Türkiye'nin 1983-2007 Tarihleri Arasi Sivil-Asker Ilişkileri
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
TÜRK İYE’N İN 1983-2007 TAR İHLER İ ARASI SİVİL-ASKER İLİŞ KİLER İ: KLAS İK DARBEDEN E-MUHTIRAYA (Yüksek Lisans Tezi) Mehmet Enes Salkın Kütahya - 2010 i T.C. DUMLUPINAR ÜN İVERS İTES İ SOSYAL B İLİMLER ENST İTÜSÜ Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi TÜRK İYE’N İN 1983-2007 TAR İHLER İ ARASI S İVİL-ASKER İLİŞ KİLER İ: KLAS İK DARBEDEN E-MUHTIRAYA Danı şman: Yrd. Doç. Dr. Hasan Duran Hazırlayan: Mehmet Enes Salkın Kütahya-2010 ii Kabul ve Onay Mehmet Enes Salkın’ın hazırladı ğı “Türkiye’nin 1983-2007 Tarihleri Arası Asker Sivil İli şkileri: Klasik Darbeden E-muhtıraya” ba şlıklı Yüksek Lisans tez çalı şması, jüri tarafından lisansüstü yönetmeli ğinin ilgili maddelerine göre de ğerlendirilip oybirli ği / oyçoklu ğu ile kabul edilmi ştir. ...../....../2010 İmza Tez Jürisi Kabul Red Yrd. Doç. Dr. Hasan Duran (Danı şman) Yrd. Doç. Dr. Ahmet Kemal BAYRAM Yrd. Doç. Dr. Fatih DEM İRC İ Prof. Dr. Ahmet KARAASLAN Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü iii Yemin Metni Yüksek lisans tezi olarak sundu ğum “Türkiye’nin 1983-2007 Tarihleri Arası Asker Sivil İli şkileri: Klasik Darbeden E-muhtıraya” adlı çalı şmamın, tarafımdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı dü şecek bir yardıma ba şvurmaksızın yazıldı ğını ve yararlandı ğım kaynakların kaynakçada gösterilenlerden olu ştu ğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmı ş oldu ğunu belirtir ve bunu onurumla do ğrularım. ....../....../2010 Mehmet Enes Salkın iv ÖZGEÇM İŞ 28.07.1985 Ankara’da do ğdu. İlkokulu Sivrihisar Atatürk İlkokulunda, Orta Okulu Sivrihisar Anadolu Lisesinde, liseyi ise Eskişehir Fatih Anadolu Lisesinde tamamladı. Lisans ö ğrenimine 2003 yılında Dumlupınar Üniversitesi Kamu Yönetimi bölümünde ba şlayarak 2007 yılında bu bölümden mezun oldu. 2007 yılında Dumlupınar Üniversitesi Kamu Yönetimi bölümüne yüksek lisans öğrencisi olarak kabul edildi. Mezun durumdadır. v ÖZET TÜRK İYE’N İN 1983-2007 TAR İHLER İ ARASI ASKER S İVİL İLİŞ KİLER İ: KLAS İK DARBEDEN E-MUHTIRAYA SALKIN, Mehmet Enes Yüksek Lisans Tezi, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı Tez Danı şmanı: Yrd. Doç. Dr. Hasan DURAN Kasım, 2010, 160 sayfa Türkiye’de demokratik ya şam sık sık yapılan darbeler ve verilen muhtıralarla kesintiye u ğramı ştır. İlk olarak 27 Mayıs 1960 darbesi ile ba şlayan askeri müdahaleler geçen zaman içinde klasik darbeden “post-modern” müdahaleye do ğru evrilmi ştir. Türkiye, asker-sivil ili şkilerini demokratik ve sa ğlıklı bir şekilde üretmeyi ba şaramamı ş, Türk Silahlı Kuvvetleri do ğrudan ve “post-modern” müdahalelerinin yanında siyasetin aktif bir aktörü olarak yer almı ştır. Tez üç bölümden olu şmaktadır. Birinci bölümünde asker-sivil ili şkilerinin kalıpları çıkarılmaya çalı şılmı ş ve teorik çerçeve bu yönde çizilmi ştir. İkinci bölümde, 12 Eylül 1980 darbesinden sonra geli ştirilen asker-sivil ili şkileri ve 28 Şubat 1997 Muhtırası açıklanmaya çalı şılmı ştır. Üçüncü bölümde ise 28 Şubat 1997 Muhtırası ile 27 Nisan 2007 E-Muhtırası arasında geli şen asker-sivil ili şkileri AB’ye uyum süreciyle birlikte yer almaktadır. Anahtar Kelimeler : Türk Silahlı Kuvvetleri, Sivil-asker İli şkileri, 28 Şubat Muhtırası, 27 Nisan E-Muhtırası vi ABSTRACT TURKEY’S CIVIL AND MILITARY RELATIONS BETWEEN 1983 AND 2007: FROM CLASSIC COUP TO E-MEMORANDUM SALKIN, Mehmet Enes M.A. Thesis, Department of Public Administration Supervisor : Asst. Prof. Dr. Hasan DURAN November, 2010, 160 pages In Turkey, democratic life has been very often interrupted by memorandum coups Military interference beginning with 27 May 1960 coup transformed and the classic coup in to “post modern” interference in course of time. Turkey did not achieve healthy, stable and democratic civil-military relation. Beyond the direct and “post- modern” interferences, TMS has always had an active role in politics. The thesis is composed of three parts. In the first part, model of military-civil relation is tried to be shown and frame of theory is written according to this model. In the second part, military- civil relation after 12 September 1980 coup and memorandum done in 28 February 1997 is tried to be explained. In the last part, the development of military-civil relation between 28 February 1997 diplomatic note and 27 April 2007 e- memorandum is mentioned with EU adaptation process. Keywords: Turkish Military Service, Civil-Military Relations, 28 February Diplomatic Note, 27 April E-Memorandum vii İÇİNDEK İLER ÖZET...............................................................................................................................V ABSTRACT.................................................................................................................. Vİ İÇİNDEK İLER ...........................................................................................................Vİİ KISALTMALAR............................................................................................................X GİRİŞ ...............................................................................................................................1 BİRİNC İ BÖLÜM SİVİL-ASKER İLİŞ KİLER İNİN KURAMSAL ÇERÇEVES İ 1.1. TÜRK S İLAHLI KUVVETLER İ’N İN S İYASAL HAYATTAK İ ROLÜ ...........7 1.1.1. Sivil-Asker İli şkilerinin Demokratik Yapısı........................................................8 1.1.1.1. Milli Güvenlik ve Milli Güvenlik Siyaseti.................................................10 1.1.2. TSK’nin Örgüt Yapısı........................................................................................16 1.1.2.1. Genelkurmay Ba şkanlı ğı............................................................................18 1.1.2.2. Türkiye’de Milli Güvenlik Kurulu.............................................................22 1.2. TÜRK S İLAHLI KUVVETLER İ VE AYRICALIKLI BÜROKRAS İ.............28 1.2.1. TSK Bürokrasinin Siyasi Ayrıcalıkları..............................................................30 1.2.1.1. Genelkurmay Ba şkanlı ğı’nın Ayrıcalıkları.................................................33 1.2.1.2. Milli Güvenlik Kurulu’nun Ayrıcalıkları ...................................................34 1.2.2. TSK Bürokrasinin İdari Ayrıcalıkları................................................................36 1.2.2.1. Sayı ştay Denetimi ......................................................................................36 1.2.2.2. Yüksek Askeri Şura: Atama ve Terfi..........................................................38 1.3. TÜRK S İLAHLI KUVVETLER İ’NDE İDEOLOJ İ VE DE ĞİŞİ M.................39 1.3.1. Kemalizm ve Türk Silahlı Kuvvetleri...............................................................40 1.3.1.1. Kemalizm’in Olu şumu...............................................................................44 1.3.1.2. TSK’nin Pozitivist Kemalizm Yorumu ......................................................46 1.3.2. TSK’nin 1980 Sonrası İdeolojisi.......................................................................49 1.3.3. Türkiye’de Siyasal Kültür ve İdeoloji...............................................................53 viii İKİNC İ BÖLÜM 1983 – 1997 TAR İHLER İ ARASINDA TÜRK S İLAHLI KUVVETLER İ İLE HÜKÜMET İLİŞ KİLER İ 2.1. 1980 DARBES İNDEN SONRA S İVİL HAYATA GER İ DÖNÜ Ş ......................57 2.1.1. 1982 Anayasası’nın Kabulünden Sonra Siyasal Partiler...................................60 2.1.2. 6 Kasım 1983 Seçimleri..................................................................................64 2.2. ASKER İ REJ İM SONRASI S İVİL HÜKÜMETLER VE TURGUT ÖZAL ...68 2.2.1. I.Özal Hükümeti ve Sivil-Asker İli şkileri .........................................................70 2.2.2. II. Özal Hükümeti ve Özal’ın Cumhurba şkanlı ğı .............................................75 2.3. DEM İREL’ İN CUMHURBA ŞKANLI ĞI VE 28 ŞUBAT’A G İDEN YOL.......82 2.3.1. Tansu Çiller Hükümetleri..................................................................................82 2.3.2. Refah Partisi’nin Yükselmesi ve Askerlerin Buna Kar şı Tepkileri...................85 2.3.3. 28 Şubat Müdahalesi.........................................................................................88 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 1997 – 2007 TAR İHLER İ ARASINDA TÜRK S İLAHLI KUVVETLER İ İLE HÜKÜMET İLİŞ KİLER İ 3.1. 28 ŞUBAT SONRASI GEÇ İŞ DÖNEM İ: III. YILMAZ HÜKÜMET İ...........102 3.2. AHMET NECDET SEZER’ İN CUMHURBA ŞKANLI ĞI VE ECEV İT HÜKÜMETLER İ .................................................................................................107 3.2.1. Ahmet Necdet Sezer’in Cumhurba şkanlı ğı.....................................................109 3.2.2. V. Ecevit Hükümeti ve AB’ye Üyelik Süreci.................................................. 111 3.3. AK PART İ HÜKÜMETLER İ VE S İVİL ASKER İLİŞ KİLER İ..................... 115 3.3.1. Gül Hükümeti..................................................................................................116 3.3.2. Erdo ğan Hükümeti ..........................................................................................117 3.3.2.1. Erdo ğan Hükümeti ve AB’ye Üyelik Süreci............................................119 3.4. 27 N İSAN 2007 E-MUHTIRASI.........................................................................121 3.4.1. E-Muhtıra ........................................................................................................123 3.5. ABDULLAH GÜL’ÜN CUMHURBA ŞKANLI ĞI DÖNEM İ..........................125 ix SONUÇ.........................................................................................................................129 DİZİN ...........................................................................................................................144