnych, b) zwiększenie zasobów drzew starych - powyżej 50% udział objętościowy drzew starszych niż 50 lat, c) zwiększenie zasobów martwego drewna powyżej 3% miąższości żywego drzewostanu, w tym leżącego lub stojącego (>3m długości i >50 cm grubości) powyżej 3 sztuk/ha.

1386 Bezlistny okrywowy Buxbaumia viridi 1) Zachowanie gatunku na stanowisku; 2) zwiększenie zasobów potencjalnego siedliska gatunku.

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Pełcznica PLH220020

Plan został ustanowiony Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Gdańsku z dnia 12 marca 2014 r. Ustalenia zawarte w Planie są następujące:

Cele działań ochronnych dla przedmiotów ochrony obszaru

3110 - Jeziora lobeliowe 1) Utrzymanie siedliska w niepogorszonym stanie. 2) Poprawa stanu siedliska w dalszej perspektywie czasowej.

7110 - Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą 1) Utrzymanie siedliska przy południowym brzegu jeziora Pałsznik w niepogorszonym stanie ochrony. 2) Utrzymanie siedliska przy południowym brzegu jeziora Wygoda we właściwym stanie ochrony.

7150 - Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion Utrzymanie właściwego stanu ochrony wszystkich płatów siedliska.

9110 - Kwaśne buczyny

70 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Poprawa stanu ochrony wszystkich płatów siedliska.

91D0 - Bory i lasy bagienne (Vaccinio uliginosi Betuletum pubescentis, Vaccinio uliginosi Pinetum, Pino mugo-Sphagnetum, Sphagno girgensohnii-Piceetum) i brzozowo-sosnowe bagienne lasy borealne 1) Zatrzymanie procesu degeneracji fitocenoz w oddz. 198 g, 160 g. 2) Utrzymanie siedliska w stanie niepogorszonym w oddz. 198 g, 160 g, 214 h. 3) Utrzymanie właściwego stanu ochrony siedliska w oddz. 214 d.

1831 - Elisma wodna Aktualizacja statusu gatunku w obszarze Natura 2000.

Plany ochrony dla Parków krajobrazowych

Kaszubski Park Krajobrazowy Określa się szczególne cele ochrony Parku: 1) zachowanie specyfiki rzeźby terenu - wzniesień morenowych, dolin rzecznych i rynien jeziornych oraz wytopisk polodowcowych, 2) poprawa stanu czystości wód powierzchniowych, 3) utrzymanie i przywracanie mozaiki zbiorowisk roślinnych, właściwej dla różnych typów środowiska przyrodniczego Parku, w szczególności ochrona źródlisk, torfowisk oraz fitocenoz z udziałem gatunków borealnych i podgórsko - górskich, 4) utrzymanie spójności przestrzennej ekosystemów leśnych i ich renaturalizacja, 5) ochrona naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk wzdłuż cieków i brzegów jezior w celu uzyskania biologicznej zabudowy ich obrzeży, 6) utrzymanie naturalnej różnorodności fauny oraz tworzenie warunków umożliwiających restytucję gatunków, które wyginęły, w szczególności głuszca i raka szlachetnego, 7) zachowanie i eksponowanie zasobów dziedzictwa kulturowego, a zwłaszcza struktury i wartości krajobrazu kulturowego, wartościowych układów przestrzennych osadnictwa, tradycyjnych i historycznych form zabudowy, obiektów kultury materialnej i wartości kultury niematerialnej, 8) ochrona unikatowych wartości krajobrazu, a zwłaszcza rynien jeziornych i dolin rzecznych oraz eksponowanych wzniesień i zboczy o znacznych spadkach terenu, 9) oszczędne użytkowanie i planowe kształtowanie przestrzeni ze szczególnym uwzględnieniem ochrony walorów krajobrazowych.

Nadmorski Park Krajobrazowy Określa się szczególne cele ochrony Parku: 1) zachowanie naturalnego charakteru brzegów morskich i ujściowych odcinków rzek oraz specyfiki form mierzejowych, zachowanie charakterystycznego układu strefowego i

71 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

2) ciągłości przestrzennej poszczególnych typów ekosystemów nadmorskich, 3) ochrona wartości florystycznych i fitocenotycznych parku, w szczególności cennych fitocenoz w Zatoce- Puckiej i na jej wybrzeżach, zbiorowisk nawydmowych i naklifowych, śródleśnych torfowisk, bagien i oczek wodnych z rzadkimi zbiorowiskami roślinnymi, w tym o atlantyckim typie zasięgu, 4) ochrona miejsc rozrodu, żerowania i odpoczynku poszczególnych grup zwierząt, w szczególności ryb i ssaków morskich a także ważnych dla ptaków miejsc lęgowych oraz rejonów odpoczynku i żerowania w okresie wędrówek i zimowania, 5) zachowanie historycznie zróżnicowanych typów przestrzennych wsi rybackich i rolniczych, osad letniskowych oraz obszarów o ważnym znaczeniu strategicznym i nawigacyjnym, wraz z ich tradycją architektoniczną, 6) zachowanie wartości kultury niematerialnej, w szczególności swoistości etnicznej oraz tradycyjnych zajęć i zwyczajów społeczności kaszubskiej, 7) ochrona charakterystycznych krajobrazów wybrzeży otwartego morza (wydmowych i klifowych) oraz wybrzeży nadzatokowych (wydmowych, wysoczyznowych i niskich), w tym charakterystycznych równin organogeniczno-mineralnych na Półwyspie Helskim, eksponowanych widokowo wierzchowin i stref krawędziowych kęp wysoczyznowych oraz rozległych krajobrazów równin nadmorskich i den pradolin.

Trójmiejski Park Krajobrazowy Określa się szczególne cele ochrony Parku: 1) zachowanie zespołu form ukształtowania terenu strefy krawędziowej wysoczyzny morenowej, stanowiącej unikat morfologiczny w skali europejskiej, 2) zachowanie szczególnych walorów środowiska wodnego parku, zwłaszcza jezior lobeliowych i cieków o podgórskim charakterze, 3) utrzymanie pozytywnego wpływu lasów parku na warunki klimatyczne aglomeracji gdańskiej, 4) zachowanie bogactwa szaty roślinnej z jej różnorodnością botaniczną i regionalną specyfiką ekosystemów leśnych i nieleśnych, zwłaszcza fitocenoz źródliskowych, torfowiskowych, łąkowych i polnych, 5) dążenie do renaturalizacji zbiorowisk leśnych pod względem składu gatunkowego oraz struktury wiekowej i przestrzennej drzewostanów, 6) utrzymanie różnorodności siedlisk i mikrosiedlisk warunkujących bogactwo mykoflory i fauny, 7) zapewnienie warunków dla migracji fauny w obrębie parku oraz między parkiem a jego regionalnym otoczeniem oraz przeciwdziałanie fragmentacji kompleksów leśnych, 8) ochrona dziedzictwa kulturowego parku, w szczególności zachowanie historycznej sieci dróg o charakterze komunikacyjnym i rekreacyjnym, układów urbanistycznych i ruralistycznych oraz zespołów architektoniczno przyrodniczych, a także niematerialnego dziedzictwa kulturowego, 9)ochrona i rewaloryzacja szczególnych wartości krajobrazowych parku, a zwłaszcza bezleśnych dolin, unikatowej ekspozycji strefy krawędziowej oraz obszarów współistnienia krajobrazu naturalnego i kulturowego.

72 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Plany ochrony dla rezerwatów przyrody

Rezerwat „Pełcznica” (Dz. Urz. Woj. Pom. 2010 Nr 97 poz. 1898) Celem ochrony przyrody w rezerwacie jest zachowanie ekosystemów śródleśnych jezior lobeliowych, torfowiskowych i otaczających je acydofilnych lasów liściastych oraz populacji zagrożonych wyginięciem i chronionych gatunków roślin, w szczególności poryblina kolczastego Isoëtes echinospora. 2. Przyrodniczymi i społecznymi uwarunkowaniami realizacji celu, o którym mowa w ust. 1, są: 1) zachowanie stanowisk cennych gatunków roślin, przede wszystkim licznej populacji poryblina kolczastego Isoëtes echinospora, poryblina jeziornego Isoëtes lacustris, lobelii jeziornej Lobelia dortmannaoraz innych taksonów właściwych dla oligotroficznych siedlisk jeziornych i torfowiskowych; 2) zachowanie cennych zbiorowisk roślinnych typowych dla jezior lobeliowych i torfowisk wysokich i przejściowych oraz siedlisk przyrodniczych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (84,6% powierzchni rezerwatu); 3) włączenie za pomocą rowów melioracyjnych obszarów torfowiskowych w sieć hydrologiczną zasilającą jeziora, postępująca humizacja jezior lobeliowych; 4) rekreacyjne wykorzystanie jezior w sezonie letnim; 5) położenie rezerwatu w granicach obszaru Natura 2000 „Pełcznica” PLH220020.

Rezerwat „Lewice” (Dz. Urz. Woj. Pom. 2012, poz. 3435) § 2. 1. Celem ochrony przyrody w rezerwacie jest zachowanie torfowiska wysokiego z mszarem dolinkowym w rzadko spotykanej postaci z przygiełką białą i bardzo rzadkimi gatunkami roślin. 2. Przyrodniczymi i społecznymi uwarunkowaniami realizacji celu, o którym mowa w ust. 1, są: 1) zachowanie siedlisk przyrodniczych wymienionych w załączniku I Dyrektywy Siedliskowej: *7110 – Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (żywe), 7140 – Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (przeważnie z roślinnością z klasy Scheuchzerio- Cariceteanigrae), *91D0 - Bory i lasy bagienne, 9110 - Kwaśne buczyny (Luzulo- Fagetum); 2) położenie rezerwatu w obszarze Natura 2000 Biała PLH220016; 3) dobrze uwodnione złoże torfowe; 4) planowana zabudowa mieszkaniowa w zlewni bezpośredniej torfowiska; 5) niezadowalający stan części siedlisk przyrodniczych.

Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy zawierają zapisy, których celem jest poprawa lub utrzymanie dobrego stanu/potencjału wód. Poprawa stanu wód, jaka nastąpi w wyniku wdrożenia warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy, powinna mieć wpływ na dotrzymanie zapisów poszczególnych planów ochrony.

73 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Natomiast w celu odpowiedzi na problem zaspokojenia potrzeb dla ekosystemów wodnych i od wód zależnych występujących na analizowanym terenie i chronionych w ramach poszczególnych obszarów, zaproponowano rekomendacje co do zmiany priorytetowości dostępności zasobów wód powierzchniowych, która została przedstawiona w dalszych częściach prognozy.

5.7. Potencjalny i rzeczywisty wpływ na środowisko w przypadku realizacji dokumentu

5.7.1. Wpływ na środowisko przyrodnicze

Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody.

Eutrofizacja w ekosystemach wodnych Przyczyną eutrofizacji mogą być m.in. zrzuty ścieków, zanieczyszczenia obszarowe (np. spływ z pól uprawnych) lub użytkowanie turystyczne. Jest to szczególny problem zwłaszcza dla ochrony najbardziej wrażliwych ekosystemów zależnych wód, takich jak np. jeziora lobeliowe (siedlisko 3110). W analizowanej zlewni i regionie występuje znaczna koncentracja tego siedliska. Bardzo cenna jest również flora związana z takimi ekosystemami (w tym elisma wodna, lobelia jeziorna, poryblin). Podkreślić należy fakt, iż w przypadku jezior lobeliowych, nawet ścieki „zgodne z normami” mogą powodować eutrofizację. Projekt rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy nie wprowadza dodatkowych zapisów regulujących kwestię wprowadzania ścieków do wód, poza obowiązującymi na terenie zlewni, określonymi warunkami dla regionu Dolnej Wisły. Warunki korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły wprowadzają istotny zapis dla analizowanej zlewni, dotyczący zakazu wprowadzania ścieków do jezior lobeliowych, cieków naturalnych lub urządzeń wodnych będących dopływami tych jezior. Zapis ten w znacznym stopniu przyczyniać się będzie do ochrony tych cennych ekosystemów.

Zaburzenia continuum rzecznego i przerwanie ciągłości ekologicznej rzek Zaburzenia continuum rzecznego oraz przerwanie ciągłości ekologicznej rzek głównie spowodowane jest przez piętrzenia. Jest to ważny problem ochrony ekosystemów rzecznych i związanych z nimi gatunków, w tym ichtiofauny. Z piętrzeniem bardzo często związane jest również przekształcenie odcinka cieku w ekosystem wód stojących, co skutkuje znacznymi zmianami parametrów fizykochemicznych i przekształceniem

74 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” siedliska rzecznego (utrata siedliska gatunków reofilnych i barierowe oddziaływanie odcinka wody stojącej na takie gatunki). Projekt rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy nie wprowadza dodatkowych zapisów regulujących kwestię ciągłości morfologicznej rzek, poza obowiązującymi na terenie zlewni, określonymi warunkami dla regionu Dolnej Wisły. Zapisy warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły w znacznym stopniu kontrolują ten problem, regulując zachowanie ciągłości morfologicznej.

Uproszczenie i zubożenie struktur rzecznych Znaczące przekształcenia ekosystemów rzecznych występują w wyniku prowadzonej regulacji cieków, a następnie są podtrzymywane przez prace utrzymaniowe (utrzymywanie wód zwykle skutecznie zapobiega renaturyzacji struktur koryta rzecznego, jak przegłębienia, wypłycenia, zróżnicowanie dna, obrywy brzegowe). W zlewni rzeki Redy, podobnie jak na większości terenów Polski, jest to czynnik zubażający różnorodność biologiczną cieków. Proponowane warunki korzystania z wód nie kontrolują tego problemu, obecnie generowanego głównie przez utrzymywanie wód, a nie przez korzystanie z nich. Należy jednak podkreślić, iż „Warunki..” nie mają do tego delegacji ustawowej – mogą ograniczać tylko korzystanie z wód, a nie ich utrzymywanie.

Przesuszenie ekosystemów zależnych od wód Przesuszenie następuje na skutek wielu czynników tj.: odwodnienie rowami, utrzymywanie rowów odwadniających, utraty zalewów wodami rzecznymi, ale także utraty zasilania wodami podziemnymi. Problem ten dotyczy głównie ochrony torfowisk, wilgotnych łąk i bagiennych siedlisk ptaków. Proponowane warunki korzystania z wód nie zapobiegną przesuszeniu spowodowanemu utrzymywaniem rowów odwadniających - to zagadnienie nie jest, bowiem w ogóle „korzystaniem z wód” i nie może obejmować zakresu regulowanego przez warunki korzystania z wód. Zgodnie z wnioskami zawartymi w „Prognozie oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły”, warunki w proponowanym brzmieniu nie zapobiegną przesuszeniu spowodowanemu przez zmiany reżimu hydrologicznego i utratę zalewów ekosystemów łęgowych wodami rzecznymi. Rozwiązania kontrolujące pobór wód zostały ograniczone tylko do kontroli minimalnego przepływu nienaruszalnego. Warunki dla regionu nie kontrolują innych zmian charakterystyk przepływu powodowanego przez korzystanie z wód. W szczególności, nie kontrolują wpływu piętrzenia i magazynowania (retencjonowania) wód na charakterystyki przepływu, w tym na prawdopodobieństwa przepływów wysokich, a to właśnie te przepływy są kluczowe dla rozwoju ekosystemów aluwialnych dolin rzecznych, w tym lasów łęgowych (np. chronione siedliska przyrodnicze 91E0 i 91F0). Poza kontrolą pozostają też duże (np. okresowo przeznaczone do nawodnień

75 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” rolniczych) pobory wód dokonywane przy przepływach wyższych od nienaruszalnego, które mogą istotnie modyfikować reżim hydrologiczny. W związku z powyższymi wnioskami, w „Prognozie oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły”, wprowadzono odpowiednie rekomendacje do zmian w projekcie rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, które nie zostały w większości wprowadzone do końcowej wersji dokumentu. Szczegóły zostały omówione w kolejnych rozdziałach.

Presja turystyki i rekreacji Użytkowanie rekreacyjne, które stanowi powszechne korzystanie z wód może również mieć negatywny wpływ na środowisko przyrodnicze. Dotyczy to np. nadmiernej presji na strefy brzegowe jezior, nadmiernej turystyki kajakowej (konflikt z ochroną ptaków wykorzystujących rzeki, jako siedliska), czy nadmiernej turystyki wodnej i związanej z tym penetracji wysp jeziornych. Wzrost ruchu turystycznego oraz rekreacyjnego przekłada się na degradację jezior i ich zlewni. Warunki korzystania z wód nie zapobiegną temu zagrożeniu, ponieważ nie zawierają żadnych zapisów, które mogłyby kontrolować powszechne korzystanie z wód tj. z powodu braku delegacji ustawowej w tym zakresie.

