PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz ŁĘCZYCE (13) Warszawa 2009 Autorzy: Leszek Zaleszkiewicz*, Marta Woźniak*, Anna Pasieczna*, Paweł Kwecko*, Hanna Tomassi-Morawiec*, Izabela Bojakowska*, Anna Wąsowicz**, Jerzy Król** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny planszy A: Olimpia Kozłowska* Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska* Redaktor tekstu: Monika Konieczyńska* * – Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00 – 975 Warszawa ** – Przedsiębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN 83 – Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2009 Spis treści I. Wstęp (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)...... 3 III. Budowa geologiczna (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz).......................................... 6 IV. ZłoŜa kopalin (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz) ..................................................... 9 1. Kopaliny okruchowe ................................................................................................ 9 2. Kopaliny ilaste do produkcji ceramiki budowlanej................................................ 11 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz) ................... 17 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)19 VII. Warunki wodne (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)................................................ 20 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 20 2. Wody podziemne.................................................................................................... 21 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 25 1. Gleby (Anna Pasieczna, Paweł Kwecko) ............................................................... 25 2. Osady (Izabela Bojakowska).................................................................................. 27 3. Pierwiastki promieniotwórcze (Hanna Tomassi-Morawiec) ................................. 30 IX. Składowanie odpadów (Anna Wąsowicz, Jerzy Król)..................................................... 32 X. Warunki podłoŜa budowlanego (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)........................ 38 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)......................... 39 XII. Zabytki kultury (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)................................................ 44 XIII. Podsumowanie (Marta Woźniak, Leszek Zaleszkiewicz)................................................. 44 XIV. Literatura.......................................................................................................................... 46 I. Wstęp Arkusz Łęczyce Mapy geośrodowiskowej Polski (MGśP) w skali 1:50 000 opracowany został w Państwowym Instytucie Geologicznym w Oddziale Geologii Morza w Gdańsku , (Plansza A) oraz w Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i w Przedsiębior- stwie Geologicznym „PROXIMA” SA (plansza B) w latach 2008–2009. Przy opracowaniu arkusza wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w Przedsiębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXI- MA SA (Woźniak, Gruszecki, 2003). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania MGśP (Instrukcja, 2005). Mapa geośrodowiskowa zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, geo- chemia środowiska i składowanie odpadów, warunki podłoŜa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej, zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opracowaniach ekofi- zjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe mogą być pomocne przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. W celu opracowania treści mapy zbierano materiały w następujących instytucjach: Po- morskim Urzędzie Wojewódzkim w Gdańsku – Oddział Zamiejscowy w Słupsku, Państwo- wym Instytucie Geologicznym w Warszawie i w Gdańsku-Oliwie. Wykorzystano teŜ infor- macje uzyskane w starostwach powiatowych, urzędach gmin i od uŜytkowników złóŜ. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. Dane dotyczące poszczególnych złóŜ kopalin zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ściśle związanej z realizacją Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1: 50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Łęczyce połoŜony jest pomiędzy 17°45’ a 18°00’ długości geograficznej wschodniej oraz 54°30’ a 54°40’ szerokości geograficznej północnej. 