Zagrożenia wynikające ze zmian klimatycznych Ekosystemy wodne i zależne od wód pozostają pod silnym ryzykiem zmian klimatycznych. Obecne trendy wskazują, że można oczekiwać niewielkiego wzrostu średniej temperatury, ale znacznego przekształcenia reżimu opadów, zmniejszenia pokrywy śnieżnej i tym samym wiosennego zasilania wodnego, wzrostu częstości i długości okresów posusznych, mniejszej możliwości wykorzystania opadów przez środowisko przyrodnicze. W takich warunkach ryzyka, dla zachowania ekosystemów zależnych od wód, konieczne jest zwiększenie ich ochrony, które powinno być podejmowane na przyszłość, aby uniknąć strat przyrodniczych wynikających ze zmian klimatycznych. Dlatego też zapisy warunków korzystania z wód zlewni Redy wprowadzają priorytety i ograniczenia (również w zakresie analizowanych rozwiązań alternatywnych), które pozwolą złagodzić skutki wpływu zmian klimatycznych, na dostępność zasobów wodnych dla ekosystemów od wód zależnych. Nie są natomiast w stanie wprowadzić ograniczeń mogących wpływać na te zmiany.

Przewidywane oddziaływania dokumentu na środowisko, w tym na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów.

Analizowany dokument warunków korzystania z wód, będzie w dużej mierze mieć korzystne oddziaływanie na środowisko, oraz przedmioty ochrony obszarów Natura 2000. Wprowadzał będzie bowiem przepisy zapewniające wyższe niż dotąd wymagania w zakresie korzystania ze środowiska.

76 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Potencjalne oddziaływanie poszczególnych zapisów projektu rozporządzenia, przeanalizowano poniżej.

Przepływ nienaruszalny

W analizowanym projekcie rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy, wprowadzono następujące zapisy dotyczące zachowania przepływu nienaruszalnego w ciekach:

„Poza ograniczeniami w zakresie korzystania z wód niezbędnymi dla osiągnięcia celów środowiskowych, określonymi w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, w zlewni rzeki Redy wprowadza się następujące ograniczenia w zakresie korzystania z wód powierzchniowych:

1) korzystanie z wód nie może powodować redukcji przepływu w korycie cieku poniżej przepływu nienaruszalnego, o którym mowa w § 4. Dla istniejących ujęć wód powierzchniowych dopuszcza się możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż 50% wartości tego przepływu, gdy jest to uzasadnione potrzebami społecznymi lub gospodarczymi, zaś pozytywne efekty dla społeczeństwa związane z ochroną zdrowia i zrównoważonym rozwojem przeważają nad korzyściami środowiskowymi utraconymi w następstwie tych działań, a ostatnia ocena elementów biologicznych danej JCWP zrealizowana w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, wskazuje na co najmniej dobry stan. W przypadku braku takiej oceny obniżenie wartości przepływu nienaruszalnego, określone w zdaniu poprzedzającym, nie jest dopuszczalne. Dobry stan elementów biologicznych danej JCWP nie może ulec pogorszeniu w wyniku dopuszczenia obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego;

2) ocena stanu elementów biologicznych, wskazana w pkt. 1, musi być monitorowana przez organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego z częstotliwością odpowiadającą częstotliwości wykonywania oceny stanu JCWP przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Pogorszenie oceny elementów biologicznych danej JCWP w stosunku do ostatniej oceny jest podstawą ograniczenia ilości poboru wód powierzchniowych dopuszczonej w pozwoleniu wodnoprawnym do poziomu nie powodującego sczerpywania przepływu nienaruszalnego poniżej miejsca ujmowania wód;

3) rozwiązania konstrukcyjne projektowanych ujęć wody muszą umożliwiać zachowanie przepływu nienaruszalnego w sposób samoczynny;

77 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

4) wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru wód powierzchniowych lub odprowadzania ścieków nie może ograniczać możliwości korzystania z wód innych użytkowników, posiadających obowiązujące pozwolenia wodnoprawne;

5) na podstawie analiz bilansowych wykonanych na potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w przekrojach bilansowych, w których stwierdzono deficyt zasobów dyspozycyjnych zwrotnych o gwarancji występowania 90% lub brak zasobów dyspozycyjnych bezzwrotnych o gwarancji występowania 90%;

6) deficyty i rezerwy zasobów dyspozycyjnych zwrotnych o gwarancji występowania 90% oraz zasoby dyspozycyjne bezzwrotne o gwarancji występowania 90% w przekrojach bilansowych zawiera załącznik nr 5 do rozporządzenia”.

Poza wyżej wymienionymi zapisami, na terenie zlewni obowiązują również istotne ustalenia i ograniczenia zawarte w Rozporządzeniu w sprawie warunków korzystania z wód dla regionu wodnego:

§ 10.1 Dla poborów zwrotnych realizowanych na istniejących obiektach, dopuszcza się możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż 50% wartości tego przepływu lecz nie mniej niż do NNQ, pod warunkiem zachowania wypełnienia koryta cieku odpowiadającego co najmniej przepływowi, którego wartość jest określona zgodnie z § 5 ust.2. 2. Wartość przepływu nienaruszalnego określonego na podstawie ust.1, nie może być mniejsza od wartości przepływu wymaganego dla pracy przepławki. 3. Przy ustalaniu w pozwoleniu wodnoprawnym wymagań wynikających z konieczności zachowania przepływu nienaruszalnego wprowadza się obowiązek określenia oprócz wartości przepływu nienaruszalnego również jednoznacznego sposobu jego realizacji umożliwiającego pomiar jego wartości.

Oddziaływanie zapisów na elementy przyrodnicze:

Projekt rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy, wprowadza zapisy wskazujące przede wszystkim na potrzebę utrzymania przepływu nienaruszalnego przy korzystaniu z wód, przy czym dla istniejących ujęć wód powierzchniowych dopuszcza się możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż 50%, pod pewnymi warunkami. Opisane odstępstwo nie może być jednak powszechnie stosowane i wymaga udowodnienia braku negatywnego wpływu na elementy biologiczne w danej JCWP. W zlewni rzeki Redy zidentyfikowano występowanie ekosystemów zależnych od wód. Analizując uwarunkowania w zlewni zauważyć można, iż w niektórych przekrojach bilansowych na Redzie, Bolszewce i Gościcinie, występują deficyty zasobów, tym samym zagrożone jest zaspokojenie potrzeb ekosystemów wodnych i zależnych od wód.

78 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Odpowiedzią na problem niespełniania potrzeb ekosystemów wodnych i od wód zależnych jest zmiana priorytetowości dostępności zasobów wód powierzchniowych, która została omówiona w dalszych częściach prognozy. Co prawda obecnie poziom wymagań ekosystemów wodnych i od wód zależnych określany jest jako wartość przepływu nienaruszalnego, jednak docelowo, po wskazaniu wartości przepływu środowiskowego, uwzględniającego wymagania tych ekosystemów, zmiana priorytetów będzie bardzo istotna. Wprowadzone zapisy będą wpływać pozytywnie na osiągnięcie celów środowiskowych, w szczególności celów dla obszarów chronionych i występujących na ich terenie siedlisk i gatunków bezpośrednio uzależnionych od wody.

Poza powyżej przytoczonymi zapisami, na terenie zlewni rzeki Redy będą obowiązywać również ustalenia wynikające z Rozporządzenia dla warunków korzystania z wód regionu wodnego. Zapisy rozporządzenia dla warunków regionu wodnego, wprowadzają pewne usystematyzowanie w zakresie obliczania przepływu nienaruszalnego w ciekach, co do tej chwili nie znalazło odzwierciedlenia w żadnym akcie prawnym, w tym w ustawie Prawo wodne. Opierają się one o zmodyfikowaną metodę H. Kostrzewy. Przepływ obliczany metodą Kostrzewy (mogący niekiedy wynosić ok. 50% naturalnego SNQ) bywa krytykowany, jako zbyt niski do zapewnienia pełnego funkcjonowania ekosystemu rzeki, ale dopóki nie zostanie wyznaczony tzw. przepływ środowiskowy (uzależniony od wymagań ekosystemów od wód zależnych), metoda ta będzie powszechnie stosowana.

Pobór wód podziemnych

W projekcie rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy zawarto zapisy dotyczące poboru wód:

1. „Pozwolenie wodnoprawne udzielone na pobór wód podziemnych w przypadku poboru na potrzeby inne niż: a) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno- bytowe, b) do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych, wydaje się pod warunkiem udowodnienia braku możliwości wykorzystania w tym celu wód powierzchniowych”. 2. „W przypadku eksploatowanych ujęć wód podziemnych uprawnienia do ich poboru wydaje się w oparciu o rzeczywiste zużycie udokumentowane przez użytkownika (zestawienie wielkości poboru wody w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego)”. 3. „Uprawnienia do poboru wód podziemnych przez użytkownika nie mogą przekraczać udokumentowanego zapotrzebowania”.

79 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

4. „Wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru wód podziemnych nie może ograniczać możliwości korzystania z wód innych użytkowników, posiadających obowiązujące pozwolenia wodnoprawne”. 5. „Na podstawie analiz bilansowych wykonanych na potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w obszarach bilansowych, w których występuje deficyt zasobów dyspozycyjnych”.

Oddziaływanie zapisów na elementy przyrodnicze:

Zapisy rozporządzenia wprowadzają ograniczenia w zakresie korzystania z wód podziemnych, aby umożliwić osiągnięcie celów środowiskowych. Mają one na celu ochronę zasobów wód podziemnych przed nadmiernym wykorzystaniem i ich nadmiernym rozdysponowaniem w zlewni, a jednocześnie gwarancję dostępności już przyznanych limitów do ujmowania zasobów wód podziemnych zawartych w pozwoleniach wodnoprawnych. Zapisy te będą miały niewątpliwie pozytywny wpływ również na stan ekosystemów zależnych od wód podziemnych.

Poza wyżej wymienionymi zapisami, na terenie zlewni obowiązują również istotne ustalenia zawarte w Rozporządzeniu w sprawie warunków korzystania z wód dla regionu wodnego:

§ 8. „Wymaga się, by w wyniku korzystania z wód podziemnych nie następowały zmiany ilościowe prowadzące do regionalnego obniżenia poziomu wód podziemnych, szkody w ekosystemach lądowych bezpośrednio zależnych od wód podziemnych oraz zmiany stanu chemicznego poprzez trwałą tendencję kierunku przepływu wód podziemnych i w efekcie dopływ wód zanieczyszczonych w tym wód słonych”.

Oddziaływanie zapisów na elementy przyrodnicze:

Zgodnie z prognozą dla warunków korzystania z wód regionu zapisy dotyczące obniżenia poziomu wód podziemnych i szkód w ekosystemach zależnych od wód podziemnych mają charakter ogólny, jednak gdyby były praktycznie wdrożone i przestrzegane, zapewniałyby osiągnięcie celów środowiskowych oraz w swoim zakresie zapewniałyby wystarczające warunki wodne do ochrony obszarów Natura 2000 zależnych od wód podziemnych. Należy także zwrócić uwagę, że ewentualne oddziaływania poboru wód na ekosystemy oraz na źródła i źródliska mogą mieć charakter lokalny – nie zawsze będą odzwierciedlać się w bilansie ilościowym lub w ocenie stanu JCWPd. Jednak, zaproponowane brzmienie rozporządzenia uwzględnia także takie oddziaływania lokalne. Powyższe zapisy mają więc istotne znaczenie dla obszaru zlewni rzeki Redy i będą służyć osiągnięciu celu środowiskowego dla wód podziemnych oraz dla obszarów chronionych.

80 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Wprowadzanie ścieków do wód

Analizowany projekt Rozporządzenia w sprawie warunków dla zlewni nie wprowadza dodatkowych zapisów dotyczących wprowadzania ścieków do wód, w stosunku do zapisów obowiązującego na terenie zlewni Rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły. Projekt rozporządzenia w sprawie warunków dla zlewni Redy nie będzie zatem powodował dodatkowych oddziaływań na elementy przyrodnicze w stosunku do przeanalizowanych już na etapie warunków dla regionu. Jednakże z uwagi na istotność tych zapisów dla terenu zlewni rzeki Redy, przytacza się je poniżej:

§ 11. „Wprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych nie może powodować pogorszenia żadnego elementu stanu lub potencjału wód odbiornika.

§ 12. 1 Wprowadzanie ścieków do jezior, cieków naturalnych lub urządzeń wodnych będących dopływami tych jezior możliwe jest wyłącznie w przypadku gdy dopływ ścieków do jeziora następuje w czasie nie krótszym niż 24 godz. pod warunkiem, że ścieki dopływają do jeziora w sposób ciągły, bez przetrzymywania ich w celu zapewnienia wymaganego czasu dopływu do jeziora. 2. Ograniczenie określone w ust. 1 nie narusza przepisu art. 39 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy.

§ 13. Wprowadzanie ścieków do jezior lobeliowych, cieków naturalnych lub urządzeń wodnych będących dopływami tych jezior, jest zabronione.

§ 14. W przypadku wprowadzania ścieków do wód o stanie niższym od dobrego nie ma zastosowania przepis art. 41 ust. 6 ustawy”.

Oddziaływanie zapisów na elementy przyrodnicze:

Ocena wpływu powyższych zapisów na elementy przyrodnicze, została już przeprowadzona na etapie Prognozy oddziaływania na środowisko warunków dla regionu wodnego Dolnej Wisły. Wnioski płynące z prognozy wskazują, iż zapisy dotyczące stanu wód zdecydowanie zapobiegają ewidentnym przypadkom zanieczyszczenia oraz pogarszania stanu wód. Wywierany będzie korzystny wpływ na stan wód w porównaniu z brakiem wprowadzenia w życie zapisów rozporządzenia. Zapisy przyczynią się do niepogarszania jakości wód, a w wymiarze długofalowym powinny również sprzyjać osiągnięciu dobrego stanu/potencjału wód. Poprawa stanu wód przyczyni się również do poprawy stanu ekosystemów bezpośrednio uzależnionych od wody. Istotnym ustaleniem są również zapisy dotyczące szczególnie wrażliwych ekosystemów jakim są jeziora lobeliowe (siedlisko 3110) wraz z unikatową roślinnością. Wymagania tych elementów przyrodniczych są wyższe, niż tylko parametry „dobrego stanu wód”.

81 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Dlatego też szczególnie istotny jest zakaz wprowadzania ścieków do jezior lobeliowych, które występują w zlewni Redy. Ocenia się, iż wprowadzone zapisy przyczynią się do zachowania wartości przyrodniczych tych cennych ekosystemów.

Priorytety w korzystaniu z wód

W zlewni rzeki Redy stosuje się priorytety ustanowione w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły:

1. „Ustala się następujące priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w kolejności od najwyższego 1) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno- bytowe, 2) na zapewnienie funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych w stanie niepogorszonym, 3) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych, 4) na potrzeby pozostałych gałęzi gospodarki i rolnictwa.

2. Ustalone priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych obowiązują w przypadku, gdy występuje zapotrzebowanie na jednoczesne wykorzystanie zasobów wodnych przez więcej niż jednego użytkownika, z zastrzeżeniem treści art. 123 ust. 1a ustawy”.

3. Ustala się następującą kolejność korzystania z wód do celów rolniczych, w szczególności napełniania stawów rybnych, nawodnień rolniczych i innych zabiegów agrotechnicznych niewymagających jakości wód przeznaczonej do spożycia: 1) z zasobów wód powierzchniowych, 2) z zasobów wód podziemnych czwartorzędowego piętra wodonośnego, 3) z zasobów wód podziemnych pięter wodonośnych starszych niż czwartorzędowe.

4. Korzystanie z zasobów wód do celów rolniczych w innej kolejności niż wskazane w ust 3 wymaga uzasadnienia w operacie wodnoprawnym.

Oddziaływanie zapisów na elementy przyrodnicze:

Omówienie oddziaływania na elementy przyrodnicze powyższych zapisów, zostało już zawarte w Prognozie oddziaływania na środowisko dla warunków korzystania z wód regionu wodnego. Wnioski płynące z prognozy wskazują, iż w przypadku korzystania z wód mogącego oddziaływać na obszary Natura 2000 chroniące ekosystemy wodne i od wody zależne, priorytet zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe może być ustalany tylko w ramach koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po indywidualnej ocenie oddziaływania na obszar Natura 2000, po wykazaniu braku rozwiązań alternatywnych i pod warunkiem

82 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” zagwarantowania kompensacji. Ustalenie to narusza bowiem art. 6(2), 6(3) i 6(4) dyrektywy siedliskowej. W obecnym brzmieniu ustalenie skutkuje ryzykiem znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000 bez spełnienia warunków derogacyjnych z art. 6(4) dyrektywy, czego skutkiem powinien być brak możliwości zaakceptowania dokumentu w tym kształcie. Rekomendowana była zmiana kolejności priorytetów, nie została ona jednak zastosowana w przypadku regionu wodnego Dolnej Wisły. Zmiana kolejności priorytetów jest niezbędna w całym obszarze zlewni z uwagi na występowanie ekosystemów od wód zależnych, również poza zasięgiem obszarów Natura 2000. Z uwagi na specyficzne uwarunkowania panujące w zlewni, podtrzymuje się rekomendację dotyczącą przeformułowania wyżej przytoczonych priorytetów, i wprowadzenie ich w nowej kolejności do Rozporządzenia w sprawie warunków dla zlewni Redy.

Rekomendacje: Proponuje się przeformułowanie priorytetów i wprowadzenie ich do Rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy, w sposób następujący: 1) na zapewnienie funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych w stanie nie pogorszonym, 2) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe, 3) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych, 4) na potrzeby pozostałych gałęzi gospodarki i rolnictwa.

Zagadnienia morfologiczne

Analizowany projekt Rozporządzenia w sprawie warunków dla zlewni nie wprowadza dodatkowych zapisów dotyczących zagadnień morfologicznych, w stosunku do zapisów obowiązującego na terenie zlewni Rozporządzenia Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły. Projekt rozporządzenia w sprawie warunków dla zlewni Redy nie będzie zatem powodował dodatkowych oddziaływań na elementy przyrodnicze w stosunku do przeanalizowanych już na etapie warunków dla regionu. Jednakże w uwagi na istotność tych zapisów dla terenu zlewni rzeki Redy, przytacza się je poniżej:

§ 7. 1.” Wymaga się utrzymania lub przywracania naturalnych warunków morfologicznych w cieku, w tym w szczególności ciągłości morfologicznej, w zakresie niezbędnym do skutecznej ochrony składu, liczebności i struktury wiekowej ichtiofauny na poziomie odpowiadającym co najmniej dobremu stanowi lub potencjałowi ekologicznemu wód. 2. Ze względu na konieczność osiągnięcia celów środowiskowych określa się cieki lub ich odcinki jako istotne pod względem zachowania ciągłości morfologicznej wprowadzając następujący podział :

83 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

1. cieki lub ich odcinki, dla których zachowanie lub odtworzenie ciągłości morfologicznej jest warunkiem koniecznym dla uzyskania dobrego stanu lub potencjału ekologicznego wód, wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia, 2. cieki lub ich odcinki, dla których: a) brak ciągłości morfologicznej zidentyfikowano jako zagrożenie w planach ochrony, planach zadań ochronnych bądź zadaniach ochronnych ustanowionych dla form ochrony przyrody, b) przywrócenie ciągłości morfologicznej zidentyfikowano jako cel ochrony lub jako działanie ochronne w planach ochrony, planach zadań ochronnych bądź zadaniach ochronnych ustanowionych dla form ochrony przyrody.

§ 15. 1. Przegradzanie nowymi budowlami piętrzącymi cieków dopuszcza się pod warunkiem wyposażenia ich w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb reprezentatywnych dla danego cieku, zgodnie z zapisami §7 ust. 3.

2. Przegradzanie nowymi budowlami piętrzącymi i regulację cieków lub ich odcinków wskazanych w § 7 ust. 2 dopuszcza się tylko w przypadku spełnienia warunków wskazanych w art.38j ustawy.

3. Korzystanie z wód związane z ich piętrzeniem na ciekach lub ich odcinkach, o których mowa w § 7 ust. 2, możliwe jest tylko pod warunkiem wyposażenia budowli piętrzących w urządzenia zapewniające swobodną migrację reprezentatywnych gatunków ryb.

4. Dopuszcza się korzystanie z wód, o którym mowa w ust. 3, na podstawie warunków ustalonych w obowiązujących pozwoleniach wodnoprawnych, do czasu wystąpienia jednego z dwóch podanych niżej terminów: 1) przy pierwszej przebudowie, rozbudowie istniejącego obiektu oraz przy jego odbudowie; 2) w terminie osiągnięcia dobrego stanu lub potencjału ekologicznego, wskazanym w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły dla części wód, na których zlokalizowane są te obiekty.

5. Dopuszcza się wykonanie i użytkowanie budowli poprzecznej o wysokości progu nie większej niż 0,30 m bez wyposażania jej w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb pod warunkiem, że budowla ta wyposażona jest w przelew zapewniający koncentrację przepływu wody przy przepływie SNQ, na głębokość równą wysokości progu i na szerokość w poziomie lustra wody równą nie mniej niż 0,30 m.

6. Eksploatacja budowli piętrzących na ciekach musi być prowadzona z zabezpieczeniem wlotów do elektrowni wodnych, kanałów doprowadzających oraz innego typu ujęć wody przed spływającymi rybami”.

84 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Oddziaływanie zapisów na elementy przyrodnicze:

Omówienie oddziaływania na elementy przyrodnicze powyższych zapisów, zostało już zawarte w Prognozie oddziaływania na środowisko dla warunków korzystania z wód regionu wodnego. Wnioski płynące z prognozy wskazują, iż ustalenie dopuszczające przegradzanie rzek pod warunkiem budowy przepławek może prowadzić do niezgodności z wymogami RDW i prawa wodnego oraz dyrektywy siedliskowej i przepisów o ochronie przyrody. Również przegrody z przepławką mogą wywierać znaczące negatywne oddziaływanie na cele środowiskowe dla wód lub/i na cel ochrony obszaru Natura 2000, zwłaszcza w kumulacji oddziaływania z innymi obiektami. Powinno to być badane indywidualnie w postępowaniu ocenowym. Zapisy rozporządzenia dopuszczające kontynuację aktualnego korzystania z wód w sposób powodujący przerwanie ciągłości morfologicznej cieku, do czasu pierwszej przebudowy, rozbudowy lub odbudowy, jest niezgodne z terminem osiągnięcia celów środowiskowych dla rzek i tym samym stanowi ewidentne naruszenie wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej. Może to nieść za sobą negatywny wpływ na elementy przyrodnicze i przedmioty ochrony zależne od wód.

W związku z powyższymi wnioskami, w prognozie oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, wprowadzono rekomendacje do zapisów rozporządzenia. Część z nich została już wprowadzona do Rozporządzenia w sprawie warunków dla regionu, niektóre jednak nadal pozostały bez zmian. Jedna z rekomendacji posiada znaczenie dla zlewni rzeki Redy, dlatego przytacza się ją ponownie poniżej, podtrzymując jej zasadność. Po przeformułowaniu proponuje się wprowadzenie odpowiedniego zapisu w tym zakresie do projektu rozporządzenia dla zlewni Redy:

Rekomenduje się: 1. Przeredagowanie zapisu dot. przegradzania cieków nowymi budowlami z przepławką, tak, by nie sugerował on, że warunki dopuszczają takie przegradzanie. Proponuje się następujący zapis:

W przypadku przegradzania nowymi budowlami piętrzącymi cieków, wymaga się wyposażenia ich w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb reprezentatywnych dla danego cieku.

5.7.2. Oddziaływanie na zdrowie ludzi

Przewiduje się, iż oddziaływanie zapisów analizowanego projektu rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy, będzie miało głównie pozytywny wpływ na zdrowie ludzi. Realizacja działań zmierzających do

85 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” utrzymania i właściwej ochrony elementów środowiska przyrodniczego, wpłynie znacząco na poprawę komfortu życia i bezpieczeństwa mieszkańców. Ochrona zasobów wodnych, zarówno wód powierzchniowych jak i podziemnych jest wręcz niezbędna do prawidłowego funkcjonowania człowieka. Zła jakość wód oraz występujący deficyt wód stanowi ogromny problem, dlatego też tak istotna jest realizacja działań zmierzających do poprawy stanu wód, co zagwarantuje zdrowie i odpowiednią jakość życia ludzi. Pozytywne oddziaływanie na zdrowie ludzi związane będzie głównie z określonymi priorytetami i ograniczeniami w zakresie możliwości korzystania z zasobów wodnych, co skutkować będzie zapewnieniem zasobów wodnych o odpowiedniej ilości i jakości zarówno dla użytkowników indywidualnych jak i zbiorczych.

Na terenie zlewni rzeki Redy, poza ustalonymi warunkami dla zlewni obowiązują też warunki korzystania z wód ustanowione dla regionu wodnego Dolnej Wisły. Ustalenia w nich zawarte będą miały znaczący wpływ na zdrowie ludzi, dlatego też poniżej krótko scharakteryzowano ich wpływ na ludzi.

W rozporządzeniu w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, sformułowane zostały ograniczenia w zakresie korzystania z wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. Ograniczenia dotyczą m.in. wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych, które nie może powodować pogorszenia żadnego elementu stanu lub potencjału wód odbiornika. Ponadto, wprowadzono również ograniczenia dotyczące wprowadzania ścieków do jezior, cieków naturalnych lub urządzeń wodnych będących dopływami tych jezior. Zabronione jest również wprowadzanie ścieków do jezior lobeliowych, cieków naturalnych lub urządzeń wodnych będących dopływami tych jezior. Powyższe zapisy uniemożliwią pogorszenie jakości wód w przypadku wprowadzenia dodatkowego ładunku zanieczyszczeń. Zatem przy stosowaniu się do tych ograniczeń, jakość wód nie powinna pogarszać się, co eliminuje również negatywny wpływ na ludzi. Zaproponowane w większości ograniczenia dążyć będą do poprawy jakości wód, bądź niepogarszania aktualnego stanu, co będzie miało pozytywny wpływ na jakość życia i zdrowia ludzi. Oprócz potrzeb ludzi związanych z zapewnieniem odpowiedniej jakości oraz ilości wód do spożycia, istotny jest aspekt korzystania z wód do celów rekreacyjnych, wypoczynkowych, które to są również istotnym elementem życia każdego człowieka. W miejscach wyznaczonych do kąpieli, jak również w kąpieliskach spełnienie wymagań określonych w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru, nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. z 2011 r. Nr 86, poz. 478), umożliwi zachowanie tych obszarów w odpowiednim stanie.

Zgodnie z rozporządzeniem woda w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli nie powinna zawierać zanieczyszczeń w postaci obecności:

86 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

 skażenia mikrobiologicznego w ilościach przekraczających wymagania, o których mowa w załączniku nr 1 do rozporządzenia,  innych organizmów, w tym zakwitu sinic przybierającego postać kożucha, smugi lub piany, a także rozmnożenia się makroalg lub fitoplanktonu morskiego, lub  materiałów smolistych powstających wskutek rafinacji, destylacji lub jakiejkolwiek obróbki pirolitycznej w szczególności pozostałości podestylacyjnych, lub szkła, tworzyw sztucznych, gumy oraz innych odpadów stanowiących zagrożenie dla zdrowia lub życia osób kąpiących się. Dotrzymanie warunków określonych rozporządzeniem będzie miało zatem pozytywny wpływ na zdrowie i samopoczucie ludzi. Dotrzymanie zapisów projektu rozporządzenia z działu II (szczegółowe wymagania dotyczące stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych) umożliwi utrzymanie odpowiedniej jakości wód. W Dziale III projektu rozporządzenia sformułowano priorytety w korzystaniu z wód. W zlewni rzeki Redy stosuje się priorytety ustanowione w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, i są one następujące: „Ustala się następujące priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w kolejności od najwyższego 1) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno- bytowe, 2) na zapewnienie funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych w stanie niepogorszonym, 3) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych, 4) na potrzeby pozostałych gałęzi gospodarki i rolnictwa”.

Sformułowane i zapisane w takiej kolejności priorytety pokazują kolejność potrzeb wykorzystywania wód. Zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia, przy jednoczesnym zaspokojeniu podstawowych potrzeb związanych z produkcją żywności i leków stanowi jeden z najwyższych priorytetów określonych w rozporządzeniu. Również ewentualna zmiana kolejności priorytetów, zaproponowana w rekomendacjach, nie wpłynie negatywnie na zdrowie ludzi.

Konflikty społeczne

Rozporządzenie zawiera szereg zapisów ograniczających w znaczący sposób wielkość poboru wody, zarówno przez podmioty dotychczas uprawnione do tego poboru, jak i przez nowych użytkowników. Ograniczenia takie najprawdopodobniej będą wzbudzały duże niezadowolenie, w szczególności ze strony dotychczasowych użytkowników wód, na co mogą już teraz wskazywać uwagi otrzymane podczas pierwszego okresu konsultacji.

87 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Pobory wód powierzchniowych prowadzone są głównie na potrzeby hodowli ryb. Ograniczenie możliwości poboru, nawet przez krótki okres czasu będzie oznaczało brak możliwości funkcjonowania obiektu. Choćby potencjalna możliwość wystąpienia takiej sytuacji zaowocuje uzasadnionymi obawami zarówno właścicieli, jak i pracowników tych obiektów. W przypadku rzeczywistego wystąpienia konieczności ograniczenia lub też nawet zaniechania poboru wody dla stawów rybnych, może to skutkować szeregiem pozwów sądowych z żądaniem odszkodowań. Aby uniknąć takiej sytuacji, wskazane byłoby wprowadzenie okresu przejściowego, umożliwiającego dostosowanie rozwiązań technologicznych, na przykład poprzez wprowadzenie obiegów zamkniętych wody.

Obawy przed takim ograniczeniem zostały zasygnalizowane podczas konsultacji społecznych, kiedy to uwagi wnieśli między innymi hodowcy ryb. Uwagi te dotyczyły m.in. zasadności wyboru metody obliczania przepływu nienaruszalnego oraz wyników bilansu ilościowego zasobów wodnych w zlewni, które wskazały, iż wprowadzenie tego typu ograniczeń nie wyeliminuje deficytu podczas niskich przepływów w rzekach.

Ograniczenie w wielkości poboru wód przez nowych użytkowników będzie skutkowało oczywiście ich niezadowoleniem, jednak nie będzie niosło za sobą skutków prawnych w stosunku do wydającego rozporządzenie dyrektora RZGW.

Potencjalną przyczyną konfliktów może być również zapis dopuszczający obniżenie przepływu nienaruszalnego „gdy jest to uzasadnione potrzebami społecznymi lub gospodarczymi, zaś pozytywne efekty dla społeczeństwa związane z ochroną zdrowia i zrównoważonym rozwojem przeważają nad korzyściami środowiskowymi utraconymi w następstwie tych działań”. Zapis taki wprowadza możliwość subiektywnej oceny zasadności dopuszczenia obniżenia przepływu, co może skutkować roszczeniami ze strony użytkowników, nie spełniających powyższego warunku.

Wskazanie obecnie podstaw merytorycznych i prawnych możliwości oddalenia roszczeń wynikających z wprowadzenia w życie zapisów warunków korzystania z wód zlewni Redy wydaje się obecnie niemożliwe. Rok 2014 jest pierwszym rokiem wprowadzania warunków korzystania z wód regionów wodnych i zlewni. Spodziewane w związku z tym protesty społeczne będą zapewne przedmiotem licznych pozwów sądowych. Prawna obrona wprowadzonych zapisów warunków będzie w gestii prawników i obecnie nie sposób wskazać jak będą wyglądać te postępowania. Podstawą merytoryczną i prawną linii obrony priorytetów i ograniczeń wprowadzonych warunkami korzystania z wód, będą zapewne zapisy Ustawy Prawo wodne i Ramowej Dyrektywy Wodnej, odnoszące się do konieczności osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych dla części wód.

5.7.3. Wpływ na środowisko wodne

Analizowany dokument warunków korzystania z wód, będzie miał w dużej mierze korzystne oddziaływanie na środowisko wodne. Wprowadzał będzie bowiem

88 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” przepisy zapewniające wyższe niż dotąd wymagania w zakresie korzystania ze środowiska. Z uwagi na fakt, iż jest on niejako uzupełnieniem do warunków korzystania z wód dla regionu wodnego Dolnej Wisły, nie reguluje on jednak wszystkich aspektów związanych z korzystaniem z wód, a jedynie te, dla których zapisy powyższego są niewystarczające w skali lokalnej. W celu oceny wpływu realizacji zapisów projektu rozporządzenia warunków korzystania z wód rzeki Redy na wody powierzchniowe, odniesiono się do zidentyfikowanych, aktualnie występujących na tym terenie oddziaływań mających wpływ na stan wód powierzchniowych. Na analizowanym obszarze działalność antropogeniczna wywiera duży wpływ na stan wód powierzchniowych. Odprowadzanie do wód lub ziemi ścieków bytowych, gospodarczych, czy przemysłowych wpływa istotnie na jakość wód powierzchniowych. Znaczącym oddziaływaniem na jakość wód w zlewni Redy są również pobory wody i zrzuty ścieków z ośrodków hodowli pstrąga. Z analizy dokumentów planistycznych, przeprowadzonej w ramach sporządzania Warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy wynika, iż niekorzystnie na środowisko wodne na analizowanym terenie wpływają także spływy powierzchniowe z terenów rolniczych zawierające duże ładunki azotu i fosforu oraz odprowadzane do odbiornika nieoczyszczone wody opadowe i roztopowe. Ponadto stan środowiska wodnego, jak i przyrodniczego mają wpływ obiekty hydrotechniczne. Zgodnie z przedstawionymi we wcześniejszych rozdziałach prognozy aktualnymi wynikami oceny stanu JCW, w większości jednolite części wód rzecznych zlewni Redy charakteryzują się dobrym stanem ogólnym (ok. 75% JCWP). Zły stan odnotowano dla 2 JCWP w zlewni rzeki Redy (25%). Podkreślić należy, iż wśród wymienionych JCWP, 7 było monitorowanych, a 1 JCWP została oceniona na podstawie przeprowadzonej procedury przeniesienia ocen.

Wprowadzanie ścieków do wód

Wody powierzchniowe

Kwestie dotyczące wprowadzania ścieków do wód regulują zapisy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U z 2006 r., Nr 137, poz. 984, z późn. zm.). Rozporządzenie to odnosi się do RLM oczyszczalni, czyli ładunków zanieczyszczeń w odprowadzanych ścieków, natomiast nie zawiera zapisów dotyczących wielkości przepływu wody w cieku, do którego te ścieki są odprowadzane. Określając wpływ odprowadzanych ścieków, na jakość wód można zauważyć, że zależy on nie tylko od ilości i jakości wprowadzanych ścieków, ale także od wielkości przepływu w cieku (będącego odbiornikiem).