3 Obszar ten połoŜony jest w całości w województwie pomorskim. PrzewaŜająca część obszaru arkusza wchodzi w skład gmin Łęczyce oraz Gniewino, naleŜących do powiatu wej- herowskiego. Zachodnią część obszaru arkusza obejmują fragmenty gmin Wicko, Nowa Wieś Lęborska, Cewice oraz miasta Lębork, które naleŜą do powiatu lęborskiego. Według podziału fizycznogeograficznego (Kondracki, 2002) teren arkusza połoŜony jest w podprowincjach PobrzeŜa Południowobałtyckie oraz Pojezierza Południowobałtyckie, na- leŜących do prowincji NiŜu Środkowoeuropejskiego. W skład PobrzeŜy Południowobałtyc- kich na omawianym obszarze wchodzi makroregion PobrzeŜa Koszalińskiego, z dwoma mez- oregionami: połoŜoną w północnej i centralnej części arkusza Wysoczyzną śarnowiecką oraz przylegającą do niej od południa Pradoliną Redy i Łeby. Południowa część obszaru arkusza naleŜy do mezoregionu Pojezierza Kaszubskiego, będącego częścią makroregionu Pojezierza Wschodniopomorskiego (fig. 1). Zasadnicze elementy morfologii terenu powstały w okresie stadiału górnego zlodowacenia wisły oraz po jego ustąpieniu. Wysoczyzna śarnowiecka posiada płaską lub lekko falistą po- wierzchnię, wznoszącą się na południe od jeziora Dąbrze maksymalnie do 150,0 m n.p.m. i opadającą do poziomu około 90 m n.p.m. w kierunku północnym i zachodnim do granicy arkusza oraz południowym do krawędzi pradoliny Redy i Łeby. Charakterystycznym elemen- tem tego obszaru są liczne doliny dzielące go na tak zwane kępy wysoczyznowe. Największe doliny, do których naleŜy dolina Kisielewskiej Strugi oraz doliny bezimiennych cieków spły- wających do Łeby, przebiegają w kierunku południkowym. Ich szerokości wynoszą od kilku- set metrów do około 2 kilometrów, a głębokość wcięcia od 2 do kilkunastu metrów. Południowa część obszaru arkusza wchodzi w skład Pojezierza Kaszubskiego, które po- siada bardziej urozmaiconą rzeźbę terenu niŜ Wysoczyzna śarnowiecka. Teren wznosi się tu maksymalnie do 208,3 m n.p.m. w okolicach Łówcz-Górny i opada ku południowi i zacho- dowi do poziomu około 100 m n.p.m. Porozcinany jest głębokimi dolinami i wąwozami rzek: Okalicy, Świniuchy, JeŜowskiej Strugi i innych cieków do głębokości kilkudziesięciu me- trów. Na obszarze wysoczyzny dominują bory mieszane z domieszką brzozy lub grunty rolne z glebami wysokich klas bonitacyjnych. Wysoczyznę śarnowiecką i Pojezierze Kaszubskie rozdziela łuk Pradoliny Redy i Łeby gdzie rzędne terenu wahają się od około 40 m n.p.m. na wschodzie do 19 m n.p.m. na zachodzie. Jest to płaska dolina o szerokości około 2,5 km, po- siadająca gęstą sieć cieków powierzchniowych i rowów melioracyjnych. Dominują tutaj łąki oraz grunty orne. 4 Fig. 1. PołoŜenie arkusza Łęczyce na tle jednostek fizyczno-geograficznych wg J. Kondrackiego (2000) W ciągu całego roku klimat omawianego rejonu znajduje się pod wpływem mas powie- trza z nad Bałtyku. Średnia temperatura z wielolecia wynosi 7,5°C. Średni roczny opad jest 5 większy niŜ dla pozostałej części kraju i wynosi około 700 mm. Dominują tutaj wiatry połu- dniowe i południowo-zachodnie (Nather, Mrozowski, Gudelewicz, 1997). Ponad połowa obszaru arkusza porośnięta jest lasami, na pozostałym obszarze występu- ją grunty rolne. Większość z nich to gleby brunatne wykształcone w obrębie wysoczyzn na podłoŜu gliniastym oraz gleby pochodzenia organicznego skupione głównie w granicach do- lin i terenów bezodpływowych. Tylko niewielki procent powierzchni zajmują mało Ŝyzne gleby klas IVa i V. DuŜy udział dobrej klasy gleb w ogólnej powierzchni omawianego obsza- ru, sprzyja rozwojowi rolnictwa. Na Ŝyznych gruntach ornych uprawia się: zboŜa, ziemniaki, rzepak i rośliny pastewne. Na omawianym obszarze rozwija się głównie przemysł bezpośred- nio związany z rolnictwem, są to niewielkie mleczarnie, masarnie oraz zakłady usługowe. Ponadto głównie w okolicach Lęborka znajdują się przedsiębiorstwa, wykorzystujące bogate zasoby leśne do produkcji mebli. Urozmaicony krajobraz, duŜe kompleksy leśne, liczne jeziora, stwarzają bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji, szczególnie w okolicach jeziora Lubowidzkiego, gdzie w okresie letnim czynnych jest wiele ośrodków wypoczynkowych. Obszar arkusza Łęczyce