89 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Wprowadzenie do wód powierzchniowych ścieków związane jest z dodatkowym ładunkiem zanieczyszczeń, które mogą potencjalnie sprzyjać eutrofizacji (biogenów, substancji biodegradowalnych, zawiesin itp.). Na terenie zlewni rzeki Redy zidentyfikowano 37 zrzutów ścieków, w tym:  12 zrzutów ze stawów pstrągowych,  8 zrzutów ścieków komunalnych,  5 rzutów wód popłucznych,  4 zrzuty z MEW,  2 zrzuty ścieków chłodniczych,  1 zrzut ze stawów karpiowych,  5 zrzutów innych rodzajów ścieków 26. Jak już wspomniano wcześniej, wśród zrzutów dominują ścieki pochodzące ze stawów rybnych, głównie pstrągowych. Negatywny wpływ niesie za sobą szczególnie opróżnianie stawów karpiowych (1 zrzut), które w przypadku dużego natężenia przepływu naruszają osady denne. Podkreślić należy jednak, iż stawy rybne, oprócz znaczenia gospodarczego, przyczyniają się również do poprawy warunków hydrologicznych, stanowiąc istotny element środowiska naturalnego. Na analizowanym terenie zidentyfikowano także 8 zrzutów ścieków komunalnych. Zdecydowana większość ścieków komunalnych produkowanych na obszarze zlewni jest odprowadzanych poza jej obszar. Wynika to z faktu, iż ścieki z największych miejscowości odprowadzane są do oczyszczalni miasta Gdynia w Dębogórzu, a z niej bezpośrednio do Zatoki Puckiej. Większość oczyszczalni odprowadza jednak ilości ścieków nieznaczące w skali zlewni 27. Istotnym źródłem zanieczyszczeń na analizowanym terenie są również niekontrolowane zrzuty ścieków bytowych z terenów zabudowy jednorodzinnej. Niedostateczna sanitacja powoduje powstawanie ścieków, które trafiają do odbiorników często w stanie surowym (nieoczyszczone). Wskutek takich działań w odbiornikach tych wzrasta stężenie substancji biogennych oraz następuje pogorszenie stanu sanitarnego i ekologicznego wód. Średnia gęstość liczby ludności niepodłączonej do kanalizacji w zlewni rzeki Redy wynosi ok. 63 osób na km2 28. W Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły wprowadzono ograniczenia, które zapobiegać będą przypadkom zanieczyszczenia i pogarszania jakości wód, a w szczególności wrażliwych ekosystemów jakimi są jeziora lobeliowe.

Poniżej zebrano zapisy regulujące zagadnienie wprowadzanie ścieków do wód, które określone zostały w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki

26 „Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy”, RZGW Gdańsk, Gdańsk, marzec 2014 r. 27 Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy (SCWP:DW1802, DW1803) – Etap 1 – Dynamiczny bilans ilościowy zasobów wodnych”, Pectore-Eco, 2012 r. 28 „Identyfikacja znaczących oddziaływań antropogenicznych wraz z oceną wpływu tych oddziaływań na wody powierzchniowe i podziemne w regionie wodnym Dolnej Wisły”, Pectore-Eco Sp. z o.o., 2012 r.

90 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, i są obowiązujące na terenie zlewni rzeki Redy:

§ 11. „Wprowadzanie ścieków do wód powierzchniowych nie może powodować pogorszenia żadnego elementu stanu lub potencjału wód odbiornika.

§ 12. Wprowadzanie ścieków do jezior, cieków naturalnych lub urządzeń wodnych będących dopływami tych jezior możliwe jest wyłącznie w przypadku gdy dopływ ścieków do jeziora następuje w czasie nie krótszym niż 24 godz. pod warunkiem, że ścieki dopływają do jeziora w sposób ciągły, bez przetrzymywania ich w celu zapewnienia wymaganego czasu dopływu do jeziora.

§ 13. Wprowadzanie ścieków do jezior lobeliowych, cieków naturalnych lub urządzeń wodnych będących dopływami tych jezior, jest zabronione.

§ 14. W przypadku wprowadzania ścieków do wód o stanie niższym od dobrego nie ma zastosowania przepis art. 41 ust. 6 ustawy”.

Podsumowując: Jak wykazano powyżej, w analizowanej zlewni zidentyfikowano liczne zagrożenia dla jakości wód związane zarówno z wprowadzaniem ścieków do odbiorników jak i niekontrolowanymi zrzutami ścieków. Przedstawione zapisy rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły regulują w znacznym stopniu kwestię wprowadzania ścieków do wód. Zapis dotyczący wprowadzania ścieków do wód powierzchniowych, tak by nie powodować pogorszenia żadnego elementu stanu lub potencjału wód wpisuje się wprost w ustalone cele środowiskowe dla JCW. Zapis ten narzuca, iż odprowadzane do odbiorników ścieki powinny być odpowiedniej jakości. Przyczyni się on zdecydowanie do niepogarszania jakości wód, a zatem w przypadku części wód o stanie/potencjalne dobrym – do jego utrzymania, a w wymiarze długofalowym powinien również sprzyjać osiągnięciu dobrego stanu/potencjału przez jednolite części wód o stanie/potencjale poniżej dobrego. Rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, zawiera również zapisy dotyczące wprowadzania ścieków do jezior. Szczególnie istotny jest zakaz wprowadzania ścieków do jezior lobeliowych. Zgodnie z wykazem zawartym w załączniku 2 do Rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, na terenie zlewni Redy występują następujące jeziora lobeliowe: Lewinko, Bieszkowickie, Zawiat, Borowo, Pałsznik, Wygoda, Wysokie, Kamień, Otalżyno, Jelonek – są zatem licznie spotykane na tym terenie. Jeziora te są specyficznym typem ekosystemów jeziornych, o oligotroficznych wodach, gromadzących unikatową roślinność m.in. lobelię jeziorną. Należą one do ekosystemów wrażliwych na eutrofizację i zagrożonych, a wśród głównych czynników powodujących ich degradację

91 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” wymienić należy spływy ze zlewni oraz ścieki bytowe. 29 Dlatego też wprowadzone zapisy są istotne w zachowaniu wartości przyrodniczych tych cennych ekosystemów.

Zapisy powyższe są wystarczające na potrzeby osiągnięcia celów środowiskowych w zlewni w zakresie elementów związanych z jakością wód. W związku z tym, w rozporządzeniu dla zlewni Redy nie ma konieczności wprowadzenia dodatkowych zapisów w tym zakresie, w stosunku do zapisów obowiązującego na terenie zlewni rozporządzenia dla regionu wodnego.

Wody podziemne

Podatność wód podziemnych na zanieczyszczenia określa pewna właściwość systemu wodonośnego na przyjmowanie i rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. Właściwość tego systemu zależy od jego wrażliwości na oddziaływanie czynników antropogenicznych i geogenicznych. Zagrożenie dla jakości wód podziemnych wynikające z czynników antropogenicznych, dotyczy przede wszystkim sposobu użytkowania terenu oraz rodzaju, wielkości i lokalizacji ognisk zanieczyszczeń. W przypadku czynników naturalnych, zagrożenie jakości wód podziemnych zależy od głębokości występowania wód podziemnych, a zatem od miąższości strefy aeracji, a także jej przepuszczalności, sposobu zasilania oraz charakteru samego wodonośca. W związku z powyższym, zakres potencjalnego oddziaływania może być różny, w zależności od czynników antropogenicznych i geogenicznych.

W obszarze zlewni Redy zasilanie wód podziemnych odbywa się poprzez infiltrację opadów atmosferycznych i tranzyt wód podziemnych na obszarach wysoczyznowych oraz poprzez drenaż wód podziemnych na obszarach pradolin. Głębsze poziomy wodonośne zasilane są poprzez wyżej leżące poziomy wodonośne. Największa intensywność przepływu wód występuje w miejscach kontaktów hydraulicznych głębszych poziomów wodonośnych z wodami czwartorzędu. Brak sieci kanalizacyjnej i wprowadzanie ścieków gospodarczo-bytowych do lokalnych cieków i zagłębień, stanowi jeden z czynników powodujących silne zanieczyszczenie płytkich holoceńskich poziomów wód podziemnych, które raczej nie są wykorzystywane jako wody pitne.

Podsumowując: Zapisy rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły przytoczone w punkcie dotyczącym wód powierzchniowych będą miały również pozytywny wpływ na parametry jakościowe wód podziemnych. W związku z powyższym, podobnie jak w przypadku wód powierzchniowych, nie ma konieczności wprowadzania w warunkach korzystania z wód dla zlewni Redy dodatkowych zapisów

29 „Jeziora lobeliowe (siedlisko przyrodnicze 3110) w projektowanej sieci Natura 2000 w Polsce – Raport roboczy”, Klub Przyrodników, Świebodzin, grudzień 2003 r.

92 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” ograniczających możliwość zanieczyszczenia wód podziemnych, gdyż obecnie obowiązujące zapisy są wystarczające.

Pobory wód

Wody powierzchniowe

Pobory wód w nadmiernej ilości powodują zmianę naturalnego reżimu hydrologicznego wód powierzchniowych, co ma negatywny wpływ zarówno na ilość i jakość wód, jak również powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu ekosystemów zależnych od wód powierzchniowych i podziemnych. Następstwem zmian ustalonego reżimu hydrologicznego cieku może być:  zmniejszenie przepływu bądź nawet zanikanie małych cieków i zbiorników wodnych,  zmiany poziomu wód gruntowych,  zwiększanie erozji koryta cieków,  niekorzystne zmiany ekosystemów od wód zależnych. Szczególnie negatywnie na stan zasobów wodnych będzie wpływać znaczna koncentracja ujęć wód powierzchniowych na niewielkim odcinku cieku. Na terenie zlewni rzeki Redy występują 22 ujęcia wód powierzchniowych, w tym:  9 ujęć na potrzeby stawów pstrągowych,  4 ujęcia dla MEW,  2 ujęcia na cele nawodnień,  1 ujęcie na potrzeby stawów karpiowych,  1 ujęcie na cele przemysłowe,  5 ujęć na potrzeby inne. 30 Zaobserwować można, iż podobnie jak w przypadku zrzutów ścieków, na terenie analizowanej zlewni dominują ujęcia wód powierzchniowych na potrzeby stawów rybnych, głównie pstrągowych. Brak jest na analizowanym terenie poborów wód powierzchniowych na cele komunalne, a jak wykazano we wcześniejszych rozdziałach - w obrębie analizowanej zlewni nie wyznaczono jednolitych części wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia.

Kwestie ograniczeń w poborach wód powierzchniowych w pewnym stopniu regulują warunki korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, wprowadzając zapisy dotyczące konieczności zachowania przepływu nienaruszalnego w ciekach oraz sposobu jego wyznaczania. Jednocześnie wprowadzają pewne odstępstwo w tym zakresie, mówiące, że: § 10.1 Dla poborów zwrotnych realizowanych na istniejących obiektach, dopuszcza się możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż

30 „Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy”, RZGW Gdańsk, Gdańsk, marzec 2014 r.

93 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

50% wartości tego przepływu lecz nie mniej niż do NNQ, pod warunkiem zachowania wypełnienia koryta cieku odpowiadającego co najmniej przepływowi, którego wartość jest określona zgodnie z § 5 ust. 2.

Podkreślić należy jednak fakt, iż zapis ten stosuje się w szczególnych przypadkach w sytuacji, gdy punkty poboru i zrzutu są zlokalizowane w niewielkiej odległości. Wówczas możliwe jest pozostawienie na odcinku między poborem i zrzutem nie mniej niż 50% wartości przepływu nienaruszalnego przy jednoczesnym napełnieniu koryta odpowiadającemu pełnej wartości przepływu nienaruszalnego. Nie będzie to miało istotnego wpływu na życie biologiczne w cieku. Spełnienie tego warunku wymaga udowodnienia wypełnienia koryta cieku na wymaganym poziomie.

Przeprowadzony bilans wodnogospodarczy w zlewni Redy wskazał na konieczność rozszerzenia zapisów dotyczących ograniczeń związanych z poborami wód powierzchniowych. W związku z tym w rozporządzeniu zawarto m.in. następujące zapisy regulujące korzystanie z wód - ograniczenia w zakresie korzystania z wód niezbędne dla osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych:

§ 6. Poza ograniczeniami w zakresie korzystania z wód niezbędnymi dla osiągnięcia celów środowiskowych, określonymi w Rozporządzeniu Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, w zlewni rzeki Redy wprowadza się następujące ograniczenia w zakresie korzystania z wód powierzchniowych:

1) korzystanie z wód nie może powodować redukcji przepływu w korycie cieku poniżej przepływu nienaruszalnego, o którym mowa w § 4. Dla istniejących ujęć wód powierzchniowych dopuszcza się możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż 50% wartości tego przepływu, gdy jest to uzasadnione potrzebami społecznymi lub gospodarczymi, zaś pozytywne efekty dla społeczeństwa związane z ochroną zdrowia i zrównoważonym rozwojem przeważają nad korzyściami środowiskowymi utraconymi w następstwie tych działań, a ostatnia ocena elementów biologicznych danej JCWP zrealizowana w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska, wskazuje na co najmniej dobry stan. W przypadku braku takiej oceny obniżenie wartości przepływu nienaruszalnego, określone w zdaniu poprzedzającym, nie jest dopuszczalne. Dobry stan elementów biologicznych danej JCWP nie może ulec pogorszeniu w wyniku dopuszczenia obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego;

2) ocena stanu elementów biologicznych, wskazana w pkt. 1, musi być monitorowana przez organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego z częstotliwością odpowiadającą częstotliwości wykonywania oceny stanu JCWP przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. Pogorszenie oceny elementów biologicznych danej JCWP w stosunku do ostatniej oceny jest podstawą ograniczenia ilości poboru wód

94 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

powierzchniowych dopuszczonej w pozwoleniu wodnoprawnym do poziomu nie powodującego sczerpywania przepływu nienaruszalnego poniżej miejsca ujmowania wód;

3) rozwiązania konstrukcyjne projektowanych ujęć wody muszą umożliwiać zachowanie przepływu nienaruszalnego w sposób samoczynny;

4) wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru wód powierzchniowych lub odprowadzania ścieków nie może ograniczać możliwości korzystania z wód innych użytkowników, posiadających obowiązujące pozwolenia wodnoprawne;

5) na podstawie analiz bilansowych wykonanych na potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w przekrojach bilansowych, w których stwierdzono deficyt zasobów dyspozycyjnych zwrotnych o gwarancji występowania 90% lub brak zasobów dyspozycyjnych bezzwrotnych o gwarancji występowania 90%;

6) deficyty i rezerwy zasobów dyspozycyjnych zwrotnych o gwarancji występowania 90% oraz zasoby dyspozycyjne bezzwrotne o gwarancji występowania 90% w przekrojach bilansowych zawiera załącznik nr 5 do rozporządzenia.

Podsumowując: Powyższe zapisy wskazują przede wszystkim na potrzebę utrzymania przepływu nienaruszalnego przy korzystaniu z wód, przy czym dla istniejących ujęć wód powierzchniowych dopuszcza się możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż 50%, pod pewnymi warunkami. Opisane odstępstwo nie może być jednak powszechnie stosowane i wymaga udowodnienia braku negatywnego wpływu na elementy biologiczne w danej JCWP. Zapisy rozporządzenia nakazują również monitorowanie oceny stanu elementów biologicznych przez organ właściwy do wydania pozwolenia wodnoprawnego, a ich pogorszenie będzie podstawą ograniczenia ilości poboru wód powierzchniowych dopuszczonej w pozwoleniu wodnoprawnym, do poziomu nie powodującego sczerpywania przepływu nienaruszalnego poniżej miejsca ujmowania wód. Ponadto, rozwiązania konstrukcyjne projektowanych ujęć wody muszą umożliwiać zachowanie przepływu nienaruszalnego w sposób samoczynny. Zapisy rozporządzenia będą więc skutkować pewnym ograniczeniem w korzystaniu z wód, umożliwiać będą jednak istotną poprawę stanu wód w stosunku do obecnego. Zapis ten umożliwiać będzie osiągnięcie przez JCWP ustalonych celów środowiskowych, tj. co najmniej dobrego stanu/potencjału wód, a dla JCWP w stanie bardzo dobrym i dobrym, nie pogarszanie go.

95 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Wody podziemne:

Projekt rozporządzenia z dnia 20 maja 2014 r. w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły zawiera zapis dotyczący ograniczeń w poborze wód podziemnych: „Wymaga się, by w wyniku korzystania z wód podziemnych nie następowały zmiany ilościowe prowadzące do regionalnego obniżenia poziomu wód podziemnych, szkody w ekosystemach lądowych bezpośrednio zależnych od wód podziemnych oraz zmiany stanu chemicznego poprzez trwałą tendencję kierunku przepływu wód podziemnych i w efekcie dopływ wód zanieczyszczonych w tym wód słonych”.

Ponadto w omawianym projekcie rozporządzenia, zawarto następujące zapisy dotyczące priorytetów w zaspokajaniu potrzeb wodnych: „§ 9. 3. Ustala się następującą kolejność korzystania z wód do celów rolniczych, w szczególności napełniania stawów rybnych, nawodnień rolniczych i innych zabiegów agrotechnicznych niewymagających jakości wód przeznaczonej do spożycia: 1) z zasobów wód powierzchniowych, 2) z zasobów wód podziemnych czwartorzędowego piętra wodonośnego, 3) z zasobów wód podziemnych pięter wodonośnych starszych niż czwartorzędowe. 4. Korzystanie z zasobów wód do celów rolniczych w innej kolejności niż wskazane w ust 3 wymaga uzasadnienia w operacie wodnoprawnym.”

Po przeprowadzeniu bilansu wodnogospodarczego w zlewni Redy, stwierdzono konieczność wprowadzenia dodatkowych, uszczegółowionych zapisów ograniczających użytkowanie wód podziemnych. W związku z tym w projekcie rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód w zlewni Redy zawarto zapisy dotyczące poboru tych wód:

1. „Pozwolenie wodnoprawne udzielone na pobór wód podziemnych w przypadku poboru na potrzeby inne niż: a) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno- bytowe, b) do produkcji artykułów żywnościowych i farmaceutycznych, wydaje się pod warunkiem udowodnienia braku możliwości wykorzystania w tym celu wód powierzchniowych”. 2. „W przypadku eksploatowanych ujęć wód podziemnych uprawnienia do ich poboru wydaje się w oparciu o rzeczywiste zużycie udokumentowane przez użytkownika (zestawienie wielkości poboru wody w okresie obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego)”. 3. „Uprawnienia do poboru wód podziemnych przez użytkownika nie mogą przekraczać udokumentowanego zapotrzebowania”.

96 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

4. „Wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru wód podziemnych nie może ograniczać możliwości korzystania z wód innych użytkowników, posiadających obowiązujące pozwolenia wodnoprawne”. 5. „Na podstawie analiz bilansowych wykonanych na potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w obszarach bilansowych, w których występuje deficyt zasobów dyspozycyjnych”.

We wcześniejszych wersjach projektu rozporządzenia wprowadzającego warunki korzystania z wód regionu wodnego, figurowały zapisy ograniczeń w zakresie użytkowania wód podziemnych, które jednak zostały usunięte z obecnej wersji projektu:

§ 16. 2. Pobór wód podziemnych nie może przekraczać ilości dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych ustalonych dla obszaru bilansowego.

3. Dostępne do zagospodarowania zasoby wód podziemnych stanowią zasoby dyspozycyjne ustalone dla obszaru bilansowego. Jeżeli dla danego obszaru bilansowego nie zostały ustalone zasoby dyspozycyjne, dopuszcza się, do czasu ustalenia zasobów dyspozycyjnych, zasoby perspektywiczne.

Przedmiotowe zapisy są istotne dla ochrony zasobów wód podziemnych w zlewni Redy, dlatego rekomenduje się umieszczenie ich w warunkach korzystania z wód zlewni Redy.

Wszystkie ww. ograniczenia i priorytety mają na celu ochronę zasobów wód podziemnych przed nadmiernym wykorzystaniem i ich nadmiernym rozdysponowaniem w zlewni. Zapisy rozporządzenia umożliwiają również weryfikację dotychczasowych uprawnień na podstawie rzeczywistej wielkości poboru. Celem środowiskowym dla jednolitych części wód podziemnych jest zapobieganie lub ograniczanie wprowadzania do nich zanieczyszczeń, zapobieganie pogorszeniu i poprawa ich stanu, jak również podejmowanie wszelkich działań naprawczych, mających na celu osiągnięcie równowagi między poborem, a zasilaniem tych wód, żeby osiągnąć ich dobry stan 31. Stan JCWPd nr 13 w, w obrębie której znajduje się obszar zlewni Redy w wyniku przeprowadzonej oceny stanu wód podziemnych, zarówno pod względem jakościowym jak i ilościowym został oceniony jako dobry, zatem celem środowiskowym jest tutaj utrzymanie tego stanu.

Podsumowując: Zapisy rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód w zlewni Redy są uzupełnieniem zapisów rozporządzenia w sprawie warunków korzystania w wód regionu wodnego Dolnej Wisły w zakresie dostosowanym do lokalnych potrzeb. Zakładając, że zapisy obu rozporządzeń będą bezwzględnie przestrzegane, powinny one

31 Ustawa z dnia 18 lipca 2001r. Prawo Wodne (tekst jednolity; Dz.U. 2012, poz.145 art.38e. ust.1 pkt.1-3)

97 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” umożliwić utrzymanie dotychczasowego odpowiedniego poziomu ilości i jakości zasobów wód podziemnych, czyli zachowanie dobrego stanu JCWPd nr 13.

Zagadnienia morfologiczne

Wymagania, priorytety i ograniczenia w korzystaniu z wód w zakresie zagadnień morfologicznych, w szczególności ciągłości cieków dla migracji ryb, w szerokim zakresie regulują warunki korzystania z wód dla regionu wodnego Dolnej Wisły. Znajdują się tak następujące zapisy regulujące kwestie związane z przywracaniem ciągłości morfologicznej cieków, w tym wykonywaniem urządzeń wodnych:

§ 7. 1. „Wymaga się utrzymania lub przywracania naturalnych warunków morfologicznych w cieku, w tym w szczególności ciągłości morfologicznej, w zakresie niezbędnym do skutecznej ochrony składu, liczebności i struktury wiekowej ichtiofauny na poziomie odpowiadającym co najmniej dobremu stanowi lub potencjałowi ekologicznemu wód.

2. Ze względu na konieczność osiągnięcia celów środowiskowych określa się cieki lub ich odcinki jako istotne pod względem zachowania ciągłości morfologicznej wprowadzając następujący podział : 1) cieki lub ich odcinki, dla których zachowanie lub odtworzenie ciągłości morfologicznej jest warunkiem koniecznym dla uzyskania dobrego stanu lub potencjału ekologicznego wód, wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia, 2) cieki lub ich odcinki, dla których: a) brak ciągłości morfologicznej zidentyfikowano jako zagrożenie w planach ochrony, planach zadań ochronnych bądź zadaniach ochronnych ustanowionych dla form ochrony przyrody, b) przywrócenie ciągłości morfologicznej zidentyfikowano jako cel ochrony lub jako działanie ochronne w planach ochrony, planach zadań ochronnych bądź zadaniach ochronnych ustanowionych dla form ochrony przyrody.

§ 15. 1. Przegradzanie nowymi budowlami piętrzącymi cieków dopuszcza się pod warunkiem wyposażenia ich w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb reprezentatywnych dla danego cieku, zgodnie z zapisami §7 ust. 3.

2. Przegradzanie nowymi budowlami piętrzącymi i regulację cieków lub ich odcinków wskazanych w § 7 ust. 2 dopuszcza się tylko w przypadku spełnienia warunków wskazanych w art.38j ustawy.

3. Korzystanie z wód związane z ich piętrzeniem na ciekach lub ich odcinkach, o których mowa w § 7 ust. 2, możliwe jest tylko pod warunkiem wyposażenia budowli piętrzących w urządzenia zapewniające swobodną migrację reprezentatywnych gatunków ryb.

98 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

4. Dopuszcza się korzystanie z wód, o którym mowa w ust. 3, na podstawie warunków ustalonych w obowiązujących pozwoleniach wodnoprawnych, do czasu wystąpienia jednego z dwóch podanych niżej terminów: 1) przy pierwszej przebudowie, rozbudowie istniejącego obiektu oraz przy jeg o odbudowie; 2) w terminie osiągnięcia dobrego stanu lub potencjału ekologicznego, wskazanym w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły dla części wód, na których zlokalizowane są te obiekty.

5. Dopuszcza się wykonanie i użytkowanie budowli poprzecznej o wysokości progu nie większej niż 0,30 m bez wyposażania jej w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb pod warunkiem, że budowla ta wyposażona jest w przelew zapewniający koncentrację przepływu wody przy przepływie SNQ, na głębokość równą wysokości progu i na szerokość w poziomie lustra wody równą nie mniej niż 0,30 m.

6. Eksploatacja budowli piętrzących na ciekach musi być prowadzona z zabezpieczeniem wlotów do elektrowni wodnych, kanałów doprowadzających oraz innego typu ujęć wody przed spływającymi rybami”.

Budowle piętrzące

Budowa nowych urządzeń piętrzących na ciekach znacząco wpływa na zmianę warunków morfologicznych takich jak:  ciągłości rzeki,  głębokość i szerokość koryta,  struktura stref nadbrzeżnych,  struktura i podłoże koryta rzeki,  ilość i dynamika przepływu wód. Konsekwencją powyższego, jest zmiana naturalnie występujących warunków siedliskowych, w szczególności dla ichtiofauny. Może dojść do zmiany parametrów fizykochemicznych poniżej budowli piętrzącej, co może skutkować niszczeniem gatunków o specyficznych wymaganiach środowiskowych kosztem propagacji gatunków o wysokiej plastyczności ekologicznej. Głównym zagrożeniem jest jednak występowanie utrudnień w migracji występujących na danym terenie gatunków ryb, co może skutkować zaburzeniem prawidłowego funkcjonowania ekosystemów.

Mając na uwadze negatywne skutki powstawania budowli piętrzących na ciekach, niezbędne jest wykonanie budowli umożliwiających migrację ichtiofauny i pokonanie zbyt dużej dla nich różnicy poziomów zwierciadła. Istotne jest by obiekty te zostały odpowiednio zaprojektowane i wybudowane, bowiem wszelkie błędy konstrukcyjne i na etapie wykonawstwa, mogą prowadzić do uniemożliwienia wykorzystania ich przez

99 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” organizmy, dla których zostały wybudowane. Wykonywanie takich budowli powinno być jednak analizowane i rozważane indywidualnie, bowiem budowla z przepławką może również nieść za sobą negatywne oddziaływanie na cele środowiskowe dla wód, czy obszaru chronionego, w wyniku kumulacji oddziaływań z innymi obiektami.

W warunkach korzystania z wód dla regionu wodnego Dolnej Wisły wprowadzono zapisy odnoszące się do umożliwienia swobodnej migracji ryb w przypadku budowy nowych budowli piętrzących: „(…) Przegradzanie nowymi budowlami piętrzącymi cieków dopuszcza się pod warunkiem wyposażenia ich w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb”. Zastosowanie powyższego zapisu powinno w znaczących stopniu zminimalizować negatywny wpływ powstających budowli na stan populacji ichtiofauny.

Na analizowanym obszarze, jako najważniejsze oddziaływania obiektów hydrotechnicznych na reżim hydrologiczny rzeki Redy należy przyjąć wpływ urządzeń i rozwiązań służących zmianie biegu rzeki oraz ochrony przeciwpowodziowej realizowanej wzdłuż dolnego odcinka doliny cieku głównego oraz w strefie nadmorskiej (wały przeciwpowodziowe stanowiące osłonę przeciwpowodziową terenów zagrożonych powodzią ze strony morza). Istniejące obiekty hydrotechniczne na cieku głównym i dopływach, z wyjątkiem rozwiązań w dolnym biegu, nie wpływają znacząco na ogólny reżim hydrologiczny. Punktem w którym zachodzi bardzo silne oddziaływanie obiektów hydrotechnicznych na reżim hydrologiczny Redy jest punkt rozdziału wód na Kanał Łyski i Kanał Mrzezino (km 9+450).32

Mając na uwadze aktualny stan środowiska, po części kształtowanego aktualnie przez występującą zabudowę hydrotechniczną oraz opisane powyżej potencjalne oddziaływania, jakie mogą być związane z powstaniem nowych obiektów, niezbędne jest by w rozporządzeniu znajdowały się zapisy odpowiednio regulujące kwestie ciągłości morfologicznej cieków i uniemożliwiające ponadnormatywny negatywny wpływ na wody i organizmy wodne.

Wprowadzone przez zapisy rozporządzenia liczne obostrzenia, będą znacząco wpływać na ograniczenie niekorzystnych potencjalnych oddziaływań obiektów/budowli piętrzących na warunki morfologiczne wód. Należy zaznaczyć, iż zapisy dopuszczające przegradzanie rzek pod warunkiem budowy przepławek, mogą prowadzić do niezgodności z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej i Prawa wodnego oraz dyrektywy siedliskowej i przepisów o ochronie przyrody. Budowla z przepławką może mieć negatywne oddziaływanie na cele środowiskowe dla wód lub/i na cel ochrony obszaru Natura 2000 w wyniku kumulacji oddziaływania z innymi obiektami. Oceniając oddziaływanie należy wykonać badanie indywidualne, aby uniknąć negatywnych zmian.

32 Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy (SCWP:DW1802, DW1803) – Etap 1 – Dynamiczny bilans ilościowy zasobów wodnych”, Pectore-Eco, 2012 r.

100 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Ponadto w rozporządzeniu dopuszczono aktualny sposób korzystania z wód pod pewnymi warunkami:

Dopuszcza się korzystanie z wód, o którym mowa w ust. 3, na podstawie warunków ustalonych w obowiązujących pozwoleniach wodnoprawnych, do czasu wystąpienia jednego z dwóch podanych niżej terminów: 5) przy pierwszej przebudowie, rozbudowie istniejącego obiektu oraz przy jego odbudowie; 6) w terminie osiągnięcia dobrego stanu lub potencjału ekologicznego, wskazanym w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły dla części wód, na których zlokalizowane są te obiekty.

Dopuszczenie aktualnego korzystania z wód może utrudniać osiągnięcie ustalonych celów środowiskowych. Z uwagi na fakt, iż obiekty te już istnieją i należało zaproponować sposób regulowania tych kwestii w odniesieniu do proponowanych zapisów projektu rozporządzenia, w projekcie zawarto zapisy narzucające w przyszłości konieczność dostosowania tych obiektów do wymogów rozporządzenia. Zapisy rozporządzenia dopuszczające kontynuację aktualnego korzystania z wód w sposób powodujący przerwanie ciągłości morfologicznej cieku, do czasu pierwszej przebudowy, rozbudowy lub odbudowy, jest niezgodne z terminem osiągnięcia celów środowiskowych dla rzek i tym samym stanowi ewidentne naruszenie wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej. Jednakże wprowadzenie bezwarunkowego zakazu kontynuowania dotychczasowego korzystania z wód byłoby nieakceptowalne ze względów przede wszystkim społecznych, a także gospodarczych. W związku z powyższym proponuje się pozostawienie dotychczasowego zapisu, lecz jednocześnie konieczne będzie zastosowanie dla JCWP, których dotyczy to zagadnienie odstępstw polegających na przedłużeniu terminu osiągnięcia celów środowiskowych.

Ponadto realizacja np. nowych budowli piętrzących, regulacja cieków, będzie generować oddziaływania związane z etapem budowy. Może więc wystąpić negatywny wpływ na takie komponenty środowiska jak m.in. wody, powierzchnia ziemi, powietrze, ale będzie to oddziaływanie ograniczone do etapu realizacji inwestycji i ustanie po jej zakończeniu.

Przedstawione zapisy rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły regulują w znacznym stopniu kwestię zabudowy poprzecznej cieków. Wprawdzie, jak wskazano powyżej, mogą być one niewystarczające dla osiągnięcie celów środowiskowych przez wszystkie JCWP w zlewni, jednakże wprowadzenie dodatkowych ograniczeń skutkowałoby poważnymi skutkami społeczno-gospodarczymi.

101 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

5.7.4. Oddziaływanie na klimat i stan powietrza

Realizacja zapisów zawartych w projekcie rozporządzenia nie ma dostrzegalnego znaczącego wpływu na zmiany klimatu oraz jakości powietrza w zlewni Redy. Zapisy rozporządzenia regulują kwestie dotyczące jakości wód powierzchniowych i podziemnych, natomiast nie dotyczą regulacji związanych z zarządzaniem jakością powietrza czy zmianami klimatu w obrębie analizowanej zlewni.

5.7.5. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi

Wszelkie zapisy projektu rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy, dotyczące osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej, wspomagają dążenie do osiągnięcia dobrego stanu wód i poprawy jakości środowiska, w tym także pośrednio jakości gleby.

Pozytywny wpływ na powierzchnię ziemi i gleby mogą mieć również zapisy rozporządzenia odnoszące się do zachowania przepływu nienaruszalnego: 1) wymaga się, by przepływ wody w cieku, w wyniku korzystania z wód, nie był zmniejszany poniżej przepływu nienaruszalnego. Wymaganie zachowania przepływu nienaruszalnego dotyczy całej długości koryta cieku z zastrzeżeniem § 6 pkt. 1; Powyższe zapisy będą przyczyniać się do zachowania prawidłowych stosunków wodnych w glebach, których gospodarka wodna związana jest z korytami cieków i stanem zwierciadła wód gruntowych. Prawidłowy stan zwierciadła wód gruntowych ma istotne znaczenie w przypadku gleb organicznych – np. gleb torfowych występujących na analizowanym terenie w rejonie pradolin i rynien oraz zabagnionych obniżeń wytopiskowych. Gleby te w warunkach obniżonego zwierciadła wód ulegają bowiem stałej degradacji. Analizowane rozporządzenie nie wskazuje konkretnych miejsc, w których realizowane będą planowane inwestycje związane z korzystaniem z wód, dlatego też na tym etapie nie jest możliwa szczegółowa ocena wpływu poszczególnych zapisów na powierzchnię ziemi i gleby, bez posiadania szczegółowych informacji o zakresie i miejscu prowadzonych prac. Na tym etapie możliwe jest jedynie wskazanie na możliwe wystąpienie oddziaływania na ten komponent w późniejszym czasie.

Natomiast z zapisów rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, obowiązujących na terenie zlewni Redy a ocenionych w Prognozie oddziaływania na środowisko warunków Dolnej Wisły wynika, iż negatywny wpływ na powierzchnię ziemi mogą mieć m.in. regulacje rzek czy budowa urządzeń na rzekach. Powstające oddziaływania między wodą a ośrodkiem gruntowym mogą powodować nasilenie procesów erozyjnych i sedymentacyjnych na różnych odcinkach cieków, które mają wpływ na kształtowanie podłoża gruntowego i brzegów wód.

102 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Kolejnym potencjalnym źródłem oddziaływań na powierzchnię ziemi będzie etap związany z modernizacją, budową, przebudową urządzeń hydrotechnicznych. Skala oddziaływania uzależniona będzie od sposobu wykonywania prac i dbałości o teren, na którym przedmiotowe inwestycje będą realizowane. Oddziaływania te będą jednak ograniczone do czasu trwania budowy i nie powinny mieć znaczącego negatywnego oddziaływania, pod warunkiem prawidłowego wykonywania prac i dbałości o plac budowy, nie doprowadzając do skażenia środowiska.

5.7.6. Wpływ na krajobraz

Zapisy zawarte w projekcie rozporządzenia dotyczą przede wszystkim wymagań w zakresie stanu wód wynikających z ustalonych celów środowiskowych, ograniczeń w zakresie korzystania z wód powierzchniowych i podziemnych, czy też ustaleń o zakresie przekazywanych informacji i terminów.

Realizacja założeń wskazanych w projekcie rozporządzenia dla regionu wodnego, którego zapisy niezmienione lub nieuszczegółowione w rozporządzeniu dla zlewni mają zastosowanie na tym obszarze, może prowadzić po pierwsze do powstawania obiektów np. służących przywracaniu ciągłości morfologicznej cieków. Ich wpływ na ten komponent środowiska został oceniony już w Prognozie oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły. Mogą one wpływać na jakość środowiska naturalnego, w konsekwencji na walory krajobrazowe obszaru.

Nowe obiekty zawsze mogą wiązać się z oddziaływaniami zarówno pozytywnymi jak i negatywnymi. Oddziaływania te uzależnione są od miejsca ich powstawania jak i rodzaju obiektu jaki ma powstawać.

Określenie na aktualnym etapie wpływu na walory krajobrazowe zlewni Redy jest trudne, z uwagi na brak możliwości przewidzenia, w jakim miejscu powstanie obiekt, i jakiego typu on będzie. Należy jednak podkreślić, iż dążenie do poprawy jakości wód, będzie mieć na pewno pozytywny wpływ na walory krajobrazu analizowanego obszaru.

5.7.7. Wpływ na klimat akustyczny

Proponowane zapisy projektu rozporządzenia nie mają bezpośrednio wpływu na zmiany klimatu akustycznego.

103 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

5.7.8. Wpływ na zasoby naturalne

Zasoby naturalne to szereg dóbr naturalnych występujących na Ziemi, które człowiek może wykorzystać na swoje potrzeby. Wśród nich wyróżnia się zasoby odnawialne (m.in. woda, gleba) oraz nieodnawialne (surowce energetyczne, mineralne).

W oparciu o w/w projekt nie przewiduje się istotnych oddziaływań warunków korzystania z wód zlewni Redy na stan zasobów naturalnych innych niż zasoby wodne. Z uwagi na fakt, iż warunki korzystania z wód zlewni Redy są narzędziem, którego głównym celem jest wspomaganie osiągnięcia celów środowiskowych Ramowej Dyrektywy Wodnej, to wpływ na zasoby naturalne, jakimi są wody, powinien być pozytywny. Ogólnie można stwierdzić, iż realizacja wskazanych ograniczeń powinna umożliwić poprawę, bądź przynajmniej niepogorszenie jakości i ilości zasobów wodnych.

Szczegółowa charakterystyka oddziaływań na zasoby wodne znajduje się w rozdziale 5.7.3 Wpływ na środowisko wodne.

5.7.9. Oddziaływanie na zabytki i dobra kultury

Podkreślić należy, iż zapisy projektu rozporządzenia w aktualnej formie nie powinny mieć znaczącego negatywnego wpływu na zabytki i dobra kultury, ale każdorazowo podczas prowadzenia wszelkich prac budowlanych należy zwracać uwagę na potencjalne znaleziska archeologiczne. Prace budowlane związane z powstawaniem nowych obiektów, powodują naruszenie warstw ziemi, w których mogą znajdować się zabytki archeologiczne. Według Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wszystkie znaleziska archeologiczne są własnością Skarbu Państwa. Zatem w przypadku napotkania znaleziska należy niezwłoczne wstrzymać prace, zabezpieczyć znalezisko i powiadomić odpowiedniego Konserwatora Zabytków, bądź wójta (burmistrza, prezydenta miasta).

5.7.10. Oddziaływania skumulowane

Zapisy analizowanego rozporządzenia regulują kwestie korzystania z wód zlewni, realizacja inwestycji związanych z korzystaniem z wód może natomiast wiązać się z kumulowaniem się oddziaływań. Oddziaływania skumulowane, mogą wystąpić, gdy planowane do realizacji inwestycje będą wykonywane w obrębie jednego obszaru i będą charakteryzować się podobnym zakresem oddziaływania. Przy analizie oddziaływań skumulowanych należy uwzględnić nie tylko planowane inwestycje, ale również obecnie istniejące.

104 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Podczas analizy należy również mieć na uwadze tzw. efekt skali, który polega na uwzględnianiu przy dokonywanej ocenie wielkości cieku i zlewni. Takie samo zadanie, może w przypadku niewielkiego cieku oddziaływać znacząco na jego stan, co w przypadku dużych rzek może mieć znaczenie tylko lokalne. Wielkość oddziaływań skumulowanych zależna będzie od liczby zadań przewidzianych do realizacji w obrębie analizowanego obszaru. W obszarach, gdzie liczba istniejących inwestycji oraz planowanych zadań będzie znacząca, może dojść do kumulowania się ich negatywnego oddziaływania na stan jednolitych części wód. Wielkość oddziaływań skumulowanych będzie jednak w dużej mierze uzależniona od zakresu i rodzaju inwestycji i stopnia ich ingerencji w środowisko. W przypadku zadań nie wpływających na stan JCW, bądź wpływających w niewielkim stopniu - nawet przy większej ilości zadań efekt ten będzie mniejszy, a czasem nawet pomijalny. Ponadto, analizowane oddziaływania mogą być związane nie tylko z wpływem na środowisko wodne, ale także na pozostałe elementy środowiska, w tym na jakość powietrza i klimat akustyczny, a przez to na zdrowie i komfort życia ludzi. Na obecnym etapie, ze względu na brak szczegółowych informacji na temat lokalizacji i zakresu poszczególnych inwestycji, możliwe jest jedynie wskazanie na możliwe wystąpienie kumulowania się ich wpływu na poszczególne komponenty środowiska. Zgodnie z zapisami rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, które obowiązują na terenie zlewni rzeki Redy, na analizowanym obszarze realizowane będą obiekty m.in. związane z przywracaniem ciągłości morfologicznej. W przypadku obiektów, które będą konsekwencją realizacji rozporządzenia dla regionu, obowiązującego na terenie analizowanej zlewni (np. budowa przepławek) i będą dodatkowymi obiektami, w odniesieniu do obiektów realizowanych w wyniku przyjętych wcześniej dokumentów, może nastąpić efekt kumulacji oddziaływań. Również realizacja inwestycji związana np. z budowlami piętrzącymi, może powodować efekt kumulacji oddziaływań z obiektami już aktualnie tam występującymi. Każdorazowo jednak, efekt ten powinien być rozważany na etapie uzyskiwania stosownych decyzji przy konkretnym działaniu inwestycyjnym.

5.7.11. Podsumowanie oddziaływań

Projekt rozporządzenia warunków korzystania z wód zlewni Redy reguluje kwestie korzystania z wód powierzchniowych i podziemnych. Wprowadza dodatkowe ograniczenia, w stosunku do zapisów warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, które również będą obowiązywać na terenie analizowanej zlewni. Zapisy rozporządzenia nie stanowią źródła istotnych negatywnych presji na środowisko naturalne, pośrednio poprzez działania będące konsekwencją wprowadzenia ograniczeń i regulacji mogą być związane z oddziaływaniem głównie na etapie budowy (dostosowanie technologii, rozwiązań do potrzeb spełnienia wymagań warunków).

105 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Sama treść rozporządzenia prowadzić powinna do pozytywnego wpływu na środowisko wodne i inne powiązane z tym środowiskiem komponenty. W poniższej tabeli przedstawiono podsumowanie oddziaływań z uwagi na charakter oraz czas trwania. Podsumowanie przywołuje zapisy rozporządzenia i w odniesieniu do poszczególnych komponentów środowiska identyfikowany jest rodzaj oddziaływań wynikający z proponowanych zapisów projektu.

106 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Tabela 4. Charakterystyka typów oddziaływań

Fauna, Klima Wody Klimat i Zasoby Zabytki Uregulowania wprowadzone zapisami flora, Zdrowie Powierzchnia Krajobraz t (jakość i stan natural i dobra projektu rozporządzenia obszary ludzi* ziemi* * akust ilość)* powietrza* ne kultury* chronione yczny*

Pobór wód podziemnych Rozporządzenie wprowadza następujące ograniczenia dot. korzystania z wód podziemnych: - wydawanie pozwoleń w oparciu o rzeczywiste pobory w przypadku eksploatowanych ujęć; - uprawnienia do poboru wód nie mogą przekraczać udokumentowanego P, b/p, d P,p,d,w P,b,d ND P,p,d P,p,d,w ND P,p,d ND zapotrzebowania; - ograniczenie wydawania pozwoleń w obszarach z deficytem zasobów dyspozycyjnych; - wydawanie pozwoleń wodnoprawnych nie może ograniczać możliwości korzystania użytkowników posiadających obowiązujące pozwolenia, Korzystanie z wód powierzchniowych Rozporządzenie wprowadza następujące ograniczenia dot. korzystania z wód powierzchniowych: - ograniczenie dotyczące P,p,d P,p,d,w P,b,d ND P,p,d P,p,d,w ND P,p,d ND zachowania przepływu nienaruszalnego, - ograniczenie poboru wód przez nowych użytkowników w przekrojach bilansowych, w których stwierdzono deficyt

107 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Fauna, Klima Wody Klimat i Zasoby Zabytki Uregulowania wprowadzone zapisami flora, Zdrowie Powierzchnia Krajobraz t (jakość i stan natural i dobra projektu rozporządzenia obszary ludzi* ziemi* * akust ilość)* powietrza* ne kultury* chronione yczny*

zasobów dyspozycyjnych, - wydawanie pozwoleń wodnoprawnych nie może ograniczać możliwości korzystania użytkowników posiadających obowiązujące pozwolenia, * potencjalny negatywny wpływ wynikający z przekształcenia powierzchni ziemi i emisji zanieczyszczeń, hałasu związanych z etapem budowy ewentualnych zamierzeń inwestycyjnych b- oddziaływanie bezpośrednie, p-oddziaływanie pośrednie, k- oddziaływanie krótkoterminowe, d- oddziaływanie długoterminowe, ś- oddziaływanie średnioterminowe, P-oddziaływanie pozytywne, N-oddziaływanie negatywne, P/N – oddziaływanie może być zarówno pozytywne, jak i negatywne, w-wtórne Neb- oddziaływanie związane z etapem budowy, ND- nie ma bezpośredniego związku z analizowanym komponentem.

108 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Podsumowując: nie przewiduje się znaczących negatywnych oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska w wyniku realizacji zapisów zawartych w projekcie rozporządzenia w sprawie ustalenia warunków korzystania z wód zlewni Redy. Przestrzeganie zapisów rozporządzenia prowadzić powinno do poprawy jakości i zasobów środowiska wodnego, bądź ograniczać będzie możliwość pogarszania jego jakości, a w konsekwencji pozytywnie będzie wpływać na inne komponenty środowiska bezpośrednio, bądź pośrednio powiązane ze środowiskiem wodnym (krajobraz, powierzchnia ziemi, zasoby naturalne, itd.). Wprowadzone ograniczenia nie będą stanowić znaczącego negatywnego oddziaływania na środowisko przyrodnicze analizowanego obszaru. Jednakże w celu przybliżania osiągania celów środowiskowych dla obszarów chronionych sugeruje się pewne zmiany zapisów projektu rozporządzenia. Wariant realizacji dokumentu, stanowi wariant korzystniejszy dla środowiska, niż brak wprowadzenia niniejszych regulacji.

6. Ocena dokumentu z uwagi na oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska

6.1. Możliwość osiągnięcia zamierzonych celów Osiąganie celów środowiskowych Warunki korzystania z wód zlewni, opracowywane są w przypadku potrzeby określenia szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, zwłaszcza ich ilości i jakości w celu osiągnięcia dobrego stanu wód. Warunki korzystania z wód zlewni uszczegóławiają, bądź też rozszerzają zapisy warunków dla regionu, uwzględniając lokalne uwarunkowania i problemy, by wspólnie z nimi doprowadzić do osiągnięcia celów środowiskowych.

Warunki korzystnia z wód zlewni stanowią narzędzie wspomagające wdrażanie polityki wodnej kraju, zwłaszcza Planu gospodarowania wodami oraz Programu wodno- środowiskowego kraju, w ramach których określone zostały cele środowiskowe33.

Zgodnie z oceną ryzyka wg PWŚK34, w zlewni Redy:  z 8 JCWP rzecznych, 7 JCWP rzecznych - jest zagrożonych nieosiągnięciem wyznaczonych celów środowiskowych,  z 3 JCWP jezior, 1 JCWP - jest zagrożona nieosiągnięciem wyznaczonych celów środowiskowych,  1 Jednolita część wód podziemnych - nie jest zagrożonych osiągnięciem wyznaczonych celów środowiskowych.

33 źródło: Metodyka opracowania warunków korzystania z wód regionu wodnego i z wód zlewni”. Pro- Woda 2008 r. 34 źródło: Warunki korzystania z wód zlewni Redy, RZGW Gdańsk, marzec 2014 r.

109 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Zgodnie z art. 4 RDW wyznaczone cele środowiskowe powinny zostać osiągnięte do 2015 r., chyba, że okres ten przedłużono z uwagi na wskazane odstępstwa. Dla części jednolitych części wód wyznaczono derogacje – z uwagi na konieczność dodatkowych analiz oraz długość procesu inwestycyjnego, brak możliwości likwidacji części zmian morfologicznych, bądź zbyt krótki okres aby mogła nastąpić poprawa stanu wód, przy założeniu całkowitej eliminacji presji. Celem środowiskowym dla JCW jest osiągnięcie dobrego stanu/potencjału wód, bądź utrzymanie dobrego stanu/potencjału, natomiast w przypadku JCWPd celem jest utrzymanie dobrego stanu. Cele środowiskowe dla obszarów chronionych35 wyznaczono w odniesieniu do aktów prawnych tworzących daną formę ochrony przyrody, projektu planu zadań ochronnych, wymagań siedliska, gatunku będącego przedmiotem ochrony. Zgodnie z opracowanym w 2010 roku PWŚK stan 4 JCWP określony był jako zły. Natomiast ostatnia ocena stanu wykazała, iż 2 JCWP posiadają zły stan, wynikający z umiarkowanego potencjału ekologicznego, tj. przypisania elementów biologicznych dla III klasy36. Nastąpiła poprawa stanu 2 JCWP: Reda do Bolszewki i Zagórska Struga ze złego na dobry. Mając na względzie powyższe nie stwierdzono potrzeby, ani możliwości wprowadzenia ograniczeń w zakresie odprowadzenia ścieków w warunkach zlewni. Aktualny sposób gospodarowania w zlewni nie przyczynia się do przekroczeń granicznych wartości dobrego stanu wód dla elementów fizykochemicznych jakości wody37. Zwrócono natomiast uwagę na przekroczenia elementów biologicznych, które mogą być związane ze zmianą elementów hydromorfologicznych (pomimo ich oceny mieszczącej się w II klasie dla siedmiu z ośmiu JCWP). Przypuszczalnie wskazane przekroczenia zasobów dyspozycyjnych w zakresie eksploatacji ujęć mogą być przyczyną niskiej oceny elementów biologicznych (Warunki…, 2014). Zastosowanie ograniczeń w korzystaniu z wód wskazanych w projekcie rozporządzenia powinno w większości wspomagać osiąganie wyznaczonych celów, jednakże proponowane zapisy mogą być niewystarczające dla osiągania celów środowiskowych dla obszarów chronionych. Dlatego w prognozie zasugerowano pewne zmiany zapisów projektu rozporządzenia. Z uwagi, iż warunki korzystania z wód zlewni rozszerzają/uszczegóławiają zapisy warunków dla regionu, by wspólnie z nimi doprowadzić do osiągnięcia celów środowiskowych, w poniższej tabeli przytoczono również fragmenty rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód regionu, które są istotne dla osiągania wyznaczonych celów JCW w analizowanym obszarze.

35 źródło: Cele środowiskowe (… ), październik 2013 r. 36 źródło: Warunki korzystania z wód zlewni Redy, RZGW Gdańsk, marzec 2014 r. 37 źródło: Warunki korzystania z wód zlewni Redy, RZGW Gdańsk, marzec 2014 r.

110 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Tabela 5. Ograniczenia wynikające z projektu rozporządzenia i ich wpływ na osiąganie wyznaczonych celów Zakres Ograniczenie Komentarz szczegółowe  wymaga się, by przepływ wody w cieku, w wyniku  wykonany bilans ilościowy wód powierzchniowych wskazuje na wymagania w zakresie korzystania z wód, nie był zmniejszany poniżej przepływu deficyt tych zasobów w niektórych przekrojach bilansowych stanu wód nienaruszalnego. Wymaganie zachowania przepływu zlewni Redy, czyli występuje sczerpywanie przepływu nienaruszalnego dotyczy całej długości koryta cieku z nienaruszalnego. Wprowadzone ograniczenia dotyczące zastrzeżeniem paragrafu (…); przepływu nienaruszalnego są niezbędne z uwagi, iż  wielkość przepływu nienaruszalnego nie może być niższa zachowanie przepływu nienaruszalnego jest podstawowym od wielkości obliczonej dla danego przekroju cieku, zgodnie warunkiem osiągania dobrego stanu przez JCWP; z metodą wskazaną w Rozporządzeniu Dyrektora  wprowadzone ustalenia mogą być jednak niewystarczające dla Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w osiągnięcia celów środowiskowych, dla obszarów chronionych sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego w szczególności dla zaspokojenie potrzeb ekosystemów Dolnej Wisły; wodnych i od wód zależnych, dlatego niezbędne jest  obliczenia hydrologiczne wykonywane na potrzeby opracowanie metody obliczania przepływu środowiskowego, korzystania z wód zlewni rzeki Redy muszą być oparte na uwzględniającego wymagania tych ekosystemów. ciągu obserwacyjnym z posterunków wodowskazowych z okresu 1986-2006, (…) ograniczenia w  korzystanie z wód nie może powodować redukcji przepływu  wprowadzenie ograniczenia dotyczącego przepływu zakresie korzystania z w korycie cieku poniżej przepływu nienaruszalnego (...). Dla nienaruszalnego wody, umożliwiając zachowanie tego wód istniejących ujęć wód powierzchniowych dopuszcza się przepływu, pozwalać powinno na ograniczenie potencjalnej powierzchniowych możliwość obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego presji na analizowany komponent; do wartości nie mniejszej niż 50% wartości tego przepływu,  rozporządzenie dopuszcza możliwość obniżenia wartości gdy jest to uzasadnione potrzebami społecznymi lub przepływu nienaruszalnego do wartości nie mniejszej niż 50%, gospodarczymi, zaś pozytywne efekty dla społeczeństwa pod pewnymi warunkami. Opisane odstępstwo nie może być związane z ochroną zdrowia i zrównoważonym rozwojem jednak powszechnie stosowane i wymaga udowodnienia braku przeważają nad korzyściami środowiskowymi utraconymi negatywnego wpływu na elementy biologiczne w danej JCWP, w następstwie tych działań, a ostatnia ocena elementów co pozwalać będzie na ograniczenie negatywnego wpływu; biologicznych danej JCWP zrealizowana w ramach  z uwagi na stwierdzony brak zasobów dyspozycyjnych Państwowego Monitoringu Środowiska, wskazuje na co zwrotnych i bezzwrotnych (bilans wodnogospodarczy zlewni najmniej dobry stan. W przypadku braku takiej oceny Redy) wprowadzone ograniczenia dotyczące możliwości obniżenie wartości przepływu nienaruszalnego, określone poboru przez nowych użytkowników pozytywnie będą

111 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Zakres Ograniczenie Komentarz w zdaniu poprzedzającym, nie jest dopuszczalne. Dobry wpływać na zasoby tych wód, ograniczając ponadnormatywne stan elementów biologicznych danej JCWP nie może ulec korzystanie mogące mieć wpływ na stan tych wód; pogorszeniu w wyniku dopuszczenia obniżenia wartości przepływu nienaruszalnego;  należy podkreślić iż, korzystanie z wód regulowane zapisami  ocena stanu elementów biologicznych, wskazana w pkt 1, rozporządzenia stanowi istotną poprawę w stosunku do stanu musi być monitorowana przez organ właściwy do wydania obecnego oraz uregulowania wynikające z warunków powinny pozwolenia wodnoprawnego z częstotliwością przybliżać do osiągania przez JCWP ustalonych celów odpowiadającą częstotliwości wykonywania oceny stanu środowiskowych, (tj. co najmniej dobrego stanu/potencjału JCWP przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska. wód, a dla JCWP w stanie bardzo dobrym i dobrym, nie Pogorszenie oceny elementów biologicznych danej JCWP w pogarszanie go), ale mogą być niewystarczające dla osiągnięcia stosunku do ostatniej oceny jest podstawą ograniczenia celów środowiskowych dla obszarów chronionych. ilości poboru wód powierzchniowych dopuszczonej w pozwoleniu wodnoprawnym do poziomu nie powodującego sczerpywania przepływu nienaruszalnego poniżej miejsca ujmowania wód;  rozwiązania konstrukcyjne projektowanych ujęć wody muszą umożliwiać zachowanie przepływu nienaruszalnego w sposób samoczynny;  wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru wód powierzchniowych lub odprowadzania ścieków nie może ograniczać możliwości korzystania z wód innych użytkowników, posiadających obowiązujące pozwolenia wodnoprawne;  na podstawie analiz bilansowych wykonanych na potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w przekrojach bilansowych, w których stwierdzono deficyt zasobów dyspozycyjnych zwrotnych o gwarancji występowania 90% lub brak zasobów dyspozycyjnych bezzwrotnych o gwarancji występowania 90% Poza ograniczeniami w zakresie korzystania z wód zlewni, na na analizowanym obszarze określono warunki korzystnia z

112 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Zakres Ograniczenie Komentarz wód Rozporządzeniem Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku w sprawie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły. Ograniczenia w  pozwolenie wodnoprawne udzielone na pobór wód  wprowadzenie proponowanych Warunkami ograniczeń w korzystaniu z wód podziemnych w przypadku poboru na potrzeby inne niż: zakresie poboru wód podziemnych, jest istotnym elementem podziemnych do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do regulującym wielkość poborów, w ten sposób by nie spożycia oraz na cele socjalno-bytowe, do produkcji doprowadzało to do pogarszania ilości tych zasobów, artykułów żywnościowych i farmaceutycznych, wydaje  wprowadzanie zapisów powinno umożliwiać utrzymanie się pod warunkiem udowodnienia braku możliwości odpowiedniego poziomu ilości i jakości wód podziemnych; wykorzystania w tym celu wód powierzchniowych;  wprowadzenie zapisu dotyczącego uprawnienia do poboru w  w przypadku eksploatowanych ujęć wód podziemnych oparciu o rzeczywiste zużycie udokumentowane przez uprawnienia do ich poboru wydaje się w oparciu o użytkownika pozwalać będzie na urealnienie poziomu rzeczywiste zużycie udokumentowane przez użytkownika wykorzystania wód podziemnych, co jest istotne z uwagi na (zestawienie wielkości poboru wody w okresie występujące znaczne rozbieżności pomiędzy wartościami obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego); zasobów z pozwoleń wodnoprawnych a ich faktycznym  uprawnienia do poboru wód podziemnych przez wykorzystaniem, użytkownika nie mogą przekraczać udokumentowanego  zapisy rozporządzenia nie będą powodować oddziaływań o zapotrzebowania; charakterze negatywnych, przeciwnie – służyć będą wraz z  wydanie pozwolenia wodnoprawnego w zakresie poboru rozporządzeniem dla regionu osiąganiu celu środowiskowego wód podziemnych nie może ograniczać możliwości dla wód podziemnych oraz dla obszarów chronionych, przy korzystania z wód innych użytkowników, posiadających czym przepisy rozporządzenia muszą być bezwzględnie obowiązujace pozwolenia wodnoprawne; przestrzegane;  na podstawie analiz bilansowych wykonanych na  z uwagi iż stan JCWPd, w obrębie której znajduje się obszar potrzeby niniejszego rozporządzenia, ogranicza się analizowanej zlewni określono jako dobry, celem możliwość poboru wody przez nowych użytkowników w środowiskowym, w tym przypadku jest utrzymanie obecnego obszarach bilansowych, w których występuje deficyt stanu. zasobów dyspozycyjnych”; Wprowadzanie  zgodnie z Warunkami (RZGW, 2014) nie stwierdzono  zgodnie z prognozą WKRWDW zapisy rozporządzenia w ścieków potrzeby ani możliwości wprowadzenia ograniczeń w wymiarze długofalowym powinny sprzyjać osiągnięciu dobrego zakresie odprowadzenia ścieków w warunkach zlewni. stanu/potencjału wód. Poprawa stanu wód przyczyni się Aktualny sposób gospodarowania w zlewni nie również do poprawy stanu ekosystemów bezpośrednio przyczynia się do przekroczeń granicznych wartości uzależnionych od wody.

113 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Zakres Ograniczenie Komentarz dobrego stanu wód dla elementów fizykochemicznych  istotnym ograniczeniem wprowadzonym zapisami WKRWDW jakości wody38; rozporządzenia WKRWDW reguluje dla obszaru zlewni jest zakaz wprowadzania ścieków do jezior kwestie wprowadzania ścieków; lobeliowych, który przyczyni się do zachowania wartości przyrodniczych tych cennych ekosystemów;  zapisy WKRWDW są wystarczające na potrzeby osiągnięcia celów środowiskowych w zlewni w zakresie elementów związanych z jakością wód, dlatego nie ma potrzeby wprowadzenia dodatkowych zapisów w tym zakresie w rozporządzeniu zlewni. Wykonywanie nowych  zagadnienie te regulowane są w WKRWDW dlatego nie są  wprowadzone ograniczenia dotyczące budowli piętrzących urządzeń wodnych powtarzane w ocenianym projekcie rozporządzenia; będą ograniczać niekorzystny wpływ związany z nowymi obiektami na warunki morfologiczne wód, w tym również dla wód zlewni. Jednakże w prognozie WKRWDW zwrócono uwagę, iż: zapisy rozporządzenia dopuszczające przegradzanie rzek pod warunkiem budowy przepławek, mogą prowadzić do niezgodności z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej i Prawa wodnego oraz dyrektywy siedliskowej i przepisów o ochronie przyrody. Budowla z przepławką może mieć negatywne oddziaływanie na cele środowiskowe dla wód lub/i na cel ochrony obszaru Natura 2000 w wyniku kumulacji oddziaływania z innymi obiektami. Oceniając oddziaływanie należy wykonać badanie indywidualne, aby uniknąć negatywnych zmian;  w prognozie WKRWDW zwrócono także uwagę, iż zapisy rozporządzenia dopuszczające kontynuację aktualnego korzystania z wód w sposób powodujący przerwanie ciągłości morfologicznej cieku, do czasu pierwszej przebudowy, rozbudowy lub odbudowy, jest niezgodne z terminem osiągnięcia celów środowiskowych dla rzek i tym samym stanowi ewidentne naruszenie wymogów Ramowej Dyrektywy

38 źródło: Warunki korzystania z wód zlewni Redy, RZGW Gdańsk, marzec 2014 r.

114 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Zakres Ograniczenie Komentarz Wodnej. W prognozie dla warunków zlewni zapisano, iż proponuje się pozostawienie dotychczasowego zapisu §15 ust 4 projektu warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły (nie wprowadzanie zapisów zmieniających (obostrzających) w warunkach korzystania z wód w zlewni Redy), lecz jednocześnie konieczne będzie zastosowanie dla JCWP, których dotyczy to zagadnienie odstępstw polegających na przedłużeniu terminu osiągnięcia celów środowiskowych (przy realizowanej aktualizacji Planu Gospodarowania Wodami).

115 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Podsumowując: respektowanie zapisów rozporządzenia prowadzić będzie do ograniczenia niekorzystnego wpływu na jakość i ilość zasobów wodnych oraz przybliżać będą do osiągania wyznaczonych celów środowiskowych, w niektórych przypadkach mogą być jednak niewystarczające do ich osiągnięcia. Dlatego w prognozie oddziaływania na środowisko zasugerowano zmiany, bądź korekty niektórych zapisów rozporządzenia.

6.2. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru

Analizowany projekt rozporządzenia przyczyniał się będzie do zwiększeniem poziomu ochrony środowiska, w stosunku do stanu aktualnego. Same zapisy rozporządzenia nie będą źródłem oddziaływań o charakterze negatywnym. Z uwagi, iż zadaniem warunków dla zlewni jest wspomaganie osiągnięcia celów środowiskowych, dlatego sugeruje się pewne zmiany zapisów rozporządzenia dotyczące:

1. Zmiana priorytetów korzystania z wód, obowiązujących na terenie regionu wodnego Dolnej Wisły, tak aby na terenie zlewni rzeki Redy brzmiały one w sposób następujący: Ustala się następujące priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w kolejności od najwyższego: 1) na zapewnienie funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych w stanie nie pogorszonym, 2) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno-bytowe, 3) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych, 4) na potrzeby pozostałych gałęzi gospodarki i rolnictwa.

Potrzeba taka wynika z faktu, iż w analizowanej zlewni występują liczne ekosystemy zależne od wód, które są chronione w ramach poszczególnych obszarów Natura 2000 i posiadają ustalone cele środowiskowe dotyczące osiągnięcia/utrzymania właściwego stanu siedlisk. W obecnym brzmieniu ustalenie to skutkuje ryzykiem znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary Natura 2000 bez spełnienia warunków derogacyjnych z art. 6(4) dyrektywy. Jednakże zmiana kolejności priorytetów jest niezbędna w całym obszarze zlewni z uwagi na występowanie ekosystemów od wód zależnych, również poza zasięgiem obszarów Natura 2000.

116 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Ponadto, podtrzymuje się poniższą rekomendację, zaproponowaną w Prognozie oddziaływania na środowisko dla regionu wodnego Dolnej Wisły, jako mającą istotne znaczenie na terenie zlewni rzeki Redy. Po przeformułowaniu proponuje się wprowadzenie odpowiedniego zapisu w tym zakresie do projektu rozporządzenia dla zlewni Redy.

2. Przeredagowanie zapisu dot. przegradzania cieków nowymi budowlami z przepławką, tak by nie sugerował on, że warunki dopuszczają takie przegradzanie. Proponuje się następujący zapis:

W przypadku przegradzania nowymi budowlami piętrzącymi cieków, wymaga się wyposażenia ich w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb reprezentatywnych dla danego cieku.

3. Dla ochrony zasobów wód podziemnych w zlewni Redy, rekomenduje się umieszczenie w projekcie rozporządzenia poniższych zapisów, z uwagi na ich usunięcie z obecnej wersji projektu rozporządzenia warunków korzystania z wód regionu wodnego:

1. Pobór wód podziemnych nie może przekraczać ilości dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych ustalonych dla obszaru bilansowego.

2. Dostępne do zagospodarowania zasoby wód podziemnych stanowią zasoby dyspozycyjne ustalone dla obszaru bilansowego.

6.3. Rozwiązania alternatywne

Przepisy krajowe i unijne regulują procedurę strategicznej oceny oddziaływania na środowisko, oraz zawierają wskazania, co do zawartości samego dokumentu prognozy oddziaływania na środowisko. Zgodnie z ustawą OOŚ w ocenie zamieszcza się informację o możliwych alternatywnych rozwiązaniach do rozwiązań zawartych w ocenianym dokumencie. Wedle zapisów dyrektywy dot. strategicznych ocen (dyrektywa SEA) należy wskazać rozsądne alternatywy, bądź podać przyczynę, dla której nie można wskazać tych rozwiązań. Zgodnie z zapisami niniejszej dyrektywy przeanalizowano możliwość wskazania rozwiązań alternatywnych. Uwzględniając specyfikę ocenianego dokumentu odniesiono się do rozsądnych alternatyw w aspekcie poprawności zapisów rozporządzenia, zgodności z założeniami innych dokumentów, ewentualnej modyfikacji, bądź stosowanych uzupełnień, służących osiąganiu wyznaczonego celu.

117 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

Analizę zgodności celów i założeń wynikających z zapisów projektu rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy z zapisami innych dokumentami na poziomie międzynarodowym, krajowym, regionalnym. Dlatego nie wskazano, w tym aspekcie rozwiązań alternatywnych.

Przeprowadzona ocena nie wykazała niezgodności z ocenianymi dokumentami. Przy czym z uwagi na występowanie ekosystemów wodnych i od wód zależnych oraz konieczność zaspokojenia ich potrzeb, zasugerowano pewne korekty rozporządzenia (podsumowanie poniżej).

Same Warunki korzystania z wód zlewni stanowią wypełnienie jednego z działań wskazanych w Planie gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły oraz Programu wodno-środowiskowego kraju. Wedle zapisów art. 113 ust. 1 ustawy Prawo wodne, do której przetransponowane zostały ustalenia RDW, planowanie w gospodarowaniu wodami obejmuje dokumenty planistyczne, takie jak:  program wodno-środowiskowy kraju,  plan gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy;  plan zarządzania ryzykiem powodziowym;  plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzeczy;  warunki korzystania z wód regionu wodnego;  sporządzane w miarę potrzeb, warunki korzystania z wód zlewni. Zatem warunki korzystania z wód zlewni Redy stanowią jeden z elementów planowania w gospodarowaniu wodami.

W myśl art. 116 ust. 2 ustawy warunki korzystania z wód zlewni określają:  szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód wynikające z ustalonych celów środowiskowych - w warunkach korzystania z wód zlewni Redy kwestie te regulowane są poprzez zapisy działu II;  priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych – Dział III warunków korzystania z wód zlewni;  ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze regionu wodnego lub jego części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych (…)- Dział IV warunków korzystania z wód zlewni. Zatem zakres tematyczny rozporządzenia ustalającego warunki korzystania z wód zlewni jest zgodny z ustawą Prawo wodne i nie identyfikowane są, w tym zakresie możliwe rozwiązania alternatywne. Zapisy rozporządzenia powinny pozytywnie oddziaływać na środowisko naturalne. Jednakże z uwagi na konieczność wypełnienia wymagań RDW w zakresie osiągania celów środowiskowych sugeruje się zmiany, bądź uzupełnienia zapisów rozporządzenia. Zmiany te stanowią propozycje rozwiązań alternatywnych, w stosunku do aktualnych zapisów projektu rozporządzenia.

118 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

1. Zmiana priorytetów korzystania z wód, obowiązujących na terenie regionu wodnego Dolnej Wisły, tak aby na terenie zlewni rzeki Redy brzmiały one w sposób następujący: Ustala się następujące priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w kolejności od najwyższego: 1) na zapewnienie funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych w stanie nie pogorszonym, 2) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno- bytowe, 3) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych, 4) na potrzeby pozostałych gałęzi gospodarki i rolnictwa. Potrzeba taka wynika z faktu, iż w analizowanej zlewni występują liczne ekosystemy zależne od wód, które są chronione w ramach poszczególnych obszarów Natura 2000 i posiadają ustalone cele środowiskowe dotyczące osiągnięcia/utrzymania właściwego stanu siedlisk. Ponadto, podtrzymuje się poniższą rekomendację, zaproponowaną w Prognozie oddziaływania na środowisko dla regionu wodnego Dolnej Wisły, jako mającą istotne znaczenie na terenie zlewni rzeki Redy. Po przeformułowaniu proponuje się wprowadzenie odpowiedniego zapisu w tym zakresie do projektu rozporządzenia dla zlewni Redy: 2. Przeredagowanie zapisu dot. przegradzania cieków nowymi budowlami z przepławką, tak by nie sugerował on, że warunki dopuszczają takie przegradzanie.

W przypadku przegradzania nowymi budowlami piętrzącymi cieków, wymaga się wyposażenia ich w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb reprezentatywnych dla danego cieku.

Proponuje się pozostawienie dotychczasowego zapisu §15 ust 4 projektu warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły dot. dopuszczenia dotychczasowego korzystania z wód poprzez piętrzenie w sposób niezgodny z wymaganiami (nie wprowadzanie zapisów zmieniających (obostrzających) w warunkach korzystania z wód w zlewni Redy), lecz jednocześnie konieczne jest zastosowanie dla JCWP, których dotyczy to zagadnienie odstępstw polegających na przedłużeniu terminu osiągnięcia celów środowiskowych (przy realizowanej aktualizacji Planu Gospodarowania Wodami).

3. Rekomenduje się wprowadzenie do warunków korzystania z wód zlewni Redy zapisów ograniczeń w zakresie użytkowania wód podziemnych:

1. Pobór wód podziemnych nie może przekraczać ilości dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych ustalonych dla obszaru bilansowego.

119 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

2. Dostępne do zagospodarowania zasoby wód podziemnych stanowią zasoby dyspozycyjne ustalone dla obszaru bilansowego.

Ponadto uzupełnienie projektu rozporządzenia o wskazane elementy stanowić będzie alternatywę dla aktualnej wersji projektu.

7. Podsumowanie i wnioski

Warunki korzystania z wód zlewni Redy, są jednym z podstawowych dokumentów planistycznych w zakresie gospodarowania wodami (ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne). Opracowanie warunków korzystania z wód analizowanej zlewni wynika wprost z zapisów Planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły (M.P. 2011 nr 49 poz. 549). PGW wskazuje, iż opracowanie warunków korzystania z wód jest jednym z wielu działań niezbędnych do wprowadzenia w celu osiągnięcia celów środowiskowych. Zatem przyjmuje się, że celem warunków jest wspomaganie osiągnięcia tych celów. Warunki korzystania z wód zlewni określają szczegółowe wymagania w zakresie stanu wód zlewni, wynikające z ustalonych celów środowiskowych; priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w zlewni oraz ograniczenia w korzystaniu z wód na obszarze zlewni lub jej części albo dla wskazanych jednolitych części wód niezbędne do osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. Warunki korzystania z wód zlewni, opracowywane są w przypadku potrzeby określenia szczególnych zasad ochrony zasobów wodnych, zwłaszcza ich ilości i jakości w celu osiągnięcia dobrego stanu wód. Na obszarze zlewni obowiązywać będą warunki korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły, natomiast warunki korzystania z wód zlewni w myśl Procedury (…)39 rozszerzają, bądź uzupełniają zapisy warunków dla regionu. Na analizowanym obszarze zlewni występują presje wynikające ze zrzutów zanieczyszczeń, poborów wód, zabudowy poprzecznej, bądź podłużnej mającej wpływ na morfologię cieków i stan wód. Rozporządzenie reguluje kwestie korzystania z wód powierzchniowych i podziemnych, w sposób pozwalający na ograniczenie negatywnego wpływu na ten komponent środowiska. Wprowadzone ograniczenia dotyczące korzystania z wód podziemnych, przy bezwzględnym przestrzeganiu powinny umożliwić utrzymanie dotychczasowego odpowiedniego poziomu ilości i jakości zasobów wód podziemnych. Stan JCWPd pod względem jakościowym, jak i ilościowym w obrębie której znajduje się

39 Procedura ustalania warunków korzystania z wód regionu wodnego i zlewni, (Kancelaria Radców Prawnych CIC, Kraków 2010 r.): „Wskazać również należy, że ograniczenia, nakazy i zakazy wprowadzone w warunkach korzystania z wód zlewni winny być albo dalej idące niż te, które znalazły się w warunkach dla wód regionu albo takie, które w warunkach dla wód regionu nie występują. Warunki dla wód zlewni nie powinny powtarzać w tej materii zapisów warunków dla regionu wodnego, ale rozszerzać je lub uzupełniać.”

120 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” obszar zlewni Redy został oceniony jako dobry, zatem celem środowiskowym jest tutaj utrzymanie tego stanu.

Zapisy rozporządzenia wprowadzając ograniczenia w korzystaniu z wód powierzchniowych, umożliwiać będą istotną poprawę stanu wód w stosunku do obecnego. Zapisy te przybliżać będą osiąganie przez JCWP ustalonych celów środowiskowych, tj. co najmniej dobrego stanu/potencjału wód, a dla JCWP w stanie bardzo dobrym i dobrym, nie pogarszanie go. Zawarte w rozporządzeniu ustalenia mogą być jednak niewystarczające dla osiągnięcia celów środowiskowych dla obszarów chronionych. Należy podkreślić, iż same zapisy dokumentu nie powodują jednak negatywnego oddziaływania. Warunki korzystania z wód zlewni nie wprowadzają dodatkowych regulacji odnośnie zachowania ciągłości morfologicznej cieków, w stosunku do zapisów WKRWDW. Wprowadzone w rozporządzeniu dla regionu wodnego liczne obostrzenia, będą znacząco wpływać na ograniczenie niekorzystnych potencjalnych oddziaływań obiektów/budowli piętrzących na warunki morfologiczne wód zlewni. Należy jednak zaznaczyć, iż zgodnie z zapisami prognozy wykonanej dla warunków korzystania z wód regionu wodnego zapisy rozporządzenia dopuszczające przegradzanie rzek pod warunkiem budowy przepławek, mogą prowadzić do niezgodności z wymogami Ramowej Dyrektywy Wodnej i Prawa wodnego oraz dyrektywy siedliskowej i przepisów o ochronie przyrody. Oceniając oddziaływanie należy wykonać badanie indywidualne, aby uniknąć negatywnych zmian. W projekcie rozporządzenia nie wprowadzono ograniczeń w zakresie odprowadzenia ścieków z uwagi, iż aktualny sposób gospodarowania w zlewni nie przyczynia się do przekroczeń granicznych wartości dobrego stanu wód dla elementów fizykochemicznych jakości wody40. Zaganienia te regulowane są w projekcie warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły. Wprowadzenie ograniczeń dotyczących wielkość poboru wody, w odniesieniu do podmiotów dotychczas uprawnionych do tego poboru, jak i nowych użytkowników, może prowadzić do niezadowolenia społeczeństwa, którego ograniczenia będą dotyczyć. Pobór wód powierzchniowych prowadzony jest głównie na potrzeby hodowli ryb i w przypadku rzeczywistego wystąpienia konieczności ograniczenia lub też nawet zaniechania poboru wody dla stawów rybnych, może to skutkować szeregiem konfliktów ze społeczeństwem. Dlatego w celu uniknięcia takiej sytuacji, należało by zastanowić się nad wprowadzeniem okresu przejściowego, umożliwiającego dostosowanie rozwiązań technologicznych.

Zapisy warunków korzystania z wód zlewni Redy zawierają zapisy zgodne z założonymi celami innych dokumentów na poziomie krajowym i regionalnym. Warunki stanowią wypełnienie jednego z działań wskazanych w Planie gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły oraz Programie wodno- środowiskowym kraju. Ograniczenia i uregulowania wynikające z zapisów projektu

40 źródło: Warunki korzystania z wód zlewni Redy, RZGW Gdańsk, marzec 2014 r.

121 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy” rozporządzenia w sprawie warunków korzystania z wód zlewni rzeki Redy nie spowodują negatywnych oddziaływań o zasięgu transgranicznym. Z uwagi na niewielki zasięg jakichkolwiek potencjalnych oddziaływań, można stwierdzić, iż oddziaływanie transgraniczne nie wystąpi. Zapisy projektu rozporządzenia będą w głównej mierze ograniczać niekorzystny wpływ na środowisko wodne, oraz będą częściowo przybliżać do osiągania zamierzonych celów środowiskowych. Z uwagi iż, w niektórych przypadkach zapisy rozporządzenia są niewystarczające do osiągania celów środowiskowych, w szczególności celów dla obszarów chronionych zaproponowano pewne zmiany w treści ocenianego dokumentu:

1. Zmiana priorytetów korzystania z wód, obowiązujących na terenie regionu wodnego Dolnej Wisły, tak aby na terenie zlewni rzeki Redy brzmiały one w sposób następujący: Ustala się następujące priorytety w zaspokajaniu potrzeb wodnych w kolejności od najwyższego: 1) na zapewnienie funkcjonowania ekosystemów wodnych i od wód zależnych w stanie nie pogorszonym, 2) do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz na cele socjalno- bytowe, 3) na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych oraz farmaceutycznych, 4) na potrzeby pozostałych gałęzi gospodarki i rolnictwa.

Potrzeba taka wynika z faktu, iż w analizowanej zlewni występują liczne ekosystemy zależne od wód, które są chronione w ramach poszczególnych obszarów Natura 2000 i posiadają ustalone cele środowiskowe dotyczące osiągnięcia/utrzymania właściwego stanu siedlisk. Ponadto, podtrzymuje się poniższą rekomendację, zaproponowaną w Prognozie oddziaływania na środowisko dla regionu wodnego Dolnej Wisły, jako mającą istotne znaczenie na terenie zlewni rzeki Redy. Po przeformułowaniu proponuje się wprowadzenie odpowiedniego zapisu w tym zakresie do projektu rozporządzenia dla zlewni Redy: 2. Przeredagowanie zapisu dot. przegradzania cieków nowymi budowlami z przepławką, tak by nie sugerował on, że warunki dopuszczają takie przegradzanie. Proponuje się zapis:

W przypadku przegradzania nowymi budowlami piętrzącymi cieków, wymaga się wyposażenia ich w urządzenia zapewniające swobodną migrację ryb reprezentatywnych dla danego cieku.

Proponuje się pozostawienie dotychczasowego zapisu §15 ust 4 projektu warunków korzystania z wód regionu wodnego Dolnej Wisły dot. dopuszczenia

122 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

dotychczasowego korzystania z wód poprzez piętrzenie w sposób niezgodny z wymaganiami (nie wprowadzanie zapisów zmieniających (obostrzających) w warunkach korzystania z wód w zlewni Redy), lecz jednocześnie konieczne jest zastosowanie dla JCWP, których dotyczy to zagadnienie odstępstw polegających na przedłużeniu terminu osiągnięcia celów środowiskowych (przy realizowanej aktualizacji Planu Gospodarowania Wodami).

3. Rekomenduje się wprowadzenie do warunków korzystania z wód zlewni Redy zapisów ograniczeń w zakresie użytkowania wód podziemnych:

1. Pobór wód podziemnych nie może przekraczać ilości dostępnych do zagospodarowania zasobów wód podziemnych ustalonych dla obszaru bilansowego.

2. Dostępne do zagospodarowania zasoby wód podziemnych stanowią zasoby dyspozycyjne ustalone dla obszaru bilansowego.

8. Literatura

1. Bilans zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2012 r., PIG, Warszawa 2013 r. 2. Dobrzański B., Kuźnicki F., Białousz S., Kryteria wyróżniania i przestrzenne ujęcie gleb Polski według klasyfikacji FAO, Roczniki Nauk Rolniczych PAN, seria D, Monografie, tom 188, PWN Warszawa 1988 r. 3. Dokumentacja zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych zlewni Redy, Zagórskiej, Strugi i Piaśnicy oraz rzek Przymorza od Karwianki do Chylonki, Warszawa, 2004 r. 4. Hobot A. i in. Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy (SCWP: DW1802, DW1803) – Etap 1 – dynamiczny bilans ilościowy zasobów wodnych”, Gliwice, 2012 r. 5. Hobot A. i inni: „Ustalenie celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), podziemnych (JCWPd) i obszarów chronionych”, Gliwice, październik 2013 r. 6. Hobot A. i in., Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Programu wodno– środowiskowego kraju, Kraków, 2009 r. 7. „Identyfikacja znaczących oddziaływań antropogenicznych wraz z oceną wpływu tych oddziaływań na wody powierzchniowe i podziemne w regionie wodnym Dolnej Wisły”, Pectore-Eco Sp. z o.o., 2012 r. 8. „Jeziora lobeliowe (siedlisko przyrodnicze 3110) w projektowanej sieci Natura 2000 w Polsce – Raport roboczy”, Klub Przyrodników, Świebodzin, grudzień 2003 r.,

123 „Prognoza oddziaływania na środowisko warunków korzystania z wód zlewni Redy”

9. Kleczkowski A.S. Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000, Kraków, 1990 r. 10. Kondracki J. „Geografia fizyczna Polski”, PWN, Warszawa, 1978 r. 11. Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa, 1998 r. 12. Kozerski B. „Gdański system wodonośny”, 2007 r. 13. Macczak Z. in. Roczna ocena jakości powietrza w województwie pomorskim. Raport za rok 2013r., Gdańsk 2014 r. 14. Nowicki Z., Charakterystyka wód podziemnych zgodnie z zapisami załącznika II.2 Ramowej Dyrektywy Wodnej, PIG, Warszawa, 2013 r. 15. Paczyński B., Atlas hydrogeologiczny Polski części Zasoby, jakość i ochrona zwykłych wód podziemnych, PG, Warszawa, 1995 r. 16. Program Ochrony Środowiska dla powiatu wejherowskiego na lata 2004-2011, Wejherowo, 2003 r. 17. Serwis MIDAS; http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/MIDASGIS/start 18. Staszek W., Kistowski M. Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wejherowo, Warszawa-Gdańsk, 1999 r. 19. Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy”, RZGW Gdańsk, Gdańsk, marzec 2014 r. 20. Warunki korzystania z wód zlewni rzeki Redy (SCWP:DW1802, DW1803) – Etap 1 – Dynamiczny bilans ilościowy zasobów wodnych”, Pectore-Eco, 2012 r. 21. Wykaz ZL-2: wykaz jednolitych części wód podziemnych przeznaczonych do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia. 22. http://www.pgi.gov.pl/pl/wody-podziemne-pomorza.html 23. http://www.ib-pan.krakow.pl/ipa/ipa-spis.htm - strona internetowa sieci obszarów IPA 24. www.nid.pl, strona internetowa Narodowego Instytutu Dziedzictwa

124